6/6/2017 Seminarski rad

Finansiranje iz Svjetske banke (IDA i IBRD)

Kenan Mostarli
Grupa Svjetske banke

Ekonomske krize i ratovi u prvoj polovini XX veka umanjili su obim meunarodne trgovine i
kretanja kapitala, usporile i zaustavile ekonomski rast, a veliki broj zemalja je iz II svjetskog
rata izaao sa potpuno ili djelimino razorenim privredama. Zbog toga je postojala potreba da
se osnuje institucija koja e pomoi ekonomski razvoj i obnovu razorenih privreda nakon II
svjetskog rata davanjem dugoronih razvojnih kredita. Tako je na konferenciji u Bretton
Woods-u 1944. godine, pored Meunarodnog monetarnog fonda, osnovana i Meunarodna
banka za obnovu i razvoj IBRD. Ove dve institucije, obe pod okriljem sistema Organizacije
Ujedinjenih nacija, se nazivaju bretonvudski blizanci. Sjedite obje institucije je u
Vaingtonu.

Pod okriljem IBRD, kasnije su osnovane jo etiri institucije (afilijacije IBRD) koje zajedno sa
IBRD ine Grupu Svjetske banke.
Te etiri afilijacije su:
Meunarodna finansijska korporacija (IFC),

Meunarodno udruenje za razvoj (IDA),

Multilateralna agencija za garantovanje investicija (MIGA)

Meunarodni centar za rjeavanje investicionih sporova (ICSID).

IBRD i IDA se jednim imenom nazivaju Svetskom bankom. IFC promovie investiranje privatnog
kapitala u zemljama u razvoju, MIGA obezbjeuje garancije od nekomercijalnih, prije svega
politikih rizika, investitorima koji svoj kapital plasiraju u zemljama u razvoju, dok ICSID rjeava
eventualne sporove izmeu stranog investitora i zemlje domaina.

Meunarodna banka za obnovu i razvoj (IBRD)

Osnivaki cilj IBRD je bio finansiranje obnove drava lanica nakon II svjetskog rata. Dananji
cilj IBRD je finansiranje razvoja zemalja u razvoju (nerazvijenih zemalja) i smanjenje siromatva
u svetu.

IBRD svoj cilj ostvaruje davanjem dugoronih zajmova (kredita) kojima se finansiraju projekti
bitni za razvoj nacionalne privrede, a za koje privatni kapital nije zainteresovan. Primjer takvih
projekata su infrastrukturni projekti, suzbijanje zaraznih bolesti, razvoj obrazovanja, ouvanje
ivotne sredine, razvoj dravne administracije i institucija i sl. IBRD kredite odobrava zemljama
u razvoju sa srednjim nivoom dohotka, dok su za najnerazvijenije zemlje dostupni krediti
Meunarodnog udruenja za razvoj.
IBRD danas ima oko 185 zemalja lanica. lanica IBRD moe biti samo zemlja koja je lan MMF.
IBRD je organizovana kao akcionarsko drutvo, to znai da zemlje uplauju kvotu, a od visine
uplaenog kapitala zavisi broj glasova pri odluivanju i visina kredita koji se moe dobiti.
Najvee kvote imaju razvijene zemlje, a najveu SAD (oko 17%), koje presudno utiu na
odluivanje IBRD, jer je za donoenje odluke neophodno ostvariti minimum 85% glasova (kao
i u MMF).

Iako zemlje lanice uplauju kvote, tj. kapital, najznaajniji izvor sredstava IBRD nisu kvote, ve
zajmovi koje sama IBRD uzima na meunarodnom finansijskom tritu, putem emitovanja
obveznica. Kamatna stopa koju IBRD plaa je niska jer Svjetska banka ima najbolji mogui ugled
(rejting AAA). Kamata koju IBRD naplauje zemljama koje od nje uzimaju zajam je, naravno,
via, ali i dalje povoljna za zaduivanje, a za zemlje u razvoju skoro po pravilu nia od one koju
bi zemlje dobile na finansijskom tritu kada bi samostalno traile zajam.

Organi IBRD su: Odbor guvernera (ine ga po jedan predstavnik svake zemlje lanice), Odbor
izvrnih direktora (ine ga 24 direktora) i Predsednik. Po neformalnom, ali do sada dosl jedno
sprovoenom dogovoru, predsednik IBRD je uvek Amerikanac, a Direktor MMF Evropljanin.

IBRD odobrava kredite vladama zemalja lanica ili preduzeima i bankama, ali uz obaveznu
dravnu garanciju (to znai da e drava preuzeti obavezu vraanja kredita, ako preduzee ili
banka dunik ne budu za to sposobni). Krediti se najee odobravaju na rok od 15 do 20
godina, sa poekom (grejs periodom) od 3 do 5 godina. U finansiranju konkretnog projekta,
IBRD uestvuje sa maksimalno 50% ukupno potrebnih sredstava. Uplata sredstava se vri u
tranama, u skladu sa kontinuiranim praenjem realizacije projekta.

IBRD odobrava dve vrste zajmova: - investicione, kojima se finansiraju konkretni projekti koje
potpomae IBRD (ranije navedene oblasti); i - razvojne, koji nisu namijenjeni konkretnim
projektima, ve optem ekonomskom razvoju zemlje dunika. Raniji naziv ovih kredita je kredit
za strukturno prilagoavanje, jer je njihov osnovni cilj mijenjanje strukture nacionalne
ekonomije.

SFRJ je bila jedan od osnivaa IBRD. lanstvo je suspendovano 1993. godine, a SRJ je ponovo
postala lan 2001. godine. IBRD je SFRJ odobrila oko 90 zajmova koji su korieni uglavnom za
modernizaciju i izgradnju infrastrukture.
Meunarodno udruenje za razvoj (IDA)

Iako su uslovi kreditiranja IBRD povoljniji od komercijalnih (tj. na meunarodnom privatnom

tritu kapitala), najnerazvijenijim zemljama su i takvi zajmovi skupi. Da bi se omoguilo
finansiranje ekonomskog razvoja najmanje razvijenih zemalja sveta, 1960. godine je osnovano
Meunarodno udruenje za razvoj (IDA), kao afilijacija (ogranak) IBRD.

Oblasti koje IDA finansira su sline onima koje finansira IBRD, ali su uslovi kreditiranja bolji:
period otplate je dui (35 do 40 godina), grejs period dui (5 do 10 godina), a kamatna stopa
nia. U najveem broju sluajeva, krediti IDA su beskamatni, tj. plaa se samo troak obrade i
niska provizija. U nekim sluajevima IDA odobrava i donacije, tj. bespovratne pomoi zemljama
lanicama, koje drave nisu u obavezi da vraaju. Dakle, za razliku od IBRD koja posluje po
trinim, tj. komercijalnim principima, kod IDA to nije sluaj jer ona nudi kredite pod tzv.
koncesionim uslovima.

Organe upravljanja IDA deli sa IBRD, a princip organizacije je isti akcionarski. Osnovni izvor
sredstava IDA su kvote zemalja lanica, ali i donacije najbogatijih zemalja sveta. Najvee kvote
su uplatile najrazvijenije zemlje, pa one praktino rukovode radom IDA.

Da bi zemlja dobila kredit od IDA potrebno je da ima tzv. IDA status, tj. da spada u siromane
zemlje, tj. zemlje sa niskim BDP po stanovniku. Prag siromatva je odreen BDP po stanovniku
i trenutno iznosi oko 1000 dolara. Ovo pravilo je mogue prekriti samo ako se utvrdi da zemlja
i pored veeg BDP per capita nije u mogunosti da dobije kredit IBRD. Da bi zemlja dobila kredit
od IDA potrebno je jo i da sprovodi mere ekonomske politike prethodno dogovorene sa IDA
i da ima lo kreditni rejting zbog kojeg nema pristup meunarodnom finansijskom tritu.

Jugoslavija je bila lan IDA od njihovog osnivanja, ali nije koristila njene zajmove sve do obnove
lanstva u Svjetskoj banci 2001. godine. Iako nije spadala u grupu najnerazvijenijih zemalja,
SRJ je te godine dobila IDA status na tri godine, to je iskorieno za uzimanje zajmova po
najpovlaenijim uslovima.