KONFIGURACIJA MREE

Svaki raunar u mrei, ili ureaj koji komunicira sa drugim ureajima u mrei, naziva se vor. Prema
odnosu meu vorovima u mrei (ili prema nainu na koji se dele zajedniki resursi), mree se dele na
mree zasnovane na serverima (server based networks) i mree ravnopravnih raunara (peer-to-peer
networks).

Serverske mree
Kod serverskih mrea postoje dve vrste vorova: serveri i klijenti.

Klijent je raunar koji omoguava korisniku da se povee na mreu i da koristi resurse koji se nalaze na
mrei. Postoje tanki i debeli klijenti. Tanki klijenti (thin client) su umreeni raunari koji nemaju
lokalno instaliran softver, ograniene procesorske snage i mogu i da nemaju ni hard disk. Debeli
klijenti (fat client) su umreeni raunari sa lokalno instaliranim softverom i dovoljno procesorske snage
da izvravaju lokalno instaliran softver.

Server je raunar koji ima resurse i prua usluge klijentima. Raunar koji radi kao server ne koristi se
kao klijent (tj. ne preporuuje se). Raunari klijenti obino nemaju toliku procesorsku snagu,
memorijski prostor ili radnu memoriju kao to ih ima server, poto klijent ne mora da dodeljuje resurse
drugim raunarima u mrei. Server je obino mnogo moniji raunar koji radi pod mrenim
operativnim sistemom (network operating system, NOS). Mreni server i njegov operativni sistem
funkcioniu kao jedna celina. NOS je taj koji omoguava da se preko servera vri centralizovano
administriranje mree i dodeljivanje mrenih resursa. Potpunu kontrolu nad funkcionisanjem serevrske
mree ima administrator mree. On odreuje koji resursi su dostupni nekom korisniku.

Serverske mree esto se sreu u praksi. Kada odemo u biblioteku i traimo neku knjigu, mi
preuzimamo podatke o knjigama sa servera. Kada odemo kod lekara, sestra se preko klijentskog
raunara obraa serveru da bi dola do naih podataka. Kada elimo podatke sa neke Web lokacije, mi
se sa naeg raunara obraamo nekom Web serveru i dobijamo te podatke.

U zavisnosti od toga kakvu uslugu pruaju raunarima-klijentima, postoje serveri razliite namene.
Serveri datoteka uvaju datoteke koje koriste korisnici. Kada elimo da radimo sa nekim dokumentom
na nekom raunaru-klijentu, taj dokument se uitava u memoriju naeg raunara.
Serveri za organizaciju datoteka pruaju uslugu poznatu pod nazivom directory services. Odnosno, oni
sadre bazu podataka o svim korisnicima, grupama, resursima na mrei i omoguuju da korisnici na
mrei koriste ove resurse, a da i ne znaju gde se ono nalaze.
Serveri za tampae slue za upravljanje tampaima dostupnim na mrei. Zbog toga to zahtevi za
tampu od strane klijenata moraju da budu smeteni u privremenu memoriju raunara pre nego to se
upute tampau, server za tampae odvaja prostor na vrstom disku za ovu namenu. Ovaj server sve
zahteve za tampu stavlja u red za ekanje. Mreni administrator moe da izbrie bilo koji zahtev za
tampu ili mu promeni redosled.
Na servere aplikacija smetaju se razne aplikacije. Klijent pristupa serverskoj strani aplikacije sa
zahtevom za nekom obradom podataka, a serverska strana aplikacije vraa samo rezultate obrade.
Recimo da je na serveru smetena baza podataka o svim uenicima neke kole. Ako se sa klijenta
poalje serveru upit o ocenama konkretnog uenika, u memoriju klijenta se ne uitava cela baza
podataka, nego se obrauje upit na serveru i vraaju se samo ocene za traenog uenika.
Server za elektronsku potu upravlja elektronskim porukama koje razmenjuju korisnici na mrei.

1
Komunikacijski serveri upravljaju protokom podataka i elektronskih poruka izmeu mree u kojoj je
sam server i drugih mrea, velikih raunara (engl. mainframe) ili udaljenih korisnika koji pristupaju
serveru putem modema i telefonskih linija.
Faks serveri omoguavaju da se faks poruke alju van mree i primaju zajednikim korienjem jedne
ili vie faks/modem kartica.
Mree ravnopravnih raunara (PEER TO PEER MREA)
U mrei ravnopravnih raunara svi raunari su ravnopravni, odnosno bilo koji raunar moe da
funkcionie i kao klijent i kao server. Svaki raunar moe da koristi resurse drugih raunara, kao i da
svoje resurse deli sa drugim raunarima. Svaki raunar podrava zahteve lokalnog korisnika (korisnika
tog raunara), ali isto tako i sve ostale korisnike u mrei koji pristupaju njegovim resursima, to
poveava radno optereenje raunara.
I ova mrea moe da se organizuje prividno nalik na serversku mreu, tj. tako da neki raunari samo
dele svoje resurse sa drugim raunarima, dok drugi samo koriste resurse drugih raunara. Ali, i tada
ovo ostaje mrea ravnopravnih korisnika, jer se svaki raunar individualno administrira.
Ovaj tip mrea pogodan je za manje mree, kod kojih se koriste samo osnovne mogunosti
umreavanja (razmena podataka, tampanje, Internet...). Nalaze se po manjim firmama, kompanijama,
kuama ili stanovima. Podrka za ostvarivanje ovakve mree ugraena je u veinu popularnih
operativnih sistema, odnosno nije potreban dodatan mreni operativni sistem kao u sluaju servera.
Upravo zbog svoje jednostavnosti, peer-to-peer mree su jevtinije od mrea zasnovanih na serverima.
Mrea rvnopravnih raunara se obino zove radna grupa (workgroup).
Prednosti:
- Relativno mali trokovi za hardver
- Sav potreban softver se nalazi u operativnom sistemu raunara
- Ne zahteva centralizovano administriranje sam korisnik moe da podesi operativni sistem za
deljenjem resursa
- Raunari u mrei mogu da rade i kada ostali raunari na mrei nisu dostupni

Uporedne karakteristike serverskih i mrea ravnopravnih raunara

Neke uporedne karakterisitke obe vrste mrea su:
Zajedniko korienje resursa
Resursi u serverskim mreama se administriraju i kontroliu iz jednog centra, pa ih je lake
pronai i pristupiti im. Decentralizacija deljenih resursa u mrei ravnopravnih korisnika oteava
korisnicima pronalaenje odreenog resursa. Zamislimo samo server datoteka u serverskoj
mrei, na kojem se nalaze deljene datoteke, i mreu ravnopravnih raunara, gde su te datoteke
raspodeljene po svim raunarima u mrei.
Bezbednost mree
Kod peer-to-peer mrea svaki korisnik sam podeava sopstvenu bezbednost, pa se deava da
pojedini korisnici ne primenjuju nikakve mere bezbednosti. Kod serverskih mrea, ove poslove
moe obavljati jedan administrator. On odreue pravila ponaanja u mrei i primenjuje ih na
svakog korisnika i resurs.
Pravljenje rezervnih kopija
U serverskim mreama podaci su smeteni na jednom mestu i zato je lake praviti rezervne
kopije, za razliku od peer-to-peer mrea, kod kojih su podaci razbacani po raunarima u mrei.
Redundantnost
Redundantnost je osobina sistema da za delove sistema postoje altenativni (sekundarni) koji se
automatski aktiviraju u sluaju otkaza ovih primarnih delova i omoguuju neprekidan rad. Na
primer, moemo da imamo dva izvora napajanja od kojih je jedan primarni i ako ono otkae,
aktivira se sekundarni izvor napajanja.
2
 Broj korisnika
Serverske mree mogu da imaju na hiljade korisnika i lako se mogu proiriti, dok su mree
ranopravnih korisnika predviene za manji broj raunara i nisu pogodne za proirivanje.
Brzina pristupa resursima
Serveri, kao snaniji raunari, omoguavaju bri pristup resursima.
Broj lozinki koje treba pamtiti
Kod serverskih mrea, da bi se prijavili na mreu i pristupili njenim resursima (koji su im
dozvoljeni od strane administratora), korisnicima treba samo jedno korisniko ime i lozinka, a
administrator mree odreuje koji resursi su dostupni korisniku sa ti imenom. Kod mrea
ravnopravnih korisnika, mogue je da svaki resurs na mrei koji se deli, ima svoju lozinku (tzv.
obezbeenje na nivou deljenog resursa, engl. share-level security).Tada je potrebno pamtiti
veliki broj lozinki da bi pristupili svim tim resursima.
Trokovi
Serverske mree su skuplje od mrea ravnopravnih korisnika iz vie razloga. Prvo, za servere se
stavljaju snaniji raunari, sa veom procesorskom snagom, memorijskim prostorom i radnom
Dalje, potrebno je instalirati i poseban mreni operativni sistem. Takoe, neko mora upravljati
funkcionisanjem mree. Zato je neophodno radno mesto administratora mree. Peer-to-peer
mree ne zahtevaju ni snanije raunare za servere, ni poseban mreni operativni sistem (sav
potreban softver ve se nalazi u operativnim sistemu raunara), ni radno mesto administratora
mree
Instaliranje mree
S obzirom na manji broj raunara, jednostavniji hardver i softver, mree ravnopravnih korisnika
se lake instaliraju.
Broj lozinki koje treba pamtiti
Kod serverskih mrea, da bi se prijavili na mreu i pristupili njenim resursima (koji su im
dozvoljeni od strane administratora), korisnicima treba samo jedno korisniko ime i lozinka, a
administrator mree odreuje koji resursi su dostupni korisniku sa ti imenom. Kod mrea
ravnopravnih korisnika, mogue je da svaki resurs na mrei koji se deli, ima svoju lozinku (tzv.
obezbeenje na nivou deljenog resursa, engl. share-level security).Tada je potrebno pamtiti
veliki broj lozinki da bi pristupili svim tim resursima.

Iz prethodnog se vide prednosti i mane svake konfiguracije:

Mree ravnopravnih korisnika su jednostavnije i jevtinije. Nisu potrebni serveri i administrator, snaniji
raunari i dodatan mreni perativni sistem. Lake se instaliraju.
Serverske mree imaju vei broj raunara. Imaju servere koji obavljaju namenske poslove. Omoguuju
lake pronalaenje resursa i bri pristup istim. Bezbednije su, omoguavaju efikasniji back up
podataka.

Tri najbitnija faktora, koja prilikom postavljanja mrea u nekoj organizaciji treba da nas opredele
izmeu ove dve vrste, su veliina organizacije, bezbednost i vrsta posla kojom se organizacija bavi.
Ostali faktori koji mogu da utiu, su administrativna podrka, koliina saobraaja i raspoloivi budet.

Pitanja:
1. Kako se dele mree prema odnosu meu vorovima?
2. ta je server?
3. ta je klijent?
4. ta je debeli klijent?
5. ta je tanki klijent?
3
6. Da li server moe da se koristi i kao klijent?
7. Po snazi hardvera, koja je razlika izmeu raunara servera i raunara klijenta?
8. Kakav operativni sistem zahteva server?
9. Ko ima kontrolu nad funkcionisanjem mree?
10. Kakvi serveri postoje?
11. Kakvi su to serveri podataka?
12. ta je server aplikacija?
13. Kako funkcionie server aplikacija?
14. ta je server za tampa?
15. Kako funkcionie server za tampa?
16. ta je server za elektronsku potu?
17. ta su komunikacijski serveri?
18. ta su faks serveri?
19. Kako sa stanovita deljenja resursa funkcionie mrea ravnopravnih korisnika?
20. Kako sa stanovita deljenja resursa funkcionie serverska mrea?
21. Uporedi pravljenje rezervnih kopija u serverskoj i mrei ravnopravnih korisnika.
22. Uporedi pronalaenje i kontrolu zajednikih resursa u serverskim i mreama ravnopravnih
korisnika, sa stanovita lokacije deljenih resursa.
23. Uporedi bezbednost u serverskim i mreama ravnopravnih korisnika.
24. Uporedi trokove za serversku i mreu ravnopravnih korisnika.
25. Uporedi broj korisnika i proirivost kod serverskih i mrea ravnopravnih korisnika.
26. Uporedi hardverske i softverske potrebe za instaliranje serverske i mree ravnopravnih
korisnika.
27. Uporedi lakou instaliranja mree kod serverskih i mrea ravnopravnih korisnika.
28. Uporedi pristup zajednikim resursima u serverskim i mreama ravnopravnih korisnika, sa
stanovita broja lozinki.
29. ta se deava sa serverskom mreom, ako server koji kontrolie prijavljivanje korisnika padne?
30. Navedi prednosti mree ravnopravnih korisnika.
31. Navedi prednosti serverskih mrea.
32. Koja su tri najbitinija faktora koja utiu na izbor mree?
33. Pored tri najbitnija, koji jo faktori utiu na izbor mree?