PRAVNI FAKULTET U SARAJEVU

Sudstvo u Engleskoj

Seminarski rad

Predmet:Precedento pravo

Nastavnik:Doc.dr.EdinHalapi Student:Nikola Andri

(Redovan)
Broj indexa-64333
Sarajevo, maj, 2017.godiine
Uvod
Polazei od injenice da je ukupna istorija engleskog prava neraskidivo povezana i da odluujue
determinie dananju sadrinu mnogih instituta engleskog prava, ovaj rad analizira samo neke
specifinosti engleskog pravnog sistema popu privatnopravnih specifinosti, te organizaciju
engleskih sudova. U ostvarivanju tog cilja neizo-stavan je prikaz pojedinih dogaaja u politikoj
istoriji ove nacije, koji su za posledicu imali usvajanje nekih od najznaajnijih pravnih
dokumenata do danas. Dakako, imajui u vidu da je Engleska utemeljiva parlamentarnog
sistema, u radu e biti obraene neke od glavnih karakteristika funkcionisanja ovog modela
takmiarske demokratije sa posebnim osvrtom na organizaciju sudstva i njegov odnos sa drugim
institucijama engleskog demokratskog parlamentarizma.

Iako je poznavanje pravne istorije svakako potrebno i evropskom kontinentalnom pravniku da bi

potpunije razumio mnoge ustanove svog pravnog sistema, u sluaju engleskog pravnika to se
javlja kao nunost, imajui u vidu da su u Engleskoj, za razliku od kontinentalnih pravnih
sistema, novi instituti zapravo samo rezultat istorijske evolucije jednog starog instituta. Takoe,
dananja organizacija sudova izgledae potpuno autohtono i nejasno bilo kom pravniku koji
pokua da je shvati bez poznavanja istorijskih okolnosti koje su organizaciji sudova dali dananji
oblik.

Ureenje pravne profesije u Engleskoj

U Engleskoj, pravna profesija (legal profession) uiva nesporno veliki znaaj. U okviru pravne
profesije, u Engleskoj moemo razlikovati tri kategorije i to: sudije (the Bench), baristere
(barristers) i solisitore (solicitors).

Zvanje sudije zapravo predstavlja zavretak karijere uspenih i uglednih baristera. Ono to se u
ovoj oblasti javlja kao jedna od specifinosti jeste da sudije bira Vlada, za razliku od veine
kontinentalnih zemalja, gde je to u nadlenosti Skuptine.1

Baristeri odgovaraju advokatskom zvanju u kontinentalnim pravnim sistemima, ali i u zemljama

anglo-amerikog pravnog kruga. Zvanje baristera, kao lica koje je ovlaeno da zastupa stranku
pred sudom, vezuje se jo za Normane, a naziv potie od etiri organizacije koje okupljaju sve
baristere koji u Engleskoj imaju iskljuivo pravo zastupanja stranaka pred viim sudo- vima,
poznate kao The Bars. Svaka od ove etiri organizacije poznata je kao inn (krma). Termin inn
potie iz vremena kada su baristeri ne samo primali stranke i pruali im usluge po londonskim
krmama ve su u njima i iveli. Danas su to: Inner Temple, Middle Temple, Grays Inn i Lincolns
Inn, koji od XIII veka ine Inns of Courts, u kojima se predavao common law, konzervatizam

1 Raifa festi Common Law i druge pravno historijske teme ,str. 29-30
naroda i vlastele. Do pojave univerziteta, pravniko obrazovanje jedino se sticalo u inovima, s
tim da i danas oni predstavljaju svojevrsne centre za obrazovanje pravnika, ak i u formalnom
smislu, s obzirom na to da od 1872.godine pravnici mogu da budu izabrani u baristerski red tek
nakon polaganja odgovarajueg ispita.2

Solisitor je lice kome se stranka prvo obraa kada eli da pokrene sudski spor ili da se brani jer je
protiv nje pokrenut spor u Engleskoj. Postupak u Engleskoj je tako ureen da se stranka nee
obraati direktno baristeru, ve e se prvo obratiti solisitoru koji e, ako spor doe do suda,
angaovati baristera kao zastupnika. Ova uloga solisitora je razlog zato se advokatima u
evropsko-kontinentalnom smislu danas smatraju solisitori. Solisitori se redovno udruuju u vee
ili manje kancelarije. Za razliku od baristera iji inovi se na- laze u Londonu, solisitori svoje
kancelarije imaju irom Engleske, imajui u vidu njihovo pravo zastupanja pred niim sudovima.
Nekada su imali svoje inove, dok su danas ulanjeni u tzv. Law Society. Predmet spora mora biti
u potpunosti obraen od strane solisitora, u suprotnom baristeri nee prihvatiti da konkretni
predmet zastupaju. Engleska je jedina zemlja u svijetu sa ovakvom podjelom pravnika, pa ak ni
zemlje u kojima postoji sistem common lawa Sjedinjene Amerike Drave, Kanada i druge nisu
u ovom pogledu slijedile englesku tradiciju.

Common law i uspostavljanje vestminsterskih kraljevskih

sudova
U razmatranju organizacije sudova u Engleskoj, ije je poznavanje od znaaja za razumjevanje
engleskog precedentnog prava, istorijski prikaz u ovom radu poeemo od perioda srednjeg veka,
imajui u vidu da u predmetnom periodu dolazi do znaajnih pomeranja djelokruga, odnosno
ostvarivanja dominacije kraljevskih sudova nad drugim tada postojeim nivoima sudske vlasti. U
tom periodu, u Engleskoj postoje kraljevski, vlastelinski, mesni, crkveni i trgovaki sudovi.
Kraljevsko sudstvo nastalo je iz Curia Regis, koga su inili kralj i njegov feudalni sud, koji je
imao zakonodavnu, upravnu i sudsku vlast i koji, sa bitno smanjenim nadlenostima, i danas
postoji pod nazivom Privy Council. Tokom vremena, iz Curia Regis odvajaju se sudski organi i
to: Sud dravne blagajne, koji upravlja kraljevim finansijama, Sud opteg suenja, stvoren na
temelju Magna Carta Libertatum, koji reava sporove izmeu pojedinaca, te Sud kraljevog stola,
koji krajem vladavine Edvarda III stie samostalnost u odnosu na Kraljev savjet. Iznad svih ovih
sudova nalazio se Parlament, i sam nastao iz Curia Regis, iji Dom lordova oko 1300. godine
dobija ulogu Vrhovnog suda.3

2 Veljko Kovaevi, Engleska i pravo, istorijski razvoj i neke specifinosti,str 613-628

3 Rusmir Tanovi, Osnove precedentnog prava, izdanje autora, Zagreb,. 1998. ,str.
10-21
Svi kraljevski sudovi nalazili su se u Vestminsteru, dok ih unutar zemlje nije bilo. Meutim, jo
od Viljema Osvajaa, kralj alje missi dominici, odnosno svoje sudije da presuuju vane
sporove, to od vremena Henrija II postaje organizovani sistem putujueg sudstva na ijim
osnovama polako nastaje i poinje da se razvija sistem prava poznat pod nazivom common law.

Posmatrani period karakterie ideja da stranka uvek moe da se obrati kralju i Kraljevom savetu
ukoliko smatra da je oteena nekom sudskom odlukom ili da joj je uskraeno pravo na
pravosue, imajui u vidu da je kralj smatran rezervoarom pravde i da kao takav ima zadatak
da obezbeuje mir u kraljevini, te moe i mora da se umjea da bi sudio onome koji taj mir
ugroava. Tako su se stranke u poetku prvo obraale Sudu kraljevog stola, a nakon njegovog
osamostaljivanja u odnosu na Kraljev savet, Domu lordova, s tim da je Kraljev savet zadrao
sudska ovlaenja i postepeno ih prenosio na kancelara. Dakle, kralj se uz pristanak Kraljevog
savjeta, a preko kancelara, nerjetko mjeao na poziv parniara4. Iz ovog mjeanja kancelara,
zasnovanog na savjesti i pravinosti, tokom vremena nastae podela na common law i equity,
koja je i danas jedna od znaajnijih karakteristika engleskog prava.

S druge strane, pored kraljevskih sudova, srednji vjek u Engleskoj obiljeava i paralelno
postojanje mjesnih sudova stotina i grofovija, kao i vlastelinskih sudova. Zajedniko za njih jeste
da nisu primenjivali sistem common law, koji je stvaran od strane vestminsterskih sudova, ve su
predmet njihove primjene bili zapravo lokalni, mjesni obiaji. Pored njih, crkveni sudovi
primenjivali su kanonsko pravo, dok je nadlenost u materiji trgovakog prava isprva bila
podjeljena izmeu razliitih lokalnih sudova. Sud grofovije je bio via sudska instanca od suda
satnije. Pored toga to je bio apelaciona instanca (rjeavao na albe sudova Satnije), On je
rjeavao kao prvostepeni sudski organ u nekim graanskim sporovima izuzev onih koji ulaze u
nadlenost kraljevog suda, kao i u krivinim stvarima.

Najznaajnija promena u odnosu na organizaciju sudova, a koja e presudno uticati na dalji

razvoj common lawa, ogleda se u tome to su se kraljevski, vestminsterski sudovi tokom vremena
izborili da od sudova izuzetne, postanu sudovi opte nadlenosti, to je podrazumjevalo, prije
svega, proirenje njihove nadlenosti. Kako je karakteristika Engleske i njenog prava evolucija a
ne revolucija, i ova promjena postepeno se ostvarivala preduzimanjem razliitih mjera u duem
vremenskom periodu. Jedna od znaajnijih mera ogleda se u donoenju zakona kojima je, na
primer, utvrivana iskljuiva nadlenost kraljevskih sudova u odnosu na sva pitanja koja se tiu
poseda zemlje, a koji su se temeljili na fikciji da svako ko ugroava posed drugog, uznemirava
ili dovodi u opasnost da uznemiri mir kraljevine, ime je nadlenost vlastelinskih sudova
postepeno sve vie suavana. Zavrni udarac nanjet im je Glosterskim statutom iz 1278. godine.

Pored ovih mjera, potrebno je bilo pronai tehniko sredstvo pomou kojeg bi se vestminsterski
sudovi pretvorili u sudove opte nadlenosti. To sredstvo pronaeno je u writu. Writ je kraljev
nalog koji je izdavala Kancelarija i kojim je kralj pozivao tuenog da ispuni obavezu prema
4 Raifa festi Common Law i druge pravno historijske teme ,str. 35-39
tuiocu. Ukoliko ne postupi po writu, odnosno kraljevom nalogu, smatralo se da time odrie
poslunost kraljevom nalogu, te postaje odgovoran pred kraljevskim sudovima5.

Sam izraz common law tokom istorije je doiveo znaajnu evoluciju u smislu njegove upotrebe
samo u cilju razlikovanja od prava equityja. S tim u vezi, Philip James ukazuje da se u Engleskoj,
Sjedinjenim Amerikim Dravama i drugim zemljama Komonvelta izraz common law koristi u
cilju distinkcije anglamerikog pravnog sistema u odnosu na pravni sistem Francuske i drugih
zemalja ije pravo derivira iz rimskog prava i koje se nazivaju civil law zemlje. Takoe, isti autor
istie da se ovim izrazom takoe pravi demarkacija izmeu precedentnog i pisanog prava
(zakona).

Sud Admiraliteta
Sporovi oko nadlenosti koji su obiljiili jednu fazu u razvoju odnosa vestminsterskih sudova i
kraljevog pravosua, svakako su obljiili i odnos vestminsterskih sudova sa Sudom Admiraliteta.
Od samog poetka ovaj sud primenjuje jedan autohtoni sistem prava u odnosu na common law,
zasnovan na meunarodnim obiajima i rimskom pravu.Ova, po mnogo emu specifina pravila
u Engleskoj su primenjivana od strane lokalnih sudova, koji su uspostavljani u svim veim
gradovima du engleske obale, s tim da su mnogi ugaeni tokom srednjeg veka, s izuzetkom suda
u Doveru koji je opstao do dananjih dana. Razlog njihovog postepenog gaenja ogleda se, u
priznavanju irokih ovlaenja u pomorskim stvarima tzv. admiralima flote, od strane Krune i
ovlaenju lorda visokog admirala (Lord High Admiral) da omogui specijalnom sudiji
predsedavanje sudom, u svojstvu njegovog zamjenika, to se smatra zaetkom Suda
Admiraliteta.6

Nadlenost Suda Admiraliteta isprva se odnosila na sve sluajeve koji se dogode na otvorenom
moru, kako u odnosu na ratnu mornaricu tako i na pomorske trgovake sporove sa elementom
inostranosti. Prva ogranienja nadlenosti ovaj sud je pretrpeo zakonima Riarda II, kojima je
zabranjeno pokretanja postupka pred ovim sudom u stvarima koje su se dogodile unutar
kraljevstva, bez obzira da li su povezane sa konkretnim pomorskim sluajem, odnosno
sporom.Pravo koje je Sud Admiraliteta primenjivao zasnivalo se na jus gentiumu ili
univerzalnom pravu mora, koje se zasnivalo na Rodijskom zakonu i Oleronskim pravilima7.
Meutim, ovako iroka nadlenost Suda Admiraliteta bila je predmet stalnih napada
vestminsterskih sudova.

Koristei se do tada ve oprobanim tehnikama preuzimanja nadlenosti, vestminsterski sudovi

5 Rusmir Tanovi, Osnove precedentnog prava ,str.10-21

6 Rusmir Tanovi, Osnove precedentnog prava,str.35-64

7 Veljko Kovaevi, Engleska i pravo, istorijski razvoj i neke specifinosti,str 613-628

uspjeli su da nadlenost Suda Admiraliteta tokom vremena bude ograniena iskljuivo na delikte
poinjene na otvorenom moru. Meutim, kako su vestminsterski sudovi, s jedne strane, iskljuivo
primenjivali common law, dok je trgovcima, s druge strane, jedino bilo vano da sporovi budu
rjeavani primenom njihovog zakona (Law Merchant), postavilo se pitanje iznalaenja
zadovoljavajueg reenja navedenog problema. Isprva, problem u pitanju reavan je tako to su se
vestminsterski sudovi, koji nisu poznavali Law Merchant, obraali poroti koja je u svakom sporu
proglaavala kao injenicu da trgovci Engleske priznaju odgovarajuu trgovaku uzansu, koja je
bila sastavni deo Law Merchanta8. Ovo pitanje konano je reeno u XVIII veku, kada je lord
Mansfield prestao da trgovako pravo smatra stranim zakonom, istiui da se pojedinci
dobrovoljno podvrgavaju Law Merchantu, unosei na taj nain Law Merchant u common
law.Sudovi su ubudue morali da vode rauna o trgovakim obiajima ije je postojanje u jednom
sporu priznala porota i koji su na taj nain bili pri- menjeni od strane suda. Time je u Engleskoj
bilo potpuno ostvareno spajanje graanskog i trgovakog prava, to je pripremilo opadanje
nadlenosti Admiraliteta.

Porota u Engleskom sudstvu

Porota je vrlo stara institucija. Njene zaetke susreemo kod mnogih starih i srednjevjekovnih
naroda jo od najstarijih vremena. Vrlo su brojni i razliiti uzroci koji su u pojedinim drutvenim
epohama doveli do pojave laika u sudstvu.
U mnogim drutvima oni su poprimili oblik klasne borbe, kojom su pojedine drutvene klase
nastojale da obezbijede svoje uee u vrenju tako vane funkcije u dravi kao to je pravosue.
Iako mnogi naunici trae korjene porote kod starih naroda: Grka, Romana Hebrejaca ili u
skandinavskim zemljama, pa ak i u plemenskim pravima nekih slovenskih naroda, uobiajilo se
miljenje da je prava postojbina porote Engleska. Vjerovatno je glavni razlog za ovo to je porota
ovoj zenmlji do ivilla Svoj najbujniji i najpotpuniji procvat i Sto je ovdje razvila najklasinije
oblike. Engleska porota izvrila je vrlo veliki uticaj na mnoge zemlje svijeta. Neke od njih su
prihvatile engleski sistem porote u potpunosti (kao SAD). dok su ga druge prilagodile svojim
potrebama i mogunostima. Tako su se razvila dva razliita sistema porote koji i danas postoje:
anglo-saksonski evropsko-kontinentalni. U anglo saksonskom sistemu porote ,sudije porotnice
njih obino 12 do 23vad hoc izabranih ,obrazuju posebno sudsko tijelo odvojeno od
profesionalnih sudija u tajnosti vijea saoptava i bez obaveze obrazloenja.9

Pravo equityja i uticaj na sudove

Dolazak Tjudora na vlast 1485. godine i jaanje kraljevog apsolutizma dovodi do stvaranja
novog sistema prava u Engleskoj, poznatijeg kao pravo equityja. Ovo pravo nastalo je iz

8 Veljko Kovaevi, Engleska i pravo, istorijski razvoj i neke specifinosti,str 613-628

9 Raifa festi Common Law i druge pravno historijske teme,str. 41-60

prethodno navedenog shvatanja kralja kao rezervoara pravde sa zadatkom da obezbeuje mir u
kraljevini. Iz ovakvog shvatanja uloge kralja deriviralo je njegovo pravo da osniva vestminsterske
sudove na koje prenosi svoje pravo obezbeenja mira u kraljevstvu i koji polako svojim radom
stvaraju common law. Meutim, ta delegacija kraljevih prava na vestminsterske sudove nije
iskljuivala pravo albe podanika upuene kralju, odnosno Kraljevom savjetu, u sluaju
uskraivanja pravosua ili u drugim slinim sluajevima. U vreme Rata dviju rua, Kraljev savet
je odluivanje po navedenim albama postepeno prenosio na jednog svog lana tzv. kancelara.
Tokom vremena, kancelar stie znaajnu nezavisnost u svom radu, a sporove rjeava po savjesti i
pravinosti, a ne po common lawu. Dakako, kancelar nije imao pravo da ukida presude
vestminsterskih sudova ve da donosi tzv. injunction, odnosno naredbe, iji je smisao bio da
onome ko je nepravino dobio spor naredi da uradi neto. Kako u vreme Rata dviju rua dolazi
do slabljenja Kraljevog savjeta, kancelarovo pravosue stie znaajnu samostalnost u odnosu na
njega. Takoe, od tog perioda kancelara sve vie ne biraju iz reda duhovnih lica, ve iz reda
uticajnih politiara, to je za posledicu imalo da oni vie ne interveniu samo kada savjest to
zahtjeva, ve i onda kada po njihovom miljenju common law treba menjati i usavravati. Imajui
u vidu da je kancelarovo pravosue primenjivalo znaajno jed-nostavniji postupak u odnosu na
vestminsterske sudove, kao i da u posmatranom periodu (XV i XVI vek) u Engleskoj dolazi do
pojaanog interesovanja za rimsko pravo, omoguujui kancelarovom pravosuu da razvije
doktrinu pravinosti (equity), kao jedan novi sistem prava koji je parirao common lawu, polako
ali sigurno razvijao se oseaj ugroenosti kod vestminsterskih sudova u odnosu na kancelarovo
pravosue10.

S druge strane, imajui u vidu da je ovo period u politikoj istoriji Engleske kada dolazi do
jaanja Parlamenta u odnosu na kralja i njegov apsolutizam, to je pogodovalo vestminsterskim
sudovima, neizbjeno se pribliavao i prvi ozbiljan sukob vestminsterskih sudova i kancelarovog
pravosua. Iako je prvi spor okonan u korist kancelara, zarad spreavanja buduih sukoba sa
vestminsterskim sudovima koji su ui- vali podrku Parlamenta, tadanji kancelar Ellesmere, pa i
njegovi naslednici, nisu preduzimali nove mjere zadiranja u nadlenosti common law sudova ve
su se, naprotiv, uzdravali od takvih mjera, te su posljedino ove dvije vrste pravosua istorijski
nastavile da ive i da se razvijaju u nunoj koegzistenci- ji. Ova koegzistencija ne znai da nije
bilo drugih pokuaja kralja da ograniava vlast vestminsterskih sudova putem stvaranja drugih
sudova, poput Zvijezdanog vea (Star Chamber) ili Suda za potraivanja (Court of Requests).

Savremena organizaciona struktura sudova

10 Rusmir Tanovi, Osnove precedentnog prava,str.35-64

 Slika br.111

Do sada objanjena organizaciona struktura sudova poinje od 1832. godine da prolazi kroz
znaajne promjene ostvarivane putem zakona Parlamenta. Naime, Parlament preduzima znaajne
mjere u cilju reforme i sudstva equitya i sudova common law, pa tako, na primer, znaajno
pojednostavljuje postupak sudova common law i ukida stare fikcije kojima su oni proirivali
svoju nadlenost. On je stvorio jedan novi writ i jedan novi postupak, kojim su zamjenili devet
starih writova i devet razliitih postupaka, u onome to se nazivalo line tube (Uniformity of
Process Act, 1832). Isto je uinjeno u pogledu stvarnih tubi gde je 60 writova zamenjeno znatno
manjim brojem writova. Konano, potpuno nova organizaciona struktura sudova u Engleskoj
stvorena je putem Judicature Acts iz 1873. i 1875. godine12.

Predmetnim zakonima uveden je jedinstveni Sud pravde (High Court of Justice) koji je objedinio
stare sudove Sud dravne blagajne, Sud opteg suenja, Kraljiin sto, Kancelariju, Sud
Admiraliteta, Sud porote i Sud za sporove u vezi s brakom i razvodom, koji postaju odeljenja i to:
Odeljenje kraljevog/kraljiinog stola, Odeljenje Kancelarije i Odeljenje za ostavinske predmete,
razvode i pomorske predmete. Iznad njega nalazi se jedinstveni Apelacioni sud (Court of Appeal)
koji zajedno sa High Court of Justice nosi naziv Supreme Court of Judicature.

Na vrhu sudske organizacije nalazio se Dom lordova sve do 1. oktobra 2009. godine, kada je
izvrena jedna od najznaajnijih promena u ustavnopravnoj istoriji Engleske i itave Velike
Britanije. Naime, 2009. godine osnovan je Vrhovni sud Ujedinjenog Kraljevstva, te je izvren
prenos najvie sudske vlasti sa Doma lordova na Vrhovni sud Ujedinjenog Kraljevstva kao nove,

11 https://law.duke.edu/lib/researchguides/english/

12 Rusmir Tanovi, Osnove precedentnog prava,str.35-64

najvie sudske instance nadlene da odluuje po albama na odluke graanskog i krivinog
odeljenja Apelacionog suda Engleske, Velsa i Severne Irske, kotskog vrhovnog suda, a u
ogranienom broju sluajeva i na odluke Suda pravde (High Court of Justice).

Vrhovni sud Ujedinjenog Kraljevstva

Vrhovni sud Ujedinjenog Kraljevstva ( Supreme Court of the United Kingdom) je
najvii sud u Ujedinjenom Kraljevstvu. Sud je ustanovljen ustavnim reforskim zakonom
iz 2005. godine kojim je predvieno da e ulogu najvieg suda preuzeti novoosnovani Vrhovni
sud umjesto Pravnih lordova. Pravni lordovi su imenovani lanovi gornjeg Doma lordova
britanskog Parlamenta koji su od 1876. godine djelovali kao najvii sud u dravi.Novim ustavnim
zakonom eljelo se jasno razgraniiti zakonodavnu od sudbene vlasti jer je dotada britanski
sustav pravosua imao posebnost da su lanovi jednog od domova parlamenta sudili kao vrhovni
sud. Vrhovni sud je s radom zapoeo u listopadu 2009. godine. Dosadanji pravni lordovi postali
su prvi vrhovni suci u povijesti Ujedinjenog Kraljevstva. Sud ima 12 vrhovnih sudaca, a
trenutano se oekuje imenovanje dvanaestog. Sud sudi kao sud posljednje instance
za engleske, velke i sjevernoirske sudove te za kotske sudove u graanskim parnicama

Osnovna naela sistema precedenata i forma sudskih

odluka
Osnovno naelo sistema precedenata ogleda se u shvatanju da pravno pravilo koje je u
konkretnom sluaju stvorio i primjenio sudija, ubudue, pod odreenim uslovima, treba da bude
potovano od strane drugih sudija niih sudova ili sudova istog ranga. Takva sudska odluka
naziva se precedent, a pravna pravila stvorena na osnovu precedenata predstavljaju osnovu
nepisanog engleskog common lawa. Umesto primjene raznih vrsta tumaenja zakonskog teksta,
engleski pravnik iz ovih pravila mora da pronae reenje zasvaki konkretan sluaj, uvek vodei
rauna o tome da li je to rijeenje u skladu sa nekim naknadno donjetim zakonom u toj materiji.

Poznavanje hijerarhije engleskih sudova od velikog je znaaja za razumevanje funkcionisanja

sistema precedenata, odnosno vezanosti jednih sudova presudama donjetim od strane drugih,
viih sudova. S tim u vezi, razlikujemo etiri osnovna pravila.

Prvo pravilo ogleda se u tome da odluke koje donosi Dom lordova predstavljaju obavezne
precedente za sve nie sudove u Engleskoj. Ovo pravilo podrazumjeva i obavezanost Doma
lordova svojim odlukama, odnosno nemogunost Doma lordova da odbije da primjeni neko
pravno pravilo koje je sam stvorio. Meutim, iako sistem precedenata poiva na doktrini stare
rationibus decidentis, to se objanjavalo izmeu ostalog potrebom da se postigne potrebni nivo
pravne sigurnosti, poev od 1966. godine dolo je do odstupanja od doktrine o nepromenjivosti
precedenata donetih od strane Doma lordova u ponovnom suenju pred njim.
Drugo pravilo je da odluke koje donosi Apelacioni sud obavezuju sve nie sudove u Engleskoj,
kao i sam Apelacioni sud, osim Doma lordova.

Tree pravilo je da su odluke koje se donose u okviru odjeljenja High Court of Justice obavezne
za sudove grofovije, kao i za sam High Court of Justice, ali ne i za Dom lordova i Apelacioni sud.

Forma sudskih odluka engleskih sudova na prvi pogled se ne razlikuje od forme tipine za
kontinentalne sudove, imajui u vidu da se pored dispozitiva daje i obrazloenje odluke.
Meutim, ovde postoje znaajne razlike. Pre svega, kao i u rimskom pravu gde je sudija duan da
izjavi samo sacramentum justum, u Engleskoj sudska odluka zvanino ima samo dispozitiv. S
druge strane, ovo formalno obiljeje odluka engleskih sudova trpi dva ogranienja. Prvo se
ogleda u potrebi engleskih sudija da prue objanjenje svojih odluka, pri emu se razlikuju dve
vrste objanjenja. Prvu vrstu objanjenja ine motivi sudije za donoenje odluke u konkretnom
sluaju (ratio decidenti), dok se kod druge vrste objanjenja (obiter dicta) sudija ne ograniava
samo na konkretno pitanje, odnosno sluaj, ve pokuava da objasni i druga pravna pitanja iz
konkretne oblasti.13 Drugo ogranienje ogleda se u Foreign Judgment Reciprocal Enforcment
Actu iz 1933. godine, kojim je uvedena obaveza da engleska sudska odluka mora da sadri i
obrazloenje ako sudija oekuje da e se presuda koristiti u inostranstvu, ime je uinjen ustupak
sudskoj praksi drugih zemalja.

Sudski postupak u anglosaksonskom periodu

Sudski postupak u anglosaksonskom periodu moe se posmatrati kroz etiri Osnovna elementa:
sektatore (sectators) privatne svjedoke (secta-witness) slubene svjedoke (official
witnesses) sakletvenike (Compurgators) Sektatori (sljedbenici) su bili slobodni ljudi ija je
dunost bila da prisustvuju nekim posebnim lokalnim sudovima koji su se formirali s vremena na
vrijeme i iji je broj bio razliit, poto je zavisio od samih lokalnih obiaja gdje se sud formirao.14

Sekatatori su jedino znali injenice sluaja i smatra se dao oni jedini mogu da pravilno
presude.Njima je predsjedavao dravni slubenik.

Privatni svjedoci su bili obino upotrebljavani tako to ih je zvao ih tuilac.Oni su trebali da

svjedoe o injenicama koje znaju o konkretnom sluaju.Iz slabosti privatnih svjedoka proizili
ssu slubeni svjedoci koji su morali prisustvovati pri nekim pravnim inovima in a osnovu njih
sudije su donosile presude.

Sakletnike susreemo i u kontinentalnom pravu.Oni nisu bili svjedoci ve su potvivali dobru

13 Rusmir Tanovi, Osnove precedentnog prava,str.35-66

14 Raifa festi Common Law i druge pravno historijske teme,str. 141-146

reputaciju optuenog.u krivinim sluajevima broj je varirao od sluaja i od socijalnog statusa i
najee iznosio.

Nain pozivanja na engleske sudske odluke

Francuski pravnici, kad navode neku sudsku odluku, oznaavaju sud koji ju je donio, zatim
datum kad je donesena te najzad slova i oznake koji se odnose na zbirku u kojoj je objavljena, na
dio i stranu zbirke i godinu, na primjer Besancon, er mai 1930, S. 31. 2. 73. Cass. Ch. reunies, 24
avril 1862, D. P. 62.1.153.

Engleske odluke ne navode se na taj nain.

Ako je rije o odluci objavljenoj u Year Books, nain navoenja je sljedei: John Pylkington's
Case, Y. B. Pasch. 33. Hen. VI, f. 17 (sluaj John Pylkington, Year Books, uskrsno zasjedanje, 33.
godina vladavine kralja Henrika VI, folio 17).
Ako je rije o presudi objavljenoj u zbirkama koje su bile ponovno izdane u English Reports,
nain navoenja je sljedei: Rann v. Hughes (1778) T. R. 350 Eastwood v. Kenyon (1840) 11 A.
& E. 438. U oba sluaja Rann Eastwood su tuioci, a Hughes i Kenyon tuenici. Slovo v, koje
odvaja njihova imena, kratica je latinske rijei versus (protiv). Ono se na engleskom ne mora
itati versus, ve and ili against itat e se dakle Rann and Hughes, Eastwood against Kenyon.15

Nain pozivanja na neku sudsku odluku je isti, ako se imaju u vidu odluke objavljene u zbirkama
koje danas postoje. I tu treba na prvom mjestu navesti imena stranaka izmeu kojih se vodio spor.
Higgins v. Beauchamp. Zatim, u oblim ili uglatim zagradama oznaava se datum kad je presuda
donesena: (1914.). Potom dolazi pozivanje na zbirku u kojoj je odluka objavljena: 30 T L.R. 687
(Times Law Reports, Sv.30). Najzad, ako je potrebno, u zagradama se oznaavaju inicijali suda
koji je donio tu odluku: H.L. (House of lords), G. A. (Court of appeal), P.C. (Privy Council).

Zakljuak
Konzervativizam i privrenost tradiciji engleskog naroda presudno su uticali na stvaranje jednog
pravnog sistema koji se po mnogim obelejima razlikuje od pravnih sistema kakve poznajemo
unutar zemalja koje pripadaju evropsko-kontinentalnom pravnom krugu.Englesko sudstvo se
razvijalo putem evolucije a ne revolucije,prolo je kroz dosta faza da bi se oblikovalo i
organiziralo u onakvo sudstvo koje danas poznajem.Englesko sudstvo ima odreene specifinosti
koje nemaju neke druge zemlje anglosaksonskog pravnog sistema.Kroz historiju Engleska
pravna tradicija se ouvala tako da imamo i dalje system precedenata i u velikom obujmu
vladavinu nepisanog prava.

15 Rusmir Tanovi, Osnove precedentnog prava,str.63-64

Sadraj

Uvod1
Ureenje pravne profesije u Engleskoj...........................................1
Common law i uspostavljanje vestminsterskih kraljevskih sudova.2
Sud Admiraliteta............................................................................ 4
Porota u Engleskom sudstvu..........................................................5
Pravo equityja i uticaj na sudove...................................................5
Savremena organizaciona struktura sudova..................................6
Vrhovni sud Ujedinjenog Kraljevstva..............................................7
Osnovna naela sistema precedenata i forma sudskih odluka.......7
Sudski postupak u anglosaksonskom periodu................................8
Nain pozivanja na engleske sudske odluke..................................9
Zakljuak....................................................................................... 9

Literatura
Rusmir Tanovi, Osnove precedentnog prava, izdanje autora, Zagreb,. 1998.

Raifa festi ,Mustafa Imamovi,Common Law i druge pravno historijske ,Pravni

fakultet, 2008

Veljko Kovaevi, Engleska i pravo, istorijski razvoj i neke specifinosti ,Pravni

fakultet Univerziteta Union,2011.

https://law.duke.edu/lib/researchguides/english/