Elektrikli aralarn yaygnlamas

etkene baldr:
Elektrik motorlarnn geliimi
Batarya teknolojisinin geliimi
Hibrit Ara Yaplar
arj istasyonlarnn yaygnlatrlmas
(altyap) Seri hibrit sistemde tekerleklere tahrik
gcn salayan bir elektrik motoru vardr.
Elektrikli aralarn yaygnlamasnda 4 ICE, generatre baldr ve elektrik
nemli engel bulunmaktadr: enerjisinin oluturulmasn salayarak
1. Ak Teknolojisi: yksek fiyat ve mr bataryalarda enerji depolanmasna katkda
bulunur. Bataryalarda depo edilen elektrik
(life cycle)
enerjisi ise elektrik motoruna verilir ve
2. Ak arj Sistemleri tahrik tekerleklerine gerekli olan g
iletilir. ICE ve tekerlekler arasnda
3.arj stasyonlar ve Alt Yap mekanik bir g iletimi mevcut deildir.
Gereksinimleri Paralel hibrit sistemde ise itki iin gerekli
olan g, birden fazla enerji kaynandan
4. Elektrik Motor ve Src Teknolojileri
salanr. ICE transmisyon aracl ile
HEV veya EVler iin tasarlanacak tekerleklere dorudan g iletir. Bunun
Elektrik Motoru ve ak arj sistemi yannda bataryalarda depo edilen elektrik
gvenilir, yksek verim ve g enerjisi ise elektrik motoru yolu ile
younluuna ve dk fiyat, hacim ve tekerleklere iletilir. HEVler genel olarak
arla sahip olmaldr. seri ve paralel olmak zere iki
konfigrasyona ayrlrlar.
Karma elektrikli ara (Hybrid Electric
Vehicle HEV) ; Seri Hibrit Aralar

Enerjinin iki ya da daha fazla enerji

deposundan saland ve bu enerji
depolarndan en az bir tanesinin elektrik
enerjisi verdii bir ara olarak ifade
edilmektedir.
Aralarn Tahrik Sistemlerine Gre
Snflandrlmas
ICEV (Benzin, dizel, bioyakt, hidrojen,
Seri HEVlerde tekerleklere iletilen tahrik
NG )
gc elektrik motorundan salanmaktadr.
HEV (Karma Elektrikli Aralar: Seri,
Burada elektrik motoru, tahrik amacyla
Paralel, Seri-Paralel )
elektriksel gc mekanik gce
PHEV (Plug-in-Hybrids : ebekeden arj
dntrmektedir. Motor iin gerekli
Edilebilen HEV)
elektriksel g, elektrik enerjisini
EV (BEV Battery Electric Vehicle)
depolama
FCEV (Fuel Cell Electric Vehicle Yakt
aygtlarndan ya da hibrit g nitesinden
Pilli Elektrikli Ara) salanmaktadr. Hibrit g nitesi ICE ve
generatrden olumaktadr. Genel olarak
seri hibrit aralar, elektrikli tahrik iin
tasarlanm olup, elektrikli aralarn
yapsna benzerdir. Aradaki temel fark,
gerektiinde arac hareket ettiren 4. ICE iti ve batarya arj modu:
elektriksel gce katk veren ve bataryalarn ICE hareket iin gerekli itii salarken,
dolmasn salayan ICEnin var olmasdr. bataryalar da arj eder.
ICE ile retilen mekanik enerji nce 5. Rejeneratif Frenleme modu:
elektrik enerjisine daha sonra tekrar ICE almaz, elektrik motoru generatr
mekanik enerjiye dntrlmektedir. olarak altrlarak bataryalarda enerji
Bu tip sistemlerde ICE ile tekerlek depolanr.
arasnda mekanik bir balant 6. Ak arj modu:
bulunmamaktadr. Bu yzden ICE, Elektrik motoruna g aktarm olmaz, ICE
elektrik motoru ile beraber ara iti bataryalar arj eder.
gcnn elde edilmesi iin 7. Hibrit batarya arj modu:
kullanlmamaktadr. Hem ICE hem de EM generatr olarak
ICE ykten ayrlm olup, tekerleklerle alarak bataryalar doldurur.
balants olmamas nedeniyle, istenilen
sabit bir alma noktasnda ya da en Seri sistemin dezavantajlar :
yksek verimlilikteki alma Seri hibrit elektrikli aralar, zellikle
noktalarnda altrlr. Ayrca ICEnin srekli verimsiz almak
geleneksel olmayan motor tipleri durumunda kald youn trafik (dk
kullanlabilir. rnein gaz trbinleri, hz) aralar ve belli bir rotay izleyen
Atkinson ya da Stirling motorlar. Elektrik aralar iin uygundur.
motorlarnn moment-hz Seri hibrit aralarn en nemli
karakteristikleri ideale yakn dezavantaj, ICEden gelen enerjinin
olduundan, bu motorlarn oklu vites tekerleklere aktarlrken iki defa
anzmanlarna ihtiyalar yoktur. Bu dntrlmesidir (ICE -> Gen. + EM).
durum seri hibrit sistemi Generatr ve elektrik motorundaki
basitletirirken, maliyeti azaltp verimi verimsizlikler, tekerlee gelen kinetik
arttrmaktadr. Bakm gereksinimleri enerjide nemli bir kayba neden olabilir.
azalmaktadr. anzmana dorudan bal olmayan
Elektrik motorunun dk devirlerinde ICEden dolay sistemde bulunan generatr
momenti yksek olduu iin dk de, araca fazladan yk ve maliyet getirir.
devirlerde vites redksiyonuna gerek ekii tek bana salayan elektrik
kalmamaktadr. motorunun, talep edilebilecek en byk
Her biri ayr tekerlei tahrik eden iki gc salayacak ekilde tasarlanmas
motor kullanlarak, diferansiyel de ortadan gerekmektedir.
kaldrlabilir. Generatr dorudan ICEye bal
deal olarak, drt tekerlekte ayr motorla olduundan, alaca hz ve moment
tahrik edilerek, 4 ekerli bir ara elde deerleri dorudan ICEnin en verimli
edilerek aktarma organlarndan ve alma noktalar olmaldr.
millerden de tasarruf yaplabilir. Bu sistemde ICE, generatr ve elektrik
Seri Hibrit Aracn alma Modlar: motoru olmak zere tahrik ekipmanna
1. Yalnzca elektrik modu: ihtiya duyulur.
ICE kapal ara yalnzca bataryalardan Elektrik motoru gerekli olan azami
gelen enerjiyle yrtlr. gc karlayacak ekide, zellikle
2. Yalnzca ICE modu: yksek eimler iin tasarlanr. Fakat
Elekrik motoru iin gerekli enerji ICEden ara ounlukla azami gcn altnda
salanr. Bataryalar sistem ile enerji almaktadr.
alveriinde bulunmaz. Tahrik ekipmanlar, batarya kapasitesi
3. Hibrit mod: birinci seviyede dikkate alnarak menzil ve
ti gc ayn anda ICE ve bataryalardan performans iin azami gc karlayacak
salanr. ekilde boyutlandrlr.
 G sistemi ar ve maliyeti daha
yksektir.
Paralel Hibrit Aralar
Paralel hibrit elektrikli ara, ICE ve
elektrik motorunun ayn mil zerinde
tekerleklere dorudan mekanik balant
ile tahrik verdii sistemdir. Paralel tahrik
sistemler, mekanik olarak seri hibrit
sistemlere gre daha karmaktr. Paralel
hibrit aralara rnek olarak, Honda Insight
ve Honda Civic verilebilir.
Mekanik olarak seri hibrit sistemlere gre
daha karmaktr. ki sistemi birbirine
balayan mekanik balant, kontrol
algoritmalarn seri hibrit aralardakine
gre daha karmaklatrr.
Mekanik balantnn ekline ve trne
gre farkl paralel hibrit
konfigrasyonlar bulunmaktadr.
mekanik balant, iki enerji kaynann
momentlerinin, hzlarnn ya da hem
moment hem de hzlarnn birbirine
balanmasn salamaktadr.
Bu tip aralarn alma modlarndan
en genel olan, aracn dk hzlarda
elektrikli ara gibi davranmas; sadece
elektrik motorunun devrede olmas,
ICEnin ise yksek hzlarda ve yoku
yukar giderken devreye girmesidir. Bu
alma modu ile ICEnin zararl gaz
salnm ve verimsiz yakt kullanm
oluturan dk hzlarda ve yklerde
almas engellenmi olur.
Paralel hibrit yapda da seri sistemdeki gibi
rejeneratif frenleme ile bataryalar arj
edilebilmektedir.
Bu tip sistemlerde seri yapya gre
daha kk kapasiteli batarya grubu
kullanldndan, arj ounlukla
rejeneratif frenleme srasnda
gerekletirilir. Buna ek olarak sr
esnasnda elektrik motoru generatr
olarak alarak bataryalar arj
edebilmektedir.
Daha kk elektrik motoru ve batarya
grubunun kullanlmas, bu tip sistemlerin
maliyetini seri yaplara gre
drmektedir.
ICE dorudan tekerleklere bal
olduundan, seri hibrit sisteme gre toplam
enerji dnm verimi daha yksektir.
ICEnin yklenmesi tek eksende
yaplabildiinden, zellikle dk hzlarda
yksek verimlilik salanamamaktadr. Bu
yzden dk hzlarda kontrol
algoritmasnn genel olarak elektrikli
sr salayacak ekilde tasarlanmas
gerekmektedir. Bu yzden tipik bir paralel
HEVin dk hzlarda elektrikli, yksek
hzlarda ise hibrit olarak almas
beklenir.
Paralel Hibrit topolojide, ICE ve elektrik
makinesi birlikte veya tek tek transmisyon
milini besler. Batarya, ICE tarafndan veya
enerji geri kazanml frenleme ile elektrik
makinas tarafndan beslenir. Gerek seri
hibrit gerekse paralel hibrit yaplarda
elektrik motoru tekerlekleri dndrebildii
ara gibi, ara yoku aa giderken veya
Bu frenleme yaparken generator konumuna
girerek bataryay da doldurabilmektedir.
Paralel konfigrasyonda ICE ve EM
mekanik olarak tekerleklere baldr.
Birincil tahrik unsuru olan ICE yksek
hzdaki srlerde kullanlr, EM yoku
trmanma, ivmelenme ve dier yksek g
talepleri srasnda kullanlr.
Paralel hibrit sistemin dezavantajlar:
ICEnin tekerleklere tahrik
verebilmesi iin bir transmisyona ihtiya
vardr.
Tm elemanlarn birlikte dzgn bir
ekilde alabilmesi iin kontrolr seri
hibrite gre ilave zelliklere ihtiya
duymaktadr.
Gerekli olan g iki farkl kaynaktan
saland iin burada enerji ynetim
sistemi daha nem kazanmaktadr.
 ICE ve elektrik motorundan gelen gcn
tahrik tekerleklerine dzgn olarak
iletilebilmesi iin karmak mekanik
elemanlara ihtiya duyulur.
Seri-Paralel Hibrit Aralar
Bu sistemin temel amac yakt
tketiminin azaltlmasdr.
En byk dezavantaj ise ara
maliyetinin dier hibrit yaplara gre
olduka fazla olmasdr.
Seri-paralel elektrikli aralar, seri ve
paralel HEVlerin salam olduu
avantajlar ve verimlilikleri birletirirler.
Bylece g paylam algoritmasn ileten
hibrit ara kontrol nitesine esneklik
kazandrlmaktadr.
Seri ile karlatrldnda ilave bir hem de planet dilisi zerinden bir
mekanik balant, paralel
karlatrldnda ilave bir generatr retip batarya veya tekerleklere yardmc
ierir.
Genel yap olarak daha ok paralel
HEVlere benzerler. ICE dorudan
tekerleklere baldr. Tasarmn temel
zellii ICEnin seri tahrik sisteminde
olduu gibi generatr ile de bal
olmasdr, bu sayede ICE optimum
verimde alabilmektedir.
ICE seri HEVlerde olduu gibi generatr
ile EMye de enerji destei salayabilir.
Dk hzlarda ara seri hibrit yapda
alrken, yksek hzlarda ise ICE
dorudan tekerleklere balanarak gereken
gc salarlar ve seri tahrikteki gereksiz
enerji dnmleri ile kaybedilen enerji en
dk seviyeye indirilir.
Sistemin kontrol edilmesi dier hibrit
yaplara gre daha karmaktr.
Toyota Priusda bu sistem kullanlmtr.
Karmak (Komplex) Hibrit Aralar
Bu sistem dier snflandrmaya dahil
edilemeyecek kompleks bir konfigrasyon
ierir. Kompleks hibrit, seri-paralel hibrit
ile benzer grnmekle birlikte generatr ve
elektrik motorunun ikisinin de hem
generatr hem de motor alma modlar
bulunmaktadr.
Bununla birlikte, esas farkllk kompleks
hibrit sistemde elektrik motoru ift ynl
enerji ak yaparken, seri-paralel hibrit de
generatr tek ynl enerji ak
salamaktadr. Bu ift ynl enerji ak
ok eitli alma durumlarna imkan
tanrken, zellikle seri-paralel hibrit sistem
tarafndan gerekletirilemeyen l tahrik
(ICE ve iki elektrik motoru) alma
durumunu gerekletirir.
Seri-paralel hibrit elektrikli araca benzer
ekilde, kompleks hibrit sistem yksek
derecede karmaklk ve yksek maliyete
sahiptir. Bununla birlikte, baz yeni
HEVlerde ift aksl tahrik sistemi
bulunmaktadr. Seri-Paralel HEV, hem seri
hem de paralel hibrit teknolojilerin olumlu
zelliklerini tar. ICE hem tekerlekleri
dndrecek tahrik momentini salamakta,
ile generatr dndrerek elektrik enerjisi
moment veren elektrik makinesini
besleyebilmektedir.
Kompleks Seri-paralel hibrit elektrikli ara
topolojinin klasik seri-paralel tahrik
sisteminden fark iten yanmal motorun
besledii generatrn motor olarak da
alabilmesi ve bataryay ayrca
doldurabilmesidir.

Mikro ve Hafif (Mild)
Hibrit Aralar
Mikro Hibrit Aralar (ISG)
Mikro Hibrit, ICE ile beraber birka
kWlk starter/generator iermektedir (2-
3kW-12Vluk bir sistem ierir ve motoru
rlantide durdurarak yakt tketimini
azaltr).
Mikro hibrit elektrikli aralarda
elekrik motoru, kalkta mar motoru
olarak almakta ve snrl miktarda
geri kazanml frenleme yapma
kabiliyetine sahiptirler (baz aralarda
bulunmamaktadr).
Mikro hibrit tip aralarda motor
alrken tm aksesuar ykleri generatr sisteminde bulunmayan dinamik objeler ve
olarak alan elektrik makinasndan
salanmaktadr.
Bu tip hibrit aralarda dier hibrit
yaplara gre batarya enerjisi fazla
olmayp, elektrik motoru mar motoru
olarakta kullanldndan geleneksel
aralara gre verimlilik artrlmaktadr
(%8-15 art).
Hafif (Mild) Hibrit Aralar
10-20kW (genelde ICEnin %10 nu
civarnda), 12V-120V kadar bir elektriksel
sistem ierir.
Elektrik motoru mikro hibritte olduu
gibi mar motoru ve alternatr grevi
yapmaktadr.
Hafif (Mild) hibrit elektrikli aralarn
mikro hibrit aralara gre tek fark
elektrik motoru tek bana belli bir hza
kadar arac gtrmekte (yaklak 10-
20km/h) veya tek bana arac
gtremese bile eki gcne katkda
(hzlanmada asist) bulunmasdr.
Bylece ICEnin boyutu da bir miktar
kltlebilmektedir.
Geri kazanml frenleme zelliine
sahiptir.
Mikro hibrit ara yaplarna gre batarya
kapasitesi dolays ile arlk ve maliyet
daha fazladr.
Otonom (Srcsz) Aralar
evreyi, GPS (Kresel Konumlama
Sistemi) ve kameralar sayesinde algllar.
Radarlar radyo dalgalar kullanarak
objelerin mesafe, ykseklik, yn ve
hzlarn belirlemeye yararken, lidarlar ise
ayn ama iin optik klar kullanyor.
Gelimi kontrol sistemleri, bu
sensrlerden gelen iaretleri uygun sr
rotalarn belirlemede ve evrede bulunan
trafik elerini (insanlar, aralar, yollar,
kaldrmlar, vs.) tanmada kullanlr. Sensr
verileri, araba haritalarnn gncellemesi
iin kullanlr, bu sayede aracn harita
statik yollar haritalara eklenebilir. Bu
sayede gvenli bir sr elde edilir.
Hibrit Aralar Yakt Ekonomisi
ICEnin boyutlar klr.
ICEnin alma noktasnn
optimizasyonunu salayarak verimi
arttrlr ve emisyon miktar azalr.
ICEnin rlantide almas ortadan
kaldrr.
Yalnzca elektrik modunda alma
olana salar.
Gerikazanml (rejeneratif) frenleme
salar.
Elektrikli Aralar
 EVlerde ICE olmad ve elektrik
motoru bulunduundan bu aralar sessiz
almaktadr.
Geri kazanml frenleme sayesinde
daha uzun fren mr vardr ve kinetik
enerji geri kazanlarak elektrik motoru
generatr gibi kullanlp kinetik enerji
elektrik enerjisine dntrlmekte ve
bataryalar besleyerek arj etmektedir.
Yakt maliyeti de dahil olmak zere
bakm gereksinimleri konvansiyonel
aralara gre ok daha dktr. Hareketli
elemanlar fazla olmad iin bunlarn
bakmna, ayarna ya da ya
deiikliine gereksinim ortadan
kalkmaktadr.
Elektrikli Aralarn Dezavantajlar
Elektrikli Ara Maliyeti:
EV retimindeki yksek maliyet
elektrikli ara pazarnn gelimesini
Elektrikli Aralarn Avantajlar snrlamaktadr. Bu aralarn pazarda geni
Elektrikli aralarda tekerlek elektrik bir ekilde yaylmasn engelleyen en
motoru tarafndan tahrik edilmektedir. nemli etken satn alma maliyetinin ok
Elektrikli arata yksek miktarda itme yksek olmasdr. EVlerin yaygnlap
kuvveti ve dorudan sr salanabilmesi pazar potansiyelinin artmas iin elektrikli
iin gerektiinde birden fazla elektrik ara sat maliyetinin azaltlmas
motoru kullanld eitli uygulamalarda gerekmektedir.
grlmektedir. EV maliyetinin nemli bir ksmn
Elektrik motoruna salanan g ise enerji oluturan bataryalar gelitirilme
depolama sistemlerinden (batarya, ultra aamasnda olan kritik paralarndan olup,
kapasitr, volan) elde edilen elektrik mevcut durum da kullanm ve batarya
enerjisinden salanmaktadr. mrne bal olarak 3-5 yl ierisinde
Gcn elde edilebilmesi iin gerekli olan yenilenmesi kullanm maliyetini
enerji yaktn yanmasyla deil enerji artrmaktadr.
depolama sistemi olan bataryalardan elde Gnmz teknolojisinde maliyeti
edildiinden EVlerde benzin, dizel ya da azaltmann nemli bir yolu hkmet ve
yanabilen dier yaktlar endstri destekli teviklerin artrlmas ve
kullanlmamaktadr. Bu nedenle EVlerde vergilerin azaltlmas ynndedir.
hi yakt tketilmedii iin emisyon aa Bylelikle ara maliyetinin yannda
kmaz (depodan-tekerlee) ve bu aralar kullanm maliyeti de azalacaktr.
sfr emisyonlu aralar olarak Elektrikli ara teknolojisi gelitike
adlandrlmtr. talebin artaca bu dorultuda maliyetin
Tatta bulunan bataryalarn arj edilmesi decei aktr. Bu durum EVlerin
iin gerekli elektriin retilmesinde az tketiciler tarafndan kabuln de
miktarda emisyon aa ksa bile hzlandracaktr.
EVlerde tm yakt evrimi boyunca
konvansiyonel tatlara gre daha az Yakt Pilli Aralar
seviyede toksik ve ozon tabakasna zarar (Fuel-Cell)
verici emisyonlar aa kmaktadr.

Elektrik enerjisinin hidrojenden elde
edildii yakt pili (fuel cell) bulunduran
tahrik sistemleri tamamen seri hibrit
yapdadr. Yakt deposu olarak gsterilen
blokta hidrojen tank bulunmakta, ICE ve
generatrn yerini ise yakt pili almaktadr.
Yakt pili tarafndan retilen elektrik
enerjisi, ayn seri hibrit topolojisinde
olduu gibi bir g elektronii devresi
zerinden elektrik makinesini altrmakta
ve bataryay doldurabilmektedir, seri
hibrite gre enerji dnm daha azdr.
Uzun yllar sren ve ok yksek
maliyetlerle gelitirilen yakt
teknolojisinin ticari olarak elektrikli kara
tatlarna uygulanmas gnmzde ok
kstl olup uzun vadede beklentiler
srmektedir.
Bir yakt pili bileenleri ve
karakteristikleri bataryaya benzese de baz
alardan farkldr. Elektrokimyasal
enerji dnm cihazdr, bu enerji
dntrme ilemi elektrotlara yakt ve
oksitleyici saland srece devam eder.
Yakt pilleri yaktn kimyasal enerjisini
direkt olarak elektrik enerjisine dntren
cihazlardr.
Konvansiyonel teknolojilere gre daha
yksek verim ve nemli miktarda dk
emisyon retirler. Ayrca daha sessiz
alrlar ve modler bir yapdadrlar.
Son yllarda eitli prototip
uygulamalarnda kullanlmaya
balanmtr. Daha uzun dnemlerde yakt
pillerinin zellikle ara uygulamalarnda
daha da yaygn olarak kullanlabilecei
ngrlmektedir.
Yakt pilinin performans, gerilim ve
akm k karakteristikleri nedeniyle yk
deiimlerine kar duyarldr.
Yakt pilinin kontrol nitesi, gerilim ve
akm bilgilerini dzenleyerek istenilen
gce gre yakt piline girecek hidrojenin
miktarn ayarlar.
EVlerde enerji kayna olarak sadece
bataryalarn kullanlmas durumunda
ara menzili depolanm enerji miktar
ile snrldr. Yakt pillerinin kullanm,
EVleri menzil asndan konvansiyonel
aralar ile rekabet edebilir duruma
getirir.
Yakt pilli aralarn menzili
konvansiyonel aralarda olduu gibi,
yakt tanknda depolanan yakt
miktarna baldr.
G/enerji retim modl olarak yakt
pilinin bykl, arata ihtiya duyulan
g kapasitesine baldr ve aracn menzili
ile ilikili deildir.
Yaktn elektrik enerjisine direkt olarak
dntrld yakt pillerinde, yakt
pili ilemedeki sl kayplar gz nne
alndnda, yakt pillerinin verimleri %40-
60 seviyesine ulamaktadr.
Enerji retiminde hi bir dner parann
kullanlmamas, tamamen sessiz bir
alma salamaktadr.
EVlerde yakt pillerinin kullanlmasnn
salayaca temel avantajlar:
Normal ve ksmi yklerde yksek
alma verimi,
Dorudan enerji dnm,
Dk emisyon deerleri (CO, SO2,
NOx),
Dk bakm gereksinimi ve maliyetleri,
Dk grlt seviyesidir.
Yakt pili teknolojisi sayesinde dk
emisyonlu aralarn retimi evre
kirliliine
nemli bir zm salayacaktr. Dnyada
olgunlamakta olan yakt pili teknolojisi
zerine yaplan aratrmalar hem askeri
hem de sivil alanda devam etmektedir.
Dorudan Srl Elektrikli Aralar
Hub Motor
Elektrik motoru kullanlan bir arata
eer motor dorudan tekerlere
balanm ise motorun retmi olduu
yksek balang torku tekerlek tahrik
kuvvetine eit olacaktr.
Otto motorlarnda kullanlan vites kutusu
sitemi ve tm iletim organlar ortadan
kalkmakta, transmisyon oran sorunu
olmakszn yksek balang torku ve
srekli ivmelenme elde edilmektedir. Bu
da yaklak tm enerjinin tekerlere
aktarlmas ve yksek verim elde edilmesi
demektir. Otto motorlarnda ise arada
bulunan iletim organlar nedeniyle kayplar
sz konusu olmaktadr.
EVler iin Kullanlan Elektrik Motoru
Seimindeki Kriterler
Endstriyel EMler genellikle srekli ve
ksa zamanl yklenme koullarna gre
tasarlanp optimize edilirken, EVler geni
bir moment-hz aralnda ve deiken
sr koullarnda alrlar. Bu yzden iin EMlerin geliimi nemlidir. EVler
sr evrimi iinde toplam kayplarn en iin en uygun tahrik sisteminin seiminde
kk olaca EM tasarmlarnn maliyet, verimlilik, hacim ve arlk
gelitirmesi olduka nemlidir. Elektrikli
ve karma tatlar iin tasarlanan elektrik
motorlar geleneksel elektrik motorlarndan
farkl olarak aadaki zellikleri
salamaldr:
1. Geni moment-hz aralnda yksek
verim.
2. Yksek hzlanma - yavalama iin
yksek Moment/g younluu ve kalk
Momenti.
- Dk hzlarda yksek moment (yol
alma-yoku trmanma yeteneini arttrmak)
- Yksek hzlarda yksek g
3. Sabit g ve moment alma
durumlarn ieren geni hz aral - arasndaki boluk az olmaldr.
ehirii yollarda dk hz, otobanda
yksek hz - En yksek hz anma
momentindeki hzn birka kat olmal (4-5
kat)
4. Yksek hzlarda alan zayflatmann
kolay gereklenebilir olmas
5. Kk boyut ve hacim
6. Dk maliyet
7. Sk yol alma ve frenlemeye uygunluk
8. Hzl dinamik cevap
9. Ar yklenme yetenei, genellikle
anma momentinin iki katna kadar
10. Dayankl kontrol
11. Az bakm veya bakm gerektirmemesi
12. Dk tork dalgall ve grlt
13. Minimum soutma gereksinimi
14. Teknolojik gelimilik
15. Yapsal btnlk ve modler tasarm
16.Dk elektromanyetik giriim ve
toplam harmonik bozunumu
17. Su ve toz geirmezlii
Elektrikli ve Karma Tatlarda
Kullanlan Elektrik Motorlarnn
Karlatrlmas
EMler, ICEye gre daha hzl ivmelenip,
sessiz alt ve egzoz duman meydana
getirmedii iin geni uygulama alannda
kullanlrlar. Ayrca geri kazanml
frenleme ile mevcut bataryalar arj
edebilirler. Bu sebeple EVlerin geliimi
nemli rol oynar. EVlerde balca
kullanlan makine tipleri Fral Doru
Akm Makineleri, Asenkron Makineler,
Srekli Mknatsl Makineler, Relktans
Makineleridir (SRM, SynRM,
PMaSynRM).
Elektrikli ve Hibrit Aralarda
Ultrakapasitrler
Konvansiyonel kapasitrler genellikle
elektrolitik kapasitrler olarak
adlandrlrlar. Depolanan yk miktar yani
enerji miktar plakalarn alanna ve
aralarndaki mesafeye baldr. Yksek
kapasite iin alan byk ve plakalarn
 Ultrakapasitrler (Sperkapasitrler) tahrik salayan bataryalar olduka ardr
konvansiyonel kapasitrlerin gelitirilmi ve bataryalarn enerji younluklarndan
halidir.Enerji younluklar bataryalara dolay tatn menzili snrldr.
gre daha azdr. Ancak dearj sreleri Konvansiyonel yolcu arac depoyu yaktla
hzl ve evrim mr daha fazladr. doldurduktan sonra yaklak 500-900
Ultrakapasitrler hali hazrda kilometre yol alrken EVler arj edildikten
ivmelenme ve yoku kma gibi ani g sonra ok daha az yol alabilmektedirler.
gereksinmelerinde bataryalara ya da Tm dnyada ileri teknolojiye sahip
yakt piline yardmc enerji kayna bataryalarn gelitirilmesi konusunda
olarak kullanlmaktadr. youn almalar yaplmaktadr. Bu
Elektrikli ve Hibrit Aralarda /Volan almalardaki temel ama bataryalarn
Volan, enerjiyi kinetik enerji formunda enerji younluunu arttrarak EVlerin
mekanik olarak depolayabilen ve bir menzilini artrmak ve mrlerinin
eksende dnen bir ktledir. Volan artmasyla kullanm maliyetini azaltmaktr.
mekanik olarak hareketlendirebilmek ve Elektrikli aracn geliimine bir dier
dndrebilmek iin bir enerjiye gereksinim engel olarak konvansiyonel bir aracn
vardr. Elektriksel sistemlerde deposunun doldurulmas birka dakika
kullanldnda bu enerji genellikle bir almasna karn, bir EVi tamamen arj
elektrik motoru ile salanmaktadr. Volan etmenin yaklak 5-12 saatlik zaman
dnmeye baladnda dnme hz ve gerektirmesidir. Baz yksek hzl arj
ataletine bal olarak belirli bir miktar sistemleri, arac 0.5-1 saatte arj
enerjiyi depo eden mekanik bir batarya edebilmektedir. Fakat bu arj cihazlar
olarak almaktadr. Volan ne kadar hzl bataryalarn mrn ksaltmakta ve
dnyorsa o kadar ok miktarda enerjiye ebeke zerinde olumsuz etkiler
sahip demektir. Depolanm bu enerji yaratmaktadr.
istenildiinde volan yavalatlarak ve bu
sayede mevcut kinetik enerjinin istenilen ten Yanmal Motorlar (Internal
ksm generatr modunda alan bir Combustion Engine ICE)
elektrik motorunu tahrik etmekte
kullanlarak elektrik enerjisine
evrilebilmektedir.

Depolanan enerji atalet momenti

ve asal hzn karesiyle doru
orantl olarak artar.

ten yanmal motorlar (ICE) yaktn

Geri Kazanml Frenleme
(Regenerative Braking)
Yoku aa sr ve hz snrnn
bulunduu durumlarda elektrik motoru
generatr olarak alp frenleme
yaparak elektrik enerjisini
kazanabilir.
Ara Menzili ve Batarya Teknolojisi:
EVlerin yaylmasn engelleyen bir dier
etken de ara performansdr. Tatlara
barndrd kimyasal enerjiyi mekanik
enerjiye dntren bir ENERJ
DNM MAKNASIDIR
ten yanmal motorlar, dtan yanmal
motorlardan ayran en temel fark yaktn
yanmas veya oksitlenmesinin silindir
geri iersinde gereklemesidir.
Gnmzde yakt tipine bal olarak iki
tip iten yanmal motor yaygn olarak
kullanlmaktadr.
1. OTTO motoru
2. DIESEL motoru
Gnmzde tm motorlar ilk kez
Nikolaus Ottonun 1876da denemesini
yapt drt zamanl evrimi
kullanmaktadr.
Basite emme, sktrma, ateleme ve yaktn yaklmasdr.
dar atma aamalarndan oluan Otto
evriminin, motorun titreimsiz almas
ve egzoz gazlarnn kontrol edilmesi iin
en iyi yntem olduu kantlanmtr.
MOTORLARDA 4 ZAMANIN
OLUUMU:
Motorlarn alabilmesi iin her
silindirin 4 ilemi (Emme- Sktrma-
Ateleme-Egzoz) yapmas gerekir.
Motorlar alma zamanlarna gre 2 ve 4
zamanl olarak ikiye ayrlr.
Zamanlarn oluumu srasnda 4 zamanl
motorda piston drt kez hareket eder,
krank milinin iki devrinde bir ateleme
yaplr.
ki zamanl motorda zamanlarn oluumu
srasnda piston 2 kez hareket eder, krank
milinin her devrinde bir ateleme yaplr.
Dizel motorlarla benzinli motorlar
arasndaki temel fark kullanlan yakt ve
Dizel motorlarda yakt sktrlmakta
olan hava ierisine pskrtlmekte ve
yanma skma nedeni ile ykselen
scaklkla balamaktadr.
Benzinli motorlarda yakt ve hava
silindir dnda kartrlr ve yanma
silindir ierisine ateleme yaplarak
balatlr.
Dizel ve benzinli motorlardan yaylan
emisyonlar greceli olarak
karlatrldnda zellikle benzinli
motorlara ait karbon monoksit miktarnn
ok yksek olduu grlmektedir.
Drt Zamanl bir motorda Zamanlarn
oluumu:
a. Benzinli Motorda:
Emme Zaman: Silindirler ierisine
benzin ve hava karm emilir.
Sktrma Zaman: Benzin ve hava
karm sktrlr.
Ateleme Zaman (/G): Sktrmann
sonuna doru buji ile ateleme yaplr.
Yanma gerekleir. Yanma sonucu yksek
s ve yksek basn oluur. Bu yksek
basn pistonu hareket ettirerek krank
miline g verir.
Egzoz Zaman: Yanm gazlar dar atlr.
b. Diesel Motorda:
Emme Zaman: Silindirler ierisine
sadece hava emilir.
Sktrma Zaman: Hava sktrlr.
Ateleme Zaman (/G): Sktrmann
sonuna doru enjektr tarafndan
sktrlm havann zerine ince zerreler
halinde mazot pskrtlerek ateleme
gerekletirilir.
Egzoz Zaman: Yanm Gazlar dar atlr.
Tam bir evrim 4 zamandan ya da 2 krank
evriminden olumaktadr. Her evrimde
yalnzca bir g zaman vardr. Bir baka
ifade ile iki krank dnsnde bir kere g
zaman (yanma sonucu genileme)
gerekleir
DZEL MOTORA AT
BLGLER
Dizel motorlarda iki aamal enerji
dnm sz konusudur. lk aamada
yaktn ierisinde bulunan kimyasal enerji
yanma neticesinde s enerjisine
dnmekte ve ikinci aamada ise
genileme sonucunda mekanik dnme
hareketine dnmektedir.
Dizel motorlarda, yakt-hava karm
buji ile ateleme yerine, sktrlarak
kendiliinden atelenir.
Dizel motorlarn, hareketli paralar ve
silindir blou daha ar olmasna ramen,
ayn hacimdeki dier pistonlu motorlara
gre yakt sarfiyat daha dktr.
Dizel motorlarda silindire sadece hava
doldurulur ve yanma sktrlm havann
zerine enjektrden yakt pskrtlmesiyle
salanr.
Dizel motorlarda yanma enjektrden
yakt pskrtmekle olur. Enjektrler
kendilerine enjeksiyon pompasndan gelen
mazotu silindirlerdeki sktrlm havann
iine pskrterek yanmay salarlar.
Enjeksiyon pompas, besleme pompas ile
depodan gelen yakt basnl olarak
enjektrlere yollar.
Bir motorun baz paralar unlardr:
Mar motoru, piston, segman, piston kolu,
silindir kapa, supap kapa, emme ve
egzost manifoltu, silindir gvdesi, silindir
gmlei, karter, conta, emme supap,
ekzost
supap, supap itecei, krank mili, kam mili,
volan dilisi, eksantrik dilisidir.
Dizel motorda ise bunlarn dnda,
mazot pompas (enjeksiyon pompas) ve
enjektr de bulunur.
Benzinli motorlarda, sttekilerin
dnda karbratr, benzin pompas,
buji, disribtr, bobin vardr.
ATELEME SSTEM
Benzinli motor iindeki yakt-hava
karm, en iyi verimin salanmas iin
sktrmann en yksek olduu noktada
atelenmelidir. Ateleme sisteminin
grevi, yakt-hava karmnn
yanmasn salamaktr. Benzinli motorun
ateleme siteminin nemli paralar:
BAZI Ak, kontak anahtar, endksiyon bobini,
distribtr, buji ile distribtr iinde
bulunan platin takm, alak yksek gerilim
kablolar, kondansatr, tevzii makarasdr.
Bezinli motorlarda bujinin grevi
atelemeyi salamaktr.
Bujilere ateleme srasna gre akm
datan distribtrdr. Benzinli motorlarda
bulunan distribtr' n en nemli grevleri
endksiyon bobininden gelen yksek
gerilimi bujilere datmann yan sra,
platin ve meksefe yardmyla yksek
gerilimin oluumunu salamak, ayrca
tevzii makarasyla da elektrik datmn
salamaktr.
Endksiyon bobini akden gelen
gerilimi 15.000 - 35.000 volta karr.
ATELEME SSTEM
Distribtr (Datc): Zamanlamas
hassas ekilde ayarlanm bir elektrik
akmn srayla her bir silindire gnderir,
burada bujinin trnaklar arasnda
oluturulan elektrik ark, karm ateler.
Elektrik akmn oluturmann iki yaygn
yntemi vardr. lki bir manyeto ile yksek
gerilimli bir elektromanyetik akm
yaratmak, dieri ise bir bobin vastasyla
gerilimin ykseltmektir.
Ateleme zamanlamas ya bir mekanik
distribtr ile ya da elektronik ateleme
sistemi ile yaplr.
Gnmzn otomobillerinde ateleme
zamanlamas iin bilgisayar kullanlmakta
olup, bylece motorun en yksek verimle
almas salanmaktadr.
Motorun gc, silindirlere daha fazla
yakt-hava karm sokulup ateleme
annda daha byk patlamann olumas
salanarak artrlabilir.
YAKIT SSTEM
Yakt sistemi, deiik yol ve yk
artlarna gre benzinli motorlarda yakt
hava karmn hazrlayarak silindirlere
gnderir.
Benzinli motor yakt sisteminin paralar:
Yakt deposu, yakt pompas, yakt
gstergesi, karbratr, hava ve yakt
filtresi, emme ve egzoz manifoltu.
Dizel motor yakt sisteminin paralar:
yakt deposu, besleme pompas, hava ve
mazot filtresi, yakt enjeksiyon pompas,
enjektr, yakt gstergesi.
Hava filtresi, karbratre giren havay
szer ve sessiz emi salar.
Ya filtresi, ya szer ve temizler.
Karbratr emme manifoltu zerindedir
ve sadece benzinli motorlarda olur.
Benzin-Hava karmn ayarlar. Yakt ve
havay kartrarak, silindir iinde
sktrlp atelenince patlayan bir karm gerekli elektrik enerjisini arj sistemi
oluturur. Karbratre giren hava
miktar gaz pedal yardmyla alp
kapanan gaz kelebei ile ayarlanr.
Kartrma oran genelde 1/15
oranndadr.
Silindir iindeki yanm gazlar egzoz
manifoldu ile dar atlr.
Egzoz susturucusu, basnl olarak kan
yanm gazlarn sesini azaltr.
SOUTMA VE YALAMA SSTEM
Bir motorun silindirleri iindeki yanma
scakl ok yksek scaklklara kadar
ular ve bu scaklk silindir kafasnn
erimesine yol aabilir. Bunun nlenmesi
iin ou otomobilde sulu soutma sistemi,
bazlarnda ise haval soutma sistemi
bulunmaktadr.
Soutma suyu (su ve antifiriz karm)
silindirlerin dn saran bir gmlek
iinde dolatrlr ve radyatre gelir.
Radyatrde suyun tad s havaya tahrikinde kullanlmaya uygun deildir.
verilir. Isnn bir ksm ise aracn iini
stmak iin kullanlabilir.
Yalama sistemi de motoru soutur,
ancak esas grevi ileyen paralar
arasnda ince bir ya tabakas
oluturarak anma ve skmay
nlemektir. ou yalama sistemlerinde
ya motora bal bir ya haznesinden
(Karter) alnarak dolatrlr.
MAR SSTEM (lk Hareket Sistemi)
Mar sistemi motora ilk hareketi vererek
motorun harekete gemesini salar.
Elektrik enerjisini mekanik enerjiye
evirir.
Mar Sisteminin Paralar:
Ak, kontak anahtar, mar motoru, mar
selenoidi,
volan dilisi, kutup balar ve kablolardr.
Mara basldnda mar motorunun
bediks dilisi volann zerindeki dililerle
kavrar ve volan dndrr. Volan da
krank dndrerek motora gerekli ilk
hareketi verir.
ARJ SSTEM
arj sistemi, motor almaya balad
andan itibaren aracn elektrik ihtiyacn
karlar ve aky arj eder. Bir ara iin
salar.
arj sisteminin paralar: Ak, alternatr
(arj dinamosu), konjektr (reglatr), arj
gstergesi, kontak anahtar, vantilatr
kaydr.
Alternatr, krank mili kasnandan
vantilatr kay ile ald mekanik enerjiyi
elektrik enerjisine evirir.
Konjektr (reglatr), alternatrn
rettii elektriin gerilimini ayarlar. Aracn
devri arttka alternatrden kan gerilimi
ayarlayp tesisata ve akye gnderir.
arj lambas, arj sisteminin
almadn ikaz eder; alternatr,
konjektr vs. arzasn belirtir.
Ak motor almyorken aydnlatma ve
elektrikli ykleri besler.
G AKTARMA STEMLER
ten yanmal motorlarn peformans
karakteristikleri dorudan doruya tatn
Deiik alma koullarndaki ykn
ihtiyalarn karlamak, motor ile tat
karakteristiklerini eletirmek iin tatta
bir
Transmisyon (aktarma) sistemi gereklidir.
Sistemin en nemli elemanlar;
1. Motoru vites kutusundan ayran
mekanik veya hidrolik kavrama,
2. Tat hz aralnn motor hz aralndan
daha geni olmasn ve yk elemesini
salayan vites kutusu,
3. Dnlerde ite ve dta kalan
tekerleklerin durumlarna uygun farkl
hzlardaki dnlerini salayan
diferansiyeldir.
G AKTARMA SSTEMLER
Vites kutusu, motorun gcn
tekerleklere aktarrken tekerleklerin motora
gre farkl hzda dnmesini salar. Aracn
hzn ve momentini ayarlar. Genelde 5
veya 6 dili ifti ierir.
Vites deitirme ve motor alrken
otomobilin hareketsiz kalabilmesi iin
motorun vites kutusundan ayrlmas
gereklidir. Kavrama (debriyaj) motorla
vites kutusu arasndaki irtibat keserek
vites deitirme olana salayan aktarma
birimidir. Debriyajn bir plakas (eviren)
motora, dier plakas (evrilen) vites
kutusuna baldr.
Otomatik vites kutularnda ise planet dili
gruplar bulunur; motor hz ve gaz pedal
konumuna gre uygun dili grubu seilir.
Akslar, diferansiyelin hareketini
tekerleklere iletirler.
Kavrama (Debriyaj):
ICE yk altnda harekete geemez ve bu
sebeple motor nce kavrama vastasyla
aratan ayrlr. Motor ile transmisyon
mekanizmas arasndaki balama birimidir.
Kavramann bir tarafnda motora bal disk
(volan) ve dier tarafnda da k miline
bal ikinci bir disk bulunur.
Kavrama pedalna basldnda iki disk
birbirinden ayrlr ve motorla tekerlekler
arasndaki balant kesilir.
Kavrama motor momentini deitirmeden
k miline aktarr. Kavram vaziyette
motor momentini aynen iletir, ayrlm
durumda ise motoru transmisyondan ayrr.
Yani kavrama bir moment naklidir.
Diskli kavrama ve hidrodinamik kavrama
olarak iki tr vardr.
Volan:
Motorun btn devirlerinde krank milinin
dzgn ve dengeli dnn salar. Volan
i zamannda bir ksm enerjiyi zerine
alarak dier zamanlarda pistonlarn
kolayca st l noktalar amasn salar.
zellikle ateleme aral fazla olan drt
veya daha az silindirli motorlarda volana
den i daha fazladr. Ateleme aral ne
kadar fazla olursa motorda kullanlacak
volan da o nispette byk olur. Volan,
kavramaya yataklk eder ve kavrama
diskine hareket veren bir kavrama paras
olarak da grev yapar.
Bir enerji dzenleyici grevi yapmakta ve
devir says deiimlerini en aza
indirmektedir.
Volann zerinde bulunan volan dilisiyle
motora ilk hareket verilir.
Starter: ICE yk altnda harekete
balayamaz ve hatta yksz olarak bile
kendi kuvvetiyle harekete geemez. Bu
sebeple yabanc bir enerji kayna (starter)
tarafndan harekete geirilir. Devir says
rlanti devir saysnn altna dmemelidir.
Sr evrimleri (Drive Cycles)
Sr evrimleri genel olarak aralarn
belirlenen hz ve ivmelerde
altrlmasn temsil eder. Yakt tketimi
ve evre kirlilii asndan farkl aralarn
kyaslanmasna olanak tanr. Sr evrimi
aracn asi dinamometresine balanmas
eklinde olur. Emisyon lm iin egzoz
gazlarndan numune alnr. ki eit sr
evrimi vardr: Standart ve Standart
Olmayan.
Standart evrimler NEDC, FTP,
Japonya 10-15 Mod vb. Standart evrimler
daha dz ivmelenme, hzlanma
periyodlarna sahiptir. Aralarn yakt
tketimi standart evrimlerle hesaplanr
ancak bu her zaman gerek tketimi
yanstmaz.
Standart olmayan evrimler ise gerek
sr koullarndan elde edilen verilerle
oluturulmu evrimlerdir (Hong Kong,
stanbul Seyir evrimleri vb). ok farkl
hz ve ivme periyodlarn ierir ve krsal
yollarda kullanm da gz nne alr. Yerel
bazda gerek emisyon ve tketim
deerlerini belirlemede olduka etkilidir.
Yakt tketimleri ehir ii, ehir d ve
ortalama yakt tketimi deerleri olarak,
litre/100 km olarak verilir. ehir ii ve
ehir d tketimler belirlenen evrimlerle
hesaplanr. Ortalama yakt tketimi ise
ehir ii ve ehir d testlerinde kat edilen
mesafenin arlkl ortalamas alnarak
hesaplanr. Ortalama yakt tketimi; ara,
yaklak %37 normal ehir ii trafiinde ve
%63 ehir d trafikte kullanlarak elde
edilir.
 Yakt tketimi deerleri, aracn bu Transmisyon tarafndan harcanan g:
deerlerde yakt tketeceine dair bir Transmisyonun mekanik verimi yaklak
garanti ya da taahht tekil etmez. Ara olarak %85 civarnda alnr.
satn alrken fabrika verilerine gre verilen Viteslerde, dili kutusunda alan dililer
yakt tketim deeri gsterilir. Bu durumda gcn %95ini harcarlar. Bu durumda
tketimin hangi evrime gre yapldna tekerleklerde harcanan g:
baklmaldr. Pt = 0.85 x 0.95 Pm
Rezonans eviriciler
G elektronii eviricilerinin hacim ve Ara modeli, aracn boylamsal
arln kltp g younluunu dinamikleri ve tekerlek modellerinden
artrmak amacyla anahtarlama frekans olumaktadr.
artrlmak istenir. Bu durumda, Boylamsal ara modelinde giri
anahtarlama konumunda almann ortaya byklkleri akslardaki toplam boylamsal
kard sorunlar daha da bymektedir. kuvvetler ve yol eim as iken k
Ancak, anahtar iletimden kesime byklkleri ara hz ve tekerleklere
geerken veya bunun tam tersinde, anahtar etkiyen kuvvetlerdir.
geriliminin ve/veya anahtar akmnn Tekerleklerin yola aktard toplam
anahtarlama annda sfr yaplmasyla kuvveti hesaplamak iin tekerlek
sorunlar en aza indirilebilir. Bylece modelinden yararlanlmaktadr. Bu
anahtarlama frekansnn artrlmas modelin giriinde lastie uygulanan normal
salanr. Bu durum sfr gerilim ve/veya kuvvet, aksa uygulanan moment ve ara
sfr akm anahtarlama olarak tanmlanr. hz bulunurken, kta ise tekerlein
Bu prensiple alan eviricilerin devre asal hz ve yola uygulanan moment ve
yaplarnn birounda LC rezonans olay kuvvet byklkleri elde edilir.
kullanld iin, bu devreler genel olarak Elektrikli veya hibrit araalarn diren
Rezonans eviricileri" olarak kuvvetleri (Kar kuvvetler);
isimlendirilirler. Hava diren (aerodinamik
srklenme) kuvveti
Tm Sisteminin Modellenmesi Yol srtnme kuvvetleri (Yuvarlanma
direnci)
Aracn Dinamik Modeli Yerekimi kuvveti ve tanmlanamayan
Bir araca hareketi srasnda eitli d dier kuvvetler.
kuvvetler etki eder. Bu kuvvetler,
karakterlerine gre aracn hareketine, Araca Etkiyen Kuvvetler:
hzna, ivmesine veya yol durumuna gre Tekerlek srtnme kuvveti (Fw -
deiirler ve genellikle tat hareketine rolling resistance of the tires):
kar Bir aracn tekerleklerine, yerden gelen
olduklar iin diren kuvvetleri olarak kar tesirlerin bilekesine o aracn
isimlendirilirler. Ara modeli, aracn yuvarlanma direnci denir. Bu diren
boylamsal dinamikleri ve tekerlek tekerleklerin yuvarlanmalar srasnda yol
modellerinden olumaktadr. ve lastiklerdeki ekil deitirmelerden ve
Aracn boylamsal ivme ve hz lastiin histeresiz kayplarndan ortaya
kontrolnn yaplmas ve src g kmakta olup bir C tekerlek srtnme
talebinin hesaplanmas. katsays veya yuvarlanma direnci katsays
Boyutlar ve arl bilinen bir tatn, ile ifade edilirler.
belirli bir hzda hareket etmesi iin gerekli Toprak yoldaki ekil deitirme miktarn
g ve moment gereksiniminin hesab. azaltmak iin lastiin hava basnc azaltlr.
Aktarma Organlar direnci: Kavrama, Bylece yuvarlanma direnci azaltlr. Asfalt
vites kutusu, tahrik milleri, diferansiyel ve bir yolda giden tatta ise yuvarlanma
yataklardaki kayplardan kaynaklanan direncini azaltmak iin hava basncn
kayplar.
arttrmak gereklidir (ekil deitirmenin
elastik ve plastik davran).
Genelde, ara hznn yuvarlanma direnci
zerine etkisi pratikte ihmal edilir.