You are on page 1of 77

TIN TRNH IU TR BM HUYT THP CH O

1. Xem mch

. Hn: mch p chm, di 50 p/pht


. Nhit: mch p nhanh, trn 90 p/pht.
. H: mch p yu, khng c lc.
. Thc: Mch p mnh, c lc.

Xc nh bnh chng lin h vi ng kinh no.

2. Khai thng

+ Khai thng ton thn (khng kha).


+ Khai thng kinh lc (Kha H khu + day y Ng bi tay.
Kha Kh khc + day y Ng bi chn.

2. Tr bnh

. Bnh nhn mt yu: n nh tim mch.


. Bnh nhn lo u, s st, khng n nh t tng : n nh
thn kinh.
. Kch thch bn khng bnh trc chuyn kinh kh sang h tr
bn bnh.
. iu tr bnh chng ( theo phc iu tr - theo bin chng
lm sng).

3. Kt thc : Bng 12 Huyt Cn Bn.


Phm vi ng dng cha tr ca mn bm Thp ch o tng i kh
rng, t nhng bnh thng thng n nhng bnh nan y (kh tr).

Trong ti liu ny, chng ti ghi li nhng kinh nghim iu tr ca


nhng v i trc, c nhiu kinh nghim trong iu tr bng bm huyt
Thp ch o.

V bnh danh, chng ti x dng danh t YHH, l bnh danh c


ph bin rng. V th, thay v ghi l Phong x, chng ti ghi l ng kinh...
nhng vn thm t chuyn mn ca c YHCT ln dn gian mi ngi
u c th nhn bit v theo di.

V bnh chng (triu chng lm sng) chng ti da theo m t ca


YHH v tng i YHH nghin cu v bnh chng su hn, r hn.

V bnh l, ngoi quan im ca YHH, chng ti nu thm v


YHCT, v bm huyt, theo mt cch nhn chung, c lin h rt nhiu vi
YHCT nht l v kinh lc huyt...

Sau mi bnh chng v iu tr, chng ti s thm phn gii thch


hiu r cch thc c dng l lun v iu tr theo bm Thp ch
o.

Cui cng l phn nhn xt, nh gi v hiu qu v nhng g cn


h tr thm (phi hp)... vic tr liu t hiu qu cao hn na...

BNH CHNG TR LIU


BM HUYT THP CH O

Trc y, a s vic bm tr liu trong Thp ch o thng do kinh


nghim ca b Hunh Th Lch truyn t li. Vic hc theo cch ny tng
i d, v ch cn nh gp bnh g th bm nh th ny, th kia Vy l
c. Th nhng ngi hc nhiu khi khng th nh ht c, hoc gp
mt bnh chng tng t nhiu khi b lng tng khng bit x l lm sao.
Thc t l thiu y l din gii. Trong iu tr, nu hiu bit thm v y l,
s gip thy thuc rt nhiu trong chn on v iu tr. Th d: Nu ch
bit rng bm ot th, Tam kha bm mu ln u, tr hoa mt,
chng mt (do thiu mu no), nhng nu gp chng mt m do mu
khng nui dng c mt hoc tai do mu khng chuyn vo c
trong tai th li khng bit iu tr th no. Trong khi , vn dng huyt
ot th, Tam kha a mu ln u nhng kho kt hp thm Ng bi
4 v Ng bi 5 c th gii quyt c bnh chng. V Ng bi 4 quan h
vi Can, mt c lin h vi Can v theo y l Can khai khiu mt; Trong
khi , Ng bi 5 quan h vi Thn (Thn khai khiu tai) Ch cn tm ra
ng dn n ni ang c ri lon bnh l (iu ny cn n y l mi
hiu c s quan h gia mt v Can, gia tai v Thn th no), s gii
quyt c bnh chng ang cn iu tr. Hiu qu s cao hn nhiu
V vy, trong phn ny, chng ti da theo nhng kinh nghim iu tr
ca nhng ngi i trc, a thm phn y l vo gii thch rng hn,
gip ngi bm hiu r hn cng vic mnh s lm, v cng qua y l, c
ch gy bnh, c th t mnh linh hot p dng vic bm tr c hiu qu
hn.
Mt iu cn lu khi iu tr bng bm huyt Thp ch o l:
a s phc iu tr u da trn s ri lon kinh kh ca cc ng
kinh. Theo l lun ca ng y, au l do khng lu thng (thng tc bt
thng), v vy, khu u tin l khai thng kinh kh
Bn cnh , im hay ca phng php ny l dn mu n vng
bnh, gip vng bnh sm phc hi hn

BN CHN QUP VO TRONG

a s do di chng bi lit, do chn thng lm cho mu


khng dn xung bn chn nui dng bn chn, v bn
chn b bin chng: teo, qup vo trong, vnh ra ngoi

Hng iu tr:
1- Khai thng kinh kh.
Khai thng (ton thn + Kinh lc) a kinh kh n chn (kha KK1 +
bm cc Ng bi chn.
2- Dn mu xung bn chn:
Kha KK 1 + day huyt nh t (day hng ln, xung) dn mu
vo bn chn.
3- iu chnh phn b ri lon (qup vo trong).
Kha KK 1 + bm mc huyt nh t (mc ngn tay vo hng ngn
chn 5, chnh bn chn khng qup vo trong na.
Kha KK 1 + bm Thn 2, hng ngn tay ra pha ngoi ngn chn
5.
Kha KK 1 + bm Thn 1, hng ngn tay bm v pha ngn chn
2.

BN CHN VNH RA NGOI


(C ch ging chng Bn chn qup vo trong)

1- Khai thng kinh kh


Khai thng (ton thn + Kinh lc) a kinh kh n chn (kha KK1 +
bm cc Ng bi chn).
2- Dn mu xung bn chn
Kha KK 1 + day huyt nh t (day hng ln, xung) dn mu
vo bn chn.
2- iu chnh phn b ri lon (vnh ra ngoi)
Kha Kh khc 1 + bm Kim quy chn khng vnh ra ngoi na.

BN CHN SNG

Thng do kinh kh bn chn b b tc gy


nn sng, au, tc (thng tc bt thng).
Khai thng a kinh kh n bn chn,
gip kh chn khng b tr, ht au, ht sng
(thng tc bt thng).

Khai thng (Kha Kh khc 1 + bm cc Ng bi tng ng vng


bnh) s thng kinh kh, gim au.
Kha Kh khc 1 + day n huyt nh t: dn mu vo bn chn,
gip mu lu thng, cc c sm phc hi
Cng c th day 2 huyt c quan dn mu xung bn chn.
Kha Kh khc 1 + bm Ngu tuyn (l huyt kinh nghim chuyn
dng tr khi bn chn sng).
BNG HUYT

Theo ng y, vic qun l huyt, c lin quan n 3 tng:


Can: Can tng huyt.
T: T nhip huyt.
Thn: Thn tng tinh, tinh sinh huyt.

Hng iu tr: iu chnh kinh kh Ng bi 2 (T), Ng bi 4


(Can), v Ng bi 5 (Thn).

Khai thng kinh lc.


. Kha Kh khc 3, ch trng bm Ng bi 2, 4, 5 (ngn 4 nhiu hn).
. Bng huyt nh: Kha Kh khc 1 + bm Gic kh, Hu mn ( 2
ngn tay ci v ngn tr vo 2 huyt trn, day nh u. Khng kha
KK na, dng 2 ngn tay ci t vo 2 huyt, day trn.
. Bng huyt va: Kha Kh khc 1 + bm huyt Mch kinh.
. Bng huyt nng: Kha Kh khc 1 + bm huyt n dng.
Cc huyt Gic kh Hu mn, Mch kinh v n dng l nhng
huyt c hiu tr bng huyt, rong kinh. Ty mc nng nh m chn
huyt cho thch hp.
Ghi ch: Bng huyt l trng thi cn cp cu ngay, v chm cht no
c th gy nguy him cho bnh nhn pht , v vy, phc ny c th
p dng cho rong kinh, rong huyt. Cn trong trng hp bng huyt, nu
v l do no (trong khi ch i s cp cu, xe cu thhuwowng ch
n), nu bm m khng thy kt qu, cn cho bnh nhn chuyn
vin ngay cp cu kp thi.

B TIU

L hin tng nc tiu c y trong bng quang nhng


khng t tiu c.
Nu tnh trng ny ko di, nc tiu bng quang s i
ngc ln b thn, em theo vi khun v gy vim thn ngc
dng, gy nguy him cho ngi bnh.
Triu chng: 1 - 2 hoc 3 ngy khng i tiu c, c cm gic
tc vng h v (bng di). Mun i tiu nhng khng tiu c.
Cng lu bin chng cng nguy him.
Nguyn nhn

a- Theo YHH:
- Ti bng quang v niu o, c th do:
+ Tin lit tuyn sng to gy chn niu o.
+ Khi u tiu khung (ung th c hoc thn t cung, ung th trc
trng...) vo c bng quang gy b tiu.
- Do tn thng thn kinh trung ng:
+ Bnh tuy sng: gy xng sng, lao ct sng...
+ Bnh no, mng no: no vim, p xe no...

b- Theo YHCT:
B tiu c th do 4 nguyn nhn sau:
. Thn kh b thng tn (thn h), tinh huyt hao tn, mnh mn
ha suy khng kh ha c bng quang gy ra b tiu (thng gp
ni ngi ln tui b b tiu).
. Do thp nhit h tiu khng ha c, dn xung bng quang
lm cho kh c ca bng quang b tr ngi gy ra b tiu (th nhim
trng ng tit niu).
. Do si ng tit niu gy cn tr nc tiu.
. Do chn thng sau khi m lm cho kh c ca bng quang b
thng tn gy ra b tiu.

iu tr

iu ha kh c, s thng thy o, b thn kh (nu do thn h),


thanh li thp nhit (nu do thp nhit h tiu).

Khai thng kinh lc (huyt o) cho kinh kh lu thng khp cc


ng kinh lc.
n nh thn kinh, n nh tim mch lm du cc xo trn (v thn
kinh v tim mch) do b tiu gy ra.
+ Tay Tri: Kha B huyn 1 bng ngn tay ci, dng ngn 3, 4 v 5
kha khoeo, ngn 2 (tr) kha im i din huyt Mnh qua.
+ Tay Phi: Dng ngn tay 1 kha B huyn 1, ngn 3, 4, v 5 day nh
u (ging nh xoay trn) vng gn T hu mn, khong 5-7 ln, ngn 2
day t t huyt Mnh qua, mc nh (ht tay ln).
+ Chn Phi: Kha Kh khc 2 + bm Ng bi 2, lng 3 (st bn
chn).
+ Chn Tri: Kha Kh khc 2 + bm Ng bi, lng 3.
Gii thch: Kha B huyn 1, Kha Khoeo, 2 vng ny c tc dng
thng Ph, theo quan im ca YHCT Ph ch kh, kh mnh th mi y
xung, gip cho Bng quang v Thn mnh ln (theo YHCT th Ph kim
sinh Thn thy), kh ca thn v bng quang mnh s y nc tiu ra d.
Huyt Mnh qua l huyt c hiu tr b tiu (theo tc dng tit on thn
kinh, v bng quang chu s chi phi ca tit on thn kinh L1 - L5 , trong
khi huyt Mnh qua chu s chi phi ca tit on thn kinh L3, v vy
kch thch (bm) huyt Mnh qua cng l tc ng vo vng chi phi ca
bng quang gip bng quang mnh ln, y nc tiu ra).
Vng khoeo cng chu s chi phi ca tit on thn kinh L3.
(Khi kha B huyn 1 v kha Khoeo nhm dn kh t phi xung bng
quang, sau , day vng T hu mn tc ng vo bng quang, sau
cng day nh huyt Mnh qua kch thch c bng quang hot ng v
bi tit nc tiu ra ngoi).
+ Nhn xt: Thc t lm sng cho thy, phng php bm huyt
Thp ch o c hiu qu cao i vi B tiu c nng, v hiu qu rt
nhanh, c trng hp ngay sau khi c bm xong, bnh nhn mun i
tiu ngay.
Tuy nhin, i vi cc trng hp b tiu do bnh l (do bnh - di chng
ca cc bnh...), si ng tiu, th khng kt qu, cn chuyn n cc
chuyn khoa ph hp.

BONG GN

L trng thi tn thng dy chng - khp gy nn bi s c


ng qu mc, lm khp x dch t ngt trong khong khc ri tr v
v tr, khng gy sai khp, gy xng. Cng cn gi l Si gn, Trc
gn.
Bong gn thng xy ra sau 1 chn thng lm cho 1 pha ca
khp b toc ra, hoc do i giy cao gt b lt, tro chn...

Phn loi
Khi b chn thng lm toc m khe khp 1 pha no th
dy chng s b cng mnh, c th b dn di ra 1cht, b rch 1 phn
hoc t hon ton. Da trn cc mc b thng tn khc nhau,
ngi ta chia bong gn theo 3 mc :
- Bong gn I : dy chng ch b dn di mt t, c coi l
nh.
- Bong gn II : dy chng b rch mt phn, du hiu nng.
- Bong gn III: dy chng b t hon ton, du hiu rt
nng.

Triu chng
Khi b chn thng, ngi bnh cm thy au nhi nh l in
git vng khp b tro, sau khp t di, khng cn bit au na
khong trn di 1 gi, ri cm gic au nhc dn dn tr li. Nu
nh nhng lt khp li ging nh lc b chn thng th s thy au
nhi nh b in git.
Khi gp cc du hiu trn, nn ngh n bong gn.
Cc khp d b bong gn nht l:
. Khp c chn, mt c chn.
. Khp gi.
. Khp ngn tay.
D b bong gn vi mc no ngi bnh cng rt kh chu v
au. D khp nm yn vn b au. l v cc tn cng thn kinh
cm gic hin din rt nhiu dy chng. Khi dy chng b tn
thng lm kch thch thn kinh cm gic, gy ra au.
YHCT cho l do kinh lc mch vng tn thng b tr ngi lm
cho kinh kh khng lu thng c gy ra au (thng tc bt thng).

iu tr
- Cch chung:
. i vi bong gn nh ( I): ch cn lm cho ht au v cho
khp ngh ngi t ngy l .
. i vi bong gn nng ( II v III): va phi lm ht au va
phi lm cho dy chng b rch hoc t lin li v bn chc, nu
khng th nn nhn s mang tt sut i, khp xng s b sng
thng xuyn v c ng s gy au.

- Bm huyt Thp ch o : Thng kinh hot lc (lm cho cc ng


kinh lc vng bong gn c lu thng), gin c ( gim au, gip cc c
sm phc hi).
Thng kinh hot lc bng khai thng cc Ng bi.
Gin c bng cch dn mu n vng bnh (c ang au, cng).

a- Vng vai:
Dng huyt Thi lu lm chnh.
Vng trc vai: thm n sut, Hi sinh thn th.
Vng sau vai : thm kinh, Tr ct hi sinh.
Dn kinh kh n vai:
. Kha H khu bm cc Ng bi lin h (ty vng au m kch thch
ch trng tng Ng bi nhiu hn).
. Kha ngn + bm lng 1 (ni vi mu tay).
Dn mu n vai:
. Kha Cao thng bm huyt vng vai.
. Kha Cao thng + bm vo huyt V hi (phi) hoc huyt Ct
cng (tri), l vng tng ng vi vai.
. Bm Thi lu (mc vo trong vai).

b- Vng cnh tay:

- Phn trn (t khuu tay tr ln vai) : dng huyt Thi lu lm


chnh.
- Phn di (t khuu tay xung c tay): dng huyt Khin th lm
chnh.
Kt hp:
. Kha H khu + bm cc Ng bi tay lin h vng au (dn kh).
. Kha H khu bm dc ng kinh lin h (dn kh).
. Bm n sut (mc vo trong) + bp T th (dn mu).
. Kha H khu - bm Ng bi 1 ri dng 2 tay bp u cnh tay
ngi bnh, t trn xung dn mu xung lm thng vng bong gn.

c- Vng cng tay:

Nh phn iu tr Cng tay.


Ch trng Thi lu, Kh trung (iu chnh ri lon vng cc b).

d- Vng khuu tay (ci ch), khp khy:

. Kha H khu + bm cc Ng bi tay lin h (dn kh).


. Kha H khu, bm dc ng kinh, t c tay ln khy tay (dn
kh).
. Kha ngn + bm lng 2 lin h vng au.
. Kha Cao thng + bp vo huyt n lm (phi) hoc Mnh khng
(tri), l vng tng ng vi khy tay, dn mu vo khy tay.
. Day bt Kh lc 2, Dng hu (dn mu xung bn tay).

e- Vng c tay:

. Kha H khu + bm Ng bi tay lin h (dn kh).


. Kha ngn + bm lng 3 (ni vi mng tay) (dn kh).
. Kha Cao thng + bp vo huyt n khi (tri) hoc Nh tu (phi), l
vng tng ng vi c tay, dn mu xung c tay.
. Kha H khu day huyt Kh lc 2 hoc bm bp T th (dn mu
xung bn tay).

Mu bn tay: a y Nhn tam, bm Khin th.


Lng bn tay: Kha h khu, bm Thi lu, Dng hu.

f. Bong gn vng lng


( xem mc Cp Lng)

g- Vng chn:

+ Vng hng: dng huyt Tc m lm chnh.


. Kha Kh khc 1 + bm Ng bi chn tng ng (dn kh thng
kinh).
. Kha Kh khc 3 + day huyt nh t dn mu ln hng.

+ Vng u gi:

. Kha Kh khc 1 + bm cc Ng bi chn lin h, ch trng Ng


bi 2 v B huyn (dn kh thng kinh).
. Kha Kh khc 2 + day nh t (dn mu n khp gi).
. Kha mc Kh khc 1 - bm Ng bi vng au.

+ Vng c chn: Dng huyt Kh thng lm chnh.


Kha Kh khc 1 - bm Ng bi chn 1, 2 (dn kh thng kinh).
Kha KK1 + day nh t v c quan (dn mu n c chn).
Mc 2 bn gn Achille (thng kinh kh ti ch).
Thm Kh thng, Kim nh, T nh, Thn (thng kinh kh ti ch).

+ Vng bn chn: dng huyt Thn lm chnh.


Kha KK1 + bm cc Ng bi chn (dn kh thng kinh).
Kha KH 1 + day nh t + c quan (dn mu xung bn chn).
Thm Ngu tuyn, Thn , Tc m (huyt c hiu tr bong gn bn
chn).

Dng huyt chnh lm ch, thm cc huyt vng cc b (gn ch


bong gn) hoc cc huyt c tc dng dn mu...
BNG AU

Bng au do rt nhiu nguyn nhn.


Trong mn bm Thp ch o thng ch dng iu tr chng au
d dy vi cc triu chng au vng thng v, trung tiu, y hi,
trng bng
D dy au l triu chng ch yu ca kh nhiu bnh chng ca
D dy (D dy t trng vim let, D dy sa, Ung th d dy,
Ri lon thn kinh chi phi d dy . . . ).

Khai thng, ch Ng bi 2.
tay: Kha H khu + bm V trng im (huyt c hiu tr ri
lon d dy, rut).
chn: Kha Kh khc 3 + bm Tinh ngheo, Mnh tc (huyt c
hiu tr ri lon d dy).

+ Do lnh: Ng kinh.

. Bnh vng Thng v : D mnh, V thn.


. Bnh vng Trung v : Mnh tc.
. Bnh vng H v : Tinh ngheo.

BNG Y TRNG HI

T cm thy trong bng nh c nhiu hi y tc, trng, nng,


kh chu.
Thng do T V tiu ho khng tt, thp nghn, kh tr, cho
nn thng km cc chng n ung km, sau khi n no tc, hi bun
nn i tin khng iu, chn tay bt rt, ru li dy nht.
Bnh lin h n ng kinh 2 (tay v chn).

Kha H khu + bm Ng bi 2 (khai thng kinh kh).


Thm Tam phi (huyt c hiu), V trng im (huyt iu chnh ri
lon trng v).
Kha Kh khc 3 bm Ng bi 2 (khai thng kinh kh).
Thm Kim quy, V thn, Mnh tc, Tinh ngheo (cc huyt c hiu).
BU C

Bu c l t dn gian quen dng gi tt c cc trng hp


sng vng trc c m ch yu l tuyn gip. Chnh ra, da vo v tr
bnh phi gi lBu gip (bu vng tuyn gip) mi ng. T
chuyn mn gi l Thiu nng tuyn gip (Suy tuyn gip), Tng
nng tuyn gip (dng Bazedow - Baz).
Xt v mt hnh th v c cu... c nhiu loi bu c nhng
y ch cp n 2 loi thng gp nht l Bu c n thun v
Bazedow.

Nguyn nhn
a- Theo YHH:
Ch yu do thiu hormon tuyn gip.
Thiu iod (i t) trong thc n hoc thc vt cha cc cht sinh ra
bu c nh u nnh, c ci trng, bp ci, sp l, u ha lan...
Do 1 s thuc nh Sulfamide, PAS, Reserpine, Colchicine...
Do di truyn...
b- Theo YHCT:
Ch yu do m kh ut kt.
Ha ut lm tn thng phn m (Thn m h, Can ha
vng), tn dch kt li gy thnh bu.

Triu chng
Vng trc c (ch tuyn gip) 1 hoc 2 bn sng to, mm,
sc da khng thay i, n vo khng thy au.
xc nh to nh ca bu gip, T chc Y T Th Gii
(OMS - WHO ) ra 4 tiu chun sau:
1- Bu gip 1: nhn thng khng thy, ch nhn thy bu gip
khi ngi bnh nut (nht l khi ngc c thng ra sau) v s vo mi
r.
2- Bu gip 2: bu l r di da, c th nhn thy ngay khi
khm (ngay khi ngc c ln l thy ngay).
3- Bu gip 3: nhn thy bu gip khi ngi bnh nhn thng.
Bu to l hn ra khi vng c bnh thng, chim 1 din rng trc
c.
4- Bu gip 4: nhn t xa thy bu, bu to tr xung
pha trc chui xng c...
iu tr: S can, l kh, ha m, tn kt.

Khai thng.
Tay: Kha H khu + bm Ng bi 1 v 2 (ch nhiu Ng bi 2)
dn kh thng kinh.
Chn: Kha Kh khc 3, bm Ng bi 1, 2 (ch nhiu Ng bi 2)
dn kh thng kinh.
. Do m thp: thm Mnh i, Ng on (huyt c hiu tr m), Kh
lc 1 (tr m ti ch).
Thm huyt n d lm mm bu.

BU C LI MT (Bazedow)

Cn gi l Tng nng tuyn gip, Bu c li mt, Bu c l nhn,


Baz (bazedow).
L trng thi tuyn gip tng nhiu lm cho bu to km nhng bin
chng.

Triu chng
1- Nhp tim nhanh: l triu chng trung thnh nht, bao gi cng c.
Thng l nhp xoang nhanh t 90-140/pht, u v lin tc.
2- Bu gip thng nh: y l loi bu mch, s vo i khi thy
rung miu tm thu hoc lin tc. Bu bao gi cng di ng theo nhp nut,
khng au, hi cng. Rt t khi khng s thy bu.
3- Gy st cn nhanh: gy nhanh v gy ton th d ngi bnh n rt
nhiu.
4- Mt li: thng c 2 bn, mt sng long lanh, mi mt thng co git,
khng lm c ng tc hi t 2 nhn cu.
5- Run tay: run u ngn v bn tay, run u, bin nh, run tng
ln khi b xc ng hoc lo s. C khi nhn ngoi thy run r, nhng
cng c khi phi bo ngi bnh dui thng tay, t giy ln mu bn
tay, thy t giy rung ng nhiu do tay run.

Bnh lin h vi:


ng kinh Ng bi 1, 2 (theo ng vn hnh ca kinh).
ng kinh 4 (Can m suy, Can dng bc ln gy nn mt li, hay
gin d, tim p nhanh).
ng kinh 5 (Thn m, khng nui dng c Can m gy bnh).

iu tr
Khai thng.
n nh thn kinh v tim mch (iu chnh cc bin chng do bu
chn p gy ra).
Kha H khu bm Ng bi 1 v 2 tay (dn kh thng kinh).
. Do thn m h: thm Kha Kh khc 2, bm Tam tinh 5 chn tri, bm
nh (lm mnh thn m).
. Do can ha vng ln: bm nh Tam tinh 4 chn (lm mnh can m
c ch can dng).
+ Chn phi: kha Kh khc 1, bm Ng bi 4, Tam tinh 5, Ng bi 2.
Khi bm cc Ng bi, dng m (ci) gan tay y c 5 ngn chn ln
u nhau.
Bm Ng bi 2 chn, c 3 nc bm nh sau: Kha Kh khc 1 - bm
lng 1. Kha Kh khc 2 - bm lng 2. Kha Kh khc 3 - bm lng 3.

CM CM

Thng lin h nhiu vi tng Ph (Ph ch b mao da lng t kh


bn ngoi thng xm nhp qua ca ng ny).
Ty bnh chng l nhit hoc hn m chn phng n iu tr cho
thch hp.

. Cm phong nhit: Ng bi 1 + 5 (thng kinh Ph v Thn tng sc


khng (thy kh) khng c li vi Nhit t l nguyn nhn gy bnh).

. Cm phong hn: Nb 2 + 4 (Thng kinh kh V v Can, tng


dng kh chng li Hn kh bn ngoi).

Kt hp iu tr theo triu chng: au u, st, ho

CNH TAY CO GP VO

a s do di chng sau tai bin mch mu no hoc sau chn


thng.
Vng b tn thng lng mu v kinh kh khng chuyn n
c, thiu nui dng khin cho gn c b co rt li gy nn.
iu tr: Thng kinh hot lc, dng cn, th cn.

Kha H khu + bm dc ng kinh Ng bi 4, 5 (thng kinh hot


lc).
Bm Dng hu, Trch on, Kh trung, Khi lu (dn mu n
vng bnh nui dng gn c, chng co rt c).

CM IC

ic, cm l chng va ic va cm. Thng gp ni tr nh.


C tr nghe c nhng khng ni c. Cng c tr nghe v ni
c t, thuc loi ic - cm khng hon ton. C tr khng th
nghe hoc ni c t no, thuc loi ic cm hon ton.
Phn loi: Trn lm sng thng gp 2 loi sau:
1- ic Cm bm sinh.
2- ic Cm do di chng ca cc loi chn thng, bnh vim
nhim...
thng loi ic cm bm sinh hi kh cha, i hi thi gian cha
tr lu di.
Loi ic cm do di chng tng i d cha v d phc hi
hn.
Nguyn nhn:
Do bm sinh.
Do thi k thn kinh cha pht trin m b bnh ly (vim
no, mng no...), no b nh hng nn khng nghe c (ic) v
t khng hc ni c (cm).
Do thn kh suy yu, tinh kh ca thn khng thng ln tai c
(a s do bm sinh).
Do t kh xm nhp, lm thanh khiu b b tc khng thng gy
ra (thng gp trong trng hp di chng ca cc bnh ly...).
iu tr: S thng kinh kh ca cc ng kinh lin h, vn hnh
qua tai, bi b thn kh.

* ic cm bm sinh khng c hch m.

Khai thng (ton thn, kinh lc).


- Tay phi: kha H Khu, bm Ng bi 2, day bp T th. Vut v day
dc vng c c - n - chm (t trn xung).
- Tay tri: nh tay phi, thm truyn nhn in vo trn nh xng
quay.
Tp cho tr m nhng ch hoc s, t d n kh. Mi ln tp mt
t, dn dn nhiu hn.

* ic cm bm sinh c hch m.
Lm tan hch m: chn phi kha Kh khc 2 bm Ng bi 4,2 v 5
(ngay trn t khp 2, hi chch ra ngoi 1 t, chm vo ng gn).
Sau , cha tr ging nh cha ic cm trn.

* Cm ic do tn thng, di chng

Kha H khu, im huyt Dng hu. Kha H khu, bm


mc T th, bm Khung cn (huyt c hiu tr cm).
Chn phi: kha mc Kh khc 2, im mc huyt Kh lu (huyt
c hiu tr cm).

+ Nu khng m (ni) c s 4: kha huyt Khung cn, im huyt


Trch on (tay phi).
+ Nu khng ni c s 7, kha huyt Khung cn, im huyt Th
mnh (tay phi).

. Do li rt vo trong: m, Thu , Kha HK + bm Khc th.


. Do mi vnh ln : m, Kha HK + bm Khc th; Kha Kh khc 3 +
bm Kh lu
. Do ri lon li: Kha HK + Khung cn.
. Do chn thng: Kh lc 2, Kh trung.
CHY NC MING

C th do giun.
Hoc di chng tai bin mch mu no gy lit mt.
Bnh lin h n ng kinh Ng bi 2.
iu tr: Lm mnh c vng mi ming.
Thng kinh kh Ng bi 2.

Khai thng.
Kha H khu + bm Ng bi 2 (khai thng kinh kh ng kinh Ng
bi 2).
Khi th 2 (huyt c hiu), c chung, Ch tn (s thng kinh kh vng
bnh).

CHN BNH

+ Chn au nhc:

C th do kinh kh b b tc, tr gy au.


Cng c th do mu (nu au nhiu, au mt ch nht nh).
iu tr: Ty vng bnh (tm ng kinh c quan h vi vng bnh).

Khai thng cc Ng bi chn (quan h vng bnh).


Hoc Tam tinh chn (nu au km co cng).
Dn mu n vng quan h.
Thm Khi th 2, Khu ch (Khu trung) l cc huyt c hiu.

+ Chn khng dui ra c:

Ch yu do khp hng v khp gi (nhiu hn).


Lin h nhiu vi ng kinh Ng bi 2 chn.

. Kha Kh khc 1, bm Ng bi 4, 2 (khai thng kinh kh).


. Kha Kh khc 3, day huyt nh t (dn mu ln vng hng).
. Kha Kh khc 2, day huyt nh t (dn mu ln vng u gi)
. Kha huyt Khin th, bm Nh mn 1,2, Khoeo 1 (cc huyt c hiu
tc ng n s co dui chn).
Thm n ta, Khin th, Kh thn, Khu trung (Khu ch) (cc huyt c
hiu tc ng n s co dui chn).
+ Chn rung git

Thng b nh hng nhiu vng i v bp chn (do kinh kh v


huyt tr li gy nn ch n huyt ).

. Kha Kh khc 1, bm Ng bi 4, 2 (khai thng kinh kh).


. Kha Kh khc 3, day huyt nh t (dn mu ln vng i).
. Kha Kh khc 2, day huyt nh t (dn mu ln vng bp chn).
. Kha B huyn 1, bm Ng bi 4, 2 (Huyt c hiu tr chn rung git).

+ Chn sng ph:

Ch yu do tun hon mu khng lu thng c hoc do vim


khp.
iu tr: Ty vng bnh, chn cc ng kinh Ng bi lin h iu
tr.

Khai thng kinh kh (cc ng kinh lin h) v dn mu n vng


bnh.
Thm huyt Cung khn (huyt c hiu tr bp chn sng).
Nu sng bn chn, xem mc Bn chn sng trn.

+ Chn t mi

Do lng mu dn xung hoc dng mu hi lu b b tc.

. Do nghn mu, khng lu thng:


Khai thng ng kinh Ng bi lin h + dn mu n vng bnh.
Kha Nhn tam 3 + im huyt Mnh lc (huyt c hiu).

. Do chn thng:

Khai thng ng kinh Ng bi lin h + dn mu n vng bnh.


Thm Kh lc 2, T th, Khc k (huyt c hiu lm tan mu bm
chn).

CHN THNG CT SNG

Xem mc Cp lng.
CHN THNG VNG MT

Sau chn thng, thng li di chng l cc vt bm do mu t,


mu
Nguyn tc iu tr l thng kinh, hot huyt, hnh huyt, tn .

. Mu bm vng trn: n tinh phi hp vi Kha HK + Ng bi 1, 2.


. Mu bm vng mt: n tinh phi hp vi Kha HK + Ng bi 4.
. Mu bm vng m: n tinh phi hp vi Kha HK + Ng bi 2.
. Mu bm vng mi: n tinh phi hp vi Kha HK + Ng bi 1, 2.
. Mu bm vng cm: n tinh phi hp vi Kha HK + Ng bi 2.
. Mt sng: Nhm tu (huyt c hiu).

CHONG

Do lng mu thiu ht nhiu, hoc b nghn, tc, khng a c ln


u gy nn.
iu tr: Dn kh v huyt ln u, chng chong.

. Trc ht day n tinh hoc Nht bch (huyt c hiu bm mu ln


u).
Bm Cao thng, Ch cao, ot th (Kh nai), Hi sinh thn th, Ch th,
nh t, Tr ct hi sinh, Nht bch, Thin lu (cc huyt c tc dng dn
mu, hi sc, tr sc chng chong).
CHNG MT

Do nhiu nguyn nhn nhng thng do No b thiu mu, lng


mu a ln no khng , hoc do chn thng u, no khin
cho lng mu b ngn tr khng dn ln no v u c gy nn.
iu tr: hnh kh hot huyt, dn mu ln u, no.

. Do thiu mu no:
ot th (Kh nai), Nht bch (a mu ln no).
Bm Cao thng, Ch cao, ot th (Kh nai), Hi sinh thn th, Ch th,
nh t, Tr ct hi sinh, Nht bch, Thin lu (hi sc, gip a mu ln
vng bnh).

. Do chn thng u:
Bm Cao thng, Ch cao, C th, Ung hng, Kh lc 1, Kh ngn
(Tam kha), Ng thn 1.

. Do huyt p cao: Xem mc Huyt p cao.

C CNG, VO C

C vo l trng thi au nhc 1 bn gy - lng, lm cho c b au, phi


vo qua 1 bn.

Nguyn nhn

- Do lc ng t th khng thch hp (lch gi...) lm cho kh huyt


khng iu ha gy ra.
- Do phong, hn xm nhp vo kinh lc lm cho kinh kh b ngn tr
(khng lu thng c) gy ra.
Triu chng: Ng 1 m sng dy thy c v cc c ln cn c
cm gic khng thoi mi, cng, thng, khng th xoay tr sang bn
phi, tri, hoc ra sau c. Vng au thy but, t hoc c th lan
sang vai v cnh tay cng bn hoc km theo au u, s lnh. Vng
cc b c th b rt nhng khng sng .

iu tr: Lm cho kh huyt vng au c lu thng (thng kinh


hot lc), tn phong hn (lm tan phong hn) nu do phong hn gy ra.

ng kinh bnh: Ch yu 4,5.


Kha H khu + day Ng bi 4,5.
Kha huyt T ng, bm Mnh cng (huyt tc ng n vng c).
Kha Khng th bm Bch lm v ngc li (huyt c hiu tr
vo c).
Bp Tr ct hi sinh (s thng kinh kh ti ch).
Bm thm Tr ct, Ung hng, Lm quang, Mc on, Ng thn 1
(cc huyt c tc ng n vng c).
Nhn xt: Bnh mi b, thc hin ng th php thng c kt qu
rt tt, rt nhanh.

CT SNG BNH

Gm nhiu hi chng bnh lin quan n ct sng, tuy nhin trn lm


sng v phm vi iu tr ca bm huyt, thng tp trung vo mt s
bnh chng nh: Cp lng, thot v a m
Ct sng lng c lin h vi 4 ng kinh Ng bi
Ng bi 1 : Mt trong ct sng.
Ng bi 4, 5 : Mt ngoi ct sng.
Ng bi 2 : Thng vo ct sng.

CP LNG

Cp lng l trng thi t sng lng b trt hoc b bong gn do


nhng ng tc gng sc.

Nguyn nhn:
Dng chn thng ny hu nh c tnh cch c a: 1 s
ngi, cc dy chng c nh t sng vn b yu sn, khi phi chu 1
lc nng hn (nh c sc vc nng...) hn bnh thng, cc t sng
c nhiu kh nng b trt.
C nhiu khi ch xoay lng, vn mnh cng c th gy ra au.
Do khing vc nng, lao ng sai t th... lm cho kinh lc mch
vng lng b tn thng, huyt b tr kinh kh khng lu thng c
gy ra au.

Triu chng: Phn ln cc trng hp xy ra khi 1 ngi trc


bnh thng, ci xung hoc ngi xm c sc nng hoc nhc 1 vt
nng, t nhin cm thy c 1 ting ku rc (hoc cp) kh khan
vng di tht lng, sau au d di, c ng cng gy au hn.
Cc lp c dc 2 bn xng sng cng gy au do cng thng. Nu
s vo xng sng thy vng tn thng rt au, t sng lin quan
nh b g ln. Da v cc bp c lng cng au v phn ng.

iu tr: Nguyn tc chung: gim au bng cch lm cho kinh kh


vng tn thng c lu thng (s thng kinh kh, hnh kh, hot lc,
tn ).

Kha Kh khc 2, ng thi mc Achille + bm Ng bi chn theo th


t: 1, 4, 5 ri 2, bm im cch khp lng ngn - bn chn khong 1
khot (ng tc ny nh hng ln ct sng theo th t: tc ng trc
vo bn ct sng (mt trong): Ng bi 1, k tip l mt ngoi ct sng: Ng
bi 4 v 5, sau , tc ng trc tip vo ct sng bng Ng bi 2).
Nm ly Kh khc 2 v phn i din vi Kh khc 2 mt c i din
qua c chn, dng 2 ngn tay ci day y: 1 bn ko xung, 1 bn y ln,
lm 3 ln (th php ny, b Lch gi l th php Rt d). Ty v tr lch
(au vo lng qua bn no), m chn cch y ln hoc rt xung. Theo
nguyn tc tr li qun bnh cho phn c b lch do au.
Tr li bm Ng bi 1, 4, 5 ri 2 nh u.

Nhn xt: Th php ny rt c o, c kh nng lm ht au ngay v


tr ct sng v v tr ban u. Thng lm ngay th ch 1 ln l khi.
CNG HM

Thng do di chng chn thng hoc tai bin mch mu no hoc do


si c do ngp qu mnh

Kha H khu bm Ng bi 2, thm m (huyt c hiu), c chung


(huyt cc b).
C th thm Thn chung (cc b), Kh lc 1 (khai thng ng dn ln
mt).

D DY AU

D dy au l cch gi chung cc chng au vng Thng v,


trung tiu.
D dy au l triu chng ch yu ca kh nhiu bnh chng
ca D dy (D dy T trng vim let, D dy sa, Ung th D
dy, Ri lon thn kinh chi phi D dy . . .).
Thng do:
. n ung khng tit (do n ung khng iu , no i tht
thng. An nhiu thc n bo, ngt sinh ra thp nhit trong gy
au).
. Can kh ut kt (Can kh phm V ): Do lo ngh ut c lm tn
thng Can (N thng Can ), Can kh khng s tit c, phm
n V, lm cho Can V khng iu ha, kh c b ut tr gy ra
au.
. T V h yu: Do lao ng qa sc, no i tht thng khin T
V b tn thng, T dng bt tc nn hn pht sinh gy au.
Bnh lin h n ng kinh Ng bi 2 l chnh.
iu tr: S thng kinh kh, ha V, ch thng.

Kha H khu bm Ng bi 2 (s thng kinh kh).


Kha Kh khc 3 bm Ng bi 2 (s thng kinh kh).
Thm V trng im (huyt c hiu iu chnh kinh kh d dy,
rut).

. Bnh vng Thng v : V thn, D mnh (huyt c hiu vng cc


b).
. Bnh vng Trung v : Mnh tc (huyt c hiu).
. Bnh vng H v : Tinh ngheo (huyt c hiu).
DN GN C

Nguyn tc: Gn c thiu mu nui dng s d b co cng, co rt.


lm dn gn c vng bnh, cn dn mu n ni .

Huyt Bm Lm Dn C Vng
Kh minh, Khc k, Kim quy, Thn , Xch Chn.
tu.
Khin lu, Khi lu. Tay.
Tam phi. Bng.

Xem thm phn Bong gn.

DN MU

Huyt Bm Dn Mu n Vng
n tinh, Hong ngu. Ln mt
n sut, Dng hu, Kh lc 2, Hong Xung tay
ngu.
Nht bch, ot th (Kh nai), Tam kha Ln u
(Kh ngn).
Ch ng . Vo gan
B huyn 7, 8, c quan. Xung chn
Kh Kh khc 2 + Kha mc Achile. Dn mu sang chn i
bn.
Kha Kh khc, day n nh t. Dn mu ln hng, u
gi, bn chn ty thuc
kha.

DI CHNG TAI BIN MCH MU NO

Bm Thp ch o gii quyt c mt s di chng tai bin mch mu


no rt c hiu qu m nhiu phng php khc khng thc hin c.

. Lit mt: Xem thm phn Lit mt.


. Lit na ngi: Xem thm phn Lit na ngi.
. Hay ci: Kha Ng bi 1 (tri) + day huyt Kh ngu (huyt c hiu).
. Hay khc: Kha Ng bi 1 + day bt huyt Ch th (huyt c hiu).
. Li khng th ra c: c chung + Thu (huyt c hiu).
. Li rt li: Kh lc 1 (huyt c hiu).
. Ni ngng, kh ni: c chung + Thu (huyt c hiu).
I H (Huyt trng Kh h)

. L loi bnh thng gp ni ph n.


. Chng trng r nht l cht dch tit ra t m o.
. Gp trong nhiu bnh vim nhim m o, nhim trng,
nm...
Theo ng y, c th do: m thp, T h thp nhit, thn suy
yu, T dng h, thp nhit h tr, Can kinh c thp nhit
Nu c th nn kt hp dng thuc ngm ra ti ch s c hiu
qu tt hn.

Bnh c quan h vi ng kinh Ng bi 1 (theo ng vn hnh) v


Ng bi 4,5 (theo l lun ng y).
Kha Kh khc 3, bm Ng bi 4, 5 (khai thng kinh kh).
Thm huyt Gic kh, Hu mn (mc gn Achile + xoay trn, vut y
ngc ln) (huyt c hiu tr i h).

I TIN B

To bn l trng thi i tiu phn kh cng, bun i m khng i


c, thi gian i tiu lu hoc nhiu ngy mi i tiu, trong iu kin
n ung bnh thng.
Nguyn nhn c th do trong trng v c to nhit, kh tr, hoc
do kh huyt suy yu (ni ngi ln tui, mi khi bnh).
Bnh c lin h vi ng kinh Ng bi 2.

Kha H khu + bm Ng bi 2.
Kha Kh khc 3 + Ng bi 2.
Kha Kh khc 2 + day nh huyt Ng thn 2 bn chn Phi.
Kha Ng bi 2 + va vut va y mnh huyt Mnh qua t di ln.
y l 2 huyt c hiu chuyn tr to bn

AU HM, MI HM

Do kinh kh ti vng hm b b tc, tr gy nn.


Bnh c lin h vi ng kinh Ng bi 2.
iu tr: Khai thng kinh kh + s thng kinh kh vng bnh.

Kha H khu + bm Ng bi 2 (khai thng kinh kh).


Thm huyt m (huyt c hiu), c chung (huyt cc b).
AU U

au u c th do nhiu nguyn nhn khc nhau.


Ty tng vng au m chn cch iu tr cho thch hp.
. au gia nh u: Ng bi 4, 5.
. au na u: Ng bi 4.
. au vng trn : Ng bi 2.
. au vng sau gy: Ng bi 4,5

. au vng nh u

Kha H khu + bm Ng bi 4, 5 (khai thng kinh kh).


Kha Kh khc 3 + gn gt, bm Ng bi 4, 5 (thng kinh hot lc).
Thm Cao thng (huyt cc b), C th, Ung hng, Xng lm (cc
huyt tc ng n vng nh u), B huyn 4 (huyt c hiu).

. au na u

Kha H khu + bm Ng bi 4 (thng kinh hot lc).


Kha Kh khc 3 + gn gt, bm huyt Ng bi 4 (thng kinh hot
lc).
Thm huyt C th, Xng lm (bn au), Trung nh (cc huyt tc
ng n vng nh u), huyt B huyn 3 (huyt c hiu).

. u c khi u

Nguyn tc:
. a kinh kh ln u thng kinh hot lc.
. Dn mu ln u lm tan khi u.

+ Do bu mu: Nht bch, ot th (Kh nai), Kh ngn (Tam kha).


Trng hp ny, day bm cc huyt trn cho mu bm ln u
xong, kha H khu bp huyt T th dn mu bm, mu xu u
xung v thot qua ng tiu, tiu Trng hp ny, c th bnh nhn
s tiu ra mu, i tin ra mu, l kt qu ca vic a mu xung khi
day bp huyt T th v cng nh m bu mu hoc khi u s tan i.

+ Do chn thng: Kh ngn (Tam kha).


1. a mu ln u (phc trn).
2. Dn mu xung qua ng tiu tiu: Kha Ng bi 4, 5 day cc
huyt trn.
Hoc kha B huyn 7, 8 bm cc huyt trn.
Hoc kha H khu, day bp huyt T th.

. u au do chn thng

Kha H khu + day huyt Nht bch.


Kha H khu + day huyt Tam kha (Kh ngn).
Bm huyt Cao thng, Ch cao, Kh lc 1, C th, Ung hng, Kh
ngn (Tam kha), Ng thn 1.

. au u ng

Kha H khu, bm Ng bi 4, 5 (khai thng kinh kh).


Day vut C th (huyt c hiu).

. au vng trn

Kha H khu + bm Ng bi 2,
Kha Kh khc 3 + gn gt, bm Ng bi 2.
Thm V hi, n lm, Nh tu; Ct cng, Mnh khng, n khi.

. au vng sau gy

Kha H khu + bm Ng bi 4,5,


Kha Kh khc 3 + gn gt, bm Ng bi 4,5.
Kha Khng th day Bch lm v ngc li, ri day c 2 cng lc.
Thm C th, Ung hng, Xng lm.

U GI BNH

Hu ht cc ng kinh u i qua u gi (ngang, sau)


nhng ng kinh Ng bi 2 chi phi u gi mnh nht. V vy,
a s bnh v u gi lin h vi ng kinh Ng bi 2.

. u gi sng au

Kha Kh khc 1, bm Ng bi 2.
Kha Kh khc 2, day huyt nh t.
Thm cc huyt B huyn, Ng kinh, T hu mn 2, T trch di 2,
T trch trn 2.

. u gi co cng, kh c ng

Kha Kh khc 1, bm Tam tinh 2 (thng kinh hot lc, gim tr co


cng).
Kha Kh khc 2, day nh t (dn mu ln u gi).
Kha Kh ln + bm Khu trung ( Khu ch) (huyt c hiu).
Kt hp bm T trch di 1, 2, T trch trn 2, Khu phong 3, T
trch trn 2 (huyt c hiu).
NG KINH

Thut ng ng kinh dch t ch Hy Lp Epilepsy c ngha


l Nm bt, Ng ti li, ni cn xy ra t ngt, khng bit
trc, do thn linh iu khin.
u th k 20, Huglings Jackson (1874 - 1911) ln u tin
a ra nh ngha v ng kinh: ng kinh l 1 cn kch pht sng
in ng thi qu mc v t duy tr ca 1 qun th Nron trong
cht xm ca v no. Dn gian thng gi l Phong x.

Nguyn nhn

a- Theo YHH
Do chn thng s no: cn ng kinh u tin thng xy
ra trong vng 5 nm sau chn thng, rt him gp sau 10 nm.
Do u no: phn ln cc u ny trn u.
Do tai bin mch mu no.
Do nhim khun ni s.
Do di truyn.
b- Theo YHCT
Do kinh s, n ung khng iu ha lm cho tng ph b ri
lon dn n m b tch t, ni phong gy ra bnh. Hoc do Can
v Thn bt tc, lm cho Can phong trong bng ln, m nghch
dn ln trn, kinh kh b xo trn, thanh khiu b che lp, gy ra
bnh.

Triu chng
Mt cn ng kinh thng xut hin vi 3 giai on:
1- Giai on cng: thng bt u bng 1 ting ku ri ng
ngay xung t bt tnh, chn tay cng , lng ngc v c honh
gi nguyn, khng th trong vi giy, mt thm tm do ngt, hm
cn cht, rng nghin li. Giai on ny trung bnh ko di 30 giy.
2- Giai on git: ngi bnh bt ng co git, nhp nhng, cn
git ngy cng mnh v tha hn, li th ra v d b cn mi, mt
trong m cng c th b cn chy mu. Cc c mt cng b co git,
nc ming tit ra nhiu di dng si bt. Cc c vng dn ra, v
vy hay i ra qun. Giai on ny ko di 2 - 3 pht v kt thc
bng 1 ting rn, th su v th gin.
3- Giai on hn m: nm yn, th gin, mt cm gic v
thc, mt tm dn. C cm gic nh l ngi bnh ng say. Giai
on ny di t 15 pht n vi gi. Sau , thc tr li dn. Lc
tnh, a s ngi bnh vn c thc u m, c th au nhc
khng nh g v cn va xy ra.
+ Sau cn: c th c nhng du hiu lit, bn lit, co cng, mt
hoc gim cm gic, nhn km, nghe gim, i ma, kh th, trng
thi tm thn u m, hay gin d, c th b nh ra i l sau cng
khng nh r s vic g.
+ Nhp cc cn: cn thng xy ra ban m nhiu hn cn ban
ngy th xut hin nhiu vo sng sm. Nhp cn thay i ty mc
nng nh. Lc u tha, 1 nm 2 - 3 cn sau dy dn: hng
thng hoc hng ngy, c nhng t ngh. Cn dy th ngi bnh
b lon thn.

iu tr

iu tr ng kinh thng chia lm 2 giai on: Ct cn (lm


sao dp tt ngay cn ng kinh ang xy ra, gip ngi bnh sm
tr li trng thi bnh thng sm bao nhiu c th.
Sau khi ct cn, da theo bnh tnh ca bnh nhn tm
cch iu tr tn gc, trnh b ti pht.
Ct cn

1. Ngi iu tr dng ngn 1 v 2 tay tri, nm (kha) ngn Ng bi


1 tri ca ngi bnh, bn tay phi m rng v u u 7-10 ln vo vng
b vai [ngay gia khp vai lm chnh] (ng tc ny c tc dng ci thin
h hp, lm cho ngi bnh th thoi mi hn, v h hp bnh thng tr
li).
2. Tay tri kha H khu, tay phi bp T th, t trn xung 3 ln
(ng tc ny c tc dng n nh thn kinh, lm cho ngi bnh mau tnh
li. ng tc ny cng lm tng mu v tim, lm gin c honh v lng
ngc).
3. Tay tri kha H khu, tay phi vut dc t gia b vai xung n
huyt Thin lu, im nh vo huyt ny (ng tc ny a mu v tim
nhanh, gip mu (huyt) ngi bnh lu thng tt, mau tnh li).
Lm ng th php, c th ct cn rt nhanh ngay sau khi va lm
xong, ng thi ngi bnh cng mau phc hi li c.
y l im c th rt c o ca mn bm Thp ch o.

iu tr ngoi cn
- Khai thng, n nh thn kinh v tim mch.
- Kha H khu ng thi bin (truyn) in huyt Gic quan (c tc
dng lm dn thn kinh v c).
- Bp T th 3-4 ln (c tc dng tng mu v tim v chng co tht
c honh, lng ngc).
- Bm - bt ngang Ng bi 4 tay (c tc dng i vi h gn c -
Ng bi 4 tng ng vi Can, theo l lun ca ng y, Can ch gn c,
lm cho gn c khng b co qup).

- Bm huyt Mnh i v Khi th (c tc dng khai thng m trc


- theo l lun ca ng y, m trc ngn tr lm cho thanh kh khng a
c ln no, gy ra bnh).
- Bm Tam tinh 5 ( bi b cho Thn m - theo ng y, thn thy
sinh ra Can mc - gip Can v gn c mnh ln, gim bt s co git).
- Bm 12 huyt cn bn ( nng cao th trng ca ngi bnh, gip
h c sc khe lt qua bnh, v c th qu yu ui rt d b ln cn
tr li).

Nhn xt :
Phng php bm Thp ch o dng ct cn ng kinh rt tt, hiu
qu c th ni l nhanh hn bt c loi tho dc v phng php no.
Ngoi ra, ngi bnh c cha tr bng bm Thp ch o rt mau tnh
v phc hi nhanh chng cc trng thi ri lon do bnh l gy ra: tnh
mau, khng u oi, khng mt sc... sinh hot li c ngay sau khi tnh.
Rt ng ch .
Nn phi hp thm kin thc bnh hc ca YHH v ng y trong
vic iu tr i vi gc bnh duy tr kt qu ca vic tr liu di v tt
hn.

M NHIU

m l sn phm t h hp bi tit ra ngoi.


Tuy nhin, theo ng y, m cng c lin quan n tng T v theo
sch Ni kinh T thp Thp thng T, thp trc ng li lu ngy
s sinh ra m, v vy nu T mnh ln s c th gip tr c gc
sinh ra m.

Kha H khu, bm Ng bi 1 [day ri bt mnh ngang] (thng ph


kh, tr m).
Kha H khu, bm Ng bi 2 hoc kha Kh khc 3 + bm Ng bi
chn 2 (lm mnh T kh, h tr vic gii quyt m).
Thm Thi lu, Ng on, Mnh i, Khi th 2 (huyt c hiu lm
tiu m).

GAN BNH

C rt nhiu bnh chng lin h vi gan (vim gan (cp, mn),


vim gan siu vi, x gan, gan nhim m..).
Ring mn bm Thp ch o li c rt t kinh nghim iu tr v
gan (ngoi tr iu chnh Can kh ng g bi 4. Ch c thy
nhc n huyt Ch ng c tc dng iu chnh ri lon chc nng
gan nhng khng c tc dng nhiu lm.
Cn lu nghin cu v lnh vc ny thm.

Kha H khu, bm Ng bi 4, day bm Ch ng.

GII HUYT

Huyt Bm Tc Dng Gii


Cao thng Ton thn
Ch cao Ton thn
Ch c Vng vai, lng.
Ch th Vng bng
Tam huyn 2 bn u
Tr ct hi sinh Ton thn
T th Vng ngc
n khi, Ct cng, Mnh khng Tay bn PHI
n lm, Nh tu, V hi Tay bn TRI

HCH C (Loa lch Trng nhc)

Trng nhc l bnh lao hch c, c im ca bnh l c nhiu


hch ni ln thnh chui c nn c tn l trng nhc. Bnh thng gp
tr em v thanh nin th cht yu, v tr bnh thng vng c v sau
tai, .pht trin chm, hch bt u ni ln nh ht u, sc da khng thay
i, khng c cm gic au, hch to dn thnh m, sc da i mu
thm, m v chy nc trong long ri r ming kh lin, hnh thnh l d.
Nguyn nhn bnh l
Trng nhc l do hch lm ba c nhim khun lao. Theo YHCT, v
nguyn nhn bnh l ch cc im sau :
1. Tinh thn khng th thi, Can kh ut kt, kh tr thng T, vn
ha suy gim, m nhit ni sinh kt t c gy m sinh bnh. Can ut
ha ha gy tn thng thn m, nhit c thnh, m huyt mt iu ha
da c khng c nui dng ha sinh m v kh lin ming.
2. Nhit c thnh gy Ph Thn m h sinh ha vng t chy tn
dch thnh m, m ha ngng t bnh thm pht trin.
Triu chng
Bnh thng pht c gy v sau tai, cng c trng hp di
hm, h thng n, h nch (t gp). Bt u hch to bng ht u, mt
hoc nhiu hch, sc da khng thay i, cng v di ng, khng nng
khng au. Dn dn hch to ln dnh kt vi da v cc hch khc kh di
ng; nu lm m th n vo au cm gic bp bnh, sc da i mu xam
m hi nng. Lc v ming, m trong long c nhng cht cn lng
tanh hi, ming lot tht sc trng nu, sc da chung quanh tm xm c l
d ming kh lin. Thi k u, phn ln t c triu chng ton thn (nn
t c ch ), thi k cui thng km theo st chiu hoc v m, m
hi trm, ho, st cn, tinh thn mt mi, v.v...

Bnh lin h vi ng kinh 1, 2 tay (theo ng vn hnh).


Kha H khu, bm Ng bi 1, 2.
Thm mc, Xch tu (huyt c hiu tr trng nhc).

HUYT P CAO

i cng
Theo T chc y t th gii (OMS - WHO),
mt ngi c coi l huyt p cao khi huyt p
ti a ln hn 140mm/Hg v huyt p ti thiu hn
90mm/Hg.
Tuy nhin, cng cn lu l i vo ngi
ln tui, huyt p bnh thng hi tng 1 t do sc
n hi ca mch mu b gim. mt ngi bnh
thng trn 50 tui, huyt p 160/90mmHg c
coi l bnh thng.
T s huyt p bnh thng l 120/80mmHg
(theo OMS) v 110/70mmHg (theo Vit Nam). Nn
dng my o theo di.
Nguyn nhn

a- Theo YHH :
1- Yu t thn kinh, tm l.
2- Do tng cc cht ni tit : nh s hi qu
lm tng ni tit khin mch mu co li, gy ra
huyt p cao.
3- Yu t dinh dng : n tha m, mui...
4- Yu t di truyn.
5- Mt s thuc : thuc nga thai, Cam tho...
6- Mt s bnh : hp ng mch ch, bnh v
thn, thng thn...

b- Theo ng y :
- Do Can dng bc ln trn (thng cang).
- Do m trc ngn tr trung tiu.
- Do Thn tinh khng (bt tc).
- Do kh huyt u h ( Tm T lng h ).

Triu chng
T chc y t th gii phn bnh huyt p cao
ra lm 3 giai on :
. Giai on 1 : Ngi bnh trng thi d b
kch thch, thng hay ku au u, au v bui
sng v sau khi lm vic cng thng, au tng
cn, cn ngn vi gi hoc c ngy, c th c cn
au vng tim (chng 30%). Ngi bnh mt mi,
hi hp, mt , hoc ti (do co tht mch mu).
S mch quay thy p cng, mm tim p mnh,
trng hp ny nn lm cc nghim php xem c
HA cao khng :
1- Nghim php ngng th : gy hin tng
thiu oxy, gy co mch, huyt p s cao (ngng
chng 1 pht s o).
2- Ngm chn vo nc lnh 4 oC chng 2 -
3 pht, gp lnh mch mu co li, huyt p s tng
ln (nu ng th huyt p s cao ln).
. Giai on 2 : HA cao thng xuyn, c cn
cao kch pht, au u d di, kh th, ph phi
cp do suy thp tri cp. Huyt p ti a c th ln
n 220/150mm/Hg, c th b xut huyt no, hn
m.
Du hiu ri lon tun hon no : chng mt,
tai , u au d di, mun i, c khi pht m
khng r, c khi c hi thong lit, c khi ngt lm.
- i vo vng mc : th lc gim, c du hiu
rui bay hoc sng m.
- i vo tim : c ting thi tm thu, nghe c
ting th 2 do ng mch x cng. C cn au
tht ngc, lon dng c tim, nhi mu c tim.
- i vo thn : b thiu mu nh thn gy ri
lon chc nng thn, nc tiu c hng cu hnh
tr.
. Giai on 3 : Triu chng lm sng ging
giai on 2 nhng nng hn. HA c nh, nu tt
xung l nguy v suy tun hon nng ri. Ngi
bnh au u, mt ng, tr nh gim, mt kh
nng lao ng. Cn au tht tim tng ln nhiu,
suy tim III, IV, e da nhi mo c tim, xut hin
ph n, gan to, c trng, tn thng tun hon
no, mun i, co git, bn hn m, xut huyt no.
- Mt b tn thng rt nng, c th b m.
- Thn : tn thng v vim thn r, ur huyt
cao.
giai on ny ngi bnh thng cht do
nhi mu c tim, xut huyt no v lng m
trong mu cao.

iu tr
1- Lm h p :
. Khai thng.
. n nh tim mch v thn kinh.
. H p : Kha H khu v Nhn tam, ko vut huyt Mch lc
xung 3 - 7 ln (cn thn : ngn ci ng chn vo mch mu kha H
khu, hi nhch tay sang mt bn mu mi chuyn xung c). Lm
tay no c mch mnh trc.
. Bm 12 Huyt cn bn v huyt an thn, d ng.
. Xem mch 2 tay li, nu 2 tay u th thi.
Nn dng my o HA theo di cho chnh xc hn.
Phi hp tr theo bin chng ng Y.
- Nu do Can Ha vng ln : thm Tam tinh 4 (Can m)
- Nu do Thn m h : thm Tam tinh 5 ( Thn m).
- Nu do m trc ngn tr trung tiu : Kha H khu, bm Mnh i
v Khi th ( tiu m).
- Nu do Kh huyt (Tm T) u suy : thm Kha H khu v truyn
nhn in h lo tay phi, v mm trm tay tri.
ng thi nn thm tc dng kin T ( b kh huyt): Kha Kh khc
2, bm B huyn 8 v 7.

KH NG, MT NG

YHCT cng gi l Bt m, Bt c nga, Bt c min


nhng thng dng nht l Tht min. Sch Ni khoa hc
Thng Hi nh ngha nh sau: Mt ng l mt trng thi
bnh thng khng ng c, nh th mun ng rt kh hoc
gic ng khng su, khi thc khi tnh, nng th c m khng
ng c.
Sch Ni khoa trung y hc Bc Kinh, trong bng tiu chun
chn on v mt ng cho rng : thi gian ng c trong 1
ngy m di 6 gi, c coi l mt ng.
Sch Ni khoa hc ca Trung y Bc Kinh cn phn chia
mt ng theo mc nng nh nh sau:
1- Mc nh:
. Thi gian ng trong 1 ngy m 5-6 gi.
. C t triu chng xo trn km theo.
2- Mc va:
. Thi gian ng c trong 1 ngy m 3-5 gi.
. C nhiu triu chng khc km theo.
3- Mc nng:
. Thi gian ng c trong 1 ngy m di 3 gi.
. C th suy sp.
Sch gio khoa ng y thng nu ra cc loi mt ng
sau:
- Mt ng do Tm T huyt h (do suy ngh, lo lng, lao
lc qu lm hi n Tm T, huyt dch hao tn, khng dng
c Tm lm cho Tm Thn khng yn, gy ra mt ng).
- Mt ng do m h Ha vng (do c th suy yu hoc
bnh lu ngy, Thn m hao tn khng nui dng c Tm,
Tm ha kh nng, thn ch khng yn, gy ra trng thi Thy
bt t ha lm cho mt ng.)
- Mt ng do n ung khng iu , thp m che lp
khiu (Thc n nh tr trng v, lu ngy thnh m nhit,
tr ngi bn trong, m nhit nhiu lon trn, v vy nm
khng yn (Bt c ngo: mt ng).
- Mt ng do Tm h m khip: hay s hi, thn hn
khng yn c th dn n mt ng. C th gp 2 loi sau:
. Do th cht h yu, Tm m h, hay khip s, v vy
ban m kh ng.
. B mt vic g khip s qu mc, tm tnh ri lon, sut
ngy khng yn, lm cho m b khip, Tm b h, gy ra mt
ng.

Bm Thp ch o, ch nu ln 2 cp huyt tr mt ng l
Tam tuyn + Tuyt ng v Th quang + Ng hn.
iu tr bng bm huyt Thp ch o, c th dng
nhng huyt c hiu, ngoi ra, nn dng y l xc nh
bnh l lin quan n cc yu t gy bnh no, t c th
tm ra phng huyt iu tr cho thch hp.

Khai thng.
n nh thn kinh, n nh tim mch.
Ch cao (day y ln) (lm nh u, d ng).
Bp nh n khi, Ct cng, Mnh khng, V hi, n lm, Nh tu (lm
nh u, nh mt, d ng).
Kha Tam tuyn bm Tuyt ng v ngc li, ri day c 2 cng lc
(huyt c hiu).
Kha Th quang, day Ng hn v ngc li, ri day c 2 cng lc
(huyt c hiu).
Phi hp vi bin chng:
. Do Tm T huyt h : Kha H khu + bm Tam tinh 3, 2.
. Do m h Ha vng : Kha Kh khc 3 + Tam tinh 4, 5.
. Do Tm h m khip: Kha H khu + Nhn tam 3 + bm Tam tinh
3, Tam tinh 4.
. Do n ung khng iu , thp m che lp khiu : Kha H khu +
bm Ng bi 2, thm Ng on.

KHP HNG BNH


Thng do chn thng.
Ti ch c th sng au hoc cn tr
vn ng i li.
. Do vim khp hng, ch cn khai
thng kinh kh (thng tc bt thng).
. Do chn thng, va khai thng kinh
kh, va dn mu n nui dng phn
c b tn thng.

Theo ng vn hnh, bnh c lin quan n ng kinh 1, 2 (mt


trc), ng 4 (mt ngang).
Khai thng.
. Kha Kh khc 1 bm Ng bi 1, 2, 4 (khai thng kinh kh).
. Kha Kh khc 3 day n nh t (dn mu ln hng).

. Hng kh co dui:
+ Kha Kh khc 1 bm Tam tinh 2, 4 v 1.
+ Kha B huyn 2 + bm Ng bi 1, 4.
+ Kha huyt Nh mn 1, 2, bm Mc on.
+ Kha Kh khc 3 + bm huyt nh t.
Phi hp : Khu trung, Khu ch, Khu phong, Kheo 2, T trch trn 3, T
trch di 3, B huyn 2.

. Khp hng dng ra: Khu phong 1.

. Khp hng khp vo: Khu phong 2.

KHY TAY BNH

Ty v tr bnh m chn huyt iu tr cho ph hp.

+ Khy tay au, mi, yu

. Kha Kh khu, bm Dng hu, Kh lc 2.


. Kha lng 2 + bm theo ng kinh.
. Kha lng 3 + bm vng khuu tay.
. Kha gc mng (tr ngn 3), day khp 2.

+ Khy tay co gp vo ngc


Kha H khu, bm Khi lu, Kh trung, Trch on (va bm va nh
y cnh tay ra).
Kha H khu + bm Tam tinh (tr ngn 3).

KINH NGUYT KHNG U

Kinh nguyt n khng ng chu k, c th l


trc hoc sau khng nht nh.
Ph n mn kinh a s khong 48-49. Trc
mn kinh cng c trng hp kinh ra trc, sau khng
nht nh.
Theo ng Y c th do: T h, Kh ut, Huyt .
C ch ca chng kinh nguyt ri lon c lin h
vi Can v Thn, trong Can kh khng u lm cho
kh nghch ln l chnh. Can kh, Can huyt thi qu hoc
bt cp lm cho huyt hi khi y khi vi bt thng
khin cho kinh k b ri lon.
Mn bm huyt Thp ch o ch dng huyt n
ta v Mch kinh l 2 huyt c hiu tr kinh nguyt
khng u (do bt k nguyn nhn no). Nu khng tm
ng nguyn nhn, vic iu tr s t c hiu qu. V vy,
cn phi hp vi bin chng y l tm ra phng iu
tr cho thch hp.
ng y tp trung vo Can v Thn, v vy, cn ch
n ng kinh Ng bi 4 v 5.

Kha Kh khc 3, bm Ng bi 4, 5 (khai thng kinh kh).


Thm n ta, Mch kinh (Day nh + y ln) (huyt c hiu).

LAO HCH (Loa lch Trng nhc)

(Xem thm mc Hch c).

B ngoi lp da cnh c xut hin kt hch hoc


bn tri, hoc bn phi, hoc kt hch c hai bn t th
1, 2 hch, nhiu th 4, 5 hch tr ln. Ni chung gi l
m hch, cng gi l Loa lch.
Trn lm sng thng gp 2 loi sau:
Cp tnh l do ngoi cm phong nhit kim m
ngng t lc mch ca Thiu dng v Dng minh.
Kt hch c hnh nh trng b cu, chn r tn mn, mu
trng, sng, cng, km nng lnh, c gy cng au.
iu tr nn tn phong, thanh nhit ho m.
Mn tnh th phn nhiu do lo ngh ut gin, tnh tnh
khng thoi mi, Can kh km m ho ngng tr 2
kinh Can m. Lc u kt hch nh ht u c 1 hch
hoc 3-5 hch khng u, dn dn pht sinh thnh chui,
mu da khng thay i, n vo cng, y th chuyn
ng, khng c cn nng rt, cng khng thy au, lu
ngy mi c cm gic au nh, y hch khng chuyn
ng na. iu tr, nn s Can dng huyt, gii ut, ho
m.

Bnh lin h vi ng kinh 1, 2 (theo ng vn hnh).


Kha H khu, bm Ng bi 1, 2 (theo ng vn hnh kinh kh
thng kinh hot lc).
Thm mc, Xch tu (2 huyt c hiu tr hch c).

LIT MT

Lit mt l hin tng mt hoc gim vn ng na mt


ca nhng c da mt do dy TK VII chi phi.
- L mt loi bnh thng gp nht ca dy TK s no s
VII.
- Tui no cng c th pht bnh nhng thng gp thanh
v trng nin.
- ng ygi l Khu nhn oa t, Khu tch, Din nan (Than),
Phong iu tuyn.
- a s cc trng hp lit mt (lit dy TK VII) do lnh, do
xung huyt, iu tr bng bm huyt ngay sau khi b bnh thng
em li kt qu tt. Cc trng hp lit do nhim khun hi phc
chm hn.
YHCT da theo nguyn nhn gy bnh, chia lm 3 loi:
1- Lit mt do phong hn (lit dy TK VII ngoi bin do
lnh): sau khi gp ma gi lnh, t nhin mt khng nhm c,
ming mo cng bn vi mt, ung nc b tro ra, khng hut
so c, ton thn c hin tng s lnh, ru li trng.
2- Lit mt do phong nhit (lit dy TK VII ngoi bin do
nhim khun): T nhin mt khng nhm c, ming mo cng
bn vi mt, n ung nhai kh, ung nc thng b tro ra,
khng hut so c, ton thn c st, s gi, ru li trng dy.
3- Lit mt do huyt kinh lc (lit dy TK VII ngoi bin
do sang chn): Sau khi t ng, nh p, thng tch, sau khi m
vng hm, mt, xng chm... t nhin mt khng nhm c,
ming mo cng bn vi mt, n ung kh, khng hut so
c.
i vi mn bm Thp ch o, thng l iu tr di chng,
v vy, ty theo v tr mo lch m chn huyt v v tr iu tr cho
thch hp.

+ Mt khng nhm c : Kha Ng bi 4 Tay + day Nhn tam 3.


Huyt lng my (bm b xung).

+ Mi mt sp xung: bm Kim - nu ngi bnh mt mi, yu sc


nn truyn thm nhn in Kim .

+ Mt lch: Kha Ng bi 4 Tay + Mnh n, Mnh nh


+ Nhn trung lch : Ch c.

+ Cm di mo : Ch tn.

+ Ming mo : c chung, Tam huyn, Thn chung.


Bm theo chiu : bn lnh ko qua, bn lit ko xung.

LIT NA NGI

Lit na ngi l mt vn ng v cm gic na mt, na


thn, 1 chn v 1 tay.
Dn gian vn thng gi l Trng phong Trng gi.
Trn lm sng, thng gp nht l cc di chng tai bin
mch mu no (ngi ln), hoc di chng ca mt s bnh v no.

Nguyn nhn
Theo YHH :
. Ni ngi ln tui: Chy mu no do tng huyt p, Nhn
no v ng mch tc.
. Ni ngi tr : Cc bnh tim : hp van 2 l, vim mng
trong tim cp. Vim ng mch do giang mai. Do nhn no hoc
xut huyt no do huyt p tng.
. Ni tr nh : ng mch b vim do vi rt. Mng no hoc
no b vim (do vi rt , vi khun hoc lao).
- Bin chng no ca bnh tai gia vim, xng chm tai vim.
Chung cho c 3 gii : U no, p xe no.
Theo ng y :
. Do ngoi t (h t tc phong), tc ng t ngt vo kinh
lc (phong trng kinh lc) hoc tng ph (phong trng tng ph)
gy ra, li cc di chng.
. Do Thn Thy suy yu, Tm ha bc mnh ln gy ra.
. Do Thn m h, Can dng vng lm cho phong kh
trong bc ln .
. Do thp nhit sinh ra m, m tr tr sinh nhit, nhit
thnh qu lm cho phong kh bc ln gy ra bnh.

Triu chng
- Vng mt : Mt khng nhm cht li c, nhn trung lch,
ming mo v 1 bn, nc ming chy ra theo kho ming, ni
ngng hoc khng ni c.
- tay (chi trn) :
. Nu nng 2 tay ln cao ri b ri xung s thy bn lit ri
ngay xung 1 cch nng n nh khng c sc chng .
. Khp vai c th b x (sa) xung (th lit mm).
. Khu tay c th r xung (lit mm) hoc co gp vo ngc (lit
cng).
. C tay c th r xung (lit mm) hoc qup vo trong bn tay
(lit cng).
. Ngn tay : c th yu, khng cm c vt g (lit mm) hoc
co qup hoc cng khng co dui c (lit cng).
. Ct sng : ct sng c yu, mm lm c lc no cng r xung
(thng gp ni tr nh).
Ct sng lng vo, li sang 1 bn (ni tr nh) hoc lng mm
yu khng ngi ln c (ngi ln)...
. Vng hng v chi di :
- Nu nng 2 chn ln khi mt ging ri b ri mt cch t
ngt, chn b lit s ri xung trc v nng n. thng cng chn
v bn chn b lit nhiu hn i, v vy, d b lit na ngi kh
nng, ngi bnh vn c th c ng t khp hng.
- Chn i kiu Vt tp : khi i ton b chi di nhc ln cng
, khng gp khp gi, bn chn dui thng v v 1 vng cung ri
li t xung nng n, c cm tng nh chn ri bch xung t.
- Chn c th qup vo trong hoc qup ra ngoi.
- Bn chn c th b dui thng kiu Chn nga.
Cc biu hin lm sng ca lit c th ch mt phn c th,
hoc mt chi no , nhng cng c th cng lc b nhiu phn.
Ty biu hin ca dng lit m c th chn phng thc x l cho
thch hp.
y, chng ti nu ra cch tr theo tng vng ...
Lm sng, khi gp, c th ni kt li thnh cch tr n vng
hoc tng th ...
y l nhng di chng sau chn thng, tai bin mch mu
no v vy cn c thi gian phc hi

PHC TNG QUT TR LIT

1 2 3 4
Khai Kch Kch Phi
thng (Ton thch cc thch vng hp huyt
thn + Kinh ng kinh tng ng c hiu.
lc). lin h. ni lit.

+ Vng mt (xem chi tit trong phn Lit Mt ).

+ C yu mm r khng nhc ln c
. Kha huyt T ng bm huyt Tn khng.
. Kha huyt T ng, bm cc huyt Mnh cng, Tn khng, Tc l,
Ung mn.
. Kha huyt Tc kinh, bm cc huyt Mnh cng, Tn khng, Tc
l, Ung mn.
. Kha huyt Lm quang, bm cc huyt Mnh cng, Tn khng, Tc
kinh, Tc l, Ung mn.
. Kha huyt Nh mn 1, bm huyt Kh hp, Lm quang, T ng,
Tc kinh, Tc l...).

+ CHI TRN

. Cu vai b st (x) : Kha H khu, bm Thi lu, Gic quan, Lng


tuyn, Nhn tam 2.
. Tay khng d ln c : Kha H khu, bm Thi lu, Mnh lc, n
sut, Ch ng.
. Tay khng d ra sau c : Kha H khu, bm kinh, Hi sinh
thn th.

. Tay khng d ra trc c : Kha H khu, bm Thi lu, n sut,


Huyn nhu.

. Khp khu yu kh co dui:


+ Kha lng 2 + bm theo ng kinh.
+ Kha lng 3 + bm vng khuu tay.

. Cnh tay khng dui ra c : Kha H khu, bm Khi lu, Kh


trung, Trch on.

. C tay lit (khng nhc ln c) : Kha H khu, bm Khin th,


Nhn tam 1 + 2.

. Ngn tay lit (khng c ng, khng cm nm c) : Kha H


khu, bm Ng bi.

. Ngn tay co cng : Kha H khu bm (im vo u ngn) cc


Tam tinh, Kha cht H khu + bm (im) mnh Kh th.

+ CHI DI

. Vng Hng :
Kha Kh khc 2 + bm Ng bi 2, Tam tinh 4 v 1.
Kha Kh khc 3 + bm nh t.
Kha huyt Nh mn 1, 2, bm huyt Mc on.
Kha huyt B huyn 2 + bm Ng bi 1, 4.
Phi hp : huyt Khu trung (Khu ch), Khu phong, Kheo 2, T trch trn
3, T trch di 3, B huyn 2.

+ Khp hng dng ra: huyt Khu phong 1.

+ Khp hng khp vo: huyt Khu phong 2.

+ Lm chn dui ra : huyt Kheo 3, Kh thn.

+ Lm nhc chn ln : huyt Xch thn, Kha khu trung (Khu ch ) +


bm huyt Kh ln.
. Vng i yu:
Kha huyt Kh ln + bm Khu trung hoc Khu ch.
Kha Kh khc 3 + bm huyt Kh minh, T trch trn 2.
Kha B huyn 1 + im va Xch thn.
Thm huyt Khin th, Kh ln, Kh minh.

. Vng u gi yu, kh co dui khp gi :


Kha huyt Kh ln + bm huyt Khu trung ( Khu ch).
Kha Kh khc 2 + day huyt nh t.
Thm huyt T trch di 1, 2, T trch trn 2, Khu phong 3.

. Vng cng chn, c chn yu, khng co, gp bn chn


c:
Kha Kh khc 1 + day huyt nh t.
Kha huyt Khu trung hoc Khu ch + bm huyt Kh ln
Kha Khoeo + bm huyt T trch di.
Ngn tay ci kha B huyn 7 hoc 8, 4 ngn tay cn li Kha Khoeo
+ bm Ng bi 4 (chnh), 1, 2, 5.
Thm Khoeo 3, huyt Ngu tuyn, T trch di 1, T trch trn 1,
n ta, Khoeo 3, Kh thn, c quan, Khc k, Ngu tuyn.

. Bn chn vnh ra ngoi : huyt Kim quy, Thn .

. Bn chn qup vo trong : huyt nh t.

. Bn chn khng dui ra c : huyt n ta.

. Ngn chn khng c ng c :

Kha Kh khc 1 + day huyt nh t.


Kha Khoeo + bm B huyn 7 hoc 8. Kt hp dng 2 u gi - i
kha Kh khc trong v ngoi.

Ct sng lng :

+ Cch chung lm cho c lng cng ln : Kha huyt Khin th +


bm huyt Nh mn.
1- Vng Ct sng c : Kha huyt Nh mn 4 + bm cc huyt Chu
ct, Kh hp, m, Khc th, Mnh cng, Tn khng ...
Hoc kha Tc kinh, T ng, Lm quang + bm cc huyt m, Chu
ct, Khc th, Kh hp.

2- Vng Ct sng lng : Kha huyt Nh mn 3 + bm huyt Chu ct,


m, Khc th, Kh hp, Mnh cng, Tn khng ...

3- Vng Tht lng (L1-L4) : Kha huyt Nh mn 2 + bm huyt m,


Chu ct, Khc th, Kh hp, Mnh cng, Tn khng ...

4- Vng Xng ct (S1-S4) : Kha huyt Nh mn 1 + bm huyt


m, Chu ct, Khc th, Kh hp, Mnh cng, Tn khng...

Ngoi ra c th phi hp :
. Kha Kh khc 2 + bm Ng bi 1 v 2 chn c tc dng dn kch
thch ln tc ng vo vng lng (D1-D12) v tht lng (L1-L5).
. Kha Kh khc 3 + bm Ng bi 4 v 5 chn, c tc dng a kch
thch ln tc ng vo vng xng ct (S1-S4).

Nhn xt :
- Trn thc t lm sng, phng php bm Thp ch o rt c hiu
qu trong vic iu tr cc di chng bi lit.
Tuy nhin, cn lu l vic iu tr bi lit thng i hi nhiu thi
gian, v vy, nn chia liu trnh ny ra lm nhiu giai on tng ng vi
tin trnh hi phc ca bnh :
i vi ngi lit phi nm, khng th ngi dy c, cn ch kch
thch tp trung vo vng ct sng lng cho lng cng ln mi ngi dy
c. Khi ngi c nn tp trung vo khp hng cho khp hng mnh
ln d ng c, k tip l i ri n c chn, bn chn ... cn tay,
theo thng k, bao gi cng phc hi chm hn cc phn kia, v th, c
th cha t t cng c ...
Khi kch thch, nn kch thch bn lnh (khng lit) chuyn kinh kh
qua bn lit, gip bn lit phc hi nhanh hn.
Nhng phn b teo, nn dng th php dn mu n nui cc phn
, cho gn c vng mau phc hi.

LOA LCH
Xem mc Lao hch.
LNG AU

Lng au l ch au vng tht lng l ch yu, au mt


bn hoc c hai bn, l mt triu chng bnh thng gp trn
lm sng khng ch l mt triu chng bnh ni khoa m c
ngoi khoa, khoa thn kinh, ph khoa cng u hay gp.
Nhng t chc vng tht lng mc bnh hoc b tn thng
nh ct sng tng sinh gai i, chn thng, thot v a m,
vim khp, lao ct sng, c bp dy chng tn thng, vim r
thn kinh, vim c ct sng. . . Ngoi ra, bnh ca nhng c
quan ni tng vng bng, h chu nh vim i trng, vim
phn ph, u x t cung, vim hoc u nang bung trng. . . u
c th gy au lng. Cc chng bnh v thn nh si thn,
vim thn... cng gy au lng.
Theo y hc c truyn th vng tht lng l ph ca thn,
v vy chng au lng lin quan mt thit vi thn.
Nguyn tc bm tr au lng theo phng php Thp ch
o l lm khai thng kinh kh vng au bng cc huyt theo
kinh v ti vng au.
Bnh l lin quan nhiu n ng kinh Ng bi (c chn
v tay, nhng Ng bi 5 chn nh hng mnh hn).

Khai thng.
Kha Kh khc 3 + bm Ng bi 5 (theo ng vn hnh ca kinh lc).
Kha Kh khc 3 + bm huyt Kh lu (huyt c hiu tr lng au).
Thm huyt Tc l, Ung mn, Mnh ng (l cc huyt vng au
thng kinh hot lc, gim au).

LNG VO (li sang 1 bn)


(Cn gi l Quy hung, Quy bi)

Thng do d tt hoc do suy dinh dng lm cho xng b


bin dng.
Gp nhiu cc em nh b suy dinh dng, bi lit lu ngy
lm cho cc khp xng sng lng bin dng gy nn.
y l bnh chng kh, tuy nhin, trong mt s trng hp,
bm Thp ch o c th gip iu chnh li ct sng nhng i
hi thi gian di iu tr.
+ Nu ct sng vo sang bn tri, bm huyt n ct (chn bn phi),
lu dn s ko ct sng tr li ngay thng.
+ Nu ct sng vo sang bn phi, khng th bm huyt n ct chn
bn tri c (v s nh hng n tim), trng hp ny dng huyt Hi
sinh thn th theo cch sau:
Tm im no li cao nht ca ch lng vo, dng ngn tay ci n cht
vo (kha), tay kia bm mc huyt Hi sinh thn th (bn phi), bm nh
5-7 ln.
Mi ngy bm dn dn cho n khi ct sng tr li bnh thng.

LI BNH

Sau khi b chn thng, trng phong, hoc sau tai bin mch
mu no, di chng li c th nh hng n c ng ca li
(rt vo, l di ra, lch mt bn), nh hng n vic ni
Mn bm Thp ch o tng i c hiu qu trong mt s
trng hp li b ri lon do di chng chn thng hoc tai bin
mch mu no.
Trong mn bm Thp ch o, b Hunh th Lch, c mt
cch nhn c o v ri lon li do chn thng hoc do di
chng. B cho rng, mt s trng hp khng ni c, cm
mt s ri lon li (li rt vo, l di ra, li lch) c th l
do m, mu kt vng gc hm di (vng huyt Kh lc 1),
khin cho kh huyt khng chuyn c vo li gy ra bnh
Do , trong cc trng hp ny, khi iu tr, cn kim tra xem
vng huyt Kh lc 1 c khi u, cng,,, hay khng. Nu c, cn
day bm cho n khi tan i v khi bnh
y l cch nhn kh c o m ngi hc cn quan tm.
Bnh l vng li cng quan tm n ng kinh Ng bi 1
v 2 v 2 ng kinh ny c nhnh i qua vng c

. Kha H khu + bm Ng bi 1, 2 (c th thm kha Kh khc 3 +


bm Ng bi 1,2 nhng yu hn).
Kt hp vi mt s huyt c hiu chuyn tr ri lon v li:
. Li lch: Thi lu.
. Li tht vo: m, Khc th, Mnh tu.
. Li th ra di: Thi lu, Kim quy.

MT NG (Xem mc Kh Ng).
MT C CHN SNG AU

C th do vim khp mt c chn.


Hoc do bong gn.
Vng mt c chn chia ra: Mt c chn trong v
ngoi. Ty v tr tn thng l trong hoc ngoi m chn
huyt cho ph hp.
Nguyn tc chung cho c 2 trng hp l:
. S thng kinh kh (tm xem ng kinh Ng bi no
vn hnh ngang qua ch au xc nh ng kinh
bnh. Kha Kh khc 1 + bm Ng bi chn tng ng.
. Dn mu n ni b tn thng, v d vim hoc
bong gn, vng tn thng u c du hiu sng do mu
b ngng t, dng th php bm mu n lm thng
lng mu ang b tr v thm mu mi nui dng cc
c vng tn thng, kt qu iu tr s cao v nhanh hn.
Dng huyt Kh thng lm chnh.
Kha Kh khc 1 - bm Ng bi chn 1, 2 (dn kh thng kinh).
Kha KK1 + day nh t v c quan (dn mu n c chn).
Mc 2 bn gn Achille (thng kinh kh ti ch).
Thm Kh thng, Kim nh, T nh, Thn (thng kinh kh ti ch).
Dng huyt chnh lm ch, thm cc huyt vng cc b (gn ch
bong gn) hoc cc huyt c tc dng dn mu...

MT SNG AU

Theo ng y, mt c lin h vi tng Can.


Trong bm huyt Thp ch o, mt bnh, c lin h
n ng kinh Ng bi 4.
Trng hp sng au, cn ch n Tam tinh 4.
iu tr:
Dn kinh kh ln mt thng kinh hot lc (ch n
Tam tinh 4).
Day n cc huyt quanh vng mt (ch yu 6 huyt
u chn my, gia chn my v cui lng my).

Khai thng (ton thn + kinh lc).


. Kha H khu + bm Tam tinh 4 (s thng kinh kh).
. Kha Nhn tam 3 + bm gc mng ngn 4 (a kinh kh ln mt).
. Kha Kh khc 3 + gn gt, bm TT 4.
. Kha Cao thng, bm mnh V hi, n lm, Nh tu; Ct cng,
Mnh khng, n khi (dn mu mnh vo mt, lm mt gim sng au).

MT LC (L)

L mt tt mt khin cho mt c th b l vo trong hoc


ra ngoi.
Thng gp ni tr nh.
. Dng huyt c hiu: huyt i nhn (bn bnh).
Huyt Kh khc gia (ty theo v tr lch ra ngoi hoc vo
trong chn th php bm), nhng lun theo chiu nghch
vi v tr b l.

+ Mt l vo trong:
. Kha Kh khc 3 + kha Achile, bm bt huyt i nhn vo m
trong ngn chn ci.
. Kh khc gia: Day bt ra ngoi

+ Mt l ra ngoi:
. Kha Kh khc 3 + kha Achile, bm huyt i nhn, bm bt huyt
i nhn v hng ngn chn th 2.
. Huyt Kh khc gia: Day bt vo trong

MT M

. Lin h vi ng kinh Ng bi 4.
. Thng do lng mu khng a ln mt c,
khin cho mt khng c nui dng gy nn.
. Cng c th do chn thng lm cho thn kinh th
gic b tn thng gy nn.
. Cng c th do c thy tinh th
Nguyn tc chung:
+ a kinh kh ln mt (ch Ng bi 4).
+ Dn mu vo nui dng mt.
+ Kch thch cc huyt cc b (6 huyt lng my).

Khai thng (ton thn + kinh lc).


. Kha H khu + bm Ng bi 4 ( khai thng kinh kh ln mt).
. Kha Nhn tam 1 + bm + day bt gc mng ngn 4 (dn kinh kh
ln mt).
. Kha Kh khc 3 + gn gt, bm Ng bi 4 ( khai thng kinh kh ln
mt).
. Kha Cao thng, bm nh huyt V hi, n lm, Nh tu; Ct
cng, Mnh khng, n khi (Dn mu mnh vo mt).
Day huyt Kh gio, Khin lu (huyt c hiu tr bnh m mt).
Huyt Kh lc 1 (Khai thng kinh kh c b nghn khng a ln
mt c).
+ Do chn thng: huyt Khc k (huyt c hiu tr bnh mt do
chn thng).

MT SNG, AU

Tt c cc ng kinh Ng bi u i ln mt.
Nguyn tc chung:
. Dn kinh kh ln mt.

Khai thng.
m (huyt c hiu).
Tam gic ( vo (kha) huyt Tam gic + bm Ng bi chn 5).

MT T LNH MT CM GIC

Trng hp mt b t, lnh, mt cm gic hoc i khi c


cm gic nh kin b trn mt. y l du hiu cho bit lng mu
ln u, ln mt b thiu. Trng hp ny trn nguyn tc cn
dn mu u, ln mt.
Tuy nhin, nhiu trng hp, mt b t lnh qu lu, khi bm
mu ln khng c hoc khng , c th kt hp thm mt
huyt giao im ca ng ngang chn l mi chm vo rnh
php lnh, tc l vng huyt Nghinh hng ca chm cu. Huyt
ny l ni hi t ca ng kinh dng minh chn v tay. Mt l
ni hi t ca cc ng kinh dng, nu bm mu ln m khng
c kh dn i th mu s kh vn chuyn, v vy, day vo vng
huyt Nghinh hng, gip thc y kh, kh mnh ln s gip huyt
vn hnh tt hn, mt c huyt nui dng s ht cm gic t,
lnh
y l im c o ch c ni phng php bm huyt
Thp ch o.
Day n huyt ot th (Kh nai) hoc n sut, day hng ln, bm
mu ln u, mt. Sau , day huyt Nghinh hng mu lan chuyn
u ht khun mt.
Ghi ch: Khng nn bm mu ln mt nhiu qu, v c th gy nn
nhc u, chy mu mi
kim tra xem lng mu bm ln mt nhiu hay t. C th dng
bin php sau: Nga bn tay, ngn tay ti ch lm cui ln ch c tay,
ch thng dng xem mch (tc l huyt Thi uyn), kim tra xem
mch p nh th no trc v sau khi bm huyt. Nu trc mch
p yu, sau khi bm xong, mch mnh ln, chng t mu bm ln
mt. Khi thy mch p dn mnh ln, nn ngng bm mu ng b
bm ln nhiu qu. Sau bm huyt Nghinh hng mu lan ra u
ht c mt.
Trng hp bm kch thch m bnh nhn cm thy mt, mt nng ln,
kh chu hn. Hoc ngay lc bm khng thy phn ng g, nhng hm sau
tr li cho bit l sau khi bm v, u thy nhc, sut m khng ng
Cn gii lc kch thch ra khi ngi ca bnh nhn bng cch:
1. Kha H khu + bm huyt T th, s dn mu t mt xung qua
cc ngn tay hoc qua ng tiu tiu (c th tiu ra mu, i tin ra
mu).
2. Bp huyt Tr ct hi sinh, t gy xung n qu b vai.

MT MI, KHNG C SC

Thng do mt sc, lao lc qu mc


Trng hp ny, trong bm huyt Thp ch o, c mt s
huyt tm thi c th lm cho ngi bnh mt Cn ngh
ngi, bi b thm

Khai thng.
n nh thn kinh, tim mch.
Chn cc huyt thuc nhm hi sinh nh Ch th, nh t, Hi sinh
thn th. C th thm huyt T th, 12 huyt cn bn.

MA VN

Thng gp trong hi chng bnh v thn kinh.


Gp nhiu tr nh. Nhng tr ny tay vung vy lin tc,
tnh tnh ho thng, hot ng iu tr chng bnh ny khng
d, cn kin tr c thi gian
Nhng ngy u mi bm v, c th bnh nhn hot
ng vung tay chn mnh hn, thng t ngy th 3 tr i
bnh tnh mi gim dn cho n khi khi Tuy nhin t l khi
khng nhiu

Khai thng.
n nh thn kinh.
Day n huyt Mnh th, n tinh, Huyn nhu (huyt c hiu).

MI NGHT

Thng do cm phong hn.


Cng c th do vim mi, vim xoang dn n nght
mi.
Cn tm nguyn nhn xc nh iu tr.
Nu do cm phong hn, thng c kt qu tt sau khi
bm.

Khai thng (ton thn + kinh lc).


. Kha HK + Ng bi 1 (bt mnh gia khp ngn 1) (thng kinh kh).
. Kha NT 1 + bm gc mng ngn 1 (khai Ph khiu mi).
. Kha Kh khc 3 + gn gt, Ng bi 1 (khai thng kinh kh).
Thm Ct cng, V hi, Tam huyn, Tr ct, Ung hng (huyt ti
ch s thng kinh kh).
Kha huyt Ch c, day n lm (bn bnh) (huyt c hiu tr nght
mi).

NGT

Ngt l trng thi cht trong chc lt. Sau 1 thi gian
ngn, ngi bnh li tr li bnh thng v tnh li.
ng y xp chng ny vo loi chng Quyt, chng
Thot hoc hin tng Vong m hoc Vong Dng.
Nguyn nhn . Thng thy ni ngi c th suy yu, lao
lc qu sc, tnh cm thay i t ngt.
. Vong m thng do dng phng php pht hn, th
hoc h lm cho tn dch hao tn qu nhiu hoc do th
huyt, tiu ra huyt nhiu qu lm m dch b hao tn gy ra.
. Do m Dng Kh Huyt lin h mt thit do , m
kit th dng cng theo m suy, huyt thot th kh cng
mt ch da, sinh ra vong Dng.
Triu Chng t nhin ng ra bt tnh, sc mt ti xanh,
m hi ra nhiu, chn tay lnh, huyt p tt h) xung.
. Nu km theo hi th yu, mi thm, cht li dy,
mch T, v lc l du hiu Kh thot, nng th gi l Vong
Dng. Nu km ming kht, bn chn vt v, mch Vi m
Sc l du hiu Huyt thot, nng th Vong m. Nu hn m,
h hp yu, ting tim yu, mch hu nh khng bt c l
du hiu Kh v Huyt u thot, thuc loi bnh nng.

Khai thng.
Day bm Ch c, Ch th ( kch thch h tun hon, h hp, thn
kinh hot ng tr li).
Day n Ch th (gip tun hon mu lu thng tt).
Day huyt Cao thng (gip tnh thn, thn tr nhanh phc hi).

NGN TAY CO CNG, KH C NG

. Thng do hn t xm nhp vo kinh lc vng bn tay.


. Do di chng tai bin mch mu no.
. Do vim khp hoc thoi ha khp.
. Cng c th do long xng, thiu vitamin D.
Nguyn tc iu tr:
. Thng kinh hot lc.
. Dn huyt n nui dng vng b co cng. Thng dn mu t
vai xung tay.

Kha H khu + bm Ng bi lin h (thng kinh hot lc).


Kha ngn + bm lng cui ngn tay b bnh (thng kinh hot lc).
Kha H khu, bm day cc huyt Thi lu, n sut, Dng hu,
Kh lc 2 Bp T th (cc huyt ny c tc dng dn mu xung tay).
Kha cht H khu + day bm huyt Kh th (chng co cng, lm
dn cc ngn tay ra).
NG NHIU

Ngc vi tnh trng kh ng, mt


ng, nhiu ngi c th ng sut ngy, lc no
cng mun ng. n hng n cng vic sinh
hot hng ngy.
ng y cho l do mch m kiu qu thnh khin
cho ngi ta lc no cng thm ng.
Trong bm huyt Thp ch o, 6 huyt
vng lng my c tc dng kp: Va lm cho d
ng va lm cho tinh ng, ch khc th php
kch thch.
. Bp mnh 6 huyt lng my: Lm tnh ng.
. Bp nh 6 huyt lng my: Lm d ng.
V vy, cn lu cng ca kch thch
khi thao tc.

Huyt Ch cao (day y ln)


Bp mnh huyt n khi, Ct cng, Mnh khng, V hi, n lm, Nh
tu (huyt c hiu lm tnh ng).
Nu do thiu mu no, lng mu ln no khng : Day n ot th
(Kh nai), Thi lu, n sut (gip a mu ln no u).
Day n Kh lc 2 (khai thng tc nghn ng mch cnh, gip a
mu ln u, no d hn).

NN MA

Nn ma l do V kh khng iu ha c chc nng


thng ging lm cho kh nghch ln gy ra nn.
Theo YHH, nn ma ch l mt triu chng ca mt s
bnh nh D dy vim cp, cung d dy b nghn... do , khi
iu tr, cn tm ng nguyn nhn gy bnh.
ng kinh lin h l Ng bi 2 (tay v chn).
+ u thuc kinh Dng Minh, nhiu kh nhiu huyt, v vy
c ting v c vt, c kh huyt u bnh .
+ Th thuc kinh Thi Dng, nhiu huyt t kh, v vy c
vt m khng c ting, bnh thuc v huyt nhiu hn.
+ Can u hoc thuc kinh Thiu Dng, nhiu kh t
huyt, v vy c ting m khng c vt bnh thuc v kh.
Ngi xa chia ra nh sau:
+ Bnh Thng tiu: Do kh, v kh thuc Dng, trn,
n vo lin nn ra.
+ Bnh Trung tiu: Do tch, c m v dng, kh v thc
n cng gy bnh.
+ Bnh H tiu a s do Hn.
Theo ng y, nn ma c th do:
1- Ngoi t phm V: t nhin nn, nn lin tc, s lnh,
st, u au, hng sn v bng thy bn chn, ming nht, li
nht, mch Ph, Hot.
2- n ung khng u: nn ra cht chua v cht c ca
thc n, bng au tc, nn, chua, khng thch n vo, bing
n, hi, nn ra th d chu, i tin lng hoc bn, ru li dy,
nht, mch Hot, Thc.
3- Can kh phm V: nn ra cht chua, vng hng ngc y
tc, nn, hi, lun bun bc, kh chu, li , ru li trng
mng, mch Hot.
4- T V h yu (Hn): nn ma, hng sn v bng y
tc, gy m, mt nhc, ming kh m khng mun ung nc,
s lnh, sc mt trng nht, chn tay lnh, i tin lng, li
trng nht, mch Nhu Nhc.
5- m trc ni tr: nn ra m di v nc trong, chng
mt, hi hp, li nht, mch Hot.
6- V trung tch nhit, V m h: nn ma tht thng,
ming kh ng nhng khng mun n, li , kh, mch T
Sc.
Trong bm Thp ch o, thng khng ch trng nhiu
nh nu trn, ch da vo ri lon ng kinh (Ng bi 2 = T
V).
C th dng thm nhng huyt tr bnh d dy

Khai thng.
Kha H khu + bm Ng bi 2 (khai thng kinh kh).
Kha Kh khc 3 + bm Ng bi 2 (khai thng kinh kh).
Thm kha H khu + bm huyt Ng on (huyt dc hiu tr nn
ma)

HI, CHUA

Do ri lon dch v d dy.


iu chnh thng dng cc huyt tr bnh d dy.
Kha H khu + bm Ng bi 2 tay (khai thng kinh kh).
Kha Kh khc + bm Ng bi 2 chn (khai thng kinh kh).
Day n huyt Mnh tc (huyt c hiu tr nn ma).
Thm cc huyt: D mch, V thn, V trng im, Tinh ngheo
(iu chnh ri lon d dy - chng nn ma).

RNG AU

Rng au thng do rng su.


n cc th lnh, nng, chua, ngt cng au hn.
Bm huyt thng ch gim (ct) cn au, cn tm ng
nguyn nhn tr cho hp.
Nguyn nhn
Thc chng: Do v ha, nhit ut kinh Dng minh = Ng
bi 2.
H chng: Do Thn h = Ng bi 5
Triu chng
Thc chng: Rng au, ming hi, to bn, st, kht, ru
li vng, mch sc.
H chng: Rng lung lay, au, ming kh, mi mt, ra li
, mch trm, t, sc.

Kha H khu + bm Tam tinh 2 (thc chng) (thng kinh hot lc).
Kha H khu + bm Ng bi 5 (thng kinh hot lc).
Thm huyt m (huyt c hiu tr au rng).

RONG KINH RONG HUYT

L trng thi khi hnh kinh lng huyt ra nhiu hn lc bnh


thng nhng chu k kinh vn khng thay i. Hoc s ngy
hnh kinh ko di hn nn lng kinh cng tng ln.
ng y gi l Kinh nguyt qu a, Kinh thy qu a, Nguyt
thy qu a.
Nu hnh kinh trn 7 ngy gi l Rong kinh. Nu lng
huyt ra nhiu gi l Cng kinh.
Trng hp Rong huyt, Rong kinh, nh hn Bng huyt,
trong bm huyt Thp ch o cch thc iu tr ging nhau, ch
khc thay i huyt.
Xem bi Bng huyt.
ST CAO

Do nhiu nguyn nhn, trong c th do cm


cm, vim nhim
St cao c th gy ra co git, tc ng n no,
nht l tr nh. V vy gp trng hp ny, cn h
st ngay nga cc bin chng xy ra.
Bm huyt Thp ch o c kh nng lm h st
nhanh (nhng ch l h tm thi), sau , cn tm ra
nguyn nhn xem l do cm cm th tr theo cm cm,
nu do vim nhim th cn phi tr ngun vim nhim th
mi c th khi c.
Tm thi c th lm h nhanh cn st bng bm
huyt.

Khai thng, Ch trng ngn 1, 4, 5.


Vut ko Mch lc, vut ko Mch tit (l 2 huyt c hiu lm h c
st).

SP MI MT

Ch yu l mt bn hoc c hai bn mi mt trn sp


xung, khng m ln c.
Mi mt thuc Nhc lun lin h vi T V. a s do
T V khng iu ho, kh huyt khng c nui
dng, phong t tha c xm nhp, nhc lun khng
c nui dng, mch lc ngng tr gy nn bnh.
Bnh lin h vi ng kinh 1, 2.

Kha H khu + bm Ng bi 1, 2 tay (khai thng kinh kh).


Kha Kh khc 3 + bm Ng bi 1, 2 chn (khai thng kinh kh).
Kha Cao thng, bp nh n khi, Ct cng, Mnh khng, V hi, n
lm, Nh tu (dn mu vo vng mi trn, gip c mi c nui dng v
phc hi).
Thm huyt Kim , Trung nh, i nhn, Mnh ng (huyt c hiu tr
mi mt sp).
SUY NHC THN KINH

L trng thi ri lon TK, do cng thng


(stress), lao lc, lao tm qu mc.
Y hc gi triu chng ny l tm cn suy
nhc, lin quan cht ch n trng thi trm
cm. Du hiu thng gp ca suy nhc thn
kinh l mt mi, nghi ng mnh c bnh, mt
ng...

Khai thng.
n nh thn kinh, tim mch.
Kha Kh khu + bm Ng bi 4, 5 tay (a kinh kh ln u, no).
Kha Kh khc 3 + bm Ng bi 4, 5 chn (a kinh kh ln u, no).
Thm T th, Hi sinh thn th, ot th, Tam kha, T th, Ch th
(bm mu ln u, no).
Cao thng (lm tnh thn, nh u, tnh no).
Km mt ng: Tuyt ng + Tam tuyn, Th quang + Ng hn.

SUYN

Cc sch xa cho hen suyn l tnh trng th gp (suyn)


km trong hng c ting ku (ho).
Theo T chc y t th gii : Hen ph qun l tn thng c
trng bi nhng cn kh th gy ra do cc yu t khc nhau, do
vn ng km theo nhng triu chng lm sng tc nghn ton b
hoc 1 phn, c th phc hi c gia cc cn.

Phn loi
C rt nhiu loi hen suyn khc nhau biu hin trn lm
sng, nhng trong mn bm Thp ch o, thng ch lu n 2
loi : Suyn lnh (hn) v Suyn nng (nhit).

Nguyn nhn
a- Theo YHH :
1- Do d ng : Phn hoa, lng th, bi...
2- Do thc n v thuc : 1 s thc n : c bin, tm... 1 s thuc
: Aspirin...
3- Do nhim trng h hp : Thng l yu t lm cho bnh tr
nn kch pht.
4- Thn kinh : Nhng sang chn v thn kinh, tm l... c th l
nguyn nhn gy ra cn hen.
5- Do hot ng th lc : Cn hen xy ra mi khi ngi bnh
vn ng gng sc.
b- Theo ng y :
Do ngoi t xm nhp, ch yu l phong hn (gy nn suyn
lnh) v phong nhit (gy nn suyn nng).
Do Ph Thn h yu. Do m trc bn trong nhiu qu.
i vi mn bm huyt Thp ch o, thng ch tp trung vo
2 nguyn nhn l Suyn do hn hay do nhit.
Gii quyt tt cn ri, c th dng y l bin chng xem ri
lon tng ph no kp hp iu tr tn gc s c hiu qu tt
hn.

1- Suyn Nng (Nhit) :


Khai thng huyt o (kinh lc), ch nhiu n Ng bi 1 v 5 (thng
Ph ( ngn 1) v Thn (ngn 5).
n nh thn kinh v tim mch ( n nh c th, th trng).
Lm h suyn : kha H khu - Nhn Tam, ko vut Ng bi 1 xung
qua khi huyt Mch Lc.
Thng ph kh : day nh huyt n kh.
12 Huyt Cn Bn.

2- Suyn Lnh (Hn)


Khai thng huyt o (kinh lc). ngn 1 ( Ph ) v 5 (Thn).
n nh thn kinh v tim mch.
nh suyn : kha H khu, y Ng bi (tay) 1 ln 5-7 ln.
Thng ph kh : bm mc n kh 4 ci, t trn xung. Sau , truyn
nhn in (day nh hng ln) huyt n kh 4.
Hi ngi bnh, nu thy c cm gic m nng mt th thi. Nu
cha c cm gic m, y Ng bi 1 thm cho n khi thy c cm gic
m, nng mt.

- Phi hp :
B thn: kha Kh khc 3, bm Tam tinh 5 (Thn).
m nhiu : thm Mnh i, Khi th.
- Suyn nng : Kha H khu v Nhn tam, kt hp truyn nhn in
mn trm tr bn tay tri.
- Suyn lnh : Kha H khu v Nhn tam, kt hp truyn nhn in
mm tay quay bn tay phi (kha Ng bi 1).
Nu thc hin cc th php trn m cn suyn cha h th kha Kh
khc 3 - mc Achille vut ko huyt Mnh tit.

TAI IC

ic c th do bm sinh hoc mc phi.


ic do bm sinh thng km cm, v ri lon cu to ca tai, rt kh
tr c.
ic do mc phi, do nhiu nguyn nhn. Tm ra c nguyn nhn, c
nhiu trin vng kh quan cha c.

1- ic do m ho thng xung: Bng nhin ic nng, tm phin,


hay tc gin, li , kh, mt , ming ng, mch Huyn. Thng gp
trong cc hi chng ic do cc bnh tai gia (ry tai bt ng tai, tc vi
Eutaschi, vim tai gia).
Nguyn nhn: ch yu do Ho ca m bc ln cc khng khiu.
iu tr: Thanh m ho, thng khiu.

2- ic th m h: ic nng dn, mt mi, lng au, lng mi, sc


mt xm en.
Nguyn nhn: Do Thn m h khng thm nhun cc khiu. Tng
ng vi th ic ni ngi gi do h yu.
iu tr: T m, b Thn, thng khiu, dc m, tim dng.

3- ic do tin thin suy yu: C hai l tai hon ton khng nghe
r, thng km khng ni c.
iu tr: Thng lc, khai khiu, tr ic lm chnh.

Trong mn bm huyt Thp ch o: Tai ic lin h vi ng kinh


Ng bi 5 (Thn).
Ngoi ra, c mt s huyt c hiu quanh vng tai nh Trung nh,
Mnh n, Mch nh, Kh ngu, cng thng c dng tr bnh ri lon
tai.
Ngoi cc phng n ring ca mn bm Thp ch o, nn da vo
nhng nguyn nhn theo YHCT c th tm su hn v gc bnh, gip
vic iu tr c hiu qu hn.

. Kha H khu + Ng bi 5 (thng kinh kh).


. Kha Nhn tam 1 + bm gc mng ngn 5 (thng khiu tai).
. Kha Kh khc 3 + gn gt, Ng bi 5 (thng kinh kh).
Kh lc 1 (khai thng ngn tr vng ng mch cnh dn ln tai).
Kha Ng bi1 (tri) + day cng lc Trung nh, Mnh n, Mch nh, Kh
ngu (khai thng kinh kh cc b quanh tai).
Ng thn 1, Mnh tu (2 huyt c hiu tr tai , ic).
Kha Kh khc 3 + day huyt i nhn (huyt c hiu lm tai nghe
r hn).

TAI

Trong tai nghe nh c ting ve ku, o o, cng v ti


cng nng, ting ku c th c cng khc nhau, t ting
nh n ting re r v bao gi cng rt kh chu nhng ch
ngi bnh tai mi nghe thy.

Nguyn nhn

+ Theo YHH: Chng tai xy ra khi u dy thn kinh


tai trong b tn thng, khng thu nhn ng tn hiu, m
thanh, do , to ra mt th ting ku v thng km theo
tnh trng mt kh nng nghe .
+ Theo YHCT, trn lm sng thng gp cc loi sau:

- Do Huyt : Tai , ting cao m nhn, u li c im


huyt, kinh nguyt b.
iu tr: Kh , hot huyt.
- Do Can ho: u au, mt , ming ng, hng kh,
phin to, lc bun phin, tc gin th tai cng hn, to
bn, ru li vng, mch Huyn Sc.
iu tr: Thanh t Can ho.
- Do m ho: Ngc y, m nhiu, to bn, tiu kh,
ru li vng bu, mch Hot, Sc.
iu tr: Thanh ging m ho, cn m, thng khiu.
- Do Thn H: gp ni ngi ln tui, ngi h yu. Tai
m nh, thng r, km lng au, gi mi, hai chn yu, di
tinh, tiu nhiu. Mch T, Nhc.
iu tr: T m, b Thn.
- Do Kh h: Tai , chn tay mi mt, n t, tiu lng, hi
th ngn.
iu tr: Kin T, ch kh.
iu tr: Ging tr Tai ic.

TAY B BONG GN

Xem mc Bong Gn.

TAY KHNG D LN CAO C

Xem mc Lit Na Ngi.

TAY KHNG A RA PHA SAU C

Xem mc Lit Na Ngi.

TAY KHNG A RA PHA TRC C

Xem mc Lit Na Ngi.

TAY KHNG DUI RA C (Tay co qup)

Xem phn 2 mc Khy Tay Bnh v mc Lit Chi Trn trong phn
Lit Na Ngi.

TAY RUN

Gp trong bnh:
. Suy nhc.
. Nghin thuc, c ph
. Lit rung.
, Bu basedow.
. Bnh Parkinson
Theo cch l lun ca mn bm Thp ch o, chng
trng tay run thng do lng mu dn n tay khng ,
gn c tay thiu nui dng gy nn run, teo
Cch iu tr l dn mu xung nui dng cc c.

Dn mu xung tay:
. n sut, Hong ngu, T th, Dng hu, Kh lc 2.
. Kha huyt Cao thng, bp nh cc huyt n khi, Ct cng, Mnh
khng v huyt n lm, Nh tu, V hi.
Thm huyt Kh l, Mnh th, Huyn nhu, Lng tuyn (huyt c
hiu tr tay run).

TAY T, MI

C th do nguyn nhn gn hoc xa:


Nguyn nhn xa: Do ri lon ct sng c dn n
chn p lng mu v thn kinh xung tay.
Nguyn nhn gn: Do di chng bi lit, tai bin, lng
mu khng nui dng c gn c tay gy nn.
D nguyn nhn no, khi iu tr, cng cn khai thng
kinh kh, phi hp dn mu xung nui dng cc c tay.
Trong mn bm huyt, i khi ngi bm kch thch
mnh qu hoc ngi bnh qu yu, nng lng t thy
thuc chuyn sang nhiu qu, c th ngi bnh khng
tip thu c ht cng c th lm cho ngi bnh cm
thy tay chn ca h b t mi, kh chu

. Do nghn mu:
+ Khai thng cc ng kinh tng ng: Kha H khu + day cc
Ng bi tng ng (khai thng kinh kh).
+ Bm, day n sut, Thi lu, Dng hu, Kh lc 2 (dn mu
xung tay).
. Do kch thch khi bm huyt tr bnh (gii kch thch vng tay):
+ Tay phi: V hi, n lm, Nh tu.
+ Tay tri: n khi, Mnh khng, Ct cng.

THN KINH TA au

Hin nay, gi l au dy thn kinh hng to.


au dy thn kinh hng l chng au r thn kinh tht
lng V v cng I vi c tnh au lan theo ng i ca dy thn
kinh hng.
Dy thn kinh hng au l mt hi chng au dc theo dy
thn kinh hng (ng vn hnh chn v eo lng ca ng
kinh Bng quang, m v V), do nhiu nguyn nhn c nng
hoc thc th bn thn dy thn kinh hoc r thn kinh.

Triu chng
Triu chng chc nng: ni bt nht l triu chng au.
Thng bt u bng au lng, sau au dy thn kinh
hng. Thng do mt gng sc nh ci xung bc vc mt
vt nng, bng nhin thy au nhi tht lng lm cho phi
ngng vic. t gi sau hoc t ngy sau lng tip tc au, au
tng ln v lan xung mng, chn, theo ng i ca dy thn
kinh hng.

Bng Phn Chia Mc Nng Nh ca au Dy Thn Kinh


Hng

Triu Nng Va Nh
chng
au Rt au, c vo Mnh, c th Nh, khng
ct sng vo ct sng vo ct sng
Lasgue 200 450 450
Vn ng Khng ci c, Khng ngi Vn ng
chn khng dui ng lu c khng b
thng c, ngi c hn ch
ng kh khn
Lao ng Khng lm Lm vic
vic hng c
ngy c

Bnh c lin h vi ng kinh Ng bi 4, 5 chn.


Nguyn tc iu tr:
. Khai thng kinh kh.
. Khai thng ng kinh Ng bi 4,5.
Kt hp mt s huyt c hiu vng lng.

Kha Kh khc 3 + bm Ng bi 4,5 chn (Khai thng kinh kh).


Thng kinh kh vng tht lng (ni pht xut ca dy thn kinh ta) :
Kha huyt Nh mn 2 + bm huyt m, Chu ct, Khc th, Kh hp,
Mnh cng, Tn khng ...
Kt hp kha huyt Kim quy + bm huyt Nht thn (huyt c hiu tr
thn kinh ta au).
Bnh nhn nm nghing, tay tri thy thuc kha huyt Nh mn 1, tay
phi nm ly u gi bn au, lt chn ngi bnh qua li khong 10 ln.

THIU MU NO
Xem Thiu nng tun hon no.
THIU NNG TUN HON NO

L t chuyn mn ch mt trng thi bnh l, c rt nhiu


biu hin lm sng khc nhau nhng cng chung mt c ch sinh
bnh l thiu mu nui no.
No rt nhy cm vi vic thiu O2, nhu cu O2 ca t chc
no gp 5 ln so vi tim.
No l c quan trng yu ca c th, v vy thiu mu no
s nh hng n sc kho cch chung v nht l vi h thn
kinh trung ng. Nu ngng tun hon no t 6-7 giy s b ngt,
ngng 40-110 giy s b mt cc phn x, ngng 5 pht th t bo
no s cht, khng hi phc c.
Bin chng ca Thiu nng tun hon no l Nhn no,
Xut huyt no gy lit na ngi hoc cht t ngt.
Thng gp ni ngi trung nin v c tui, c bit ni
nhng ngi lao ng tr c, nam nhiu hn n.
Nguyn Nhn

Theo YHH: X va ng mch l nguyn nhn chnh gy


thiu mu no cc b ngi cao tui, c biu hin bi:
Gim lu lng mu ln no.
Thiu mu no cc b thong qua.
Tai bin mch mu no dng thiu mu no cc b.
Lu lng mu qua no.
Bnh thng lu lng mu qua no khong 750ml - 1000ml
trong mt pht tc l 14% - 20% lu lng ca tim.
Hoc 50 - 52ml/100g no/pht.
Di 30ml /pht => thiu mu no cc b.
Triu Chng

Trn lm sng, TNTHN c ba giai on:


. Giai on I: C suy nhc v tun hon no. Ngi bnh
c cm gic mt, gim st hot ng tr c, hay nhc u, chng
mt, nht l khi thay i t th.
Cc triu chng ny lc c lc khng, lc tng lc gim. Giai
on ny iu tr c hiu qu nht.
. Giai on II: cc triu chng ca giai on I thng xuyn
hn, c ri lon tr nh, ri lon cm xc, kh nng t km ch
bn nng sinh vt gim, thnh thong c khong vng thc, lit
mt thong qua, ni ngng v nhn i thng xuyn.
. Giai on III: cc triu chng ca giai on II r v thng
xuyn, c biu hin tn thng thn kinh nh nhn no, ng
kinh, Parkison.
Phng php bm huyt Thp ch o c c im m cc
phng php khc khng c, l phng php dn mu, trong
trng hp thiu mu no, dng th php bm dn mu ln no,
s gip ci thin rt nhiu bin chng do thiu mu no gy nn.
V vy, giai on 1 v 2 rt thch hp vi phng php bm Thp
ch o.
Bnh c lin h n ng kinh Ng bi 4,5.
Khai thng, ch trng ng kinh Ng bi 4, 5 v cc huyt vng
u.
Kha H khu + bm Ng bi 4, 5 tay (khai thng kinh kh).
Kha Kh khc 3 + bm Ng bi 4, 5 chn (khai thng kinh kh).
+ Dn mu ln u: Nht bch, ot th (Kh nai), Tam kha (Kh
ngn).
+ Khai thng kh huyt cc b: Cao thng, Xng lm, Ung hng.

TIU KH
Xem thm mc B tiu)

TIU NHIU, TIU KHNG T CH

L tnh trng i tiu nhiu ln, mun l phi i tiu ngay,


cng c khi nc tiu ra m khng bit.
Ban m, trong khi ng m nc tiu t ra, gi l Niu
sng.
Ban ngy, lc tnh to m nc tiu cng c ra, gi l
Tiu tin tht cm (Tiu khng t ch).
Thng gp ni nhng ngi sau khi sinh xong, nhng
ngi ln tui, bnh lu ngy, tnh ch khng thoi mi.
Tng ng chng Ri lon thn kinh cng nng ng
tiu, mt s bin chng v ng tiu ca YHH.
Thng do bng quang khng km ch c lng
nc tiu, khin lng nc tiu bi tit ra nhiu hn bnh
thng.
Cng lin h vi Thn v theo quan nim ca ng y,
Nc tiu l dch ca thn.
Kha Kh khc 3 + bm Ng bi 5 (khai thng thn kh).
Kha B huyn 1, day huyt T hu mn (dn kinh kh vo bng
quang).
bm huyt Mnh quan (vut dn t trn xung) c ch s co tht
hot ng ca bng quang, gim ln i tiu.
TRNG NHC

Xem mc Lao Hch.

T CUNG SA - SA T CUNG

Sa t cung l mt hi chng bnh l ca t cung b sa xung


di v tr bnh thng.
ng y gi l m nh, m i, m khun, m thot, m tr.
Cn gi l Sa sinh dc.

Nguyn nhn
a- Theo YHH :
Do bm sinh : km pht trin bm sinh v t chc x c,
dy chng.
Thiu dinh dng lm nh hng n s co gin ca cc
th c, dy chng y chu, gy nn sa sinh dc.
Do hu qu ca vic sinh nhiu hoc do nhng sang
chn sn khoa gy ra : rch tng sinh mn, rch c tht hu mn ...
Do mt ni tit ni nhng ngi mn kinh lm cho cc t
chc x v dy chng b teo t, d gy ra sa sinh dc.
Do hu qu ca phu thut ct b t cung hon ton lm
cho tiu khung b trng rng, d b sa m o ...
b- Theo ng y :
Do kh h (th cht yu, lao ng nng, phng dc qu ,
lc dn qu sc, sau lao ng nng sm) lm cho t kh
km, khng nng c t cung v tr bnh thng.
Do thp nhit : thp kh lu ngy hm xung.

Triu chng
Trn lm sng, cc nh ph khoa chia sa sinh dc lm 3
nh sau :
- I : C t cung nm trong m o, cha sa ra ngoi c
cm gic nng, vng. lao ng mt nhc thy vng r hn, ngh
ngi th .
- II : C t cung thp th ca m h, thnh trc v
thnh sau m o sa xung 1 t. Nm ngh th c t cung co ln, i
li nhiu hoc lao ng nng th sa xung nhiu.
- III : C t cung li hn ra ngoi m h, thnh trc v
thnh sau m o sa xung nhiu ko theo bng quang v trc
trng sa xung. c t cung sng to, l lot. tiu khng ht, i tin
kh i, bng di cm thy nng, nm cng khng co ln.

iu tr
Nguyn tc chnh : Lm cho kh mnh nng phn b sa
xung ln (b kh thng ) - nu do kh h. Thanh nhit li thp
(nu do thp nhit).
ng thi nn kt hp vi dng thuc r cho sch trc khi
dng th php bm cho nng t cung ln.
Bnh lin h vi ng kinh Ng bi 4, 5, 1 v 2 (ch trng
nhiu 4, 5).

Kha mc Kh khc 1 bm Ng bi 4, 5, 1 v 2 (khai thng kinh kh).


Mc Kh khc 2 c trong ln ngoi xung pha di, c 2 chn (huyt
c hiu tc ng n vng sinh dc).
Kha Kh khc 1 + Kha gn Achille + bt Ng bi 5 vo trong
(ngn tay kha Achille cng ng thi day ln )
Bm huyt Gic kh v Hu mn: xoay trn v vut ngc gn
Achille t di ln (huyt c hiu tr sa t cung).

VAI AU

L loi bnh au khp v cc c quanh khp vai.


c trng ch yu i vi nhng ngi b au l khp vai
au nhc, hot ng b hn ch. Thng thy au t vai tri sang
phi, t khi au c 2 bn cng lc.
C th do:- Vai b bong gn (trc, trt) nh.
- B lnh.
- Do bao hot dch v cc m mm (t chc) mm, quanh
khp vai b suy thoi v vim mn tnh.
Ngoi ra, bnh cng c th lin quan n:
. S bin i, suy thoi do tui tc.
. Ngoi t phong, hn, thp xm nhp, nht l nhng ngi
sng trong vng c thp t, trng phong, gp ma
. Hot ng ca vai gim bt, t l pht bnh vai tri nhiu
hn vai phi, ngi lao ng tr c nhiu hn lao ng chn tay.
B gy xng tay lm tn thng n cc t chc mm vai.
Ngi b bnh xng sng c lm cho lng hot ng ca
khp vai gim nh hoc b hn ch. Sau khi hn ch hot ng
ca khp vai, thng tip tc xut hin nhng c im ca
chng vim quanh vai.
. Cc t chc khc vai: Cc khp xng sn, cc nang
trn, lao gn v gn 2 u khp xng tay thng b bin
dng, suy thoi khng ng u.
. Cc nang khp xng v cc t chc mm xung quanh
xut hin triu chng vim v khun. Cc cht vim do qu trnh
ny sinh ra to thnh huyt dch ng lc hc ci bin v tng
dch c tnh thm thu. C cu ho hc ca tng dch ny lm
xut hin s kt dnh ca c gn, bao gn vi cc t chc mm
xung quanh, lm gim tnh n hi ca cc t chc ny, cui cng
dn n cc khp khng co dui c.

Nguyn tc iu tr trong bm huyt Thp ch o:


Trong mn bm Thp ch o, khng i hi i su vo qu
nhiu chi tit, ch cn tm ra s quan h gia vng bnh v ng
kinh chi phi. Theo , mt sau vai chi phi bi ng kinh Ng
bi 4,5; Mt trc v gia vai chi phi bi ng kinh Ng bi 1,
2.
Nu ch au, ch cn khai thng kinh lc cc ng kinh lin
h l (thng tc bt thng lu thng th khng au). Nu km
co cng, vn ng kh khn, lu n cc Tam tinh hoc cn dn
mu n cc ni ang b bnh, nui dng gn c gip gn c
khng b co rt gy au.

Kha H khu + bm cc Ng bi lin quan n vng au ( s


thng kinh kh).
Kha gc mng + day bm khp lng 3 (ch cao nht), ty vng
bnh ( s thng kinh kh vng vai).
Nu co cng, kh co dui, c ng kh:
. Kha H khu + bm cc Tam tinh lin h.
. Bm mu vo vai:
+ Kha b vai, day huyt Thi lu hoc n sut (bm mc vo trong).
+ Kha huyt Cao thng, bm huyt quanh vng vai: Tr ct, Khi th 1
(Mnh chung) ( dn mu vo vai).
+ Kha huyt Cao thng bm u chn my (Ct cng hoc V hi)
( dn mu vo vai).
. Nu do chn thng t mu: Dng cc huyt Kh ngn (Tam kha), B
huyn 4 (huyt c hiu tr vai au do chn thng).

VAI MI
Ging nh vai au, do kinh kh qua vng vai b ngn tr
nh, lng mu dn n vai khng lu thng.
iu tr: Khai thng kinh kh.
Dn mu n vng bnh.
Ty vng bnh tng ng m chn ng kinh iu tr
cho thch hp.

Kha H khu + bm cc Ng bi lin quan n vng au ( s thng


kinh kh).
Kha gc mng + day bm khp lng 3 (ch cao nht), ty vng
bnh ( s thng kinh kh vng vai).
Nu co cng, kh co dui, c ng kh:
. Kha H khu + bm cc Tam tinh lin h.
. Bm mu vo vai:
+ Kha b vai, day huyt Thi lu hoc n sut (bm mc vo trong).
+ Kha huyt Cao thng, bm huyt quanh vng vai: Tr ct, Khi th 1
(Mnh chung) ( dn mu vo vai).
+ Kha huyt Cao thng bm u chn my (Ct cng hoc V hi)
( dn mu vo vai).
. Nu do chn thng t mu: Dng cc huyt Kh ngn (Tam kha), B
huyn 4 (huyt c hiu tr vai au do chn thng).

VAI X XUNG

ng ra phi ni l l x khp vai.


Trong cc di chng lit chi trn, x khp vai l mt chng
trng va d li va kh:
+ D: v c th phng nga v iu tr c.
a s trng hp lit chi trn th lit r, cnh tay ngi
bnh thng b thng xung, ko theo sc nng ca ton cnh
tay b lit. Lu dn c th lm cho khp vai b x xung, khong
cch khp vai h cng ln, kh nng phc hi cng kh khn.
Trng hp mi b lit, khuyn ngi bnh nn dng loi
dy eo nng cnh tay ln, sc mnh ca tay khng dn
xung th s khng b x khp vai.
+ Kh: V iu tr khng n gin.
. Nu h nh: Bng mi gi phi gi cho ng x tip (bng
cch eo nng cnh tay ln).
Phng php bm Thp ch o c th c kt qu trong
nhng trng hp nh ny, vi iu kin phi kt hp bng eo
nng tay ln cho ng b x tip) cho n khi cnh tay hot ng
tr li bnh thng mi khng cn dng bng eo na.
. Nu nng (h nhiu qu), hoc b h qu lu (nhiu nm
tr ln), khng th phc hi c.

Kha H khu, bm Ng bi 1, 2, 4, 5 ( thng kinh kh vng vai).


Kha gc mng, bm cc khp bn ngn tay 1, 2, 4, 5 (dn kinh
kh ln vai).
Kha Kh khu, day bm Thi lu (dn mu vo vai).
Day n huyt Gic quan, Lng tuyn (c hiu tr x cu vai).

VIM XOANG MI

Xoang mt gm 5 i, nm chung quanh hc mi, chia


lm hai nhm:
+ Nhm xoang trc: Xoang trn, xoang hm v xoang
sng trc.
+ Nhm xoang sau: Xoang sng sau v xoang bm.
Vim nhim t khi xy ra mt xoang, thng vim mt
s xoang.
Nguyn nhn
+ Theo YHH: c th do:
. Do vim mi, nht l trong nhng trng hp c lch
vch ngn, c Polip mi, cun mi sng to hoc mt s
nguyn nhn khc lm cho hc mi km thng kh v xoang
kh lu dn.
. Do rng: thng do rng s 5 v 6 hm trn (vim xoang
hm).
. Do chn thng: mnh bom, n xuyn qua xoang.
. Cng c th do c th suy nhc v mt s bnh mn
tnh gy nn.
+ Theo YHCT
. Do Ph kh v v kh h, hp vi phong hn (vim xoang
d ng).
. Do phong nhit + nhit c (Vim xoang cp v mn).

Triu chng
. St nh ( tr nh c th st cao), mt mi, km n, ng.
. au vng xoang (do nim mc b sng ty, do sng ty
trong xoang khng thot ra c).
. au d di tng cn hoc au c gi nht nh: bui
sng khng au nhng khong 9 10 gi bt u au (cng
nng cng au). n 15 16 gi th gim, gp vim xoang
trn.
. au r rt vng xoang b vim:
* au vng m, di h mt: xoang hm.
* au gc trong, trn h mt: xoang sng.
* au trc trn, pha trn lng my: xoang trn.
. au u:
+ au vng thi dng trc trn: xoang trc vim.
+ au vng nh u, chm: xoang sau vim.
. Chy nc mi: Lc u l mi nhy, trng, vng,
chy mt hoc hai bn mi, chy nhiu sau mi cn au, c
khi phi x mi lin tc (vim xoang trc) hoc phi kht m
xung hng (vim xoang sau).
. Nght mt hoc c hai bn mi.
. Khu gic c th gim.

y l loi bnh kh tr.


Tuy nhin, c th dng bm Thp ch o gii quyt
c mt s chng trng v lm gim nh (ch kh ht hn)
tnh trng bnh l.
Bnh lin h vi ng kinh 1 (Ph Ph khai khiu
mi).
ng kinh 2 (T), da theo ng vn hnh ca
ng kinh (Kinh lc s qua ch tr s cp).
Kt hp mt s huyt gn vng bnh (s thng kinh
kh cc b) cng gip vic iu tr c hiu qu hn.
Phc ny cng c th dng tr nhng bnh chng
ca mi: vim mi d ng, nght mi).

Kha H khu + bm Ng bi 1 (thng Ph kh Ph kh thng ln


mi v vng xoang mi).
Kha H khu + bm Ng bi 2 (thng kinh kh vng bnh - mi).
Kha Cao thng + bm huyt Ct cng, V hi (thng kinh kh vng
u chn my, thng vi mi).
Day n huyt Tam huyn (huyt c hiu tr vim mi).
Kha huyt Ch c + bm huyt n lm (huyt c hiu lm thng
mi).
Nu au vng sau gy (xoang sng): kt hp bm thm huyt C
th, Ung hng, Xng lm, Tr ct, Tr ct hi sinh (thng kinh kh vng
gy bnh).

You might also like