16.2, Pen Eka Etklome Mekarzmalan 200 16.3. PARA POLITIKASI......... 1631. ParePottasnn Aralan 16:2 Pars Potkasn Aragon. ‘Pia Pbtasinn oly I pm Para olttasmn Oolayh raga... i 16.4, MERKEZ BANKASI ...,esrsnarinrnnsetinnensinisnnietnn 16.4.1. Turkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi'nmn {TCMB) Teribeasi 164.2, Markee Barkas an Bilngoss 164.3. Markee Baas un xe 1644. Markee Barkasinn Yet ‘164.5. Merkex Barkastnin Bagumschd}. GALISMA SORULARL- 18. -ALISTIBMALAR - GALIGMIA SORULARICEVAP ANAHTARLARL... Insan ihtiyaclarmin sonsuz ancak, ihtiyaglan karglayacak kaynatlarin st- ‘rh olmasina kul deniimelcedir. Tktisat bilimi, kuthk kavrams tzerine inga edilmigtir. Kithgin varlii durumunda insanla, cept lternatiflererasinda ter- cih yepmak zorunds kalmakiadirlar. Bu yozden, iktisat bilimi ayn: zamanda tercih bilimidir. Diger tarsfan, iktisat sosyal bir bilimdir. Ltisat analitik bic bilim olarak, insan davrarnslarinin sadece iktisedi yontnd incelemelcte ve malle- rm tOketimi kadar, tretimi ve dagitim ile de ilgilenmektedir. Calizmanin bu bldmdnde, Oncelikle iktisat bilimi tanvtlmistir, Deha sonra iktisadin 6nemi ve diger bilimlerle iligkisi tzerinde durulmustur. Aynca, iktisadin temel sorulann- dan bahsedilmigtir. Son olarak iktisadan amag ve araclarinin neler oldagu anla- tulms, buna ilave olarak iktisadi sistemler hakkinda bilgi verilmigtir. 1.1, IXTISADIN TANIMI Itiset ve ekonomi dades olan kavramlardhr. fktisat, kaynaklan etkin Kul- Janma sanatdir. fktisat, kaynaklan en doggra gekilde kullanarak bir ulke ve 0 flkede yagayan insanlarin ihtiyagianna cevap verecek mal veya hizmetlerin (retiimesi strecidir. Kisace ifade etmek gerekitse iktist,eldeki kat keynaklarla insan ihtiyaglanimin mimo olan en iyi gekilde gideriimesidir. itis, alterna- tifler arasinda en dogru karar alma becerisidi Ibtiyaglann karsilanmasinda kullanilan kaynaklar, kaynags kullananlar ag1- sindan aynu zamanda o kisi veya kurumun imknlarim. gstermektedir. Bir eko- nnomide, kaynakfsn kullanan iktsadi birimler sunlardic; Birey, firma, devlet ve- ig lem (diger devletler). Her iktisud birim (sekt0r), elindeki kaynalimkintar “Olgstinde ihtiyaglanna cevap vermekted Birey, ekonomide toketici olarak yer almaktadir, Bireyin elindeki kaynak, © bireyin gelirdir. Bu ger farkl unsurlardan oluyabilmektedir. Biteyin geri; #82 konusu birey calgiyorse maay/Uereti, varsa kira geliti, varsa faiz gelir, SBrenci ise burs ve krediler, emekli ise emekli maagt, dar geliri ise yapilan sosyal yar- ‘dimlardan olusmakiadir. Bireyin amact, elindeki bu kaynaklant harcamakti Ancak, Onemli olan sadece harcamak degildir, Bsas olan sey, bu Keynagi en dogru mallarda, en dogra zamanda, en dogru miktarlards harcamak ve en. dogrera Senet exgnom bedelle satin elmaktir. Kisacasi, birey faydasim maksimize edlecek gekilde kay- naklari kullanma gabasindadie Firma, ckonomide Gretci olarak yer almabtadr. Firmanin elindeki kaynak- Jar, frmanin sermayesi, bitgesi (maliyetleri), varsa menkul veya geyrimenkulle- +i, matesebbis gti ve yetenegidit. Bir firmanin amaci, mal ve hizmet Gretmek ve satmaktur. Ancak, Snemli olan sadece bie malin iretilmesi degildir. Esas olan yey. dagrs mallann dretilmesi, dogra miktarlarda Gretitmesi, dogs zamanda “retiimesi, dogru kipiigin ve dogra yontemle Gretilmesidir. Kisneast, firma ki- rum maksimize edecek gekilde kaynaklant kullanma gabasindadie evlet, ekonomide bazen iretici bazen tiketici olarak yer almaktadir. Bir devletin sma, sahip oldugu kaynaklan dlkesinin ve Ulkesinde yageyan insanla- rin ihtiyaclarina yénlendirmektir, Devlctin benimsedigi iMtisadi sistemlere bagh olarak, ckonomide alacagt rol ve bliyikllk degigmektedir. Diy dem, bie bikenin diyindaki tam diger ekonomilerdi. Bir itke ile kendi- sinin digindaki ekonomiler aretiklesi mal ve hizanetleri birbirleine satarak, Aaketimlerine katks sagiamaktadirlar, Dig alem seKtOrt;ithalst, ihracat ve dike ler arast mali sermaye akarnlarint kapsayan bir tammmlomadir Yukarida soralanan sektérlerin yer aldifr bir ckonomide, gesitli piyasalar bbulunmaktadir. Piyasalar, herhangi bir eyin alimp sauldigy kapalt ve agik me- kanlardir, Hitisata temel olarak piyasaya konu olan unsuslar sunlardir: Mal ve hhizmet, pata, faktor ve tahvil. Tablo Ide, en yaygin piyasa geyitleri verilmistr. Tobio 1: Pyasa Gesiten ee Naive tizmaiem ai | Para arn ve wet | Gonig anfande tim | Wises beiietn ie sabotornn te | nin kaplagt) basa | falter, dar ani | ebornde ser clark saya 9289 pvasadr | dr Marz bankas! | 43. emek ‘adirinin | bauacudion lavan Frrmalr ve deat | pays ac eden tara: | acon ye lain | az ve laebinin hry Sete, mal ve nar | aor um samira iso, | aryaguo! pryasaa | agi pyassor_ FMS Horenatk, ee yasasinn az yan, | para tip eden aah ve deve, tabi ptyo- anehak, covet | olitumaltagy, piyasasin or yan | sesinn ore yan fimaler ve diy lam ‘ier seks al | esate de lap telep yan aus yarn cig yanin ogee aya eg TF 3 1.2. IKTISADIN TEMEL iSLEvisi ‘Yukarida ifade edildigi tzere iktisar, farkl sektrlerden ve farkh piyasalar- ddan olusmaktadir. Her sektGrin, dider sekt5rlerleiligkisi bulunmaktadir. Ayrica, her sektOr farkl piyasalarla da iligkiigerisindedir. Ekonomide piyasalar arasin- |. Bo: sat Bonomi Ben 2 daki iligki, sektGrler arasindaki iligki ve sektdrler ile piyacalar arasindaki iligki, ‘sdevei akim gemosi” yardimiyla agiklanmaktadir. Buna g6re, ekonominin en basitisleyisi Sekil 1'de gisterilmigtir. Devri akum gemasinda, iki sektor ve iki piyasanin oldugu bast bir ekonomi varsayilmaktadu. Bir malin ar2r ve talebinin bit arada oldugu yerlete mat piyasass denilmek- tedir. Bu piyasada mali arz eden, tiretici iken; mal talep eden, tketicidi. Bit baska deyisle, tiketici ve retici mal piyasesinda bir araya gelmekte ve malin satig. gegekleymektedir. Bu fasliyet sonueunds toketici, firmann Orettigi malt ‘bedeli hariliginda talep edip satin almakta; firma ise, malin bedeli kargihGinda, gelir elde etmektedir, Kisaca ifade etmek gerekirse, firmadan taketiciye bir mal hareketi tketiciden firmaya para hareketi meveuttur. ‘el: Deakin Samas) apn: Orhan ean, 207:28, Bir faktOrin ara ve talebinin bir aruda oldugu yerlere far pivasass de- nilmektedir. Bu piyaseda faktord arz eden, tiketici ikens faktorttalep eden, lreticidie. Bir bagka deyigle,taketici ve betici fekt&r piyasasinda bir araya gelip faktorin satist gegeklesmektedir. Bu fealiyet sonucunda Gretici, tketicinin sun- duu fektOrd bedeli Kargthginda talep edip satin slmekta; tiketici ise, faktOrin bedeli kargihginda gelir elde etmektedir. Kisaca ifade etmek gerekirse, tiketici- den Greticiye bir faktOr hereketi: deticiden tUketiciye para hareketi meveuttur. Firmanin faktor sabibine (taketiciye) yaptigr ddeme, firma igin maliyet anlarm- na gelmektedir. Firma igin maliyet olvsturan Odeme, faktr satiibinin geliriné fade etmektedir,Pa Gonet Ekonomi Devict ve dis dlem gibi diger sekttrier de, mal, faktdr gibi piyasalarda zen arz eden bazen de talep eden olarak yer alabilmektedir, Bu sektdriin cko- nomiye dahil olmastyla devri akim semasi daha karmnapik hale gelmektedir. Bir baske deyisle, basit bir ekonomik isleyigten daha karmagik bir ekonomik isleyise gegilmis olmaktadir. Omnegin bir tketici sadece dzet firmada degil, aym zamanda kemuda da alismaktadir. Benzer sekilde, bie taketici sadece &zel mal degil, kamu mali da tketebilmektedir. Tuketicinin 6zel mala yonelik hhareamast firmanin hasilatio ifade ederken, aym riketicinin kamu malina (hizmetine) yonelik harcamasi devietin botce gelirini olusturmakiadir (Ochen ve Erdogan, 2013: 28) 1.3. IKTISADIN GNEMI ‘Nctisot, insanhgin varligryla baglayan ve insaniigin sone ermesine kadar de- ‘yam edecek olan bir bilimdir. COnk0 iktisat, insanlann ekonomik davramlarint inceleyen bir bilimdir. O yuzden, insanlann ekonomik kararlan ve bu kararlanin ‘uygulanmastiktisadin dziintifade etmekiedir. ‘Titisat, spor ve siyaset gibi hemen her insanin Wzerinde yorum yaptigi veya tartistigi bitkae alandan birisidir, Sokakta, kahve k6selerinde, dost meclislerinde slrekli Uke ekonomisi konugulmakta ve herkes kendince gdziim énerileri sun- imaktadi Ulkelerde sadece iktisat Konularinin yer aldigu dergiler, gazeteler ve ‘TY programian bulunmaktadie, Clkeyi yéneten siyaselgilerin Oncelikli amaci ‘ke ekonomisiniistikrara kavusturmak, ekonominin boytimesi ve Olkenin kal- Janmasim saglamaker. Aneak gtintimtzde iktisat, dar kalplare sikistinims ve bitkag kavramla ‘des hale getrilmistic. Omegin, televizyonlarda ana haber programinds siya- set, gindem, politika gibi konular bir saate yakin sOreyle verilmektedir. Deva- inde yer alan spor haberleri, en az beg-on dakika stimektedir. Buna kargin ekonomi haberleri, bazea bir dakika bile yer almamaktadsr. Ekonomi haberi diye sunulan Konular; altin fiyatlan dugti/ytkseldi, dolar fiyatlan dis. ti/yakseldi, ora fiyatlan. dstt/yakseldi, borsa endcksi disttytkseldi ve faiz, X°teki ber deipme, Y'de ayn: yonde ama her seferinde azalan miktarda bir degismeye yol agmakiadis, Azalarak artan grafigi, pozitif egimli ama X ekseni- ne gittkge bukilen bir eri geklindedir. Azalarak arian durumu, Grafik 4°te ssterilmistir Y, yet, Graf 4: Azar Ata lig 1B. Tors / Nogatit Ybeli lighi veya Azatan lligki Bagimli ve bagunsiz. degighenin birbirine zat olarak degigmesine, fers’negalif yBnli iligki denilmektedir. Grafik Ste, X deiskeniartarken, Y de- fipkeni azaimekta veya X degiskeni azalirken Y dopighenleri artmaktadir. Ba- frm ve bagumsiz dediskenin ters yonde hareket etmesi dnemlidir ancak, bu debisimin miktan da fonksiyonun grafigini belirlemektedir, Bu baglamda, X ve YY dgiskeni crasindaki nega iligkinin Uy farkln durumu bulunmaktadir Y xhod xvort a x eae 5: Ter i ig iat (Ekonomi) Bai ‘X'teki her degisme, Y'yi ters yonde ve her seferinde aymi miktarda degiy- ‘immektedir, Bu duruma sabit azalan denilmektedir. Sabit azalan grafigi, negatit cepimli bir dogru seklindedir. Sabit azalan durunw, Grafik 6'da gésterilmisti. Y/ Y=t(X) 0 x raf 6 Sab Azalon ligt Xteki her degisme, Y'de ters ySnde ama her seferinde artan miktarda bir degigmeye yol agmaktadir. Artarak azalan grafik,orijine ig bOkey bir efri sek- lindedir. Amtrak azalan durumu, Grafik 7'de gbsterimigi. Yn Y=f(X) (Graf 7: Aero Azan ih‘Xteki her degigme, Y'de ters yOnde anse her seferinde azalan miktarda bit degigmeye yol agmaktadi. Azalarak ezatan grafik, orjine dis okey bir efri geklindedi. Azalarak azalan durusmu, GraGk 8'de gosteritmigtr. Y, Y=fX) Gea 8: Azar Azan itFO fictisadin onemali alanlanindan birisi, mikroekonomik konulaidr, April olsrak bitey ve firmalann eonomik davranagrn agiklamaya coli raik- rockonomide, Onemli baghkiar bulunmakiedur, Bu bolmde ihtiyac, mal ve hiz- ‘met, fayda, Gretim, firsat maliyeti ve Uretim imlinlars efrisi gibi temme) kavram- lar anlatilmgtr. Sdz konusy kavranmlerm agaklanmast, diger bolimlerin anie- ‘ilmast isin zenain olusturmaktadir, 2.4, IntisAT ‘Meveut kaynaklann sinh ve insan ihtiyaglannn ise simrsiz olmast,itisat biliminin dogmasina neden olmustur.lktisa, fat kaynaklarla sinistz insen iti- yaplannun kergilanmasién. Bir bask deyigl, Oke kaymaklan ve insan ibtiyagla- ‘inn en uygun gekilde eslestrilmesidi. 2.2, isTek VE IHTIVAG Karpilandigi zaman zevk, haz ve mutluluk veren; karglanmadiginds elem, ‘tziintt ve mutsuziuk veren duygulara istek veya thtlyae denilmektedir. Bu iki Akavrama, gogu zaman syni anlamda Kullanilmaktadr. Ancak, esasen bu iki kav- ‘am arasunda gok az da olsa bir fark buluomaltadur, Istek insana, ibtiyagian daha uzak mesafede olan bir uygudur. Bir insan mesru-gayrimesru, soyut-sonut, mantikli-mantiksiz heryeyi isteyebilmeltedie, Ancak, bu isteklerin ne kadaninin ihtiyar oldugo tartsimays deerdir. Ornegin, bir insan uzaya gitmek, cennet ve ‘echennemi girmek isteyebilir. Ama, bu istekler ibtiyay depildir. Susuzluk geken bir insan icin su igmek bir itiyactir. Gonkt, susuzlugu tm bedeninde bisset- mektedir. Bu ihtiyeg giderilmedikee, insan rabat bir nefes alsmmaz. O yitzdea istek sonsuz. ise, ihtiyay sonsuzdan bir sayida olsa daha az olan isteklerdi. Bu yyizden, Kaynaklarinsanlann her trl0 isteklerine cevap vermek igin deg, i Yyaglanna cevap vermek igin kullamimahdnr fhtiyaglana bir takim Szelikleri ‘bulunmaktadtr (Berber, 2009: 2). Buna gore: + Lhvaclarin says sonsuza yakindir: lnsentann gidermek zorunde oldugu | ‘ok cesitl ihtiyaslan bulunmaktadir. Herhangi bie kisi ibtiyaclaritTistele- se, sayfalar dolusu bir metin oriaya gikacaktir.= __ Genet Ekonomi + Uhtivaslarm siddetibirbirinden farkindr: Het ipsam éncelikl iiyacs birbi- finden fal. Yas, gelirsevyesi,toplumsal konum ve teknolajik geligene- lere bagh olarak insanlanin ibtiyaclartfarkliagmaktade, Insanlara “Size 100 TL verise, bunt nasil degerlendirisniz”” denils, herkesin verdigi cevep birbirinden ferklt olmaktadu. Ihtiyaglann Onceligi bayan-erkek. kéyli-schili, frenci-dprenci olmayan, asker-svile gore geyitllik gostermektedi + Ahtivaclar harstandiga siden giderek azoimatievhr: Suszluk geken bir kisi, ther bacdak ictigi suda biraz daha doymaktadir. Susuzluk geken bir kiginin ilk bbardak suya kay hevesi ile bir sonraki bardak suya ve daha sonrakilere kars1 hrevesi aymi degiklr. Kis, su igtikye doymakta ve su itiyac: kalmarnaktadt. Bir sonraki su igme htiyacina kadar, su igmemektedit. Hig uyumamis bir ine ‘sanla,en azandan bir saat wy bic insan ayn huzursuziuktaclmayacakti ~ thivoclar tekrar etmekvedir: Ihiyaclana. genel olarak tekrarlandigy gorul- ‘mektedit. Su igen bir ki tekrar susamaktodsr, uyuyan kisi tekrar uyumak is- temektedir, kamint doyuran kisi belli bir src sonra yine yemek yemrektedir. ~ Uriyectars kargilayan seyler ikime edilebitmektedir: thtiyaglarbitbirerinin yerine gepebilen mallarla karslanabilmektedir. Seker yerine bal ya da pekmez, aycigeti yags yerine katt yag birbirleri yerine Kullanlabilen mal- lard. Bitbiri yerine kullamlan bu mallarla ayn ihtiyag karsilanmakiadir. ~ thtiyaclar degizebilmektedir: thtiyaslar kisiye, zamana ve yasanilan yere bre degismektedir. Bugtn itiyag olmayan bir sey, yarin ihtiyag haline ge~ lebilmektedic. Dun ihtiyag olan bir gey, bustin ihtiya olmaktan ¢ikmts ola- bilmektedit. 1970"I yallarda televizyon, buzdolabs, gamagir makinesi ldks olarak gorilurken ginumdzde zoruntu bir ibtiyas haline gelmistir. ‘Sar yaratan Cranlerde ihtyaskaredandiga side arimaktadi ‘Uyujturucu bullsnan bir bj, ir soncok Rallis daha fzla aula ‘maktadw. Kumar oynayan, kazanan veya daybecen lal dah gok rk alarak oymamaya devam etmektedi. 2.3. INTIVAGLARIN SINIFLANDIRILMAS! {ktisat, insan ihtiyaglanin: kargulamaya tiyaglan farkh sekillerde siniflandinimaktadrr, Thtiyaglarm siniflandinima agaguda detoyli olarak anlatiimstir (Orhan ve Erdogan, 2013: 5). 2.3.1. ihtiyacin, Karglanma Sekline Gére Sinfiandinimast ‘eisadt ihiyag: Bir itiyacs kargilarken mal ve hizmet kullanihyorsa, buna ‘hisadt ihtiyag denilmektedir, 2, Bolin: Mikzookonominin Teme Kevan 2 ‘ktisaci: olmayan ihtiyag: Bir ihtiyacin kargulanmasinda hertangi mal veya hizmet kullanstmyors, buns ikrisadi olmayan thilyaclar denilmektedi. Morali bozok bir kiginin konusmaya ihtiyact bulunmaktad. Bu ihtiyag, hhethangi bic arkadasla konusarak giderilmisse burada iktisadi olmayan bi ‘yee s62 konusudur, Digertaraftan bu ihtiyag bir psikolog yardimiyle gideritmis- se, burada hizmet satin alndxgigin iktisedi shtiyag sz konusudur. Benzer bir sekilde, uyumak isteyen bir kisi, parkta agacin gOlgesinde uyumugsa burada iktisadi olmayan bir ihtiyag karsilanmis olmaktadit. Ancak, ayni kigi bir otelde ‘uyumugsa burada da iktisadi bir shtiyagtan bahsedilmektedir. 2.3.2, intiyacm, Siddetine Gore Sineflandinimess Zorunlu ihiyag: Insanlarin yasaralarinin devarn igin gerekli olan ihtiyagla- 13, zoruntu ittiyaglar denilmektedit. Yeme, igme, giyinme, banama ve uyuma sib ihtiytar zoruntudur. Kattirel shtivag: Snsanlarm yagarnun devant igin gerekli olmayan ancak, yasomm kalitesini artiran ve yasams daha anlamlandiran ibtiyaglar, bilirel itsiyaglar denilmektedir. Kitap okuma, sinemaya gitme, koleksiyon yapma ve seyahat etme gibi itiyaclar kaltreldir {nsanlann ihiyaslan gok gest. Her birey ign ihtyaclann belli bir Sneak s- ‘asi bulunmaktadur,Insanlar, Oncelikle hang ihtiyaclanndan baslayavak elindeki kay- naklan Kullonmakiadw? Intiyaclar, Oncelik ve sonralina gore Meslow tarafindan sralanmugts, Maslow tarafindanyapslan bu sualamaya, “ihtiyaplar hiverargi- sstralaast” denilmeltedi. Seki te, Maslow un itiyolarswalsmastverlmigtir. I one oe“ Genel Ekonomi Maslow'a gore insanlarin en Sneelikl ihtiyac, fiikse! ihtiyagtr, Teme fz- vyolojik *hiyaslar, yagannin devarn igin gecekli olan ihtiyaglardir. Yeme, igme, giyinme, bannma ve uyuma omek olarak verilebilmektedir. tu tir ihtiyaglar karsilanmazsa, insanin hayatt riske gireilmektedir. Fizyolojik ihtiyagler gide- rilmedikge, diger ihtiyaglann da bir anlamt kalmamaktadi. Buna gore, a¢ olan bic kisi icin, diger shtiyaglar onemsizdir. Fizyolojik ihtiyeglan kargtlamis kisi igin, onemli olan gavende olmakti. Hiyerarsinin ikinei basamaginds siiventik ‘vivact gelmekedit, Buna gore insanfsr, givende yasamak istemektedirer. Bireyler; sokaga giktyfinda rahatsiz edilmesin, arabalariaa zarar verilmesin, ssocuklar parita huzur iginde oynasin istemektedicier. Govende olan insanlanin karpilenmasint istedikleri itiyaglara sosyallikihtiyact denilmektedir. Hiyerarsi- ‘in Gied basamaginda yer alan bu ihtiyaca gore insantar, birbirleriyle tants- ‘mak, konugmak, derteyniek, komguluk yapmak, akraba olmak, evienmek iste- smektedirler. Kisaca ifede etmek gerckirse, toplumun iginde olmak ve sosyal paylasimnlarda bulunma ihtiyecin hissetmekteditler. Bunun igin bir demege tiye colniakta, vakif kurmakta veya sosyal sorumluluk projelerinde g@rev almaktadir- lar, Sosyallik ibtiyacimt kargilams birey igin siradaki ihtiyag, bulundugu top- Jumda kendisine saygi duyulmasidi, Bu ihtiyag, hiyerarsinin dodanct basama- ‘nda yer almaktadir. Bulunduga toplumda seyg duyulan ve belli bir statlye sahip bitey, bu sayginligin zamanlar ve mekanlar 6tesi olmasin istemektedivier. Bune gbre bazi ksiler:sadece kendi toplamunda degil, i dunyade saygs du- yyulan biri olmak istemektedirler. Benzer jekilde baz kigle, elde tii saygin- Ingun kendisinin dlimtnden sonra da devam etmesini arzu etmektedirler. Hiye- sarginin en tepesindeki bu ihtiyaca, kendini gergekfestirme denilmektedit. BO- ‘yak devlet adamlan, limiter, sanatslar, spor adamlan gibi sahuslar kendini ger- ‘eklegtirme ihtiyacins karilanng kigilere Gmek verilebilmektedir (Pant, 1999) InivasarRiyerarsinde, salam en atta en te dofru olmaktadr rnc bnceli hiya karglanmadan,uned baramaktakine gol memektedr, 2.4. MALLAR VE HIZMETLER" Ibtiyaglan tatmin dzelligi tajryan fizksel varhklara maf denilmektedir. Ka- Jem, otobus, sandalye, ganta mallara omek olarak verilebilmektodie. “Ihtiyaglars fatmin etmesine ragmen maddi zeligi olmayan geyler de, hizmet olarak tanim- lonmaktads.” (www.ckodialog.com). Turizm, bankacihk, saglik, egitim, diggi- (Gta vd, 2010; 9 Kemisyon (a), 2018: 4 Berber, 2008 5 12, Bolum: Mizookonominin Yoel Kavraman « lik, berberlik, tasimacihikc hizmetlere mek teskil etmektedir.”ictisat bilimi mal- lan farkl gekillerde siniflandarmaktadir. Mal ve hizmetlerin bazi kriterlere gore sinitlandirmasi, Sekil Ste gosteriimis, Sol 5: al Coster ayn Krisyan() 20: Bar, 20085 2.4.1. Emek Durumuna Gére Mel Gositler! ‘Serbest mat: Dogada hazir bulunan, elde edilmesinde herhangi bir gaba gerek- tinmeyen, mikian ihtiyaslardan fazle olen ve fiat olmayan ral ara serbest al de- nilmektedic.Soludugumuz hava, serbest br mal ken; su slundaki dalgyler ve wayda aragtma yapan astronotiar ign bier kat mal niteligindedi. DoRacaki su, serbest mal iken;igilebilir su, at ul Uzelifi tasumaktadw. Benzer gekilde, dogeda yetigen ve kKolayca toplanabilen meyveler serbest mala dmek olarak verlebilmelcedi Ekonomik mal: Elde edebilmek icin mutlaka belli bir gaba hareanmast veya bir bedel Sdenmesi gereken mallara ekonomi mal derilmektedir. Bunun nedeni, her isteildiginde bu mallan dogaden serbestce saglamanin mimktn olmamasidu. Ekmek, araba, Kgit, ev ekonomik mallara mek olarek verilebilmektedir. Dogads- ki gavercin, serbest mal iken; pet-shopta satan kanarya, ekonomik bir maki. Iicisadin ugeag alan, ihtiyaglan karplayan ekonomik mallarin dretilnesi veya kat kaynaklarm bu mallarin tietimine dagitilmasidir. Serbest mallariste- nildigi zaman ve istenilen miktards ketildiginden olay), daba fazla serbest ‘mal tdketmek igin diger maldan vazgerilmek durumunda kalnmamaktadt, al ve tiemetern her nl de naan thtyetern: karptamada fullerdésinsen dol, Ktebie ‘der Ksmiannda mal va met kavamart ay a xularnamig, Mal kab! lareller ‘de kapaayacck gece gelg bi kapsara daQerondintGenel Ekonomi, Buna kargn, daha fazla araba Uretmek igin kaynaklanin diger mallardan ahmip, araba iretimine yonlendirilmesi gerekmekledir. Bu yizden, kit kaynaklann aiternatif kullanmiar arasinds en dog yekilde daguuimast Gnemlidie. 2.4.2, Kullaneglarina Gére Mal Gegitori Tuketict mallart: TUketicinin ihtiyaslarim dogruden kargilayan mallard Bu tir mallara, nihai matlar da denilmektedir. Tuketim mallan, dretim agama- ssinin sonuna gelmis, tOketime hazir olan mallan ifade etmektedir. Yedigimiz viyecek, giydigimiz elbise bunlara omek olarak verilebilmektedit Oretici mallari: “Diger tiretic! mallart ya da tiketic? mallart tretiminde ‘tullanilan mallard. Bir makine. makinenin caligmasim saglayan yakit, oma kullanan igcinin hizmeti, makinenin bulundugu bina, birer tretiel malt olarak degerlendiriimedtedir. Bu tir mallara ara ve yatyrim mallart da denilmekiedir.” (www.ckodialog.com). Malla, kullanimina bagh olarak dretici ya da tiketici malt oline dzelligi kazanmaktaditlar. Omegin, bir otomobil bir gezinti ign kullanlabilecegi gibi, bir say eleman tarafindan da kullanilabilmektedi, Buna gore otornobil bitinci duruinda bir tketiel mali; ikincisinde, aretici mal olarak kabul edilmektedir. 2.4.3. Kallang Siirlerine Gére Mal Gositori Mallar, sagladiklan faydalann stresi apisindan dayaniklt ve dayanskstz ‘mallar olerak aynimaklacilar. Buna gore, “elde edildikten sonra w2un siire fagda saglayan mallara” dayanikls mallar denilmektedir. Beyaz. egy, mobilyo, araba dayamkls maliara Srnek tepkil etmektedir. "Dayanakli mallar kullamildikla- ‘nda tukenmemekt, asi tikerien sey onlarin faydalantolmaktadi,” Faydas1 birkag defa kullanildiginda biten ve yok olan mallara, dayamksiz ‘mailar denilmektedi. Sigara, geker, domates, benzin bu tr mallara orek ola- tak verilebilmektedit, “Dayamksiz mal Kavramin: giindelik yayamda, kolayca bozulan veya tarilan esyalar icin kullansmaktadir. Dayanukstz mal denildiginde antatiimak istenen sey, 0 malin faydasmin cabucak tikenmesidir.". Satin alan bir Koltuk takums fezla dayenmamis olsa da, bu koltuk takim: dayaniklt mala ‘Smektir (¥nrw.ekodialog.com). 244. iligki Dorecesine Goro Ml Gegitler| Intiyagtan karsilayan malla, diger mallara iliskisi agisindan farkh sekiller- de tantmlanmektadiela. Tki mal arasinda herkangi bie iligki varsa, bir malin piyesasindoki gelisme diger malin piyasasin etkilemektedir. Malla, bitbieriy- Ie iigkilsé bakimindan su gekilde syelmaktadiclar. RB EEE 2.8m: Mitrosconominin Temi Kavrariant ea Hkame mat: Itiyacr kacgularken birbirlesi_ yerine kullamlabilen mallara ikame (rakip) mal denilmektedit. Benzin ve LPG bir arabada ayn ise yaramak- tadir. Yemek yapacak bir age, kets ya yerine sivs yagada tercih edebilmektedir. COkuldan yurda gidecek bie Oienci igin otobds, taksi, dolmus, bisiklet ikame mallardr, [kdme maltar, talebin capeaz.fiyat esnekliginin pozitif oldugu mallar geklinde de tanimlanmaktadir. Tamamiayrei mallar: Bir itiyag kargilanarken en az iki malus bir arada bulun- ‘mas: gerékiyorss, bu tir malar birbirlerini tamamlayan mallardr. G@renci ve OB- retmenden bii olmazsa, orada eBitim hizmeti verilememektedir. Maekkep ile ka- tem arasinda da benzer bir iliski bulurmaktadir. Doktor ve hasta, avukat-ve mivek- kil arasinda da tamamlayicikiligkisi meveuttur. Tamanilavicr mallar tlebin gap- raz fiya esnekliginin negatif oldugu malar geklinde de tanimlanmaktedir. ihigkisie mattar: Arolarinda ikime veya tamamlayscahkiligkist olmayan amallarailgkisiz maffar denilmekted. Bu thr mallarbirbclerini etkilemeniekte~ dirler. Domates ile erabe acasinda, ev ile kagrtarasinda higbiriligki meveut de- ildir. Higkisiz maliar, talebin gapmz. fiyat esnekliginin “sifir” oldugu mallar seklinde de tanmtanmaktadir. 2.45, Urotone (Fayda) Gore Mal Gesitleri Gzel mat: Fiyatlandieilabilen ve sauin alan kisinin g2hs tOketimine mebsus olup, Kendisinden izin almmedan bagkalarinin tOketmesinin mamkan olmachgt mallara dze! mai denilmektedir. Bc tir mallann finansmam kisiseldit ve top- tumdaki bazi kimselerin bu maldan faydalanmasi engellenebilmektedir. Saga, ekmek, gezete 62e1 mala Omek olarak verlebilmektedir. Kame mal “Niteligi itibarivie balinemeyen, lyatlandirdamayan ve herke- 1, Sahip olduklart sosyo-ekonomik tailerinden bagimst, exit olarak sunulma- 1 gereken ve bu niteliklerinden delayt da dzel sektOr rarafindan tirettmeyen mallara denitmekredir®. Bu thr mallarmn finansman, tim tophm tarofindan kacslanmektadir. Bir kiginin kamu malum almast, baska bir kiginin de almasim. engellememektedir. Savunme, givenlik, adalet, egitim ve saglik kamu mallanina ‘mek olarak verilebilmektedir(Yegil, 2007: 17). Oza ve kamu rah arasndak en temelfarkardan Bri, Ramu mall: rn bedtavaciiksoruruna yol agmastér. Bir kis Karusal makin {ayée elde etmesne Karpin, kamuzal malin (nansmaninda herhare! bir malyet yiklenmetten kapinma dayrans: bedavactk olarak tan lanmattade. Karucal maldanyarelananlann says arta, bedavae ‘ik sorum bivimebtede, Orel malin hullawm bedava debid (ory ekediaog om)4 25. FAYDA Mal ve hizmetlerin insan ihfiyaslarim karpilama Ozelligine fayela deeilmek- tedir. Kisaces, bir mal hangi ise yaramaktaysa 0 faydasi vardir. Omegin, an dalye oturma ibtiyacina yaramaktadhr ve o yzden oturma faydasy vardit arab2 bir yerden baska yere hizh gitme intiyacina yaramaktadhe ve o yizclen hcl bit sekilde ulastrma faydast vardir, ganta bir geyleri tagtma isine yaramalktadie ve © yuzden tagima faydasi vardir. Insan ihtiyaglacims kasilayan bitin mallacin fay das) bulunmaktadir. insanlar, fayéas: olan mah kullanmakta ve faydasy devam ‘tigi Glgde kullanmaya devam etmektediler. Nasi ki bit insan bedenen dog- ‘dugunds ruh da eslik ediyorsa; bit mal fiziken Gretildiginde, faydasi da berabe- Finde dretilmi olmaktedst. Mal ve hizmetlerin faydalari; sekil, yer, zaman ve -mdlkiyet olmak dzere d0rt sekilde simflendinlmaktady 2.5.1. $okil Faydast Uretilmig mallarin, sekillerinin defistsierck insan ihtivaglanim daha iyi karsilayacak hale getirilmesine geld! faydasi denilmektedir. Daha Snceden ke- silmig derilerden ayakkabs imal edilmesi, etien kiyma yapilmast, masa bilgis yarlarinin tablete dBndgtrtlmesi gekil faydasina Smek olarak verilebilmektedir (Berber, 2009: 8). 28.2. Yer (Mokén) Faydass Mallacin detildii yerlerden, bu mailarn bulunmadiklan veya daha az bu- lunduklan yerlere gotaralmesiiglemi, mellarin yer faydast olarak tantmlanmnak- tadir. Yer faydast olmasayah, bir mal sadece tretldigi yerde taketilecekti (Ko- misyon (b), 2015: 7). 2.5.3, Zaman Faydast Mallar, Gretidikleri anda hemen tiketilmemektedirler. “Malfarin, caha sonralart ituiyag duyulduagu zaman tiketlebilmelert igin saklanmatan gerek- ‘mektedir." Bu saklama istemi, mallarm zaman faydasim olugturmaktadis (Ber- ber, 2009: 8}. Findigin dcpoda saklamp isleneeegi zaman fabrikeya yollanmasi zaman faydasna Omektir. Yazin taze toplanan meyve ve sebzelerin, kisin don- dlurulmus sebze ve meyve geklinde satitmas: da yekil faydasina émektit. 2.5.4, Millkiyot Faydast Uretilen mallann tketiciler tarafindan sahip ohinmasy, mallanin mikiver Saydasin: ifade etmektedit. Saticiter, mallann ihtiyag sahiplerine ulastinimasin- dda aracilik yapmaktadirae (Gzmen, 2013: 8). Cay demlemek iin marketten bir 28am: Marostorominin Teme Keveamian “ paketinin satin alinmasiyla mulkiyet faydast yaratulmis olmaktadir, Para, bit rmaldit ve malkiyet faydasi ortays eikermaktadi, + DomatesUreten eit sek faydes, Grenk Bigi>) S88 OPIN abo, zaman for, + Salgaytagian frm, mek faydas, Salar satan market, milkve foydanortaya gists omakt ace 2.6, ORETIN VE ORETIM FAKTORLERI retin, insan ib sla bast ve slirecdir, Bir mal Gretildiginde faydast da Bomus oldugu igin drei, fayda a Olintiniizde Gretinr sires, ski zamnanlara gbre daha w2un olmugtu, Bir malin Gretimi, fir asamasindan baslamak- ta ve olast iade islerine kadarki tum streci kapsamaktadur. Oretim faaliyetleri ‘Sretim fi fal ve hizmetlerin Gredlmesinde Kul- Tanilan Uretim faktorleri emek, sermaye, dogal kaynak ve mitegebbis olarak tanuri- Janguslards, Her bir Oretim faktord, retime katkismdan dolayi da bir getir elde- ‘etmektedir. Tablo 4'e,iretir faklorleri ve faktBrlrin gelirleri verilmigtr, “oblo &: Orin Faktori ve Fatt Ge [Ort ait Felt elit Cx a ‘seme maomon | Fl Dogalkamak Tork) avmnen [Rat Gina ovata) [wwonvens | Rizr Emek (lggiicl), bireylerin zihni ve bedeni giictind temsil etmektedir. Ma- hendis, doktor, avikat ve muhasebeci gibi meslekte galiganiar aretim surecine ini katkalar sunmaktadirlar. Bir duvar ustasi, bir motor kalfts, bir berber garo- 2 ise, Uretim slirecine bedenen katkids bulunmaktaditlar. Bir Uikede emek ho- mojen degildir. Olkedeki emek sahipleri bayan-erkek, Koylt-sehiri, vasifi- vasifaiz olabilmektedir. Emegin dretim sirecine katkismdan dolayt aldigs paya, derecimaas deniimektedit. Sermaye, anamal olarak taamlanmaktadit. Otkede tretim igin aynlan para- Jar, bir motor ustasinin tomavidast, bir berberin makasi, bir fiuneinm Kile, teksti fabrikeasindaki dokuma tergiin sermaye olarak kabul edilmektedir. Kiss= cast, para, alet edevat, makine teghizatlar sermaye olarak kabul ediimektedit.‘Aslinda bir makine, sikiytinimip bir para gibidir. Sermayenin aretim surecine kadasindan dolay aig paya, faz denilektedi. Dogal kaynok, bir Glkedeki yeralti ve yertstd tim zenginlikleriifede et mektedit. Dogal kaynak faktOrline toprak veya hammadde de denilmekiedit Buna gbre daglar, baglar, bahgeler, gbllet, ormanlar, yeraltndaki tum madenler - tifleri degerleniri, en ylksek geist olan geyde karrhalacektr, Her teri eilen \ durum teres emeyen bir baka duruma do pera. Beazer gk her ~vrilen_karar, aslinda verilmeyen keralan da igermektedir. Omegin, tniverste tercihinde bukunan bir Srenci Ankara’ yi frei etmigee, der 80 Li tercih etmemiy anlamuna gelmektedis, Bir bagka deyige Ankara’ terch eden Ofrenci Istanbul'da ‘okumalcan vazgegmis demekcir. Pazardan bir kilo domates alan bit thketii, bir basia sebzeyi ya alarnayacak ya da daha az mikarda alacak demektir. Bir mobilya firmesinn bem kottk talaru, hem de yemek takumm Get varaysimakcad. Buna gére firma, daha cok koltuk takin: Ciretmek istediginde yemek takamt dretimini azaltmas: gerekmektedir. Kisacas,ilave yemek taka ietmenin fiset maliyeti ‘tretiminden vazgestigi vemektekumu miktanna eit olmakaadr. Miteoskonominin Teme} Kevraian o Karar verme ve tereih yapma zorunlulugu, kithk soranunun yol agtigi bir clgudur (Berber, 2009: 21). Bung gite. bir seye karar verildiginde vazgesilen diger karann tim getirilerine, verilen kararin firsatmaliveti denilmektedir, Bir ~bagka deyigle bir karar verdigimde vazgestigim kararm getrisi, verdigim kara- fn fiset maliyetidir. Omegin, bir Ofrencinin iki seat derse gitmek ile iki saat part-time galigmak arasinda karar vermesi gerektigi varsayilmalcadir. Derse gitmenin dgrenciye getrisiilave bilgi elde etmeltir. Buna Karpin, iki saat part- time galigmanin getirisi 100 TL'cir. Ofrenci eger derse gitmeyi tercih etmigse, ‘aligp elde edeceBi 100 TL'den vazgermig olmakiadi. O halde, agrenci igin Qag 1 veyaPy D>» Qay | Px = X malinn fiyati, Qa, *X malin talep miktan 3.1.3, Talep Fonksiyanu _Bir.malintalep edilen miktann: belileyen faktorlerin neler oldugunu giste~ sencfonksixong] ifadeye, ralep fonksivonu denilmektedit, Malin talep edilenmiktan baguml degisken; talep miktarin: belirleyen unsurlar ise bagumsiz de- ‘Biskenlerdis, Bir malin talep fonksiyonu, asagidaki gekilde yazilmaktadir. P&- rantezin igerisindeki defiskenler belirlenitken, defiskenin dtglebilir olmast Ve ‘genel kabul gOcmesi sartur. Konu, bir Orck yardimryla anlatlmis ve mal olarak benzin seyilmistt. 6) =1(Bae.ba nts, ee) Qe: Talon een itr 1 Teroher ¥” maa 18: ae? de peeled —tP > oaihae Ps; kde malin fyat ~~ ‘Pf: Fiyattaki betdention uw Galt / Batya Bir degiskenin diger degigken Wzerindcki etkisi incelenirken, diger deBis- kenlerinsabit ttulmast gerekmektedir. Burads ds, ilgili degiskenlerin disindaki defigkenlerin sabit tunuldugu varsayilmistr. Talep fonksiyonundaki bogimstz defigkenler ile talep edilen miktar arasindaki fonksiyone iligkisinden elde edi- Jen sonuglara gore: * X malin fiyat ile o malin alep edilen miktam arasinds ters yonld bir iligki bulunmaktadir. Px do» Quy tveyaPx t= Qey 1 ‘Yukendaki tanumlams, talep kanununu fade etmektedir. Talep kanununun gegerli oldu mallara normal mal denilmekiedir. Buna gOre, benzin normal bir imaldit. Benzin fiyatlar Vkseldiginde (azaldsginda) benzinintalep edilen mikta- x azalmaktadhr(artmaktadir), * X malinin famamlayieist olan malun fiyati complementary goods price, vy ile o malin talep miktan arasinda ters yonta fljki bulunmaktachr, Po Lm» Qay veya Pe tm Qay L Bir malin ne kadar tiketilecegini, varsa 0 malin tamamlayicisinn fiyatt da belirlemeltedie. Buna g6re, benainin tamamlayicist otomobil oldugundan dola- yy, otomobil fiyatlan azaldiginda (yokseldiginde) benzinin talebi artmaktadie (ezalmaktadit), * X maluun ikmesi olan malin fiyat (substitute goods price, Ps) ile o ma- lin tolep miktar:arasinda dodra yen iligki bulunmektadh. Ps Jom Que | veya sf Qay T Bir malin ne kadar tiketilece@ini, varsa © malin ikmesinin fiyati da belir- Iemektedir. Buna gire, benzinin ikémesi LPG oldugundan dolays, LPG fiyatlan azaldiginda (yOkseldiginde) benzinin talebi azalmaktadir (artmaktaci), * X malin tOketen bireyin geliri (money income, M) ile malin talep mik- tart arasinda dog vonld iliski bulunmaktadir, ML Quy L veya Mm Qay t Bir malin ne kadar talep edilecegini, o mal kullananbiceyin gelri belitlemek- tedir. Buna gore, kiginin geliri azaldiginda (yukse|diginde) bencinintalebi azalmak- tadie (aronaktadir), Kisinin gelin antignda taebi artan; geliri azaldipinda talebi azalen mallarafstn mal denilmektedis. Buna gore, benzin Ostin bir maldi. * X malina yénelik tercihler ile o malin talep miktan arasinda dogry yonl0, ilighi bulunmaktad T | CXmalaleyhine degipme) >» Qay J veyaT 1 (X mali chine designe) »» Qay 1 Bir mala yonelik tercibler, 0 malin talep edilen miktarm etkilemektedir Buna gore, kiginin rercihi X malina yénelitse, X malimintalep miktan artmakta; kisinin tercihi X'in dugmndaki bir male yonelirse, X°in talep miktar) azalmakta- ‘it. Kisilerin benzine tercibleri artiginda, benzin talebi artmakta; LPG'ye ter- cibleriartginds, binzin talebi azelmektedir. Gelik tencerelerin kullamilmasryla, ‘bakir tabaklara ytnelik talebin azalmasi da buna benzer bir Grnektic, * X malin kullanan tiketicilerin saytsy ile o malin talep miktari arasinda sdogru vont iliski bulunmaktadir, TS. | >> Qag Vea TS. T >> Quy T Bir malm kullemclarmmn sayist da, 0 malmn talep miktanint belirlemektedir. ‘Buna gore, tiketici sayasi artuginda (azaldiginda) o malm talep edilen miktary artmaktadir (azalmakiadis) Bir gchir merkezine 100 ailenin gb ettigi ve bu ailelerin bir kisminin arabast oldugu varsayilmaktadit. Bu durumda, tiketilen Denzin miktarnda bir artis olacags dustnalmektedir, * X malinin tketen bireylerin gelirterindeki ary veya azaliy beklentisi (money income expectation, M® ve X malinin fiyatundaki artay veya azalyg bek- lentisi (price expectation, PF) ile o malim talep miktan araainda, duruma gore, dou ya da tors yoni iliski bulunmaktadr. PR Tom Qay T veya PEL Qay 4s M* Tm Qay J veya Mh »» Qay 1.Bim: Talep ve Are Ana i. Bir degigkenin ileride alabilecegi muhteme] degerler, o malin bugonkil t= ep miktarim etkilemeltedir. Buna gare birey, gelirinde bir artis beklentisine sahipse, X malinin talebini erteleyecektir. Gelirinde bir azalma beklentis, bite vyin o maldan bugtin daha fazla almasina neden olacaktu. Diger tarafan, X malin fiyatunda bir ars olacagh beklentisi, X malin bu ‘init talebinj atumakts; buns karin fiyat dOptst beens, X malinn bugtinkd talebini azaltmaktadse,Benzin almaya giderken, benzin fiyatlannun artacagini cuyan bis siricd, almay: distindtgi miktardan daha fazia benzin almak durumunda kal- smaktadir. Aym sekilde benzin fyatlannun dlgecegini duyan sted, benzin alimint ‘miimidin oldugunca erteleyecek ve fiyalar dustgixde alacaktr. 3.1.4. Talop Oenklomi ‘Talep denklemi, talep fonksiyonunun matematiksel olarak: ifade edilmesidir. TTalep denkleminde, fonksiyonel iliskinin baylkiagl blytlebilmekéedir. Aynca, last degigmelerin tslep Uzerindeki muhteme! yansimalan ds hesaplanebiimektedit. ‘Yukarsda fonksiyonel olarak tanimlanmg olan malin talep denklemi su gekildedir: Qo, = (AH BuB + BiPs ~ BsPc + BaM + BST +B T.S + ByMEPE) Tolep denklemi, bir bagiml: degiskeni etkileyen tm bagmsiz degiskenler- den olugabilecegi gibi, en dar yekilde de yazilabilmektedir. Buna gére, bir talep denklemi en kisa ve basitgekilde asagidaki gibi tazumlanmaktads, Qo, = A- BR, ‘Telep denklemindeki A sabiti, malin talebini etkileyen ancak, denklemde yer almayan diger degiskenlerin etkisinin toplandi sayryt ifade etmektedir. Telep egrisinin de baslengig noktasins olusturmaktadit, Denklemdeki B katsayis,fiyattaki degismenin, malin talebi dzerindeki etki- sini (talepteli degipmenin baytioyina) ifade etmektedir. B katsayisinin Satnde- ‘ei igaret de, bagamnsuz degighen (Fiyat) ile bagiml dedigken (talep miktan) etastn- ‘dak ilikinin yontind belirimeitedir. Omegin, malim talebi ile mal fiyatt erasun- dda “eksiAers/negatif” yond ve B bayrtlddytinde bir iligki bulunmaktadi. B deGeti ayn zamanda, egim karsayisine da gostermektedir. Egim, bagimh degiskendeki degismenin bagumnstz defigkendeki degigmeye oram seklinde hesaplanmektadir ‘Tablo 7'de, talep denkleminde yer alan efim kateay:si vrilmisti. ‘Tablo 7: Telep Denlorrinde Yer Alan Efi Katsays: tim = ae “(= Radaper—Adeken Taleb, fyata abe oft Talep denkleminin nasil yorumlanmas: gerektigini daha iyi anlamak igin, benzin mana ait bir talep denklemi verilmistir. Benzinin talep denklemi, Qp, = 100 — 2Fx olarak ifade edilmistir. Tablo 8'de, benzine ait talep denk- feminin analizi yapilmustir. Buna gdre, malin piyasa fiyati ‘sifi” oldugunda 100 lite talep editmektedir. O halde, denklerin sabiti 100°dor. Malin fiyaty # TL. ‘oldugunda (fiyat 1 birim degistiginde) matin talebi 98 litreye (miiktar 2 bisim deGismigtc) digmists. Fiyat 2 TL'ye yokseldiginde, benzin talep miktany, fi- yatiaki degismenin 2 kat kadar etkilenmig ve 96 litreye dugmostor, Benzer ge- kilde mahn fiyati 2 TL'den 4 TL'ye giktyganda (2 TL'lik degigme), benzin talebi de 96.litreden 92 litreye (4 litrelik degisme) inmistir. Kisaca ifade etmek gere- kise, benzin fiyatindaki her degisim, benzinin tlep miktarit 2 kati kadar etki- lemektedir. Benzinin fiyau ile benzinin talebi arasinda “eksi" youll ve 2 buytk- ‘tugiinde bir iligki vardir. Ozetle, benzinin fiyatina gore egimi -2'dir, Toblo 8: Tolop Dendoinin Anal 3.1.5. Talop Soditi vo Talop Eprisi Man fiyatiylatalep miktan arasindakiiiskiyi glsteren tabloya, talep gedit! denilmektedir ve Tablo 9'da gbsteilmigtx. Diger bir ifadeyle talep gedit, degi- sik fiyat dizeyletinde kiginin ne kadar mal talep ettigini gbstermektedir. Tablo 9: Talop Seda Pxe0TL Pett Perm | Peat ® Talep effrist, bir maha fiyat ile o mala talep miktan arasindaki ters yall iligkiyi yansttan bir egridir. Talep eis, talep sedilandeki degerlere gore gizil- -mektedit. Bir talep eGrisi gizilirken, dikey cksende meh fiyatt (Px) ve yatay“ Genet Ekonomi ‘eksende malin miktanna (Qx) yer verilmektedir Talep egrisi boyunce, talep “kenununun gegerli oldgu varsayilmaktadir, Bundan dolayi da, talep efrisi ne- -gatif eBimlidir. Grafik 16'da, bir mala ait piyasa talep egrisi verilmigtir. Her- ‘hangi bie mala yonetik bireyset talep efrisi ile piyaso talep e@risi aymn dzellikle- re sahiptir ve sym deiskenler tarafindan etkilenmektedir. Bir talep egrisi icin, -asagidaki hususlar sOylenebilmektedir + Talep kannnunun gegeri oldugu mal temsil etmektedir, Telep edrisi dzerindcki noktalara karplik gelen fiyatlar, toketicinin her bi- rim mala kargitk vermeye razi oldugu maksimum fiyatian gostermektedir. Talep egrisi dzerindeki ttm noktalerda, hareama minimizasyonu ve fayéa ‘maksimizesyonu saglanm gti. Talep egrisi Qzerindeki tm noktaar,tdketicnin dengeye geldigi noktalardi, Talep efrisi tzerindeki tim noktalarda egim aymidsr. ‘Tolep eBrsi, marjinal faydays temsil etmektedir. Tolep edrisinin negatif egimli olmasinin nedeni, azalan marjinal Fayda ke~ snunudur ‘Talep e@tisi, fiyatstketim egrisinden elde edilmektedi Re ° a a, Gta 16: Piyase Top Eri ‘alopefrs lop denkierine gre salah. Satin vo bajimsiz dedikenin na oldujune ‘dh olarak alos dcklem, aur ve tars cok Uzere Mi gekide yaziabimeodk Bana gfe erkiom, mar cheindon yezimigee (bap: dopghen Qs) dale danke. OUzlalep ‘enkiamine gor Gaim tolap agrann ge ekseninde , yalay eksoninde P yurali. De {er tarattn Genki ya isinsenyazsimigs (Daim deghon Pe), ts al Conkle, ‘ets talep donkdrine gle lem nlp optisin day akverine , ytay eksorna ya lmahde, ifsatia genel Kabul ger kulanim, deste sprindan daz talop: ef acisncan lor tent, Guna bagi cavakc 2 Walp derkseniin fim "Eben: tars tlep ain eis, "1B" gende fulanmanae 3, Bolum: Talap ve Acz nai Bir talep fri gitirken;talep kanunun geser oldugu, mata Glen smal olmech, g6sterig ve tp etisinin olmadi® vartayimaktadi. 3.1.6. Biroysol Talop vo Piyasa Talebi Bir mal, sadece tek bir tketici terafindan tketilmemekiedir. Benzin istas- yyonuna benzin almak igin bircok kisi gitmektedir. Piyasadaki tek bir tketicii alternatif fyatiardan satin simak istedikleri mal miktarlarma, direysel talep denilmektedir. Bu kiginin talebi, bireysel talep efrisiyle gOsterilmektedi, Buna agtre Ali ve Ayse’nin talepleri, kendilerine ait bireyseltalepler ifade etmektedir. Bir piyasada, botdn tOketicilerin her bitin tek tek taleplerinden olugan talebe,, iyasa talebi denilmekte ve piyase talep edisiyle gbsterilmektedir, Ali ve AY- se'nin bireyseltalep egrileri ve piyasatalep egrisi, Grafik 17'de gosterilmigti. je ‘Grail 17: Beysel Teen Epron ve PyasaTalep Epis Grafik 17'den de géraldage dzere, fiyati 5 TL olan benzinden Ali, 10 litre ve Ayge ise, 8 litre talep etmektedir. Benzinin litre fiyat: 1 TL'ye indiginde, hem Ali’nin hem de Ayge"nin bireysel benzin talepleri artmaktadw. Fiyati 1 TL. ‘olan benzinden Ali, 12 litre ve Ayse ise, 13 litre talep etmektedir, Benin piya- sasinin talep kismmnin Ali ve Ayge olustugu varsayildiginda, fiyatt 5 TL'den piyasada 18 litre benzin, fiyat: 1 TL'den piyasada 25 litre benzin talep edilmek- (edir. Buna gore piyasa talep e@risi, bireysel talep effilerinin yafay toplamiyla elde edilmekiedir. Yatay toplamda, aynt fiyata karpihk gelen miktarlar toplan- smaktadir (Ozkazang, 2003; 44). Bir toketicinin buvin mallara gore tek tek talep e@risi olduigu gibi: bir mala yonelik tim taketicilerin ayn ayrt talep egrileri bu- Iunmaktadir, Ekonomideki bitdn mallanin, hem bireysel hem de piyasa talep sisi vor.amu eallarn piyasa talep eis, biceysel talep e@riernin AEF toplamyla elde edlmetteir. una gore, sym miktarsadhk izmeti veil Kank Kimseler bedava talep ederken, gril olan Biceyer Kot paylacit odovere talep etmedtecirer. i Baska dese mitt 20 hen yal toplanmaktadr 3.1.7. Talep Editen Miktarin Dodigmmesi vo Talebin Degigmesi Bir malin talebini etkileyen faktOrierin degigmesinin, o malin talebi izerin- ddeki etkisi aym dogidir. Talep fonksiyomundaki bagumstz degisken/erin degis- ‘esi, talebi aynt mekanizma seryevesinde etkilememektedir, Bu kon antatlt- en bir malin talep fonksiyomundaki deBiskenter, fiyat ve fiyatin disindaki diker degiskenter olarak ikiye aynimaktedir, Buna gire, bir malin fiyatindaki dedis- melerin veya diger degiskenlerdeki degigmelerin etkisi ayn aye incelenmakte- dir. Ayrica, herhangi bir degiskenin talep Gzetindeki etkisi analiz edilirken ceteris paribus varsayiminin geverli oldugu kabul edilmektedir. riyat _ DigerDetikenler (0D) Oy = (Ae FE Po, T.T.S..ME,PE) ‘A. Talop Editen Miktarin Dojigmesi Diger degiskenler sabitken, bir melin fiyatindaki deismeler sonucu 0 ma- lim talep edilen miktan degismektedir. Bir baska ifadeyle, talep tzerinde miktar degismektedir. Bu durumda, eym talep eBrisi Azerinde bir noktedan difer nok- taya gesilmekiedit. [kame mal fiat, tamamleyses malin fiyat, tercibler, ki geliri, tbketici sayist ve beklentiler sabitken; bit malin fiyat: artuginda veye azaldiginda o maln talep edilen miktan degismektedir, Diger degiskenler sabit- ken benzinin fiyaumin degigmesi, benzinin talep miktannt etkilemektedir. Grafik 18°de, talep edilen miktanin degisimi gésterilmistr. (AP iken, DD) Diger degighenler sabitken bir malin fiyatt azaldifinda, o malin talep edilen rmiktan artmaktade. Fiyat azahginn etksi, Grafik 18-a'éa gBsterlmisti. Buna g0re, rmahn fiyatinn azshsiyla Kisinin o maldan talep miktant artmakea ve talep efrisi ‘izcrinde A noktasndan B noktasina gecilmektedit. Px |» Qa, 1 ve A+B) Diger degigkelerssbitken bir man fiyattartaginda, o mals talep edilen mike tan azalmaktadir, Fiyat arginin etksi, Grafik 18-b'de gisterlmisti. Bune gore, malin fiyatinin amsiyla kiginin o maldan talep miktani azalmakta ve talep efrisi Azerinde A noktasndan B noktasina gecilmektedir. Px. ™ Qa, | ve AB) 2 a0, %& ‘Tel miderarni anmasiTalepmitadannn azalmas Grafik 18; Toop Eon Miue Dadi: ratn talep eden milton deQistfinde, talep efrsin efi) ve {Onumu deBismerektedi. Sadece, eft Uzerine bir hareket s8z konu+ sudur. 8. Talobin Degigmest Bir malin fai sabitken, o molin telebini etkileyen diger deBiskenterden en az biti degistiginde, talebin degigmesi dururm gereeklesmektedir. Talebin de- fismesi sz konusu oldugunda, yeni bir talep e@risine gegitmektedir. Yeni talep c@tisi, eskisine gore ya sada ya da solda olabilmektedit. Grafik 19°da,talebin degismesi durumu gésterikmisir. Benzinin fiyai sabitken LPG’ nin fiyats degis- tiginde, otomobilfiyatlan: depistiinde,kisilerin gelirlri deBigtiginde talep efri- si etkilenmektedir. (Py iken, ADD) Fiyatin disindaki diger deBiskenler, o maim talebini olumlu etkileyecek se- kilde degigmigse, telep egrisi bir burun gekilde sage kayar, Grafik 19-2°ds, tale- bin saga kaymasi gisterilmistr. Bu duruinda, talep e@tisi paralel gekilde orijin- den wzaklagmaktadir. (R; »» ADD ve A+B veya Dy > D2) Differ taraftan fiyatn digindaki diger degiskenler, o maki talebini olamsuz ‘etkileyecek gekilde degismigse, talep eBrisi bir bitin gekilde sola kayar. Grafik 19-b'de talebin sola kaymast gosterlmistir. Bu Gurumds, talep eBrisi paralel sekilde orjine yaklagmaktacir. (Fy ADD ve A~*B veya D; > D2) ‘Talebin sage veya sola kaymast, talep denklemindeki “A sabitinin” etki- lenmesi veys degismesiyle mmktn olmaktadc. Bir male ait talep e&risini, saga ve sola kaychran gok sayida faktorler bulunmektadir. Soz konusu faktSrler, Tab- lo 10'da verilmisti. Buna gore, her bir faklérdeki degigmenin yondne baglt olarak er, ya saa ya da sola kaymaktadu.» Gunet Ekonomi ‘abl 10: TeebinKeymasinaYol Acar Fatéver Tela Maden Olen | so aa Kaya | Tascam int -Matnormal mage glen ots, Matnarnal malse gens azalnas, al nok lise g2hn azar Ma sik ali gai ra, eine main fyatinn armas Ike ral yarn mes, + Tamalayt nal fyatin res, + Tamarlaye ma Byatinn seme, + Torch igh mal atine detect, Torchleinigt ma abn ddisnes. Tika! sapsical tar, - Tkete sayin zal, + Beleriand dy dof, Bedlnierde olneuz cepts, ‘elon sage kaymasi Graf 19, Taebin Dedipmest Talep miktannin degismesi ve talebin depismesi Konusuna, konut érmegi de ssik tutmaktadi. Konut fiyatlarmn digmesi, Konut istegini artmakiadit. Diger tarafian, o sehre digandan go¢ olmasiyla da konuta istek artmaktadir. Fiyatn > Quy t Px = X malinin fiyatt, Qg =X malin arz mika 3.2.3. Arc Fonksiyonu Bir malin arz edilen miktanm belirleyen faktbrlerin neler oldagunu giste- ren fonksiyonel ifedeye, arz fonksivonu denilmektedir. Malin arz edilen miktan, bbagiml degisken; arz miktarini belirleyen unsurla ise, bagimstz degiskenlerdit Bir mahn arz fonksiyonn asaidaki gokilde yaasimaktadn Parantesin igerisin- oki degiskenter belirienitken, degigkenin Sigtledilir olmast ve genel kabul agérmesi gartir, Konu, bir Omek yardimyls anlatilmiy ve mal olarak bugdey secilmistr, Os, = 1 &,,Pypo.te Qi, Azedten igor Pe inf Pe Ge malo Po ier tal fiat 3.88im: Talep vo Arz Anal n Bir degiskenin diger degisken dzerindeki etkisi incelenirken, diger degis- Kenlerin sabitrutulmast gerekmektedir. Burada da, ilgili degiskenterin dxgindaki egigkenlerin sabit turuldngs varsayilmshr. Arz fonksiyonundski bagumsiz deBiskenler ile arz edilen miktar arasindaki fonksiyoneliligkisinden elde edilen somuslare gure: * X mahinin fiyati ile © melin arz edilen miktan arasinda dogma yonls bir iliski bulunmaktadir. Px |» Quy LveyaPa tm» Qt ‘Yukaridaki tanumlama, arz kanununu ifade etmektedir. Bugday fiystlac yikseldiginde, (azald\ginda) bugdayin arz edilen miktan artmaktadur (azalmak- ladir), Cifgiler detin fiyatlannndan bohsederken, “Bu sene bugday para eu.” seklinde ifadeler kullanmektadir. Bu ifade, bugday fiyatlarmin yOksek oldu anlamine gelmektedir. O yizden, fan yiksek bulan gitgiter daha fazia bugday cekmekte ve budayin arz miktan da artmaktadi. * X malian girdi fiyatlan / maliyetler (input prices, ?) ile o malin arz mike (ans arasinda ters yn iligki bulunmaktada, Pid om Qsy T veya Pit o> Qsy + Bir malin ne kadar Oretilecegini, o mali girdi fiyalars(maliyetler) da belit- lemektecir. Buna gore, bugdayin Oretim maliyetleri azaldiginda (yakseldiginde) bbugday arzt artmaktadit (azalmaktadir) Bir mahn maliyetleri, 0 mal Gretiin- de kullanilan tom hammaddeler, igilik ve finansmen giderlert gibi hususlardan ‘olusmakiadir. Omek itibariyle bugday tretmenin maliyetteris mazot, gibre,ilag, kim ve hasat gibi unsurlardir. Maliyetlerdeki artis, malin satis fiyatt ayn iken ‘athiligu azalttizindon dreticiler © malt daha az arz ctmektedir, * X malininzakibi olen mali (dijer mal) fiyati (other goods price, Po) ile 0 rmahn are miktert arasinda ters yOold iliski bulunmaktadi, Poly» Que t ¥eyaPot Qe, Bir malin ne kadar dretilecegini, o malin ikAmesinin fiyati da belirlemekte- dir, Buna gare bugdayin ikémesi arpa oldugundan dotayt, arpa fiyatlan azaldi- Sanda {yikseldiginde) bugday ara artmaktadir (azalmaktadir). Bugdayin fiyats ve diger degiskenler sabitken arpa fiyatlan yikscliisse (arpa para etmisse), bu: sene bugday eken giftiler yeni sezonda atpa tiretmek isteyeceklerdir. Bu neden- Je, bugdayin are miktarinda azalma olacaktra Gene Ekonom * X malin Gretiminde kullamtan teknolajk gelisme (technology, Te) ile ‘© malin arz-miktart arasinda dogew yénli iligki bulunmaktadie Tee J» oy LveyaTeC To» Qs t Bir malin arz edilen miktan, 0 malin Gretiminde kullanilan teknoloji tara- findan da belirlenmektedir. Buna gore, malin Uretim teknolojisi gerilediginde {ilerlediginde) bugdayin arzt azalmaktadsr (artmaktads). Tarimda makinelesme, {uretimde verimi artirmakta ve bugdayin arz miktanini olumlu etkilemektedir. Teknolojik geligme, ekonominin tim sektrlerinde dretime poz sekikle yan- ssmaktadtr. Buna Karyn, teknolojinin geriledigi ve yenitenmedigi durumiards ‘retim olumsuz etkilenmektedir, * X matina konan vergi ile o malinarz. miktart arasinda fers ySnlt iigki bu Junmaktadir. Vergi | »» Quy T veya Versi > Qoy 4 Bir mala konan vergi, 0 malin arz edilen miktarint etkilemektedir, Vergi, devlet tarafindan alinan zorunlu Sdemeleri ifade etmektedir. Vergiler ayni 7a- manda maliyetin bir pargasint olusturmaktadir. Bir mala konan vergi arttiginda (azaldiginda), malin arz miktari azalmaktadir(artmaktadie), Burada, mala konan verginin tirctici tarafwidan Odendigi, kismen veya tamamen verginin tiketiciye yansitilmadigt varsaytlmaktadur. BuBdaydan alinan vergiler aruildiginda, malin fiyatisabitken, bugday Gretimi azalmaktadr * X malina yonelik stbvansiyowtesvik veya diger uetim destokleri (ubsidy, Sib) ile o malin arz miktar aresinda dogru von iligki bulunmaktadhr Sab. 19% Quy J veya Sub. To» Qyy T Bir mala devlet tarafindan verilen irctim destegi, o malin arz miktanin be- lirlemektedit. Bune gare, destek mikian artuginds (azaldiginda) 0 malin arz rmiktan artmaktadir (azslmaktadit). Devietin ueticilere yénelik verdigi destek- Jer arasinda gunler sayilmaktadir; Uevz hammadde, uevz enerji temini, dag {aiali kredi deste, sigorta primierinden kismen veya tamamen muafiyet, bedel- siz aazitemini vb... Bugdaytretcilerine verilontohum desegi mazet deste, gibre destegi, uesmiste bir sUre uygulanan dogrudan destekler, devletin Grin ‘alum garantsi gibi uygulamialar bugday iretimini olumlu etkilemektedir. * X malin tetenlerin sayist ile o malin arz miktar arasinda dogcu yénls iligki bulunmaktadw, US. 10» Qag Eve US. to» Oe t 9 kim: Toop ve Are Anat * Bir mali Gretenlerin sayisi da, © malin are miktatim belinlemektedir. Buna re, Giretici sayist arttiginda (azaldiginds) 0 malm ore miktary artmaktadir (ozaimaktadir). Bir ofkede bugday Uretenlerin sayisi artikea veya ekime yeni acilan topraklarin bir kismina bufday ekildikge, Glkedeki bufday arz1 artmakta- dir. Benzer gekilde bir ekonomide ingaat firmast sayisy artukga, konut Uretimi animaktadir 3.24, Arz Denklomi ‘Arz denkiemi, arz fonksiyonunun matematikse! olarak ifade edilmesidir. Arz denkleminde, fonksiyonel iliskinin biiyakligi algilebilmektedir. Aynca, olasi de- Bigmelerin are tizerindeki mubtemel yansimalan da hesaplanabilmektedir. Yukanda fonksiyonel olarak tanimlanmis olan malin arz denklemi su sekldedi. Qs, = (CH Ha —HaPh —HaPo + HeTec ~ HVergl + HySub + H,0.5.) ‘Arz denklemi, bir bagimht degiskeni etkileyen tm bagimsiz degiskenlerden oluyabileveBiuibi, en dar gekilde de yazilebilmektedic, Buna gore, bir arz denk- Jemi en kisa ve basit seklde asagadaki gib tamimlanmaktadir Qs, = C+ HP ‘Atz denklemindeki C sabiti; malin rani etkileyen ancak, denklemde yer almayan diger degiskenlerin etkisinin toplandigi saytyt fade etmektedi, Are cfrisinin de baglangig noktasin: olusturmaktadr. Denklemdeki H katsayss, fiyataki degismenin, malin arzi tzerindeki etki- sini (aradaki degismenin buyakiigin) ifade etmektedit. H katsaytsinin dntin- deki isaret de, bagimstz degisken (fiyat) le bagiml deBisken (arz miktart) sindakiiliskinin yonting belicimektedir, Crnegin, malm arza ile malm fiyat are- sinda “dogru’poziif” yonlo ve H bayuklaginde bir iligki bulunmaktadir. degeri aymi zamanda, egim katsayesnn da géstermektedir. Ekim, bagml degs- kendeki deBigmenin bagimstz degiskendeki deZigmeye oramt geklinde hesap- lanmaktadit, Tablo 11de, arz denkieminde yer alan egim katsayist verilmistr ‘Tablo 11: Az Deskleminde Ye Alan Ejim Katoayist egim = safeties (4.22. deger— 1. deter) Arn Fate gi ata Are denkleminin nasil yorumfanmast gerektigini daha iyi anlamak igin, bugday malina ait bir arz denklemi verilmistir. Bugdaym arz denklemi, yy = 50+ 3, olarak ifede edilmiglic. Tablo 12%de, busdaya ait arz denkle-ore Ekonomi ‘minin analizi yapiimistir, Buna g6re, malin piyasa fiyatt“sifir” olsa bile $0 ton arz edilmektedir. O halde, denklemin sabiti 50'dir, Mebin fivat 1 TT. oldugunda ‘fiyat 1 bisim degistiginde), malin arzi 53 tona (miktar 3 birim degigmnigtic) yOk- selmigtc, Fiyat 2 TL'ye yukseldiginde, bugday are mikien fiyattaki degismenin 3 katt kadar etkilenmnip ve S6 tona gakmusti, Benzer gekilde malin fiyatt 2 ‘TL'den 4 TL'ye gikuginda (2 TL'lik degigme), bugday arzi da 56 tondan 62 tona (6 tonluk degigme) arumisir, Kissca ifade etmek gerekirse, bufday fiyatin- ddaki her degisim, bugdayin arz miktarim 3 katt kadar etkilemektedir. Bugdayin fiat ile bugdayin arat arasinda, “dogra” yonll ve 3 baydkiagtinde bir iligki vardir. Bugdayin, fiyatina gore ogimi 3' tir, abl 12: Ar Denon Ana Pee | Weaiars Peon a |. [- : Pat = [3|4 3 Peat we [3s |o 3 PeeaTL a [e|2 3 ‘3.25, Are Sodili vo Arz Efrat Malin fiyatiyla arz miktart arasindaki iligkiyi gosteren tabloye, arz sedila denilmektedir ve Teblo 13'te gosterilmigtir, Diger bir ifadeyle arz seduld, degigik fiyat dbzeylerinde firmanun ne kadar mal arz ettigini goster- mektedir, Tablo 13, rz Ses PxeoTe 0 Bett s Pee2TL Peat @ Arz egrisi, bir malin fiyat ile o malm arz miktan arasmdaki dogma yoniit iyi yansitan bir egridir. Arz ogrisi, arz gedUltindeki degerlere gore gizilek- ted. Bir arz egrisi izilrken, dikey eksende malin fiyat (P,) ve yatay eksende 5. Biden: Talep ve Are Ana n malin miktanna ( Q,,) yer verilmektedir* Arz eBrisi boyunca, ar2 kanununun goyerli oldugo varsayilmaktadsr. Rundan dalayt da, nrz ebrisi potif egimlidir. Grafik 21"de, bit mala ait piyase arc erisi veritmigtir. Herhangi bir mala yéne- Lik bireyselarz eBrsi ile piyasa arz egrisi aymt Ozeliklere sahiptir ve ayn degig- kenler tarafindaa etkilenmektedir. Bir arz efrsi iin, agagidaki hususlar sByle- nebilmektedir. - Arzkanununun gepesli oldugu mah temsiletmektedir. + Ata efrisi Gzerindeki noktalare kargiik gelen fiyatlar, Ureticinin hee bisim ‘mala kargilik satmaya razs oldugu minimum fiyatian gtstermektedir. + Are cprisi tzerindeki noktalar, treticinin dengeye geldigi noktalardhr. - Arz efrisi Qzerindeki tm noktalarda egim aynidir. + Arzeegrisi, marjinal maliyeti tems etmeltedir. ~ Arzefrisinin baglangioy, fiyaten degisken maliyetiere est oldugu noktadur. gir esi gn here Seoear cra ogra Be eta et ips Pas et at potas Ar pear pp f bag olarak, dz are derkeriin ool sieted.n Gane! Ekonom! tadir. Buna gore C degeri pozitf, “sifir” ve negati degerler alabilmektedir. Tab- Ho 14%, farkh arz denklemileri verilmistir. Ste konusu degerlere gére ise, farklt arz efrilri cizilmektedit. C sabitine gore arz efrisinin olasi gizimleri, Grafik 22'de gisterimigtr. ‘Tablo14: Fert Ar Denker ‘ArzDenkleri | “C* Sait As Gog = 50 + 38, $0 | Yotayctendentepamakade — | Sy = 3 | Oninden beside & Q, = -504 3% 50 | Dapeyeheonien bapomattntr | 5 (Grafh 22: Fark Are Epler 13.2.6, Birnysol Arz va Piyasa Ara. Bir mal, sadece tek bir Uretici tarafindan dretilmemektedir. Tarlasina bug- day eken birok ciftci bulunmaktadir. Piyasadaki tek bir ireticinin alternatif fiyatlardan Sretmek istedikleri mal miktarlarna bireysel arz denilmektedir. Bu giftginin arzi, bireysel arz eBrisiyle gésterilmektedir. Buna gOre A firmasi, bug- day Gretentarimisletmesini; B frmas ise, bugday dreten diger tar igletmesi- ni temsil etmektedie. A firmasi ve B firmasimn arzlan, kendilerine ait bireysel arzlan ifede etmektedir. Bir piyasada, bittin treticilerin her birinin tek tek dre- timlerinden olugan arza, pasa ara denilmeice ve piyasa arzegrisile gosteril- mektedir. A ve B firmasinin bireysel arz effrileri ve piyasa arz ef Grafik 23’te gdscrilmistir. 3. Bier: Talep vo Are Anal ~ Graf 23: Beysel Az hier ve Pyasa rz Er ‘Sekil'den de goralduga tzere,fiyat 4 TL olan bugdaydan A firmast 20 ton ve B firmasi 15 ton arz etmektedir. Bufdaysn fiyat 5 TL’ye yakseldiginde, hem A firmasi bem de B firmasinn bireysel buféay arelan artmaktadw. Fiyat: 5 TL olan bbugdaydan A firmast 30 ton ve B firmast 25 ton arz etmektedir. Bugday piyasasinin arz kasminin A ve B firmasindn olustugu varsayildiginda, fyat: 4TL'dea piyassda toplam 35 10n bugday, fiyat $ TL'den piyssada toplam $5 von buBday arz edilkuek- ‘edir. Buna gore piyase arz egrisi, bireysel arz efrilerinin yatay toplamnyla elde cedilmektedir. Yatay toplamda, aym fiyata kargitk gelen miktarlertoplenmektadie {Simgek ve Aydin, 2004; 25), Bir Ureticinin bartn mallara gure tek tek arz e@risi ‘oldugu gibi; bir mala yénelik tim treticilerin ayn ayri arz efrileri bulunmaktadir ‘Ekonomideki bitin mallann bem bireysel hem de piyase acz ebsisi verdr. 3.2.7. Ara Edilon Miktarin DoGigmesi ve Aran Dopigmesi Bir malin arzim etkileyen faktrlerin degigmesinin, o maahn arzi Gzerindeki cetkisi aym degildir. Arz fonksiyonundaki bagimsiz degisken/lerin dekismesi, ‘ar, ayn: mekanizma cergevesinde etkilememektedir. Bu konu anlanlirken bit malin arz fonksiyonundaki degiskenler, fiyat ve fiyatin digindaki diger deg kenler olarak ikiye ayrilmektacir, Buna gére, bir malin fiyatindaki degismelerin \eya diger degigkenlerdeki deBigmelerin etkisi ayrt ayrt incelenmektedir. Ayn- a, berhangi bir degiskenin arz Ozerindeki etksi auaiz edilirken ceteris paribus ‘Yarsayimainin gegerl oldugu kabul edilmektedir. ‘A. rz Editon Miktarin Dedigmesi Diger degiskealer sabitken, bir mabn fiystindaki degigmeler sonuew o ma- lun arz edilen miktant degigmeKtedir. Bir baska ifadeyle, arz Gzeriade miktar degigmektedir. Bu durumda, aynt atz efrisi (zerinde bir noktadan diger noktaya» {Genel Ekonomi eecilmektedit. Girdi fiyatlan,diger malin fiyat,teknoloji, vergier, sibvansiyon ve reticisayisisabitken; bir mali fiyat artiginda veya azaldiginda o man are edilen miktary degismektedir. Diger degiskenler sabitken bugdayin fiyatinin ‘degismesi, bugdayin arz miktarim etkilemektedir. Grafik 24'te, arz edilen mik- tarin degisimi gbsterilmistir, (AP; iken, DD) Diger degigkenler sabitken bir malin fiyattartufanda, o malin ary edilen mik- tan da artmaktadir. Fiyot artisinin etksi, Grafik 24-0'da g0sterilmistir. Buna gére, mali fiystinmn arujiyla Oreticinin o maldan arz mikten artmakta ve are eftisi ‘zerinde A noktasindan B noktasina gecilmektedir,(P, t »» Q,, | ve AB) Diger degiskenter sabitken bir mali fiyan azaldiginde, © malin arz editen mik- fan ezalmaktads, Fiyat azaligian etkisi, Grafik 24-b'de gOsterilmistir. Buna gére, rmaln fiystinun azaligiyla treticinin o maldan arz miktars azalmakia ve arz efsisi Azerinde A noktasindan B noktasina gegilmektedir. (P, | »» Q,, | ve A--B) (Graf 2: Az Eien Mita Dopp Bir malin az een miktan debited, are e@rcnin ei ve kone Iu debismemelteci,Sadece, efi urerine bc hareket s6xkonusedur. B. Aran Dojigmesi Bir malin fiyati sabitken, o malin arzimi etkileyen diger degigkenlerden en az biti degistiginge, arzin degismesi durumn gergeklesmektedir. Arzan degisme- si sz konusu oldugunds, yeni bir arz eBrisine gecilmektedir. Yeni arz efrisi, eskisine gire ya sagds ya da solda olabilmektedir. Grafik 25'te, ara efsisinin aymasi durum gosterilmistir, Bugdayin fiyat sabitken; erpanin fiyats degisti- inde, girdi fiyatlan: deBistiginde, vergiler degistiginde, sObvansiyonlar degigti- inde arz eis etkilenmektedir. (Fy iken, ADD) 3. B8tim: Talap ve Are Anais a Fiyatin digindald diger degigkenler, o malin arzini ohunlu etkileyecek se- Kilde degismigse, ara egrisi bir botin gekilde saga kayar. Grafik 25-a'da, arzin saa kaymasi gisterilmistic. Bu durumds, arz efisi paralel gekilde orijinden uzaklagmaktadir. (By »» ADD ve AB veya Sy > $3) Diger taraftan fiyatin digindaki diger degigkenler, o malin arzim olumsuz ctkileyecek sekilde degismisse, arz eri bir botin gekilde sola kayar. Grafik 25-b'de, arzin sola kaymasi gOsterilmigtir, Bu durumda, are efrsi paralel geil de orijine yaklasmaktadur, (Fy »» ADD ve AB veya Sy -> Sz) Arai saga veya sola kaymasi, arz denklemindeki “C sabitinin” etkitenmesi veya degigmesiyle mamktin olmaktadir. Bir mala ait arz efrisini sage ve sola kaydiran gok sayida faktorler bulunmaktadir. $02 konusu fakt0tler, Tablo 15te verilmistr. Buna gure, her bir faktardeki degismenin yéniine bagh olarak ei, ya saga ya da sola kaymaktadr. ‘Table 15: Amin Kaymasina Yol Agen Faktdrler ee Gk yt ana, = Gi yaa ares, “Dior aon azine, Die naln tytn ara, Tlie, “Teleajan tena, “ern zane, * Merle snes, -Sitvansyonepiier ames, = Sibvowyeetopcan zane, [Urtelsapemn enmas, _ Urtid eyenn caine, Gra 25; Aran Dedismesi Bir matn acu eQigtinds, az efi efit oy talokta, buna larg art ein Honur deigmakte. Ec Konur dei nde Ge eb, lebutin linge soe vey sol hareket etme. | I }sane trot 3.2.8. Bolluk Paradoksu (King Kanunu) Bir mahn Gretimini belirleyen birgok faktér bulunmaktedir. Bu faktSrlerin bayak bir kisim, tretici tarafindan Kontrol edilebilmekte ve dolayistyla miktart nispeten kolay bir gekilde artnlip azalulabilmektedit, Gzelikle saneyi indneri- nin miktar, bu arisler genellikle kapalt mekanlarda ve makinelerle dret ‘gin, hammadde ile diger girdiler tedarik edildgi strove artiniabilmekt baska deyisle senayi UrOnlerinin dretiminde, nispeten treticinin iradesi etkili © colmaktadit. Buna kersin tarim drtnlerinde dretim miktsr, kullanilan girder kadar hava kogallarnin durumuna da bagldir. Diger bir ifadeyle tan Granle- finde Oretim miktan, sadece Oreticinin iradesine bagh bulunmamaktacr. Bolluk paradoksu, hava kogullanndaki degismelerin tanm ardnlerinin mik- tanni ve dolayisryla fiyatimt etkilemesi tzerinde dumaktadir, Gregory King tarafindan ortaya aulmistr, Tarlaya hethangi bir tohum eken bir gifts, gerekli tum ig ve iglemieri yapsa da, hasat zamani ne kadar mahsul elde edecegini beit- leyememektedir. Bundan dolay, tarim dtinlerinin ari boyUk gogunlukla hava kkogullarina bah olmaktadir, Hava kogullarinn iyi gitigi yillarda, tahmin edi Jenden daha fazla: hava kosullarimin kBti gitii yillarda ise, tahmin edilenden daha az dria elde edilmektedir (Orhan ve Erdogan, 2010: L14), Unin miktardaki tehmin edilemeyen bu ertis ve azahglar, tarimsal trdnlerin fiyatin: da etkilemestedir. Bune gire Griinin bol oldugu yillarda, fiyatlar 50k ciddi dismektedir. Citgler daha gok Orin satsalar da, fiyat digosunden dolay: aha az gelir elde emektedirler. “Bol anta para etmiyor.” geklindeki ifede, silerin maruz kaldygs duruma aciklamaktadir. Oretimin oz oldugu yillaréa ise fiyatiar asin ylkseldigi igi, giftgiler az (rin satarak daha fazia gelir elde et- mektedirler. Kisaca ézetlemek gerekirse, tanmsal Urlinlerin arzndaki azalma- rin, dirin fiyatlarin’ yikselterck treticinin toplam gelirini arurmasina; buna karpihk aredaki bit origin, dn fiyatlarim dusrerek Ureticinin gelirini azaltma- sina bollut paradoksw denilmektedir. Normal kogullarda, satis miktans ile seis ‘elitleri arasina dogru y8nll bir iliski bulunmaktadir, Ancak bolluk paradok- ‘unde, sais miktan ile sang geirleri arasina ters yonll bir iligki oldugu gértl- smektedie (Dinler, 2001: 95). Bellak paradoksunun yapandi yllarda, bazen rin talaga bra rmattadir. Conk fyatlaroldukga azaidi igh, glen elde edece fel, Uronlerin toplanarak pazara gétralip satimasna degmemeh- ‘ede. Urdnierin Bol oléugu yllardaki ciger uygulamalar. Urbriesn bedava dais veya Grn flan yok edierek arin azakp, fiyatiannylkoelsimesidBir malin arz ve talebinin bir araya gelmesiyle piyasa olugmaktadir, Her ‘mal ve hizmetin bir piyasast bulummaktedsr. Bir malin piyaseswnin olvgtoasi, iigiti malin sats fiyatinm ve miktarnmin belirlenmesi anlamina gelmektedir. Bir ‘malin fiyet: ve miktan, o malin piyasasinda ar2 ve talep tarafindan serbestce belirlenebildigi gibi; malin fiyatinin ve miktannin devlet tarafindan belisleamesi ‘de 382 konusu olabilmektedir. Bu boldmde, piyasa ve piyasa dengesi Gzerinde , | a ‘Grafik 27: WierasiFiyat Ujumu Bir piyasanin dengede elmas: arzulanan bir durumduc. Eger bir piyasada jlalygt varsa, mabn fiyath dismeye baslamakia ve fiyat distikye piyae sadaki dengesizlik giderilmektedir. Eger bir piyasada lalep fazlaligi malin fiyath artmaya baslamakta ve fiyat astuikga piyssadaki deng. giderilmektedir, Fiyat dasdyo, arz fazlaligumr, fiyat ari, talep fazlaliZim yok etmektedir’ $0z konusu sires, Walrasyi! fivat nytma olarak tanumlon- ‘maktadie (Celik, 2012: 48). Fiyat uyumunun fonksiyone! ifadesi, Qx = APs) seklindedir. ‘Marshallgl Miktar Uyumu Grafik 28'de, Murshaligil mikiar uytomu ite piyasa dengesine ulagma me- kanizmas gosterittigtr. Grafikte, piyasa dengesi ve dengenin digindaki nokta- Jara deginilmis, aynica bu nokialann ne anlama geldigi ortaya Konulimustur Grafikten génildag0 Uzere, Q.'ye kargik gelen nokte piyesa dengesidie. Denge noktasinin sagimdaki tuim mikiatlarda, arzliyat fazlas); denge noktasunin solun- daki tim miktarlarda ise, talep fiyat fuzlast 62 Konusudur. Arz fiyatinin talep fiyatindan fazla olmasina arz fivat fazlas, tlep fiyatinin arzfiyatindan fazia olmasina talep fiyat fazlasi denilmektedir. Denge noktasindan saBa dogru gi- dildiege, ar2 fiyati fezlalgs artmaktadhe, Denge noktasindan sola dog gidildik- Ge, talep fiyat fazlalit derinlesmektedir (Komisyon (b), 2015: 59). Tablo 17'de, omek bir piyasa verilerisuginda, piyasa dengesi ve dengesialik durum ni verilmistir. 4. Baki: Piyasa Dangeal ve Hengenin Dagigmes ‘Tabi ¥7: Pasa Gengesi ve Marshall Dengesiaik ‘olep Dental: Fox = 100 40 ] ‘Ar Danko = 50+ 60 toe | Po, | Py | Pym angen ae | on | mon | 0 TLachpaicas wx | som | won | someemntatey | se | on | mn Deoae ul se) en) 20TLilp ans | ae | en | ean S0TLobp tia taes fe \* | | | EodTolp mana Ar rtmon < Talep azaleas (raf 3; Aran Arvnas vo TaleinAzaimas Tablo 18%de, arz ve talep koyullarnda meydana gelen degigmelerin piyasa sdenge fiyat ile denge miktan tzerindeki etkisi dzet bir gokilde verilmigtc. Tablo 18: Piyesa Dengosinin Degismes vo Oles: Sorular __ Arye’ Acai, ap tae Fiat mk ater Az at ep za Fate mer dpa Talo sei rar Fat ior, ite ofr ‘Tap sa or za Fata, dara ‘zeta oy de ve en arch ar rateable arena Akal rion ha Kc Fite wikia ‘elo lepe attan aa ae chna Fret ge, var oar “Az azlen to ay ores ar Fiat ar, iar aba ‘ak 38: Aron Azstnast Tole ries ae LL ‘Arcana az area Frat ar, irae Aran antmast ve talebin azalmasinin ortaya yikardhi. muhtemel durumlar, Grafik 34°te gosterilmigtir. Grafikte gbr0ldtgu tizere: Arzdaki arta talepteki azalmaya eyit olduguoda, denge fiyet dusmekte; denge miktar ise, degismemektedir, Bu degisim, Grafik 34-a'da gbsterilmistic. Araéaki artma (alepteki azalmadan data fazla oldugunda, denge fiyat dis- ‘mekte; denge miktar ise, atmakiadir. Bu degigim, Grafik 34-b'de gosterilmigtir Araceki artma talepteki azalmadan daha az oldugunda, denge fiyat digmek- te; denge miktar ise, azalmaktadir. Bu deBisim, Grafik 34-c'de gosterilmists. aynak: Gir vd, 201058. 45, PIYASAYA MUDAHALE Devlet bazi durumlarda, piyasamin isleyisine midahale edebilmektedir. Midahale, ekonomik nedenlerle olabileeegi gibi sosyal nedenlerle de yapila- bilmektedir. Piyasaya midahale, taketici veya Gretici lehine yénelik uygulama- Jan kopsamaktadir. Yaptlan mddahaloler, mali fiyatiu ve/veya miktari etki lemek geklinde gerceklegmektedit. Devletin piyasaya mtidahale yollan, dogru- dan olabilecegi gibi dotayl: da olabilmektedir. Sekil 7'de, piyasaya midahaleGeral Ekonomi sekilleri zet olarak verilmigtr. Asagida, en cok bagvunilan piyasaya midahale -ekillerinden bazilan anlatilmstit Dotan Dat ola Vers * abrge 1:2 yasya Miah Sta Sea apn 45.1, Taban Fiyat Tanum: Deviet, baza durumlarda mal ve hizmetlerin satis fiyauma alt simir etirebilmektedir. Buna gore, bir malin sailacak en digi fiyatinn belirienmiesi vuygulamasina faban fivar denilmektedir. Asgari Ocret uygulamasi da faktOr pi- vyasasinda, emegin fiyati olan dcretin belirlenmesine yOnelik cogrudan midahs ledir. Bu agidan asgari dcret, taban fiyet uygulamasina benzemekiedir. Taban fiyat, tam trinlerine yénelik olarek da uygulanmaktadn Amog: Taban fiyat vygulamasinda deviet, piyasanin arz tarafim (sateiyt) korumayt amaglamaktadir. Ozellikle,tarim drdnlerinde gifgileri ve emek piye sasinaiggileri Korurnak temel amaglardan biridir. Devlet, hazs GrOnlerin dreti ni yayginlagtirmak istediginde de, taban fiyat uygulamasi yapilmaktadir. Taban fiyat uygulamastyla, mal ve fekt6rs arz edenin gelirinin belli bir dizeyin altina disiitlmesi engellenmektedit Uygulama: Devlet miidahalesi dncesinde malin fiyat, Pe denge noktasinda ‘gerycklesmigtir. Taban fiyst uygulamasinda belirlenen fiyatin (hedef kitleyi desiekleyecek fiyat) denge fiyatinmn dsttinde olmast gerekmektedit. Buna gre evict tarafindan belirlenen, malin sablacak en dustk fiyat piyase denge fiya nm disttnde yer almaktadir, Bu duramda, iki fiyat olusmektadhr. Birinci fiyat, ‘malin aheist ve saticistterafindan belirlenen pivasa fipaticir. Ukinei fiat ise, deviet tarafindan belitlenen resmi fivatiir, Sz konusu iki fiyattan resmi fiyat 4. Bolom: Piyaea Denges! ve Dongonin Datigmesi Pa gererti olmakta ve piyaseda igtemler resmi fiyat dzerinden yapilmaktadtr. Tabare fiyat uygulamasi, Grafik 35°te gisterilmis (Grafik 35: TabanFyatPolkast Somme: Taban fiyat uygulemasiyla, mal piyasasinda bir ure fazlass gergekleg- ‘mektedit, Madahale olmaksizin bir mal piyasasinda arz fazlas) oldugunda, fiyat uyumu gereevesince malin fiyali dtgmekte ve denge noktasina gelinmekctedit ‘Ancak, burada belrlenen taban fiyatinaltinda islem yapulamadigindan piyasadaki ddengesilik (ar fazlasi) kalies olmaktadit. Bir baska deyisle Grin giftginin elinde kalmaktadrr. Devletin midehalesiyle olusan bu olumsuclugu, devlet yine dstien- rmekte ve olast zaran telafietmektedir. Bu baglamda devlet,cifginin elinde Kalan (rin fazlasin: kendisi almaktodsr. Bu gekilée gftgi korunmug olmakla beraber, Ulajabilecek tm riskleri devlet dstlenmektedir (Simszk ve Aydin, 2004: 39). Bu viskler sunlordir; Orin fezlasinin depolanmast, muhefazast ve korunmast, diger yillarda da olusacak drdn fazlelanyla bu mallarin devletin elinde kalma ihtimali, ‘bu trtnterin piyasads eritilmesi igin dlglk fiyattan piyaseya satlmasi. $Oz konu- su risklerin bazisindan kapinmak igin ve sosyal deviet anlaysginin iglemesi ign devlet, arn fazlasim alka bedava dagitma yolunu tersih edebilmektedir. ‘Yukarida ifade edildigi dzere asgari Ueret, emek piyasasinda taban dereti ifade etmektedit. Buna gite, bir isginin galismast gereken en dligtk dcret ssgari dizeyde olmalir. Bu uygulema sonucunda, emek arz fazlast (igsizlik) cortaya gikmaktadir, Devlet, oligan bu igsizligin birey ve topluma maliyetini vine Ostlenmektedir, Bu baglamda, igsizierin bir kismimt karnuda galistirmak ‘zere ige-almakta veya igsizlik sigortasindan ddeme yaparak igsizlerin gelir ka- yiplannan Snuine geemektedir (Boyes ve Melvin, 2013: 67). Deve tarafindan bellenen tan fy, pyase denge fy lena ‘lus, piyass fiytindan islem yapiimak zorunda Kalimabtadir, Bu ‘durum are ve talep mitarartbirbline et olmak, ayes aban ‘iyat uyeuiamasi da basarialasenociarmaktadr.oe Genel Exonom’ 4.5.2. Tavan Fiyat Tamm: Devlel, bsz1 durumlarda mal ve hizmetlerin satg fiyatina Ost some agctirebilmektedir. Buna gore, bir melin satlecak en yiksek fiyatmin belitlen- ‘esi vygulamasins ravan fiyat denilmektedie. Kira kontrolleri de konut piyasa- sinda, konutun fiyat olan kiranin belirlenmesine yoneltk dogrodan midehale- dir, Bu agidan kira kontroller, tavan fiyat uygulamasma benzemektedir. Taban fiyat ayniea, gelirler poitikasi gergevesinde degerlendirilmesi gereken konular- dan biriir, Amac: Tavan fiyat uygulamasinda devlet,piyasanin talep tarafint (ahr) korumay: amaglamaktadir. Ozellikle, olaganUstd dénemlerde tiketiileri koro- mak teme! amaglardan biridir. Deviet baa drinlerin taketimini yayginlayturmak istediginde de, tavan fiyat uygulamast yapilmaktadir. Tavan fiyat uygulamasiy- fa, taketicilerin refih ddzeylerinin belli bir dizeyin alta digmesi engellenmek- tedir. Uygulama: Deviet mOdahalesi Sncesinde malin fiystt, P, denge nokts- sinda gergeklesmigtir. Tavan fiyat uygulamasinda belirlonen fiyatin (hedef kitleyi destekleyecek fiyat) denige fiyatinin altinda olmasi gerekmekiedir. Buna gore devlet tarafindan belitlenen mali satlacak en yUksek fiyat, pi- yasa denge fiyaticin altinda yer almaktadir, Bu durumds, lg fiyat olugmak- tadit, Birinci fiyat, malin aliisi ve saticisi tarafindan belitlenen piyasa fiyae ‘adie, Ukimei fiyat, deviet tarafindan belirlenen resmi fiyattr. Ughined fiyat ise, olugan talep fazlasmin yo! agtigi karaborsa fiyatidir. Karaborsa fiyatt, ‘malin piyasa fiyatinn da Gsttnde olusmustur. Bu durumda eer, devlet dene- tim mekanizmalanyla bu uygulamays gegerli kilarsa resmi fiyat; eer dene- tim yeterli olmazsa, karaborsa fiyat: gegerli olmaktadit. Tavan fiyat uygula- ‘mast, Grafik 36°de gost Grafik 36: Tavan Fyat Potts 4, 86am: Fiyasa Dong ve Dengonin Desires! * Sonue: Tavan fiyat uygulamasiyla, mal piyasasinda bir talep fazlat gergekles- mektedir, MUdahale olmaksizin bir mal piyasasinds talep fazlasi olduunda, fiyat tuyumu gervevesince malin fiyan ytkselmekte ve denge noktasina gelinmektedir. ‘Anak, Durada belilenen tavan fiyaun Gstinde item yaprlamadigindan piyasadaki sdengesizik (alep fazlasi)kalict olmaktadir Bir bagka deyisl, bazi cOketciler mal ‘bulamamaktadr. Devletin taketiciyi korumaya yimelik tavan fiyet uygulamas, fathga neden olmaktadir, Malin arz miktannin az, telep miktannun fazla oldug kthk duramunda “since gelen ali anlayist yerlegmektedir. Ancek, nce gelen alse da, itediti kadar slamamaktadir. Dagik fiyattn mimkiln oldugunda gok sayida tketicinin yararlanmast igin devle, “karne uygulamasim” devreye koymaktadir Béylece, hex bireyin alumunt sunlandumaktadic(Tirkay, 2000: 77). ‘Tavan fiyal vygulamasinm bir baska olursuzlugu, mal piyasasinda karaborsa- sun olugmasidir. Toplumda bu mali her ne pahasina olursa olsun almak isteyen ve imkini olan kitleler, kame ile alinan miktarla yetinmeyerek, el altindan yOksek fiyatlardan satin almaya razi olmaktaditar, Bu durumda fiya, piyasa fiyatinn da, Astinde gergeklegmektedir. Karaborsanm geverli olduu piyasalarda, satelar kara- borse fiyatindan gelen kiplere mal satmakta; buna karin, devletin belirledigi tavan fiyatian almak igin gelenlere malt satmamaktodi. Tavan fiyatnn etki igleyebiime= si vekaraborsaya yol aciImames iin, devitin piyasayt denetiemesi gerekmektedir. ‘Yukarida ifade edildigi dizere kira kontrolleri, konut piyasasinda tavan fiya- tt ifade etmektedir, Buna gre, bir konutun kiralanmasi gereken en yoksek fiyat, tavan fiyat olmalidir. Bu uygulama sonucunda kirelik ev bulunamamakta, ev bog kalsa da ev sabipleri evi kiraya vermemektedic. Ayrica, dilgik kira bedelleri yeni konutlann Gretimini azaltmektadit. Kira artislan bir Ukede enflasyorun en {nenali nedenlerinden birioldugu igin deviet, bu artislan smirlayarak enflasyo- nun nine gepmek istemektedir. Ancak, iyi denetlenmedigi surece bu kez konut piyasasinda kareborse olugmaktadir, Ey sahibi ve kiraci, kira sézlesmesine dev- letin betirledigi dizeyi yazmakta ancak, kendi aralannda daha yiiksek tarifeler- den iglem yapmaktadular (Parkin, 2010: 130). Deve aan belelren van ret pit deg hain de ohn, pass fyatndan fem ypinat rounds Elam 8 arast fiyat fark, verginin tiketicilertarafindan denen kasm; EiE> arasifiyat fiskt ise, ver~ ginin ureticiler tarafindan Odenen kismint yansitmaktadir (Unsal, 2014: 147). 4.6. TOXETiC| Ve GRETICI RANT! / FAZLAS! Serbest piyasa mekanizmasinda bit maahn fiyay, alc (tketici) ve sane (Mretici) tarafindan belirlenmektedir. Mah fiyatim, sadece saneisi ya da sadece tketicinin belislemesi momlctn degildr. Algveris streeinde alc (keti’), stm almak istedigi tala iliskin zihninde bir fiyat belirlemektedir. Toketicinin zitnindeki fyat, @ mal iin ddemeye razt oldugu en yiksek fiyattr. Bu fiyatin tstinde, thketii malt alma rmaktadur. Aneak sigverig Gncesinde o mali, vermeye raza oldugu fiyetin ne kadar ‘altonda alse taketicinin cebinde bir fazlaik ofugmaktadir. Bir bagka deyigle kee ‘iden gtkacak para, cebinde kalmaktadir. Diger tartan saic (etic), rafta yer alan her din igin zikninde satmnak istedigi en dugok fiyat belirlemektedir. Bir bagka deyigle raftaki her malin bir kurtant fiyat var. Her malin kutary fiyat, satexnsn ‘9 malt satmaye razt oldugu minimum fiye:ifade etmacktedir. Bu fiyatn attnda, ‘sates mal satmak istememeltedi, Sati abyvers stresinde malt, bu kurtane fyatin Asrunde satmak istemektedir. Satis, mah setmaya raz oldugu fiyatin ne kadar (s- finde satarsa, satcinin cebinde bir fazlalik olugmaktady, Grafik 39°da, tketici ve Atretcifaalast gosterlistir. Taketci ve Uretici falalarnin toplamins,zoplars fala denilmektedir. Tam rekabet piyasasinda taketici ve ieticifézlelan birbirine eit. ‘Anecak diger piyasalarda bu esitlik s0z Konus defildir (Parkin, 2010: 114). Tokotc faz! caf 38 These vo Ure Fiat / Ran 4 Bate: Payor De ve Dengonin Dapigmes! wes Malin fiyatinin nerede olustuguna beh olarak, bir piyasoda thketici ve dre- ‘ici fuzasimin miktan belitleamektedir. Eger arz ve talebin gakisigs yerde olu- {00 piyasa fiya, tketicnin zihnindeki fyata yakin belislenrse, aetici factasy, saticinin zihnindeki kurtar fiyata yakim belirlenirse,tOketici fazlasiIehine bit durum gergeklesmektedi. 4.6.1, TOketici Rant (Fazlast / Artiji) ‘Toketicin bir mal igin Odemeye raat oldugu fiyat ile o mal igin gergekte ‘Sdedigi fiyat arasida olugan ferka, twkerici rantt denilmektedir. Bit talep cerisi Ozerindeki her nokiaya kargilik gelen fiat, tdketicinin her bitim mal igin ddemeye raz oldugn fiyatlan gosiermektedir. O ylzden talep efrisinin allinda ve piyasa fiyatiain Ustad kalan alan, tketicifezlasimt olusturmak- tadit (Skousen, 2010; 147). Grafik 40°t, tOketit fazlasi gbsterilmigtir. Buna {g6re talep efrisinin flyat eksenini kestigi Py fiya mek istedigi maksimum fiyatt temsil etmektedir. P; flyatimn ustOndeki fiyat- larda, tketici bu mab almamaktadic. TUketicinin bu mal igin gergekte Sde-

You might also like

• The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  

  From Everand

  The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  Mark Manson

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (5814)
• The 7 Habits of Highly Effective People

  

  From Everand

  The 7 Habits of Highly Effective People

  Stephen R. Covey

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (353)
• The 7 Habits of Highly Effective People Personal Workbook

  

  From Everand

  The 7 Habits of Highly Effective People Personal Workbook

  Stephen R. Covey

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (2515)
• • Magazines
  • Podcasts
  • Sheet music
• The Art of War: A New Translation

  

  From Everand

  The Art of War: A New Translation

  Sun Tzu

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (3045)
• The Iliad: The Fitzgerald Translation

  

  From Everand

  The Iliad: The Fitzgerald Translation

  Robert Fitzgerald

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (5646)
• The Odyssey: (The Stephen Mitchell Translation)

  

  From Everand

  The Odyssey: (The Stephen Mitchell Translation)

  Stephen Mitchell

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (7770)
• The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  

  From Everand

  The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  Mark Manson

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (20102)
• How to Win Friends and Influence People: Updated For the Next Generation of Leaders

  

  From Everand

  How to Win Friends and Influence People: Updated For the Next Generation of Leaders

  Dale Carnegie

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (2340)
• The Handmaid's Tale

  

  From Everand

  The Handmaid's Tale

  Margaret Atwood

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (13228)
• Pride and Prejudice: Bestsellers and famous Books

  

  From Everand

  Pride and Prejudice: Bestsellers and famous Books

  Jane Austen

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (20479)
• Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It

  

  From Everand

  Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It

  Chris Voss

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (3313)
• Wuthering Heights Complete Text with Extras

  

  From Everand

  Wuthering Heights Complete Text with Extras

  Emily Brönte

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (9955)
• The Picture of Dorian Gray (The Original 1890 Uncensored Edition + The Expanded and Revised 1891 Edition)

  

  From Everand

  The Picture of Dorian Gray (The Original 1890 Uncensored Edition + The Expanded and Revised 1891 Edition)

  Oscar Wilde

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (9054)
• Art of War: The Definitive Interpretation of Sun Tzu's Classic Book of Strategy

  

  From Everand

  Art of War: The Definitive Interpretation of Sun Tzu's Classic Book of Strategy

  Stephen F. Kaufman

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (3321)
• Oscar Wilde: The Unrepentant Years

  

  From Everand

  Oscar Wilde: The Unrepentant Years

  Nicholas Frankel

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (10370)
• Anna Karenina: Bestsellers and famous Books

  

  From Everand

  Anna Karenina: Bestsellers and famous Books

  Leo Tolstoy

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (7503)
• The Hobbit

  

  From Everand

  The Hobbit

  J. R. R. Tolkien

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (25894)
• Freakonomics Rev Ed

  

  From Everand

  Freakonomics Rev Ed

  Steven D. Levitt

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (7879)
• Wuthering Heights (Seasons Edition -- Winter)

  

  From Everand

  Wuthering Heights (Seasons Edition -- Winter)

  Emily Brönte

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (9975)
• Habit 1 Be Proactive: The Habit of Choice

  

  From Everand

  Habit 1 Be Proactive: The Habit of Choice

  Stephen R. Covey

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (2559)
• Habit 3 Put First Things First: The Habit of Integrity and Execution

  

  From Everand

  Habit 3 Put First Things First: The Habit of Integrity and Execution

  Stephen R. Covey

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (2508)
• Habit 6 Synergize: The Habit of Creative Cooperation

  

  From Everand

  Habit 6 Synergize: The Habit of Creative Cooperation

  Stephen R. Covey

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (2499)
• How To Win Friends And Influence People

  

  From Everand

  How To Win Friends And Influence People

  Dale Carnegie

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (6699)
• American Gods: The Tenth Anniversary Edition

  

  From Everand

  American Gods: The Tenth Anniversary Edition

  Neil Gaiman

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (12956)
• The 7 Habits of Highly Effective People

  

  From Everand

  The 7 Habits of Highly Effective People

  Stephen R. Covey

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (2571)
• Life of Pi: A Novel

  

  From Everand

  Life of Pi: A Novel

  Yann Martel

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (13473)
• The Iliad: A New Translation by Caroline Alexander

  

  From Everand

  The Iliad: A New Translation by Caroline Alexander

  Homer

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (5734)
• The Picture of Dorian Gray: Classic Tales Edition

  

  From Everand

  The Picture of Dorian Gray: Classic Tales Edition

  Oscar Wilde

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (9765)
• Stardust

  

  From Everand

  Stardust

  Neil Gaiman

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (8159)