ADAM PIETRZYKOWSKI

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

TELEWIZJA AKADEMICKA JAKO RODEK DO REALIZACJI MISJI

UNIWERSYTETU W CZASACH NOWYCH MEDIW

Wspczesny uniwersytet uwzgldnia musi w swoich dziaaniach rodki komunikacji,

jakie stay si dostpne za spraw rewolucji teleinformatycznej. Dziki ich wykorzystaniu jego
misja, ktra obejmuje ksztacenie, badania naukowe oraz relacje z otoczeniem, zarwno w
wymiarze gospodarczym jak i kulturotwrczym, ma szanse na peniejsz realizacj. Telewizja
akademicka jest narzdziem, ktre idealnie wpisuje si we wspczesne potrzeby uniwersytetu
i spoeczestwa. W rnym zakresie wspiera realizacje kadego obszaru jego misji, jak i cele
wewntrzorganizacyjne zwizane z urzeczywistnianiem fundujcej go idei universitas -
wsplnoty. W czasach mnogoci kryzysw, wyczerpania edukacyjnej misji mediw
publicznych i wytwarzania przez amatorw coraz wikszej iloci wiedzy nierzetelnej, telewizja
akademicka staje si medium o kluczowym znaczeniu. Podstawowy rodek jej oddziaywania,
produkcje filmowe i telewizyjne, suy bd jako otwarte zasoby edukacyjnych, moliwe do
wykorzystania w rozmaitych kontekstach pedagogicznych. Na przykadzie dwch telewizji
akademickich, University of California Television UCTV oraz Naukowej Uniwersyteckiej
Telewizji Internetowej UAM.TV, ukazana zostanie specyfika oraz sposb funkcjonowania tego
rodzaju przedsiwzi, a take zakres, w jakim oddziauj one na uniwersytet i uskuteczniaj
jego spoeczn powinno. Podjta zostanie rwnie prba nakrelenia optymalnego modelu
telewizji akademickiej, uwzgldniajcego dostpne zasoby, cele strategiczne uczelni i
kluczowych interesariuszy.

Gbokie przemiany, ktrym w wielu wymiarach podlegaj wspczesne

spoeczestwa, prowadz nieuchronnie do pytania o to, czym maj by i jak maj
funkcjonowa tradycyjne instytucje tworzce ich fundament, w tym instytucja uniwersytetu.
Wskazany ponad 20 lat temu przez B. Readingsa problem dotyczcy zmieniajcej si
tosamoci uniwersytetu do dzi pozostaje aktualny. Czy by korporacj napdzany siami
rynku, czy zosta przy tradycyjnej roli, nieskaonej pragmatyzmem wiata wityni wiedzy
stojcej na stray kultury narodowej. Jak wskazuj spotkania rektorw polskich uczelni
wyszych, uniwersytet funkcjonuje gdzie pomidzy, starajc si wypracowa swj modus
vivendi wobec wyzwa, dylematw i napi, takich jak: wartoci akademickie a suebno
spoeczna, autonomia a podlego zewntrzna, kultura akademicka a kultura korporacyjna,
rynek pracy a formacja obywatelska, elitarno a masowo ksztacenia (Szostek, 2015).
Nowy ad komunikacyjny wywoany rewolucj teleinformatyczna wprowadza we
wskazany obszar problemowy kolejny element. Nowe media, czyli nieograniczony i
zdemokratyzowany kana przepywu informacji, ktry stwarza zarazem nowe szanse jak i
zagroenia cywilizacyjne. Dla uniwersytetu nowe media to przede wszystkim nowa
sposobno realizacji jego misji, a zarazem wyzwanie wobec jego wci nieustalonej
tosamoci.

Trzy misje uniwersytetu w czasach nowych mediw

Pojcie uniwersytetu nie jest dzi jednoznaczne, dlatego istotne jest doprecyzowanie o
jaki uniwersytet chodzi. Nie bdzie to uniwersytet przymiotnikowy, ktry bdc
wyspecjalizowanym w ograniczonym zakresie dyscyplin nie reprezentuje idei universitas, a
wic wieloci kierunkw poszukiwania prawdy. Nie bdzie to rwnie uniwersytet prywatny,
ze wzgldu na pragmatyzm i towarzyszce mu wartoci wpisane w sens jego istnienia1.
Uniwersytet, ktrego dotyczy bieca refleksja jest instytucj obywatelsk, publiczn, ktra
posiada charakter naukowo dydaktyczny i autonomi konieczn do realizowania swojej
misji. Tak rozumiana instytucja uniwersytetu posiada spoeczn misj obejmujc trzy
paszczyzny: ksztacenie, prowadzenie bada naukowych oraz upowszechnianie wiedzy i
kultury (Szostek, 2015, s.25). O ile dwie pierwsze misje uniwersytetu wydaj si nie
podlegajce dyskusji, to tzw. trzecia misja uniwersytetu posiada kilka definicji.
Pojcie trzeciej misji pojawio si w literaturze pod koniec ubiegego wieki bdc
elementem koncepcji uniwersytetu przedsibiorczego zaproponowanej przez Burtona Clarka
(1998; za: Leja, 2015). W tym rozumieniu oznacza ono wspprace z gospodark w zakresie
komercjalizacji bada naukowych i transferu technologii, a take tworzenia warunkw dla
akademickiej przedsibiorczoci i innowacyjnoci. Realizacj tak rozumianej trzeciej misji
pokazuj okrelone wskaniki, jak: przychody badawcze z gospodarki, aktywne umowy o
wsppracy, ekspertyzy dla gospodarki, publikacje zamawiane, liczba patentw czy
przychody z licencji (Gulbrandsen i Slipersaeter, 2007). W nieco szerszym sensie, trzecia
misja koncentruje si na rozwoju gospodarczym regionu, m.in. poprzez uczestnictwo w
inicjatywach majcych podnie konkurencyjno i atrakcyjno gospodarcz regionu,

1
Wyjtkiem s tu elitarne uniwersytety prywatne o dugiej historii jak np. Yale University, ktre trwale wrosy
w ycie lokalnej spoecznoci.
dostosowywanie programu studiw do potrzeb pracodawcw czy udzia praktykw w
procesie ksztacenia i badaniach naukowych (Ernst&Young, 2009, s.96).
Powysze rozumienie trzeciej misji uniwersytetu jest jednak bardzo ograniczone.
Redukuje bowiem funkcj uniwersytetu do roli katalizatora gospodarczego rozwoju ignorujc
przy tym przy tym inne, pozaekonomiczne wykadnie spoecznego rozwoju. Waciwsze
wydaje si szerokie ujcie trzeciej misji, ktre poza relacjom z otoczeniem gospodarczym,
obejmuje rwnie zaangaowanie uczelni w wymiarze cywilizacyjnym, kulturowym i
etycznym. Uniwersytet to bowiem wsplnota wartoci, ktrych wyrazem jest etos
akademicki. Jego podstaw - jak stwierdza E. Chmielecka jest prawda - denie ku niej w
badaniach, wytrwao i odwaga jej goszenia w nauczaniu, jej przenoszenie w sfer
publiczn przez rezultaty bada i ksztacenia oraz zaangaowanie rodowiska w problemy
moralne swych czasw (Chmielecka, 2008, s.24). Jak wskazuje dokument spisany na UJ,
etos akademicki to take odpowiedzialno, yczliwo, sprawiedliwo, rzetelno,
tolerancja, lojalno, samodzielno, uczciwo, godno oraz wolno nauki i wolno
uczonych (Chmielecka, 2008). Szeroko rozumiana trzecia misja to, zatem zaangaowanie
uczelni w przekaz wartoci i postaw od uniwersytetu do spoeczestwa. Przekaz odbywajcy
si w relacji odpowiedzialnoci nie przed klientami, ale w pewnej mierze za nich
(Brdulak i Chmielecka, 2010).
Trzecia misja uniwersytetu nabiera szczeglnego znaczenia wspczenie, w czasach
rozlicznych kryzysw. Poczynajc od matki wszystkich kryzysw - kryzysu wartoci, przez
kryzysy ekologiczny, gospodarczy, czy obecnie odczuwany przez Europ kryzys migracyjny.
Kryzys obecny jest w dialogu spoecznym, wywoanym polaryzacj sceny politycznej, w
poszukiwaniach tosamoci przez wspczesnego czowieka. Dotyka take rde wiedzy i
przekazu informacji. Jak coraz czciej si wskazuje bowiem, i edukacyjna misja mediw
publicznych ulega wyczerpaniu poddajc si podobnie jak w przypadku nadawcw
komercyjnych zjawisku ludyzacji i banalizacji (Michniuk, 2014). Co zatem wnosz do tej
sytuacji nowe media?
Nowe media zmieniaj sytuacje uniwersytetu w zakresie moliwoci realizacji
wszystkich obszarw jego misji. Rozwj metod i technik ksztacenia online spowodowa, e
moliwe staje si ksztacenie studentw z dowolnego zaktka wiata. Prowadzenie bada w
midzynarodowych zespoach, oddalonych od siebie fizycznie, czy uczestnictwo w
konferencjach naukowych w trybie teleobecnoci to dzi rzecz powszednia. Dostpne s take
nowe, wczeniej nieistniejce pola badawcze, ktre tworz tzw. cyfrow humanistyk. A co w
przypadku trzeciej misji uniwersytetu?
 Z pewnoci nowe media s szans jej uskutecznienia. Tym bardziej, e same
stwarzaj zagroenia, ktre nawet bardziej wymagaj dziaa ze strony uniwersytetu. Internet
umoliwia bowiem kademu uytkownikowi bycie zarwno twrc jak i odbiorc
komunikatw. atwo bycia wytwrc treci sprawi, e Internet obfituje w pseudowiedz,
wynikajc nie tyle ze zej woli, ale z niekompetencji samozwaczych autorytetw. Jak
wskazuje Bauman dopiero teraz, po otwarciu superszybkiej cieki informacji wida, w jak
duym stopniu proklamowany, a w jeszcze wikszym - autentyczny autorytet nauczycieli
opiera si na sprawowanej przez nich zbiorowej i bezapelacyjnej kontroli nad rdami
wiedzy i wszystkimi drogami prowadzcymi do tych rde (Bauman, 2007, s.146).
Zjawisko to jest jednym z wielu przykadw antyedukacyjnej strony Internetu (Michniuk,
2014, s.5). Jest jednak o tyle niepokojce, gdy jak twierdzi A. Keen w Kulcie amatora,
dotyka caej kultury i w duszej perspektywie prowadzi moe do regresu cywilizacyjnego
(2007).
Co zatem czyni powinien uniwersytet chcc realizowa swoj misj w obliczu
rozlicznych kryzysw, wyczerpania edukacyjnej misji telewizji publicznej i zalewu
pseudowiedzy? Waciwym antidotum na t sytuacj wydaje si by przystpna i rzetelna
wiedza oraz krytyczny namys cechujcy si etosem akademickim dostpne w najczciej
przyswajalnej obecnie formie - materiaw wideo. Idealnym narzdziem do realizacji tego
celu jest telewizja akademicka.

Telewizja akademicka od informacji do powinnoci

W literaturze przedmiotu dotyczcej mediw trudno odnale cho jedn definicj

telewizji akademickiej. Prba takiej definicji mogaby zatem brzmie nastpujco: telewizja
akademicka to telewizja organizowana i zarzdzana przez uczelnie wysz, ktrej gwnym
odbiorc jest jej wasna spoeczno. Taka definicja nie jest jednak zbyt uyteczna, bez
doprecyzowania kilku obszarw: kadry, technologii, celw i samych odbiorcw, ktre
odrnia j bd od telewizji studenckich oraz tradycyjnych mediw emisyjnych.
W przeciwiestwie do telewizji studenckich, telewizja akademick tworzona jest w
caoci przez zesp profesjonalistw. Inaczej za ni w przypadku zwykej telewizji, zesp
ten jest najczciej znacznie mniej liczny, co przekada si na jego wielozadaniowo.
Podobnie jest pod wzgldem technologii. Telewizja akademicka posiada najczciej
skromne, mniej zaawansowane zasoby sprztowe i niewielk infrastruktur studyjn.
Kanaem dystrybucji treci dla telewizji akademickich jest najczciej Internet, wspierany
czasem emisj w lokalnych mediach. Poza jednym wyjtkiem (UCTV), telewizje
akademickie nie posiadaj wasnego kanau, ktry byby dostpny w ramach telewizji
kablowej bd nawet na platformach satelitarnych. Niemniej to wanie dziki Internetowi,
ktry pozwala na minimalizacje kosztw dystrybucji treci, rozpocz si dynamiczny rozwj
telewizji akademickich w kraju i na wiecie.
Gwnym celem telewizji akademickiej jest najczciej dziaalno informacyjna
skupiona na wydarzeniach naukowych, edukacyjnych, kulturalnych i studenckich
odbywajcych si na uczelni. Na duych uniwersytetach rozproszonych po wielu kampusach,
funkcja sprawozdawcza peni szczegln rol. Usprawnia przepyw informacji pomidzy
jednostkami co przekada si na lepsz integracje i efektywniejsze komunikowanie jego
spoecznoci. Jednak to inne dziaania, jakie podejmowa moe telewizja akademicka,
pozwalaj temu medium oddziaywa na zewntrz i uskutecznia swoj spoeczn misj.
Uniwersytet to przede wszystkim miejsce wytwarzania i przekazywania wiedzy.
Oznacza to, e posiada baz ekspertw zdolnych przedstawi w sposb zrozumiay niemal
kade zagadnienie. To niezwyky atut, ktry pozwala telewizji akademickiej na szybki dostp
do rzetelnej wiedzy i wywaonych opinii. W przypadku wspomnianego ju wyczerpania si
misji edukacyjnej mediw publicznych i zalewu cyberprzestrzeni wiedz wtpliw to
niezwykle istotna spoecznie warto dodana. Sposobem realizowania powyszego celu mog
by rnych form wystpie: komentarz, wykad, pokaz, prelekcja. Najatrakcyjniejsza we
dobie nowych mediw wydaje si jednak formua krtkich programw adresowanych do
konkretnych grup odbiorcw.
Uniwersytet to take rodowisko opiniotwrcze i wsplnota wartoci wyraona w
etosie akademickim. Pozwala realizowa trzeci misj uniwersytetu przez programy
publicystyczne, ktre przenosi mog prawd naukow i kultur akademickiego dialogu w
sfer publiczn. Wartoci obecnych w etosie akademickim, takich jak prawda, yczliwo,
sprawiedliwo, rzetelno, uczciwo czy tolerancja prno dzi szuka w telewizji. Z jednej
strony stacje komercyjne d do wykreowania jak najbardziej emocjonujcego spektaklu, w
ktrym bynajmniej nie chodzi o prawd. Z drugiej, telewizja publiczna, stanowica up
polityczny nie pozwala uzyska wymaganego stopnia obiektywizmu. Autonomia uczelni i
uczonych oraz apolityczno instytucji uniwersytetu stwarza hipotetycznie wikszy obszar
wolnoci wypowiedzi i tym samym wiksz szanse na obiektywizm. Akademicka
publicystyka staje si szans na edukowanie spoeczestwa, a take na ucywilizowanie
dialogu spoecznego, nadwtlonego zwaszcza w czasach rozlicznych kryzysw, spoecznych
napi i podziaw.
 Wszystkie wspomniane wczeniej materiay filmowe i telewizyjne funkcjonowa
mog w kontekcie samoksztacenia, a take jako materiay dydaktyczne w ramach zaj na
rnych szczeblach edukacji. Produkcje telewizji akademickiej potraktowa mona zatem
jako otwarte zasoby edukacyjne (ang. open educational resources), czyli dostpne za darmo
materiay edukacyjne do uywania i dostosowywania w celach niekomercyjnych (UNESCO,
2002, s.24). Jak wskazuje literatura, otwarto OZE ma wymiar ekonomiczny, technologiczny
i prawny (Centrum Cyfrowe, 2016, s.15). Cho w przypadku telewizji akademickiej prawny
wymiar otwartoci nie jest speniony w zakresie moliwoci ich przerabiania, to sama
dostpno materiaw w nowych mediach jest wystarczajca do spoecznego oddziaywania
uniwersytetu.

Studium przypadku UCTV i UAM.TV

Z pord licznych przedsiwzi telewizji akademickich w kraju i na wiecie, w

niniejszym artykule przedstawione zostan dwa: telewizja akademicka Uniwersytetu
Kalifornijskiego UCTV oraz telewizja akademicka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w
Poznaniu. Taki wybr podyktowany jest z do prozaicznych wzgldw. Pierwsza z nich to
najwiksza telewizja akademicka na wiecie. Druga to projekt, w ktry zaangaowany jest
autor, stanowicy jednoczenie przykad nowej jakociowo, niskobudetowej i
zaangaowanej telewizji akademickiej w Polsce.
Aby lepiej zrozumie skal i potencja przedsiwzicia, jakim jest Telewizja
Uniwersytetu Kalifornijskiego konieczne jest przyblienie kilku faktw dotyczcych samej
uczelni. Uniwersytet Kalifornijski to jeden z najwikszych i najlepszych uniwersytetw na
wiecie. W 2015 roku na jego 10 kampusach byo cznie niemal 240 tys. studentw, 20 tys.
kadry akademickiej oraz 136 tys. pracownikw nie dydaktycznych (UC, 2015). cznie
uczelnia ta moe pochwali si 1,6 miliona yjcych absolwentw. Roczny budet uczelni
wynosi obecnie ponad 25 miliardw dolarw. Potencja naukowy tej publicznej uczelni jest
rwnie niezwyky. Do 2016 UC posiada a 62 laureatw nagrody Nobla wrd wasnej kadry
akademickiej, a trzy najlepsze kampusy UC Berkeley, UC Los Angeles i UC San Diego
zajy w rankingu szanghajskim 2015 kolejno 3, 12 i 14 miejsce.
Telewizja Uniwersytetu Kalifornijskiego (UCTV) to niekomercyjna, publiczna
telewizja akademicka tworzona przez 10 kampusw, trzy krajowe laboratoria (w tym Los
Alamos National Laboratory znane z projektu Manhattan) i trzy afiliowane instytucje. Istnieje
od stycznia 2000 z siedzib na kampusie UC w San Diego. Misja telewizji wyraona jest
nastpujco: Prezentowanie doskonaoci i rnorodnoci wybitnej uczelni badawczej w
kraju, poprzez realizowanie gwnych misji Uniwersytetu Kalifornijskiego nauczania,
bada i suby publicznej, za pomoc jakoci, pogbionego przekazu telewizyjnego, ktry
informuje, edukuje i wzbogaca ycie ludzi na caym wiecie (UCTV:overview). Jak twierdz
twrcy telewizji, przywraca ona do ycia ogromn iloci wiedzy, kultury i dialogu powsta w
jednostkach uczelni, ktra inaczej bezpowrotnie by przepada.
UCTV emituje rednio okoo 25 godzin nowych produkcji w tygodniu (University of
California, 2016). Dobowa ramwka oferuje 3 godzinne bloki tematyczne obejmujce: nauk,
zdrowie i medycyn, public affairs, humanistyk, sztuk i muzyk, biznes, edukacj i
rolnictwo. W ofercie programowej znajduj si m.in. filmy dokumentalne o charakterze
popularnonaukowym, wykady otwarte, sympozja badawcze, wystpienia artystyczne i inne.
Od 2001 UCTV wyprodukowao cznie 57 popularnonaukowych serii. Obecnie oferuje 8
kanaw, w ramach, ktrych realizowane s rne serie tematyczne m.in. Computer
science channel, UC climate solutions channel, Brain channel czy The career channel.
Telewizja Uniwersytetu Kalifornijskiego posiada take programy dedykowane dla
konkretnych grup odbiorcw. Przykadem takiego programu jest oferowany nauczycielom
szkolnym (K-12) Teachers P.E.T. (Professional Education for Teachers), emitowany raz w
tygodniu, ktry zosta stworzony by wzbogaci proces ksztacenia, pomc nauczycielom by
na bieco z badaniami w ich obszarach przedmiotowych i przygotowa uczniw i ich
rodzicw na kolejny etap edukacji (UCTV: Teachers). Nadawca zapewnia, z program
spenia standardy jakoci stanowej instytucji zawiadujcej ksztaceniem California State
Board of Education Content Standards. Rwnie wsk grup docelow posiada emitowany
trzy razy w tygodniu program The Med Ed Hour przeznaczony dla pracownikw suby
zdrowia. Jego cel jest podobny zapozna lekarzy, pielgniarki i innych pracownikw suby
zdrowia z najnowszymi badaniami dotyczcymi sposobw leczenia. Zblion, ale szersza
ofert jest take portal UCTV Seminars (seminars.uctv.tv) uruchomiony w 2011 roku, w
ktrym dostpne s nagrania akademickich seminariw, konferencji i kolokwiw.
Przedsiwzicie to ma za zadanie udostpni wyspecjalizowane treci dla naukowcw, ktre z
uwagi na swj charakter nie nadaway si do emisji na antenie telewizji.
Warto take wspomnie o najnowszym przedsiwziciu telewizji UCTV Prime.
Uruchomiony w 2012 jako kana YouTube, w ktrym udostpniane s produkcje
wsptworzone z rozpoznawalnymi markami ze wiata rozrywki, newsw, edukacji czy stylu
ycia. Jak twierdz twrcy UCTV Prime to miejsce, gdzie znale mona nowe idee,
rozbudzi wyobranie i odkry rnorodno kryjc si w kadym temacie (UCTVPrime,
2016). Za pomoc mini-serii, wywiadw, analiz i innych krtkich form video dostarczanych
kadego tygodnia, UCTV Prime pokazuje innowacje, trendy, zagadnienia i osobowoci, ktre
ksztatuj nasz wspczesny wiat.
Niezwykle istotnym elementem funkcjonowania telewizji akademickiej jest jej
dostpno. W przypadku UCTV mamy do czynienia z telewizj hybrydow, czyli
wykorzystaniem wielu rnych sposobw i mediw udostpniania treci. Jest to zarazem
klasyczna telewizja linearna dostpna w kilkunastu telewizjach kablowych w Kalifornii i 6
innych stanach USA, ale take w Internecie za pomoc mediw strumieniowych. Od 2012
roku, a wic czasu rezygnacji z emisji satelitarnej, Internet stanowi najwaniejsze medium
UCTV. Jako transmisja strumieniowa telewizji linearnej dostpny jest na portalu UCTV oraz
na platformach Amazon FireTV i uniwersalnym urzdzeniu streamingowym Roku.
Najwaniejszym sposobem udostpniania treci wydaje si by jednak tryb video na
danie.
W trybie VOD mona korzysta z UCTV zarwno na portalu telewizji, jak i na portalu
YouTube, platformie Apple dla uczelni (iTunesU) oraz za pomoc aplikacji mobilnych.
Warto zauway, e portal UCTV zintegrowana jest z portalem YouTube, z ktrego de facto
odtwarzane s materiay. Od czasu uruchomienia w 2007 kanau na YouTube stanowi coraz
waniejsze rodek realizacji misji UCTV. W ramach YouTube realizowane s dzi rwnie
cztery kanay: UCTV, UCTVPrime, UCTVSeminars2 oraz Fig. 1 by University of California.
Ostatni z nich, uruchomiony w 2014 roku, stara si dotrze do modszego odbiorcy przez
animowane materiay wyjaniajce zagadnienia naukowe. cznie, na kanaach UCTV
dostpnych jest ponad 8100 materiaw wideo, a cakowita liczba ich wywietle to ponad 92
mln. Najczciej ogldany materia popularnonaukowy to wykad Sugar: The Bitter Truth,
ktry liczy a 6,7 mln wywietle. Na koniec warto doda, i poza moliwoci pobrania
zasobw z portalu VOD, UCTV oferuje take dystrybucje swoich zasobw w postaci pyt
DVD za pomoc sklepu internetowego, w ktrym dostpnych jest 2,5 tysica pozycji.
W porwnaniu z Uniwersytetem Kalifornijskim Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
wypada bardzo skromnie. Ma 43 tysice studentw, 3 tys. pracownikw dydaktycznych i
ponad 2 tys. pracownikw obsugi (BIP UAM, 2015). Cho jest trzeci uczelni w kraju, to w
rankingach oglnowiatowych zajmuje jednak odleg pozycje (w CWUR 2016 jest na 922
pozycji). Roczny budet uczelni to ok. 100 mln dolarw, a wic niemal 250 razy mniej ni w
przypadku UC (sic!). W skali kraju UAM wyrnia zwaszcza sie orodkw zamiejscowych,
w tym orodka w przygranicznych Subicach, ktry cile wsppracuje z niemieckim

2
Ten specjalistyczny kana dla naukowcw posiada jedynie 620 tys. wywietle i 6200 subskrybentw.
Uniwersytetem Viadrina we Frankfurcie nad Odr. Innym wyrnikiem, istotnym zwaszcza
w omawiany kontekcie, jest posiadanie jednostki o dugiej historii i bogatym archiwum w
zakresie realizacji materiaw telewizyjnych i filmowych Uniwersyteckiego Studia
Filmowego.
USF jest jednostk oglnouniwersyteck, ktrej statutowym celem jest informowanie
o wydarzeniach naukowych, edukacyjnych, kulturalnych i studenckich na UAM. Misj t
realizuje za pomoc programu Z ycia Uniwersytetu, ktry emitowany jest na antenie
telewizji WTK oraz dostpny jest w Internecie. Od momentu utworzenia jednostki w 1999
roku ten podstawowy cel istnienia by sukcesywnie uzupeniany o dziaalno
popularnonaukow, promocyjn i publicystyczn. I tak w latach 2007-2008 Studio rozpoczo
serie popularnonaukowych wykadw telewizyjnych Arcydziea.. arcymyli.., cykl
powicony nieprzecitnym jednostk UAM Wybitne Postacie Uniwersytetu, a take
popularnonaukowe filmy dokumentalne. W 2014 posta program publicystyczny Rozmowy
na temat, ktry ukazuje aktualne problemy spoeczne z punktu widzenia nauki, a take
promuje kultur dialogu opartego o etos akademicki. Od kilku lat realizowane s take
profesjonalne wielokamerowe zapisy wydarze, w tym wykadw otwartych, koncertw,
jubileuszw, seminariw czy inauguracji. Posiadajc tak bogate archiwum i potencja
produkcyjny posta pomys stworzenia telewizji akademickiej, ktra w wikszym stopniu ni
wczesne dziaania zaspokajaaby potrzeby spoecznoci akademickiej oraz efektywniej
realizowaa misj uniwersytetu.
Projekt Naukowej Uniwersyteckiej Telewizji Internetowej UAM.TV, realizowany we
wsppracy z Poznaskim Centrum Superkomputerowo-sieciowym, uruchomiony zosta w
styczniu 2016 r. Gwnym celem tego przedsiwzicia jest usprawnienie komunikacji
wewntrznej jednostek uczelni rozproszonych na wielu kampusach i lepsza integracja
rodowiska akademickiego UAM (UAM.TV, 2015). Projekt realizuje take misj uczelni w
zakresie popularyzacji nauki i wiedzy naukowej. Dla jednostek uczelni UAM.TV to przede
wszystkim usuga, dziki ktrej mog wyemitowa wasny materia, zleci jego
przygotowanie bd przeprowadzi transmisje online. Takie rozwizanie pozwolio na
skonstruowanie modelu finansowania telewizji zakadajce partycypacj jednostek uczelni i
ich znaczny wpyw na produkowane treci.
Telewizja wykorzystuje dwa internetowe kanay dystrybucji treci: 1) kana wideo na
danie w ramach portalu naukowej telewizji PlatonTV oraz 2) kana telewizji linearnej
emitujcy w Internecie klasyczn telewizje opart o ramwk. UAM.TV jest zatem telewizj
hybrydow, ktra podobnie jak UCTV wykorzystujc rne formy dostpu do treci. Kana
telewizji linearnej emituje 3 godzinny blok programowy powtarzany przez ca dob.
Zakadano take obecno telewizji w fizycznej przestrzeni uniwersytetu, poprzez system
zarzdzanych centralnie telebimw, jednak tego zadania jak dotd nie udao si zrealizowa.
rednio telewizja realizuje okoo godziny nowych programw tygodniowo. Na antenie
emitowane s rwnie materiay partnerw telewizji (WNPiD UAM, PCSS, Muzeum
Arkadego Fiedlera w Puszczykowie oraz Krajowej Rzemielniczej Izby Optycznej).
Materiay realizowane przez zesp USF dla UAM.TV obejmuj trzy kategorie: 1)
informacje, 2) programy, 3) zapisy poczone z transmisj. W kategorii informacje
najwaniejsz rol peni krtkie materiay newsowe dotyczce ycia uczelni i jednostek.
Uzupenia je magazyn Flesz akademicki oferujcy krtki przegld wydarze minionego
tygodnia.
W ofercie programowej znajduj si programy i magazyny informacyjne,
publicystyczne i edukacyjne. Wrd magazynw informacyjnych wydawanych nieregularnie
naley wymieni Nowoci wydawnictwa naukowego UAM promujce ksiki naukowe
przez spotkania autorskie, Echa UAM dajc wgld w plany i aktualne dziaania wadz
rektorskich oraz Kalejdoskop Biblioteki ukazujcy unikalno oferty czytelniczej biblioteki
uniwersyteckiej. Raz w tygodniu wydawany jest program o charakterze publicystycznym -
Komentarza tygodnia, w ktrym zaproszony go komentuje wydarzenia spoeczne. W
zakresie edukacji UAM.TV proponuje wydawany co dwa tygodnie program Klip ekspercki,
w ktrym naukowcy z UAM omawiaj interesujce zagadnienia ze wiata nauki i kultury.
Kolejny programy to Sowa Odnowa poezja wedug prof. Piotra liwiskiego, ktry
przyblia wspczesn poezj oraz Vademecum sukcesu, w ktrym mode osoby maj
szans zapozna si z rnymi ciekami kariery zawodowej. Istotnym elementem czci
edukacyjnej stanowi rwnie zapisy, ktre dotycz wydarze edukacyjnych, naukowych, a
take kulturalnych.
W poszukiwaniu idealnego modelu telewizji akademickiej

Przedstawione telewizje akademickie reprezentuj rne sposoby realizowania misji

uniwersytetu za pomoc medium telewizyjnego. Wynika to gwnie z dostpnych zasobw
oraz potencjau naukowego, edukacyjnego i kulturotwrczego samej uczelni. Uniwersytet
Kalifornijski jako jedna z najwikszych i najlepszych pod ktem bada uczelni na wiecie,
realizuje swoj misj tworzc to co, moe zrobi najlepiej - telewizj akademick o profilu
edukacyjnym. W przypadku telewizji UAM sytuacja jest diametralnie inna. UAM.TV stara
si realizowa kilka celw jednoczenie przy do ograniczonych zasobach. Najbardziej
wyrana jest tu rola sprawozdawcza, zorientowana na funkcj informacyjn. W mniejszym
za stopniu jest to funkcja edukacyjna oraz popularyzatorska. Tak niejednorodny profil
telewizji stawia pytanie o to czy akcenty te s rozoone waciwie, by medium to wnosio w
ycie uczelni oraz jej otoczenia jak najwiksz warto dodan? Odpowied na to pytanie
wymaga oczywicie podjcia rzeczowego namysu, ale take czasu, ktry konieczny jest by
zweryfikowa obecny stan rzeczy i wskaza ewentualn korekt obecnego kierunku.
Zastanawiajc si nad idealnym modelem telewizji akademickiej mona jednak wskaza
pewn logik dziaania, ktry powinna prowadzi do uzyskania najlepszego efektu.
Parafrazujc niemieckiego filozofia Leibniza, najlepsz z moliwych telewizji
akademickich stworzy mona przez waciwe uycie dostpnych zasobw oraz wyznaczenie
zgodnych z nimi celw. Zasoby maj tu bowiem znaczenie decydujce. Pod tym pojciem
naley rozumie zarwno zasoby zwizane z dziaalnoci telewizyjn, jak zasoby techniczne
i ludzkie, jak i kluczowe zasoby organizacji. Pierwsze okrelaj moliwoci produkcyjne,
zarwno jakociowe jak i ilociowe oraz moliwe kanay dystrybucji. W tym zakresie istotne
jest zwaszcza mikrootoczenie uczelni, ktre wnie moe dodatkowe zasoby, jak w
przypadku UAM.TV korzystajcej z technologii PCSS. Drugie, czyli kluczowe zasoby
organizacji decyduj o jej przewadze konkurencyjnej. W przypadku telewizji decyduj one o
potencjalnej unikalnoci samego medium i jego oferty. Do tych zasobw uczelni zaliczy
mona: 1) kompetencje dydaktyczne, 2) potencja badawczy, 3) zasoby kadrowe, 4) zasoby i
narzdzia informatyczne, a take 5) zasoby filmowe i telewizyjne.
Znajc dobrze stan zasobw, a wic ich moliwoci i ograniczenia, moliwe jest
formuowanie realistycznych celw, jakie owa telewizja akademicka ma spenia. Przede
wszystkim bd to cele strategiczne uczelni oraz jej jednostek, a take potrzeby i problemy
interesariuszy wewntrznych: wadz, kadry, studentw i pracownikw. Rwnie wane bd
oczekiwania interesariuszy zewntrzne takich jak media, lokalne instytucje i organizacje, czy
grup zawodowe zwizane z edukacj, uczniowie oraz osoby zainteresowane
samoksztaceniem, w tym absolwenci. Powyszy wykaz celw i potrzeb, na ktre odpowiada
mog konkretne dziaania w ramach telewizji akademickiej, wymaga stworzenia hierarchii
oraz wyeliminowania obszarw niemoliwych do zrealizowania z powodu ogranicze
zasobw. Jednoczenie naley pamita, i na poziomie realizacji niektre cele mog by
realizowane przez jedno wsplne dziaanie, co w przypadku maych jednostek realizujcych
telewizj moe due znaczenie.
Powysza analiza na poziomie zasobw i celw pozwala sformuowa wytyczne dla
modelu telewizji akademickiej, obejmujcego obszary takie jak: a) profil telewizji, b) sposb
dystrybucji treci, c) zakres autonomii, e) struktura finansowania. Wymagaj one odpowiedzi
na pytania takie jak: jakie programy bd dominowa w ofercie, jaki bdzie sposb
dystrybucji treci, jaki bdzie zakres autonomii wzgldem wadz i innych jednostek uczelni
oraz jak zbudowana bdzie struktura finansowania dziaa telewizji akademickiej. Tworzc
model telewizji akademickiej warto gotow ju koncepcje podda take analizie z zakresu
zarzdzania jak np. analizie strategicznej SWOT, ktra wskaza moe niedostrzegane
wczeniej ryzyka bd szanse wpywajce na skuteczno przedsiwzicia.
Podsumowanie
Wspczesno wymaga by uniwersytet oprcz ksztacenia i bada naukowych
angaowa si take w cywilizacyjny i etyczny postp spoeczny. Dziki nowym mediom
zadanie to jest moliwe na niespotykan dotd skal za pomoc telewizji akademickiej. W
czasach ludyzacji przekazu telewizyjnego oraz zwikszajcych si wci internetowych
zasobw pseudowiedzy, telewizja akademicka odzyskuje poniekd medium audiowizualne na
rzecz wyszych celw. Stanowi moe wzorzec obiektywizmu i cywilizowanego dialogu na
gruncie zapomnianych ju wartoci. Jej przewag nad innymi rodkami masowego przekazu,
jak radio czy prasa, jest niewtpliwie panujca kultura obrazu, w ktr si wpisuje.
Telewizja akademicka jest take mocno zwizana ze rodowiskiem lokalnym, co czyni j
blisz odbiorcy ni media oglnokrajowe. Niezalenie od liczby atutw, przyszo telewizji
akademickiej pozostaje w rkach wadz uniwersyteckich, ktre decyduj o tym jak istotna dla
uczelni jest szeroko rozumiana trzecia misja oraz w jaki sposb powinna by ona
realizowana.

Bibliografia:

Bauman Z. (2007), Edukacja: wobec, wbrew i na rzecz ponowoczesnoci [w:] Wychowanie.

Pojcia. Procesy. Konteksty. Interdyscyplinarne ujcie, T. 1, M. Dudzikowa, M. Czerepaniak-
Walczak (red.), Gdask, Gdaskie Wydawnictwo Pedagogiczne, s. 139154.
BIP UAM (2015), Stan zatrudnienia i suchaczy studiw doktoranckich (na dzie 31.12.2015
r.), liczba studiujcych i suchaczy studiw podyplomowych w Uniwersytecie im. Adama
Mickiewicza (na dzie 30.11.2015 r.). Pozyskano z:
https://bip.amu.edu.pl/bip/stan-zatrudnienia-i-liczba-studiujcych-w-uam/stan-zatrudnienia-i-
liczba-studiujacych-w-uniwersytecie-im.-adama-mickiewicza-w-poznaniu
Brdulak J., Chmielecka E. (2010), Forum EAIR, Forum akademickie, 11/2010, Pozyskano z:
https://forumakademickie.pl/fa/2010/11/forum-eair/
Centrum Cyfrowe (2016), Otwarte Zasoby Edukacyjne w Polsce uwarunkowania i szanse
rozwoju, Warszawa, Pozyskano z:
http://centrumcyfrowe.pl/wp-content/uploads/2016/03/OZE-w-PL-uwarunkowania-i-szanse-
rozwoju.pdf
Chmielecka E. (2008), Kilka uwag o etosie i kodeksach akademickich oraz odpowiedzialnoci
uczelni, [w:] K. Leja (Red), Spoeczna odpowiedzialno uczelni ,Wydzia Zarzdzania i
Ekonomii Politechniki Gdaskiej oraz Fundacj Rektorw Polskich, s. 23-36.
Ernst&Young Business Advisory (2009), Diagnoza stanu szkolnictwa wyszego w Polsce,
Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Pozyskano z:
http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2013_05/fa5b19e372e1bed45db817b8380c8468.pdf
Gulbrandsen, M., S. Slipersaeter (2007), The third mission and the entrepreneurial university
model.In Bonaccorsi, W: A. C. Daraio (red.), Universities and Strategic Knowledge Creation.
Specialization and Performance in Europe, Cheltenham: Edward Elgar, 2007, s. 112-143.
Keen A. (2007), Kult amatora. Jak internet niszczy kultur, Wydawnictwa akademickie i
profesjonalne, Warszawa.
Leja K. (2015), Trzy misje uczelni, trzy cieki kariery, Forum akademickie, 01/2015,
Pozyskano z : https://forumakademickie.pl/fa/2015/01/trzy-misje-uczelni-trzy-sciezki-kariery/
Michniuk A. (2014), YouTube - YouLearn. Nauka przez Youtube?, e-mentor , nr 4 (56), s.
37-43, Pozyskano z: http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/56/id/1122
Szostek A. (red.) 2015, Program rozwoju szkolnictwa wyszego do 2020 r. Cze II. Misja
spoeczna uniwersytetu w XXI wieku, Warszawa, Fundacja Rektorw Polskich. Pozyskano z:
http://www.frp.org.pl/publikacje/cz_II_PROGRAM_001028_Misja_spoleczna.pdf
UAM.TV (2015), Broszura informacyjna projektu UAM.TV, Pozyskano z:
http://projekt.uam.tv/broszura_informacyjna_UAM.TV.pdf
UC (2015), The University of California at a glance, Materia informacyjny Uniwersytetu
Kalifornijskiego. Pozyskano z:
http://www.universityofcalifornia.edu/sites/default/files/uc_at_a_glance_011615.pdf
UCTV: Overview (2016.10.28), Strona telewizji UCTV, Pozyskano z:
http://www.uctv.tv/about/
UCTV: Teachers (2016.10.28), Strona telewizji UCTV, Pozyskano z:
http://www.uctv.tv/teachers
UNESCO (2002), Forum on the impact of open courseware for higher education in
developing countries: final report. Paris: UNESCO, Pozyskano z:
http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001285/128515e.pdf
University of California Television, (2016.10.28) Encyklopedia Wikipedia, Pozyskano z:
https://en.wikipedia.org/wiki/University_of_California_Television
UCTVPrime (2016.10.28), Kana UCTVPrime na platformie YouTube, Pozyskano z:
https://www.youtube.com/user/UCTVPrime/about

--

ACADEMIC TELEVISION AS A MEAN OF FULFILLING THE MISSION OF

UNIVERSITY IN TIMES OF NEW MEDIA

In his action a contemporary university must take into account various means of
communication that has become possible by ICT revolution. Through their use its mission,
which includes education, research and a relationship with the environment, both in the area
of business and culture-forming, has a chance for fuller realization. Academic television is a
tool that fits perfectly into the contemporary needs of a university and society. In a different
range it supports every area of universitys mission and organizational goals that aspire to
the idea of universitas - community. Nowadays in time of multiple crises, depletion of public
media educational mission and growing volumes of incredible knowledge online, its social
role become increasingly important. Film and television productions which are primary
material of its operations, serve here as open educational resources, usable in a variety of
educational contexts. On the example of two academic televisions, University of California
Television UCTV and Adam Mickiewicz University Television UAM.TV, a characteristic of
this type of venture will be shown. Also an attempt to determine the optimal model of
academic television, taking into account available resources, strategic objectives of the
academia and key stakeholders.

Sowa kluczowe: telewizja akademicka, misja uniwersytetu, trzecia misja, uniwersytet,

telewizja, nowe media, UCTV, UAM.TV

Keywords: academic television, universitys mission, third mission, university, television,

new media, UCTV, UAM.TV
Adam Pietrzykowski, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Orodek Dydaktyczno
Multimedialny Uniwersyteckie Studio Filmowe UAM, al. Niepodlegoci 26, 61-714 Pozna