Seminarski-Ponašanje Laminata Pri Lomu

UNIVERZITET U ZENICI
MAINSKI FAKULTET
Smriko Elma Spahi Samir
6275/11 5889/09
PONAANJE LAMINATA PRI LOMU

-SEMINARSKI RAD IZ NEMETALNIH MATERIJALA -
DATUM: PREDMETNI NASTAVNIK:

30.06.2014.
RED. PROF.DR. NAIJA HARAI
U ovoj temi e se pokuati prikazati ponaanje laminata pri razliitim

naprezanjima, silama koje djeluju na njih, te kriterije poputanja/loma laminata. Takoer e
Seminarski rad iz Nemetalnih materijala
Tema: Ponaanje laminata pri lomu
se pokazati koji su parametri bitni pri odreivanju sila, momenata i napona koje djeluju na
laminat, a koji se mogu zanemariti. Bitno je pokazati i razliku laminata od izotropnih,
tehnikih metala, zbog koje se laminati proraunavaju drugaije u odnosu na ve spomenute
materijale. Objasnit e se i uloga matrice i vlakana u samom spoju, te njihove mehanike
osobine.
2
SADRAJ
1. UVOD.....................................................................................................................................3
1.1 Osnovni pojmovi...............................................................................................................3
1.2 Vlakna..........................................................................................................................3
1.3 Matrice.........................................................................................................................3
2. Ponaanje laminata pri lomu...................................................................................................3
2.1 Analiza laminata - definiranje sila i momenata.................................................................3
2.2 Konstitutivna jednaina vieslojnih kompozita............................................................3
2.3 Analiza poputanja mehanikog spoja kompozitnih konstrukcija....................................3
2.3.1 Utjecaj geometrije ploe.......................................................................................3
2.4 Kriteriji poputanja kompozita.....................................................................................3
2.4.1 Kriterij maksimalnog naprezanja..........................................................................3
2.4.2 Kriterij maksimalnih deformacija.........................................................................3
2.4.3 Tsai-Hill kriterij....................................................................................................3
2.4.4 Tsai-Wu Kriterij....................................................................................................3
3. ZAKLJUAK.........................................................................................................................3
4.LITERATURA.........................................................................................................................3
3
1. UVOD
1.1 Osnovni pojmovi
Kompozitni materijali se sastoje od dva osnovna konstituenta: vlakna i matrice

koji ine slojeve koji su meusobno povezani i tako ine vieslojni kompozit (laminat).
Vlakna su osnovni nosivi element kompozita i daju mu vrstou, dok matrica dri vlakna
zajedno, ima vanu funkciju u prijenosu optereenja na vlakno, daje vanjsku formu
kompozitu, defnira njegovo ponaanje obzirom na djelovanje atmosfere itd. Vlakna su
najee: ugljina, staklena, aramidna (npr. kevlar) i metalna, a najee ine 60 - 70 %
volumnog udjela u kompozitu. Tabela 1. pokazuje osnovne karakteristike pojedinih vrsta
vlakana. Matrice mogu biti polimerne, kako duromeri tako i plastomeri, zatim ugljine,
metalne, keramike i dr.
Tabela 1. Mehanike osobine materijala vlakana
1.2Vlakna
Visoka mehanika svojstva vlakana rezultat su smanjenih meuatomskih sila koje

vladaju u materijalima niskog atomskog broja i male gustoe (npr. C, B, Al, Si). Vlakna mogu
biti napravljena ili samo od tih elemenata, zatim od njihovih meusobnih spojeva, ili spojeva
s kisikom i azotom. Kod ovih materijala nije izraeno plastino teenje, kao npr. kod metala,
ve se lom dogaa uslijed integralnog efekta djelovanja mikroskopskih pukotina, iji se broj
smanjuje to su manje dimenzije vlakna (popreni presjek u odnosu na duinu, slika 1).
Broj mikroskopskih pukotina moe biti znatno smanjen tehnologijom izrade

vlakna (gdje je od posebne vanosti istoa sirovine od koje je vlakno napravljeno) ili
zatitnom presvlakom oko vlakna. Npr. brzina taloenja molekula i brzina hlaenja imaju
znatan utjecaj na strukturu vlakna, pri emu vrlo velike brzine hlaenja daju vrlo finu
molekularnu strukturu koja se ne moe postii kod materijala u nevlaknastoj formi.
4
Slika 1. Utjecaj prenika vlakna d u odnosu na vrstou f [1]
1.3 Matrice
Osnovne funkcije matrice jesu:

prenoenje optereenja na vlakno
odvajanje vlakana jednih od drugih u svrhu spreavanja irenja pukotina u
materijalu
formiranje vanjskog oblika kompozitne konstrukcije
zatita kompozita od utjecaja okoline
Osobine matrice (Tabela 2) izrazito su vane za odreivanje uzdune pritisne

vrstoe, poprene zatezne vrstoe kao i meuslojne smicajne vrstoe i obino se kae da
su ove osobine uvjetovane matricom.
Za kompozite se trai da dobro podnose temperature do 150 C, iznimno i do 200

C. Osobine matrice najee odreuju i osobine kompozita, kao i ogranienja u primjeni.
Tabela 2.Mehanike osobine materijala matrice
5
2. Ponaanje laminata pri lomu
2.1 Analiza laminata - definiranje sila i momenata
Osnovne pretpostavke koritene pri izvoenju osnovnih izraza teorije laminata su

sljedee:
1. laminat je u stanju ravanskog naprezanja

2. nema klizanja meu slojevima
3. normala na laminat ostaje okomita i ravna za vrijeme deformisanja to dovodi
do yxz = yyz = 0
4. pomaci u ravni laminata su linearna funcija koordinate z (Kirchhofova
pretpostavka)
Slika 2: Osnovni pojmovi vieslojnog kompozita [1]
Ako su komponente tenzora deformacija defnirane kao:
u
x= ...(1)
x
v
y= ...(2)
y
w
z= ...(3)
z
u v
y xy = + ...(4)
y x
u w
y xy = + ...(5)
z x
v w
y xy = + ...(6)
z x
prema Kirchhofovoj pretpostavci vrijedi:
u=u 0 ( x , y )+z F1 (x , y) ...(7)
6
Slika 3. Definicija radijusa zakrivljenosti x [1]
v =v 0 ( x , y ) + z F 2 (x , y ) ...(8)
te prema:
w
y xz =0=
z
[ u 0 ( x , y )+ z F1 ( x , y) ] +
x
...(9)
w
F1 ( x , y ) + =0 ...(10)
x
w
F1 ( x , y )= ...(11)
x
odnosno
w
y yz =0=
z
[ v 0 ( x , y ) + z F2 ( x , y ) ] +
y
...(12)
w
F2 ( x , y ) + =0 ...(13)
y
w
F2 ( x , y ) = ...(14)
y
7
Primjenom dobivenih izraza vrijedi:
u w
x= =
x x
[ u0 + z F 1 (x , y ) ] = [u 0+ z
x ( x
] ) ...(15)
u 2
w
x = 0 z 2 = 0x +z x ...(16)
x x
te:
v w
y= =
y y
[ v 0 + z F2 ( x , y)] =
y (
[v 0 + z
x )
] ...(17)
v0 2 w 0
y= z 2 = y + z y ...(18)
y y
Analogno
u v u 0 v 0 2
w
2
w 0
2
w
s= y xy= + = [ u + z F 1] + [ v + z F 2] = + z z = y 2 z = y 0xy + z xy
y x y 0 x 0 y x yx xy xy
y x
...(19)
Ovdje se veliine s indeksom 0 odnose na deformaciju srednje povrine laminata

dok su veliine koje defniraju zakrivljenost srednje povrine laminata:
2
w
x= ...(20)
x2
2 w
y= 2 ...(21)
y
2 w
xy =2 ...(22)
x y
ili u matrinoj formi:
{ }{ } { }
x 0x x
y = y
0 +z
y ...(23)
y xy 0
y xy xy
8
2.2Konstitutivna jednaina vieslojnih kompozita
Na slikama 4 i 5 prikazani su sile i momenti u kompozitu, definirani u globalnom

koordinatnom sistemu (x,y,z).
Slika 4. Sile u vieslojnom kompozitu [1]
Slika 5. Momenti u vieslojnom kompozitu [1]
9
Tada se deformacije i naprezanja zapisuju izrazima:
...(24)
...(25)
Definicija sila i momenata:
...(26)
...(27)
...(28)
...(29)
...(30)
...(31)
Slika 6. Osnovni pojmovi vezani uz izvod teorije laminata [1]
10
2.3 Analiza poputanja mehanikog spoja kompozitnih
konstrukcija
Mehaniki spoj kompozitnih konstrukcija moe popustiti na nekoliko naina, kao

to je prikazano na Slici 7.
Slika 7. Shematski prikaz osnovnih naina poputanja mehanikih spojeva kompozitnih

konstrukcija [2]
Oteenje u mehanikim spojevima kompozitnih konstrukcija moe nastati pri

poetnom stepenu optereenja i akumulirati se s poveanjem optereenja. Akumulacija
oteenja i nain poputanja ovise o materijalu, orijenataciji vlakana kroz slojeve, debljini
laminata, geometriji spoja i uvjetima optereenja. Postoje tri osnovna naina poputanja u
mehanikim spojevima kompozitnih konstrukcija: zatezno poputanje (net-tension failure),
smicajno poputanje (shear-out failure) i leajno poputanje (bearing failure). Mogu se
pojaviti i mijeani naini poputanja, a ukljuuju zatezno poputanje s rascjepom laminata
(cleavage tension failure), prolaz zatika kroz laminat i poputanje vijka. Zatezno poputanje je
povezano sa zateznim poputanjem vlakana i matrice uslijed koncentracije naprezanja, dok
smicajno i leajno poputanje primarno nastaju zbog smicajnog i pritisnog poputanja vlakna i
matrice. Prva dva naina poputanja (zatezno i smicajno poputanje) rezultiraju potpunim
poputanjem konstrukcije. Leajno poputanje je progresivno i ne mora rezultirati potpunim
smanjenjem nosivosti spoja.
11
Kod mehanikog spajanja, prijenos optereenja ostvaruje se pritisnom silom na
stranicama provrta kroz lanove spoja uslijed smicanja i, to je manje poeljno, savijanja
spojnog elementa. Problem nastaje kao rezultat relativno male leajne i poprene vrstoe
kompozita u poreenju sa vrijednostima istih za metale. Leajno poputanje rezultuje
produenjem provrta te doputa savijanje spojnog elementa. Zatezno poputanje dogaa se
kada je prenik spojnog elementa velik u odnosu na irinu laminata. Taj omjer ovisi o vrsti
materijala i rasporedu slojeva. Leajno poputanje se javlja kada je prenik spojnog elementa
mali u odnosu na irinu laminata. Smicajno poputanje moe se smatrati posebnim sluajem
leajnog poputanja. Za ortotropne laminate takav se nain poputanja moe dogoditi pri
velikim udaljenostima od ruba. Pritisno poputanje s rascjepom povezano je sa malom
udaljenou od ruba. Prolaz spojnog elementa kroz laminat se javlja kada je velik omjer
debljine laminata i prenika spojnog elementa.
Zatezno poputanje je popreno u odnosu na smjer optereenja spojnim

elementom, a uzrokovano je tangencijalnim i pritisnim naprezanjima na rubu provrta.
Smicajno poputanje uzrokovano je smicajnim naprezanjima uzdu smine ravnine na rubu
provrta u smjeru optereenja spojnim elementom.
Slika 8. Definicija ravnina poputanja [2]
Zatezno i smicajno poputanje smatraju se katastrofalnim nainima poputanja jer

rezultuju potpunim odvajanjem konstrukcijskih dijelova, dok leajno poputanje uzrokuje
lokalno oteenje na koje najvie utjee zatezna vrstoa kompozitnog materijala. Osim
uvjeta optereenja, na nain poputanja moe utjecati geometrija ploe i poloaj spojnog
elementa. Dok se zatezno i smicajno poputanje mogu izbjei sa odreenim geometrijskim
modifikacijama, leajno poputanje se ne moe izbjei jer ne ovisi o geometriji ve samo o
primijenjenom zateznom optereenju.
12
2.3.1 Utjecaj geometrije ploe
Nain poputanja do kojeg e doi ovisi o omjeru efektivne irine i prenika

provrta w/d, te o omjeru udaljenosti provrta od ruba i prenika e/d. Varijacija optereenja i
omjera w/d i e/d za kvaziizotropni laminat prikazana je na Slici 9.
Slika 9. Prijelaz izmeu naina poputanja ovisno o geometriji ploe [2]
Kako se poveava irina ploe w, dolazi se do take pri kojoj se nain poputanja
mijenja, leajno poputanje prelazi u zatetno poputanje. Ta promjena vodi do znatnog pada
nosivosti spoja. Postoji slina poveznica izmeu udaljenosti od ruba e i smicajnog poputanja.
Kako se smanjuje udaljenost od ruba e, leajno poputanje prelazi u smino, uz odgovarajui
pad vrstoe spoja. Za velike omjere w/d i e/d , spoj leajno poputa te je optereenje pri
kojem e spoj popustiti neovisno o omjerima w/d i e/d.
Raspored slojeva kompozita u veini spojeva izabran je tako da bude

kvaziizotropan, a bazira se na vlaknima pod 0, 45 i 90. Vlakna koja nisu pod 0 potrebna
su za prijenos optereenja oko provrta kako bi se sprijeilo smicajno poputanje ili zatezno
poputanje s rascjepom, dok vlakna orijentirana pod 0 primarno nose leajno optereenje i
pritisno optereenje.
13
2.4 Kriteriji poputanja kompozita
Za razliku od izotropnih materijala (tehnikih metala) kod kompozita su

mehanizmi poputanja materijala bitno drugaiji, i ne mogu se opisati klasinim pristupom
kao krti ili duktilni lom. Samim tim to se radi o spajanju esto velikog broja slojeva (i do
nekoliko stotina), a niti sam sloj nije homogen ve se sastoji od barem dva konstituenta, jasno
je da se poputanje moe dogoditi na vrlo razliite naine. Najee se razmatraju:
lom matrice
pucanje vlakna
izvlaenje vlakna
delaminacije, pri emu dolazi do odvajanja slojeva - kod avionskih
konstrukcija vrlo su opasna jedva vidljive udarna oteenja (Barely Visible
Impact Damage), koji se mogu sastojati od delaminacija i od loma matrice
koji prethodi delaminacijama.
Danas je razvijen vrlo velik broj kriterija poputanja (nekoliko stotina) od kojih su
neki specifini, dok su ostali openitiji i vie prihvaeni u inenjerskoj praksi. Najpoznatiji i
najire prihvaeni kriteriji poputanja jesu:
kriterij maksimalnih naprezanja

kriterij maksimalnih deformacija
Tsai-Wu kriterij
Puck-ov kriterij
Hashin-ov kriterij itd.
Kriteriji se uvijek postavljaju za jedan sloj, naprezanja su definirana u glavnom

materijalnom sistemu, te je nuno poznavati 5 parametara vrstoe:
Xt - zatezna vrstoa u pravcu vlakna

Xc - pritisna vrstoa u pravcu vlakna
Yt - zatezna vrstoa okomito na pravac vlakna
Yc - pritisna vrstoa okomito na pravac vlakna
S smiua vrstoa
ili pet parametara deformacija, ako se postavlja kriterij pomou doputenih deformacija:
Xt - doputena zatezna deformacija u pravcu vlakna

Xc - doputena pritisna deformacija u pravcu vlakna
Yt - doputena zatezna deformacija okomito na pravac vlakna
Yc - doputena pritisna deformacija okomito na pravac vlakna
S - doputena ugaona deformacija
Generike vrijednosti vrstoe kompozitnih materijala prikazane su u Tabeli 3.
14
Slika 10. Raspodjela naprezanja po slojevima [1]
Tabela 3.Uobiajene vrijednosti vrstoe kompozita
15
2.4.1 Kriterij maksimalnog naprezanja
Kriterij se najvie primjenjuje kod jednoosnog optereenja i kae da do

poputanja nee doi ako je ispunjeno:
...(32)
...(33)
Nedostatak ovog kriterija je da ne daje dovoljno pouzdane rezultate kad se radi o

dvoosnom sluaju optereenja. Ako optereenje nije u pravcu jedne od glavnih materijalnih
osa, ve pod uglom u odnosu na osu 1 (slika 8.), mogue je zapisati:
...(34)
...(35)
...(36)
Slika 11. Optereenje koje ne djeluje u pravcu glavnih materijalnih osa [1]
16
Iz toga slijedi uslov da x smije imati maksimalnu vrijednost koja je jednaka:
...(37)
...(38)
...(39)
2.4.2 Kriterij maksimalnih deformacija
Postoji velika slinost s kriterijem maksimalnih normalnih naprezanja. Sva

ogranienja u primjeni koja su navedena kod tog kriterija vrijede i kod kriterija maksimalnih
deformacija. Do poputanja nee doi ako je ispunjeno:
...(40)
...(41)
Slika 12. Povrina poputanja kod kriterija maksimalnih naprezanja [1]
Maksimalne vrijednosti doputenog naprezanja x :
17
...(42)
...(43)
...(44)
Poreenje s eksperimentalnim vrijednostima dovodi do slinih zakljuaka kao i

kod kriterija maksimalnih naprezanja - najbolje je podudaranje kod = 0 ili 90, dok e
podudaranje s eksperimentima biti najslabije pri = 45. Povrina poputanja ima isti oblik
kao i kod kriterija maksimalnih normalnih naprezanja, samo to se umjesto vrijednosti
vrstoe, upisuju vrijednosti deformacija. Doputene deformacije nekih kompozita prikazane
su Tabelom 4..
Tabela 4. Uobiajene vrijednosti doputenih deformacija kompzita
2.4.3 Tsai-Hill kriterij
Ovaj kriterij koristi se u sluaju troosnog stanja naprezanja i spada u skupinu

energetskih kriterija poputanja. Kriterij kae da do poputanja kompozitnog sloja nee doi
ako je ispunjen uvjet:
...(45)
gdje su parametri F....N definirani iz vrstoe materijala. Njihove vrijednosti dobivene

su tako da se razmatraju sluajevi jednoosnog stanja naprezanja. Tako se iz uvjeta 1 0, uz
sve ostale komponente tenzora naprezanja ij = 0, dobiv:
...(46)
18
Za jedan sloj, koji je u ravanskom stanju naprezanja, Tsai-Hill kriterij glasi:
...(47)
te prema analogiji sa prethodna dva kriterija poputanja, ako djeluje samo naprezanje x
pod uglom u odnosu na osu 1, kriterij se zapisuje:
...(48)
2.4.4 Tsai-Wu Kriterij
Ovaj kriterij naziva se jo i tenzorski ili kvadratini kriterij poputanja i spada

meu najee koritene kriterije. Tenzorski (indeksni) zapis kriterija jest:
Fi i + F ij i j=1 i, j=1,6 ...(49)
u kojem se sluaju zapis kriterija sastoji od 42 lana
F1 1 + F 2 2 + + F6 6 + + F11 1 1 + F 12 1 2 ++ F 66 6 6=1 ...(50)
U ovom su izrazu Fi te Fij parametri u koje ulazi vrstoa kompozita. Ako se

razmatra samo jedan sloj u ravanskom stanju naprezanja, ostaju samo indeksi 1,2,6 (prema
saetom zapisu kako je definirano tabelom5),
Tabela 5. Tabela promjene indeksa
te se kriterij zapisuje
F1 1 + F 2 2 + F 6 6 + F11 21+ F 22 22+ F 66 26 +2 F12 1 2+ 2 F 16 1 6+ 2 F 26 2 6=1 ...

(51)
Detaljnom analizom moe se pokazati da je F16 = F26 = 0. Vrijednosti parametara

dobivaju se na slian nain kao i kod Tsai-Hill kriterija.
Ako se razmatra sluaj 1 0 ,uz sve ostale komponente tenzora naprezanja ij = 0,

jasno je da najvea mogua vrijednost koju ova komponenta naprezanja moe poprimiti, a da
nije naruen kriterij vrstoe, mora biti Xt ili Xc (ovisno o tome da li je naprezanje pritisno ili
zatezno).Tsai-Wu kriterij tada daje dva izraza (jedan za pozitivan, a drugi za negativan
predznak 1):
F1 X t + F 11 X 2t =1 ...(52)
19
2
F1 X c + F11 X c =1 ...(53)
Rjeenje ovog sistema predstavljaju vrijednosti F1 te F11:
1 1
F 1= + ...(54)
Xt Xc
1
F11 = ...(55)
Xt X c
Ponavljanjem istog postupka uz 2 0 odreuju se parametri:
...(56)
...(57)
te uz 6= 0 slijedi
...(58)
Nakon sreivanja i ubacivanja prethodnih parametara u prvobitnu jednainu,

dobije se najei zapis Tsai-Wu kriterija, koji glasi:
...(59)
Karakteristike Tsai-Wu kriterija:
1. kriterij ne indicira nain na koji e sloj popustiti ve samo naprezanje kod

kojeg e sloj popustiti,
2. kriterij je postavljen samo jednim izrazom to dovodi do znatno jednostavnije
primjene,
3. ako treba odrediti najvee doputeno naprezanje, kriterij uvijek daje dva
rjeenja - jedno s pozitivnim, a drugo s negativnim predznakom.
20
3. ZAKLJUAK
Kompzitni materijali se u dananjem svijetu, osiromaenih prirodnih resursa i

stalnog straha od nedostatka istih, sve vie razvijaju. Nastoji se da oni u potpunosti zamijene
prirodne materijale, to zbog manjka resursa tako i zbog zatite okoline. Postizanje dobrih
mehanikih osobina kompozita u odnosu na prirodne materijale je glavni zadatak
konstruktora. U tome se do sad uspijevalo jer su kompziti po mnogim osobinama prihvatljiviji
od klasinih materijala. U ovom radu je razmatrano ponaanje laminata pri lomu. Nastojano je
da se to saetije predstavi ono najbitnije, uzete su u obzir najvanije osobine, te je
razmotreno nekoliko kriterija poputanja kompozitnih materijala. Analiza ponaanja
materijala pri jednoosnom su optereenju zbog izraene anizotropije materijala iskljuile
primjenu postojeih teorija vrstoe I. reda za predvianje ponaanja pri sloenom
optereenju. Zato se danas razvijaju nove teorije vrstoe II. grupe. iji kriteriji pokuavaju
uzeti u obzir specifinosti anizotropnih materijala, meu kojima se nalaze i vlaknima ojaani
kompozitni laminati.
Polimerni kompoziti sve vie postaju materijal za zamjenu tradicionalnih

materijala u automobilskoj industriji. I pored toga potranja za kompozitnim materijalima u
2008 i 2009 godini je opala. Ovaj pad pripisuje se ekonomskoj krizi a sa njenim slabljenjem i
naroito sa oporavkom auto i avio-industrije oekuje se ponovni rast potranje za ovim
materijalima.
U narednim godinama kompozit koji kao osnovu ima polipropilen bie glavni
materijal sa najveim rastom upotrebe u evropskoj auto i avio industriji. Kritini faktor
uspjeha proizvoaa ovih materijala e biti ne samo razvoj novih proizvoda ve i razvoj
specifinih proizvoda kojima e svojim klijentima pomoi u ostvarenju dugoronih ciljeva
kao to su poboljanje performansi uz smanjenje trokova.
Kako globalna ekonomija nastavlja da izlazi iz krize oekuje se sve bri razvoj i
primjena ovih materijala jer se njihovom upotrebom dobijaju proizvodi koji su laki, jai,
kvalitetniji i ii.
21
4. LITERATURA:
[1]. I.Smojver: Mehanika kompozitnih materijala, Zagreb, 2007. god.

[2]. G.Mari: Kompozitni materijali, Fakultet strojarstva i brodogradnje, Zagreb, 2014. god.
[3]. V.Lackovi, J.Krolo, J.Obolt: vrstoa polimernog laminata pri sloenom optereenju,
Zagreb, 2010 god.-preuzeto sa http://hrcak.srce.hr/
[4]. Tsai, S. W.; Wu, E. M.: A general theory of strength for ortotropyc materials, J. Comp.
Mat. 5, 1971.
22

Seminarski-Ponašanje Laminata Pri Lomu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Seminarski-Ponašanje Laminata Pri Lomu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UNIVERZITET U ZENICI

PONAANJE LAMINATA PRI LOMU

DATUM: PREDMETNI NASTAVNIK:

U ovoj temi e se pokuati prikazati ponaanje laminata pri razliitim

1.1 Osnovni pojmovi

Kompozitni materijali se sastoje od dva osnovna konstituenta: vlakna i matrice

Tabela 1. Mehanike osobine materijala vlakana

Visoka mehanika svojstva vlakana rezultat su smanjenih meuatomskih sila koje

Broj mikroskopskih pukotina moe biti znatno smanjen tehnologijom izrade

Slika 1. Utjecaj prenika vlakna d u odnosu na vrstou f [1]

Osnovne funkcije matrice jesu:

Osobine matrice (Tabela 2) izrazito su vane za odreivanje uzdune pritisne

Za kompozite se trai da dobro podnose temperature do 150 C, iznimno i do 200

Tabela 2.Mehanike osobine materijala matrice

2. Ponaanje laminata pri lomu

2.1 Analiza laminata - definiranje sila i momenata

Osnovne pretpostavke koritene pri izvoenju osnovnih izraza teorije laminata su

1. laminat je u stanju ravanskog naprezanja

Slika 2: Osnovni pojmovi vieslojnog kompozita [1]

Ako su komponente tenzora deformacija defnirane kao:

prema Kirchhofovoj pretpostavci vrijedi:

u=u 0 ( x , y )+z F1 (x , y) ...(7)

Slika 3. Definicija radijusa zakrivljenosti x [1]

Ovdje se veliine s indeksom 0 odnose na deformaciju srednje povrine laminata

ili u matrinoj formi:

2.2Konstitutivna jednaina vieslojnih kompozita

Na slikama 4 i 5 prikazani su sile i momenti u kompozitu, definirani u globalnom

Slika 4. Sile u vieslojnom kompozitu [1]

Slika 5. Momenti u vieslojnom kompozitu [1]

Definicija sila i momenata:

Slika 6. Osnovni pojmovi vezani uz izvod teorije laminata [1]

Mehaniki spoj kompozitnih konstrukcija moe popustiti na nekoliko naina, kao

Slika 7. Shematski prikaz osnovnih naina poputanja mehanikih spojeva kompozitnih

Oteenje u mehanikim spojevima kompozitnih konstrukcija moe nastati pri

Zatezno poputanje je popreno u odnosu na smjer optereenja spojnim

Slika 8. Definicija ravnina poputanja [2]

Zatezno i smicajno poputanje smatraju se katastrofalnim nainima poputanja jer

Nain poputanja do kojeg e doi ovisi o omjeru efektivne irine i prenika

Slika 9. Prijelaz izmeu naina poputanja ovisno o geometriji ploe [2]

Raspored slojeva kompozita u veini spojeva izabran je tako da bude

Za razliku od izotropnih materijala (tehnikih metala) kod kompozita su

kriterij maksimalnih naprezanja

Kriteriji se uvijek postavljaju za jedan sloj, naprezanja su definirana u glavnom

Xt - zatezna vrstoa u pravcu vlakna

Xt - doputena zatezna deformacija u pravcu vlakna

Generike vrijednosti vrstoe kompozitnih materijala prikazane su u Tabeli 3.

Slika 10. Raspodjela naprezanja po slojevima [1]

Tabela 3.Uobiajene vrijednosti vrstoe kompozita

Kriterij se najvie primjenjuje kod jednoosnog optereenja i kae da do

Nedostatak ovog kriterija je da ne daje dovoljno pouzdane rezultate kad se radi o

Postoji velika slinost s kriterijem maksimalnih normalnih naprezanja. Sva

Slika 12. Povrina poputanja kod kriterija maksimalnih naprezanja [1]

Maksimalne vrijednosti doputenog naprezanja x :

Poreenje s eksperimentalnim vrijednostima dovodi do slinih zakljuaka kao i

Tabela 4. Uobiajene vrijednosti doputenih deformacija kompzita

2.4.3 Tsai-Hill kriterij

Ovaj kriterij koristi se u sluaju troosnog stanja naprezanja i spada u skupinu

gdje su parametri F....N definirani iz vrstoe materijala. Njihove vrijednosti dobivene

2.4.4 Tsai-Wu Kriterij

Ovaj kriterij naziva se jo i tenzorski ili kvadratini kriterij poputanja i spada

Fi i + F ij i j=1 i, j=1,6 ...(49)

u kojem se sluaju zapis kriterija sastoji od 42 lana

F1 1 + F 2 2 + + F6 6 + + F11 1 1 + F 12 1 2 ++ F 66 6 6=1 ...(50)

U ovom su izrazu Fi te Fij parametri u koje ulazi vrstoa kompozita. Ako se