You are on page 1of 962
UP DIKSTYONARYONG FILIPINO VirGILio S. ALMARIO Punong Editor G WIKANG FILIPINO png 1: unang titik sa alpabetong Filipino at tinatawag na ey 2: una sa isang serye o kaayusan 8: grado © markang akademiko na nanga- ngahulugang pinakamahusay o na. mumukod-tangi 4: pasulat o palim- bag na representasyon ng 4 0a tipo, tulad ng sa printer, upang ma. gawa ang tidk A 0.2. A, a (a) png: unang tik sa abakae dang Tagalog at tinatawag na A. A png 1: Pal tipo ng dugo ng tao 23 Mus @ ikaanim na tono sa eskalang C major 0 unang tono sa kaugnay na eskalang A minor b ikaanim na tono sa eskalang C major, kilala bic lang fae nakalimbag na nota na kus makatawan sa tonong ito d eskalao key na nakabatay sa notang ito 5: sukat ng sapatos, higit na maliitsa B 6: cup size ng bra, higit na maliitsa Bogunit higit na malaki sa Ad Ay daglat Pis: angstrom. Ay symbol 1: Kem argon 2: Pis ange trom. Al pdd: 1; Oy!; Nakul -8 pnt [Esp] : pambuo ng pangnga- Jan at pang-uri na may kasaria pambabae, hal nina, maesus Cf ard pg: salitang bata na nanganga. hulugang dumi, tae, 0 anumang maruming bagay } 00— pnd urmaas mag-a-a ‘4b pe Kar: hugpong o paghubug- Ong ng dalawang putol 6 piraso ng kahoy sa pamamagitan ng mitsa at butas na kahugis ig buntst ng kalapati = pnd mag-e-ab, a-&-bin da pb [0k] : nariyan rg4W png Bol: alagiiv. ark png [Kap Pan Tog} + lama arm png (Thi : varyant ng am. 4-ap png Ekn [ST] + pagpakyaw ng ani sa taniman, ‘piryan png [If]: huni ng fdaw mang tagumpay sa isang larangan, Aaron (éyr-on, a-dr-on) png (Ing Heb) : sa Bibliya, nakatatandang kas patid ni Moses‘ tagapagtatag ng si aunang kaparian ng mga Hudyo, aasvogel (és-fow-gil) pg [Ung} South Africa, buwitre. arérto-&-to png : biro-birong pags ok sa isang gawain AB png Pil [Ing] : tipo ng dugo ng ‘20, AB, daglat LIng| 1: Nékable seaman Bachelor of Arts o Baier 22 Ane: BA, Ab, symbol Kem : alabamine. A png [Seb] + pitss, Acbal pad [Bik Hil Kap Seb Tag) + katagang nagpapahayeg ng mate ding damdatnin, hal pagkagalse Pagtataka, paghanga UE Agen -b8 pr: dukha arabs ~ pnd marr ba, a-basin. arbaré-na pnb | Bik] : sa katunayan; talagi mgd syenge arbé-aw png [ful : pangkat ng mga bon. Ab-ab png (Seb) : Amag. 4b-ab pnd mag-db-ab, ab-4-bin, iréb-ab [Seb] bab png [Mrul : kabkab’ ‘y&-wan pnr [Kap abas ba- akikta: natant axbé-baw png [lk] : babaw, axbab-baw png [ha] : bibaw: Ab-a-bi-it kaluluwa. abaciecus (a asskus) png [ng malt na aba abacus (ab-a-kis) fg [ing] : abakus. ‘srbad png [Kap] : paduge, arbéd png [Esp] : superyor ng mo- rasteiyo‘o kumbenty orbardenae king babae' Antrss anor nines arbérda png Zoo (Jik] : dugong, Asbardéw! pdd [War] : Aba! var Abaca! Arbardésha png Lit (Se) : pangunahing tauhan sa bersiyon ng kuwento nt Mariang Alimango ng mga Sebwano, bardf-ya png (Esp abadia) 1: mo: nasteryong nasa pamamahala ng abad o kumbentong nasa pamama. mala ng abadesa 2: gusaling katabi ng simbahan na tirahan ng mga monghe o madre s aanty, aditiy-Pa, ERMITA, KUMBENTO, MONASTERYO, arbad-yérto png [Esp abadiato| : pax giging abad. arbésfiw png Mus [Bon] : kubing na Yari sa tanso var afiw ¢ aeons ko DING. Srbag png [Seb]: vatong, erbé-ga fg [Sel] : balikat arba-gé pndmackara-ba-gé, m: bargé, arba-gachin (Se): balikatin. arbag-bég pr [Pan] : lanség. axbagchan png [Hil] : sukat ng haba mulang dulo ng daliri hanggang ka. Fahating balikat: katumbastg fm, Acbé Girno-éng Marrisa png: sa sim- bahang Katoliko Romani, dasal ba. tay a bati ng arkanghel nasi Gabriel kay Birheng Maria. bak pmg (Kap] + uma Asbarké ng 2 isa sa mga pangkating etniko ng mga Hongot 2¢ isa sa mga wika ng mga Tongot. arbarké png Bot 1: halamang hemp (Musa testis) 2: puting himaymay na ginagawang lubid, tela, basket at Katulad + LAI, tANor, pactwa arbak-a-b&k ng [Hil] : patuloy at sunodsunod na paglaglag ng bu- ngangkahoy pagdating ng sulat. arbarké-da png 1: romanisadong pa- ran ng pagsulat ng mga Tagalog at gumagamit ng dalawampung titik 2 batayang katotohanan at prinsipwo ng isang paksa : ABC pnd mag. barkérda, é:-ba-kard kéeda - por isndvba-kévda, han png 1: taniman ng aba- : tindahan ng abaka. Acbakenon png: pangkating etniko nna matatagpuan sa isla ng Capul na nasa dulong hilaga ng lalawigan ng Samar. &ebark6 png [Esp dbaco] + abakuis. arbarkuis png [ng abacus] : kasangka- pang ginagamit sa pagkukuwenta, binubuo ng mga bilog na kahodo- nahin : ABAK6. abal png [Kap] : tela. ‘b&-la fmg [Kap Pan Tag] 13 pansa- ‘mantalang paghinto : ABAL-ABAL, AN- id arbérla, mag-ps axbarlé pr [Kap Tag) 1: kasalukuyang may gindgawit: ALIGAGA, MASSKO, OKU- PAn0, sino 2: buhos na buhos ang pagisip sa isang gawain. &ebal-é-bal png [ST] : abil arbarlé-bal png: maliliit na piraso ng daladlatahan Gfabiibot : existe, na singil sa tunay na halaga para sa buwis © multa; pataw. loan png [Par] + aka a-lé-ne png Zoo [Esp] : malaking us6 (genus Haliots) abalone mushroom (a-ba-16-ni mash: rum) png {Ing] # uri ng kabute (Pleu- ratus ostreatus) na nakakain. arbarlér-yo png [Exp abalorio] : mali at bilog na kristal na may butas sa gitna, Karaniwang tinutuhog upang gawing palamuti : aATEK. Arbé mo ngé-nil pid (ST): pahayag na nangangahulugang "Ikaw naman! abamp (ab-amp) png Ele [Ing] + abampere. abampere (ab-am-pir) pmg Ble Ung] + sentimetro-gramo-segundong yunit ng elektromagnetikong koryente; tuumbas ng sampung ampere : ABA. &:ban fg [fu] : kumot na ginagamit sa pagdadala ng sanggol o bata 150-200 sm ang haba at 50-60 sm ang lapad. &:ban pnd mag-é-ban, umé-ban, a: bé-nin [Hil} + huminto sa paghabi pagsapit sa karaniwang haba at lapad ng patadyong o katulad nito. arban-de-ré-do png [Exp] : tagadaté peepee eres pee Dabae : FLAGMAN, abandon (a-bin-don) pnd [Ing] + abandonahin ang kalamnan. sbayacuy;wanan ABANDON ~ pr arban-do-né: ban-do-nédo kung lalaki bang png th Pan Seb War ipa, vad, 0 arkila ~ pid mag-&-bang, ebengen = béng png [tk Kap Tag] 1: ta0 na naghihintay GfsANTAY BAKAY, MANAG ‘ratAran 2: panghintay ~ pnd mag- axbéng, a-ba-ngén, -pag-a-béng, arbang-é-bang pmg Med : singaw sa alae builigoeaige arbang:lés fr [Pan] : pans ba-nid pr [Seb] + sunédsunéd. barni-ko png [Esp abanico] 1: natitik- lop na pamaypay na maaaring yari sa papel, tela, balahibo, at katulad — pndmag-a-bani-ko, 2: uri ng kabibe o clam (Amusium (pleurorects) na di-kalakihan at mani- pis ang talukab 3: Bot yerba (Belam- ‘anda chinensis) na makapal ang igat at makintab na itim ang tila kap- sulang bunga, arbé-no pmg [Esp havano] : tabako; i- arban-se png [Esp avance] 1: pagsu- Tong; pagsalakay, kung sa labanan t ABANTES bs arbénste png [Esp avante] paglakad nig tao hayop; pag-andar ng sasak yan : anya‘ 2: abanse! 3: lamang; Kalamangan : uNa 4: utos ng pag” atake sa pakikipaglaban : son — ndumarbén-te, mag-e-bénvte, arbén-to png [Mrw) &ebar pndm bar (57) 1: mawalan ng tigas; m matay 2: tapusin ang gawain 3: ‘mugon o sumagot. arbarréy pmg [Pan] : sakbat; salakbat arberris-ya png [Esp avaricia] + kasar kiman sa yaman, arbarris-yé-sa pr [Esp avariciosa) + sakimsayamanarbarrisy6-80 kung Talaki ¢ SaKi, arbarké fg (Exp abarcar] : pagsakop, pagari, o pagangkin ng lahat ~ pnd 6, arbar- sin (S7] 1: bigyan ng babala magtapon ng mga bagay na hindi mapakinabangan 3: tapusin ang ka- 0, gusot, away, o konsiyerto, Abbadén arba-serri-ya png [Esp abaserial dahan ng pagkain at pangarawaraw nna pangangailangan sa bahay; tinda- hhang sarisar abasia (a-béy-sya) png Med [Ing] = kawalang kakayahang maglakad hil kulang o walang koordinasyon na nakatuhog sa alambreng nakalagay sa parihabang balangkas : aBxcus, arbésrto png [Esp] + daladalahan. bat png (é] 1: amumang sobrena- tural o mahiwagang tao na may pambihirang lakas o Kapangyarihan na ipinapakita sa hindi inaasahan o nakagugulat na paraan : TWANAK 2: taya sa Taro. arb&t png [hk Seb Tag] 1: harang 2: paglapit nang hindi inaasahan + ARs impakto ~ pnd mag-a bét, bat, arbartén. arbét pr [War] : hayag o lita arba-ték png [Jik] + telang masinsin ang pagkakahabi var abatik Abattery (cy bicte-ri) Ele [Ing] : ba- teryang elektrikal na nagpapainit ng filament o cathode heater ng tibong elektron. abattoir (ab-a-twar) png [Ing Fre] : slaughterhouse. Acbawl pad [Hil Seb) + katayang gi- nagamit upang makapagpahayag ng paghanga, lungkot, saya, at pagka- mangha, arb&w-a-béw pr [Bik] : mapagmataas. bay fg 4: (Bik Seb Tog] tao na ka tambal 6 kapareha + navinay 2: (Bik Hil Pan Seb Tag| pangunahing katu- Wang ng mga ikinakasal 8: babaeng rnagsisilbi sa prinsesa o reyma : DAMA, ratte — pnd mag-é-bay, @-bé-yan, usmé-bay, ré-bay 4: [Tir] ama. rbéy pnd mag-arbéy, a-beryén, ur marbéy 1: sipingan; mahiga nang magkadikit : Dinic, Doroc 2: [Hil] sumali o maging bahagi ng isang pangkat o gawain. Srbay-&-bay png [War] : biga; bahagi ng balangkas ng bubong, arbéy-arbay jnd mag-a-béy-abay, urma-bay-e-béy [//l] : pumagitna ‘ makialam sa usapan 0 anumang gawain. Acbé-yan pg Ligol : es tira sa Dodo-owan, Abrbad-6n jg Mit [ing] 1:impiyémo 2: Diyablo o Satanas. ‘mayabang: itung naka- Ab-ba:sid pg (Aral + kasapi ng isang ddinastiya ng mga Kalipa na namuno sa imperyong Islam mula sa Baghdad at mula diumano sa lahi ni Abbas, abbess (ib-is) png [Ing] : abad, &b- Bot king aa abbey (ab:i) png [Ing] + abadiya. abbreviate (a-bri-vyeyt) pnd [Ing] + daglatin o pai abbreviation (a-briv-yéy-syon) png [Ung] : abrebyasyon. ABC (cy-bi-si) pg [Ing] 1: alpabeto tbakada’ ‘abcoulomb (ab-kiclom) pg Ble [Ing] = sentimetro-gramo-sey ng dami ng elektrisi ng sampung coulomb. ab-di-kas-y6n pg [Esp abdicacién] 1 pagbibitiw sa pagkahari 2: pagbibi- tiwsa tungkulin, Sb-dis png [lua] + salin’ ‘ab-dé-men, Sb-dormén png [ng] 1 ‘Ana Zoo. sikmura b guwng na nag- ialaman ng tian, mga bits, tbe pa ¢ bahagi ng Katawan ng mga di- mammal na vertebrata na katulad ngunit hindi katumbas ng sikmura 2: Zoolikurang bahagi ng arthropod na nasa likuran ng thorax o cepha- othorax. ‘abducens (ab-dii-senz) pmg Ana [Ing] + abducens nerve. abducens nerve (ab-dti-senz ner) ‘png Ana {Ing} :alinman sa pang-anim nna pares ng cranial nerve £ ABDUGESS, be png [Kap] + kaibigan; kasama; Kababayan Cf Aa. Asbéd-ne-g6 pg: sa Bibtiya, kasama ni Daniel aebéha png [Ep ab) + pukyutan: laywan. arbé-ha-réy-na png Zoo (Esp abeja- eynang:pukyot. arbehé-ro png [3p abs} + tao na ‘pangunguha ng pukit ang hanapbu hhay ¢ MAMUMUKVOR bék png [Iva] + alikabok. bél png 1: [Wik] hinabing tela 2: [Pan} tela. Asbél png : sa Bibliya, pangalawang anak nina Adan at Eva, pinaslang ng kaniyang kapatid na si Cain. arbelldw png Mus (Bor) : kobing var abilaw. acbel-ya-na png [Esp avellana) 1: bu- niga ng abelyano 2: kulay nito. axbel-yéena pnr (Fsp avellana) + ka- kulayng bunga ng abelyano; mamu- Jamulang kayumanggi arbel-yé-no png {Fp avellano] : palum- ‘pong na kabilang sa gemus Corylus acbel-yéenu png Mus (7b) : musikang, likha ng pangkat ng agung. ab-béng png (Uik] : hatang, axbernieda png [Esp avenida} 1: ra- luwang na kalye, karaniwang may hanay ng punongkahoy sa gilid : seo? 2: daan; daanan C/tANsaNoaN AVENUE acbenstérra png (Esp aventura] : paki- kipagsapalaran; pambihirang kara hasan: ADVENTURE. asbensturrésro pg [Bsp aventurero] + Talaki na mahilig makipagsapalaran, arben-tu-ré-ra kung babae AbveN- TURER arben-turré:so pnr [Esp aventuraso] ‘1 handang makipagsapalaran at su- mubok ng mga bagong paraan 2: sabik sa bagong karanasan; mapag- abentura; erben-tusré-sa kung baba arbe-parrari-so png Zoo [Esp ave del paraiso) uri ng ibon (Family Parad Sacidae) na eksotiko at may makulay na balahibo. arbér pg Zoo [Ith] : haol-haol. Acbér! pid (Esp a ver} : Tingnan ko we acngin " be-ras-yén png [Esp aberaccién) 12 paglihis: pagkalihis 2: pagkaligaw Bi pagkakaiba 4: pagkskasirasita 5: Asn bahagyang pagbabago ng Twas o posisyon ng planeta 6: hindi pagtatagpo ng mga sinag sa jisang tampulan 7: kamalian sa grado o ten: teng salamin, axberri-ya png [Esp averia} : mala- king haula, Karaniwang kulungan ing mga ibon : Avie. Asbéreno png Mit [Esp Averno] + sa inga Griyego at Romano, pook na atulad ng impiyerno. ber-yé png [Exp averia] 13 antila ‘2: pinsala o sira sa makinarya 0 sa- sakyan. Aeberse png [Exp abece) 13 abakada; alpabeto 2: abesedaryo® arbe-se-daryo jmg [Esp abecedario] 12 alpabeto 2: panimmulang libro t ABESEE, KARTILYA, KATON. arbesstris png Zoo [Esp avestrus) : malaking ibon (Struthio camelus) na hindi nakalilipad : osract. abin éebet png Bot: uri ng yantok na bilog ang Katawan, maitim, at makitid ang dahong pahaba. arbét png [Pan] ¢ s ab éxtra [Lai] : mula sa labas. &bshas pnr [War] : madaling maubos ‘0 maupos; di-nagratagal Abshong pnr [Seb] : maamag at ma- baho, arbi png { Tbo) : malaking leban, &+bi pmb [War] + ayon kay; ayon sa. arbibrbé png [oa] + ikli arbieday png [1k] + sakbat A bientét! (a byang-t6) jedd (Fie) Paalam!; Hanggang sa muling pag- kikita! abietate (ab-i-e-téy salto ester ng abi abietic acid (ab-i-étik asid) pg Kem [ing] + acid (CyH,,O,) na kulay die lav, kristalina, hindi natutunaw, at nagmumula sa resin ng isang uri ng pino. big ng Leo: panna ss pane arbl-gay png [70H : telang isinusuot ‘a leeg at balikat ng mga babac. arbi-gi png Bot [Bik] + dayaka. i-ik pg [Igo] + tukay Jkilstor pg Zoo [Exp avicultor| + dalubhasa sa abikultura. erbirkubtirra png Zoo [Esp avicultura) + ‘agham sa pangangalaga ng mga ibon. abil png 1: [ST] balisa 2: [5T} pag- kakaroon ng alumpihit na damda- mnin at pagisip 3 [ War] barako S-bil pnd mag-é-bil, arbflin, uae bil (S71 = ulivulitin’ang bagay-bagay sa iba’t ibang okasyon ébil-d-bil pr [7] + lagabig, a-birlieddd png (Esp habilidad| 11 akayahang gumawa o kumilos sa anumang parsan $ ABILITY, COMPETENCE 2: kakayahan sa anumang gawaing hagmumula sa angking kasanayan o adalubhasaan, kiya sa buhay, pama- maraan, at iba pang katangian ¢ ABILITY, conPeTENcE 3: katalinuban, ubong. Katalasan 1 ABILITY, COMPETENCE ‘katusuhan + ABILITY, COMPETENCE ~ prir mararbili-déd, ability (a-bi debin pg [Seb] arbin pndivarbin, mi [War] 1: dalhin ang sangg mamagitan ng kumot o telang naka- sakbat sa balikat at leeg 2: isakbat sa bbraso; lagyan ng sakbat ang braso, 4) [Ing] + abililad. eo eee = ab initio (abien simula pa. arbintes-té-to png [Esp] 1: Bat ari- arian na hindi pa naipamahagi sa pamamagitan ng testamento ‘ha namatay nang hindi nakagawa ng huling habilin o testamento, ablogenesis (cy-bay-o-dyén-i-sis) ‘Png, pny Bio [Ing] : produksiyon ng mga buhay na organismo mula sa di-buhay na bagay # spoxtanzous ct NERATION. abiotrophy (ey-bay-6-tro-fi) png Med [ing]: pagkawala ng lakas.o paghina ng ilang cell o tissue, abirritant (ab-ir-i-tint) pr Med [ng) 1: pampaginhawa 2: nakababawas © nakaaalis ng pangangati arbi-s8-do pr (Esp avisovade) + pi idalhan ng abiso. Acbi-sin-ya png [Exp] : dating panga- lan ng Ethiopia : Apyssisia = pnr Acbi-sin-yo. acbis-mél pr (Esp: napakalalim; di ‘masukat ang lalim, arbis-mo png [9p] 1: malalim o di- ‘masukat na lalim ng bitak sa lup t AmiSS, DALAM, KAILALIMAN 2: a hindi wsukat na lalim b labis na kinatata- tang trahedya o katastropikong sitwasyon ABISS, DALAM, KAILALIMAN axbi-so png [Esp aviso] 1: patalastas, paunawa; Notisya + PAMTA, PARALU, TAGRATATI, PAHIBALO, PAIS, PAKAAMMO, PARXTAO, PAKDAAR Gf BABALA 23 paann- yaya o imbitasyon ng maykapangya- Fihan upang humarap sa hukuman Cpsesrorxa— pnd arbirstchan, uma bi-s0- pra: abit png [Kap] S-bict6 png [Esp habito) : kasuotan ng. mga cklesyastiko tulad ng pari at madre C/svTsNa ~ pnd magrérbi-to, jn. bit-su-w6-las png Bot (Esp habi chuelass) : uri ng halamang mabuto bunga var bitsuwélas. i-tug png [00y] : mahirap na tao sa parayanan, arbl-yo png [Seb Exp avi} : bon. F-y0g pnd mag-e-bl-yog, arbi-ya- bl-yog [ST] 1: palambutin 2: balewalain 0 pawalang saysay. png (Esp habla) : waking saysay ‘na pagsasalita; dagdag na pagsasa- lita o pangungusap : Data, sATsAr ab-lé-da png [Fxp hablada] + maha- bang salita na walang katuta pnb [Lat sa abslé-do _pnr [Esp hablado) pasalita; pabigkas Cf RESia; KANtAvo. 4b-lang png (Hil) : puwang sa pagi- tan ng dalawang gusali G/AstaD. Ab'las pmg [Kap] 1: ganti 2: bakindra, erblartibo pnr Gra [Exp ablativo) + Jayon ng pangukol. Abslaw pidueméb-law, mag-éb-law UE maging alto sa mga nangys- yari sa paligid. ‘b-lay png [War]: bandana o alampay, abslay png: sa sinaunang lipunang Bisaya, tat6 sa balikat ablepsia (a-blép-sya) mg Med (Ing) pagkabulag. Abell png [Kap] : benta. abel par [Esp abrir) + bukis ‘mag-abrll, ab-ti-hdn, i Ab-lig-Sa-lig-sig png [Kal]: isa sa mga pangkating etniko ng mga Kar nga abslon png Mus (Dum) : awit. Ab-long png War] : pambugbog; pam- ‘bambo. ab-lus-yén png (Esp ablucién] 1 pag- lilinis sa pamamagitan ng tubig 0 iba pang likido, karaniwan sa ritwal na panrelihiyon 2: ang likidong gi- yon png [Esp abnegacién} pagkakait o pagmamaramot sa sar Jis pagpapakasakit ‘ab-nor-mél pr {Esp Tihis sa karaniwan. ab-nut png [Jf] : himaymay mula sa bangi. a:b6 png [Bik Hil Seb Tag Tau Wa 1 pulbos na labi ng sinunog na ba- Bay varavi + AOR, ASH, DAPOL, HAL, Ovpt, sexish 2: labi sa katawan ng tao matapos sunugin o maagnas 3! tilaabong materyales na ibinubuga ng bulhan 4s aay sa kalay nites okay, cRey, Gris B: [Kap] tirang pag- kain &+bo-é-bo png Zoo : malaking isda [Epinephetus undulosis] na kauri ng lapulapu. arb6-bor pg ($7) 1 na patalim © punyal ng puno ng kahoy: bog png 1: [Hil Seb] pagtataboy sa hhayop patungo sa isang ligtas na pook 2: tabor~ pndmage4-bog, e-birgin, ié-bog. od ng malit Falooblooban aborigine axb6g png 1: paunawa; patalastas kalatis; ingay. arbo-gardil-yo png [Esp abogadilo] : hindi kalipikadong tagapayo ukol sa mga legal na bagay. arbo-gérdo png [Fp] : tao na lisen- siyadong magpayo tungkol sa batas at maging kinatawan ng kliyente sa hukuman, a-bo-gé-da kung babae vvar abugado £ ATTORNEY, BARRISTER, MANANANGGOL arbo-gas-y& png [Esp abogacia] : pro- pesyon ng batas var abugasya : pe- RETSO. arbé-gong png ST} : mapait na toge. arb6k png 1: ab6 2: alikabok. jorkédo png Bot | Mes-Esp aguacate] 1: punongkahoy (Persea americana) na biluhaba ang bunga 2: tawag sa Dunga nito. axb6l png [Pan] + abdy. abolish (a:bét.ish) pnd [ing] walang bisa 4: puksain. fon png (Esp abolicion) 1: Iwilg ? AMOLITION 2: pagpa ‘bisa : ABOLITION 3: pag- HOLITION 'yornista png [Esp abolirio- nista) +120 na nagpapabuwag o nag- papawalang-bisa, abolition (ab-o-lisyon) png [Ing] sa dolisyon. arbormé-sum png Zoo [ng] + ikaapat na tiyan ng ruminant, A-bomb (ey bamb) png [Ing] : bom- ‘ba atomika. arborné-do pnr [Fy] : nagbayad para ‘iba nagpatoval vor abun bong png 1: kumakalat na usok o alikabok na nagpapalabo ng pani- ngin sa isang pook, bagay, o pang yari 2: [/ful kubo ng mahirap {Seb] hérang 4: [War] sagabal; had- Tang 8: [JIk] maliit na kubong gawa sa kugén, talahib, at katulad, maa ring bukds o may dingding, nagsisi bing pahingahan ng mga magsasaka sa bukid, arbéng png [Pan] : bahay axb6-no png [Ey] 1: salaping ipina- Inwal : IMBtisi 2: patabal 4-bor png(ST) : nabubulok na bahagi hg punongkahoy, Karaniwan sa butas 1g puno nito, @-bor-é-bor ng [57] : pagbuburo ng isda, aborigine (ab-o-risdyient) png [Ing] 1: pinagmulang lahi ng tao 2: otihi + alsin | pal na hayop at halaman sa isang ab origine (ab wrig-iné) pnb [Lat] ‘mala sa pinagmulan. exbor-siryén mg {Esp abortion) ‘sang pagpapalaglag sa diepa rang sanggol sa sinapupunan, sbortifacient (a-bor-tiféy-syent) png [ing] 1: pagpapalaglag sa hindi pa inisilang na sanggol 2: gamot na ‘ginagamit sa paglalaglag ng sanggol abortionist (a-bér-syo-nist) png Ing) tao na naglalaglag ng sanggol sa si- ‘apupunan. arbbt pr [Bik Seb Tog Taw War] : ma- zaring makuba, mahawakan, o mar ling # BAO-4, KAB-OT, MAGAWEAT, NAGA aT — pnd mag-a-bét, umarbot, F abét, abustin, arburtén, Fpang- arbét. a-bét-arbét pnr [Bit] 1: pabalik-balik 2: baliw. fdot-barlirta pnr: abst ng balita S&bot-hi-yw par: abst ng hiyaw. fbot-ki-sép png [ST] : pagbukis at ‘pagsara ng talukap ng mata, é-bot-kurrép pr: madalas at hindi ‘mapigil ang pagkurap. S-bot-sé-bi pg: pahatid na pasabis ‘alatas; sulat. b-bot-si-gaw pr: abst ng sigaw. &-bot-si-ko pn, pnb: mahigpit ang paglalagay ng mga siko sa likod. é-bot-tarnéw pg, jr 1: pook na tila ‘tagpuan ng langit at lupa : HoR0N', KAPUNAWPUNAWAN, ORSONTE. 2: ab6t 1g pananaw o tingin, bét-té-wag pnr: abot ng tawag, S-bot-tiengin mr: abst ng tingin. S-bot-té-bo png [ST] + unang regla ng babae. ‘ab ovo (ab tiwu) pnb [Lat] : mula sa itlog; mula sa pinagmulan; sa pinag- abby png 1: pagtaboy sa 20 o hayop + anor, aUGaW 2: pagakay ng hayop to- rngo sa isang pook 3: panghihikayat upang puniunta sa isang pook 3: pagpapaalis sa tao 0 hayop tungo sa Bang sadyang pook ~ pnd har b6 mag-a-béy 4: tao o hayop na itin taboy. axbby-arboy pg Hil): duyan ng bata, Karaniwang patadyong. Abera pg : lalawigan sa hilag: kanluran ng Filipinas, Rehiyon 1 Abrrachém fg [Heb Esp] : sa Bibliya, pangalan ng pinakaunang patryarka; 5 ama ni Isaak at tradisyonal na taga- pagtatag ng sinaunang nasyon ng mga Hebrew. Sb-rarka-dé-bra fg [yp abracadabra) 1: mahiwagang salita 0 pahayag na nagsisilbing pananggalang laban sa sakit, kamalasan, o kasamaan 2: bulong na mahiwaga ngunit walang Kabuluhan 3: walang saysay na salita, ab-rém png ($7) : malaking tapayan. ab-révsa jr (Seb Esp abrazar) : mag katabi nang balikat sa balikat ~ pnd bré-sa, a-bré-sa. Jbr png (Esp abrazador] + ab-rarsiryé-te png [Esp abrar + sete : pagkawit ng bisig sa bisig ng katabi ‘var abraséte. ab-rév80 png [Esp abrazo} + yakap. absréw png (h) :nilagang sarisaring gulay. aber6 fg (Ep abrir): pogbukis var absreb-yé-do nr [Esp abreviado) + ‘dinaglat o pinaikli, ab-reb-yas-yén png [Esp abreviacién) 1: pagpapaikli o pagdadaglat : a8- BREVIATION 2: daglat ab-reb-yartirra png [Esp abreviatura) + daglat. ab-re-gé-na png: kanape ab-re'lésta png [Fyp] : gamit na pam- bbukas ng delata at de-bote : ABRIDOR, aberi pnd mag-aberi, absri-hin [Esp abrir) : buksan. ab-rid6r png (Esp abriy] : abrelata absrisgéena png (Esp abrir gana] : pam- ‘pagana sa pagkain; pampasarap. ab-ri-gd-wo png [ Seb Esp abrigar) gagawang nagsasanay pa la- mang magtrabaho sa barko 2: tao nna nagtratrabaho sa barko kapalit ng kaniyang pasahe. ab-ri-go png [Esp] 1: pansanggalang sa lamig 2: overcoat 3: balabal ng babae t ALAMPAY?, ALIRDOY, KAGAY, KL ikaapat na buwan ngisang ‘b-sam pndmag-éb-sam, {S7] : magtambak ng ai gay, karaniwang basura. abscess (ab-ses) png [Ing] + abséso. abscissa (ab-sis-a) pg [Jng) + parallel na distansiya ng isang point mula sa natiyakna guhit (axis), att horizon- tal na guhit (x-axis) absolutismo abscissic acid (ab-say-zik a-sid) mg Bio Ung] : C,,FyO, Uri ng hormone sa halaman. Sb-sent pnr [/ng] 12 wala sa isang ti- yak na pook sa isang tiyak na pana- hon wali; mawawala: atsexre, Host © hindi nakapasok + aUseNTe, HUWAT 3: hindi dumalé 0 hindi nakadals: hindi dumating o hindi nakaratin; ab-sen-tis-mo png [Esp absentismo) pagliban. absent-minded (ab:sent mayn-did) ‘pnr [Ing] + wala sa sari, abala ang isip sa ibang bagay. absent without official leave (2b: sént wid-awt liv) mr Ung) : pagliban nang walang pahintulot: AWOL. ab-86-80 png Med [Esp absceso] : nana sa kalamnan ng katawan, kadalasang, namamaga at sanhi ng bakterya tans SS, MAGA, PAMAMAGA, PIGSA, ab-st png [Kap] : kabusugan ~ pnr ma-ab-st ik png [Kap] : sakit na dumadapo sa mga halamang-ugat gayang kamote at patatas ab:stk png Zoo : maliit na kulisap na ‘kauri ng langgam at sumisira ng palay. abssik pndurmabrstk, ab-si-kén [7]: hhiyawan ang isang tao ab-sing png Zoo : uri ng pulgas ng aso at pus. ab-sin:the png {Ing} + alak na kulay Iunti, aromatiko, nagtataglay ng 68 porsiyentong alkohol, at mula sa wormwoon at iba pang yerba. abssis-y6n png [Esp abscisién] 1: pag- hiwa; bigltang pagputol 2: Bot nor- mal na pagkatanggal ng bulaklak, bungangkahoy, o dahon mula sa ha- laman o punongkahoy. Absit omen! (ab-sit o-men) pad {La ‘Huwag sanang malasin!; Kamalasan, Tumayo kal ab-so-lus-yén png [Esp absolucin] + pawalangsala; pagbabasbas. absolute (ab-so-hit) fmar[Ung] : abso- ato. absolutism (ab:so-hu-tiz-em) png Pol Ling] + absolutism. ab-so-lu-tis-mo png Pol [Esp] nsipyo ng pagkakaroon ng gob- yernong may sukdulang kapangya- rihan : assoLUTIsw 2: paniniwala 0 pagtanggap sa kaisipan ng mga ab- Solutong prinsipyo ng politika, pilo- sopiya, etika, o teolohiiya : Atsou~ risw 3: pagkamapaniil :anso1 TI. absolutista ab-sorlurtista png [Fx/] : tao na nae niniwala sa absolutismo. ab-so-lGsto pr [Esp] : lubos; ganap + ABSOLUTE, absorb pd (Ung) 12 sama upang maging bahagi ng kabuuan 2: Kunin gamitin 5: absorbent (ab-sérb-ent) pnr [Ing] + absorbénte, ab-sorbén-te pr [£3p] : sumisipsip + ABSORBENT, ab-sor-sl-yén png [Esp absorcién) 1: pagsipsip 2: pagianim sa isip 3: pag- kaasimila o pagkahalo 42 lubusang pagkatutok sa isang gawain, abstain (ab stéyn) fd [ing] 12 hindi sumali; hindi lumahok 2: magpigil, mangilin abs-tensi-yén png [Esp abstencién] 1: hindi pagsali, hindi paglahok 2: pag- Pigil, pag-iwas 3: ngilin, abstinence (abrste-nens) png [Ing] abstinensiya, abs-tienén-sivyd png (Esp abstinencia} 1: pagpipigil; pagtitimpi 2: ngilin, abstract (ab:strakt, ab-strakt) png Ung] +: abstrak. Absctrak fg [Ung abstract] 13 buod; lagom 2: hindi konkreto; biisal 3: sining sa siglo 20 na nagpamalas ng hindi pagkilala sa tunay na anyo ng isang bagay + ansteaxto. abs-tréketo png (Byp abstracto} 1 abs- trak. absctrék-to par [Esp abstracto] + war Tang yak na pagwsalaravan; diya; ab:sird png [Ing] 1: baligho 2: uri ng modernong dulang Filipino na may impluwensiya ng Theater of the Absurd nina Beckett, lonesco, at Genet. ab-siredo pur [Esp] : baligha. ab-su-wélito prr [Esp absuelto] : pi- walang sal Abstik pm [Seb]: listo, ‘bi png [Jon]: alikabok. bi par [Joa] + wala; liban, ‘burab png [/ful : pagkain pagkata- pos na ilibing ang pata. buréb png 1: kamandag o léson na spinapahid sa talim ng palaso: ores? : panahong naghahanap ng pagka- in ang mga isda 3: lukong 42 yungib sa ilalim ng tubigan, lawa, o dagat var abwab. arbiibsho ng [Seb] : panibughd. arbérbot png [Bik Tag] : sarisaring bagay na walang gaanong halaga, ngunit nakatipon kahit walang tiyak na kala dalidlahan, rbu:bét png [Tit] : maliit na basket na kahugis ng boteng mahaba ang leeg at karaniwang pinaglalagyan ng. kendi &bud png Bot [Se]: halamanggamot (Euryeles amboinensis) na bildg ang dahon arburké-nin png [ST] : pulubing wa Tang tahanan, acbérkay ng [Seb Tag War] + puting avburkéy png Bot [tk Tag] : damo (Coix lacrymajobi) na hugis laha ang ‘mga buto at ginagamit na abaloryo. a-bu-két png Bot : halamang-ugat (genus Diascorea) na kahawig ng tugi at patatas S-bul png [ST] : tatapusing bagay. erbu-lé-do pur [Esp] : pinawalang saysay 0 pinawalang bisa. arbusl6g pr: hindi pa tapés o yari. arbérlog png: bunton ng damo. Asbislog png Apa] isa sa mga pang- ating enko ng mga Apayes arbislong png Zoo: buwan-buwan, a-birloy png : tulong; ambag. arbé-lud png [Kap] + marka ng mag- kabilang pagkakatupi sa pantalon, @rburluryan pg Labuloy+an) 13 tule ngan 2: pangangalap ng pondo sa pamamagitan ng kontribusyon : ave BAGAN. exbin-da pnr [Seb Esp abundante) + sagana, erbun-dén-sl-y& png [Esp abundancia) Kasagandan arbdn-dant pr [ing] : sagana. arbun-dén-te pnr [Esp] + saga ‘mayaman; marami arbérngal png: nguso ng buwaya arbérngaw png Zoo [Seb] : uri ng ma lit, mapusyaw na kulay-kapeng ki sap na kahawig ng langaw. vbun-ko-lé:kal pg [Ing aouncolocal isang anyo ng angkan ayon sa tint tirhan na kasama ang tiyo ng lalaki sa panig ng ina. Arbun-né-was png Lit (War Tau) + pilyong tauhan sa kuwentong-bayan ng mga Tausug at Samal. ab urbe condita (ab tir-be kon-di-té) ‘pnb {Lat} : mula sa pundasyon ng fungsod. arburrl+d6 pnr [Exp aburrido) 1: die ‘mapalagay; gulo ang isip 2: nawa- walan ng pag-asa sa buhay; balisa. erbérroy png [1k]: ta0 0 hayop na nanganak ng kambal, triplet, apatan, © limahan na pare-pareho ang kasa- rian 0 sex. arbursa-do pnr (Esp abuso + ado mapagmalabis sa tinatamasang ta- ging karapatan, pribilehiyo, kapang yarihan, o pagtitivala; arbu-sé-da kung babae C/MsPacsaMANTALA pid arbustrhin, rerbirso, uma im ro pnr [Esp abuso + ero) : mae labs, mapagsamantala; a-bur kung babae. bo pr [Exp abusive] 12 buta- rngero; matén 2: palalo; mapagma- Jaki, mayabang; suplado arbu-sing pg Mus [Ata] : tompong. arbi-so png [Exp] 1: pagmamalabis Ss paggamit ng tanging karapstan, pribilehiyo, kapangyarihan, o pagti- Evala; malo ind tumpak na page gamit 2s pagmamalupit 3: paggaha- 52.0 panggagahasa. arbus-yén png (Esp abusiin) 1: pani- niwalang isinasaisip nang di-pinag- uukulan ng pansin ang katwiran 0 karunungan tungkol sa masamang Kahulugan ng isang tanging bagay, Pangyayari, gawain, at iba pa 21 anumang paniniwala, haka-haka, palagay, o kuro-kurong tinatanggap hang walang makatwirang batayan 3: katipunan ng mga paniniwala at Kaugaliang salig sa pamahiin 4: hin- di makatwirang pangamba sa mga bbagay na mahiwaga lalo na ang may kaugnayan sa pananampalataya 0 relihiyon; pamahiin. aeburtill png (ST] : uri ng antigong gitara arbiit-ra png Bot : baging na malaki at makahoy, dilaw ang tangkay, sali- salisi ang dahon, at maliliit at puti ang bulaklak, arbiryak pnr [Pan] : lansig, e-buryén pndmag-arburyén, karbur yn :itaboy ang tao o hayop upang masilo o mapahamak. axbéryan png: pook na pinagtatabu- yan sa mga hayop 0 t20 £ TABLYAN. arbiryon png {Hi}: Iakas ng hanging ‘umaayon sa direksiyon ng bangkang may layag, ab-wang png [Kap] : pagbuldbog 0 paggambala sa nananahimik ab-wéela png [Esp abuela] : lola; abs wéslo, kung lalaki var agwéla, ab-yéd png [Kap Tog] = gawaing pina- nagutan; tungkulin 0 pananagutang hinaharap. ab-yardér png Exp aviador : piloto ng ‘eroplano, abrya'dérra kung babae. bryan png [Hil Sb]: kaibigan; kasima, ab-yés png [Kap] : bigas. yn png [Esp aviacién) 1 si agham ng pagpapalipad ng : pag ning sasakyang panghimpapawid gawa ng sasakyang panghimpapa- Wid # aviation. ab-yérta mr [Esp abierta 1 ni ods nag mlaki 2: walang takip 0 tabing 3: hindi nakakulong o ligid ng bakod 4: bahagi ng bapot na na- kabukas nang malaki ab-yér-to prr [Esp abierto] : bukas Ab-yog png [Set] : duyan. ab:yorgé pg [ST] 1: aglahi 2: la milyot 3: trog: ‘ab-yén pg [Esp avidin Fre 1: eroplano 2: pagpapadala sa pamamagitan ng eroplano. abyss (a-bis) png Lng] + abismo. Abyssinia (a-bi-sin-ya) png [Ing] + Abisinya ab-yds png Kol [Ing abuse) + pagma malabis; abuso. AG, daglat [ng] : alternating current. AG, symbol [Ken] : actinium. academe (ak-a-dim) png [Ing] 1: daigdig ng kaalaman 2: kolektibong tawag sa mga pamantasan. academy (ak-i-dim-() pg Ung] 1: @ ook ng pag-aaral o pagsasanay sa ‘sang natatanging larang b sa kasay- sayan, pook ng pag-aaral o pagsasa- nay 2: kapisanan ng mga pinagpipi- tagang iskolar, alagad ng sining, siyentista, at iba pa 3: mataas na pa- aralan; sekundarya, acalypha (a-kalicpa) png Bot (Ung] + palumpong (Acalypha wilkesiana) na Iatingkad ang lunting dahon at t- mataas nang 3 m. acanthus (a-kin-thus) png Bot (Ing) : palumpong (genus Acanthus) na matinik ang mga dahon. a capella (a ka-pé-ta) pnr Mus Ita): ‘walang kasaliw 0 walang saliw : LUGU, sil Acapulco (2-ka-ptil-ko) png : Ac pulco de Juarez ang buong panga- Jan, isang daungan sa katimugang accelerando (ak-se-lexrin-do) rb, per ‘Mus (a) : dahar-dlahan ang pagbilis acceleration (ak-sel-e-réy'syon) pg [ing] 12 proseso ng pagpapabilis 0 pagpapatulin : ASELERASON Sakyan, kakayahang maging mabilis ‘omatulin ang takbo : ASELERASION 3: PPis rate ng pagbabago ng velocity sa bbawat yunit ng oras ¢ ASELERASYON. accelerator (ak-sel-réy-tor) jg Mek asangkapang panstkat hig acceleration ng isang gumagalaw na bagay: accent (ak-sent) pg [ng] 5 tuldik, ‘png Ung) access (ik-ses) png (Ing) 1: daan sa aspuntao pagpsick s sang pook : paglapit o paraan ng paglapit sa isang tao 3: karapatang makapasol ‘omakadalaw 4: karapatan sa pagga- mit o paghiram 5: Kom paraan ng pagkuha ng datos o file. accessit (ak-se-sit) pnb Lit (Lat) + malapit na accesory (ak-sés-o-ri) png [Ing] 1: dagdag 2: Bat tao na may alam sa detalye ng isang gawaing ilegal 1 x anwar. acciacatura (a-syé-ka-tir-a) pg Mus Thats tang mails na undp bago ang simula ng melodiya. accompanist (a-kim-pa-nist) pg Mus [ing] : akompanyador, accomplice (a-kém-plis) png Ung] : Komplise accord (ak6rd) png [Jng] + kasun- duan. accordion (a-kér-dyon) png [ng] + akordeon. account (a-kawnt) png (Ung) 13 ku- wento o paglalarawan 2: sistema ng pagdedeposito o paglaabas ng salapi sa bangko 3: listahan ng pinagkagas- tusan 4: pagpapahalaga + AKAWNT. accountant (a-kwn-tant) [Jng] + propesyonal na tagapagingat o ta- gabusisi ng mga account : AKAWNTANT. ‘accounting (a-kéwn-ting) png [ng] : sining o kakayahang mag-ingat 0 magblssisi ng mga account : AK&W’ TING. . accoutre (a-kiiter) png (Ing Fre) damit o nakasuot ng natatanging | suotan, lalo ng sundalo 2: ekipahe 3: adomno. acetylene accredit (a-kréd:it) pmd [ng Fr] 13 kilalanin 2: bigyan 3: papaniwalain. accuse (a-kytiz) pd [Ing] 1 sa pagkakamnali 0 pagkakasala hin; magbintang; magdemanda; ‘magparatang, AC/DC, daglat (ey si di si) [Ing] 1 alternating current/direct current 2: Kol bisexual. ace (€)s) [Ing] 1: alas 2: tao na bihasa sa isang gawain. acedia (a-si-di-ya) pr (ng) : walang pakialam; manhid na. Aceldama (a-kel-da-ma) png [Heb : sa Bibliya, lupain na malapit sa sina- unang Jerusalem na binili mula sa salaping tinanggap ni Hudas. acelular (ey-sél-yw-lar) rr Bio Ung] 4: hindi mahahati sa mga cell 2: bi aubuo ng isang cell, gaya ng proto- 20a ¢ UNICELLULAR. arhis) pr {Ing} 1: valang pinuno o hepe 3: Zoo walang ulo ang katawan. acetabulum (a-si-tab-yu-im) png [Ung] 12 Ana socket sa buto ng bale kang 2: Zoo organong pansipsip ng mga bulate at katulad na hayop. acetal (as-i-tal) png [Ing] 1: Kem war Tang kulay na likido (C,H,,O,), may pinagsémang acetaldehyde at ethyl alkohol, ginagamit na sangkap sa paggawa ng pabango, at nagsisilbi Ting solvent | pirrimacerat. 3: Kem afinman sa pangkat ng aldehyde na may alkohol acetaldehyde (a-si-til-di-hayd) png Ling acetic + aldehyde] : walang kulay at masiklab na likidong aldehyde at may kimikong pormula CF,CHO + ETHANOL acetate (is-istéyt) png [Ing acetic + fate} 3 salto ester ng asidong acetic, Talo na ang cellulose ester na gi gamit sa paggawa ng tela, grama- phone record, at iba pa ETHANOSTE acetic (a-sé-tik) pmg [Ung] : acetic acid, acetic acid (a-sé-ik &-sid) png [Ing] ‘malinaw na likidong asido na nagbi- bigay ng maasim na panlasa sa sul acetone (4si-tén) png Kem [Ing] + likido ((CH,),CO) na walang kulay, natutunaw sa tubig, nagliliyab, kare niwang ginagamit bilang solvent, at matatagpuan sa pintura at barnis ¢ acetylene (a-sét-e-lin) png [Ing] : hydrocarbon gas (C,H,) na walang Kkulay : aseritin acetylide acetylide (a:sé-ti-layd) pmg {ng} Kem anumang compound mala sa acety- Jene matapos mapalitan ng metal, hal silver acetylide, ang isa o ang kapuwa hydrogen atom, acetylsalicylate (é-si-ti-sa sitet) png Kem: salto ester ng aspirin. acetylsalicylic acid (i-s-tiy-sa-li Tik &sid) png [Ung] + aspirin. Achaea (akéy-a) png [ng] + sinau- nang rehiyon sa Gresya. Achaean (a-kéy-an) pr [Ing] : may kaugnayan sa Achaea, achene (a-kin) png Bio [Ing] : mali at tuyong buto Sa loob ng balot. achievement (a-tsiv-ment) png [ng] 1: anumang naabot o natapos 2: Sik marka sa istandard na pagsusulit. achondroplasia (cy-kon-cro-pléy-zya) ‘png Med [Ing] + namamanang, kapan- sanan ng abnormal na paglaki ng buto sa halakang at nagiging sanhi ng pagkakaroon ng maikling kamay at muha achromatic (ak-ro-matik) fmr [Ung] nagpapadaloy ng liwanag nang di- naibubukod ang bawat kulay na sang- kap nito, achromatize (a:kré-ma-tayz) pnd Ung] : akromatisahin, acid (ds-id) png Kem [Ung] t anumang ibstance, Karaniwang maasim, may atom ng hydrogen, at ginagawang pula ang papel na litmus kung may Teaksiyon + ASID6. acid rain (és:id réym) pg (Ung) +t ulan na may acid sanhi ng polusyon sa hangin. ‘acknowledgement (ak-nélidy-mén:) png [Ing] 1+ pagkilala 2: bagay na {binibigay o kilos na ginagawa kapalit sa isang serbisyo 8: pagpapasalamat varacknowledgment. ‘acme (ak-mi) pmg Ing] : raroko pina- ‘kamataas na bahaging naaabot, tulad sa tagumpay o ligaya. acorn (éy-korn) png [ng] : biluha- bang nuwes o bunga ng oak Acoust (ais) png Zag 1: ka tanigian ng isang kuldb na pook, gaya ng auditoryum, para magpabalandra ‘ng tunog tungo sa malinaw na pakiki- nig 2: sa instrumentong pangmusika, walang elektrikal na amplipikasyon, acoustic (a-ktis-tik) fr [Ing] : hing- gil sa pakikinig. acoustics png (a-kiis-tiks) [Jng] : ag- ham kaugnay ng produksiyon, kon- trol, paglilipat, at pagtanggap ng tunog. Acquired Immune Deficiency Syn- drome (ak-wayrd im-pin defi syen: sisin-drom) png Med [ing] : sakit sa sistemang pandepensa sa katawan sanhi ng HIV: AIDS, ikewi-zis-yon) png Une] atamo lalo na kung inahalaga 2: pagkuha 0 proseso ng pagkuha : aD&Isis¥Ox. ‘acronym (a-kro-nim) png: akroninn. acrophobia (a-kro-féb-ya) pmg [Ing] : lagimgim, acrosome (ak-r0-sém) png Bio [Ing] + anterior na kahabaan ng spermato- zoan na pinagmumulan ng mga en- zyme na tumatagos sa itlog acrostic (a-kré-stik) png [Ing] + akrostik, ‘Aerux (cy:kriks) Asn png: pantabin- dalawang pinakamaliwanag na bituin sa langit, pinakamaliwanag sa kons- telasyon ng crux, nakikita lamang sa dakong timog ng hemisphere. acrylic (akeilik) pg [Engl : kagami- tan sa pagpipintura, ginagamit din sa pagpipinta ng bahay, kotse, at iba pa ‘act (Akt) png [Ing] 1: anumang gina- wa, nagawva, o gagawin; gava; ga pagtatanghal 2: proseso ng p: gawa 3: pormal na desisyon, batas, at iba pa na pinagtibay ng hukuman ong autoridad 4; instrumento o.do- kumento ng nagawa o natapos ayon sa napagkasunduan o ayon sa tran- saksiyon 5: bahagi ng dula o opera 6: maikling palabas na kalimitang bahagi ng programa sa radyo 0 t bisyon 7: palabas lamany kasalukuyang operasyon ng operasyon ¢: anyo na nagbibigay nngetensiyad: Kabaligtaran ng kak yahan, Acta de Tejeros (ak-td de te-hé-r0s) dg Kast kasulatangnilagdaan noong 897 ni Andres Bonifacio at nagpa- pawalang bisa sa halalan ng mga opisyal na ginanap ngong Marso 22, 1897 sa Kumbensiyon sa Tejeros. Acteon (ak-te-Sn) png Mit [Ep mga Griyego, isang mangangaso na naging usa, nang mapagmasdan ni- yang naliligo si Artemis, at inabol at kinain ng sarili niyang mga aso. actinium (ak-tin-yum) png Kem (Ing) + clement na metalikoattadyoaktbo (symbol AC). adarga actinometer (ak-ti-nd-mi-tér) png Ung] : kasangkapan na pansukat sa dami o kapal ng radyasyong ultrabi- yoleta, activity (akcti-vi-ti) pg Ling] + akti- bidad. acto de atricion (ak-to dea-tris-yon) ‘png LESp] : noong panahon ng Espan- yol, paraan ng paghingi ng kapata- actum est (ak-tum est) pnd [Lat] : yati na; tapos na; nangyatri na. acupressure (ak-yu-pré-syur) png Ung] : paraan ng panggagamot sa pamamagitan ng pagdidiin ng dalivi sa isang tiyak na bahagi ng katawan, acupuncture (ak-yu-pringk-tsur) pg [ing] + paraan ng panggagamot sa pamamagitan ng pagtusok ng kara- yom sa kalamnan. acute (a-kyiit) pnr [Ung] : talamak; grabe; malala ta AD, dagiat [Lat] : Anno Domini. dad pnd mag-éd-ad, réd-ad (10) : ihasa ang mapurol na talim. ard png (Ik Adam (éd-am) png Ling] si Ada Asdam's Apple (é-dams -pel) png Ung] : tatagukan. Acdén png [Esp]: sa Bibliya, pangalan ‘ng kauna-umahang lalaki at pinanini- walang ninuno ng sangkatauhan ¢ ADAM ardép:siryén png [Ing adoption) 1: pag-ampon 2: paggamit; paghiram; ag-angkin 3: pagtanggap; pagpa- Patibay. a-daprté:ble pny [Bij] 1: may kaka- yahang iangkop, ibagay, o iakma ang sari sa bagong kalagayan o kondis yon + abarrants 2: naiaangkop; nai- babagay; naiuugma; naaakma t ADAP TABLE adaptable (a-dép-ta-bsl) pnr [Ing] + adaptable. iprtdrdo pr [E3p] : angkop; akma, srdaprtas-yon png Esp adaptacin) ag-aangkop ng mga teoryang ban- Yaga sa ealdad ng buhay ngiseng naiibang lipunan. asdépster png [Ing] : kasangkapang gamit sa pag-uugnay ng dalawa 0 higit pang Kasangkapan sa jisang saksakan : ADAPTOR. acdéprtor png (ng) + adapter. erdér-ga. png [Exp] : biluhabang ka- tad ne Kaasage adargilya ardar-giltya png (Exp adarguilla) + maliitna adarga. Asdéir-na png Lit: maalamat na ibon nna nakapagpapagaling ng anumang sakit ang awit. Acdés-sen ng [Tin] isa sa mga pang- ‘ating etniko ng mga Tinggian. ad astra per aspera (ad as-tra per ‘as:pé-ra) pnb [Lal] + cungo sa mga bituin sa gitna ng kahirapan o mga paghihirap. Sedat png Mag] : nakaugaliang batas rng mga Magindanaw. ardaw png Zoo (Ufu] + berdeng larva rng palaka, makikita sa ilog at sapa. avdary6 pg (ik] + layo. ad-ber-biryél pnr [Esp adverbial] : may kinalaman o ukol sa gamit ng pangabay, ad-bér-bi-yé png [Esp adverbio) + pang: abay. ad-bértisemént png [Ing advertise ‘ment] : anunsiyo, balita, 0 patalastas nna may bayad : ADVERTISEMENT. Ad-bi-yén-to png [Esp adviento) + Advent. ad-dé md [10K] : narito; nariyan. ad:dég png [UIk] : dagin, pandagan. ad:dén png Ark [lba} : hragdan. ad:déw png [Joa] : pagibig. addendum (a-dén- yat, umak-yat, akeyartin, akcya- tan Al symbol (eel) Kem Ung sahuminum, ela png (9p) 12 pakpak; bagwis 2: Ark kasudlong; elstensiyon ng gusa- i. AMlé pg [Esp] + Allah aclé pnd usmalé, a-lachén [Seb} : uumiwas sa paggawa ng isang bagay Talo na ang pagkain ng mga ipinag- babaval na pagkain arlé fr + lasang mapait-pait na ma- askachaskad at naninigid s gilagi. a-l&- pl (Exp la} 12 tila malar, hal ala‘Kizal 2: marker sa pangeabay na pamanahon, hal alana, alasdos. al png [ST 15 pagtaas at pagbaba ng alon 2: tog at kat la png 1: gunita 2: handog; -galo 3: tagapagpagunita. lab png 1: lagabab ng apoy 2: sidhi avlarbé-ab png [1k] : uhaw na hindi napapawi. arlarbé-do png [Fp alabarvadol t pag- upuri bahagi ng panalangin sa Diyos O santo. alabamine (a-la-ba-min) png Kem: astatine (symbol A) a-lé-bas png (ST) : paglundag o pag- talon sanhi ng ligaya. alabaster png [Ing] + alabastro, vlarbés-tro png [F3p] pinong bu 1g gypsum, puti, naaaninag, al sang- kap sa paggawa ng mga pigurin, base, at katulad : atanisren. arlérbat png 1: palababahan na ka- raniwang inilalagay sa pintuan upang magsilbing harang sa bating nags simulang maglakad : oLaNc 2: pamat- ‘maraan upang matutong humakad ang bata sa pamamagitan ng pagkapit dito 3: tagdan na may bandlet lata tuktok. arlarbét pag: barandilyang nakaakma o nakasangkap na, larbi-yog png Zoo [Kay Ihn} + hito, lé-bo png: mahaba at makitid na ket G/BavONG, nUSLD, bok pg: alikabsk larbril-yo png Bot [Esp alabrillo) ‘uri ng dapd na may itim na mga gue hit ang dahon. erlé-bu-ab png [Hill :tubig na natira sa sisidlan. arlabewab png 1: putik na malapotat madulas 0 anumang substance na ay katulad na anyo 2: Iupang ma- buhangin. avlab-wab prr Kar: pantay o lapat ang materyales. acléd png 1: [Sei] tangkal 2: [Bik Jk ‘Mrw War] bakod. avlé-dad png [Hil] : paghalakhak habang nagkukuwento ng isang nakatutuwang pangyayari Aslardin png Lit : tauhan sa Morante at Laurd, anak ng hati ng Persiya, kasintahan ni Flerida, at nagligtas kay Florante sa gubat. ‘a-lé-do pr [£9p]| : may pakpak. ‘a-lésdog png [Kan] : bon na may abue ing balahibo at ang huni nitong ararat, kaaat” ay babala ng papa rating na bagyo. Aslé-el prd + butalas na katulad ng “Aba!” karaniwang maririnig sa Ba- tangas. 8s par {Pan} "g@_png 1: pangangasiwa; pag- iingat 2: tao, hayop, 0 bagay na pinangangasiwaan 0 iniingatan + ATAMAN, FADARKEL, SALISIP arla-gé jrnb (Bik) : halos. arla-géd png 12 tauhan; tagasunod 2: disipulo 3: katulong; kawani 42 ahente; kinatawan, arlé-gad prt ( Bik] : ngunit. arla-gardi-so png Bot: punongkahoy (Annona spinescens) na may bungang hnugis puso, mapusyaw na kulay kabel at pula, maraming buto. arla-géd ng bartés png: pulis arlag-4g fnr [ST] : tamad. arlé-gar png ($7): pari ng mga anito, .gé'si mg [Bot] : punongkahoy na karanivvang tumataas nang 8 mat nay maliliit at puting bulaklak + sgatll mg Bor: puno na katulad ng oliba arlaxgéw png Bot : halamang medisi- nal (Premnasubglabra), balahibuhin ang ibabaw ng dahon, mapusyaw na Junti hanggang puti ang bulaklak, at nabubuhay sa aplaya £ AAGAW, ANU: BRANG, ARIVAW -gaw-girbat png Bot : palum- pong na tumataas nang hanggang 4 m, magkakatapat ang dahong maki- nis at hugispuso. géw-pérsa pg Bot : korintas. arlag-béy png [S71 : subaybay. aclagrdon mr [Seb]: nangangailangani rng maingat na pag-aalaga. arla-géy png [Pan] 1: tayé 2: tindlig arlaghag png [ST] 1: tao na naghi- hinala na nagkasala ang kapuva, huwad 0 mali ang isang bagay 2: salawahan, lang png (Hil) + naluluoy na ‘dahon na nakakabit pa sa sanga. Aclé-got pg [val + isa sa mga pang- kating etniko ng mga Iwak. aslargi-kay png Zoo [Seb] : uri ng ali- ‘mango na dalandan ang kulay, tsma- Jaki nang halos 2-8 m, at naninirahan sa mga lungga sa dalampasigan. ag'wak pg 1: tunog ng kumaka- Jam na sikmura 2: tunog na nalilikha ing paang nalulubog sa putik, 20 arlerhé-do pr Kar Exp a + laja + ado] + ‘magkapantay ang magkabilang mukha sa rabaw ng dalawang tabla ong kahit anong materyales, 14n fmg 1: Bot palumpong 0 ma- itna punongkahoy na abuhin, batik- ‘batik at makinis ang balét, at may ugat na nagagamit bilang gamot 2: [87] pagdurusa habang humaharap sa nalalapit na kamatayan. avléshas png [Esp alhaja + 5]: hiyas @rlacharséin png [Esp alhajas + Tag an} + tindahan ng mga hiyas. 16-70 png {Exp alhiajero] : tao na gumagava 0 nagbibitng bijas, ar faché-ra kung babae : JEWELER, wince AALAHAS, il-yos png (Mex alhajilos| suri ng pagkaing Mehikano. arlo-warho-wéslam pri [Mra] :sakal Aslashoy! pdd: bulalas na pantawag ng pansin. lak png [Kap Hil Mrw Mag Pan Seb Tau) : anumang inuming matapang at nakalalasing, gaya ng bisi, vino, serbesa, at whisky Gf ALAKSIW, OUR: BON, BRANDI, CHAMPAGNE, COGNAC, GIN, TAMBANOG, LUKOR, MOTAY, RUM, SAKE SCOTCH WHISKY, SHERRY, SNOK-TONG, TEQUILA, TAPUY, TU, VODKA ¢ AGWAR. DENTE, ARAK, BINO. crak png Zoo 13 isdang alat (Pseudoscieama dined) na kahawig ng ayungin 2: Bot palumpong na lima Taki nang may 80 sm diyametro var abo, kabang. Lé-ka-8k png [Hil] :tunog ng nahu- Jog na sanga mula sa punongkahoy : RAGAMAK. lak-arlé-kan mg 1: alak na ginaya lamang ang orihinal; mababang uri ng alak 2: Ana [Kap Tag] panloob na kurba sa hugpungan ng binti at hita kod ng tmhod Gfllignan + Lao, TIKLUPANG-TUHOD. Jak-bat png: anumang bagay na nakasakbat sa balikat. arlék-bat pndmag-arlék-bat, alike bat [War] : makiugnay; makisali; makigulo. arlak-béy pnd u-marlakbdy, a-lak- baryén, Farlak-béy : umakbay. arlak-dén pny [Esp alacrdn] 12 Zoo araknida (Helerometrus longimanus) na may makamandag na buntot : ALARRAN, ATANGATANG, IWIN, MAN CGAGAMA, ORANG, PITUMBLKO 22 AS! sac gisag sa zodyak : Scorpio. arlarké-ka png Esp alaqueca] : uring batong pula. alam k6m png: anumang nadadakot ‘o nakukuyom ng kamay. kép png : pagpapatong ng isang bagay s@ iba pa upang makabuo ng isang yunit, 6s png: arko na yari sa kawayan ‘at karaniwang ginagamit sa pista : BALANTOK, SINGKARAN. lakeran png Zoo [Esp alacrén alakdan. lak-siw png 1: [Seb] uri ng mumu rahing alak 2: [War] alak. k-ti-ya png [ST] : tagaudyok ng galit, away, 0 gulo lé-kus png (ST) : pakyéw; pamimili ‘nang maramihan. arlAl por (Seb): utal al-l_ pg [ST] 12 parsan ng paglilinis ng ngipin 2: kikil na manipisat pino para sa ngipin at buto var alal 3: kasangkapang matulis na pambuli ng alahas 4: pauliculit na pagtlak sa likod ng ngipin o sa loob ng gilae gid sa pamamagitan ng dila B: dy Pagpapakita o pagyiit sa isang bag: na walang kabuluhan o kinayaya- ‘mutan ng tao na ginagambala. lad png : alingawngaw. lak-sin pg Zoo (Se la-éng png [ST] : ang sasabihin. arlarlaréng ba-gé pnb: sa ibang salita; samakatwid. Avlarlaréng sé-na! pdd: gayon nga; arlalé-tang png Bot [Iba] : lips. felalawa png 1: gagamba 2: sapot ng gagamba. la-wirgan pg Zoo (Jt) 1: malit, maliksing ibon na may mahabang buntot, maitim na likod, at puting ih 2: Idy taguri sa babaeng ma: lambing. arlb-lay png 1: Mok wikod 2: Ark bracket 3: maingat na paghawak o pagbuhat 4: katuwang o katulong. arlélay pr 4: nakaakbiy 2: maingat. arlé-lay-td-los png (alalaystulos] + pangkat ng mga tao na nagbabasn rng mga tulos, gaya sa paggawa ng baklad. avlé-lo png Zoo [Pan] : martiniko. al-élrya png (ik: kaluluwa o espiritu na karaniwang kinatatakutan mg t20 Gf wutro. a-lém png 1: dunong; talino 2: pag- akilala 9: pagpapasabi— nd a min, u-ma-lm — prrmaré-lam, aclém jar 1: batid 2: hayag; lantad. alama mé png Zoo 1: anumang isda (Siganidae theatus) na manipis ang Katawan at kahawig ng liwalo 0 marti niko : xitane 2: [Pan] alimango. mé-am fr: maulap. arléemag png Bot (Bik War] : dapiilak léman png [Bik] : panganib; kapa- hamakan, arlarméng pg Zoo: malt na hipon na sinagawang patis 0 bagoong + APTA, ARAMANG, RALAW, UYAP mat png Lit 1: salaysay hinggil sa pinagmitlan ng isang bagay 0 pook t CGINTUNAAN, TRING, KARBATA, KASUGIRAN, LEGEND, LEVENDA, OSIPON, SARIUGMA, SuwATANON 2: salaysay na hindi totoo ‘o mahirap patunayan 3: tao na may agile gilalas na nagawa o buhay. lam-bag png [Seb]: kinang. arlam-birke png [Esp alambique] : ka- sangkapang pantining : DEsTILADon. aclam-bre.jmg [Esp] : kawad. erlam-bré-ra png [Esp] 13 kawad ng koryente o komunikasyon : wire NETTING 2: tabikeng kawad 3: balag na kawad. arlarmén png Bot [70] + yong dahon na nasa pinakaibabang bahagi ng palay o saging. nid ng Zo ilahas na pusang- gubat (Paradoruxus philippinensis) + ALIMUS, GARONG, HUTAN, MILO, MIRO, PASLA,' PUSANG-GUBAT, SINGGALONG, TABLAS. asla-mis png pahiwatig; talinghaga, e-lam-pay anyuwelong isina- ‘amply se bikat# Buse abrigo. npg 1: varyant ng ngéilan 2: [Kal] masaméng kaluluwa ng kadili man 3: [War] pagkahilo. &slang pg: sa sinaunang lipunan, Bisaya, pangangalakal ng mamahae ling produkto o luho tulad ng alipin at iba pa, avlang pnr [Bik] : tuyot; tuyo. evla-ngé-ang png [ST] 1: pagtaog at pagkati ng dagat o ilog 2: estratos- pera élang-é-lang png [Kap Tog] 1: galang; parangal; pagtatampok 2: konside- rasyon; pakikisama, aelang-a'léng png 1: [Seb] alangan (Bik Hit Seb War] alinlangan. Aclé-ngan png [Mng] + isa sa mga panghating cniko ng mga Mangyan a nna matatagpuan sa Bundok Halcon sa Mindoro. arla-ngén pnt hindi angkop; hindi tumpak 2: hindi karapataapat 3: hindi nakatityak; nag-aalinlangan 4: hindi husto; kulang 8: nalilito arlarngés por: hambog; mayabang arlé-ngay png: unti-unting pagpapa- alab sa apoy sa pamamagitan ng kahoy. avlarngilang png Bot [Kap Hil Se): ilangelang arlang-nén pg Bot [Bik] : bignay. arlarngdrang png [ST] : ebaporasyon lérot fr [Sed] : dukha, lap png 1: halili; tao 2: gémas; eapas. Slap pndmag-é-lap, uméslap, a-lé- pin [War] : magtalaga; hirangin o taka ang mga tao na magsasayaw. Aap png (Bik Tag) 1: mataas nna ulap; panganorin 2: Jdy dada; alinlangan. ldp-ap pg: pag-urongsulong ng kalooban sa paggawa ng anuman arlarpaw png 1: pagsakay sa likod rng Kalabaw o kabayo 2: paggapang ng halaman 3: kubabaw; patong, péryl png Bol: makatas na aroi ‘Schismatoglotiscalypirata), makapal ang dahong hugis pana, nababalu- tan ng pink ang bayma, at tumataas nang 60 sm. aslévped png [10] : harang na karani- ‘wang yar sa kahoy, kawayan, o bakal ipat mula saisang sanga ng punongkahoy tungo sa iba 2: manghawa; makahawa. alépot png t marumi at sird — pnr a: erlarpdn-ti pnd mag-ala-pGnti, punsti-kin [War] : maging sanhi "ghia omatuong na paghalasing ald pg [Pan] : bakod. 4rkas png: kuskosbalungos; kuntil-buti. aclérm png (Jng} + alarma, arlérema png [Esp] 1: hudyat; babala : san 2 ehot pangamb 7A edo pnr [Exp] : natatakot; nag-éalala alarm clock (a-lérm klak) pg Ling] despertadér, mista pg [Exp] : tao na mapa- nakot, alatwat avlés pg {Esp alas} 1: unang bilang sa isang manghal ng baraha, at may titik “A* bilang representasyon nito t AcE 2: una o pang-una. arlas- pnl [Esp a las) : ginagamit sa pagsasabi ng oras mula sa ikalawa hanggang ikalabindalawa hal alas- onse CfaL avléesan png Bot: salab aslarsén png Zoo: kabayong may kulay na mamula-mulang kayumanggi avlasén pr: mapulang kayumanggi ‘© mamula-mulang kapeng mura. arlé-sas png Bot [Kap] s isis. ‘86s ng Bot (Kap] : halaman (Ficus ‘ulimifolia) na tumataas nang 7 m at paikid at anyong sus6 ang ayos ng ‘mga dahon. ‘sid png [War] : bakod o kulungan. lé-sip png: mangkukulam; mang- gagaway. avlarsiw-siw png Zoo [Seb] arlés-ka pnd man kachin Kol: mangiinis. kardér png : tao na mahilig ‘mangalaska. arlés kuwéstro png Bot (Esp aslas cuatro}: yetba (Abi jalepa) na ‘matingkad na lila ang dalon, maba- ‘ago ang pula, dilaw, o puting bulaklak na bumubukadkad tuwing ikaapat ‘ng hapon, at bilugan ang itim na buto: FOUR O'CLOCK PLANT, CALILA, MIRABILYA, suspinos. ‘ad-was png’: napakainit na pana- hon 2: bagay na maalingasngas; eskandalo. érlat png (Kap Hil Pan Tag) : tasa ng asin, tulad ng tubig dagat CfArcap, Assio, et? ~ nd maga, wd lat ’ sisidlan ng mabibigat na dni 2s [I] basket na yari sa kawayan na ginaga- mit na sisidlan ng isda o kabibe Cf PASIKING. arlé-tan png Zoo: isda na may batik ang katawan, at 30 sm ang Rarani- wang laki. t-At ng : iyak o lamat sa metal. f-1 png (ST] + alatit tlt png: tunog na likha ng guma- galaw na punong kawayan, ng yapak sa hagdan o sahig, ng bisagra ng pinto, pagkiskis ng pinto sa sahig, 0 ng mekanismong kulang ng langis var att: lavGcli fg [Kap] + alimpuyo. law pnd irarléw, a‘la-win, mag-a* Taw ( Bik] 1: itaboy 2: walisin. ja-wak ng: dagalwak. acla-wAs png: lambat na panghuli ng isda, avlé-was jn'1: wala sa hanay 2: linsad; deskaril 3: lisya; mali a-lé-wig png Lith] 12 alimpuyo ng hangin 2: mga paghihirap sa buhay. acla-wthaw pg Bot : punongkahoy nna kahawig hg punong dao, Belay png 1:handég; bigdy 2: unang, ‘anak na lalaki ng ina 3: pagbibigay ng bulaklak kay Maria tuwing Mayo: flores de mayo 4: kidaw. a-léryon pg [ War) : bayanihan. Alsba png [Esp] 1: umaga 2: puting ‘damit, higit na maluwang sa sotana, at may mahabang mangas. al-bg pnr [Kap] : magi. al-ba-hé-ka png Bot (71K) : uri ng thabangong yerba na ginagamit sa pagpapaalwan ng regia. al-bark6-ra pg [Esp albacora] Zo isdang alat na humahaba nang hang- gang 31 m at malangis ang faxman Kapag naluto, kilala bilang tuna na may dilaw na palikpik Cf Tax8XKOL akba-né-ka png Bot : palumpong (Ocimum basilicum) na tuwid, masa nga, makinis, at mabango C/SoLsstt BALANON. Al-barnés png. | 14 mamamayan 3g Albanya 2: lalaking taga- Arba-né-sa kung babae. Alba-nés pnr Esp] : may kaugnayan sa Albanya, sa mga mamamayan nito, at sa kanilang wika at kultura ¢ ALBANIAN. Albania (al-béy-ni-a) fing [Ing] + Albanya Albanian (al-béy-ni-dn) pnr (Ing) + Albane Ab-bénrya pg [Esp Albania} 12 bansa sa Silangang Europa : Ausaxia 2: Lit kahariang lunan ng Florante at Laura t ALBaNta. Alsbartrés png [Esp] : uri ng ibong- dagat (family Diomedeidae) na kulay uti Altbéy png: lalawigan sa timog:kantu- rang Luzon ng Filipinas, Rehiyon V. albbdy pg 1: stihay ng bahay C/sako- RONG, SULAY, TUK6, TUKOD, TUKUG 2: pantaban o patindigan, tulad ng gina gamit sa laboratoryo. al-baryél-de png [Exp] : karbonato na eulay puti at ginaggamit sa pagpipint Abbe jndmag-él-be, u-mél-be [Kapl : ‘manood 0 magmasid. al-be-6-lo pnr Ana [Esp alvéolo] + anumang tumutukoy alveolus, ng, mga cell na nasa agg. al-b6_ png: pagkalagas ng bulaklak ng talahib. al-bong png [Bil] : bordadong palda. al-bor-nés pmg (Exp albornaz] : balabal. al:bo-résto png [Esp] 1: palah 2: pagkaligalig t aaclaic 3 kagu han; alsd; gul6 4: panunulsol 5: pangungulimbat. al-bag png [Kap] : baha. al-bi-gan png [Kap alug+an] uran 2: mababang pook na malimit binabaha. 4lkbul png [Kap] : kasangkapang gina- ‘gamit ng mangingisda sa pagpapa- tuyo ng lambat al-busléryo png (Esp herbolario) : varyant ng arbuldryo. Album png {Ing] 1: aklat na blangko ‘ang mga pahina at pinagsisingitan 0 pinagdidikitan ng mga retrato at {bang iniipon 2: plaka, compact disc, cassette tape a may lamang mga wit, tugtagin, at katutad. albumen (al-byti-min) png [Ing] 1: put ngitog 2: Botmaputing bahagi Sa balat ng ilang but6 ng halaman. altburména png [Esp] :alinman sa pro- tinang nakukuha sa galas, log, kame ddugo, at sa himaymay ng gulay. al-bun-di-gés pr alchemy (4l-ke:mi) png [Ing 11s tunang kemistei 2: transpormasyon ng ilang metal para maging tanso 0 finto 3¢ mapaghimalang transpor- mnasyon o mga pamamaraan para rmaisagawa ito, alcohol (dl-ko-hol) png [ing] : alkohol. alcoholic (al-ko-hé-lik, alko-h6l-ik) ‘png, pnr [Ing] + alkohdliko. alcoholometer (al-ko-hol- png Ung) + eldé-ba png (Esp } me-tér) sabi ja-bis, bugbugin sa alsdéw png: (Bik Ik] + araw. al-dé-a png [Esp] : maliit na nayon 0 baryo. al:de-hi-do png Kem [Esp] aldehyde. Aleliya deshyd) png Kem : uri ‘ng compound na nabubuo sa oxida- tion ng alkohol al-dén-te png [lia] : pagkakaluto ng ispaghet na hindi malambot ngunit hindi rin malabsa. alderman (6l-er-man) png [Ing] 1: kKonsehal 2: sa Australia at Hilagang America, halal na gobernador ng Iungsod. al-d6 png [Kap] + draw. al-dorni-sis png Bot [Exp Lat] + hala mang citrus Cf KALAMANSL, KALAMUN: DING, KIDYA al-dik png (Kap) = haguthot. ale (cyl) pmg Ung): alak mula sa malt, ‘matingkad ang kulay, at mapait kaysa serbesa. Ale png 11 kapatid o pinsang babae hg ama 0 ina ng isang tao : Tiva 2t asawa ng tiyo 3: magalang na tawag sa isang babaeng hindi kakilala. .gas-y6n png [Esp alegacién] ¢ jntang; angal arle-gé-to png [Esp] + salaysay na is rnumite sa hukuman. arleegérrik6 pr [Esp alegrico] + gina gamitan ng alegorya. arlergorrie-ta png [Zp] : 20 na guma gamit ng alegorya. arle-gérya png Lit [Esp alegorid] 1: ppaglalarawan ng abstrakto o spirit: ‘wal na kahulugan sa pamamagitan ng konkreto 0 materyal na anyo 2: matalinghagang salaysay 3: sagisag: simbolo : ALLEGORY. a-lé-gro png Mus (Esp) + mabilis na ‘bahagi ng isang avitin o komposisyon. Aclerhan-deisna pr [Esp aleandrina] + tumutukoy sa iba’t ibang larang ng karunungan sa dating Alexandria sa Ehipto. arlechansdrfno png Lit (Esp alzian- ding panulaang Espanyol ust ng taludturan na may 12 pantig, hhalaw sa sinaunang tula sa Pranses tungkol kay Alexander ang Dakila na ay ge-yong sukat : ALEXANDRINE. ‘hll-yos png (Esp algjllos) + nilu- ggaw na sibada, IK png Bot [Esp] + bulaklak na kulay ila. asle-li-ya png [Esp Lat Heb halaluyah] 41: tugeugin at awiting papuri sa Diyos bago basahin ang ebanghelyo 2: salubong. Adleriryal pd (Fyp Lat Hob halal: “Purihin ka, Panginoon!” Aleman Aslesman prr (sp) + may kaugnayan sa Alemanya, sa mga mamamayan nito, at sa Kanilang wika at kultura : ALEMANIKA, GERMAN. Avlermésnické pr [Es ‘Aleman, Aslerman-ya png (Esp Alemania) + ransa sa Giang Europa : DEUrsci- Lan, GeaMan. alembic (além-bik) png (Ung) 1 aparato na ginagamit sa pagdalisay yaraan ng pagdalisay. a-leng-é-leng pnr Lith] : pabaya; ‘walang ingat; hindi mapagkakatiwa- Jaan. aleph (é-lef) png: unang ttik ng alpa- betong Hebrew. arler-hiya png {Esp alegia] + allergy. arlé-ro pg (sp) : nakausling gilid ng ‘bubong. arlér-ta png [Esp] + aelér-ta pnr [Esp] : hindi natutulog 0 hindi nagpapabaya; maingat. lér-to png [Exp] + babala o alarma. \ér-to pm [Exp] + laging handa; listo. avlé-ta png 1: maliit na palikpik ng isda Gf BACs, PARPAK, PALIKPIK, PALA 1k [Esp]: arbolante, \é-wachang png [/ful : bote. Aleménica + al-fél-fa png [Ing] = halamang gulay nna ginagawang ensalada. férrex ng (Fp) 1: noong panahon 1g Espanyol, pinuno ng pulisya sa isang bayan 2: ranggo st hukbo na Katumbas ng pangalawang tenyente at rmataas kaysa sarhento varalpercs al fresco (al-frés-ko) [/ta] pry pb: nasa Jabas. Sl-ga png Bot {Lat} : anumang hala- rman (phylum Thallophyta) na mata- tagpuan sa tubigan at samga__gilid ng bato. algebra (al-dyeb-ra) png [Ing] + alhebra. alginate (il-dyi-neyt) png Kem : salt ‘ocster ng asidong alginic; asing sod- yum na pampaalsa ng pagkain, kos- metiko, at iba pa alginic (al-dyi-nik) pnr Kem (Ing) + dong colloidal at sa anyo ng asin nito ay nagiging sang- kkap sa cell ng kulay kapeng alga, al-gordén png [Hsp] 1: billak 2s te lang cotton. algorithm (dI-go-rith-em) png Ling] 13 Mat proseso ng pagkalkula o pag: 2 Jutas sa pamamagitan ng computer 21 sa kasaysayan, ang Arabikong no- tasyon ng mga numerong desimal, Al-gu-warsil png (Esp alguacill 13 opisyal sa bullfight 2: konstable o opisyal ng hustisya sa Espanya at iba pang bansang Espanyol 3: noong panabon ng Espanyol, ang katulong Sa pagpapairal ng kapayapaan at aayusan sa bayan. al-gu:warsil mayor png Pol [Esp ‘alguacil mayor) : pinuno ng mga alguwasil. Alshe-bré png [Exp dlgebra) 13 sangay ng matematika na gumnagamit ng mga letra at iba pang simbolo para sa mga numero, pormul, kantidad, at tumbasan : aLGEnta 2: sistema na nakabatay sa mga hatag na axiom ALGEBRA, alche-bré-ick& pnr [Esp algebraica] + may kaugnayan sa alhebra @ png [Esp aljbe] : tangke ng alch6 pag [Seb] = Adll png : kalipang Arabe, pinsan at manugang hg propetang si Mu- hammad. aeli yng: pangingibababaw, pamama- ‘yani, 0 paghahari ng isang damda- min. pg [Seb] = aril pnb [Kap] : hindi. Adil Ard png: Lit: tauhan sa Florante at Laura, sultan ng Persiya at ama ni Aladin. acliséola png Tio [Tk]: karilyo. arlisbad-béd pg [Kop Tag] : pagsu- suka dulot nig pagkain, masamang pakiramdam, o allergy C/uN6, Lid = PANDOLOK, SUDOL, ULAW. arlitbangrbéng png 1: Bot punongka- hoy (Bauhinia malabrica) na may dahong hugis paruparo at karani- wang tumataas fang 8 m varalibam- hang, alobangbang 2: Zoo paruparo (Order lepideptora sli-bé-ngon png Bot : halamang gumagapang (Commelina polygama) payat, makatas, at nakakain ang dahon. lieba-éng png (Hil) + Jatian Hisbérta png [Mal Ara alifsbatal ‘alpabetong Arabiko tulad ng pagka- kkakilala sa Silangan 2: unang dale- wang tik sa alpabetong Arabiko, alif (a) at bata (3). aelibay pg: [ST] palitan ng handog bilang tanda ng pagkakaibigan, aligasin arlicbeg-bég png [Pan] : panganga- lay ng kalamnan. alibi (al-licbav) png [Ing] 1 Bat de pensa ng suspek na nasa ibang pook siya nang maganap ang krimen 2: Litdahilan © pagdadahitan, aclibob pr (ST] + hindi makatagal sa trabaho dahil sa sakit arlisbot png Zoo [lik] : bangkaking. arlicboy-béy rnd mag-a-li-boy:boy, um-a‘li-boy-béy, ali-boy-bu-yan [7] 12 samahan ang isang tao para maglaro, magsugal, o gumawa ng isang bagay 2: aliwin ang kasamang nababahala. a-licbushén png : maliit na basket 0 bbusl6 na panghuli ng isda, yari sa talahib o kawayan jebGn-da png [War] : pamumuyo o puyé sa dagat, avlitbisrbus fg Zoo [Seb] : malaking pulang langgam na may pakpak. avlibat-but png Bot [Se] + pandakaki. arlicbuy-béy png: pagligalig sa isang, fb-yo pg [Seb Exp aliviol« ginhawe’ id-degid frar [Wer] : magkatulad o nagkahawig, arlieday png [ War] : pananalita na mabulaklak o matalinghaga. arlidung:déng png (Jk) : bandana. alien (éy-li-én) png [/ng] 1: banyaga 2: Pol hindi mamamayan ng isang, estado 3: taga ibang daigdig. Alig pg [ST] 1: pagtipat ng mga tao, hayop, at bagay tungo sa ligtas na pook 2: pagtakas o paglisan mula sa Isang pook. arli-gé-ga png [ST] 1: tao na batugan ‘otamad 2: {a0 na walang pagsisikap. .gargA pr: abald avlig-artig pnd mag-arli lig-avlig, himasok. arli-gam-gém pnd mani ‘gm, e-lgam-garmi gém [87] : mang-umi avlisganed6 pr 1: bulakbol 2: tame. avligéengo png Bol: uri ng punong- kahoy (Exostema phitippicum) at nag gamit ang balat ng pund bilang pamalit sa cinchona ? HALENGANGs, .garsi png Bot: lagasi acli-garsin png Zoo : maliit na uri ng banak (Mugil caramensis); munting isda sa Hlog, —————————— aligaté arliegart6 pg [Seb] + alipato. arligsbéengon png Bot : gumagapang ria halaman (oscopa scndont Lout) nna mataba at tuwid ang tangkay PocaD Lantxo 2: [$7] marihuwana. avli-gh png [Bik Hil Seb Tag War]: taba nig alimasag,alimango, at sugp6 + TABANG?, PULA. evli-gid pnr: naliligiran o napalilibu- tan. avlig-fg ng + sa sinaunang lipunang Bisaya, pagbili nang ting! ~ pnd mag-e'lig-ig, u-marlig-ig. arlig-ig pnr [ST] : tak6t gumawa ng isang bagay. acli-géd pr pnb : alilis; takas. arlisgdtgot pg [Seb] 13 Lit pasalaysay ‘o paawit na panalangin sa katapusan ‘ng nobena na nagsusumamong ili Big kaluluwa ng ao 2: matinding ‘sama ng loob; labis na pagdaramdam. arligut-gét fmr: guld; gusst. Adli-giryon png Lit (Jf) : bayani sa Hudhud, cpikong-bayan ng mga Ifagaw. arligewés png (Pan) 1: tagumpay® 2: kaunlaran, avlig-wig pnd urmarlig-wig, ra-lig: wig [S7] : tumingin na tila magna- nakaw dabil ibig mang-umi avlickarb6 png [ST Bik Seb: alikabok. arlicka-b6k png [Kap Tag] : lupa 0 numang bagay sa lupa na naging ppulbos at pinto: aB0x', ABER, ABC, ALABOK, ALIRARG, ALIVALBO, BAGOMBUN, DABOK, GABOK, KABOKABO, LOPAPEK, TTAPOK, TAPO-TAP, UBC, YAB-OK. "gdirbo [S11 12 jpatangay sa hangin ang isang bagay 2: palipasin ang poot o galt. sstbkdl pr [Se] + kinakabahan 0 balisa avli-karté png [Esp alicates] + kasang- kapang panggupit. avlikebé-ngon png Bot : mali ngang halaman (Commelina diffusa orm) na gumagapang, karaniwang dinidikdik ang mga dahon at buto upang ipantapal sa namamagang si- git var alithangon + xv. arlikcbé-ngong la-té-ki pg Bot: yerba (Murdannia nudifiora) na payat ang dahon, maugat ang mga sanga, at zumpol n pink at la ang bua arlik-b6-bo pnd mag-a-lik-b6-bo, urmarlik-b6-bo, arlikcbo:bé-hin [ST] ‘makialam sa ginagawa ng iba : AuN- 1080. 2 aclik-boy png (Bik] + abrigo. avlicken-kén png Say (Jk) + isang uri ng katutubong sayaw var arikenken : cen-kén pnd mag-a'licken-kén, r-ken-kén, avlicken-ke-nin [10k] kid 0 puluputin Cf DALIKENKEN, AWNIKAW, KUNIKON 2 yurnukyok dahil sa takot 3: aliktimkumin, a-lisk6t pg 1: lakwatsa; limayén 2: sinasadyang pagliban sa trabaho. avlik-tiryA png: insulto. [ik] : Tikumin ang mga nakakalat + ALIKENKEN?, : alugin 0 yugyugi KINNI-KINNE wind png [IIk] 13 u biloy sa pisngi. acli-kirrong pnd mag-a'liskd-rong, avlicku-rd-ngan, i-ya'li-kG-rong [War] : bumagsak nang walang ma- Tay dahil sa suntok : wock our. JA png 1: [ST] tagasunod, taga- hanga 2: katulong, lar png (ST) + pavito. arlislek png (Jik] + pinong bulak is png: pagdurog; paggiling. arlici-san png [Pan] + kabyawan'. Asim png Lit: epikong-bayan ng mga Tfugatw na nagsasalaysay sa buhay ng, kanilang bathala at mga kagile-gila- las ma pangyayat éetin pg svtema ps hayop G aclimagemég png 1: pinatuyong ala mang na pataba sa halaman 2: paraan ng pagpapatuyo ng alamang Sa init ng araw Cf Tara, BILAD 3: kintab o Kakintaban ng isang bagay. mang-méng nr: mangmang; walang alam. arliem&-ngo png Zoo (Hil Seb Tag War] : crustacean (Portunus pelag us) na may malukong at malapad nna talukab at karaniwang naglulungga sa putikan GfALIMASAG, KATANG, TIKTIK, TATOS f ALAMA, ANIIT, CRAB, EMA, RASA liemé-ngong barkt-nog png Zoo : alimangong may krus sa ibabaw ng talukab, mabalahibo, matingkad ang langgas, ook na katayan ng mga alimdaw kulay ng balit, at may lason ang Jaman kaya hindi nakakain. arliemé-ngong ba:t6 png Zoo: alima- ragong may batik-batk na puti. arlieméveag png Zoo [Kap Pan Tag] + crustacean (Portunes sanguinotentus) ra kauri ngunit malt kaya alimango : BANSAWAY, KASAG, GALEWEY, MASAG. Imét-mat pndmag-a'li-mét-mat, liemét-mat [Seb] 1: ibalik ang kamalayan 2: magkaroon ng maa- gang kabatiran. arliemay-méy png : alingawngaw. avlim-barngé-gan png Bot [Iik} : uri ing mais na may batik sa butil aclim-ba-t6k pnr: magkaiba; hindi ‘magkatulad; hindi magkapantay. avlim-barténg png [lk] 1: kadena o pataw na ikinakabit sa tao upang hindi makatakas 2: pasanin; prob- ema. aclim-ba-wérngan png Bot [10h] : uri ng palay. lim-ba-yw png 1: habol ng tingin hanggang mawala sa tanaw ang isang tao na umalis 2: pagkabalisa, aslimsbé-yong png [ik]: paltik. arlim-bo-bé pnd mag-arlim-bo-bé, urmaslim-bo-b6, a-lim-bu-bu [ST] =: alikbobo. lim-boryé-gan png [Pan] : bubs \burbirdo png Zoo (Ith) : higad. avlim-burkéd png [Seb Tag] 1% pagbu- kad; pamumulaklak 2: saboy ng liwanag. arlim-bickad png + sakit ng tiyan; ku- mukulong tiyan. eclim-ba-kay png: varyant ng halim- a jim-burkéy png [Seb Tag] 1: salpok ngalon;pagiaas a paghabi ngalon ng tubig sa pusod ng dagat 2: pag- kahilo © pagkalula 3¢ Med galaw ng fa membrane sa abdomen 4: Bot THB nalamang baging na kulay abo ang bunga. aclimeburyé-gen pg Zoo [ik] tandang ‘na may napakapulang balahibo. avlim-bu-yd-gin png Zoo: tandang na sarisart ang kulay ng balahibe. Cf MAYAHIN, SASABUNGIN, TALISAIN var alimbuyugen : DALUSAP. evlim-buryaegin por: makita ang ag. alim-daw pnd mag-a-lim-daw, 2° limn-daw, aclim-dé-win (470: guma- ‘wa nang maramihan o bultthan. tirador 0 - alim-im aclim-im png (ST) 1% pagbigkas ng mga salita nang hindi maayos 2: bulol. acliemis pmr lihim; patago. arlicmo-lén png [ST] : patpat na maka pal ang hawakan at paliit hanggang sa dulo, alimony (a-lirmo-ni) pg Lng] = tento sa asawa pagkatapos n lay nang legal 0 magdibor jo-réng pnr [Pan] : hinimatay imo-s6r pg [ST] : paraan ng pag- kayas ng pamalo hanggang sa unti- unting lumiititong kanulad ng kandila a-lim-pa-pa-yéw png : salipadpad; pagaypay. parté-kan png [Seb] 13 isipan ngs. avlim>pdy fg Bot: palumpong (Croton caudatus) na may dahong mazaring ipantapal sa namamaga o sumasakit na bahagi ng katawan. a-ya-wan pg Zoo: bon (Cop- hae dont ones) tap at itim ang balahibo at humahaba nang 180-185 mm, karaniwang ku- makain ng kulisap + Asositov’ rparyéng fr [lk] : pagkatulig iahil sa pagkakasuntok 0 malakas na tunog # PELLENG, RIWENG. arlim-porké:pok png [Pan] :alimpuyo. aslim-po-rés png {Pan} purlo png [Seb] : puy arlim-pust6s png 1: [Seb Hil] alimpu- yo 2: [Hil] puyo var alipurés. purngat mg 1: paggising nang gion F uadneay Br Sonal arlim-pupt-ro png [Bit] : puy6. avlim-pu-sd mg Bot: tigas ng kahoy. arlim-pt-yas png Bot [Seb] + luya luyahan, arlimpuryé pg : uliuli ng tubig, ha nngin, 0 usok var alipuyo : ALAULI, ALINFOKAFOK, ALIMPULOS, ALINONO, ALE URES, PALIPOD, PUNO, REMOLINO. pury6k png 1: singaw mula sa kumukulong tubig o pagkaing nilu- Iuto 2: amo¥ nito. avlim-puryd png Ana [Kap] : nunal arlim-piryut png [Kap] : bando. avliemérdan ng Z00: hito. avliemt-kon png Zoo [Seb]: kalapati. iemustén pmr: patulis. iemirngaw fg [Sa] :alimpungat. iemun-mén prg: pagiging mabilogs tipuné. 25 lemarom png : singaw na galing sa Jupa pagkatapos ng ulan o ambon : ALISUGASOS. acliemé-os pnr [Seb Tag] : hindi naki- kita arliemé-ra_png [Kap Tag] : mapang- uyam at mapanlibak na pananalita; masakit at nakaiinsultong salita: pagmumura varalimura — pnd mag? acliemérra, avliemusréchin. yusrd-nin pmg Zoo: uri ng mala- ‘king ahas; sawa. avliemés png Zoo [Hil Tag] + alamid. arlicmu-s6d pnr : panipis o patulis, pagsapitsa dul, tulad ng tinasabang, lapis. avliemd-som png: halimuyak; samyo. avlismdctaw png [Seb]: balintatéw. arlimvyo png [Bik] 1: bangé 2: sang- sang. avlim-yon png [Seb] + halimuyak. lin png: pagpapatuyo ng katawan ‘matapos maligo o mabasa, &-lin pnr [War] : masungit; bastos; magagalitin. avin pnh ginagamit sa pagtatanong ng igang bagay mula sa isang pangkat avlirnag png [Pan] : alingawngav. arlienéega png {Wit} : ningning ng Hi- wanag. ienag-nég png: sinag ng kandila o sdboy ng liwanag sa nakabalot na papel sa baso. aclin-a-lin png [ST] : paglilipat ng ‘maruming damit. iSengan png: mainit na klima. jang-néng png: kislap ng makin- tab na rabaw ng tela o katad. a-lisné-pog png [it]: alikabok mula sa nabubulok na kahoy, laman, at iba pa. avlinaw png Bot [fu] + punongkahoy (Annonaceaea Goniothalamus elmer Merr) na ginagawang lubid ang bakit. avlisnéwenaw png [Bi] : balintataw, avlisnay-ndy png: galaw ng dulo ng damo kapag nasasagi ng hayop. arlin-dé-haw png [Seb] 1: tutubi 2: ambon. atlinedéenga pg [War] sinito kainitan, avlin-da-yag png [ik] : babaeng ma- ganda, mahinhin, at kaakit-akit elin-dé-yag pnd umactindéyag, mag yea, eclin-da-yérgin {tals sumalimbay © lumutang sa hangin. alingiing lin-d6g png 1: dilags ganda 2: pag- amagiliw; pangakit? LMcss, LNcKAt, SADIVA avlin-ddrot png: amoy ng usok sa loob ng sili. ned-néd png [Jk] : sukdulang kamalasan, kadiliman, o sakit. cling png: varyant ng ale, laging ka- sunod ang pangalan ng babae, hal aling Maria. acling pmg Bot : palumpong (Melanosis ‘multiglandulosa) na luntiang, dilaw ang bulaklak at ginagamit na gamot ang balat at dahon, avlingé-as png [Ul] 1: multo o ma- samang espiritu 2: kakila-kilabot na tunog. arlingdg-ngag png Ana [Seb] : nga- langala, ngahit pr: labis ang init Cf ALINSANGAN var alingshot, a-liengé-hot pnr {Bik}: varyant ng A alingahit. é:ling-érling prr [ST] 1: palipattipat at walang Katiyakan 2: hindi kapani- paniwala avlienga-ngé pnd mag. [ST] + inisin o galitin ang sinuman. lenga-nga nr: pinalakas, tulad ng boses. avliengé-ngo png Bot : punongkahoy na tapat-tapat ang dahon, hugisitlog nna matulis sa magkabilang dulo, at inagamit na panggamot sa malanya fing bata prdurmartingér, avrli-nga: engar [ST] : patakasin ang bihag na hayop. aclicngaré png Bot: palumpong (Eleaegnus philippinensis) na gama: gapang paakyat, laging may dahon, at may bungang hugis itlog at kulay pula # BANAKEN: 1a6-saw. png : malakas at maba- hong amoy Cf BANTOT, SANGSING # arliengas-ngés png [Kap Tag] : usap- tusapan; eskandalong dulot ng tsismis var ngesngis. aw-ngéw png: pagauulit ng tw ‘nog bunga ng pagtalbog ng tunog : AGAW-AW, ALALAD, ALATWAT, ALZMANMAY AIAG, ALINGNINGAY, ALLINGS, ALUNGOS, Lino oLALENe oe arlingay-ngéy png: alingawngiw. arling-gat png [Mru) : babali’ wating pg [Seb]: init ng araw. alingit engo png Zoo Lik} : baboy-camo. \gigrngog pnr[Seb] + maingay na parang tambol. Slinléengan png: (Kap Tag] kawa- Tang katiyakan; pagdududa # DesKoMe PVANSA, DUDA, DUWADCWA, DUIADUHK. arlinsarbéy png: temporaneo = pr ki arlin-sé-nay png Bot [ST] :ilahas na pund ng saging, aslin-sé-ngan mg: matinding initng panahon~jnrmareclin-séengan. arlin-sd-nod pnd i-a-lin-sd-nod, vu-marlin-sé-nod, pag-a-lin-surnd- ran 1: umayon o sumunod batay sa sinabi o isinaad 2: lumapat o umang- kop rang walang pagbabago 3: ibatay sa autoridad 0 batas lin-sa-ob png [War] :initsaloob ng silid na puné ng tao; alinsangan sa isang kulong na sili arlin-su-s0 png [Hil] : malambot na kaloob-loobang bahagi ng bagong tubong saging, slin-sd-wag fd [57]: laban sa agos, tungo sa kataliwas na direksiyon. lint pg Zoo [ik] : pangkalahatang tawag sa bulateng lupa CfBiLEb, NTA. in-tébo png [Seb] : lumilipad na alikabok. lin-téna pndmag-arlin-té-na, uma lin-té-na, (-a-lin-té-na [57] sinin 2: ihiwalay sa mga kasama 3: alisin o ibukod 4: maghinala var intana. linstartéw png: Bot punongkahoy (Diaspyros pitksanthera) na tamataas nang katamtaman at ginagamit na gamot sa ubo ang balt : nALaTiNaW. avlin-té-wog png (Hil) : maliit na lu- pa na ligid ng tubig C/is.s, Povo. arlin-turbéng jmg [U2] : bumbéng. arlinug:ndg png : inog; ikot. aclind-no png [Ji] + alimpuyo. alipérga png [Uk]: dumi o dahon na sumasalimbay sa hangin. a-litpag-4g pnr : namumula ang ‘mukha. arli:pala pnb 1: agéd 2: samakatwid yarahil var alipala pé-lok png [Hid] : alipato. aelispan png [Ik] + pagpapangkat- pangkat ng mga Tlongot. inip. iepang-yn png Zoo : ahas. arlitparpa pg: patag na bubong. lispapa pr sapéd; lapad. arlisparré pmg Zoo: malit na paruparo na karaniwang dilaw ang pakpak. Arpat pnr: hindi makaunawa. lisp&-to png [Kap Tag] : tumilipad nna malt na piraso ng baga | AUGATO, AALIPALOK, ALVARO, DALIPATO, MANOK MANOK, SENTELYA, TSIPAS. lispa-y6 png Bot: make-yerbang damo (Homalomena philippinensis) na hugis puso ang dahon varalipay ¢ tursn, SALET-NGI-NALABAGA, péng pr [Pan] 1: lig 2s it. avlitpid par: lapad ang ulo. arli:pin png 1: tao na nasa ilatim ng kapangyarihan ng Kaniyang pinag- Tilingkuran : ADIPEX, nAG-EN 2: tao na raari ng ibang tao : ADIPEN, BAC-EN "Utusan £ ADIPEN, BAGEN a-leping na*ma-marhdy png Pol (ali- ‘pinenasnasasbahay] + sa sinaunang fipunan, ang uring naglilingkod sa pinagkakautangan, ngunit may kara patan na magaari ng lupa, maaaring Inagpakasal, at hindi maaaring ipag- Dili Cf ALirING sacr-citap, arlitping sa-gi-ghlid png Po! alipin + ‘natnasargilid] : sa sinaunang lipunan, ang uring naglilingkod at nakatira sa pamamahay ng kaniyang pinagkaka- ttangan, nawalan ng karapatan 0 walang Karapatang mag-ari ng lupa, kailangang humingi ng permiso upang. magpakasal, at maaaring ipagbili Cf ALIPING NAMAMAHLAY. + bangit pong-h6k png Sob] :uri ngisdang Tawin (genus Cypselurus). arlicporné png [UK]: inog, arlitpé-res png : tuta? var ulipores. avliprt6k png: balisa ug-pbg pg [lk] 1: maliit na ipuipo 2: Mianting-anting; agimat; galing, puk-pirkan png (Hill + gubat. sun-dok pnr [War] : mababa at ‘matipund. arlisping png Bot: matigas na punong- kahoy (Gmelina philippinensis) na biluhaba ang dahon at gamot sa alipunga ang dagia : wwexsAbov, BSst.- BOSEL, RALCLUT, TULUNGAW. purngé png: impeksiyon sa paa na nagdudulot ng pagbibitak at matinding pangangati ng bala ATHLETES'S FOOT avlicpun-ya png: tao na naninilbis dahil sa pagkakautang Cf atiens, Ure- SiN, ATSAY, lispusry pmg Bot: uri ng itahas na baging, piis-pos png [War] : puyo. aclicpus't€ png: dimakatarungan at rmalupit na paggamit ng kapangyati- han 2: layon o biktima ng naturang kawalan ng katarungan + Mis, am, AVP, DAL, DUSTA, FANEARE, TAMAY, NAP RURUMEN — nd mang-e-li-pus-t&, ispus-tarin rang, nangangalirang pur: tuyd; rt tigdng ALANG, LANGL, LANGRANG, MAMARA, NAMAGA, UGK arlirong pnd umarli-rong, ball rong, a-livré-ngan [Se] : lumigid arlis pndurmarts, arli-sin, ali-sén 1: saytungo suibang pookkuipat ng lugar 0 puwesto 2: magtanggal 3: tumiwalag : vs, 14¥as, PANAW: Aslis pd : Layas! arlicsargé prt: tad 2: langgayak. erlivsagrég por: pabaya. avliesdim-bay pny [ST] : sabi. arlicsang-séng png: alingasaw, avlirsek-sék png [Ik] : malayong pook ig png {Kal} : dasal na inaawit 1g mandadawak habang minamasa- he ang humahapding bahagi ng ka- tawan ng maysakit {fs pg: pagiging maalinsangan nitna nararamdaman ng tao ae pag tageinit. sna png ( War] + pambutas; bare ato a-livg0 png Zoo : isang uri ng isdang alat (Ghrjsophrys auratus) na kabilang sa family Luljanidae arli-son png: pagliligpit at pag-aayos nig nakakalat na mga bagay. avlivsot png [Kap] : tinilad na kawa- yang nakakabit pahalang sa gilid ng magkabilang poste ng kubo. arlis-to par [Esp aslisto] 1: laging wanda ¢ quick 2: matalas; gising = Quiex 3: matalino + Quick. arlisurgé-sog png [1lk} : alimiom. avliesus png (Kap] : ipuipo. aliswag ‘wag png 1: bagabag 2: taas ng sulak 3: palitan ng upuan, 4:lit png 4 hindi pagkakasundo; pag- saw 2: [10k] pandikit. lit pnd mag-é-lit, a-lietan [Bik] : ingatan, 19°t8g png Bot + andan. npg lit avlitang-y4 png Zoo: mabahong k lisap na karaniwang nangingina sa palay, sitaw, at patola t ATANGYA, RETKET, TANANGAW, THANGAW taprtép png Zoo: kulisap (Photuris pensilvanica) na karaniwang lumilipad Sa gabi, at nakapag-bibigay ng kukut- Jkatitap na tiwanag ¢ suarear, aNiPor, BUKATKAT, FRE-FLY, KANKANTI, KULALANTT RUNANGKUNANG, IAMEETONG, TONTONG. taw pnd usma-ii-taw, mag: istéewin, arli-té-wan (S7) 1: rahan sa gabing adilim o sa madilim at kubling pook 2: huminto sa pagsagwan at lingunin ang mga kasama sa bangka, avlité-wo png: paghahanap sa isang Dagay nang hindi nagtatanong sa numan ukol dito. ali y6n png [Esp aliteracién} aggamit ng magkakatunog Karaniwang katinig, fumikha ng musika sa taludtos wag sa gayong tayutay CFASONANSIVA. it png : wunog ng kawayan pag- sayaw sa hangin, A taw, Iumakad nang letub-tab png: bakod sa paligid ng ‘apoy. arlictun-téenin png: reglamento; tun- ‘unin; gabay. ‘wat pg: alingawngaw. alive (aliyv) pnr [Ing] : buhay. acliw png 1: kasiyahang loobs; katuwaan 2: konsolasyén; pagcald. ‘eiewa pg go : palakol na pamputol ng.ulo. acliwwa pn [Kap] + iba. ding png [10h] : baligat. ‘ékesay png (Jlk] : mga oras na walang ginagawa; malayang oras. arliewé-las png: pagiging maluwag, maayos, at maliwanag, gaya ng sa pook o gusali 2: pagiging maganda AL matiwasay, gaya ng sa panahon 3: pagiging masaya gaya ng sa mukh pnrmeraliwé-las. ar avli-warngé-wang png [Zik] + tsismis o balitang hindi kapani-paniwala Gf ALINGASNGAS, was png Mit [Hil] : dambubalat. arli-wds pg 1: Zoo unggdy 2: uga- ling malikot, salbahe, pilyo, 0 pag- kamaramot kung sa tao, aswas png 1: malisyosong kuwento. erliewarték png (Jk) : karunungan; rmalawak na kabatvano faalanan, ayway png: bawi ng lakas; biti acliewit png (ik) : buntot ng anumang bagay na papalayo, lalo na ang bagyo. avliw-fw png [Pan Tag] : mahinang tunog ng dumadaloy na tubig Cf AGLV-GY, BOROBORD, HAGANAS, KANAAS, ‘ONGOR, SAGAHAY, arliryé-bo png [ST] :alipato. liryé-sar, umar [ST] : puma- giina.sa gulo, away, o paguusap nang Walang pahintulot : ALWasoR. arli-yésor pndmay Sor, usmer Weyé-sor, sor (7) :aliyasar. ali-yo par [ST] : hindi mapakali; ba- lisa. indi regular na kilos 0 ne tao, pangkat, 0 'NALIMPOAY, UTBONG. al-karbéla png [Fp aleabala| : noong panahon ng Espanyol, buwis mula sa ‘mga panindang ipinagbili sa paleng- keng pagaari ng pamahalaan al-karbarlé-ro png [Exp aleabalero| + tagakolekta ng alkabala, al-karbis png [Bp arcabu:] uri ng lumang baril : rast al-kag-wé-te png [Esp alcahuete] + biigaw ng puta. agrwi-te png [War] : tao na ma- paghanap ng gulo 0 basagulo. al-kalede png [Esp alcalde] 1: pi nong bayan, alkkaldé-sa kung babac mevor 2: noong panahon ng Espan- yol, pinuno ng isang alkaldiya Cf ALKALDE MAYOR. al-kal-de-en-or-dindr-yo fng Pol {E alealdeen-ordinario] : noong, panaho ng Espanyol, ptinong hukom ng Tungsod. al-kélede maryér png Po! [Exp alcalde ‘mayor] :noong panahon ng Espanyol, gobernador ng lalawigan at pund ng hukuman ng unang dukigan, alkohél abkaldi-ya png {Ep alcaldia| : noong panahon ng Espanyol, tawag sa par mahalaang sibil ng isang lalawigan, alkali (al-ka:lay) png Kem [Ing] 1 auunang substanee na nakapapavi sa bisa ng acid, nagpa aw ng Hits, at may pH higt sa pito 3 mineral salt na nacutunaw, nakasa- sama sa panianim, at matatagpuan sa Iupang pagas. alkaline (al-kaslin, al-kaskiyn) pmr Kem Katulad o nagtataglay ng alkali : ALKALOXD, Al-karléyd png Kem (Ing alkaloid) + alinman sa serye ng nitrogenous compound na organiko, mula sa hae Jaman, at ginagamit ang karamihan sa paggawa ng gamot, gaya ng mor- phine o quinine. 4l-ka-l6yd nr Kem : alkaline. abkamp6r png [3p alcanfor| : maputi, aromatiko, tia kristal na substance mula sa punongkahoy na Cinnamo- ‘mum camphora at ginagamit na sang ap sa gamot + CAMPHOR, NAPTALINA, alskam-pu-résdo pnr Kem [Esp alean- Jorado) + may lahok na alkampor. alskéin-se pr (Esp alcance] Iugi alkan-siya pre [Esp aleancia): taguan © impakan ng slap, karaniwang gave, sa kahoy, plastik, 0 huddl uaralkansiya abkan-tarrit-ya png [B3p alcantarila) : kanal na yari sa tbo, semento, 0 konkreto na nasa ilalim ng lupa at daanan ng maruming likido C/KAN- TARILYA + SEWER. alskan-tarrilyé-do png [Esp alcanta- rillado} : sistema ng alkantarilya ¢ alskarsdr png [Fp alcdzar] : kuta; pa Tasyo; Kastilyo 0 moog. altkay-se-ri-ya png [Esp aleaiceria] noong panahion ng Espanyol, pam jan at Girahan ng mga Tsino sa Maynila 2: pook 1a pamilihan og seda, cotton, at iba pan, rn pg [Esp alquitran] + itim, tmalangis, at malagkit na mineral na inihahalo sa kahoy upang hindi bukbukin o aniyin + avancaw, Dak: YANGAW, LANAY, TAR, alské-ba png [Exp alcoba hhagi ng pader o silid : orhdl preg [Exp alcohol} 1 (CHOW) na madaling sumiklab, walang kulay, at inihahalo sa mga jinuming nakalalasing 2: mga inumin ha mayroon nito 3: Kem organikong alkohdliké lmohadén compound na mayroong isa o higit pang hydroxil na nakakapit sa carbon atom : ALCOHO. alsko-h6-li-ké png [yp alosholico]: tao ha nagumon sa alkohol; lasenggo t ALOOHOLIC alrko-hé-lisk6 pra {Esp alcsholco] kaugnayan sa alkohol : ALCOHOUC alkkorhorlis-mo png [Esp alcoholism] pagkagumon si mga inuming may alkohol al-korhé-mé-tro png [E%p alcohémeto] = ‘kasangkapang pansukat sa konsen- trasyon ng alkohol : ALCOHOLOMETER. Ab-korrén png (Exp Alcordn] : Koran. Alskoy ng [War] : sigarilyong mata- mis at mahaba. alskiérba pag (Seb Esp alcoba] 1: kisa- mé 2: kubong? breve pnb Mus [ta] + paggamit kalahating nota bilang yunit ng kompas. Alllah (al-a) [ing|: sa Islam, ang Diyos. alslang fmg Zoo (if : uwang-tubig na kkulay bughaw nam ‘al-lé-ngog png {Wk : tunog na hung- kag # ALLUNCOGAN, alla prima (la pri-ma) pg Sin (Ing) + tuwirang pagpipinta sa mukha 0 sa nay alslartaw png [if : basket na katam- taman ang laki, may tuyud, 50 sm ang taas, yari sa kawayan, at pinagsi- sidan ng kamote. Ai-law png [ile] : saranggola, alsla-wargi png [lk] : anlowage. al-lé-wat png [Nik] : sabad. allegory (al-e-g6r-i) png Lit [Ing] + alegorya. allergy (al-er-dyi) pmg Med Ing] + abnormal na reaksiyon ng kata: wan sanhi ng pagkalanghap, pag- Kalunok, o pagkadaiti ng balat sa isang bagay, at karaniwang nag- dudulot ng pagbahing, sipon, 0 pangangati ng mata o baldt : LER: iva alley (ali) png [ing] 1: mahaba at ‘makipot na daan sa pagitan ng mga ‘gusali; eskinita 2: sa larong bowling, ‘dan na yari sa kahoy na pinagug- ‘ulungan ng bola. atid mg (Ulk] : paghit. alligang png Mil [1k] : bantay na nasa bentahang posisyon. alligator (a-li-géy-tor) png [Ung] 1: @ Zoo malaking reptil (genus Aligator, family Aligatoridae) na likés na mata tagpuan sa America at Tsina at may tulong higit na malapad at maikli kaysa ulo ng buwaya b anumang malaking reptil na kahawig nito 2: balat ng nasabing hayop o anumang kahawig nito al-lin png {Gui Bag] + sinturon. alseaga png (1 lingawngaw. altiengag pndmag-al-li-nga rngagin [it]: makinig sa may kala- buan. leit pg (10) + sat. allow (a-kiw) pra (ng] 1: pahintulutan 9: pagbigyan 3: papasukin 4: ma pataan. allowance (a-liw-ans) png {Ing} 12 hhalaga o kabuuang halaga na pina- hintulutang mapasakamay ng isan tao 2: baon na sala 3 sustento 4: ang jpinahintulot 5: pataan; pasobra. alloy (4l-oy, a16y) pg Ung] : uri ng ‘metal na binubuo ng dalawa 0 ma- higit pang tinunaw at pinaghalong Alll Saints’ Day (ol seynts dey) png [Ung] : pagdiriwang na ginagawa ng iba'tibang simbahang Kristiyano tur wing Nobyembre 1 bilang pagguni- ta sa mga banal. All Souls’ Day (ol sowls dey) png [Ung] 1: pagdiriwang na ginagawa ng simbahang Katoliko Romano ukol sa kaluluwa ng mga yumao at kara- niwang ginaganap fussing Nobyembre 2: Araw ng mga Patay. ldeday png [ik] 1: hikaw ng mga Igorot 2: lubid na ginagamit upang maisakbat ang isang bagay. lusngé-gan png {10k}: allangog. lissab pdmag-al-léeob, rable Iussd-ban [Jk] 12 ilipat sa Taman ng isang sisidlan 2: jubin : suLLUor. alluvium (a-Ii-vi-em) png Ung) posito o tambak ng pinong lupa sa lambak at bunganga ng flog mata- pos ang baha. ly (Al-ay) png Ling] + alyado. Siema png [Esp]: diva; kaluluwa. mA png: pagiayo, karaniwang ge mitang hulihang mga paa, gaya ng sa kabayo, dahil sa takot, galt, at ke tulad. mé-gre png [Esp] : pulang lupa o luad na ginagamit na pangkulay sa semento 0 bat6, ‘Alma Méter png (Lad) © mapagkalingang ina san, paaralan, 0 kolehiyo na pina- pasukan o pinagtapusan. alemén png [Jik] :layunin; hangad 0 pinakamimithi almanac (i-ma-nak) [ng] :almanike. alsma-né-ke png [Esp almanaque] = kalendaryo ng mga araw sa isang ‘gon na kinatatalaan ng mga oras ng iba’t ibang pangyayari at katotoha- nan tulad ng anibersaryo, pagsikat at paglubog ng araw, pagbabago ng buwan, pagtéog at pagkati ng tubig, at iba pa : ALMANAC. aleméryo png [Esp armario} : kabinet na pinagialagyan o pinagtataguan ng tinan, kulambo, banig, at iba pa; sa Espanya, kabinet para sa mga sandata, alemé-sa png (ik) + almuhasa. alema-sén pg [Esp almacén) + tinda- han; department store. al-marse-né-he png [Esp almasenaje] + bayarin sa pagpapaimbak. al-mé-si-gé png Bot [Esp almaciga} = punongkahoy (Agathis philippinensis) na pinagkukunan ng sangkap sa amis : Lanvavaan. almén-dra png Bot [Esp] : biluhaba nna nuwes at bunga ng almendras : ALMOND. akméndras fmg Bot (Eyp almendrass) ‘matigas na punongkahoy (Ammydalus prunus) na tumutubo sa rehiyong tropikal at may bungang nuwes : MOND. en-dril-ya pg [Esp almendrila) + ena huge pa mé-te pmg [Esp] : baluti; helmet mi-d6r png [10k] = arina. mi-rdn-te png [Esp] + admiral smisrés png [Esp almirés} ; gamit na yari sa bato, kahoy,o tanso na pinag- Gidikdikan ng mga rekado, gaya ng paminta varalmeres Cfa1sONG, BAY HAN, LUSONG, USONG £ ASUNG, DIRDIRAN, MORTERO. alsmivr6l png (Kap Hil Seb Tag Esp ‘almidén] + gawgaw na ginagamit sa pagpapatigas ng labada var amirdl, al-mis-kle pg Bot [Esp abmizc] : hala- man na kabilang sa genus Mimulus. al-emoshé-da png (Exp almohada] 1: uunan 2: sinapupun: &l-mo-ha-d6n png (Esp almohadén| « malambot na supot, gawa sa tela, katad, © goma, may lamang bulak 0 katulad, at ginagamit na sapin sa upuan, luhuran, higaan, at iba pa GF RUTSON, UNAN almohasa dlemoshéraa png [Esp almohaza] : metal a sullay ne pingnaioujod sa baat at balahibo ng kabayo var almu- ‘wasa # ALMASA, SOOD. mén pg Bot : punongkahoy na pinagkukunan ng tabla 6 kahoy na ‘malambot at kulay puting-dilawan &lemond png [Ing] : almendra; al- mendras. abmon-di-gée png [Exp alméndigass| : Peter atl de Moretiase albundigés. al-momné-da png [Esp] : baratilyo, al-mo-ré-nae png Med (Esp almor- ‘rana+s] : pamamaga ng ugat sa tum- bong na nagiging sanhing pagdurugo+ ALAID, HEMORROID. almo-sé-da png Bat [Esp almoceda} : ‘buwis sa patubig o irigasyon. alkmorwérda [Esp almohada) png: ‘maliit na unan para sa upuan. alms (amz) png [ng] + limos. al-mu-sél pg (Ep almorar] : agahan — nd abareorin, mgr od al-nus png Bot [Ung] : punongkahoy (Alnus japonica) na hugis kalan at salitsalitang makintab na dahon, at maliliit ang hugis apang ubod. lo png 1 [War] hiya 2: (1k Pan} : halo. al-6 png {1lk] : pambayo ng mga buti. arld fmg 1: aliw para sa taong nal iungtst, nababtgabag, o may ell ranin CfAtiw, uiRanc 2: paghimok 0 pagsuyo sa isang batang nagtatam- poo nagmamakiol 3: Mus Lit [ Tag] oyayi. lo pnr [Bik] : tahimik. Glob pg 1: dlim 2: paghahasa ng ‘mga kasangkapang metal. arlorbang:béng png[S7) :alibangbang. erlé-bo png [ST] : inzanak. arlorbé-han fg [ST] : busléng sisid- Jan ng isda. alocasia (a-lo-kas-ya) png [Ing] : aroid (Alocasia sanderiana) na mala Kiatmatingkad na lunti ang dahong may guhit na tila alon, at tumataas nang 50 sm. é-lod png: maliit na kanal. aloe (al-ow) png Bot [Ing] 13 sabila (genus Alve) na kalimitang may tila ngiping dahon 2: mapaitna katas na sginagawang laxative. aloe vera (dl-ow vé-ra) png 12 aloe ‘na may mala-gulamang substance at gamitna kosmetiko 2: substance nito. 29 Slog png 1: [0k Tag] wbigan sa patag o mababang pook : Riids 2: ‘animan ng palay at ibang gulay 0 halaman 3¢ (Pan) bukid! © arlég png : pagyugyog, pagkalég, 0 agus 2°16g pndurmarlég, mag-a'lég, a-lu- gén [War] : umigib ng tubig. 6:log-6-log pg [57] : kumukulong sikmura é:log-é-log pnd may élog-a'ldgin [ST] sakit ng isang tao 2: kausapin hing- gil sa negosyo ang tao na may ma- Tubhang sakit Actéhal pda tawag pambati ng mga taga-Hay arlo-kab-karbin [57] bungangkahoy, gaya ng kakaw, santol, abokado, at iba pa. lok-th-ya png [97] : alaktiya. lorl6k:do png Bot : magaspang na cletso (Nephrolepss hrstula) na tamu tubo sa lupa o kumakapit sa ibang halaman, karaniwang ginagamit ang Jaman ng tangkay sa paggawa ng som- brero, banig, at basket. avlo-lénti png Zoo [Bid] : bulite. aclém png Ana [Hil Seb] + aclom-bé-yar png Zoo [Pan] : buléte. éelon png: pataas at pababang galaw rng tubig sa d pnd. urmédslon, Féslon — pmr ma-élon. arl6n-arlon png (ST) 1: dugong duma- daloy sa pagitan ng balat at laman 2: amon. arlorngaryl-ngéy prr [ST] : hindi arléngan pg [Mra] : éraw. marumihan o mamantsahan. evlo-parkarya pnr [ST] + lupakaya. avlo-pe png [Hil] : stimang gawa sa giniling na bigas, hinaluan ng niyog at asukal, binalot sa dahon, at pina kuluan. arlo-séengig png [Bi] : samutsaring ‘tunog na nakabibingi. Alpha Centaur ‘alumpong (Homon- cia riparia) na halamang-gamot. a-l6t png [Seb] + gupit ng buhok. 4:lot pnr 1: maikli o satsat ang grupit ng buhok 2: [Ji] kalbo 3: [7] ma- baho. avléy png: Lit Mus oyayi 2: Zoo tuna ‘na humahaba nang 15-20 sm. arloyyan png (ST) : duyan. Al-pa png 1: Mus [Esp harpa) varyant ng arpa 2: liroy. al-pé pr [War] + bog, sinungaling; ham- bertivsddo pnr [Esp alfabeti- zado] : nakaayos alinsunod sa alpa- beto. al-parbé-to png [Exp aljabato} 1: nalad ng abakada, romanisadong paraan rng pagsulat ngunit gumagamit ng dSigwampu' valong uuk+ ABC, aie ser 2: pangkat o kalipunan ng mga tik ma ginagamit para maisulat ang isang wika: ABC, troaer 3: panghat ‘okalipunan ng mga simbolo o sagisag * na kumakatawan sa mga titik Cf ‘anakADA, ALIBATA : ABC, ALPHABET. al-pa-h6l png [Esp alfahor] : pagkaing sgawa sa hiniwa-hiwang kamote at ini- Tuluto sa asukal, gatas, 0 gata, at ka- uunting anis, var pahdl. al-péeka png Zoo [Esp alpaca] 13 ha- rep Pen amd) naa kahawig ng tupa, may mahaba at ‘malasutlang balahibo o lana 2: telang. yari sa balahibo nito Cf tava. ‘pang-he fg ( + sableny maa taku nag Cahagya al-pés prr: makawala o nakaalis sa pagkakahawak, pagkakatali, o pag- Eakkatong se ndumral pas, al-parsén. altparséste fmg Bot (Mex alpazot] suri ‘ng matigas na punongkahoy (Cheno- podium ambrosioides) var alpasotis, posits, pasétis, al:pdy png ST] : matamis na bungang- kahoy na sinasamba, al-perrés png [Esp alféres] : varyant ng alferez, alpha (4l-fa) png 1: ang unang titik sa alpabetong Griyego 2: simula 0 ‘umpisa ng anumat alpha and omega (al-fa end o-mé-ga) ‘png [Ing] : ang simula at ang kata- pusan, alphabet (l-fa-bét) pmg [ing] : alpa- eto. Alpha Centauri (Al-fa sen-téw-ri) png ‘Asn [ng] : ikatlong pinakamakistap alpil na bituin sa fangit, kabilang sa kons- telasyon ng Centaurus, at matatanaw Tamang sa dakong timog ng kalawa- kan ak-pil png LEyp alfl| : obispo" al-pirlér png [Esp aif] + maikli at ‘munting piraso ng alambre na may tals sa ang duloratulo sa kabila al-pég pndmag-al-pég, u-mal-pég, ‘ak-purgin (S1] : magmurs. al-pé-gan pg (Tin} + babaylan. pom-bra pg [Esp alfombra + ma- ‘kapal na panlatag sa sahig at kara niwang may dibulio C/KARVE® # RUG’ midalpém-bra-hén, mag-al-pom ra, Slpor png: pakyaw o pakyaviany ben- {ta o pagbibili nang maramihan. altporhas png (sp alfortss] + pares ng bag na may pares ng tating pan- sakbat sa likod. al-por-hil-yas png [Esp alforjillars) + ‘maliit na alporhas. al-pat png [Kap] : paggitaw. al-sa ng [Esp ala) 1 pagtaas, page angat, 0 paglaki 2: marahas na pag- protesta 3: pagfiligalig; alboroto 4: paghihimagsik alesdedo png (Fp alzado) : noong pa nahon ng Espanyol, tao ma tumakas dahil sa reduksiyon, altsé-do pur [Esp alzado) 1 nakaangat; nakaumibok 2: namamaga. al-sam-yén-to png [Eyp alzamiento] + paghihimagsik; pagaalsa, alesém pg [Uli] ¢ ait. alvsis pug Zoo: isdang dagat (La- lianus sp-) na nanunuklav Also pg Zoo isdang alat (Lutianus ‘argentinaculatus) na may batik na pi- Jak at kulay abo ang Katawan also (61-so) pnb [ing] 15 din; rin 2: sakay pati 3: man alsséng pg [Ut] al-sim png (Bik Alta png: Agia Ata png (Esp + mata. Alta png [Esp] + sertipiko ng pagpa- ppalaya 0 pagpapalabas, al-té png (Esp altar altta-b6s png (Lsp allavo:] + malaki ‘at malakas na ispiker al-tén prg Bors baging (Aristolochia dagala) wie gasnot sa pannamaga ng tainga ang ugat : MALAUBE, HIRGNCAN, TAWINTAWIN. altar 30 Al+ta:pres-y6n prg Med [Bp alta pre- ‘sién} + mataas ha presyon ng dugo. alstér png [Esp] 1: mesa o estante sa pinakabanal na bahagi ng simba- Kan, sinagoga, o templo 2: bloke ng hato, bunton ng lupa, o nakataas na ppook ina pinagaalayan sa diyos ¢ A188, DAMBANA, HFLANGRA. Alta sos-ye-déd png [Esp alta socie- dad) : mataas na lipunany saray ng mayayaman at iginagalang, alter ego (al-er igo) png (Lat) 1: ‘pangalawang sari: budhi; konsiyen- ya 2: tao na laging kasama; matalik 2 kaibigan alter idem (al-terivdem) png [Laf|: isa pang kahawig na kahawig alternas-yén png [Esp aliemacién) : paghahali-halili; pagpapalit palit. alster-na-ti-bo pg [Exp alternativo] 1; agpiplian 2s 8 mga Pag pilian. alternating current (al-ter-neyt-ing Kérvent) png Ele [Ing] : daloy ng kor- yente na may nagbabagong dircksi- yon at lakas Cf O1RECT CURRENT ¢ AC. alternator (l-ter-ney-tor) png Mek [Ung] + dinamo na lumilikha o nag- Jalabas ng pasalitsalit na daloy ng Koryente. al-tér-no pnr [Esp] + kapalit o kaha Wi, alstéy png [Pan] satay. png (Kap] + kidlit. altimeter (al-ti-mi-ter) png [Ing] + instrumentong pansukat sa altitud ng sasakyang panghimpapawid : 4.7 METRO. stiemestei-ya png [Esp alimetria) + sining © pagsasanay ng pagsukat sa taas 0 tayog. eméstro png [Ep mo fing (Ep) abtitad png [Esp] + taas ng isang ‘bagay mula sa isang point, lalo na mula sa rabaw ng tubig ¢ ALTITUDE, altitude (al-tistyid) png [Ung] + ali- td. Al+to png Mus [Ung] 1: kontralto 2: @ pinakamataas na tinig ng lalakiy hi git na mataas kaysa tenor b- mang- Eawit na may ganitong boses bar iyang isinulat para dito 3: a instrumento na may Tonong pangalawca 0 pangatlo sa pi nakamataas b instrumento na alto. al+té pur [Kop] : nakalitaw. Alto! judd (sp alto!] : Hintols Tigill alumbibéras alstrusigmo mg [Esp] + di-makasari- Ting paglilingkod sa kapakanan at xabutihan ng iba; pagkamakatao, abtrusisrta pg [Esp] : ta0 na nage ‘rabaho para sa ikabubuti ng ibang tao; makatao, alstdsra png [Esp] : kataasan; katayu- gan. lurbértl png Bot: libato, jurbéy-bay fing (Wail + gabay. arlurbayrbay pg Zoo [Bik] : bagasbis. aclurbi-ub pme [fd + basket na malu- ‘wang ang lala isinasakbat sa magka- bilang balikat, at pinaglalagyan ng manok. arlérbo png (ST) : andk-anakan. Selurbuchén png: bustong yari sa kawa- yan at panghuli ng isda: HALuCHtUGAN, arlad png [Jlkl + pitak’ aeld-gan fg: balén; buka; pook na sinasalukan ng tubig. aclugebéctl png Bot [Hil Seb] : baging. (genus Basella) na may bulaklak na pula o put arlig-og fmg {Ui : bakod ng halarnan. arlurgirug pre [/ful + leeg. aclushé-non pr [War] : mahiyain; mahina ang loob. barandily asluka-bé png Zoo (Seb) + talukab ng. ‘mga crustacean, arlu-kabsk&b prr: tal6p; ukéb. aclackop png [UIk] : pagyakap sa tao ‘na nakahiga 0 sa anamang bagay na nakalapag. aclila pg 1: [So] 1: hugis bumbong nna basket, yari sa dahon ng niyog, at haglalaman ng dalawang paniga ng Jansones 2: [it] malaking basket na ‘maluwang ang itaas kaysa ibaba. arlurléd png: daluyan ng tubig ulan, ‘mula sa bubungan : DALAYDAVAN', CUTTER, SAGURONG, SANDAVONG. arluclut png Zoo [Ite] + butik aclueméshan png Zoo (Tag] + isang, ‘lat (Rastelligen kanagurta) na luma- aki nang 20-35 sm, bughaw o Junti ang likod, pinilakan ang gilid ng Katawan, at kabilang sa kawan ng isda pag nanginginain sa rabaw ng dagat var lumahan. arlurméena jr 1 asikaso 23 iniinda. aclum-bicbérras pay Zoo [Esp alum drarsvivar) : isdang,alat (Stro-mateus conereus) na pinilakan, may batik na itim ang kaliskis, at matinik ang pa- likpik. alumbrédo a-lum-bré-do png [Esp] : pagiilaw. aclim-bre png [Esp] : tawas hit png: nakaririnding pag- wawala ng bata; alboroto, aclurmicné png) : aluminum oxide. acléemisnim png Kem [ing] : metal ‘na magaan, pinilakan, hindi kinaka- Jawang, madaling hubugin, at kara niwang ginagamit sa paggawa ng Jaserola,sasakyan, at katulad (atomic number 13, symbol Al) : aLtMiNvo. aluminum oxide (a-Ni-mi-niim 6k. sayd) frag Kem (ng): likas na mineral at karaniwang matatagpuan sa bauadle at luad + Luu, aluminum plant (a-hi-mi-num plant) ‘tng Bot [Ing] + yerba (Pilea cadiere) nna makatas. erlurmin-yo png Kem (Esp aluminio} : ‘aluminum. arlim-na png [Esp]: estudyanteng ba- baer arlomne Lang ak aldim-nug png (Ing Lat] : dating mag- aaral o estudyante; alumni kung ‘maramihan. a-ldm-om png [ST] 1: mabagal na Pagnguya o pagkain Cf cari 2: pagsasalitang nagngangalitang mga ngipin. a-lum-pichit pr: namimilipit; nama- maluktot, 4-lun png (fu : bayad na pangkasal sa babae. a-lunéspet pg [1k] : mamasamasi at maruming damit o kobrekama, arluengé-ug png [Seb] : nakaririn- ding pananakit ng ulo at pananamlay ing Katawan sanhi ng kakulangan sa tulog o dulot ng malakas na suntok, dagok, at katulad. a-lu-ngay-ngéy pg: pagkakaroon ng hindi sapat na pangunawa. arlungég png : alingawngiw. a-lung-ong png: pagsilip sa maliit na butas. arléengung png (Hill : dawag’ a-lurnigynig png: sitsit ng kuliglig. @clusning-ning pg: kakinangan; pag- kamakinang. lu-nit png (1k) + pigsa. slienos png (JiR) 1: t20 na matakaw pagpapak ng mga pagkaing hilaw o ditto’ 3: paghulon nang maramt © malaki. Aclun’stna png Mit: makapangyari- hang diwata sa gitnang Panay, iniwan ang bana na si Tungkung Langit J6n pndmag-arlin-ta-gén, aeldn-targu‘nin [fil]: ipakita ang pagdududa; patagalin ang desisyon, arlun-y& png : bawal na paglalambi ngan. é-lup png [118] : estilo 0 paraan sa aggawa ng araro, arluspg fg Boi: matigas na punong shoy na tumataas nang 25 m at kare niwang ginagawang tabla : ALUPUNG, APALUNG, BALIT, MATORATO, a-lu-pag-a-mé png Bot: matigas na punongkahoy (Liichi philippinensis) tulad ng alupag : BuLALA, DALUPAGa, KAGSAKAN, RAMINGI, TANINGE arlurpé-yi png Bot : alipays. acluspl pg [Hil Seb] kakaning gawa sa ginadgad na balinghoy o murang mais at galapong, maaaring may gar tao gatas, at ibinabalot sa dahon ng saging o balat ng mais. arlu-pi-han png 1: Zoo alinman sa arthropod (class Chilopodo, genus ‘Scolapendra) na may pahabs at sapad na katawang nahahati sa bahagi na may tigiisang pares ng paa : CENT vepe 2: Bot pahumpong (Homolocla- dium platycladium) na malapad, ma- Kintab, at maliit ang lunting dahon, tila laso ang dikitdlikit na sanga, at ‘maliiit ang” bulaklak léepis pr [Pan} s bal arlupé png [Bit = ilop. arlé-pung png Bot [1th]: alupig. e-lupé-op png [7k]: singaw muta sa Jupa tuving umaga o matapos ur Ju'sa-és, alur ‘magpaalam, lu-sé-ma png [Esp] : palumpong (genus Lavandula) na may mga tang kay na kulay lila at mabangong bu- laklak aslu-sikesik pg: saliksik na nagpapa- totoo 0 nagpapatibay. ussfman png Bot [Fl Teg] : varyant ngkulasiman, arlussit-ha mgt: pinanumpaang salay: say Cf aman, SERTINKO, DOKUMENTO, DEKLARARON 2: patotoo; patibay; katue nayan. arlus-68 png: pagganap sa trabahong sinimulan at pinagpunyagian hang- gang matapos. arls-u-déng pg [Bi]: sinunog na ipa arlus-y6n png Lit [Esp alusién) 1: patayutay 0 simbolikong pagtukoy 2: dituwirang pagtukoy. alysod rlurté-ga, alu ‘magimbak; mag- arlusté-ga pnd mat targéshin [War] ipon 2: maglaan, arlurtiit png Zoo (70k) : butik a-lut-Getan png Ana [Ii]: bahagi ng uulo ta malapit sa tainga, -yan png: duyan, aluryi png Bot [Toa] : halaman (Aglaia formoxana) na nabubuhay sa makapal nna palumpungan, arkiryo png [Uh] : daluyong Cfrsunsa. arlury® png unos sa gitna ng kara- gatan ngunit walang hangin. ‘@-ldy-oy png: marahan at maindayog na tunog ng banayad na simoy. lu-ytroy png [I] : putikan pusai ‘pndmag-arluryiroy, alu yéroy-in (1ik] 1: maglublob sa pusa- 1 2: maluoy 0 malanta, alveolar (al-vi-e-lér) pnr [Ing] 1: ‘Ana ukol sa alveolus 2! sa ponetika, binibigkas ang katinig nang dumidi- itang dulo ng dila sa dulo ng ngipin sa itaas alveolus (al-vi-e-his) png Ana [Ing] 4: air cell ng baga 2: mail na cavity al-wérgi fg: varyant ng anlowage. alan png 1: ginhawa ng katawan 2: gaan o dali 3: pagtamasa ng kagin- hawahan, alwér png [Pan] : ingat al-was ng 1: ganap na pagdedeskar- 8.0 pagtatanggal ng laman mula sa sisidlan 2: [Pan] bual al-wi-yaw png Lit Mus [Kal] : awi- ting-bayan na naglalarawan sa kali- kasan, at karaniwang inaawit bilan pangaliw. alya-b6 png 1: bagi 2: siklab 3: tilamsik, al-yé-do png (Esp aliado) +k kaisa ng iba, lalo na sa bisa kasunduan # aut al-yé-do pr [Esp aliado| + pinagsama © binaganib st pamamagian ng ki al-ya-mas pg (ST) : barnis. al-yarngf-gan png Bot [Jk ilang itang (Cananga odorata) alyén-sa png (£3p alianza] 1: unyong nabuo sa kasnduan; pagaanib ng mga interes 2: Pol paghubuklod ng magkaalyado. Al-yas pg [Lat alias] 13 palayaw, ta guri, o bansag 2: pangalan bukod sa ¢ legal na pangalan. al-yérsod png: pagdaan nang walang pahintulot 2: pagpunta sa pook o isang alyenasyén pagtitipon nang walang pa-hintulot Gf nsasox. al-ye-nas-yén png [Esp alienacién) 1: Fol sa Marxismo, ang pagkawala ng kaugnayan ng manggagawa sa pro- dukto ng kaniyang paggawa 2: Pils Eksistensiyalismo, kondisyon ng pag- Kakavalay sa obhetibong mundo S: pagsasalin ng arfarian o titulo saiba, Alzheimer's disease (alts-hay-merz ddi-ziz) png: sakitsa utak na tumutukoy sa walasa-panahong pagkaulyanin. ‘am png (7si} sabaw na nakukuha sa kumukulong sinaing, kulay puti, at malimit gamitin bilang inumin ng sanggol var adm + LAWOT, MISTANG, SANAW, SEGGET. AM, dagiat ( modulation, am, daglat (éy-em) (Lat ante meri: diem] : ante meridiem Gf? m. ‘Am, symbol (ey-em) Kem (Ung] + ame- ‘asm fg {Bik Iba Ik Mag Pan Seb Tag] 1: magulang na lalaki : AMAHAX, FATHER, PADRE 2: sinumang ninunong Jalaki,lalo na ang nagtatag ng isang lip, lahi, o angkan : FxrHeR 3: to na Kumakandili : raruer 4: isa sa mga angunahing lalaking isang hungsod, Bayan, at katslad «nex 6: a0 na nagsimula o nagtatag ng anuman var amang + FATHER, ‘armad png Ana [Kap] : cartilage. armardén png [Hil] : maliit na basket nna pund ng bagong aning palay at nilagyan ng krus na nakabalotsaitim nna puntas s@ paniniwalang hindi ito kukunin ng masasamang espiritu &-mag mg 1: mumunting organismo, karaniwang lunti o mamuti-muti ang Kulay at lumilitaw sa pagkain o sa mga gulay na nabubulok Cf apaya : AGUP-OF, BAGUBO, MoLD 22 fungus (gaya ng order Mucorales) na nagpa- palitaw nit. armé-gong png Bot : masangang palumpong (Thespesia lampas), tin: turingna halamang-gamot: DALDAL~ YUPANG, KAPAS-KAPAS, MARAKAPAS!, MARK amah (4-ma) png [Jnd] : sa India, katulong o yaya armé-han png [War]: hinabing mga tinilad na kawayan, héin pg [Se] + ams. mé-hong ng Zoo [Seb] + kabibe (Modiolus phitippinarum) na makinis ang taklob : BAHONG. vem) [Ing] : amplitude 32 armé-i png: sa Muslim, sinaunang ta- wag sa ama at karaniwang ikinakabit kasunod ng pangalan, bilang titulo © pagkilala sa kaniyang nagawa, armariit png Bot : punongkahoy na tumataas nang 20 m, nakakain ang bungang bilugan at kulay mapusyaw na Tunti + AGANAS, KALOMINGA, + kapatid o pinsang la- ink ng ans o intB sont na el ng ina : rappasro 3: asawa ng tiya : emarit png Bot: punongkahoy (Ra- courlia rakam) na may bungang blog, matatas, mains, matinee ang falar: Latnoon, mak ng pgpapaamo shay; pagmanane 2 pegeaiagn o.pee, Rimas sa isang salabungin 3: (Bi) pampaningasy pansind 4 kubo o dampa sa gubat, burél, o bundok. armék pr: maémo; mabait. aeméskan png 1: Zoo uri ng linta 2: (Seb War] sawali. a-ma:lém pnd mag-a-ma-lam, [ra ma-ldm (S7] : magsama ng dalawa o higit pa sa tanging pook tulad ung mamimil ng diyemante Armarlém fg Mit (ST) :ama ni Hianta armécle pr [Kap] : bulgar® a-mél-ga pmg [Esp] : serbesa. 4-mal-gé-ma png [Esp] + amalgam. &-mal-gém png [ing] 1: mga bagay ia pinaghalo 0 pinaglahok 2 halo ing mereuty na cay sao high pang metal at kadalasang ginagam\t ng densa, f-mam png : pangungupit o panda- raya su Gnbeog, am-m png [ST]: umit. asmarmarliw png Mit [Sel] : dambu- wal Asmarmémhig png Mit: pagalagalang mula na nantligaig ‘Acma-marnd-sa png{ Mam] : Maman- Acmam:bér png Mit : sinasabing Tauna-unahang pinuno ng raga ms mamayan ng Cebu. axmésmet png Mus [t+ awit sa pa mamana hg baboy dam. ila, aemarmustiut png (jul: agayok na gua sa katawan ig malt wa bute ‘Aomé Né-min png: dasal na itinuro ni Kristo sa kanijang mga disipulo, ma- tatagpuan sa Bibliya (Mateo 69-13), amarilyo ‘at nagsisimula sa “Ama namin...” : Our Estnan, Lono's Puan, Pare Nosrex, armésnat png [Mru] : kalooban. arméng png 1: [Seb] pipi 2: tawag sa ‘musmos 3: varyant ng ama. armarngé png [lk]: pitagan'. Acmé-ni-kérble png Mit (ST) : batha- lang mga mangangaso. Asmé-nley&emo png [Bik] : Ama Na- min. rns pr [Esp a+ mano]: pétas. arman-sirbé-do pnr (Seb Exp amance- bado) 1: namumuhay nang nanla- Jaki o nambabae; nangangalunya 2: ilegal na pagsasama ng lalaki at babae Acmén-alnd-ya png Mit( ST] :bathala nng mga mangingisda at magdaragat. rménvte png (E3p] 12 manginggbig manliligaw 2: kasintahan; kastiyo. arméncte pnr [3p] amanuensis (a-man-yu-én-sis) png Ung] 1: tagasulat ng idinidikta 0 tagakopya ng manuskrito 2: kate wang na manunulat arma-6n png (Bik Seb]: ninong. armarpéla pg Bot [Ep] : palumpong (Hibiscus mutabilis) na halamang- gamot at mahalimuyak ang dahon at bulaklak arme-pirlon png [Seb] : namumuong ‘dugo sa mairis o bahay-bata pagka- tapos ng panganganak. armé-rag pg Bot: ltl. ‘ermarrén-to pmg [Zip] 1: Bot halamang comamental (genus Amaranthus) na kulay lilang pula ang bulaklak 2: Lit kathang isip na bulaklak na dikumu- upas 3: kulay lia armarrés png Bot [10k] : ltl. armér-go jr [Exp] 1: mapait 2: mata- bang. armarg6-80 fg Bot (E3p] : ampalaya. armarttlis mg 1: Zooisdang mannula- ‘mula o ginintuan ang, kulay, katam- taman ang laki, maliit ang bibig, tmalapad ang kali, at may dala mahabang tibo sa nguso 2: Bot [Ing] yerbang (Hippeastrim vittatum) ma- Jaki at payat ang may hugis tiranteng dahong may bahid na guhit, at hugis trumpeta ang bulaklak armarril-yo png Bot (Esp amarillo) : yerba (Tagetes erecta) na may amoy ig salit-salit na dahon, dilaw at malago ang bulaklak, at tumataas nang 60 sm. ‘mapagmahal sma ng [ST] : ikalabing-anim na ‘bahagi ng isang onsa. acmés png (Hil Tag] : butilo granula ng ginto. armaraéona png [Esp amazonal = eng parang lalaki sa kilos, ugali, at gawain, ‘mat png (ST) © halaga 2: unti-unting pagkuha o aggawa ng isang bagay $: umit. Acmarte-ré-su pg [Jap] : panguna- hing diyos ng relihiyong Shinto ng inga Hapones; diyosa ng araw at hinuno ni Jimmu, ang tagapagtatag, ng dinastivang imperyal amateur (am-a-tyir) png [Ing] 13 20 na iniuukol ang panahon sa sining © isports bilang libangan lamang at hindi bilang propesyon Cf aPsiONt- bo + awaTviR 2: tao na matuwain o rahilig sa isang bagay + awavOx 3: ‘Alp tao na walang gaanong kasana- yan; bagito + auatvtn. armartis:ta png [Esp] : mahalagang ato na malinaw at kulay lila o bug- having lila, at karaniwang ikinakabit sa alahas. armé-tong png [Seb] 1: patuto 2: ‘paraan ng panghuhuli ng alimango Sa pamamagitan ng paing kinudkod nna niyog. mertOng png: kamalig ng palay. armart6r-yo par [Esp amatorio] : may ‘kaugnayan sa pagmamahal o pagna- nasang sexi arma-tyar png Kol [Ing amateur) amateur. aeemaw png [/go] : amumang bagay na iginawa na magbibigay ng kamalasan 0 susubok sa tadhana, femay png 1: (Man] tumatayong pa- wang marnumiuno sa pamayarian (go) kabutihan o hingi sa pagdarasal 3: é-may pnd mag-é-may, a-mé-yan [ST] + magdahan-dahan. may pnb [Mra] + Kaila seyuma, jaw pmg (Hill : palay na hindi ‘ganap ang pagkahinog. am-bé png : sa sinaunang lipunan, ‘awag sa folo na nangangahulugang “ama sa baybaying dagat.” am-bA png 1: tiyo o amain 2: nag- babantang kilos. 33 amba png Mus [Agt-MBt) = awit para sa seremonyang pangkasal. Am-bé-boy png [go] : pangalan ng cespiritung niakatira sa mga banal na puno. am-bég png 1: pagbibigay ng salapi, ‘oras, Kealaman, o tulong kasama nj ibang tao para sa kawanggawa ‘CONTRIBUTION, KONTRIBUSVON 2: anu ‘mang ibinigay para sa pangkalaha- tang pondo 0 suplay : CONTRIBUTION, KONTRIUSON 3: anumang orihinal nna akda na ilalathala para sa isang ‘magasin © publikasyon + CONTRIBL- TION, KONTRIBUSYON. am-bé-gan pg [ambag + an] : abu- Tuyan. amsbéchan pmg Lit [Man] : tradisyo- nnal na tula ng HanunuoMangyan, karaniwang inaawit 2: sinaunang sata pean nga nang ngsukat na pipituhin ngunit walang takdang bilang ang mga taludtod. Am-bak png Zoo (Tau) : palaki. am-bék pnd um-am-bak, iram-bék [Seb] : tumalon. amn-be: png {Pan} + pula am-barléy-Bay png Lit [Hil] : padron rng saknong na may 14 talud-tod na hinati sa dalawang saknong na tigapat na taludtod at dalawang saknong na tigatlong taludtod. embarli png Bot [Jf : isang uri ng punongkahoy (Citrus mitis) am-bén png : pagtulad o paggaya. am-béng png : mabagal na kilos © galaw : KUPAD. am-bér png [Esp] : amber. 0°84 pr [Pan] + basi. am-bé-sa-dér png [Jng ambassador]: embahadér. dm-baw png Zoo 1: [Tau] dag 2: da- gang-bundok. am-béw png Zoo [Mru] + dagang bundok. m-bay png [Seb] : manugang na babae. am-béy png Mus [Tir] : oyayi. am-béy pndam-baryin, am-be-yan, ‘mag-am-béy (S71 : ipitin ng dala wang braso ang isang bagay na mabigat. am-bé-yaw pg Lit Mus (Hill + awit ng pagpuri. Amber png [Ing] 1: resinang fosil ‘mula sa punongkahoy, manilaw>nilaw, at ginagawang hiyas 2: anumang pabago-bago ang kulay, karaniwang ambol matingkad na dilaw at dalandan = ‘katas ng sperm whal sangkap sa pabango. am-bt png: laylayan ng bubong na nakausli nang kaunti sa gilid ng gusali Of sine. ambiance (am-byins) png Ling Fre] 13 katangian, kalidad, kalagayan, 0 ‘ginagamit na atmospera ng isang Kaligiran 0 pa- nahon 2: anumang pumapaligid 0 sumasakop; kaligiran. m-bitba-lénsi-yé png [Exp ambiva- lencia) 1: nagsasalungatang aktitud ‘odamdamin para sa isang tao 2: pa- tuloy na paglalaro sa dalawang mag- Kaibayong panig 3: kawalang katl- yakan, ambiguity (am-bi-gyi-i-ti) png Lng] +: ambigwidad; kalabuan. am:big-widéd png Lit [Esp ambiguie- dad] Tzsalitang may dalawang kab lugan + amicurry 2: salita, pangu- ‘ngusap, o pahayag na malabo o hindi ‘maintindihan : AMBIGUTY. am-bil png 1: ibang pakabulugan sa funy a nilalayong kahulugan ni {sang salita 2: paulit-ulit na pagsasa- bing isang paboritong salita o kasa- bihan 3: palayaw o taguri am-bi-lay pnd mag-am-bf-lay, am: van, iram-bflay [Hil]: takpan ang balikat ng alampéy o piraso ng tela. am-bis-y6n png (Esp ambicion] + pa ngarap. am-bis-y6-so pr [Esp ambicioso| + mapaghangad, am-bis-y6-sa kung Babee: ‘mm-bit png [Seb] : bahagi o parte. ambition (am-bi-syon) png [Ing] + pangara ambivalence (am: Ung] + ambibalensiya. am-bf-wan pndmag-am’bi-wan, ram bi-wan [57] : bumulong-bulong sa sail am-biryéng pmr: pasin ng dalawang tao. am-biéy pnd mag-anrbléy, ram-bléy [ST] : pakuluan o ilaga ang gulay. am-borhék png Bot (10k am-bél pnd mag-am-bél, ‘am-bo-lén [S7] 1: ibunsod ang bangka sa pamamagitan ng pagsag- wan 2¢ lummaban sa maraming kaaway nang nagaisa 3: magsaboy ng twbig 4: tumulong, éns) png sa Bomeo. am-borlé:to png (Mru] + bahaghari am-b6n png : mahinang pag-ulan : LMAYAMAYA, PANALITIC, SALIRAVA, TALIC™ Sik, TALITHL, TARA, TARAKIUIK, TA: RINTIK, TAVAKETEK, TUKTUK, fam-béng png Bot : halamang (Abro- ‘ma augusta) nabubuhay sa aplaya at maruruming pook : ANABO, HOD0- am-b6s png't: pakikiparte sa nanakaw ‘onapanalunan 2: gantimpalang pam- palubag:loob, halimbawa sa loterya. am-béy png : subasta. Amboy png Kol: pinaikling “Ameri- can Boy” at tukso sa hinihinalang panatiko sa anumang mula sa Esta dos Unidos. am-bo-yuén png Bot: punongkahoy na salisalisi ang dahon na matulis ang dulo, at ginagawang lubid at p- ang himaymay ng balat am-brés-ya png Lit [Esp ambrosia} 1: sa mitolohiyang Griyego, inumin ng mga bathala 2: pagkain ng bathala na nagdudulot ng inmortalidad. am-bu:biryog png [ST] : bubuyog. am-bucha-tan png Zoo [Hil Seb] : dambuhala! am-burla pag [Kap] + bahég. am:buslan-si-ya png [Esp ambulan- ia] + sasakyang ginagamit sa pagda- dala ng mga maysakit, nasaktan, at nasugatan sa ospital. am-burlén-te pnr [Esp] : gala; guma- gala, am-birlog mg : bilis ng lipad Gf mu- ‘WELO, SIR. ‘am-bérlong png 1: kasiyasiyang usa- pan 2: kasuinduan; tratado. ‘Am-bum-marbé-kal png Mit [1fu] : isa sa kauna-unahang tao sa mundo, 4m-bush png [Ung] : tambing'® am-bu-wéng png Zoo: uwang, var ambwang. bG-wat pd mag-am-bi-wat, i+ sm-bi-wat [7] : itaas o iangat ang isang mabigat na bagay sa pamama- gitan ng pingga o pantikwas. am-bd-yog pnd mag-am-bi-yog, ‘am-bu'yérgin (57): ugain ang bahay. dm-del pg Mus [Bil] :edel. am-do-d6l png [/ful : gitnang daliri nalaking rng kamay $ HINLALATO. domed fg [go]: kaluluwa ng ninuno. armed png [Iva] + apog. armek-mék pr [Pan] 1: lamurdy 2: ligis. amen (a-mén, &men) png [Esp Lat] 1: mangyari o magkaiotoo sana 2: Pagpapahayag ng pagsang-ayon. amenorea (cy-men-o-ri-ya) png Med Lng + pagkabigong magkaroon ng regia. America (a-mé-ri-ka) png Heo Ung] 1: kontinente sa pagitan ng mga karagatang Pasipiko at Atantiko tawag din sa Estados Unidos : Ane- American (a-mé-ri-kén) pr Ung) : ‘Amerikano. ‘American Standard Code for Infor. syon end in-ter-tséynds) png Com [ing] : kodigo sa pag-iimbak ng mga Karakter na ipinasok sa compttter ¢ ASCIL americium (4m-e-ri-syi-im) png Kem Ling] + element na radyoaktibo at nagtataglay ng atomic number na higit sa 92 (atomic number 95, sym- bol Am). S Acmésrirk& fg [Exp America] : Ame- rica armerrirkérna png [Esp americana] : nakabukas sa harap, mahaba, ma- kapal, at pangritaas na kasuotan ng i-ké-no png [Esp Americano] : rika o taga-Estados Unidos, -ké-na kung babae : AE Acmerriské-no pr [Esp Americano) + hinggil sa America. yerris pg Bot [Bi] = tug paliguin, amethyst (dm-i-thist) png [Ung] : amatista. armertral-yard6-ra png [Esp ametral- ladora) : masinggan. demi png (Mag): pigil. aemi-ba png Zoo [Esp] : napakaliit at napakasimpleng hayop na may iisang cell : aMOEnA. biKE prr [Esp amibica 13 parang, amiba 2: sanhi o may katangiang ka- tuladngamiba armid png Zoo (Bik) : alamid. armi-da png Kem [Exp] + halong na- fines | epene ls erie ng isa o higit pang atom ng hydrogen ng isang metal o isang acyl radical amis smi-ga png [Esp] : kaibigang babae, mi-go kung lalaki. smi-han mg [Bik Hil Seb Tag War] ‘malamig na hanging galing sa hilaga o hilaganggsilangan + Acw-o", anv, ALAS, KANAWAY, SARALAS? 2: simoy na galing sa bundok patungong kapa- tagan. mil png (Pan) + gagat, armil por: pabulong-bulong: paungol- uungol avmil-yar png: pinai ramyénto. armil-yarram-yén-to png Esp amilara- riento] : buwis ng lupa var amil armi-mirl6k png [Hil]: plik’ 4-min pg: pagtanggap sa ibinibin- tang o anumang ginawa; pagkilala sa inane emia 4-min ph: panghalip panaong mara- mihan, unang panauhan, nasa kauku- lang pari, at pauna ang pagkaka- lagay;salitang kumakatawan sa ngalan ng mga taong nag-aari o kinauukulan ng bagay, gawain, o pangyayaring binabanggit ngunit hindi sumasaklaw sa kausap. amine (é-min) png Kem: compound nna nabubuo mula sa amonya sa pama- ‘magitan ng pagpapalit sa isa o higit, pang atom ng hydrogen ng isang ‘organikong radikal. arming pnr: sira ang ulo; loko-loko, armbno pnr Kem: nagtataglay ng amino group. amino acid (a-mi-no é-sid) png Kem {ngs alinman sa uring organiong compound na nagtatagiay ng hin« bababa sa isang carboxyl group at isang amino group; ang mga alpha- amino acid RCH (NH,) COOH ang mga building block ng protina. amino group (am-i-no grup) png ‘Kem : pangkat na univalent “Nil, ¢ AMINO RADICAL. amino radical (a-mi-no ri-di-kal) png Kem: amino group. ‘a-miray png Bot 1: palumpong (Boeh- ‘meria nivea) na mataas, matatagpuan sa hilagang Asia, at napagkukunan ing matibay na himaymay na ginagami sa paggawa ng tela : TAPNIS, RAMIE 2: tawag sa himaymay na mula rito. a-mi-ris:pis png [Hil] : kulisap na jumilikha ng tunog na pinaniniwa- aang nagdadala ng signos TuNDA-TUNDA armf-rol pg: varyant ng almirol. a-mis pnr [ST] : alipusti. 1g amilya- armis-téd png [sp] : pagkakaibigan; pagkakaunawaan. mist6-8o pnr [sp]: palakaibigan. i-yém png (Kap) 1: panahon ng tag-ulan mula Oktubre hanggang Enero 2: hamég; amiban. Sm-lang png: kasalubong; kakilalang dumaraan. am-léy png: bahagi ng baging na tila id + TEND id png [ik] + pagpupunas ng ilong gamit ang braso. Srn-ling png Litk Pan} : pagkakasakit nna sanhi ng pagkakabatio paglalaro rng masasamang espiritu C[US0G. am-long jmg Bot [Bik]: tabtib. am-léng png: tik’ am-mé-ma png [/fu) : hinlalaki o ang ‘malaking daliri sa paa. am-me pg (Bag: rivwal pangagrikul- tura. ammit frig [Iba] + tamis. &m-mo png [ng] : pinaikling ammu- nition ‘ammonia (a-mén-ya) pmg Kem [Ing] ‘amonya. ammonium nitrate (a-mé-nyum nay-treyt) png Kem [Ing] + pulbos (NHNO,) na puti, kristalina, natu- tunaw sa tubig, at karaniwang gina- gamit sa paggawa ng paputok, abono, at katulad. sméryo preg (/l4] + pagtutulungan rng magkakapitbahay upang mapa- dali ang trabaho + BavaNtax ammunition (am-myu-ni-syon) png Ung] 12 bala mula sa pinaputok na baril 2: sandatang sumasabog, gaya ng granada 0 bomba 3: sandata sa paglusob o pagiatanggol. am-mértil png [Zk] + lalagukin. am-mé-wan fg [10k] : anumang tw: yong bagay na pamparikit. am-nes:tiya png [Esp amnestia] 1: ‘ganap na pagpapatawad o paggaga- ‘wad ng kapatawarang may kondisyon sa mga maysala sa pamahalaan : annesty 2: pagbibigay ng gayong Kapatawaran + AMNESTY amnesty (am-nes-ti) png Ing] tamnes- tiya. am-nés-ya png Med [Esp amnesia) : pagkawala ng memorya ng isang {a0 1 PARAMNESYA!, amnion (am-ni-yén) Ana Ung] + am- niyés. am-niry6s png Ana [Esp amnios) : kaloob-loobang lamad na bumaba 35 lot sa bilig ng isang reptil, ibon, 0 mammal # aMMoN am-ni-y6-ti-k6 pr [Esp amniétic) + may Kaugnayan sa amniyos. Smo ong F4p1 4: 0 na pinaghing kuran 2: may-ari ng alipin 0 hayop + NAKURA amd png 1: kawalan ng bangis o itap 2: kabaitan; pagkamastmurin 3: pag- oyapa s Lalooban’ng nagtatampo © naghihinanakit — pnd ami -é-mo, usmarmd — prrma: amoeba (a-mi-ba) png Bio (Ung) + amiba. aemég pnr [War] : marumi. 4-mog-4-mog png [ST] ‘nagpapakain ng sa iy armék png [Mal]: ligalig sikiko bu- nga ng matinding panlulumo na si nusundan ng hangaring pumatay. mol png: banil; libag: dungis. mol png [Wer] : purol. ml pr [Pan] + pudpod. moo go ital ng pags armé-mu-t6l png [Hill + sakit na par rang ketong na nagsisimula sa kuko ‘ng mga paa. &:mong png: bulgar na pagtukoy sa isang pari arméng pnd may méng, -a-méng armérnické pr [Esp aménico] + amu mang tumutukoy sa amonya. armén-ya png Kem [Ing ammonia] + ‘compound na gas (NH,), walang ku- lay, matapang ang amos, at nabubuo kkapag twwvirang naghalo ang mga gas, na nitrogen at hydrogen : AMMONIA, AMGNVO. amon-yarkal pnr [Esp amoniacal] : may kaugnayan sa amonya, a-mén-yo png Kem (Esp amonial + amonya, a-m6-ol png Bot : punongkahoy na may balit na ginagawang sinulid na panghabi. armér png [Esp] : pagtingin 0 pag- tatangi; pagibig; pagmamahal. amoral pr [Esp] 1: walang paki- ‘alam 0 hindi ayon sa moralidad 2: walang moral na prinsipyo. armorrarlisdéd png [Esp] + kawalan ‘ng pamantayan ng pag-wugali armorrarlis-mo png [Esp] + amordl na saloobin, ampapagot armérres png igayang amoy at gawain 3: Bot anumang yerba na kabilang sa genus Valeiana na may pti at rosas na bulaklak : woRios. armorr-yos fg Bot [Esp amorio +3} a-mo-r6-sa jor (Fsp] : masintahin; wapagmahal, amo-ré-so kung pan- lalaki. armo-r6:s0 png Bot (Exp uri ng sa- ng na mabango ang bunga, armér-po pr [Esp amorfol = walang tiyak na hugis. armor-sé6+ko png Bot [Esp amor seco} : amo (Adrepiogon aciculatus Retz) na ilahas, karaniwang tumutubo sa ka- bukiran, may makitid na dahon, at may bulaklak na dumidikit sa a ‘mang sumagi £ DALUKDOK, DELEKEDEK, LAPAS, LUKUT, PAGHPDL, armortirsas-yn pg [Esp amortiza- ‘idn] 13 paghihiwalay 0 pagbubukod ng halagang panghulog sa utang 2: halagang ibinukod upang ipanghu- Jog sa pagkakautang, axmé-rugemén pg Zoo [Hil ibong mandaragit; limbas. ng amor vinoit omnia (a-mér vin-sit ‘m-nya) pnb (Lat) + nasasakop ng pagibig ang lahat mos png: dumi sa mukha, Semot png (Hil Seb Tag) + ambag ‘pndmag-a'mot, i-a-mot. armét fr: [Pan] a tayo b liblib 2: [Bik] ipon. arméctan png [Seb] = arméy png: katangian ng anuman na nalalaman sa pamamagitan ng long : ANGOI, ANCOT, BAO, BAL) FARONG ~ nd a pnrmararméy. armé-yor fd mag-a'mé-yor, a-mo- yiieran [S7) 1: ngusian 2: irépan. ampérhan png Zoo: lagi. &mpal pnr [ST] : naiipit am-pe-la-y4 png Bot: halamang guma- ang {Nonordica aluamtna) a ‘mapait ang bunga : AMARGOSO, APtx4, PALIVA, PALYS, PARVA Am-pan png Zoo [Tau] : tukt6n. ‘am-pang pnr [Iik) 1: iyakin at mada- Ting takutin 2: maarte, alembong, at sumasama kung kan?-kanino 3: tanga am-papé-got png Zo0 [Seb] : omni- ‘borong isdang alat (genus Balists) na nakalalason at ginagamit lamang sa akwaryum, uta: ampéra am-pé:ra pnd mag-am-pé-ra, am- parréchin, Fam-pé-ra [Seb] : gam- alain ang’ isang Kasalan sa pamama- n ng pagtutol o di-pagsang-ayon am-pécro png [yp]: kublihan; taguin; kanlungan. ‘Am-pérsit mg Mit (Cor Mru] : masa ‘mang espiritu na nagdudulot ng sakit at kapahamakan. ampét png 1: pagpigil sa daloy o tulo ng dugo, tubig, at katulad 2: pagsa- wata, o pag-awat sa mga nagkakagalit mgsugpo 0 pagal s bis — pnd partin, umam-pét. am-péw fing [Bik Hil lk Kap Mrw Seb ‘Tag Tail: kakaning gawa sa binusang bigas o mais na initubog sa arnibal £ BIT, BUSA, BUTA. ‘am-péw pr [Bik Hil Idk Mra Seb Ts] waléng lamén; waling katutur: ‘walang kabuluhn : aS, HUNCKAG, Am-pay pnr [Seb] : paborito. am-pe-réche {mg (Esp amperaje : Iakas ng koryente batay sa ampere. ampere (m-pir) png: pamantayang sukat ng lakas ng koryente : AMPERVO. pe-riemé-tro png: pagsukat ng amperahe. am-pér-yo png [Exp amperio] : ampere. ‘am:pib-yan png Zoo [Ing amphibian) 41: Bio hayop o halaman na nabubu- hay sa lupa at tubig 2: eroplano 0 sasakyang nagagamit sa lupa at tubig. “pil pnd mag-am-pil, ram-pil, am-pitin [Kap] smagligpitng pinggan, am-pi-léw mg 1: silaw 2: halusinas- yon; bisyon; pantasmagorya Am-ping png [Seb] 1: alaga o pag- aalaga 2: pagiingat. amping fg: tinatamad na paglakad (Cf HABRANG, LAKAD. am-pi-phis png[S7) : eleganteng deko- rasyon na inilalagay sa ulo ng mga Agta. 4mpis pg: telang nakasabit sa gawing armpit png [Bog] : payak na habi ng kuwadradong pulang tela at abaka. am-pit pnd mag-am-pit, i-am-pit [87] : itulak ang isang tao sa kani- yang upwan. am-pi-te-é-tro png [Esp] 1: pantay nna puwang na habilog 0 pabilog na nallligid ng pataas na lupa 2: pook na pinagdarausan ng mga paligsa- han o larong pangmadla t ARENA an strumento sa gusaling may mga upuang sunod- 36 sunod na pataas habang patungo sa likuran na nakapaligid sa gitna na siyang pinagtatanghalan. am-pi-yés png pagpasok ng ulan sa nakabukas na bintana, pinto, at iba pa sanhi ng malakas na hangin ¢ ANGEL ampi-y6n png (Esp ampin] : opyum. amplifier (am-pli-fiy-er) png [Ing] : ampliyador. amplitude (m-pli-tyéid) png [Ing] 41: pagiging sapat o higit sa sapat ng Jawak, Kapal, 0 laki 2: Ps sukdulang lawak ng vibration 0 oscillation mur Ta sa posisyon ng equilibrium 3: sa clektroniks, sukdulang layo ng ha ng alternating current 0 alon mula sa average na halaga amplitude modulation (m-pli-tyud mo-dyu-léy-syon) png [Ing] 1: sa clektroniks, modulasyon ng along Pangradyo sa pamamagitan ng page bago ng amplitude nito bilang paraan ng pagdadala ng senyas ng tunog 2: estasyon ng radyo 0 net- worknito na gumagamitng ganitong paraan ng pagbrobrodkast ? AM. ampli-ya-dér png (Exp ampliador] 1: tagapagpalaki; tagapagpalawak 2: pampalakas, karaniwan ng tunog ng radyo o boses 3: pampalaki ampli-yas-y6n png [Esp ampliaciin} pagpapalawak; pagpapalaki 2: pagpapalakas 3: bagay 0 detalyeng idinagdag sa isang pahayag, ulat, at Katulad 4 mataas ha Kurso 0 aig. natura. am-p6 png 1: pagkasupil 2: kahihi- yan; pagkapahiya. am-pd nd mag-am-pd, am-piran, mp [Seb] ko. am:p6k png [ST] 1: pasalungat na ‘agos ng tubig sa ilalim ng dagat 2: umpok, am-pél-ya png [Esp ampolla) 1: maliit nna tibong krista na pinagsisidian ng altos! 3: likidong pang-ineksiyon bulé 4: bombilya. am-pol-yirtas png [Esp ampolleta +3] 41: maliliit na ampolya 2: maliliie na butlig sa balat. ‘am-p6n png 1: pagkupkop o pagiang- fag ile dutta, tend, © maysakit 2: batang pinalaki at itimuring na tunay na anak. m-pong pnt (Kap) : at am:pé-yang png Bot [Hil] : luya- luyahan. -an am-pé-nan pg {amp + an] :insticus- yon o bahay para sa walang tahanan, ulila, bulag, maysakit, matanda, may kapansanan, at katulad : néniaeanec- NAN, ORPHANAGE, OstisvO, ‘am-purté pndmag-am-purté, kam-- purté [Fsp ampuiar] : putulin ang kamay, pa, o pakpak sa pamamagr- tan ng operasyon am-pu-tas-y6n fmg [1p amputacién] + ‘operasyon sa pagputol ng paa, braso, © pakpak. am-purt! png [Pan] + puti am-pa-was pnr [ST] 1: bahagyang sgising 2: bahagyang basi. am-ték png (ik) : lata, aemurki png 1: pagakit sa iba upang ‘mapasang.ayon sa isang bagay 2: Pagpapayo tungkol sa isang bagay. aeméclay fg Bot [Foa] : bubuli (Draco Seek) na may ta pakpak kaya nakalilipad. murlé-to png [Esp] anti armdema png [Seb] : atensiyon. armu-méng pndma-armu-ming, musméng [Sei] : maligaw ng I inting. das dulot ng gayuma ng masamang espi- rit usmung-g6 png Zoo [Hil]: lala- ing unggoy na malaki at mabangis. armévog pmg (Uk: saya armusrék-pok png Mit (Hil) : hindi nakikitang masamang espiritu na ‘umuuga ng puno ng kawayan kung, gabi para takutin ang mga nanini- Tahan sa isang pook armé-yot png [Par] : lamya arméryut png [Kap]: lamuyot am-y4n png [Utk Mrw Par] : amihan. ‘&m-yaw png : kapitbahay; katabi o kalapit na ariarian, amylase (a-mi-léys) png Bot [Ing] : nga enzyme na nagpapadali ng hydrolysis ng starch at glycogen # DIVASTASA m-yon png [Hil Seb] 1: bango 2: sangsang, an pml 1: pambuo ng pangngalan na nangangahulugan ng a pook na ki- naroroonan ng karamihan ng mga bagay na tinutukoy ng salitang ugat, ‘alaklatan b pook o gusaling gawaan opinaglalagakan ng anumang bagay, ‘al gupitan, sangléan ¢ panahon ng isang bagay o gawain, hal anihan d kkagamitan okasangkapan, halsainggin tao 0 pooknna nakukunan ng panga- ngailangan, hal duligan f pangyayari co kalagayan na gantihan, tambingan, © sabayan, hal digmaan, tulungan 2: pambuo ng pang-uring nanga- ngahulugang labislabis, hal duguan 3: pambtio ng pandiwang nanganga- hhulugang isagawa ang isang bagay sa tao, hayop, © kapuwa bagay, hal tawégan, pintasin 4: hulapi sa mga salitang-ugat na nagtatapos sa mga katinig at mga patinig na malumi at maragsa, hal sabuyan, patungan, par kuluan, bachaan. san pnl( Ing] 1: pambuo ng pangng- Jan at panguri na nagpapahiwat ng ugnayan o katangian, kal Asi 2 pambuo ng pangngalan na nagp pahiwatig ng kasanayan, hal artisan 3: pambtio ng pangngaian at pai ‘uri na nagpapahiwatig ng paniniwala, hal Christian. ena jng (ST) : pagiingat sa mga ba- ‘gay 0 gawain nang walang nakalitig- arnévan png Bot : uri ng matigas na punongkahoy (Buchanania arbores- "ALITAGTAG, ANEGAS, BALINGHA- arndvang png Bot: uri ng matigas na punongkahoy (Duabanga moluccana) TOMO, LOKTOD, MALAPALIKPIK arné:bo png Bot (Tk) + yerba (Malachra capitata) na may himaymay na gina- gamitsa paghabi ng lubid at may katas nna nakagagamot : AXNABO, BAKEMAKES, BULUHAN, LABOG-LABOG, LAPNB. snarbé pg Bot : ambéng, yabryéng png Bot [ST] : punong- kahoy (Tiemia orientalis) na ginagamit sa paggawa ng bakya : HANADONG, HINAGDUNG. anacrusis (é-na-kri-sis) png Ling) 1: Litsa tuli, ang walang diing pantig sa simula ng berso 2: Mus walang diing nota 6 mga nota bago sumapit sa unang barline, &enad png [Seb] : gusto, rnd pr 1: [Seb] sarsiy 2: [Hil Seb] dati®, snag png (Seb] : pag-ihaw ng mais. a-nag-4g mg 1: bahagya o may kala ‘buang paghakita sa anuman 8: ma- Jamlam 0 malabong liwanag, 948 png Bot [Bis] : maliit na unghie (Buchanaria eorscen), matingkad na lunti ang dahon, at kulay krema ang malilit na bulaklak, ‘genargén png: mais na mura Senargrim fg (Ing) : sata o parira- Jang nabubuo sa pamamagitan ng 37 pagbalasa sa mga tk ng isang salita ANAGRAMA, arna-gré-ma png [Esp] : anagram axnérhaw frag Bot [Bik Hil Pan Seb Tag War] 13 palma (Livistona rotundifer lia) na biluhaba ang dahon 2: pam- bansang dahon ng Filipinas : aniw ak png : angkan; lipi; lahi Gf RAK NAR, RAMAGAANAK,, MAGANAK. aendk png 1: supling ng magasawa : DEPENDIVENTE® 2: taguri sa isang bata. arndk ndmag-arndk, a-na:kén, a-nar kin 1 magkaroon ng anak 2: tuma- yong ninong o ninang. késla pnd [ST] + akalain. aené-kan png [ST] + inahing baboy : ANAON, KAONG, NAVON ésnak-éenak png [ST] : mahabang patpat ng kawayan na ginagamit lupang ipanghapit sa nipa, kugon, 0 sawali ng bahay. arnékebung Zoo: lagidlid. aendk-derlag fg Zoo 1 bulig 2: baklé arnarki pnb : salitang nagsasaad ng ppag-aalinlangan at dickatiyakan jakeléng png [Esp alacrén} :alakdan, arnakclé pg Bot: matigas na punong- ahoy (Piheolinom ston) 0N- Asnak ng pital dd : mura bunga ng galitat matinding damdamin var Namputsa! Acnak ng Tarpal fed : hibas para sa ‘Anak ng Put arnarkén-da png (Esp anaconda] : ‘malaking sawa (Eunectes murinus) ma hindi nangangagat ngunit nanliling- kis, at karaniwang humahaba nang hanggang 6 m. arna-ko-ré-ta png [Esp anacoreta] + ermitanyo. arnék-pakepak fg [ST anak pakpa] : panghampas. arnak:pélas png [anc gol na ipinanganak ng i de edad aenakepicpis png [anakepipis] : hagu- tang-paikot kré-nick6 pr [Esp anacrinico] + apanahon; mali sa panahon, vkrornismo pg [Eyp anacronismo) kkalagayan na wala sa panahon; pagi- ging mali sa panahon. arnéketiketik pg [ST anak + tiki] + tangkay ng tubé na ginagamit sa paghabi ng tela aenarkun png (Tau) : pamangkin. as] : sang ing menor analpabetismo arnarkiera png [ST] : tagapamahala ing barko; mayordomo. ernarlérong png [ST] + alalaong analects (dn-a-léks) png [Ing] : ana Tektas. amnarlék-tas png (Esp anclectas]: kali. punan ng maiiklio siniping akdang pampanitikan, analgesia (an-al-dyi-zya) png [ng] + analhesya, analgesic (an-al-dyi-zik) png, pur ‘Med [Ing] + analhesiko. hé-sI+k6 pg [Med] LEsp anale- sico| : gamot na nakapagpapaginhawa co nakapapawi ng sakit. aenal-hé-sirks prnr Med [Ep ancl]: nakapagpapaginhawa o nakapapawi ng sakit aenal-hés-ya png [Esp analgesia] : kawalan ng pandama sa sakit : ANAI~ arna‘lirs4 pnd mag-a-na-li-sd, [a 8, anarlivgachin [Esp anal uring; mabuti arnavlirsardér pg (Fp analizador} 11 tagasuris mantinuri 2: kasangkapang sginagamit na pansuri aenéclivafa png [Exp] + analysis. arnavlistta png [Esp] + tagasuri. aenerlitick6 pr [Esp analiin] : mapa Senarl6g png (Ing) + analogue. ‘analog computer (i-na-lég kom-pyt ter) png Ung) + computer na lumulutas ng hatag na suliraning:pangmate- ‘matika sa pamamagitan ng pisikal a analog. arné-lo-gé pr: kawangis; kahalintu- lad analogue (én-a-lég) png [ng] 13 bagay na kahawig : aNsLOG 2 Ken compound na may estrukturang ‘molecular na kahavwig ng isa pa : aX 106 3: sintetikong pagkain na kahawig ang lasa ng natural na pagkain : «Xt hoc 4: BioK organ na kawangis ng ibang organ + ANALOG. analogy (andl-o-dyt) png Lit pag- sawangis 2: Pil sa lohika, proseso ng argumentong nagbabatay ng pal wanag sa kahawig na bagay o pang- yayar! 3: Pil panggagagad ng mga salita sa pagbuio ng iba 4: Bio pagks- kahawig ng funsiyon ng mga orgs nong pawang magkakaiba. lorhi-ya mg Lit [Esp analogia] + pagwawangis, arnalrparbertis-mo png yp anatfai fismo} : kamangmangan, analpabéto arnal-parbé-to pny [sp anaifabeto] 1: hindi makabasa 0 makasulat 2: hindi alpabetisado. analysis («-nacli-sis) png [/ng] 13 a detalyacong pagsusutti sa mga ele- mentoatestruknarangisang substance b pahayag ng resulia nito + sNAusis 2: Kem pagealam sa mga bumubuong Dahagi ng hal6 o tambalan 3: sangay ing matematika na nakatuon sa teorya ng mga funsiyon at mga operasyon sa calculus a-ném pnd [Seb] : dahan-dahan 0 ‘untiunt arnarmén png|ST] :bahagi ng bubong rng bahay. asnam-néssis png [ng] 1: paggunita 2: panalanging gumugunita sa sak- ripisyo ni Kristo. an-én png : sakit sa bakit na namu- muti minsan at namamalikaskas, karaniwang tumutubo sa mukha var arnarndg:sing png Zoo: lagsing, arnarnapla png Boi (ST) nongkahoy ‘uring pur aenéng pag: salitang binubuo ng malaunaping ana may kacuturang “sabi”, at ng pantukoy na pambala- nang nang, sa kaukulang pari at pangisahan, ac nangangahulugang, ‘sabi ng. acnéng-ang ng [Uli] 1: hol ng aso nna bagong panganak 2: ungol ng aso kapag sinipa o hinagupit, aendngska png [Wik] : Jangka. aenarni png (Kall : kakalading. Ananias (anvienyas) pg [Ing Heb] sa Bibliya, namatay dahil sa pagsis nungaling kay San Pedro. arnéeno png Bot (War) Anvarpést png Lit [Ing] sa tala, sukat na binubuo ng dalawang maikli at walang tuldik na pantigatng kasunod nna mahaba at may tuldik na pantig, dadyangan. anaphora (a-nif-orea) png [Ing] 1: Lil paganulit ng isang salita o parirala sa simula ng nagkakasunod na mga parirala 2: Lit paggamit ng isang sae Tita na tumutukoy 0 humabalili sa salitang naunang ginamit sa pangu ngusap 3: bahagi ng Eukaristiya na binubuo ng konsekrasyon, anamnesis, at komunyon. a-na-pég png [Seb] : batong apog, a-na-pérli pndmag-a-na-pérti, aena: porlihhin [ST] : icali ang tukod ng bubong aendr png [ST]: un 1g paghu- bog ng isang bata o isang bagong Kristiyano. arnarrévar png [lk] 1 liv nakikita mala sa malayo; ana pagbukad ng liwayway. arnavrang-hé-da pmb [Esp anaranja- da) : may pagkakahel ang kulay. anarchy (én-ar-ki) png Pol [Ing] + anarkiya. narckis:mo png Po! [Esp anarquismo] + ‘oktrinang pampolitika na nagtatakwil sa organisadong autoridad 0 pama- halaan. acnarkis:ta png Pol (Exp anarquista] 4: tao na nahiniwala at nagtataguyod sa anarkismo 2: tao na gumugulo 0 gumagawa ng kaguluhan sa bayan Sa pamamagitan ng pagal sa batas, aayusan, at pamahalaan. arnarcki-ya png Pol [Exp anarguia] kalagayan ng lipunan na walang pi mahalaan : ANsRcnY 2: kaguluhang pambayan dulot ng pagkabuwag ng pamahalaan nang walang malinaw ha tunguhin kung ano ang ipapalit dito : Axancuy 3: paghahari ng gulo sa anumang samahan + ANARCHY. Gnas png (Bik) : lahat. | ands png 1: mahina at mababang tinig, higit na malakas kaysa bulong 2: [Seb] guho. é-nas pnd ma kin nang husto. &snat png Bot [ha] : anénang. S-nat pr (ST) : mainit nang bahagya; rmaligarmgam Ana Téla png [ST] : pangngalang pantangi sa pangunahing anito, a-na-téma png [Esp] : anathema. anathema (a-na-thé-ma) png {Jng] 1: kinamumuhiang bagay 0 tao 2: sumpa ng simbahan na nagtatala- gang eskomulgado ang isang ta0 0 ang sinumang nagtatakwil sa isang doktrina b: isinumpang bagay o tao ce: malakas na sumpa # ANATEMA, arnétis png Bot [Kap] : atis, arna-tormissta pg[Fsp] + tao na dalub- hhasa sa anatomiya. arnartormi-ya pg (Esp anatoméa] :1 agham sa pistkal na estruktura at mga bahagi ng mga nilikhang may bithay : axatouy : estruktura ng anumang bahagi ng halaman o hayop 3: kalansay 4: katawan ng tao + AN Tomy 5: analisis. anatomy (a-nat-o-ms) png [ng] + ‘anatomiya. nag na nas, arnésin: wasae enéeva png Mat (Ing) yang pang-estadistika sa pagsusuri ng Narlance at nahahati sa mga malinaw nna komponent ang variation sa set rng mga obserbasyon. ‘aenéw pg [Iba Tih} : anahaw. rnéwn-ser png (ng arndwns-ment png {Jng] : announce- 4-nay png Zoo: kulisap (order Isopte ra) na kumakain ng Kahoy; varanay- nay : PUGS, WHITE aNT = pr binge axndy png (Seb) : andkan, aené-yad pnr [Ulf] : banayad. aené-yar png [ST] : tao na nasanay gumawa nang pauntiunti arné-yo png Med 1: uri ng sakit na nagdudulot ng labis na pangangati allergy. arna-y6n png [Bik] : andkan ancestor (an-ses-t6r) png (Jngl + ancestral (an-sés-tral) prs pag-aari o ipinamana ng mga ninuno. ancestry (an-ses-tri) png 1: lipi 2: ‘mga ninuno sa pangkalahatan, anchor (ng-kor) png 1: ankla 2: bagay na nagbibigay ng katatagan 3: 120 0 bagay na pinagmumulan ng Takas ng loob 4: tao na tagapangasivia ng daloy ng programa, lalo na sa isang brodkast. anchovy (an-ts6-vi) png Zoo [Ing] + dilis. ancien regime (an-syin re-dzim) png Pol (Fre) 11 sistemang pampoli- {ika at panlipunan bago ang Rebo- lusyong 1789 sa France 2: anumang pinalitang rehimen, ancient (éyn-syent) pnr [Ing] 1:sina- ‘una; kabilang sa matagal nang pana- hon 2: nabithay 0 nanatili nang matagal and (end) pnt [Ung] + at 4n-da pnd [Mra] : saan. an-da-dé-si pmg Bot: balétong.aso. an-da-dé-ras mg [Esp] : anumang pantulong sa pagiakad ng isang pilay an-dardér pg’: pabilog na balangkas, ginagamit na gabay ng bating nag- sisimulang lumakad Cf aNDADERAS, Anedak pndmag-én-dak, an-dé-kan (Hil) + magyabang nang labis + Hé- andél pnd u-man-dél, ran-dél davlin, an-dartén : sumiksik, m agawan, o makipagtulakan ————————— andam an-dém png 1: pangamba o agam- agam 2: kakayahang mabatid ang magaganap sa hinaharap : sacwsist ‘3: lubos na paggunita sa isang bagay Gfnaata, GUNTTA, sALAMisiM, Kap) hiram anda Laan’, an-dém-yo png Ark (Esp andamia) 1: pansamantalang estruktura na nag- sisilbing salalayan ng mga mangga- gawa kung nagtatrabaho sa mataas nha bahagi ng gusali : pa.apita! 2: tabla o kahawig na ginagamit na tu lay + PALAPALA! 4n-dan png Ark {10H : tulay na yari sa kahoy. déena preg [Esp Bik Hil Seb] 13 hawt © partisyong inayos nang sunod- sunod na pataas, gaya sa aparador o eskaparate Gfsinav 2: salansan ng kopra 3: palapag ng gusali an-dén-te png Mus [Jng! : piyesa 0 kompas na bahagyang mabagal ang daloy. Jan-ti-no png Mus [Ita]: piyesa 0 kompas na higit na mabilis kaysa andante, an-dép png [Bik lik Pan Tog nag na malamlam, kukurap-kurap 0 patay-sindi Cf xuRir, wish, KUTFIAP — pnduman-dép, mag-an-dép. an-dép pr [Bik lik Pan Tag] + tako. an-dar png [yp] 1: galaw; kilos 2: takbo ng isang makina, sasakyan, 0 aparato 3: pag-unlad 0 pagsulong ng isang negosyo - pnd magrpavan: dar, perancderrin, mandir, an-darré-yan png Bot: dita! 4n-das png [Esp] : pinalamutiang platapormang may baras na pinage lalagyan ng imahen ng santo, at pina- pasan kung prusisyon. an-de-két png, pmr [Pan] an-dén png [Esp] 1: plataporma na nasa estasyon ng tren 2: bangketa o kalyeng may aspalto 0 konkreto. An-der-pés pg Ung underpass} + da- an o lagusang nasa ilalim, ancdl-baring png Bot (Pan) : makabi an-dir-ya png: nakaiinsultong panu- nukso Gf Kantnaw. 4n-do pnd mag-én-do, an-dé-han (War): simulan ang laro; buksan ang mga baraha, an-dél pnd mag-an-d6l, ‘an-duslén [$7] : andot. 4n-dot pndmag-4n-dot, ién-dot, im. nd, dustén [57] 1: ilagay ang pananda sa pook na madaling makita para 0 ito makuha 2: jumang para abutin ng iba. an-déy pndmag-an-déy, an-du-yin, doy [7] : uguyin ang bagay na nakasabit. an-dé-yan png [ST] androgen (an- mé-ngil angina (an-dyay-na) png Med Ung Lat) 1: pananakit ng dibdib dahil sa pagod at kakulangan ng dugo na ‘umaabot sa puso 2: atake ng masid- hing sakitsa lalamunan na nagdudu- ot ng paghihirap huminga, angiogram (én-

You might also like