Sadraj

Uvod....................................................................................................................................1
Pojam ekonomskog rasta i razvoja......................................................................................2
Ekonomski rast i akumulacija kapitala................................................................................4
Tehnoloke promjene i ekonomski rast...............................................................................5
TRENDOVI I IZVORI EKONOMSKOG RASTA.............................................................6
Izvori ekonomskog rasta......................................................................................................7
Zakljuak.............................................................................................................................8
Literatura..............................................................................................................................9
 Uvod

Da bi se zadovoljile stalno rastue potrebe stanovnitva, ljudsko drutvo je prisiljeno na proces stalnog
obnavljanja proizvodnje razliitih materijalnih dobara i usluga. To stalno obnavljanje procesa
proizvodnje, koja je povezana sa raspodjelom, razmjenom i potronjom, odnosno kako smo ranije
definirali ove etiri faze-drutvenom reprodukcijom, predstavlja jednu opu zakonitost i nunost u
svakom nainu proizvodnje. Napomenuli smo da postoji prosta, umanjena i proirena drutvena
reprodukcija, odnosno da obim proizvodnje moe iz godine u godinu, ostajati isti, smanjivati se ili
poveavati. Imajui u vidu da obim drutvenih potreba, iz godine u godinu neprekidno raste, onda se
kao opa zakonitost namee proces proirene drutvene reprodukcije. Zbog toga kaemo da teorija
proirene drutvene reprodukcije istovremeno predstavlja i teoriju privrednog odnosno ekonomskog
razvoja.
Analiza uslova funkcioniranja ekonomskog,odnosno privrednog razvoja vrlo rano je postala predmet
izuavanja politike ekonomije. Jo je u vrijeme fiziokrata, njihov glavni predstavnik Fransoa Kene
istraivao zakone obnavljanja proizvodnje u makro ekonomskim razmjerama. Meutim na
suvremenom nivou razvoja ekonomske teorije od politike ekonomije ne oekuje se samo da
objanjava proces drutvene reprodukcije, ve da vri ekonomsku analizu i da na taj nain ukae na
mogui izbor sredstava, puteva i metoda koji se mogu upotrijebiti za realizaciju ciljeva privrednog
razvoja. Na ovaj nain ekonomska teorija formira odreenu osnovu na bazi koje se donose odluke
kojima se vri reguliranje i usmjeravanje tokova procesa drutvene reprodukcije.
 Pojam ekonomskog rasta i
razvoja

Pod ekonomskim rastom podrazumjevamo stalno poveavanje obima proizvodnje u jednoj zemlji,
odnosno porast bruto drutvenog proizvoda kao osnovnog kvantitativnog pokazatelja kretanja
proizvodnje u periodu od godinu dana.
Privredni razvoj predstavlja, ne samo kvantitativne promjene kada je u pitanju ekonomski poloaj
odreene zemlje, ve i kvalitativne promjene(mjenjanje privredne strukture,pojava novih grana i
djelatnosti,novih zanimanja i sl.)koje vode ka boljem i potpunijem zadovoljavanju svih ovjekovih
potreba(ne samo ekonomskih ve i na pr. kulturnih).
Proizvodnja po glavi stanovnika predstavlja mjerilo za sposobnosti nekog drutva da postigne zacrtane
ciljeve drutvenog i privrednog razvoja, a sve u svrhu zadovoljavanja stalno rastuih drutvenih
potreba. Porast proizvodnje po glavi stanovnika u ekonomskoj teoriji se izraava kao privredni rast bez
kojeg nema privrednog razvoja,ali ne mora svaki privredni rast biti u funkciji
privrednog(ekonomskog)razvoja. Privredni rast obuhvaa promjene u materijalnoj proizvodnji i u toku
jednog relativnog kratkog vremenskog perioda, najee godinu dana. U ekonomskoj teoriji pod
pojmom ekonomskog rasta podrazumjeva se godinji porast materijalne proizvodnje iskazan
vrijednosno, kroz stopu rasta drutvenog proizvoda ili nacionalnog dohotka. Rast se moe ostvariti, a
da se pritom ne ostvari razvojni tok privrede. Znai privredni ravoj ne ukljuuje samo porast
materijalne proizvodnje,nego i svih drugih drutveno-ekonomskih procesa i promjena uslovljenih
djelovanjem ekonomskih i van ekonomskih faktora.Ne samo u sveri materijalne proizvodnje,ve i u
cjelokupnoj strukturi drutveno-ekonomskog razvoja: u nauci,obrazovanju,kulturi,zdravstvu,itavoj
infrastrukturi i sl.Privredni razvoj se zbog toga izraava i jednom duem vremenskom periodu.
Privredni razvoj jedne privrede ini niz strukturalnih promjena. Privredni razvoj zemlje se ostvaruje
kroz vee uee preraivakih kapaciteta industrijske proizvodnje(sekundarni sektor), a na viim
nivoima sve vie dominiraju uslune djelatnosti(tercijarni sektor).
Za privredni razvoj svake zemlje takoer je od velikog znaaja i promjena proizvodne strukture,
odnosno uvoenje novih proizvoda, novih proizvodnih programa, nove tehnike i tehnologije, novih
procesa proizvodnje, sirovina i materijala, novih izvora energije.
Promjene u rasporedu faktora proizvodnje,odnosno u njihovoj novoj lokaciji i to ne samo radne snage,
ve i itavog tehnikog potencijala. Prije svega na promjene radnih navika sticanje novih iskustava i
proizvodnih vjetina,obrazovanje na poslu i sl.
to se tie sredstava za rad, realokacija tehnikog potencijala se vri posredstvom angairanja novane
akumulacije,u cilju izgradnje novih proizvodnih kapaciteta.
Privredni razvoj podrazumjeva i vee i uspjenije ukljuivanje privrede jedne zemlje u meunarodne
ekonomske tokove.
Razvoj podrazumjeva i stalno rastui udio akumulacije u nacionalnom dohotku.
Dakle,privredni razvoj predstavlja jedan veoma sloen proces i fenomen. Privredni rast,mjeren
procentima porasta nacionalnog dohotka po glavi stanovnika,ne moe biti realan pokazatelj stvarno
dostignutog nivoa ekonomske razvijenosti.
Privredni razvoj ne podrazumjeva samo porast drutvenog proizvoda i nacionalnog dohotka,ve i sve
dugorone drutveno-ekonomske promjene u privredi jedne zemlje.
Od velikog je znaaja da se prije svega politika ekonomija,bavi problemima privrednog razvoja. Prije
svega,u cilju kreiranja i voenja razvojne i ekonomske politike.

Ekonomski rast i akumulacija

kapitala
Da bi bolje razumjeli akumulaciju kapitala i tehnoloke promjene koje utiu na ekonomiju, neophodno
je razraditi neoklasini model ekonomskog rasta. Taj model razvio je Robert Solow,koji je 1987.
godine dobio nobelovu nagradu za taj model i druge doprinose u teoriji ekonomskog rasta.
Neoklasini model ekonomskog rasta opisuje ekonomiju u kojoj je jedinstveni homogeni output
proizvode dva imputa:capital i rad. Ovdje je rast rada van domaaja ekonomije, a na njega ne utiu
ekonomske determinante. Uz to,predpostavka je da u privredi vlada potpuna konkurencija i puna
zaposlenost, tako da se moe analizirati rast potencijalnog outputa. Kod neoklasinog modela
najznaajnije mjesto imaju kapital i tehnoloke promjene. Vie puta do sada smo konstatirali da pod
kapitalom podrazumjevamo trajna proizvodna dobra koja kao sredstva za rad sluze u proizvodnji
drugih dobara. Kapitalna dobra ukljuuju: zgrade, tvornice, kue, kompjutere, alate, opremu, zalihe
gotove robe i robe u procesu proizvodnje. Sve to skupa nazivamo agregatnom masom
kapitala,odnosno kapitalnim dobrima,i obiljeavamo sa k. Kapitalna dobra izraavamo u
univerzalnim vrijednostima,odnosno u valuti(dolari,dinari,euri i sl.).
U analizi ekonomskog rasta,ekonomisti naglaavaju potrebu za poveanjem kapitalne opremljenosti,
to znai da se koliina kapitala po radniku stalno poveava.
Primjeri poveanja kapitalne opremljenosti ukljuuju multiplikovanje poljoprivrednih maina i
irigacionih sistema u poljoprivrednoj proizvodnji,brzih eljeznikih pruga,autoputeva u
transportu,kompjutera i komunikacijskih sistema u bankarstvu itd.

Tehnoloke promjene i
ekonomski rast

Na osnovu povjesne geneze razvoja lako je uoiti da su tehnoloke promjene uslovile ekonomsko
poboljanje proizvodnih mogunosti Europe,Sjeverne Amerike i Japana.
Tehnoloke promjene podrazumijevaju promjene u procesima proizvodnje ili uvoenje novih
proizvoda u cilju poveanja outputa ili poveanja outputa od jednake koliine inputa. Najznaajniji
tehnoloki razvoj u suvremenom svijetu odigrao se u elektronici, racinarima, telekomunikacijama,
avio-industriji itd. Tehnoloka promjena je trajan proces malih i velikih poboljanja emu svjedoe
injenice da najrazvijenije zemlje svijeta ostvare milione patenata, a uz to i milioni sitnih usavravanja
i poboljanja koji su rutonski dio napretka jedne ekonomije.Svakako da su najznaajnije promjene
ostvarene u vojno-industrijskom kompleksu, koje se u post periodu primjenjuju i u civilnom sektoru
proizvodnje.
Civilna tehnoloka dostignua manje su dramatina, ali ne i manje impresivna svojim doprinosom
poveanjem ivotnog standarda trinih ekonomija.Sa aspekta neoklasinog modela tehnoloke
promjene znae, da se vie moe proizvesti outputa uz jednake inpute kapitala i rada, to e rei: da
tehnoloke promjene pomjeraju granicu proizvoljnih mogunosti.
Izumi i dostignua ne samo da obezbjeuju stabilan razvoj, ve uz konstantan odnos inputa, plaa i
kamata poveavaju koliinu outputa koja svaka jedinica outputa moe proizvesti. Tako neprekidno
rastu: kapital po radniku, output po radniku i plae (nadnice) po radniku, a pri tome nedoe do
opadanja realne kamate. Dakle prava investicija poveava produktivnost kapitala i neuralie zakon
opadajue stope profita. U tom meu odnosu opadajuih resursa i napredujue tehnologije, tehnologija
je pobijedila ubjedljivo u dosadanjoj genezi razvoja.
Treba istai da su neke investicije naklonjene kapitalu, a druge radu. Poljoprivredn strojevi smanjuju
potrebu za radom a poveavaju potrebe za kapitalom pa ih zato nazivamo investicijama koje tede
rad, i one poveavaju profite u odnosu na nadnice (plae). Novi izumi koji smanjuju potrebe za
kapitalom vie od potrebe za radom (na primer uvoenje rada u vie smjena) su investicije koje tede
kapital, i one poveavaju plae (nadnice) u odnosu na profit

TRENDOVI I IZVORI EKONOMSKOG

RASTA

1. Trendovi
Zakljuili smo, da se ekonomski rast obezbjeuje rastom inputa (naroito rada i kapitala) i
tehnolokim promjenama. No u svakom sluaju je potrebno saznati koliki su relativni doprinosi rada,
kapitala i tehnologije. U osnovi, moemo razlikovati nekoliko obrazaca privrednog razvoja u
razvijenim zemljama svijeta.
Na osnovu povjesne geneze ekonomskog rasta, razvijenih zemalja svijeta mogue je saeto prikazati
sljedee trendove:
Trend 1. Stanovnitvo i radna snaga rastu, ali mnogo sporije nego koliina kapitala, to je rezultat
poveanja kapitalne opremljenosti.
Trend 2. Realne nadnice pokazuju stalan uzlazni trend, osim u nerazvijenom zemljama.
Trend 3. Udio nadnica i plaa u nacionalnom dohotku neznatno se uveao u dugoronom razdoblju, a
u nerazvijenim zemljama opao.
Trend 4. Prisutnost velikih oscilacija u realnoj kamati i profitnoj stopi, naroito u doba konjukturnih
ciklusa, mada u posljednjim dekadama razvoja nema snanog uzlaznog i silaznog trenda.
Trend 5. Kapitalni koeficijent umjesto da raste po osnovu zakona opadajuih prinosa, on se zapravo
smanjuje od 1940. godine. Do nekih promjena dolazi posjle 1970. godine u nerazvijenim zemljama
ima trend rasta.
Trend 6. U toku 20. vijeka odnosi nacionalne tednje i investicija prema GNP-u su stabilni. No im se
pojavi deficit u budetu, udio tednje znaajno opada.
Trend 7. Kada se analiziraju konjukturni ciklusi, nacionalni proizvod raste po prosenojj stopi izmeu
2-3% na godinu dana. Rast outputa je mnogo vei od ponuenog prosjeka rasta kapitala, rada i inputa
resursa, to e rei da je tehnologija inovacija odigrala kljunu ulogu u ekonomskom rastu.
Na osnovu ovih trendova ne treba zakljuiti da e i budue trine privrede imati ubrzani rast outputa
po radniku i kapitalu. Jednog dana opadajui prinosi mogli bi nadvladati tehnoloke inovacije, to
najbolje potvruje razdoblje poslje 1973. god., kada je dolo do usporavanja rasta outputa, realnih
nadnica i proizvodnosti rada.

Izvori ekonomskog rasta

Ekonomisti se nezadovoljavaju samo trendovima i teorijama, ve predoavaju izvore ekonomskog

rasta. Oni najvei znaaj pridaju izraunavanje rasta, na taj nain da se detaljno izraunavaju sastojci
koji su uslovili trendove rasta.
Japan i ranije Sovjetski Savez u razdoblju od 1930-1960. godine imali enorman ekonomski rast. Uz
pomo izraunavanja ekonomskog rasta eksperti ekonomije su otkrili da je GNP Japana rastao po stopi
10% na godinu (zapanjujue ali istinito) zahvaljujui rastu inputa uz brze tehnoloke promjene (mnogo
bre nego u drugim zemljama). Kod analize rasta Sovjetskog Saveza u spomenutom razdoblju
proistekla je prvenstveno iz forsiranog poveanja inputa kapitala i rada. (U kasnijem periodu poslje
perestrojke u Sovjetskom Savezu i poslje njegovog raspada dolo je do pada ekonomske stope rasta i
faktorske produktivnosti).
Produktivnost rada je najznaajniji faktor ekonomskog rasta ona predstavlja odnos ukupnog outputa
podjeljenog s brojem radnika-sati u odreenom sektoru, odnosno na nivou privrede. Ako se ona
usporila traeni su razlozi, a kao opravdanje navode se sljedei razlozi:
1. ulaganje preduzea u ouvanje prirode, poboljanja zdravlja i sigurnosti radnika
na radnom mjestu. Ovo se posebno odnosilo na rudarstvo, garevinarstvo i usluga.
2. poveanja cijene energije posebno poslje 1970. i 1990. godine, kada su preduzea
zapoela zamjenu energije drugim inputima, kapitalom i radom
3. Rezultat toga je smanjenje produkivnosti rada i kapitala u odnosu na predhodne
stope rasta.
4. poslje 70-ih godina dolo je do smjene generacija radnika koji su neiskusni i
nedovaljno osposobljeni za rad s niskim plaama, to se posebno odnosi na neindustrijske sektore, kao
to su oblasti u pripremanju brze hrane i sl.
Pored ovih osnovnih inilaca koji su uslovili nizu produktivnost treba istai i manju veliinu
izdvajanja za civilna isrtaivanja i razvoj, smanjenje investicija u tvornice i oprema, poveana stopa
inflacije i sl. To su samo neki inioci koji su usporili produktivnost. U tom smislu se i namee potreba
da se istrai mogunost poveanja produktivnosti rada. Da bi se to ostvarilo potrebno je poveati
nacionalnu tednju i ulaganja,to je i najtee ostvariti.
 Zakljuak
Pod ekonomskim rastom podrazumjevamo stalno poveanje obima proizvodnje u jednoj
zemlji,odnosno porast bruto drutvenog proizvoda kao osnovnog kvantitativnog pokazatelja kretanja
proizvodnje u periodu od godinu dana.Kretanje proizvodnje predstavlja veoma bitan indikator
privrednog razvoja u jednoj zemlji.Privredni razvoj predstavlja,ne samo kvantitativne promjene kada
je u pitanju ekonomski poloaj odreene zemlje,ve i kvantitativne promjene (mjenjanje privredne
strukture,pojava novih grana i djelatnosti,novih zanimanja).
Privredni rast obuhvaa promjene u materijalnoj proizvodnji i u toku jednog relativno vremenskog
perioda,najese godinu dana.Pod pojmom ekonomskog rasta podrazumjeva se godinji porast
materijalne proizvodnje iskazan vrijednosno,kroz stopu rasta drutvenog proizvoda ili nacionalnog
dohotka.Privredni rast se moe ostvariti,a da se pri tom ne ostvari razvojni tok privrede,odnosno
jednog drutva.Privredni razvoj ukljuuje promjene ne samo u sveri materijalne proizvodnje,ve i u
cjelokupnoj strukturi drutveno-ekonomskog razvoja: u nauci,obrazovanju, kulturi, zdravstvu,citavoj
infrastrukturi.Privredni razvoj se zbog toga izraava u jednom duem vremenskom periodu.Najvanije
struktualne promjene koje ine sutinu procesa privrednog razvoja zemlje ine promjene u podjeli
rada.Privredni razvoj zemlje se ostvaruje kroz vee uee preraivakih kapaciteta industrijske
proizvodnje (sekundarni sektor),a na viim nivoima sve vie dominiraju uslune djelatnosti(tercijalni
sektor).
Ekonomska teorija mora jasno sagledati tendencije na strani ponude i tranje i faktore kojima su te
dvije veliine uslovljene,a sve to kako bi se obezbjedilo dovoljno informacija za voenje ekonomske
politike.
 Literatura

Ekonomija osnovi Prof.Dr.Radojica Sokovic

Novac inflacija i stabilizacija Prof.Dr.Stojan Bulat

Osnovi ekonomije Prof.Dr.Jovan Jednak

Makroekonomija Prof.Dr.Bogdan Ilic

www.ekonomit.co.yu