Zuberera

Mikel Jauregi eta Elliot Cooke

Non hitzegiten da zuberera?
ZUBERERA HIZKUNTZAREN EZAUGARRIAK
FONOLOGIA:

-u - egiteko joera zenbait kasutan:ezagun - ezgn. Baina ez kasu

guztietan: gu(r)e, urdin...

-o - u egiteko joera (Iparraldeko joera orokorra da, baina Zuberoan

nabarmenagoa):nola - nla.

-au- diptongoa - -ai bihurtzeko joera:gauza - giza.

-Berezia da jren ahoskera: dxkin- jakin.

ZUBERERA HIZKUNTZAREN EZAUGARRIAK
FONOLOGIA:

-Euskalki guztietan galtzen dira noizean behin bokal arteko dardarkari

bakunak(etxera - etxea)baina Zuberoan ia erabat galtzen dira dardarkari
bakunak:(r):erori - ei.

-Hasperena beste inon baino hobeto gorde da Zuberoan: aipht (aipatu).

-Oso azentu indartsua dago euskara zuberotarrean, eta , gehienbat, azkenaurreko

silaban ezartzen da: lagnen- lagunaren.
Bai, nahi dzie odian, xakin amii bat nula elheztatzen dien Xberuan. Xberuan minzaxe berhezi bat
dg eta, ordian, erranen deziet amiibat, beha zitaien untsa nula gk erraiten dgn Xberotarrez, zer,
hitz zumait erranen deizeit.

Ni sortzez Santa Graziko niz eta hunat Larraat xin beno lehen eakasle izan izan niz lekh hanitxetan eta
berheziki Donapaleun. Donapaleun egon niz hamazazpi urthez eskola bzagi bezala eta aski uste denian
emanik niala eskolai, behar niala zerbait egin Xberualat bz galtegin dt Xberuko bazter txoko bateta
xueitia eta ordian heben Larraen ezai naye. Eta holaz pentsatzen dt Xberualat bz lan gehiago egiten
ahahl ddala, Xuberua maite beitt, eta bigarrenik, Xberuko xakitatiai bz hanitx emanik beniz. Ordian,
oaiartio izkibat balin badt pastoal zumait, emanik izain beitia,e, pastoalak ahaleike beti aitzina
izkibatzen ai niz eta lehen lehenik pastoal zumait aboxe izkibat dt, hoik e beantxago agertko dia, eta
ber denboan ee, beste gaiza zumait izkibat dt, ipuin zumait bezala, eta lan handi bat elizako egn
hortako iakurgeiak Xberotarreztzli. Eta hor badg, badt nunbait kaye bi mila pxe eskz idatziik eta
oai ai niz mejanikaiki xoiten.
Zer, ordian, egiten dt heben? Larraeko zerbtxko niz, aphez bezala, eta heben
plantat bezain sarri xakinazi deitayet behar ddala bestetat xuan. Eta, ordian,
Alzaiko erretoa hil beita, behar dt, ordian, Alzaiat xuan erretor bezala eta eztie
heben Larraik aphezik khenen apheztegien, ni hebe bizi nizan bezala: Lihiko
eta beste zumaitek eginen die hebengo zerbtxia, zeen, aphrtzen ai gia aphezak
hebengainti Euskalerrian beste anitxetan bezala, eta hartakoz behar da alden
bezala egin eta ni, ordianm xunen niz Alzaiat, heben tzik larraintarrak, eta
larraintarrak franko maite ntian eta algarreki, uste dt, untsa ginela oaiartio.
ZUBERERA HIZKUNTZAREN EZAUGARRIAK
MORFOLOGIA:

-Artikulua gainerako euskalkietan baino gutxiago erabiltzen da Zuberoan:gue ait

zhar da(gure aita zahar da.

-NORI plurala:-er:laguner- lagunei.

-Izen bereziak eta arruntak bereizten dira NONDIK eta NORA kasuetan:
-NONDIK-izen bereziak:-RIK Mulerik jin da- Mauletik etorri da. Izen
arruntak:-TIKmendtik jin da - Menditik etorri da.

- NORA-izen bereziak:-RA Mulera jun da - Maulera joan da. Izen

arruntak: -(A)LAT mendi(a)lat jun da - mendira joan da.
ZUBERERA HIZKUNTZAREN EZAUGARRIAK
MORFOLOGIA:

-Gaskoiaren eragina:

-arra- aurrizka erabiltzen da beste euskalkietan berriz adierazteko: arragin -

berriz egin.

--sa atzizki femeninoa:alhargntsa - andre alarguna.

--ot/-xkt atzizki txikigarriek indar handia dute Zuberoan: plaxt - plazatxoa.

ZUBERERA HIZKUNTZAREN EZAUGARRIAK
ADITZA:

-NOR -NORI-NORK saileko adizkietako adibideak:

-Zuberera: deit, deitade, deit, dik, deizt, deieg eta deitzt.

-Batua:dit, didate, diot, digu, dizut, diegu eta dizkiot.

-NOR-NORI-NORK saileko adizkietako adibideak:zitan (zitzaidan).

ZUBERERA HIZKUNTZAREN EZAUGARRIAK
SINTAXIA:

-Partizipioan -rik egitura zaharra gorde da Zuberoan: arrotzak dira -ta eta -a:
untsa bestitrik(ondo jantzita).

-Denborazko perpausetan baiko egitura ere erabiltzen dute: etxa baiko

(etxera heldu bezain arin).

-Euskal Herri gehieneko ari izan-ekin batera erauntsi erabiltzen da: labuntzn
iuntsi dit eretrtala artno (nekazaritzan aritu naiz erretiratu arte).

-Zuketa erabiltzen da usuenik. ebili nz kharriketan (ibili naiz kaleetan).

Bai, nahi dzie odian, xakin amii bat nula elheztatzen dien Xberuan. Xberuan minzaxe berhezi bat
dg eta, ordian, erranen deziet amiibat, beha zitaien untsa nula gk erraiten dgn Xberotarrez, zer,
hitz zumait erranen deizeit.

Ni sortzez Santa Graziko niz eta hunat Larraat xin beno lehen eakasle izan izan niz lekh hanitxetan eta
berheziki Donapaleun. Donapaleun egon niz hamazazpi urthez eskola bzagi bezala eta aski uste denian
emanik niala eskolai, behar niala zerbait egin Xberualat bz galtegin dt Xberuko bazter txoko bateta
xueitia eta ordian heben Larraen ezai naye. Eta holaz pentsatzen dt Xberualat bz lan gehiago egiten
ahahl ddala, Xuberua maite beitt, eta bigarrenik, Xberuko xakitatiai bz hanitx emanik beniz. Ordian,
oaiartio izkibat balin badt pastoal zumait, emanik izain beitia,e, pastoalak ahaleike beti aitzina
izkibatzen ai niz eta lehen lehenik pastoal zumait aboxe izkibat dt, hoik e beantxago agertko dia, eta
ber denboan ee, beste gaiza zumait izkibat dt, ipuin zumait bezala, eta lan handi bat elizako egn
hortako iakurgeiak Xberotarreztzli. Eta hor badg, badt nunbait kaye bi mila pxe eskz idatziik eta
oai ai niz mejanikaiki xoiten.
Zer, ordian, egiten dt heben? Larraeko zerbtxko niz, aphez bezala, eta heben
plantat bezain sarri xakinazi deitayet behar ddala bestetat xuan. Eta, ordian,
Alzaiko erretoa hil beita, behar dt, ordian, Alzaiat xuan erretor bezala eta eztie
heben Larraik aphezik khenen apheztegien, ni hebe bizi nizan bezala: Lihiko
eta beste zumaitek eginen die hebengo zerbtxia, zeen, aphrtzen ai gia aphezak
hebengainti Euskalerrian beste anitxetan bezala, eta hartakoz behar da alden
bezala egin eta ni, ordianm xunen niz Alzaiat, heben tzik larraintarrak, eta
larraintarrak franko maite ntian eta algarreki, uste dt, untsa ginela oaiartio.
Bideoa
Niko Etxart bideoa

Baten batzuk:

-niz

-badik

-errelidxoxua

-euskaldn

-etabarr