PITANJA ZA 1.

PARCIJALNI - TST

1. Aspekti izucavanja kretanja pojedinacnog vozila

Za teoriju saobraajnog toka znaajni su sledei aspekti izuavanja kretanja pojedinanih vozila:

a) KINEMATSKI,
b) STOHASTIKI,
c) DINAMKI,
d) EKOLOKI,
e) KIBERNETSKI.
2. Kinematski aspekti izucavanja kretanja pojedinacnog vozila

Sa ovog aspekta vozilo se posmatra kao materijalna taka pa se i njegovo kretanje posmatra kao
kretanje materijalne take (poloaj centra vozila) na njegovoj putanji (trajektoriji) u ravni. Radi
toga za opisivanje kretanja vozila u ravni vae svi opti zakoni i obrasci koji se odnose na
kinematiku take u ravni.

Opisivanje kretanja pojedinanog vozila ostvaruje se definisanjem odgovarajuih analitikih

veza izmeu pokazatelja kao to su: VREME (t), PUT (s), BRZINA (V), UBRZANJE (b) i
IMPULS (u).

3. Stohasticki aspekti izucavanja kretanja pojedinacnog vozila

Na brzinu kretanja pojedinanih vozila utie istovremeno veliki broj faktora. U takvim uslovima
vrednost brzine [V] i ubrzanja (usporenja) [b] esto imaju karakter STOHASTIKI
PROMENJIVE VELIINE. Posmatrajui trajektoriju vozila u dijagramu ts redovno emo
uoiti odreen stepen njenog pulsiranja oko neke prosene, zamiljene pravolinijske putanje.

4. Dinamicki aspekti izucavanja kretanja pojedinacnog vozila

Odnosi se na utvrivanje Vmax= F[dinamikog faktora]. Dinamiki aspekt izuavanja
zakonitosti kretanja pojedinanih vozila svodi se na analizu ravnotee sila AKCIJE (T) i
REAKCIJE ( R) koje deluju na vozilo u kretanju.

5. Ekoloski aspekti izucavanja kretanja pojedinacnog vozila

Ekoloki aspekt izuavanja bavi se pitanjem utvrivanja maksimalno bezbedne brzine vozila u
zavisnosti od prilagoenosti vozaa na razne uticaje, Vmax=F [prilagoenje oveka-vozaa na
razne uticaje]. Ekoloki aspekt u centar posmatranja stavlja vozaa.

6. Kibernetski aspekti izucavanja kretanja pojedinacnog vozila

Kibernetski aspekt izuavanja bavi se pitanjem utvrivanja maksimalno bezbedne brzine u

zavisnosti od kibernetsko-sistemskih faktora i kibernetsko-informatikih faktora.

Vmax=F [kibernetsko-sistemskih faktora; kibernetsko-informatikih faktora]

Ovaj aspekt posmatranja zasniva se na dva podaspekta:

(1) KIBERNETSKO-SISTEMSKI PODASPEKT - bavi se meuzavisnostima sistema VOZA-

VOZILO V-V i okruenja u kretanju vozila. Sa ovog aspekta razlikuju se dva podsistema, i to:

Upravljaki podsistem (VOZA-MOZAK VOZAA);

Upravljaki podsistem (EKSTREMITETI VOZAA-KOMANDE VOZILAVOZILO).

Izuavanje sa ovog podaspekta odnosi se na funkcionalne veze izmeu navedenih podsistema,
odnosno na utvrivanje: Vmax=F [upravljakog podsistema]

(2) KIBERNETSKO-INFORMATIKI PODASPEKT - bavi se izuavanjem mogunosti vozaa

da u odreenom vremenu, zavisno od koliine prispelih podataka, obradi informaciju.

7. Osnovni parametri saobracajnog toka

Osnovni pokazatelji ili parametri saobraajnog toka slue za opisivanje saobraajnih tokova i
zakonitosti kretanja motornih vozila, odnosno saobraajnih tokova na drumskim
saobraajnicama.
Na dananjem stepenu razvijenosti teorije saobraajnog toka i praktinih znanja, koja se koriste
pri reavanju konkretnih zadataka, u osnovne parametrepokazatelje za opisivanje saobraajnih
tokova najee se svrstavaju: (1) Protok vozila; (2) Gustina toka; (3) Brzina toka; (4) Vreme
putovanja vozila u toku; (5) Jedinino vreme putovanja vozila u toku; (6) Vremenski interval
sleenja vozila u toku; (7) Rastojanje sleenja vozila u toku.

8. Protok vozila

Posmatrano sa praktinog aspekta pod pojmom protok vozila podrazumeva se broj vozila koja
prou posmatrani presek saobraajnice u jedinici vremena u jednom smeru za jednosmerne
saobraajnice, ili u oba smera za dvosmerne saobraajnice.

Posmatrano sa teorijskog aspekta, tj. sa aspekta fundamentalne relacije definisane u teoriji

saobraajnog toka, pod pojmom protok vozila podrazumeva se broj jednakih voznih jedinica u
jednom jednosmernom nizu koji prou kroz posmatrani presek puta u jedinici vremena.
Podrazumeva se da za upravljaima jednakih voznih jedinica (najpriblinije PA-putnikih
automobila) sede vozai jednakih psiho-fizikih karakteristika, koji u svakom trenutku jednako
reaguju u vonji.

9. Gustina saobracajnog toka

Posmatrano sa praktinog aspekta (analiza kapaciteta i nivoa usluge, saobraajno tehniko

dimenzionisanje mree, i dr.) pod pojmom gustina toka podrazumeva se broj vozila na jedinicu
duine saobraajnice, po saobraajnoj traci, po smerovima za jednosmerne saobraajnice,
odnosno u dve trake u oba smera za dvosmerne saobraajnice. Znai, pojam gustine vezan je
prostorno za odsek ili saobraajnu deonicu, a vremenski za trenutno stanje.

Posmatrano sa teorijskog aspekta, tj. sa aspekta fundamentalne relacije definisane u teoriji

saobraajnog toka, pod pojmom gustina toka podrazumeva se broj jednakih voznih jedinica u
jednom jednosmernom nizu na jedininoj duini u jednom trenutku. Podrazumeva se da za
upravljaima jednakih voznih jedinica (najpriblinije PA) sede vozai jednakih psiho-fizikih
karakteristika koji u svakom trenutku jednako reaguju u vonji.

10. Brzina saobracajnog toka

S obzirom da se radi o saobraajnom toku, znai o istovremenom kretanju vie vozila, to se pod
pojmom brzine toka misli na odreenu SREDNJU VREDNOST brzina svih vozila koja
uestvuju u saobraajnom toku.

Zavisno od naina posmatranja protoka u odnosu na prostor i vreme, a s obzirom i na znaenja

pojmova za protok vozila i gustinu toka, u teoriji saobraajnog toka su uspostavljena dva pojma
brzine saobraajnog toka. Ti pojmovi su:

SREDNJA PRSTORNA BRZINA TOKA, koja je prostorno vezana za jedan niz vozila na
odseku puta duine (S), a vremenski za trenutak (ti).

SREDNJA VREMENSKA BRZINA TOKA, koja je vezana za protok jednog niza vozila na
preseku puta (sj) u vremenskom za periodu osmatranja (T).

11. Vrijeme putovanja vozila u toku

Sa praktinog aspekta vreme putovanja, kao pokazatelj-parametar saobraajnog toka, predstavlja

srednju vrednost vremena putovanja svih vozila posmatranog saobraajnog toka u jednom smeru
za jednosmerne saobraajnice, odnosno u oba smera za dvosmerne saobraajnice preko
posmatranog odseka puta.

Osnovni simbol za iskazivanje vremena putovanja je (t). Osnovna jedinica za iskazivanje

vremena putovanja saobraajnog toka je minuta, a takoe se koriste sekunda i as.

12. Jedinicno vrijeme putovanja vozila u toku

Sa praktinog aspekta jedinino vreme putovanja, kao pokazatelj-parametar saobraajnog toka,

predstavlja srednju vrednost vremena svih vozila posmatranog saobraajnog toka koje je
potrebno da se pree jedinica rastojanja, tj. 1-kilometar u jednom smeru za jednosmerne
saobraajnice, odnosno u oba smera za dvosmerne saobraajnice posmatranog odseka puta.

Sa teorijskog aspekta, tj.sa aspekta teorije saobraajnog toka, jedinino vreme putovanja kao
pokazatelj-parametar saobraajnog toka predstavlja srednju vrednost vremena putovanja svih
jednakih voznih jedinica, u jednom nizu jednosmernog toka, koji je potreban da se pree jedinica
rastojanja. Podrazumeva se da za upravljaima jednakih voznih jedinica (najpriblinijih PA) sede
vozai jednakih psihofizikih karakteristika koji u svakom trenutku jednako reaguju u vonji.

13. Vremenski interval slijedjenja vozila u toku

Sa praktinog aspekta interval sleenja vozila, kao pokazatelj-parametar saobraajnog toka,

predstavlja vreme izmeu prolaska ela dva uzastopna vozila, u jednom smeru za jednosmerne
saobraajnice, odnosno u oba smera za dvosmerne saobraajnice, kroz zamiljeni presek
posmatranog odseka puta.

Sa aspekta teorije saobraajnog toka, interval sleenja kao pokazatelj-parametar saobraajnog

toka predstavlja vreme prolaska ela dve uzastopne jednake vozne jedinice u jednom nizu
jednosmernog toka kroz posmatrani popreni presek puta. Podrazumeva se da za upravljaima
jednakih voznih jedinica (najpriblinijih PA) sede vozai jednakih psihofizikih karakteristika
koji u svakom trenutku jednako reaguju u vonji.

14. Rastojanje slijedjenja vozila u toku

Sa praktinog aspekta rastojanje sleenja vozila, kao pokazatelj-parametar saobraajnog toka,

predstavlja prostorni razmak izmeu ela dva uzastopna vozila u saobraajnom toku u jednom
smeru za jednosmerne saobraajnice, odnosno u oba smera za dvosmerne saobraajnice.

Osnovni simbol za iskazivanje rastojanja sleenja je (Sh). Osnovna jedinica u kojoj se iskazuje
rastojanja sleenja je metar (m).

Sa teorijskog aspekta, tj. sa aspekta teorije saobraajnog toka, rastojanje sleenja kao pokazatelj-
parametar saobraajnog toka predstavlja prostorni razmak izmeu ela uzastopnih jednakih
voznih jedinica u jednom nizu koja se kreu u jednom smeru. Podrazumeva se da za
upravljaima jednakih voznih jedinica (najpriblinijih PA) sede vozai jednakih psihofizikih
karakteristika koji u svakom trenutku jednako reaguju u vonji.
 15. Petrorezimski model saobracajnog toka

16. Postupci utvrdjivanja srednje prostorne brzine

Iz dosadanjih izlaganja jasno je da nije komplikovano utvrditi srednju vremensku brzinu koja se
sprovodi na bazi tzv. lokalnih merenja. Meutim, za utvrivanje srednje prostorne brzine
neophodno je meriti trenutne brzine svih vozila u saobraajnom toku na posmatranom odseku.

Do konkretnih podataka o trenutnim brzinama svih vozila u saobraajnom toku na posmatranom

odseku u odreenim vremenskim presecima moe se doi merenjima sa zemlje i iz vazduha uz
pomo fototehnike i savremene elektronske opreme. Merenja trenutnih brzina svih vozila u
saobraajnom toku na posmatranom odseku na dananjem nivou nauke i tehnike jo uvek
predstavlja sloen i skup postupak.

17. Utvrdjivanje srednje prostorne brzine na bazi tzv. Lokalnog mjerenja

Utvrivanje srednje prostorne brzine saobraajnog toka na bazi tzv. lokalnih merenja Istraivanja
su pokazala da se, na odseku du koga znatnije ne osciliraju brzine vozila, srednja prostorna
brzina saobraajnog toka moe izraunati kao harmonijska sredina brzina utvrenih na bazi tzv.
lokalnih merenja na odreenom preseku posmatranog odseka.

18. Utvrdjivanje srednje prostorne brzine na osnovu srednje brzine I standardnog

odstupanja brzina vozila u saobracajnom toku izmjerenih na presjeku

Pored iznetog postupka izraunavanja srednje prostorne brzine saobraajnog toka zasnovanog na
direktnom korienju podataka o brzinama vozila iz merenja na preseku posmatrane deonice
puta, do pribline vrednosti srednje prostorne brzine moe se doi i na bazi srednje vremenske
brzine i standardnog odstupanja brzina vozila posmatranog saobraajnog toka izmerenih na
preseku.
 19. Utvrdjivanje srednje prostorne brzine na bazi mjerenja pomocu pokretnog
osmatraca

Ovaj postupak je pogodan za merenje srednje prostorne brzine na gradskim saobraajnicama za

dvosmerni saobraaj. Postupak se sastoji u tome to se u realni saobraajni tok na odreenom
odseku ukljuuje vozilo pokretni osmatra, sa zadatkom da sledi jedno vozilo iz realnog
saobraajnog toka kojeg je pokretni osmatra odabrao procenjujui da je ono reprezentativno sa
gledita sastava toka i sa gledita brzine kojom se kree.

Za utvrivanje srednje prostorne brzine ovim postupkom potrebno je najmanje po jedna vonja u
smeru merenja i u suprotnom smeru. Pre izvoenja merenja preporuljivo je obaviti probne
vonje. Za vonju u smeru toka ija se brzina istrauje, pokretni osmatra bira vozilo iz smera
realnog toka koje e pratiti. Izbor vozila koje e pratiti i ukljuivanje pokretnog osmatraa u
saobraajni tok vri se neto pre poetka odseka, a merenja se vre od poetka do kraja
posmatranog odseka.

20. Utvrdjivanje srednje prostorne brzine na bazi kvazi-trenutnog mjerenja

Utvruju se na bazi snimanja saobraajnog toka na posmatranom odseku u tano odreenim

vremenskim intervalima t . S obzirom da se vozila na posmatranom odseku puta kreu
razliitom brzinom to za isto vreme t preu razliita rastojanja .

Si Ako se naprave dva snimka u intervalu t , mogue je za sva vozila koja su se nala na
posmatranom odseku utvrditi preeni put Si , a takoe i srednja vrednost S.

21. Utvrdjivanje srednje prostorne brzine na bazi kvazi-lokalnog mjerenja

Sprovodi se tako to se na posmatranom putu odredi merni odsek duine (S ) na ijem su

poetku i kraju instalirani ureaji za utvrivanje vremena prolaska vozila preko mernog
odseka. Utvrena duina odseka S je jednaka za sva vozila, a vremena putovanja
pojedinih vozila mogu biti razliita, tako da se za odreeni tok moe utvrditi srednja vrednost
vremena putovanja vozila i t .
 22. Vrste saobracajnog toka sa aspekta slozenosti

U opisivanju saobraajnih tokova i zakonitosti kretanja motornih vozila na mrei drumskih

saobraajnica, pri korienju osnovnih parametara saobraajnog toka, a pre svega protoka vozila,
od znaaja je znati i kakav je saobraajni tok sa gledita broja nizova i smerova i kakav je
meusobni odnos smerova i nizova tj. kakva je slika saobraajnih tokova na funkcionalne delove
posmatrane mree.

Sa tog gledita saobraajni tok moe biti: prost tok i sloen tok.

a) Prost saobraajni tok

Prost saobraajni tok se sastoji od jednog niza vozila koja se kreu u jednom pravcu i u jednom
smeru. Najmanji broj vozila, s obzirom na interakcijsku meuzavisnost u kretanju, iznosi 2
vozila u jednom nizu u istom smeru. Na bazi prostog saobraajnog toka, koga sainjavaju dva
vozila u jednom nizu u istom smeru, zasnivaju se matematiki deterministiki modeli (prost
dinamiki model sleenja i model sledi vou) za opisivanje saobraajnih tokova.

b) Sloen saobraajni tok

Sloen saobraajni tok se sastoji od dva ili vie prostih saobraajnih tokova koji, s obzirom na
meusobne odnose nizova i smerova, moe biti: Sloen saobraajni tok od dva ili vie prostih
tokova meusobno paralelnih u istom ili suprotnom smeru; Sloen saobraajni tok od dva ili
vie prostih tokova koji se meusobno spajaju (ulivaju) ili razdvajaju (odlivanje); Sloen
saobraajni tok od dva ili vie prostih tokova koji se meusobno prepliu; Sloen saobraajni
tok od dva ili vie prostih tokova koji se meusobno seku.

23. Vrste saobracajnog toka sa aspekta opstih uslova odvijanja

S obzirom na opte uslove u odvijanju saobraaja, saobraajni tokovi mogu biti: neprekinuti,
neprekinuti ali delimino ometani i povremeno prekinuti tokovi.

a) Neprekinuti tokovi
To su tokovi kod kojih na uslove kretanja vozila jedino deluje njihova meusobna interakcija,
koja je prvenstveno zavisna od gustine toka. Uslove za neprekinute tokove pruaju osnovni
odseci autoputeva idealne geometrije koji su van uticaja saobraajnih vorita. Neprekinuti
saobraajni tok predstavlja osnovu i znaenje baznog (merodavnog) toka za definisanje
fundamentalnih relacija izmeu osnovnih parametara saobraajnog toka u teorijski idealnim i u
praktino idealnim uslovima.

b) Neprekinuti ali delimino ometani tokovi

To su tokovi kod kojih na uslove kretanja vozila, pored njihove meusobne interakcije, utiu i
promene saobraajne trake u kretanju vozila zbog ulivanja ili izlivanja, kao i zbog preplitanja na
odsecima drumskih saobraajnica u zonama saobraajnih vorita. Uslove za neprekinute ali
delimino ometane tokove pruaju odseci puteva na kojima se vri ulivanje, izlivanje ili pak
preplitanje tokova. Ovi uslovi u toku vladaju, pre svega, na odsecima puteva u zonama
saobraajnih vorita, gde su ukrtaji putnih pravaca denivelisani.

c) Povremeno prekinuti tokovi

To su tokovi kod kojih na uslove kretanja vozila, pored njihove meusobne interakcije, utiu i
potrebe za vremenskom podelom prava korienja istih saobracajnih povrsina ,od strane vozila
iz raznih pravaca kretanja ,koji se medjusbno seku.

24. Sastav ili struktura saobracajnog toka

S obzirom na sastav ili strukturu saobraajni tok moe biti: homogen i nehomogen (meovit) tok.
Pored iznete klasifikacije, za potrebe reavanja praktinih zadataka figurie i pojam uslovno
homogen tok (meovit tok transformisan u homogen tok).

25. Homogeni tok

Sa gledita potrebnih uslova, ali ne I dovoljnih, tok je homogen ako je sastavljen od jedne vrste
motornih vozila, kao npr.:

tok putnikih automobila,

tok autobusa,

tok teretnih vozila itd.

Naime, sa gledita uslova kretanja vozila u saobraajnom toku karakteristika sastava toka ima
veoma kompleksnu i snanu ulogu, kroz koju se ispoljava uticaj velikih razlika koje postoje u
fizikim i tehniko-eksploatacionim karakteristikama motornih vozila, kao i u psihofizikim
osobinama vozaa (obuenosti i motivisanosti) u osnovnim vrstama vozila.

Ukoliko je homogen tok sastavljen od putnikih automobila potpuno istih tehniko-

eksploatacionih karakteristika kojima upravljaju vozai potpuno istih psiho-fizikih osobina i
potpuno iste motivisanosti za vonju, to je tzv. teorijski idealan - homogen tok. Teorijski idealan
- homogen saobraajni tok praktino ne postoji. Znaajno je podvui da teorijski idealan -
homogen saobraajni tok ima jedinu ulogu u definisanju tzv. fundamentalne relacije izmeu
osnovnih parametara saobraajnog toka, koja je pozajmljena iz druge naune oblasti.

Tok putnikih automobila, za ijim upravljaima sede vozai koji su u principu razliitih
psihofizikih osobina i motivisanosti za vonju, naziva se praktino idealan homogen tok i kao
takav ima znaenje baznog (merodavnog) toka u definisanju baznog kapaciteta saobraajne trake
i definisanju nivoa usluge u praktino idealnim uslovima.

26. Nehomogeni ili mjesoviti tok

Realan tok je u principu nehomogen ili meovit tok. Znai, tok sastavljen od dve ili vie razliitih
vrsta motornih vozila je nehomogen ili meovit tok.

Stepen nehomogenosti saobraajnog toka izraava se procentualnim ueem ostalih vozila

(autobusa, kamiona i autovozova, tzv. komercijalnih vozila-KV) u aobraajnom toku.
Sastav saobraajnog toka tj. pitanje u kojoj je meri tok homogen ili nehomogen, predstavlja
znaajnu karakteristiku toka od koje snano zavise uslovi koji vladaju u saobraaju na mrei. Sa
porastom stepena nehomogenosti toka pogoravaju se uslovi u saobraajnom toku u odnosu na
uslove u homogenom toku. Razlog pogoranju uslova u saobraajnom toku kod nehomogenog
toka, u odnosu na homogeni tok je, pre svega, to ostala vozila (autobusi, kam komercijalna
vozila) imaju vee dimenzije (duinu, irinu, visinu), a loije voznodinamike karakteristike
(nepovoljniji odnos snaga/teina) radi ega su sporija od putnikih automobila. To naroito
dolazi do izraaja pri vonji na usponu i u zoni vorita.

U praktinim situacijama esto se na putu i putniki automobili moraju prilagoavati brzinama

kretanja sporih i tekih komercijalnih vozila. Razume se, i u okviru iste vrste motornih vozila
(npr. putnikih automobila) mogu postojati bitne razlike u dimenzijama i vozno-dinamikim
osobinama, to ukazuje da su neophodna i dalja istraivanja uticaja strukture toka na uslove
kretanja vozila, odnosno saobraajnih tokova na drumskim saobraajnicama.

Karakteristika nehomogenosti toka ima izuzetno veliki znaaj na dimenzionisanje poprenog

profila, posebno na uzdunim nagibima, zatim na dimenzionisanje kolovozne konstrukcije i na
standarde odravanja puteva.

27. Uslovno homogen saobracajni tok

Uslovno homogen tok praktino ne postoji, ve se radi o isto teorijskoj aproksimaciji. Naime, s
obzirom na injenicu da su sva teorijska uoptavanja u teoriji saobraajnog toka bazirana na
nepostojeem tzv. teorijski idealnom homogenom toku, a praktina uoptavanja na toku
putnikih automobila tj. na praktino idealnom homogenom toku to su, u cilju primene
pomenutih uoptavanja na stvarne tokove, reenja traena kroz prevoenje nehomogenog toka u
tzv. uslovno homogeni tok. Uslovno homogeni tok se izraava u tzv. jedinicama putnikih
automobila (PAJ).

Osnovni cilj ove transformacije je da se nehomogen tok, prevede u tok u kome su uslovi
saobraaja slini praktino idealnom homogenom toku.
 28. Koeficijent homogenosti I nehomogenosti saobracajnog toka

29. Vremenska neravnosmjernost protoka vozila

Posmatrano hronoloki po jednakim vremenskim jedinicama na preseku (lokalno osmatranje) u

stvarnim uslovima, protok vozila je promenljiva veliina uslovljena brojnim faktorima, koji su
romenljivi u prostoru i vremenu.

Karakteristika vremenske neravnomernosti saobraajnih tokova predstavlja u znatnoj meri i

posledicu prirode nastajanja potreba za prostornim premetanjem ljudi i d bara u pro u drutvenih
i privrednih aktivnosti na uticajnom podruju posmatrane mreze.

Neravnomernost protoka vozila na nekom delu mree moe i az ana i nekim poremeajima na
mrei kao to su, na primer, uska grla, menske i klimatske neprilike i slino, to znai da pojedini
faktori koji utiu mernost protoka imaju karakter sluajnih promenljivih.

30. Casovna neravnomjernost protoka vozila u periodu dana

Casovna neravnomernost protoka vozila u periodu dana predstavlja variranje protoka po

pojedinim asovima u periodu dana tj. u periodu 24 asa. Ova neravnomernost se iskazuje
odnosom izmeu protoka u pojedinim asovima i srednjeg asovnog protoka u periodu dana.

Za praktine odluke znaajne su maksimalne i minimalne vrijednosti faktora neravnomjernosti

(fai) i brojna zastupljenost sati sa ovim vrijednostima faktora. Zato se po ovoj karakteristici u
principu razlikuju tokovi obzirom na vrijeme promatranja (radni dan, dan vikenda, zimski dan,
ljetni dan i sl.) i obzirom na prostor, tj. obzirom na funkciju puta kome pripada promatrana
dionica (izvangradski put, prigradski put, gradska prometnica i sl.).
 31. Casovna neravnomjernost protoka vozila u periodu cijele godine

Satna neravnomjernost protoka u periodu cijele godine predstavlja variranje protoka vozila po
pojedinim satovima u tijeku cijele godine, tj. u tijeku 8.760 sati.

Karakteristika vremenske neravnomjernosti satnih protoka vozila u tijeku 8760 sati u godini
iskazuje se dijagramom svrstanih po veliini satnih protoka vozila u svih 8760 sati na dionici
prometnice. Praktini rezultati prvih brojanja prometa u svim satima u periodu godine pokazali
su da dijagrami satnih protoka vozila svrstanih po veliini na svim prometnicama imaju u osnovi
isti oblik.

32. Dnevna neravnomjernost protoka vozila u periodu sedam dana

Dnevna neravnomernost protoka u periodu sedam dana predstavlja variranje protoka vozila po
pojedinim danima u periodu 7 dana. Ova neravnomernost se iskazuje odnosom, izmeu protoka
vozila u pojedinim danima i srednjeg dnevnog protoka u posmatranom sedmodnevnom periodu.

33. Dnevna neravnomjernost protoka vozila u periodu jednog mjeseca

Dnevna neravnomjernost protoka vozila u periodu jednog mjeseca predstavlja variranje protoka
vozila po pojedinim danima u tijeku promatranog mjeseca. Ona se iskazuje odnosom izmeu
protoka vozila u pojedinim danima i srednjeg dnevnog protoka u periodu promatranog mjeseca.

Prema karakteristici dnevne neravnomjernosti protoka vozila u periodu jednog mjeseca mogue
je prepoznavati pojedine mjesece kao npr. ljetne u odnosu na zimske.

34. Dnevna neravnomjernost protoka vozila u periodu jedne godine

Dnevna neravnomjernost protoka vozila u periodu jedne godine predstavlja variranje veliine
prometnog toka po pojedinim danima u periodu godine. Iskazuje se odnosom izmeu protoka
vozila u pojedinim danima i prosjenog godinjeg dnevnog prometa.
 35. Mjesecna neravnomjernost protoka vozila u periodu jedne godine

Mjesena neravnomjernost protoka vozila u periodu godine predstavlja variranje prosjenog

dnevnog prometa po mjesecima u periodu godine, odnosno u periodu od 12 mjeseci. Ona se
iskazuje odnosom izmeu prosjenog dnevnog prometnog toka po mjesecima i prosjenog
godinjeg dnevnog prometa.

36. Faktor vrsnog sata (FVS)

Za potrebe analize uslova u saobraajnom toku pri viim nivoima usluge, u sluajevim relativno
malih asovnih protoka u odnosu na kapacitet puta, iskazivanje takvih protoka u periodu od 1
asa je dosta gruba mera, pa je za definisanje nivoa usluge neophodno poznavati kako je tako
mali protok vozila rasporeen po kraim vremenskim intervalima (t) u merodavnom vrnom
asu.

Radi toga je u prakticnom ukljucivanju ove karakteristike saobraajnih tokova za potrebe analize
kapaciteta i nivoa usluge, pre svega kod autoputeva i signalisanih raskrsnica u nivou, upotrebljen
faktor vrnog asovnog saobraaja (FVS).

Sa gledista prakticnog iskazivanja uticaja karakteristike neravnomernosti protoka po manjim

vremenskim jedinicama od jednog casa na opisivanje uslova u saobracajnom toku , posebnu
ulogu ima neravnomernost po 15-minutnim intervalima u merodavnom vrnom asu koja je
iskazana kroz takozvani faktor vrnog asovnog saobraaja.

37. Neravnomjesrnost tokova po smjerovima pri mjerodovnom vrsnom I pri

maksimalnom casovnom protoku

Za vrijeme bilo kog asa saobraajni tok moze da bude vei u jednom nego u drugom smijeru.
Neki gradski put moze da pokaze neravnotezu u odnosu 2:1 po smijerovima. Rekreativni i
vangradski putevi mogu takoe da budu sa znaajnim neravnomijernostima po smjerovima, to
se mora uzeti u obzir u procesu planiranja i projektovanja. Neravnomijernost protoka u
mjerodavnom vrnom asu po smijerovima je znaajan faktor u analizama kapaciteta puteva. To
naroito vai za vangradske puteve.