Pristup Ličnim I Putnim Dokumentima

Platform for Analysis and Research
Pristup dokumentima na Kosovu:

glavna prepreka u integraciji neveinskih zajednica
Qasja dokumenteve n Kosov:

pengesa kryesore n integrimin e bashksive jo shumic
Access to documents in Kosovo:

the main obstacle to the integration of non-majority communities
North Mitrovica
Projektom koji finansira EU, upravlja
Kancelarija Evropske unije na Kosovu i
Maj/2017 AK IV
sprovodi Kosovska fondacija za civilno drutvo
Za izdavaa:
NGO AKTIV
Kralja Petra I, 183a, Severna Mitrovica
email: office@ngoaktiv.org
www.ngoaktiv.org
Pr botuesin:
OJQ AKTIV
Kralja Petra I, 183a, Mitrovica e Veriut
email: office@ngoaktiv.org
www.ngoaktiv.org
For publisher:
NGO AKTIV
Kralja Petra I, 183a, North Mitrovica
Email: office@ngoaktiv.org
www.ngoaktiv.org
Rezerva:
Ova publikacija je izraena uz pomo Evropske unije. Sadraj ove publikacije je iskljuiva
odgovornost NVO AKTIV i ni nakoji nain se ne moe smatrati kao stav Evropske unije iliKCSF-a.
Rezerva:
Ky botim sht prodhuar me prkrahjen e Bashkimit Europian. Prmbajtja e ktij botimi sht
prgjegjsi e OJQ AKTIV dhe n asnj mnyr nuk mund t konsiderohet si qndrim i Bashkimit
Europian ose KCSF-s
Disclaimer:
This publication has been produced with the assistance of the European Union. The contents of
this publication are the sole responsibility of NGO AKTIV and can in no way be taken to reflect
the views of the European Union.
Contents
O Platformi za analizu i istraivanje: ...................................................................................................... 2

O dokumentu: .................................................................................................................................................. 2
O problemu ....................................................................................................................................................... 6
Zakljuak: .......................................................................................................................................................... 9
Prepuruke: ...................................................................................................................................................... 10
lanovi Platforme za analizu i istraivanje:........................................................................................ 11
Mbi Platformn pr analiz dhe hulumtim: ........................................................................................ 12
Pr dokumentin: ........................................................................................................................................... 12
Pr problemin ................................................................................................................................................ 16
Prfundimi: ..................................................................................................................................................... 20
Rekomandimet: ............................................................................................................................................. 21
Antart e platforms pr analiz dhe hulumtim: ........................................................................... 22
About the Platform for Analysis and Research .................................................................................. 23
About the document: ................................................................................................................................... 23
On the issue..................................................................................................................................................... 27
Conclusion ....................................................................................................................................................... 31
Recommendations ....................................................................................................................................... 32
Members of Platform for Analysis and Research:............................................................................. 33

Platforma za analizu i istraivanje
O Platformi za analizu i istraivanje:
Platforma za analizu i istraivanje1 je neformalna grupaoformljena aprila 2015. U sklopu

projekta Jaanje kapaciteta civilnog drutva kako bi efikasnije doprineli procesu donoenja
odluka koji je finansirala Kancelarija Evropske unije na Kosovu, a sprovodile nevladine
organizacije AKTIV iz Severne Mitrovice i Centar za mir i toleranciju iz Graanice. Inicijalno, PAI
je brojala 14 organizacija graanskog drutva iz etiri optine sa veinski srpskim
stanovnitvom severnog Kosova i 25 njihovih lanova. PAI je oformljena sa ciljem da:
Sprovodi istraivanja u svim oblastima koje su od vanosti za kvalitet ivota srpske i

drugih neveinskih zajednica na Kosovu.
U skladu sa dostupnou sredstava i linim mogunostima svakog od lanova
predstavlja i promovie rezultate sprovedenih istraivanja.
Analizira i istrauje praktine politike na lokalnom i centralnom nivou vlasti.
Priprema predloge praktinih politika i preporuka koje e dovesti do pozitivnih
promena u zakonodavstvu.
Sprovode inicijative zagovaranja odreenih reenja u oblasti praktinih politika koje
dotiu lanove neveinskih zajednica, bilo samostalno ili u saradnji sa odreenim
grupama ljudi.
Iznosi zajednika saoptenja i stavove prema pitanjima koja su od interesa za srpsku
zajednicu na Kosovu.
Po zavretku projekta PAI se reorganizovala i od oktobra 2016. broji 11 organizacija i 6

individualnih istraivaa. Trenutno, PAI se finansira iz fondova SlovakAID-a i Kancelarije
Evropske unije na Kosovu.
O dokumentu:
Dokument je osmiljen kao prikaz praktine politike namenjen poslanicima Odbora za

evropske integracije, a u cilju ostvarivanja ireg uea organizacija graanskog drutva iz etiri
optine sa veinskim srpskim stanovnitvom severnog Kosova (Severna Mitrovica, Zvean,
Zubin Potok i Leposavi) u radu Skuptine Kosova. Namera dokumenta je da ilustruje
1http://www.parnorthkosovo.org/
2
poslanicima probleme sa kojima se graani susreu u pristupu identifikacionim i putnim

dokumentima.
Dokument su izradili lanovi Platforme za analizu i istrivanje sa posebnim zalaganjem

Marka Rakia iz Local Iniciative North Kosovo LINKA-a. Dokument je izraen u sklopu
projekta Poveano uee srpskih OGD u radu i nadgledanju skuptinskih odbora koji
finansira Kancelarija Evropske unije na Kosovu preko Kosovske fondacije za civilno drutvo, a
sprovodi nevladina organizacija AKTIV iz Severne Mitrovice.
3
Pristup dokumentima na Kosovu: glavna

prepreka u integraciji neveinskih zajednica
Sloboda kretanja na Kosovu je ljudsko pravo o kojem se diskutuje jo od zavretka

konflikta. Problematika slobode kretanja je u fokusu ve decenijama, ali napredak koji se
ostvaruje u ovoj oblasti je osetljiv, ali spor. Sloboda kretanja bila je i predmet prvo tenikih, a
onda i pregovora na visokom politikom nivou u Briselu. O slobodi kretanja se u Briselu
govorilo:
2011.2 tokom takozvane tehnike faze pregovora u sporazumu o slobodi kretanja3

2012.4 u sporazumu o integrisanom upravljanju prelazima5
2013.6 kada je sporazum iz 2011 revidiran, prvi put po oceni obe strane, u korist
graana jer je sporazum doveo do meusobnog priznavanja polisa osiguranja7 za vozila i
znatnog smanjenja putnih trokova graana
2015. kada je dogovorena revitalizacija glavnog mosta8 na Ibru koji odvaja Severnu i
Junu Mitrovicu i administrativno razgranienje ove dve optine
2016. kada je po drugi put revidiran sporazum iz 2011 a koji se odnosi na registarske
tablice9 dve strane i preregistraciju vozila na Kosovu na RKS i KS tablice
Meutim, kada je u pitanju sloboda kretanja unutar samog Kosova, politiki dogovori,
njihove revizije i odlaganje primene nisu jedini faktori koji je ograniavaju. Sloboda kretanja na
Kosovu uslovljena je i mnogo bitnijim i preduslovima, prvenstveno:
Subjektivnim oseajem bezbednosti graana
Administrativnim zahtevima za slobodno kretanje (lina dokumenta)
Dok je subjektivni oseaj bezbednosti graana proces koji mora tei prirodno i uslovljen je
sutinskim promenama drutvenih obrazaca, jaanjem institucija izvrne i sudske vlasti i
stepenom tolerancije itavog drutva, administrativni zahtevi su problem koji je lako reiv.
2http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2011&mm=07&dd=03&nav_id=522840
3http://www.kim.gov.rs/p11.php#
4http://www.politika.rs/sr/clanak/241674/Politika/Integrisano-upravljanje-na-prelazima-do-10-
decembra
5http://www.kim.gov.rs/p13.php
6http://rs.n1info.com/a82514/Vesti/Sporazum-o-osiguranju-vozila-stupa-na-snagu-12.-avgusta.html
4
Ustav Kosovo definie kao multietniko drutvo, a jedan od prioriteta i unutranje i

spoljanje politike vlade Kosova je i integracija veinski srpskog graanstva severnog Kosova u
ire kosovsko drutvo. Vlada nameru da integrie neveinske zajednice u drutvo pokazuje kroz
itav set modernih i liberalnih zakona koji tite prava neveinskih zajednica, ali i kroz proces
pregovora sa Beogradom iji cilj je gaenje srpskih i uspostavljanje novih, kosovskih institucija u
ovom delu Kosova. Pregovori u Briselu su uli u sedmu godinu i rezultirali su znaajnim
promenama na terenu. Meutim, svaka od promena nastaje sporo i ima ograniene uticaje na
kvalitet ivota graana, zbog ega itav proces i budi podozrenje kod graana. S druge strane,
dok se graani etiri severne optine sa veinski srpkim stanovnitvom suoavaju sa
institucionalnim haosom delimino rasformiranih srpskih i delimino formiranih kosovskih
institucija (ni jedne ni druge potpuno funkcionalne), dve strane (Beograd i Pritina) se
meusobno okrivljuju za blokiranje dogovorenog.
Politiki sporazumi iz Brisela obilati su tekim politikim kompromisima, meutim,

postoje problemi obinih graana koje kosovska vlada moe reiti samostalno, brzo i bez
ugroavanja sopstvenog rejtinga, naprotiv. Zajednica iz etiri severne optine suoava se sa
krenjem najosnovnijih graanskih prava jer im kosovska vlada oteava vaenje
identifikacionih dokumenta, a posledino i svih ostalih dokumenata.
Pristup identifikacionim dokumentima nije samo graansko pravo ve i preduslov za

ukljuivanje neke zajednica u bilo koji administrativno-pravni sistem. Oteavanjem pristupa
nerazumnim administrativnim procedurama i zahtevima, kosovska vlada alje poruku
kosovskim Srbima da su nepoeljni u kosovskom drutvu. Pored toga, u svetlu sve uestalijih
diskusija o uslovima za viznu liberalizaciju za graanke i graane Kosova, treba napomenuti i to
da je upravo pristup identifikacionim dokumentima jedan od tehnikih uslova postavljenih pred
kosovo u dokumentu koji definie korake koje kosovska vlada treba da preduzme u ovom
smeru. Jedan od tih uslova je i:
Obezbediti potpun i efikasan pristup putnim i identifikacionim dokumentima svim
graanima Kosova, ukljuujui ene, decu, osobe sa invaliditetom i pripadnike
neveinskih zajednica i druge ranjive grupe.10
Prepreke koje oteavaju proces dobijanja validnih dokumanata su brojne i ukljuuju

proizilaze iz injenice da Kosovo ne priznaje izvode iz matinih knjiga venanih izdate od strane
srpskih institucija na Kosovunakon 1989., uprkos injenici mnogi graani Kosova koji su brak
sklopili nakon 1989. nisu ni imali drugu matinu slubu sem one u srpskim institucijama sve do
2014., ili u sluaju severnog Kosova, dodecembra 2016.kada su po pri put u optinama Zubin
10https://www.mpb-ks.org/repository/docs/visa%20roadmap%20for%20Kosova_progress%20_2_.pdf
5
Potok, Zvean i Leposavi oformljene matine slube u kosovskom sistemu11. Meutim, ak i

ovemladeslubedelujusamo u ogranienomkapacitetu i ne pruajusveuslugegraanima.
Otvaranje glavnog mosta na Ibru za saobraaj ili nalepnica preko relevantnih delova
tablica malo e znaiti graanima, privrednicima ili studentima sa severa Kosova koji ne mogu
da putuju dalje od tog mosta i uestvuje u ekonomskom, drutvenom i politikom ivotu ostatka
Kosova jer nemaju kosovsku linu kartu ili vozaku dozvolu.
O problemu
Identifikaciona i putna dokumenta preduslov su za slobodno kretanje graana svuda u

svetu. Na teritoriji Kosova trenutno postoji tri vrste takvih dokumenta:
Identifikaciona i putna dokumenta koja izdaju srpske institucije za svoje graane na
Kosovu i koja se vode na neki od gradova na Kosovu
Identifikaciona i putna dokumenta koja izdaju srpske institucije a koja se vode na neki
od gradova u Srbiji
Identifikaciona i putna dokumenta koja izdaju kosovske institucije
Prva grupa dokumenata se na Kosovu tretiraju kao nelegalni, ali se kao rezultat
sporazuma iz 2011. line karte koje izdaju srpske institucije za svoje graane na Kosovu i koja
se vode na neki od gradova na Kosovu, se mogu koristiti prilikom ulaska ili izlaska12 sa Kosova,
kao i na severu Kosova gde su u irokoj upotrebi. Ova dokumenta bi trebalo biti postepeno
zamenjena kosovskim dokumentima, meutim, zbog emotivnih, ali i administrativnih prepreka,
ovaj proces se odugovlai. Situacija je slina i sa vozakim dozvolama koje izdaju srpske
institucije za svoje graane koji imaju prebivalite na Kosovu i sa kojima nije mogue
uestvovati u saobraaju van etiri severne optine sa veinski srpskim stanovnitvom. Najzad,
meu ovom grupom dokumenata su i pasoi koje srpski MUP izdaje za graane Srbije sa
prebivalitem na Kosovu (ove pasoe izdaje specijalno odeljenje MUP-a, Koordinaciona uprava i
pasoi izdati od strane ove institucije su izuzeti iz bezviznog reima odobrenog Srbiji 2009.) koji
u skladu sa lanom 3kosovskogZakona o dravljanstvu13 koji definie pravo na dvostruko
dravljanstvo graana ne treba biti dovoen u pitanje. Naalost, maja 2017. pojavile su se
11http://kossev.info/strana/arhiva/na_severu_pocele_sa_radom_kancelarije_kosovske_agencije_za_civiln
e_registre/10717
12 I to na prelazima Brnjak i Jarinje, dok na drugim prelazima uglavnom nije mogue prei ali postoje
primeri i ljudi koji su preli ove prelaze sa srpskim linim kartama koje se vode na neki od gradova na
Kosovu.
13http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/Law%20on%20Citizenship%20of%20Kosovo.p
df
6
informacije da su imaoci pasoa koordinacione uprave vraeni sa granice sa Makedonijom od

strane kosovskih granine policije kao i najave da se ovi pasoi vie nee smatrati legalnim.
Ovakav potez kosovskih vlasti ne samo da predstavlja krenje sporazuma sa Srbijom o
meusobnom priznavalju linih dokumenata i krenje Zakona o dravljanstvu, ve e ozbiljno
ugroziti slobodu kretanja graana koji jo uvek ne poseduju kosovska dokumenta.
Druga grupa dokumenata su odraz neophodnosti graana da potrae praktina reenja

za svoje potekoe. Tako mnogi graani biraju da izvade identifikaciona i putna dokumenta koja
se vode na neki od gradova u Srbiji, uprkos tome to je njihovo pravo prebivalite zapravo na
Kosovu. Graani se na ovaj potez odluuju zbog vee upotrebne vrednosti ovih dokumenata u
odnosu na preostale dve grupe dokumenata jer tako dobijaju vozake dozvole i line karte koje
su vaee na itavoj teritoriji Kosova, ali i bezvizni paso.
Najzad, poslednja grupa dokumenata, dokumenti koje izdaju kosovske vlasti su vaei
na itavoj teritoriji Kosova i Srbije (izuzev kosovskih pasoa koji nisu priznati kao putne isprave
od strane Srbije, ali i nekih drugih nekih zemalja) i koji su pod obaveziom izdavanja viza.
Na okruglom stolu organizovanom u Severnoj Mitrovici februara 2017. o problemima sa

kojima se graani uglavnom srpske nacionalnosti14 na Kosovu suoavaju pri ostvarivanju prava
na identifikacione i putne dokumente, ef slube za civilnu registraciju optine Severna
Mitrovica naveo je da svi problemi graana pri pristupu linim dokumentima proistiu iz
injenice da kosovske slube ne mogu da priznaju izvode iz matinih knjiga venanih izdatih od
strane srpskih institucija nakon 1989. (to ne vai i za izvode iz matine knjige roenih).
Nepriznavanje brakova kreira sledee vrste probleme:
Graani Srbije udati/oenjeni graanima Kosova ne mogu aplicirati za

dravljanstvo Kosova15.
Graanke Kosova udate u srpskom sistemu, a koje su nakon udaje promenile
prezime mogu dobiti kosovska dokumenta samo na njihovo devojako ime ime
efektivno imaju dva identiteta u razliitim sistemima16.
14 Problemi o kojima se govori u ovom dokumentu nisu samo problem Srba iz severnih optina, ve Srba i
graana drugih neveinskih zajednica koje ive u 10 optina sa veinski srpskim stanovnitvom irom
Kosova.
15 U optini Zubin Potok, odbornica lokalne skuptine se nalazi u apsurdnoj situaciji da je izabrani javni
slubenik na Kosovu, ali da nije Kosovska dravljanka jer ne moe da aplicira za dravljanstvo. S druge
strane, mogla se nai na listi za lokalne izbore jer je 2013. kosovskim Srbim dozvoljeno bilo da glasaju i da
se kandiduju sa srpskim linim kartama.
16 Graanke Kosova iz etiri severne optine svoje prezime ne bi mogle da promene ni procedurom za
promenu linog imena koje to dozvoljavaju bez obzira na brani status jer nisu u mogunosti da uz zahtev
za promenu linog imena predaju i svu potrebnu dokumentaciju (kao to je potvrda o plaenom porezu
7
Deca iji jedan ili oba roditelja nemaju kosovsku linu kartu iz gorenavedenih
razloga mogu dobiti samo izvod iz knjige roenjih, ali ne i dravljanstvo.
Oevi dece roene u bolnicama na Kosovu ili Srbiji moraju da pokrenu
proceduru priznavanja svog deteta.
Graani koji imaju vie od 18 godina moraju da apliciraju za dravljanstvo i da
imaju bar jednog roditelja sa kosovskom ili UNMIK linom kartom kao i da
predaju dokaz da ive na Kosovu due od 5 godina.
Naravno, jasno je da graani koji ne mogu da ostvare pravo na kosovko dravljanstvo i

identifikaciona dokumenta, ne mogu ni da ostvare pravo na vozaku dozvolu, paso, ne mogu da
ostvare pravo glasa, registruju biznis, itd.
Na istoj diskusiji, zamenik ministra unutranjih poslova naveo je i da je ovo ministarstvo

dobro upoznato sa problemima graana sa severa Kosova i naglasio da je administrativno
uputstvo koje bi reilo problem priznavanja brakova i izdavanja validnih vozakih dozvola
odavno izraeno i eka na usvajanje. Marta 2017. usvojeno je administrativno uputstvo br.
02/2017 o postupku za opremanje sa vozakom dovolom Republike Kosova (sic!)17, meutim,
ovo uputstvo definie procedure za zamenu UNMIK vozakih dozvola i vozakih dozvola SRJ
izdatih do 10. juna 1999. Ovo administrativno uputstvo ne predstavlja nikakav pomak u odnosu
na prethodno uputstvo iz 201518. niti na uputstvo iz 201119, barem ne kada je u pitanju olakani
pristup graana sa vaeim srpskim dozvolama validnim kosovskim vozakim dozvolama20.
Kako je Kosovo novemba 2013. i jula 2014. bilo saglasno sa zahtevom srpske zajednice
da se na lokalnim i potom parlamentarnim izborima moe glasati i sa linim kartama koje je
MUP Srbije izdao za svoje graane sa prebivalitem na Kosovu, jasno je da je mogue da Kosovo
odredi i vremenski period u kom e prihvatiti i druga dokumenta izdata od strane ovih
institucija, kako bi se graanima pruila ansa da se zaista integriu i prevaziu sve potekoe
sa kojima se susreu u kontaktu sa kosovskom administracijom.
na imovinu) takoe zbog zastoja u implementaciji sporazuma, u ovom konkretnom sluaju, sporazuma o
katastru.
17https://gzk.rks-gov.net/ActsByCategoryInst.aspx?Index=3&InstID=31&CatID=22
18http://mpb-
ks.org/repository/docs/UDHEZIM_ADMINISTRATIV_(MPB)__NR._22_2015_PER_PROCEDUREN_E_APLIKI
MIT_DHE_LESHIMIT_TE_PATENTE_SHOFEREVE__PER_PERMIRESIM,_VAZHDIM,_TE_HUMBUR_DEMTUAR
,_NDERRIMIN_E_PATENTE_SHOFEREVE_TE_ISH_RFJ-se_DH.pdf
19https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=8080
20 Kako ni jedan kosovski zakon ne navodi da su dokumenta koje Srbija izdaje svojim graanima sa
prebivalitem na Kosovu nevaea ili nelegalna, slubenici kosovske policije koji zateknu vozae sa
ovakvim dozvolama ne mogu da im piu kaznu za posedovanje nelegalnog dokumenta. Umesto toga im
piu kaznu uz obrazloenje da uopte nisu posedovali vozaku dozvolu.
8
Poslednji lokalni i opti izbori organizovani na Kosovu takoe pokreu jo jednu lavinu
problema za kosovske Srbe, posebno one koji ne mogu da ostvare pravo na dravljanstvo. Na
izborima 2013. i 2014. glasalo se po integrisanim kosovskim i srpskim birakim spiskovima. To
je bilo uinjeno kako bi i kosovski Srbi koji nisu imali kosovska dokumenta mogli da se i
kandiduju i ostvare svoje glasako pravo na Kosovu. U ovom trenutku, nejasno je da li e se ova
praksa nastaviti i na sledeim izborima i koliko ljudi e istati bez prava glasa ukoliko ipak ne
doe do produetka ove prakse.
Zakljuak:
Vlada Kosova istie da je interacija graana iz etiri severne optine sa veinski srpskim
stanovnitvom jedan od glavnih prioriteta kako unutranje, tako spoljane politike Kosova.
Meutim, u administrativnom smislu, kosovski sistem ostaje potpuno nespreman da obezbedi
dostojanstvenu i efikasnu integraciju graana u kosovsko drutvo. Dok su izvetaji ministarke
za dijalog puni optubi na raun srpske vlade i njenog disruptivnog uticaja na sprovoenje
dogovorenog, kosovska vlada ne uspeva da obezbedi graanima koje eli da integrie pristup
najosnovnijim uslugama. Pristup uslugama kosovskih institucija je unutranji problem Kosova
koji je lako reiv i upravo neuspeh da se ovaj problem otkloni, ali i potpuni nedostatak svesti da
ovakav problem uopte postoji ukazuje na to koliko kosovska vlada zapravo nije zainteresovana
da osigura efikasnu integraciju srpske zajednice.
Kada se problemi kosovskih Srba u procesu integracije pokrenu, univerzalni odgovor

predstavnika kosovskih institucija ali i meunarodnih organizacija je da sa tim problemima
treba otii politikim predstavnicima kosovskih Srba. Neefikasnost javne uprave nije i ne sme
biti od interesa samo predstavnicima kosovskih Srba. Kvalitet i pristup javnim uslugama, ali i
potovanje graanskih prava je najosnovnija tekovina demokratskih institucija i vrednost za
koju se trebaju zalagati svi politiki predstavnici, bez obzira na njihovu nacionalnu pripadnost.
9
Prepuruke:
Ministarstvo unutranjih poslova treba izraditi administrativno uputstvo koje e

definisati ogranieni vremenski period (ne manje od 6 meseci) u kome e se srpske
vozake dozvole i izvodi iz knjiga venanih priznavati kako bi graani mogli da ree sve
administrativne prepreke sa kojima se suoavaju ve godinama.
Poslanici Skuptine Kosova trebaju iskoristiti svoje pravo i obaveze i nadgledati razvoj
institucija sa posebnim fokusom na pristup uslugama i ostvarivanje najosnovnijih
graanskih prava. Treba poeti sa Ministarstvom unutranjih poslova i zahtevom za
detaljnim izvetajem o svim potekoama graana i potencijalnih graana u pristupu
identifikacionim i putnim dokumentima.
Evropska komisija treba revidirati svoju ocenu da su tehniki uslovi za viznu
liberalizaciju ispunjeni. Jednak i efikasan pristup identifikacionim i putnim
dokumentima treba biti prvi uslov za viznu liberalizaciju.
10
lanovi Platforme za analizu i istraivanje:
Svetlana Raki, predsednica Platforme za analizu i istraivanje iz Centra za trening i

usavravanje (CTD)
Milo Timotijevi, podpredsednik Platforme za analizu i istraivanje iz NVO Aktiv
Darko Stankovi, lan Platforme za analizu i istraivanje iz EOMK
Dejan Miri, lan Platforme za analizu i istraivanje kao samostalni istraiva
Dragana Aleksi, lanica Platforme za analizu i istraivanje kao samostalni istraiva
Duan Milunovi, lan Platforme za analizu i istraivanje kao samostalni istraiva
Igor Dai, lan Platforme za analizu i istraivanje iz Forum for a Better Society (FBSC)
Ivana oki, lanica Platforme za analizu i istraivanje iz Centra za razvoj ljudskih potencijala
Lazar Mili, lan Platforme za analizu i istraivanje iz NVO Aktiv
Lazar Raki, lan Platforme za analizu i istraivanje iz The Upgrade Society
Marko Marjanovi, lan Platforme za analizu i istraivanje iz Instituta za razvoj civilnog drutva
- Innovate
Marko Raki, lan Platforme za analizu i istraivanje iz Local Iniciative North Kosovo - LINK
Milica Andri, lanica Platforme za analizu i istraivanje iz NVO Aktiv-a
Milica orevi, lanica Platforme za analizu i istraivanje iz Wake up club-a
Milica Raki, lanica Platforme za analizu i istraivanje iz CETUS-a
Milija Bievac, lan Platforme za analizu i istraivanje iz Udruenja mladih - Putokaz
Milo Vukadinovi, lan Platforme za analizu i istraivanje kao samostalni istraiva
Stevan oki, lan Platforme za analizu i istraivanje Centra za razvoj ljudskih potencijala
Veroljub Petroni, lan Platforme za analizu i istraivanje iz Humanog centra
11
Platforma pr analiz dhe hulumtim
Mbi Platformn pr analiz dhe hulumtim:
Platforma pr analiz dhe hulumtim21 sht grup joformal i krijuar n muajin prill t
vitit 2015. N kuadr t projektit Prforcimi i kapaciteteve t shoqris civile pr ti kontribuar
n mnyr m efikase procesit t vendim marrjes t cilin e ka financuar Zyra e Bashksis
Evropiane n Kosov, e t ciln e kan zbatuar organizatat joqeveritare AKTIV nga Mitrovica
Veriore dhe Qendra pr paqe dhe toleranc nga Graanica. Fillimisht, PAH sht prbr prej 14
organizatave t shoqris civile nga katr komunat me popullsi shumic serbe t Kosovs
veriore dhe 25 antar t tyre. PAH sht themeluar me qllim q:
T zbatoi hulumtimet n t gjitha lmit t cilat jan t rndsishme pr jetn kualitative

t bashksive serbe dhe bashksive tjera jo shumic n Kosov.
N harmoni me qasjen n mjete dhe mundsive personale t secilit nga antart

prezanton dhe promovon rezultatet e hulumtimeve t zbatuara.
T analizoi dhe hulumtoi politikat praktike n nivelin lokal dhe qendror t pushtetit.
T prgatis propozimet e politikave praktike dhe rekomandimeve t cilt do t shpien

gjer ke ndryshimet pozitive n legjislacionin.
T zbatojn iniciativat pr avokimin e zgjidhjeve t caktuara n lmin e politikave

praktike, q u prkasin antarve t bashksive jo shumic, oft pavarsisht ose n
bashkpunim me grupe t caktuara t njerzve.
T paraqet komunikata t prbashkta dhe qndrimet ndaj shtjeve t cilat jan me

interes pr bashksin serbe n Kosov..
Pas prfundimit t projektit, PAH sht riorganizuar dhe nga tetori 2016. prbhet prej
11 organizatave dhe 6 hulumtuesve individual. Momentalisht, PAH financohet nga
fondet e SlovakAID-it dhe Zyrs t Bashksis Evropiane n Kosov.
Pr dokumentin:
Dokumenti sht i menduar si pasqyr e politiks praktike i dedikuar deputetve t

Kshillit pr integrime evropiane, me qllim t realizimit t pjesmarrjes m t gjer t
organizatave t shoqris civile nga katr komunat me popullsi shumic serbe t Kosovs
veriore (Mitrovica Veriore, Zvean, Zubin Potok dhe Leposaviq) n punn e Kuvendit t
21http://www.parnorthkosovo.org/
12
Kosovs. Qllimi i dokumentit sht t ju ilustroi deputetve problemet me t cilat qytetart

prballn n qasjen e dokumenteve identifikuese dhe atyre t udhtimit.
Dokumentin e kan prpiluar antart e Platforms pr analiz dhe hulumtim me

angazhim t veant t Marko Raki-it nga Local Iniciative North Kosovo LINK-a. Dokumenti
sht prpiluar n kuadr t projektit Pjesmarrja e rritur e OSHC serbe n punn dhe
mbikqyrjen e kshillave t kuvendit t cilin e financon Zyra e Bashksis Evropiane n Kosov
prmes Fondacionit Kosovar pr Shoqri Civile, ndrsa e zbaton organizate joqeveritare AKTIV
nga Mitrovica Veriore.
13
Qasja dokumenteve n Kosov: pengesa kryesore

n integrimin e bashksive jo shumic
Liria e lvizjes n Kosov sht e drejt njerzore pr t ciln po diskutohet q nga

prfundimi i konfliktit. Problematika e lvizjes s lir sht n fokus tanim m dekada, mirpo
progresi i cili po realizohet n kt lmi sht i ndjeshm dhe i ngadalshm. Liria e lvizjes ka
qen lnd s pari e negociatave teknike, e pastaj n nivelin e lart politik n Bruksel. Pr lirin
e lvizjes n Bruksel sht br fjal:
2011.22 gjat t ashtuquajturs faz teknike t negociatave n marrveshjen pr lirin e

lvizjes23
2012.24 n marrveshjen pr menaxhimin e vendkalimeve integruese25
2013.26 kur marrveshja nga vitit 2011 sht reviduar, hern e par sipas vlersimit t
t dy palve, n dobi t qytetarve sepse marrveshja ka sjell gjer k pranimi reciprok
t polisave t sigurimit27 pr automjete dhe ke zvoglimi i dukshm t shpenzimeve t
udhtimit t qytetarve
2015. kur sht dakorduar revitalizimi i urs kryesore28 n Ibr e cila e ndan
Mitrovicn Veriore dhe Jugore dhe kufizimi administrativ i ktyre dy komunave
2016. kur pr her t dyt sht reviduar marrveshja nga vitit 2011 dhe e cila u prket
targave29 t t dy palve dhe riregjistrimin e automjeteve n Kosov n targat RKS dhe
KS
Mirpo, kur bhet fjal pr lirin e lvizjes brenda Kosovs, marrveshjet politike,
revizionet t tyre dhe shtyrja e aplikimit nuk jan faktort t vetm t cilt e kufizojn. Liria e
lvizjes n Kosov sht kushtzuar edhe me parakushtet e shumta qensor, n radh t par:
Me ndjenjn subjektive t siguris s qytetarve
Me krkesat administrative pr lvizjen e lir (dokumentet personale)
24http://www.politika.rs/sr/clanak/241674/Politika/Integrisano-upravljanje-na-prelazima-do-10-
decembra
14
Gjer sa ndjenja subjektive e siguris s qytetarve sht proces i cili patjetr duhet t rrjedh
natyrisht dhe sht i kushtzuar me ndryshimet esenciale t modeleve shoqrore, me
prforcimin e institucioneve t pushtetit ekzekutiv dhe gjyqsor dhe me shkalln e tolerancs t
mbar shoqris, krkesat administrative paraqesin problem q mund t zgjidhet leht.
Kushtetuta Kosovn e definon si shoqri multietnike dhe njri nga prioritetet i politiks
s brendshme, por edhe asaj t jashtme t Qeveris s Kosovs sht edhe integrimi i qytetarve
shumic serb t Kosovs veriore n shoqrin e gjer kosovare. Qeveria, qllimin pr ti
integruar bashksit jo shumic n shoqri e shpreh prmes spektrit t tr t ligjeve moderne
dhe liberale t cilt i mbrojn t drejtat e bashksive jo shumic, por edhe prmes procesit t
negociatave me Beogradin, qllimi i s cilit sht shuarja e institucioneve serbe dhe vendosja e
institucioneve t reja kosovare n kt pjes t Kosovs, negociatat n Bruksel kan hyr n
vitin e shtat dhe kan rezultuar me ndryshime t rndsishme n teren. Mirpo, secila prej
ndryshimeve po krijohet ngadal dhe ka ndikim t kufizuar n jetn kualitative t qytetarve.
Pr kt arsye i tr edhe zgjon dyshimin ke qytetart. Nga ana tjetr, gjer sa qytetart e katr
komunave veriore me popullsi shumic serbe ballafaqohen me kaosin institucional t
shprbrjes s pjesshme t institucioneve serbe dhe me themelimit t pjesshm t
institucioneve kosovare (as njra as tjetra plotsisht funksionale), dy palt (Beogradi dhe
Prishtina) reciprokisht akuzohen pr bllokimin pr at q jan dakorduar.
Marrveshjet politike nga Brukseli t begatshm jan me kompromise t rnda politike,
mirpo, ekzistojn problemet e qytetarve t rndomt t cilt qeveria e Kosovs mund ti
zgjidh pavarsisht, shpejt dhe pa rrezikimin e rejtingut vetanik. Prkundrazi, Bashksia nga
katr komunat veriore po ballafaqohet me shkeljen e t drejtave m themelore, sepse qeveria e
Kosovs po ua vshtirson nxjerrjen e dokumenteve identifikuese, q pr pasoj ka t bj edhe
me t gjitha dokumente tjera.
Qasja n dokumentet identifikuese nuk sht vetm e drejt qytetare por edhe
parakusht pr kyje t ndonj bashksie n ciln do oft sistem administrativo-juridik. Me
vshtirsimin e qasjes n krkesat dhe procedurat e pakuptueshme administrative, qeveria
kosovare u drgon mesazh Serbve kosovar se jan t padshiruar n shoqrin kosovare.
Prve ksaj, n frym t diskutimeve gjithnj e m t pranishme pr kushtet pr liberalizimin e
vizave pr qytetart e Kosovs, duhet t theksohet edhe ajo se pikrisht qasja dokumenteve
identifikuese sht njri nga kushtet teknike t paraqitura Kosovs n dokumentin i cili definon
hapat t cilt qeveria e Kosovs duhet ti ndrmerr n kt drejtim. Njri prej ktyre kushteve
sht edhe:
15
Tu sigurohet qasja e plot dhe efikase n dokumentet e udhtimit dhe identifikimit t

gjith qytetarve t Kosovs, duke prfshir grat, fmijt, personat me invaliditet dhe
antart e bashksive jo shumic dhe grupet tjera t cenuara.30
Pengesat t cilat e vshtirsojn procesin e marrjes s dokumenteve valide jan t shumsa

dhe prfshijn, prkatsisht rrjedhin nga fakti se Kosova nuk i pranon certifikatat nga librat
amz t t martuarve t lshuara nga institucionet serbe n Kosov pas vitit 1989. pr kundr
faktit se shum qytetar t Kosovs t cilt kan lidh martes pas vitit 1989. as q kan pasur
shrbim tjetr t ofiqaris prve atij n institucionet serbe gjer n vitin 2014., apo n rastin e
Kosovs veriore, gjer n muajin dhjetor 2016., kur pr her t par n Komunat Zubin Potok,
Zvean deh Leposaviq jan themeluar shrbimet e ofiqaris n sistemin kosovar31. Mirpo,
madje edhe kto shrbime t reja veprojn vetm me kapacitet t kufizuar dhe nuk u ofrojn t
gjitha shrbimet qytetarve.
Hapja e urs kryesore n Ibr pr komunikacion ose tiketa ngjitse prmbi pjesve
relevante t targave, pak do tu shrbejn qytetarve, afaristve apo studentve nga veriu i
Kosovs t cilt nuk mund t udhtojn m tutje nga ur dhe t marrin pjes n jetn
ekonomike, shoqrore dhe politike t pjess tjetr t Kosovs sepse nuk posedojn
letrnjoftimin apo patent shoferin kosovar.
Pr problemin
Dokumentet identifikues dhe t udhtimit jan parakusht pr lvizjen elir t qytetarve

gjithkah n bot. N territorin e Kosovs momentalisht ekzistojn tri lloje t dokumenteve t
tilla:
Dokumentet identifikuese dhe t udhtimit t cilat i lshojn institucione serbe pr
qytetart e vet n Kosov dhe cila evidentohen n njrin nga qytetet t Kosovs
Dokumentet identifikuese dhe t udhtimit t cilat i lshojn institucione serbe, e t cilat
evidentohen n ndonjrin prej qyteteve n Serbi
Dokumentet identifikuese dhe t udhtimit t cilat i lshojn institucione kosovare
Grupi i par i dokumenteve n Kosov trajtohen si jo legal, por si rezultat i marrveshjes
nga viti 2011. Letrnjoftimet t cilat i lshojn institucionet serbe pr qytetart n Kosov dhe
t cilat evidentohen n ndonjrin prej qyteteve n Kosov, mund t shfrytzohen me rastin e
e_registre/10717
16
hyrjes dhe daljes32 nga Kosova, si dhe n veri t Kosovs ku jan n prdorim t gjer. Kto
dokumente do t duhej gradualisht t zvendsohen me dokumentet kosovare, mirpo, pr
shkak t pengesave motive por edhe ato administrative, ky proces zgjatet. Situata sht e njjt
edhe me patent shofert t cilat i lshojn institucionet serbe pr qytetart e vet q kan
vendqndrimin n Kosov, me t cilat nuk sht e mundur marrja pjes n komunikacion jasht
katr komunave veriore me popullsi shumic serbe. M n fund, ndr kt grup t dokumenteve
jan edhe pasaportat t cilat MPB serbe i lshon pr qytetart serb me vendbanim n Kosov
(kto pasaporta i lshon Drejtoria speciale e MPB, Drejtoria Koordinuese dhe pasaportat e
lshuara nga ana e ktyre institucioneve jan t prjashtuara nga regjimi pa viza t lejuar
Serbis n vitin 2009.) i cili n harmoni me nenin 3 t Ligjit kosovar pr nnshtetsi33, q
definon t drejtn n nnshtetsi t dyfisht, nuk duhet t vihet n pyetje. Mjerisht, n muajin
maj2017. jan paraqitur informatat se pronaret e pasaportave t Drejtoris koordinuese jan
kthyer nga kufiri me Maqedonin nga ana e policis kufitare t Kosovs si dhe paralajmrimet
se kto pasaporte m nuk do t konsiderohet legale. Sjellja e till e pushtetit kosovar jo vetm
q paraqet shkeljen e marrveshjes me Serbin pr njohjen reciproke t dokumenteve
personale dhe shkeljen e Ligjit pr nnshtetsin, por seriozisht do t cenoi lirin e lvizjes t
qytetarve t cilt ende nuk posedojn dokumentet kosovare.
Grupi i dyt i dokumenteve jan shenj i reflektimit t domosdoshmris t qytetarve

q t gjejn zgjidhje praktike pr vshtirsit e veta. Kshtu shum qytetar zgjedhin nxjerrjen e
dokumenteve identifikuese dhe t udhtimit, t cilat evidentohet n ndonj prej qyteteve n
Serbi, prkundr asaj q vendbanimi i tyre i vrtet sht n realitet n Kosov. Qytetart
vendosin ta marrin kt hap pr shkak t vlers m t madhe t prdorimit t ktyre
dokumenteve n krahasim me dy grupet e mbetura t dokumenteve, sepse kshtu marrin
patent shoferet dhe letrnjoftimet t cilat jan t vlefshme n tr territorin e Kosovs, por
edhe pasaporta pa viza.
M n fund, grupi i fundit i dokumenteve, dokumentet t cilat i lshon pushteti kosovar

jan t vlefshm n tr territorin e Kosovs dhe Serbis (prve pasaportave kosovare t cilat
nuk pranohen si dokumentet t udhtimit nga ana e Serbis, por edhe nga disa vende tjera) dhe
t cilt jan nn obligimin e lshimit t vizs.
32Dhe at n vendkalimet Brnjak dhe Jarinje, ndrsa n vendkalimet tjera kryesisht nuk sht e mundur t
kalohet, por ekzistojn shembujt kur njerzit kan kaluar kto vendkalime me letrnjoftimet serbe q
evidentohen n ndonj prej qyteteve n Kosov.
df
17
N tryezn e rrumbullakt t organizuar n Mitrovicn veriore n muajin shkurt 2017.,

pr problemet me t cilt qytetart kryesisht t kombit serb34 n Kosov ballafaqohen me
rastin e realizimit t drejtave n dokumentet identifikuese dhe t udhtimit, shefi i shrbimit
pr regjistrimin civil t komuns s Mitrovic Veriore ka theksuar se t gjitha problemet e
qytetarve me rastin e qasjes dokumenteve personale rrjedhin nga fakti se shrbimet kosovare
nuk mund ti pranojn certifikatat nga librat amz t t martuarve t lshuara nga institucione
serbe pas vitit 1989. (gj q nuk vlejn edhe pr certifikatat nga librat amz t t lindurve).
Mospranimi i martesave krijon problemet e llojeve vijuese:
Qytetart e Serbis t martuar me qytetart e Kosovs nuk mund t aplikojn

pr nnshtetsi t Kosovs35.
Qytetaret e Kosovs t martuara sipas sistemit serb, e t cilat pas martess kan
ndryshuar mbiemrin mund ti marrin dokumentet kosovare vetm n emrin e
tyre t gjinis, q don t thot se efektivisht kan dy identitete n sisteme t
ndryshme36.
Fmijt njri apo t dy prindrit e s cilit nuk kan letrnjoftimin kosovar nga
arsyet e lartprmendura mund t marrin vetm certifikatn nga libri amz i t
lindurve, por jo edhe nnshtetsi.
Babait e fmijve t lindur n spitalet n Kosov apo Serbi doemos duhet t
fillojn procedurn e pranimit t fmijs s vet.
Qytetart t cilit kan m tepr se 18 vjet patjetr duhet t aplikojn pr
nnshtetsi dhe s paku njrin nga prindrit ta ket letrnjoftimin kosovar apo
t UNMIK-ut, si dhe t dorzojn provn se n Kosov jetojn m tepr se 5 vite.
Natyrisht, sht e qart se qytetart t cilt nuk mund t realizojn t drejtn pr
nnshtetsi kosovare dhe dokumentet identifikuese, nuk mund t realizojn as t drejtn pr
patent shofer, pasaport, nuk mund t realizojn t drejtn e votimit, t regjistrojn biznes,
etj.
34Problemet pr t cilat po flitet n kt dokument nuk jan vetm problemet t Serbve nga komunat
veriore, por edhe i Serbve dhe qytetar tjer t bashksive jo shumic t cilt jetojn n 10 komuna me
popullsi serbe shumic n tr Kosovn.
35N komunn Zubin Potok, deputetja e kuvendit lokal gjendet n situat absurde se sht npuns publik
i zgjedhur n Kosov, por q nuk sht nnshtetase Kosovare sepse nuk mund t aplikoi pr nnshtetsi.
N ann tjetr, ka mund t jet n listn pr zgjedhje lokale sepse n vitin 2013. serbve t Kosovs u
sht lejuar t votojn dhe t kandidohen me letrnjoftimet serbe.
36Qytetaret e Kosovs nga katr komunat veriore mbiemrin e tyre nuk do t mund ta ndryshojn as me
procedurn pr ndryshimin e emrit personal t cilat kt e lejojn pa marr parasysh n statusin

martesor, sepse nuk kan mundsi q krahas krkess pr ndryshimin e emrit personal t dorzojn edhe
tr dokumentacionin e nevojshm (si sht vrtetimi pr miratimin e tatimit n pron), gjithashtu pr
shkak t voness n implementimin e marrveshjes, n kt rast konkret, t marrveshjes pr kadastr.
18
N t njjtin diskutim, zvends ministri i punve t brendshme ka cekur se kjo ministri

mir sht e njohur me problemet e qytetarve nga veriu i Kosovs dhe ka theksuar se udhzimi
administrativ i cili kishte pr t zgjedhur problemin e pranimit t martesave dhe lshimit t
patent shoferve t vlefshme q moti sht hartuar dhe pret pr miratim. N Mars t vitit
2017. sht aprovuar udhzimi administrativ nr.02/2017 mbi procedurn pr furnizimin me
patent shoferi t Republiks s Kosovs (sic!)37, mirpo ky udhzim definon procedurat pr
zvendsimin e patent shoferve t UNMIK-ut dhe patent shoferve t RFJ-s t lshuara
gjer m 10. qershor 1999. Ky udhzim administrativ nuk paraqet kurrfar lvizje n krahasim
me udhzimin paraprak nga viti 2015.38 e as prkitazi me udhzimin nga viti 201139, s paku
kur sht n pyetje qasja e lehtsuar e qytetarve me lejet e vlefshme serbe patent shoferve t
vlefshme kosovare40.
Meq Kosova n muajin nntor 2013. dhe korrik 2014. sht pajtuar me krkesn e
bashksis serbe q n zgjedhjet lokale, e pastaj edhe ato parlamentare mund t votohet edhe
me letrnjoftimet t cilat i ka lshuar MPB i Serbis pr qytetart e vet me vendbanim n
Kosov, sht e qart se sht mundur q Kosova t caktoi edhe periudhn kohore n t ciln do
t pranoi edhe dokumente tjera t lshuara nga ana e ktyre institucioneve, n mnyr q
qytetarve tu ofrohet rasti q vrtet t integrohen dhe ti tejkalojn t gjitha vshtirsit n t
cilat hasin gjat kontaktit me administratn Kosovare.
Zgjedhjet e fundit lokale dhe ato t prgjithshme t organizuara n Kosov gjithashtu

fillojn edhe nj ortek t problemeve t Serbve kosovar, n veanti t atyre t cilt nuk mund t
realizojn t drejtn n nnshtetsi. N zgjedhjet e vitit 2013. dhe 2014. sht votuar sipas
listave t integruara zgjedhore kosovare dhe atyre serbe. Kshtu sht vepruar n mnyr q
Serbt kosovar, t cilt nuk kan pasur dokumente kosovare, t ken mundsin edhe t
kandidohn edhe t realizojn t drejtn e tyre t votimit n Kosov. N kt moment, sht e
paqart se a do t vazhdohet kjo praktik edhe n zgjedhjet e ardhshme dhe sa njerz do t
mbesin pa t drejtn e votimit po q se nuk do t vazhdohet me kt praktik.
38http://mpb-
ks.org/repository/docs/UDHEZIM_ADMINISTRATIV_(MPB)__NR._22_2015_PER_PROCEDUREN_E_APLIKI
MIT_DHE_LESHIMIT_TE_PATENTE_SHOFEREVE__PER_PERMIRESIM,_VAZHDIM,_TE_HUMBUR_DEMTUAR
,_NDERRIMIN_E_PATENTE_SHOFEREVE_TE_ISH_RFJ-se_DH.pdf
40Meq asnj ligj kosovar nuk prcakton se dokumentet t cilat Serbia ua lshon qytetarve t vet, me
vendbanim n Kosov, jan t pavlefshm ose jo legal, npunsit e policis kosovare, t cilt i hasin
vozitsit me leje t tilla, nuk mund tua lshojn flet dnimin pr posedimin e dokumentit jo legal. N
vend t saj ua shqiptojn dnimin me arsyetim se fare nuk kan poseduar patent shoferin.
19
Prfundimi:
Qeveria e Kosovs thekson se bashkveprimi i qytetarve nga katr komunat veriore me

popullsi shumic serbe sht njri nga prioritetet kryesore si i politiks s brendshme, po ashtu
edhe asaj t jashtme t Kosovs. Mirpo, n kuptimi administrativ, sistemi kosovar mbetet
plotsisht i paprgatitur t siguroi integrimin dinjitoz dhe efikas t qytetarve n shoqrin
kosovare. Gjer sa raportet e ministreshs pr dialog jan t prmbushur me akuza n llogari t
pushtetit serb, dhe ndikimit t saj prars n zbatimin e qndrimeve t dakorduara, Qeveria e
Kosovs nuk arrijn tua sigurojn qytetarve, t cilt dshiron ti integroi, qasjen pr shrbimet
themelore. Qasja shrbimeve t institucioneve kosovare sht problem i brendshm i Kosovs i
cili mund t zgjidhet leht dhe pikrisht mos suksesi q ky problem t mnjanohet, por edhe
mungesa e plot e vetdijes pr ekzistimin e problemit t till, tregon se sa Qeveria e Kosovs,
n realitet, nuk sht e interesuar t siguroi integrimin efikas t bashksis serbe.
Kur problemet e Serbve kosovar, n procesin e integrimit fillojn, prgjigja universale e
prfaqsueseve t institucioneve kosovare, por edhe i organizatave ndrkombtare, sht q
problemet e tilla duhet referuar prfaqsuesve politik t Serbve kosovar. Mosefikasiteti i
administrats publike nuk sht dhe nuk duhet t jet me interes vetm pr prfaqsuesit e
Serbve kosovar. Kualiteti dhe qasja shrbimeve publike, por edhe respektimi i t drejtave civile
sht trashgimia themelore e institucioneve demokratike dhe vler pr t ciln duhet t
prpiqen t gjith prfaqsuesit politik, pa marr parasysh prkatsin e tyre kombtare.
20
Rekomandimet:
Ministria e punve t brendshme duhet t prpunoj udhzimin administrativ, i cili do t

definoi periudhn e kufizuar kohore (jo m pak se 6 muaj) n t ciln patent shoferet
serbe dhe ekstraktet nga librat amz i t martuarve duhet t pranohen, n mnyr q
qytetarve tu mundsohet zgjidhja e t gjitha pengesave administrative me t cilat ata
ballafaqohen, tani m, me vitet t tra.
Deputett e Kuvendit t Kosovs duhet ti shfrytzojn t drejtat dhe obligimet e veta
dhe t mbikqyrin zhvillimin institucioneve me fokus t posam n qasjen shrbimeve
dhe realizimit t t drejtave themelore t qytetarve. Duhet filluar me Ministrin e
punve t brendshme dhe krkesn pr raportin detaj pr t gjitha vshtirsit e
qytetarve dhe qytetarve potencial n qasjen e dokumenteve identifikues dhe t
udhtimit.
Komisioni Evropian duhet t rishiko vlersimin e vet q kushtet teknike pr
liberalizimin e vizave jan t plotsuar. Qasja e barbart dhe efikase dokumenteve
identifikuese dhe t udhtimit duhet t jet kushti i par pr liberalizimin e vizave.
21
Antart e platforms pr analiz dhe hulumtim:
Svetlana Raki, kryetare e Platforms pr analiz dhe hulumtim nga Center for training and
development ( CTD )
Milo Timotijevi, nnkryetar i Platforms pr analiz dhe hulumtim nga AKTIV-i
Darko Stankovi, antar i Platforms pr analiz dhe hulumtimnga EOMK
Dejan Miri, antar i Platforms pr analiz dhe hulumtimsi hulumtues i pavarur
Dragana Aleksi, antare e Platforms pr analiz dhe hulumtimsi hulumtuese e pavarur
Duan Milunovi, antar i Platforms pr analiz dhe hulumtimsi hulumtues i pavarur
Igor Dai, antar i Platforms pr analiz dhe hulumtimnga Forum for a better society (FBSC)
Ivana oki, antare e Platforms pr analiz dhe hulumtimnga Qendra pr zhvillim t
potencialve njerzore
Lazar Mili, antar i Platforms pr analiz dhe hulumtimnga AKTIV-i
Lazar Raki, antar i Platforms pr analiz dhe hulumtim nga The Upgrade Society
Marko Marjanovi, antar i Platforms pr analiz dhe hulumtimnga Institute for the
development of Civil Society - Innovate-a
Marko Raki, antar i Platforms pr analiz dhe hulumtimnga Local InitiativeNorth Kosovo
LINK
Milica Andri, antare e Platforms pr analiz dhe hulumtimnga AKTIV-i
Milica orevi, antare e Platforms pr analiz dhe hulumtimnga Wake up club
Milica Raki, antare e Platforms pr analiz dhe hulumtimnga CETUS-i
Milija Bievac, antar i Platforms pr analiz dhe hulumtimnga Putokaz-i
Milo Vukadinovi, antar i Platforms pr analiz dhe hulumtimsi hulumtues i pavarur
Stevan oki, antar i Platforms pr analiz dhe hulumtim nga Qendra pr zhvillimin e
potencialeve njerzore
Veroljub Petroni, antar i Platforms pr analiz dhe hulumtim nga Qendra humane
22
About the Platform for Analysis and Research
The Platform for Analysis and Research (PAR) is an informal group that came together in
April of 2015 as part of the project Strengthening the Capacity of Civil Society to Contribute
More Effectively to the Decision-Making Process that was financed by the Office of the
European Union in Kosovo and implemented by NGO AKTIV from Mitrovica e Veriut/Severna
Mitrovica and The Centre for Peace and Tolerance in Graanic/Graanica. Initially, PAR
counted fourteen (14) civil society organisations from four Serbian-majority municipalities in
north Kosovo and 25 of their members. PAR was formed with the goal(s):
To conduct research in all areas that are of importance to the quality of life of Serbian
and other minority communities in Kosovo
For every member present and promote the results of research carried out in
accordance with their personal potential and availability of funds
To analyse and research practical politics on the local and central levels of government
Prepare practical policy proposals and recommendations that will lead to positive
changes in legislation
Carry out advocacy for specific solutions in the area of practical policies that affect
members of non-majority communities, either independently or in cooperation with
certain groups of people.
The issuing of joint statements and positions towards issues that are of interest for the
Serbian community in Kosovo
Upon the projects completion, PAR underwent a re-organisation and counts eleven (11)
organisations and six (6) individual researchers as members. Currently, PAR is financed by
funds from SlovakAID and the Office of the European Union in Kosovo.
About the document:
This document is designed as a policy memo addressed towards the members of the
Committee on Internal Affairs, Security and Supervision of the Kosovo Security Force, in order
to achieve broader participation of civil society organizations from four Serb-majority
municipalities of northern Kosovo (Mitrovica e Veriut/Severna Mitrovica, Zvean/Zvean,
Leposaviq/Leposaviand ZubinPotok) in the work of the Kosovo Assembly. The intention of the
23
document is to illustrate to the lawmakers the difficulties in accessing personal and travel
documents valid in Kosovo.
The document was drafted by the members of Platform for Analysis and Research with
special dedication of Marko Raki from Local Initiative North Kosovo - LINK. The document was
created as part of the project Increasing the Participation of Serbian CSOs in the Work and
Monitoring of Parliamentary Committees funded by European Union Office in Kosovo through
Kosovar Civil Society Foundation and implemented by NGO AKTIV from Mitrovica e
Veriut/Severna Mitrovica.
24
Access to documents in Kosovo: the main obstacle to

the integration of non-majority communities
Freedom of movement in Kosovo is a human right that has been under discussion since
the end of the conflict. The issue of freedom of movement has been in the focus for decades, and
progress is noticeable but slow. Freedom of movement initially was part of technical
negotiations, and then it became a matter of negotiations at a higher political level in Brussels.
Freedom of movement in Brussels was discussed in:
201141 during the so-called technical phase of negotiations on the agreement on

freedom of movement42
201243 in the agreement on Integrated Border Management44
201345, when the agreement of 2011 was revised, and for the first time estimated by
both parties, for the benefit of the citizens, because the agreement has led to mutual
recognition of vehicle insurance policy46 and a significant reduction of travel expenses
for citizens
2015 when the revitalization of the main bridge47 over the Ibar River that separates
North and South Mitrovica and administrative separation of these two municipalities
was agreed
2016, when the agreement from 2011 was revised for the second time, referring to
license plates48 and reregistration of vehicles in Kosovo to RKS and KS plates.
However, when it comes to the freedom of movement within Kosovo itself, the political
agreements, their revisions and delay of implementation are not the only factors of limitation.
Freedom of movement in Kosovo is conditioned by much more important preconditions,
primarily by:
Subjective feeling of citizens security

Administrative requirements for free movement (personal documents)
43http://www.politika.rs/sr/clanak/241674/Politika/Integrisano-upravljanje-na-prelazima-do-10-decembra
25
Subjective sense of the citizens security is a process that must flow naturally and is
conditioned by the substantial changes in social patterns, by strengthening of the institutions of
executive and judicial authorities and the degree of tolerance of the entire society. On the other
hand, administrative requirements are a problem that is easy to solve.
As defined by the Constitution, Kosovo represents a multi-ethnic society, and one of the
priorities of the domestic and foreign policies of the Government of Kosovo is integration of the
majority Serbian citizens of Northern Kosovo into the broader Kosovo society. The Government
intends to integrate minority communities in society through a whole set of contemporary and
liberal laws that protect the rights of non-majority communities, but also through the process of
negotiations with Belgrade in order to disband Serbian institutions and to establish Kosovo
institutions in this part of Kosovo. After seven years of negotiations in Brussels, significant
changes are evident as a result of this process. However, each change occurs slowly with limited
impacts on quality of citizens lives, and that is why the whole process arises suspicion among
people. On the other side, while the citizens of four northern Serb-majority municipalities face
institutional chaos of partially disbanded Serbian and partially formed Kosovo institutions, two
sides (Belgrade, Pristina) accuse each other of blocking the agreement.
Political agreements from Brussels include difficult political compromises, but there are
problems of ordinary citizens that Government of Kosovo can solve independently, quickly and
without endangering their own status. Community of four northern municipalities is facing a
violation of the most fundamental civil rights because Kosovo government hinders extraction of
identification documents, and consequently of all other documents.
Access to identity documents is not only a civil right but also a prerequisite for the
inclusion of communities in any administrative and legal system. Impeding access to documents
with complicated administrative procedures and requirements, the government sends a
message to Kosovo Serbs that they are not desirable in Kosovo society. In addition, with more
frequent discussions on the conditions for visa liberalization for the citizens of Kosovo, it should
be noted that the access to identification documents represents one of the technical
requirements for Kosovo, explicitly stated in the document that defines steps that Kosovo
government should take. One of those conditions is:
Provide full and effective access to travel and identity documents for all citizens
of Kosovo, including women, children, persons with disabilities and members of
minority communities and other vulnerable groups49.
26
Impediments that hinder the process of obtaining valid documents are numerous and
stem from the fact that Kosovo does not recognize marriage certificates issued by Serbian
institutions in Kosovo since 1989. However, many citizens of Kosovo who formed a marital
union after 1989.did not have Civil Registry Offices, except those in Serbian institutions until
2014., or in the case of northern Kosovo until December 2016, when Civil Registry Offices were
formed in municipalities of ZubinPotok, Zvean/Zveanand Leposavi/ Leposaviq50. However,
these new departments of administration have a limited scope of work and do not offer the
citizens all required services.
The opening of main bridge over the Ibar River for traffic will not be of much
importance to citizens, businessmen or students in northern Kosovo who are unable to travel
further than the bridge and participate in economic, social and political life of the rest of Kosovo
because they do not have Kosovo Identity Card or a driving license.
On the issue
Identity and travel documents are a prerequisite for the free movement of citizens all
over the world. On the territory of Kosovo currently there are three types of such documents:
Identity and travel documents issued by Serbian institutions for its citizens in
Kosovo, issued in some of the cities in Kosovo
Identity and travel documents issued by Serbian institutions, issued in some of
the cities in Serbia
Identity and travel documents issued by the Kosovo institutions
The first group of documents in Kosovo are treated as illegal, but as a result of the
agreement in 2011., identity cards issued by the Serbian institutions can be used when entering
or leaving Kosovo51, and in the north of Kosovo, where they are widely used. These documents
should be gradually replaced with Kosovo documents, however, due to the emotional, as well as
administrative obstacles, the process is stalling. The situation is similar with driving licenses
issued by Serbian institutions for its citizens who have permanent residence in Kosovo; with
these driving licenses it is not possible to participate in traffic outside the four northern
municipalities. This group of documents include passports issued by Serbian MUP (Ministry of
Internal Affairs) for Serbian citizens with residence in Kosovo (these passports are issued by
e_registre/10717
51 This is true of Brnjak and Jarinje crossings, and when it comes to other crossings, usually it is
impossible to enter or exit Kosovo with Serbian ID cards issued on a city in Kosovo, but there have been
exception to this rule.
27
special department of MUP, Coordination Directorate, and its passports are excluded from visa-
free regime given to Serbian citizens in 2009); In accordance with Article 3 of Law on
Citizenship of Kosovo52, which defines the right to dual citizenship of Kosovo citizens, the
validity of Coordination Directorate passports should not be brought into question as
Coordination Directorate is a not a parallel Serbian institution in Kosovo but a central-level
institution providing services to its citizens residing in Kosovo. Unfortunately, in May 2017,
there appeared some information that people with passports issued by Coordination
Directorate, have been returned from border with Macedonia by Kosovo border police. This
incident was followed by the announcement that these passports will no longer be considered
legal. Such a move of the Kosovo authorities is not only a violation of the agreement with Serbia
on mutual recognition of identity documents and violation of the Law on Citizenship, but it will
seriously jeopardize the freedom of movement of citizens who do not possess Kosovo
documents.
The second group of documents reflects the necessity of citizens to seek solutions to
their difficulties. Many people choose to take identity and travel documents issued by some city
in Serbia, despite the fact that they reside in Kosovo. Citizens are deciding to take this action due
to the higher value of these documents, with respect to the other two groups of documents. So
people get driving licenses and identity cards which are valid on the entire territory of Kosovo,
and visa-free passports, as well.
Finally, the last group of documents, the documents issued by the Kosovo authorities are
valid throughout the territory of Kosovo and Serbia (except for Kosovo passports which are not
recognized as a travel document by Serbia, and some other countries and who are bound by the
issuance of visas).
At the round table held in Severna Mitrovica/ MitrovicVeriore, on February 2017, on

the problems that citizens of the Serbian nationality53 face in exercising their rights to identity
and travel documents, Head of the Civil Registration service of municipality of Severna
Mitrovica/MitrovicVeriore, said that all problems of citizens in accessing personal documents,
stem from the fact that the Kosovo services are unable to recognize marriage certificates issue
by Serbian institution after 1989 (that is not the case with birth certificates). Lack of
recognition of marriages results in the following types of problems:
df
53The problems discussed in this document are not just a problem of Serbs from northern municipalities,
but also of Serbs and citizens of other non-majority communities living in the 10 municipalities
throughout Kosovo.
28
Serbian citizens married to citizens of Kosovo cannot apply for citizenship of

Kosovo54.
Women of Kosovo, who married in Serbian system and changed their last name
after marriage, can get Kosovo documents only with their maiden name and are
forced to hold two identities in different systems55.
Children whose parents do not have Kosovo identity card can only get birth
certificate but not citizenship.
Fathers of children born in hospitals in Kosovo or Serbia must initiate the
recognition procedure of their child.
Citizens who are older than 18 years must apply for citizenship and have at least
one parent with Kosovo or UNMIK ID card and to submit evidence that they live
in Kosovo for more than 5 years.
It is obvious that citizens, who cannot exercise their right to Kosovo's citizenship and
identity documents, cannot exercise their right to a driving license, passport, or right to vote,
register a business, etc.
On the same debate, the Deputy Minister of Interior said that ministry is well aware of
all the problems of the citizens in northern Kosovo and pointed out that the administrative
instruction, which would solve the problem of marriages recognition and of valid driving
licenses, is awaiting approval. The Administrative Instruction 02/2017 on the procedure for
driving license of the Republic of Kosovo56 was approved on March, 2017. However, this
instruction defines procedures for replacing UNMIK driving licenses, and driving licenses of FRY
issued until 10 June, 1999. This administrative instruction does not represent any progress
compared to the previous instruction of 201557 or, to instruction from 201158; it does not
facilitate the access of citizens with valid Serbian drivers licences to valid Kosovo driving
licenses59.
54 In the municipality of ZubinPotok, councillor of the local assembly is in an absurd situation; she is an
elected public official in Kosovo but not citizen of Kosovo, so she can not apply for citizenship. On the
other hand, she was on the list for the local elections, because in 2013, Kosovo Serbs could vote with
Serbian identity cards.
55 Female citizens of Kosovo in four northern municipalities would not be able to change their last name,
because they are unable to submit all necessary documents along with request for change of the name (
such as confirmation of property tax payment); this problem occurs due to delays of the implementation
of the agreements, in this particular case, it is problem of non-implementation of the cadastre agreement.
57http://mpbks.org/repository/docs/UDHEZIM_ADMINISTRATIV_(MPB)__NR._22_2015_PER_PROCEDUR
EN_E_APLIKIMIT_DHE_LESHIMIT_TE_PATENTE_SHOFEREVE__PER_PERMIRESIM,_VAZHDIM,_TE_HUMBU
R_DEMTUAR,_NDERRIMIN_E_PATENTE_SHOFEREVE_TE_ISH_RFJ-se_DH.pdf
59 Since there is no law in Kosovo that specifies that the documents issued by Serbia to its citizens
residing in Kosovo are invalid or illegal, Kosovo police officers cannot write a fine to drivers who have
29
On November 2013 and July 2014, Kosovo approved the request of the Serbian
community that identity cards issued by the MUP of Serbia for its citizens residing in Kosovo,
can be used for voting at the local, and then parliamentary elections in Kosovo. It is clear that
Kosovo can determine time period in which it will accept other documents issued by these
institutions, in order to provide citizens a chance to integrate and overcome all the difficulties
they face in contact with the Kosovo administration.
Most recent local and general elections that were organized in Kosovo triggered another
avalanche of problems for Kosovo Serbs, especially for those who cannot exercise their right to
citizenship. In the elections of 2013 and 2014 integrated Kosovo and Serbian voter lists were in
use. This was done in order to offer a chance for Kosovo Serbs who did not have Kosovo
documents to run for elections and exercise their voting rights in Kosovo. It remains unclear
whether this practice will continue and how many people will lose their voting rights if it does
not continue.
this type of licence; instead they write a fine with an explanation that they did not have driving licence at
all.
30
Conclusion
Government of Kosovo points out that one of the main priorities of both, domestic and
foreign politics of Kosovo is integration of citizens from four northern municipalities with Serb-
majority population. However, administratively speaking, the Kosovo system remains
completely unprepared to provide efficient integration of citizens into Kosovo society. While the
reports of the Minister for Dialogue are full of accusations against the Government of Serbia and
its disruptive impact on the implementation of agreed, at the same time, the Government of
Kosovo is failing to provide basic services for citizens whose integration is one of main
priorities. Access to services of Kosovo institutions is an internal problem of Kosovo which is
easily manageable, and failure to eliminate this problem as well as the complete lack of
awareness that this problem exists, are indicators of how Kosovo government shows no interest
in ensuring the effective integration of the Serbian community.
The universal response of representatives of Kosovo institutions as well as international

representatives about the problem arising in the process of integration, is that the issue should
be managed by political representatives of Kosovo Serbs. The inefficiency of public
administration is not and should not be of interest only to the representatives of Kosovo Serbs.
The most fundamental achievements of democratic institutions are quality and access to public
services but also the respect for civil rights; the achievement of these standards should be the
objective of all political representatives, regardless of the ethnicity.
31
Recommendations
The Ministry of Internal Affairs should develop an administrative instruction that

will define a limited period of time (not less than 6 months) during which Serbian
driving licenses and marriage certificates will be recognized in order for citizens to
resolve all administrative obstacles they faced for years.
Kosovo Assembly members should use their right and obligation in order to monitor
the development of institutions with particular focus on access to the services and
exercise of the most fundamental civil rights. The starting point should be The
Ministry of Internal Affairs and the request for a detailed report of all the citizens
problems in access to identity and travel documents.
The European Commission should revise its assessment that the technical
requirements for visa liberalization have been fulfilled. The first condition for visa
liberalization should be equal and effective access to identity and travel documents.
32
Members of Platform for Analysis and Research:
Svetlana Raki, President of Platform for Analysis and Research from Center for Training and
Development (CTD)
Milo Timotijevi, Vice President of Platform for Analysis and Research from NGO AKTIV
DarkoStankovi, member of Platform for Analysis and Research from EOMK
Dejan Miri, member of Platform for Analysis and Researches independent researcher
Dragana Aleksi, member of Platform for Analysis and Researches independent researcher
Duan Milunovi, member of Platform for Analysis and Researches independent researcher
Igor Dai, member of Platform for Analysis and Research from Forum for a better society
(FBSC)
Ivana oki, member of Platform for Analysis and Research from Centre for Development of
Human Potentials
Lazar Mili, member of Platform for Analysis and Research from NGO AKTIV
Lazar Raki, member of Platform for Analysis and Research from The Upgrade Society
Marko Marjanovi, member of Platform for Analysis and Research from Institute for the
Development of Civil Society Innovate-a
Marko Raki, member of Platform for Analysis and Research from Local Initiative North Kosovo
LINK
Milica Andri, member of Platform for Analysis and Research from NGO AKTIV
Milica orevi, member of Platform for Analysis and Research from Wake Up Club
Milica Raki, member of Platform for Analysis and Research from CETUS
Milija Bievac, member of Platform for Analysis and Research from Youth Association Putokaz
Milo Vukadinovi, member of Platform for Analysis and Researches independent researcher
Stevan oki, Platform for Analysis and Research from Centre for Development of Human
Potentials
Veroljub Petroni, Platform for Analysis and Research from Human Centre
33
Projektom koji finansira EU, upravlja
Kancelarija Evropske unije na Kosovu i
AK IV
sprovodi Kosovska fondacija za civilno drutvo

Pristup Ličnim I Putnim Dokumentima

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pristup Ličnim I Putnim Dokumentima

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Platform for Analysis and Research

Pristup dokumentima na Kosovu:

Qasja dokumenteve n Kosov:

Access to documents in Kosovo:

O Platformi za analizu i istraivanje: ...................................................................................................... 2

lanovi Platforme za analizu i istraivanje:........................................................................................ 11

Mbi Platformn pr analiz dhe hulumtim: ........................................................................................ 12

Antart e platforms pr analiz dhe hulumtim: ........................................................................... 22

About the Platform for Analysis and Research .................................................................................. 23

About the document: ................................................................................................................................... 23

Members of Platform for Analysis and Research:............................................................................. 33

O Platformi za analizu i istraivanje:

Platforma za analizu i istraivanje1 je neformalna grupaoformljena aprila 2015. U sklopu

Sprovodi istraivanja u svim oblastima koje su od vanosti za kvalitet ivota srpske i

Po zavretku projekta PAI se reorganizovala i od oktobra 2016. broji 11 organizacija i 6

Dokument je osmiljen kao prikaz praktine politike namenjen poslanicima Odbora za

poslanicima probleme sa kojima se graani susreu u pristupu identifikacionim i putnim

Dokument su izradili lanovi Platforme za analizu i istrivanje sa posebnim zalaganjem

Pristup dokumentima na Kosovu: glavna

Sloboda kretanja na Kosovu je ljudsko pravo o kojem se diskutuje jo od zavretka

2011.2 tokom takozvane tehnike faze pregovora u sporazumu o slobodi kretanja3

Ustav Kosovo definie kao multietniko drutvo, a jedan od prioriteta i unutranje i

Politiki sporazumi iz Brisela obilati su tekim politikim kompromisima, meutim,

Pristup identifikacionim dokumentima nije samo graansko pravo ve i preduslov za

Prepreke koje oteavaju proces dobijanja validnih dokumanata su brojne i ukljuuju

Potok, Zvean i Leposavi oformljene matine slube u kosovskom sistemu11. Meutim, ak i

Identifikaciona i putna dokumenta preduslov su za slobodno kretanje graana svuda u

informacije da su imaoci pasoa koordinacione uprave vraeni sa granice sa Makedonijom od

Druga grupa dokumenata su odraz neophodnosti graana da potrae praktina reenja

Na okruglom stolu organizovanom u Severnoj Mitrovici februara 2017. o problemima sa

Graani Srbije udati/oenjeni graanima Kosova ne mogu aplicirati za

Naravno, jasno je da graani koji ne mogu da ostvare pravo na kosovko dravljanstvo i

Na istoj diskusiji, zamenik ministra unutranjih poslova naveo je i da je ovo ministarstvo

Kada se problemi kosovskih Srba u procesu integracije pokrenu, univerzalni odgovor

Ministarstvo unutranjih poslova treba izraditi administrativno uputstvo koje e

lanovi Platforme za analizu i istraivanje:

Svetlana Raki, predsednica Platforme za analizu i istraivanje iz Centra za trening i

Mbi Platformn pr analiz dhe hulumtim:

T zbatoi hulumtimet n t gjitha lmit t cilat jan t rndsishme pr jetn kualitative

N harmoni me qasjen n mjete dhe mundsive personale t secilit nga antart

T prgatis propozimet e politikave praktike dhe rekomandimeve t cilt do t shpien

T zbatojn iniciativat pr avokimin e zgjidhjeve t caktuara n lmin e politikave

T paraqet komunikata t prbashkta dhe qndrimet ndaj shtjeve t cilat jan me

Dokumenti sht i menduar si pasqyr e politiks praktike i dedikuar deputetve t

Kosovs. Qllimi i dokumentit sht t ju ilustroi deputetve problemet me t cilat qytetart

Dokumentin e kan prpiluar antart e Platforms pr analiz dhe hulumtim me

Qasja dokumenteve n Kosov: pengesa kryesore

Liria e lvizjes n Kosov sht e drejt njerzore pr t ciln po diskutohet q nga

2011.22 gjat t ashtuquajturs faz teknike t negociatave n marrveshjen pr lirin e

Tu sigurohet qasja e plot dhe efikase n dokumentet e udhtimit dhe identifikimit t

Pengesat t cilat e vshtirsojn procesin e marrjes s dokumenteve valide jan t shumsa

Dokumentet identifikues dhe t udhtimit jan parakusht pr lvizjen elir t qytetarve

Grupi i dyt i dokumenteve jan shenj i reflektimit t domosdoshmris t qytetarve

M n fund, grupi i fundit i dokumenteve, dokumentet t cilat i lshon pushteti kosovar

N tryezn e rrumbullakt t organizuar n Mitrovicn veriore n muajin shkurt 2017.,

Qytetart e Serbis t martuar me qytetart e Kosovs nuk mund t aplikojn

procedurn pr ndryshimin e emrit personal t cilat kt e lejojn pa marr parasysh n statusin

N t njjtin diskutim, zvends ministri i punve t brendshme ka cekur se kjo ministri

Zgjedhjet e fundit lokale dhe ato t prgjithshme t organizuara n Kosov gjithashtu

Qeveria e Kosovs thekson se bashkveprimi i qytetarve nga katr komunat veriore me

Ministria e punve t brendshme duhet t prpunoj udhzimin administrativ, i cili do t

Antart e platforms pr analiz dhe hulumtim:

About the Platform for Analysis and Research