22.11.

2016

Geoteknik Meslekii Eitim Kursu Saysal Analiz

Saysal analiz, matematiin bir dal olup srekli

GEOTEKNK MHENDSLNDE deikenleri olan problemlerin zmn saysal
SAYISAL YNTEMLER VE PROGRAM olarak elde etmekte kullanlmaktadr.
KULLANIMI
PROF. DR. MEHMET BERLGEN n=6 n=8 n = 14
YT N. FAK. N.MH.BL.
GEOTEKNK ANABLM DALI
=3.14..

16.10.2014 2

Geoteknik Analiz Geoteknik Problemlerin Analizi

1. Stabilite problemleri
1. Temeller 2. Gerilme ekil deitirme problemleri
2. Kaz ve evler 3. Zemin iinde su hareketi
3. Dolgular
4. stinat yaplar
5. Yeralt yaplar

Geoteknik Mhendisliinde Sonlu

16.10.2014 3
Elemanlar Yntemi

Geoteknikte Kullanlan Diferansiyel Geoteknik Mh.de Problemlerin

Denklemler Snflandrlmas
Problem Kategori Denklem Kararl veya denge Kararsz zdeer
Zeminde su akm Kararl veya denge Temeller, evler, Temeller, evler, Temel ve yaplarn doal
+ =0 dolgular, tneller ve dolgular, tneller ve frekans
dier yaplarda statik dier yaplarda dinamik
1B konolidasyon Kararsz
= gerilme-ekil deitirme gerilme-ekil deitirme
analizi analizi
1B dalga yaylm Kararsz
= =0 Kararl zemin suyu akm Konsolidasyon

Viskoelastik analiz
Temel doal frekans zdeer
m + =0
Kararsz su akm

Dalga yaylm

1
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 22.11.2016

Gncel Geoteknik Talepler

Geoteknik mhendislii iin tespit

1. Geoteknik mhendislii karmaktr.
2. Saysal Analiz Yntemleri kullanlarak daha basit hale getirebilir.
2. Bir zm aracnn kalitesi nemlidir, ancak sonularn kalitesi
ayn zamanda kullanclarn hem problemi hem de zm
aracnn anlamasna baldr.
3. Tasarm ilemi analizden daha fazla nem arzeder.

16.10.2014 7 8

Geoteknik Tasarmda Amalar Tasarm gereleri

Toptan gme Geometri
Zemin profili
Gme
yzeyi Zemin parametreleri
Yerel gme
YASS durumu
Komu yaplar
ebeke
Zemin ve Komu naat sresi ve admlar
yaplarda ekil deitirme
Tnel Kesit tesirleri Yap mr
Tasarm kstlar
16.10.2014 9 16.10.2014 10

deal zm Denge

Denge, + + + =0
Uygunluk,
Malzeme Bnye Davran, + + =0

Snr Koullar (kuvvet ve yer deitirme)

koullarn salamaldr + + =0

16.10.2014 11 16.10.2014 12

2
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 22.11.2016

Uygunluk: Geometrik Uygunluk: Matematiksel

= = =
(a)Orijinal (b) Uygun olmayan (c) Uygun
= = =

16.10.2014 13 16.10.2014 14

Malzeme bnye davran Zemin iin bnye davran

deal malzeme : lineer elastik homojen izotrop

D D D D D D x
=( + )
x 11 12 13 14 15 16
y D21 D D D D D y
22 23 24 25 26 =
D D D D D D z
z 31 32 33 34 35 36
D D D D D D xy
xy 41 42 43 44 45 46 =
D D D D D D
yz 51 52 53 54 55 56 yz
xz D61 D
62
D
63
D
64
D
65
D
66 xz =Gerilme deiimi
= Zemin iskeleti bnye matrisi
D =Boluk suyu bnye matrisi
= ekil deitirme deiimi
16.10.2014 15 16.10.2014 16

Geometrik dealizasyon Dzlem ekil deitirme

w
z 0
z
Dzlem ekil deitirme w v w u
yz 0; yz 0
Eksenel simetri y z x z

x D11 D12 D14

y D21 D22 D24
x
z D31 D32 D34

xy D41 D42 D44 y

xz D51 D52 D54 xy

zy D61 D62 D64

16.10.2014 17 16.10.2014 18

3
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 22.11.2016

ZM YNTEMLER

Eksenel Simetri
AMPRIK, SAYISAL
KAPALI FORM LMT DENGE
TECRUBEYE DAYALI

DFERANSYEL DENKLEM
ZMLER
SONLU FARKLAR
YNTEM
= SINIR NTEGRAL
DENKLEM YNTEM
SAYISAL
INTEGRASYON
= ; SONLU ELEMANLAR
YNTEM
KARAKTERSTK
YNTEM

AYRIK ELEMANLAR
AIRLIKLI YNTEM
= KALANLAR

Galerkin ASIZ YNTEM

VARYASYONAL VE
= = =0 Kolokasyon RALEIGH RITZ
YNTEMLER
Alt domain

En kk
16.10.2014 19 16.10.2014kareler 20

ZM GERELER
Snr Koullar
Uygunluk
Denge

ANALZ YNTEM
Bnye Saysal analizin avantajlar
Davran Kuvvet Deplas.
1. Uygun bir ekilde kullanldnda, saysal analizler ile pratik zemin
Kapal zm Lineer elastik mhendislii problemleri iin geree yakn sonular elde edilebilir.
Bir gme 2. Zemin ve yap davrann benzetirerek mhendisin problemi daha
Limit Denge X kriteri ile rijit X iyi anlamasn salar.
3. Karmak geometri, malzeme davran, ykleme ve snr
Bir gme koullarn modellemek mmkndr.
Gerilme alan X kriteri ile rijit X 4. Farkl problemleri birarada zmek (btnleik problemler)
Limit Analiz

Alt mmkndr
snr X Bileik akma X 5. na admlar gznne alnabilir.
st kural ile deal 6. Analizlerde bilgisayar kullanm zorunlu olduundan analizler hzl
yaplabilir.
snr X Plastik X
7. Parametrik analizler yaplabilir ve tasarmda optimizasyon
Zemin yaylarla salanabilir.
Kiri-Yay Yaklam modellenir 8. Tasarmda kullanlan model zerinde geri analizler yaplabilir.
Tam Saysal
Analizler Herhangi
21 16.10.2014 22

Geoteknik problemlerin saysal Saysal analiz yntemi etkisi

analizine etki eden faktrler
Saysal analiz yntemi
Model geometrisi ve snr koullar
Malzeme bnye davran
Dorusal olmayan zm yaklam
Drenajl-drenajsz analiz
Zemin yap etkileimi
Malzeme parametreleri rnek: zaydn, K., Zemin Mekanii, s. 203.
Kullanc alknlklar 6 d.n. 15 d.n.
n=17 n=260
E=8650 kPa
e=44 e=2173
cv=3.939x10-3 m2/gn

16.10.2014 23 16.10.2014 24

4
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 22.11.2016

Sonularn karlatrlmas Model Geometrisi ve Snr Koullar

D D/2 D L=D

16.10.2014 25 16.10.2014 26

Malzeme Bnye Davran Zemin malzemesi iin bnye modelleri

Dorusal ve dorusal olmayan elastik modeller Mohr-Columb Model
Dorusal(dorusal olmayan) elastik ideal plastik modeller Hiperbolik modeller
zotropik pekleen tek yzey plastik modeller Koedner(1963)
zotropik pekleen ift yzey plastik modeller Duncan-Chan (1971)
Hardening Soil model (Schanz, 1996)
Cam Clay modeller
Cam clay
Modifiye Cam Clay
Soft Soil Model
Ve dierleri (Lade(1977), Sekiguchi-Ohda(1977), vs)

16.10.2014 27

Basit plastik bnye modeli: Elastik-deal plastik

Kaya iin malzeme bnye modelleri model

Mohr Coulomb Mohr Coulomb Model:

Rijtlik sabit

Hoek Brown Balang yklemesi Balang

yklemesi
(deviatorik)
Jointed Rock Boaltma
Geri
Boaltma
Ykleme
Geri Ykleme
Mohr Coulomb Model:
Rijtlik sabit

MOHR-COULOMB MODEL

16.10.2014 30

5
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 22.11.2016

leri dzey plastik model: zotropik pekleen ift Drenajl-Drenajsz Analiz

yzey plastik model
Toplam Gerilme Analizi
Gme hatt
=D
Deviatorik Hacimsel Tamamen drenajl
akma yzeyi akma yzeyi
Hacimsel (balk) Toplam gerilme=Efektif gerilme
akma yzeyi D matrisi drenajl parametrelerden oluur
Tamamen drenajsz (u=0, su=cu)
Elastik blge D matrisi drenajsz parametrelerden oluur
Deviatorik akma yzeyi
Btnleik Analiz
= +pw
=([D]+[Dw])

16.10.2014 31 16.10.2014 32

Analizde drenajl / drenajsz Drenajsz durumu modelleme

Drenaj durumuna karar vermek ii Vermeer ve Meier,

(1998) nerisi kullanlabilir: Yntem A
Btnleik durum (ki fazl ortam)
Drenajsz analiz U < % 10 (T < 0.10) Boluk suyu basnc retilir
Efektif kayma mukavemeti ve rijitlik parametreleri
Drenajl analiz U > %70 (T > 0.40) Yntem B
Btnleik durum (ki fazl ortam)
0.10 >T>0.40 ise Konsolidasyon analizi Boluk suyu basnc retilir ama gvenilmez
U= 1B konsolidasyon %si Drenajsz kayma mukavemeti ve efektif rijitlik parametreleri
Yntem C
T=1B konsolidasyon teorisi zaman faktr Tek fazl ortam
Drenajsz kayma mukavemeti ve rijitlik parametreleri
16.10.2014 33 16.10.2014 34

Drenajsz davrana bnye modeli etkisi Dorusal Olmayan zm Yaklam

1) Tanjant rijitlik 2) Visko-plastik 3) Newton-Raphson

MC ve HS Modeller ile eksenli CU deneyi Yk , R

1=245kPa Yk Gerek zm

3=99kPa
Yk
Gerek zm

El a stik Yer deitirme

ol maya n
zm

Yer deitirme

16.10.2014 35 16.10.2014 36

6
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 22.11.2016

Dorusal Olmayan zm Yaklam

Balang gerilmeleri
Hacimsal .d. (%) Deviator gerilme (kPa)

Zemin malzemesi gerilme izine bal ve dorusal

Hacimsal .d. (%) Deviator gerilme (kPa)

Hacimsal .d. (%) Deviator gerilme (kPa)

olmayan davran sergiler
Analizde doru sonu elde etmek iin analizin
Analitik zm Analitik zm
banda belirlenmelidir
Tanjant rijitlik
Balang gerilmeleri rselenmemi zeminin
Eksenel .d. (%) Eksenel .d. (%) denge durumunu gsterir ve bileenleri :
Eksenel .d. (%)

Analitik zm
Zemin arl
Visko-plastik Ykleme tarihesi
ki ekilde tanmlanabilir:
K0 yntemi
Drenajl eksenli basn deneyi (Potts ve Zdravkovic, 1999) Arlk yntemi

16.10.2014 37 16.10.2014 38

na Admlar Zemin Yap Etkileimi

Geici
Geici aln destek
Plak eleman (1D, 2 d.o.f.)
kaplamas
Beton kaplama
st balk

kademe Geici
kademe
kazc invert
Geici
invert Nihai destek

Arayzey elemansz Arayzey elemanl

16.10.2014 39 16.10.2014 40

Malzeme Parametreleri Kullanc Alkanlklar

Gerilme ekil Tama gc ve
deitirme stabilite hesaplar
hesaplar
Kayma modl, G

Ykleme-boaltmal PMT Flat DMT

Balang Yk ile PMT Penetrasyon

deneyleri

Kayma ekil deitirmesi, s AK 1.6 "Numerical Methods in Geotechnics", Alman

(Mayne, 2001) Geoteknik Dernei, (Schweiger, 2002)

16.10.2014 41 16.10.2014 42

7
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 22.11.2016

Farkl kullanclarn sonular

SONLU ELEMANLAR YNTEM

16.10.2014 43

SEYde aadaki admlar izlenir

Sonlu elemanlar yntemi
Dmler birincil deikenlerin(yer
deitirmeler) deerlerinin hesapland
noktalardr.
Elemanlara ayrma
Bu, incelenen problemin geometrisinin sonlu eleman denilen kk
Footing sonlu blgelerin birleimiyle modelleme ilemidir. Bu elamanlar, eleman
width = B
snrlarnda veya ilerinde dm noktalarna sahiptir.

Birincil deiken yaklam

Dm deplasmanlar tm sonlu
elemanlar ada deplasman ve ekil
deitirmeler iin cebrik ifadeleri vermek
zere eleman ilerinde interpole edilir.
Eleman dmlerinde etkiyen kuvvetlerin yolat gerilme ve ekil
deitirmeler arasndaki ilikiyi belirlemek iin bir bnye yasas kullanlr.
Node
Bi birincil deiken seilmeli (rn. Deplasman) ve oluturulan sonlu
eleman zerindeki deiimi tanmlanmaldr. Bu deiim nodal (dm)
Gauss p oint
deerleri cinsinden ifade edilir.
Bir polinom formu kabul edilir. Polinomum mertebesi elemandaki
dm noktas saysana baldr.
Daha yksek mertebeden dm says (polinom mertebesi) daha
doru sonular elde edilmesini salar(daha fazla hzm zaman).

Dm kuvvetleri ile dm deplasmanlar oluturulan ve zlen

denklemlerle ilikilendirilir.
45 46

SEYde aadaki admlar izlenir

Eleman denklemleri
Eleman denklemlerini elde etmek iin uygun bir varyasyonel
kural (rn, minimum potensiyel enerji) uygulanr:
Deplasman interpolasyonu
KeUe=Pe En ok(yaygn) kullanlan elemanlar iso-parametrik yaklam esas alr
Ke eleman rijitlik matrisi, Ue dm yer deitirmeleri ve Eleman geometrisi vedeplasmanlar
Pe dm kuvvetlerini gsterir.
ayn ekil fonksiyonlar ile temsil edilir (iso = ayn)
Global denklemler
Global denklemleri elde etmek iin eleman denklemleri
birletirilir: =
Snr koullar
Snr koullar uygulanr ve global denklemler deitirilir.
Ykler Pyi deitirirken, deplasmanlar Uyu deitirir.
Global denklemlerin zm
Dmlerdeki deplasmanlar elde etmek iin global
denklemler zlr. Dm deplasmanlarndan ikincil
bilinmeyenler(ekil deitirme ve gerilme) elde edilir. 47 48

8
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 22.11.2016

Bir 2B eleman iin izoparametrik gsterim Sonlu eleman rnekleri

Bir boyutlu
elemanlar
Geometri
1,x,y
ekil fonksiyonlar ki boyutlu
Doal elemanlar
N ie
koordinatlar
Deplasman
interpolasyonu boyutlu
ux,uy elemanlar

49

Birincil bilinmeyenler: dm deplasmanlarnn deerleri

eleman iindeki deplasman: interpolasyon fonksiyonu kullanarak dm
deerleri cinsinden ifade edilir. Alt dm noktal gen eleman iin ekil fonksiyonlar

n 3 y 2den interpolasyon
u( ) N i ( ) ui , N i Dm inin ekiloffonksiyonu
shape function node i
i 1 6
v
5
x u ( x, y ) a0 a1 x a 2 y a3 x 2 a 4 xy a5 y 2
u v ( x, y ) b0 b1x b2 y b3 x 2 b4 xy b5 y 2
i dmnn ekil fonksiyonu
i dmnde 1 1 2
4
dier tm n-1 dmde 0 deerini alr
12 dm deplasman deerine bal
3 dml izgisel eleman iin ekil 12 katsay
fonksiyonlar
1 1
N 1 (1 ) , N 2 (1 )(1 ) , N3 (1 )
2 2
51 52

Bnye ilikisi (elastisite)

Alt dm noktal gen eleman iin ekil deitirme Elastisite: bir SE evrede gerilme ve ekil deitirme arasnda bire bir
yer deitirme ilikisi iliki vardr, gerilmeler ve ekil deitirmeler vektr formunda
yazlrsa gerilme ekil deitirme ilikisi = D eklinde gsterilir
ekil deitirmeler standart tanmlar kullanarak eleman ilerinde elde
edilebilir. Dzlem ekil deitirmede lineer izotropik elastisite

u
xx a1 2a3 x a4 y 1 v v 0
x E v
v
D 1 v 0
yy b2 b4 x 2b5 y (1 2 v )(1 v ) 1 2v
y 0 0
2
u v
xy (b1 a2 ) ( a4 2b3 ) x (2a5 b4 ) y
y x
Matrisin elemanlar sabitler olup SE denklemlerin lineer olduuna iaret eder

53 54

9
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 22.11.2016

Elastik olmayan bnye ilikisinde ne olur ? Eleman stiffness (rijitlik) matrisi

Elastisitenin avantaj katsaylar matrisinin sabit olmasdr. Bylece SE Elemana uygulanm ktle kuvvetleri ve yzeysel kuvvetler dme etkiyen
denklemleri lineer olur ve d yklerin hepsi tek hesap admnda birlikte kuvvet kmesine (dm kuvvetleri vektr) dntrlr.
uygulanarak zlebilir.
Dm kuvvetler dm P1 x
Zeminler genellikle elastik davranmaz! deplamanlar ile ilikilidir :
3 P1 y
D Ke Ue Pe

P
2x

6 5 P2 y
e
P
D mevcut ve gemi gerilme tarihesine baldr. P1x 1
Ke eleman rijitlik matrisi 2
4
P1y
P6 x
D yk farkl admlarda uygulamak ve uygun bir non-lineer
zm emas kabul etmek gerekir.
e
K
T
B DBdv P
6y

D malzeme rijitlik matrisi

B ekil deitirmelerin dm deplasmanlar ile
ilikisini veren matris
55 56

Gauss noktalar Global rijitlik matrisi (1)

Tm a iin rijitlik matrisi eleman rijitlik matrislerinin birletirilmesi ile

Ke
B DBdv
T
elde edilir.

Keyi elde etmek iin her elemanda integrasyon almak gerekir. Genelde
bu integrasyon saysal olarak gerekletirilir (Gauss integrasyonu)
Aslnda bir fonksiyonun integrali ok sayda integrasyon noktasnda elde
edilen fonksiyonun arlkl toplam ile bulunur.
Bu adaki serbestlik derecesi saysna eit bir kare matris Ky retir.
Dm kuvvetlerinin global vektr P benzer ekilde eleman dm
kuvvetlerin birletirilmesiyle elde edilir.
Birletirilmi rijitlik matrisi ve kuvvet vektr :

KU P
burada U vektr adaki tm dmlerin deplasmanlarn gsterir.

57 58

Geoteknik Mh.de Saysal Analizler

Srekli ortam
Balang Gerilmeleri
Elasto-Plastik Malzeme Davran
Drenajl-drenajsz davran
Toplam Gerilme Analizi
Efektif gerilmeler
Boluk basnlar
Anizotropi PROGRAM KULLANIMI
Kompleks ykleme ve snr koullar
Zemin-Yap etkileimi

59

10
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
 22.11.2016

Geoteknik Yazlmlar
Program Kullanm Gerilme ekil deitirme
2 Boyutlu: Plaxis, Zsoil, Sigma, Flac 2D, SoilWorks , 3Boyutlu: Plaxis 3D,
Bilgisayarlarn boyutlarnn klmesi, kapasitelerinin ve grafik Flac 3D, Midas GTX
yeteneklerinin artmas ile program gelitirme profosyonellemitir. Su Akm
Grafik ara yz gelitiren yazlmlar veri girii ve kn kolaylatrarak 2D: Plaxis (kararl akm), Plaxflow (kararsz akm), Seep (kararl ve
kullanclarn renmeleri ve kullanmalarn kolaylatrmak yannda
gelimi bnye modelleri eklenmi ve dorusal olmayan hesap kararsz akm), Flac, SoilWorks
tekniklerin de nemli gelimeler salamtr. Dalga yaylm
Bu nedenlerden tr gemite kendi yazlmlarn gelitiren 1 Boyutlu: Shake, Eera, DeepSoil, 2 Boyutlu : Plaxis, Flac 2D,
mhendisler ve kurulular artk ticari yazlmlar tercih etmektedir. Quake,SoilWorks 3 Boyutlu: Flac 3D,
Bugn ok eitli zelliklerdeki malzeme davrann gznne
alarak farkl disiplinlerdeki problemleri zmek iin gelitirilmi ev Stabilite Analizleri
yazlmlar mevcuttur. Bu yazlmlar ok pahal ve kullanlmas SE ve SF: Plaxis 2D ve 3D, Flac 2D ve 3D
uratrcdr.
Limit Denge (Dilim): Slope/W, Talren 4, Geo5
Geoteknik problemler iin yukarda anlatlan durumlar gznne
alan yazlmlar gelitirilmitir. Kazk ve Kazk Gruplar Analizleri
D-Pile Group, Allpile, Geo5
1B Destekli kaz analizleri
D-Sheet Piling, K-rea, Geo5

Genel Amal Yazlmlar Sonu

1B,2B ve 3B Sonlu elemanlar
Kararl-Kararsz durumlar Yukarda anlatlanlar nda
Gerilme-ekil deitirme, Szma, Manetizma, s yaylm Saysal analizler ile ideal zmler yaplabilecei
Zemin-yap etkileimi Gnmz koullarnda saysal analizlerin kullanmnn
Btnleik analizler geoteknik mhendisliinde bir ok problemin analizinde
kanlmaz olduu
zdeer analizi
Geoteknik Mhendislii problemlerinin zmnde
Gelimi eleman ktphanesi saysal analizlerin klasik analiz yntemlerine gre stn
Gelimi grafik arayz yanlar olsa da bir takm kstlar (belirsizliklerin) olduu
gznnde bulundurulmaldr.
ABAQUS, TNO DIANA, ANSYS, LUSAS, MIDAS

16.10.2014 64

11
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)