KA} AXXVIL, Zague 32008) EVAL ROYAL PALACE 1335 in the Zagreb upper town torical science research subject sidered to be located along the led that the palace had been ey, the place where the build {the two Upper Town Zrinski alae. By criticizing the former none neglected by many who s tht the medieval Zagreb pal- Markoviev erg 2 and that the Mikae’s palace. Thus the issue jon and the erection ofthe new graditelisko nasljede Pregledni rad Primljeno 2004-03-11 PLEMICKI GRAD VELIKI KALNIK Kresimir Regan, Zagreb Satetak Veliki Kalnik plemicki je grad kojf se prvi put kao utvrda spominje u povijesnim izvorima 1243. Gospodari Velikog Kalvika bili su, medu ostalima, hrvatsko-ugarski kraliev, slavonski banovi, zagrebatki biskupi i zagrebacki Kaptol, obitelji Brankovid, Celjsk, Vitovec, Kosais, Korvin, Alapid, Orehocey, Erdidy, Dratkovié i Keglevié. Veliki Kalnik obubvaca Kompleks gradevina na brdu sv. Katarine ili ss: Katalene fegradenih « razligitins raado- Dijena. Najstarij dio utvrde jest gornja branié-kula tz prve polavice XII. st izgradena na samom vrhu bra, ispod koje sw w drugo} polovic istoga stljeca izgradeni donja branie ‘aula, gornja palaca i unutrasyjt obrambeni sklop, a na platou ispod tih gradevina kapela, Potetkom novoga vijcka na platou je s june sirane brda na kojem lee srednoviekovni dijelovi Velikog Kalnika izgradena donja palaca te srediznji i vanjski obrambeni sklop 5 velikomt ulaznomt kulom. U Velikom Kalniku obitavalo se sve do jakog potresa sredinom XVILL st. nakon kojeg je napusten, Konflguracija tha na kojem je utvrda podignuta uyje tovala je visinski vrlo razvedenu kompozicij Kijuéne viet: plemicki grad, srednj vijek, Tatar, Sjivari 2a raaliku od brojnih srednjovjekovnih utvrda u Republici Hrvatskoj, 0 koji- ‘ma jjudsko sjeéanje ne pamti nitiimena niti njegovih vlasnika, legenda o tatarskoj ‘opsadi Velikoga Kalnika i njegovim hrabrim branitejima nadaleko je poznata (sl 1). U zimi godine 1242, velika je tatarska vojska pregazila smrznuti Dunay,a nesto kasnije i Dravu i krenula u svoj rusilacki pohod na srednjoyjekovnu Slavoniju i Hrvatsku sa Zeljom da uhvate hrvatsko-ugarskoga kralja Belu 1Y., koji se u tim kerajevima skrio nakon katastrofalnog poraza u bici na rijeci Sajo (Saj6). Doznavsi od svojih uhoda da se kralj sklonio u Velikome Kalniku, navalige Tatari svom silinom na zidine utvrde ne bi li ubvatili kralja, pogubill ga i na ta) nagin, prema ‘ondainjem obiaju, stekli pravo na njegovu krunv, odnosno na ditavu zemlju. Ali, 83se “alegopod od oyeseas pat oy peuesg fared roms ep mpi (on oi oBou spun efuew ower uoAR|S nuroye{aofupaus 2osy ays{oa aysser afer jod nuafoas od Ploy ‘npaain peur jojzes Bouloa woageyru euiou 9/ | foysreasyy ewiasd mynd eu -an{ nyzonfin wifour afte zeus foulor nupat eu pedew ryszerer oepaeido 14, ‘eunsafery wn n wljeny Years0q ruaepat eu uorzgo $ wroftseuopu urosSqey eR vusafiaod af wuudnan apzafeu aysreye) eqop n myrUTeN Pu | ovzipez auialtsa ayeay nqauBez eusaid euNpzZestA, omelorats af ofA s THT elaqs twoxpsz0d onsop ‘orqpo ypu af eB org uoyeN, "FON MPH IPOAION WOYS 12 bu 91g n eztsod HOXEN, 38 9) ayguiodn uo wurgUTeY HxeUL tunfoas wifgouut urpod (ousaftaod n vpafjors “XIX wourpass ousofiaod russ oyeyes 1 apuafa| fezapes a8 oxey <1 cy oe igo wofoas Bs tues ns eB9foy wiargnas vr ou We) peop ass en opted wey funy pysweazy af ovsrztuemndod eunpefewod wtaoyte t wax rueq MYR o npuaHy meuTUT saz oupadsod * aaoypia eu tu20moqe 1ue9qUpea{ Ns O1§ #80} Boqzz SOUTeAYEE eUuZ n af YF a1 B{208 eHOygINTeY s axtuepod au ‘ALP fe] PyszeFn-oysyeasy ‘euuseyE], PeU apofgod UO, “aio! swoysuerpel euosd aysfor afoas wopeyso s affep nuasy I Npes jueaq 234ULEY HOU a7aUE Ep TEAaKpyan ‘Te ts oy 970 affep epuasioy nfepeu ‘npesdo pod npanin agi efgn20 wofeus ep isaatpian “qeNEy, ns my “eATUTEN] eBOYH2A oe TORE IZ TK THT Toe PT TAK NAT RPA PN SEE Ae ec CER CE EEK: Regan: Plemich grad Veliki Kalil - KAJ. XXXVI, Zager 3 (2004) imati povijesno uporite. Prema njo} Jom na obrambene zidove Velikog nakon sto su u toj namjeri vjekovnu ratnu “Tatari pokusali op: rednjovjekovnih Dale legenda zbog. nedostatka fama i tako sprijetiti pad 1omoé lukova bacal Cak i da proglasimo éitavu legendu o tatarskoj opsadi Velikog neupitna je povijesna Sinjenica da su Kalni¢ani dali znatan brinos obrani zemlje od tatarske nae, jer th je Bela 1V. za ta dela progasio plemigima* Ime Kalnik prvi se put povijesnim izvorima spominje 1193, (Kemenic), a 1243, kao utvrda (castrum Kemiluk).° Kao kijuéna stratedka toéka toga dijela slavon- ske kraljevine te kao najy Nakon njegove smrti 1270. kral vyao je utvrdu slavonskome banu Rolandu, a potom zagrebackom biskupu Ivanu, koji je za kaStelana utvrde postavio Vakoslava Grebenskog (Grebengradskog). On je 1291. vratio Veliki Kalnik hrvatsko-ugarskomu kralju Andriji Il. Mleéaninu.” U ukama hrvatsko-ugarskih kraljeva Veliki je Kalnik ostao sve do pocetka XIV. st. kad ‘Zadenko: Kritovadko °° Radau’ Tatjana: Grebenski 156, 86 iim Viernes grad Veliki Kalnik- KA XXOCVIL, Zagreb 3 (2004) je pretao u ruke zagrebackoga biskupa Augustina Kazotiéa, a nakon njegove smrti 1u ruke njegovih nasijednika. Nakon zagrebatkih biskupa Veliki je Kalnik ponovno wvski posjed. U kraljevskome je posjedu, uz kraci prekid, do 1427. kkada ga je hrvatsko-ugarski Kral) i rimsko-njemadki car Sigismund LuksemburSki darovao zagrebatkome biskupu Ivanu L. Albenu. Nakon njegove smrti 1433. Kalnik je nakratko postao posjedom zagrebackoga Kaptola, jer ga je vee 1436. Zigmund poklonio bosanskomu kral dofzo u posjed Kalnika koji je novi hrvatsko-ugarski krs gospodarila Velikim K; potomak te slavne hrvatske velikaske obit zagospodarila obitelj Orehoczy, ako su pravo na utvrdu i posjed jutomerska grana ol konaéno je zavrsio godine 1608. presudom hrvats Orehoczy i Draskor obitelj Orechoczy polovicom XVII, stoljeéa izgradila u neposrednoj bl Kalnika svoju kalnigku rezidenciju, odnosno kastel Veliki Kalnik. Nakon smarti Gaspara oko 1688., posljednjega potomka ljutomerske grane Draskovica, Veliki pripao Orchoczyima, posljednjim pravim gospodarima utvrde ie napustena nakon jakog potresa potkraj XVID. stoljeta." Veliki prepusten zubu vremena sve do godine 1963, kad je iavedeno ra8tista- vanje rugevina utvrda uz istovremenu konzervacju zidova.* 87Cy OL S666 GrBeZ BEET, rep mad erssetay anand vp neta og! ee geodata “efqeiap ypmpafod nese sy ese fp acu suey om, ead as euler, a2qey, :1¢67 8p sou -epgey 230PNO a seod wlouaquiesqo eRoystzea 1 92¥/ed afaop ousoupo ‘apuain wyermiso Zed ysoupaltss tuqasod af vaoBalu ‘spuain aypIUPYOX elip Souroyetrofupars yp Saluso8 payBi1 eu |soupo acigasod a ousoifod musop auoi eu apiayn eusaprad OTL (C1) onus “Wy 068T nysisapos8 naig “too tur Sunepecy po otiap 9809 quo trod ungp 7904 0e m2 toque Seaman wa fom ono ere Sipe wpe’ ous sre sprain vunstdo s oupasods (oy ofjeuuaz yrupatons 1 aysze8, opin ele as ougasod wuntu npayy “e32fi Boop 1 ayyess vase aurpod size] Sue8y Coffuran ws wrrupeyy PBONEAA 792: -o18 XX OP TAX po nuodsex awroysuawroua sqgayup nfegnad 2owod wre anofafu zex id 1 ony ‘eyruey eBo: 4am YPYSUTOARTS-oYsyeAIY NUOYESY: amnppeugae auaquurergo ajpreuayd 2 TN 'Seuep 07 ns og ofan gop 01 1 ns af sido wu oa euraagna sido ‘uvzrpaad wousiaafoas nurafoas ni af ifizearozuoy t apuain wpey -zagn anopelfp autpefo% eujaaperd ysmpalod pasodses usoysoud foro “(€ ') ogezg omfg au1po8 -0z6r 2! ‘sungeg auimymy aysteAsy rpearzesist tuforq ns a aliap sof apezejeu npofsod as ns wor en-us pod o' ee fi s24aojod po 324 oyesyeas af wpuaig, (959) 0261 eae Bowen weLL E18 fee a eee Sat — eee eee Vafoeumpa cs eoeargunt 1 22Maudoy ‘eyM2g o¥eed Bopeedg-oysrest saousoy>(upas ef 950 8TH sppyeany aupedezorayols 204 € 0K "ROPE UPS upedezofint s npafdod m uezeyt A ey PUPA voine newtodaN TPEA ‘urpod 21 exoane eBoeuzodau mye jg oy “sourtand rYsTeABONG) EFL feu ns Yop ‘wioynaz wousudes louezarod wusuTe, nayZ LUMESOPAN OU {nips af eungndowso aprain anoqalip 2usoxe(Aolupars 248 7004 ‘egejed wuop) noreyd fp Sousoyp(aofapass podst oupaisodau nnnuBipod (dopys waquresqo pysiuen Bpuain TaopKIP UAOYALAOAOL ns Yop “TUR|S PH OOS Dy eurost “ezejed wiau08 “eny-0e29 efuop 1 wlwro8) aprain jpaus ns vp wzedo as Yewpo UH sg ouygied wuras af fof €70n pn joist euuaud epede po eznsd a5 ep1As) oplip Taro feu ew ZT] oun! pian epplip Sogulen npawat eyize4 oupo “usta od ypjgo 190p wapaczea ouLoTHZ! rain af nusa(ox Bu ep viieansiguoy 208 eBorujey wyreHo po aueNS ATT apedez s ousfoapo euraatsn wurgoqnp af 03 euaTeIeX #12AS uped (owgn eu af waperSzt ojod yupey waolsou $ ar08 aypyuper yess (ouasals er Jor ion ofeds 2108 apne apse S108 7019 Hoy efona{ad peu oupassodau ‘oto8 oxprupey eunouougo wagn( wer 9s azHpeu EATUTE, eOA!AA AIAN dOTAS INSNOLYALIMAY IXQINTVHONTTEA on) aepafors xx woxpapod vpeseu BUTE eFoxNeA wtyeaorey 2b (S 1) wheel Surpo8 apunin muraagns afnzeytid wlox exore Soreuzodan wyEess wored (Fs) 06 Case sp seni cana guma) ¥6-XX woyszed epedes os yupey aA mH ped 9 1S * alletiod aD y somasgngy © Cee1 8 pu Eg 30 sowcodoy) 29t podonobls uy ren me po S18 FRET ET TTA AON A PB ATT F008) € IZ TAK TV Woe EL TNO TT TPN AA PS TST ATT(zoe wiry sisary) vampng oz eanad aun onsamsnagy) ¥561 Bape maEMOY FoyIEA LOOML OES (Or) 1 6'1 Hoary 2 esyajduroy 8042 oupaus iaopiz ns YocT "woxsdo | apes apzarn 140] eur as reegou nymy-prue3q n Ze)“ oF Lee Harel ana roo parioa'6 8 -unjreusu nurexoUpal alnzeyud o¢st oupo3 ‘ayroy-preag afts08 spaspo owazout ou seuep Of] " Hoy tuo 1 Fy elizuaKEIP YNst OA0308 ns nfpyez seu fe) eR “apsain aypTUpEYO: peIso A ns ep miaeisodiasd ourezout “e101 220 2U BxRIEISO 2s oye] onfin juzorstozaaalst eprz wHousanals stage ‘oures oeanges seuep as afu pO ‘wp eUtS af (of wpaateu ew COT OUTTA po tiosd ppedez po eznad 2s voy eus0p Sommyoxesd vurxapes8 oud opens} ouzalu ON HRUIEY Boyyan eurely 1g ofau nsoueanggn nludnas Iny-914EIg PIE fusAAalS EpAHOIS WONIZ20A "ENIW Z OP | sad n eyes freuowp yufue wt eu as azeyeu nn nyors! eusard epedez po ezn. eng af eug (77 7s) apIAIn NpPlIp wg OTs HZaLN, pmy-pguinug who Fa TTR TVA TT RN PT EHH TSE PR TARR TT TL RA BN ST RTH6 snlayag m peat prod opsuedoyueIy/>e 100 Sosiez 52 vaPo;oanys10 yN>sH axpIUe YODA O1p 1aA0: Boyseuaqasa lovyso azeeu 28 wyoulg Bur 9 ouztqtsd eyzeRNp id yutsya n eueanzo seuEp ‘eq euneipeay efaout as 1oqeu apeyed vfpozd Souzorsio8n ¢ Bouzn! nlods eN “(aym aurespeay ajo 229) ‘panto vw 8z po nulfinp NW NO3S! ‘eutaid epedez po ognad as w nyoaead Bouparadau eutaapess af eur -eyoap BpeIed wfuIO5 "EIN 724 ougopors! af euapeaszy‘eustom eunspeny wsuoe8n etuard Hopns (EL 7S) PE ‘auaiqs a) afmf-ziuexq a{uop pods! ouparsodau 2 suopesfies vpered v(us0D dopys piaguanige yfusnpnun + vgryod vfusory ao ou wisals pqsOd £1 TS cove weg mss 96 ox au ep Sou fur wolrurquroy ouapese on afonynod oxox >f flo wu ‘nursluoy nopuain yndod'eqop vo ewepraan unap unspuyeya9 Board nlods wy -eBolu eu twafuojseu eprz ett 2} “Wr Z ougqud po mutsia n piz 1us9A9(6 of -190 ayn erey Bofinsp eAoprz PO tayo rusasals oures rz Souaquiesqo Zouzodafs wi -ppeu eystuadays yejagaaez uso8 zn ouparsodayy ‘npafjoas aulojgoxd n ayn eurprz affoeaiszuoy woyelia ouaperzzr ‘argtuadars ouaeisoupaf afm-pIWeIq YZ tux ques foupodez eu bu uepaf 2} awougn! wu vay us Boyseusjaia nuowsord n WzeyeUL n-tueaq npre wouRn! raogny ‘3p0fed afus08 eupat as ytloy po ‘zara aN “euLuapoqa eunpersos af ~rodiod vusipars waopesd ny Wor ‘plz aquresqo 1 Pursad vpedez po wgnad 9s vloy euTAapeds eurespeay eurarrd ‘ono108 af vmy-p1ue1q wluog “nfquroztad n ayn, nuEaIS nuZase(s exEAIE? BU oupain 2qujey. PAPA 722t foloy vu auafns nfexy awoupedez eu aseia suporsd uaqutesgo us2Aa(s sou or eqnz Louswuey nfods eu af euapesses (Er Js) wsya|dwi0y eBoprupeAOan eHoxeyy vaTAapers eueanzo af ‘2Iny-21u2Iq afuop wWorey unfingp s uofods wuoysow af un wousanafs arguerg worn] -reygnd wiorpoa woupaf sux Fos 01g epoljo1s woxno0d sof af ep oweuz ey Ruryyesd unfisesteu 1pninifeayer ‘exaumuss eyIasap oyfoyeu yosta seuep pe, Souaquieiqo eouranals wysiuesg uvsqosid af oe] “woymy-7t8q woluop s TOE EIEN ANN BPA DT RTT RIOzone wry agzy) mpeped fang ou vuole wanod r(ox edopys Souaquseago Bolusipazs PAoprZ foysog apsain orp tusorfaofupess 129] nusafoy eet esyaidinoy BoyTUTEyO-T|PA o1p fe, wuoquuago rusipaus s npeqed voc a ojed eyetuayew ourqud eyouis | wi ¢ ouzygiid exzeBnp epmy euamyonesd w 26 nloy eu ‘uonseg-efny eisezadeny fexy woUuporst woso8a EN (OT I) PREY pIEIG wLUAO8 PyMUFIpod af (o[oy eu auatis 1 eprz npauEZ! AjeIseA nnsesoy nyjsn exeare? oy ‘plz Maquergo ruzn{ agen MUN Ww ez oUZQud po MT KIp HASTA AUD FEA PATI TS TET E SZ TRIER TA A PA PLT TTor ‘907 qe 2 “661 pte wooye pe NN97IN A. 169-8961 @PHBEZ TKN sO ‘est at coor ese 's wast NSzeBOng HyTENAEL ‘fae Boyne gosSez npesdpoapayy ec wana] | eds 3s epdey ue 'SUqES eet garg 9 fey peas (6661 Be 2 wrz1 opaig foyrensy loareweounoy n ep3hoys ger eULTaDBng najpdey ar 5061 gatieg uraowop a3 1x (RAL oahu 1 owes manger we pyfesorg aooams ost oufe7 210 {661 soy OFT ~ FELL sme | EAEETN TE roe Gwen Taplin uotaposs neffar eae EHO AUER? BOLE « Vu zor my im on aniod anes {uea nin woupedezodini n seuep 25 yp wosZz90 § wuinapesd ext amy aURI9 afwop pods {pH oUFe{ 95 waloy eu osct apo 7 UIE Horan yoUD sosmyzeT Popa oe sosnyze] eu Wounspes8 WosDA s ounosIed peo wouzanajs eu eoquseysnd 2) npre wowDquTeago woLZn eu EUONseG- any arstzade; aa 2uafu ousoupo ‘spusin afupesBopeu | axougo {ap wroncws ‘ey exqieg eo exzety UE wore rH AX Prag fonad n ep ‘0719021 uasonraad 019 UPEY PPA toap Ho fas aqanid & 2 op 35 1a ID ey BGO n apeqed afuop 2d ofuop vfupes8 vpediad rey (oysurnapesd fouaoyalaonou ousoupo ‘oun revckinquonyyy yma fey Soxeen-opea | > Soxpeuta-o ma eBnidas soo exogamy wore} eypmn-ofieay eNO spun (oF 0 M EpEY egop m “Is AX WoMaQod NemMeP ouozoU esy>IduI0y FoyIUTEYOXNIOA Raougg “yy72A ‘yRAoU afueligord | exozord ypfueur Yue (olu wu afueneprzez a pos! s apeyed a[uso8 elupeBopeu ‘apny-21ue1q afuop wrey eZoSeup elupesBopen