1

UNIVERZITET U TUZLI
RGGF
TUZLA

PROGRAM IZ PROJEKTOVANJA PODZEMNIH RUDNIKA

IDEJNI PROJEKAT OTVARANJA, PRIPREME I EKSPLOATACIJE
JAME LUKAVAKA RIJEKA

Uradio: Pregledao:

Milorad Todorovi Dr. sc. Omer Musi, vanr. prof.

Tuzla, juni 2015 god.

Rudnik lignita "Kreka"

2
Jama "Lukavaka rijeka"
Tuzla

PROJEKTNI ZADATAK IZRADE IDEJNOG PROJEKTA OTVARANJA,

PRIPREME I EKSPLOATACIJE JAME "GLAVNOG SLOJA" RUDNIKA LIGNITA
LUKAVAKA RIJEKA

I. Opti dio

1.1. Predmet zadatka: izrada idejnog projekta

1.2. Karakter objekta: otvaranje novih kapaciteta
1.3. Mjesto: rudnik lignita"Kreka" Lukavaka rijeka
1.4. Investitor: rudnik lignita "Kreka" Lukavaka rijeka
1.5. Projektna organizacija: RGGF

II. Sadraj projekta

2.1. OPTI DIO

2.1.1. Uvod u izradu projekta
2.1.2. Podaci o leitu mineralnih sirovina
podaci o vrsti i kvalitetu mineralnih sirovina
geoloki podaci
hidrogeoloki podaci
2.1.3. Eksploataciono podruje
ogranienje eksploatacionog polja
proraun rezervi
2.2. IZGRADNJA JAME
2.2.1. Otvaranje jame
2.2.2. Priprema jame
2.2.3. Objekti otvaranja i pripreme
2.3. EKSPLOATACIJA OBJEKTA

3
2.3.1. Otvaranje
2.3.2. Dinamika eksploatacije
2.3.3. Transport i izvoz rude
2.3.4. Provjetravanje jame
2.3.5.Odvodnjavanje jame
2.3.6. Zatita na radu
2.3.7. Specifikacija opreme i materijala
2.3.8. Radna snaga i uinci
2.3.9. Rudarski objekti na povrini

III. Tehniki podaci

3.1. Sirovinsku bazu prestavljaju izvreni istrani radovi na lokaciji leita,

na osnovu kojih treba izvriti okonturenje eksploatacionog polja i proraun rezervi
3.2. Za otkopavanje predvidjeti irokoelnu metodu otkopavanja

IV. Posebni zahtijevi za izradu projekta

4.1. Obzirom na ogranieni fond asova na predmetu "Projektovanje podzemnih rudnika"

projekat je potrebno uraditi na nivou idejnog rjeenja
4.2. U idejnom projektu predvidjeti izradu tehnikog projekta metode otkopavanja

Projektni zadatak sastavio:

Dr. sc. Omer Musi, vanr. prof.
UNIVERZITET U TUZLI
RGGF
TUZLA
4
Projekat izradio odgovorni projektant : Admir Silajdi

Projektantni saradnici: Admir Silajdi

Tehnika obrada: Admir Silajdi

Spisak priloga

RB NAZIV PRILOGA RAZMJERA PRILOG

1 SITUACIONA KARTA LEITA 1:2500 1
5
 2 OBRAUN REZERVI 1:2500 2
POPRENI PROFILI LEITA
3 Popreni profil 1-1' 1:2500 3
4 Popreni profil 2-2'
5 Popreni profil 3-3' 1:2500 3.1
6 Popreni profil 4-4'
7 Popreni profil 5-5' 1:2500 3.2
UZDUNI PROFILI LEITA
8 Uzduni profil 6-6' 1:2500 4
9 Uzduni profil 7-7'
10 Uzduni profil 8-8' 1:2500 4.1
11 Uzduni profil 9-9'
12 Uzduni profil 10-10' 1:2500 4.2
GLAVNI TRANSPORTNI NISKOP
13 Uzduni presjek glavnog transportnog niskopa 1:1000 5
14 Popreni presjek i podgrada GTN izraenog u ugljenom sloju i 5.1
krovini 1:25
GLAVNI VENTILACIONI NISKOP
15 Uzduni presjek glavnog ventilacionog niskopa 1:1000 6
16 Popreni presjek i podgrada GVN izraenog u ugljenom slojui 6.1
krovini 1:25
17 Popreni profil i podgrada veznog uskopa i otkopnog hodnika 1:20 6.2
TEHNOLOGIJA OTKOPAVANJA
18 Dispozicija rudarskih radova na otkopnoj etai, popreni presjek 7
transportnog hodnika, popreni presjek ventilacionog hodnika, 1:500 1:25
popreni presjek eone montane komore
19 Dispozicija montae otkopne opreme na irokom elu, presjek 8
visokog hodnika, poloaj uprte sekcije 1:500 1:25
20 Dispozicija otkopne i transportne opreme, gornji rez, donji rez, 9
buenje u natkopu, dobijanje iz natkopa 1:500 1:50

Dispozicija jamskog prostora za demontau irokog ela,

21 10
1:500 1:25
priprema irokog ela za demontau
22 EMA TRANSPORTA 1:2500 11
23 EMA TRANSPORTA OPREME I REPROMATERIJALA 1:2500 12
24 EMA PROVJETRAVANJA 1:2500 13
25 EMA ODVODNJAVANJA 1:2500 14
26 VODOSABIRNIK I PUMPARNICA 1:250, 1:1000 15
SADRAJ TEKSTA

1. UVODNA RAZMATRANJA.............................................................................................................................8
2. GEOGRAFSKI POLOAJ I KOMUNIKACIJE............................................................................................8
3. ISTRANI RADOVI NA LEITU.................................................................................................................8
4. GEOLOKEKARAKTERISTIKE LEITA.................................................................................................8

6
5. FIZIKO-MEHANIKE KARAKTERISTIKE UGLJA I PRATEIH STIJENA....................................9
6. GASONOSNOST SLOJA, SKLONOST UGLJA SAMOUPALI I EKSPLOZIVNOST UGLJENE
PRAINE.................................................................................................................................................................9
7. HDROGEOLOKI PODACI ZA LEITE....................................................................................................9
8. OGRANIENJE LEITA.............................................................................................................................10
9. PRORAUN REZREVI ULJA.......................................................................................................................10
10.OTVARANJE JAME.......................................................................................................................................11
11. RAZRADA LEITA.....................................................................................................................................11
12.TEHNOLOGLJA OTKOPAVANJA...............................................................................................................12
12.1 PRIPREMA OTKOPNOG POLJA...........................................................................12
12.2 MONTAA OTKOPA..................................................................................................... 12
12.3 TEHNOLOKI PROCES DOBIJANJA UGLJA...........................................................................12
12.3.1 Dobijanje uglja:............................................................................................... 13
12.3.1.1 Kapacitet otkopa.................................................................................................... 13
12.3.1.2 Kapacitet natkopa.................................................................................................. 14
12.3.1.3 Brzina napredovanja irokog ela........................................................................... 14
12.3.1.4 Kapacitet irokog ela............................................................................................ 14
12.3.1.5 Kapacitet otkopne fronte........................................................................................ 14
12.3.2 Oprema na irokom elu.................................................................................14
12.3.3 Tehnoloke faze na irokom elu....................................................................16
12.3.3.1 Poetni poloaj irokog ela................................................................................... 16
12.3.3.2 Rezanje gornjeg reza u potkopu............................................................................. 16
12.3.3.3 Rezanje donjeg reza u potkopu.............................................................................. 16
12.3.3.4 Pomjeranje sekcija SHP.......................................................................................... 16
12.3.3.5 Priprema natkopa za dobijanje............................................................................... 17
12.3.3.6 Toenje uglja iz natkopa......................................................................................... 17
12.3.3.7 Kriite u transportnom hodniku............................................................................ 17
12.3.3.8 Kriite u ventilacionom hodniku............................................................................ 17
12.3.4 Tehnoloki normativi upotrebe materijala i energije.......................................17
12.4. DEMONTAA IROKOG ELA........................................................................................19
12.4.1 eona demontana komora.........................................................................19
12.4.2 Nia za demontau otkopnog stroja-kombajna............................................19
12.4.3 Nia za vitao................................................................................................ 19
12.5 TEHNOLOKI POSTUPAK DEMONTAE OTKOPNE OPREME......................................................19
13. TRANSPORT..................................................................................................................................................20
14. PROVJETRAVANJE......................................................................................................................................20
15. ODVODNJAVANJE........................................................................................................................................20
16. MJERE ZATITE NA RADU.......................................................................................................................21

1. UVODNA RAZMATRANJA

U ovom projektu je idejno rjeenje otvaranja, razrade i eksploatacije leita

"Lukavaka rijeka". Za izbor metode odlueno je primjeniti irokoelnu metodu otkopavanja
sa natkopnim dobivanjem uglja. Ovaj zadatak se radi u sastavu vjebi iz predmeta
"Projektovanje rudnika podzemno". iji nastavni plan omoguava izradu idejnog projektnog
rjeenja.
7
2.GEOGRAFSKIPOLOAJ I KOMUNIKACIJE

Leite se nalazi na podruju optine Lukavac, istono od lukavake rijeke, a izmeu sela
Zagorje, Huskii i Smolue. Sam rudnik povezan je eljeznikom prugom Tuzla-Doboj.
Drumske komunikacije leita su veoma dobre, novoizgraeni put Lukavaka rijeka i Paii
prolazi neposredno pored leita i time ga vee sa gradom Lukavcem.

3.ISTRANI RADOVI NA LEITU

Istraenost leita je nedovoljna te e trebati izvriti dopunska istraivanja kako samog sloja
tako i prateih stijena. Sa situacione karte vidi se daje leite istraeno sa devet istranih
buotina, iji su osnovni podaci dati na situacionoj karti (prilog broj 1).

4.GEOLOKEKARAKTERISTIKE LEITA

Eksploataciono podruje jame zahvata zapadni dio sjevernog krila krekanske sjeverne
sinklinale, ograniavajui se samo na glavni sloj. Na sjevernoj strani sjevernog krila uoljiv je
izdanak glavnog sloja. Neposrednu krovinu glavnog ugljenog sloja ine gline i glinoviti
laporci, a neposrednu podinu vodonosni pijesci. Sloj zalijee u pravcu jugoistoka, a pravac
pruanja jugozapad-sjeveroistok. Ugao pada sloja kree se od 8 do 12. Za glavni sloj
podruja Lukavac karakteristino je raspucalost ugljene supstance tj. sloj je ispresjecan
raspuklinama u pravcu sjeverozapad-jugoistok. Petroloki, ugljeni sloj je svrstan u grupu
kvalitetnih lignitskih ugljenih slojeva.

5.FIZIKO-MEHANIKE KARAKTERISTIKE UGLJA I PRATEIHSTIJENA

Tabela 1
Karakteristika Ugalj Krovina Podina
Zapreminska masa u vrstom stanju bez pora 1,37 2,18 2,52

8
Zapreminska masa u razruenom stanju 0,75 1,06 1,36
Zapreminska masa u kompaktnom stanju 1,21 1,81 1,75
Ugao zaruavanja - 42,57 -
Ugao unutranjeg trenja - 25 25
Napon zaruavanja - 28 -
Modul stiljivosti - 19,2 142,8

6. GASONOSNOST SLOJA, SKLONOST UGLJA SAMOUPALIIEKSPLOZIVNOST

UGLJENE PRAINE

Od 1975 godine jama je proglaena metanskom. Pojave CO u rudniku Lukavac vezane

su za zagrijavanje i jamske poare. Na osnovu pojava opasnih gasova treba poduzimati
odgovarajue mjere za uspjeno izvoenje rudarskih radova. Petrolokim ispitivanjem
glavnog sloja ustanovljenje veliki procenat na samozapaljivost ugljene supstance. Ipak,
moe se konstatovati da se ugljena praina ovog sloja ne smatra posebno opasnom sa
stanovita eksplozivnosti.

7. HDROGEOLOKI PODACI ZA LEITE

Teren predstavlja slivno podruje lukavake rijeke i lukavakog potoka. Ovo su stalni
vodotoci sa znatnim koliinama vode kroz cijelu godinu. Tani podaci osmatranja i praenja
pritoka vode za pojedine vodotoke ne postoje. Orjentacioni podaci za ukupni pritok lukavake
rijeke sa svim potocima je oko 210 (l/s). Prosjena visina atmosferskog taloga iznosi godinje
oko oko 860 mm, od ega ponire 10-15 %, otie 35-40% i isparava 40-50 %. Vodonosna
podinska pjeskovita serija predstavlja znaajan faktor hidrogeolokih prilika laita.
Ocjeivanje ove serije vrit e se pomou dubinskih bunara. Na osnovu poznavanja prilika u
leitu i iskustvenih podataka za glavni sloj za projektovanu jamu moemo oekivati pritok
vode od 1,5-2 (m3/min).

8. OGRANIENJE LEITA

Napomenuto je, daje leite nedovoljno istraeno i daje potrebno vriti dopunska istraivanja
u cilju sagledavanja uslova eksploatacije kao i davanja konanih eksploatacionih granica. Na
osnovu postojeih istranih radova izvreno je ograniavanje leita po pruanju i dubini. Kao
to se sa priloga br. 1 vidi, eksploatacionu granicu na sjeveru ini izdanaka zona sjevernog
krila sinklinale, na zapadu sigurnosni stub za lukavaku rijeku i dalekovod, na istoku granica
je ograniena posljednjim istranim radovima i na jugu dubinom prvog horizonta (110).
9
9. PRORAUN REZREVI ULJA

Proraun rezervi mineralnih sirovina moe se vriti na vie naina: metodom trouglova i
etverouglova, metodom aritmetike sredine, metodom profila itd. U okviru postojee granice
izvrenje proraun rezervi mineralne sirovine (tab.2) metodom trouglova i etverouglova
(prilog br.2). iz tabele se vidi da ukupne koliine uglja u okviru postojeeg aneksa iznose
5785505,74 (t). Obzirom daje proraun izvren u okviru eksploatacione granice, 5 dobiveni
podatak ine eksploatacione rezerve. Ako se kod otkopavanja uzima iskoritenje "leita 65 %
rezerve uglja iznosit e 3760578,731 (t). Leite u okviru njegovih kontura podijelimo u
trouglove, spajajui meusobno buotine punim ili isprekidanim linijama. Za svaku povrinu
trougla a na osnovu buotina odredili smo srednju debljinu sloja. Na osnovu povrine svake
figure i srednje debljine dobijamo zapreminu figure, koju mnoimo sa zapreminskom masom
(1,21 t/m3) i tako dobijamo koliinu mineralne sirovine u figuri u tonama. Zbir koliine
mineralne sirovine u figurama daje ukupne koliine mineralne sirovine predviene za
eksploataciju.

Tabela 2
BROJ POVRINA SREDNJA ZAPREMINA ZAPREMINSKA KOLIINA
FIGURE FIGURE DEBLJINA, m FIGURE, MASA, y (t/m3) MINERALNE
m2 m3 SIROVINE (t)
1 6109,37 8,9 54373,43 1,21 65791,85
2 11090,62 10 110906,2 1,21 134196,5
3 19621,87 9,7 190332,13 1,21 230301,87
4 16850 8,96 150976 1,21 182680,96
5 27706,25 9,46 262101,12 1,21 317142,35
6 36968,75 10,06 371905,62 1,21 450005,8
7 3550 10,1 35855 1,21 43384,55
8 11662,47 9,95 116041,62 1,21 140410,36
9 85624,99 8,96 767199,91 1,21 928311,89
10 20537,49 9,3 190998,65 1,21 231108,36
11 23000 8,7 200100 1,21 242121
12 47000 9,2 432400 1,21 523204
13 41662,5 9,21 383711,62 1,21 464291,06
14 18375 10,32 189630 1,21 229452,3
15 11534,36 9,15 105539,39 1,21 127702,66
16 26625 9,15 243618,75 1,21 294778,68
17 65696,87 9,07 595870,61 1,21 721003,43
18 45328,12 8,38 379849,68 1,21 459618,12
1=5785505,74

10.OTVARANJE JAME

Sagledavajui uticajne faktore na izbor naina otvaranja, kao i mogue naine otvaranja
leita odabire se sistem otvaranja niskopima. Otvaranje je izvreno pomou dva paralelna
niskopa ostavljena u zapadnom dijelu leita, neposredno uz zatitni stub postojeih objekata
na povrini (dalekovod, asfaltni put, rijeka). Lokacija niskopa data je na situacionoj karti
(prilog 1) a njihov uzduni presjek na prilozima 5 i 6. Glavni transportni niskop (GTN)
lociranje na povrini terena na koti (223,80). U ovom dijelu podgraen je betonskom
podgradom stoje prikazano na prilogu 5.1. Nagib glavnog transportnog niskopa u ovom dijelu
je 16 do kote (206,1) u duini 64,25 m. Od kote (206,1) do kote (121,5) niskop je izraen
10
kroz ugljeni sloj na rastojanju 1 m od podine u duini 540,8 metera sa nagibom ugljenog sloja
od 9. Popreni presjek i podgrada glavnog transportnog niskopa (GTN) izgraenog u
ugljenom sloju prikazanje na prilogu 5.1.Glavni ventilacioni niskop (GVN) polazi od kote
(219,28) na povrini do kote (214,83) u ugljenom sloju, pod uglom od 18 . Duina ovog dijela
glavnog ventilacionog niskopa je 14,4 metara, a podgrada je betonska. Popreni presjek i
podgrada glavnog ventilacionog niskopa izraenog u krovinskim naslagama dati su na prilogu
6.1. Od kote (214,83) do kote (121,5) glavni ventilacioni niskop ide kroz ugljeni sloj na
rastojanju 1 m od podine, u duini 596,6 metara sa uglom nagiba sloja 9. Namjena glavnog
transportnogniskopa je izvoz uglja, prolaz ljudi, prolaz svjee vazdune struje itd, a namjena
glavnog ventilacionog niskopa je prvenstveno za prolaz istroene vazdune struje i dopremu
repromaterijala. Izrada prostorija otvaranja vrit e se miniranjem ili kombajnom za izradu
jamskih prostorija.

11. RAZRADA LEITA

Razrada leita izvrena je na osnovu svih uticajnih faktora na izbor naina razrade a to su:
poloaj i dimenzije leita, nagib leita, debljina leita, raspored korisne supstance.
Prostorije razrade locirane su po pruanju leita i to jedan metar od podine ugljenog sloja.
Ove prostorije imaju blagi pad od prostorija otvaranja, glavnog transportnog niskopa (GTN) i
glavnog ventilacionog niskopa (GVN) od 3-5 . Zbog nemogunosti prirodnog oticanja vode
iz VH i TH, voda e se prebaciti pumpama do mjesta gdje moe sama oticati. Popreni
presjek prostorija razrade tj. glavni izvoni i glavni ventilacioni hodnik dat je na prilogu 7. a
vezni uskop na prilogu 6.2. Lokacija prostorija razrade vidi se nasituacionoj karti jame prilog
1. Njihova izrada je buako-minerskim i mehanizovanim nainom. ira priprema za
otkopavanje izvrena je u skladu sa izabranom otkopnom metodom. Obzirom daje izabrana
irokoelna metoda sa zaruavanjem krovine potrebno je izraditi pripremne hodnike od
granice otkopnog polja. Priprema se sastoji u izradi paralelnih hodnika na meusobnom
rastojanju jednakih duini irokog ela i veznih prostorija. Izrada moe biti iz jedne ili dvije
napadne take.

12.TEHNOLOGLJA OTKOPAVANJA

Za otkopavanje ugljenog sloja prosjene debljine 10 metara odabrana je irokoelna metoda

sa zaruavanjem krovine. Na nivou idejnog rjeenja projektnog zadatka obradit e se tehniki
projekat za irokoelnu metodu otkopavanja.

12.1 Priprema otkopnog polja

Po konceptu otvaranja, pripreme i otkopavanja u rudniku lignita lukavaka rijeka predviena

je visoko produktivna irokoelna tehnologija otkopavanja. Otkopno polje pripremljeno za

11
otkopavanje sastoji se od osnovnih transportnih i ventilacionih prostorija izraenih do
predviene granice otkopnog polja. U pripremu takoe spada izrada montane komore koja se
radi na kriitu ventilacionog hodnika sa otkopom irokog ela ( duina 5m, irina 4m, visina
4,5-5 m) u kojoj e se vriti montaa opreme za iroko elo prilog 7. Dimenzije za otkopno
polje su: duina otkopnog polja 800 m, irina tj. duina irokog ela 100 m i otkopna visina
8,5 m.

12.2 Montaa otkopa

Montaa otkopa podrazumijeva sklop aktivnosti koje moraju biti usklaene a to su: izgradnja
dopremnog sistema za mehanizovanu opremu, transport opreme, montaa sklopova i ugradnja
i na kraju upotreba. Ugradnja mehanizovane opreme izvodi se po dispoziciji otkopne i
transportne opreme na otkopnom polju prilog 8. Tehnoloki postupak montae opreme sastoji
se iz:
sastavljanje sekcija hidrauline podgrade, radi se u montanoj komori
ugradnja sekcija hidrauline podgrade, pomou vitla
ugradnja otkopnog transportera
montaa otkopnog stroja,kombajna
ureenje otkopnog krizita
montaa dodatne opreme na otkopnom transporteru i
montaa elektro i hidrauline opreme(signalno govorne mree, elektrine naprave itd.)

12.3 Tehnoloki proces dobijanja uglja

Tehnoloki proces dobijanja uglja pri vertikalnoj koncentraciji irokoelne metode

otkopavanja ostvaruje se po odreenom tehnolokom ciklusu to se vidi sa planograma
tehnolokog ciklusa na irokom elu.

LEGENDA:

12
12.3.1 Dobijanje uglja:

Dobijanje uglja u potkopu irokog ela je uz pomo otkopnog stroja, kombajna:

rezanjem gornjeg reza po cijeloj duini irokog ela i u povratnom smjeru
rezanje donjeg reza sa pomjeranjem otkopnog transportera i samohodne
hidrauline podgrade prilog 9.
dobijanje uglja iz natkopnog dijela irokog ela: prvo pripremimo natkopni dio
ugljenog sloja za dobijanje (buenje i miniranje) zatim slijedi pomjeranje
hidraulikih sekcija i toenje uglja iz natkopa prilog 9.
uporedo i kontinuirano tee tehnoloka faza izrade otkopnog kriita gdje mora
biti pripremljen prostor za svaki pomak irokog ela
Tehnoloki ciklus je zatvoren kada je uraen kompletan (donji i gornji) rez, pomjeren otkopni
transporter i hidraulina podgrada te dobijen ugalj iz natkopa po cijeloj duini otkopnog
fronta.
12.3.1.1 Kapacitet otkopa

Q p=l p h p br =100 3 1,20=360(t)

l p=100 m duina potkopa

h p =3 m visina potkopa

br =1 m duina reza

=1,20 (t/m3) zapreminska masa uglja

12.3.1.2Kapacitet natkopa

Qn=( l n +h n ctg ) ( hnhi ) b s = (108+ 5,5 ctg 75 ) ( 5,51 ) 1 1,2=592(t)

l n=100+ 4+ 4=108 m duina natkopa

hn=9,513=5,5 m visina natkopa

hi=1 m visina tehnolokog gubitka

=75 - ugao ruenja ugljene ploe

b s=1 m pomijeranje sekcije otkopne podgrade

13
12.3.1.3 Brzina napredovanja irokog ela

Iz prestavljenog tehnolokog ciklusa uglja koji traje 1/3 dnevnog napredovanja, dnevna brzina
napredovanja irokog ela iznosi:

v =n b s=3 1=3 (m/dan)

n broj tehnolokih ciklusa na dan

b s pomijeranje sekcija

12.3.1.4 Kapacitet irokog ela

Q=n ( Q p +Q n) =3 (360+ 592 )=2856 (t/dan)

Qg =300 Q=300 2856=856800 (t/dan)

12.3.1.5 Kapacitet otkopne fronte

Q 2856
q= = =28,56
l 100

12.3.2 Oprema na irokom elu

Dispozicija otkopne i transportne opreme data je na prilogu broj 9. i sastoji se iz:

otkopni stroj, kombajn
otkopni transporter
sekcije samohodne hidrauline podgrade
sekcije samohodne hidrauline podgrade za kriite
buaa garnitura za natkop
sabirni grabuljasti transporter
drobilica
smjerni odvozni transporter

Kombajn, otkopni stroj:

mora biti prilagoen visini potkopa 3m (gornji i donji rez)
dubina reza 1m
brzina kombajna pri rezu 2 m/min
sposobnost reznog organa mora biti prilagoena radnoj sredini
kapacitet rezanja 2 m3/min
kombajn mora biti opremljen sa titom na reznom bubnju i
treba da ima elektrino napajanje

Otkopni transporter:
mora biti prilagoen kombajnu i samohodnoj hidraulinoj podgradi
14
 mora biti poloen na osnovi sekcije samohodne hidrauline podgrade
izvedba: dvolanani grabuljasti transporter
kapacitet transportera 500-600 (t/h)
presipna stanica mora biti usklaena sa kapacitetom otkopnog i smjernog trnsportera
mora imati elektrino napajanje

Sekcije samohodne hidrauline podgrade:

izbor samohodne hidrauline podgrade temelji se na osnovu uslova rada
treba da omogui efikasno i sigurno podupiranje otkopnog prostora
sekcija samohodne hidrauline podgrade mora biti titnog tipa
nosivost sekcije 5600 kN
dozvoljeni pritisak osnove sekcije na tlo 1,1 MPa
visina sekcije: minimalno 2500 mm, maksimalno 3500 mm, radna visina 3000 mm
duina sekcije: maksimalno 5500mm
samohodna hidraulina podgrada mora imati otvore za buenje minskih rupa
masa sekcije: najvea do 20 (t)
masa najteeg sklopa: najvea do 5 (t) i
korak sekcije 1 m
Skcije samohodne hidrauline podgrade na kriitu:
mehanizacija opreme na kriitu (kriine sekcije, pogonska stanica otkopnog
transportera, presipna stanica)treba da omogui efikasno podgraivanje i nesmetano
obavljanje tehnolokog ciklusa
iz kriine sekcije mora biti omogueno dobijanje uglja iz natkopa i toenje na smjerni
transporter

Buaa garnitura zanatkop: namijenjena je za mehanizovano buenje buotine 0 40,

duine 5m i natkopnog ugla =75 .

Sabirni grabuljasti transporter:

maksimalna duina transportera od mjesta presipne stanice do presipa sa trakom
gumenog transportera je 30m
kapacitet sabirnog transportera mora biti usklaen sa kapacitetom otkopnog transportera

Drobilica:
na fleksibilnom sabirnom transporteru ugraena je protona drobilica ispred
transportera sa trakom
drobilica mora da bude prilagoena kapacitetu smjernog transportera i zahtijevanoj
granulaciji rovnog uglja

Smjerni odvozni transporter:

sistem transporta uglja sa otkopa do glavnog transportnog sistema treba izvesti
pomou sabirnog transportera i sistema sa trakom irine 800mm
napedovanje irokog ela predvia kraenje sistema sa trakom i povlaenje sabirnog
transportera

12.3.3 Tehnoloke faze na irokom elu

15
12.3.3.1 Poetni poloaj irokog ela

kombajn se nalazi na povratnoj strani irokog ela tj.bubnja za rezanje u

ventilacionom hodniku
otkopni transporter lei uz elnu stranu irokog ela
SHP je pomjerena do otkopnog transportera

12.3.3.2 Rezanje gornjeg reza u potkopu

Rezni organ kombajna (bubanj) pri rezanju gornjeg reza nalazi se u gornjem poloaju potkopa
(prilog 9.). Dobijanje uglja u potkopnom dijelu irokog ela pomou otkopnog stroja-
kombajna poinje sa rezanjem gornjeg dijela potkopa od povratnog do pogonskog dijela
irokog ela. Odrezani ugalj pada na otkopni transporter koji ga odvozi do presipne stanice i
dalje na sabirni transporter. Novi otkopni prostor se podgrauje lemniskatom (ploa na
izvlaenje).

12.3.3.3 Rezanje donjeg reza u potkopu

Dobijanje uglja iz donjeg reza potkopa ostvaruje se sa napredovanjem kombajna koji ree
donji rez od pogonske do povratne strane irokog ela. Odrezani ugalj se pomou pluga
otkopnog stroja usmjeravana otkopni transporter i odvozi ga na presipnu stanicu i dalje na
sabirni grabuljar. Ova operacija je neposredno povezana sa pomjeranjem otkopnog
transportera (prilog 9.)

12.3.3.4 Pomjeranje sekcija SHP

Napredovanje otkopnog stroja od pogonske ka povratnoj strani irokog ela nastae rezanjem
otkopnog prostora, te pomjeranjem otkopnog transportera za dubinu reza pa za tu razdaljinu
treba pomaknuti SHP.

12.3.3.5 Priprema natkopa za dobijanje

Iz natkopa irokog ela dobijamo razrueni ugalj kroz sekcije SHP. Mehanizam ruenja
natkopnog dijela uglja ostvarujemo pomou tehnologije buenja i miniranja. Priprema
natkopa za buenje i miniranje radi se sistematski po svakom pomaku SHP od pogonske do
povratne strane irokog ela (priog 9.). Prema planogramu tehnolokog ciklusa na irokom
elu iz svake sekcije buimo dvije buotine pod uglom 50 do 75.
Sam postupak buenja i miniranja minskih buotina radi se po tipskom rudarskom projektu za
natkopno miniranje pri irokoelnoj metodi sa poveanom visinom etae.
12.3.3.6 Toenje uglja iz natkopa

Tehnoloka faza toenja uglja iz natkopa se izvodi sistematski po svakom pomaku sekcije
SHP od pogonske do povratne strane irokog ela (prilog 9.). Na odreenom odsjeku irokog
ela se toi prethodno pripremljen natkopni ugalj po pomaku sekcije SHP. U prvoj seriji
istoimo priblino polovinu natkopnog uglja a u ponovnom postupku i preostali dio. Ovakav

16
postupak podrazumijeva jednakomijerno polaganje starog rada i jednakomijerno toenje uglja
(bez zapreavanja komada-pravilna elipsa istakanja uglja).

12.3.3.7 Kriite u transportnom hodniku

Izrada kriita u transportnom hodniku ukljuuje se u tehnoloki ciklus irokog ela (prilog
9.). Tehnoloka faza izrade kriita podrazumijeva: postavljanje eline lune podgrade i
priprema za pomijeranje sekcije na kriitu, pomijeranje sabirnog transportera i kriinih
sekcija za dubinu reza i dobijanje uglja iz natkopa u podruju kriita.

12.3.3.8 Kriite u ventilacionom hodniku

Takoe spada u tehnoloki ciklus na irokom elu. Tehnoloka faza izrade kriita u
ventilacionom hodniku ukljuuje pripremu prostora za pomjeranje irokog ela za dubinu
reza.

12.3.4 Tehnoloki normativi upotrebe materijala i energije

U proraunu fizikih normativa za osnovni materijal i energiju data je uprotena direktna

upotreba tehnologije dobivanja na irokom elu.
Eksploziv i elektrini upaljai:
miniranje natkopnog dijela ugljenog sloja
sekundarno miniranje

Fiziki normativi:
eksploziv 85 kg/10001
elektrini upaljai 185 kom/1000 t

Drvo (jamsko drvo, rezano drvo)slui za:

pomono podgraivanje na kriitu irokog ela
preventivna upotreba na irokom elu pri zaruavanju

Fiziki normativi:
okruglo drvo 0,5 m3/10001
rezano dtvo 0,3 m3/l000 t

Elektrina energija:

U tabeli 3 date su instalisane snage elektrinih strojeva i njihovo radno asovno iskoritenje u
jednom danu.

Tabela 3
--------c--------------------------------------------------------------------------
Vrsta postrojenja Instalisana snaga Potrebna energija
17
 (kW) asovno iskoritenje (kWh)
(h/dan)
Otkopni stroj ESO-150L 150 7 1050
Otkopni transporter TOT 160 16 2560
Sabirni transporter TOT 160 17 2720
Protona drobilica 2x22 17 750
Smijerni transporter GT800 2x45 18 1620
Pumpa visokog pritiska 50 21 1050
Buaa garnitura 2x5 8 80
UKUPNO 9830

Fiziki normativi direktne upotrbe elektrine energije iznosi 3900 kWh/1000 tona.

Radna snaga

Za usklaen tehnoloki postupak dobijanja uglja na irokom elu mora biti, na posebnim
tehnolokim fazama zaposlen normativni broj radnika sa odgovarajuom klasifikacijom.
Tu se ukljuuju kvalifikovane osobe za nadzor, tekue odravanje radnog prostora kao i
otkopne pripreme, to se vidi iz tabele 4.

Broj zaposlenih po radnim operacijama Potkop Natkop

Voenje otkopa 1 1
Upravljanje kombajnom 1 -
Pomijeranje otkopnog transportera 1 -
Pomijeranje sekcija SHP 4 -
Priprema natkopa tj. buenje i miniranje - 4
Dobijanje iz natkopa tj .toenje uglja - 4
Izrada kriita tj. pogonska stanica 2 2
Izrada kriita tj.povratna stanica 2 -
Tekue odravanje tj. rudarsko, mainsko, elektro 3 3
Razne aktivnosti 1 1
Ukupno 15 15

Broj radnika na dan:

N=ns N r 1 =3 15=45
[ ]
rad
s

n s=3 broj smjena

N r 1=15 broj radnika u jednoj smjeni

Uinak:
U 0=
Q 2856
N
=
45
=63,46
[ tone
radniku dan ]

12.4. Demontaa irokog ela

18
Neposredno po zavretku otkopavanja na otkopnom polju trebamo pripremiti jamske
prostorije za demontau (eona demontana komora,nia za demontau kombajna) i uraditi
ranirni prostor za opremu sklopova mehanizovane opreme (prilog 10).

12.4.1 eona demontana komora

Pri pribliavanju irokog ela ka granici otkopavanja pripremamo zadnja 4m pri kraju granice
otkopavanja, potkop irokog ela za demontau opreme. Pri zadnjem rezanju potkopa SHP se
ne pomijera. Zadnji rez potkopa izvodimo tako da reemo od pogonske stanice ka povratnoj
stanici irokog ela. Izrezani prostor podupiremo sa drvenim stupcima i gredama na
meusobnom rastojanju 0,8 m du irokog ela. Stropne grede duine 3 m moraju biti u boku
eone strane poduprte sa stupcima a sa druge strane podvuene pod stropni dio ploe SHP.
Strop i eonu stranu zalaemo sa jamskim drvetom i icanim pletivom.

12.4.2 Nia za demontau otkopnog stroja-kombajna

Za demontau kombajna mora biti na raspolaganju prostor duine 6m u ventilacionom

hodniku, razmak izmeu gabarita kombajna i boka ela je 0,7m. Prostor je poduprt drvenom
podvlakom i frikcionim stupcima i zaloen jamskim drvetom i icanim pletivom. U eonoj
strani podvlaka je poduprta stupcem a sa druge strane stavljena na strop sekcije.

12.4.3 Nia za vitao

Izvlaenje SHP izvodi se sa vitlom. Locirana je od kriita izmeu ventilacionog hodnika i

eone demontane komore. Izraena je u boku ventilaciono ghodnika u osi eone demontane
komore. Dimenzije nie: duina 2,5m, irina 3m, visina 3,5m.

12.5 Tehnoloki postupak demontae otkopne opreme

Pri zavrenoj pripremi jamskih prostorija demontae opreme na irokom elu ide
slijedeim redom:
demontaa otkopnog stroja-kombajna
demontaa otkopnog transportera od povratne stanice ka pogonskoj strani irokog ela
demontaa sekcija SHP od pogonske strane ka povratnoj i odvoz sklopova
mehanizovane opreme

13. TRANSPORT

Potrebno je uvesti kontinuirani transport kombinacijom trakastih gumenih i grabuljastih

transportera. Ugalj sa ela se transportuje otkopnim grabuljastim transporterom G-1 (L1=100
m, =14,98), sabirnim grabuljastim transporterom G-2(L2=30 m, =2,53), na trakasti
19
transporter T-2 (L'3=170 m, =2,55; L"3=200 m, =2,57; L"'3=200 m, =2,73; L''''4=200
m,=3,07 i na magistralni transporter T-1 (L'4=210,59, =9,83 ; L"4=64,2 m, =16). Sa
pripremnog radilita iskopani materijal se odvozi grabuljastim transporterom G-5 (L=63,1 m,
=2,96), G-4 (L1=100 m, =9,74) i G-3(L=207,7 m, =3,07).Transport ljudi vri se
trakastim gumenim transporterom, a transport opreme i repromaterijala jednoinskim viseim
vozom sa vitlom i uzetom. ema transporta i dopreme predstavljena je na prilogu 11 i 12.

14. PROVJETRAVANJE

Provjetravanje je protono pomou aksijalnog ventilatora koji je smjeten na ulazu glavnog

ventilacionog niskopa (GVN). Provjetravanje je depresiono tako da svjea zrana struja ulazi
na glavni transportni niskop (GTN), na koti (223,80) rava se u transportni hodnik (TH) i
odvodi do ela radilita a istroena zrana struja odvodi se ventilacionim hodnikom (VH) i
glavnim ventilacionim niskopom (GVN). Slijepo voenje prostorije (poetak sistema
pripreme) provjetravat e se separatnim aksijalnim ventilatorom te u tu svrhu radimo prekope
na maksimalnoj razdaljini 300 m. Vazduh za separatno provjetravanje voenje kroz gipke
cijevi objeene o strop prostorije. ema ventilacionog sistema data je na prilogu 13.

15. ODVODNJAVANJE

Na osnovu fizikih karakteristika ovog dijela ugljenog basena, zatim na osnovu iskustva i
obavljenog istraivanja moe se oekivati da e tokom eksploatacije prosjean dotok vode u
jamu iznositi 2 m /min. Sva voda koja se pojavljuje na radilitu ih u drugim dijelovima jame
usmjerit e se pomou kanala prema glavnom ili pomonom vodosabirniku. Voda iz
pomonih vodosabirnika se pomou pumpi i lokalnog cjevovoda prepumpava u glavni
vodosabirnik. Dimenzije vodosabirnika su odreene propisima tako da imaju potrebnu
zapreminu da moe da primi ukupan dotok vode kod stajanja pumpi u vremenu od 8 sati, stim
to ne smije biti zamuljeno vie od 40 % njegove zapremine. Poloaj vodosabirnika dat je na
situacionoj karti prilog 1, a dimenzije pumparnice i vodosabirnika na prilogu 15. ema
odvodnjavanja data je na prilogu 14.

Proraun dimenzija vodosabirnika

V =Q 60 8 k=2,0 60 8 1,4=1344( m3 )

V zapremina vodosabirnika
Q ukupan dotok vode u jamu
k koeficijent sigurnosti
F povrina poprenog presjeka vodosabirnika

20
 V 1344
L= = =203,6 m - usvajamo duinu vodosabirnika 210 m.
F 6,6

Proraun snage motora pumpe i mjere zatite kod odvodnjavanja obradit e se u posebnom
tehnikom projektu.

16. MJERE ZATITE NA RADU

Tehniki rukovodilac jame izdat e potrebna uputstva za rad na otkopavanju, pripremi,

miniranju, podgraivanju, transportu, provjetravanju, a koja e sadravati i potrebne
mjerezatite. Osim toga potrebno je da se glavnim projektom obrade mjere kolektivne i line
zatite na radu u skladu sa vaeim zakonom i propisima iz dotine oblasti.

21