Nguyen Ly Ke Toan - Doan Quang Thieu - 01 - noPW

I H C THI NGUYN
TR NG I H C KINH T & QU N TR KINH DOANH

Ch bin: TS. on Quang Thi u
GIO TRNH
NGUYN L K TON
NH XU T B N TI CHNH
M CL C
Trang
Ch ng I
IT NG, NHI M V V PH NG PHP K TON
I. KHI NI M K TON V S PHT TRI N C A K
TON................................................................................................... 7
1. Khi ni m k ton............................................................................. 7
2. Vi nt v s pht tri n c a k ton.................................................. 9
II M T S KHI NI M V NGUYN T C K TON C
TH A NH N.................................................................................... 10
1. M t s khi ni m v gi nh ......................................................... 11
2. M t s nguyn t c k ton .............................................................. 13
III. I T NG C A K TON .................................................... 17
1. S hnh thnh ti s n c a doanh nghi p ......................................... 18
2. S v n ng c a ti s n trong ho t ng kinh doanh ..................... 22
IV. NHI M V , YU C U V C I M C A CNG TC
K TON .......................................................................................... 25
1. c i m c a k ton...................................................................... 25
2. Nhi m v c a k ton ..................................................................... 26
3. Yu c u i v i cng tc k ton.................................................... 26
V. CC PH NG PHP C A K TON ...................................... 28
1. Ph ng php ch ng t k ton ....................................................... 29
2. Ph ng php tnh gi ...................................................................... 30
3. Ph ng php i ng ti kho n ...................................................... 30
4. Ph ng php t ng h p v cn i k ton...................................... 30
Ch ng II
CH NG T K TON V KI M K
I. CH NG T K TON ............................................................... 32
1. Khi ni m v ch ng t k ton....................................................... 32
2. M t s quy nh chung v ch ng t k ton................................... 33
3. Phn lo i ch ng t k ton ............................................................. 34
4. Ki m tra v x l ch ng t k ton ................................................ 37
1
5. Danh m c ch ng t k ton doanh nghi p ..................................... 40
II. KI M K TI S N .................................................................... 43
1. N i dung cng tc ki m k ............................................................. 43
2. Tc d ng c a ki m k ..................................................................... 44
3. Phn lo i ki m k............................................................................ 45
4. Th t c v ph ng php ti n hnh ki m k.................................... 45
Ch ng III
TNH GI IT NG K TON
I. PH NG PHP TNH GI ....................................................... 48
1. Khi ni m v ngh a c a ph ng php tnh gi ............................ 48
2. Yu c u v nguyn t c tnh gi....................................................... 49
II. TNH GI M T S IT NG K TON CH Y U .... 51
1. Tnh gi ti s n c nh................................................................... 51
2. Tnh gi v t t , hng ho mua vo.................................................. 53
3. Tnh gi thnh s n ph m hon thnh .............................................. 56
4. Tnh gi th c t v t t , s n ph m, hng ho xu t kho .................... 58
Ch ng IV
T NG H P V CN I K TON
I. PH NG PHP T NG H P V CN I K TON ........ 64
1. Khi ni m ph ng php t ng h p v cn i k ton .................... 64
2. ngh a c a ph ng php t ng h p v cn i k ton.................. 64
II. M T S BO CO K TON T NG H P V CN I . 65
1. B ng cn i k ton....................................................................... 66
2. Bo co k t qu ho t ng kinh doanh........................................... 78
3. Bo co l u chuy n ti n t .............................................................. 85
Ch ng V
TI KHO N V GHI S KP
I. TI KHO N.................................................................................. 91
1. Khi ni m, n i dung v k t c u c a ti kho n................................ 91
2
2. Phn lo i ti kho n.......................................................................... 94
II. H TH NG TI KHO N K TON DOANH NGHI P
HI N HNH ................................................................................... 101
1. H th ng ti kho n k ton ........................................................... 101
2. K t c u chung c a cc lo i ti kho n trong h th ng ti kho n ... 113
3. Ti kho n t ng h p v ti kho n phn tch................................... 117
4. M i quan h gi a ti kho n t ng h p v ti kho n phn tch....... 118
III. GHI S KP ............................................................................ 120
1. Khi ni m...................................................................................... 120
2. nh kho n k ton....................................................................... 123
3. Tc d ng c a ph ng php ghi s kp ......................................... 127
Ch ng VI
K TON CC QU TRNH KINH DOANH CH Y U
I. K TON QU TRNH CUNG C P ...................................... 130
1. Khi ni m...................................................................................... 130
2. Nhi m v k ton qu trnh cung c p ........................................... 130
3. M t s ti kho n ch y u s d ng h ch ton trong qu trnh cung
c p..................................................................................................... 130
4. nh kho n m t s nghi p v kinh t pht sinh ch y u.............. 131
5. S k ton ................................................................................ 133
II. K TON QU TRNH S N XU T...................................... 137
1. Khi ni m...................................................................................... 137
2. Nhi m v k ton qu trnh s n xu t ............................................ 137
3. M t s ti kho n s d ng ch y u trong h ch ton qu trnh s n
xu t ................................................................................................... 138
4. nh kho n cc nghi p v kinh t pht sinh................................. 139
5. S k ton ................................................................................ 141
III. K TON QU TRNH TIU TH S N PH M V XC
NH K T QU KINH DOANH ................................................. 146
1. Khi ni m...................................................................................... 146
2. Cc ph ng php tiu th s n ph m............................................. 146
3. Nhi m v c a k ton qu trnh tiu th v xc nh k t qu kinh
doanh................................................................................................. 147
3
4. M t s ti kho n s d ng ch y u trong qu trnh tiu th .......... 147
5. nh kho n cc nghi p v kinh t pht sinh:................................ 148
6. S k ton ................................................................................ 152
IV K TON MUA BN HNG HA V XC NH K T
QU KINH DOANH...................................................................... 158
1. Khi ni m...................................................................................... 158
2. Nhi m v c a k ton ................................................................... 158
3. Ti kho n s d ng h ch ton ................................................... 159
4. nh kho n cc nghi p v kinh t pht sinh................................. 159
5. S k ton ................................................................................ 164
Ch ng VII
CC PH NG PHP KI M TRA S LI U K TON
I. B NG CN I S PHT SINH (B NG CN I TI
KHO N).......................................................................................... 171
1. N i dung v k t c u c a b ng cn i s pht sinh ...................... 171
2. Ph ng php l p b ng .................................................................. 172
3. Tc d ng c a b ng cn i s pht sinh ....................................... 173
II. B NG I CHI U S PHT SINH V S D KI U BN
C .................................................................................................... 173
1. N i dung v k t c u ...................................................................... 173
2. Ph ng php l p b ng .................................................................. 174
III. B NG T NG H P S LI U CHI TI T (B NG CHI TI T
S D V S PHT SINH)......................................................... 175
1. N i dung v k t c u c a b ng t ng h p s li u chi ti t ................ 175
2. M t s b ng t ng h p s li u chi ti t p d ng ph bi n............... 176
Ch ng VIII
S
K TON, K THU T GHI S V
HNH TH C K TON
I. S K TON V K THU T GHI S K TON............... 185
1. Nh ng v n chung v s k ton ............................................... 185
2. Cc lo i s k ton........................................................................ 185
4
3. K thu t ghi s v ch a s k ton ............................................... 189
II. CC HNH TH C K TON................................................. 198
1. Hnh th c Nh t k S ci.............................................................. 199
2. Hnh th c k ton nh t k chung .................................................. 203
3. Hnh th c k ton Ch ng t ghi s ............................................... 207
4. Hnh th c k ton nh t k ch ng t .............................................. 214
5. Hnh th c k ton trn my vi tnh ............................................... 219
Ch ng IX
T CH C B MY K TON N V KINH T C S
I. NH NG V N CHUNG V T CH C B MY K
TON............................................................................................... 221
1. Nguyn t c t ch c v nhi m v c a b my k ton .................. 221
2. C c u t ch c phng k ton....................................................... 222
3. Quan h gi a phng k ton v i cc phng ch c n ng khc........ 229
II. CC HNH TH C T CH C B MY K TON............ 230
1. Hnh th c t ch c b my k ton t p trung................................. 230
2. Hnh th c t ch c k ton phn tn .............................................. 231
3. Hnh th c t ch c k ton v a t p trung v a phn tn................. 233
III. K TON TR NG V KI M TRA K TON............... 233
1. K ton tr ng .............................................................................. 233
2. Ki m tra k ton............................................................................ 236
TI LI U THAM KH O.............................................................. 239
5
L I NI U
Nguyn l k ton l mn h c trang b cho sinh vin cc ki n th c

v khi ni m c b n v k ton lm c s h c t p v nghin c u cc
mn h c trong cc chuyn ngnh k ton, kinh t . Nh n th c r vai tr
quan tr ng c a mn h c ny, Khoa K ton Tr ng i h c Kinh t v
Qu n tr kinh doanh i h c Thi nguyn t ch c bin so n Gio
trnh Nguyn l k ton.
Gio trnh Nguyn l k ton c bin so n trn tinh th n k
th a v pht huy nh ng u i m c a m t s gio trnh nguyn l k
ton, ph h p v i c i m ng i h c, c bi t l cc sinh vin vng
trung du mi n ni. Cch trnh by c a gio trnh d hi u, t n gi n
n ph c t p, t ng thng d ng. ng i h c d h c t p, nghin c u
v trnh trng l p v i cc mn k ton chuyn su, gio trnh ch a
c p n ph n thu GTGT.
Tham gia bin so n gio trnh g m cc gi ng vin: TS. on
Quang Thi u - Ch bin, ng th i bin so n cc ch ng I, II, III, V,
VI, VII.
- ThS m Ph ng Lan - Tr ng b mn K ton t ng h p, bin
so n ch ng VIII.
- ThS Nguy n Th Tun - Ph tr ng b mn K ton doanh
nghi p, bin so n ch ng IV.
- Ths ng Th D u - Ph tr ng b mn K ton t ng h p, bin
so n ch ng IX.
M c d c nhi u c g ng, nh ng do h n ch v m t th i gian
v l l n xu t b n u tin nn cu n gio trnh khng trnh kh i thi u
st. Cc tc gi mong nh n c cc ki n c gi tr l n xu t b n
sau cu n gio trnh c hon thi n h n.
Xin trn tr ng c m n!
TM. T p th tc gi
TS. on Quang Thi u
6
Ch ng I
IT NG, NHI M V
V PH NG PHP K TON
I. KHI NI M K TON V S PHT TRI N

C A K TON
1. Khi ni m k ton
ng v ph ng di n kinh t , ai lm vi c g c ng u nh n c
m t kho n th lao v s s d ng s ti n ny mua nh ng v t d ng
c n thi t cho i s ng hng ngy. D khng m s sch theo di
nh ng s thu, chi ny chng ta v n c n bi t thu vo bao nhiu, chi
ra bao nhiu v cn l i bao nhiu. N u s chi l n h n s thu chng ta
ph i ngh cch t ng thu hay gi m chi. Ng c l i n u s thu l n h n
s chi, chng ta s ph i ngh cch s d ng s th ng d sao cho c hi u
qu nh t. Chnh v th m chng ta c n ph i c thng tin ti chnh
lm c n c cho cc quy t nh.
T ng t nh trn, cc nh qu n l c a m t doanh nghi p hay c a
m t c quan nh n c c ng c n c nh ng thng tin v tnh hnh ti
chnh c a doanh nghi p hay c quan c a h . N u s thu l n h n s chi
h mu n bi t s th ng d c dng lm g. Cn n u s chi l n
h n, h mu n bi t t i sao l i c s thi u h t v tm cch kh c ph c.
V y cc d ki n ti chnh ny u m c? Cu tr l i l cc s
sch k ton do doanh nghi p hay c quan nh n c ghi chp l u gi .
V th chng ta c th ni m c ch c n b n c a k ton l cung
c p cc thng tin v tnh hnh ti chnh c a m t t ch c cho nh ng
ng i ph i ra cc quy t nh i u hnh ho t ng c a t ch c .
7
Mu n cung c p c cc d ki n ti chnh ny, k ton ph i th c
hi n m t s cng vi c: ph i ghi nh n cc s vi c x y ra cho t ch c
nh l vi c bn hng cho khch hng; mua hng t m t nh cung c p;
tr l ng cho nhn vin... Nh ng s vi c ny trong k ton g i l
nghi p v kinh t . Sau khi c ghi nh n t p trung, cc nghi p v
kinh t pht sinh s c phn lo i v h th ng ha theo t ng lo i
nghi p v , t c l chng ta s t p trung t t c cc nghi p v nh bn
hng vo v i nhau; Tr l ng cho nhn vin vo v i nhau... theo trnh
t th i gian pht sinh. Sau khi t t c cc nghi p v c a m t k ho t
ng c ghi nh n v phn lo i k ton s t ng h p nh ng nghi p
v ny l i. T c l tnh ra t ng s hng bn, t ng s hng mua, t ng s
l ng tr cho nhn vin... v cu i cng l tnh ton k t qu c a nh ng
nghi p v kinh t di n ra trong m t k ho t ng b ng cch l p cc
bo co ti chnh Ban Gim c th y c k t qu ho t ng c a t
ch c v tnh hnh ti chnh c a t ch c ny.
a ra khi ni m v k ton c nhi u quan i m by t cc
gic khc nhau. Theo Lu t K ton: K ton l vi c thu th p, x
l, ki m tra, phn tch v cung c p thng tin kinh t , ti chnh d i
hnh th c gi tr , hi n v t v th i gian lao ng.
C ng theo Lu t K ton th k ton c chia ra 2 lo i l k ton
ti chnh v k ton qu n tr , trong :
K ton ti chnh l vi c thu th p, x l, ki m tra, phn tch v
cung c p thng tin kinh t , ti chnh b ng bo co ti chnh cho i
t ng c nhu c u s d ng thng tin c a n v k ton.
K ton qu n tr l vi c thu th p, x l, ki m tra, phn tch v
cung c p thng tin kinh t , ti chnh theo yu c u qu n tr v quy t
nh kinh t , ti chnh trong n i b n v k ton. nh ngh a v k
ton trn nh n m nh n cng vi c c a nh ng ng i lm cng tc k
8
ton.
Trn m t ph ng di n khc m t s tc gi mu n nh n m nh n
b n ch t v ch c n ng c a k ton th pht bi u: K ton l khoa h c
v ngh thu t v ghi chp, phn lo i, t ng h p s li u v tnh ton k t
qu c a cc ho t ng kinh t ti chnh c a m t t ch c nh m cung
c p thng tin gip Ban Gim c c th c n c vo m ra cc quy t
nh qu n l, ng th i cung c p thng tin cho nh ng ng i c l i ch
v trch nhi m lin quan.
Ngoi ra cn nhi u khi ni m ni ln nhi u kha c nh khc nhau
v k ton. Tuy v y ng i ta c nh ng quan i m chung v b n ch t
c a k ton l: khoa h c v ngh thu t v ghi chp, tnh ton, phn
lo i, t ng h p s li u, cn ch c n ng c a k ton l cung c p thng tin
trong thng tin k ton ph c v cho nh qu n l (nh Ch doanh
nghi p, H i ng qu n tr , Ban gim c...), ng i c l i ch tr c ti p
(nh cc Nh u t , cc ch cho vay), ng i c l i ch gin ti p (nh
c quan thu , c quan th ng k v cc c quan ch c n ng).
2. Vi nt v s pht tri n c a k ton
S hnh thnh v pht tri n c a k ton g n li n v i s hnh thnh
v pht tri n c a i s ng kinh t , x h i loi ng i t th p ln cao.
M t s ti li u nghin c u cho th y l ch s c a k ton c t th i
th ng c , xu t hi n t 5,6 ngn n m tr c cng nguyn. L ch s k
ton b t ngu n trong l ch s kinh t , theo pht tri n c a nh ng ti n
b kinh t - x h i.
Th i k Ph c h ng cho php khm ph ra m t k nguyn m i,
ng i ta th y xu t hi n v n ch ng k ton. M t trong nh ng ng i
sng ch u tin ra cc ph ng php k ton ph n kp l m t nh tu
dng Franciscain tn l Luca Pacioli, ng sinh ra t i m t th tr n nh
Borgo san Sepolchro trn sng Tibre vo n m 1445, l m t gio s v
9
ton v so n th o ra m t tc ph m v i t a nh m t cu n t i n
vo n m 1494 v s h c, i s h c, ton h c th ng m i, hnh h c v
k ton. Ring v ph n k ton, ng dnh 36 ch ng v k ton kp
m theo cc ti li u k ton nh phi u ghi t m, s nh t k, s ci v
m t s l n cc ti kho n c phn chia r r t nh ti kho n v n, ti
kho n kho hng, ti kho n k t qu s n xu t... Ng i ta coi ng nh l
ng i cha c a ngnh k ton v l ng i cu i cng c cng ng gp
l n trong ngnh ton h c th k 15. Do gp ph n vo vi c truy n
b k thu t k ton, nn ng c xem l tc gi u tin vi t v k
ton v t k ton c b c pht tri n khng ng ng cho n ngy
nay. Tuy nhin s ghi chp vo s nh t k nh ng nghi p v kinh t
pht sinh th i b y gi ch a c g n v r r t, ch s d ng b ng i
chi u n gi n ki m tra v ch a c hnh th c b ng t ng k t ti s n.
Ngy nay k ton l m t cng c qu n l quan tr ng trong t t c
cc l nh v c c a i s ng kinh t x h i, ng i ta s d ng cc
ph ng php hi n i trong k ton nh ph ng trnh k ton, m
hnh ton trong k ton, k ton trn my vi tnh...
II M T S KHI NI M V NGUYN T C K
TON C TH A NH N
M t s khi ni m v nh ng nguyn t c c b n c a k ton c
ch p nh n chung trong cng tc k ton nh : nh gi cc lo i ti s n,
ghi chp s sch, ph ng php so n th o cc bo co ti chnh...
Nh m b o m s d hi u, ng tin c y v c th so snh c a cc
thng tin k ton.
Nh ng khi ni m v nguyn t c ny c rt ra t kinh nghi m
th c ti n c a nh ng ng i th c hi n cng tc k ton k t h p v i qu
trnh nghin c u c a cc c quan ch c n ng nh B Ti chnh, T ng
c c Th ng k, cc chuyn gia kinh t Sau c m i ng i th a
10
nh n nh l m t quy lu t v tr thnh m t trong nh ng v n c tnh
php l nh c a cng tc k ton th ng k v c tri n khai p d ng
th ng nh t t t c cc n v kinh t trong ph m vi qu c gia. Sau y
l m t s khi ni m v nh ng nguyn t c c b n:
1. M t s khi ni m v gi nh
1.1 Khi ni m n v k ton
Khi ni m ny t ng ng v i khi ni m n v kinh doanh. Theo
khi ni m ny, thng tin ti chnh c ph n nh cho m t n v k
ton c th . M i n v kinh t ring bi t ph i c phn bi t l m t
n v k ton c l p, c b bo co ti chnh c a ring mnh. Khi
ni m n v k ton i h i cc bo co ti chnh c l p ch ph n
nh cc thng tin v tnh hnh ti chnh c a n v k ton m khng
bao hm thng tin ti chnh v cc ch th kinh t khc nh ti s n
ring c a ch s h u hay cc thng tin ti chnh c a cc n v kinh t
c l p khc. Ni cch khc khi ni m n v k ton quy nh gi i
h n v thng tin ti chnh m h th ng k ton c n ph i thu th p v
bo co.
1.2. n v th c o ti n t
Thng tin do k ton cung c p ph i c th hi n b ng th c o
ti n t . K ton l a ch n v s d ng m t n v ti n t lm th c o.
Thng th ng th c o ti n t c l a ch n l n v ti n t chnh
th c c a qu c gia m n v k ton ng k ho t ng. M i nghi p
v kinh t pht sinh u c tnh ton v ghi chp b ng th c o ti n
t ny. Khi ghi chp cc nghi p v kinh t , k ton ch ch n gi
th c t t i th i i m pht sinh m khng ch n s thay i s c
mua c a ng ti n.
i v i cc n v kinh t Vi t Nam, thng th ng k ton ph i
dng ng Vi t Nam trong qu trnh tnh ton v ghi chp cc nghi p
11
v kinh t pht sinh v ph i t gi thi t l s c mua c a ng ti n c
gi tr b n v ng ho c s thay i v tnh gi tr c a ti n t theo gi c
nh h ng khng ng k n tnh tr ng ti chnh c a n v kinh t .
Tuy nhin khi c s bi n ng l n v gi c trn th tr ng th k ton
ph i d a vo nh ng quy nh, h ng d n c a nh n c t ch c
nh gi l i cc ti s n c lin quan t gi tr ghi s thnh gi tr
ng th i lm t ng ngh~ c a bo co ti chnh k ton.
1.3. Gi nh ho t ng lin t c
K ton ph i t gi thi t l doanh nghi p s ho t ng lin t c
trong m t th i gian v h n nh hay s ho t ng cho n khi no cc
ti s n c nh hon ton b h h ng v t t c trch nhi m cung c p
s n ph m, hng ha hay d ch v c a n v c hon t t ho c t
nh t l khng b gi i th trong t ng lai g n.
Gi nh ny c v n d ng trong vi c nh gi cc lo i ti s n
ang s d ng trong doanh nghi p. Doanh nghi p ang s d ng cho
nn ch a bn ho c khng th bn c do gi tr c a nh ng ti s n
ny s c tnh ton v ph n nh trn c s gi g c v s hao mn
do s d ng. T c l gi tr ti s n hi n cn l tnh theo s ti n m th c
s doanh nghi p ph i tr khi mua s m hay xy d ng tr i gi tr
hao mn ch khng ph i l gi mua bn ra trn th tr ng. M t khc
gi thi t v s ho t ng lu di c a doanh nghi p cn l c s cho
cc ph ng php tnh kh u hao phn chia gi ph c a cc lo i ti
s n c nh vo chi ph ho t ng c a doanh nghi p theo th i gian s
d ng c a n.
1.4. Khi ni m k k ton
Ho t ng c a doanh nghi p l lu di v lin t c, n u ch cho t t
c cc ho t ng s n xu t kinh doanh ng ng l i v m i ti s n u
c bn xong k ton m i l p bo co ti chnh th s khng c tc
12
d ng g trong vi c i u hnh ho t ng c a Ban Gim c. kp
th i cung c p cc thng tin c n thi t cho vi c qu n l doanh nghi p,
k ton ph i chia ho t ng lu di c a n v thnh nhi u k c
di v th i gian b ng nhau, t d dng so snh, nh gi v ki m
sot doanh thu, chi ph v li (l ) c a t ng k .
Gi nh ny d a trn gi thi t ho t ng c a n v s ng ng l i
vo m t th i i m no k ton c th l p cc bo co c tnh
ch t t ng k t tnh hnh ho t ng trong th i gian qua v cung c p cc
thng tin v k t qu t c lc cu i k .
Thng th ng, k k ton chnh c tnh theo n m d ng l ch t
ngy 01 thng 01 n h t ngy 31 thng 12 c a n m. Trong t ng n m
c th phn thnh cc k t m th i nh thng, qu. Th i gian tnh
k t m th i l ngy u tin c a thng, qu n h t ngy cu i cng
c a thng, qu . Trong ch k ton doanh nghi p ngoi k k
ton tnh theo n m d ng l ch, trong nh ng tr ng h p c bi t,
doanh nghi p c th tnh theo 12 thng trn sau khi thng bo cho
c quan thu v c php thay i ngy k t thc k k ton n m.
Vi c thay i ny c th d n n vi c l p bo co ti chnh cho k k
ton n m u tin hay n m cu i cng ng n h n ho c di h n.12 thng,
nh ng khng c v t qu 15 thng.
2. M t s nguyn t c k ton
2.1. Nguyn t c th c t khch quan
Khi ghi chp ph n nh cc nghi p v kinh t pht sinh vo nh ng
gi y t hay s sch c n thi t, k ton ph i ghi chp m t cch khch
quan ngh a l ph i ph n nh theo ng nh ng s vi c th c t di n
ra v c th d dng ki m ch ng l i c, khng c ghi chp theo
ch quan no m lm ng i c hi u khng ng b n ch t c a v n
.
13
2.2. Nguyn t c gi ph
N i dung c a nguyn t c gi ph l khi ghi nh n cc nghi p v
kinh t lin quan n ti s n, k ton ph i d a vo chi ph pht sinh
hnh thnh nn ti s n ch khng ph i c n c vo gi hi n hnh
trn th tr ng. Nh v y, gi tr c a ti s n c ghi nh n vo b ng
cn i k ton l chi ph m doanh nghi p ph i b ra c ti s n
, ch khng ph i gi th tr ng th i i m bo co. Nguyn t c
ny cn c g i l nguyn t c gi g c th hi n r ng k ton ghi
nh n gi tr ti s n v cc kho n chi ph pht sinh theo gi g c l s
ti n m doanh nghi p chi ra t i th i i m pht sinh nghi p v .
2.3. Nguyn t c ghi nh n doanh thu
Doanh thu ch c ghi nh n khi n v hon thnh trch
nhi m cung c p s n ph m, hng ha hay d ch v cho khch hng v
c khch hng tr ti n ho c ch p nh n thanh ton. Vi c ghi nh n
doanh thu c h ng th i i m bn hng nh trn s cho m t s
o l ng th c t nh t v:
- Khi giao hng cho khch hng th doanh nghi p th c hi n
h u h t nh ng cng vi c c n thi t trong vi c bn hng ho c cung c p
d ch v , nh ng v n cn l i l khng ng k .
- Vo bu i i m bn hng, gi c thanh ton c ng i bn v
ng i mua th a thu n l m t s o l ng khch quan doanh thu c
h ng v khi bn bn nh n c m t s ti n ho c m t kho n
ph i thu.
2.4. Nguyn t c ph h p gi a doanh thu v chi ph
M i kho n doanh thu c t o ra, u xu t pht t nh ng kho n
chi ph, v v y khi xc nh doanh thu k no, th c ng ph i xc nh
nh ng chi ph t o doanh thu k y.
T t c cc chi ph chi ra trong qu trnh ho t ng c a doanh
14
nghi p u c m c ch cu i cng l t o ra doanh thu v l i nhu n.
Tuy nhin trong t ng k k ton (thng, qu, n m) doanh thu c th
pht sinh k ny, nh ng nh ng chi ph ph i chi ra t doanh
thu k tr c, v v y nguyn t c ny yu c u khi tnh chi ph c
coi l chi ph ho t ng trong k , ph i trn c s nh ng chi ph no
t o nn doanh thu c h ng trong k . Nh v y c th c nh ng chi
ph pht sinh trong k , nh ng khng c coi l chi ph ho t ng
trong k v n c lin quan n doanh thu c h ng k sau nh :
chi ph mua nguyn v t li u s n xu t trong k sau... Ng c l i, c
nh ng tr ng h p thu ti n nh ng di n ra tr c khi giao hng hay
cung c p d ch v th c ng ch a c ghi nh n l doanh thu. Trong
tr ng h p ny k ton ph i coi nh m t mn n ph i tr cho n khi
no vi c giao hng hay cung c p d ch v c th c hi n.
2.5. Nguyn t c nh t qun
Trong k ton c th m t s tr ng h p c php c nhi u
ph ng php tnh ton, m i ph ng php l i cho m t k t qu khc
nhau. Theo nguyn t c ny, khi ch n ph ng php no th k ton
ph i p d ng nh t qun trong cc k k ton. Tr ng h p c n thi t s
thay i v ph ng php ch n cho h p l th trong ph n thuy t
minh bo co ti chnh ph i gi i trnh l do t i sao ph i thay i
ph ng php v s thay i nh h ng nh th no n k t qu
tnh ton so v i ph ng php c .
V d : C nhi u ph ng php tnh kh u hao ti s n c nh; tnh
gi tr hng t n khi cu i k ... M i ph ng php s mang l i m t con
s khc nhau v chi ph v l i nhu n. p d ng ph ng php no l ty
thu c vo i u ki n c th c a t ng doanh nghi p v t t c cc ph ng
php u c cng nh n, nh ng theo nguyn t c ny, k ton
l a ch n p d ng ph ng php no th ph i p d ng nh t qun trong
cc k k ton.
15
2.6. Nguyn t c th n tr ng
V m i m t s li u c a k ton u lin quan n quy n l i v
ngh a v c a nhi u pha khc nhau, m trong l nh v c kinh t th c
nhi u tr ng h p khng th l ng tr c h t c t i h i k
ton ph i th n tr ng, ph i c nh ng ph ng n d phng nh ng kh
n ng x u c th x y ra trong t ng lai, nh t l i v i cc ho t ng
ko di hay c tnh l p i l p l i nh cc kho n u t ch ng khon,
hng t n kho...
Nguyn t c th n tr ng i h i:
- Ph i l p cc kho n d phng khi c b ng ch ng v cc kho n
u t , hng t n kho... trn th c t b gi m gi.
- Khng nh gi cao h n gi tr c a cc ti s n v cc kho n thu
nh p.
- Khng nh gi th p h n gi tr c a cc kho n n ph i tr v chi
ph.
- Doanh thu v thu nh p ch c ghi nh n khi c b ng ch ng
ch c ch n v kh n ng thu c l i ch kinh t . Cn chi ph ph i c
ghi nh n khi c b ng ch ng c th v kh n ng pht sinh.
2.7. Nguyn t c tr ng y u
K ton c th b qua nh ng y u t khng nh h ng, ho c nh
h ng khng ng k n tnh hnh ti chnh, nh ng ph i c bi t
quan tm n nh ng y u t nh h ng l n n tnh hnh ti chnh.
Cc nghi p v kinh t pht sinh trong qu trnh ho t ng c a
doanh nghi p bao g m nhi u lo i v i nh ng gi tr l n nh khc nhau
v c nh h ng ng k ho c khng ng k n doanh thu hay chi
ph hay ho t ng c a doanh nghi p trong t ng th i k k ton.
Theo nguyn t c ny, k ton c th linh ng gi i quy t m t s
16
nghi p v kinh t pht sinh theo h ng thi t th c n gi n, d lm m
khng b t bu c ph i b o m yu c u c a nh ng nguyn t c trn, n u
nh h ng c a cc nghi p v kinh t pht sinh n cc ch tiu
doanh thu, chi ph v l i nhu n c a doanh nghi p l khng ng k .
2.8. Nguyn t c cng khai
Nguyn t c ny i h i t t c cc ho t ng kinh t di n ra trong
k c a n v u ph i c ph n nh y trong h th ng bo co
ti chnh, ph i gi i trnh r rng cc s li u quan tr ng ng i c
bo co hi u ng tnh hnh ti chnh v ph i cng b cng khai theo
quy nh c a nh n c.
III. IT NG C A K TON
i t ng chung c a cc mn khoa h c kinh t l qu trnh ti s n
xu t x h i trong m i mn khoa h c nghin c u m t gc ring.
V v y c n phn nh r ranh gi i v i t ng nghin c u c a h ch
ton k ton nh m t mn khoa h c c l p v i cc mn khoa h c
kinh t khc.
Khc v i cc mn khoa h c kinh t khc, k ton cn l cng c
ph c v yu c u qu n l ho t ng s n xu t kinh doanh cc n v
kinh t c s , thng qua vi c cung c p cc thng tin cn thi t cho Ban
Gim c hay H i ng qu n tr . V v y i t ng nghin c u c a k
ton l S hnh thnh v tnh hnh s d ng cc lo i ti s n vo ho t
ng s n xu t kinh doanh trong m t n v kinh t c th nh m qu n
l khai thc m t cch t t nh t cc y u t s n xu t trong qu trnh ti
s n xu t x h i.
hi u r h n i t ng nghin c u c a h ch ton k ton chng
ta c n i su nghin c u v v n, trn 2 m t bi u hi n c a n l ti s n
v ngu n hnh thnh ti s n v sau n a l qu trnh tu n hon c a v n.
nghin c u c ton di n m t bi u hi n ny, tr c h t s nghin
17
c u v n trong cc t ch c s n xu t v cc t ch c ny c k t c u v n
v cc giai o n v n ng c a v n m t cch t ng i hon ch nh.
Trn c s chng ta c th d dng xem xt cc m t bi u hi n nu
trn trong cc n v kinh t khc.
1. S hnh thnh ti s n c a doanh nghi p
B t k m t doanh nghi p, m t t ch c hay th m ch m t c nhn
no mu n ti n hnh kinh doanh c ng i h i ph i c m t l ng v n
nh t nh, l ng v n bi u hi n d i d ng v t ch t hay phi v t ch t
v c o b ng ti n g i l ti s n. Hay ni cclh khc ti s n c a
doanh nghi p l ngu n l c do doanh nghi p ki m sot v c th thu
c l i ch kinh t trong t ng lai nh :
- c s d ng m t cch n l ho c k t h p v i cc ti s n khc
trong s n xu t s n ph m bn hay cung c p d ch v cho khch hng.
- bn ho c trao i l y ti s n khc.
- thanh ton cc kho n n ph i tr .
- phn ph i cho cc ch s h u doanh nghi p.
M t khc v n (ti s n) c a doanh nghi p l i c hnh thnh t
nhi u ngu n khc nhau g i l ngu n v n hay ni khc ngu n g c hnh
thnh c a ti s n g i l ngu n v n. Nh v y ti s n v ngu n v n ch
l 2 m t khc nhau c a v n. M t ti s n c th c ti tr t m t hay
nhi u ngu n v n khc nhau, ng c l i m t ngu n v n c th tham gia
hnh thnh nn m t hay nhi u ti s n. Khng c m t ti s n no m
khng c ngu n g c hnh thnh cho nn v m t t ng s ta c:
T ng ti s n = T ng ngu n v n (1)
Ti s n c a b t k doanh nghi p no c ng u c hnh thnh t
2 ngu n v n: ngu n v n c a ch s h u v cc mn n ph i tr . T
ta c ng th c:
18
T ng ti s n = N ph i tr + Ngu n v n ch s h u (2)
a) T ng ti s n l gi tr c a t t c cc lo i ti s n hi n c c a
doanh nghi p k c cc lo i ti s n c tnh ch t h u hnh nh nh
x ng, my mc, thi t b , v t t , s n ph m, hng ha... v cc lo i ti
s n c tnh ch t v hnh nh ph n m m my tnh, b ng pht minh sng
ch , l i th th ng m i, b n quy n,... Ti s n doanh nghi p th ng
chia lm 2 lo i: Ti s n l u ng v ti s n c nh.
+ Ti s n l u ng l nh ng ti s n thu c quy n s h u c a
doanh nghi p nh ng c gi tr nh (theo quy nh hi n nay l < 10
tri u ng) ho c th i gian s d ng, thu h i, lun chuy n v n nh h n
1 n m ho c 1 chu k kinh doanh. Ti s n l u ng g m 3 lo i:
- TSL s n xu t: Nh nguyn v t li u, cng c , d ng c ang
d tr trong kho chu n b cho qu trnh s n xu t ho c ang trong qu
trnh s n xu t d dang.
- TSL l u thng: Nh thnh ph m, hng ho d tr , hng ho
g i bn.
- TSL ti chnh: Nh v n b ng ti n, cc kho n ph i thu, u t
ng n h n...
+ Ti s n c nh l nh ng ti s n c gi tr l n (theo quy nh
hi n nay l > 10 tri u ng) v c th i gian s d ng, lun chuy n l n
h n m t n m ho c m t chu k kinh doanh nh ti s n c nh h u
hnh, v hnh, ti s n c nh thu ngoi di h n, cc kho n u t ti
chnh di h n, cc kho n u t xy d ng c b n... c i m c a lo i
ti s n ny l khng th thu h i trong m t n m ho c m t chu k kinh
doanh.
- TSC h u hnh: L nh ng ti s n c nh c hnh thi v t ch t
c th do doanh nghi p n m gi s d ng cho ho t ng s n xu t,
kinh doanh nh : my mc, nh c a, thi t b cng tc, ph ng ti n v n
19
t i, ph ng ti n truy n d n...
- TSC v hnh: L nh ng TSC khng c hnh thi v t ch t c
th , nh ng ph n nh m t l ng gi tr l n m doanh nghi p th c s
b ra u t nh : chi ph nghin c u, pht tri n, pht minh sng ch ,
l i th th ng m i...
- TSC ti chnh: L gi tr c a cc kho n u t ti chnh di h n
v i m c ch ki m l i, c th i gian thu h i v n > 1 n m hay 1 chu k
s n xu t kinh doanh nh : u t lin doanh di h n, cho thu TSC ,
u t ch ng khon di h n.
b) N ph i tr l gi tr c a cc lo i v t t , hng ha hay d ch v
nh n c a ng i bn hay ng i cung c p m doanh nghi p ch a tr
ti n ho c l cc kho n ti n m n v vay m n ngn hng hay
cc t ch c kinh t khc v cc kho n ph i tr khc nh ph i tr cng
nhn vin, ph i n p cho c quan thu ... Hay ni cch khc n ph i tr
l ngh a v hi n t i c a doanh nghi p pht sinh t cc giao d ch v s
ki n qua m doanh nghi p ph i thanh ton t cc ngu n l c c a
mnh. Nhn chung doanh nghi p no c ng c nhi u mn n ph i tr v
mua ch u th ng ti n l i h n l mua tr ti n ngay v vi c vay ngn
hng hay cc t ch c ti chnh khc t ng v n ho t ng c a doanh
nghi p l hi n t ng ph bi n v c l i cho n n kinh t .
ng v ph ng di n qu n l ng i ta th ng phn chia cc
kho n n ph i tr c a doanh nghi p thnh n ng n h n v n di h n.
+ N ng n h n: l cc kho n n m doanh nghi p c trch nhi m
ph i tr trong 1 n m ho c trong m t chu k ho t ng kinh doanh
nh : vay ng n h n ngn hng, th ng phi u ng n h n, l ng ph c p
ph i tr cho cng nhn vin...
+ N di h n: L cc kho n n c th i h n ph i thanh ton ph i
chi tr l n h n m t n m ho c l n h n m t chu k ho t ng kinh
20
doanh nh : Vay di h n cho u t pht tri n, th ng phi u di h n,
tri phi u pht hnh di h n ph i tr ...
c) V n ch s h u l gi tr v n c a doanh nghi p c tnh b ng
s chnh l ch gi a gi tr ti s n c a doanh nghi p tr (-) n ph i tr .
Ngu n v n thu c quy n s d ng c a n v , n v c quy n s d ng
lu di trong su t th i gian ho t ng c a n v hay ni cch khc
v n ch s h u l gi tr c a cc lo i ti s n nh nh c a my mc
thi t b , v n b ng ti n... m cc ch th s n xu t kinh doanh u t
c th ti n hnh cc ho t ng kinh t xc nh. M t doanh
nghi p c th c m t ho c nhi u ch s h u. i v i doanh nghi p
Nh n c do Nh n c c p v n v ch u s gim st c a nh n c th
ch s h u l Nh n c. i v i cc x nghi p lin doanh hay cng ty
lin doanh th ch s h u l cc thnh vin tham gia gp v n. i v i
cc cng ty c ph n hay cng ty trch nhi m h u h n th ch s h u l
cc c ng. i v i cc doanh nghi p t nhn th ch s h u l
ng i b v n ra thnh l p v i u hnh ho t ng n v .
V n c a ch s h u bao g m:
+ V n c a cc nh u t .
+ S v n c b sung t k t qu ho t ng s n xu t kinh doanh
c a doanh nghi p.
+ L i nhu n ch a phn ph i.
+ Cc qu
+ C phi u qu .
+ L i nhu n gi l i.
+ Chnh l ch t gi v chnh ! ch nh gi l i ti s n.
C n l u s li u v n ch s h u l m t con s c th , nh ng khi
doanh nghi p b suy thoi th ch s h u ch c coi l s h u ph n
21
ti s n cn l i c a n v sau khi thanh ton h t cc kho n n ph i
tr . M t khc, quy n i n c a cc ch n c hi u l c trn t t c cc
lo i ti s n c a doanh nghi p ch khng ph i ch c hi u l c trn m t
lo i ti s n ring l no. V th ta c:
Ngu n v n ch s h u = T ng ti s n - N ph i tr (3)
2. S v n ng c a ti s n trong ho t ng kinh
doanh
Trong qu trnh ho t ng s n xu t kinh doanh ti s n c a cc
doanh nghi p s khng ng ng v n ng, n bi n i c v hnh thi v
l ng gi tr . Nghin c u s v n ng c a t b n s n xu t, C. Mc
nu cng th c chung v tu n hon c a t b n s n xu t qua 3 giai o n:
T-H...SX...H-T.
S bi n i v hnh thi t n t i c a cc lo i ti s n ch y u ph
thu c vo ch c n ng c b n c a t ng doanh nghi p.
- i v i doanh nghi p s n xu t: Ch c n ng c b n l s n xu t v
tiu th s n ph m lm ra th ti s n c a n v s thay i hnh thi
qua 3 giai o n s n xu t kinh doanh ch y u: cung c p, s n xu t v
tiu th . Xt trong m t qu trnh lin t c, t ng ng v i 3 giai o n
trn ti s n s thay i hnh thi t ti n m t hay ti n g i ngn hng
thnh nguyn v t li u, d ng c , trang thi t b ... chu n b th c hi n
k ho ch s n xu t. Sau ti s n s bi n i t nguyn v t li u chnh,
v t li u ph hao mn ti s n c nh... thnh 1 s n ph m d dang, bn
thnh ph m hay thnh ph m v t thnh ph m bi n i thnh kho n
thu hay ti n m t hay ti n g i ngn hng khi bn s n ph m cho ng i
mua. S ti n ny c dng mua nguyn v t li u... nh m th c hi n
cho qu trnh s n xu t ti p theo. S v n ng bi n i c a ti s n theo
cc giai o n s n xu t kinh doanh ch y u nh trn g i l s tu n
hon c a ti s n.
22
- i v i n v kinh doanh th ng m i: ch c n ng c b n l mua
v bn hng ha. T ng ng v i 2 qu trnh ny, ti s n c a doanh
nghi p s bi n i t ti n thnh hng ha khi mua hng v nh p kho
v t hng ha thnh kho n ph i thu hay b ng ti n khi bn hng cho
ng i mua. S ti n ny l i c dng mua hng... S bi n i ny
c ng mang tnh tu n hon.
N u tnh t m t hnh thi t n t i c th nh t nh c a ti s n th
sau m t qu trnh v n ng, ti s n tr l i hnh thi ban u g i l m t
vng tu n hon c a ti s n, m t vng chu chuy n hay m t chu k ho t
ng.
C th m t vng tu n hon m t s lo i ti s n c a m t s lo i
hnh doanh nghi p theo cc s sau y:
i v i doanh nghi p s n xu t
23
Trong qu trnh tu n hon, ti s n khng ch bi n i v hnh thi
24
m quan tr ng h n l ti s n cn bi n i v l ng gi tr (tr tr ng
h p huy ng thm v n), gi tr t ng ln c a ti s n t k t qu ho t
ng s n xu t kinh doanh l m c tiu c a cc doanh nghi p nh m t ng
v n c a ch s h u sau khi th c hi n y trch nhi m php l c a
mnh nh n p thu thu nh p... t c l l y thu b chi v cn c li.
Nh ng thng tin v s bi n i gi tr r t c n thi t cho vi c tm
ph ng h ng v bi n php th ng xuyn nng cao hi u qu c a qu
trnh ti s n xu t, qu trnh v n ng v l n ln c a ti s n.
Tm l i i t ng c a k ton l v n kinh doanh c a n v h ch
ton c xem xt trong quan h gi a 2 m t bi u hi n l ti s n v
ngu n hnh thnh ti s n (ngu n v n) v qu trnh tu n hon c a v n
kinh doanh qua cc giai o n nh t nh c a qu trnh ti s n xu t,
cng cc m i quan h kinh t pht sinh trong qu trnh ho t ng c a
nv.
IV. NHI M V , YU C U V C I MC A
CNG TC K TON
1. c i m c a k ton
K ton c nh ng c i m sau:
- C s ghi s l nh ng ch ng t g c h p l , b o m thng tin
chnh xc v c c s php l.
- S d ng c 3 lo i th c o l: gi tr , hi n v t v th i gian,
nh ng ch y u v b t bu c l gi tr .
- Thng tin s li u: Ch y u trnh by b ng h th ng bi u m u bo
co theo quy nh c a nh n c ( i v i thng tin cho bn ngoi) hay
theo nh ng bo co do gim c x nghi p quy nh ( i v i n i b ).
- Ph m vi s d ng thng tin: Trong n i b n v kinh t c s v
cc c quan ch c n ng c a nh n c v nh ng i t ng trn quan
25
nh cc nh u t , ngn hng, ng i cung c p.
2. Nhi m v c a k ton
V i ch c n ng ph n nh v ki m tra, cung c p thng tin ton b
cc ho t ng kinh t c a doanh nghi p, k ton c nh ng nhi m v
c b n nh sau:
- Thu nh p x l thng tin, s li u k ton theo i t ng v n i
dung cng vi c k ton, theo chu n m c v ch k ton.
- Ghi chp, tnh ton, ph n nh s hi n c, tnh hnh lun chuy n
v s d ng ti s n, v t t , ti n v n; qu trnh v k t qu ho t ng s n
xu t kinh doanh (SXKD) v tnh hnh s d ng kinh ph (n u c) c a
nv.
- Ki m tra tnh hnh th c hi n k ho ch SXKD, k ho ch thu chi
ti chnh, ki m tra, gim st cc kho n thu, chi ph ti chnh, cc ngh a
v thu, n p, thanh ton n ; ki m tra vi c qu n l, s d ng ti s n v
ngu n hnh thnh ti s n; pht hi n v ng n ng a cc hnh vi vi ph m
pht lu t v ti chnh, k ton.
- Cung c p cc s li u, ti li u cho vi c i u hnh ho t ng
SXKD, ki m tra v phn tch ho t ng kinh t , ti chnh ph c v
cng tc l p v theo di th c hi n k ho ch ph c v cng tc th ng k
v thng tin kinh t .
3. Yu c u i v i cng tc k ton
pht huy y ch c n ng, vai tr v th c hi n y cc
nhi m v ni trn, cng tc k ton ph i m b o cc yu c u sau y:
- K ton ph i chnh xc, trung th c, khch quan, th hi n cc
m t:
26
+ Ch ng t ph i chnh xc: ch ng t l khu kh i i m c a k
ton, n i dung v s li u ghi trn ch ng t ng v i th c t c a cc
ho t ng kinh t . Ton b cng tc k ton c chnh xc hay khng
ph n l n ph thu c vo khu l p ch ng t ghi chp ban u.
+ Vo s ph i chnh xc: ph i ghi chp, ki m tra, tnh ton m
b o s chnh xc s li u, sau x p t, l u tr ch ng t y , g n
gng ng n n p.
+ Bo co ph i chnh xc: l p bo co ph i c n th n, ki m tra s
li u th t chnh xc tr c khi n p cho cc n i nh n theo quy nh v
theo yu c u qu n l.
Ni chung cc thng tin v s li u k ton ph i c ghi chp v
bo co trn c s cc b ng ch ng y , khch quan ng v i th c
t v hi n tr ng, b n ch t n i dung v gi tr c a nghi p v kinh t
pht sinh. Cc thng tin v s li u k ton ph i c ghi chp v bo
co ng v i th c t , khng b xuyn t c, khng b bp mo.
- K ton ph i k p th i: K ton chnh xc nh ng ph i k p th i
m i c tc d ng thi t th c n cng tc i u hnh ho t ng s n xu t
kinh doanh thng qua vi c cung c p k p th i cc thng tin ph c v
yu c u qu n l. Mu n k p th i th nghi p v kinh t pht sinh lc
no, ngy no ph i c tnh ton ghi chp ph n nh vo s k ton
lc y, ngy y. Vi c kha s , l p bo co quy nh vo th i gian no
ph i lm ng khng ch m tr .
- K ton ph i y : ph i ph n nh y cc nghi p v kinh t
pht sinh trn c s cc ch ng t g c h p l , h p php khng thm
b t, khng b st v ph i ph n nh t t c cc ho t ng kinh t ti
chnh, thu c cc lo i ti s n c a doanh nghi p. Th c hi n y cc
nguyn t c, th t c quy nh m y cc lo i s sch c n thi t v
l p y cc bo co k ton theo quy nh.
27
- K ton ph i r rng d hi u, d so snh, i chi u: Cc cng
vi c c a k ton t khu ghi chp nghi p v kinh t pht sinh trn cc
ch ng t g c n vi c phn lo i v h th ng ha cc nghi p v kinh t
trn cc s sch k ton v t ng h p l i thnh cc ch tiu kinh t trn
cc bo co k ton u ph i c trnh by m t cch r rng d hi u.
Nh ng thng tin v nh ng v n ph c t p trong bo co ti chnh
ph i c gi i trnh trong ph n thuy t minh. Cc ch tiu kinh t do k
ton bo co ph i ph h p c v n i dung v ph ng php tnh v i cc
ch tiu k ho ch ng i c bo co d dng so snh nh gi tnh
hnh th c hi n k ho ch s n xu t kinh doanh c a n v .
Cc thng tin v s li u gi a cc k k ton trong m t doanh
nghi p v gi a cc doanh nghi p ch c th so snh c khi tnh ton
v trnh by nh t qun. Tr ng h p khng nh t qun th ph i gi i trnh
trong ph n thuy t minh ng i s d ng bo co ti chnh c th so
snh thng tin gi a cc k k ton, gi a cc doanh nghi p ho c gi a
thng tin th c hi n v i thng tin d ton, k ho ch.
- T ch c k ton trong n v ph i theo nguyn t c ti t ki m, hi u
qu :
Cng tc k ton c ng nh cng vi c khc trong n v khi ti n
hnh u ph i th c hi n ti t ki m chi ph v t hi u qu cao gp ph n
nng cao hi u qu ho t ng ton n v .
Nh ng yu c u trn i v i k ton u ph i c th c hi n y
. Tuy nhin trong t ng giai o n pht tri n v m c ch s d ng
thng tin k ton m yu cu ny hay yu c u khc c c ch tr ng
h n.
V. CC PH NG PHP C A K TON
K ton c nh ng ph ng php ring thch h p v i c i m c a
i t ng nghin c u l ti s n, ngu n hnh thnh ti s n v s tu n
28
hon c a ti s n trong cc giai o n s n xu t kinh doanh.
- Xt trong quan h gi a ti s n v ngu n hnh thnh ti s n. i
t ng c a k ton lun c tnh 2 m t, c l p nhau nh ng lun cn
b ng v i nhau v l ng gi tr .
- Xt trong qu trnh tu n hon ti s n, i t ng c a k ton lun
v n ng qua cc giai o n khc nhau nh ng theo m t tr t t xc nh
v khp kn trong 1 chu k nh t nh.
- Lun c tnh a d ng trong m i n i dung c th .
- M i i t ng c th c a k ton u g n li n v i l i ch kinh t ,
quy n l i v trch nhi m c a nhi u pha.
Trn c s ph ng php lu n v nh ng c i m c b n c a i
t ng k ton ng i ta xy d ng cc ph ng php c a k ton bao
g m cc ph ng php chnh l:
1. Ph ng php ch ng t k ton
Ch ng t k ton l ph ng php thng tin v ki m tra s hnh
thnh cc nghi p v kinh t .
ph n nh v c th ki m ch ng c cc nghi p v kinh t , k
ton c m t ph ng php l: m i nghi p v kinh t pht sinh u ph i
l p cc ch ng t l gi y t ho c v t ch a ng thng tin (v t mang
tin), lm b ng ch ng xc nh n s pht sinh v hon thnh c a cc
nghi p v kinh t .
Ph ng php ch ng t k ton nh m sao ch p nguyn tnh tr ng
v s v n ng c a cc i k ton, c s d ng ph n nh cc
nghi p v kinh t ti chnh pht sinh v th c s hon thnh theo th i
gian, a i m pht sinh vo cc b n ch ng t k ton.
H th ng ch ng t k ton l c n c php l cho vi c b o v ti
s n v xc minh tnh h p php trong vi c gi i quy t cc m i quan h
29
kinh t php l thu c i t ng h ch ton k ton, ki m tra ho t ng
s n xu t kinh doanh.
2. Ph ng php tnh gi
Tnh gi l ph ng php thng tin v ki m tra v chi ph tr c ti p
v gin ti p cho t ng lo i ho t ng, t ng lo i ti s n nh : ti s n c
nh, hng ho, v t t , s n ph m v lao v
Ph ng php tnh gi s d ng th c o ti n t tnh ton, xc
nh gi tr c a t ng lo i ti s n c a n v thng qua vi c mua vo,
nh n gp v n, c c p, c ti tr ho c s n xu t ra theo nh ng
nguyn t c nh t nh.
3. Ph ng php i ng ti kho n
i ng ti kho n l ph ng php thng tin v ki m tra qu trnh
v n ng c a m i lo i ti s n, ngu n v n v qu trnh kinh doanh theo
m i quan h bi n ch ng c ph n nh vo trong m i nghi p v kinh
t pht sinh.
Ph ng php i ng ti kho n c hnh thnh b i c p ph ng
php ti kho n v ghi s kp. Trong :
- Ph ng php ti kho n: L ph ng php phn lo i v h th ng
ha cc nghi p v kinh t pht sinh theo t ng n i dung kinh t , nh m
theo di tnh hnh bi n ng c a t ng lo i ti s n, ngu n v n, t ng n i
dung thu, chi... trong qu trnh s n xu t kinh doanh c a n v .
- Ph ng php ghi s kp: L ph ng php ph n nh s bi n
ng c a cc i t ng k ton, theo t ng nghi p v kinh t pht sinh,
trong m i lin h khch quan gi a chng, b ng cch ghi s ti n kp
(m t s ti n ghi 2 l n) vo cc ti kho n k ton lin quan.
4. Ph ng php t ng h p v cn i k ton
T ng h p v cn i k ton l ph ng php khi qut tnh hnh
ti s n, ngu n v n v k t qu ho t ng s n xu t kinh doanh c a n
30
v h ch ton qua t ng th i k nh t nh b ng cch l p cc bo co c
tnh t ng h p v cn i nh : b ng cn i k ton; bo co k t qu
ho t ng kinh doanh; bo co l u chuy n ti n t ...
M i ph ng php c v tr, ch c n ng nh t nh nh ng gi a chng
l i c m i quan h ch t ch v i nhau t o thnh m t h th ng ph ng
php k ton.
Mu n c nh ng thng tin t ng h p v tnh tr ng ti chnh c a n
v th ph i l p b ng cn i ti s n t c l s d ng ph ng php t ng
h p v cn i k ton. Nh ng ch c th t ng h p v cn i cc lo i
ti s n c a doanh nghi p trn c s theo di ch t ch s hnh thnh v
v n ng bi n i c a cc lo i ti s n qua cc giai o n s n xu t kinh
doanh. Vi c ghi chp vo cc ti kho n k ton b t bu c ph i dng
n v o l ng l ti n t do c n ph i tnh gi cc y u t u vo
v u ra c a qu trnh s n xu t kinh doanh.
Mu n tnh gi v ghi chp vo cc ti kho n c lin quan m t
cch chnh xc th ph i c nh ng thng tin chnh xc v t ng ho t
ng kinh t c th c a n v t c l ph i c nh ng ch ng t h p l
ph n nh nguyn v n nghi p v kinh t pht sinh v c y c s
php l lm c n c ghi s k ton. Nh ng n u ch d a vo ch ng t
th khng th ph n nh h t s bi n i c a ti s n. Trong th c t c
nh ng hi n t ng khng th ng nh t gi a hi n v t v i ch ng t , s
sch do i u ki n khch quan gy ra nh : ng di th a do m t,
x ng d u b hao h t do b c h i... kh c ph c tnh tr ng trn k ton
ph i ti n hnh ki m k ki m tra s l ng v tnh hnh c th c a hi n
v t, i chi u gi a s sch v i th c t trong t ng th i i m c kh p
ng v i nhau hay khng. N u khng kh p ng th l p bin b n v c n
c vo bin b n (c ng l ch ng t ) m i u ch nh l i s sch k ton cho
kh p v i th c t . B o m cho cc s li u c a k ton ph n nh chnh
xc v trung th c v cc lo i ti s n c a doanh nghi p.
31
Ch ng II
CH NG T K TON V KI M K
I. CH NG T K TON
1. Khi ni m v ch ng t k ton
Trong m t n v kinh t , hng ngy di n ra cc ho t ng c th
lm t ng, gi m ti s n, ngu n v n c a n v g i l nh ng nghi p v
kinh t . V c r t nhi u nghi p v kinh t pht sinh, nn c th ph n
nh, xc nh n nghi p v kinh t pht sinh v hon thnh lm c n
c php l v c th ki m tra l i c t ng nghi p v kinh t pht
sinh, k ton c ph ng php p ng yu c u g i l ph ng
php ch ng t . V y c th ch ng t l g? v n i dung ch ng t ph i
c nh ng y u t no?
Lu t K ton ch r: Ch ng t k ton l nh ng gi y t v v t
mang tin ph n nh nghi p v kinh t ti chnh pht sinh v hon
thnh, lm c n c ghi s k ton .
Ch ng t k ton c nhi u lo i v c t p h p thnh h th ng
ch ng t .
Trong c 2 h th ng ch ng t k ton l: H th ng ch ng t k
ton th ng nh t b t bu c v h th ng ch ng t k ton h ng d n.
H th ng ch ng t k ton th ng nh t b t bu c l h th ng nh ng
ch ng t ph n nh cc quan h kinh t gi a cc php nhn ho c c
yu c u qu n l ch t ch mang tnh ch t ph bi n r ng ri. iv i
lo i ch ng t ny Nh n c tiu chu n ha v quy cch bi u m u, ch
tiu ph n nh, ph ng php l p v p d ng th ng nh t cho t t c cc
doanh nghi p, cc thnh ph n kinh t .
32
H th ng ch ng t k ton h ng d n ch y u l nh ng ch ng t
s d ng trong n i b n v . Nh n c h ng d n cc ch tiu c
tr ng cc ngnh, cc thnh ph n kinh t trn c s v n d ng vo
t ng tr ng h p c th thch h p. Cc ngnh, cc l nh v c c th thm
b t m t s ch tiu c th , thch h p v i yu c u v n i dung ph n nh
nh ng ph i b o m nh ng y u t c b n c a ch ng t v c s th a
thu n b ng v n b n c a B Ti chnh.
D l ch ng t b t bu c hay ch ng t h ng d n, n i dung c a
ch ng t k ton ph i c y cc y u t sau y:
- Tn g i ch ng t (ha n, phi u thu, phi u chi...).
- S hi u c a ch ng t .
- Ngy, thng, n m l p ch ng t .
- Tn, a ch c a n v ho c c nhn l p ch ng t .
- Tn, a ch c a n v ho c c nhn nh n ch ng t .
- N i dung nghi p v kinh t , ti chnh pht sinh.
- Cc ch tiu v s l ng, n gi v gi tr .
- Ch k, h v tn c a ng i l p v nh ng ng i ch u trch
nhi m lin quan n ch ng t .
Nh ng ch ng t ph n nh quan h kinh t gi a cc php nhn th
ph i c ch k c a ng i ki m tra (k ton tr ng) v ng i ph
duy t (th tr ng n v ), ng d u n v .
i v i nh ng ch ng t lin quan n vi c bn hng, cung c p
d ch v th ngoi nh ng y u t quy nh nu trn cn ph i c ch
tiu: thu su t v s thu ph i n p. Nh ng ch ng t dng lm c n c
tr c ti p ghi s k ton ph i c thm ch tiu nh kho n k ton.
2. M t s quy nh chung v ch ng t k ton
- Ch ng t k ton ph i c l p y s lin theo quy nh.
33
Ghi chp ch ng t ph i r rng, trung th c, y cc y u t g ch b
ph n tr ng. Khng c t y xa, s a ch a trn ch ng t . Tr ng
h p vi t sai c n h y b , khng x r i ra kh i cu n.
- Th tr ng v k ton tr ng n v tuy t i khng c k
trn ch ng t tr ng, m u in s n khi ch a ghi y n i dung, y u t
pht sinh.
- Ch ng t k ton c ngh a r t l n trong cng tc lnh o kinh
t c ng nh trong cng tc ki m tra, phn tch ho t ng kinh t v
b o v ti s n c a n v . Ngoi vi c m b o tnh php l cho cc s
li u trong s k ton, ch ng t k ton cn l c s xc nh ng i
ch u trch nhi m v t ch t, nh m ng n ng a nh ng hi n t ng vi ph m
cc chnh sch, ch , th l kinh t ti chnh do Nh n c ban hnh;
ph c v cho vi c thng tin kinh t , truy n t v ki m tra vi c th c
hi n cc m nh l nh ch th c a c p trn v c c s gi i quy t m i
s tranh ch p, khi u t n u c.
3. Phn lo i ch ng t k ton
thu n ti n trong vi c phn bi t v s d ng t ng lo i ch ng t
k ton, ng i ta ti n hnh phn lo i ch ng t theo cc c tr ng ch
y u khc nhau nh : cng d ng c a ch ng t ; a i m l p ch ng t ;
n i dung nghi p v kinh t , tnh c p bch c a thng tin trong ch ng
t ...
3.1. Phn lo i theo cng d ng c a ch ng t
Theo cch phn lo i ny ta c cc lo i ch ng t : ch ng t m nh
l nh; ch ng t ch p hnh; ch ng t th t c k ton v ch ng t lin
h p.
- Ch ng t m nh l nh: L lo i ch ng t dng truy n t nh ng
m nh l nh hay ch th c a ng i lnh o cho cc b ph n c p d i thi
hnh nh : L nh chi ti n m t; l nh xu t kho v t t . Lo i ch ng t ny
34
ch m i ch ng minh nghi p v kinh t pht sinh nh ng ch a ni t i
m c hon thnh c a nghi p v , do ch a i u ki n ghi chp
thanh ton vo s sch k ton.
- Ch ng t ch p hnh: L nh ng ch ng t ch ng minh cho m t
nghi p v kinh t no th c s hon thnh nh : phi u thu ti n
m t, phi u chi ti n m t, phi u xu t kho... Ch ng t ch p hnh cng
v i ch ng t m nh l nh c i u ki n c dng lm c n c ghi s
k ton.
- Ch ng t th t c: L nh ng ch ng t t ng h p, phn lo i cc
nghi p v kinh t c lin quan theo nh ng i t ng c th nh t nh
c a k ton, thu n l i trong vi c ghi s v i chi u cc lo i ti
li u. y ch l ch ng t trung gian, ph i km theo ch ng t ban u
m i y c s php l ch ng minh tnh h p php c a nghi p v .
- Ch ng t lin h p: L lo i ch ng t mang c i m c a 2 ho c
3 lo i ch ng t ni trn nh : Ha n kim phi u xu t kho phi u xu t
v t t theo h n m c...
3.2. Phn lo i theo trnh t l p ch ng t
Theo cch phn lo i ny, ch ng t k ton c phn ra cc lo i:
ch ng t ban u v ch ng t t ng h p.
- Ch ng t ban u (cn g i l ch ng t g c): L nh ng ch ng t
c l p tr c ti p khi nghi p v kinh t pht sinh hay v a hon thnh.
Ch ng t ban u g m t t c cc lo i ha n, phi u xu t nh p v t t ,
l nh thu chi ti n m t...
- Ch ng t t ng h p: L lo i ch ng t dng t ng h p s li u
c a cc nghi p v kinh t cng lo i nh m gi m nh cng tc k ton
v n gi n trong vi c ghi s nh : B ng t ng h p ch ng t g c hay
b ng k phn lo i ch ng t g c.
Ch ng t t ng h p ch c cc gi tr php l khi c ch ng t ban
35
u km theo.
3.3. Phn lo i theo ph ng th c l p ch ng t
Theo cch phn lo i ny, ta c cc lo i ch ng t : ch ng t m t l n
v ch ng t nhi u l n.
- Ch ng t m t l n: L lo i ch ng t m vi c ghi chp nghi p v
kinh t pht sinh ch ti n hnh m t l n, sau c chuy n vo ghi s
k ton.
- Ch ng t nhi u l n: L lo i ch ng t ghi m t lo i nghi p v
kinh t ti p di n nhi u l n. Sau m i l n ghi cc con s c c ng d n
t i m t gi i h n c xc nh tr c c chuy n vo ghi vo s
k ton.
3.4. Phn lo i theo a i m l p ch ng t
Theo cch phn lo i ny, ta c cc lo i ch ng t : ch ng t bn
trong v ch ng t bn ngoi.
- Ch ng t bn trong cn g i l ch ng t n i b l nh ng ch ng
t c l p ra trong n i b n v k ton v ch lin quan n cc
nghi p v kinh t gi i quy t nh ng quan h trong n i b n v nh :
B ng tnh kh u hao ti s n c nh, bin b n ki m k n i b .
- Ch ng t bn ngoi : L nh ng ch ng t v cc nghi p v c
lin quan n n v k ton nh ng c l p ra t cc n v khc
nh : Ha n bn hng, ha n : c a cc n v cung c p d ch v ...
3.5. Phn lo i theo n i dung cc nghi p v kinh t ph n nh
trong ch ng t
Theo cch phn lo i ny ta c cc lo i ch ng t lin quan n cc
n i dung hay cn g i l ch tiu sau y:
- Ch tiu lao ng v ti n l ng
- Ch tiu hng t n kho
36
- Ch tiu bn hng
- Ch tiu ti n t
- Ch tiu ti s n c nh
3.6. Phn lo i theo tnh c p bch c a thng tin trong ch ng t
Theo cch phn lo i ny ta c cc lo i ch ng t : Ch ng t bnh
th ng v ch ng t bo ng:
- Ch ng t bnh th ng: L nh ng ch ng t m thng tin trong
mang tnh ch t bnh th ng, c quy nh chung i v i cc nghi p
v kinh t ph h p v i ho t ng c a n v .
- Ch ng t bo ng: L nh ng ch ng t ch a ng nh ng thng
tin th hi n m c di n bi n khng bnh th ng c a cc nghi p v
kinh t nh : s d ng v t t v t nh m c, nh ng ch ng t v m t
tr m, m t c p...
3.7. Phn lo i theo d ng th hi n d li u v l u tr thng tin
c a ch ng t
Theo cch phn lo i ny ta c cc lo i ch ng t : Ch ng t thng
th ng v ch ng t i n t :
- Ch ng t thng th ng: l ch ng t c th hi n d i d ng
gi y t ch ng minh nghi p v kinh t pht sinh v th c s hon
thnh m khng ph i th hi n qua d ng d li u i n t .
- Ch ng t i n t . l ch ng t c th hi n d i d ng d li u
i n t , c m ho m khng b thay i trong qu trnh truy n qua
m ng my tnh ho c trn v t mang tin nh : b ng t , a t , cc lo i
th thanh ton...
4. Ki m tra v x l ch ng t k ton
4.1. Ki m tra ch ng t
T t c cc ch ng t k ton do n v l p ra ho c t bn ngoi
37
vo, u ph i t p trung vo b ph n k ton c a n v ki m tra v
xc minh l ng th m i c dng ghi s . N i dung c a vi c
ki m tra ch ng t k ton bao g m:
- Ki m tra tnh chnh xc c a s li u thng tin trn ch ng t
- Ki m tra tnh h p php, h p l c a nghi p v kinh t pht sinh
- Ki m tra tnh y , r rng, trung th c cc ch tiu ph n nh
trn ch ng t .
- Ki m tra vi c ch p hnh quy ch qu n l n i b , ki m tra xt
duy t i v i t ng lo i nghi p v kinh t ti chnh.
Khi ki m tra ch ng t k ton n u pht hi n c hnh vi vi ph m
ch , qu n l kinh t ti chnh c a Nh n c th ph i t ch i th c
hi n, ng th i ph i bo ngay cho th tr ng v k ton tr ng n v
bi t x l k p th i theo ng quy nh php lu t hi n hnh.
i v i nh ng ch ng t k ton l p khng ng th t c, n i dung
v con s khng r rng th ng i ch u trch nhi m ki m tra ph i tr
l i ho c bo cho n i l p ch ng t bi t lm l i hay lm thm th t c
v i u ch nh sau m i dng lm c n c ghi s k ton.
4.2. Ch nh l ch ng t
Ch nh l ch ng t l cng vi c chu n b hon thi n y cc
y u t trn ch ng t , phn lo i t ng h p ch ng t tr c khi ghi s k
ton. Ch nh l ch ng t g m: ghi n gi, s ti n trn ch ng t ( i
v i lo i ch ng t c yu c u ny), ghi cc y u t c n thi t khc, nh
kho n k ton v phn lo i ch ng t , t ng h p s li u cc ch ng t
cng lo i (l p ch ng t t ng h p).
4.3. T ch c lun chuy n ch ng t v ghi s k ton
Lun chuy n ch ng t l giao chuy n ch ng t l n l t t i cc b
ph n c lin quan, nh ng b ph n ny n m c tnh hnh, ki m
38
tra, ph duy t, l y s li u ghi vo s k ton. Ty theo t ng lo i ch ng
t m c trnh t lun chuy n ph h p, theo nguyn t c t ch c lun
chuy n ch ng t ph i t c nhanh chng, k p th i khng gy tr
ng i cho cng tc k ton. s lun chuy n ch ng t , ghi s k ton
c h p l n n n p, c n xy d ng s lun chuy n ch ng t k
ton cho t ng lo i ch ng t , trong quy nh ng i c a ch ng t ,
th i gian cho m i b c lun chuy n, nhi m v c a ng i nh n c
ch ng t .
Ch ng t l m t khu quan tr ng trong qu trnh k ton. C th
ni ch t l ng cng tc k ton ph thu c tr c h t vo ch t l ng
c a ch ng t k ton. V v y l p v lun chuy n ch ng t k ton l
cng vi c c n h t s c c i tr ng m b o tnh h p php c a ch ng
t : Tun theo ng nguyn t c l p v ph n nh ng s th t nghi p v
kinh t . H n n a cn c n quan tm n vi c c i ti n cng tc k ton
ni chung theo cc h ng sau:
Gi m s l ng ch ng t cho nhu c u, trnh th a ho c trng
l p. H n ch s d ng ch ng t lin h p, ch ng t nhi u l n. Xc nh
ng nh ng b ph n c n l u ch ng t gi m s lin c a ch ng t
t i m c h p l.
n gi n ha n i dung ch ng t : Ch ng t ch bao g m nh ng
n i dung th t c n thi t. n gi n ha ti n t i th ng nh t, tiu chu n
ha ch ng t .
H p l ha th t c, k, xt duy t ch ng t . Quy ch ha cc b c
x l t ng lo i ch ng t . Xy d ng s lun chuy n ch ng t khoa
h c.
4.4. B o qu n v l u tr ch ng t
V ch ng t k ton l ti li u g c, c gi tr php l nn sau khi
dng lm c n c vo s , ch ng t k ton ph i c s p x p theo trnh
39
t , ng gi c n th n v ph i c b o qu n l u tr khi c n c c
s i chi u, ki m tra.
Tr c khi a vo l u tr , ch ng t c s p x p phn lo i
thu n ti n cho vi c tm ki m v b o m khng b h ng, m t.
Th i gian l u tr phng k ton khng qu m t n m, sau a
vo n i l u tr di h n, th i gian l u tr n i l u tr di h n c
quy nh chi ti t trong Lu t k ton. i u 31 c a Lu t K ton ghi r:
i v i nh ng ch ng t s d ng tr c ti p ghi s k ton v l p bo
co ti chnh th i gian l u tr t i thi u l 10 n m.
5. Danh m c ch ng t k ton doanh nghi p
M t trong nh ng n i dung c b n c a Ch k ton doanh
nghi p ban hnh km theo Quy t nh s 15/2006/Q -BTC ngy 20
thng 03 n m 2006 c a b tr ng B Ti chnh l h th ng ch ng t
k ton.
H th ng ch ng t k ton bao g m danh m c ch ng t , cc m u
bi u ch ng t v cch ghi chp t ng ch ng t . Danh m c ch ng t k
ton bao g m 37 m u bi u c chia thnh 5 lo i:
Lo i 1 - Lao ng ti n l ng g m 12 ch ng t
Lo i 2 - Hng t n kho g m 7 ch ng t
Lo i 3 - Bn hng g m 2 ch ng t
Lo i 4 - Ti n t g m 10 ch ng t
Lo i 5 - Ti s n c nh g m 6 ch ng t
Ngoi ra B Ti chnh c ng h ng d n s d ng m t s ch ng t
ban hnh km theo cc v n b n khc. Danh m c ch ng t k ton
doanh nghi p c th hi n qua b ng sau y:
40
B ng 2.1. Danh m c ch ng t k ton
Tnh ch t
TT Tn ch ng t S hi u
BB(*) HD (*)
I Lao ng ti n l ng
1 B ng ch m cng 01A-L TL x
2 B ng ch m cng lm thm gi 01B-L TL x
3 B ng thanh ton ti n l ng 02-L TL x
4 B ng thanh ton ti n th ng 03-L TL x
5 Gi y i ng 04-L TL x
6 Phi u xc nh n s n ph m ho c cng 05-L TL x
vi c hon thnh
7 B ng thanh ton ti n lm thm gi 06-L TL x
8 B ng thanh ton ti n thu ngoi 07-L TL x
9 H p ng giao khon 08-L TL x
10 Bin b n thanh l (nghi m thu) h p 09-L TL x
ng giao khon
11 B ng k trch n p cc kho n theo 10-L TL x
l ng
12 B ng phn b ti n l ng v b o hi m 11 -L TL x
x h i
II Hng t n kho
1 Phi u nh p kho 01-VT x
2 Phi u xu t kho 02-VT x
3 Bin b n kim nghi m v t t , cng 03-VT x
c , s n ph m, hng ho
4 Phi u bo v t t cn l i cu i k 04-VT x
5 Bin b n ki m k v t t , cng c , s n 05-VT x
l g, hng ho
6 B ng k mua hng 06-VT x
41
Tnh ch t
BB(*) HD (*)
7 B ng phn b nguyn li u, v t li u, 07-VT x
cng c , d ng c
III Bn hng
1 B ng thanh ton hng i l, k g i 01-BH x
2 Th qu y hng 02-BH x
IV Ti n t
1 Phi u thu 01-TT x
2 Phi u chi 02-TT x
3 Gi y ngh t m ng 03-TT x
4 Gi y thanh ton ti n t m ng 04-TT x
5 Gi y ngh thanh ton 05-TT x
6 Bin lai thu ti n 06-TT x
7 B n k vng, b c, kim kh qu, 07-TT x
qu
8 B ng ki m k qu (dng cho VND) 08a-TT x
9 B ng ki m k qu (dng cho ngo i 08b-TT x
t , vng b c...)
10 B ng k chi ti n 09-TT x
V Ti s n c nh
1 Bin b n giao nh n TSC 01-TSC x
2 Bin b n thanh l TSC 02-TSC x
3 Bin b n bn giao TSC s a ch a 03-TSC x
l n hon thnh
4 Bin b n nh gi l i TSC 04-TSC x
5 Bin b n ki m k TSC 05-TSC x
6 B ng tnh v phn b kh u hao 06-TSC x
TSC
42
Tnh ch t
BB(*) HD (*)
CH NG T BAN HNH THEO CC V N B N PHP LU T KHC
1 Gi y ch ng nh n ngh m h ng x
BHXH
2 Danh sch ng i ngh h ng tr c p x
m au, thai s n
3 Ho n Gi tr gia t ng 01GTKT-3LL x
4 Ho n bn hng thng th ng 02GTGT-3LL x
5 Phi u xu t kho kim v n chuy n n i 03 PXK-3LL x
b
6 Phi u xu t kho hng gn i l 04HDL-3LL x
7 Ho n d ch v cho thu ti chnh 05 TTC-LL x
8 B ng k thu mua hng ho mua vo 04/GTGT x
khng c ho n
9 .
Ghi ch: (*) BB: M u b t bu c; (*) HD: M u h ng d n

M u bi u v ph ng php ghi chp t ng ch ng t k ton trong
danh m c ch ng t k ton nu trn c th tham kh o cc sch ch
k ton ho c cc ti li u v h ng d n th c hnh ch k ton
doanh nghi p.
II. KI M K TI S N
1. N i dung cng tc ki m k
Ki m k l vi c ki m tra t i ch cc lo i ti s n hi n c nh m xc
nh chnh th c s th c c ti s n trong th c t , pht hi n cc kho n
chnh l nh gi a s th c t so v i s li u trn s sch k ton.
S li u trn s sch k ton l s li u trn c s c p nh t cc
43
ch ng t , t c l s li u c tnh ch t h p php tin c y. Nh ng gi a s
li u trn s sch k ton v i th c t v n c th pht sinh chnh l nh do
m t s nguyn nhn sau y:
- Ti s n (v t li u, s n ph m, hng ha...) b tc ng c a mi
tr ng t nhin lm cho h hao, xu ng c p.
- Th kho, th qu c th nh m l n v m t ch ng lo i, thi u chnh
xc v m t s l ng khi nh p, xu t, thu, chi...
- K ton tnh ton, ghi chp trn s sch c sai st.
- Cc hnh vi tham , gian l n, tr m c p.
Yu c u quan tr ng nh t i v i k ton l ghi chp tnh ton
chnh xc, ng i b o qu n ti s n ph i qu n l t t khng ti s n h
h ng, m t mt. V m t ti s n, yu c u c ngh a l s li u v ti
s n hi n cn trn s sch ph i ph h p v i s ti s n th c c th i
i m t ng ng. Trong cng tc qu n l ph i nh k ki m tra s li u
k ton, ng th i ph i s d ng ph ng php ki m k ki m tra tnh
hnh ti s n th c t i chi u v i s li u trn s k ton, n u pht hi n
c chnh l ch ph i tm nguyn nhn, x l v k p th i i u ch nh s
li u trn s cho ph h p v i tnh hnh th c t .
2. Tc d ng c a ki m k
- Ng n ng a cc hi n t ng tham , lng ph lm th t thot ti
s n, cc hi n t ng vi ph m k lu t ti chnh, nng cao trch nhi m
c a ng i qu n l ti s n.
- Gip cho vi c ghi chp, bo co s li u ng tnh hnh th c t .
- Gip cho lnh o n m chnh xc s l ng, ch t l ng cc lo i
ti s n hi n c, pht hi n ti s n ng c bi n php gi i quy t
thch h p nh m nng cao hi n qu s d ng v n.
44
3. Phn lo i ki m k
3.1. Phn theo ph m vi ki m k
Phn lo i theo ph m vi th ki m k c chia thnh 2 lo i l: ki m
k ton di n v ki m k t ng ph n
- Ki m k ton di n: L ki m k ton b cc ti s n c a n v
(bao g m: ti s n c nh, v t t , thnh ph m, v n b ng ti n, cng
n ...). Lo i ki m k ny, m i n m ti n hnh t nh t m t l n tr c khi
l p b ng cn i k ton cu i n m.
- Ki m k t ng ph n: L ki m k t ng lo i ti s n nh t nh ph c
v yu c u qu n l. VD nh : khi c nghi p v bn giao ti s n, khi
mu n xc nh chnh xc m t lo i ti s n no , khi th y c hi n
t ng m t tr m c p m t kho no .
3.2. Phn lo i theo th i gian ti n hnh
Theo cch phn lo i ny th ki m k c chia thnh 2 lo i l
ki m k nh k v ki m k b t th ng:
- Ki m k nh k l ki m k theo k h n quy nh tr c nh :
ki m k hng ngy i v i ti n m t, hng tu n i v i ti n g i ngn
hng, hng thng i v i s n ph m, hng ho, hng qu i v i ti s n
c nh v cu i m i n m ki m k ton b cc lo i ti s n c a n v .
- Ki m k b t th ng l ki m k t xu t, ngoi k h n quy nh,
v d : khi thay i ng i qu n l ti s n, khi c cc s c (chy, m t
tr m) ch a xc nh c thi t h i, khi c quan ch qu n, ti chnh
thanh tra, ki m tra.
4. Th t c v ph ng php ti n hnh ki m k
Ki m k l cng tc lin quan n nhi u ng i, nhi u b ph n
(kho, qu , phn x ng, c a hng, phng ban...), kh i l ng cng vi c
l n, i h i hon thnh kh n tr ng, do ph i c t ch c ch t
45
ch . Th tr ng n v lnh o, k ton tr ng gip trong vi c ch
o, h ng d n nghi p v cho nh ng ng i tham gia ki m k, xc
nh ph m vi ki m k, v ch k ho ch cng tc ki m k. Cng vi c
ki m k c ti n hnh theo trnh t nh sau:
- Tr c khi ti n hnh ki m k:
Th tr ng n v ph i thnh l p ban ki m k, k ton ph i hon
thnh vi c ghi s t t c m i nghi p v kinh t pht sinh, ti n hnh
kha s ng th i i m ki m k. Nhn vin qu n l ti s n c n s p
x p l i ti s n theo t ng lo i, c tr t t ng n n p ki m k c
thu n ti n nhanh chng.
- Ti n hnh ki m k: Ty theo i t ng m c n c ph ng php
ti n hnh ki m k ph h p.
+ Ki m k hi n v t (hng ha, v t t , thnh ph m, ti s n c
nh), ti n m t v cc ch ng khon, n ch c gi tr nh ti n: nhn
vin ki m k ti n hnh cn, o, ong, m t i ch c s ch ng ki n
c a ng i ch u trch nhi m qu n l s hi n v t, ti n m t ch ng khon
. Ring i v i ki m k hi n v t, c n ti n hnh theo m t trnh t
nh tr c trnh ki m k trng l p ho c thi u st. Ngoi vi c cn,
o, ong, m s l ng cn c n quan tm nh gi ch t l ng hi n
v t, pht hi n nh ng tr ng h p ti s n, v t t h h ng, km ch t
l ng, m t ph m ch t.
+ Ki m k ti n g i ngn hng, ti s n trong thanh ton: nhn vin
ki m k i chi u s li u c a n v mnh v i s li u c a ngn hng
v c a cc n v , c quan h thanh ton. i chi u tr c h t l s d
(s cn l i th i i m ki m k) s sch hai bn. N u pht sinh
chnh l ch th ph i i chi u t ng kho n tm nguyn nhn v i u
ch nh s a sai cho kh p ng s li u hai bn.
- Sau khi ki m k:
46
+ K t qu ki m k c ph n nh trn cc bin b n, c ch k
c a nhn vin ki m k v nhn vin qu n l ti s n ng m u phi u
ki m k quy nh.
+ Cc bin b n, bo co trn c g i cho phng k ton i
chi u k t qu ki m k v i s li u trn s sch k ton. Ton b k t qu
ki m k, k t qu i chi u, t c l cc kho n chnh l ch gi a k t qu
ki m k v s li u trn s sch n u c, c bo co v i th tr ng
n v . Cc c p lnh o s quy t nh cch x l t ng tr ng h p c
th .
+ Cc bin b n xc nh n s chnh l ch gi a s li u ki m k th c
t so v i s li u trn s sch v cc quy t nh x l y th t c
theo quy nh l nh ng ch ng t k ton h p l k ton c n c vo
ph n nh vo s sch.
Ki m k l cng vi c c tnh ch t s v : cn, o, ong, m...
nh ng l i l cng vi c h t s c quan tr ng, c bi t l i v i v n
b o v ti s n c a n v kinh t . V v y n u ch tun th nghim ng t
cc quy nh v l p ch ng t , ki m tra ch ng t , ghi s k ton m
khng ti n hnh ki m k th m i ch l ch t ch trn ph ng di n gi y
t , s sch, m khng c g m b o ti s n c a n v khng b
xm ph m. Do ph i ti n hnh ki m k nh k v b t th ng khi
c n thi t v coi tr ng ng m c cng tc ny.
47
Ch ng III
TNH GI IT NG K TON
I. PH NG PHP TNH GI
1. Khi ni m v ngh a c a ph ng php tnh gi
Trong qu trnh ho t ng, ti s n c a n v khng ng ng v n
ng, bi n i c v hnh thi v t ch t v l ng gi tr . ghi nh n
gi tr c a ti s n vo ch ng t , s sch v bo co k ton c n s
d ng ph ng php tnh gi. Tnh gi l m t ph ng php k ton
quy i hnh th c bi u hi n c a cc i t ng k ton t cc th c o
khc nhau v m t th c o chung l s d ng th c o ti n t xc
nh gi tr ghi s c a cc i t ng c n tnh gi theo nh ng nguyn
t c nh t nh.
Ph ng php tnh gi c th hi n qua hai hnh th c c th l:
cc th , s , b ng ho c phi u tnh gi v trnh t tnh gi. Cc th , s ,
b ng ho c phi u tnh gi c s d ng t ng h p chi ph c u thnh
gi c a t ng lo i ti s n c n tnh gi. Trnh t tnh gi l nh ng b c
cng vi c c s p x p theo trnh t nh t nh ti n hnh tnh gi.
Ph ng php tnh gi c ngh a quan tr ng trong h ch ton v
trong cng tc qu n l, c th :
- Ph ng php tnh gi gip k ton xc nh c gi tr th c t
c a ti s n hnh thnh trong n v , gip ph n nh cc nghi p v kinh
t ti chnh pht sinh vo ch ng t , s sch v t ng h p ln bo co k
ton.
- Ph ng php tnh gi gip k ton tnh ton c hao ph v k t
qu c a qu trnh ho t ng s n xu t kinh doanh trong k v t ng h p
48
c gi tr c a ton b ti s n trong n v gip cng tc qu n l v
s d ng ti s n c a doanh nghi p c hi u qu .
2. Yu c u v nguyn t c tnh gi
2.1. Yu c u tnh gi
Tnh gi ph i m b o hai yu c u c b n l chnh xc v nh t
qun.
Thng tin v gi tr ti s n ph i c xc nh m t cch chnh
xc. ch s d ng th c o ti n t nn ph ng php tnh gi c th
m b o c yu c u ny. Th c o ti n t ph n nh k t h p c 2
c m t ch t l ng v m t s l ng, c a ti s n trong kh cc th c o
khc (th c o hi n v t v th i gian lao ng) ch ph n nh c m t
m t c a ti s n.
- Tnh nh t qun i h i vi c s d ng ph ng php tnh gi ph i
th ng nh t nh m m b o kh n ng so snh c c a thng tin v gi
tr ti s n, cho php so snh i chi u s li u gi a cc n v trong
m t doanh nghi p, trong m t ngnh v gi a cc k tnh gi trong m t
n v v i nhau.
2.2. Nguyn t c tnh gi
Nguyn t c gi ph l nguyn t c chung v xuyn su t trong tnh
gi ti s n. Theo nguyn t c ny, gi tr c a ti s n c ph n nh
theo gi g c, t c l ton b chi ph m doanh nghi p chi ra c
c ti s n .
Bn c nh khi tnh gi cn ph i tun th cc nguyn t c c th
nh sau:
M t l xc nh i t ng tnh gi ph h p. i t ng tnh gi c
th l t ng th v t li u cng c d ng c , hng ho hay t ng l hng, l
v t t mua vo; t ng lo t s n ph m s n xu t ra, hay m t ho t ng,
49
cng trnh, d n hon thnh ho c m t l v t t , thnh ph m, hng
ho xu t kho..
Hai l, phn lo i chi ph h p l. Chi ph tham gia c u thnh nn
gi c a i t ng c n tnh gi c nhi u lo i nn ph i c phn lo i
tr c khi tnh gi. C nhi u cch phn lo i chi ph.
Theo l nh v c pht sinh chi ph, chi ph s n xu t kinh doanh c a
doanh nghi p c th chia thnh:
- Chi ph hng mua bao g m nh ng chi ph lin quan n hng
mua v nh gi mua, chi ph v n chuy n, b c d , chi ph l u kho
bi,...
- Chi ph s n xu t g m nh ng chi ph lin quan n vi c s n xu t
ch t o s n ph m nh chi ph nguyn v t li u tr c ti p chi ph nhn
cng tr c ti p, chi ph s n xu t chung.
- Chi ph bn hng g m nh ng chi ph pht sinh lin quan n
ho t ng tiu th s n ph m, hng ho, d ch v .
- Chi ph qu n l doanh nghi p g m nh ng chi ph pht sinh lin
quan n ho t ng qu n l, i u hnh chung ton doanh nghi p.
Ba l, l a ch n tiu th c phn b chi ph cho i t ng tnh gi
thch h p. i v i nh ng chi ph pht sinh lin quan n nhi u i
t ng c n tnh gi khng th t p h p ring ngay t u cho t ng i
t ng c th c t p h p chung sau phn b cho cc i t ng
lin quan theo tiu th c thch h p. V d : Chi ph bn hng lin quan
n nhi u m t hng cng tiu th trong k ; chi ph v n chuy n nhi u
m t hng khi mua v , chi ph s n xu t chung phn x ng s n xu t
nhi u s n ph m...
Tiu th c phn b ph i m b o sao cho chi ph phn b tnh
c st v i tiu hao th c t nh t. Tiu th c c th l chi ph nh
m c, chi ph k ho ch, gi my ch y, s l ng s n ph m hon thnh,
50
l ng cng nhn tr c ti p s n xu t, s n l ng s n ph m tiu th , gi
v n hng bn,...
Cng th c phn b chi ph:
M c phn S n v theo tiu th c phn b
T ng chi
phn b cho c a i t ng tnh gi i
= x ph c n
i t ng T ng s n v theo tiu th c cc
phn b
c n tnh gi i i phn b t ng lin quan
II. TNH GI M T S IT NG K TON

CH Y U
1. Tnh gi ti s n c nh
1.1. Ti s n c nh h u hnh
- Tr ng h p ti s n c nh h u hnh hnh thnh do mua s m
Gi mua Chi ph Cc kho n gi m
Nguyn
= th c t trn + tr c khi - gi, chi t kh u
gi TSC
ho n s d ng th ng m i
Chi ph tr c i s d ng th ng bao g m:
+ Li ti n vay u t ti s n c nh khi ch a a ti s n c nh
vo s d ng.
+ Cc chi ph v n chuy n, b c d , s a ch a, tn trang, ch nh l,
ch y th , thu v l ph tr c b n u c...
- Ti s n c nh h u hnh do doanh nghi p t xy d ng, ch t o:
Nguyn Gi thnh th c Chi ph ra tr c khi a ti
= +
gi TSC t cng trnh s n c nh vo s d ng
Ti s n c nh hnh thnh c ngu n g c t vi c nh n gp v n hay
nh n l i v n gp lin doanh, c bi u t ng:
51
Gi tr th c t Chi ph bn nh n chi ra
Nguyn
= nh gi c a h i + tr c khi a TSC vo
gi TSC
ng giao nh n s d ng
Ti s n c nh h u hnh c c p trn c p, i u chuy n n:

Gi tr cn l i trn s sch k Chi ph bn nh n
Nguyn
= ton c a n v c p hay tnh theo + chi ra tr c khi s
gi TSC
s nh gi c a H giao nh n d ng (n u c)
1.2. Ti s n c nh v hnh
L nh ng ti s n c nh khng c hnh thi v t ch t, th ng bao
g m:
- Quy n s d ng t: Nguyn gi c a TSC l quy n s d ng t
l ton b cc kho n m n v chi c quy n s d ng t h p
php, bao g m c cc kho n chi c lin quan n vi c n b, gi i
phng m t b ng, san l p m t b ng, l ph tr c b ,...
- Quy n pht hnh, b n quy n, b ng sng ch . Nguyn gi l ton
b cc kho n m n v chi c quy n pht hnh, b n quy n,
b ng sng ch .
- Nhn hi u hng ho: Nguyn gi l ton b cc kho n m n v
chi th c t c nhn hi u hng ho.
- Ph n m m my vi tnh: Nguyn gi l ton b cc kho n m n
v chi c ph n m m my tnh.
- Ti s n c nh v hnh khc.
M t cch chung nh t, nguyn gi ti s n c nh v hnh l ton
b cc kho n chi th c t m doanh nghi p ph i chi ra c c
ti s n c nh y.
52
2. Tnh gi v t t , hng ho mua vo
Ti s n mua vo c a doanh nghi p g m nhi u lo i v s d ng cho
nh ng m c ch khc nhau theo vi c tnh gi c ng c s khc bi t
nh ng u ph i tun th nguyn t c chung l ph n nh c ton b
cc chi ph chi ra c c ti s n (nguyn t c gi ph). C th
khi qut trnh t tnh gi ti s n mua vo theo 3 b c sau:
B c 1 : Xc nh gi mua c a ti s n:
Gi mua c a ti s n = Gi mua trn ho n - Cc kho n gi m gi,
chi t kh u th ng m i c h ng khi mua + Thu nh p kh u (n u
c). Trong gi mua c th bao g m c cc kho n thu khng c
kh u tr nh thu TT B, Thu GTGT theo ph ng php tr c ti p.
- B c 2: T p h p v phn b chi ph lin quan n ti s n mua
vo g m nh ng chi ph pht sinh trong khu thu mua nh chi ph v n
chuy n, b c d , chi ph l u kho bi, chi ph giao d ch, chi ph mi
gi i, hao h t trong nh m c... Cc chi ph ny c th c thu
GTGT ho c ch a c thu GTGT tu thu c vo ph ng php tnh thu
GTGT c a n v v ti s n mua vo c ch u thu GTGT khng, dng
vo ho t ng g...
Tr ng h p cc chi ph ny c lin quan n nhi u i t ng tnh
gi th ph i phn b cho cc i t ng c lin quan theo tiu th c
thch h p.
B c 3: T ng h p chi ph v tnh gi th c t cho t ng ti s n c n
tnh gi:
Gi th c t Gi th c t mua Chi ph lin quan
= +
c a ti s n i ti s n i phn b cho ti s n i
thu n l i cho cng vi c tnh gi k ton th ng s d ng b ng
(th ) tnh gi ti s n ph n nh k t qu c a qu trnh tnh gi.
53
V d 1:
Doanh nghi p HY mua v t li u ph c v cho s n xu t s n ph m
thu c di n ch u thu GTGT theo ph ng php kh u tr :
+ V t li u A: 1.000 t n, n gi mua ch a VAT l 200.000/t n,
VAT: 10%.
+ V t li u B: 500 t n, n gi mua ch a VAT l 100.000/t n,
VAT: 10%.
Chi ph v n chuy n s v t li u trn (gi ch a thu 1 000/t n) l
1.500.000 ch a k 5 % VAT.
Yu c u:
Tnh ton v l p b ng tnh gi th c t v t li u mua vo cho hai
lo i v t li u A v B. Bi t chi ph v n chuy n phn b cho hai lo i v t
li u theo tiu th c s l ng
Gi i.
- Gi mua v t li u l gi khng c thu GTGT:
+ V t li u A: 1.000 x 200.000 = 200.000.000
+ V t li u B: 500 x 100.000 = 50.000.000
- Chi ph v n chuy n c ng khng g m thu GTGT v c Phn
b cho hai lo i v t li u theo tiu th c s l ng nh sau:
+ V t li u A : 1.000/ (1.000+500) x 1.500.000 = 1.000.000
+ V t li u B : 1.500.000 - 1.000.000 = 500.000
T ng h p v tnh gi th c t mua c a hai lo i v t li u:
+ V t li u A : 200.000.000 + 1.000.000 = 201.000.000
+ V t li u B : 50.000.000 + 500.000 = 50.500.000
K t qu tnh ton trn c th hi n trn B ng 3.1 Tnh gi th c t
v t li u mua vo nh sau:
54
B ng 3.1: Tnh gi th c t v t li u mua vo
(V t li u A v v t li u B)
VT: 1.000
V t li u A V t li u B
Chi ph T ng
SL G TT SL G TT
1. Gi mua 250.000 1.000 200 200.000 500 100 50.000
2. Chi ph mua 1.500 1.000 1 1.000 500 1 500
3. Gi th c t
251.500 1.000 201 201.000 500 101 50.500
mua vo
V d 2:
Doanh nghi p mua m t thi t b s n xu t v i gi mua ch a c thu
GTGT l 100.000.000, thu su t thu GTGT l 10%. Chi ph thu
v n chuy n thi t b v doanh nghi p l 2.000.000. Chi ph thu c u
thi t b ln v xu ng t l 1.000.000. Ch ph thu chuyn gia
h ng d n v n hnh l 5.000.000. Chi ph v n hnh th thi t b h t
13.500.000, qu trnh ch y th thi t b thu c m t s s n ph m gi
bn c tnh l 8.500.000. S n ph m thu c di n ch u thu GTGT.
Yu c u: Tnh gi th c t thi t b s n xu t trn khi mua v
(nguyn gi).
a) Tr ng h p doanh nghi p tnh thu GTGT theo ph ng php
kh u tr tr gi th c t c a thi t b mua v l gi ch a c thu GTGT:
100.000.000 + 2.000.000 + 1.000.000 + 5.000.000 + (13.500.000
- 8.500.000) = 113.000.000.
b) Tr ng h p doanh nghi p tnh thu GTGT theo ph ng php
tr c ti p tr gi th c t c a thi t b mua v l gi bao g m c thu
GTGT:
(100.000 v + 10% x 100.000.000) + 2.000.000 + 100.000 +
55
5.000.000 + (13.500.000 - 8.500.000) = 123.000.000.
3. Tnh gi thnh s n ph m hon thnh
Qu trnh s n xu t l qu trnh k t h p 3 y u t s n xu t c b n:
TL , TLL v SL t o ra cc s n ph m d ch v .V y th c ch t
vi c tnh gi thnh cc s n ph m d ch v l vi c xc nh l ng hao
ph cc y u t s n xu t t o ra s n ph m d ch v theo th c o
gi tr .
Trnh t nh sau:
- B c 1 : T p h p chi ph s n xu t pht sinh trong k theo t ng
kho n m c:
+ Chi ph nguyn li u, v t li u tr c ti p: l nh ng chi ph v vi c
s d ng nguyn li u, v t li u cho tr c ti p s n xu t s n ph m.
+ Chi ph nhn cng tr c ti p: l nh ng chi ph v vi c s d ng
ng i lao ng cho tr c ti p s n xu t s n ph m:
+ Chi ph s n xu t chung: l nh ng chi ph lin quan n ho t
ng qu n l s n xu t ho c ph c v s n xu t phn x ng (t , i,...)
nh chi ph nhn vin phn x ng, chi ph v t li u ph c v s n xu t,
chi ph d ng c lao ng, chi ph th u hao TSC phn x ng, chi
ph d ch v mua ngoi v cc chi ph khc b ng ti n ng cho s n xu t
phn x ng.
- B c 2: Phn b nh ng chi ph s n xu t chung cho cc i
t ng c lin quan:
Chi ph s n xu t chung lin quan n nhi u i t ng tnh c cho
t ng i t ng theo tiu th c thch h p. Chi ph th ng n ph i phn
b l chi ph s n xu t chung. Khi , tiu th c hn b c th l a ch n
l: chi ph nhan cng tr c ti p, chi ph tc ti p, chi ph s n xu t chung
d ton, s gi my ch y,...
56
-B c 3: Xc nh gi tr s n ph m d dang cu i k :
Xc nh gi tr s n ph m d dang cu i k theo m t trong lc
ph ng php:
+ Xc nh gi tr s n ph m d dang theo chi ph nguyn ru v t
li u tr c ti p (ho c chi ph nguyn li u, v t li u hnh tr c ti p).
+ Xc nh gi tr s n ph m d dang theo s n l ng hon hnh
t ng ng.
+ Xc nh gi tr s n ph m d dang theo chi ph nh m c ho c
k ho ch.
- B c 4: Tnh ra t ng gi thnh v gi thnh n v s n ph m,
d ch v hon thnh.
T ng gi thnh
Gi thnh n v =
S l ng s n ph m, d ch v
T ng gi Chi ph Chi ph s n Chi ph

thnh s n = s n xu t + xu t pht sinh - s n xu t
ph m DD K trong k DDCK
K t qu tnh ton c th c th hi n trn b ng tnh gi thnh s n

ph m, d ch v hon thnh nh v d sau:
V d 3:
M t doanh nghi p s n xu t trong thng tin c ti li u v tnh hnh
s n xu t s n ph m M nh sau ( n v tnh: 1.000).
1 u thng, chi ph s n xu t s n ph m M d dang l: 200.000.
Trong :
- Ch ph nguyn v t li u tr c ti p: 130.000
- Chi ph nhn cng tr c ti p: 50.000
57
- Chi ph s n xu t chung : 20.000
2. Trong thng, chi ph s n xu t s n ph m M pht sinh t p h p
c l: 2.800.000. Trong :
- Chi ph nguyn v t li u tr c ti p: 2.000.000
3. Cu i thng, hon thnh nh p kho 1000 kg s n ph m M, cn d
dang m t s s n ph m M v i chi ph s n xu t s n ph m M d dang l:
550.000. Trong :
- Chi ph nguyn v t li u tr c ti p: 380.000
Yu c u: L p B ng tnh gi thnh th c t s n ph m M s n xu t
hon thnh trong thng.
Gi i:
B ng 3.2: Tnh gi thnh s n ph m
S n ph m: M S nl ng: 1.000 kg VT: 1.000 ng
S n ph m CPSX S n ph m Gi
T ng
Kho n m c d d ng pht sinh d dang thnh
GTSP
uk trong k cu i k n v sp
1. CPNVLTT 130.000 2.000.000 380.000 1.750.000 1.750
2. CPNCTT 50.000 500.000 100.000 450.000 450
3. CPSX chung 20.000 300.000 70.000 250.000 250
T ng 200.000 2.800.000 550.000 2.450.000 2.450
4. Tnh gi th c t v t t , s n ph m, hng ho
xu t kho
58
Vi c xu t v t xu t kho v t t , s n ph m, hng ho c nhi u tr ng
h p khc nhau nh ng tr gi th c t xu t kho c th c xc nh
theo m t trong cc ph ng php sau:
4.1. Ph ng php bnh qun c k d tr
Theo ph ng php ny n gi xu t kho c xc nh vo th i
i m cu i k theo cng th c:
Tr gi th c t T ng tr gi th c
+
n gi t n uk t nh p trong k
=
xu t kho S l ng S l ng nh p
+
t n uk trong k
T tnh tr gi th c t xu t kho c xc nh l:
Tr gi th c S l ng xu t n gi bnh
= x
t xu t kho kho qun
V d 4:
C ti li u v tnh hnh nh p xu t t n kho v t li u A trong thng
t i m t doanh nghi p nh sau:
- Ngy 1/3: T n kho 100kg, n gi: 200.000/kg
- Ngy 6/3: Nh p kho 350 kg, n gi: 200.000/kg
- Ngy 14/3: Xu t kho 80 kg
- Ngy 26/3: Xu t kho 250 kg
Yu c u: Tnh tr gi th c t v t li u A xu t kho trong thng?
Gi i:
- Xc nh n gi xu t kho:
n gi =
200.000 x 1000 + 200.000 x 350 +
59
220.000 x 400 + 240.000 x 150
xu t kho
100 + 350 + 400 + 150
= 21.4.000.00011000 = 214.000/kg
- Tnh tr gi xu t kho:
Ngy 14/3: 214.000 x 80 = 8.560.000
Ngy 26/3: 214.000 x 250 = 60.250.000
T ng tr gi xu t kho trong thng 3: 68.810.000.
Ph ng php ny tnh ton n gi n nh ng kh i l ng cng vi c
d n vo cu i thng v ch n cu i thng khi c thng tin v t ng tr
gi nh p kho trong k m i xc nh c n gi xu t kho nn tnh
k p th i c a thng tin b h n ch .
4.2. Ph ng php bnh qun trn hon:
Theo ph ng php ny n gi xu t kho c xc nh theo t ng
th i i m sau m i l n nh p (cn g i l ph ng php bnh qun sau
m i l n nh p).
Cng th c xc nh n gi xu t kho:
Tr gi th c t nh p
Tr gi th c t t n
n gi + kho t l n nh p (n-1)
kho sau l n (n-1)
xu t kho n l n nh p n
=
sau l n S l ng nh p kho t
S l ng t n kho
nh p n + l n nh p (n-1) n l n
sau l n nh p (n-1)
nh p n
T xc nh tr gi th c t xu t kho theo t ng l n nh sau:
Tr gi th c S l ng xu t n gi bnh
= x
t xu t kho kho qun
60
V d 5:
Ti li u v d 4. Tnh tr gi xu t kho v t li u A theo ph ng
php bnh qun lin hon nh sau:
- Ngy 14/3:
n gi xu t 200.000 x 1000 + 200.000 x 350
=
kho sau l n 100 + 350
nh p ngy 6/3
= 90.000.000/450 = 200.000/kg
- Ngy 26/3:
n gi xu t (90.000.000 - 1 6.000.000) + 400 x

kho sau l n = 220.000
nh p ngy 20/3 (450 - 80) + 400
162.000.000
= = 210.389,6 /kg
770
Tr gi xu t kho ngy 26/3: 210.389,6 x 250 = 52.597.400
T ng tr gi xu t kho thng 3: 16.000.000 + 52.597.400
= 68.597.400.
Nh v y ph ng php ny kh c ph c c nh c i m c a
ph ng php bnh qun c k d tr , cho php xc nh c tr gi
th c t xu t kho ngay t i th i i m xu t kho nh ng kh i l ng tnh
toan nhi u v ph c t p h n do ph i xc nh n gi theo t ng l n
nh p.
61
4.3. Ph ng php nh p tr c xu t tr c
Ph ng php ny gi nh r ng l hng no nh p kho tr c tin
th s xu t kho tr c tin, xu t h t s nh p tr c m i xu t n s nh p
li n sau cho n khi s l ng c n xu t Theo , tr gi th c t xu t
kho c xc nh b ng s l ng xu t kho v n gi c a nh ng l n
nh p c nh t. Trong l hng t n kho u k c coi l l c nh t.
V d 6:
php nh p tr c xu t tr c nh sau:
- Tr gi xu t kho ngy 14/3: 200.000 x 80 =16.000.000
- Tr gi xu t kho ngy 26/3: 200.000 x 20 + 200.000 x 230
= 50.000.000
- T ng tr gi xu t kho thng 3: 16.000.000 + 50.000.000
= 66.000.000
4.4. Ph ng php nh p sau xu t tr c
Ph ng php ny gi nh r ng l hng no nh p kho sau cng th
s xu t kho tr c tin, xu t h t s nh p sau m i xu t n s nh p li n
tr c cho n khi s l ng c n xu t. Theo , tr gi th c t xu t
kho c xc nh b ng s l ng xu t kho v n gi c a nh ng l n
nh p m i nh t t i th i i m xu t.
V d 7:
php nh p sau xu t tr c nh sau:
- Tr gi xu t kho ngy 14/3: 200.000 x 80 = 16.000.000
- Tr gi xu t kho ngy 26/3: 220.000 x 250 = 55.000.000
- T ng tr gi xu t kho thng 3: 16.000.000 + 55.000.000
62
= 71.000.000
4.5. Ph ng php gi th c t ch danh (ph ng php tr c ti p)
Theo ph ng php ny, khi nh p kho, th kho ph i ring t ng
l hng c a t ng t nh p, c nim y t t ng t nh p ring. Khi xu t
kho c ghi r xu t c a t nh p no, t k ton tnh tr gi th c
t xu t kho theo n gi c a chnh l hng c theo di ring t
khi nh p n khi xu t.
V d 8:
C ti li u v tnh hnh nh p xu t t n kho v t. li u A trong thng
t i m t doanh nghi p nh sau:
- Ngy 1/3: T n kho l.000kg, n gi: 200.000/kg (x p v tr X
trong kho).
- Ngy 6/3: Nh p kho 350 kg, n gi: 210.000/kg (x p v tr
Y trong kho).
- Ngy 20/3: Nh p kho 400 kg, n gi: 220.000/kg (x p v tr
Z trong kho).
- Ngy 26/3: Xu t kho 600 kg trong (xu t 400kg c a t nh p
ngy 20/3 v 200 kg trong s t n kho).
Yu c u: Tnh tr gi th c t v t li u A?
Gi i: Tr gi xu t kho v t li u A:
400 kg x 220.000/kg = 8.800.000
200 kg x 200.000/kg = 4.000.000
C ng = 12.800.000
63
Ch ng IV
T NG H P V CN I K TON
I. PH NG PHP T NG H P V CN I
K TON
1. Khi ni m ph ng php t ng h p v cn i k
ton
Ph ng php t ng h p v cn i k ton l ph ng php khi
qut tnh hnh ti s n, ngu n v n, k t qu kinh doanh v cc m i quan
h kinh t khc thu c i t ng h ch ton trn nh ng m t b n ch t v
cc m i quan h cn i v n c c a i t ng k ton.
Ph ng php t ng h p v cn i l s sng l c, l a ch n, lin k t
nh ng thng tin ring l t cc nghi p v kinh t pht sinh trong s k
ton, theo cc quan h cn i mang tnh t t y u v n c c a cc i
t ng k ton, hnh thnh nn nh ng thng tin t ng qut nh t v
tnh hnh v n, k t qu kinh doanh c a n v , th hi n d i d ng cc
bo co t ng h p v cn i nh : b ng cn i k ton, bo co k t
qu kinh doanh...
T ng h p v cn i k ton c ng d ng r ng ri trong cng
tc k ton, c th ng d ng trn t ng b ph n ti s n v ngu n v n,
t ng qu trnh kinh doanh ho c cn i ton b ti s n, ngu n v n hay
t ng h p k t qu kinh doanh chung cho ton b qu trnh knh doanh
c a n v trong m t th i k nh t nh.
2. ngh a c a ph ng php t ng h p v cn i
k ton
64
Ph ng php t ng h p v cn i k ton cung c p nh ng thng
tin khi qut, t ng h p nh t v v n, ngu n v n, qu trnh kinh doanh
m cc ph ng php ch ng t , i ng ti kho n, tnh gi thnh
ph m, hng ho... khng th cung c p c nh ng thng tin c x
l l a ch n trn cc bo co k ton do ph ng php t ng h p, cn
i t o ra, c ngh a to l n cho nh ng quy t nh qu n l c tnh
chi n l c trong nhi u m i quan h qua l i c a cc y u t , cc qu
trnh, ki m tra tnh hnh clh p hnh k ho ch, pht hi n v ng n ng a
tnh tr ng m t cn i v d a vo k t qu th c hi n i u ch nh,
c th ho cc k ho ch kinh t , qu n l m t cch t t h n vi c th c
hi n k ho ch c a doanh nghi p trong cc l nh v c ti chnh v qu
trnh kinh doanh.
II. M T S BO CO K TON T NG H P
V CN I
Trong cng tc k ton, h u h t cc bo co ti chnh c ng
d ng ph ng php t ng h p v cn i, v v y cc bo co v a cung
c p c nh ng thng tin c n thi t theo yu c u qu n l, nh ng v a
c th t ki m tra c tnh chnh xc c a s li u.
Trong cng tc k ton cc bo co l khu cu i cng nh m t ng
k t m t k ho t ng s n xu t kinh doanh. Nh ng ti p c n cng tc
k ton c th tm hi u m t cch trnh t theo cng vi c k ton, t c l
t khu ch ng t r i n ti kho n sau l s sch v cu i cng l
bo co k ton. Theo ph ng php ny v ch a hnh dung ra m c tiu
cu i cng l p c bo co ti chnh nn ng i h c nhi u khi b th
ng kh hi u. Nn d thu n l i trong vi c h c t p, tm hi u cng tc
k ton c hi u qu ng i ta th ng s d ng ph ng php ti p c n l:
tm hi u cc bo co ti chnh, qua d dng hnh dung qu trnh thu
th p s li u cung c p cc thng tin c trnh by v cch th c
65
so n th o cc bo co c tnh t ng h p v cn i. Sau y l m t s
bo co ti chnh trong doanh nghi p.
1. B ng cn i k ton
1.1. Khi ni m, n i dung v k t c u c a B ng cn i k ton
- Khi ni m: B ng cn i k ton l m t bo co ti chnh t ng
h p, dng ph n nh t ng qut tnh hnh ti s n v ngu n v n c a
doanh nghi p t i m t th i i m nh t nh (th i i m l p bo co).
Ti s n c a m t n v ang ho t ng lun lun v n ng bi n
i v s l ng, v c c u v ngu n hnh thnh... do cc nghi p v
kinh t pht sinh gy ra. V v y s li u trn b ng cn i k ton ch
ph n nh tnh tr ng ti chnh c a doanh nghi p t i th i i m l p b ng.
B ng cn i k ton gi ng nh my ch p ngng cc ho t ng s n
xu t kinh doanh trong 1 th i i m ch p l i tnh tr ng v n v ngu n
v n c a m t n v m t th i i m . Trong th c t th i i m l p
b ng i k ton c th l cu i thng, cu i qu, cu i n m ho c cu i
chu k s n xu t kinh doanh, ty theo quy nh v c i m c a t ng
ngnh v t ng lo i n v c th v nh v y s li u c a b ng c tnh
ch t t ng k t sau m t qu trnh s n xu t kinh doanh cho nn tr c y
b ng cn i k ton ng i ta cn g i l b ng t ng k t ti s n hay
b ng cn i ti s n v ngu n v n
- Tc d ng c a B ng cn i k ton: B ng cn i k ton c tc
d ng quan tr ng trong cng tc qu n l, c n c vo s li u trnh by
trn b ng ta c th bi t c ton b ti s n v c c u c a ti s n hi n
c c a doanh nghi p, tnh hnh ngu n v n v c c u c a ngu n v n.
Thng qua ta c th nh gi khi qut tnh hnh ti chnh c a
doanh nghi p, tnh hnh v k t qu ho t ng s n xu t kinh doanh,
trnh s d ng v n, tri n v ng kinh t ti chnh, s t ng gi m c a
ngu n v n ch s h u c a doanh nghi p.
66
- N i dung v k t c u c a B ng cn i k ton
+ N i dung: B ng cn i k ton ph n nh m i quan h cn i
t ng th gi a ti s n v ngu n v n c a n v theo cc ng th c:
T ng ti Cc kho n n Ng n v n
= + (1)
s n (v n) ph i tr CSH
T ng tr s n = T ng ngu n v n (2)
+ K t c u: B ng cn i k ton c chia lm 2 ph n, ph n ti
s n v ph n ngu n v n.
* Ph n ti s n: Ph n nh ton b gi tr ti s n hi n c c a doanh
nghi p t i th i i m l p bo co. Ti s n c phn chia thnh 2 lo i:
A: Ti s n l u ng v u t ng n h n
B: Ti s n c nh v u t di h n.
* Ph n ngu n v n: Ph n nh ngu n hnh thnh gi tr ti s n hi n
c c a doanh nghi p t i th i i m l p bo co v c ng c phn chia
thnh 2 lo i:
A: N ph i tr
B: Ngu n v n ch s h u
S li u t ng c ng c a 2 ph n bao gi c ng b ng nhau theo ng
th c:
T ng ti s n = T ng ngu n v n
Xt v m t kinh t : S li u ph n ti s n th hi n v n v k t c u cc
lo i v n c a doanh nghi p hi n c th i k l p bo co Do c th
nh gi t ng qut n ng l c s n xu t kinh doanh v trnh s d ng v n
c a n v . S li u ph n ngu n v n th hi n cc ngu n v n t c v v n
vay m n v ang s d ng trong k kinh doanh, chi ti t k t c u c a
t ng ngu n, t ph n nh tnh hnh ti chnh c a doanh nghi p.
67
Ban u b ng cn i k ton c d ng nh sau:
B NG CN I K TON
T i ngy...... thng..... n m.....
n v tnh:......
S S S S
M M
TI S N u cu i NGU N V N u cu i
s s
k k k k
T ng ti s n T ng ngu n v n
V i cch thi t k 2 ph n ti s n v ngu n v n c a b ng cn i k
ton c th hi n 2 bn, ng i ta d dng so snh v ki m tra s
li u cn i gi a ti s n v ngu n v n, nh ng nh c i m l nhi u c t
trn m t trang nn c t ghi s ti n h p, khng ph h p i v i cc n
v c gi tr ti s n v ngu n v n l n.
Hi n nay b ng cn i k ton c thi t theo chi u d c, trnh by
h t ph n ti s n sau n ph n ngu n v n. K t c u B ng cn i k
ton ban hnh theo Quy t nh s 15/2006/Q -BTC ngy 20 thng 03
n m 2006 c a B tr ng B Ti chnh c trnh by b ng m u bi u
nh sau:
68
B NG CN I K TON
T i ngy... thng... n m...
n v tnh..............
S S
M Thuy t
TI S N cu i u
s minh
n mn m
1 2 3 4 5
A - TI S N NG N H N 100
(100 = 110 + 120 + 130 + 140 + 150)
I. Ti n v cc kho n t ng ng ti n 110
1. Ti n 111 V.01
2. Cc kho n t ng ng ti n 112
II. Cc kho n u t ti chnh ng n h n 120 V.02
1. u t ng n h n 121
2. D phng gi m gi u t ng n h n (*) (2) 129
III Cc kho n ph i thu ng n h n 130
1.Ph i thu khch hng 131
2. Tr tr c cho ng i bn 132
3. Ph i thu n i b ng n h n 133
4. Ph i thu theo ti n KH h p ng XD 134
5. Cc kho n ph i thu khc 135 V.03
6. D phng ph i thu ng n h n kh i (*) 139
IV. Hng t n kho 140
1. Hng t n kho 141 V.04
2. D phng gi m gi hng t n kho (*) 149
V. Ti s n ng n h n khc 150
1. Chi ph tr tr c ng n h n 151
2. Thu GTGT c kh u tr 152
3. Thu v cc kho n khc ph i thu NN 154 V.05
69
1 2 3 4 5
4. Ti s n ng n h n khc 158
B - TI S N DI H N 200
(200 - 210 + 220 + 240 + 250 + 260)
I. Cc kho n ph i thu di h n 210
1. Ph i thu di h n c a khch hng 211
2. V n knh doanh n v tr c thu c 212
3. Ph i thu di h n n i b 213 V.06
4. Ph i thu di h n khc 218 V.07
5. D phng ph i thu di h n kh i (*) 219
II. Ti s n c nh 220
1. Ti s n c nh h u hnh 221 V.08
- Nguyn gi 222
- Gi tr hao mn lu k (*) 223
2. Ti s n c nh thu ti chnh 224 V.09
- Nguyn gi 225
3. T i s n c nh v hnh. 227 V.10
- Nguyn gi 228
- Gi tr hao mn lu k (*). 229
4. Chi ph xy d ng c bn d dang 230 V.11
III B t ng s n u t 240 V.12
- Nguyn gi 241
IV. Cc kho n u t ti chnh di h n 250
1. u t vo cng ty con 251
2. u t vo cng ty lin k t, lin doanh 252
3. u t di h n khc 258 V.13
70
1 2 3 4 5
4. D phng gi m gi u t ti chnh di h n (*) 259
V. T i s n di h n khc 260
1. Chi ph tr tr c di h n 261 V.14
2. Ti s n thu thu nh p hon l i 262 V.21
3. Ti s n di h n khc 268
T NG C NG TI S N (270 = 100 + 200) 270
NGU N V N
A - N PH I TR (300 = 310 + 330) 300
I. N ng n h n 310
1.Vay v n ng n h n 311 V.15
2. Ph i tr ng i bn 312
3. Ng i mua tr ti n tr c 313
4. Thu v cc kho n phi n p Nh n c 314 V.16
5. Ph i tr ng i lao ng 315
6. Chi ph ph i tr 316 V.17
7. Ph i tr n i b 317
8. Ph i tr theo ti n KH h p ng XD 318
9. Cc kho n phi tr . ph i n p ng n h n khc 319 V.18
10. D phng ph i tr ng n h n 320
II. N di h n 330
1 Ph i tr di h n ng i bn 331
2. Ph i tr di h n n i b 332 V.19
3. Ph i tr di h n khc 333
4. Vay v n di h n 334 V.20
5. Thu thu nh p hon l i ph i tr 335 V.21
6. D phng tr c p m t vi c lm 336
7. D phng ph i tr di h n 337
71
1 2 3 4 5
B - V N CH S H U 400 V.22
(400 - 410 + 430)
I. V n ch s h u 410
1. V n u t c a ch s h u 411
2. Th ng d v n c ph n 412
3. V n khc c a ch s h u 413
4. C phi u qu (*) 414
5. Chnh l ch nh gi l i ti s n 415
6. Chnh l ch t gi h i oi 416
7. Qu u t pht tri n 417
8. Qu d phng ti chnh 418
9. Qu khc thu c v n ch s h u 419
10. L i nhu n sau thu ch a phn ph i 420
11. Ngu n v n u t XDCB 421
II Ngu n kinh ph v qu khc 430
1.Qu khen th ng, phc l i 431
2. Ngu n kinh ph 432 V.23
3. Ngu n kinh ph hnh thnh TSC 433
T ng c ng ngu n v n (440 = 300 + 400) 440
L p, ngy ... thng... n m....
Ng i l p bi u K ton tr ng Gim c
(K, h tn) (K, h tn) (K, h tn)
1.2. Tnh cn i c a B ng cn i k ton

Tnh ch t quan tr ng nh t c a b ng cn i k ton l tnh cn
i: T ng s ti n ph n ti s n v t ng s ti n ph n ngu n v n b t c
th i i m no bao gi c ng lun b ng nhau. Trong qu trnh ho t
72
ng c a n v , cc nghi p v kinh t ti chnh di n ra th ng xuyn
lin t c, a d ng v phong ph gy nn s bi n ng, s thay i v
gi tr c a cc lo i ti s n, n ph i tr v ngu n v n ch s h u c
trnh by trn b ng cn i k ton, nh ng v n khng lm m t i tnh
cn i c a b ng cn i k ton, s cn b ng gi a ti s n v ngu n
v n bao gi c ng c tn tr ng.
Phn tch s thay i c a t ng i t ng c th trong b ng cn i
k ton cho ta th y, d c nhi u nghi p v kinh t pht sinh n u
c ng lun lun lm cho cc i t ng k ton c tnh hai m t l t ng
ln ho c gi m xu ng v ch di n ra trong cc tr ng h p sau y:
* Xt trong m i quan h theo ng th c (1)
T ng ti s n = T ng ngu n v n
S thay i c a b ng cn i k ton c th di n ra theo 4 tr ng
h p sau:
(1) Ti s n t ng - Ti s n gi m
(2) Ngu n v n t ng - Ngu n v n gi m
(3) Ti s n t ng - Ngu n v n t ng
(4) Ti s n gi m - Ngu n v n gi m
ng th i s t ng v s gi m cng 1 ph n ho c cng t ng hay
cng gi m 2 ph n c a b ng cn i k ton bao gi c ng b ng nhau.
* Xt trong m i quan h theo ng th c (2)
T ng ti s n = N ph i tr + Ngu n v n ch s h u
S thay i c a b ng cn i k ton c th di n ra theo 9 tr ng
h p sau:
(1) Ti s n t ng - Ti s n gi m
(2) Ngu n v n t ng - Ngu n v n gi m
73
(3) N t ng - N gi m
(4) Ngu n v n t ng - N gi m
(5) Ngu n v n gi m - N t ng
(6) Ti s n t ng - Ngu n v n t ng
(7) Ti s n t ng - N t ng
(8) Ti s n gi m - Ngu n v n gi m
(9) Ti s n gi m - N gi m
C ng nh cc tr ng h p nu trn d c nhi u nghi p v kinh t
pht sinh n u, th s t ng v s gi m cng 1 ph n ho c cng
t ng hay cng gi m 2 ph n c a b ng cn i k ton bao gi c ng
b ng nhau.
lm r b n ch t cc tr ng h p thay i c a b ng cn i k
ton ta c ng c th suy ra t vi c phn tch n i dung c a cc nghi p
v kinh t pht sinh xc nh nh h ng m n gy ra cho cc
i t ng n m 1 ph n ti s n, 1 ph n ngu n v n hay nh h ng
ng th i n c 2 ph n c a b ng cn i k ton.
Ni cch khc, 9 tr ng h p k trn c th phn thnh 3 nhm.
- Nhm th nh t: L tr ng h p 1. Bao g m cc nghi p v kinh t
pht sinh ch nh h ng n 1 ph n ti s n c a b ng cn i k ton t
lm thay i c c u cc lo i ti s n ch khng lm thay i s t ng
c ng c a ti s n v nh v y t ng ti s n v n b ng v i t ng ngu n v n.
- Nhm th 2: Bao g m cc tr ng h p 2, 3, 4, 5 t c l cc nghi p
v kinh t pht sinh ch lm nh h ng n 1 ph n ngu n v n c a
b ng cn i k ton lm thay i c c u ngu n v n c a doanh nghi p
m khng lm thay i s t ng c ng c a ngu n v n v nh v y t ng
ti s n v n b ng v i t ng ngu n v n.
- Nhm 3: Bao g m cc tr ng h p 6, 7, 8, 9 t c l cc nghi p v
74
kinh t pht sinh nh h ng ng th i c 2 ph n ti s n v ngu n v n
c a b ng cn i k ton lm cho m i ph n cng t ng hay cng gi m
m t l ng gi tr b ng nhau t s t ng c ng c a b ng cn i s b
thay i nh ng 2 ph n ti s n v ngu n v n v n b ng nhau.
Tm l i, d cho ho t ng s n xu t kinh doanh c a n v c bao
nhiu nghi p v kinh t pht sinh v i nh ng n i dung ph c t p nh
th no i n a th t ng ti s n v n b ng v i n ph i tr c ng v i ngu n
v n ch s h u. y l tnh ch t c b n c a cn i k ton.
Nghin c u s thay i c a b ng cn i k ton theo 9 tr ng
h p v i nh ng nghi p v kinh t pht sinh l n l t c th sau y:
Tr ng h p 1: Ti s n ny t ng - Ti s n khc gi m
V d : Rt ti n g i ngn hng v qu ti n m t 50.000.000.
Nh n xt: Nghi p v kinh t ny nh h ng n 2 kho n m c
ph n ti s n c a b ng cn i l TGNH v TM. N lm cho ti n m t
t ng ln 50.000.000 v TGNH giam xu ng 50.000.000. T s
t ng c ng c a ti s n gi nguyn v v n b ng v i s t ng c ng c a
ngu n v n.
Tr ng h p 2: Ngu n v n ny t ng - Ngu n v n khc gi m
V d : n v chuy n qu u t pht tri n sang ngu n v n u t
xy d ng c b n 100.000.000.
ph n ngu n v n c a b ng cn i l qu u t pht tri n v ngu n
v n u t xy d ng c b n. N lm cho ngu n v n u t xy d ng
c b n t ng ln 100.000.000 v qu u t pht tri n gi m
100.000.000. T s t ng c ng c a ngu n v n v n gi nguyn v
v n b ng v i s t ng c ng c a ti s n.
Tr ng h p 3: Mn n ny t ng - mn n khc gi m
75
V d : Vay di h n ngn hng tr kho n n di h n n h n tr
5.000.000.
ph n ngu n v n c a b ng cn i k ton l vay di h n v n di h n
n h n tr . N lm cho kho n vay di h n t ng ln 5.000.000 v
kho n n di h n n h n tr gi m xu ng 5.000.000. T s t ng
c ng c a ngu n v n v n gi nguyn v v n b ng v i s t ng c ng c a
ti s n.
Tr ng h p 4: Ngu n v n t ng - Mn n gi m
V d : Gi s kho n vay di h n 165.000.000 trn b ng cn i
k ton l kho n vay b ng ngo i t : 10.000 USD. T gi th c t c
dng quy i ra ng Vi t Nam ghi s vo th i l
16.500/USD. n cu i n m t gi th c t l 15.500/USD. Th k
ton ph i nh gi l i kho n m c ny theo t gi m i. T pht sinh
kho n chnh l ch t gi gi a t gi ph n nh trn s sch l n h n t
gi th c t l 10.000.000 (10.000 USD x 1000/USD).
Nh n xt: Nghi p v i u ch nh t gi ny s nh h ng n 2
kho n m c ph n ngu n v n c a b ng cn i k ton l chnh l ch
t gi v vay di h n. N lm cho kho n m c chnh l ch t gi t ng
ln, ng th i lm cho kho n m c vay di h n gi m xu ng u l
10.000.000. T s t ng c ng ngu n v n v n gi nguyn v v n
b ng v i t ng c ng c a ti s n.
Tr ng h p 5: Ngu n v n gi m - Mn n t ng
V d : Tnh ra s thu thu nh p doanh nghi p ph i n p cho nh
n c l 15.000.000.
Nh n xt: Nghi p v kinh t pht sinh ny nh h ng n 2 kho n
m c ph n ngu n v n c a b ng cn i k ton l l i nhu n ch a
phn ph i v thu ph i n p cho Nh n c. N lm cho l i nhu n sau
76
thu ch a phn ph i gi m xu ng 15.000.000 v kho n ph i n p cho
nh n c t ng ln 15.000.000. T s t ng c ng c a ngu n v n
v n gi nguyn v v n b ng v i s t ng c ng ti s n.
Tr ng h p 6: Ti s n t ng - Ngu n v n t ng
V d : Nh n gp v n lin doanh l 1 TSC h u hnh tr gi
20.000.000.
m c c 2 ph n c a b ng cn i k ton. Kho n m c TSC ph n
ti s n v kho n m c ngu n v n kinh doanh ph n ngu n v n ch s
h u. N lm cho 2 kho n m c ny u t ng ln m t l ng b ng nhau
l 20.000.000. T s t ng c ng ti s n v ngu n v n c a b ng cn
i k ton c thay i, nh ng hai bn u t ng ln m t l ng ng
b ng nhau nn t ng ti s n v n lun b ng t ng ngu n v n.
Tr ng h p 7. Ti s n t ng - N t ng
V d : Mua nguyn v t li u nh p kho tr gi 100.000.000 ch a
tr ti n cho ng i bn.
m c 2 ph n c a b ng cn i k ton, kho n m c hng t n kho
ph n ti s n v kho n m c ph i tr ng i bn m c n ph i tr (thu c
ph n ngu n v n). N lm cho 2 kho n ny u t ng ln cng m t
l ng gi tr l 100.000.000. T s t ng c ng c a b ng cn i k
ton t ng ln, nh ng t ng c ng ti s n v n b ng t ng c ng ngu n v n.
Tr ng h p 8: Ti s n gi m - Ngu n v n gi m
V d : Chi ti n m t ng h vng b l l t b ng qu phc l i s ti n
l 4.000.000.
m c c 2 ph n c a b ng cn i k ton: Ti n m t ph n ti s n v
kho n m c qu khen th ng phc l i ph n ngu n v n ch s h u.
77
N lm cho 2 kho n ny u gi m xu ng cng m t l ng gi tr l
4.000.000. T s t ng c ng c hai ph n ti s n v ngu n v n c a
b ng cn i k ton u gi m, nh ng l ng gi m ng b ng nhau
nn t ng ti s n v n b ng t ng ngu n v n.
Tr ng h p 9: Ti s n gi m - N gi m
V d : Dng TGNH tr n ng i bn s ti n l 50.000.000.
m c c 2 ph n c a b ng cn i k ton. TGNH ph n ti s n; ph i
tr ng i bn ph n n ph i tr (thu c ph n ngu n v n). N lm cho
2 kho n m c ny u gi m xu ng cng m t l ng gi tr l
50.000.000. T s t ng c ng c a c hai ph n c a b ng cn i k
ton u gi m, nh ng t ng ti s n v n b ng t ng ngu n v n.
2. Bo co k t qu ho t ng kinh doanh
2.1. Khi ni m v tc d ng c a bo co k t qu ho t ng kinh
doanh
- Khi ni m: Bo co k t qu ho t ng kinh doanh l bo co ti
chnh t ng h p, ph n nh t ng qut tnh hnh v k t qu kinh doanh
trong m t k ho t ng c a doanh nghi p v chi ti t cho cc ho t
ng kinh doanh chnh. Ni cch khc bo co k t qu ho t ng kinh
doanh l ph ng ti n trnh by kh n ng sinh l i v th c tr ng ho t
ng kinh doanh c a doanh nghi p.
- Tnh cn i: Bo co k t qu ho t ng kinh doanh c l p
d a trn tnh cn i gi a doanh thu, chi ph v k t qu kinh doanh.
C th khi qut chung tnh cn i c a bo co k t qu kinh doanh
qua cng th c sau:
T ng DT T ng chi T ng l i
= +
thu n ph nhu n
78
Trong :
Doanh thu Doanh thu Cc kho n
= -
thu n tiu th gi m tr
Cc kho n gi m tr th ng bao g m 04 kho n sau:
Cc kho n Chi t kh u Gi m gi Hng bn Thu TT B,
= + + +
gi m tr th ng m i hng bn b tr l i thu XK
V cn i thu, chi v k t qu kinh doanh, ng i ta c th m t
trn b ng cn i k t qu kinh doanh theo chi u ngang nh sau:
B ng 4.1. B ng cn t k t qu kinh doanh
TT S S
Thu kinh doanh M c Chi ph kinh doanh
M c ti n ti n
I Doanh thu bn I Gi v n hng bn
hng thu n II CP bn hng
II Doanh thu thu n III CP qu n l doanh nghi p
ho t ng ti chnh CP ho t ng ti chnh
III Thu nh p thu n IV CP ho t ng khc
ho t ng khc V K t qu ho t ng
T ng c ng xxx T ng c ng xxx
- Tc d ng: Cc doanh nghi p t ch c s n xu t kinh doanh v i
m c ch chnh l thu c l i nhu n v n c a h t ng ln. V l i
nhu n l m c ch quan tr ng nh t c a doanh nghi p, c ng nh nh ng
ng i c quy n l i lin quan cho nn vi c cung c p cc thng tin v
tnh hnh kinh doanh c a t ng ho t ng, s li, l c a doanh nghi p
c tc d ng quan tr ng trong vi c ra cc quy t nh qu n tr , c ng nh
quy t nh u t cho vay c a nh ng ng i lin quan. Bo co k t qu
ho t ng kinh doanh gip cho vi c quy t nh xy d ng cc k ho ch
cho t ng lai ph h p.
2.2. N i dung v k t c u c a bo co k t qu ho t ng kinh
79
doanh
N i dung v k t c u c a bo co k t qu ho t ng kinh doanh
ban hnh theo quy t nh s 15/2006/Q -BTC ngy 20 thng 03 n m
2006 c a B tr ng B Ti chnh c trnh d i d ng b ng s li u
nh sau:
BO CO K T QU HO T NG KINH DOANH
N m...............
n v tnh:..........
M Thuy t N m N m
CH TIU
s minh nay tr c
1 2 3 4 5
1. Doanh thu bn hng v cung c p d ch v 01 VI.25
2. Cc kho n gi m tr doanh thu 02
3. Doanh thu thu n v bn hng v cung 10
c p d ch v (10 = 01 - 02)
4. Gi v n hng bn 11 VI.27
5. L i nhu n g p v bn hng v cung c p 20
d ch v (20 = 10 - 11)
6. Doanh thu ho t ng ti chnh 21 VI.26
7. Chi ph ti chnh 22 VI.28
- Trong : Chi ph li vay 23
8. Chi ph bn hng 24
9. Chi ph qu n l doanh nghi p 25
10. L i nhu n thu n t ho t ng KD 30
(30 = 20 + (21 - 22) - (24 + 25))
11. Thu nh p khc 31
12. Chi ph khc 32
13. L i nhu n khc (40 = 31 - 32) 40
14. T ng l i nhu n k ton tr c thu 50
(50 = 30 + 40)
15. Chi ph thu TNDN hi n hnh 51 VI.30
52 VI.30
80
16. Chi ph thu TNDN hon l i 60
17. L i nhu n sau thu TNDN
(60 = 50 - 5 1 - 52) 70
18. Li c b n trn c phi u (*)
L p, ngy ... thng... n m....
Bo co k t qu ho t ng kinh doanh g m c 5 c t:
- C t s 1 : Cc ch tiu bo co.
- C t s 2: M s c a cc ch tiu t ng ng.
- C t s 3: S hi u t ng ng v i cc ch tiu c a bo co ny
c th hi n ch tiu trn B n thuy t minh bo co ti chnh.
- C t s 4: T ng s pht sinh trong k bo co n m.
- C t s 5: S li u c a n m tr c ( so snh).
N i dung cc ch tiu trong Bo co k t qu ho t ng kinh doanh
nh sau:
(1) Doanh thu bn hng v cung c p d ch v (M s 01) : Ch tiu
ny ph n nh t ng doanh thu bn hng ho, thnh ph m, b t ng s n
u t v cung c p d ch v trong n m bo co c a doanh nghi p.
(2) Cc kho n gi m tr doanh thu (M s 02): Ch tiu ny ph n
nh t ng h p cc kho n c ghi gi m tr vo t ng doanh thu trong
n m, bao g m: cc kho n chi t kh u th ng m i, gi m gi hng bn,
hng bn b tr l i v thu tiu th c bi t, thu xu t kh u...
(3) Doanh thu thu n v bn hng v cung c p d ch v (M s 10):
Ch tiu ny ph n nh s doanh thu bn hng ho, thnh ph m, B S
u t v cung c p d ch v tr cc kho n tr .
M s 10 = M s 01 - M s 02.
81
(4) Gi v n hng bn (M s 11): Ch tiu ny ph n nh t ng gi
v n c a hng ho, B S u t , gi thnh s n xu t c a thnh ph m
bn, chi ph tr c ti p c a kh i l ng d ch v hon thnh cung c p,
chi ph khc c tnh vo gi v n ho c ghi gi m gi v n hng bn
trong k bo co.
(5) L i nhu n g p v bn hng v cung c p d ch v (M s 20):
Ch tiu ny ph n nh s chnh l ch gi a doanh thu thu n v bn hng
ho, thnh ph m, B S u t v cung c p d ch v v i gi v n hng
bn pht sinh trong k bo co. M s 20 = M s 10 - M s 11.
(6) Doanh thu ho t ng ti chnh (M s 21): Ch tiu ny ph n
nh doanh thu ho t ng ti chnh thu n (T ng doanh thu tr (-) Thu
GTGT theo ph ng php tr c ti p (n u c) lin quan n ho t ng
khc) pht sinh trong k bo co c a doanh nghi p.
(7) Chi ph ti chnh (M s 22): Ch tiu ny ph n nh t ng chi
ph ti chnh, g m ti n li vay ph i tr , chi ph b n quy n, chi ph ho t
ng lin doanh,... pht sinh trong k bo co c a doanh nghi p.
Chi ph li vay (M s 23): Ch tiu ny ph n nh chi ph li vay
ph i tr c tnh vo chi ph ti chnh trong k bo co. S li u
ghi vo ch tiu ny c c n c vo S k ton chi ti t Ti kho n
635.
(8) Chi ph bn hng (M s 24): Ch tiu ny ph n nh t ng chi
ph bn hng ho, thnh ph m bn, d ch v cung c p pht sinh
trong k bo co.
(9) Chi ph qu n l doanh nghi p (M s 25): Ch tiu ny ph n
nh t ng chi ph qu n l doanh nghi p pht sinh trong k bo co.
(10) L i nhu n thu n t ho t ng kinh doanh (M s 30): Ch
tiu ny ph n nh k t qu ho t ng kinh doanh c a doanh nghi p
trong k bo co.
82
(11) Thu nh p khc (M s 31) : Ch tiu ny ph n nh cc kho n
thu nh p khc (Sau khi tr thu GTGT ph i n p tnh theo ph ng
php tr c ti p), pht sinh trong k bo co.
(12) Chi ph khc (M s 32): Ch tiu ny ph n nh t ng cc
kho n chi ph khc pht sinh trong k bo co.
(13) L i nhu n khc (M s 40): Ch tiu ny ph n nh s chnh
l ch gi a thu nh p khc (sau kh tr thu GTGT ph i n p tnh theo
ph ng php tr c : ti p) v i chi ph khc pht sinh trong k bo co.
M s 40 = M s 31 - M s 32.
(14) T ng l i nhu n k ton tr c thu (M s 50) : Ch tiu ny
ph n nh t ng s l i nhu n k ton th c hi n trong n m bo co c a
doanh nghi p tr c khi tr chi ph thu thu nh p doanh nghi p t ho t
ng kinh doanh, ho t ng khc pht sinh trong k bo co.
M s 50 - M s 30 + M s 40.
(15) Chi ph thu thu nh p doanh nghi p hi n hnh (M s 51):
Ch tiu ny ph n nh chi ph thu thu nh p doanh nghi p hi n hnh
pht sinh trong n m bo co.
(16) Chi ph thu thu nh p doanh nghi p hon l i (M s 52): Ch
tiu ny ph n nh chi ph thu thu nh p doanh nghi p hon l i ho c
thu nh p hon l i pht sinh trong n m bo co.
(17) L i nhu n sau thu thu nh p doanh nghi p (M s 60): Ch
tiu ny ph n nh t ng s l i nhu n thu n (ho c l ) sau thu t cc
ho t ng c a doanh nghi p (sau khi tr chi ph thu thu nh p doanh
nghi p) pht sinh trong n m bo co.
M s 60 = M s 50 - (M s 51 + M s 52).
(18) Li c b n trn c phi u (M s 70): Ch tiu c h ng
d n cch tnh ton theo thng t h ng d n Chu n m c k ton s 30
Li trn c phi u.
83
V d : Doanh nghi p X c s li u v tnh hnh s n xu t kinh
doanh n m 200N c t ng h p nh sau:
- T ng doanh thu bn hng: 100.000.000 trong cc kho n
gi m tr doanh thu bn hng l 5.000.000
- Gi v n hng bn: 50.000.000
- Chi ph bn hng: 5.000.000
- Chi ph qu n l doanh nghi p: 10.000.000
- Doanh thu ho t ng ti chnh: 30.000.000
- Chi ph ho t ng ti chnh: 20.000.000
- Thu nh p khc: 10.000.000
- Chi ph khc: 5.000.000
- Chi ph thu TNDN hi n hnh: 10.000.000
Hy l p bo co k t qu ho t ng kinh doanh c a DN X n m
200N.
n v : Doanh nghi p X
B ng 4.1: K t qu ho t ng kinh doanh
N m 200N
VT: 1.000
M Thuy t N m N m
CH TIU
s minh nay tr c
1 2 3 4 5
1. Doanh thu bn hng v cung c p d ch v 01 100.000
2. Cc kho n gi m tr doanh thu 02 5.000
3. Doanh thu thu n v bn hng v cung 10 95.000
c p d ch v (10 = 01 - 02)
4. Gi v n hng bn 11 50.000
5. L i nhu n g p v bn hng v cung c p 20 45.000
d ch v (20 = 10 - 11)
84
6. Doanh thu ho t ng ti chnh 21 30.000
7. Chi ph ti chnh 22 20.000
- Trong : Chi ph li vay 23 -
8. Chi ph bn hng 24 5.000
9. Chi ph qu n l doanh nghi p 25 10.000
10. L i nhu n thu n t ho t ng KD 30 40.000
(30 = 20 + (21 - 22) - (24 + 25))
11. Thu nh p khc 31 10.000
12. Chi ph khc 32 5.000
13. L i nhu n khc (40 = 31 - 32) 40 5.000
14. T ng l i nhu n k ton tr c thu 50 45.000
(50 = 30 + 40)
15. Chi ph thu TNDN hi n hnh 51 10.000
16. Chi ph thu TNDN hon l i 52 -
17. L i nhu n sau thu TNDN 60 35.000
(60 = 50 - 5 1 - 52)
18. Li c b n trn c phi u (*) 70 -
3. Bo co l u chuy n ti n t
3.1. N i dung v k t c u c a Bo co l u chuy n ti n t
Bo co l u chuy n ti n t l m t b ph n h p thnh c a bo co
ti chnh, n cung c p thng tin gip ng i s d ng nh gi cc thay
i trong ti s n thu n, c c u ti chnh, kh n ng chuy n i c a ti
s n thnh ti n, kh n ng thanh ton v kh n ng c a doanh nghi p
trong vi c t o ra cc lu ng ti n trong qu trnh ho t ng. Bo co l u
chuy n ti n t lm t ng kh n ng nh gi khch quan tnh hnh ho t
ng kinh doanh c a doanh nghi p v kh n ng so snh gi a cc
doanh nghi p v n lo i tr c cc nh h ng c a vi c s d ng cc
ph ng php k ton khc nhau cho cng giao d ch v hi n t ng.
Bo co l u chuy n ti n t xu t pht t cn i sau:
85
Ti n c Ti n thu Ti n chi Ti n t n
+ = +
uk trong k trong k cu i k
Ti n c a Ho t ng ch c n ng Ti n c a
doanh nghi p Ho t ng u t doanh nghi p
uk Ho t ng ti chnh cu i k
Bo co l u chuy n ti n t dng xem xt v d on kh n ng

v s l ng, th i gian v tin c y c a cc lu ng ti n trong t ng lai;
dng ki m tra l i cc nh gi, d on tr c y v cc lu ng
ti n; ki m tra m i quan h gi a kh n ng sinh l i v i l ng l u
chuy n ti n thu n v nh ng tc ng c a thay i gi.
N i dung v k t c u c a bo co l u chuy n ti n t ban hnh theo
Quy t nh s 15/2006/Q -BTC ngy 20 thng 03 n m 2006 c a B
tr ng B Ti chnh c trnh by d i d ng b ng s li u nh sau:
BO CO L U CHUY N TI N T
(Theo ph ng php tr c ti p) (*)
N m.............
n v tnh:............
M Thuy t N m N m
Ti s n
s minh nay tr c
1 2 3 4 5
I. L u chuy n ti n t ho t ng kinh doanh
1. Ti n thu t bn hng, cung g p d ch v v 01
doanh thu khc
2. Ti n chi tr cho ng i cung c p hng ho v 02
86
d ch v
3. Ti n chi tr cho ng i lao ng 03
4. Ti n chi tr l i vay 04
5. Ti n chi n p thu thu nh p doanh nghi p 05
6. Ti n thu khc t ho t ng kinh doanh 06
7. Ti n chi khc cho ho t ng kinh doanh 07
L u chuy n ti n thu n t ho t ng kinh 20
doanh
1 2 3 4 5
II. L u chuy n ti n t ho t ng u t
1. Ti n chi mua s m, xy d ng TSC v 21
cc TS di h n khc
2. Tn thu t thanh l, nh ng bn TSC v 22
cc TS di h n khc
3. Ti n chi cho vay, mua cc cng c tr c a 23
n v khc
4. Ti n thu h cho vay, bn l i cc cng c n 24
c a n v khc
5. Ti n chi u t gp v n vo n v khc 25
6. Ti n thu h i u t gp v n vo n v khc 26
7. Ti n thu li cho vay, c t c v l i nhu n 27
c chia
L u truy n ti n thu n t ho t ng u t 30
III. L u chuy n ti n t ho t ng ti chnh
1. Ti n thu t pht hnh c phi u, nh n v n 31
gp c a ch s h u
2. Ti n chi tr v n gp cho cc ch s h u, 32
mua l i c phi u c a doanh nghi p pht
hnh
87
3. Ti n vay ng n h n, di h n nh n c 33
4. Ti n chi tr n g c vay 34
5. Ti n chi tr n thu ti chnh 35
6. C t c, l i nhu n tr cho ch s h u 36
L u chuy n ti n thu n t ho t ng ti chnh 40
L u chuy n ti n thu n trong k (50 = 20 + 50
30 + 40)
Ti n v t ng ng ti n u k . 60
1 2 3 4 5
nh h ng c a thay i t gi h i oi quy 61
i ngo i t
Ti n v t ng ng ti n cu i k (70 = 50 + 70 VII.34
60 + 61)
L p, ngy ... thng... n m....
3.2. Ph ng php t p Bo co l u chuy n ti n t

N i dung cc ch tiu trong bo co l u chuy n ti n t theo
ph ng php tr c ti p nh sau:
(1) Ti n thu t bn hng, cung c p d ch v v doanh thu khc (M
s 01): Ch tiu ny c l p c n c vo t ng s ti n thu (t ng gi
thanh ton) trong k do bn hng ho, thnh ph m, cung c p d ch v ,
ti n b n quy n, ph, hoa h ng v cc kho n doanh thu khc (bn
ch ng khon v m c ch th ng m i) (n u c), tr cc kho n doanh
thu c xc nh l lu ng ti n t ho t ng u t , k c cc kho n
ti n thu t cc kho n n ph i thu lin quan n cc giao d ch bn
88
hng ho, cung c p d ch v v doanh thu khc pht sinh t cc k
tr c nh ng k ny m i thu c ti n v s ti n ng tr c c a ng i
mua hng ho, d ch v .
(2) Ti n chi tr cho ng i cung c p hng ho, d ch v m s 02):
Ch tiu ny c l p c n c vo t ng s ti n tr (t ng gi thanh
ton) trong k cho ng i cung c p hng ho, d ch v , chi mua ch ng
khon v m c ch th ng m i (n u c) k c s ti n tr cho cc
kho n n ph i tr lin quan n giao d ch mua hng ho, d ch v pht
sinh t cc k tr c nh ng k ny m i tr ti n v s ti n chi ng tr c
cho ng i cung c p hng ho, d ch v .
(3) Ti n chi tr cho ng i lao ng (M s 03): Ch tiu ny c
l p c n c vo t ng s ti n tr cho ng i lao ng trong k bo co
v ti n l ng, ti n cng, ph c p, ti n th ng... do doanh nghi p
thanh ton ho c t m ng.
(4) Ti n chi tr li vay (M s 04): Ch tiu ny c l p c n c
vo t ng s ti n li vay tr trong k bo co, bao g m ti n li vay
pht sinh trong k v tr ngay k ny, ti n li vay ph i tr pht sinh t
cc k tr c v tr trong k ny, li ti n vay tr tr c trong k ny.
(5) Ti n chi n p thu TNDN (M s 05): Ch tiu ny c l p
c n c vo t ng s ti n n p thu TNDN cho Nh n c trong k
bo co, bao g m s thu TNDN n p c a k ny, s thu TNDN
cn n t cc k tr c n p trong k ny v s thu TNDN n p
tr c (n u c).
(6) Ti n thu khc t ho t ng kinh doanh (M s 06): Ch tiu
ny c l p c n c vo t ng s ti n thu t cc kho n khc t ho t
ng kinh doanh, ngoi kho n ti n thu c ph n nh M s 01,
nh . Ti n thu t kho n thu nh p khc (ti n thu v c b i th ng,
c ph t, ti n th ng v cc kho n ti n thu khc...); Ti n thu do
89
c hon thu ;Ti n thu c do nh n k qu , k c c; Ti n thu h i
cc kho n a i k c c, k qu ; Ti n thu t ngu n kinh ph s
nghi p, d n (n u c); Ti n c cc t ch c, c nhn bn ngoi
th ng, h tr ghi t ng cc qu c a doanh nghi p; Ti n nh n c ghi
t ng cc qu do c p trn c p ho c c p d i n p...
(7) Ti n chi khc cho ho t ng kinh doanh (M s 07): Ch tiu
ny c l p c n c vo t ng s ti n chi v cc kho n khc, ngoi
cc kho n ti n chi lin quan n ho t ng s n xu t, kinh doanh trong
k bo co c ph n nh M s 02, 03, 04, 05, nh : Ti n chi b i
th ng, b ph t v cc kho n chi ph khc; Ti n n p cc lo i thu
(khng bao g m thu TNDN); Ti n n p cc lo i ph, l ph, ti n thu
t; ti n chi a i k c c, k qu ; Ti n tr l i cc kho n nh n k
c c k qu , ti n chi tr c ti p t qu . d phng tr c p m t vi c lm;
Ti n chi tr c ti p b ng ngu n d phng ph i tr ; Ti n chi tr c ti p t
qu khen th ng, phc l i; Ti n chi tr c ti p t cc qu khc thu c
v n ch s h u; Ti n chi tr c ti p t ngu n kinh ph s nghi p, kinh
ph d n...
L u chuy n ti n thu n t ho t ng kinh doanh (M s 20): Ch
tiu L u chuy n ti n thu n t ho t ng kinh doanh ph n nh chnh
l ch gi a t ng s ti n thu vo t ng s ti n chi ra t ho t ng kinh
doanh trong k bo co.
M s 20 = M s 01 + M s 03 + M s 04 + M s 05 + M
s 06 + M s 07
Ph ng php l p i v i cc ho t ng u t , ho t ng ti chnh
trong bo co l u chuy n ti n t c ng t ng t nh ph ng php l p
i v i ho t ng kinh doanh nu trn.
90
Ch ng V
TI KHO N V GHI S KP
I. TI KHO N
1. Khi ni m, n i dung v k t c u c a ti kho n
1.1. Khi ni m v ti kho n
Theo quy trnh cng tc k ton, hng ngy khi pht sinh cc
nghi p v kinh t c th k ton ph i ghi nh n, phn tch nh h ng
c a t ng nghi p v n tnh hnh bi n ng c a t ng lo i ti s n, n
ph i tr ngu n v n ch s h u sau phn lo i, theo t ng i t ng
m t cch ton di n, lin t c s thay i c a cc i t ng c a k ton
trong qu trnh ho t ng c a doanh nghi p n cu i k li t k gi
tr c a t ng lo i ti s n t ng mn n v ngu n v n ch s h u trn
b ng cn i k ton, tnh ton k t qu li l trn bo co k t qu ho t
ng kinh doanh. Cch t t nh t ghi chp, theo di nh ng s t ng
gi m c a nh ng ch tiu trn l dnh m t trang ring c a s k ton
cho m i lo i ti s n, n ph i tr v ngu n v n ch s h u. T c l k
ton s c 1 trang s ring ghi chp s t ng gi m cho ti n m t, cho
nguyn li u, hng ho, ph i tr ng i cung c p... M i trang s dnh
cho m t i t ng ring c a k ton nh v y g i l ti kho n. T p h p
t t c cc i t ng c n theo di k ton s c c m t h th ng cc ti
kho n c xy d ng trn c s ph h p v i cc ch tiu kinh t ti
chnh c n thi t cho cc nh qu n tr . Ti kho n th ng c trnh by
t ng ng v i cc kho n m c ch y u c a b ng cn i k ton v
bo co k t qu ho t ng kinh doanh.
Nh v y: Ti kho n l ph ng php phn lo i, h th ng ho cc
nghi p v kinh t pht sinh ring bi t theo t ng i t ng ghi c a
91
h ch ton k t ton (ti s n, ngu n v n v cc qu trnh kinh doanh)
nh m ph c v Yu c u qu n l c a cc ch th qu n l khc nhau.
1.2. K t c u chung c a ti kho n
Ti kho n l m t trang s k ton c chia lm 2 ph n, ph n bn
tri g i l bn N , ph n bn ph i g i l bn C. Hai bn N , C ph n
nh hai h ng v n ng bi n i khc nhau c a cng m t i t ng
k ton, th ng l t ng ln hay gi m xu ng.
Trong k t c u ti kho n: N , C ch l thu t ng mang tnh ch t
quy c chung c a k ton, ch khng ph i n ci g hay c ci g.
Cc c n c ghi chp vo ti kho n trong cc s sch k ton ph i l
cc ch ng t h p l , h p php c quy nh theo t ng lo i nghi p v
kinh l pht sinh cho nn m i bn c a ti kho n.
K t c u c th d ng ban u c a ti kho n nh sau:
Ti kho n: xxx
Bn N Bn C
Ch ng t Ch ng t
Di n gi i S ti n Di n gi i S ti n
S hi u Ngy S hi u Ngy
C ng N C ng C
Ngy nay ng i ta th ng s d ng d ng ti kho n c ph n dnh
cho c t di n gi i r ng h n c th ghi ngh a c a cc nghi p v
kinh t pht sinh theo m u sau y:
92
Ti kho n: xxx
Ch ng t Ti kho n S ti n
Di n gi i
S hi u Ngy i ng N c
S d uk
C ng s pht sinh
S d cu i k
Tuy d ng ti kho n ph bi n nh trn, m i ti kho n l m t trang
ring, nh ng trong th c t c nh ng tr ng h p ng i ta cn thi t k
chung c t s hi u ch ng t v c t di n gi i, ng th i ko di chi u
ngang ra nhi u c t kp m i c t kp l m t ti kho n, theo d ng sau
y:
Ch ng t Ti TK TK
S
Di n gi i kho n
S hi u Ngy ti n N C N C N C
i ng
S d uk
C ng s pht sinh
S d cu i k
thu n ti n trong qu trnh h c k ton hay lm nhp k ton,
ng i ta th ng s d ng ti kho n t t d ng ch T v dng cc m i tn
ch chi u bi n thin c a n i dung kinh t .
V d : Ti kho n Ti n m t c s d bn N , s pht sinh t ng bn
93
N , s pht sinh gi m bn C, ng i ta k hi u:
2. Phn lo i ti kho n
C n c vo m i quan h gi a cc n i dung c theo di trn cc
ti kho n v i nh ng ch tiu c trnh by trong cc bo co ti
chnh k ton c th chia h th ng ti kho n thnh 2 lo i sau y:
- Ti kho n thu c b ng cn i k ton
- Ti kho n thu c bo co k t qu ho t ng kinh doanh
2.1. Ti kho n thu c b ng cn i k ton
Nh ng ti kho n ny l i c chia ra lm 2 lo i theo hai ph n c
b n c a b ng cn i k ton l: ti kho n ti s n v ti kho n ngu n
v n.
Trong , k t c u c a ti kho n ti s n v ti kho n ngu n v n
nh sau:
94
- Ti kho n ti s n:
+ S d u k ph n nh th c c v cc lo i ti s n lc u k
c ph n nh c t u k c a b ng cn i k ton s c chuy n
thnh s d u k c a cc ti kho n ti s n bn N .
+ S t ng ln c a ti s n do cc nghi p v kinh t pht sinh t o ra
lm t ng gi tr ti s n nn c ghi cng bn v i s d u k t c l
bn N .
+ S gi m xu ng c a ti s n do cc nghi p v kinh t pht sinh
t o ra lm gi m gi tr ti s n nn c ghi khc bn v i s d t c l
bn C.
95
+ S d cu i k l s ti s n hi n c vo th i i m cu i k nn
c li t k trn b ng cn i k ton c t s cu i k v s tr thnh s
d u k c a ti kho n k ti p theo.
- Ti kho n ngu n v n:
+ S d u k ph n nh s th c c v cc lo i ngu n v n lc u
k c ph n nh c t u k c a b ng cn i k ton s c
chuy n thnh s d u k c a cc ti kho n ngu n v n ghi bn C.
+ S t ng ln c a ngu n v n do nghi p v kinh t pht sinh t o ra
lm t ng gi tr ngu n v n nn c ghi cng bn v i s d l bn C.
+ S gi m xu ng c a ngu n v n do nghi p v kinh t pht sinh
t o ra lm gi m gi tr ngu n v n c ghi khc bn v i s d t c l
bn N .
+ S d cu i k l ngu n v n hi n c vo th i i m cu i k nn
s c ph n nh trn b ng cn i k ton c t s cu i k v s tr
thnh s d u k c a ti kho n k sau.
Nh v y: Cc ti kho n ti s n c s d bn N .
Cc ti kho n ngu n v n c s d bn C.
V t ng ti s n lun b ng t ng ngu n v n do t ng s d N
c a t t c cc ti kho n v t ng s d C c a t t c cc ti kho n lun
lun b ng nhau.
T ng s d N = T ng s d C
Trong k ton m i thng c c i nh m t k t m th i. Cu i
thng k ton ph i kho s tnh t ng s pht sinh t ng, t ng s pht
sinh gi m trong thng v tnh ra s cn l i vo th i i m cu i thng
c a t ng i t ng ti s n hay ngu n v n g i l s d cu i k .S d
cu i k c a k ny c ng chnh l s d u k c a k sau.
Cng th c chung tnh s d cu i k c a cc ti kho n k ton
96
nh sau:
S d S d T ng s pht sinh T ng s pht sinh
= + -
cu i k uk t ng ln trong k gi m i trong k
V d 1:
S d u k c a ti kho n ti n m t: 50.000.000
Trong k c cc nghi p v kinh t pht sinh:
1. Thu ti n bn hng b ng ti n m t: 100.000.000
2. Chi ti n m t tr l ng cho cn b cng nhn vin: 50.000.000
3. Rt ti n g i ngn hng nh p qu ti n m t: 40.000.000
4. c khch hng tr n b ng ti n m t: 10.000.000
5. Chi ti n m t mua hng ha nh p kho: 80.000.000
Yu c u: Ph n nh tnh hnh trn vo ti kho n "Ti n m t".
V d 2:
S d u k c a ti kho n ph i tr ng i bn: 150.000.000
Trong k c cc nghi p v kinh t pht sinh:
1. Vay ng n h n ngn hng tr n cho ng i bn: 40.000.000.
2. Mua ch u hng ha v nh p kho tr gi: 100.000.000
3. Tr n cho ng i bn b ng ti n m t 10.000.000
4. Nh n ha n ti n i n ph i tr 5.000.000 tnh cho b ph n
bn hng: 2.000.000 v b ph n qu n l doanh nghi p: 3.000.000
5. Thanh ton ti n i n ph i tr b ng chuy n kho n qua ngn
hng.
Yu c u: Ph n nh tnh hnh trn vo ti kho n "Ph i tr ng i
bn".
Bi gi i: ( n v tnh: 1.000.000)
97
VD1 VD2
TK: TM TK: PTNB
SD K: 50 SD K: 150
(1) 100 50 (2) (1) 40 100 (2)
(3) 40 80 (5) (3) 10 5 (4)
(4) 10 (5) 5
150 130 55 105
SDCK: 70 SDCK: 200
2.2. Ti kho n thu c bo co k t qu ho t ng kinh doanh

C n c vo n i dung cc ch tiu c trnh by trn bo co k t
qu ho t ng kinh doanh ta c 3 lo i ti kho n l: ti kho n doanh
thu; ti kho n chi ph v ti kho n xc nh k t qu kinh doanh. y l
nh ng ti kho n ph n nh qu trnh v k t qu c a ho t ng kinh
doanh li (l ) trong k k ton. Cch th c ghi chp vo cc ti kho n
ny nh sau:
- i v i ti kho n doanh thu:
Vo th i i m ghi chp doanh thu c h ng, doanh nghi p
nh n c m t kho n s ph i thu hay m t ti s n nh ti n m t, ti n
g i ngn hng lm t ng t ng ti s n c a doanh nghi p. V n ph i tr
khng b nh h ng b i nghi p v ny nn ngu n v n ch s h u s
gia t ng m t kho n ti n bng v i doanh thu. Hay ni cch khc doanh
thu lm t ng ngu n v n ch s h u. Nh v y khi ghi nh n doanh thu
ta s ghi vo bn C c a ti kho n doanh thu thay v ghi vo bn C
c a ti kho n ngu n v n ch s h u.
Trong qu trnh ghi chp hng ngy, ti kho n doanh thu lun c
k ts bn C l y u t d ng t o ra l i nhu n. n cu i k ton
98
b doanh thu c h ng trong k s c chuy n sang ti kho n: xc
nh k t qu tnh li (l ) do ti kho n doanh thu s khng c s
d lc cu i k .
K t c u c a ti kho n doanh thu nh sau:
- i v i ti kho n chi ph.

Qu trnh ho t ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p c ng
chnh l qu trnh pht sinh cc chi ph c n thi t c lin quan n vi c
tm ki m doanh thu c h ng nh chi ph s n xu t s n ph m, gi
v n hng bn, chi ph bn hng, chi ph qu n l doanh nghi p. Khi
pht sinh nh ng chi ph ny th ti s n c a doanh nghi p s b gi m
xu ng. N ph i tr khng b nh h ng b i nh ng nghi p v ny cho
nn ngu n v n ch s h u s gi m xu ng m t kho n b ng v i chi ph
chi ra. Hay ni cch khc chi ph ho t ng lm gi m ngu n v n
ch s h u. Cho nn cc chi ph pht sinh s c ghi vo bn N c a
ti kho n chi ph thay v ghi vo bn N c a ti kho n ngu n v n ch
s h u.
Trong qu trnh ghi chp hng ngy, ti kho n chi ph lun c k t
s bn N , l y u t c tr ra kh i doanh thu tnh li l ). n cu i
k , cc chi ph v gi v n hng bn, chi ph bn hng, chi ph qu n l
doanh nghi p c s c k t chuy n sang bn N c a ti kho n xc
nh k t qu tnh li (l ) do cc ti kho n chi ph c ng khng c
99
s d lc cu i k .
i v i cc chi ph s n xu t s n ph m pht sinh trong k th cu i
k s c k t chuy n sang ti kho n chi ph s n xu t kinh doanh
tnh gi thnh th c t s n ph m hon thnh trong k , do nh ng ti
kho n chi ph ny c ng k t ton lc cu i k v nh v y s khng c s
d .
K t c u chung c a ti kho n chi ph nh sau:
- i v i ti kho n xc nh k t qu kinh doanh:

Doanh thu v chi ph kinh doanh c m i quan h m t thi t v i
nhau v th ng c bo co theo t ng k k ton, s li u c a cc ti
kho n doanh thu v chi ph s c k t chuy n sang ti kho n xc
nh k t qu vo lc cu i k tnh li, l . N u doanh thu l n h n chi
ph th c k t qu li, ng c l i n u chi ph l n h n doanh thu th c
k t qu l . K t qu li hay l trong k s c chuy n sang ti kho n
l i nhu n ch a phn ph i lm t ng hay gi m ngu n v n ch s
h u. Do ti kho n xc nh k t qu c ng khng c s d lc cu i
k .
Khi k t chuy n doanh thu sang ti kho n xc nh k t qu th ph i
ghi bn C cc ti kho n xc nh k t qu , t c l cng bn v i
doanh thu c h ng trong k .
100
Khi k t chuy n cc chi ph kinh doanh sang ti kho n xc nh k t
qu th ph i ghi bn N c a ti kho n xc nh k t qu t c l cng
bn v i chi ph pht sinh trong k .
T ng t nh v y khi chuy n k t qu li ho c l t c trong
k sang ti kho n l i nhu n ch a phn ph i c ng ph i b o m
nguyn t c m t ti kho n ghi N , m t ti kho n ghi C.
K t c u c a ti kho n "Xc nh k t qu kinh doanh" nh sau:
TK: Xc nh KQKD
- K t chuy n chi ph - K t chuy n doanh thu
- K t chuy n li - K t chuy n l
C ng PS N C ng PS C
D =0
II. H TH NG TI KHO N K TON

DOANH NGHI P HI N HNH
1. H th ng ti kho n k ton
C nhi u h th ng ti kho n k ton, nh ng trong ch ng trnh
mn nguyn l k ton, chng ta i nghin c u h th ng ti kho n k
ton doanh nghi p v n ph n nh t ng i y v chi ti t cc ti
kho n.
H th ng ti kho n k ton doanh nghi p c p d ng th ng nh t
hi n hnh l h th ng ti kho n k ton ban hnh theo Quy t nh s
15/2006/Q -BTC c a B tr ng B Ti chnh ngy 20/03/2006.
Danh m c c th cc ti kho n c trnh by trong h th ng ti
kho n k ton nh sau:
101
DANH M C H TH NG TI KHO N
K TON DOANH NGHI P
S S HI U TK
TN TI KHO N GHI CH
TT C p 1 C p 2
1 2 3 4 5
LO I TK1
TI S N NG N H N
01 111 Ti n m t
1111 Ti n Vi t Nam
1112 Ngo i t
1113 Vng, b c, kim kh qu, qu
02 112 Ti n g i Ngn hng Chi ti t theo
1121 Ti n Vi t Nam t ng ngn
1122 Ngo i t hng
1123 Vng, b c, kim kh qu, qu

03 113 Ti n ang chuy n
1131 Ti n Vi t Nam
1132 Ngo i t
04 121 u t ch ng khon ng n h n
1211 C phi u
1212 Tri phi u, tn phi u, k phi u
05 128 u t ng n b n khc
1281 Ti n g i c k h n
1288 u t ng n h n khc
102
1 2 3 4 5
06 129 D phng gi m gi u t ng n h n
07 131 Ph i thu c a khch hng Chi ti t theo
i t ng
08 133 Thu GTGT c kh u tr
1331 Thu GTGT c kh u tr c a hng
ha, d ch v
1332 Thu GTGT c kh u tr c a TSC
09 136 Ph i thu n i b
1361 V n kinh doanh cc n v tr c thu c
1368 Ph i thu n i b khc
10 138 Ph i thu khc
1381 Ti s n thi u ch x l
1385 Ph i thu v c ph n ho
1388 Ph i thu khc.
11 139 D phng ph i thu kh i
12 141 T m ng Chi ti t theo
i t ng
13 142 Chi ph tr tr c ngn h n

14 144 C m c , k qu , k c c ng n h n
15 151 Hng mua ang i ng
16 152 Nguyn li u, v t li u
Chi ti t theo
yu c u
qu n l
17 153 Cng c , d ng c
103
1 2 3 4 5
18 154 Chi ph s n xu t, kinh doanh d
dang
19 155 Thnh ph m
20 156 Hng ha
1561 Gi mua hng ha
1562 Chi ph thu mua hng ha
1567 Hng ha b t ng s n
21 157 Hng g i i bn
Hng ho kho b o thu n v c
XNK c
l p kho b o
22 158 D phng gi m gi hng t n kho thu
23 159 Chi s nghi p

24 161 1611 Chi s nghi p n m tr c
1612 Chi s nghi p n m nay
LO I TK 2
TI S N DI H N
25 211 Ti s n c nh h u hnh
2111 Nh c a, v t ki n trc
2112 My mc, thi t b
2113 Ph ng ti n v n t i, truy n d n
2114 Thi t b , d ng c qu n l
2115 Cy lu n m, sc v t lm vi c v cho
s n ph m
104
1 2 3 4 5
2118 TSC khc
26 212 Ti s n c nh thu ti chnh
27 213 Ti s n c nh v hnh
2131 Quy n s d ng t
2132 Quy n ph i hnh
2133 Bn quy n, b ng sng ch
2134 Nhn hi u hng ho
2135 Ph n m m my vi tnh
2136 Gi y php v gi y php nh ng quy n
2138 TSC v hnh khc
28 214 Hao mn ti s n c nh
2141 Hao mn TSC h u hnh
2142 Hao mn TSC thu ti chnh
2143 Hao mn TSC v hnh
2147 Hao mn b t ng s n u t
29 217 B t ng s n u t
30 221 u t vo cng ty con
31 222 V n gp lin doanh
32 223 u t vo cng ty lin k t
33 228 u t di h n khc
2281 C phi u
2282 Tri phi u
2288 u t di h n khc
34 229 Do phng gi m gi au t di h n
105
1 2 3 4 5
35 241 Xy d ng c b n d ang
2411 Mua s m TSC
2412 Xy d ng c b n
2413 S a ch a l n TSC
36 242 Chi ph tr tr c di h n
37 243 Ti s n thu thu nh p hon l i
38 244 K qu , k c c di h n
LO I TK 3
N PH I TR
39 311 Vay ng n h n
40 315 N di h n n h n tr
41 331 Ph i tr cho ng i bn Chi ti t theo
i t ng
42 333 3331 Thu v cc kho n ph i n p Nh
n c
33311 Thu gi tr gia t ng ph i n p
33312 Thu GTGT u ra
3332 Thu GTGT hng nh p kh u
3333 Thu tiu th c bi t
3334 Thu xu t, nh p kh u
3335 Thu thu nh p doanh nghi p
3336 Thu thu nh p c nhn
3337 Thu ti nguyn
1 2 3 4 5
106
3338 Thu nh t, ti n thu t
3339 Cc lo i thu khc
Ph, l ph v cc kho n ph i n p khc
43 334 Ph i tr ng i lao ng
3341 Ph i tr cng nhn vin
3348 Ph i tr ng i lao ng khc
44 335 Chi ph ph i tr
45 336 Ph i tr n i b
46 337 Thanh ton theo ti n k ho ch DN xy l p
h p ng xy d ng c thanh ton
theo ti n
k ho ch
47 338 Ph i tr , ph i n p khc
3381 Ti s n th a ch gi i quy t
3382 Kinh ph cng on
3383 B o hi m x h i
3384 B o hi m y t
3385 Ph i tr v c ph n ho
3386 Nh n k qu , k c c ng n h n
3387 Doanh thu ch a th c hi n
3388 Ph i tr , ph i n p khc
48 341 Vay di h n
49 342 Ngoi h n
50 343 Tri phi u pht hnh
3431 M nh gi tri phi u
1 2 3 4 5
107
3432 Chi t kh u tri phi u
3433 Ph tr i tri phi u
51 344 Nh n k qu , k c c di h n
52 347 Thu thu nh p hon l i ph i tr
53 351 Qu d ph ng tr c p m t vi c lm
54 352 D phng ph i tr
LO I TK 4
V N CH S H U
55 411 Ngu n v n kinh doanh
4111 V n u t c a ch s h u
4112 Th ng d v n c ph n C.ty c ph n
4118 V n khc
56 412 Chnh l ch nh gi l i ti s n
57 413 Chnh l ch t gi h i oi
4131 Chnh l ch t gi h i oi nh gi l i
cu i n m ti chnh
4132 Chnh l ch t gi h i oi trong giai
o n u t XDCB
58 414 Qu u t pht tri n
59 415 Qu d phng ti chnh
60 418 Cc qu khc thu c v n ch s h u
61 419 C phi u qu C.ty c ph n
62 421 L i nhu n ch a phn ph i
4211 L i nhu n ch a phn ph i n m tr c
1 2 3 4 5
108
4212 L i nhu n ch a phn ph i n m nay
63 431 Qu khen th ng, phc l i
4311 Qu khen th ng
4312 Qu phc l i
4313 Qu phc l i hnh thnh TSC
64 441 Ngu n v n u t xy d ng c b n AD cho DNNN
65 461 Ngu n kinh ph s nghi p Dng cho Cc
4611 Ngu n kinh ph s nghi p n m tr c Cty, TCty
4612 Ngu n kinh ph s nghi p n m nay C ngu n KP
66 466 Ngu n kinh ph hnh thnh TSC
LO I TK 5
DOANH THU
67 511 Doanh thu bn hng v cung c p
d ch v
5111 Doanh thu bn hng ha
5112 Doanh th bn cc thnh ph m Chi ti t theo
yu c u qu n l
5113 Doanh thu cung c p d ch v
5114 Doanh thu tr c p, tr gi
5117 Doanh thu kinh doanh b t ng s n
ut
Doanh thu bn hng n i b AD khi c bn
68 512
5121 Doanh thu bn hng ha hng n i b
5122 Doanh thu bn cc thnh ph m

5123 Doanh thu cung c p d ch v
1 2 3 4 5
109
69 532 Doanh thu ho t ng ti chnh
70 515 Chi t kh u th ng m i
71 521 Hng bn b tr l i
72 531 Gi m gi hng bn
LO I TK 6
CHI PH S N XU T, KINH DOANH
73 611 Mua hng p d ng
6111 Mua nguyn li u, v t li u PPKK K
6112 Mua hng ha
74 621 Chi ph nguyn li u, v t li u tr c
ti p
75 622 Chi ph nhn cng tr c ti p
76 623 Chi ph s d ng my thi cng AD cho n
6231 Chi ph nhn cng v xy l p
6232 Chi ph v t li u
6233 Chi ph d ng c s n xu t
6234 Chi ph kh u hao my thi cng
6237 Chi ph d ch v mua ngoi
6238 Chi ph b ng ti n khc
77 627 Chi ph s n xu t chung
6271 Chi ph nhn vin phn x ng
6272 Chi ph v t li u
6273 Chi ph d ng c s n xu t
6274 Chi ph kh u hao TSC
1 2 3 4 5
110
78 631 Gi thnh s n xu t PPKK K
79 632 Gi v n hng bn
80 635 Chi ph ti chnh
81 641 Chi ph bn hng
6411 Chi ph nhn vin
6412 Chi ph v t li u, bao b
6413 Chi ph d ng c , dng
6415 Chi phi bo hnh
82 642 Chi ph qu n l doanh nghi p
6421 Chi ph nhn vin qu n l
6422 Chi ph v t li u qu n l
6423 Chi ph dng v n phng
6425 Thu , ph v l ph
6426 Chi ph d phng
LO I TK 7
THU NH P KHC
111
1 2 3 4 5
83 711 Thu Ph p khc Chi ti t theo
ho t ng
84 811 LO I TK 8
CHI PH KHC
85 821 Chi ph khc Chi ti t theo
ho t ng
Chi ph thu thu nh p doanh nghi p
8211 Chi ph thu TNDN hi n hnh
8212 Chi ph thu TNDN hon l i
LO I TK 9
XC NH K T QU KINH DOANH
86 911 Xc nh k t qu kinh doanh
LO I TK 10
TI KHO N NGOI B NG
1 001 Ti s n thu ngoi
2 002 V t t hng ha nh n gia h , nh n
gia cng
3 003 Hng ha nh n bn h , nhm k gn Chi ti t theo
k c c yu c u qu n l
4 004 N kh i x l
5 007 Ngo i t cc lo i
6 008 D ton chi s nghi p, d n
112
H th ng ti kho n doanh nghi p nu trn, bao g m 92 ti kho n
t ng h p c chia ra thnh 10 lo i, trong c 86 ti kho n t lo i 1
n lo i 9 (g i l ti kho n trong b ng) v 6 ti kho n lo i 0 ( c g i
l ti kho n ngoi b ng). S hi u ti kho n c m ho theo m t
nguyn t c th ng nh t, ch s u tin l lo i ti kho n, ch s th 2.
l nhm ti kho n, ch s th 3 l ti kho n c p 1, ch s th 4 l ti
kho n c p 2, ch s th 5 l ti kho n c p 3.
2. K t c u chung c a cc lo i ti kho n trong h
th ng ti kho n
- i v i ti kho n lo i 1, lo i 2: l ti kho n ti s n
Nh ng ti kho n ny c s d ng ph n nh gi tr c a ton b
ti s n hi n c doanh nghi p bao g m ti s n l u ng v ti s n c
nh. K t c u chung c a n gi ng nh k t c u ti kho n ti s n:
- i v i ti kho n lo i 3, lo i 4: l ti kho n ngu n v n

Nh ng ti kho n ny u c i t ng ph n nh l ngu n g c
hnh thnh cc lo i ti s n c a n v nn k t c u chung c a n gi ng
nh k t c u c a ti kho n ngu n v n.
113
- i v i ti kho n lo i 5, lo i 7. L ti kho n doanh thu
Nh ng ti kho n ny ph n nh ton b cc kho n doanh thu, thu
nh p c ng nh cc kho n lm gi m doanh thu, thu nh p c a cc ho t
ng kinh doanh nn k t c u chung c a n gi ng nh k t c u c a ti
kho n doanh thu.
- i v i ti kho n lo i 6, lo i 8: L ti kho n chi ph.

Nh ng ti kho n ny u c i t ng ph n nh chi ph c a cc
ho t ng kinh t di n ra trong k nn k t c u chung c a n gi ng
nh k t c u c a ti kho n chi ph.
114
- i v i ti kho n lo i 9: Xc nh k t qu kinh doanh
N TK 911: Xc nh KQKD C
- K t chuy n chi ph - K t chuy n doanh thu thu n
- K t chuy n li - K t chuy n l
C ng PS N C ng PS C
Khng c S d
K t chuy n l vi c chuy n k t s c a m t ti kho n ny sang ti
kho n khc lm cho n c s d b ng khng. Nghi p v ny th ng
di n ra vo th i i m cu i k nh m t ng h p chi ph s n xu t tnh
gi thnh s n ph m hay xc nh k t qu ho t ng kinh doanh. Khi
th c hi n nghi p v k t chuy n c ng ph i tun th nguyn t c ghi s
kp.
- i v i ti kho n lo i 0: Ti kho n ngoi b ng
115
Nh ng ti kho n ngoi b ng c k t c u: s pht sinh t ng bn N ,
pht sinh gi m bn C, s d bn N . Ph ng php ghi s ti kho n
lo i 0 l ghi s n, khng c quan h i ng ti kho n.
L u .
- Trong 86 ti kho n thu c t lo i 1 cho n lo i 9 v 7 ti kho n
lo i 0 c m t s ti kho n m k t c u c a n khng thu c nh ng lo i
k t c u v a nu trn, l cc ti kho n c tnh ch t i u ch nh s li u
cho m t ti kho n no . Ty theo n i dung c th m tc ng i u
ch nh c th i u ch nh t ng ho c i u ch nh gi m.
- Tr ng h p i u ch nh t ng th k t c u c a ti kho n i u ch nh
s th ng nh t v i k t c u c a ti kho n c i u ch nh. T c l ph i
c k t s cng bn khi ln bo co th c c ng l i lm t ng.
Trong h th ng ti kho n k ton doanh nghi p hi n nay khng c ti
kho n mang tnh ch t i u ch nh t ng.
- Tr ng h p i u ch nh gi m th k t c u c a ti kho n i u ch nh
s ng c l i v i k t c u c a ti kho n c i u ch nh t c l ph i c
k t s khc bn khi ln bo co t ng h p l i th kh u tr l n nhau
lm gi m s c n i u ch nh. Trong h th ng ti kho n c cc ti
kho n i u ch nh gi m l:
TK 129 - D phng gi m gi u t ng n h n
116
TK 139 - D phng ph i thu kh i
TK 159 - D phng gi m gi hng t n kho
TK 229 - D phng gi m gi u t di h n
TK 214 - Hao mn TSC
Nh ng ti kho n ny c k t c u ng c v i k t c u chung, k t c u
c a chng nh sau:
Nh ng ti kho n i u ch nh trn y khi ghi s li u vo b ng cn

i k ton ph i ghi b ng s m gi m tr cc kho n c n i u ch nh.
kh i nh m l n ng i ta nh d u (*) vo cc ch tiu ph i ghi s
m.
3. Ti kho n t ng h p v ti kho n phn tch
y l cch phn lo i ti kho n theo tnh khi qut c a n i dung
ph n nh trn cc ti kho n c n thi t.
- Ti kho n t ng h p: L nh ng ti kho n ph n nh m t cch t ng
qut gi t cc lo i ti s n, ngu n v n hay qu trnh kinh doanh c a
doanh nghi p. Trong h th ng ti kho n, ti kho n t ng h p l ti
kho n c p I, nh ng ti kho n ny c 3 ch s (h th ng hi n hnh c
92 ti kho n k c ti kho n ngoi b ng).
- Ti kho n phn tch: L nh ng ti kho n ph n nh m t cch chi
117
ti t h n, c th h n nh ng n i dung kinh t c ph n nh trn ti
kho n t ng h p ph c v cho nh ng yu c u qu n l khc nhau.
Ty theo m c chi ti t m cc ti kho n phn tch c th l ti
kho n c p 2, c p 3 hay cc s ho c th k ton chi ti t.
Ti kho n c p 2 cn g i l ti u kho n, l m t hnh th c chi ti t s
ti n c ph n nh trn ti kho n c p I, n c nh n c quy nh
th ng nh t v s l ng, tn g i v s hi u cho t ng ngnh c ng nh
ton b n n kinh t , nguyn t c c a t ng ti kho n c p 2 gi ng nh
c p I. Ti kho n c p 2 c 4 ch s .
S k ton chi ti t: L m t hnh th c ph n nh m t cch chi ti t
h n s li u c ph n nh trn cc ti kho n c p I, c p II. Ngoi
ch tiu gi tr , s k ton chi ti t cn k t h p ph n nh m t s ch tiu
khc nh hi n v t, th i gian lao ng v cc ch tiu c n thi t khc.
V d : Ti kho n 211 - TSC h u hnh, theo quy nh c 6 ti
kho n c p 2 nh sau:
2111 - Nh c a, v t ki n trc
2112 - My mc, thi t b
2113 - Ph ng ti n v n t i, truy n d n
2114 - Thi t b , d ng c qu n l
2115 - Cy lu n m, sc v t lm vi c v cho s n ph m
2118 - TSC khc.
M i ti kho n c p 2 nh trn l i c th chi ti t thnh nhi u nhm.
M i nhm l i bao g m nhi u th khc nhau. Tnh hnh s d ng c a
t ng i t ng ti s n c nh khc nhau ph i c theo di ring trn
m t trang s khc nhau g i l th ti s n c nh.
4. M i quan h gi a ti kho n t ng h p v ti
kho n phn tch
118
Ti kho n t ng h p t p h p nhi u lo i ti s n ho c qu trnh kinh
t c ph m vi s d ng ho c n i dung gi ng nhau.
Ti kho n phn tch, ng c l i, phn chia i t ng h ch ton k
ton thnh nhi u b ph n nh ph n nh.
Ti kho n t ng h p v ti kho n phn tch c m i quan h m t
thi t khng nh ng v n i dung ph n nh m c v k t c u ghi chp.
Th hi n nguyn t c:
- T ng s d u k , cu i k c a t t c cc ti kho n phn tch
ph i ng b ng s d u k , cu i k c a ti kho n t ng h p.
- T ng s pht sinh bn N , s pht sinh bn C c a t t c cc ti
kho n phn tch ph i ng b ng s pht sinh bn N , s pht sinh bn
C c a ti kho n t ng h p.
- m b o nguyn t c ny th khi ph n nh vo ti kho n t ng
h p nh ng n i dung c lin quan n ti kho n phn tch no th k
ton ph i ng th i ghi chp vo ti kho n phn tch .
- Vi c ph n nh cc nghi p v kinh t pht sinh vo cc ti kho n
t ng h p g i l k ton t ng h p.
- Vi c ph n nh cc nghi p v kinh t pht sinh vo cc ti kho n
phn tch g i l k ton chi ti t.
K ton t ng h p v k ton chi ti t ph i ti n hnh ng th i v i
nhau t o c s cho vi c i chi u ki m tra s li u. Trong k ton
t ng h p cung c p nh ng ch tiu t ng qut v ti s n, ngu n v n, k t
qu s n xu t kinh doanh. K ton chi ti t cung c p s li u chi ti t c
ngh a l n trong vi c b o v ti s n c ng nh trong vi c i u hnh ho t
ng s n xu t kinh doanh, gi i quy t nh ng v n pht sinh m t cch
nhanh chng, nh y bn.
119
III. GHI S KP
1. Khi ni m
Khi nghin c u nh ng ph n trn chng ta th y r ng: C m i m t
nghi p v kinh t pht sinh u c lin quan n s v n ng bi n i
t nh t 2 i t ng k ton. ng th i khi nghin c u b ng cn i k
ton chng ta c ng xc nh. S thay i c a b ng do cc nghi p
v kinh t pht sinh t o ba ch c 4 tr ng h p t ng qut. Trong
m i tr ng h p c th u lin quan n s t ng gi m c a t nh t 2
i t ng k ton. T nh m m b o ph n nh m t cch ton di n,
lin t c chnh xc tnh hnh ho t ng s n xu t kinh doanh c a n v
th khi m t nghi p v kinh t pht sinh, k ton ph i ph n nh vo t
nh t 2 ti kho n c lin quan, n u ghi N cho ti kho n ny th ph i
ghi C cho ti kho n khc theo nguyn t c s ti n ghi N v ghi C
b ng nhau, do t ng s d N v t ng s d C c a cc ti kho n
lun b ng nhau. Vi c ghi chp ph n nh nghi p v kinh t pht sinh
vo cc ti kho n k ton ph i ghi s ti n 2 l n nh trn g i l: ghi s
kp. Nh v y, ghi s kp l ph ng php ph n nh cc nghi p v pht
sinh ln ti kho n k ton theo quan h i ng v n c b ng cch: ghi
2 l n cng m t l ng ti n pht sinh ln t nh t 2 ti kho n k ton c
quan h i ng v i nhau.
V d l: X nghi p chuy n ti n g i ngn hng mua 500.000 cng
c d ng c nh p kho.
Nghi p v ny lm cho cng c , d ng c trong kho t ng ln
500.000 v lm gi m ti n g i ngn hng 500.000. Cc ti kho n c
lin quan trong nghi p v ny l ti kho n cng c d ng c v ti
kho n ti n g i ngn hng. C 2 ti kho n ny u thu c ti kho n ti
s n. C n c vo k t c u c a ti kho n ti s n gi i thi u ph n trn
k ton s ghi.
120
N TK 153: 500.000
C TK 112: 500.000
V d 2: Xu t v t li u cho SXKD 3.000.000, trong cho ch

t o s n ph m l 2.700.000 v cho qu n l doanh nghi p l 300.000.
Nghi p v ny lm cho v t li u trong kho gi m xu ng 3.000.000
ng th i lm t ng chi ph qu n l doanh nghi p ln 300.000 v t ng
chi ph NVL tr c ti p l 2.700.000. Cc ti kho n c lin quan trong
nghi p v ny l ti kho n: nguyn v t li u, chi ph nguyn li u, v t
li u tr c ti p, chi ph qu n l doanh nghi p. C n c vo k t c u c a
cc ti kho n gi i thi u ph n trn k ton s ghi.
N TK 621: 2.700.000
N TK 642: 300.000
C TK 152: 3.000.000
V d 3: X nghi p vay ng n h n ngn hng mua TSC h u
121
hnh tr gi 40.000.000
Nghi p v kinh t ny lm cho TSC t ng ln 40.000.000 v
kho n vay ng n h n c ng t ng ln 40.000.000. Cc ti kho n c lin
quan trong nghi p v ny l ti kho n TSC h u hnh v ti kho n
vay ng n h n. K ton s ghi:
N TK 211: 40.000.000
C TK 311: 40.000.000
V d 4: X nghi p dng ti n g i ngn hng tr n ng i bn

100.000.000
Nghi p v kinh t ny lm cho kho n ph i tr ng i bn gi m
xu ng 100.000.000 v lm cho ti n g i ngn hng c ng gi m xu ng
100.000.000. Cc ti kho n c lin quan trong nghi p v ny l ti
kho n ph i tr ng i bn v ti kho n ti n g i ngn hng. Ti kho n
ph i tr ng i bn l ti kho n ngu n v n, ti kho n ti n g i ngn
hng l ti kho n ti s n. Do k ton s ghi:
N TK 331: 100.000.000
C TK 112: 100.000.000
122
2. nh kho n k ton
Mu n ph n nh m t nghi p v kinh t pht sinh no vo ti
kho n k ton, ta c n ph i bi t nghi p v kinh t c lin quan n
nh ng ti kho n no? K t c u c a nh ng ti kho n ra sao? T
xc nh ti kho n no ghi N , ti kho n no ghi C, v i s ti n ghi
vo t ng ti kho n l bao nhiu? Cng vi c c g i l nh kho n
k ton.
Nh v y nh kho n k ton l hnh th c h ng d n cch ghi chp
s li u c a nghi p v kinh t pht sinh vo cc ti kho n k ton m t
cch chnh xc tu theo n i dung kinh t c th . nh o n k ton l
c th ho c a vi c ghi s kp. nh kho n k ton c 2 lo i l: nh
kho n gi n n v nh kho n ph c t p.
- nh kho n gi n n: L nh ng nh kho n ch lin quan n 2
ti kho n. Trong m t ti kho n ghi N v m t ti kho n ghi C v i
s ti n b ng nhau.
- nh kho n ph c t p: L nh ng nh kho n lin quan n t nh t
t 3 ti kho n tr ln. Trong m t ti kho n ghi N v nhi u ti
kho n ghi C; ho c m t ti kho n ghi C v nhi u ti kho n ghi N ;
ho c nhi u ti kho n ghi N v nhi u ti kho n ghi C, nh ng t ng s
ti n ghi N v ghi C bao gi c ng b ng nhau.
V d l: X nghi p X tnh ra ti n b o hi m x h i ph i tr cho
cng nhn s n xu t tr c ti p l 4.500.000, nhn vin phn x ng l
500.000, nhn vin qu n l doanh nghi p l 4.000.000.
123
Nghi p v kinh t ny lm cho gi tr ti kho n chi ph nhn cng
tr c ti p t ng 4.500.000, chi ph s n xu t chung t ng 500.000, chi
ph qu n l doanh nghi p t ng 4.000.000, ph i tr ph i n p khc t ng
9.000.000. Cc ti kho n c lin quan trong nghi p v ny g m:
Ti kho n 622 - Chi ph nhn cng tr c ti p
Ti kho n 627 - Chi ph s n xu t chung
Ti kho n 642 - Chi ph qu n l doanh nghi p
Ti kho n 338 - Ph i tr ph i n p khc
4 ti kho n ny thu c lo i ti kho n ngu n v n v ti kho n chi
ph, do k ton s ghi:
N TK 622: 4.500.000
N TK 627: 500.000
N TK 642: 4.000.000
C TK 338: 9.000.000
124
V d 2: X nghi p X trch tr c l ng php theo k ho ch c a
cng nhn tr c ti p s n xu t l 9.000.000. Nghi p v kinh t ny lm
cho chi ph ph i tr t ng ln 9.000.000 ng th i lm t ng chi ph
nhn cng tr c ti p l 9.000.000. Cc ti kho n c lin quan trong
nghi p v ny g m:
Ti kho n 335 - Chi ph ph i tr
Trong ti kho n chi ph nhn cng tr c ti p l ti kho n chi ph
c k t c u chung l t ng bn N , gi m bn C; ti kho n chi ph ph i
tr l ti kho n ti s n c k t c u chung l t ng bn C, gi m bn N .
Do k ton s ghi:
N TK 622: 9.000.000
C TK 335: 9.000.000
125
V d 3: nh kho n cc nghi p v kinh t pht sinh sau y:
1. Rt TGNH mua m t s cng c , d ng c nh p kho 1.000.000
2. X nghi p vay ng n h n ngn hng tr n ng i bn
50.000.000
3. XN dng ti n m t tr n kho n vay ng n h n 25.000.000
4. XN rt TGNH nh p qu TM: 20.000.000
nh kho n: ( VT: 1.000)
(1) N TK 153: 1.000
C TK 112: 1.000
(2) N TK 331: 50.000
C TK 311: 50.000
(3) N TK 311: 25.000
C TK 111: 25.000
(4) N TK 111: 20.000
C TK 112: 20.000
Ph n nh vo ti kho n nh sau:
126
Khng phn bi t nh kho n gi n n hay nh kho n ph c t p
m i nh kho n ph i c th c hi n b ng m t l n ghi v g i l bt
ton. M i quan h kinh t gi a cc ti kho n c lin quan v i nhau
trong t ng bt ton g i l quan h i ng ti kho n. M i quan h ny
lun lun l quan h N - C. Quan h i ng ti kho n c tc d ng
ki m tra vi c ghi chp c chnh xc hay khng v c th th y cn i
dung kinh t c a t ng nghi p c c ghi chp trn ti kho n.
3. Tc d ng c a ph ng php ghi s kp
- Thng qua quan h i ng gi a cc ti kho n, c th th y c
127
nguyn nhn t ng, gi m c a cc i t ng k ton. T c th phn
tch c ho t ng kinh t c a x nghi p.
- Ki m tra c vi c ph n nh cc nghi p v kinh t vo cc ti
kho n c chnh xc hay khng. Tnh ch t cn i v s ti n 2 bn
N , c trong t ng bt ton lm c s cho vi c ki m tra t ng s pht
sinh c a cc ti kho n trong t ng k nh t nh, theo nguyn t c: T ng
s pht sinh bn N c a t t c cc ti kho n bao gi c ng b ng v i
t ng s ph t sinh bn C c a t t c cc ti kho n.
128
Ch ng VI
K TON CC QU TRNH
KINH DOANH CH Y U
Ho t ng s n xu t kinh doanh c a m t n v kinh t th ng bao

g m nhi u giai o n khc nhau ty theo c i m t ng ngnh ngh v
ph m vi ho t ng.
- i v i n v thu c lo i hnh s n xu t th cc qu trnh kinh
doanh ch y u l: Cung c p, s n xu t, tiu th s n ph m.
- i v i n v thu c lo i hnh l u thng phn ph i th cc qu
trnh kinh doanh ch y u l: mua hng, bn hng. i v i n v th c
hi n ng th i hai ch c n ng. s n xu t v mua bn hng ha th qu
trnh kinh doanh ch y u s bao g m cc qu trnh c a n v s n xu t
v n v l u thng.
- i v i lo i hnh kinh doanh d ch v th qu trnh cung c p d ch
v c ng l qu trnh tiu th .
K ton c nhi m v theo di, ph n nh m t cch ton di n, lin
t c v c h th ng cc ho t ng kinh t c a n v . T c l theo di,
ph n nh m t cch c th cc qu trnh kinh doanh ch y u. C v y
m i n m c k t qu v m t s l ng, ch t l ng v hi u qu s
d ng v n t ng khu, t ng v vi c trong ton b ho t ng chung
c a nv.
M i qu trnh kinh doanh ch y u c c u thnh b i v s
nghi p v kinh t pht sinh. Theo nguyn t c c a k ton, nghi p v
pht sinh s c ph n nh vo cc lo i gi y t c n thi t theo ng th
t c quy nh v ch ng t ghi chp ban u l y lm c n c ghi
vo s sch d i hnh th c ti kho n theo ph ng php ghi s kp.
129
M t khc, ch ng t g c c ng c s d ng ghi vo s , th chi ti t
ph c v yu c u h ch ton chi ti t. Qu trnh vo s c ng ng th i l
qu trnh t p h p s li u, rt ra cc ch tiu ph c v yu c u qu n l
ho t ng s n xu t kinh doanh c a x nghi p thng qua cc ph ng
php nh gi v tnh ton c th .
Nghin c u cc qu trnh kinh doanh ch y u s th y r h n m i
quan h gi a cc ph ng php k ton v tc d ng c a t ng ph ng
php trong v n ki m tra, gim st tr c, trong v sau khi th c hi n
cc ho t ng kinh t c ng nh quy trnh cng tc k ton.
I. K TON QU TRNH CUNG C P
1. Khi ni m
Qu trnh cung c p (mua hng, d tr s n xu t) l qu trnh thu
mua v d tr cc lo i nguyn li u, cng c v chu n b cc ti s n c
nh m b n cho qu trnh s n xu t c bnh th ng v lin t c.
2. Nhi m v k ton qu trnh cung c p
- Ph n nh chnh xc, y , k p th i tnh hnh thu mua nguyn
li u, cng c , d ng c , chu n b TSC c a n v c v m t s l ng
v ch t l ng...
- Tnh ton y , chnh xc, k p th i gi th c t c a t ng i
t ng mua vo. ng th i gim st v m t gi c , chi ph, th i gian
cung c p v ti n bn giao, thanh ton ti n hng.
- Cung c p cc thng tin v l p bo co theo yu c u qu n l.
3. M t s ti kho n ch y u s d ng h ch ton
trong qu trnh cung c p
Ti kho n 111 - Ti n m t
Ti kho n 112 - Ti n g i ngn hng
130
Ti kho n 151 - Hng mua ang i trn ng
Ti kho n 152 - Nguyn li u, v t li u
Ti kho n 153 - Cng c , d ng c
Ti kho n 141 - T m ng
Ti kho n 142 - Chi ph tr tr c
Ti kho n 211 - Ti s n c nh h u hnh
Ti kho n 242 - Chi ph tr tr c di h n
Ti kho n 213 - Ti s n c nh v hnh
Ti kho n 331 - Ph i tr ng i bn
Ti kho n 411 - Ngu n v n kinh doanh
4. nh kho n m t s nghi p v kinh t pht sinh
ch y u
- Khi c c p v n ho c nh n v n gp lin doanh b ng ti n m t,
ghi:
N TK 111 - Ti n m t
C TK 411 - Ngu n v n kinh doanh.
- Khi c c p ho c nh n v n gp lin doanh hay c ng b ng
TSC , v t li u, cng c d ng c , ghi:
N TK 211 - TSC h u hnh
N TK 213 - TSC v hnh
N TK 152 - Nguyn li u, v t li u
N TK 153 - Cng c , d ng c
C TK 411 - Ngu n v n kinh doanh.
- Khi rt TGNH v nh p qu ti n m t, ghi:
N TK 111 - Ti n m t
131
C TK 112 - Ti n g i ngn hng.
- Khi mua v t li u, cng c , d ng c , TSC ti n hng ch a thanh
ton, ghi:
C TK 331 - Ph i tr ng i bn.
- Khi dng ti n m t mua v t li u, cng c , d ng c , TSC , ghi:
C TK 111 - Ti n m t.
- Khi pht sinh cc chi ph thu mua nh v n chuy n, b c d trong
qu trnh thu mua v t li u, cng c d ng c , TSC , ghi:
C TK 111 - Ti n m t
C TK 112 - Ti n g i ngn hng
- Khi dng ti n m t ho c ti n g i ngn hng tr n cho ng i
bn, ghi:
132
N TK 331 - Ph i tr ng i bn
C TK 111 - Ti n m t
C TK 112 - Ti n g i ngn hng.
- Tr ng h p hng mua ch p nh n thanh ton, nh ng cu i
thng hng ang cn i trn ng, ghi:
N TK 151 - Hng mua ang i ng
- Sang thng sau, hng ang i ng v nh p kho ghi:
C TK 151 - Hng mua ang i ng.
- Khi chi ti n m t t m ng cho cn b cng nhn vin i mua
hng, i cng tc, i ngh php, ghi:
N TK 141 - T m ng
- Khi thanh ton t m ng b ng VL, CC, DC nh p kho ghi:
N TK 1 5 3 - Cng c , d ng c
C TK 141 - T m ng.
- Khi pht sinh chi ph tr tr c cho nhi u k nh chi ph thu nh
x ng, nh kho, v n phng, mua cc lo i b o hi m.
N TK 142 - Chi ph tr tr c
5. S k ton
C th m t cc ti kho n i ng lin quan trong k ton qu
trnh cung c p trn s 6.1.
133
S 6.l: H ch ton qu trnh cung c p
Ch thch:
(1) c c p ho c nh n gp v n c a c ng hay lin doanh b ng
ti n m t.
(2) c c p ho c nh n gp v n c a c ng hay lin doanh b ng
134
ti s n c nh hay nguyn v t li u, cng c d ng c .
(3) Rt ti n g i ngn hng v nh p qu ti n m t.
(4) Mua ti s n c nh hay v t li u, cng c d ng c ch a tr ti n
cho ng i cung c p.
(5) Dng ti n m t mua ti s n c nh hay nguyn v t li u,
cng c d ng c .
(6) Dng ti n m t tr n cho ng i bn.
(7) Hng mua ang i ng lc cu i thng
(8) Hng mua ang i trn ng v nh p kho.
(9) Chi ti n m t t m ng cho cn b i mua hng.
(10) Thanh ton t m ng b ng nguyn v t li u, cng c nh p kho.
(11) Chi ph tr tr c b ng ti n m t.
V d 1: Khi c c p v n b ng chuy n kho n qua ngn hng
lo.000.000
N TK 112: 10.000.000
C TK 411: 10.000.000
V d 2: Mua TSC h u hnh b ng ti n m t tr gi 20.000.000
N TK 21 l: 20.000.000
C TK 111: 20.000.000
V d 3: Tnh hnh thu mua v nh p kho v t li u, cng c t i m t
doanh nghi p trong thng 9 nh sau ( n v 1000):
1. Mua m t t v t li u chnh, ch a thanh ton ti n cho ng i bn,
tr gi thanh ton 110.000. Hng ki m nh n, nh p kho.
2. Chi ph v n chuy n, b c d s v t li u trn chi tr b ng ti n
m t: 2.000
3. Thu mua v t li u ph v cng c lao ng nh theo t ng gi
135
thanh ton l 66.000 (v t li u ph : 22.000, cng lao ng nh l:
44.000), thanh ton cho ng i bn b ng ti n g i ngn hng. Cu i
thang, s hng ny v n ch a v n n v .
4. Dng ti n m t mua m t t v t li u ph theo gi thanh ton l
16.500. Hng ki m nh n, nh p kho.
Yu c u: nh kho n v ph n nh tnh hnh trn vo cc ti kho n
c lin quan.
Bi gi i: ( n v tnh: 1.000).
nh kho n:
(1) N TK 152: 110.000
C TK 331: 110.000
(2) N TK 152: 2.000
C TK 111: 2.000
(3) N TK 151: 66.000
C TK 112: 66.000
(4) N TK 152: 16.500
C TK 111: 16.500
Ph n nh vo cc TK c lin quan:
136
II. K TON QU TRNH S N XU T
1. Khi ni m
Qu trnh s n xu t l qu trnh k t h p gi a s c lao ng, t li u
lao ng v i t ng lao ng t o ra s n ph m. Trong qu trnh
ny pht sinh cc nghi p v kinh t v chi ph v nguyn v t li u, chi
ph v hao mn ti s n c nh, chi ph v ti n l ng cng nhn s n
xu t v cc chi ph khc v t ch c qu n l s n xu t t o ra s n ph m
theo k ho ch. K ton qu trnh s n xu t t p h p nh ng chi ph
pht sinh trong qu trnh s n xu t c a x nghi p th o tnh ch t kinh t ,
theo cng d ng v n i s d ng chi ph t ng h p m t cch tr c ti p
ho c gin ti p vo ti kho n chi ph s n xu t tnh ra gi thnh th c
t c a s n ph m hon thnh.
Theo quy nh hi n nay th gi thnh s n ph m, d ch v c xc
nh trn c s 3 lo i chi ph chnh:
- Chi ph nguyn v t li u tr c ti p.
- Chi ph nhn cng tr c ti p.
- Chi ph s n xu t chung ( phn x ng s n xu t).
2. Nhi m v k ton qu trnh s n xu t
137
- T p h p v phn b chnh xc, kp th i cc lo i chi ph s n xu t
theo t ng i t ng h ch ton chi ph v i t ng tnh gi thnh.
Trn c s , ki m tra tnh hnh th c hi n cc nh m c v d ton
chi ph s n xu t.
- Tnh ton chnh xc gi thnh s n xu t (gi thnh cng x ng)
c a s n ph m d ch v hon thnh. ng th i, ph n nh l ng s n
ph m, d ch v hon thnh, nh p kho hay tiu th (chi ti t t ng ho t
ng, t ng m t hng).
- Cung c p cc ti li u c n thi t cho cc b ph n c lin quan
3. M t s ti kho n s d ng ch y u trong h ch
ton qu trnh s n xu t
Ti kho n 142 - Chi ph tr tr c
Ti kho n 153 - Cng c , d ng c
Ti kho n 154 - Chi ph s n xu t kinh doanh d dang
Ti kho n 155 - Thnh ph m
Ti kho n 214 - Hao mn TSC
Ti kho n 334 - Ph i tr cng nhn vin
Ti kho n 335 - Chi ph ph i tr
Ti kho n 338 - Ph i tr , ph i n p khc
Ti kho n 621 - Chi ph nguyn v t li u tr c ti p
Ti kho n 627 - Chi ph s n xu t chung.
138
4. nh kho n cc nghi p v kinh t pht sinh
- Khi xu t nguyn v t li u chnh, v t li u ph , nhin li u cho phn
x ng s n xu t s n xu t s n ph m, ghi:
N TK 621 - Chi ph NVL tr c ti p
C TK 152 - Nguyn li u, v t li u.
- Khi xu t v t li u dng chung cho phn x ng s n xu t hay
ph c v cho cng tc qu n l phn x ng, ghi:
N TK 627 - Chi ph s n xu t chung
- Khi tnh ra ti n l ng ph i tr cho cng nhn tr c ti p s n xu t,
cng nhn ph c v v nhn vin qu n l phn x ng, ghi:
N TK 622 - Chi ph nhn cng tr c ti p
C TK 334 - Ph i tr CNV.
- Khi trch b o hi m x h i, b o hi m y t , kinh ph cng on
c tnh vo chi ph s n xu t kinh doanh, ghi:
N TK 622 - Chi ph nhn cng tr c ti p
C TK 338 - Ph i tr ph i n p khc.
- Khi trch h o hi m x h i, b o hi m y t ph n c tr vo ti n
l ng ph i tr c a cn b cng nhn vin, ghi:
N TK 334 - Ph i tr CNV
C TK 338 - Ph i tr ph i n p khc.
- Khi xu t cng c , d ng c cho phn x ng s n xu t, ghi:
139
C TK 153 - Cng c , d ng c .
- Tr ng h p gi tr cng c d ng c xu t dng c gi tr l n c n
ph i tnh vo chi ph s n xu t kinh doanh c a nhi u k khc nhau, ghi:
(1) N TK 142 - Chi ph tr tr c
C TK 153 - Cng c , d ng c (100% gi tr ).
(2) N TK 627 - Chi ph s n xu t chung
C TK 142 - Chi ph tr tr c (theo m c phn b cho t ng
k ).
- Kh u hao TSC ang dng phn x ng s n xu t, ghi:
C TK 214 - Hao mn TSC .
- i v i cc chi ph khc c lin quan gin ti p n ho t ng
c a phn x ng s n xu t nh chi ph s a ch a th ng xuyn ti s n
c nh, chi ph i n n c, ti p khch, ghi:
C TK 111, 112, 331.
- Khi trch tr c ti n l ng ngh php c a cng nhn s n xu t tr c
ti p nhn vin qu n l phn x ng trong k k ton, ghi:
N TK 622 - Chi ph NC tr c ti p
N TK 627 - Chi ph SX chung
C TK 335 - Chi ph ph i tr .
- Khi trch tr c chi ph s a ch a l n ti s n c nh ang dng
phn x ng s n xu t, ghi:
- Cu i k , k t chuy n cc chi ph nguyn v t li u tr c ti p chi ph
140
nhn cng tr c ti p, chi ph s n xu t chung sang ti kho n Chi ph
SXKD d dang t ng h p chi ph s n xu t v tnh gi thnh s n
ph m, ghi.
N TK 154 - Chi ph SXKD d dang
C TK 621 - Chi ph NVL tr c ti p
C TK 622 - Chi ph NC tr c ti p
C TK 627 - Chi ph s n xu t chung.
- N u c ph li u thu h i nh p kho, ghi:
C TK 154 - Chi ph SXKD d dang.
- Gi thnh s n xu t th c t c a nh ng s n ph m hon thnh nh p
kho trong k , ghi:
N TK 155 - Thnh ph m
- Tr ng h p s n ph m hon thnh.khng nh p kho, m c
giao ngay cho khch hng t i phn x ng, ghi:
N TK 632 - Gi v n hng bn
5. S k ton
trnh s n xu t trn s 6.2.
S 6.2: H ch ton qu trnh s n xu t
141
Ch thch:
(1) Chi ph v nguyn v t li u chnh, v t li u ph , nhin li u ng
l c dng tr c ti p s n xu t s n ph m hay qu n l phn x ng.
(2) Ti n l ng ph i tr cho cng nhn s n xu t, nhn vin qu n l
phn x ng v cc kho n chi ph tnh theo ti n l ng.
(3) Chi ph v cng c , d ng c phn x ng.
(4) Phn b chi ph tr tr c cho k ny.
(5) Kh u hao ti s n c nh phn x ng s n xu t.
142
(6) Chi ph khc phn x ng tr b ng ti n hay ch a thanh ton.
(7) Chi ph ph i tr c nh n trong k
(8) K t chuy n chi ph nguyn v t li u tr c ti p.
(9) K t chuy n chi ph nhn cng tr c ti p
(10) K t chuy n chi ph s n xu t chung.
(11) Gi tr ph li u thu h i nh p kho.
(12) Gi thnh s n xu t th c t c a nh ng s n ph m hon thnh
nh p kho trong k .
(13) Gi v n s n ph m s n xu t xong chuy n th ng bn cho khch
hng
V d : T i m t nh my c m t phn x ng chuyn s n xu t s n
ph m lo i A t i th i i m 1/9 c s li u d dang u k nh sau ( n
v : 1.000).
Ti kho n 152: 40.000
Ti kho n 154: 17.000
Trong k c cc nghi p v kinh t pht sinh nh sau:
1. Mua NVLC tr gi thanh ton 110.000, tr b ng ti n g i
ngn hng. Nguyn li u nh p kho.
2. Xu t kho v t li u ch t o s n ph m, tr gi 90.000.
3. Tnh ra ti n l ng ph i tr cho cng nhn tr c ti p s n xu t:
30.000, nhn vin qu n l phn x ng: 5.000.
4. Trch b o hi m x h i, b o hi m y t , kinh ph cng on tnh
vo chi ph theo t l quy nh (19%).
5. Cc chi ph s n xu t chung khc th c t pht sinh: Chi ph
nhin li u: 5.000
- Chi ph tr tr c phn b k ny: 6.000
143
- Chi ph kh u hao TSC : 10.000
- Chi ph d ch v khc mua ngoi tr b ng ti n m t: 3.990
6. K t chuy n chi ph v tnh gi thnh s n ph m hon thnh nh p
kho trong k . Bi t r ng cu i k cn m t s s n ph m d dang tr gi
10.000.
Yu c u: nh kho n v ph n nh tnh hnh trn vo ti kho n c
lin quan.
nh kho n:
(1) N TK 152: 110.000
C TK 112: 110.000
(2) N TK 62 1: 90.000
C TK 152: 90.000
(3) N TK 622: 30.000
N TK 627: 5.000
C TK 334: 35.000
(4) N TK 622: 5.700
N TK 627: 950
C TK 338: 6.650
(5) N TK 627: 24.990
C TK 152: 5.000
C TK 142: 6.000
C TK 214: 10.000
C TK 111: 3.990
(6a) N TK 154: 90.000
C TK 621: 90.000
144
(6b) N TK 154: 35.700
C TK 622: 35.700
(6c) N TK 154: 30.940
C TK 627: 30.940
(6d) N TK 155: 163.640
C TK 154: 163.640
Ph n nh vo cc ti kho n c lin quan:
VT: (1000)
TK 154 TK 152 TK 621 TK 627
17.000 40.000 90.000(2) 90.000(2) (3)5.000
(6a)90.000 (1)110.000 5.000 (5) (4) 950
(6b)35.700 163.640(6d) 90.000(6a) (5)24.990 30.940(6c)
(6c)30.940
156.640163.640 100.00095.000 90.00090.000 30.94030.940
10.000 45.000
TK 112 TK 142 TK 334 TK 338

xxx xxx xxx xxx
110.000(1) 6.000(5) 35.000 (3) 6.650(4)
110.000 6.000 35.000 6.650
TK 214 TK 155 TK 622 TK 111

xxx xxx (3)30.000 xxx
10.000(5) (6d)163.640 (4) 5.700 35.700(6b) 3.990(5)
10.000 163.640 35.70035.700 3.990
145
III. K TON QU TRNH TIU TH S N
PH M V XC NH K T QU KINH DOANH
1. Khi ni m
Tiu th l giai o n cu i cng c a qu trnh s n xu t kinh doanh,
tiu th s n ph m l qu trnh a cc lo i s n ph m s n xu t ra
vo l u thng b ng cc hnh th c bn hng. Trong qu trnh tiu th
s n ph m pht sinh cc quan h v chuy n giao s n ph m hng ho v
thanh ton gi a n v kinh t v i khch hng, trong qu trnh pht
sinh cc nghi p v kinh t v chi ph bn hng nh qu ng co, v n
chuy n b c d , cc nghi p v v thanh ton. Qu trnh tiu th c
coi l hon thnh khi hng ho th c s tiu th t c l khi quy n s
h u v hng ho chuy n t ng i bn sang ng i mua. M t khc
sau khi tiu th s n ph m n v ph i th c hi n ngh a v v i Nh
n c v cc kho n thu trn c s tiu th t ng m t hng theo quy
nh.
Trong giai o n tiu th , b ph n gi tr m i sng t o ra trong
khu s n xu t s c th c hi n v bi u hi n d i hnh th c l i
nhu n.
Cu i m i k k ton doanh nghi p xc nh c doanh thu, cc
kho n gi m tr doanh thu, t tnh c doanh thu thu n. Sau khi
xc nh gi v n hng bn, chi ph bn hng, chi ph qu n l doanh
nghi p, cc kho n thu khc, chi ph khc, doanh nghi p s xc nh
c k t qu kinh doanh trong k h ch ton.
2. Cc ph ng php tiu th s n ph m
C 2 ph ng php tiu th s n ph m: Tiu th tr c ti p v tiu
th g i bn:
- Tiu th tr c ti p: L ph ng th c tiu th s n ph m m ng i
146
mua s nh n hng t i x nghi p (t i qu y hng, t i kho, t i cc b ph n
s n xu t) khi thanh ton ti n hng ho c ch p nh n thanh ton.
Trong tr ng h p ny s n ph m giao cho khch hng c xc
nh tiu th ngay.
- Tiu th g i bn: L ph ng th c tiu th s n ph m m nh s n
xu t khng tr c ti p giao hng cho ng i mua m giao cho cc nh
phn ph i, cc nh phn ph i c trch nhi m bn hng theo h p ng
k, k c tr ng h p g i hng cho cc i l bn. Trong tr ng
h p ny s n ph m g i i bn ch a c xc nh l tiu th , ch khi
no khch hng thanh ton ti n hng ho c ch p nh n thanh ton ti n
hng, lc s n ph m g i i bn m i c coi l tiu th .
3. Nhi m v c a k ton qu trnh tiu th v xc
nh k t qu kinh doanh
- H ch ton y , chnh xc tnh hnh tiu ~ th cc lo i s n
ph m, hng ho, d ch v theo 2 ch tiu: hi n v t, gi tr v tnh hnh
thanh ton v i khch hng; cng v i cc chi ph pht sinh trong qu
trnh tiu th .
- Xc nh k p th i k t qu tiu th c a t ng m t hng, t ng lo i
s n ph m, d ch v v tiu th s n ph m, hng ho, d ch v .
- Xc nh chnh xc, y , k p th i cc lo i doanh thu, chi ph
v k t qu kinh doanh c a t ng ho t ng v c a ton doanh nghi p
trong k h ch ton.
- Cung c p thng tin v l p bo co theo yu c u qu n l.
4. M t s ti kho n s d ng ch y u trong qu
trnh tiu th
147
Ti kho n 131 - Ph i thu c a khch hng
Ti kho n 138 - Ph i thu khc
Ti kho n 155 - Thnh ph m
Ti kho n 157 - Hng gn i bn
Ti kho n 214 - Hao mn TSC
Ti kho n 334 - Ph i tr cng nhn vin
Ti kho n 338 - Ph i tr , ph i n p khc
Ti kho n 421 - L i nhu n ch a phn ph i
Ti kho n 511 - Doanh thu bn hng v cung c p d ch v
Ti kho n 515 - Doanh thu ho t ng ti chnh
Ti kho n 521 - Chi t kh u th ng m i
Ti kho n 531 - hng bn b tr l i
Ti kho n 532 - Gi m gi hng bn
Ti kho n 632 - Gi v n bn hng
Ti kho n 641 - Chi ph bn hng
Ti kho n 911 - Xc nh k t qu s n xu t kinh doanh.
5. nh kho n cc nghi p v kinh t pht sinh:
- Khi tnh ra ti n l ng ph i tr cho cn b , nhn vin b ph n
bn hng v b ph n qu n l doanh nghi p, ghi:
N TK 641 - Chi ph bn hng
N TK 642 - Chi ph qu n l doanh nghi p
C TK 334 - Ph i tr cng nhn vin.
- Khi trch b o hi m x h i, b o hi m y t , kinh ph cng on
ph n c tnh vo chi ph theo ti n l ng c a nh ng i t ng trn,
148
ghi:
N TK 64 1 - Chi ph bn hng
C TK 338 - Ph i tr , ph i n p khc.
- Kh u hao ti s n c nh ang dng b ph n bn hng, b
ph n qu n l doanh nghi p, ghi:
C TK 214 - Hao mn ti s n c nh.
- Khi pht sinh cc chi ph khc b ph n bn hng, b ph n qu n
l doanh nghi p nh chi ph s a ch a(th ng xuyn ti s n c nh,
chi ph ti p khch..., ghi:
N TK 64 1 - Chi ph bn hng,
C TK 111, 112, 331, 152...
- Khi g i s n ph m i bn, ghi:
N TK 157 - Hng g i i bn
C TK 154 - Chi ph s n xu t kinh doanh d dang
C TK 155 - Thnh ph m.
- Khi s n ph m gn i bn c xc nh tiu th , ghi:
(1) N TK 111 - Ti n m t
N TK 112 - Ti n g i ngn hng
N TK 131 - Ph i tr khch hng
C TK 511 - Doanh thu bn hng v cung c p d ch v .
(2) N TK 632 - Gi v n hng bn
149
C TK 157 - Hng g i i bn.
- Khi xu t kho bn s n ph m theo ph ng php giao tr c ti p, ghi
(1) N TK 111 - Ti n m t
N TK 131 - Ph i thu c a khch hng
C TK 511 - Doanh thu bn hng v cung c p d ch v .
C TK 155 - Thnh ph m.
- Khi xu t v t li u, ph c v cho b ph n bn hng hay b ph n
qu n l doanh nghi p, ghi:
- Khi xu t cng c d ng c c gi tr nh cho b ph n bn hng
hay b ph n qu n l doanh nghi p, ghi:
C TK 153 - Cng c , d ng c .
- Khi phn b chi ph tr tr c cho b ph n bn hng, b ph n
qu n l doanh nghi p, ghi:
C TK 142 - Chi ph tr tr c.
- i v i cc kho n thu ph i n p c tnh vo chi ph qu n l
doanh nghi p nh thu mn bi, thu nh t th khi xc nh s ph i
n p cho t ng k k ton, ghi:
150
C TK 333 - Thu v cc kho n ph i n p cho nh n c.
- Chi ph i n, n c, i n tho i... ph i tr pht sinh trong k b
ph n bn hng, b ph n qu n l doanh nghi p, ghi:
- Khi trch tr c chi ph s a ch a l n ti s n c nh b ph n
bn hng, b ph n qu n l doanh nghi p, ghi:
- Khi xc nh s thu ph i n p cho nh n c tnh trn doanh thu
bn hng pht sinh trong k , ghi:
N TK 511 - Doanh thu bn hng v cung c p d ch v
C TK 333 - Thu v cc kho n ph i n p cho Nh n c.
- Khi gi m gi hng bn cho khch hng (hng bn), ghi:
N TK 532 - Gi m gi hng bn
C TK 111, 112, 131.
- Khi hng bn b tr l i, ghi.
(1) N TK 531 - Hng bn b tr l i
C TK 111, 112, 131
(2) N TK 155 - Thnh ph m
C TK 632 - Gi v n hng bn.
- Cu i k , k t chuy n gi m tr doanh thu, ghi:
151
C TK 531 - Hng bn b tr l i
C TK 532 - Gi m gi hng bn.
- Cu i k , k t chuy n doanh thu thu n, ghi:
C TK 911 - Xc nh KQKD.
- K t chuy n gi v n c a hng bn trong k , ghi:
N TK 911 - Xc nh KQKD
- K t chuy n chi ph bn hng, chi ph qu n l doanh nghi p pht
sinh trong k , ghi:
C TK 641 - Chi ph bn hng
C TK 642 - Chi ph qu n l doanh nghi p.
- N u doanh thu thu n l n h n cc ch ph c tr th k t chuy n
li sang ti kho n l i nhu n ch a phn ph i, ghi:
C TK 421 - L i nhu n ch a phn ph i.
- Ng c l i n u doanh thu thu n nh h n cc chi ph c tr th
k t chuy n l , ghi.
N TK 421 - L i nhu n ch a phn ph i
C TK 911 - Xc nh KQKD.
6. S k ton
trnh tiu th v xc nh k t qu kinh doanh trn s 6.3.
152
S 6.3: H ch ton qu trnh tiu th v
xc nh k t qu kinh doanh
Ch thch:
(1) Ti n l ng ph i tr cho nhn vin bn hng hay cn b qu n l
153
doanh nghi p v cc kho n chi ph tnh theo ti n l ng.
(2) Kh uhaotis nc nh b ph nbnhngvb ph nqu n l doanh
nghi p.
(3) Chi ph khc lin quan n bn hng hay qu n l doanh
nghi p.
(4) Xu t NVL, CC, DC ph c v cho b ph n bn hng hay b
ph n qu n l doanh nghi p.
(5) Phn b chi ph tr tr c cho b ph n bn hng hay b ph n
QLDN.
(6) Cc kho n chi ph v ho t ng ti chnh; cc kho n l c a
ho t ng ti chnh.
(7a) Xu t kho thnh ph m g i bn
(7b) Xu t kho bn s n ph m tr c ti p cho khch hng.
(8a) Bn hng thu ti n ngay.
(8b) Bn hng ch a th ti n ngay.
(9) Khch hng tr n b ng TM ho c ti n g i NH.
(10a) Doanh thu ho t ng ti chnh ch a thanh ton.
(10b) Doanh thu ho t ng ti chnh tr b ng TM.
(11) Khch hng tr n b ng TM ho c ti n g i NH.
(12) Gi v n hng bn.
(13) Cc kho n gi m tr doanh thu.
(14) K t chuy n doanh thu bn hng thu n.
(15) K t chuy n doanh thu ho t ng ti chnh.
(16) K t chuy n gi v n hng bn.
(17) K t chuy n chi ph bn hng.
(18) K t chuy n chi ph qu n l doanh nghi p.
154
(19) K t chuy n chi ph ho t ng ti chnh.
(20) K t chuy n li.
(21) K t chuy n l .
V d :
C s li u c a Cng ty L nh sau: S d u k trn m t s ti
kho n ( VT: 1000):
Ti kho n 155: 80.000
Ti kho n 157: 45.000
Trong k c cc nghi p v kinh t pht sinh nh sau:
1. Xu t bn thnh ph m gi v n 30.000, gi bn 77.000, trong
thu b ng ti n m t 20.000; TGNH 40.000; khch hng cn n
17.000
2. Ng i mua khi u n i v ch t l ng s n ph m tiu th trong k
nn c cng ty gi m gi 2% (tr vo s cn n ).
3. Chi ph bn hng pht sinh: 15.000, trong l ng ph i tr cho
nhn vin bn hng 8.000; v t li u bao b ph c v bn hng 2.000; chi
khc b ng ti n m t 5.000
4. Chi ph qu n l doanh nghi p pht sinh: 20.000, trong l ng
ph i tr cho cn b qu n l DN l: 8.000; Kh u hao TSC l: 2.000;
chi khc b ng ti n m t l: 10.000
5. Cc bt ton k t chuy n c n thi t lc cu i k .
Yu c u: nh kho n v ph n nh cc nghi p v kinh t n vo s
ti kho n.
Bi gi i:
nh kho n:
(1a) N TK 632: 30.000
155
C TK 155: 30.000
(1b) N TK 111.20.000
N TK 112: 40.000
N TK 131: 17.000
C TK 511: 77.000
(2) N TK 532: 1.540
C TK 131: 1.540
(3) N TK 641: 15.000
C TK 334: 8.000
C TK 152: 2.000
C TK 111: 5.000
(4) N TK 642: 20.000
C TK 334: 8.000
C TK 214: 2.000
C TK 111: 10.000
(5a) K/c doanh thu thu n:
N TK 511: 77.000
C TK 911: 77.000
(5b) K t chuy n gi v n hng bn:
N TK 911: 30.000
C TK 632: 30.000
(5c) K t chuy n chi ph bn hng:
N TK 911: 15.000
C TK 641: 15.000
(5d) K t chuy n chi ph qu n l doanh nghi p:
156
N TK 911: 20.000
C TK 642: 20.000
(5e) K t chuy n li:
N TK 911: 12.000
C TK 421: 12.000
Ph n nh vo ti kho n c lin quan:
TK 511 TK 111 TK 131 TK 334
77.000 (1) xxx xxx xxx
77.000(5a) 20.000(1) 5.000 (3) 17.000(1) 1.540(2) 8.000(3)
10.000(4) 8.000(4)
77.000 77.000 20.00015.000 17.0001.540 16.000
TK 112 TK 532 TK 214 TK 152

xxx 77.000 (1) (2)1.5402.000 (3) xxx xxx
(1)40.000 2.000(4) 2.000(3)
40.000 1.5402.000 2.000 2.000
TK 911 TK 421 TK 641 TK 642

(5b)30.000 77.000(5a) xxx (3)15.000 (4)20.000
(5c)15.000 15.000(5c) 20.000(5d)
(5d)20.000 12.000(5e)
(5e)12.000
77.000 77.000 12.000 15.00015.000 20.00020.000
157
TK 155 TK 632
80.000 (1a)30.00030.000(5b)
30.000(1a)
30.000 30.00030.000
50.000
IV K TON MUA BN HNG HA V XC

NH K T QU KINH DOANH
1. Khi ni m
Mua bn hng ha l ho t ng ch y u cc n v c ch c
n ng l u thng phn ph i hay cn g i l cc n v kinh doanh
th ng m i. Nh ng n v ny s mua hng ha c a cc nh cung c p
r i bn l i cho khch hng ki m l i. Qu trnh mua hng ha c th
m t theo trnh t sau:
2. Nhi m v c a k ton
- Ph n nh chnh xc, y , k p th i cc nghi p v kinh t pht
sinh trong qu trnh mua bn hng ha v tnh gi v n hng mua, gi
v n hng t n kho, gi v n hng bn v doanh s bn ra m t cch ng
n ph c v cho vi c ch o kinh doanh. Lm t t cng tc ki m k,
b o m an ton hng ha trong kho.
- Xc nh chnh xc, y , k p th i cc lo i doanh thu, chi ph
v k t qu kinh doanh c a t ng ho t ng v c a ton doanh nghi p
158
trong k h ch ton.
- Cung c p thng tin v l p bo co theo yu c u qu n l.
3. Ti kho n s d ng h ch ton
Ti kho n 131 - Ph i thu c a khch hng
Ti kho n 151 - Hng mua ang i ng
Ti kho n 156 - Hng ha
Ti kho n 157 - Hng g i i bn
Ti kho n 331 - Ph i tr khch hng
Ti kho n 333 - Thu v cc kho n ph i n p nh n c
Ti kho n 521 - Chi t kh u th ng m i
Ti kho n 511 - Doanh thu bn hng v cung c p d ch v
Ti kho n 515 - Doanh thu ho t ng ti chnh
Ti kho n 531 - Hng bn b tr l i
Ti kho n 532 - Gi m gi hng bn
Ti kho n 421 - Li ch a phn ph i
Ti kho n 632 - Gi v n hng bn
Ti kho n 641 - Chi ph bn hng
Ti kho n 911 - Xc nh k t qu s n xu t kinh doanh
Ti kho n 142, 214, 334, 338...
4. nh kho n cc nghi p v kinh t pht sinh
- Khi mua v t li u, cng c , d ng c , hng ha v nh p kho ti n
hng ch a thanh ton, ghi:
159
N TK 156 - Hng ho
- Tr ng h p c pht sinh chi ph thu mua tr b ng ti n m t, ti n
g i ngn hng ho c ng i nh n t m ng c lin quan n cc i
t ng trn, ghi:
N TK 156 - Hng ho
C TK 111, 112, 141.
- Khi mua v t li u, cng c d ng c , hng ha, ti s n c nh
b ng ti n m t hay ti n g i ngn hng, ghi:
N TK 156 - Hng ho
C TK 111, 112.
- Chi ph bn hng pht sinh trong k . ghi:
C TK 334 - Ph i tr cng nhn vin
C TK 338 - Ph i tr ph i n p khc
C TK 152 - Nguyn li u v t li u
C TK 153 - Cng c d ng c
C TK 142 - Chi ph tr tr c
160
C TK 214 - Hao mn TSC
C TK 331 - Ph i tr ng i bn
C TK 111 - Ti n m t
C TK 112 - Ti n gn ngn hng
- Chi ph qu n l doanh nghi p pht sinh trong k , ghi:
C TK 334 - Ph i tr cng nhn vin
C TK 338 - Ph i tr ph i n p khc
C TK 152 - Nguyn li u v t li u
C TK 153 - Cng c d ng c
C TK 142 - Chi ph tr tr c
C TK 214 - Hao mn TSC
C TK 331 - Ph i tr ng i bn
C TK 111 - Ti n m t
C TK 112 - Ti n gn ngn hng
- Khi xu t kho hng ha g i i bn theo ph ng th c g i bn,
ghi:
N TK 157 - Hng g i i bn
C TK 156 - Hng ho.
- Khi hng g i i bn bn c, ghi:
(1) N TK 111 - Ti n m t
161
C TK 511 - Doanh thu bn hng.
C TK 157 - Hng g i i bn.
- Khi xu t bn hng ha theo ph ng th c bn hng tr c ti p ghi:
(1) N TK 111 - Ti n m t
C TK 51 1 - Doanh thu bn hng.
C TK 156 - Hng ho.
- Khi ch p nh n kho n chi t kh u thanh ton do khch hng thanh
ton ti n hng ng h n c h ng chi t kh u, ghi:
N TK 111 - Ti n m t
C TK 131 - Ph i thu c a khch hng.
- Tr ng h p bu c ph i gi m gi hng bn cho khch hng v
hng km ph m ch t, sai quy cch..., ghi:
N TK 532 - Gi m gi hng bn.
- Khi nh p ko hng bn tr c y nh ng b tr l i v m t l do
no , ghi:
(1) N TK 531 - Hng bn b tr l i
(2) N TK 156 - Hng ho
162
- Cu i k , tnh ton phn b chi ph thu mua hng ha cho hng
ha bn trong k , ghi:
N TK 632 - Gi v n hng bn
C TK 156 - Hng ha - ph n chi ph thu mua:
- K t chuy n cc kho n chi t kh u bn hng, gi m gi hng bn
pht sinh trong k , ghi:
N TK 511 - Doanh thu bn hng
C TK 52 1 - Chi t kh u bn hng
C TK 532 - Gi m gi hng bn
C TK 531 - Hng bn b tr l i.
- K t chuy n doanh thu thu n tnh li (l ), ghi:
N TK 511 - Doanh thu bn hng
C TK 911 - Xc nh k t qu kinh doanh.
- K t chuy n gi v n hng bn pht sinh trong k , ghi:
N TK 911 - Xc nh k t qu kinh doanh
- K t chuy n chi ph bn, chi ph qu n l doanh nghi p pht sinh
trong k , ghi:
C TK 641 - Chi ph bn hng
C TK 642 - Chi ph qu n l doanh nghi p.
- N u doanh thu thu n l n h n cc chi ph c tr th k t chuy n
li, ghi:
C TK 421 - L i nhu n ch a phn ph i.
163
- Ng c l i, k t chuy n l , ghi:
N TK 421 - L i nhu n ch a phn ph i
C TK 911 - Xc nh k t qu kinh doanh
5. S k ton
C th m t cc ti kho n i ng lin quan trong k ton qu trnh
mua, bn hng ho v xc nh k t qu kinh doanh trn s
6.4.
164
Ch thch:
(1) Chi ph bn hng hay chi ph QLDN tr b ng TM, TGNH hay
d ch v mua ngoi.
165
(2) Mua hng ha nh p kho hay chi ph thu mua.
(3) Chi ph v t li u, cng c d ng c , kh u hao TSC , ti n l ng,
BHXH b ph n bn hng hay QLDN.
(4) Xu t kho g i hng i bn.
(5) Bn hng thu ti n ngay.
(6) Bn hng ch a thu ti n.
(7) Gi v n hng bn.
(8) K t chuy n tr gi mua c a hng gn i bn c.
(9) Khch hng tr n b ng ti n m t hay ti n g i ngn hng.
(10) Khch hng thanh ton ti n hng c chi t kh u ho c gi m gi
hay hng bn b tr l i.
(11) K t chuy n cc kho n chi t kh u bn hng, gi m gi hay
hng b tr l i.
(12) Kho n thu tnh trn doanh thu ph i n p (n u c).
(13) K t chuy n doanh thu thu n.
(14) K t chuy n gi v n hng bn
(15) K t chuy n chi ph bn hng.
(16) K t chuy n chi ph QLDN.
(17) K t chuy n li.
(18) K t chuy n l .
V d : Cng ty X c tnh hnh nh sau:
* S d u k cc ti kho n: VT. VN
TK 111: 20.000.000 TK 211: 150.000.000

TK 112: 150.000.000 TK 331: 50.000.000
166
TK 156: 35.000.000 TK 311: 25.000.000
TK 153: 5.000.000 TK 411: 260.000.000
TK 334: 5.000.000 TK 421: 20.000.000
* Trong k c cc nghi p v kinh t pht sinh:
1) Rt ti n g i NH nh p qu ti n m t: 90.000.000
2) Vay ng n h n NH tr n cho ng i bn 25.000.000
3) Xu t bn m t s hng ho c gi v n 25.000.000, gi bn l
30.000.000 ti n hng ch a thanh ton.
4) Xu t cng c , d ng c cho b ph n bn hng l 500.000 v tr
b ph n qu n l doanh nghi p l 500.000
5) Tnh ra ti n l ng ph i tr cho nhn vin bn hng l 1 000 000
v cn b qu n l doanh nghi p 2.000.000
6) Dng ti n m t mua hng ho nh p kho 60.000.000
7) Xu t bn m t s hng ho c gi v n 60.000.000, gi bn
70.000.000 thanh ton b ng ti n g i ngn hng.
8) Ch ti n m t l ng cho cn b cng nhn vin 3.000.000
9) K t chuy n doanh thu, chi ph v li (l ) lc cu i k .
Yu c u:
- nh kho n cc nghi p v kinh t pht sinh.
- Ph n nh cc nghi p v k ton pht sinh trn cc ti kho n lin
quan v xc nh k t qu li, l .
Bi gi i:
nh kho n cc nghi p v kinh t pht sinh ( VT: 1 000)
(1) N TK 111: 90.000
C TK 112: 90.000
(2) N TK 331: 25.000
167
C TK 311: 25.000
(3a) N TK 632: 25.000
C TK 156: 25.000
(3b) N TK 131: 30.000
C TK 511: 30.000
(4) N TK 641: 500
N TK 642: 500
C TK 153: 1.000
(5) N TK 641: 1.000
N TK 642: 2.000
C TK 334: 3.000
(6) N TK 156: 60.000
C TK 111: 60.000
(7a) N TK 632: 60.000
C TK 156: 60.000
(7b) N TK 112: 70.000
C TK 511: 70.000
(8) N TK 334: 3.000
C TK 111: 3.000
(9a) K/c doanh thu thu n,
N TK 511: 100.000
C TK 911: 100.000
(9b) K t chuy n gi v n hng bn
N TK 911: 85.000
C TK 632: 85.000
168
(9c) K t chuy n chi ph bn hng
N TK 911: 1.500
C TK 641: 1.500
(9d) K t chuy n chi ph qu n l doanh nghi p
N TK 911: 2.500
C TK 642: 2.500
(9e) K t chuy n li
N TK 911: 11.000
C 42 1: 11.000
- Ph n nh cc nghi p v kinh t pht sinh vo cc ti kho n lin
quan ( VT: 1.000).
TK 111 TK 112 TK 156 TK 153
20.000 150.000 35.000 5.000
(1)90.000 90.000(1) 25.000(3a) 500(4a)
(7b)70.000 60.000(7a) 500(4b)
60.000 (6) (6)60.000
3.000 (8)
90.000 63.000 70.00090.000 60.00085.000 1.000
47.000 130.000 10.000 4.000
TK 131 TK 311 TK 632 TK 511

000 25.000
(3b)30.000 25.000(2) (3a)25.000 (9a)100.000 30.000(3b)
(7a)60.000 70.000(7b)
85.000(10c)
30.000 25.000 85.00085.000 100.000100.000
30.000 50.000
TK 641 TK 642 TK 334 TK 411
169
(4a)500 (4b)500 5.000 260.000
(8)3.000
(5)1.000 1.500(10b) (5)2.000 25.000(10b) 3.000(5)

1.500 2.5002.500 3.0003.000
5.000 260.000
TK 211 TK 331 TK 421 TK 911

150.000 50.000 20.000 (9a)1.500
(2)25.000 (9b)2.500 100.000(9a)
(9c)85.000
(9d)11.000
25.000 11.000 100.000100.000
150.000 25.000 31.000
170
Ch ng VII
CC PH NG PHP KI M TRA
S LI U K TON
Ki m tra s li u l yu c u t t y u khch quan c a k ton. Trong

qu trnh ghi chp hng ngy k ton ph i ki m tra, i chi u gi a s
li u chi ti t v i s t ng c ng, gi a ch ng t v i s sch nh m b o m
cho vi c ghi chp ph n nh cc nghi p v kinh t pht sinh m t cch
chnh xc. Tuy nhin s sai st trong qu trnh tnh ton, x l s li u
v ghi chp s sch l i u v n c th x y ra v kh i l ng ghi chp,
tnh ton c a k ton r t l n. Do vo lc cu i k tr c khi l p bo
co ti chnh, k ton c n ph i ki m tra l i ton b s li u ghi chp,
tnh ton trong k nh m b o m s ng tin c y c a cc ch tiu kinh
t s c trnh by trn b ng cn i k ton v bo co k t qu ho t
ng kinh doanh lc cu i k . Ph ng php ki m tra th ng dng l
l p b ng cn i s pht sinh, b ng i chi u s pht sinh, b ng t ng
h p s li u chi ti t.
I. B NG CN I S PHT SINH (B NG
CN I TI KHO N)
1. N i dung v k t c u c a b ng cn i s pht
sinh
B ng cn i s pht sinh l ph ng php k thu t dng ki m
tra m t cch t ng qut s li u k ton ghi trn cc ti kho n t ng
h p.
B ng cn i s pht sinh c xy d ng trn 2 c s :
- T ng s d bn N c a t t c cc ti kho n t ng h p phi b ng
171
t ng s d bn C c a t t c cc ti kho n t ng h p.
- T ng s pht sinh bn N c a t t c cc ti kho n t ng h p ph i
b ng t ng s pht sinh bn C c a t t c cc ti kho n t ng h p.
K t c u c a b ng cn i s pht sinh c th hi n qua b ng sau:
n v : .
B NG CN IS PHT SINH
Qu. n m.........
n v tnh:...........
S pht sinh
S d uk S d cu i k
S Ti kho n trong k
N C N C N C
1 2 3 4 5 6 7 8
T ng c ng
2. Ph ng php l p b ng
- C t s th t : Dng nh s theo tu n t cho cc ti kho n
s d ng trong k t ti kho n th nh t cho n h t.
- C t tn ti kho n: Dng ghi s hi u v tn c a ti kho n c a
t t c cc ti kho n t ng h p t lo i 1 n lo i 9. M i ti kho n ghi
trn m t dng, ghi t ti kho n c s hi u nh n s hi u l n khng
phn bi t ti kho n c cn s d cu i k hay khng ho c trong k c
s pht sinh hay khng.
172
- C t s d u k : Ghi s d u k c a cc ti kho n t ng ng.
N u s d bn N ghi vo c t N , s d bn C ghi vo c t C.
- C t s pht sinh trong k : Ghi t ng s pht sinh trong k c a ti
kho n t ng ng, t ng s pht sinh bn N ghi vo c t N , t ng s
pht sinh bn C ghi vo c t C.
- C t s d cu i k : Ghi s d cu i k c a cc ti kho n t ng
ng. N u s d bn N ghi vo c t N , s d bn C ghi vo c t C.
- Cu i cng, tnh ra. t ng s c a t t c cc c t xem gi a bn N
v bn C c a t ng c t: S d u k , s pht sinh trong k v s d
cu i k c b ng nhau t ng c p m t hay khng.
3. Tc d ng c a b ng cn i s pht sinh
- B ng c tc d ng trong vi c ki m tra cng vi c ghi chp, tnh
ton. Th hi n nh ng i m:
+ Xt theo ng t ng c ng th: T ng s bn N v bn C c a
t ng c t s d u k , s pht sinh, s d cu i k nh t thi t ph i b ng
nhau (3 = 4, 5 = 6, 7 = 8).
+ Xt theo t ng ti kho n trn t ng dng th: S d cu i k ph i
b ng s d u k c ng pht sinh t ng tr pht sinh gi m. N u khng
x y ra nh trn th trong ghi chp, tnh ton ch c ch n c sai st.
- Nhn vo b ng c th nh gi t ng qut v tnh hnh ti s n,
ngu n v n v qu trnh kinh doanh c a n v .
- Cung c p ti li u l p b ng cn i k ton.
- Cung c p ti li u cho vi c phn tch ho t ng knh t .
II. B NG I CHI U S PHT SINH V S
D KI U BN C
1. N i dung v k t c u
173
B ng ny c ng c tc d ng nh b ng cn i s pht sinh nh ng
cch trnh by ch tr ng n m i quan h i ng gi a cc ti kho n
k ton, c th nh sau:
TK ghi C D u C ng D
pht cu i
k bn TK TK TK . TK
sinh k bn
TK ghi N N
N C
D u k bn C X1"
TK...
TK...
TK...
C ng pht sinh C
D cu i k bn N X2
2. Ph ng php l p b ng
- L y s d u k c a t t c cc ti kho n a ln b ng n u s d
bn N , ghi vo c t "D u k bn N ", n u s d bn C, ghi
vo dng "D u k bn C". T ng d N u k = T ng d C u
k , ghi X1.
- L y s pht sinh cng m t bn c a t t c cc ti kho n, V d
bn C, li t k ln b ng thnh t ng c t. Nh ng v b ng c u t o theo
ki u bn c nn khi li t k ph i ng th i phn lo i s li u theo t ng
ti kho n ghi N v hnh thnh t ng c t s li u theo t ng ti kho n
ghi N v nh v y hnh thnh t ng c t s li u ch r: c m t ti kho n
n cc ti kho n i ng ho c ng c l i.
- S pht sinh N c a t ng ti kho n trn t ng dng c a b ng s
c em i chi u v i s pht sinh N c a t ng ti kho n t ng ng
174
c ph n nh trn s ci ti kho n. N u xu t hi n chnh l ch
ch ng t vi c ghi chp c thi u st, ph i tm sai st do kho n no
s a sai.
- Rt s d cu i k c a t ng ti kho n. N u s d bn N , ghi
vo dng "D cu i k bn N ". N u s d cu i k bn C, ghi vo
c t "D cu i k bn C". S d ny c i chi u v i s d c a ti
kho n trn s . T ng d N cu i k = T ng d C cu i k , ghi X2.
Ph ng php ny c u i m l ki m tra c tnh ch t h p l
c a cc quan h i ng ti kho n. Tuy nhin c ng khng pht hi n
c nh ng tr ng h p b st hay ghi trng bt ton. M t khc n u
n v s d ng nhi u ti kho n, pht sinh qu nhi u nghi p v th vi c
l p b ng s m t nhi u th i gian. Do b ng ny t ng trong th c t .
III. B NG T NG H P S LI U CHI TI T
(B NG CHI TI T S D V S PHT SINH)
1. N i dung v k t c u c a b ng t ng h p s li u
chi ti t
B ng ny c xy d ng trn c s m i quan h gi a ti kho n
t ng h p v i ti kho n phn tch nh m i chi u s li u gi a k ton
chi ti t v i k ton t ng h p.
B ng t ng h p s li u chi ti t l m t trang s li t k ton b s d
u k , t ng s pht sinh N , t ng s pht sinh C, s d cu i k c a
ti kho n phn tch l cc s , th chi ti t c a m t ti kho n t ng h p.
S li u t ng c ng c a t ng s , th chi ti t c ghi 1 dng vo b ng.
S li u t ng c ng c a b ng ny ph i kh p trng v i s li u chung trn
ti kho n t ng h p. N u c chnh l ch t c l qu trnh ghi chp c a k
ton c sai st, ph i ki m tra v s a ch a l i.
Nh v y ph ng php ny dng ki m tra s li u c a ring t ng
175
ti kho n m m i ti kho n, ty theo n i dung ph n nh, c nh ng c
i m ring, yu c u qu n l ring nn m u s chi ti t, m u b ng s
li u chi ti t c th khng gi ng nhau, m c xy d ng thi t k m u
bi u tu theo t ng nhm ti kho n v yu c u qu n l.
Trong th c t ng i ta th ng s d ng k t h p hai ph ng php:
B ng cn i s pht sinh v b ng t ng h p s li u chi ti t v a
ki m tra s li u t ng qut c a cc ti kho n k ton v a ki m tra s
li u chi ti t c a t ng ti kho n k ton, cng v i nh ng quan h i
chi u khc (th kho, th qu , ng i mua, ng i bn..)
2. M t s b ng t ng h p s li u chi ti t p d ng
ph bi n
2.1. B ng t ng h p s li u chi ti t nguyn li u, v t li u
B ng t ng h p s li u chi ti t nguyn li u, v t li u l b ng t ng
h p s li u c a cc lo i nguyn li u v t li u t n kho u k ; nh p,
xu t trong k v t n kho cu i k dng ki m tra cc s li u cc s
chi ti t v nguyn li u, v t li u. S li u t ng h p c kh p ng v i ti
kho n 152 - Nguyn li u, v t li u hay khng, theo nguyn t c ph h p
gi a ti kho n t ng h p v ti kho n phn tch.
* K t c u c a b ng:
K t c u c a b ng t ng h p s li u chi ti t nguyn li u c th
hi n qua m u b ng sau:
176
B NG T NG H P S LI U, CHI TI T
Thng.......... n m..........
S d cu i
Tn S d uk Pht sinh trong k
n Gi k
nguyn
v n Nhn (N ) Xu t (C)
VL S S S
tnh v S ti n S S S S
l ng l ng ti n
l ng ti n l ng ti n
T ng c ng x x x x
* Ph ng php l p b ng:
B ng c l p trn c s s li u c a cc s chi ti t v nguyn li u,
v t li u. Cu i m i k k ton, m i trang s ch ti t nguyn li u v t li u
c c ng s nh p, s xu t v tnh ra s t n cu i k , k c v s l ng
v s ti n. C n c vo t ng s c a m i trang (m i trang ghi chp m t
lo i nguyn li u), k ton ghi vo b ng t ng h p s li u chi ti t
nguyn li u m t dng. Nh v y c bao nhiu lo i nguyn li u th c
b y nhiu trang s chi ti t v cu i k l p b ng t ng h p s li u chi ti t
nguyn li u th c b y nhiu dng. Sau khi nh p xong d li u vo
b ng t ng h p s li u chi ti t nguyn li u, s c ng s li u c a cc c t
"s ti n" r i i chi u v i s t ng h p ti kho n 152 - Nguyn li u,
v t li u. Cc c t "s l ng" khng c ng c v cc n v o l ng
khc nhau, ng i ta nh d u X vo dng t ng c ng bi u th cc
c t khng th c ng c.
hi u r cch ghi chp chng ta c th xem xt m u s s chi
ti t nguyn li u v t li u sau y:
177
S CHI TI T V T LI U
Tn v t li u.........................................
Nhn hi u quy cch............................
n v tnh..........................................
Kho.....................................................
Ch ng t Nh p kho Xu t kho T n kho
n Ghi
S Di n gi i S S S S S S
Ngy gi ch
li u l ng ti n l ng ti n l ng ti n
T ng c ng
2.2. B ng t ng h p s li u chi ti t ph i tr ng i bn
B ng t ng h p s li u chi ti t ph i tr ng i bn l b ng t ng h p
s li u c a cc kho n n i v i t ng ng i bn v s d u k ; s
pht sinh t ng, gi m trong k v s d cu i k , b ng dng ki m tra
cc s li u cc s chi ti t ti kho n: 331 - Ph i tr ng i bn. S li u
t ng h p c kh p ng theo nguyn t c ph h p gi a ti kho n t ng
h p v ti kho n phn tch hay khng ?.
* K t c u c a b ng:
K t c u c a b ng t ng h p s li u chi ti t ph i tr ng i bn c
th hi n qua m u b ng sau:
178
B NG T NG H P S LI U CHI TI T
Ti kho n: 331 - Ph i tr ng i bn
Thng.......... n m..........
S d uk S pht sinh trong k S d cu i k
Tn ng i bn
N C N C N C
T ng c ng
B ng c l p trn c s s li u c a cc s chi ti t v kho n thanh

ton v i ng i bn. Cu i m i k k ton, c n c vo t ng s c a t ng
trang s chi ti t c a t ng ng i bn (m i ng i bn m 1 trang ring),
k ton ghi vo b ng t ng h p s li u chi ti t ph i tr ng i bn. M i
trang s , l y s t ng c ng ghi trn m t dng. Nh v y c bao nhiu
lo i ng i bn th c b y nhiu trang s chi ti t v c b y nhiu dng
trn b ng t ng h p chi ti t ph i tr ng i bn. Sau khi nh p xong d
li u vo b ng t ng h p s li u chi ti t k ton s c ng s li u c a cc
c t r i i chi u v i s t ng h p ti kho n 331 - Ph i tr ng i bn.
hi u r cch ghi chp chng ta c th xem xt trang m u s s
chi ti t thanh ton v i ng i bn sau y:
179
S CHI TI T TI KHO N
THANH TON V I NG I BN
Thng.......... n m...........
Ng i bn...........................................
Ch ng t N C
Trch y u
S hi u Ngy tr Ph i tr
S d u thng ..............................
Pht sinh trong thng:

.
.
.
T ng c ng s pht sinh
S d cu i thng
V d :
- S d u k ti kho n 111: 200.000
- S d u k ti kho n 112: 200.000
- S d u k ti kho n 41l: 600.000
- S d u k ti kho n 152: 200.000
Trong v t li u A: 100 kg gi: 1.00/kg thnh ti n l 100.
v t li u B: 50m gi: 2.000/m thnh ti n l 10.000
- S d u k ti kho n 331: 150.000
Trong : Ng i bn A: 100.000
Ng i bn B: 50.000
- Trong k c cc nghi p v k ton pht sinh:
180
(1) Ngy 5/4 mua v t li u A 60 kg gi 1.000/kg tr b ng ti n
m t.
(2) Ngy 10/4 mua v t li u A 50 kg gi 1.000/kg, v t li u B
lum, gi 2.000/m ch a tr ti n ng i bn.
(3) Ngy 12/4 mua v t li u B 60m gi 2.0001m tr b ng TGNH.
(4) Ngy 15/4 xu t kho NVL s n xu t s n ph m: V t li u A:
100 kg; V t li u B: 60m.
Yu c u: Vo s chi ti t cho t ng lo i NVL A, B l p b ng t ng
h p chi ti t nguyn v t li u; l p s chi ti t ph i tr ng i bn, b ng
t ng h p s li u chi ti t ph i tr ng i bn sau i chi u v i s li u
ph n nh trn ti kho n 152 - Nguyn li u, v t li u v ti kho n 331 -
Ph i tr ng i bn.
Bi gi i:
S CHI TI T V T LI U
Tn v t li u: VL A
Nhn hi u quy cch: XXX
n v tnh: kg
Kho s 1
Ch ng
Nh p kho Xu t kho T n kho
t n
Di n gi i
gi ST ST ST
SHNgy SL SL SL
(1.000) (1.000) (1.000)
S d uk 1.000 100 100
5/4 Mua v t li u tr b ng 1.000 60 60 160 160
ti n m t
10/4 Mua NVL ch a tr 1.000 50 50 210 210
ng i bn
15/4 Xu t kho s n xu t 1.000 100 100 110 110
SP
T ng c ng 110 110 100 100 110 110
181
S CHI TI T V T LI U
Tn VL: VLB
Nhn hi u quy cch: YYY
n v tnh: m
Kho s 2
Ch ng
Nh p kho Xu t kho T n kho
t n
Di n gi i
gi ST ST ST
SHNgy SL SL SL
(1.000) (1.000) (1.000)
S d uk 2.000 50 100
10/4 Mua NVL ch a tr 2.000 100 200 150 300
ti n
12/4 Mua NVL b ng 2.000 60 120 210 420
TGNH
15/4 Xu t cho SXSP 60 120 150 300
T ng c ng 160 320 60 120 150 300
Ti kho n: 152 - Nguyn li u, v t li u
Pht sinh trong k
n S d DK S d cu i k
Tn n Nh p Xu t
v
NVL gi ST ST ST ST
tnh SL SL SL SL
(1.000) (1.000) (1.000) (1.000)
VLA kg 1.000 100 100 100 110 100 100 110 110
VLB m 2.000 50 100 160 320 60 120 150 300
T ng
x 200 x 430 x 220 x 410
c ng
182
S CHI TI T PH I TR NG I BN A
Ch ng t N c
Di n gi i
SH Ngy tr Ph i tr
S d uk 100.000
(2) 10/4 Mua v t li u A ch a tr ti n 50.000
C ng s pht sinh 50.000
S d cu i k 150.000
S CHI TI T PH I TR NG I BN B
Ch ng t N c
Di n gi i
SH Ngy tr Ph i tr
S d uk 50.000
(2) 10/4 Mua v t li u B ch a tr ti n 200.000
C ng s pht sinh 200.000
S d cu i k 250.000
Ti kho n: 331 - Ph i tr ng i bn
Tn ng i S d uk S pht sinh trong k S d cu i k

bn N C N C N C
NBA 100.000 50.000 150.000
NBB 50.000 200.000 250.000
T ng c ng 150.000 250.000 400.000
(*) nh kho n ki m tra l p b ng chi ti t xem c ng khng:
183
TK 152 TK 621 TK 111 TK 331 TK 112
200.000 xxx 150.000 xxx
120.000(3)
60.000(1) 220.000(4) 220.000(4) 60.000(1) 250.000(2)
250.000(2)
120.000(3)
430.000 220.000 220.000 60.000 250.000
210.000 400.000
184
Ch ng VIII
S K TON, K THU T GHI S V
HNH TH C K TON
I. S K TON V K THU T GHI S K

TON
1. Nh ng v n chung v s k ton
S k ton l khu trung tm c a ton b cng tc k ton. T t c
cc nghi p v kinh t pht sinh ph n nh vo cc ch ng t k ton
m t cch r i r c, n ch c t ng h p thnh cc ch tiu kinh t c
th bi u hi n ton b qu trnh s n xu t kinh doanh, khi c ghi chp
m t cch h th ng, lin t c vo s k ton. Tu theo ph ng th c
khc nhau i v i t ng i t ng c a k ton hay t ng lo i ho t ng
kinh t c th m s k ton ghi chp lin t c cc nghi p v kinh t
pht sinh theo m t ph ng th c nh t nh. Cc thng tin c n thi t cho
qu n l c a n v kinh t c th c cung c p nh ch ng t , s k
ton v bo co k ton. Trong s k ton khu trung tm, r t quan
tr ng v n khng nh ng l cng c c k t v t p trung nh ng ti li u
c n thi t m cn l c u n i lin h gi a ch ng t v bo co ti chnh
c a nv.
2. Cc lo i s k ton
thu n ti n trong vi c s d ng s k ton, ng i ta th ng phn
lo i theo cc c tr ng ch y u nh : N i dung kinh t ; hnh th c c u
trc; hnh th c bn ngoi; cng d ng c a s ; tnh khi qut c a n i
dung ph n nh.
2.1. C n c vo n i dung bn trong c a s
185
C n c vo n i dung bn trong c a s , k ton c th chia s k
ton thnh cc lo i nh sau:
- S ti s n c nh.
- S v t tu d ng c , hng ho; s n ph m.
- S chi ph s n xu t kinh doanh.
- S bn hng.
- S thanh ton.
- S v n b ng ti n.
2.2. C n c vo c u trc c a s .
C n c vo hnh th c c u trc c th chia s k ton thnh cc
lo i: S 2 bn, s m t bn, s nhi u c t v s bn c .
- D ng s 2 bn:
Ti kho n: XXX
Bn N Bn C
Ch ng t S Ch ng t
Di n gi i Di n gi i S ti n
S hi u Ngy ti n S hi u Ngy
C ng N C ng C
S ny c s d ng r ng ri ph n nh cc xu h ng bi n
ng c a cc i t ng k ton v ti n cho vi c i chi u. Tuy nhin
s khng ph h p n u m t ti kho n no khi pht sinh t p trung
186
m t bn cn bn kia th t s pht sinh, trong tr ng h p ny s d ng
s m t bn s h p l h n.
- D ng s 1 bn:
Ti kho n: XXX
Ch ng t Ti kho n S li n
Di n gi i
S hi u Ngy i ng N C
S d uk
C ng s pht sinh
S d cu i k
- D ng s nhi u c t:
Ti kho n: XXX
Ch ng t N i dung ghi N
Di n gi i Kho n Kho n Kho n Ghi c
S hi u Ngy .
m c1 m c2 m cn
T ng c ng
S ny c s d ng khi c n chia m i bn N , c c a ti kho n
187
thnh m t s ch tiu v i cc c t t ng ng. Nh v y m i c t s s
ghi s pht sinh cng lo i ch a ng n i dung kinh t nh nhau, ti n
cho vi c t ng h p v phn tch s li u.
- D ng c a s bn c :
TK ghi C
TK... TK... . TK... C ng N
TK ghi N
TK...
TK...
TK...
C ng C
S ny c xy d ng theo nguyn t c: m i con s ghi trn s

ph n nh ng th i hai tiu th c ti kho n ghi N v ti kho n ghi C,
ho c kho n m c gi thnh v a i m pht sinh, lo i s ny c s
d ng ph bi n trong k ton chi ti t chi ph s n xu t kinh doanh v
thu n ti n trong vi c ki m tra s li u k ton.
2.3. C n c vo hnh th c bn ngoi:
C n c vo hnh thc bn ngoi th s k ton c chia lm 2
lo i:
- S ng thnh t p: L lo i s c ng thnh t p v i s trang
xc nh c nh s th t trang lin t c.
- S t r i l lo i s bao g m nhi u t r i ring l , k p trong cc
ba c ng theo trnh t nh t nh ti n vi c ghi chp, b o qu n v s
d ng.
2.4. C n c vo cng d ng:
188
S k ton c chia lm 2 lo i: s nh t k v s phn lo i.
- S nh t k: l lo i s h th ng cc nghi p v kinh t theo trnh t
th i gian nh s nh t k chung hay s ng k ch ng t ghi s .
- S phn lo i: l lo i s h th ng cc nghi p v theo cc i
t ng c a k ton hay cc qu trnh kinh doanh. Lo i s ny c s
d ng ph bi n trong k ton chi ti t v t ng h p cc i t ng ti s n,
n ph i tr v qu trnh kinh doanh nh : S ci s kho s qu s ti
s n c nh...
Trong th c t ng i ta cn s d ng hnh th c s k t h p gi a vi c
ghi chp theo th i gian v phn lo i theo n i dung kinh t nh s Nh t
k - S ci.
2.5. C n c vo tnh khi qut c a n i dung ph n nh:
C n c vo tnh khi qut s k ton c chia lm 2 lo i: s k
ton t ng h p v s k ton chi ti t.
- S k ton t ng h p: ph n nh t ng qut cc lo i ti s n, ngu n
v n v qu trnh kinh doanh. Trong s ny, m i nghi p v kinh t
c ghi t ng qut v th ng ch dng ch tiu gi tr . S t ng h p
cung c p cc ch tiu t ng qut l p b ng cn i s pht sinh v cc
bo co t ng h p khc nh s nh t k chung, s ci...
- S k ton chi ti t: l lo i s ph n nh m t cch chi ti t, phn
tch cc lo i ti s n ho c ngu n v n theo yu c u qu n l khc nhau.
Lo i s ny c ng d ng r ng ri trong k ton chi ti t v t t , s n
ph m, hng ho, ti s n c nh, chi ph s n xu t kinh doanh, ph i thu
c a khch hng, ph i tr ng i bn... Nghi p v kinh t pht sinh ph n
nh vo s chi ti t v a c ghi theo ch tiu gi tr v a ghi theo cc
ch tiu chi ti t khc nh : s l ng, hi n v t, n gi, th i h n thanh
ton...
3. K thu t ghi s v ch a s k ton
189
3.1. K thu t ghi s k ton
Theo quy nh vi c l p ch ng t v ghi chp vo s k ton ph i
m b o ph n nh m t cch ton di n, lin t c, chnh xc c h th ng
tnh hnh ti s n, ngu n v n, tnh hnh v k t qu s n xu t kinh doanh
c a n v d i hnh th c ti n t hi n v t v th i gian lao ng v
ph i m b o cung c p ng n v k p th i nh ng ti li u c n thi t
cho vi c l p bo co k ton.
Vi c ghi chp vo s k ton ph i m b o thu n ti n cho vi c
gim c cc ho t ng ti chnh, ng th i ph i r rng d hi u trnh
trng l p v ph c t p.
S k ton ph i ghi trn gi y k s n v ph i nh s trang v ph i
tun th quy trnh ghi s nh sau:
* Tr c khi dng s .
S k ton ph i c th tr ng, k ton tr ng ki m tra, k
duy t s trang v xc nh tn ng i gi s . S giao cho cn b no
th cn b ch u trch nhi m v nh ng i u ghi trong s v vi c gi
s trong th i gian dng s .
S k ton c th l s ng thnh quy n hay s t r i. i v i s
c a ph n k ton t ng h p, n u dng t r i lm s nh t k (nh t k
ch ng t ) th s ci ph i l s ng thnh quy n.
- i v i s ng quy n tr c khi ghi s :
+ Ph i c ghi r tn n v k ton, tn s , s hi u v tn ti
kho n t ng h p, tn ti kho n chi ti t (n u l s chi ti t), nin k
ton v th i k ghi s .
+ Trang u s ph i ghi h tn cn b ghi s , ngy b t u vo s
v ngy chuy n giao cho cn b khc thay (n u c).
+ nh s trang theo trnh t t 1 n h t, gi a 2 trang ng d u
190
gip lai.
+ Trang cu i s ph i ghi s l ng trang s . Th tr ng n v k
ton tr ng ph i k xc nh n trang u v trang cu i s .
- i v i s t r i tr c khi ghi s :
u m i t ph i ghi: Tn n v k ton, tn s , s th t c a t
r i, s hi u, tn ti kho n, thng n m dng, h tn cn b ghi s , gi
s .
Cc t r i tr c khi dng ph i c th tr ng n v k nh n
ho c ng d u c a n v k ton v ghi vo s ng k trong ghi
r: s th t , k hi u, cc ti kho n, ngy xu t dng.
Cc s t r i ph i s p x p theo th t ti kho n trong cc t ho c
cc h p c kho v thi t b c n thi t nh ngn hng ch d n, trnh
m t mt, l n l n.
* Ti n hnh ghi s .
S k ton ph i ghi k p th i, y , chnh xc v nh t thi t ph i
c n c vo ch ng t h p l c nh ng ng i c trch nhi m ki m
tra ph duy t.
n v k ton ph i l p n i quy ghi s , nh k ghi s cho t ng
lo i s sch m b o cho bo co k ton c k p th i chnh xc.
S k ton ph i c gi gn s ch s , ng n n p, ch v con s
ph i ghi r rng, ngay th ng khng t y xa, khng vi t xen k , khng
dn , ph i tn tr ng dng k trong s sch, khng c ghi cch
dng, khng chn thm, mc thm trn nh ng kho ng gi y tr ng
u trang, cu i m i trang s , m i dng k khi c ng s c ng ph i n m
trn dng k c a s .
Cu i m i trang ph i c ng trang, s c ng dng cu i trang s ghi
chuy n sang u c a trang ti p theo; u trang ti p theo s ghi s c ng
191
trang tr c chuy n sang.
Sau khi nghi p v kinh t vo s th trn ch ng t c n ghi k
hi u d phn bi t (th ng ghi t t ch V nh m trnh vi c ghi 2 l n
ho c b st.
K ton ph i kho s t ng thng vo ngy cu i thng. Cc nghi p
v kinh t ti chnh pht sinh trong thng u ph i ghi vo s trong
thng tr c khi kho s . C m kho s tr c th i h n lm bo
co tr c khi h t thng v c m lm bo co tr c khi kho s .
Kho s c quy c l g ch m t ng k ngang, tnh t ng s
ti n pht sinh bn N , bn C v tnh ra s d c a cc ti kho n trong
s k ton trong m t th i gian nh t nh. n v ph i l p v th c hi n
ch ki m tra i chi u s li u trn cc s k ton.
- i chi u s qu v ti n m t qu hng ngy.
- i chi u gi a s ti n g i ngn hng v i ngn hng m i tu n
m t l n.
- i chi u gi a cc s phn tch v i s t ng h p t nh t m i
thng m t l n.
- i chi u gi a s k ton v i s sch c a kho t nh t m i thng
m t l n.
- i chi u s d chi ti t c a cc ti kho n thanh ton v i t ng
ch n , t ng khch hng t nh t 3 thng m t l n.
Cu i n m ph i l p b ng danh sch t t c cc s k ton dng cho
n m sau thnh 2 b n. M t b n g i cho n v k ton c p trn thay
cho bo co, m t b n l u b ph n k ton. Trong n m n u c n m
thm s k ton, b ph n k ton ph i i n thm vo b ng danh sch
l u n v ng th i ph i bo co cho c p trn bi t.
Khi kho s vo th i i m cu i n m, nh ng dng k cn l i trong
192
trang s sau khi kho ph i g ch cho hu b . Sang n m m i ph i
m s k ton m i, s k ton n m m i ph i th hi n s ti p t c cng
vi c k ton c a n m tr c, ph i chuy n s d t t c cc ti kho n cn
s d n ngy 31 thng 12 n m c sang s sch n m m i. B ng cn
i k ton cu i n m l ch ng t t ng h p v cc s d c a t t c cc
ti kho n v n m c .
Hng thng khi cng vi c vo s xong, s sch c i
chi u ki m tra v kho s th t t c cc ch ng t k ton c a thng
(ch ng t g c; ch ng t t ng h p; ch ng t ghi s ) ph i s p x p theo
lo i, trong t ng lo i ph i s p x p theo th t th i gian, ng thnh
quy n ho c gi bu c c n th n, trn m t ngoi ghi r:
- Tn n v k ton.
- Nin , thng.
- S hi u ch ng t ghi s : S u v s cu i k .
S sch k ton, bo co k ton v cc ti li u khc c lin quan
cu i n m c ng s p x p v b o qu n nh trn. Cc ti li u k ton c
l u gi b ph n k ton nhi u nh t l m t n m sau nin k ton.
Sau ph i chuy n cho b ph n l u tr c a n v .
3.2. Cc ph ng php s a ch a sai st trong k ton
Trong qu trnh ghi s , khi i chi u, n u pht hi n c sai st
nh m l n trong ghi chp, tnh ton th ph i ti n hnh s a sai m
b o yu c u chnh xc. Tu theo tnh ch t, th i gian pht hi n sai l m
v ph ng php ghi chp b ng tay hay b ng my vi tnh m k ton
s a sai nh sau:
a) i v i s k ton ghi b ng tay:
Khi pht hi n c sai st th khng c t y xo lm m t d u v t
thng tin, s li u ghi sai m ph i s a ch a theo m t trong ba ph ng
php sau:
193
- Ph ng php c i chnh, cn g i l ph ng php g ch xo hay
nh chnh. Ph ng php ny c p d ng trong cc tr ng h p:
+ Sai st trong di n gi i khng lin quan n h i ng ti
kho n.
+ Sai st pht hi n ra s m nn khng nh h ng n s t ng c ng
b ng ch .
Ph ng php s a sai b ng cch g ch m t ng th ng vo ch sai
v ghi s ho c ch ng pha trn v ph i c ch k c a k ton
tr ng bn c nh. N u sai ch m t ch s th c ng ph i g ch ton b
con s sai v vi t l i con s ng.
- Ph ng php ghi b sung:
Ph ng php ny c p d ng trong cc tr ng h p ghi ng v
quan h i ng ti kho n nh ng sai v s ti n, v i s ti n ghi sai t
h n s ti n ng.
Ph ng php s a sai b ng cch l p ch ng t ghi s b sung v
ghi thm m t bt ton gi ng nh bt ton ghi v i s ti n b ng
chnh l ch gi a s ti n ng v i s ti n sai ghi.
V d : Rt ti n g i ngn hng nh p qu ti n m t l 800.000
nh ng khi nh kho n ch ghi c 80.000
N TK 111: 80.000
C TK 112: 80.000
Nh v y nh kho n i ng ti kho n ng nh ng s ti n
ghi sai nh h n s ng l 720.000. Ta i u ch nh b ng cch ghi b
sung thm m t bt ton.
N TK 111: 720.000
C TK 112: 720.000
194
- Ph ng php ghi s m (cn g i l ph ng php ghi ):
Ph ng php ny c p d ng trong cc tr ng h p:
+ nh kho n ng v i ng ti kho n nh ng s ti n ghi sai
l n h n s ng trn ch ng t v th i gian pht hi n l i ch m tr .
+ nh kho n ng nh ng ghi trng 2 l n m t nghi p v kinh t :
+ Ghi sai quan h i ng ti kho n v cc tr ng h p khc.
- Ph ng php s a sai:
+ i v i tr ng h p th nh t ph ng php s a sai l ghi m t bt
ton v i ng ti kho n gi ng nh bt ton ghi v i s ti n b ng
chnh l ch gi a s sai v i s ng, nh ng s ti n ghi b ng s m v
ph i c ch k c a k ton tr ng bn c nh.
+ i v i tr ng h p th hai ghi trng l p ph ng php s a sai
l: ghi thm m t bt ton gi ng y nh bt ton ghi trng, nh ng s
ti n ghi b ng s m hu b bt ton ghi trng l p v ph i c ch k
c a k ton tr ng bn c nh, sau ghi l i bt ton ng:
+ i v i tr ng h p th 3 th ph ng php s a sai l: ghi l i m t
bt ton gi ng nh bt ton ghi sai, nh ng s ti n ghi b ng s m
hu b bt ton ghi sai v ph i c ch k c a k ton tr ng bn
c nh.
V d 1: Rt ti n g i ngn hng nh p qu ti n m t 800.000 nh ng
khi nh kho n th ghi sai 8.000.000.
N TK 111: 8.000.000
195
C TK 112: 8.000.000
K ton s s a sai b ng cch ghi thm m t bt ton:
N TK 111: (7.200.000)
C TK 112: (7.200.000)
V d 2: Rt ti n g i ngn hng nh p qu ti n m t 800.000

nh ng khi nh kho n th ghi sai nh sau:
N TK 112: 800.000
C TK 111: 800.000
ng ra l ph i ghi
N TK 111, C TK 112.
K ton s a sai nh sau:
- Hu b bt ton ghi sai b ng bt ton m.
N TK 112: (800.000)
C TK 111: (800.000)
- Dng m c th ng ghi l i nh kho n ng.
N TK 111: 800.000
C TK 112: 800.000
196
b) S a ch a s klton trong tr ng h p ghi s b ng my vi tnh:
- Tr ng h p pht hi n sai st tr c khi bo co ti chnh n m
c n p cho c quan nh n c c th m quy n th ph i s a ch a tr c
ti p vo s k ton c a n m trn my vi tnh.
- Tr ng h p pht hi n sai st sau khi bo co ti chnh n m
n p cho c quan nh n c c th m quy n th ph i s a ch a tr c ti p
vo s k ton c a n m pht hi n sai st trn my vi tnh v ghi ch
vo dng cu i c a s k ton n m c sai st.
- S a ch a s k ton trong tr ng h p ghi s b ng my vi tnh
c th c hi n theo ph ng php ghi b sung ho c ghi s m gi ng
nh trong ph n k ton ghi b ng tay.
c) M t s l u khi s a ch a sai st trong s k ton:
- Tr ng h p pht hi n s k ton c ghi sai st tr c khi bo co
ti chnh n m c n p cho c quan nh n c c th m quy n th ph i
s a ch a trn s k ton c a n m .
- Tr ng h p pht hi n s k ton c sai st sau khi bo co ti
chnh n m n p cho c quan nh n c c th m quy n th ph i s a
ch a trn s k ton c a n m pht hi n sai st v ghi ch vo d ng
cu i c a s k ton n m c sai st.
- Khi s a sai b ng ph ng php b sung hay ph ng php ghi s
m u ph i c ch ng t nh chnh d n ch ng s li u v ngy thng
c a ch ng t ghi s sai, c n ph i i u ch nh v ph i c k ton
197
tr ng duy t.
- Trong k ton s m c th c bi u hi n vi t b ng b ng m c
th ng trong ngo c n ho c ghi b ng m c .
II. CC HNH TH C K TON
Cng tc k ton cc n v bao gi c ng xu t pht t ch ng t
g c v k t thc b ng h th ng bo co k ton thng qua qu trnh ghi
chp, theo di, tnh ton v x l s li u trong h th ng s k ton.
Vi c quy nh ph i m nh ng lo i s k ton no ph n nh cc i
t ng c a k ton, k t c u c a t ng lo i s , trnh t ; ph ng php ghi
s v m i lin h gi a cc lo i s nh m m b o vai tr, ch c n ng v
nhi m v c a k ton c g i l hnh th c k ton.
Theo ch k ton hi n hnh, c 5 hnh th c k ton m cc n
v kinh t c th ch n p d ng. Cc hnh th c k ton hi n hnh bao
g m:
- Hnh th c Nh t k - S ci
- Hnh th c Nh t k chung
- Hnh th c Ch ng t ghi s
- Hnh th c Nh t k - ch ng t
- Hnh th c k ton trn my vi tnh.
Vi c p d ng hnh th c k ton ny hay hnh th c k ton khc l
tu thu c vo quy m, c i m s n xu t kinh doanh v trnh qu n
l c a cc doanh nghi p v quy nh v i t ng m n v k ton
l a ch n cho ph h p. Nh ng c n l u l khi ch n hnh th c k
ton no p d ng trong n v th nh t thi t ph i tun theo cc
nguyn t c c b n c a hnh th c k ton , khng c p d ng ch p
v tu ti n gi a hnh th c n v i hnh th c kia theo ki u ring c a
mnh.
198
1. Hnh th c Nh t k S ci
1.1. Cc lo i s k ton
Cc lo i s k ton c a hnh th c Nh t k - S ci bao g m cc
lo i s sch ch y u sau y:
- Nh t k - S ci:
Nh t k - S ci l m t quy n s k ton t ng h p duy nh t, c s
k t h p ch t ch gi a ph n Nh t k ghi chp cc nghi p v kinh t
ti chnh pht sinh theo trnh t th i gian, v i ph n S ci phn lo i
cc nghi p v kinh t theo cc ti kho n k ton. Nh t k - S ci
g m nhi u trang, m i trang c 2 ph n: m t ph n dng lm s nh t k
g m cc c t: ngy thng, s hi u c a ch ng t , trch y u n i dung
nghi p v kinh t v s ti n. Ph n dng lm s ci c chia ra nhi u
c t, m i c t ghi m t ti kho n, trong m i c t l n (ghi m t ti kho n)
l i chia 2 c t nh ghi bn N v bn C c a ti kho n . S l ng
c t trn s nhi u hay t ph thu c vo s l ng cc ti kho n ph i s
d ng (xem m u Nh t k - S ci).
- Cc s v th k ton chi ti t:
S v th k ton chi ti t trong hnh th c Nh t k - S ci g m:
+ S th k ton chi ti t ti s n c nh, kh u hao ti s n c nh
v v n kinh doanh.
+ S ho c th k ton chi ti t nguyn v t li u, cng c d ng c ,
thnh ph m hng ho.
+ S k ton chi ti t cc lo i v n b ng ti n (nh : s qu ti n m t,
ti n gn ngn hng v v n b ng ti n khc).
+ S chi ti t ti n vay (vay ng n h n ngn hng, vay di h n ngn
hng).
+ S ho c th k ton chi ti t cc nghi p v thanh ton, thanh ton
199
v i ng i bn, ng i nh n th u, ng i mua, ng i t hng, s chi ti t
cc kho n ph i thu, ph i tr v cc kho n thanh ton trong n i b ,
thanh ton v i nh n c v cc nghi p v thanh ton khc i h i ph i
theo di chi ti t.
+ S ho c th k ton chi ti t chi ph s n xu t v ph t n l u
thng.
+ S ho c th k ton chi ti t chi ph v n u t c b n v c p
pht u t c b n.
+ S ho c th k ton chi ti t cc kho n khc tu theo yu c u
qu n l.
N i dung v k t c u c a cc s v th k ton chi ti t ph thu c
vo tnh ch t c a cc i t ng h ch ton v yu c u thu nh n cc ch
tiu ph c ph cng tc qu n l v l p bo co.
Danh m c cc lo i s , m u bi u v ph ng php ghi chp t ng
lo i s c nu r v chi ti t cc sch h ng d n th c hi n ch
k ton.
1.2. Trnh t ghi s
Trnh t ghi chp k ton trong hnh th c k ton Nh t k - S ci
nh sau: hng ngy, khi nh n c ch ng t g c ph n nh cc nghi p
v kinh t ti chnh pht sinh, nhn vin gi s Nh t k - S ci ph i
ki m tra ch ng t v m i m t, c n c vo n i dung nghi p v trn
ch ng t xc nh ti kho n ghi N , ti kho n ghi C v ghi cc n i
dung cn thi t c a ch ng t vo Nh t k - S ci. M i ch ng t g c
c ghi vo s Nh t k - S ci trn m t dng ng th i c hai
ph n: tr c h t ghi vo c t ngy thng, s hi u c a ch ng t , di n gi i
n i dung v s ti n c a nghi p v trong ph n nh t k, sau ghi s
ti n c a nghi p v vo c t ghi N v c t ghi C c a cc ti kho n c
lin quan trong ph n s ci. Cu i thng, sau khi ph n nh ton b cc
200
nghi p v kinh t ti chnh pht sinh trong thng vo Nh t k - S ci,
nhn vin gi s ti n hnh kho s , tm ra t ng s ti n ph n nh t k,
t ng s pht sinh N , pht sinh C v s d c a t ng ti kho n ph n
s ci ng th i ti n hnh ki m tra i chi u s li u Nh t k - S ci
b ng cch l y t ng s pht sinh N v t ng pht sinh C c a t t c cc
ti kho n ph n s ci i chi u v i t ng s ti n ph n nh t k v
l y t ng s d N c a t t c cc ti kho n i chi u v i t ng s d C
c a t t c cc ti kho n trn s ci. N u cc t ng s ni trn kh p
b ng nhau th vi c tnh ton s pht sinh v s d c a cc ti kho n
trn Nh t k S ci c coi l chnh xc.
Ngoi ra m b o tnh chnh xc c a cc s li u h ch ton trn
t ng ti kho n t ng h p, tr c khi l p bo bi u k ton, nhn vin gi
Nh t k - S ci ph i ti n hnh i chi u s pht sinh N , pht sinh
C v s d c a t ng ti kho n trn s ci v i s li u c a cc b ng
t ng h p s li u k ton chi ti t c a cc ti kho n t ng ng.
Ch ng t g c sau khi ghi Nh t k - S ci c chuy n ngay n
cc b ph n k ton chi ti t c lin quan ghi vo s ho c th k
ton c a t ng ti kho n. Cu i thng nhn vin cc ph n hnh k ton
chi ti t c ng cc s ho c th k ton chi ti t v c n c vo s li u c a
cc s ho c th k ton chi ti t l p b ng t ng h p chi ti t c a t ng ti
kho n t ng h p i chi u v i s li u trn ti kho n t ng h p trong
Nh t k - S ci
M i sai st trong qu trnh ki m tra i chi u s li u ph i c
s a ch a k p th i ng cc ph ng php s a ch a sai st quy nh
trong ch v s a ch a s sch k ton. Nh t k - S ci v cc b ng
t ng h p chi ti t sau khi ki m tra, i chi u v ch nh l s li u kh p
ng c s d ng l p b ng cn i k ton v cc bo co k ton
khc.
201
C th m t trnh t ghi s theo hnh th c Nh t k - S ci theo
s sau y:
S 8.1: Trnh t h ch ton theo hnh th c k ton
Nh t k S ci
Ch thch:
Ghi hng ngy ho c nh k
Ghi cu i thng
Quan h i chi u
202
M US NH T K S CI
S Ch ng t Ti kho n... Ti kho n... v.v..

Di n gi i S ti n ()
dng S hi u Ngy N C N C
1 2 3 4 5 6 7 8 9
C ng
2. Hnh th c k ton nh t k chung

Hnh th c k ton nh t k chung g m c cc lo i s k ton ch
y u sau:
- S nh t k chung:
S nh t k chung (cn g i l nh t k t ng qut) l s k ton t ng
h p c n b n dng ghi chp cc nghi p v kinh t pht sinh theo
trnh t th i gian v quan h i ng ti kho n c a nghi p v , lm
c n c ghi vo s ci. S nh t k chung l lo i s ng thnh t p
ghi t t c cc nghi p v kinh t pht sinh ch y u trong n v .
- S ci:
S ci l s k ton t ng h p, dng t p h p v h th ng ho cc
nghi p v pht sinh theo t ng ti kho n. S li u c a s ci cu i thng,
sau khi c ng s pht sinh v rt s d c a t ng ti kho n c
dng l p b ng cn i s pht sinh, b ng cn i k ton v cc bo
203
bi u k ton khc.
- S nh t k c bi t:
S nh t k c bi t c dng trong tr ng h p nghi p v kinh t
pht sinh nhi u n u t p trung ghi t t c vo s nh t k chung th s c
tr ng i v nhi u m t, cho nn m cc s nh t k c bi t ghi chp
ring cho m t s lo i nghi p v kinh t pht sinh nhi u v l p i l p
l i. Khi dng s nh t k c bi t th nh ng ch ng t g c cng lo i
pht sinh nhi u tr c h t c ghi vo s nh t k c bi t (s nh t
k c bi t th ng l lo i s nhi u c t) sau , hng ngy, nh k
ho c cu i thng t ng h p s li u c a s nh t k c bi t ghi vo s ci
- Cc s th k ton chi ti t:
Ngoi cc s k ton t ng h p nu trn, trong hnh th c nh t k
chung cc lo i s k ton chi ti t c ng gi ng nh hnh th c k ton
Nh t k - s ci, tu theo yu c u qu n l i v i t ng lo i ti s n
ho c t ng lo i nghi p v nh : ti s n c nh, v t li u, hng ho,
thnh ph m, chi ph s n xu t... Ng i ta ph i m cc s ho c th k
ton chi ti t. y l lo i s k ton dng ghi chi ti t cc s vi c
ghi trn s k ton t ng h p nh m ph c v yu c u c a cng tc qu n
l, ki m tra v phn tch. Khi m cc s k ton chi ti t th ch ng t
g c c ghi vo s k ton chi ti t, cu i thng c n c vo cc s chi
ti t l p cc b ng t ng h p chi ti t i chi u v i s li u c a ti
kho n trong s ci hay trong b ng cn i s pht sinh.
2.2. Trnh t ghi s
Trnh t ghi chp trong hnh th c k ton nh t k chung nh sau:
hng ngy c n c vo cc ch ng t g c, ghi nghi p v pht sinh vo
s nh t k chung theo trnh t th i gian. Hng ngy ho c nh k l y
s li u trn nh t k chung ghi vo s ci. Tr ng h p dng s nh t k
c bi t th i v i cc ch ng t g c c nghi p v kinh t pht sinh
204
cng lo i, c t p h p ghi vo cc s nh t k c bi t, nh k t ng
h p s li u trn s nh t k c bi t ghi vo s ci. Cu i thng c ng s
pht sinh v rt s d c a t ng ti kho n trn s ci v l p b ng cn
i s pht sinh.
i v i cc ti kho n c m s ho c th k ton chi ti t th, ch ng
t g c sau khi ghi vo s nh t k chung ho c s nh t k c bi t, c
chuy n n k ton chi ti t ghi vo cc s ho c th k ton chi ti t
lin quan, cu i thng c ng s ho c th k ton chi ti t l p cc b ng
t ng h p chi ti t c a t ng ti kho n.
Sau khi ki m tra i chi u kh p ng cc s li u gi a cc b ng
t ng h p chi ti t v i cc ti kho n t ng h p trn s ci ho c b ng cn
i s pht sinh th: B ng cn i s pht sinh, cc b ng t ng h p chi
ti t c dng lm c n c l p b ng cn i k ton v cc bo bi u
k ton.
C th m t trnh t ghi s theo hnh th c k ton nh t k chung
trn s sau y:
nh t k chung
205
Ch thch:
Ghi cu i thng
Quan h i chi u, ki m tra
Sau y l m t s m u s t ng h p chnh c a hnh th c k ton
nh t k chung:
206
M US NH T K CHUNG
Thng..... n m....
Ngy Ch ng t ghi S hi u S pht sinh
Di n gi i
ghi s Ngy S s ci ti kho n N C
1 2 3 4 5 6 7 8
C ng chuy n trang sau
M US CI
Tn ti kho n:.... S hi u........
Ngy Ch ng t Trang s Ti S pht
thng Di n gi i NK kho n sinh
ghi s S Ngy chung i ng C N
1 2 3 4 5 6 7 8
S trang tr c chuy n sang
C ng chuy n sang trang sau
3. Hnh th c k ton Ch ng t ghi s

Hnh th c chung t ghi s k ton g m c cc s k ton ch y u
sau y:
207
- S ci:
S ci l s k ton t ng h p dng t p h p v h th ng ho cc
nghi p v kinh t ti chnh pht sinh theo cc kho n t ng h p. S ci
th ng l s ng thnh quy n, m cho t ng n m: trong m i ti
kho n c dnh ring m t trang ho c m t s trang tu theo s l ng
nghi p v ghi chp t hay nhi u. Tr ng h p m t ti kho n ph i dng
m t s trang th cu i m i trang ph i c ng t ng s theo t ng c t v
chuy n sang u trang sau. Cu i m i k k ton ph i kho s , c ng s
pht sinh N v s pht sinh C, rt s d c a t ng ti kho n lm
c n c l p b ng cn i s pht sinh v cc bo co k ton.
- S ng k ch ng t ghi s .
S ng k ch ng t ghi s l s k ton t ng h p dng ng
k t ng s ti n c a t t c cc ch ng t ghi s theo trnh t th i gian
(nh t k). N i dung ch y u c a s ny c cc c t: S hi u, ngy
thng c a ch ng t ghi s . Ngoi m c ch ng k cc ch ng t ghi
s pht sinh theo trnh t th i gian, s ng k ch ng t ghi s cn
dng qu n l cc ch ng t ghi s v ki m tra i chi u v i t ng s
ti n ghi trn cc ti kho n k ton. S ng k ch ng t ghi s m
cho c n m, cu i m i k ph i c ng s pht sinh trong c k lm
c n c i chi u v i b ng cn i s pht sinh.
- Cc s ho c th k ton chi ti t:
S v th k ton chi ti t trong hnh th c ch ng t ghi s c ng
gi ng nh hnh th c Nh t k - S ci v hnh th c nh t k chung. Ba
hnh th c nu trn h u h t cc s th chi ti t dng chung nhau.
Tu theo yu c u qu n l i v i t ng n i dung kinh t m k
ton m cc s ph h p nh : s chi ti t ti s n c nh, nguyn v t
li u, hng ho, thnh ph m, doanh thu, chi ph; s theo di t ng lo i
v n b ng ti n, s chi ti t ti n vay, cc kho n ph i thu, ph i tr ...
208
Ng i ta ph i m cc s ho c th k ton chi ti t i v i t ng ti
kho n b o m p ng yu c u qu n l.
Trong hnh th c k ton ch ng t ghi s , c n c ghi cc nghi p
v kinh t pht sinh vo cc s k ton t ng h p l cc ch ng t ghi
s . Ch ng t ghi s l lo i ch ng t dng t p h p s li u c a ch ng
t g c theo t ng lo i s vi c v ghi r n i dung vo s cho t ng s
vi c y (ghi N ti kho n no, i ng v i bn C c a nh ng ti
kho n no, ho c ng c l i - xem m u ch ng t ghi s ). Ch ng t ghi
s c th l p cho t ng ch ng g c, ho c c th l p cho nhi u ch ng t
g c c n i dung kinh t gi ng nhau v pht sinh th ng xuyn trong
thng. Trong tr ng h p l p nhi u ch ng t g c k ton ph i l p b ng
t ng h p ch ng t g c thu n l i cho vi c l p ch ng t ghi s . B ng
t ng h p ch ng t g c l p cho t ng lo i nghi p v v c th nh k 5
- 10 ngy l p m t l n, ho c l p m t b ng lu k cho c thng, trong
cc nghi p v kinh t pht sinh v a ghi chp theo trnh t th i gian,
v a c phn lo i theo cc ti kho n i ng. Cu i thng (ho c nh
k ) c n c vo b ng t ng h p ch ng t g c l p cc ch ng t ghi s .
3.2. Trnh t ghi s
Trnh t ghi chp s k ton trong hnh th c ch ng t ghi s nh
sau:
Hng ngy nhn vin k ton ph trch t ng ph n hnh c n c vo
cc ch ng t g c ki m tra l p cc ch ng t ghi s . i v i cc
nghi p v kinh t pht sinh nhi u v th ng xuyn, ch ng g c sau khi
ki m tra c ghi vo b ng t ng h p ch ng t g c, cu i thng ho c
nh k c n c vo bng t ng h p ch ng t g c, l p cc ch ng t ghi
s . Ch ng t ghi s sau khi l p xong c chuy n n k ton tr ng
(ho c ng i c k ton tr ng u quy n) k duy t r i chuy n cho
b ph n k ton t ng h p v i y ch ng t g c km theo b
209
ph n ny ghi vo s ng k ch ng t ghi s v ghi vo s ci. Cu i
thng kho s tnh ra t ng s ti n c a cc nghi p v kinh t pht sinh
trong thng trn s ng k ch ng t ghi s v t ng s pht sinh N ,
t ng s pht sinh C c a t ng ti kho n trn s ci, ti p c n c vo
s ci l p b ng cn i s pht sinh.
i v i nh ng ti kho n c m cc s ho c th k ton chi ti t th
ch ng t g c sau khi s d ng l p ch ng t ghi s v ghi vo cc s
sch k ton t ng h p, c chuy n n cc b ph n k ton chi ti t
c lin quan ghi vo cc s ho c th k ton chi ti t theo yu c u
qu n l. Cu i thng c ng cc s ho c th k ton chi ti t theo t ng n i
dung sau l p cc b ng t ng h p chi ti t v ki m tra i chi u gi a
cc b ng t ng h p chi ti t v i cc ti kho n trn s ci. Sau khi ki m
tra i chi u kh p ng t ng s pht sinh N v t ng s pht sinh C
c a t t c cc ti kho n t ng h p trn b ng cn i s pht sinh v i
t ng s ti n c a s ng k ch ng t ghi s v cc i chi u ng v
h p logc, s li u trn b ng cn i s pht sinh, s ci, cc b ng t ng
h p chi ti t v cc ti li u lin quan dng lm c n c l p cc bo
co k ton.
C th m t trnh t ghi s k ton theo hnh th c ch ng t ghi s
qua s sau y:
210
S 8.3: Trnh t h ch ton theo hnh th c
k ton ch ng t ghi s
Ch thch:
Ghi cu i thng
Quan h i chi u, ki m tra
Sau y l m t s m u s theo hnh th c ch ng t ghi s :
211
B , T NG C C
X NGHI P
CH NG T GHI S
S :...
Ngy.....thng.....n m......
Trch y u S hi u ti kho n Ghi ch
S ti n ()
N c
1 2 3 4 5
T ng c ng x x
Km theo................. ch ng t g c
K ton tr ng Ng il p
(K, h tn) (K, h tn)
S NG K CH NG T GHI S
Ch ng t ghi s Ch ng t ghi s S ti n
S ti n ()
S hi u Ngy, thng S hi u Ngy, thng ()
1 2 3 1 2 3
212
M u s ci t c t
S CI
Tn ti kho n...... s hi u........
Ngy, Ch ng t ghi S hi u
S ti n Ghi
thng s Di n gi i TK i
ghi s S hi u Ngy ch
ng N C
A B C D E 1 2 G
-S d un m
-S pht sinh trong thng
-C ng s pht sinh thng x x
-S d cu i thng x x
-C ng lu k t u qu x x
M u s ci nhi u c t
S CI
Tn ti kho n.......... s hi u.......
Ch ng t S
Ngy S ti n Ti kho nc p2
ghi s hi u
thng
Di n gi i TK TK... TK... TK... TK...
ghi S Ngy,
i N C
s hi u thng N C N C N C N C
ng
A B C D E 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
-S d un m
- S pht sinh
trong thng
- C ng s pht x
sinh thng
- S d cu i thng x
- C ng lu k t x
u qu
213
4. Hnh th c k ton nh t k ch ng t
Hnh th c k ton nh t k ch ng t khc v i cc hnh th c k ton
khc, hnh th c k ton nh t k ch ng t tun th theo m t s nguyn
t c ch y u sau y:
- M s k ton theo v C c a cc ti kho n k t h p v i vi c
phn tch cc nghi p v kinh t pht sinh bn C c a m i ti kho n
i ng v i N cc ti kho n lin quan.
- K t h p ch t ch vi c ghi chp cc nghi p v kinh t pht sinh
theo trnh t th i gian v i vi c phn lo i cc nghi p v kinh t theo
n i dung kinh t (trn ti kho n k ton).
- K t h p r ng ri vi c h ch ton t ng h p v i vi c h ch ton chi
ti t c a i b ph n cc ti kho n trn cng m t s k ton v trong
cng m t qu trnh ghi chp.
- K t h p vi c ghi chp k ton hng ngy v i vi c t p h p d n
cc ch tiu kinh t c n thi t cho cng tc qu n l v l p bo co.
- Dng cc m u s in s n quan h i ng tiu chu n c a ti
kho n v cc ch tiu h ch ton chi ti t cc ch tiu bo bi u quy nh.
Nh ng s sch k ton ch y u c s d ng trong hnh th c k
ton nh t k ch ng t bao g m:
- Nh t k ch ng t .
Nh t k ch ng t l s k ton t ng h p k t h p h th ng cc
nghi p v kinh t pht sinh theo trnh t th i gian v phn lo i theo
n i dung kinh t . Nh t k ch ng t c m theo v C c a ti kho n,
i ng v i N cc ti kho n lin quan. Nh t k ch ng t m cho t t
c cc ti kho n, c th m m t nh t k ch ng t cho m t ti kho n,
ho c m m t nh t k ch ng t dng chung cho m t s ti kho n c
214
n i dung kinh t gi ng nhau, hay c quan h m t thi t v i nhau. Khi
m nh t k ch ng t dng chung cho nhi u ti kho n, th trn nh t k
ch ng t , s li u pht sinh c a m i ti kho n c ph n nh ring
bi t m t s dng ho c m t s c t cho m i ti kho n.
Nh t k ch ng t ch t p h p s pht sinh bn C c a ti kho n,
phn tch theo cc ti kho n i ng N . Ring i v i cc nh t k
ch ng t ghi C cc ti kho n thanh ton ph c v yu c u phn
tch v ki m tra, ngoi ph n chnh dng ph nh s pht sinh bn
C, cn c th b tr thm cc c t ph n nh s pht sinh N .
Nh t k ch ng t m theo t ng thng, h t m i thng ph i kho s
nh t k ch ng t c v m nh t k ch ng t m i cho thng ti p theo.
M i l n kho s c , m s m i ph i chuy n ton b s d c n thi t
sang s m i. Nh t k ch ng t ph i m theo cc m u bi u quy nh,
c 10 m u bi u quy nh, t Nh t k ch ng t s 1.. n s 10. C s
d li u duy nh t ghi vo s ci l nh t k ch ng t , theo hnh th c
ny m i thng ch ghi vo s ci 1 l n vo ngy cu i thng, ghi l n
l t t nh t k ch ng t s 1,2,... n s 10.
- B ng k:
B ng k c s d ng trong tr ng h p, khi cc ch tiu h ch
ton chi ti t c a m t s ti kho n khng th k t h p tr c ti p trn nh t
k ch ng t c. Khi s d ng b ng k th ch ng g c cng lo i tr c
h t c ghi vo b ng k cu i thng c ng s li u c a cc b ng k
c chuy n vo nh t k ch ng t c lin quan. B ng k ph n l n m
theo v C c a ti kho n. Ring i v i cc nghi p v v v n b ng
ti n, b ng k c m theo v N . i v i b ng k dng theo di
cc nghi p v thanh ton, ngoi s pht sinh C, cn ph n nh s pht
sinh N , s d u k v s d cu i k c a t ng ti kho n chi ti t theo
t ng khch n , ch n , t ng kho n thanh ton.
215
- S ci:
S ci l s k ton t ng h p m cho c n m, m i trang s dng
cho m t ti kho n, trong ph n nh s pht sinh N , s pht sinh C
v s d cu i thng. S pht sinh C c a m i ti kho n c ghi vo
s ci l y t nh t k ch ng t ghi C ti kho n , s pht sinh N
c ph n nh chi ti t theo t ng ti kho n i ng C l y t cc nh t
k ch ng t c lin quan, s ci ch ghi m t l n vo ngy cu i thng
sau khi kho s ki m tra i chi u s li u trn cc nh t k ch ng
t .
- S ho c th k ton chi ti t:
Trong hnh th c k ton nh t k ch ng t , vi c h ch ton chi ti t
c a i b ph n cc ti kho n c th c hi n k t h p ngay trn cc
nh t k ch ng t ho c b ng k c a cc ti kho n v v y khng ph i
m cc s ho c th k ton chi ti t ring. i v i ti s n c nh, v t
t hng ho, thnh ph m v chi ph s n xu t c n ph i n m ch c tnh
hnh bi n ng th ng xuyn v chi ti t theo t ng lo i, t ng th , t ng
i t ng, h ch ton c v s l ng l n gi tr nn khng th ph n nh
k t h p y trong Nh t k ch ng t v b ng k c m b t bu c
ph i m s ho c th k ton chi ti t ring. Trong tr ng h p ny k
ton c n c vo yu c u qu n l v i u ki n c th m s , th cho
ph h p. Khi m s ho c th k ton chi ti t, cu i thng c n c vo s
th k ton chi ti t l p b ng t ng h p chi ti t theo t ng ti kho n t ng
h p i chi u v i s cc v v i cc nh t k ch ng t , b ng k c
lin quan.
C n c ghi vo s sch k ton ch y u trong hnh th c nh t k
ch ng t l cc ch ng t g c. Tuy nhin, n gi n v h p l cng
vi c ghi chp k ton hng ngy cn s d ng hai lo i ch ng t t ng
h p ph bi n l b ng phn b v t khai chi ti t. B ng phn b c
dng cho cc lo i chi ph pht sinh nhi u l n v th ng xuyn nh v t
216
li u, ti n l ng, ho c i h i ph i tnh ton phn b nh kh u hao ti
s n c nh phn b v t r ti n mau h ng, phn b lao v s n xu t
ph . Khi s d ng b ng phn b th ch ng t g c tr c h t c ghi
vo b ng phn b , cu i thng s li u b ng phn b c ghi vo
b ng k v nh t k ch ng t c lin quan. T k chi ti t c ng l lo i
ch ng t dng t ng h p v phn lo i ch ng t g c. Khi s d ng
cc t k chi ti t th s li u t ch ng t g c tr c h t c ghi vo t
k chi ti t cu i thng s li u c a cc t k chi ti t c ghi vo cc
nh t k ch ng t v b ng k lin quan.
4.2. Trnh t ghi s
Trnh t ghi chp k ton trong hnh th c nh t k ch ng t nh
sau:
Hng ngy c n c vo cc ch ng t g c c ki m tra l y s
li u ghi tr c ti p vo nh t k ch ng t ho c b ng k c lin quan.
Tr ng h p ghi hng ngy vo b ng k th cu i thng ph i chuy n s
li u t ng c a b ng k vo nh t k ch ng t .
i v i cc lo i chi ph s n xu t ho c l u thng) pht sinh nhi u
l n ho c mang tnh ch t phn b , th cc ch ng t g c tr c h t c
t p h p v phn lo i trong cc b ng phn b , sau l y s li u c a
b ng phn b ghi vo b ng k v nh t k ch ng t c lin quan.
cu i thng kho s cc nh t k ch ng t , ki m tra i chi u s
li u trn cc nh t k ch ng t khi th y kh p ng h n logc thi l y s
li u c a cc nh t k ch ng t ghi tr c ti p vo s ci.
i v i cc ti kho n ph i m s ho c th k ton chi ti t th
ch ng t g c sau khi ghi vo nh t k ch ng t , ho c b ng k c
chuy n sang cc b ph n k ton chi ti t ghi vo s ho c th k
ton chi ti t. Cu i thng, c ng cc s ho c th k ton chi ti t, l p cc
b ng t ng h p chi ti t theo t ng ti kho n i chi u v i s ci.
217
Sau khi i chi u kh p ng, s li u s ci v m t s ch tiu
chi ti t trong nh t k ch ng t , b ng k v cc b ng t ng h p chi ti t
l c s l p b ng cn i k ton v cc bo co k ton khc.
C th m t trnh t ghi s theo hnh th c k ton Nh t k ch ng
t theo s sau y:
Nh t k ch ng t
Ch thch:
Ghi hng ngy
Ghi cu i thng
Quan h i chi u
218
5. Hnh th c k ton trn my vi tnh
5.1 c tr ng c b n v cc lo i s k ton c a hnh th c k
ton trn my vi tnh
c tr ng c b n c a hnh th c k ton trn my vi tnh l cng
vi c k ton c th c hi n theo m t ch ng trnh ph n m m k ton
trn my vi tnh. Ph n m m k ton c thi t k theo nguyn t c c a
m t trong b n hnh th c k ton ho c k t h p cc hnh th c k ton
quy nh trn y. Ph n m m k ton khng hi n th y quy trnh
ghi s k ton, khng ph i n c y s k ton v bo co ti
chnh theo quy nh.
- Cc lo i s c a Hnh th c k ton trn my vi tnh: Ph n m m
k ton c thi t k theo hnh th c k ton no s c cc lo i s c a
hnh th c k ton nh ng khng hon ton gi ng m u s k ton ghi
b ng tay. i v i hnh th c k ton trn my vi tnh cc lo i s r t a
d ng, phong ph, c bi t cc s k ton chi ti t. Tu theo yu c u
qu n l m k ton s d ng cc lo i s , in n l u tr cho ph h p.
5.2. Trnh t ghi s k ton theo Hnh th c k ton trn my vi
tnh
Hng ngy, k ton c n c vo ch ng t ho c B ng t ng h p
ch ng t k ton cng lo i c ki m tra, c dng lm c n c
ghi s , xc nh ti kho n ghi N , ti kho n ghi C nh p d li u
vo my vi tnh theo cc b ng, bi u c thi t k s n trn ph n m m
k ton.
Theo quy trnh c a ph n m m k ton, cc thng tin c t ng
nh p vo s k ton t ng h p (S Ci ho c Nh t k - S Ci ) v cc
s th k ton chi ti t lin quan.
Cu i thng (ho c b t k vo th i i m c n thi t no), k ton th c
219
hi n cc thao tc kho s (c ng s ) v l p bo co ti chnh. Vi c i
chi u gi a s li u t ng h p v i s li u chi ti t c th c hi n t ng
v lun m b o chnh xc, trung th c theo thng tin c nh p
trong k . Ng i lm k ton c th ki m tra, i chi u s li u gi a s
k ton v i bo co ti chnh sau khi in ra gi y.
Th c hi n cc thao tc in bo co ti chnh theo quy nh.
Cu i thng, cu i n m s k ton t ng h p v s k ton chi ti t
d t in ra gi y, ng thnh quy n v th c hi n cc th t c php l
theo quy nh v s k ton ghi b ng tay. C th m t trnh t ghi s
k ton theo hnh th c k ton trn my vi tnh theo s sau y:
S 8.5: Trnh t h ch ton theo hnh th c
k ton trn my vi tnh
Ghi ch:
Nh p s li u hng ngy
In s , bo co cu i thng, cu i n m
i chi u, ki m tra.
220
Ch ng IX
T CH C B MY K TON
N V KINH T C S
I. NH NG V N CHUNG V T CH C B
MY K TON
T ch c b my k ton l m t v n c ngh a r t l n, nhm
m b o vai tr, ch c n ng v nhi m v c a cng tc k ton.
N i dung t ch c b my k ton bao g m cc v n : Xc nh
s l ng nhn.vin k ton, nhi m v c a t ng nhn vin k ton,
nhi m v c a t ng b ph n k ton, m i quan h gi a cc b ph n k
ton; quan h gi a phng k ton v i cc phng ban khc trong x
nghi p. Thng qua s v n d ng nh ng quy nh chung v h th ng
ch ng t ghi chp ban u, h th ng ti kho n k ton v hnh th c k
ton l a ch n ph h p v i c i m ho t ng v trnh qu n l
c a nv.
1. Nguyn t c t ch c v nhi m v c a b my k
ton
1.1. Nguyn t c t ch c b my k ton
Khi t ch c b my k ton n v kinh t c s ph i m b o
nh ng nguyn t c sau:
- T ch c b my k ton m t c p. T c l m i n v kinh t c
s ch c m t b my k ton th ng nh t ng u l k ton tr ng.
Tr ng h p d i n v kinh t c s c cc b ph n c t ch c k
ton th nh ng n v ny l n v k ton ph thu c.
221
- B o m s ch o ton di n, th ng nh t v t p trung cng tc
k ton, th ng k v h ch ton kinh t c a k ton tr ng v nh ng
v n c lin quan n k ton hay thng tin kinh t .
- T ch c g n, nh , h p l theo h ng chuyn mn ho, ng
n ng l c.
- T ch c b my k ton ph i ph h p v i t ch c s n xu t kinh
doanh v yu c u qu n l c a n v .
1.2. Nhi m v c a b my k ton
B my k ton n v kinh t c s th ng c t ch c thnh
phng k ton (hay phng k ton ti v ) c nh ng nhi m v sau:
- Ti n hnh cng tc k ton theo ng ch k ton hi n hnh
v quy nh c a Nh n c.
- L p cc bo co k ton theo quy nh v ki m tra s chnh xc
c a bo co do cc phng ban khc l p.
- Gip gim c h ng d n, ch o cc phng ban v cc b
ph n tr c thu c th c hi n vi c ghi chp ban u ng ch ph ng
php.
- Gip gim c t ch c cng tc thng tin kinh t , phn tch ho t
ng kinh doanh v quy t ton v i c p trn.
- Gip gim c ph bi n, h ng d n, ki m tra vi c th c hi n cc
ch , th l qu n l kinh t ti chnh trong ph m vi n v
- L u tr , b o qu n h s ti li u k ton; qu n l t p trung th ng
nh t s li u k ton th ng k v cung c p s li u cho b ph n lin
quan trong x nghi p v cho cc c quan qu n l c p trn theo quy
nh.
2. C c u t ch c phng k ton
Phng k ton c a n v kinh t c s th ng g m cc b ph n
222
(t , nhm ho c c nhn chuyn trch) sau y:
- B ph n k ton lao ng v ti n l ng.
- B ph n k ton v t li u v ti s n c nh.
- B ph n k ton chi ph s n xu t v gi thnh s n ph m.
- B ph n k ton xy d ng c b n.
- B ph n k ton t ng h p.
- B ph n k ton thanh ton (thu, chi, cng n ...).
i v i cc n v c t ch c phn x ng ho c t ng ng phn
x ng nh i, nghnh s n xu t... th ph i b tr nhn vin h ch ton
phn x ng. Cc nhn vin ny thu c bin ch phng k ton c a x
nghi p c phn cng cng tc chuyn trch k ton - th ng k
phn x ng.
Tuy v y khng nh t thi t ph i t ch c y cc b ph n nu
trn v c th m t b ph n bao g m nhi u ng i, ho c c ng c th
m t ng i ph trch nhi u b ph n, tu theo quy m v yu c u qu n
l c a n v m t ch c c c u b my k ton cho ph h p.
Nhi m v c a cc ph n hnh k ton c quy nh nh sau:
2.1. B ph n k ton lao ng v ti n l ng
- T ch c ghi chp, ph n nh, t ng h p s li u v s l ng lao
ng, th i gian lao ng v k t qu lao ng; tnh l ng, BHXH v
cc kho n ph c p, tr c p; phn b ti n l ng v BHXH vo cc i
t ng s d ng lao ng.
- H ng d n, ki m tra cc nhn vin h ch ton phn x ng v cc
phng ban th c hi n y cc ch ng t ghi chp ban u v ti n
l ng, m s sch c n thi t v h ch ton nghi p v lao ng ti n
l ng ng ch , ng ph ng php.
- L p bo co v lao ng, ti n l ng.
223
- Phn tch tnh hnh qu n l, s d ng th i gian lao ng, qu ti n
l ng, n ng su t lao ng.
2.2. B ph n k ton t t li u l ti s n c nh
- T ch c ghi chp, ph n nh, t ng h p s li u v tnh hnh thu
mua v n chuy n, nh p xu t v t n kho v t li u, tnh gi th c t c a v t
li u thu mua v ki m tra tnh hnh th c hi n k ho ch v cung ng v t
li u v s l ng, ch t l ng.
- H ng d n, ki m tra cc phn x ng, cc kho v cc phng ban
th c hi n cc ch ng t ghi chp ban u v v t li u m s sch c n
thi t v h ch ton v t li u ng ch ph ng php.
- Ki m tra vi c ch p hnh ch b o qu n, nh p, xu t v t li u,
cc nh m c d tr v nh m c tiu hao, pht hi n v xu t bi n
php x l v t li u thi u th a, ng, km ph m ch t, xc nh s
l ng v gi tr v t li u tiu hao v phn b chnh xc chi ph ny cho
cc i t ng s d ng. Tham gia cng lc ki m k, nh gi v t li u,
l p cc bo co v v t li u v ti n hnh phn tch tnh hnh thu mua,
b o qu n, d tr v s d ng v t li u.
- T ch c ghi chp, ph n nh v t ng h p s li u v s l ng,
hi n tr ng v gi tr ti s n c nh hi n c, tnh hnh t ng gi m
TSC , ki m tra vi c b o qu n, b o d ng v s d ng ti s n c nh.
- Tnh ton v phn b kh u hao TSC vo chi ph ho t ng.
- Tham gia l p d ton s a ch a l n TSC , ki m tra vi c th c
hi n k ho ch v d ton chi ph s a ch a l n TSC , ph n nh tnh
hnh thanh l, nh ng bn TSC .
- H ng d n, ki m tra cc phn x ng, phng ban th c hi n y
cc ch ng t ghi chp ban u v TSC , m cc s sch c n thi t
v h ch ton TSC , ng ch ph ng php. Tham gia ki m k v
nh gi l i TSC theo quy nh c a Nh n c l p cc bo co v
224
TSC , ti n hnh phn tch tnh hnh trang b , huy ng, b o qu n v
s d ng nh m nng cao hi u qu kinh t c a TSC .
2.3. B ph n k ton chi ph s n xu t v tnh gi thnh s n

ph m
- Xc nh i t ng h ch ton chi ph s n xu t v i t ng tnh
gi thnh s n ph m, v n d ng cc ph ng php t p h p v phn b
chi ph, tnh gi thnh s n ph m, v n d ng cc ph ng php t p h p
v phn b chi ph, tnh gi thnh ph h p v i c i m s n xu t v
quy trnh cng ngh c a x nghi p.
- T ch c ghi chp, ph n nh, t ng h p chi ph s n xu t theo t ng
yu c u qu n l (nh theo t ng giai o n s n xu t, t ng phn x ng,
theo y u t chi ph, kho n m c gi thnh, theo s n ph m v cng
vi c).
- Tham gia vo vi c xy d ng ch tiu h ch ton n i b v vi c
giao ch tiu cho phn x ng v cc b ph n c lin quan.
- Xc nh gi v s n ph m d dang, tnh gi thnh th c t c a s n
ph m hon thnh, t ng h p k t qu qua h ch ton kinh t c a cc phn
x ng, t s n xu t, ki m tra vi c th c hi n d ton chi ph s n xu t v
k ho ch gi thnh s n ph m.
- H ng d n ki m tra cc b ph n c lin quan, tnh ton, phn
lo i cc chi ph nh m ph c v vi c t p h p chi ph s n xu t v tnh gi
thnh c nhanh chng, khoa h c.
- L p cc bo co v chi ph s n xu t v gi thnh s n ph m.
- Phn tch tnh hnh th c hi n k ho ch gi thnh, pht hi n m i
kh n ng ti m tng ph n u h gi thnh s n ph m.
2.4. B ph n k ton xy d ng c b n
225
- T ch c ghi chp, ph n nh t ng h p s li u v tnh hnh vay,
c p pht, s d ng, thanh ton, quy t ton v n u t cng trnh hon
thnh v a vo s d ng.
- Tnh ton chi ph xy d ng v mua s m ti s n c nh.
- Ki m tra vi c ch p hnh d ton chi ph, k ho ch gi thnh xy
l p, ti n v ch t l ng cng trnh.
- L p bo co v u t xy d ng c b n.
- Phn tch tnh hnh th c hi n k ho ch v hi u qu v n u t .
- Tham gia nghi m thu v thanh quy t ton cc cng trnh xy
d ng c b n hon thnh.
2.5. B ph n k ton t ng h p
- T ch c ghi chp ph n nh t ng h p s li u v nh p, xu t tiu
th thnh ph m, v cc lo i v n, cc lo i qu c a x nghi p, xc nh
k t qu li l , cc kho n thanh ton v i ngn sch nh n c v i ngn
hng, v i khch hng v n i b x nghi p.
- Ghi chp vo s t ng h p, l p b ng c n i k ton v cc bo
co thu c ph n vi c do mnh ph trch v m t s bo co chung
khng thu c nhi m v c a cc b ph n trn k c bo co i u tra,
c tnh. Ki m tra l i tnh chnh xc, trung th c c a cc bo co c a
x nghi p tr c khi gim c k duy t.
- T ch c cng tc thng tin trong n i b x nghi p v phn tch
ho t ng kinh t . H ng d n cc phng ban phn x ng p d ng cc
ch ghi chp ban u. Gip k ton tr ng d th o cc v n b n v
cng tc k ton trnh gim c ban hnh p d ng trong doanh nghi p
nh : quy nh vi c lun chuy n ch ng t , phn cng l p bo co, quan
h cung c p s li u gi a cc phng ban.
- Ki m tra th ng xuyn v c h th ng vi c th c hi n cc ch
226
qu n l kinh t - ti chnh trong n v . Ki n ngh cc bi n php x l
nh ng tr ng h p vi ph m.
- Gip k ton tr ng lm bo co phn tch ho t ng kinh t c a
nv.
- B o qu n, l u tr h s , ti li u, s li u k ton - th ng k, thng
tin kinh t v cung c p ti li u cho cc b ph n, c quan c lin quan.
2.6. B ph n k ton thanh ton
- T ch c ghi chp ph n nh t ng h p v theo di tnh hnh thu,
chi, ti n m t, chuy n kho n, cng n ....
- T ch c vi c thanh ton khoa h c v thu, chi, ti n m t, chuy n
kho n, cng n .... b o m p ng k p th i, chnh xc ph c v t t
m i ho t ng c a n v .
- T ch c cng tc thng tin trong n i b n v v phn tch ho t
ng kinh t . H ng d n cc phng ban phn x ng p d ng cc ch
thanh ton.
- Ki m tra th ng xuyn v c h th ng vi c th c hi n cc ch
qu n l kinh t - ti chnh trong n v . T p h p v ki m sot ch ng
t tr c khi thu,chi, thanh ton.
- Cung c p cc thng tin v l p bo co theo yu c u qu n l.
2.7. Nhn vin h ch ton phn x ng
D i s ch o tr c ti p c a k ton tr ng, nhn vin h ch ton
phn x ng c nhi m v :
- Ghi chp, thu th p, t ng h p s li u v tnh hnh s d ng lao
ng, v t t , thi t b , my mc, s l ng s n ph m, ch t l ng s n
ph m trong ph m vi phn x ng (tu tnh hnh c th c giao tnh
l ng, chi ph s n xu t, gi thnh c a phn x ng) ph c v vi c
ch o s n xu t c a qu n c phn x ng, t tr ng s n xu t v ph c
227
v c h o ton di n, th ng nh t, t p trung cng tc k ton th ng k
c a k ton tr ng.
- Tham gia ki m k, nh gi s n ph m d dang v cc cu c i u
tra c lin quan.
- Cung c p cc ti li u thu c ph n vi c c a mnh ph trch cho
qu n c phn x ng, cho phng k ton n v v cc phng ban c
lin quan.
- nh k l p bo co cho qu n c phn x ng v tnh hnh th c
hi n k ho ch s n xu t v k t qu h ch ton kinh t n i b c a phn
x ng.
i v i cng tc xy d ng c b n, n u kh i l ng v n u t xy
d ng c b n khng l n, cng vi c khng th ng xuyn th khng t
ch c b ph n k ton xy d ng c b n ring m do b ph n k ton
t ng h p kim nhi m.
i v i cng tc ti chnh, n u x nghi p ch a c i u ki n t
ch c thnh phng ti chnh ring, th t ch c m t b ph n ti chnh
trong phng k ton do m t ph phng ho c m t cn b ph trch. B
ph n ny c nhi m v sau:
- L p d th o k ho ch ti chnh ng th i v th ng nh t v i k
ho ch s n xu t kinh doanh c a n v .
- Trn c s k ho ch c duy t v trong ph m vi ch cho
php tu theo tnh ch t c a m i ho t ng kinh t m huy ng ngu n
thch h p, s d ng v n h p l v ti t ki m, b o m cho cc ho t
ng s n xu t kinh doanh c th c hi n v i hi u qu kinh t cao.
- T ch c thanh ton k p th i, y , ng ch chnh sch cc
kho n ph i thanh ton c a n v .
- Trch l p v s d ng cc lo i qu ng ch , ng m c ch.
228
- Th ng xuyn ti n hnh ki m tra ti chnh i v i ho t ng s n
xu t kinh doanh, nh k phn tch tnh hnh ti chnh c a n v .
- Tham gia xy d ng cc h p ng kinh t v i khch hng c
bi t l vi c quy nh cc i u ki n ti chnh c a h p ng.
3. Quan h gi a phng k ton v i cc phng
ch c n ng khc
3.1. Nhi m v c a cc phng k ton i v i phng ban khc
- T ch c t ng h p xc minh, cung c p cc s li u th c hi n trong
n v theo quy nh ph c v cng tc k ho ch ho, cng tc qu n
l cc phng ban.
- Tham gia ki n v i cc phng ban c lin quan trong vi c l p
k ho ch v t ng m t v k ho ch t ng h p c a n v .
- H ng d n, ki m tra cc phng ban lin quan th c hi n y
cc ch ng t ghi chp ban u, m s sch c n thi t v h ch ton
nghi p v - k thu t (ph n lin quan n cng tc k ton, th ng k v
thng tin kinh t ). Theo ng ch , ph ng php quy nh c a nh
n c.
- Thng qua cng tc K ton - Th ng k v phn tch kinh t m
gip gim c ki m tra vi c th c hi n cc ch qu n l Kinh t - Ti
chnh c a cc phng ban.
3.2. Cc phng ban khc c nhi m v
- Thu th p ghi chp t ng h p s li u thu c ph n vi c do mnh ph
trch. L p cc bo co th ng k c phn cng v g i cho phng k
ton v ch u trch nhi m v s chnh xc, trung th c c a s li u.
- Cung c p cho phng k ton cc nh m c tiu chu n kinh t k
thu t, cc d ton chi ph, cc danh m c v t li u, s n ph m. ti n
hnh h ch ton v ki m tra vi c th c hi n cc k ho ch, nh m c,
229
tiu chu n .
- Cung c p cho phng k ton cc ti li u, s b u c n thi t cho
cng tc h ch ton v ki m tra, cng tc thng tin kinh t .
- Th c hi n y cc ch h ch ton c lin quan v ch u s
ki m tra, gim st c a k ton tr ng v vi c ch p hnh cc ch
kinh t ti chnh.
II. CC HNH TH C T CH C B MY K
TON
C 3 hnh th c t ch c b my k ton l: Hnh th c t p trung,
phn tn v v a t p tr ng v a phn tn.
1. Hnh th c t ch c b my k ton t p trung
Hnh th c ny th ng c p d ng cc n v c quy m v a
v nh , ph m vi s n xu t kinh doanh t ng i t p trung trn m t a
bn nh t nh, c kh n ng m b o vi c lun chuy n ch ng t cc b
ph n s n xu t kinh doanh nhanh chng, k p th i.
Theo hnh th c ny ch t ch c m t phng k ton trung tm, t t
c cc cng vi c k ton nh phn lo i ch ng t , ki m tra ch ng t
ban u, nh kho n k ton, ghi s t ng h p chi ti t, tnh gi thnh,
l p bo co, thng tin kinh t u c th c hi n t p trung phng
K ton c a n v . Cc b ph n tr c thu c ch t ch c ghi chp ban
u v m t s ghi chp trung gian c n thi t ph c v cho s ch o
c a ng i ph trch n v tr c thu c v n v .
Hnh th c ny c u i m l b o m s t p trung, th ng nh t v
ch t ch trong vi c ch o cng tc k ton gip n v ki m tra, ch
o s n xu t k p th i, chuyn mn ho cn b , gi m nh bin ch , t o
i u ki n cho vi c ng d ng cc ph ng ti n tnh ton hi n i c
hi u qu nh ng c nh c i m l khng cung c p k p th i cc s li u
230
c n thi t cho cc n v tr c thu c trong n i b n v n u a bn
ho t ng r ng.
C th m t hnh th c t ch c b my k ton t p trung theo s
sau y:
S 9.l: T ch c b my k ton t p trung
2. Hnh th c t ch c k ton phn tn

i v i nh ng n v c quy m s n xu t kinh doanh l n c nhi u
c s s n xu t kinh doanh, a bn ho t ng r ng, c cc n v ph
thu c xa trung tm ch huy, trong tr ng h p ny, nh m t o i u
ki n thu n l i cho cng vi c s n xu t kinh doanh c s , m t khc
m b o vi c c p nh t s sch k ton trong ton n v , s c n thi t
khch quan l t i cc n v ph thu c hnh thnh t ch c k ton hay
ni cch khc ng i lnh o n v ph i phn c p vi c h ch ton k
ton cho cc n v s n xu t kinh doanh ph thu c. T c l ch ng t
k ton pht sinh t i c s no, c s t thanh ton v h ch ton
khng ph i g i ch ng t v phng k ton trung tm nh nh ng n
v ch a c phn c p h ch ton k ton.
Quan h gi a phng k ton c p trn v i b ph n k ton n v
s n xu t kinh doanh ph thu c l quan h ch o nghi p v v ti p
231
nh n thng tin thng qua ch bo co k ton do n v quy nh.
Tu theo trnh v i u ki n c th , n v c th giao v n (v n c
nh, v n l u ng) cho n v ph thu c c m ti kho n ti n g i
ngn hng v u quy n cho n v ph thu c c vay v n ngn hng
ph c v cho cng tc s n xu t kinh doanh. Nh v y cng vi c
phng k ton doanh nghi p ch y u l t ng h p, ki m tra bo co
cc n v ph thu c g i ln v ch tr c ti p thanh ton, h ch ton
nh ng ch ng t k ton c a nh ng n v tr c thu c khng c t ch c
h ch ton k ton. C th m t hnh th c t ch c b my k ton
phn tn theo s sau:
S 9.2: T ch c b my k ton phn tn
Hnh th c ny c u i m l t o i u ki n cho cc n v ph
thu c n m c tnh hnh s n xu t kinh doanh m t cch chnh xc, k p
th i nh ng c nh c i m l s l ng nhn vin l n, b my c ng
k nh.
232
3. Hnh th c t ch c k ton v a t p trung v a
phn tn
y l m t hnh th c k t h p c i m c a hai hnh th c trn.
Theo hnh th c ny n v ch t ch c m t phng k ton trung tm.
Nh ng nh ng ng i qu n l cc n v tr c thu c th ngoi vi c ghi
chp ban u cn c giao thm m t s ph n vi c mang tnh ch t k
ton, V d : H ch ton chi ph ti n l ng, chi ph s n xu t kinh doanh,
chi ph qu n l. pht sinh t i n v tr c thu c. M c phn tn ny
ph thu c vo m c phn c p qu n l, trnh h ch ton kinh t
c a nv.
III. K TON TR NG V KI M TRA K
TON
1. K ton tr ng
K ton tr ng l m t ch c danh ngh nghi p dnh cho chuyn
gia k ton c trnh chuyn mn cao, c ph m ch c o c t t v
c n ng l c t ch c cng tc k ton trong ph m vi m nhi m. K
ton tr ng c v tr quan tr ng khng ch trong ch o cng tc k
ton m cn trong c l nh v c qu n l kinh doanh, v th ch c n ng,
nhi m v , quy n h n v k ton tr ng c quy nh r trong Lu t
K ton.
Theo Lu t K ton:
* K ton tr ng c nhi m v t ch c th c hi n cng tc k ton
trong n v bao g m:
- Thu th p x l thng tin, s li u k ton theo i t ng v n i
dung cng vi c k ton, theo chu n m c v ch k ton.
- Ki m tra, gim st cc kho n thu, chi ti chnh, cc ngh a v thu,
233
n p, thanh ton n , ki m tra vi c qu n l, s d ng ti s n v ngu n
hnh thnh ti s n, pht hi n v ng n ng a cc hnh vi vi ph m php
lu t v ti chnh, k ton.
- Phn tch thng tin, s li u k ton, tham m u, xu t cc gi i
php ph c v yu c u qu n tr v quy t nh kinh t , ti chnh c a n
v k ton.
- Cung c p thng tin, s li u k ton theo quy nh c a php lu t.
* K ton tr ng c a c quan nh n c, n v s nghi p, t
ch c c s d ng kinh ph ngn sch nh n c, ho c n v s nghi p,
t ch c khng s d ng kinh ph ngn sch nh n c v doanh nghi p
nh n c ngoi nhi m v quy nh nu trn cn c nhi m v gip
ng i i di n theo php lu t c a n v k ton gim st ti chnh t i
n v k ton.
* K ton tr ng ch u s lnh o c a ng i i di n theo php
lu t c a n v k ton, tr ng h p c n v k ton c p trn th ng
th i ch u s ch o v ki m tra c a k ton tr ng c p trn v chuyn
mn, nghi p v .
Tr ng h p n v k ton c ng i ph trch k ton thay k
ton tr ng th ng i ph trch k ton ph i c cc tiu chu n: C
ph m ch t o c ngh nghi p, trung th c, lim khi t, c th c ch p
hnh php lu t; c trnh chuyn mn, nghi p v v k ton v ph i
th c hi n nhi m v , trch nhi m v quy n quy nh cho k ton
tr ng.
K ton tr ng ph i c cc tiu chu n sau y:
- B o m cc tiu chu n quy nh i v i ng i lm k ton: C
ph m ch t o c ngh nghi p, trung th c, lim khi t c th c ch p
hnh php lu t; c trnh chuyn mn, nghi p v v k ton.
- C chuyn mn, nghi p v v k ton t b c trung c p tr ln.
234
- Th i gian cng tc th c t v k ton t nh t l hai n m i v i
ng i c chuyn mn, nghi p v v k ton t trnh i h c tr ln
v th i gian cng tc th c t v k ton t nh t l ba n m i v i ng i
c chuyn mn, nghi p v v k ton b c trung c p.
- Ng i lm k ton tr ng ph i c ch ng ch qua l p b i d ng
k ton tr ng.
Trch nhi m v quy n c a k ton tr ng:
- Th c hi n cc quy nh c a php lu t v k ton, ti chnh trong
n v k ton.
- T ch c i u hnh b my k ton theo quy nh.
- L p bo co ti chnh.
- K ton tr ng c quy n c l p v chuyn mn, nghi p v k
ton.
- K ton tr ng c a c quan nh n c, n v s nghi p, t ch c
c s d ng kinh ph ngn sch nh n c, n v s nghi p, t ch c
khng s d ng kinh ph ngn sch nh n c v doanh nghi p nh
n c, ngoi cc quy n quy nh nu trn cn c quy n:
+ C ki n b ng v n b n v i ng i i di n theo php lu t c a
n v k ton v vi c tuy n d ng, thuyn chuy n, t ng l ng, khen
th ng, k lu t ng i lm k ton, th kho, th qu
+ Yu c u cc b ph n lin quan trong n v k ton cung c p
y , k p th i ti li u lin quan n cng vi c k ton v gim st ti
chnh c a k ton tr ng.
+ B o l u ki n chuyn mn b ng v n b n khi c ki n khc
v i ki n c a ng i ra quy t nh.
+ Bo co b ng v n b n cho ng i i di n theo php lu t c a
n v k ton khi pht hi n cc vi ph m php lu t v ti chnh, k
235
ton trong n v ; tr ng h p v n ph i ch p hnh quy t nh th bo
co ln c p trn tr c ti p c a ng i ra quy t nh ho c c quan nh
n c c th m quy n v khng ph i ch u trch nhi m v h u qu c a
vi c thi hnh quy t nh .
2. Ki m tra k ton
Ki m tra k ton l m t bi n php m b o cho cc quy nh v
k ton c ch p hnh nghim ch nh, s li u k ton c chnh xc,
trung th c. Thng qua ki m tra k ton cc c quan ch qu n c p trn
v cc c quan ch c n ng c a nh n c th c hi n vi c ki m tra, ki m
sot i v i cc ho t ng c a cc n v . Theo quy nh, th tr ng
v k ton tr ng n v ph i th ng xuyn ki m tra k ton trong n i
b n v Cc c quan ch qu n v c quan ti chnh ki m tra k ton
cc n v theo ch ki m tra k ton.
Ki m tra k ton ph i c th c hi n th ng xuyn, lin t c c h
th ng. M i th i k ho t ng c a n v u ph i c ki m tra k
ton. M i n v k ton c l p ph i c c quan ch qu n ki m tra
k ton t nh t m i n m m t l n v nh t thi t ph i c ti n hnh
tr c khi xt duy t quy t ton n m c a n v . Cc cu c thanh tra,
ki m tra kinh t ti chnh ph i b t u t vi c ki m tra k ton.
N i dung ki m tra k ton l ki m tra vi c tnh ton, ghi chp,
ph n nh c a cc ch ng t k ton, s k ton v bo co k ton;
ki m tra vi c ch p hnh cc ch , th l k ton ti chnh, vi c t
ch c cng tc k ton v b my k ton, vi c ch o cng tc k
ton v vi c th c hi n ngh a v quy n h n c a k ton tr ng.
Quy nh c th trong Lu t K ton v cng tc ki m tra k ton
nh sau:
n v k ton ph i ch u s ki m tra k ton c a c quan c th m
quy n v khng qu m t l n ki m tra cng m t n i dung trong m t
236
n m. Vi c ki m tra k ton ch c th c hi n khi c quy t nh c a
c quan c th m quy n theo quy nh c a php lu t.
- N i dung ki m tra k ton g m:
+ Ki m tra vi c th c hi n cc n i dung cng tc k ton.
+ Ki m tra vi c t ch c b my k ton v ng i lm k ton.
+ Ki m tra vi c t ch c qu n l v ho t ng ngh nghi p k
ton.
+ Ki m tra vi c ch p hnh cc quy nh khc c a php lu t v k
ton.
N i dung ki m tra k ton ph i c xc nh trong quy t nh
ki m tra.
- Quy n v trch nhi m c a on ki m tra k ton:
+ Khi ki m tra k ton, on ki m tra k ton ph i xu t trnh
quy t nh ki m tra k ton. on ki m tra k ton c quy n yu c u
n v k ton c ki m tra cung c p ti li u k ton c lin quan
n n i dung ki m tra k ton v gi i trnh khi c n thi t.
+ Khi k t thc ki m tra k ton, on ki m tra k ton ph i l p
bin b n ki m tra k ton v giao cho n v k ton c ki m tra
m t b n; n u pht hi n c vi ph m php lu t v k ton th x l theo
th m quy n ho c chuy n h s n c quan nh n c c th m quy n
x l theo quy nh c a php lu t.
+ Tr ng on ki m tra k ton ph i ch u trch nhi m v cc k t
lu n ki m tra.
+ on ki m tra k ton ph i tun th trnh t , n i dung, ph m vi
v th i gian ki m tra, khng c lm nh h ng n ho t ng bnh
th ng v khng c sch nhi u n v k ton c ki m tra.
- Trch nhi m v quy n c a n v k ton:
237
+ Cung c p cho on ki m tra k ton ti li u k ton c lin quan
n n i dung ki m tra v gi i trnh cc n i dung theo yu c u c a
on ki m tra.
+ Th c hi n k t lu n c a on ki m tra k ton.
- n v k ton c ki m tra k ton c quy n:
+ T ch i ki m tra n u th y vi c ki m tra khng ng th m quy n
ho c n i dung ki m tra tri v i quy nh.
+ Khi u n i v k t lu n c a on ki m tra k ton v i c quan c
th m quy n quy t nh ki m tra k ton; tr ng h p khng ng v i
k t lu n c a c quan c th m quy n quy t nh ki m tra k ton th
th c hi n theo quy nh c a php lu t./.
238
TI LI U THAM KH O
1. B Ti chnh, (2003), Quy t nh s 206/2003/Q - BTC ngy

12/12/2003 c a B tr ng B Ti chnh v vi c ban hnh Ch
qu n l, s d ng v trch kh u hao TSC , NXB Ti chnh - H
N i.
2. B Ti chnh, (2005), H th ng chu n m c k ton Vi t Nam,
NXB Ti chnh - H N i.
3. B Ti chnh, (2006), Ch k ton doanh nghi p - quy n 1:
H th ng ti kho n k ton, NXB Ti chnh - H N i.
4. B Ti chnh, (2006), Ch k ton doanh nghi p - quy n 2:
Bo co ti chnh, ch ng t v s k ton, NXB Ti chnh - H
N i.
5. B Ti chnh, (2007), Lu t K ton v cc v n b n h ng d n
th c hi n, NXB Ti chnh - H N i.
6. ng Xun C nh, Tr n H i Chu, (2003) Xc nh chi ph h p l
c a doanh nghi p , B n tin H i K ton TP. HCM, thng 3 n m
2003.
7. Charles T.Horngren; Gary L.Sundem; John A.Ellion, (2003)
Introduction to Financial Accounting.
8. Nguy n V n Cng, (2007), K ton doanh nghi p L thuy t - Bi
t p m u v Bi gi i NXB Ti chnh - H N i.
9. Ph m G p v Phan c D ng, (2005) K ton i c ng, NXB
Th ng k.
10. Phan c D ng, (2006), Nguyn l k ton - L thuy t v Bi
t p NXB Th ng k.
11. Bi V n D ng, (2002), L thuy t k ton NXB Th ng k.
239
12. Bi V n D ng, (2004), H p nh t kinh doanh & nh h ng c a
n n vi c h p nh t bo co ti chnh T p ch k ton - H i K
ton & Ki m ton VN. S 51,Thng 12 n m 2004.
13. Nguy n Th ng, (2007), Gio trnh L thuy t h ch ton k
ton NXB Ti chnh - H N i.
14. Nghim V n L i, (2006), Gio trnh Nguyn l k ton NXB
Ti chnh - H N i.
15. Tr n Qu Lin, (2006), Nguyn l k ton, NXB Ti chnh - H
N i.
16. Tr n Ng c Ngh a, (2006), Gio trnh L thuy t h ch ton k
ton NXB Ti chnh - H N i.
17. V V n Nh , (2007), Nguyn l k ton - Tm t t l thuy t - H
th ng bi t p v bi gi i NXB Ti chnh - H N i.
240
GIO TRNH
NGUYN L K TON
Ch u trch nhi m xu t b n:
NGUY N V N TC
Bin t p v s a b n in:
Phng Bin t p
Nh xu t b n Ti chnh
Trnh by ba:
TR N HUY
In: 1.000 cu n, kh 14,5 x 20,5cm, t i Cng ty in Sng Lam.

S KKHXB: 67-2008/CXB/543-06/TC. Q XB s : 159 Q /NXBTC
ngy 5/8/2008. In xong v n p l u chi u thng 8/2008
241

Nguyen Ly Ke Toan - Doan Quang Thieu - 01 - noPW

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nguyen Ly Ke Toan - Doan Quang Thieu - 01 - noPW

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I H C THI NGUYN

TR NG I H C KINH T & QU N TR KINH DOANH

Nguyn l k ton l mn h c trang b cho sinh vin cc ki n th c

I. KHI NI M K TON V S PHT TRI N

Ghi ch: (*) BB: M u b t bu c; (*) HD: M u h ng d n

II. TNH GI M T S IT NG K TON

Ti s n c nh h u hnh c c p trn c p, i u chuy n n:

T ng gi Chi ph Chi ph s n Chi ph

K t qu tnh ton c th c th hi n trn b ng tnh gi thnh s n

n gi xu t (90.000.000 - 1 6.000.000) + 400 x

1.2. Tnh cn i c a B ng cn i k ton

Bo co l u chuy n ti n t dng xem xt v d on kh n ng

3.2. Ph ng php t p Bo co l u chuy n ti n t

2.2. Ti kho n thu c bo co k t qu ho t ng kinh doanh

- i v i ti kho n chi ph.

- i v i ti kho n xc nh k t qu kinh doanh:

II. H TH NG TI KHO N K TON

1123 Vng, b c, kim kh qu, qu

13 142 Chi ph tr tr c ngn h n

23 159 Chi s nghi p

5122 Doanh thu bn cc thnh ph m

- i v i ti kho n lo i 3, lo i 4: l ti kho n ngu n v n

- i v i ti kho n lo i 6, lo i 8: L ti kho n chi ph.

Nh ng ti kho n i u ch nh trn y khi ghi s li u vo b ng cn

V d 2: Xu t v t li u cho SXKD 3.000.000, trong cho ch

V d 3: X nghi p vay ng n h n ngn hng mua TSC h u

V d 4: X nghi p dng ti n g i ngn hng tr n ng i bn

Ho t ng s n xu t kinh doanh c a m t n v kinh t th ng bao

TK 112 TK 142 TK 334 TK 338

TK 214 TK 155 TK 622 TK 111

10.000 163.640 35.70035.700 3.990

77.000 77.000 20.00015.000 17.0001.540 16.000

TK 112 TK 532 TK 214 TK 152

40.000 1.5402.000 2.000 2.000

TK 911 TK 421 TK 641 TK 642

IV K TON MUA BN HNG HA V XC

TK 111: 20.000.000 TK 211: 150.000.000

TK 131 TK 311 TK 632 TK 511

(5)1.000 1.500(10b) (5)2.000 25.000(10b) 3.000(5)

TK 211 TK 331 TK 421 TK 911

Ki m tra s li u l yu c u t t y u khch quan c a k ton. Trong

B ng c l p trn c s s li u c a cc s chi ti t v kho n thanh

Pht sinh trong thng:

Tn ng i S d uk S pht sinh trong k S d cu i k

I. S K TON V K THU T GHI S K

S ny c s d ng khi c n chia m i bn N , c c a ti kho n

S ny c xy d ng theo nguyn t c: m i con s ghi trn s

V d 2: Rt ti n g i ngn hng nh p qu ti n m t 800.000

S Ch ng t Ti kho n... Ti kho n... v.v..

2. Hnh th c k ton nh t k chung

C ng chuy n trang sau

C ng chuy n sang trang sau

3. Hnh th c k ton Ch ng t ghi s

2.3. B ph n k ton chi ph s n xu t v tnh gi thnh s n

2. Hnh th c t ch c k ton phn tn

1. B Ti chnh, (2003), Quy t nh s 206/2003/Q - BTC ngy

In: 1.000 cu n, kh 14,5 x 20,5cm, t i Cng ty in Sng Lam.

You might also like

Ghi ch: () BB: M u b t bu c; () HD: M u h ng d n