Bhavarthabodhini Tika

C
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
Tul
si
Pee
th
Se
va
N
ya
s.A
ll
R
ig
http://www.jagadgururambhadracharya.org
ht
s
R
es
er
ve
d.
pee eermeerleejece
cenekeefJe eerceodieesmJeeceer leguemeeroeme eCeerle
eerjeceeefjleceeveme
.d
ve
er
es
R
s
ht
ig
YeeJeeLe&yeesefOeveer efnvoer erkee
R
ll
s .A
ya
eerleguemeerheer" mebmkejCe
N
va
Se
th
mecheeoke
P ee
Oece&eeJeleea cenecenesheeOeee keefJekeguejlve Jeeemheefle

si
ul
eerefe$eket leguemeerheer"eOeerMJej peieodieg jeceevevoeeee&

T
mJeeceer jeceYeeeee&peer cenejepe

ri
Sh
peerJevehee&vle kegueeefOeheefle
11
20
peieodieg jeceYeeeee& efJekeueebie efJeMJeefJeeeuee

ht
efe$eket
ig
yr
op
ekeeMeke
C
Devleejeefê eerjeceeefjleceeveme DevegmebOeeve kesv

efe$eket, G0e0, Yeejle
ekeeMeke
Devleejeefê eerjeceeefjleceeveme DevegmevOeeve kesv
efe$eket (Gej eosMe) - 210204
.d
otjYee<e - 05198-224413, 07670-265478
ve
er
es
le=leere DeeJe=efe
R
Fkekeerme meew eefleeeB
s
ht
ig
ekeeMeve efleefLe
R
ll
ew$eMegkeue eefleheoe, efJeece mebJeled 2065
.A
s
ya
meJee&efOekeej
mecheeokeeOeerve N
va
Se
hegmleke eeefhle mLeeve

th
ee
1. Devleejeefê eerjeceeefjleceeveme DevegmebOeeve kesv

P

si
efe$eket (G0e0) - 210204

T ul
2. eerleguemeerheer", Deeceesoyeve, hees0 veeeieeBJe, efe$eket

ri
Sh
peveheo - melevee (ce0e0) - 485331

11
veeweJej
20
250.00 (oes meew heeeme hees cee$e)

ht
ig
yr
cegke
op
veeiejer esme
C
91/183 Deueesheer yeeie, Fueeneyeeo

otjYee<e - 0532-2502934, 9415239958, 9335110738
(i)
~~ vecees jeIeJeee ~~
.
erkeekeej kee HegjesJeeked
d
ve
er
YeieJeeve eer meerleejece peer keer esjCee mes
es
Fme Hekeej Deveske Heeeerve HeefleeeW kes DeeOeej Hej ueieYeie ome npeej veew meew (10,900) Je=eeW ceW HeeHle
R
Deewj eermeerleejece peer keer ke=Hee, eernvegceevepeer keer DevegkecHee SJeb mJeeb keer ieesmJeeceer eerleguemeeroeme peer kes
s
ht
eerejCeeW kes Heefle DeemLee leLee DeHeveer meejmJelemeeOevee kes Deeueeske ceW Hejce HeceeefCekelee Deewj efJeMJemeefveelee
ig
R
kes meeLe mecHeeefole en eerjeceeefjleceevemepeer kee leguemeerHeer" mebmkejCe eeefHe cetue iegkee kes He ceW pevelee
ll
.A
peveeo&ve kes eerkejkeceueeW ceW meceefHe&le nes jne Lee, Fmeer yeere Fme mebmkejCe keer HeeC[gefueefHe osKekej ner mJeeb
s
cesjs Deblej ceW efJejepeceeve eermeerleejecepeer, cesjs peerJeve meJe&mJe yeeueke He eerjecepeer, JeefmeevevoJeOe&ve eerjeIeJe
ya
mejkeej, DevpeveevoJeOe&ve eernvegceevepeer cenejepe, cesjer Deiepee eerjeIeJe mejkeej Deewj DeeHe meyekeer yegDeepeer
N
va
[e0 kegceejer ieerleeosJeer efceee cesjs mvesnYeepeve eer jceeheefle efcee efJeeeefOekeejer SJeb cesjs mvesnYeepeve [e@0 ees0
Se
jeceosJe emeeo efmebn kegueheefle, pes0Deej0Se0et0, cesjs JeelmeueYeepeve [e0 DeJeveerMeevo efcee, keguemeefeJe,
pes0Deej0Se0et0 Deewj cesjs ye[s ner Devlejbie Heefjkej Deeeg<ceeved DeMeeske ye$ee, jepeerJeveeve ueesLeje leLee cesjs
th
ee
eerceevemeHejcHeje kes megeesie efJeeeLeer& SJeb eerjececeb$eHejcHeje kes efveeJeeved efMe<e cesjs Deleble JeelmeueYeepeve
P
[e0 yepesMe oeref#ele ceevemece=iesvo leLee cesjs eerceeveme HejcHeje kes efJeeeLeer& yeeeCe kece&efve [e0 jeceeOeej Mecee&,
si
ul
ceeveme meejYeewce Deeefo eerceevemepeer Hej Ske YeeJeeLe&Hejke meejmJele JeeKee efueKeves kee cegPemes yeejcyeej
iT
meefJevee DevegjesOe kejves ueies Les Deewj cegPes Yeer eerceevemepeer Hej Ske mJemLe YeeJeeLe&Hejke mebef#eHle JeeKee keer
r
Sh
DeefveJeee& DeeJeMekelee DevegYetle nesves ueieer Leer, keeeWefke en Ske efJe[cyeveeHetCe& mebeesie ner ken mekeles nQ efke
11
Yeejlesvog egie mes ueskej DeeeJeefOe Ke[er yeesueer efnvoer kes Fme efJekeemeesvcegKe mJeefCe&ce DeOeee ceW Yeer efkemeer
20
meejmJele meeefnlemesJeer eje eerjeceeefjleceeveme keer DeHesef#ele meejmJele meceee& venerb keer pee mekeer~
ht
Fme mee" Je<eer&e mJeleb$e Yeejle kes egie ceW Yeer keoeefeled meejmJeleeW Hej mes cewkeeues keer efMe#ee leLee
ig
HeeMeele kegueeeee& keer ke=<Ceeee venerb otj nes HeeF&~ HeefleYeeebs University kens peevesJeeues DeeOegefveke
yr
op
efJeMJeefJeeeueeeW ceW efHebpe[efveye meeefjkee keer YeeBefle mJeeLe&Hejke jepevewefleke Heee&JejCe ceW efmecekej jn ieF& nQ~
C
Heleske meejmJele HeeeMe: mejmJeleer keceefueveer kees leLeekeefLele Oece&efvejHes#elee He efnceeveer mes Heefj$eeCe venerb
efouee Heeee Deewj Jen oes veeJeeW Hej e{s nges peueee$eer keer YeeBefle Jeece Deewj oef#eCe efJeeejOeejeDeeW cebs yeB ieee~
Jele&ceeve kes Fme DeeOegefveke HeefjJesMe ceW eerjeceke=<Cepeer keer eee& kejvee Yeer leLeekeefLele He{s-efueKes ueesieeW keer
o=ef ceW He%eeHejeOe Yee<eerle nesves ueiee~ leLeekeefLele HeieefleMeerueJeeo kes eeJeele ves ceeveJecetueeW keer keuHeJeuueer
kees PekePeesj efoee~ Yeejleere mebmke=efle JewosefMeke meYelee kes ceejpeejere ebiegue ceW HeBmekej $eeefnceece keer iegnej
ueieeves ueieer~ keesF& Yeer efJeMJeefJeeeueeeW ceW efveegkele HeesHesmej eerjeceeefjleceeveme peer Hej FmeefueS efueKeves kee
meenme venerb pege Heeee efke keoeefele Gmes Oeeefce&ke ve mecePe efueee peeS~ Yeues ner JeemegosJeMejCe DeieJeeue pewmes
(ii)
ceveer<eer ves HeeeJele Hej mebpeerJeveer JeeKee efueKekej meceepe ceW mJeeb kees Oece&efvejHes#e Hemlegle kejves ceW meHeuelee
HeeF& nes, Hejvleg keee Oeeefce&kelee kees ueeskeeHeJeeo kes Yee mes eerjeceeefjleceevemepeer mes otj jnkej GvneWves mJeeb
keer mejmJeleer kees jepecejeefuekee kes meewYeeie mes Jebefele venerb kej efoee ? Deeeee& eerjeceevo Megkeue ves keg
efkeee Yeer lees GvnW HeieefleefMeueeW eje yeeeCeJeeo kes ueebve mes ueebefle efkeee ieee~ mecHeefle efJeMJeefJeeeueeeW ceW
Fleves HeHebe Dee iees nQ efke Gvemes Gyej Heevee Deepe kes Deeeee&, GHeeeee& leLee HeJeeeDeeW kes efuees DemecYeJe
.
venerb lees keef"ve DeJeMe nes ieee nw~
d
ve
eeefHe eerceeveme peer Hej HeeemeeW erkeeeW efueKeer ieF, Hejvleg Jes DeuHeefMeef#ele ueesieeW eje ee JeemeHeefle
er
kes ueesieeW eje efueKeer peeves kes keejCe eerceevemepeer kes MeyoeW kes Gefele DeLe& mecePeves SJeb mecePeeves ceW Gleveer
es
R
meHeue venerb nes HeeF efpeleveer DeHes#ee Leer~ Fmes ogYee&ie ner kene peeSiee efke eerceevemepeer kes jeveekeeue kes eej
s
meew leQleerme Je<ees&b kes yeerleves kes HeMeeled Yeer eerceevemepeer kee YeeJeeLe& Yeer "erke"erke pevelee kes meeceves venerb Dee
ht
ig
mekee, keeeWefke Fve Hej meejmJeleeW eje ceve mes keesF& Heeeme venerb efkeee ieee, ueesie Fme ievLe kees tves mes yeeles
R
jns~ ceevemeHeeret<e, ceevemeiet{eLe& eefvkee, efmeevleefleueke, yeeueyeesefOeveer, mebpeerJeveer, efJepeee, jecesMJejYedere,
ll
.A
ieerleeHesme Deeefo erkeeDeeW kes uesKeke mebmke=le ceW ece venerb kejves kes keejCe Deewj DeJeOeer Yee<ee keer Heke=efle leLee
s
ya
Gmekes mebmkeejeW mes meJe&Lee DeHeefjefele nesves kes keejCe ieesmJeeceer eerleguemeeroeme peer kes cevleJe kees DeHesef#ele
N
veee venerb os Heees~ DeleSJe eermeerleejece peer keer ke=Hee mes meceie leguemeermeeefnle kee keC"mLekelee& Deewj
va
DeOeslee nesves kes meeLe efJeMJeefJeeeueeer meejmJeleHejcHeje mes HetCe&le: Heefjefele ceQ eer ceeveme peer keer Ske
Se
JeJeefmLele meejmJele JeeKee HeCeerle kejves kee meenme pege Heeee~

th
en keg mele nw efke mJeeleb$eesej keeue meejmJeleer HeefleYee kes efuees og<keeue ner efme ngDee nw~ Ssmee
ee
Heleerle neslee nw efke mJeleb$elee efceueves kes HeMeeled Gmekes megKe ceW Gvcee neskej nce DeHeves kejCeereeW keer GHes#ee
P
si
kej yew"s, efkevleg mee" Je<ees&b ceW efveveeveJes HeefleMele efJemeie& Deewj Ske HeefleMele meie& osKeves ceW Deeee~ Oece& Deewj
ul
iT
mebmke=efle kees DemHe=Me ceeve efueee ieee~ HejcHeje Deewj cetueeW kees {eWie Deewj HeeWieeHebLeer mecePekej HeefC[lecceveeW
r
eje Gvekee Heefjneme efkeee ieee, FmeefueS mJeeleb$eesej keeue ceW keejefe$eer HeefleYee kes oMe&veeW kes efuees
Sh
efpe%eemegDeeW keer DeeBKeW lejme ieF~ Fme efJeMebke mebke kes mecee ceW en cesje Ske Heeeme cee$e nw FmeceW ceQ
11
efkelevee meHeue jntBiee en lees YeefJe<e yeleeesiee leLeeefHe ceQves efJevecelee kes meeLe DeHeves efveHeeefOekeefvee Deewj
20
Meem$eere Heefjece cebs efkemeer Yeer Hekeej kee mebkeese venerb yejlee nw~ YeeieJeled keer YeeJeeLe&yeesefOeveer kes jeefelee keer
ht
YeeBefle ceQ Yeer DeelceefJeMJeeme kes meeLe ken jne ntB efke eerceevemepeer keer YeeJeeLe&oerefHekee ceW ceQves keg Yeer
ig
yr
DeMeem$eere venerb efueKee nw en Heeeme DeJeMe efkeee efke pevelee kees Fme erkee kes ceeOece mes eerceeveme kee
op
cetueeLe& lees mecePee ner efoee peeS~

C
YeeJeeLe&yeesefOeveer ceW ceQves mebmke=le erkeeDeeW keer YeeBefle HeoeW kes DevJee kes Devegmeej ner DeLe& GodIeeefle efkeee
nw~ Henues keer DeHes#ee Fme mecee efnvoer mece= ngF& nw, Deye Got& MeyoeW keer Heeesieyenguelee kee egie pee egkee nw,
ceveg<e kee ceeveme mJemLe nes ieee nw Dele: Jen meleled efKee[er Keeves ceW ner efe venerb jKelee Gmes lees Meg
oeueYeele eeefnS, FmeefueS efnvoer mes mebmke=le MeyoeW kee mecevJee lees mJeYeeefJeke nw~ Fmeer DeJeOeejCee mes
DeekeeMeJeeCeer, otjoMe&ve, meceeeejHe$eeW leLee Heef$ekeeDeeW ceW mebmke=leieefYe&le efnvoer Yee<ee kee efJeMeg mJeHe
o=efieesej nesves ueiee nw cesjer JeeKee ceW Fmekee Yeer yengle yeue efceuee nw~ peneB keneR HeoeW kes Ske mes DeefOeke
(iii)
DeLeeX keer efJeJe#ee ngF& nw JeneB ceQves DeLeJee Meyo kee Heeesie efkeee nw MeyoeW kees KeC[Me: mecePeeves kes efuees
DeLee&le Meyo kee mebkesle Deewj keeskeeW kee Yeer mebkesle efkeee ieee nw~
DeJeOe#es$e ceW pevce kes meewYeeie ves Yeer eerceevemepeer kees mecePeves Deewj mecePeeves ceW cesjer Heegj meneelee keer
nw~ Meyo eespevee Deewj YeeJeeLe& efJeOeeve ceW mJeeb kees mebleg kejves kes efuees ceQves keYeerkeYeer ieerleeHesme keer erkee
Deewj ceevemeHeeret<e DeJeMe osKee nw, Hej Gvemes keg egjeee venerb nw kesJeue eLeeLe& kee meceLe&ve ceeBiee nw~
d .
pewmeeefke meJe&efJeefoled nw efke ieesmJeeceer peer keer Yee<ee ieece Yee<ee nw ieBJee venerb~ Jes Heefjef<ke=le DeJeOeer Yee<ee kes
ve
Heeesie efMeuHeer jns nQ GvnW ke=<Cee ieew kee otOe efHeueevee DeefYe nw, Hejvleg pewmeslewmes pet"s Deewj efyevee ceve kes
er
yeveees nges Hee$e ceW venerb Jen Ske Ssmes ce=vcee Hee$e ceW Meece ieew kee otOe Hejesmevee eenles nQ efpeme Hej mJeCe&Hee$e
es
R
Yeer F&<ee& kejlee nw Deye leke efpeme Hee$e ceW keeueket efJe<e, ceefoje Deewj Deeefce<e Hejesmee peelee Lee efpememes Jen
s
Hee$e Yeer ueebefle neslee Lee, Gmeer Hee$e ceW ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer ves leguemeeroue HeOejekej Ske Ssmee
ht
ig
keeuepeeer Dece=le Hejesmee efpememes Jen Hee$e Oeve nes ieee Deewj Gme megOee kees Heerkej ceeveJepeeefle Oeve nes ieF&
R
leLee Fme ievLe kee mHeMe& kejkes cesjer mejmJeleer HeeJeve ngF~
ll
.A
Devleje&êre mecHetCee&efOekeej mecHeVe DeHeves Hekeej kes Deefleere peieodieg jeceYeoeeee& efJekeueebie
s
ya
efJeMJeefJeeeuee, efe$eket, (G0He0) kee peerJeveHee&vle kegueeefOeHeefle neskej Yeer ceQ leLeekeefLele meejmJeleeW eje
N
LeesHeer ieF& DemHe=Melee mes venerb [je Deewj ye[er ner efvee Deewj lelHejlee kes meeLe Lees[s ner mecee ceW eerceeveme
va
YeeJeeLe&yeesefOeveer erkee mecHeVe keer, keeeWefke ceQ He$ekeejeW keer ke=Hee mes meeceeve pevelee kes ceveej Hej {kesueer ngF&
Se
Oece&efvejHes#eleeHeer eg[wue mes venerb [jlee~ keoeefeled meejmJele yevOeg Oece& Meyo kee JeemleefJeke DeLe& mecePe
th
uesles lees Jes Yeer venerb [jles~ Jemlegle: Yeejleere Jee*dcee ceW Oece& Meyo kele&Je kes DeLe& ceW ner Heege neslee nw ve
ee
efke Hetpee Heefle kes DeLe& ceW~ Secularism kee DeLe& Yeer Oece&efvejHes#elee ve neskej HebLeefvejHes#elee neslee nw~
P
si
efmeevleeW kees HebLeefJeMes<e keer DeHes#ee venerb nesleer keeebsefke Jes meeJe&Yeewce nesles nQ, Hejvleg GvnW Yeer Gme Oece& keer
ul
iT
DeHes#ee DeJeMe nesleer nw efpemekee DeLe& nw kele&Je~ kenerbkenerb MeyoeW kee eLeeLe& mecePeves Deewj mecePeeves kes
r
efuees ceQves HeeefCeveer JeekejCe kes met$eeW keer meneelee ueer nw, Fmekes efuees cegPes eeJeled peJeerve cenef<e& HeeefCeveer keer
Sh
ke=le%elee kee yeesOe jnsiee~

11
Fme JeeKee kees efueKeves ceW efpeleveer Devecegelee Deewj efveefMeblelee keer DeeJeMekelee Leer Jen meye GHeueyOe
20
kejeeerb eerjeIeJemejkej Deewj DeeHe meyekeer yegDeepeer [e0 kegceejer ieerleeosJeer efceee peer ves pees peieodieg
ht
ig
jeceYeoeeee& efJekeueebie efJeMJeefJeeeuee, efe$eket, G0He0 kes peerJeveHee&vle kegueeefOeHeefle cegPe YeeJeeLe&yeesefOeveer
yr
uesKeke keer meefeJe Deewj Deiepee nQ Gvekee ceQ DeepeerJeve ke=le%e jntBiee~ ceQ Heeeie efJeMJeefJeeeuee kes efnvoer kes
op
hetJe& efJeYeeieeOe#e leLee pes0Deej0Se0et0 kes Devleje&êre eerjeceeefjleceeveme DevegMebOeeve kesvo kes hetJe& ceeveo
C
efveosMeke efnvoer meeefnle kes ceveeref<eeeW ceW cetOe&ve DeHeves Hejce mvesner [e0 mJeieeae meleHekeeMe efcee peer kees
keYeer venerb YetuetBiee efpevekeer MegYese leLee meodYeeJevee mes ceQ en keee& kej Heeee~ ceQ Deheves Jeelmeue Yeepeve
efMe<e Deeeg<ceeve emetve efleJeejer leLee meleerMe kegceej ieewlece kees MegYeeMeer<e oslee nBt, FveceW mes Ske DeLee&led emetve ves
mesJee mes Deewj meleerMe ieewlece ves efueefhe mebMeesOeve mes cegPes Fme keee& ceW Delevle heefjleg efkeee~ Fmekes DeueeJee ceQ
eer DejefJebo heeC[se Je eer Mejo DeeJeeue kee DeeYeejer nBt efpevneWves Fme keee& kes cegCe ceW Dehevee Yejhetj
meneesie eoeve efkeee~
(iv)
Devlele: ceQ eerjeceeefjleceevemepeer keer YeeJeeLe&yeesefOeveer JeeKee kees DeHeves HejceejeOe keefJekegueieg
ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer cenejepe kes eerejCekeceueeW ceW meceefHe&le kej jne ntB Deewj efJeMJeeme kejlee ntB efke
YeeJeeLe&yeesefOeveer keer efnvoer JeeKee kes meeLe eerjeceeefjleceeveme kee en leguemeerHeer" mebmkejCe mecHetCe&
ceeveJepeeefle kees DeJeMe mebmke=le kejsiee~
leguemeerHeer"mebmkejCeb ceevememe ceeeke=leced~
d .
YeeJeeLe&yeesefOeveer egeb mebmkeeevceevemeeefveve:~~
ve
er
es
~~Fefle cebieueeceeMeemles~~
R
~~eer Hejceelceves vece:~~
s
ht
jeIeJeerees peieg jeceevevoeeee& mJeeceer jeceYeeeee& peerJeve hee&vle kegueeefOeheefle
ig
R
peieodieg jeceYeeeee& efJekeueebie efJeMJeefJeeeuee, efe$eket (G0e0)
ll
.A
efJeJeen hebeceer efJeeceer mebJele 2064
s
ya
N
va
Se
th
P ee
si
ul
r iT
Sh
11
20
ht
ig
yr
op
C
(v)
Yetefcekee
d .
ve
-
er
meerleejeceeMeesce=leeceueuemelkeerueeueueeefueleYe=led
es
R
YeemJeodYeejlemebmke=efleefJeceeb Hescewkemeejb Megefe~
s
meesHeevewceg&efveefYe: efeleb keefJeJejw: mebmesefJeleb nbmekew:
ht
ig
eerceodjeceeefj$eceevemeefceob JeJe&efle& YetceeJeefOe~~
R
peeefle keefJekegcegoevoes nguemeern<e&JeOe&vemleguemeer~
ll
.A
megpeveekeesjkeocyees elkeefJeleekeewcegoerb efHeyeefle~~
s
ya
HeefjHetCe&lece HejelHejHejyee HejcesMJej Hejceelcee HegjeCeHeg<eesece HejleJe HejeHejeefJeeeHeefleHeee YeieJeeve eer
N
meerleejecepeer ves ner DeHeves meveeleveefveMJeemeYetle YeceHeceeoefJeHeefueHmeekejCeeHeeJeeefo Heg<eoes<ejefnle meveeleve Jeso
va
kes efveiet{leJeeW keer YetleeLe& JeeKee Hemlegle kejves nsleg DeHeves DebMeebMe Heeeesefve yeee peer kees HejceHeleglHeVe
Se
Hejceef<e& Heeesleme Jeeuceerefke kes He ceW HegveMe, kejeue keefuekeeue kes kegceeflekejJeeue mes efJeuegefuele, ceeveJeere
th
ee
cetueeW mes DeHeefjefele ceeveJepeeefle kees Jewefokeceeie& Hej Heefleefle kejves kes efuees Gvnerb cenef<e& Jeeuceerefke kees Ske
P
ner meeLe mecHetCe& meveeleve Jewefoke Yeejleere Jee*dcee kee Yee<e kejves nsleg keefJeleeYeeefceveerefJeueeme
si
nguemeeroengueeme ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer kes He ceW DeHeveer ef$ekeeueeyeeefOele Jee*dceeHeefleYee HeleglHeVe

ul
iT
mebefJeledMeefe kes meeLe YeejleJemegvOeje Hej meceJeleerCe& efkeee~

r
Sh
nce pewmes Deveeefokeeueerve Jeemeveeceueerceme keoeeejkeuegef<ele keefuekeeuekeoefLe&le yepeerJeeW kees

11
JesoJesoevlemeejmeJe&mJe HejceHeg<eeLe& $ewJeiee&HeJeiee&leerle HejceHegveerle eermeerleejeceHesceHeeret<e mecegHeueyOe kejeles nges

20
veJeveerle keesceue mevleoe meJe&YetlekeCeeJeMebJeo HejceefHeecJeo ieesmJeeceer leguemeeroemepeer kes

ht
eerjeceveecemegOeemebOegef#ele efvece&ue, efve<keueg<e, efve<keue, efve<kecHe, efveHeoJe, efveues&He ceveesJeesce ceW efJeeceer
ig
mecJeled 1631 keer eerew$e jeceveJeceer kes efove efpeme eerjeceeefjleceevemeHe ef$ekeeuepeeer peeeefole kee HekeeMe
yr
op
ngDee, Gmekeer YeemJeleer HeYee DevevleJe<e&Hee&vle ceesnefveMeeefveceerefuele ceeveJeleekeceefueveer kees efJekeefmele kejleer
C
jnsieer~ Deepe mes 433 Je<e& HetJe& nguemeern<e&Je&ve ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer cenejepe eje GvneR kes MeyoeW ceW
Yee<eeYeefveefle YeefveefleYeosme efiejeieece DeLee&led DeJeOeer Yee<ee ceW ieeee ngDee efvejJeefOe HejceHeg<eeLee&JeefOe
eerjeceYeefemegOeemeceguueefmele eerjeceeefjleceeveme Deepe Yeer Glevee ner Heemebefieke, GHeeesieer, GHeeose leLee
DeewHeefeke nw efpelevee Gme mecee jne nesiee DeLeJee Gmemes Yeer DeefOeke~ keeeWefke peebspeeW leeHeceeve DeefOekelej
neslee peelee nw leebbsleeW efjieeslegleje YeieJeleer iebieepeer keer efvemeie&efme Meerleuelee keer GHeeesefielee DeefOekeeefOeke
nesves ueieleer nw~ en DeeefJelHeecejefme efmeevle nw~
(vi)
HeYeg eermeerleejece peer kes DeHeeflece ke=HeeHee$e, eevleoe, ceveeref<eceewefueceefCe, cenekeefJe cenveerekeerefle&
nguemeern<e&JeOe&ve HeYeg kes efve<keueg<e mJeevle:megKe ves mecHetCe& JewefMJeke meveeleve megKe kees meceeefnle kej efueee Lee~
FmeefueS GvneWves DeHeves ceeveme kes meeleeW meesHeeveeW ceW meeeflJeke meveeleve megKeHeeefHle kes Gve efmeevleeW keer
meJe&megueYe leLee meJe&yeesOeiece ceveesnj JeeKee Hemlegle keer, efpevnW yengle HetJe& ceW ner Yeejleere efevleve kes
cetOe&veceveer<eer keefHeue, Hele_peefue, keCeeo, ieewlece, pewefceveer, yeeojeeCe, leLee osJeef<e& veejo ves meebKe, eesie,
.
JewMesef<eke, veee, HetJe&ceerceebmee, Jesoevle leLee YeefeoMe&ve kes Jeepe mes Deeflemet#ceHe ceW ken efoee Lee~ Denes!
d
ve
Deepevce yeeeejer, keesefkeesef Hejyee Hejcenbme HeefjJeepekeeW kes Yeer HetpeejCe efJejeet[eceefCe eerjeceevevoere
er
eerJew<CeJeefMejesceefCe ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer cenejepe kes Goeeceeveme keer keesefkeesef efmevOegDeeW pewmeer
es
iecYeerjlee leLee DejyeeW JeesceceC[ueeW keer JeeHekelee ves ceeveJecee$e kes ceeveme ceW GHepeves Jeeueer efkebJee, HeeefCecee$e
R
s
kes ceeveme ceW Heefleefyeefcyele nesves Jeeueer Gve eser-ye[er meYeer mecemeeDeeW kes meceeOeeve kes Ssmes DeceesIe met$e {tB{
ht
ig
efvekeeues efpevekee ueesne ceeveves kes efueS efJeJeMe nes ieee nw Deepe kee mecemle HeeeHeleere yeewefke Jeie&~
R
FmeerefueS lees ieesmJeeceer leguemeeroemepeer kes eerjeceeefjleceeveme ves Ske Deesj peneB %eeveoerHeke HekejCe mes
ll
.A
meesnceefmce pewmes Jesoevle keer ogn ievLeieefvLeeeB meguePeeF, JeneR otmejer Deesj ke=<eer efvejeJeefnb elegj
s
ya
efkemeevee kenkej eser mes eser ieeceerCe mecemeeDeeW keer meceeOeeveelceke mejue jerefleeeB Yeer megPeeF&b~ eefo
N
ieesmJeeceerpeer kes ceeveme ves GejkeeC[ ceW ceevemejesieeW kee efveoeve Hemlegle efkeee lees Jen peveg gF ieeG Heeke
va
yejleesje pewmeer efveye&ue He#e keer mecemee mes Yeer DeveefYe%e ve jne~
Se
eerjeceeefjleceeveme ceW ceeveJe peerJeve kes meYeer Gleeje{eJe Devlejbie leLee yeefnjbie jerefle mes Gvcege He ceW
th
ee
lejbieeefele nges, pees jepecenue mes PeesHe[er hee&vle meowJe osKes Deewj megves peeles jns nQ~ eerjeceeefjleceeveme
P
ceeveJeceevemeoHe&Ce nw en Gefe Deeflejbpevee venerb Helegle MeeMJele mele nw, FmeefueS efoJeeefveefMe ev$eJeled
si
euevesJeeues DeefJejeceieefle mes mebmejCeMeerue Fme YeeweflekeJeeoer egie ceW Yeer Gejer OegJe mes ueskej oef#eCeerOegJeHee&vle
ul
iT
Fme meYe ceeveJepeeefle kee eerjeceeefjleceeveme ner mecyeue yevee ngDee nw~ cebieue YeJeve Decebieuenejer Deepe
r
Sh
YegJevecebieue kee mebosMe os jner nw~ DeleSJe Deepe meYeer HegmlekeeW keer DeHes#ee eerjeceeefjleceeveme keer meJee&efOeke
ceeBie ye{er nw Deewj meyemes DeefOeke ceevemepeer keer HeefleeeB ner ueesieeW kes GHeeesie ceW Dee jner nbw~ ueieYeie DejyeeW keer
11
20
mebKee ceW eerjeceeefjleceeveme Hegmlekeekeej neskej ueesieeW keer efpepeerefJe<ee kee HeLeHeoMe&ve kej jne nw~ efJeosMeeW ceW
yemes HeJeemeer Yeejleere eerjeceeefjleceeveme mes ner HesjCee ueskej Jewefoke efnvot Oece& Hej DeHeveer efvee jKes ngS nQ~
ht
ig
ceejerMeme, metefjveece, ieeevee, efmebieeHegj, ceuesefMeee, efJeeleveece, efHepeer, efmJepejuewC[, neuewC[ Deeefo efJeosMeeW ceW
yr
Deepe Yeer eerjeceeefjleceeveme HejcHejeye He mes mebieerleMewueer ceW ieeee peelee nw~ ueieYeie Heeerme meew jeêre,
op
C
Heevleere, #esef$ee leLee Deebeefueke Yee<eeDeeW ceW eerjeceeefjleceeveme kes DevegJeeo GHeueyOe nQ pees Ske keerefle&ceeve
nw~ efkeb yengCee, Deepe eerjeceeefjleceeveme mes ner efnvoer Yee<ee kees Heneevee SJeb peevee peelee nw~ meeefnefleke peve
peneB DeHeveer efpe%eemee keer Meeefvle kejles nQ lees DeeOeeeflceke peve Jener ceevememegOee HeerHeerkej DeHeveer
DeeOeeeflceke Heeme yegPee uesles nQ~
eerjeceeefjleceeveme Hej DeeeJeefOe MeleeefOeke erkeeSb efueKeer pee egkeer nQ Deewj Fmeer ceevemekeuHeJe=#e keer
eee ceW Yeefemeefnle eleg&Jeie& keer HeeefHle kej jns nQ menmeeefOeke JeemeyevOeg~ jepecenue mes ueskej eewHeeueeW leke
(vii)
DeHeveerDeHeveer yegef kes Devegmeej JeeKeeefele nesleer ngF& en ceevemeer iebiee eej MelekeeW mes ceeveJeere cetueebs keer
mLeeHevee kes meeLe keesefkeesef peveceevemeeW kees HeeJeve kejleer Dee jner nw~
leguemeerefieefjmecYetlee jecemeeiejmebiecee~
S<ee eerceevemeeriebbiee Hegveeefle YegJeve$eeced~~
kenvee ve nesiee efke YeieJeeve Jeso keer YeeBefle eerjeceeefjleceeveme kee mJeHe efJeMJeleescegKe nw~ Fmemes
d .
Heleske Jewefoke efmeevleevegieeceer DeHevesDeHeves efmeevleeW keer Hees<eke mecegefele meeceieer HeeHle kejkes
ve
pevcepevceevlejeW kes efuees eerceevemepeer kee DeeOeceCe& mJeerkeej kej ueslee nw~ Jesoevle kes Dewle, efJeefMeewle,
er
es
Megewle, wleewle, DeefevleeYeso leLee wle es neW Jeeo Yeer Fmeer ceeveme cenejlveekej kees DeHevee GHepeerJe
R
ceeveles nQ~ eeefHe ceevemepeer kee cegKe HeefleHeee eermeerleejece efJeefMeewleJeeo ner nw, pees peieodieg
s
ht
eerceoeejeceevevoeeee& YeieJeeved kee HeefleHeee oMe&ve nw, keeeWefke eerjeceeefjleceeveme kes jeefelee DeefYeveJe
ig
Jeeuceerefke cenekeefJe ieesmJeeceer leguemeeroemepeer cenejepe Yeer peieodieg eerceoeejeceevevoeeee& YeieJeeved kes veeleer
R
ll
esuee DeLee&led HeefMe<e ner lees nQ~ en meJe&efJeefole nw efke, peieodieg jeceevevoeeee&peer kes elegLe& efMe<e vejnefjoeme
.A
DeLee&led vejnee&vevoeeee& peer cenejepe kes Deveve ke=HeeHee$e nQ ieesmJeeceer leguemeeroemepeer cenejepe~ JeemeHejcHeje
s
ya
ceW Yeer eerjeceeefjleceeveme ves keF& HeefleeeW kees pevce efoee~ mebieefleJeeo, egefeJeeo, mJejJeeo, HeleerkeJeeo SJeb
N
HeoeLe&Jeeo pewmes efmeevle eerjeceeefjleceeveme kes ner lejuelejbie HeefjCeece nQ~ keefleHee Jeeme cenevegYeeJe lees
va
eerjeceeefleceeveme keer SkeSke Hebefkele Hej cenerveeWcenerveeW Hee&vle DeHeves HeJeeve Hemlegle kejles jnles nQ~ G"s
Se
jece megefve Hesce DeOeerje ceeveme 2.240.8 Hej Hemlegle mebHeeokeere kes uesKeke cegPe Deefkebeve peerJe kes ner
th
ee
121 Iebs HeJeeve ngS~ Fme kejeue keefuekeeue ceW eermeerleejeceYee cenevegYeeJeeW kes efueS lees eerjeceeefjleceeveme
P
ner Skecee$e Oese, %ese, iese leLee meeOevemeJe&mJe yeve ieee nw~ eneB Fme Yece kees efvejmle kejvee ceQ Delevle
si
DeeJeMeke ceevelee ntB Deewj DevegmeefvOelmeg leLee megOeerHee"keeW kes efueS Yeer yengle GHeeesieer mecePelee ntB~ meeceevele:
ul
iT
ueesie oesoes HebefeeeW kees Ske eewHeeF& ceeveles Deees nQ Hejvleg efJeeej kejves mes en ceevelee YeceHetCe& Deewj
r
Sh
DeMeem$eere ner efme nesleer nw~ eefo oesoes HebefeeeW kees efceueekej eewHeeF& kene peeesiee lees nvegceeve eeueermee
ner efme venerb nes mekesiee keeeWefke GmeceW eeueerme ner HebefeeeB nQ efpevnW pees[ves hej eewHeeF&eeW keer mebKee cee$e
11
yeerme nes Heeleer nw~ Fme o=ef mes Fmes nvegceeve yeermee keeeW veneR kene ieee? peyeefke leguemeeroemepeer ves nvegceeve
20
eeueermee ner kene nw

ht
ig
pees en He{w nvegceeve eeueermee~

yr
op
HeeeJele keeJe keer meceer#ee efueKeles ngS Deeeee& eer jeceevo Megkeue ves Yeer ener kene nw efke peeemeer ves
C
Heleske meele eewHeeF& DeLee&led meele HebefeeeW kes HeMeeled Ske oesne jKee nw~ Jemlegle: eewHeeF& efnvoer kee Ske
ceeef$eke Je=e nw JeeefCe&ke venerb, eneB eewHeeF& kee leelHee& eej eefleeeW Jeeues Je=e mes nw~ eewHeeF& keer Heleske
Dee"Jeerb cee$ee Hej Ske eefle nesleer nw~ efpeme Hekeej cenef<e& Jeeuceerefke peer kees yeeerme De#ejeW Jeeuee DeveggHed efme
nw, Gmeer Hekeej ieesmJeeceer leguemeeroemepeer kees yeeerme cee$eeDeeW Jeeueer eewHeeF& efme nw~
Fmes mebeesie ner kenW efke 14 peveJejer 1950 F&0 kees pevce ueskej Deewj pevce kes oes cenerves HeMeeled ner
DeHeves Yeewefleke ves$eeW kees meoemeoe kes efueS efJeoeF& oskej Yeer ceQ pees keg Yeer ntB, Gme meyekes efueS Skecee$e
(viii)
ese nw eerjeceeefjleceevemepeer kees~ DeHeveer Dee" Je<e& keer yeeueeJemLee ceW HetJee&ece kes Hetpe efHeleecen mJeieer&e
HeefC[le mete&yeueer efcee peer keer ke=Hee mes mee" efoveesW ceW ner mecHetCe& ceevemepeer kees keC"mLe kejkes 14 peveJejer
1957 F&0 DeLee&led DeHeves Dee"JeW pevceefoJeme Hej peye mecHetCe& eerjeceeefjleceevemepeer kee ceQves HeLece ceewefKeke
Hee" efkeee, Gmeer efove mes cesje peerJeve eceMe: mejme, HemeVe, DeYeeJecege, Devle:kejCe mes mJeeJeuecyeer,
HeleglHeVe SJeb eerjeceHejeeCe nesves ueiee~ leye mes Deye leke kes Fme peerJeve KeC[ keeue ceW ceQves DeeBKeeW kes yevo
.
nesves Hej Yeer eerjeceeefjleceevemepeer keer eej npeej mes DeefOeke ceewefKeke DeeJe=efeeeB kej ueer nQ~ peyeefke Meem$e
d
ve
keer Dee%eevegmeej keesF& Yeer meodievLe meew DeeJe=efeeeW kes HeMeeled ner mJeecesJe DeHevee efveiet{ DeLe& yeleeves ueielee
er
nw-
es
R
MeleceeJeefle&lees ievLe: mJeeceLe&b Heeefle~
s
ht
FmeefueS eerjeceeefjleceevemepeer kes HeewJee&Hee&, Hee"HejcHeje, Yee<ee, YeeJe, Mewueer keLeeefmeevleeW kes Heefle ceQ
ig
HetCe&leee efJeMJemle SJeb DeeMJemle ntB~ Fmes ogYee&ie ner kenvee eeefnS keer Ske Deesj peneB YeieJeeve eermeerleejecepeer
R
ll
ves mecemle peerJeeW, efJeMes<e He mes nce pewmes eermeerleejeceesHeemeke eerjeceevevoer, eerJew<CeJe peerJeeW Hej ke=Hee kejkes
.A
eerjeceeefjleceeveme pewmee HejceelceefJeienHe HejceHeeJeve ievLejlve Heoeve efkeee Jenerb eerceevemepeer keer mejuelee
s
ya
kes keejCe GveceW menmeeefOeke Hee"evlej, DeHeHee", leLee DeMeg Hee" o=efieesej nesves ueies nQ~ kelengB
N
megOeeefengB les ye[ oes<et Hebefe De#ejMe: eneB eefjleeLe& nes jner nw~
va
Se
eneBB leke keer SkeSke eewHeeF& ceW HeeBeHeeBe, nn DeMegefeeB efoKeeF& He[leer nQ, efvejLe&ke
DevegmJeej, evoefyevog, DeveeJeMeke Gkeej Deeefo DeHeHee"eW keer lees efieveleer ner venerb keer pee mekeleer~
th
ee
eerjeceeefjleceevemepeer kee ueieYeie ome npeej HebefeeeW kee esemee keuesJej GveceW ueieYeie leerve npeej
P
DeMegefeeB, en efJe[cyevee venerb lees Deewj keee nw? GoenjCeeLe&: oeseej HebefeeeB osefKeS
si
ul
Hesceg Heceesog efyeveesog ye[eF&~ meceG meceepeg ceveesnjleeF&~~ ceeveme, 1.355.4

iT
eneB Ske ner Hebefe ceW HeeBe yeej Gkeej kes Heeesie kee keee Deewefele nes mekelee nw ? en HeMve DeeeJeefOe
r
Sh
Devegeefjle ner nw~ ieesmJeeceerpeer ves legke efceueeves keer o=ef mes kenerbkenerb Heo kes Devle ceW kele=&Jeeeke MeyoeW kees
11
Gkeejevle Heeesie efkeee nw~ eLee-

20
peiele HekeeMe HekeeMeke jecet~ ceeeeOeerMe ieeve iegve Oeecet~~ ceeveme, 1.117.7
ht
ig
keneR HeYeg Hej oMejLekeewmeuee Deeefo kes Jeelmeue kees metefele kejves kes efueS jece Meyo kee Gkeejevle
yr
Heeesie ngDee nw~ eLee

op
C
yevoGB yeeueHe meesF jecet~
Hejvleg meeceeveHe mes kele=&Jeeeke Meyo kes Devle ceW Gkeej Heeesie kee Deewefele mecePe ceW venerb Deelee~
eLee
pees menmemeermeg Denermeg cenerOe ueKeveg meejeej Oeveer~ ceeveme, 2.126.9
megOeer Hee"ke ner mecePe mekeles nQ eneB kes Gkeejevle Heeesie kes Deewefele kees~ meewYeeie mes cesje Yeer pevce
DeJeOeerYee<eeHeOeeve Gej HeosMe kes peewveHegj peveHeo cebs ngDee~ etBefke eer DeJeOe kes Debeue ceW eerjece peer kee
(ix)
Heekede ngDee Deewj DeJeOeer ceW eerjeceeefjleceeveme peer keer jevee ngF& Fmeer GHeemevee mecyevOe kes keejCe ceQ
ef$eoC[er meveemeer Ske efJeefMe mecHeoee kee peieodieg, Oecee&eee&, efJeje meeOeg, jeceevevoer eerJew<CeJe neskej
Yeer pevcemLeeveefvejHes#elee HejcHeje ece venerb efveYee Heeee Deewj Deye Yeer DeHeveer leLee eer jece peer keer pevceYetefce
keer ceele=Yee<ee DeJeOeer ceW yeesueves ceW DeHevee meewYeeie ceevelee ntB~ cegPes Heleerle neslee jnlee nw efke Fmeer DeJeOeer ceW
YeieJeeve eerjece peer DeHeves pevce veiej efveJeeefmeeeW mes mecYee<eCe kejles ner neWies~ DeleSJe DeJeOeer Yee<ee keer
.
Heke=efle Gmekes JeekejCe mecyevOeer efveece leLee DeJeOeer keer Deebeefueke HejcHejeDeeW kes mecyevOe ceW DeJeOe #es$e ceW
d
ve
pevceW ueesieeW mes DeefOeke Flej ueesie kewmes peeve mekesbies?
er
nce yengle efJeMJeeme kes meeLe kenvee eenles nQ efke DeJeOeer Yee<ee kes HeeesieeW keer HeeceeefCekelee kes Heefle nce
es
R
FmeefueS Deewj ueesieeW keer DeHes#ee DeefOeke DeeMJemle nQ, keeeWefke nce DeJeOe#es$e ceW pevces, Jenerb Heues, JeneR He{s-
s
efueKes Deewj meewYeeie mes efpeme DeeOeeeflceke GHeemevee mes mecyevOe peg[e Gmekeer Heke=efle Yeer DeJeOeer ner nw
ht
ig
nce meve Hegve Hegbpe peie Leesjs~ efpeveefnb jece peevele keefj ceesjs~~ (ceeveme, 2.274.7)
R
ll
ceQ pevcevee mejetHeejerCe Jeefme ieesef$ee yeeeCe ntB leLee kece&Cee yeeueHe eer jece peer kee GHeemeke~ Dele:
.A
cesjs je kes keCekeCe ceW DeJeOeer Yee<ee kee ner mebmkeejefme HeJeen SJeb HeYeeJe nw~ ceQves kenerb Yeer DeJeOeerYee<ee
s
ya
ceW kele&=Heo kes meeLe Gkeej kees peg[les ve lees osKee Deewj ve ner megvee, pewmee efke ogYee&ie mes eerjeceeefjleceevemepeer
N
keer Heeefuele HeefleeeW ceW GHeueyOe nes jne nw~ eLee
va
Se
jeceg legjle cegefve yes<eg yeveeF&~ (ceeveme, 2.79.8)

th
jeceg eues yeve Heeve ve peenerb~ (ceeveme, 2.81.6)

ee
Fmeer Hekeej DeJeOeer ceW Gkeej kees kece& kee efe metefele kejles nceves keYeer venerb osKee peyeefke Heeefuele ceeveme
P
si
Heefle ceW efoKeeeer He[ jne nw~ eLee

ul
iT
meefpe yeve meepe meceepeg meyeg~ (ceeveme, 2.79)

r
Sh
jeceg ueKeveg efmee Deeefve osKeeT~ (ceeveme, 2.82.2)

veeF efme jLe Deefle yesie yeveeF~ (ceeveme, 2.82)
11
keefj efyeveleer jLe jeceg e{eS~ (ceeveme, 2.83.1)

20
euele jeceg ueefKe DeJeOe DeveeLee~ (ceeveme, 2.83.3)

ht
ig
keneB leke kene peeS Heeefuele Heefle kes mecHeeokeHegJe ves efpeme DeeesOeekeeC[ kees meyemes Meg HeceeefCele
yr
op
efkeee Gmeer leerve npeej HeoeW Jeeues DeeesOeekeeC[ ceW kece mes kece oes npeej Hee"iele DeMegefeeB nQ~ pewmes
C
Heeefuele Heefle kes DeeesOeekeeC[ ceW Gkeej keer yenguelee nw, Gmeer Hekeej DeveeJeMeke DevegveeefmekeeW keer Heegjlee
Yeer nw, efpevekee DeJeOeer Yee<ee ceW ve lees keesF& Deewefele nw Deewj ve ner Fvekeer keesF& DeLe&yeesOeke Yetefcekee ner~
eLee
peye leW jece yeeefn Iej DeeS~ (ceeveme, 2.1.1)
eneB les mJeeb efJeYeefeJeeeke nw, efHej Devegveeefmeke keer keee DeeJeMekelee ?
jepemeYeeB jIegjepe efyejepee~ (ceeveme, 2.2.1)
(x)
eneB meHleceer efJeYeefe uegHle nw, Gmekes efueS evoefyevog kee Heeesie meJe&Lee Devegefele SJeb DeJeeJeneefjke nw~
keesF& Yeer Yee<eeefJe%eeve DevegveeefmekeeW kees efJeYeefeeeW kee Jeeeke ee eesleke ceeveves kes efueS keYeer Yeer leweej veneR
nw GHeefmLeleme ieefleefMevleveeree FmeefueS meceereerve venerb nesiee, keeeWefke Deve Hegjeveer HeeceeefCeke HeefleeeW
ceW Gkeej Deewj DevegveeefmekeeW kee evoienCe venerb ueiee nw~ ieesmJeeceer peer ves DeHeveer keefJelee kees meJe&megueYe Deewj
meJe&yeesOeiece yeveeves kes efueS ner Ssmeer mejue Yee<ee ceW efueKee, efpemekee DeveHe{ Yeer mejuelee mes GeejCe kej
.
mekes~ DeHeves Fmeer cevleJe kees mHe kejles nges ieesmJeeceerHeeo ves yeeuekeeC[ kes lesjnJeW oesns ceW megmHe MeyoeW ceW
d
ve
Dee%ee oer efke keerefle&, keefJelee Deewj efJeYetefle Jener es ceeveer peeleer nw pees iee peer kes meceeve meYeer kes efueS
er
keueeCekeeefjCeerb nes~ pees keefJelee mejue nes leLee keerefle& efvece&ue nes Gmeer kee megpeeve ueesie Deeoj kejles nQ Deewj
es
Jener keefJelee keefJelee nw, efpemes megvekej mJeeYeeefJeke yewj Yetuekej Me$eg Yeer HeMebmee kejs~ eLee
R
s
ht
keerjefle Yeefveefle Yetefle Yeefue meesF&~
ig
megjmeefj mece meye kenB efnle nesF&~~ (ceeveme, 1.14.9)
R
ll
mejue keefyele keerjefle efyeceue meesF Deeojefnb megpeeve~
.A
menpe yeej efyemejee efjHeg pees megefve kejefnb yeKeeve~~ (ceeveme, 1.14, ke)
s
ya
eneB lees Devegveeefmeke Deewj Gkeej kee Ssmee Yeebkej Dee[cyej Hemlegle ngDee nw, efpememes meeceeve Jeefkele
N
eerjeceeefjleceeveme kees Fvekes Devegmeej MegMeg He{ Yeer venerb mekelee, keC"mLe kejves ee mecePeves keer yeele
va
Se
lees keesmeeW otj jner~ keoeefeled Heeefuele HeefleeeW kes mebHeeokeeW kes eje eerleguemeeroemepeer kee Yeer peeemeerkejCe kee
kegeflmele Heeeme efkeee ieee nw en meJe&Lee Devegefele nw~ eerleguemeeroemepeer cenejepe peeemeer kee DevegmejCe kejW
th
ee
en DeefveJeee& veneR nw~ ceneHeg<e efkemeer kes Devegievlee venerb nesles~ efnvoer ceW Ske metefkele nw
P
ueerkeueerke leerveeW eueW keeej, etj keHetle~

si
ul
ueerke eBef[ leerveeW eueW meeej, efmebn meHetle~~

iT
ieesmJeeceerHeeo keer ceevelee kes Devegmeej efieje ieece efmeejece peme Fme KeC[ ceW Heegkele ieece efieje
r
Sh
keer Ske HeefjYee<ee nw~ Gmeer ieece efieje kees ieesmJeeceerpeer ves mJeerkeej efkeee nw efpemeceW DevegHece DeLe&, megvoj YeeJe
11
leLee mebmkeejegkele Yee<ee keer Heleerefle nes~ eLee

20
DejLe DevetHe megYeeJe megYee<ee~ (ceeveme 1.37.6)

ht
ig
eerleguemeeroemepeer kes DeejeOe eerjecepeer ceee&oe Hegje<eeseced nQ, Jewmeer ner Gvekeer ceee&oeceeer mebmkeejmecHevve
yr
leLee egefleceveesnj Yee<ee Yeer nw~ ieesmJeeceerpeer ieece efieje efueKeles nQ, efkevleg ieBJeejer efieje venerb efueKeles nQ~ en
op
C
DeeJeMeke venerb efke Heleske ieece efveJeemeer mebmkeejMetve SJeb DemeYe Yee<ee kee ner JeJenej kejW~ ieece ceW Yeer
efMeef#ele Deewj DeefMeef#ele oesveeW JeieeX kes ueesie jnles nQ~ ieesmJeeceer peer keer o=ef ceW DeeoMe&Jeeoer, megmebmke=le, mece=
Yeejle je^ keer HeefjkeuHevee Leer~ DeleSJe, leovegHe ner Gvekee JekeleJe Yeer Lee~ keesF& Yeer megOeer Dece=le kees otef<ele
Hee$e ceW venerb Hejesmelee nw~ Hee$e mes ner Yeespeve keer iegCeJeee Heefjueef#ele nesleer nw~
DeleSJe, eerjeceeefjleceeveme ceW meJe&$e Deebeefueke, Demebmke=le SJeb "s" MeyoeW kes Heeesie keer keesF& yeeOelee
venerb Leer~ ieesmJeeceer peer cenejepe kee eerjeceeefjceeveme Ske ner meeLe meeefneflekeeW kee leLee Oece&HejeeCe ueesieeW
kee Yeer ceeie&oMe&ve SJeb mecyeue nw~ Dele: mecHeeove ceW Yeer cessjs eje oesveeW HejcHejeDeeW kes mecevJee mes Hee" kee
(xi)
efveMee efkeee ieee nw~ Fmeer Hekeej Ske vn keer mecemee nw peyeefke ieesmJeeceer peer ves mJeeb Fmekee Heeesie venerb
efkeee nw~ eLee
Hegefve ejveefve cesues megle eejer~ (ceeveme, 1.207.5)
Fmeer DeeOeej Hej nceves DeHeveer mecHeeefole Heefle ceW HeeeMe: vekeej kes meeLe peg[s nkeej kees ne ner efoee nw,
keeeWefke en Heeesie yepeYee<ee kee nw, peneB vekeej mes efJeYeefeeeW kee keece eueeee peelee nw, JeneB Yeer vn
d .
mebegee#ej kee Heeesie venerb efceuelee~
ve
er
Heeefuele Heefle ceW lees ceevees legce Meyo kees efve<keeefmele ner kej efoee ieee nw, Gmekes mLeeve Hej ceveie{vle
es
He mes legcn Meyo kees Heefleefle efkeee ieee nw~ eLee
R
legcn Hegefve jece jece efove jeleer~ (ceeveme, 1.108.7)
s
ht
legcn DeHejeOe peesieg venerb leelee~ (ceeveme, 2.43.3)
ig
R
legcn efyeveg ogKeer megKeer legcn lesneR~
ll
.A
legcn peeveng efpee pees pesefn kesneR~~ (ceeveme, 2.291.3)
s
les legcn jece Dekeece efHeDeejs~ (ceeveme, 3.6.6)
ya
N
kenng veeLe legcn Deblejpeeceer~ (ceeveme, 3.6.9)
va
kees legcn meeceue ieewj mejerje~ (ceeveme, 4.1.7)

Se
legcn efHee ceesefn Yejle efpeefce YeeF&~ (ceeveme, 4.21.7)

th
peeQ legcn keerefvn peeefve peve oeee~ (ceeveme, 5.46.8)

ee
leeles legcn Deeflemee efHee ceesjs~ (ceeveme, 5.49.1)

P
si
leele leemeg legcn Heeve DeOeeje~ (ceeveme, 6.61.14)

ul
jece Heeve efHee veeLe legcn mele yeeve cece leele~ (ceeveme, 7.2)
r iT
Fmeer Hekeej legcnefn Meyo Yeer DevegHeege ner nw~ eLee

Sh
Yepeer legcnefn meye osJe efyeneF&~ (ceeveme, 3.6.7)

11
Hetpeefnb legcnefn meefnle HeefjJeeje~ (ceeveme, 2.129.6)

20
legce Meyo kee Heeesie HeeeMe: yegvosueKeC[ kes yeeBoe #es$e ceW neslee nw~ ceQ efJeieled leerme Je<eeX mes efe$eket
ht
ig
ceW efveJeeme kejves kes keejCe yeeBoe keer Yee<ee SJeb yeeBoe keer Yee<eeYeeef<eeeW kes mecHeke& ceW ntB, JeneB ceQves keYeer Yeer
yr
legcn Meyo kee Heeesie venerb megvee~ Heeefuele HeefleeeW kes mecHeeokeeW kes ceve ceW en keneB mes Deeee en lees
op
YeieJeeve ner peeves~ DeJeOeer Yee<ee leLee Deve Yee<eeDeebs ceW Yeer kele=&Jeee ceW efeee keee& keer Devegieeefceveer nesleer
C
nw~ en HejcHeje mebmke=le JeekejCe mes ner meJe&$e ueer ieF& nw~ peyeefke Heeefuele Heefleeebs ceW Fme efveece kee meJe&Lee
GuuebIeve efkeee ieee nw~ eLee
oerefvn DeMeerMe~ (ceeveme, 2.106)
DeeefMeMe oerefvn jece efHee peevee~ (ceeveme, 5.17.2)
(xii)
Fmeer Hekeej efpevnefnb efpevn kej efpevn kes Fleeefo mLeueeW ceW Megef kee HeoMe&ve kejles nges vn
mebegee#ej jKee ieee nw, peyeefke ieesmJeeceer leguemeeroemepeer ves Deve ievLeeW ceW leLee ceevemepeer ceW Yeer Fme efveece
kees venerb ceevee nw~ eLee
jece ke=Hee Delegefuele yeue efleveefn~ (ceeveme, 5.55.2)
peneB leke DeHeYebMe kee HeMve nw JeneB cesje ener DevegjesOe nw efke, ieesmJeeceerHeeo peeemeer keer YeeBefle Delele
d .
ieBJee DeJeOeer MeyoeW kes He#eOej venerb nQ~ ieesmJeeceer leguemeeroemepeer cenejepe Jewefoke meveeleve mebmke=efle kes
ve
Godieelee leLee meveeleve Oece& kes JeeKeelee nbw, GvnW ieece DeJeOeer mJeerke=le nw ieBJee veneR~
er
es
efiejeieece efmeejece peme~ (ceeveme, 1.10)
R
leelHee& en nw efke, leguemeeroemepeer cenejepe ieece Meyo kee Heeesie kejkes mJeeb kees Heefj<ke=le DeJeOeer kes
s
ht
Heeesie ceW efeceeve metefele kejles nQ, pees FoefcelLeb keefn peeF ve meesF&, HeMeeefce jececeveeceeced, SJecemleg Fefle
ig
YeF veYe yeeveer pewmes Heefj<ke=le MeyoeW kes Heeesie mes mJeeb kees ke=lekeee& ceevelee nes, Jen oG Deefeefjpeg pewmes
R
Delevle ieBJee MeyoeW kee Heeesie kewmes kejsiee?
ll
.A
Fmeer Hekeej leeueJe Me kes mecyevOe ceW Yeer leguemeeroemepeer kee cele yengle megmHe nw~ ieesmJeeceer peer kees
s
ya
Gmeer mLeeve Hej leeueJe Me kes mLeeve Hej ovle me kejvee DeYeer nw peneB efkemeer DeeHeefepeveke DeLe& keer
N
mecYeeJevee venerb nes, pewmes meesYee, Hejvleg peneB leeueJe Mekeej kes mLeeve Hej ovle mekeej kes Heeesie mes
va
Deceee&efole DeLe& kes yeesOe keer mecYeeJevee nes JeneB eer leguemeeroemepeer keYeer Yeer ovle mekeej kee Heeesie venerb
Se
kejWies, eLee
th
Mebkej eneB leeueJe Mekeej kes Heeesie mes Mebkej kee DeLe& efMeJe nesiee leLee ovle mekeej kee Heeesie kejves
P ee
mes mebkej kee DeLe& JeCe&mebkej nes peeesiee~ Fmeer Hekeej Deve$e Yeer mecePe uesvee eeefnS~ Deye nce keefleHee
si
Meyo mecyevOeer DeHeHee"eW Hej efJeeej kejWies~

ul
iT
ceeveme (1.2.05) keer Heeefuele Heefle ceW meeOeg eefjle megYe eefjle keHeemet Hee" nw, Fmekes efJeHejerle meYeer
r
Sh
Heeeerve SJeb veJeerve HeefleeeW ceW meeOeg eefjle MegYe meefjme keHeemet Hee" efceuelee nw, nceves Yeer Jener Hee"
mJeerkeeje nw~ Fmeer Hekeej DeeesOeekeeC[ kes HeLece cebieueeejCe ceW emees Deewj efleere cebieueeejCe ceW
11
20
leLee ve cecues Hee" eeefHe Heeefuele Heefle SJeb jepeeHegj keer HeesLeer ceW efJeeceeve nw, Hejvleg Fme Hee" ceW nceW
ht
yenglemeer efJemebieefleeeB Heleerle nesleer nQ~ Debke Meyo kee DeLe& ieeso nw emees Meyo kee DeLe& nw efpevekeer ieesso
ig
ceW~ eeefHe efMeJe peer keer ieeso ceW HeeJe&leer peer kee efJejepeceeve nesvee keesF& DemJeYeeefJeke veneR nw, leLeeefHe
yr
op
DeeesOeekeeC[ keer HeefjefmLeefle SJeb ievLekeej keer ceee&oeHetCe& Hemlegefle keer o=ef mes eneB en Hee" HetCe&leee
C
DemJeeYeeefJeke nw peyeefke Deve HegmlekeeW ceW Fmekes efJeHejerle Jeecees Hee" GHeueyOe neslee nw~ en Hee" ieesmJeeceer
peer kes mJeYeeJe kes Devegketue leLee DeeesOeekeeC[ keer HeefjefmLeefle kes DevegHe HetCe& meceereerve yeve He[leer nw~
YeieJeleer HeeJe&leerpeer YeieJeeve eer efMeJepeer kes JeeceYeeie ceW efJejepeleer nQ Deewj ener veneR efMeJepeer ves GvnW DeHevee
Jeece Debie ner yevee efueee nww~ en leLe HegjeCe Heefme nw Deewj ieesmJeeceer peer Yeer Fme ceevelee mes mencele nQ~
eLee
efkee Yet<eve efleeYet<eve leer kees~ (ceeveme, 1.19.7)
(xiii)
meoe MecYeg DejOebie efveJeeefmeveer~ (ceeveme, 1.97.3)

Jeece Debie Debievee~ (keefJeleeJeueer, 7.151)
DeeJeeceeJeecees&~ (vew<eOe, 13.85)
Deeies euekej eer meerleepeer kes efueS Yeer ieesmJeeceer peer Fmeer Mewueer kee Heeesie kejles nQ~ eLee
meerleemeceejesefHele JeeceYeeieced~
d .
ve
emees Meyo mes eerGceecensMJej kee e=bieej He#e megmHe neslee nw, peyeefke leguemeeroemepeer cenejepe
er
HeeJe&leer-HejcesMJej kes e=bieejJeCe&ve kes He#e ceW venerb nQ~
es
peiele ceele efHeleg MecYeg YeJeeveer~ lesefnb e=bieej ve kenngB yeKeeveer~ (ceeveme, 1.103.4)
R
s
e=bieej keer oMee ceW ner Helveer Heefle keer ieeso ceW yew"leer nw peyeefke Jewefoke keeeeX ceW JeeceYeeie ceW~ Dele: nceves
ht
ig
Yeer eneB emees kes mLeeve Hej Jeecees kees mJeHee" ceeve efueee nw~
R
cuew Oeeleg HejmcewHeoer nw~ iuewcuew Oeeleg#ees efueduekeej HeLece Heg<e SkeJeeve ceW cuew Oeeleg kee cecueew
ll
.A
He ner yevelee nw cecues Heeesie meJe&Lee Devegefele DeMeem$eere Deewj DemeeOeg nw~ Dele: Deve HeefleeeW keer YeeBefle
s
ya
nceveW Yeer DeHeveer Heefle ceW cecueew Hee" kees ner mJeerkeeje nw~ ceeveme (4.26.89) Heeefuele Hee" keer Ieesj
N
DeeHeefeeeW kes keejCe Deve HegmlekeeW kes DevegjesOe mes nceves Gvnerb kee meccele Hee" ues efueee nw~ Heeefuele Heefle cebbs
va
GHeueyOe Hee" kes Devegmeej oesveeW HebefeeeW ceW legke kee efJejesOe Deewj cee$ee keer Jemlelee megmHe o=efieesej nesleer
Se
nw, eLee
th
ee
ve Ske meese ceieve nesF jns~

P
Hegefve Deme yeeve kenle meye YeS~ (ceeveme, 4.27.8)

si
ul
eneB jns Deewj YeS ceW legke keer Ieesj efJe<ecelee efkemeer mes Yeer De%eele venerb nw, meyekees mecePe ceW Dee peeleer
iT
nw~ Dele: Deve HegmlekeeW kes DevegjesOe mes nceves Yeer jns kes mLeeve Hej ieS Hee" ceeve efueee nw~
r
Sh
nce meerlee keer megefOe ueervns efyevee~ (ceeveme, 4.27.9) kes mLeeve Hej nceves Deve HegmlekeeW kes
11
DevegjesOe mes nce meerlee kew MeesOe efyenervee Hee" mJeerkeej kej efueee nw~ megvojkeeC[ kes HeLece
20
cebieueeejCe ceW meYeer Heeeerve SJeb ceevemeHeeret<e pewmes Deekej ievLe kes DevegjesOe mes nceveW Yeer efveJee&Ce kes mLeeve
ht
Hej ieerJee&Ce Hee" kees mJeerkeeje nw Deewj Fmeer Hee" kes le=leere cebieueeejCe ceW nsce kes mLeeve Hej mJeCe& leLee
ig
yr
efHeeYeeb kes mLeeve Hej Jejotleb Hee" kees HeeceeefCekelee keer keesef ceW jKee nw~ Fmeer keeC[ kes eewJeeueermeJeW
op
oesns kee Heeefuele Heefle Jeeues Debieo nvet mecesle Hee" kees Yeer nceejer yegef ves veneR mJeerkeej efkeee~ eeefHe
C
Fmekes meceLe&ve ceW Heeret<ekeej ves Yeer yengle He#e efoS nQ, leLeeefHe nce leguemeeroemepeer pewmes Deveve nvegceogHeemeke
kes eercegKe mes Gvekes FosJe kes Heefle meeceeve HeefjkejeW keer YeeBefle veece kes DeeMe keeDeefMe Heeesie kejvee
Gefele veneR ceeveles~ Dele: Deve HeceeefCeke HegmlekeeW kes DevegjesOe mes nceves Yeer ke=Hee efvekesle kes mLeeve Hej ke=Hee
efveOeeve leLee Debieo nvet mecesle kes mLeeve Hej Debieoeefo nvegceeve Hee" kees ner Deheveer mecheeefo Heefle ceW mJeerkeej
efkeee nw~ Fmeer Hekeej Fmeer keeC[ kes 54JeW oesns kes Geje& kees Yeer Heeeerve HeefleeeW kes Devegmeej oefOecegKe
kesnefj kegcego ieJe Meyo KeC[ mes egkele ceQves mJeerkeej efkeee nw~ Heeefuele Heefle ceW Heegkele efveme" me"
(xiv)
veece ceW JeevejeW kee kenerb Yeer GuuesKe venerb efceuelee nw~ ceeveme, 5.56,Ke. kees lees nceves meYeer Heeeerve HeefleeeW kes
DeeOeej Hej Heeefuele Heefle mes HetCe&HesCe HeefjJeefle&le kej efoee nw~
<e<" meesHeeve lees DeHeHee"eW mes ner HeejcYe neslee nw, efveefMeej efvekej efveJeemeHegjer uebkee kes veece Hej
eerjeceeefjleceeveme kes keeC[ kee veecekejCe mecYeJe ner venerb nw~ Yeuee Keueveeeke kes veece Hej veeeke kes
eMeesieeve kee Meer<e&ke kewmes nes mekelee nw? FmeefueS nceveW Heeefuele Heefle ceW HeeHle uebkeekeeC[ Meer<e&ke kes mLeeve
d .
Hej egkeeC[ Meer<e&ke ner HeeceeefCeke ceevee nw, pees keesoewjece keer Heefle leLee Deve HeeceeefCeke HegmlekeeW mes
ve
Devegceesefole nw~ ceeveme, (6.32.5) cesW Heeefuele Heefle ceW Yetleue HejsG cegkeg Deefle megvoj Hee" ceevee nw,
er
es
pees meJe&Lee efmeevle kes efJe nw, keeeWefke leguemeeroemepeer ves YeieJeeve eerjecepeer kes He#e ceW eege nesves Jeeues
R
ueeruee HeefjkejeW kees ner Deefle megvoj Meyo mes efJeMesef<ele efkeee nw~ eLee
s
ht
Deeflemegvoj oervns peveJeemee~ (ceeveme, 1.305.6)
ig
jeceveece Debefkele Deefle megvoj~ (ceeveme, 5.13.1)
R
ll
ueeies kenve keLee Deefle megvoj~ (ceeveme, 5.33.3)
s .A
efHej en Deefle megvoj Meyo jeJeCeHe#eere HeefjkejeW kes efueS ieesmJeeceerpeer eje kewmes Heege efkeee pee
ya
mekesiee ? DeleSJe nceveW keesoewjece Heefle leLee Deve HeefleeeW kes Devegceesove mes efiejle oMeeveve G"sG meBYeejer~
N
va
Yetleue Hejs cegkeg <e eejer~~ en HeefjJeefle&le Hee" ner DeHeveer mecHeeefole Heefle ceW ues efueee nw~
Se
megvojkeeC[ ceW Heege eermeerleepeer kes keLeve kes Devegmeej jeJeCe ceeeeyeue mes eerjecepeer keer cegefokee kee
th
Yeer efvecee&Ce venerb kej mekelee

ee
ceeee les Deme jeer ve peeF&~ (ceeveme, 5.13.3)

P
si
lees efHej Gmekes eje ceeeeyeue mes eerjecepeer keer jevee kewmes mecYeJe nw ? peyeefke Heeefuele Heefle kes Hee"
ul
iT
kes Devegmeej jeJeCe ves ceeee mes YeieJeeve eerjecepeer keer Yeer jevee kej oer~ eLee
r
Sh
osefKe keefHevn efveMeeej Deveer~ Devegpe meefnle yeng keesmeue Oeveer~~

yeng jece ueceve osefKe cejke Yeeueg ceve Deefle DeHe[js~~
11
20
(ceeveme, 6.90.8-9)
ht
eeefHe Fmekes meceLe&ve ceW Heeret<ekeej ves ceneYeejle kes JeveHeJe& keer eerjecekeLee kee GjCe osles ngS en
ig
yeleeves kee Heeeme efkeee nw efke ceneYeejle keer eerjecekeLee ceW jeJeCe eje ceeee mes Yeer eerjecepeer kes efvecee&Ce
yr
op
kee Hemebie efceue peelee nw, Hejvleg en He#e leguemeeroemepeer kees DeYeer venerb nw~ eefo Ssmee neslee leye Jes eermeerleepeer
C
mes Fmekes efJe Jeekee keeeW kenueJeeles ceeee les Deme jeer ve peeF&~
ieesmJeeceer peer keer o=ef ceW keesF& Yeer Gvekes DeejeOe YeieJeeved eerjecepeer keer jevee kej ner veneR mekelee~ Fme
efmeevle kes Hees<eCe ceW cenekeefJe eerleguemeeroemepeer cenejepe ves DeeesOeekeeC[ keer JeveHeLekeLee kes Hemebie ceW
ieeceJeOegDeeW mes Ske jeseke GlHes#ee Yeer keje [eueer,
Fvnefnb osefKe efyeefOe ceve Devegjeiee~ Helej peesie yeveeJeF ueeiee~~ (ceeveme, 2.120.5)
keervn yengle ece Sske ve DeeS~ lesefnb F&<ee& yeve Deeefve ogjeS~~ (ceeveme, 2.120.6)
(xv)
DeLee&led eerjece, ue#ceCe, meerleepeer kes HeceeOegjer kees osKekej yeeepeer kes ceve ceW yengle Devegjeie ngDee
Deewj Jes Fvekeer GHecee kes eesie GHeceeveeW keer jevee kejves ueies, peye yengle ece kejves Hej Yeer eerjece, ue#ceCe,
meerleepeer kes GHeceeve venerb yevee HeeS leye Gmeer F&<ee& kes keejCe yeeepeer ves ner Fve leerveeW kees Jeve efYepeJee efoee~
efve<ke<e&le: eerleguemeeroemepeer kes eerjece ceeeeleerle nesves mes efkemeer kes eje ceeeeyeue mes yeveeS venerb pee
mekeles~ peyeefke Heeefuele Heefle ceW jeJeCe eje ceeeeyeue mes eerjecepeer kee efvecee&Ce JeefCe&le ngDee~ DeleSJe nceveW
d .
keesoewjece keer Heefle leLee Deve HeefleeeW ceW Hes ngS Hee" kees ner HeeceeefCeke ceevee Deewj Heeefuele Hee" kees efvejmle
ve
efkeee~
er
es
eneB oes eewHeeF& leLee Gvekes HeMeeled DeevesJeeues vo kes HeLece ejCe kee nceveW Heeeerve HeefleeeW kes DeeOeej
R
Hej Hee" HeefjJele&ve efkeee nw~ eLee
s
ht
meye keent ceeveer keefj meeBeer~
ig
R
yeng Debieo ueefceve keefHe Oeveer~~
ll
yeng yeeefuemegle Debieo keHeerMe efyeueesefke cejke DeHe[js~
s .A
Heeefuele Heefle cebs ceeveme (6.101) kee Yeer Hee" Devegefele nw~ peneB eerleguemeeroemepeer kees cekeKeer kes He
ya
ceW Hemlegle efkeee ieee nw~ peyeefke cekeKeer eerleguemeeroemepeer kes ner eje Deve$e Keue kes ceve kee GHeceeve yeveer
N
va
nw
Se
Hejefnle Ie=le efpevekes ceve ceeKeer~ (ceeveme, 1.4.4)

th
eneB keer Hemlegefle osefKeS

P ee
efpeefce efvepe yeue DevegHe les ceeer G[F Dekeeme~

si
DeleSJe Heeefuele Heefle kee en Hee" efvejmle kejkes nceves eneB keesoewjece Heefle leLee Deewj meYeer Heeeerve
ul
iT
DeJee&eerve HeefleeeW ceW cegefole Hee" kees ner HemeVeleeHetJe&ke DeHeveer mecHeeefole Heefle ceW ues efueee nw~ eLee
r
Sh
kens leemeg iegveieve kegke, pe[ceefle leguemeeroeme~

11
efvepe Heew<e DevegHe efpeefce, ceMeke G[eefnb Dekeeme~~ (ceeveme, 6.101 ke.)
20
ieesmJeeceer peer ves Fme Hekeej keer GHecee Deve$e Yeer oer nw
ht
legceefn Deeefo Keie ceMeke Hepeblee~ veYe G[eefnb veefnb HeeJeefnb Deblee~~ (ceeveme,
ig
yr
7.91.5)
op
Fmeer Hekeej ceeveme (6.32) leLee ceeveme (6.60 ke.) kes HeMeeled Heeefuele Heefle ceW mJekeefuHele oesns
C
yevee efoS ieS nQ, peyeefke Fmekes Deefleefje meYeer Heeeerve-DeJee&eerve HeefleeeW ceW oesoes eewHeeF&eeB GHeueyOe nQ,
eLee
Heeefuele Heefle GneB mekeesefHe omeeveve, meye meve kenle efjmeeF~
Oejng keefHeefnb Oeefj ceejng, megefve Debieo cegmekeeF~~ (ceeveme, 6.32Ke.)
mebMeesefOele Heefle GneB kenle oMekevOe efjmeeF&~ Oeefj ceejG keefHe Yeeefpe ve peeF&~~
Heeefuele Heeflhttp://www.jagadgururambhadracharya.org
e leJe HeleeHe Gj jeefKe HeYeg pewnGB veeLe legjble~
(xvi)
Deme keefn Deeemeg HeeF Heo yebefo euesG nvegceble~~ (ceeveme, 6.60ke.)
mebMeesefOele Heefle leJe HeleeHe Gj jeefKe ieesmeeF~ pewneW jece yeeve keer veeF~~
Yejle njef<e leye Deeemeg oeT~ Heo efmej veeF euele keefHe YeeT~~
GejkeeC[ keer ie[ ieerlee Hemebie ceW Heeefuele Heefle kes Hee"evegmeej YegMegC[erpeer kes eneB eerjecekeLee
eJeCeeLe& Je=Je= Heef#eeeW kee Deevee ner HeefleHeeefole efkeee ieee nw~ eLee
d .
ye= ye= efyenbie lenB DeeS~ (ceeveme, 7.62.4)
ve
er
Fme HeefleHeeove mes lees eerjecekeLee kes eJeCe ceW egJekeeW SJeb yeeuekeeW kee DeefOekeej ner efvejmle nes peeSiee,
es
peyeefke ieesmJeeceer peer kes Devegmeej yeeueke, egJeke, Je= meYeer eerjecekeLee kes DeefOekeejer nQ~ efveefMele ner
R
Heeefuele Heefle kes Hee" kes Heefle efueefHekeee& mes keesF& Heceeo ngDee nw~ eerjecesMJej Yed keer Heefle ceW nceveW ye=
s
ht
ye= kes mLeeve Hej Je=vo Je=vo Hee" osKee nw Deewj Gmeer kees ieesmJeeceer peer kee cetue Hee" ceevekej DeHeveer Heefle
ig
R
ceW Yeer mJeerkeej efkeee nw ye=vo ye=vo efyenbie lenB DeeS~ (ceeveme, 7.62.4)
ll
.A
eneB uesKe efJemleej Yee mes keefleHee Hemebie ner efoKeeS ieS nQ ~ keefleHee mLeueeW Hej nceves Heeefuele Hee"
s
kee Deecetueetue HeefjJele&ve Yeer efkeee nw leLee Heeefuele Heefle ceW cegefole ve nesves Hej Yeer eerjecekeLee kee DeeJeMeke
ya
N
Debie leLee Hemebie efmeevle cenekeefJe keer YeeJevee kes Devegketue peevekej leerve vo, oes oesns leLee yeeF&me eewHeeF&eeB
va
DeeojHetJe&ke DeHeveer Heefle ceW mJeerkeejer nw, pees keesoewjece keer Heefle leLee Deve HeefleeeW ceW Yeer meeoj mebie=nerle nQ~
Se
Fmeer Hekeej
th
kejG Devegien Deme efpeepeeveer~ (ceeveme, 1.14.12)

ee
keervnsefme keef"ve He{eF kegHee"t~ (ceeveme, 2.20.4)

P
si
ken ieg yeeefo esYe ue e[t~ (ceeveme, 2.218.1)

ul
iT
meYeer Heeeerve leLee veJeerve HeefleeeW ceW cegefole nQ~ ve peeves keeeW FvnW Heeefuele Heefle cebs keeeW venerb efueee ieee
r
nw, Hejvleg nceves DeHeveer Heefle ceW FvnW Yeer meeoj mebie=nerle kej efueee nw~ Heee: ceeveme Heeret<e Heeefuele Heefle keer
Sh
Jekeeuele kejlee ngDeemee efoKelee nw, Hejvleg Heeefuele Heefle kes keg Ssmes mLeue nQ peneB Heeret<e ves Yeer Gmekee
11
meeLe es[ efoee nw~ eLeeceeveme, 1.344.1, 1.199.5, 5.35.9 Deewj 6.111.9 Fleeefo~ keneRkeneR lees
20
Heeefuele Heefle keer n"Oeefce&lee yengle Keguekej meeceves Dee ieF& nQ~ pewmes ceeveme, 1.260.7 HeYegleve efeleS
ht
ig
Hesceleve "evee~ ceeveme, 1.296.6 leoefHe Heerle keer Heerle megneF&~ ceeveme, 1.175.7 Hejce legcnej jece kej
yr
peeefveefn~ ceeveme, 5.54 oefOecegKe kesnefj efveMe" Me" peyeefke Fvekes efJe Deve HeefleeeW ceW Meg Hee"
op
efvecve He mes Hes nQ

C
(ke) HeYegleve efeleF Hesce Heve "evee~

(Ke) leoefHe Heerefle keer jerefle megneF&~
(ie) cejce legcnej jece keefj peeveefnb~
(Ie) oefOecegKe kesnefj kegcego ieJe~
(*) meye He meoe meye nesF ve pees~
(xvii)
Ske Ssmee Yeer mLeue nw peneB mele keer j#ee kes efueS cegPes HeeeMe: Heeeerve Deewj veJeerve Heeefuele Heefleeebs
keer Yeer DeveosKeer kejkes veew eewHeeF&eeB leLee oes oesns meenefmeke efveCe&e kejles ngS DeHeveer Heefle ceW jKevee He[e nw
efpevnW, pJeeueeHemeeo, jecesMJej Yed, keHetjLeuee Heefle SJeb Deewj Yeer Deveefievele Heeeerve HeefleeeW ceW meeoj mebie=nerle
efkeee ieee nw Deewj cesjs Hetpe efHeleecen peer ves Yeer efpeme Heefle mes cegPes ceevemepeer keC"mLe kejeee Lee GmeceW Yeer
es mebie=nerle Les~ en Hemebie nw DejCekeeC[ kes meerleenjCe kee efpemeceW ue#ceCe jsKee leLee jeJeCeefYe#eeve
.
HekejCe kees Heeefuele HeefleeeW ceW venerb mebie=nerle efkeee ieee nw~ ue#ceCe jsKee HekejCe lees Flevee Heefme nes egkee
d
ve
nw efke Heee: mecHetCe& Yeejleere peveceeveme SJeb efJeMJe kes 90 HeefleMele He{s-efueKes ueesieeW keer peerYe Hej yew" mee
er
ieee nw~ Yeejle ceW lees ue#ceCe jsKee Ske ueeskeesefe meer yeve ieF& nw~ meeceeveleee ueesie kenles megves peeles nQ efke
es
ue#ceCe jsKee venerb ueeBIeveer eeefnS~ mebmke=le ceW nvegceVeeke Deeefo jeceeeCe meeefnle, efnvoer ceW jeceeefvokee
R
s
Deeefo ueeske meeefnle kes meeLe eerjeceeefjleceeveme keer cevoesojer Yeer ue#ceCe jsKee keer eee& mes Jebefele venerb
ht
ig
jner~ jeceevegpe ueIeg jsKe efKebeeF&~ (ceeveme, 6.36.2.) Fmeer Hekeej eefleJes<eOeejer jeJeCe kee efYe#eeve Yeer
R
yengle Heefme HekejCe nw~ Dele: Fve oesveeW HemebieeW keer eewHeeF&eeW kees nceves HetJe& efveefo& HeefleeeW kes DeeOeej Hej
ll
.A
peeW kee leeW DeHeveer Heefle ceW mebie=nerle kej efueee nw~ Fmeer Hekeej DeveskeMe: mLeueeW ceW Heeefuele Hee"iele
s
DeeHeefeeeW kees efvejeke=le kejles ngS efYeVeefYeVe Heefleeebs mes ieesmJeeceer peer kes efmeevleevegketue Hee"eW kees nceves
ya
N
mebien cee$e efkeee nw, DeHeves ceve mes keg Yeer pees[e ee lees[e venerb nw~ ieesmJeeceer leguemeeroemepeer keer ner ke=Hee mes
va
cesjer ce=leHeee peerJeveee$ee mJeCe&ee$ee yeveer Deewj Jen Gvnerb keer ke=Hee mes nerjkeee$ee SJeb Dece=leee$ee keer Yeer
Se
leweejer ceW nw~ FmeefueS ceQ Devevle pevceeW kes efueS ieesmJeeceer leguemeeroemepeer kee $e+Ceer ntB~ cesje jescejesce
th
Heefle#eCe Gvekeer ke=le%elee kee yeesOe kejlee nw~ cesje Heleske MJeeme ieesmJeeceer leguemeeroemepeer cenejepe keer ke=Hee-
ee
keeoefcyeveer keer Meerleueeee ceW ner eue jne nw~ mele lees en nw efke ceQves Deye leke ieesmJeeceer leguemeeroemepeer
P
kee ner veceke Keeee nw, DeYeer Yeer Kee jne ntB, Deewj YeefJe<e ceW Yeer Keelee SJeb efKeueelee jntBiee~ ieesmJeeceer
si
ul
leguemeeroemepeer kes keeuepeeer cenekeeJe eerjeceeefjleceeveme YeieJeeved ves cesjer peerJeve kece&veeMee kees peerJevepeeJeer
iT
yeveeee~ ceQ SkecegKe mes Gvekes efkeleves GHekeej kentB, GHekeej, Devevle GHekeej, DemebKe GHekeej, DeieefCele
r
Sh
GHekeej, DeHeefjefcele GHekeej~ pewmeeefke Henues ner kene pee egkee nw efke ceQves eerjeceeefjleceevemepeer kes Deye leke
11
eej npeej mes THej ceewefKeke Hee" efkees~ keeeWefke cegPes ceevemepeer keC"mLe efkees ngS heeeme Je<e& nes egkes nQ,
20
FmeefueS Gvekes HeewJee&Hee&efJeeej ceW eermeerleejecepeer keer ke=Hee mes HeeeMe: ceQ efve:meefvoiOe leLee efJeMJemle SJeb
ht
DeeMJemle ntB~ cegPes eerjeceeefjleceevemepeer kes Heefle YeieJeeved Jesso keer YeeBefle ner DeHetJe& ee nw~ cebw YeieJeeved Jeso
ig
kes ner meceeve eerjeceeefjleceevemepeer kes Heleske De#ej kees YetleeLe& HejceHeeceeefCeke DeHeeceeCe%eeveeveeMekeefvole,
yr
op
ef$ekeeueeyeeefOele, melemJeHe mJele: HeceeCe, eerjecepeer kee efJeien ner ceevelee ntB Deewj Jemlegle: ener
C
efJeMJeievLeMesKej eerjeceeefjleceeveme YeieJeeve Yeejleere jeîevLe nesves keer HetCe& Hee$elee jKeles nQ~ Fvekee
mecHeeove kejkes Deewj Deece peve leke Fvekes meeceeve DeLe& kees henBgee kej ceQ ceeveme YeieJeeved kes ejCe ceW
kesJeue efJeJeske Heg<Heebpeefue ner Hemlegle kej jne ntB~ ieesmJeeceer leguemeeroemepeer kees YeeJeebpeefue meceefHe&le kejves kes
efueS ner eerefe$eket ceW ceQves eerleguemeerHeer" keer HeefleeHevee keer~ Dele: en mecHeeove Yeer eerleguemeerHeer"
mebmkejCe kes veece mes peevee peeSiee~ efpemes npeej DeeBKe Jeeues Yeer kejves ceW meceLe& venerb nes Hee jns Les Gmeer
(xviii)
keee& kees yevo DeeBKees Jeeuee ceQ KesueKesue ceW meevevo mecHeVe kej jne ntB~ en lees kesJeue cesjs HejceejeOe
keewmeueeees[Jeleer& efMeMeg Jes<eOeejer mejkeej eerjeIeJepet keer ner ke=Heekee#e kee HeYeeJe nw~
ceQ Gvcege YeeJe mes DeJevelekevOej neskej Gve meYeer ceevemepeer kes Heeeerve SJeb veJeerve HeefleeeW kes Heefle Yetefj
Yetefj DeeYeej mJeerkeej kejlee ntB, efpevemes cegPes Fme mecHeeove ceW meefleeelceke ee Heefleefeeelceke meneesie
efceuee~
d .
ceQ OeveJeeo efveJesefole kej jne ntB ceeveme Heeret<e, ceevemeiet{eLe&eefvkee ceevemeceebke, efJeveeekeer, efJepeee,
ve
yeeueyeesefOeveer, pJeeueeHemeeoere, jecesMJejYeere, ieerleeHesme Deeefo ceevemepeer keer meYeer HeeceeefCeke erkeeDeeW SJeb
er
es
erkeekeejebs kes Heefle efpevekes meodefJeeej mecyeue mes ceQ Fme ogie&ce HeLe kees Heej kej mekee~
R
nce lees nceejs jeIeJe pet kes jeIeJe pet nceejs nQ
s
ht
ceQ efve:mebkeese ceve mes meeoj ke=le%elee %eeHeve kejlee ntB DeHeveer ye[er yenve, eerjeIeJe SJeb jeIeJeHeefjJeej keer
ig
R
yegDee peer peieodieg jeceYeoeeee& efJekeueebie efMe#eCe mebmLeeve, efe$eket, G0He0 keer cenemeefeJe, peieodieg
ll
.A
jeceYeoeeee& efJekeueebie efJeMJeefJeeeuee efe$eket, G0He0 kes peerJeveHee&vle kegueeefOeHeefle keer meefeJe [e0
s
kegceejer ieerleeosJeer efceee peer kes Heefle, efpevekes DeefveJe&eveere meneesie kes keejCe ner Fme Meleeyoer kee en ieglece
ya
keee& ceQ meevevo mecHeVe kej Heeee~ Jemlegle: cesjer peerJeve-peeJeer kes meeLe en jefJeveefvoveer ve nesleer lees
N
va
keoeefeled en meejmJele Heeeie Yeer ve neslee~ ceQ DeHeves meneesieer eerogiee&Hemeeo efJesoer, efJeeeefOekeejer,
Se
pes0Deej0Se0et0 kes Heefle yengle DeeYeej Jee kejlee ntB, efpevneWves Fme mecHeeove-keee& ceW cegPes Decetue mecee
SJeb megPeeJe efoS~ ceQ Hees0 eesiesMeevo ogyes, mebmke=le efJeYeeieeOe#e, peieodieg jeceYeoeeee& efJekeueebie
th
ee
efJeMJeefJeeeuee kees Deveske DeeMeerJee&o oslee ntB efpevneWves Delevle eceHetJe&ke Fme ievLe ceW Jele&veer mebMeesOeve kee
P
keee& mecHevve efkeeee~ ceQ Hees0 meleHekeeMe efcee, efnvoer efJeYeeieeOe#e, Heeeie efJeMJeefJeeeuee kees efvepe
si
ul
meewneo&Yeepeve kees Deveske meeOegJeeo Heoeve kejlee ntB efpevneWves cesje DevegjesOe mJeerkeej kejkes cesjs efJeMJeefJeeeuee
iT
ceW Devleje&êre eerjeceeefjleceeveme DevegmebOeeve kesvo kes ceeveo efveosMeke Heo kees Deuebke=le kejkes leLee Fme
r
Sh
mebmkejCe kee HekeeMekeere efueKekej DeHeveer mejmJeleer kees HeefJe$e efkeee leLee megOeer Hee"kepeveeW kees Devegie=nerle
11
efkeee~
20
Fme Hekeej eerleguemeerHeer" mebmkejCe kee en HeeceeefCeke YeeJeeLe&yeesefOeveer erkee ceeveme Hee"keeW kes efueS
ht
leLee eerjeceeefjleceeveme kee efvele Hee" kejvesJeeueeW kes efueS Hejce GHeeose nesiee en cesje o={ efJeMJeeme nw~
ig
yr
FkekeermeJeerb Meleeyoer kee en YeeJeeLe&yeesefOeveer erkee kee leguemeerHeer" mebmkejCe mete&, peieodieg jeceYeoeeee&
op
efJekeueebie efJeMJeefJeeeuee efe$eket, (G0He0) He Goeeeue mes ner HekeeefMele nes jne nw, efpemes efvenejkej ceQ
C
peerJeveHee&vle keMeHe pewmes Hejceevevo keer DevegYetefle kejlee jntBiee~
jeceYe Deeeejpe eje MegYe mecHeeefole~

efYeVe efYeVe mebMeesOeve efJeefJeOe Heefleve HeefleHeeefole~~
leguemeeroeme Yeefvele Jej meerleejeceefJeceue peme~
jeceeefjleceeveme cebieuecee YeieeflemegOeejme~~
Deefcelekeeue peeJele uemeew Yeejleere mebmke=efleYejve~
(xix)
efieefjOej mecHeeefole efyemeo leguemeerHeer" MegYe mebmkejCe~~

Devlele en meeefnefleke Hemetveebpeefue ceQ DeHeves YeieJeeve ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer cenejepe kes ner kej
keceueeW ceW meeoj meceefHe&le kej jne ntB~
eeJeod jepeefle jepejepecegkegeuebkeejnerjes nefj:
eerjece: men meerleee meYeieJeeve meewefceef$emebmesefJele:~
d .
eeJeefeefle ceeeflenefjkeLeeHeeret<eHeeveJeleer
ve
er
leeJeodjeceeefj$eceevemeefceobb eer efe$eketsJeleg~~
es
R
~~eermeerleejeceeHe&Cecemleg~~
s
ht
Fefle cebieueceeMeemles~
ig
R
peieodiegg jeceevevoeeee& mJeeceer [e@0 jeceYeoeeee&
ll
peerJeveHee&vle kegueeefOeHeefle,
.A
peieodieg jeceYeoeeee& efJekeueebie efJeMJeefJeeeuee, efe$eket, (G0 He0)
s
ya
N
va
Se
th
P ee
si
ul
r iT
Sh
11
20
ht
ig
yr
op
C
(xx)
!!eerceoeIeJees efJepeeles!!
Oece&eeJeleer&, cenecenesHeeOeee eerefe$eketleguemeerHeer"eOeerMJej
peieodieg jeceevevoeeee& mJeeceer jeceYeoeeee& peer cenejepe
keer
peerJeve peeJeer
d .
ve
Deveeefokeeue mes HeeefCecee$e kes Ssnueewefkeke SJeb Heejueewefkeke DeYegoe HeeHle kejeves Jeeues meveeleveOece& keer
er
peieodiegHejcHeje ceW Ssmes efJejues ceneHeg<e Fme OejeOeece Hej DeJeleerCe& ngS nQ, efpevneWves DeHeves efoJe%eeve,
es
MeeMJeleefevleve SJeb cenveere leHe kes eje mecHetCe& efJeMJe kee meHeue ceeie&oMe&ve efkeee nw~ meewYeeie mes Fmeer
R
s
De#egCCe HejcHeje ceW Oece&eeJeleer&, cenecenesHeeOeee, HeoJeekeeHeceeCeHeejeJeejerCe,
ht
ig
mecemleleguemeermeeefnlekeC"mLeerke=le, eerefe$eketleguemeerHeer"eOeerMJej peieodieg jeceevevoeeee& mJeeceer
R
jeceYeoeeee&peer cenejepe kee MegYeveece yengle ee Deewj ieJe& mes efueee peelee nw~ meveeleve Oece& kes #es$e ceW
ll
.A
Meem$eere meceeOeeve SJeb jeôsJe kes DeejeOeve ceW mevleeW kee eesieoeve Hemlegle kejves Jeeues ogue&Ye ceneHeg<eeW ceW
s
HetpeHeeo peieodiegpeer keer ieCevee mecceeveHetJe&ke keer peeleer nw~
ya
N
DeeefJeYee&Je Gej HeosMe kes peewveHegj peveHeo ceW Meeb[er Kego& veeceke ieece ceW 14 peveJejer 1950 F&0 kees
va
cekej mebeeefvle keer HeLeceHenjere jeef$e Jesuee ceW JeefMeiees$eere mejetHeejerCe yeeeCe efceeJebMe ceW Hetpe ceelee
Se
eerceleer Meeer osJeer SJeb Hetpe efHelee Heb0 jepeosJe efcee kes Iej Ske Deueewefkeke efoJeMeefe kee DeeefJeYee&Je ngDee~
th
Hetpe efHeleecen Heb0 mete&yeueer efcee peer ves Fme DeodYegle yeeueke kee veece efieefjOej efcee jKee~
P ee
F&MJejse yeueeremeer peieefVeevlee HejceefHelee HejcesMJej ves yeeueke efieefjOej kes efnleeLe& meebmeeefjke HeHebeeW
si
mes otj jKeves kes efueS keg Deewj ner meese jKee Lee~ Dele: pevce kes oes ceeme HeMeeled ner yeeueke kes keesceue
ul
iT
ves$eeW kees jessns Heer jeng ves meoemeoe kes efueS ieme efueee~ en Ievee HeeefjJeeefjke meomeeW kes efueS lees
r
oeefJeoejke yeveer, efkevleg yeeueke efieefjOej Deewj mecHetCe& ceeveJecee$e kes efueS Jejoeve efme ngF&~ yeeee#eg yevo
Sh
nesves kes meeLe ner efoJe%eeve kes Devlee&#eg Kegue iees~ leYeer mes Fme yeeueke kees efvejvlej HejceelceleJe kes efevleve
11
Deewj ceveve kes Deefleefje Deve keesF& meebmeeefjke HeHebe uesMecee$e Yeer mHeMe& venerb kej mekee~
20
HeejefcYeke efMe#ee yeeueke efieefjOej kees Devlece&gKelee kee Goe nesles ner efoJe cesOeeMeefe leLee efJeue#eCe
ht
ig
mcejCeMeefe kes yeue Hej keef"velece Mueeske, Deeefo Deveske ogue&Ye efJeOeeSB Ske yeej megvekej ner keC"mLe nes
yr
peeleer Leerb~ HeeBe Je<e& keer DeuHeeeg ceW ner Fme ieewjJeg ves mecHetCe& ieerleepeer leLee Dee" Je<e& keer DeJemLee ceW
op
C
Hetpe efHeleecen Heb0 mete&yeueer efcee peer kes Heeeme mes eerjeceeefjleceevemepeer eceyeHebefemebKee meefnle
keC"mLe kejkes ceevees e%eesHeJeerle mebmkeej kejeves keer Hee$elee mJeeb Deefpe&le kej ueer~ Fme efoJeHeefleYee mes
meceefvJele mcejCeMeefe kes HeuemJeHe Mevew:Mevew: mebmke=le JeekejCe kes cetOe&ve ievLe,
eerceodYeeieJeleceneHegjeCe, Deveske GHeefve<eo leLee HetpeHeeo ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer kes mecHetCe&ievLe
OeejeHeJeen Mewueer ceW keC"mLe nes iees~ leovevlej eerDeJeOepeevekeerIee kes HeJele&ke eer 1008
eerjeceyeuueYeeMejCepeer cenejepe kes Hejce ke=HeeHee$e Heb0 F&MJejoemepeer cenejepe ves yeeueke efieefjOej kees
(xxi)
eerjececev$e keer oer#ee oer~ Deeies euekej ener yeeueke efieefjOej egieHeg<e keer keesef ceW Deekej peieodieg
jeceevevoeeee& mJeeceer jeceYeoeeee& peer cenejepe kes veece mes HeKeele ngS~
Ge efMe#ee Jew<CeJeessefele HejcHeje keer oer#eeienCe kejves kes HeMeeled mLeeveere DeeoMe& ieewjerMebkej
mebmke=le ceneefJeeeuee ceW HeeBe Je<e& leke HeeefCeveere JeekejCe keer efMe#ee mecHeVe kejkes DeeHe Ge efMe#ee nsleg
JeejeCemeer iees~ mecHetCee&vevo mebmke=le efJeMJeefJeeeuee, JeejeCemeer keer Meem$eer SJeb Deeeee& Hejer#eeDeeW ceW
d .
meJe&HeLece mLeeve HeeHle kejkes Deveske mJeCe&Heoke HeeHle efkees~ Fmeer keeueKeC[ ceW DeefKeue Yeejleere mebmke=le
ve
DeefOeJesMeve ceW JeekejCemeebKe veeeJesoevleMueeskeevlee#ejer Deewj mecemeeHetefle& keer DemeeOeejCe %eeve kes
er
es
HeuemJeHe HeLece HeeBe Hegjmkeej HeeHle efkees~ GuuesKeveere nw efke Hetpe Deeeee&ejCeeW ves DeefYeveJeHeeefCeefve,
R
JeekejCeefJeYeeieeOe#e Hetpe Heb0 eerjeceHemeeo ef$eHee"er peer (JeejeCemeer) mes JeekejCe keer Yee<eevle efMe#ee
s
HeeHle keer~ Flevee ner venerb Fmeer efJeMJeefJeeeuee mes DeOeelcejeceeeCes DeHeeefCeveere Heeesieeveeb efJeceMe&: efJe<ee
ht
ig
Hej DevegmevOeeve kejkes efJeeeJeeefjefOe (Heer.Se.[er.) leLee DeeOeeee: Heeflemet$eb MeeyOeyeesOemeceer#eCeced
R
efJe<ee Hej efMe#ee peieled keer meJees&e GHeeefOe JeeemHeefle ([er.efued) HeeHle keer~
ll
.A
peieodieg SJeb Oece&eeJeleer& GHeeefOe meved 1987 F&0 ceW HetpeHeeo Deeeee&eer ves DeHeves FosJe
s
ya
YeieJeeve eerjeIeJesvo mejkeej keer efJenejmLeueer SJeb kece&Yetefce eerefe$eketOeece ceW eerleguemeerHeer" keer mLeeHevee
N
keer~ leYeer mes mevle cenelceeDeeW SJeb ceveeref<eeeW kes eje DeeHe eerleguemeerHeer"eOeerMJej kes He ceW Heefleefle ngS~
va
Fmeer ece ceW 24 petve 1988 kees keeMeer veiejer ceW leLee 1 Deiemle 1995 F&0 kees efoiecyej DeKee[e DeeesOee
Se
ceW Deveske mevle, cenvle, efJeeve SJeb eerJew<CeJeeW eje DeeHekees peieodiegjeceevevoeeee& kes Heo Hej efJeefOeJeled
th
DeefYeef<ee efkeee ieee~ GHeeefOeeeW kes Fmeer ece ceW 1998 ceW nefjej kes cenekegcYe kes HeeJeveHeJe& Hej HetpeHeeo
P ee
peieodieg peer kees efJeMJeOece&mebmeo eje Oece&eeJeleer& kes meJees&e GHeeefOe mes efJeYetef<ele efkeee ieee HeMeeled
si
2001 F&0 cebs YeeGjeJe osJejme Hegjmkeej, ueeueyeneogj Meem$eer kesvoere mebmke=le efJeeeHeer" (ceeefvele
ul
iT
efJeMJeefJeeeuee) veF& efouueer eje 2002 F&0 ceW cenecenesHeeOeee, meved 2003 F&0 ceW ceneceefnce je^Heefle eje
r
cenef<e& yeeojeeCe Hegjmkeej leLee efoJeeueeryesve cesnlee Hegjmkeej, 2005 F&0 ceW meeefnle Dekeeoceer Hegjmkeej leLee
Sh
2006 F&0 ceW jeceke=<Cepeeoeeue [eueefceee HeeGC[sMeve eje eerJeeCeerDeuebkejCe Hegjmkeej HeeHle nges~ mele
11
Yeer nw- efeeeefmeef: melJes YeJeefle cenleeb veesHekejCes~

20
eerjeceYeefe SJeb je^Yeefe kes efJeue#eCe Godieelee efJeieled HeeBe oMekeeW mes HetpeHeeo peieodiegpeer
ht
ig
mecHetCe& Yeejle leLee efJeMJe kes Deveske osMeeW ceW eerjecekeLee keer cevoeefkeveer, eerke=<CekeLee keer keeefuevoer leLee
yr
op
Deve JewefokeievLeeW keer mejmJeleer mes efnvog peveceeveme kes DeYegoe SJeb keueeCe kee ceeie& HeMemle kej jns nQ~
C
HetpeHeeo peieodieg peer Deepe Yeer DeHeves efoJe HeJeeveeW kes ceeOece mes Yeejle kes Jele&ceeve Oece&efJenerve mJeHe mes
og:Keer neskej Yeejle je^ kees DeeoMe& jecejepe egkele osKeves kes efueS DeeMeeefvJele jnles nQ~ ener keejCe nw efke
eerjece ner je^ nQ SJeb je^ ner eerjece nQ kee MebKeveeo HetpeHeeo peieodiegpeer kes HeJeeveeW cesW meowJe ietbpelee
jnlee nw~ Yeejle ceW ner venerb DeefHelegefJeosMeeW ceW Yeer HetpeHeeo peieodieggpeer Yeejleere Dee<e&ievLeeW ceW JeefC&ele
meveeleveOece& efmeevleeW keer leLee ceee&oeHeg<eesece YeieJeeve eerjecepeer kes Goee DeeoMeeX keer efJeue#eCe
JeeKeeDeeW mes HeJeemeer YeejleereeW kes ceve ceW Yeejleere mebmke=efle kes Heefle Deveveefvee peeie=le kejves ceW meleled
HeelveMeerue jnles nQ~http://www.jagadgururambhadracharya.org
(xxii)
DevegHece ke=eflelJe DeleefOeke HemeVelee kee efJe<ee en Yeer nw efke HetpeHeeo peieodiegpeer kes JeefelJe kes
meeLemeeLe ke=eflelJe Yeer Flevee efJeue#eCe SJeb iecYeerj nw efke mecemle efJeeveeW kes efueS Deew<eOe Deewj efpe%eemeg
meeOekeeW kes efueS HeeLese efme neslee nw~ HetpeDeeeee&eer ves mebmke=le, efnvoer, iegpejeleer, Gef[ee, cewefLeueer,
YeespeHegjer, DeJeOeer, yepe Deeefo Deveske Yee<eeDeeW ceW DeeMegkeefJelee kes ceeOece mes eerjecekeLee, eerke=<CekeLee SJeb
Deveske ogue&Ye HeewjeefCeke HemebieeW kees megvoj SJeb mejme Mewueer ceW voesye efkeee nw~
d .
GuuesKeveere nw efke peieodieg peer keer Heje$e+lecYeje He%ee mes Deye leke 75 Hegmlekesb HekeeefMele nQ~ efpeveceW
ve
HecegKe nQ
er
es
(ke) cenekeeJe
R
1. Yeeie&JejeIeJeereced (mebmke=lecenekeeJe), HekeeMeke peieodiegjeceYeoeeee& efJekeueebieefJeMJeefJeeeuee, efe$eket
s
ht
(G0He0)
ig
2. DevOeleercenekeeJe (efnvoer cenekeeJe), HekeeMeke eerjeIeJemeeefnle HekeeMeveefveefOe, jepekees (iegpejele)
R
(Ke) KeC[keeJe
ll
.A
1. DeepeeoevoMesKejeefjleced (mebmke=lekeeJe), HekeeMeke eerleguemeerHeer"mesJeeveeme DeeceesoJeve, efe$eket, melevee
s
(ce0He0)
ya
N
2. ueIegjIegyejced (mebmke=lekeeJe), HekeeMeke eerleguemeerHeer"mesJeeveeme DeeceesoJeve, efe$eket, melevee (ce0He0)
va
3. mejetuenjer (mebmke=lekeeJe ), HekeeMeke eerleguemeerHeer"mesJeeveeme DeeceesoJeve, efe$eket, melevee (ce0He0)

Se
5. keekee efJeogj (efnvoer keeJe), HekeeMeke eerieerlee%eeveceefvoj, jepekees (iegpejele)

th
6. ceeB Meyejer (efnvoerKeC[keeJe), HekeeMeke efieefjOejkeesMeuesv meefceefle ojYebiee (efyenej)

ee
(ie) veekekeeJe
P
1. eerjeIeJeeYegoeced Skeebkeerveeke (mebmke=le), HekeeMeke eerleguemeerHeer"mesJeeveeme, efe$eket (ce0He0)

si
ul
2. Glmeen (efnvoerveeke), HekeeMeke eerleguemeerHeer"mesJeeveeme, efe$eket (ce0He0)

iT
(Ie) He$ekeeJe
r
Sh
1. kegypeeHe$eced (mebmke=leHe$ekeeJe), HekeeMeke peieodieg jeceYeoeeee& efJekeueebie efJeMJeefJeeeuee, efe$eket

11
(G0He0)
20
([.) ieerlekeeJe
ht
1. jeIeJeieerleiebgpeve (efnvoerieerlekeeJe), HekeeMeke eerjeIeJemeeefnle HekeeMeveefveefOe, jepekees (iegpejele)

ig
2. YeefkeleieerlemegOee (efnvoerieerlekeeJe), HekeeMeke eerjeIeJemeeefnle HekeeMeveefveefOe, jepekees (iegpejele)

yr
op
(e) MelekekeeJe
C
1. eerjeceYeefkelemeJe&mJecedd (MelekekeeJe SJeb m$ees$ekeeJe), HekeeMeke ef$eJesCeerOeece Hees0meeF&yee[
peeHegj(jepemLeeve)
2. Deeee&Melekeced (mebmke=le DeHekeeefMele)
3. eC[erMelekeced (mebmke=le DeHekeeefMele)
4. jeIeJesvoMelekeced (mebmke=le DeHekeeefMele)
5. ieCeHeefleMelekeced (mebmke=le DeHekeeefMele)
6. eerjeIeJeejCeef evnMelekeced (mebmke=le DeHekeeefMele)
(xxiii)
() mlees$ekeeJe
1. eeriebieeceefncve: m$eesleced (mebmke=le mlees$ekeeJe), HekeeMeke eerjeIeJemeeefnle HekeeMeveefveefOe jepekees (iegpejele)
2. eerpeevekeerke=Heekee#emlees$eced (mebmke=le mlees$ekeeJe), HekeeMeke eerleguemeerHeer"mesJeeveeme, efe$eket (ce0He0)
3. eerjeceyeuueYeem$eesleced, (mebmke=le mlees$ekeeJe), HekeeMeke eerleguemeerHeer"mesJeeveeme, efe$eket (ce0He0)
4. eerefe$eketefJeneee&keced (mebmke=le mlees$ekeeJe), HekeeMeke eerleguemeerHeer"mesJeeveeme, efe$eket (ce0He0)
.
5. YeefkelemeejmeJe&$eced (mebmke=le mlees$ekeeJe), HekeeMeke eerleguemeerHeer"mesJeeveeme, efe$eket (ce0He0)
d
ve
6. eerjeIeJeYeeJeoMe&veced (mebmke=le mlees$ekeeJe), HekeeMeke eerleguemeerHeer"mesJeeveeme, efe$eket (ce0He0)
er
oMe&ve SJeb Yee<eievLe
es
HekeeMeke eerleguemeerHeer"mesJeeveeme, efe$eket (ce0He0)
R
s
1. eerjecemleJejepemlees$e eerjeIeJeke=HeeYee<eced
ht
ig
2. yeemet$es<eg eerjeIeJeke=HeeYee<eced (mebmke=leievLe)
R
3. eerceodYeieJeodieerleemeg eerjeIeJeke=HeeYee<eced (Yee<eievLe)
ll
.A
4. ke"esHeefve<eefo eerjeIeJeeke=HeeYee<eced (Yee<eievLe)
s
5. kesveesHeefve<eefo eerjeIeJeke=HeeYee<eced (Yee<eievLe)
ya
N
6. ceeC[tkeeesHeefve<eefo eerjeIeJeke=HeeYee<eced (Yee<eievLe)
va
7. F&MeeJeemeesHeefve<eefo eerjeIeJeke=HeeYee<eced(Yee<eievLe)
Se
8. HeMveesHeefve<eefo eerjeIeJeke=HeeYee<eced (Yee<eievLe)

th
9. lewllejereesHeefve<eefo eerjeIeJeke=HeeYee<eced (Yee<eievLe)

ee
10. SslejseesHeefve<eefo (Yee<eievLe)

P
11. MJesleMJelejesHeefve<eefo eerjeIeJeke=HeeYee<eced (Yee<eievLe)

si
ul
12. evoesieesHeefve<eefo eerjeIeJeke=HeeYee<eced (Yee<eievLe)

iT
13. Je=noejCekeesHeefve<eefo eerjeIeJeke=HeeYee<eced (Yee<eievLe)

r
Sh
14. eerveejoYeefkelemet$es<eg eerjeIeJeke=HeeYee<eced (Yee<eievLe), HekeeMeke eerjeIeJemeeefnleHekeeMeveefveefOe jepekees

11
(iegpejele)
20
15. eerieerleeleelHee& (oeMe&efvekeefnvoerievLe), HekeeMeke eerjeIeJemeeefnleHekeeMeveefveefOe (iegpejele)

ht
MeesOeievLe : 1. DeOeelcejeceeeCes DeHeeCeveereHeeesieeCeece efJeceMe&:

ig
2. HeeefCeveereeeOeeedee: Heeflemet$eced MeeyoyeesOe meceer#eCeced

yr
op
HetpeHeeo peieodiegpeer eje HeCeerle mebmke=leefnvoer kes Ssmes Deewj Deveske ievLeeW mes peneB Ske Deesj Oece&HeeCe
C
pevelee kees ueeskeesej DeevevoeefyOe ceW DeJeieenve kejves kee meewYeeie HeeHle neslee nw Jenerb otmejer Deesj mebmke=le
Deewj memke=efle kes Deveske DevegmeefvOelmegDeeW kees leJe SJeb Meem$eefevleve keer iecYeerj Je mecegefele efoMee Yeer HeeHle
nesleer nw~ pevelee kes meeLemeeLe MeemekeJeie& Yeer HetpeHeeo peieodiegpeer kes Fme DevegHece ke=eflelJe mes GHeke=le nw~
meved 1996 F&0 ceW lelkeeueerve
ceneceefnce je^Heefle [e@0 Mebkejoeeue Mecee& eje DevOeleer cenekeeJe kee efJeceeseve mecHeVe ngDee~
(xxiv)
Yeejle kes eMemJeer HeOeeveceb$eer ceeveveere Deue efyenejer JeepeHeseer peer eje 1998 ceW Ssefleneefmeke SJeb
efJeMeeuekeee ievLe HemLeeve$eeerYee<e leLee Deketyej 2002 F&0 ceW 21 Jeerb Meleeyoer kes HeLece
mebmke=lecenekeeJe eerYeeie&JejeIeJeereced kee ueeskeeHe&Ce GuuesKeveere nw~ Fve YeJe meceejesneW ceW ceneceefnce
je^Heefle SJeb HeOeeveceb$eer oesveeW ves ner HetpeHeeo peieodiegpeer kes Heefle mecHetCe& je^ keer Deesj mes SJeb Jeefeiele He
mes neefo&ke ke=le%elee %eeefHele keer nw~
d .
DeefJekeue efJekeueebie mesJee GuuesKeveere nw efke Hetpe peieodieg peer ves efJekeueebielee kes keeueket kees
ve
mJeeb efHeee nw Gmemes Deve efJekeueebie yeefnveYeeF&eeW kees yeeeves kes efueS FvneWves efJeMJe kes HeLece peieodieg
er
es
jeceYeoeeee& efJekeueebie efJeMJeefJeeeuee, efe$eket (Gej HeosMe) keer pegueeF& 2001 F&0 cebs mLeeHevee keer nw~
R
GejHeosMe Meemeve ves Fvnerb kees Fme efJeMJeefJeeeuee kee peerJeveHee&vle kegueeefOeHeefle efveege efkeee nw~ meYeer
s
ht
Hekeej kes efJekeueebieeW kees HetCe& efMeef#ele yeveeves kes efueS leLee GvnW lekeveerkeer HeefMe#eCe efoueeves kes efueS Fme
ig
efJeMJeefJeeeuee ceW efve:Meguke mesJee kee Deefleere GoenjCe Hemlegle efkeee ieee nw~ efJekeueebieeW kees DeelceefveYe&j
R
osKeves kee mJeHve mebpeesves Jeeues Hetpe peieodiegpeer kee en GodIees<e efkelevee ceeefce&ke nw
ll
.A
ceeveJelee ner cesje ceefvoj, ceQ ntB Fmekee Ske Hegpeejer~
s
ya
nQ efJekeueebie censMJej cesjs, ceQ ntB Fvekee ke=HeeefYeKeejer~~
N
va
Fme Hekeej nce ken mekeles nQ efke efJeMJe kes DemeeOeejCe peesefleHegbpe, ueeskeesej HeefleYee kes Oeveer, Heiee{
Se
HeeefC[le kes efveoMe&ve, mejme SJeb mejue JeefelJe kes mee#eelemJeHe, Dee<e&HejcHeje kes ogue&Ye efJeYetefleeeW keer
ceefCeceeuee ceW megces keer YeeBefle cenlJeHetCe& JeefeJe kes He ceW HeKeele Hetpe peieodieg jeceevevoeeee& mJeeceer
th
ee
eerjeceYeoeeee& peer cenejepe ceeveJecee$e kee keueeCe meeOeve kejkes peneB DeHeves peieodieglJe kes Heefle peeieke
P
nQ JeneR Yeejleje^ kees Hegve: peieodieg kes Heo Hej Heefleefle kejeves kes efueS ceve, JeeCeer Deewj kece& mes HetCe&leee
si
ul
meceefHe&le Yeer nQ~

iT
jepeosJeelcepees efJeHees JeeefMeMe MMeeerYeJe:~

r
Sh
ieerleeYeelee efieefjOejes jeceYeoes peieodieg:~~

11
Fefle efveJesoeles
20
[e@0 kegceejer ieerlee osJeer efceee

ht
vecees jeIeJeee
ig
yr
~~eerjeIeJe: Mevleveesleg~~
op
C
(xxv)
eerceodjeceeefj$eceevemeefceob JeJe&efle& YetceeJeefOe~~

eerjeceeefjleceeveme kes HeCeslee cenekeefJe ieesmJeeceer leguemeeroemepeer
kee
HeeceeefCeke mebef#eHle peerJeveJe=e
d .
ve
-
er
Jeeuceerefkemleguemeeroeme: keueew osefJe YeefJe<eefle~
es
jeceevokeLeecesleeb Yee<eeyeeb keefj<eefle~~
R
s
YeefJe<eesej HegjeCe Heeflemeie& HeJe&, 4.20
ht
ig
YeefJe<eesej HegjeCe ceW mecHetCe& eerjecekeLee kenkej YeieJeeve YetleYeeJeve Mebkej peer, YeieJeleer
R
HeeJe&leer peer mes kenles nQ, ns HeeJe&leer peer! peye Jeeuceerkeere jeceeeCe kes eJeCeeLe& DeHeves Heeme
ll
.A
yeejcyeej DeeS ngS eernvegceevepeer kee cenef<e& Jeeuceerefkepeer ves Jeevejpeeefle kees eerjecekeLee ceW
s
ya
DeveeefOekeejer kenkej DeHeceeve efkeee Deewj Gmekeer Heefleefeee cebs eernvegceevepeer cenejepe ves
N
Jeeuceerkeere jeceeeCe mes keesef iegefCele megvoj ceneveeke veece mes veedeMewueer ceW eerjecekeLee
va
Hemlegle keer, eLee ceneveekeefveHegCekeesefkeefHekegueefleuekeieeveiegCeieJe&ievOeJe&peslee~ efJeveeHeef$ekee~

Se
Jeeuceerefke peer kes DevegveeefJevee kejves Hej efvejefYeceeve eernvegceeve peer ves efMeuee Hej efueefKele
th
mecHetCe& eerjecekeLeeHeue kees mecego ceW HeWke efoee, efpemekes keefleHee DebMe Deepe Yeer GHeueyOe nesles
ee
nQ~ Gmeer mecee eerDebpeveevevoJe&ve nvegceeve peer ves Jeeuceerefke peer kees leguemeeroeme peer kes He ceW
P
meeceeve ieeceYee<ee cebs eerjecekeLee ieeves kee efveos&Me efoee efke Jes ner (cenef<e& Jeeuceerefke) Deeieeceer
si
ul
kejeue keefuekeeue ceW leguemeeroeme kes He ceW DeJeleerCe& neWies Deewj efnvoer Yee<ee ceW mecHetCe& Melekeesef
iT
jeceeeCeelceke eerjeceeefjle kee ieeve kejWies~ YeieJeeve eer efMeJepeer keer Fme YeefJe<eJeeCeer kes
r
Sh
Devegmeej mJeeb cenef<e& Jeeuceerefke eJeCeMegkeue meHleceer efJeeceer mebJeled 1554 ceW eerefe$eket leLee
11
Heeeie kes ceOeJeleer& eerecegvee le Hej yemes ngS jepeeHegj veeceke ieece ceW HejeMej iees$eere Hejmeesvee kes
20
otyes yeeeCees HeefC[le Deelceejece otyes keer Oece&Helveer Hetpe ceelee nguemeerpeer kes ieYe& mes leguemeeroeme
ht
kes He ceW Heke ngS, eLee

ig
yr
Hevon meew eewJeve efyemew keeefuevoer kes leerj~

op
eeJeCe Megkeuee meHleceer leguemeer Oejs Mejerj~~

C
nesvenej efyejJeeve kes nesle eerkeves Heele ueeskeesefe Deepe De#ejMe: eefjleeLe& ngF&~ pevce kes
mecee ner leguemeeroeme peer HeeBe Je<e& kes yeeueke kes meceeve Heg Les~ Jes pevce ueskej jeses venerb,
pevceles ner Gvekes cegKe mes jece efvekeuee Gmeer mecee YeieJeeve eerjece peer ves DeekeeMeJeeCeer kejkes
(xxvi)
Gme Degle yeeueke kee veece jeceyeesuee jKee~ pewmee efke, ieesmJeeceer peer mJeeb efJeveeHeef$ekee ceW
kenles nQ
jece kees iegueece veece jeceyeesuee jeKees jece~
efJeveeHeef$ekee, 76
d .
ve
Gme veJepeele yeeueke Hej HeYeg keer Deueewefkeke ke=Hee osKekej leLee mJeeb eerjeIeJesvo mejkeej mes
er
veJepeele yeeueke kee jeceyeesuee veece megvekej Hemevvelee SJeb efJemcee mes Yejs osJelee DeekeeMe ceW
es
yeOeeJes yepeeves ueies, Fmemes Ieyejees ngS otjoefMe&leeMetve Deelceejece otyes ves yeeueke kees otj efHebkeJee
R
s
efoee~ Fme efJe[cyevee keer eee& kejles ngS mJeeb ieesmJeeceer leguemeeroeme peer eerKekej kenles nQ
ht
ig
peeees keguecebieve yeOeeJevees yepeeees megefve~
R
Yeees HeefjleeHe HeeHe peveveerpeveke kees~~
ll
.A
keefJeleeJeueer, 7.73
s
ya
DeLee&led veJepeele yeeueke keer Deueewefkeke IeveeDeeW ves ceelee kees HeefjleeHe leLee efHelee kees HeeHe mes
N
meceekegue kej efoee, efpemekes keejCe Jes oesveeW keer $eeee mes otj nes ieS~ Jes kenles nQ
va
ceeleg efHelee peie peeF lepees~

Se
efyeefOe ntB ve efueKeer keg Yeeue YeueeF&~~

th
ee
keefJeleeJeueer, 7.56
P
efJeveeHeef$ekee kes Deefvlece Dee" HeoeW ceW lees cenekeefJe ves yeejyeej DeHeveer oervelee Deewj JeLee
si
kee JeCe&ve efkeee nw~ yeeueke kes Heefle Heefle kes Demeefn<Ceg JeJenej keer DeeMebkee mes ceelee nguemeer ves
ul
iT
Gmes cegefveee veeceke Ske oemeer kes meeLe Gmeer kes Heernj nefjHegj efYepeJeekej mJeeb Yeer nefjHegj kee
r
Sh
ceeie& Heke[ efueee, DeLee&led veMJej Mejerj es[ efoee~ Dele: nefjHegj kee ieesmJeeceer peer DeHeves meeefnle
ceW yeejyeej mcejCe kejles nQ
11
20
nefjHegj ieesG Hejce ye[Yeeieer~

ht
ceeveme, 4.27.8
ig
megKeer nefjHegj yemele nesle Hejeref#eleefnb HeleeJe~

yr
op
C
ceeB nguemeer yeeueke kes Heefle JeelmeueJeleer LeeR, FmeerefueS leguemeeroeme peer ves ceeveme- 1.31.12
ceW ceeB kes Jeelmeue kee mcejCe kejkes GvnW YeeJeebpeefue os oer
jeceefnb efHee HeeJeefve leguemeer meer~ legueefmeoeme efnle efne nguemeer meer~
(xxvii)
otmejer Deesj cenekeefJe ves Deelceejece kee kenerb veece Yeer venerb efueee~ kesJeue Flevee ner kenkej
meblees<e kej efueee efke
leve lepees kegefue keer peeW lepees ceele efHeleent~
d .
ve
mebeesieJeMeeled en leguemeerle cegefveee oemeer ceeefueveer kee Yeer efmebeve efejkeeue leke venerb Hee
er
mekee Deewj Gmes HeYeg kes menejs es[kej Jen Yeer meekesleJeeefmeveer nes ieeer~ Deye lees YeieJeleer HeeJe&leer
es
peer ner yeeueke jeceyeesuee kee ueeueveHeeueve kejves ueieeR~ ieesmJeeceer leguemeeroeme peer yeejyeej Fme
R
s
Ievee Hej ke=le%eleeyeesOe kejles nQ~
ht
ig
ieg efHeleg ceeleg censMe YeJeeveer~
R
ceeveme, 1.15.3
ll
.A
cesjs ieg ceeleg efHeleg Mebkej YeJeeefveew~
s
ya keefJeleeJeueer, 7
N
HeeBe Je<e& kes Devevlej jeceyeesuee kes peerJeve cebs Ske Ssefleneefmeke veekeere cees[ Deeee~ nefjHegj
va
kes yeenj Je=#eeW kes veeres DeveeLeJeled peerJeve efyelee jns yeeueke jeceyeesuee kes Heeme efMeJepeer keer HesjCee
Se
mes peieodieg eerceoeejeceevevoeeee& peer kes eoMe HecegKe efMe<eeW ceW elegLe& megeesie efMe<e
th
mevekeeefokeeW kes meceJesle DeJeleej eer vejnefjoeme (eer vejnee&vevo peer cenejepe) mJeeb oMe&ve osves
ee
HeOeejs Deewj yeesues yeeueke! lesje keee veece nw?

P
si
yeeueke ves Gej efoee jeceyeesuee~ keeeW yeeueke ? iegosJe ves Hete~
ul
iT
yeeueke keeeWefke pevce kes mecee cesjs cegKe mes jeceveece efvekeuee Lee~
r
iegosJe en veece efkemeves jKee ?

Sh
yeeueke mJeeb eerjecepeer ves~

11
iegosJe let keee keece kejlee nw ?

20
yeeueke keYeer oeseej yeej jecejece ken ueslee ntB~

ht
ig
jece kees iegueece veece jeceyeesuee jeKees jece

yr
op
keece enw veece w neW keyengB kenle neQ~

C
efJeveeHeef$ekee, 76.1
iegosJe keee kejesies ?

yeeueke DeeHekee esuee yevetBiee~
(xxviii)
iegosJe legcnejs HeefjJeej ceW keesF& nw ?

yeeueke keesF& veneR~
iegosJe efJeJeeneefo?
yeeueke keesF& Fe veneR~
d .
ve
yeme, Deye lees ke=Hee keeoefcyeveer yejme He[er yeeueke jeceyeesuee Hej Deewj eervejnefjoeme peer
er
cenejepe ves yeeueke jeceyeesuee kee JeleyevOe mebmkeej kejkes GvnW ieee$eer oer#ee leLee
es
HebemebmkeejHetJe&ke eerjeceevevoere HejcHeje ceW efJeje eerJew<CeJe oer#ee os oer Deewj jeceyeesuee kes mLeeve
R
Hej leguemeeroeme en meecHeoeefeke eerJew<CeJe meeOetefele veece jKe efoee~ Deye lees Gvekee Jes<e
s
ht
YeieJeeve kee meye mevleebs leLee meodieg cenejepe kee efoee ngDee Ske megvoj mee veece leguemeeroeme
ig
R
mecemle efoefioievle ceW efJeKeele nes ieee~
ll
.A
leguemeer leguemeer meye kenbw, leguemeer yeve keer Ieeme~
s
ke=Hee YeF& jIegveeLe keer, leguemeer leguemeeroeme~~
ya leguemeeroesneMeleke, 98
N
va
kesefn efieveleer cenB efieveleer peme yeve Ieeme~

Se
jece Yepele Yes leguemeer leguemeeroeme~~

th
yejyewjeceeeCe, 7.10
ee
pees megefcejle YeS YeeBie les leguemeer leguemeeroeme~

P
ceeveme, 1.26
si
ul
ieesmJeeceer peer ves DeHeveer efJeje oer#ee keer Ievee kees ye[s ner veekeere Heefle mes efJeveeHeef$ekee
iT
ceW Hemlegle efkeee nw

r
Sh
yetPedees peeW ner kendeeQ ceQ ntB esje JewneQ jeJejes pet
11
cesjes keesG kentB veefnb ejve ienle neQ~

20
ceerbpees ieg Heeref" DeHeveeF yeesefue yeeBn ieefn

ht
mesJeke megKeo yeeBkees efyeo yenle neQ~

ig
yr
ueesie kenW Heese, mees ve meese ve mebkeese cesjs

op
yeen ve yejsKeer peele HeeBle ve enle neQ~

C
leguemeer Dekeepe keepe jece ner kes jerPes KeerPes,
Heerefle keer Heleerefle leeles cegefole jnle neQ~~

(xxix)
yeen ve yejsKeer peele HeeBle ve enle neQ~ (efJeveeHeef$ekee, 76) ieesmJeeceer

eerleguemeeroemepeer cenejepe kee en Jeeve ner Fme leLe kees HetCe&leee mHe kej jne nw efke ve lees
leguemeeroemepeer kee efJeJeen ngDee Lee Deewj ve ner Gvekee jlveeJeueer veeceke efkemeer ceefnuee mes keesF&
uesveeosvee Lee~ DeefYeveJe Jeeuceerefke leguemeeroemepeer cenejepe yeeuekeeueerve meeOeg Les~ keefleHee
d .
ve
Meem$emeeefnleeveefYe%e HeefC[lecceveeW keer ke=Hee ves leguemeeroemepeer pewmes eerJew<CeJejlve kes meeLe
er
jlveeJeueer keer Ievee pees[ oer~ nvegceeveyeengke ceW Yeer ieesmJeeceerpeer mJeeb kees yeeuekeeueerve meeOeg
es
ner kenles nQ-
R
yeeueHeves metOeceve jecemevecegKe Yeees
s
ht
jeceveece uesle ceeBefie Keele tke eke neQ~
ig
R
nvegceeveyeengke, 40
ll
.A
peieodieg eerceoeejeceevevoeeee& peer kes elegLe& ke=HeeHee$e eer vejnee&vevo (vejnefjoeme) peer
s
keer efJeje oer#ee ves Deye lees Fme pebiece leguemeerle ceW eerjeceYeefe megjefYe Godyeg kej oer leLee
ya
meodiegosJe eervejnefjoemepeer DeefYeveJe efMe<e DeefYeveJe Jeeuceerefke leguemeeroeme peer kees DeHeves meeLe
N
metkej #es$e ues iees SJeb mevekeeefo kes He ceW cenef<e& ee%eJeukeepeer mes HeeHle HeejcHeefjke efMeJeYeeef<ele
va
Se
eerjeceeefjleceeveme keLee eerleguemeeroemepeer kees yeejyeej megveeeer~ ieesmJeeceerpeer Fme leLe keer
mHelee ceW mJeeb DeHevee cevleJe Hemlegle kejles nQ-
th
ee
ceQ Hegefve efvepe ieg meve megveer keLee mees metkej Kesle~
P
mecePeer veefnb leme yeeueHeve leye Deefle jnsGB Deesle~~

si
ceeveme, 1.30 ke.

ul
iT
DeLee&led Gmeer HejcHeje HeeHle eerjecekeLee kees metkej #es$e ceW ceQves DeLee&led leguemeeroeme ves megveer
r
Sh
Hejvleg yeeueeJemLee kes keejCe ceQ Deesle Gmes venerb mecePe Heeee, efHej Yeer GvneWves yeejcyeej
11
mecePeeeer, Jener keLee ceQ Yee<eeye kej jne ntB~ DeHeves iegosJe kee veece Yeer leguemeeroemepeer ves
20
Deeuebbkeeefjke cegoe ceW mcejCe efkeee~

ht
yevoGB iegHeo kebpe ke=HeeefmevOeg vejHe nefj~

ig
mees0, ceeveme, 1.5

yr
op
iegosJe keer ke=Hee mes ner leguemeeroemepeer ves mecemle HegjeCe efveieceeieceebs kees menpele: DeOeeve
C
kej efueee~ Hesle keer ke=Hee mes GvnW keeMeer keCe&IeCe ceW eernvegceevepeer cenejepe kes efoJe oMe&ve ngS
Deewj mebkeceeseve mLeue leke DeelesDeeles ieesmJeeceer peer kees nvegceevepeer kee HetCe& Heefjee HeeHle nes
ieee~ Jenerb HeefeceeefYecegKe nvegceevepeer ves Ske neLe DeHeveer eleer Hej jKekej otmejs eernmlekeceue
(xxx)
mes oef#eCe keer Deesj mebkesle kejles ngS eerjecepeer kes oMe&ve kes efueS efe$eket peeves keer Dee%ee oer~
Hesle Hej ke=le%eYeeJe jKeles ngS ieesmJeeceerpeer ceevemepeer kes DeejcYe ceW Gmekeer Yeer Jevovee kejles nQ~
osJe ovegpe vej veeie Keie Hesle efHelej ievOeJe&~
yevoGB efkeVej jpeefveej ke=Hee kejng Deye meJe&~~
d .
ve
ceeveme, 1.7
er
eernvegceevepeer keer Dee%ee mes ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer cenejepe eerefe$eket HeOeejs Deewj JeneB
es
efvejvlej eerjeceveece keer peHe meeOevee kejves ueies~ Ske efove eerkeeceoefieefj keer Heefjecee ceeie& ceW
R
s
DeHeves meodiegosJe eervejnefj iegHee kes Heeme DeHeves ner eje ueieeS ngS HeerHeue Je=#e kes veeres Ke[s
ht
ig
leguemeeroemepeer ves Gme Je=#e mes Lees[er otj yeeBeerb Deesj mes Deeles ngS ce=ieee Jes<e ceW efJejepeceeve
R
nefjleHeefjOeeve mes megmeefppele Deueewefkeke Iees[eW Hej efJejepeceeve DeMJeejesnCekegMeue oes Meece ieewj
ll
.A
jepekegceejeW kees efveefve&ces<e veeveeW mes efveneje~ Fme PeeBkeer ves eeefHe ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer kees
s
meewvoe&meeiej ceW [gyees efoee, Hejvleg Jes HeYeg eerjeceue#ceCepeer kees Heneeve veneR HeeS~ Hegve: peye
ya
eernvegceevepeer ves efceuekej Gvekes mece#e HeOeejs eerjeceue#ceCepeer kee Heefjee efoee leye lees
N
va
ieesmJeeceerpeer yengle og:Keer ngS~ eernvegceevepeer kee DeeMJeemeve Heekej leguemeeroemepeer ves Hegve:
Se
eerjeceveece peHe meeOevee HeejcYe keer~ efJeece mecJeled 1620 keer ceeIe ke=<Ce DeceeJemee DeLee&led
ceewveer DeceeJemee kes Hejce HeeJeve HeJe& Hej eerefe$eket kes jeceIee Hej yeveer DeHeveer kegefee ceW
th
ee
efJejepeceeve ceueeevove Gleejles ngS eerleguemeeroemepeer kes mece#e eerjeceue#ceCe oes yeeuekeeW kes He
P
ceW GHeefmLele ngS Deewj kene S yeeyee! nceW Yeer lees evove oes~ Fve YegJevemegvoj yeeuekeeW kees
si
osKekej eerleguemeeroemepeer cenejepe "ies mes jn ieS Deewj YeieJeeve eerjecepeer DeHeves cemleke Hej
ul
iT
evove kee efleueke ueieekej leguemeeroemepeer kes Yeer cemleke Hej ceueeefieefj evove mes TOJe&HegC[^
r
Sh
kejves ueies leye eernvegceevepeer ves meesee kenerb en yeeyee efHej ve "iee peeS Deewj HeYeg kees ve Heneeve
HeeS Dele: De_peveevevoJeOe&ve HeYeg eernvegcevleueeue peer megvoj leesles kee Jes<e yeveekej keger kes
11
efvekemLe Deece keer [eue Hej yew"kej HeYeg kes Heefjee mes DeesleHeesle en oesne yeesues
20
ht
efe$eket kes Iee Hej YeF mevleve keer Yeerj~

ig
legueefmeoeme evove efIemeW efleueke osle jIegyeerj~~

yr
op
Deepe Yeer meeceeve leesles efe$eketer otOe jeser ner Henues yeesueles nQ~ Deye keee Lee mecePe ieS
C
ieesmJeeceer leguemeeroemepeer cenejepe HeYeg Deeieceve kees Deewj Heneeve ieS nguemeern<e&JeOe&ve HeYeg DeHeves
HejceejeOe HejceefHee HejceHeg<e Hejcemegvoj veeruepeueOejMeece ue#ceCeeefYejece YeieJeeve eerjecepeer
(xxxi)
kees~ ieesmJeeceer peer ves efJevee Heef$ekee kes Geje& cebs Fme Ievee kee mHe mebkesle kejles ngS ke=le%elee
%eeHeve efkeee
leguemeer leeskeew ke=Heeue pees efkeeew keesmeueHeeue~
efe$eket kes eefjle esle efele keefj mees~
d .
ve
er
Deye lees HeYeg eerjecepeer ves ner Fme pebieceleguemeer keer megieefvOe efoefioievle ceW efyeKesjves kee efveCe&e
es
R
ues efueee Deewj YeieJeeve YetleYeeJeve Mebkejpeer ves ew$eMegkeue meHleceer efJeece mecJeled 1631 keer jele
s
ceW mJeHve ceW ner eerleguemeeroemepeer cenejepe kees ueeskeYee<ee cebs eerjeceieeLee efueKeves keer HesjCee oer~
ht
ig
efpemekee GuuesKe kejles ngS ieesmJeeceer peer mJeeb kenles nQ
R
meHevesngB meeBesng ceesefn Hej peew njieewefj HemeeG~
ll
.A
leew Hegj nesG pees kensGB meye Yee<ee Yeefveefle HeYeeG~~
s
ya ceeveme, 1.15
N
keeMeer ceW YeieJeeve eerMebkejpeer kee DeeosMe Heekej leguemeeroemepeer cenejepe eerDeJeOe HeOeejs Deewj
va
ew$ejeceveJeceer kes ceOeeJeleer& DeefYeefpele cegntle& ceW ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer kes oeekeeMe ceW
Se
eerjeceeefjleceeveme kee HekeeMe ngDee-

th
ee
mecJele meesjn mew Skeleermee~ kejGB keLee nefjHeo Oeefj meermee~~

P
veewceer Yeewce Jeej ceOegceemee~ DeJeOeHegjer en eefjle Hekeemee~~

si
ceeveme, 1.34.45.
ul
iT
eerDeJeOe, eerkeeMeer leLee eerefe$eket ceW efveJeeme kejkes cenekeefJe ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer
r
Sh
ves meHle HeyevOeelceke Fme cenekeeJe eerjeceeefjleceevemepeer keer jevee mecHeVe kej ueer~ nguemeervevove
eerJeeuceerefke veJeeJeleej ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer cenejepe keer menpemeceeefOe ueyOe ceneosJe Yee<ee
11
20
ves DeHeveer ueeskeefHeelee mes mecHetCe& efJeMJe keer ceeveJepeeefle kees cev$ecegiOe kej efueee Deewj Ske ner
meeLe cenef<e&eebs keer leHemee, DeeeeeeX keer JeefjJemee leLee keefJeJeees&b keer vecemee He ef$eJesCeer mes
ht
ig
ceefC[le neskej en ceevemeHeeeie meejmJeleeW kes efueS pebiece leerLe&jepe yeve ieee~
yr
eerjeceeefjleceevemepeer keer Fleveer Keeefle ye{er efke efpememes Keue mJeYeeJeJeeues ceeveer Hebef[leeW kees
op
DekeejCe F&<ee& nesveer mJeYeeefJeke Leer Deewj GvneWves eerkeeMeer ceW Fme Hekeej kee yeJeC[j Yeer Ke[e
C
efkeee efke leguemeeroeme ves eece Yee<ee ceW eerjecekeLee efueKekej osJeYee<ee mebmke=le kee DeHeceeve
efkeee, Hejvleg mele lees mele ner jnlee nw Deewj Jewmee ner ngDee~ Fme eLeeLe& keer Hejer#ee kes efueS
eerkeeMeer kes YeieJeeve eerefJeMJeveeLepeer kes ceefvoj ceW meYeer ievLeeW kes THej eerjeceeefjleceevemepeer keer
(xxxii)
HeesLeer jKe oer ieF& Deewj He yevo kej efoee ieee~ peye otmejs efove Heele:keeue He Keguee leye
eerjeceeefjleceevemepeer keer HeesLeer meYeer ievLeeW kes veeres efoKeeF& oer efpemekes cegKe He= Hej meleb efMeJeb
megvojced efueKekej YeieJeeve eerefJeMJeveeLepeer ves mJeeb DeHeves nmlee#ej kej efoes Les~ Fme o=Me ves
YeieJeodefJecegKe efJeeeefYeceeefveeeW kes cegKe keeues efkees SJeb meYeer ves Ske cele mes en leLe mJeerkeej
d .
ve
efkeee efke eefo mebmke=le Yee<ee osJeYee<ee nw lees eerieesmJeeefceleguemeeroemeke=le eerjeceeefjleceevemepeer keer
er
Yee<ee ceneosJeYee<ee nw~ keeeWefke mebmke=le ceW GodYe efJeeve neskej Yeer ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer ves
es
ceneosJepeer keer Dee%ee mes eerjeceeefjleceevemepeer kees ueeskeYee<ee ceW efueKee~ peye
R
eerjeceeefjleceevemepeer kees keeMeer kes lelkeeueerve cetOe&ve efJeeve Dewleefmeefkeej eer ceOegmetove
s
ht
mejmJeleer ves osKee lees Jes Deeee&eefkele jn ieS Deewj GvneWves ceeveme Deewj ceevemekeej keer HeMeefmle
ig
R
cebs Ske ye[e ner DeodYegle Mueeske efueKee
ll
.A
Deevevokeeveves keefMeod pebiecemleguemeerle:~
s
keefJelee ceejer eme jeceYecejYetef<ele:~~
ya
DeLee&led Fme Deevevocee eerkeeMeer ceW eer ieesmJeeceer leguemeeroemepeer Ske DeHetJe& pebiece DeLee&led
N
va
euelesefHejles eerleguemeerJe=#e ner nQ efpevekeer keefJeleeHeer cebpejer Hej efvejvlej eerjecepeer Yecej yevekej
Se
ceB[jeles jnles nQ, FmeefueS Gvekeer keefJelee cebpejer meJe&owJe eerjeceHeYecej mes meceuebke=le jnleer nw~
th
leelHee& en nw efke pewmes eerleguemeercebpejer kees Yecej vener es[lee Gmeer Hekeej eerleguemeeroemepeer keer
ee
keefJelee kees YeieJeeve eerjecepeer Yeer keYeer venerb es[les Gvekee Fmemes mJeee-mJeeoke-YeeJe mecyevOe
P
nw~ eerjeceeefjleceevemepeer kes mecyevOe ceW Ske ecelkeeefjke Sseflee (Ievee) Heefme nw~ ieesmJeeceer
si
ul
peer efpeve efoveeW eerkeeMeer cebs efJejepeles Les Deewj lelkeeueerve eerkeeMeer vejsMe Hej Gvekeer ke=Hee Yeer Leer
iT
Gmeer mecee Ske efJeefe$e Ievee Ieer~ eerkeeMeer vejsMe keer oefJe[ vejsMe mes Hejce efce$elee Leer Deewj
r
Sh
Fve oesveeW ceW Ske Ssmeer meefvOe nes ieF& Leer efke Jes DeHeves nesvesJeeues efJe<eceefuebie mevleefleeeW ceW JewJeeefnke
mecyevOe kejWies DeLee&led eefo oefJe[ vejsMe kes eneB HeLece Heg$e Deelee nw lees Gmekee eerkeeMeer vejsMe keer
11
20
HeLece nesvesJeeueer Heg$eer mes mecyevOe nesiee~ eefo Fmekes efJeHejerle eerkeeMeer vejsMe kees HeLece Heg$e GlHeVe
nesiee lees Jen oefJe[ vejsMe keer Heg$eer kee Heefle yevesiee, Hejvleg mebeesie mes oesveeW vejsMeeW kes eneB HeLece
ht
ig
yeej Hegef$eeeW kee ner pevce ngDee, efkevleg keeMeer vejsMe ves Demele kee DeJeuecye ueskej DeHeveer Heg$eer kees
yr
Heg$e kes He ceW ner Hemlegle efkeee~ Heuele: oesveeW keer meefvOe kes Devegmeej eerkeeMeer vejsMe kes Heg$e kes
op
meeLe oefJe[ jepeheg$eer kee efJeJeen efveefele nes ieee~

C
iegHleejeW mes JeemleefJekelee kee meceeeej efceueves Hej oefJe[ vejsMe ves Delevle eg neskej
eerkeeMeer vejsMe Hej DeeeceCe kejves kee efveee kej efueee, Devevlej eerkeeMeer vejsMe YeeYeerle
neskej ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer keer MejCe ceW DeeS leye ieesmJeeceer peer ves
(xxxiii)
cev$e cene ceefve efye<ee yeeue kes~ cesle keef"ve kegDebke Yeeue kes~~
ceeveme, 1.32.9.
Hebefe mes eerceevemepeer kes Heleske oesns kees mebHegefle kejkes eerjeceeefjleceevemepeer kee
veJeenHeejeeCe kejeee Deewj nes ieee ecelkeej, eerkeeMeer vejsMe keer Heg$eer Heg$eHe ceW HeefjefCele nes
d .
ve
ieF&~ efHej Gmekee oefJe[jepeheg$eer kes meeLe ceneslmeJeHetJe&ke efJeJeen mecHeVe ngDee, Fme Ssefleneefmeke
er
mele Ievee mes eerceeveme peer kes Heefle ueesieeW keer DeemLee peieer, DeeeJeefOe peie jner nw Deewj YeefJe<e
es
ceW Yeer peieleer jnsieer~
R
s
ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer kes peerJeve kee Heleske #eCe eermeerleejecepeer kes eerejCeejefJevoeW mes
ht
ig
peg[e jne Deewj Gvekee ceveesefceefuevo Gmeer HejceHesceHeeret<e cekejvo kees HeerHeerkej melele cee neslee
R
jne~ eerceevemepeer kes Deefleefje Gvekes cegKe mes keefJeleeJeueer, nvegceeveyeengke, Je=nodyejJewjeceeeCe,
ll
.A
ueIegyejJewjeceeeCe, peevekeerceue, HeeJe&leerceue, oesneJeueer, JewjeiemeboerHeveer, leguemeeroesneMeleke,
s
nvegceeveeeueermee, ieerleeJeueer jeceeeCe, ke=<CeieerleeJeueer leLee efJeveeHeef$ekee pewmes DevegHecese keeJejlve
ya
Yeer Hemlegle ngS~ Fme Hekeej 126 Je<e& Hee&vle Jewefoke meeefnleeseeve kee en ceveesnj ceeueer mecJeled
N
va
meesuen meew Demmeer eeJeCe Megkeue le=leeree MeefveJeej kees JeejeCemeer kes Demeer Iee Hej Deefvlece yeej
Se
yeesuee
th
jeceev iegCe yejefve kes Yeees enle Deye ceewve~

ee
leguemeer kes cegKe oerefpeS yesieefn leguemeer meesve~~

P
si
YeeJegke YeeeW ves peye yeeyee peer kes uecyes DeeOeeeflceke peerJeve kes DevegYeJemeejmeJe&mJe kes
ul
HeefjHes#e ceW DeHeves Feflekee&Jelee keer efpe%eemee keer leye eerefe$eketer yeeyee ieesmJeeceer
iT
eerleguemeeroemepeer yeesues
r
Sh
DeueHe lees DeJeefOe leeceW peerJe yeng meese Heese

11
keefjyes kees yengle nw kene kene keerefpeS~

20
ievLeve kees Devle veeefnb keeJe keer keuee Devevle

ht
jeie nw jmeeruees jme keneB keneB HeerefpeS~

ig
yr
Jessove kees Heej ve Hegjeveve kees Yeso yeng

op
JeeCeer nw Deveske efele keneB keneB oerefpeS~

C
ueeKeve ceW Ske yeele leguemeer yeleeS peele
pevce pees megOeeje eenes jeceveece ueerefpeS~

yeme ceewve nes ieee eerjecekeLee kee Deefvlece Godieelee~
(xxxiv)
mecJele meesjn mew Demeer Demeer iebie kes leerj~

eeJeCe Megkeuee leerpe Meefve leguemeer lepeew Mejerj~~
Jemlegle: nguemeern<e&Je&ve keefueHeeJeveeJeleej eerjecekeLee kes DevegHece SJeb Deefvlece Godieelee
meebmke=efleke eeefvle kes meHeue HegjesOee keefJekegueHejceieg DeefYeveJeJeeuceerefke ieesmJeeceer
d .
ve
eerleguemeeroemepeer kes peerJeveJe=e kee JeCe&ve cegPe pewmes peerJe kes efueS Glevee ner og<kej nw efpelevee
er
meeceeve efHeHeerefuekee kes efueS efvejJeefOe cenemeeiej kee Leen ueieevee~ ceQves ieesmJeeceer peer keer ner ke=Hee
es
mes DeHeves Devle:kejCe cebs Yeeefmele Gve HetpeejCeeW keer peerJevekeLee peeJeer ceW cee$e DeHeveer JeeCeer kees
R
ner mveeve kejeves kee Heeeme efkeee nw~
s
ht
ig
leguemeer Jewn leguemeer megjefYe: megjefYe: mecee~
R
leguemeeroememeo=Memleguemeeroeme SJe efn~~
ll
.A
eerjeIeJe: Mevleveesleg
s
Fefle cebieueceeMeemles
ya
N
va
jeIeJeerees peieodieg jeceevevoeeee& mJeeceer jeceYeoeeee&

Se
peerJeveHee&vle kegueeefOeHeefle, peieodieg jeceYeoeeee& efJekeueebie efJeMJeefJeeeuee,

efe$eket, G0He0~
th
P ee
si
ul
r iT
Sh
11
20
ht
ig
yr
op
C
(xxxv)
~~ eerceodjeIeJees efJepeeles~~
Oece&eeJeleea eerefe$eketleguemeerheer"eOeerej keefJekeguejlve peieodieg
jeceevevoeeee& mJeeceer eerjeceYeeeee&peer cenejepe eje efJeeefjle
d .
ve
eerjeceeefjleceevemepeer keer Deejleer~
er
es
Deejleer eercevceeveme keer, jeceefmee keerefle& megOee jme keer~
R
pees Mebkej efne ceW eieeveer~
s
ht
YegMegC[er ceve ceW nguemeeveer~
ig
uemeer cegefve ee%eJeukee yeeveer~
R
ll
eerleguemeeroeme, kenW mengueeme, megkeefJele efJeueeme~
.A
veoer jIegveeLe efJeceue pee keer~ Deejleer------
s
ya
efyejefle yej Yeefe %eeve oelee~
N
megKeo hej ueeske ueeske $eelee~
va
he{le ceve ceOegkej nj<eelee~

Se
mehle meesheeve, Yeefe hevLeeve, megJeso hegjeve~

th
Meee Fefleneme mecebpeme keer~ Deejefle-----

P ee
meesj"e oesne eewheeF&~

si
vo jevee Deefle ceve YeeF&~

ul
iT
efJejefe Jej legueefmeoeme ieeF&~

r
Sh
ieeeW vejveej, nesle YeJeheej, efces ogKe Yeej~

njs ceve keglee keke&Me keer~ Deejleer-----
11
20
ueefuele en jece keLee iebiee~

megvele YeJe Yeerefle nesle Yebiee~
ht
ig
yemeng efne nvegcele eerjbiee

yr
jece kees he, evLe kees Yethe, njw lece kethe~

op
efpeJeve Oej efieefjOej meye&me keer~ Deejefle----

C

(xxxvi)
eernvegceles vece:
.
eer nvegceeve eeueermee
d
ve
er
oesne
es
eerieg ejve mejespe jpe efvepe ceve cegkegj megOeeefj~
R
yejveTB jIegyej efyeceue peme pees oeeke heue eeefj~~
s
ht
yegef nerve leveg peeefvekew megefcejeQ heJeve kegceej~
ig
R
yeue yegefOe efyeee osng ceesefn njng keuesMe efyekeej~~
ll
eewheeF&
.A
pee nvegceeve %eeve iegj meeiej~ pee keheerMe eflenBg ueeske Gpeeiej~~
s
ya
jece otle Delegefuele yeue Oeecee~ Debpeefveheg$e heJevemegle veecee~~
N
ceneyeerj efyeece yepejbieer~ kegceefle efveJeej megceefle kes mebieer~~
va
kebeve yejve efyejepe megyes<ee~ keeveve kebg[ue kebgefele kesMee~~

Se
neLe yee Deewj OJepee efyejepew~ keeBOes ceBtpe pevesT epew~~

th
ee
Mej megJeve kesMejervebove~ lespe eleehe cene peie yebove~~

P
efJeeeJeeve iegveer Deefle eelegj~ jece keepe keefjyes kees Deelegj~~

si
eYeg eefj$e megefveyes kees jefmeee~ jece ueKeve-meerlee ceve yeefmeee~~

ul
iT
met#ce he Oeefj efmeeefnb efoKeeJee~ efyeke he Oeefj uebke pejeJee~~

r
Yeerce he Oeefj Demegj meBnejs~ jeceev kes keepe meBJeejs~~

Sh
ueee mebpeerJeefve ueKeve efpeeees~ eer jIegyeerj njef<e Gj ueees~~

11
jIegheefle keervner yengle ye[eF&~ legce cece efee Yejleefnb mece YeeF&~~
20
menme yeove legcnjes peme ieeJeQ~ Deme keefn eerheefle keb" ueieeJeQ~~
ht
mevekeeefoke yeeeefo cegefveMee~ veejo Meejo meefnle DenerMee~~

ig
yr
pece kegyesj efoieheeue peneB les~ keefye keesefyeo keefn mekew keneB les~~
op
legce Ghekeej megeerJeefnb keervne~ jece efceueee jepe heo oervne~~

C
legcnjes ceb$e efyeYeer<eve ceevee~ uebkesMJej YeS meye peie peevee~~
pegie mene peespeve hej Yeevet~ ueeruees leeefn ceOegj heue peevet~~
eYeg cegefkee cesefue cegKe ceeneR~ peueefOe ueeBefIe iees Deejpe veeneR~~
(xxxvii)
ogie&ce keepe peiele kes pesles~ megiece Devegen legcnjs lesles~~

jece ogDeejs legce jKeJeejs~ nesle ve Dee%ee efyeveg hewmeejs~~
meye megKe uenQ legcnejer Mejvee~ legce j#eke keent kees [j vee~~
Deeheve lespe mecnejes Deehew~ leerveeQ ueeske neBke les keeBhes~~
.d
ve
Yetle efheMeee efveke veefnb DeeJew~ ceneyeerj peye veece megveeJew~~
er
veemew jesie njw meye heerje~ pehele efvejbleve nvegcele yeerje~~
es
mebke les nvegceeve g[eJew~ ceve ece yeeve Oeeve pees ueeJew~~
R
meye hej jece jee efmejleepee~ efleve kes keepe mekeue legce meepee~~
s
ht
Deewj ceveesjLe pees keesG ueeJew~ leemeg Deefcele peerJeve heue heeJew~~
ig
eejeW egie hejleehe legcneje~ nw hejefme peiele Gefpeeeje~~
R
ll
meeOeg meble kes legce jKeJeejs~ Demegj efvekebove jece ogueejs~~
.A
De efmeef veJe efveefOe kes oelee~ Deme yej oervn peevekeer ceelee~~
s
ya
jece jmeeeve legcnjs heemee~ meoe jnG jIegheefle kes oemee~~
N
legcnjs Yepeve jece kees heeJew~ pevece pevece kes ogKe efyemejeJew~~
va
Deble keeue jIegyej hegj peeF&~ peneB pevce nefjYee keneF&~~

Se
Deewj osJelee efee ve OejF&~ nvegcele mesF meye& megKe kejF&~~

th
mebke kew efcew meye heerje~ pees megefcejw nvegcele yeueyeerje~~

ee
pee pee pee nvegceeve ieesmeeF&~ ke=hee kejng ieg osJe keer veeF&~~
P
si
en Mele yeej hee" kej peesF&~ tw yebefo cene megKe meesF&~~

ul
pees en he{w nvegceeve eeueermee~ nese efmeef meeKeer ieewjermee~~

iT
leguemeeroeme meoe nefj esje~ keerpew veeLe oe cenB [sje~~

r
Sh
oesne
11
heJeve levee mebke njve cebieue cetjefle he~

20
jece ueKeve meerlee meefnle oe yemeng megj Yethe~~

ht
ig
yr
efmeeeyej jeceev keer pee,

op
heJevemegle nvegceevepeer keer pee,

C
ieesmJeeceer leguemeeroeme keer pee
(xxxvii)
emebieevegeceefCekee
eLece meesheeve yeeuekeeC[
ece0 meb0 emebie oesne/eewheeF& he= mebKee
1. jeceeefjle mej kensefme yeKeeveer eejcYe mes 124 leke 1
.
2. hegefve veejo kej ceesn Deheeje 124/1-138 113
d
ve
3. yengefj kensefme jeJeve DeJeleeje 139/1-140 124
er
4. eYeg DeJeleej keLee hegefve ieeF& 141/1-152 125
es
R
5. leye efMeMeg eefjle kensefme ceve ueeF& 193/1-202 165
s
6. yeeueeefjle keefn efyeefyeOe efyeefOe ceve cenB hejce Gen 203/1-204 173
ht
ig
7. $e+ef<e Deeieceve kensefme hegefve 206/1-211 175
R
ll
8. eerjIegyeerjefJeJeen 212/1-361 182
s .A
ya
efleere meesheeve DeeesOeekeeC[
N
va
9. yengefj jece DeefYe<eske emebiee eejcYe mes 11/5 leke 305

Se
10. hegefve ve=he yeeve jepe jme Yebiee 11/6-46/5 315

th
11. hegjyeeefmeve kej efyejn efye<eeoe 46/6-69 342

ee
12. kensefme jece ueef#eceve mebyeeoe 70/1-75 362

P
13. efyeefheve ieceve 76/1-87 366

si
ul
14. kesJe Devegjeiee 88/1-102 375

iT
15. megjmeefj Gleefj efveJeemee eeeiee 103/1-108 386

r
Sh
16. yeeefuceerefke eYeg efceueve yeKeevee 109/1-132 390

11
17. efe$eket efpeefce yemes YeieJeevee 133/-142/3 410

20
18. meefeJeeieceve veiej 142/4-148 417

ht
ig
19. ve=he cejvee 149/1-156 422

yr
20. Yejleeieceve 157/1-159/3 428

op
21. esce yeng yejvee 149/4-161 430

C
22. keefj ve=he efeee 170/1-171/1 438

23. mebie hegjyeemeer~ Yejle ieS penB eYeg megKejemeer 171/2-252/7 438
24. hegefve jIegheefle yengefyeefOe mecegPeeS 252/8-316/1 507
25. uew heeogkee DeJeOehegj DeeS 316/2-322-5 558
(xxxviii)
26. Yejle jnefve 322/6-326 563

le=leere meesheeve DejCekeeC[
27. megjheefle megle kejveer eejcYe mes 2 leke 567
28. eYeg De Deef$e YeW hegefve yejveer 3/1-6 Ke 571
29. keefn efyejeOe yeOe 7/1-7/7 577
d .
ve
30. pesefn efyeefOe osn leefpe MejYebie 7/8-9/4 578
er
31. yejefve megleer#eve eerefle 9/4-11 579
es
32. hegefve eYeg Deiemle kej mebie 12/1-13/24 584
R
s
33. keefn ob[keyeve heeJeveleeF& 13/15-13/21 585
ht
ig
34. ieerOe ceefe$eer hegefve lesefn ieeF& 13Jee@ oesne cee$e 586
R
35. hegefve eYeg hebeJeer ke=leJeemee~ Yebpeer mekeue cegefveve keer $eemee~ 14/1-14/4 586
ll
.A
36. hegefve ueef#eceve GheosMe Devethee 14/5-17/2 587
s
37. metheveKee efpeefce keervn keghee
ya 17/13-17 591
N
38. Kej ot<eve yeOe yengefj yeKeevee 18/9-21/4 593
va
39. efpeefce meye cejce oMeeveve peevee 21/5-24/5 597

Se
40. oMekevOej ceejere yelekener~ pesefn efyeefOe YeF& mees meye lesefnb keneR~~ 24/6-26 601
th
41. hegefve ceeee meerlee kej njvee 27/1-32Ke 604

P ee
42. eer jIegyeerj efyejn keg yejvee 32/1-32/19 611

si
43. hegefve eYeg ieerOe efkeee efpeefce keervner 32-35/3 613

ul
iT
44. yeefOe keyebOe Meyeefjefnb ieefle oervner 35/4-38 615

r
Sh
45. yengefj efyejn yejvele jIegyeerje~ pesefn efyeefOe iees mejesJej leerje~~ 39/1-43/4 619
46. eYeg veejo mebyeeo keefn 43/5-48/623
11
20
elegLe& meesheeve efkeef<kevOeekeeC[

ht
47. ceeefle efceueve emebie eejcYe mes 4/1 leke 628

ig
yr
48. hegefve megeerJe efceleeF& 4/2-5/8 634

op
49. yeeefueeeve kej Yebie 6-11/10 637

C
50. keefheefnb efleueke keefj eYegke=le Mewue eyej<eve yeeme 11/11-13/7 643
51. yejvele Je<ee& Mejo De 13/8-17 644

52. jece jes<e 18/1-18 648
53. keefhe $eeme 19/1-21/8 649
(xxxix)
54. pesefn efyeefOe keefheheefle keerme he"eS 21-23/7 650

55. meerlee Keespe mekeue efoefMe OeeS 23/8-24/2 653
56. efyeyej eyesMe keervn pesefn YeeBefle 24/3-25 653
57. keefheve yenesefj efceuee mebheeefle 27/1-28/11 656
58. megefve meye keLee meceerj kegceeje 28/12-30 Ke 657
d.
hebece meesheeve megvojkeeC[
ve
er
59. veeIele YeeG heeesefOe Deheeje eejcYe mes 3/5 leke 660
es
60. uebkee keefhe eyesMe efpeefce keervne 3/6-8/2 665
R
s
61. hegefve meerleefnb Oeerjpe efpeefce oervne 12/4-17/7 674
ht
ig
62. yeve Gpeeefj 17/8-20/4 678
R
63. jeJeveefnb eyeesOeer 21/4-24/4 681
ll
.A
64. hegj oefn veeIesG yengefj heeesOeer 25/4-26/8 684
s
65. DeeS keefhe meye penB jIegjeF&
ya 28/6-29 686
N
66. yewosner keer kegMeue megveeF& 30/1-34/8 688
va
67. mesve mecesle peLee jIegyeerje~ Glejs peeF yeeefjefveefOe leerje~~ 34/9-35 692
Se
68. efceuee efyeYeer<eve pesefn efyeefOe DeeF& 38/1-49Ke 696

th
69. meeiej efveen keLee megveeF& 50/6-60 706

P ee
<e meesheeve egkeeC[

si
70. mesleg yeeBefOe keefhe mesve efpeefce Glejer meeiej heej eejcYe mes 16Ke leke 715
ul
iT
71. ieeG yemeer"er yeerjyej, pesefn efyeefOe yeeefuekegceej 17/1-38Ke 731

r
Sh
72. efveefMeej keerme uejeF& yejefveefme efyeefJeOe ekeej 39/1-62/4 752

11
73. kebgYekejve yeue heew<e mebnej 62/5-72/5 772

20
74. Ieveveeo kej yeue heew<e mebnej 72/6-78/2 780

ht
75. efveefMeej efvekej cejve efyeefOe veevee 78/3-89/9 786

ig
yr
76. jIegheefle jeJeve mecej yeKeevee 89-98 797

op
77. jeJeve yeOe ceboesoefj Meeskee 99/1-105 809

C
78. jepe efJeYeer<eve osJe DeMeeskee 106/1-106 818
79. meerlee jIegheefle efceueve yenesjer 107/1-101Ke 819

80. megjve keervn Demlegefle kej peesjer 110/1-115 823
81. hegefve heg<heke eef{ keefheve meceslee~ DeyeOe eues eYeg ke=hee efvekeslee~~ 117/3-121Ke 831
(xl)
mehlece meesheeve GejkeejC[

82. pesefn efyeefOe jece veiej efvepe DeeS~ yeeeme efyeMeefo eefjle meye ieeS~~ eejcYe mes 10/3 leke 836
83. kensefme yenesefj jece DeefYe<eskee 10/4-23 850
84. hegj yejvele ve=he veerefle Deveskee 24/1-52Ke 864
heefjefMe
.d
ve
1. eerYeg<egC[er ieerlee 7/53/1 mes 130 Ke leke 888
er

es
R
veJeenheejeeCe kes efJeeece mLeeve
s
ht
ig
efJeeece keeC[ oesne mebKee he= mebKee
R
eLece efJeeece yeeuekeeC[ 120ke 108
ll
.A
efleere efJeeece yeeuekeeC[ 244 209
s
le=leere efJeeece yeeuekeeC[ ya 361 304
N
elegLe& efJeeece DeeesOeekeeC[ 122 400
va
hebece efJeeece DeeesOeekeeC[ 251 505

Se
<e efJeeece DeeesOeekeeC[ 34 614

th
ee
mehlece efJeeece megvojkeeC[ 60 714

P
Dece efJeeece egkeeC[ 121 836

si
ul
veJece efJeeece GejkeeC[ 130 969

iT
ceemeheejeeCe kes efJeeece mLeeve

r
Sh
efJeeece keeC[ oesne mebKee he= mebKee

11
eLece efJeeece yeeuekeeC[ 35 40

20
efleere efJeeece yeeuekeeC[ 70 68

ht
le=leere efJeeece yeeuekeeC[ 105 96

ig
yr
elegLe& efJeeece yeeuekeeC[ 140 124

op
hebece efJeeece yeeuekeeC[ 184 156

C
<e efJeeece yeeuekeeC[ 225 192

mehlece efJeeece yeeuekeeC[ 265 226
Dece efJeeece yeeuekeeC[ 300 252
veJece efJeeece yeeuekeeC[ 329 281
(xli)
oMece efJeeece yeeueekeC[ 361 304

ieejnJeeB efJeeece DeeesOeekeeC[ 32 332
yeejnJeeB efJeeece DeeesOeekeeC[ 69 361
lesjnJeeB efJeeece DeeesOeekeeC[ 102 385
eewonJeeB efJeeece DeeesOeekeeC[ 133 410
d .
hevnJeeB efJeeece DeeesOeekeeC[ 170 438
ve
er
meesuenJeeB efJeeece DeeesOeekeeC[ 201 462
es
me$enJeeB efJeeece DeeesOeekeeC[ 232 490
R
De"ejnJeeB efJeeece DeeesOeekeeC[ 264 516
s
ht
GVeermeJeeB efJeeece DeeesOeekeeC[ 297 543
ig
R
yeermeJeeB efJeeece DeeesOeekeeC[ 326 566
ll
.A
FkekeermeJeeB efJeeece DejCekeeC[ 48 627
s
yeeFmeJeeB efJeeece efkeef<kevOeekeeC[ 30 658
ya
N
lesFmeJeeB efJeeece megvojkeeC[ 29 687
va
eewyeermeJeeB efJeeece megvojkeeC[ 60 714

Se
heeermeJeeB efJeeece egkeeC[ 38Ke 751

th
yyeermeJeeB efJeeece egkeeC[ 80Ke 788

ee
meeeFmeJeeB efJeeece egkeeC[ 121Ke 836

P
si
DeeFmeJeeB efJeeece GejkeeC[ 42 879

ul
iT
GvleermeJeeB efJeeece GejkeeC[ 92Ke 923

r
leermeJeeB efJeeece GejkeeC[ 130Ke 969

Sh
11
~~eerjeIeJe Mebleveesleg~~
20
ht
ig
yr
op
C
~~eer meerleejece~~
eer ieCesMeee vece:
eer meerleejeceew efJepeesles
eerceodieesmJeeefceleguemeeroemeke=le
d.
eer:
ve
YeeJeeLe&yeesefOeveer erkee
er
es
eLece meesHeeve
R
yeeuekeeC[
s
ht
ceueeejCe
ig
R
---
ll
.A
DeeesOeemeewYeeieb YeefJekeceLeYeeieb YeJeYe=leeced
mecebeledmeewvoe efJeieefuelekeoe keueefiejced
s
leceeueeYeb ueeYeb ya
efveefeleefcen cetle cevegYegJeeced
N
peveejeceb jeceb ceveefme keuees jeIeJeefMeMegced~~1~~
va
cevoeefkeveerHegCelesefJenejer meewefceef$emeerleeefe&leHeeoHee:~
Se
Yeiveefl$eket: efeleefe$eket: eerjeIeJees cebieueceeleveesleg~~2~~

th
eerjeceHeeoecyegpee_ejerkeb meceguuemevceevemeHegC[jerkeced ~
ee
eC[enemeeefo&lekeeuekeeueb Jevoecens JeevejJeejCesvced~~3~~

P
si
peeefle keefJekegcegoeves nguemeern<e&Je&vemleguemeer~

ul
megpeveekeesjkeocyees eledkeefJeleekeewcegoeR efHeyeefle~~4~~

r iT
meerleejeceiegCeeueJeeuekeefuele: eerjece veeceesefvce<eod

Sh
yeerpees YeefkelemegJeeefjJeefOe&leleveg: keeC[we&gle: meHleefYe:~

11
MeeKeeJesoJemetvvele: meoeglew: heCez: Keegiceienw:

20
eerceodjeceeefj$eceevemecee: keueeCekeuHegce:~~5~~
ht
efnvoerYee<eeb meceee=le ceevememe Heob eefle~

ig
FnevJeecegKesvewJe Yee<es YeeJeeLe&yeesefOeveerced~~6~~

yr
op
ceevemes megcenekeeJeHegJes leguemeerieJes~

C
erkes erkeeb jeceYeeeeees& YeeJeeLe&yeesefOeveerced~~ 7~~
Mueeske
JeCee&veeceLe&meeveeb jmeeveeb vomeeceefHe~
ceueeveeb e keee&jew Jevos JeeCeerefJeveeekeew~~1~~
2 jeceeefjleceeveme
Yee0- cenekeefJe ieesmJeeceer eerleguemeeroeme peer DeHeveer keeuepeeer jevee eerjeceeefjleceeveme cenekeeJe keer efveefJe&Ive
meceeefHle kes efueS egeflemeccele SJeb efMeeW eje Devegceesefole ievLe keer ceueeejCe HejcHeje kee Heeueve kejles ngS eer
ceeveme peer kes yeeuekeeC[ kes eLece Mueeske kee ceueeejCe kejles nQ ceQ (ieesmJeeceer leguemeeroeme) JeCees,
DeLe&mecetneW, jmeeW, voeW leLee vecemkeejelceke, Jemlegefveos&Meelceke, DeeMeerJee&oelceke cebieueeW kees kejvesJeeueer YeieJeleer
mejmJeleer leLee JeCees (yeeeCeeefo eejeW JeCees), DeLees DeLee&led meYeer ekeej kes eeespeveeW, jmeeW DeLee&led Deevevoebs leLee
peerJeve kes mecemle voeW, ieerleeW Deeefo cebieueeW DeLee&led meYeer ekeej kes ceebieefueke keeees kes mecHeeoke eerieCeHeefle leLee
d .
Fmeer ekeej keer eesieleeDeeW mes mecHevve JeeCeer (YeieJeleer eer meerlee peer), efJeveeeke DeLee&led efJeefMe veeeke (Oeerjesoee
ve
er
veeeke) YeieJeeved eerjece peer kees leLee JeeCeer kes efJeMes<e efveevlee eerjece veece kes oesveeW De#ej jsHe Deewj cekeej kees
es
Jevove kejlee ntB~
R
YeJeeveerMejew Jevos eeefJeMJeemeefHeCeew~
s
ht
eeYeeb efJevee ve HeMeefvle efmee: mJeevle:mLeceerMJejced~~2~~
ig
Yee0- ceQ (leguemeeroeme) ee Deewj efJeMJeeme He leLee Fve oesveeW kees yeesefOele kejvesJeeues eerHeeJe&leer peer SJeb YeieJeeved
R
eerefMeJe peer kees Jevove kejlee ntB, efpevekes efyevee efmepeve DeHeves Devle:kejCe ceW efJejepeceeve Hejceelcee eerjece peer kees
ll
.A
veneR osKeles DeLee&led eeefJeMJeemeHe eerHeeJe&leer peer SJeb eerefMeJe peer keer ke=Hee kes efyevee eYeg eerjece peer kee
s
mee#eelkeej veneR kej Heeles~
ya
Jevos yeesOeceeb efveleb iegb MejefHeCeced~
N
va
eceeefelees efn JeeesefHe ev: meJe&$e Jeveles~~3~~

Se
Yee0- ceQ %eeve kes Deeee Deewj %eeveHe DeefJeveeMeer efMeJemJeHe iegosJe keer efvele Jevovee kejlee nBt, efpevekes Deeefele
neskej s{e evcee (efleeree kee) Yeer meJe&$e Jeefvole Deewj mecceeefvele neslee nw DeLee&led pewmes eerefMeJe peer kes Deeee
th
ee
neskej Megkeue efleeree kee s{e evcee meJe&$e mecceeefvele neslee nw, Gmeer ekeej iegosJe keer ke=Hee eeHlekej meYeer iegCeeW
P
mes nerve kegefue efMe<e Yeer meJe&$e mecceeve Heelee nw~

si
meerleejeceiegCeieeceHegCeejCeefJeneefjCeew ~
ul
Jevos efJeMegefJe%eeveew keJeerMJejkeHeerMJejew~~4~~

r iT
Yee0- eermeerleejece peer kes iegCe-mecetnHe HeefJe$e Jeve ceW menpe He mes efJenej kejvesJeeues egeflemeccele HeefJe$e efJe%eeve
Sh
mes mecHevve keefJeeeW kes F&MJej cenef<e& Jeeuceerefke leLee keefHeeeW DeLee&led JeevejeW kes F&MJej eernvegceeved peer kees ceQ Jevove
11
kejlee ntB~
20
GJeefmLeeflemebnejkeeefjCeeR keuesMeneefjCeerced~
ht
meJe&esemkejeR meerleeb veleesnb jeceJeuueYeeced~~5~~

ig
yr
Yee0- yeee peer, efJe<Ceg peer SJeb efMeJe peer kees efveefcee yeveekej peieled keer GlHeefe, efmLeefle (Heeueve) leLee meb nej
op
kejeves Jeeueer, YeieJeeved eerjece peer eje MejCeeieleeW kes pevcekeuesMe njCe kejevesJeeueer, mJeeb meYeer kee eseesefJeOeeve
C
DeLee&led keueeCe kejvesJeeueer YeieJeeved eerjece keer efeelecee Oece&Helveer eermeerlee peer kees ceQ eCele nes jne nBt~
evceeeeJeMeJeefe& efJeMJeceefKeueb yeeeefoosJeemegje

emeJeeoce=<ewJe Yeeefle mekeueb jppeew eLeensYe&ce:~
elHeeo: HueJe Ske SJe efn YeJeecYeesOesefmleleer<ee&Jeleeb
Jevosnb leceMes<ekeejCeHejb jeceKeceerMeb nefjced~~6~~
yeeuekeeC[ 3
Yee0- mecHetCe& ejeej peieled leLee yeee peer Deeefo osJelee Deewj Demegj efpeve HejcesMJej keer ceeee kes JeMe cesW neskej
Jee&ve kejles nQ~ jmmeer ceW meHe& kes Yece keer YeeBefle en mele peiele Yeer efpevekeer meee mes ner ekeeefMele neslee ngDee eleerefle
ceW Deelee nw, mebmeejmeeiej mes Heej nesves kes Fgke meeOeke peveeW kes efueS efpevekee eerejCe Skecee$e penepe nw, GvneR
mecHetCe& keejCeeW mes Hejs leLee GlHeefe, Heeueve, euee kes efveefceekeejCe yeee, efJe<Ceg leLee Mej mes Yeer es,
DeefYeOeeJe=efe mes eerjece veece mes eefme, meJe&HeeHenejer, eernefj, Hejce eYeg YeieJeeved eerjece kees ceQ Jevove kejlee ntB~
veeveeHegjeCeefveieceeiecemecceleb eoeceeeCes efveieefoleb keJeefeoveleesefHe~
d .
ve
mJeevle:megKeee leguemeer jIegveeLeieeLee Yee<eeefveyevOeceeflece_pegueceeleveesefle ~~7~~
er
Yee0- efpeme jeceeeCe ceW YeieJeeved efMeJe kes eje veevee HegjeCeeW, JesoeW, GHeJesoesW leLee lev$eeW SJeb mce=efleeeW mes meccele Deewj
es
keneR Devele: DeLee&led keeJeeW, veekeeW SJeb Deveeve Dee<e&mebefnleeDeeW mes meccele eerjeceeefjle kene ieee nw, Gmeer ceOegj
R
efMeJe peer eje jefele ceevemejeceeeCe kees DeHeves mJe DeLee&led Deelcee, Deelceerepeve, mecemle ceeveJe peeefle leLee DeHeves
s
ht
peerJeveOeve YeieJeeved eerjece peer kes Devle:kejCe kes megKe kes efueS keefJe leguemeeroeme (cegPe mes DeefYevve) eerjIegveeLe peer
ig
keer ieeLee keer Yee<ee DeLee&led DeJeOeer Yee<ee ceW efveye kejkes DeeojHetJe&ke efJemle=le kejlee nw~
R
ll
mees0- pesefnb megefcejle efmeefOe nesF, ieveveeeke keefjJej yeove~
.A
kejG Devegien meesF, yegefjeefMe MegYeiegve meove~~1~~
s
ya
Yee0- efpevekees mcejCe kejves cee$e mes meYeer keeees keer efmeef nes peeleer nw, Jes ner yegef kes jeefMe, keueeCekeejer iegCeeW
N
kes Oeece, es neLeer kes cegKeJeeuess, efMeJe peer kes ieCeeW kes veeeke DeLee&led eerieCeHeefle ieCesMe peer Devegien DeLee&led ke=Hee
va
kejW, efpememes ceQ efveefJe&Ive eerjeceeefjleceeveme je meketB~

Se
mees0- cetke nesF yeeeeue, Hebieg e{F efieefjJej ienve~

th
peemeg ke=Hee mees oeeue, JeG mekeue keefueceue onve~~2~~

P ee
Yee0- efpevekeer ke=Hee mes cetke DeLee&led ietBiee Jeeeeue DeLee&led megvoj JeeCeer mes Deuebke=le nes peelee nw Deewj Hebieg TBbes
si
keef"ve HeJe&le Hej e{ peelee nw, Jes ner mecHetCe& keefueegie kes ceueeW DeLee&led oes<eeW kees Yemce kej osvesJeeues oeeueg YeieJeeved
ul
mete&veejeeCe cegPe hej efJele nes peeeW, efpememes ceQ Yeer efoJeJeeCeer mes mecHevve neskej eerjIegveeLe peer kes iegCe iee meketbB
iT
Deewj cesjer Hebiegyegef Yeer JesoHegjeCeHe keef"ve HeJe&leeW Hej mJeeb e{kej GveceW efHeer ngF& eerjecekeLee keer KeeveeW kee Helee
r
Sh
ueieekej eerjeceYeefkeleceefCe kees {tB{ mekes~

11
mees0- veerue mejesn Meece, leve Deve yeeefjpe veeve~

20
kejG mees cece Gj Oeece, meoe erjmeeiej Meeve~~3~~

ht
Yee0- pees veerues keceue kes meceeve MeeceJeCe& nQ, efpevekes ves$e veJeerve keceue kes meceeve ueeue nQ, pees efvejvlej
ig
#eerjmeeiej ceW Meeve kejles nQ, Jes ner JewkegC", MJesleerHe Deewj #eerjmeeiej ceW efJejepevesJeeues YeieJeeved efJe<Ceg cegPe
yr
op
leguemeeroeme kes oe kees Oeece DeLee&led eermeerleejece peer kee efveJeememLeeve cebefoj yevee oW, efpememes ceQ DeHeves oe kes
C
cebefoj ceW eYeg eermeerleejece peer kees efJejepeceeve keje meketB~
mees0- kegvo Fvog mece osn, Gcee jceve kevee Deeve~

peeefn oerve Hej vesn, kejG ke=Hee ceo&veceeve~~4~~
4 jeceeefjleceeveme
Yee0- efpevekee Mejerj kegvoHeg<He leLee evcee kes meceeve megievOeHetCe& Deewj ieewj nw, pees HeeJe&leer peer kes jceCe (Heefle)
leLee keCee kes ie=nmJeHe nQ, efpevnW oervepeveeW Hej mvesn nw, Jes keeceosJe kees ve kejvesJeeues De&veejervesMJej YeieJeeved
efMeJe ceevemejevee kes efueS ke=lemebkeuHe cegPe leguemeeroeme Hej ke=Hee kejW ~
mees0- yeboGBb iegHeo kebpe, ke=HeeefmevOeg vejhenefj~
ceneceesn lece Hegbpe, peemeg yeeve jefyekej efvekej~~5~~
.
Yee0- ceQ GvneR eeriegosJe kes eerejCekeceueeW keer Jevovee kejlee nBt, pees ke=Hee kes meeiej leLee ceveg<e kes He ceW
d
ve
Jele&ceeve mJeeb YeieJeeved jece Deewj mete& kes meceeve nQ leLee ceneceesnHe DebOekeej-Hegbpe kees ve kejves kes efueS efpevekes
er
Jeeve ner mete&efkejCeeW kes mecetn nQ~
es
yeboGB ieg Heo Heogce Hejeiee~ megefe megyeeme mejme Devegjeiee~~
R
Deefcee cetefjcee etjve ee~ Meceve mekeue YeJepe HeefjJee~~
s
ht
ig
Yee0- ceQ eeriegosJe kes eerejCekeceue keer OetueHe Hejeie kee Jevove kejlee ntB, pees megvoj efeHe megievOe leLee
R
DevegHece DevegjeieHe cekejbo mes HetCe& nw~ Jen Dece=le keer cetefuekee (mebpeerJeveer yeter) mes egkele Ssmee megvoj etCe& nw, pees
ll
.A
meYeer meebmeeefjke jesieeW kes HeefjJeej kee veeMeke nw ~
s
megke=efle MebYeg leve efyeceue efyeYetleer~ cebpegue cebieue ceeso emetleer~~
ya
peve ceve cebpeg cegkegj ceue njveer~ efkees efleueke iegveieve yeme kejveer~~
N
va
Yee0- eeriegosJe keer pees ejCeOetefue melkece&He eerMej kes Mejerj keer efvece&ue efJeYetefle nw, pees ceOegj cebieueeW Deewj
Se
emevveleeDeeW kees pevce osvesJeeueer nw, pees mesJekeeW kes megvoj ceveHe ohe&Ce kes efJe<eeHe ceue kees njvesJeeueer nw, pees
efleueke kejves cee$e mes meodiegCemecetneW kees meeOeke kes JeMe ceW kej osleer nw, Gmeer iegejCe-Oetefue kee ceQ Jevove kejlee
th
ee
ntB~
P
eeriegHeo veKe ceefveieve peesleer~ megefcejle efoye ef efne nesleer~~

si
oueve ceesn lece mees megekeemet~ ye[s Yeeie Gj DeeJeF peemet~~

ul
iT
Yee0- ceQ eeriegosJe kes eerejCe kes veKeHe ceefCeieCeeW keer peesefle kee mcejCe kejlee nBt, efpemekes mcejCecee$e mes oe
r
Sh
ceW efoJeo=ef GlHevve nes peeleer nw, efpemekee megvoj ekeeMe ceesnHe DebOekeej kees ve kej oslee nw Deewj DeMeg DeLee&led
eeCeeW kees ekeeefMele kej oslee nw~ efpemekes oe ceW iegosJe kes eerejCeeW keer veKeceefCepeesefle Dee peeleer nw Gmekes
11
Yeeie ye[s nes peeles nQ DeLee&led Jen meewYeeieMeeueer yeve peelee nw~
20
GIejefnb efyeceue efyeueeseve ner kes~ efceefnb oes<e ogKe YeJejpeveer kes~~
ht
ig
Yee0- Gme meeOeke kes oe kes (%eeve, JewjeieHe) efvece&ue ves$e Kegue peeles nQ Deewj mebmeej-jeef$e kes oes<e
yr
(DevOekeej) Deewj og:Ke efce peeles nQ~

op
metPeefnb jeceeefjle ceefveceeefveke~ iegHegle eie penB pees pesefn Keeefveke~~

C
oes0- peLee megDebpeve Debefpe ie, meeOeke efme megpeeve~

keewlegke osKeefnb Mewue yeve, Yetleue Yetefj efveOeeve~~1~~
Yee0- peneB Yeer efpeme Keeve ceW iegHle Deewj eke eerjeceeefj$eHe ceefCe Deewj ceeefCekee efJeeceeve nQ, Jes meye Gme
meeOeke kes %eeve Deewj JewjeieHe oe kes ves$eeW mes metPe peeles nQ DeLee&led mJeeb o=efieesej nes peeles nQ~ pewmes elegj
yeeuekeeC[ 5
meeOeke Deewj efmepeve ves$e ceW megDebpeve DeLee&led efmeebpeve ueieekej KesueKesue ceW ner HeJe&leeW, JeveeW leLee He=LJeerleue kes
veeres efHes ngS efveOeeve DeLee&led meesvee, eeBoer, ceefCeeeW leLee cegeDeeW kes Kepeeves kees osKe uesles nQ~
ieg Heo jpe ce=og cebpegue Debpeve~ veeve Deefcee ie oes<e efyeYebpeve~~
Yee0- Jener eeriegosJe keer keesceue ceeOege& leLee meewvoe& mes egkele eerejCeOetefue ves$e kes oes<eeW kees ve kejvesJeeueer
%eeveJewjeieHe DeeBbKeeW kee Dece=leebpeve nw ~
lesefnb keefj efyeceue efyeyeske efyeueeseve~ yejveGbB jeceeefjle YeJe ceeseve~~
d .
ve
Yee0- Gmeer eeriegejCeOetefue Dece=leebpeve kes eje efJeJeskeves$e kees efvece&ue yeveekej ceQ (leguemeeroeme) YeJeyevOeve mes
er
g[evesJeeues eerjeceeefj$e kee JeCe&ve kejlee nBt~
es
yeboGB eLece cenermegj ejvee~ ceesn peefvele mebMee meye njvee~~
R
Yee0- meJe&eLece, ceesn mes GlHevve meYeer mebMeeeW kees njCe kejvesJeeues He=LJeer kes osJelee meeeflJeke yeeeCeeW kes ejCeeW kee
s
ht
ceQ Jebove kejlee nBt ~
ig
R
megpeve meceepe mekeue iegve Keeveer~ kejGB eveece meesce megyeeveer~~
ll
Yee0- ceQ mecemle meodiegCeeW keer Keeefve megpeve DeLee&led mevlemeceepe kees esceHetJe&ke megvoj JeeCeer ceW eCeece kejlee ntB~
.A
meeOeg eefjle MegYe meefjme keHeemet~ efvejme efyeMeo iegvecee Heue peemet~~
s
ya
Yee0- meeOegDeeW kee MegYeeefj$e keHeeme kes meceeve nw, efpemekee Heue veerjme nesves Hej Yeer mJe SJeb iegCeeW mes egkele nw
N
DeLee&led pewmes keHeeme kee Heue veerjme nesves Hej Yeer MJesle neslee nw Deewj Gmekeer F& mes megvoj Jem$e yeve peeles nQ, Gmeer
va
ekeej mevleeW kee peerJeveeefj$e, efJe<eeDeemeefe mes otj jnkej Yeer mecemle mebmeej kee DeeoMe& yeve peelee nw ~
Se
pees meefn ogKe Hejef ogjeJee~ yeboveere pesefnb peie peme HeeJee~~
th
ee
Yee0- pees ke menkej Yeer otmejeW kes efeW DeLee&led oes<eebs kees {Bkelee nw, efpemeves peieled ceW Jevove kejveseesie eMe
P
Heeee DeLee&led pewmes keHeeme mJeeb Jem$e yevekej otmejeW kes DeoMe&veere DebieeW kees {Bkelee nw, Gmeer ekeej mevlepeve Yeer
si
Deveske eeleveeeW menkej otmejeW kes oes<eeW kees {Bke osles nQ ~

ul
cego cebieuecee meble meceepet~ pees peie pebiece leerjLejepet~~

r iT
Yee0- ceQ Gmeer mevlemeceepe kees Jevove kejlee nBt, pees mevlemeceepe emeVelee Deewj cebieuemJeHe nw leLee pees peieled kee
Sh
eueleeefHejlee leerLe&jepe eeeie nw ~

11
jeceYeieefle penB megjmeefj Oeeje~ mejmeF yeeefyeeej eeeje~~

20
efyeefOeefve<esOecee keefueceuenjveer~ kejcekeLee jefyevebefoefve yejveer~~

ht
nefjnj keLee efyejepeefle yesveer~ megvele mekeue cego cebieue yesveer~~

ig
ye efyeMJeeme Deeue efvepe Oejcee~ leerjLejepe meceepe megkejcee~~

yr
op
Yee0- efpeme mevlemeceepe ceW eerjece peer keer Yeefkele ner iebiee peer keer Oeeje nw, peneB yeeefJeeej DeLee&led Jesoevle kee
C
eeej ner iegHlemeefueuee mejmJeleer nQ~ (HeewjeefCeke leLe kes DeeOeej Hej mejmJeleer eereeeie kes mejmJeleer ketHe ceW jnleer
ngF& Yeer peue kees efHeees jnleer nQ, keYeerkeYeer efkemeer meeOeke kees Gvekes oMe&ve nes peeles nQ~) efJeefOe Deewj efve<esOe mes
egkele kener ieeer kece&keLee ner peneB keefueegie kes ceueeW kees njvesJeeueer ecegvee peer nQ~ (kejCeere kecees keer Dee%ee efJeefOe
kenueeleer nw leLee DekejCeere kecees kees ve kejves keer Dee%ee efve<esOe kenueeleer nw~) eernefj ceneefJe<Ceg eerjece peer, nj
(Mej peer) keer keLee ner peneB ef$eJesCeer kes meceeve efJejepeleer nw, pees megveves cee$e mes mecemle emevveleeDeeW leLee cebieueeW
6 jeceeefjleceeveme
kees os osleer nw~ peneB DeHeves Jewefoke DeLee&le meveeleve Oece& Hej o={ efJeMJeeme ner De#eeJe nw Deewj eskece& ner leerLe&jepe
eeeie kes meceepe DeLee&led Heefjkej nQ~
meyeefnb megueYe meye efove meye osMee~ mesJele meeoj Meceve keuesMee~~
DekeLe Deueewefkeke leerjLejeT~ osF mee Heue eie eYeeT~~
Yee0- en meeOeg meceepeHe pebiece eeeie meYeer kes efueS meYeer efoveeW Deewj meye osMeeW ceW meggueYe nw~ en Deeoj leLee
.
esceHetJe&ke mesJeve kejves mes meYeer keuesMeeW kees ve kej [euelee nw~ en mevle meceepeHe leerLe&jepe eeeie DekeLeveere
d
ve
Deewj Deueewefkeke nw~ en MeerIe ner Heue os oslee nw Deewj Fmekee eYeeJe eke DeLee&led ele#e nw~
er
oes0- megefve mecegPeefnb peve cegefoleceve, ceppeefnb Deefle Devegjeie~
es
uenefnb eeefj Heue Dele leveg, meeOeg meceepe eeeie~~2~~
R
s
Yee0- pees meppeve Fme meeOeg meceepeHe eeeie kees megvekej mecePeles nQ Deewj Deefleesce mes FmeceW DeeMeer<e&mveeve kejles nQ
ht
ig
Jes DeHeves Mejerj kes jnles ngS ner DeLe&, Oece&, keece leLee cees#e Fve eejeW HeueeW kees eeHle kej uesles nQ~ DeLeJee, pees
R
meppeve Fmes megvekej mecePeles nQ Jes ner emevve ceve mes esceHetJe&ke FmeceW ceppeve kejles nQ (mevle meceepeHe eeeie kee
ll
.A
eJeCe Deewj ceveve ner FmeceW ieesles ueieevee nw) Deewj GvnW Fmeer peerJeve ceW eejeW Heg<eeLees kee HeueHe esce ue#eCee
Yeefkele eeHle nes peeleer nw~
s
ya
ceppeve Heue HesefKee lelekeeuee~ keeke nesefnb efHeke yekeG cejeuee~~
N
va
Yee0- mevle meceepeHe eeeie ceW ceppeve kee Heue lelkeeue efoKeeeer He[ peelee nw FmeceW ceppeve kejves mes keewJee
Se
keeseue Deewj yeieguee nbme yeve peelee nw~

th
megefve Deeejpe kejw peefve keesF&~ melemebieefle ceefncee veefnb ieesF&~~

ee
Yee0- Fmes megvekej keesF& DeeMee& veneR kejs keeeWefke melmebieefle keer ceefncee efkemeer mes efHeer veneR nw ~
P
si
yeeueceerefke veejo Iepeesveer~ efvepe efvepe cegKeefve kener efvepe nesveer~~

ul
iT
Yee0- cenef<e& Jeeuceerefke, osJeef<e& veejo Deewj yeeef<e& Deielme peer ves DeHeveerDeHeveer GlHeefe DeHevesDeHeves cegKe mes
r
kener nw~
Sh
peueej Leueej veYeej veevee ~ pes pe[ esleve peerJe penevee~~

11
ceefle keerjefle ieefle Yetefle YeueeF&~ peye pesefnb peleve peneB pesefnb HeeF&~~
20
mees peeveye melemebie eYeeT~ ueeskengB yeso ve Deeve GHeeT~~

ht
Yee0- peueej DeLee&led peue ceW jnvesJeeues peerJe, Leueej DeLee&led He=LJeer Hej jnvesJeeues HeMeg, ceveg<e Deeefo Deewj veYeej
ig
yr
DeLee&led DeekeeMe ceW G[vesJeeues He#eer Deeefo Fme mebmeej ceW pees Yeer pe[esleve peerJe nQ, GveceW efpeme mecee efpemeves efpeme
op
mLeeve Hej yegef, keerefle&, ieefle, mecHeefe Deewj YeueeF& DeLee&led efMelee eeHle keer nw, Jen meye melmebie kee eYeeJe ner
C
meceefPees~ ueeske Deewj Jeso ceW Fmekes Deefleefjkele Deewj keesF& GHeee veneR nw~
efyeveg melemebie efyeyeske ve nesF&~ jeceke=Hee efyeveg megueYe ve meesF&~~

melemebieefle cego cebieuecetuee~ meesF Heue efmeefOe meye meeOeve Hetuee~~
Me" megOejefnb melemebieefle HeeF&~ Heejme Hejefme kegOeeleg megneF&~~
efyeefOe yeme megpeve kegmebieefle HejneR~ Heefveceefve mece efvepe iegve DevegmejneR~~
yeeuekeeC[ 7
Yee0- efyevee melmebie kes efJeJeske veneR neslee Deewj YeieJeeved eerjece keer ke=Hee kes efyevee Jen melmebie megueYe veneR nes Heelee~
mevle keer mebieefle emevvelee Deewj cebieue keer cetue nw, Gmekeer efmeef DeLee&led eeefHle Heue nw Deewj meYeer meeOeve Heg<He nQ~
Me" Yeer melmebieefle Heekej megOej peeles nQ, keeeWefke Heejme eeveer mheeMe& ceefCe kee mHeMe& kejkes kegOeeleg DeLee&led ueesne Yeer
megneJeveer Oeeleg DeLee&led meesvee yeve peelee nw~ mebeesieJeMe meppeve Yeer kegmebieefle ceW He[ peeles nQ, Gme mecee Jes DeHeves iegCeeW
kee Gmeer ekeej DevegmejCe kejles nQ, pewmes meHe& ceefCe kee DevegmejCe kejlee nw DeLee&led mevleeW Hej kegmebieefle kee eYeeJe
veneR He[lee nw~
d .
ve
efyeefOe nefj nj keefye keesefyeo yeeveer~ kenle meeOeg ceefncee mekegeeveer~~
er
mees cees meve keefn peele ve kewmes~ Meekeyeefveke ceefveieveiegve pewmes~~
es
Yee0- yeee peer, efJe<Ceg peer, efMeJe peer, keefJe, Jeso%epeve Deewj mejmJeleer peer DeLeJee Fve meyekeer JeeCeer mevlepeve keer
R
efpeme ceefncee kees kenves ceW mebkeese DevegYeJe kejleer nw, Jen cegPemes (leguemeeroeme mes) Gmeer ekeej veneR kener pee mekeleer
s
ht
nw, pewmes meypeer yesevesJeeues JeeHeejer kes eje ceefCeeeW kes iegCe veneR kens pee mekeles~
ig
R
oes0- yeboGB meble meceeve efele, efnle Deveefnle veneR keesG~
ll
Debpeefueiele MegYe megceve efpeefce, mece megiebOe kej oesG~~3(ke)~~
.A
Yee0- efbpeme ekeej De_peueer ceW jKee ngDee megieefvOele Heg<He DeHeves lees[vesJeeues leLee DeHeves jKevesJeeues Fve oesveeW neLeeW
s
ya
kees meceeve cee$ee ceW megieefvOele kejlee nw, Gmeer ekeej efpevekee keesF& Yeer efnlew<eer leLee Me$eg veneR nw Ssmes meceeveefeeJeeues
N
mevlepeve kee ceQ Jevove kejlee nBt~
va
oes0- meble mejueefele peiele efnle, peeefve mJeYeeJe mevesng~

Se
yeeueefyevee megefve keefj ke=Hee, jeceejve jefle osng~~3(Ke)~~

th
ee
Yee0- ns mevlepeve! DeeHe mejue efeeJeeues SJeb peieled kes efnlew<eer nQ, Dele: DeeHe cesje megvoj YeeJe Deewj mvesn peevekej
P
cegPe yeeueke keer efJeveleer megvekej Deewj ke=Hee kejkes cegPes eYeg eerjece peer kes eerejCeeW keer Yeefkele oerefpees~
si
yengefj yebefo Keueieve meefleYeeSB~ pes efyeveg keepe oeefnvesng yeeSB~

ul
iT
Yee0- Deye meleYeeJe mes ogieCeeW keer Jevovee keer peeleer nw, pees efyevee eeespeve kes ner oeefnves DeLee&led Devegketue ueesieeW
r
Sh
kes eefle Yeer yeeeW DeLee&led eefleketue jnles nQ ~

Hejefnle neefve ueeYe efpeve kesjs~ Gpejs nj<e efye<eeo yemesjs~~
11
20
Yee0- otmejeW kes efnle keer neefve ner efpevekes efueS ueeYe nw, otmejeW kees Gpe[ves ceW efpevekees n<e& neslee nw Deewj otmejeW kees
yemeves ceW efpevnW efJe<eeo nes peelee nw DeLee&led pees og:Keer nes peeles nQ~
ht
ig
nefjnjpeme jekesMe jeng mes~ Hej Dekeepe Ye menmeyeeng mes~~

yr
op
Yee0- pees efJe<Ceg peer SJeb efMeJe peer kes eMeHe HetCe&ceemeer kes ev kes efueS jeng kes meceeve nQ DeLee&led pewmes HetCe&ev
C
kee jeng iemeve kejlee nw, Gmeer ekeej KeueieCe YeieJeeved efJe<Ceg peer Deewj Mej peer kes megeMe kees Yeer iemeves kee eeeme
kejles nQ, pees otmejeW kes Dekeepe DeLee&led keee& kees ve kejves kes efueS menmeyeeng kes meceeve Jeerj yeve peeles nQ eeveer
npeejeW neLeesW mes otmejs kes keee& kees ve kejves ceW lelHej nesles nQ~
pes Hejoes<e ueKeefnb menmeeKeer~ Hejefnle Ie=le efpeve kes ceve ceeKeer~~
lespe ke=Meeveg jes<e ceefn<esMee~ DeIe DeJeiegve Oeve Oeefveke OevesMee~~
8 jeceeefjleceeveme
Yee0- pees otmejeW kes oes<eeW kees npeejeW DeeBKeeW mes osKeles nQ, efpevekes ceve otmejeW kes YeueeF&He Ieer kes efueS cekeKeer kes
meceeve nes peeles nQ DeLee&led pewmes cekeKeer Ieer ceW He[ kej mJeeb ve neskej Yeer Gmes otef<ele kejleer nw, Gmeer ekeej ogpeve
otmejs kes keueeCeeW kees mJeeb ve neskej Yeer ve kejves kee eeeme kejles nQ~ pees lespe ceW Deefive kes meceeve DeLee&led otmejs
kees peueeves kes efueS Deefive kes meceeve nesles nQ Deewj pees eesOe ceW ceefn<eemegj DeLeJee ecejepe kes meceeve nQ, pees HeeHe
Deewj DeJeiegCe He Oeve kes kegyesj kes meceeve Oeveer nesles nQ DeLee&led pewmes kegyesj mecHetCe& Oeve kes OeveeOe#e nQ, Gmeer ekeej
KeueieCe HeeHe Deewj DeJeiegCeHe Oeve kes mebj#eke Deewj DeOe#e nesles nQ~
d .
ve
Goe kesleg mece efnle meyener kes~ kegbYekejve mece meesJele veerkes~~
er
Yee0- ogpeve kee DeYegoe kesleg DeLee&led Hegue leeje Deewj veewJeW ien kesleg kes meceeve meYeer kes efueS DeMegYe neslee nw~
es
Dele: es kegcYekeCe& kes meceeve meesles ngS ner Des ueieles nQ DeLee&led og meefee neskej mebmeej ceW Hegue leejs keer
R
Yetefcekee efveYeeles nQ, Dele: Fvekeer efveef<eelee ner Yeueer nww~
s
ht
Hej Dekeepe ueefie leveg HeefjnjneR~ efpeefce efnce GHeue ke=<eer oefue iejneR~~
ig
R
Yee0- pees ogpeve otmejeW keer neefve kes efueS Gmeer ekeej DeHevee Mejerj Yeer es[ osles nQ, pewmes yeHe& Deewj Deesues megvoj
ll
.A
Hemeue kees ve kejkes mJeeb Yeer ieuekej ve nes peeles nQ ~
s
yeboGB Keue peme Mes<e mejes<ee~ menmeyeove yejveF Hej oes<ee~~
ya
Yee0- ceQ ogpeveeW kee Mes<eveejeeCe kes meceeve Jevove kejlee ntB, pees otmejs kes oes<eeW kee Ske npeej cegKeeW mes
N
va
eesOeHetJe&ke JeCe&ve kejles nQ DeLee&led pewmes Mes<e, YeieJeeved kes iegCeieCeeW kees Ske npeej cegKeeW mes kenles nQ, Gmeer ekeej
Se
Keue otmejesW kes oes<eeW kees menmecegKe mes kenles nQ ~

Hegefve eveJeGB He=Legjepe meceevee~ Hej DeIe megveF menme oMe keevee~~
th
ee
Yee0- efHej ceQ Keue kees Gve cenejepe He=Leg kes meceeve eCeece kejlee ntB, efpevneWves YeieJeledkeLee eJeCe kejves kes efueS
P
ome npeej keeve ceeBies Les, keeeWefke Keue Yeer otmejeW kes HeeHeeW kees ome npeej keeveeW mes megveles nQ~
si
ul
yengefj Mee mece efyeveJeGB lesner~ meblele megjeveerke efnle pesner~~

iT
yeeve yepe pesefn meoe efHeeeje~ menme veeve Hej oes<e efveneje~~
r
Sh
Yee0- ceQ ogeW kees Fv kes meceeve mecePekej Gvemes efJeveleer kejlee ntB, efpemes efvejvlej megjeveerke efnle nw DeLee&led megje
11
eeveer ceefoje veerke DeLee&led Yeueer ekeej mes efee nw~ FOej Fv kees megjeveerke osJeleeDeeW keer Deveerke DeLee&led mesvee efnle
20
DeLee&led meowJe efee nw~ (eneB Mues<e Deuebkeej kee eeesie nw)~ efpemes JeeveJepe DeLee&led Jepe kes meceeve ke"esj Jeeve
efvejvlej efee neslee nw Deewj pees Fv kes meceeve otmejeW kes oes<eeW kees Ske npeej ves$eeW mes efvenejlee nw ~
ht
ig
oes0- Goemeerve Deefj ceerle efnle, megvele pejefnb Keue jerefle~

yr
peeefve Heeefvepegie peesefj peve, efyeveleer kejF meeerefle~~4~~

op
Yee0- Keue DeLee&led og eJe=efe kes Jeefkele, Goemeerve DeLee&led lemLe, Me$eg Deewj efce$e efkemeer kee Yeer efnle megvekej
C
peueYegve G"les nQ DeLee&led Jes efkemeer keer Yeer YeueeF& mes mebleg veneR nesles~ KeueeW keer Ssmeer jerefle peevekej en peve
DeLee&led leguemeeroeme oe ceW eerjece kes eefle esce jKeles ngS Yeer ogeW mes oesveeW neLe pees[kej efJeveleer kejlee nw, efpememes
Jes cegPe leguemeeroeme kes YeieJeledYepeve ceW yeeOee veneR [eueW~
ceQ DeHeveer efoefMe keervn efvenesje~ efleve efvepe Deesj ve ueeGye Yeesje~~
Heeeme Heefueeefnb Deefle Devegjeiee~ nesefnb efvejeefce<e keyengB efke keeiee~~
yeeuekeeC[ 9
Yee0- ceQves DeHeveer Deesj mes efvenesje kej efoee (yeejn HebefkeleeeW ceW KeueeW kee Jevove kej efueee), Hejvleg Jes DeLee&led
KeueieCe DeHeveer Deesj mes Yeesj veneR ueeeWies DeLee&led DemeeJeOeeveer veneR yejleWies DeHeves mJeYeeJeJeMe cesje Deefnle kejves kee
eeeme kejWies ner~ Yeues ner Keerj efHeueekej Deefleesce mes keewJes kee Heeueve efkeee peees lees Yeer keee keewJes keYeer Yeer
efvejeefce<e nes mekeles nQ, DeLee&led ceebme Keevee es[ mekeles nQ? DeLee&led veneR, keeeWefke ceebmeenej keewJes keer eJe=efe nw~ Fmeer
ekeej otmejeWW kee Deefnle kejvee ogeW keer eke=efle nw~
yeboGB meble Demebleve ejvee~ ogKeeo GYee yeere keg yejvee~~
d .
ve
efyegjle Ske eeve nefj uesneR~ efceuele Ske ogKe oeve osneR~~
er
Yee0- ceQ mevleeW Deewj DemevleeW oesveeW kes ejCeeW kee Jevove kejlee ntB~ es oesveeW ner og:Ke osvesJeeues nesles nQ, Hejvleg oesveeW
es
kes og:Ke osves ceW keg Devlej kee JeCe&ve efkeee ieee nw~ Ske (mevle) efyeg[les mecee DeLee&led efJeeesiekeeue ceW eeCe nj
R
uesles nQ, leLee Ske (ogpeve) efceueles mecee ner oeCe og:Ke osles nQ, DeLee&led mevleeW kee efJeeesie ogKeo neslee nw Deewj
s
ht
DemevleeW (ogpeveeW) kee mebeesie~
ig
R
GHepeefnb Ske mebie peie ceeneR~ peuepe peeWke efpeefce iegve efyeueieeneR~~
ll
megOee megje mece meeOeg DemeeOet~ peveke Ske peie peueefOe DeieeOet~~
.A
Yee0- oesveeW mevle Deewj Demevle keceue Deewj peeWke kes meceeve Ske ner meeLe mebmeej ceW GlHevve nesles nQ, Hejvleg Fvekes
s
ya
iegCe FvnW Deueie kej osles nQ~ DeLeJee, es DeHeves iegCeebW mes Deueie nes peeles nQ DeLee&led mevle keceue kes Devegmeej oMe&ve
N
Deewj mHeMe& mes megKe osles nQ Deewj Demevle peeWke keer YeeBefle mHeMe&cee$e mes ueesieeW kee Ketve Heer uesles nQ~ meeOeg Deewj DemeeOeg,
va
megOee DeLee&led Dece=le leLee megje DeLee&led ceefoje kes meceeve nesles nQ~ Fve oesveeW kee mebmeejHe DeieeOe meeiej ner Ske efHelee
Se
nw DeLee&led pewmes Ske ner #eerjmeeiej mes pevce ueskej Yeer Dece=le Deewj ceefoje ceW efJe<ecelee efoKeleer nw, Gmeer ekeej Ske ner
th
mebmeej mes GlHevve neskej Yeer mevle Deewj Demevle DeHeves iegCeeW mes mHeleee efYevve efoKe peeles nQ~
ee
Yeue DeveYeue efvepe efvepe kejletleer~ uenle megpeme DeHeueeske efyeYetleer~~

P
si
Yee0- Yeues Deewj yegjs Jeefkele DeHevesDeHeves kece& kes Devegmeej mebmeej ceW megeMe Deewj DeHeeMe keer mebHeefe eeHle kej
ul
uesles nQ DeLee&led Yeues eeCeer kees Gmekes kece& kes Devegmeej megeMe efceue peelee nw Deewj yegjs Jeefkele kees Gmekes kece& kes
iT
HeuemJeHe DeHeeMe eeHle nes peelee nw~

r
Sh
megOee megOeekej megjmeefj meeOet~ iejue Deveue keefueceue meefj yeeOet~~

11
iegve DeJeiegve peevele meye keesF&~ pees pesefn YeeJe veerke lesefn meesF&~~
20
Yee0- Dece=le, evcee, iebiee peer leLee mevle Fvekes efJekeuHe ceW efJe<e, Deefive, keefueegie kes HeeHeeW keer veoer kece&veeMee
ht
Deewj JeeOe DeLee&led yensefueee Fve oesveeW Jeiees kes iegCeeW Deewj DeJeiegCeeW kees meYeer ueesie peeveles nQ, Hej efpemes pees Yeelee nw
ig
yr
Gmekes efueS Jener Dee nw, pewmes keg ueesie Dece=le Deeefo kes He#eOej yeve peeles nQ Deewj keg ueesie efJe<e Deeefo kes
op
eMebmeke nesles nQ~

C
oes0- Yeuees YeueeF& Hew uenF, uenF efveeeF& veere~
megOee mejeefne Decejlee, iejue mejeefne ceere~~5~~

Yee0- efHej Yeer Yeuee eeCeer YeueeF& ner eeHle kejlee nw leLee efvecve esCeer kee Jeefkele veerelee kees ner eeHle kejlee nw~
Dece=le keer Decejlee kes keejCe eMebmee keer peeleer nw Deewj efJe<e keer ce=leg kes He#e mes eMebmee nesleer nw DeLee&led meYeer kes ve
lees meYeer eMebmeke nesles nQ Deewj ve ner efvevoke~
10 jeceeefjleceeveme
Keue DeIe Deiegve meeOeg iegve ieene~ GYee DeHeej GoefOe DeJeieene~~
lesefn les keg iegve oes<e yeKeeves~ mebien leeie ve efyeveg Heefneeves~~
Yee0- ogeW kes HeeHeeW Deewj DeJeiegCeeW keer leLee mevleeW kes efoJe iegCeeW keer ieeLeeDeeW kes oesveebs ekeej oes DeHeej Deewj
DeieeOe cenemeeiej nQ DeLee&led ogeW kes HeeHeeW Deewj oes<eeW keer keesF& meercee veneR nw Deewj mevleeW kes iegCeeW keer Yeer keesF& Leen
veneR nw~ Fvekes iegCe Deewj oes<e FmeefueS kens iees efpememes meeOeejCe ueesie Yeer Fvekee Devlej mecePe mekeW keeebsefke efyevee
Heefjee kes mJeerkeej ee leeie mebYeJe veneR nes Heelee ~
d .
ve
YeuesG Heese meye efyeefOe GHepeeS~ ieefve iegve oes<e yeso efyeueieeS~~
er
kenefnb yeso Fefleneme Hegjevee~ efyeefOe eHebe iegve DeJeiegve meevee~~
es
R
Yee0- eeefHe Yeues Deewj yegjs Fve oesveeW JeieeX kes eeefCeeeW kees GvneR kes kecees kes Devegmeej yeee peer ves GlHevve efkeee nw,
s
efHej Yeer JesoeW ves iegCeeW Deewj oes<eeW keer ieCevee kejkes FvnW He=LekedHe=Leked kej efoee nw, efpememes Yeuesyegjs keer Heneeve
ht
nes mekes~ eejeW Jeso, oesveeW Fefleneme (jeceeeCe Deewj ceneYeejle) leLee HegjeCe (18 HegjeCe Deewj 18 GHeHegjeCe) en
ig
R
meYeer kenles nQ efke, yeee peer kee jee ngDee eHebe iegCeeW Deewj DeJeiegCeeW mes mevee ngDee nw DeLee&led pewmes oeue ceW eeJeue
ll
efceuee efoee peelee nw, Gmeer ekeej yeee peer ves iegCeeW Deewj oes<eeW kees Ske ceW efceuee kej me=ef keer jevee keer nw~
s .A
ogKe megKe HeeHe Hegve efove jeleer~ meeOeg DemeeOeg megpeeefle kegpeeleer~~
ya
N
oeveJe osJe TBe De veeret~ Deefcee mepeerJeve ceengj ceeret~~
va
ceeee yee peerJe peieoerMee~ ueef Deueef jbke DeJeveerMee~~

Se
keeMeer ceie megjmeefj eceveeMee~ ce ceeueJe ceefnosJe ieJeeMee~~

th
mJeie& vejke Devegjeie efyejeiee~ efveiece Deiece iegve oes<e efyeYeeiee~~

ee
Yee0- pewmes og:KemegKe, HeeHeHegCe, meeOegDemeeOeg, megvoj peeefleyegjer peeefle, owleosJelee, TBeeveeree, Dece=le
P
si
efJe<e, megvoj peerJevece=leg, ceeeeyee, peerJepeieoerMJej DeLee&led Hejceelcee, ue#ceeroefjlee, oefjjepee, keeMeer
ul
ceieOe, iebiee peerkece&veeMee, ceYetefceceeueJe eosMe, yeeeCekemeeF&, mJeie&vejke, nerveJeie& kee jeie, Deewj Jewjeie Fme
iT
ekeej iegCeeW Deewj oes<eeW kee HetCe& He mes efJeYeeie kejvee efveieceeW DeLee&led JesoeWs kes efueS Yeer HetCe&le: Deiece DeLee&led keef"ve
r
Sh
ner nww, en lees ueesieeW kees mecePeves kes efueS JesoeW ves keefleHee iegCeeW Deewj oes<eeW keer eee& keer nw~
11
oes0- pe[ esleve iegve oes<ecee, efyeMJe keervn kejleej~~

20
meble nbme iegve ienefnb Hee, Heefjnefj yeeefj efyekeej~~6~~

ht
Yee0- yeee peer ves pe[ esleveelceke Fme mebmeej kees iegCeeW Deewj oes<eeW mes efceueekej yeveeee nw, FmeceW mes mevleHe nbme
ig
yr
oes<eHe peue kees es[kej iegCeHe otOe kees ienCe kej uesles nQ, pewmes efceues ngS otOe Deewj peue ceW mes nbme oesveeW kees
op
Deueie kej otOe ueskej peue es[ oslee nw Gmeer ekeej iegCeoes<eelceke Fme mebmeej ceW mevlepeve oesveeW keer Heneeve kej
C
oes<e es[kej iegCe ienCe kej uesles nQ~
Deme efyeyeske peye osF efyeOeelee~ leye leefpe oes<e iegveefnb ceve jelee~~
Yee0- eeefHe efJeOeelee DeLee&led Hejceelcee peye efkemeer kees Fme ekeej kee efJeJeske osles nQ leye oes<eeW kees es[kej ceve
iegCeeW ceW jce peelee nw, Hejvleg Ssmee efJejues ueesieeW kes meeLe neslee nw~
yeeuekeeC[ 11
keeue mJeYeeJe kejce yeefjeeF~ YeuesG eke=efle yeMe etke YeueeF~~

mees megOeeefj nefjpeve efpeefce uesneR~ oefue ogKe oes<e efyeceue peme osneR~~
KeueG kejefnb Yeue HeeF megmebiet~ efceF ve ceefueve mJeYeeJe DeYebiet~~
Yee0- keYeerkeYeer Yeuee Jeefkele Yeer ceeee kes JeMe neskej keeue, mJeYeeJe Deewj keceeX keer eyeuelee kes keejCe YeueeF&
mes etke peelee nw, DeLee&led keoeefeled Yeuee Jeefkele Yeer yegje yeve peelee nw, Gmes YeieJeeved kes Yekelepeve efpeme ekeej mes
.
megOeej uesles nQ Gmekes og:Ke Deewj oes<eeW kees ve kejkes efvece&ue eMe os osles nQ, Gmeer ekeej keYeerkeYeer Yeues ueesieeW kees
d
ve
eeHle kejkes Keue Yeer Yeues ueesieeW kes meeLe YeueeF& kej uesles nQ, Hejvleg Gvekee keYeer ve ve nesves Jeeuee ceefueve mJeYeeJe
er
veneR ve neslee DeLee&led Yeues ueesie ner Deer mebieefle mes megOejles nQ, og veneR~
es
ueefKe megyes<e peie yebeke pesT~ yes<e eleeHe Hetefpeeefnb lesT~~
R
s
GIejefnb Devle ve nesF efveyeent~ keeuevesefce efpeefce jeJeve jent~~
ht
ig
Yee0- mebmeej ceW pees Jebeke DeLee&led "ie ueesie Yeer nQ, Jes Yeer megvoj Jes<e osKekej DeLee&led JesMe kes eleeHe mes ueesieeW eje
R
Hetpes peeles nQ, Hejvleg Devlele: Jes GIej peeles nQ DeLee&led Gvekeer Heesue Kegue peeleer nw~ Jes Devle ceW DeHeveer JeemleefJekelee ceW
ll
.A
Dee peeles nQ, efHej Gvekee efveJee&n veneR neslee pewmes megvoj JesMe yeveeves Hej Yeer keeuevesefce, jeJeCe Deewj jeng kes meeLe ngDee
s
Lee~
ya
N
efkeSngB kegyes<e meeOeg meveceevet~ efpeefce peie peeceJeble nvegceevet~~
va
Yee0- kegJesMe OeejCe kejves Hej Yeer peieled ceW meeOegDeeW kee mecceeve neslee nw pewmes Yeeuet Deewj Jeevej kee JesMe yevee uesves
Se
Hej Yeer peecyeJeeved peer Deewj eernvegceeved peer kee mecceeve ngDee~ leelHee& en nw efke mevle Deewj Demevle JesMe mes veneR
th
GodosMe mes mecceeefvele ee DeHeceeefvele nesles nQ~

ee
neefve kegmebie megmebieefle ueent~ ueeskengB yeso efyeefole meye keent~~

P
si
ieieve e{F jpe HeJeve emebiee~ keereefnb efceueF veere peuemebiee~~

ul
meeOeg DemeeOeg meove Megke meejer~ megefcejefnb jece osefnb ieefve ieejer~~
iT
Oetce kegmebieefle keeefjKe nesF&~ efueefKee Hegjeve cebpeg ceefme meesF&~~

r
Sh
meesF peue Deveue Deefveue mebIeelee~ nesF peueo peie peerJeve oelee~~
11
Yee0- ueeske Deewj JesoeW ceW en leLe eefme nw Deewj meYeer kees %eele Yeer nw efke, yegjer mebieefle mes neefve Deewj Deer
20
mebieefle mes ueeYe neslee nw, pewmes meeceeve Oetefue HeJeve keer Deer mebieefle Heekej DeekeeMe Hej e{ peeleer nw Deewj Jener
ht
Oetefue veere DeLee&led efvecveieeceer peue keer mebieefle Heekej keere[ ceW efceue peeleer nw~ He#eer keesef kes leeslee Deewj cewvee meeOeg
ig
keer mebieefle Heekej Gvekes Iej ceW jece kee mcejCe kejles ngS jecejece jles nQ Deewj Jener Demevle kes Iej peekej Gvekeer
yr
op
mebieefle kes eYeeJe mes ueesieeW kees efieveefieve kej ieeefueeeB osles nQ~ OetDeeB oerJeej keer kegmebieefle Heekej keeefueKe yeve peelee
C
nw Deewj Jener megvoj meener yevekej HegjeCe efueKeves kes GHeeesie ceW Deelee nw~
oess0- ien Yes<epe peue HeJeve He, HeeF kegpeesie megpeesie~

nesefnb kegyemleg megyemleg peie, ueKeefnb megueve ueesie~~7(ke)~~
mece ekeeMe lece HeeKe ogngB, veece Yeso efyeefOe keervn~
MeefMe Hees<eke Mees<eke mecegefPe, peie peme DeHepeme oervn~~7(Ke)~~
pe[ esleve peie peerJe pele, mekeue jececee peeefve~
yeboGB meye kes Heokeceue, meoe peesefj pegieHeeefve~~7(ie)~~
osJe ovegpe vej veeie Keie, esle efHelej iebOeye&&~
yeboGB efkevvej jpeefveej, ke=Hee kejng Deye meye&~~7(Ie)~~
Yee0- ien, Dees<eefOe, peue, Jeeeg Deewj Jem$e kegeesie Heekej kegJemleg DeLee&led yegjer Jemleg yeve peeles nQ Deewj megeesie Heekej
.
DeLee&led megvoj GHekejCeeW kee meeLe Heekej Deer Jemleg yeve peeles nQ, Fvekees lees mebmeej ceW met#ceo=efJeeues ueesie ner osKe
d
ve
Heeles nQ~ eeefHe cenerves kes oesveeW Megkeue Deewj ke=<Ce he#eeW ceW ekeeMe Deewj DebOekeej meceeve nesles nQ~ efHej Yeer yeee peer ves
er
veece kee Yeso efkeee nw DeLee&led Ske kees Megkeue He#e Deewj otmejs kees ke=<Ce He#e kene nw~ Ske kees evcee kee Hees<eke
es
Deewj Ske kees Gmekee Mees<eke mecePekej mebmeej ves Yeer Ske kees eMe Deewj Ske kees DeHeeMe efoee~ mebmeej ceW efpeleves Yeer
R
pe[ Deewj esleve peerJe nQ, meYeer kees eerjececee DeLee&led eerjece mes Deeee ngDee leLee GvneR mes GlHevve peevekej, meYeer kes
s
ht
ejCekeceue keer ceQ meowJe Jevovee kejlee ntB~ (jececee Meyo Deewj Deeies DeevesJeeues meerejececee Meyo ceW ceed elee
ig
leled Deeiele: hee0met0 4-3-74 met$e mes ngDee nw~) osJelee, owle, ceveg<e, meHe&, He#eer, esle, efHele=ieCe, iebOeJe&,
R
ll
efkevvej, je#eme Fve meYeer Jeiees kes eeefCeeeW kees eerjece mes GlHevve peevekej ner (Gvekee) ceQ Jevove kejlee ntB~ Deye
.A
DeeHe meYeer efeodJeie& kes ueesie cegPe Hej ke=Hee keerefpees ~
s
ya
Deekej eeefj ueeKe eewjemeer~ peeefle peerJe peue Leue veYe yeemeer~~
N
meerejececee meye peie peeveer~ kejGB eveece peesefj pegieHeeveer~~
va
Yee0- ceQ DeC[pe, mJesope, Gefppe leLee pejeegpe Fve eej KeeveeW leLee yeerme ueeKe mLeeJej, veew ueeKe peue pevleg,
Se
ieejn ueeKe keer[s-cekees[s, ome ueeKe He#eer, leerme ueeKe HeMeg SJebb eej ueeKe JeevejeW kes eesefveeeW ceW Jele&ceeve peue
th
Leue Deewj DeekeeMe ceW efvekeeme kejvesJeeues peerJeeW mes egkele mecHetCe& efeled peieled kees veejervej keer o=ef mes meerejececee
ee
DeLee&led eermeerleejece peer mes pevcee ngDee peevekej oesveeW neLe pees[kej eCeece kejlee n@tB~
P
peeefve ke=Hee keefj efkebkej ceesnt~ meye efceefue kejng eef[ ue esnt~~
si
ul
Yee0- DeeHe ueesie cegPes mesJeke peevekej Deewj cegPe Hej ke=Hee kejkes meYeer eej Keeve eewjemeer ueeKe eesefveeeW kes efeled
iT
peerJeJeie& uees[kej cegPe Hej oee keerefpees~

r
Sh
efvepe yegefOe yeue Yejesme ceesefn veeneR~ leeles efyevee kejGBB meye HeeneR~~
11
Yee0- cegPekees DeHeves yegef kes yeue Hej efJeMJeeme veneR nw FmeefueS ceQ meye mes efJevee kejlee ntB~
20
kejve enG@b jIegHeefle iegve ieene~ ueIeg ceefle ceesefj eefjle DeJeieene~~
ht
metPe ve SkeG Debie GHeeT~ ceve ceefle jbke ceveesjLe jeT~~

ig
yr
Yee0- ceQ jIegkegue kes mJeeceer eerjece kes iegCeeW keer ieeLee keer jevee kejvee eenlee ntB~ cesjer eser meer yegef Fme meeiej
op
pewmes eefj$e ceW DeJeieenve kejvee eenleer nw~ DeLeJee cesjer yegef eser nw Deewj eefj$e DeieeOe nw~ cegPes GHeee kee Ske
C
Yeer Debie DeLee&led ekeej veneR metPe jne nw, met#celee mes Yeer veneR mecePe ceW Dee jne nw, keeeWefke ceve yegef kee lees oefj nw
Deewj Gmekee ceveesjLe jepee nw~ DeLeJee cesje ceve Deewj yegef oesveeW ner oefj Deewj ceveesjLe jepee nw~ Jen FvnW Dee%ee oslee
jnlee nw, Hej es Gmekeer Dee%eeHeeueve ceW DemeceLe& nes jns nQ~
ceefle Deefle veerefe TBefe efe Deeer~ eefne Deefcee peie pegjF ve eer~~
yeeuekeeC[ 13
Yee0- cesjer yegef Delevle efvecveesCeer keer eser nw Deewj efe yengle ner TBeer nw, Gmes eeefnes lees Dece=le, Hej mebmeej ceW
e DeLee&led cee Yeer GHeueyOe veneR nes jne nw~
efcenQ meppeve ceesj ef{"eF&~ megefvenQ yeeue yeeve ceve ueeF&~~
peew yeeueke ken leesleefj yeelee~ megveefnb cegefole ceve efHeleg De ceelee~~
Yee0- meppeve ueesie cesjer ef{"eF& DeLee&led Oe=lee kees #ecee kejWies Deewj cegPe yeeueke kes yeeve ceve ueieekej megveWies~
.
pewmes eefo yeeueke leesleueer yeele kenlee nw lees efHeleeceelee emevve ceve mes Gmes megveles nQ, Gmeer ekeej cegPe leguemeeroeme
d
ve
keer leesleueer yeele YeieJeodYekele ceeleeeW Deewj eer Jew<CeJe efHele=legue mevle ceve ueieekej megveWies ~
er
nBefmenQ ketj kegefue kegefyeeejer~ pes Hejot<eve Yet<eveOeejer~~
es
efvepekeefyee kesefn ueeie ve veerkee~ mejme nesG DeLeJee Deefle Heerkee~~
R
pes Hej Yeefveefle megvele nj<eeneR~ les yejHeg<e yengle peie veeneR~~
s
ht
Yee0- pees otmejeW kes oes<eeW kees DeeYet<eCeeW kes meceeve DeHeves ceve ceW OeejCe kejles nQ Ssmes og kegefue (s{er eke=efle
ig
R
Jeeues) SJeb yegjs efJeeej kes ueesie cesjer nBmeer G[eeWies~ Yeuee DeHeveer jevee efkemekees Deer veneR ueieleer, eens Jen
ll
megvoj jme mes HeefjHetCe& nes DeLeJee Delevle Heerkeer, Hejvleg pees otmejeW keer keefJelee megvekej emevve nesles nQ Ssmes es Heg<e
.A
Fme mebmeej ceW DeefOeke veneR ngDee kejles~
s
ya
peie yeng vej mej meefjmece YeeF&~ pes efvepe yeeef{ ye{efnb peue HeeF&~~
N
meppeve meke=le efmebOegmece keesF&~ osefKe Hetj efyeOeg yee{F peesF&~~
va
Yee0- ns YeeF&! mebmeej ceW yengle mes eeCeer leeueeye Deewj veoer kes meceeve nQ, pees DeHeveer GHeueefyOeHe peue kees Heekej
Se
ye{ peeles nQ~ meceg kes meceeve lees keesF& Ske meppeve ngDee kejles nQ, pees HetCe& evceeHe otmejeW kees ye{les osKekej
th
emevve nesles nQ~

ee
oes0- Yeeie es DeefYeuee<e ye[, kejGB Ske efyemJeeme~

P
HewnQ megKe megefve megpeve meye, Keue keefjnQ GHeneme~~8~~

si
ul
Yee0- cesje Yeeie ese nw, Hejvleg Fe yengle ye[er nw~ Ske efJeMJeeme kejlee ntB efke, cesjer jevee megvekej meYeer
iT
mevlepeve megKe HeeeWies Deewj og ueesie Fmekee GHeneme kejWies~

r
Sh
Keue Heefjneme nesF efnle ceesje~ keeke kenefnb keuekeb" ke"esje~~

11
nbmeefnb yeke ieeogj eelekeneR~ nBmeefnb ceefueve Keue efyeceue yelekeneR~~

20
Yee0- ogeW kes Heefjneme mes cesje efnle ner nesiee, keeeWefke keewJes lees keeseue kees ke"esj kenles ner nQ, yeiegues nbme keer
ht
nBmeer G[eles ner nQ leLee eceieeo[ HeHeerns keer nBmeer kejles ner nQ, Gmeer ekeej efvece&ue Jeelee& kee ceefueve ceveJeeues ogpeve
ig
Heefjneme kejles ner nQ~

yr
op
keefyele jefmeke ve jeceHeo vesnt~ efleve kenB megKeo nemejme Snt~~

C
Yee<ee Yeefveefle Yeesefj ceefle ceesjer~ nBefmeyes peesie nBmes veefnb Keesjer~~
Yee0- pees keefJelee kes jefmeke veneR nQ Deewj efpevekes ceve ceW eYeg eerjece kes ejCeeW ceW esce veneR nw, Gvekes efueS
Yeefkelejme eOeeve cesjer jevee Hej efkeee ngDee en nemejme megKeeo nesiee, keeeWefke veJeeW jmeeW ceW neme Yeer lees Ske jme
nw~ cesjer keefJelee mebmke=le ceW veneR DeJeOeer Yee<ee ceW efueKeer ieF& nw Deewj cesjer yegef Yeer yengle Yeesueer nw, FmeefueS cesjer
keefJelee nBmeer kes eesie ner nw, Dele: Fme Hej nBmeves ceW efkemeer kee keesF& oes<e veneR nw~
eYegHeoeerefle ve meecegefPe veerkeer~ efleveefnb keLee megefve ueeefieefn Heerkeer~~
nefjnjHeojefle ceefle ve keglejkeer~ efleve ken@B ceOegj keLee jIegyej keer~~
jeceYeieefle Yetef<ele efpee peeveer~ megefvenQ megpeve mejeefn megyeeveer~~
Yee0- efpevekes ceve ceW eYeg eerjece kes eerejCeeW ceW Yeefkele veneR nw Deewj efpevekeer mecePe Deer veneR nw, Gvns en keLee
megvekej Heerkeer ueiesieer~ efpevekes ceve ceW eYeg eerjece Deewj Gvekes Deveve mesJeke YeieJeeved Mej kes ejCeeW ceW Yeefkele nw
Deewj efpevekeer yegef kegleke& mes egkele veneR nw, Gvekees cesjs eje kener ngF& jIegJej eerjece keer keLee ceOegj ueiesieer~ Fme
d .
ve
keLee kees oe ceW eerjece keer Yeefkele mes megMeesefYele mecePekej meppeve ueesie megvoj JeeCeer ceW mejen kej megveWies~
er
keefye ve nesGB veefnb yeeve eyeervet~ mekeue keuee meye efyeeenervet~~
es
DeeKej DejLe Deuebke=efle veevee~ bo eyebOe Deveske efyeOeevee~~
R
s
YeeJeYeso jmeYeso DeHeeje~ keefyele oes<e iegve efyeefyeOe ekeeje~~
ht
keefyele efyeyeske Ske veefnb ceesjs~ mele kenG@B efueefKe keeieo keesjs~~
ig
R
Yee0- ceQ keefJe Yeer veneR ntB Deewj Jeeve ceW elegj Yeer veneR ntB~ ceQ meYeer keeJekeueeDeeW Deewj meYeer efJeeeDeeW mes nerve
ll
.A
ntB~ De#ej, Gvekes DeLe&, Deveske Meyoeuebkeej, DeLee&uebkeej leLee Deveske ekeej kes vo Deewj Deveske ekeej kes eyevOeeW
s
kes efJeOeeve, YeeJeeW kes DeHeejYeso Deewj jmeeW keer Deveske efJeOeeeW Fme ekeej keefJelee kes Deveske ekeej kes oes<e Deewj iegCe
ya
keeJeMeem$e ceW osKes peeles nQ, GveceW mes Ske Yeer keefJelee kee efJeJeske cesjs Heeme veneR nw, en ceQ keesjs DeLee&led meeos
N
keeiepe Hej efueKekej mele keer MeHeLe kejkes eefle%eeHetJe&ke ken jne ntB~
va
Se
oes0- Yeefveefle ceesefjs meye iegve jefnle, efyeMJe efyeefole iegve Ske~
mees efyeeeefj megefvenQ megceefle, efpeve kes efyeceue efyeyeske~~9~~
th
ee
Yee0- cesjer keefJelee meYeer iegCeeW mes jefnle nw Hejvleg FmeceW efJeMJe eefme Ske iegCe nw efpevekes Heeme efJeceue efJeJeske nesiee
P
Jes megvoj yegefJeeues meppeve Gmeer iegCe kee efJeeej kejkes cesjer keefJelee megveWies~
si
ul
Sefn cenB jIegHeefle veece Goeje~ Deefle HeeJeve Hegjeve egefle meeje~~
iT
cebieue YeJeve Decebieue nejer~ Gcee meefnle peseEn peHele Hegjejer~~

r
Sh
Yee0- cesjer Fme keefJelee ceW Delevle HeeJeve HegjeCeeW Deewj JesoeW kee meej, meYeer cebieueeW kee ie=n Deewj DecebieueeW kee njCe
11
kejvesJeeuee jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece kee Jen Goej jeceveece JeefCe&le nw, efpemes HeeJe&leer peer kes meefnle ef$eHegj
20
kes Me$eg efMeJe peer mJeeb peHeles jnles nQb~

ht
Yeefveefle efyeefe$e megkeefye ke=le peesT~ jece veece efyeveg meesn ve meesT~~
ig
yr
efyeOegyeoveer meye YeeB@efle meB@Jeejer~ meesn ve yemeve efyevee yej veejer~~

op
Yee0- megvoj keefJe eje jeer ngF& pees Yeer efyeefe$e keefJelee nw, Jen Yeer eerjece veece kes efyevee veneR MeesefYele nesleer nw,
C
pewmes meye ekeej mes me@bJeejer ngF& esceefnuee Jem$e kes efyevee veneR MeesefYele nesleer nw, keeeWefke keefJeleeJeefvelee kee jeceveece
ner ogketue Jem$e nw~

meye iegve jefnle kegkeefyeke=le yeeveer~ jece veece peme Debefkele peeveer~~
meeoj kenefnb megveefnb yegOe leener~ ceOegkej meefjme meble iegveieener~~
yeeuekeeC[ 15
Yee0- pees meYeer keeJeiegCeeW mes jefnle Deewj keeJeMeem$e mes DeveefYe%e keefJe keer JeeCeer nw Gmekees Yeer eerjece veece kes
eMe mes Debefkele mecePekej Hebef[lepeve DeeojHetJe&ke kenles Deewj megveles nQ, keeeWefke mevlepeve Yecej kes meceeve iegCeieener
nesles nQ, pees yeenjer eekeefekee (le[ke-Ye[ke) mes veneR, Deevleefjke iegCeeW mes eYeeefJele nesles nQ~
peoefHe keefyele jme SkeG veeneR~ jece eleeHe eie Sefn ceeneR~~
meesF Yejesme ceesjs ceve DeeJee~ kesefnb ve megmebie ye[hheve HeeJee~~
d .
Yee0- eeefHe cesjer keefJelee ceW leLeekeefLele Ske Yeer keefJelee kee jme DeLee&led Deevevo veneR nw, efkevleg FmeceW eerjece kee
ve
eleeHe eke He mes JeefCe&le ngDee nw~ cesjs ceve kees Jener efJeMJeeme Deeee nw efke, megvoj mebieefle mes Yeuee efkemeves ye[hheve
er
es
veneR Heeee ?
R
OetceG lepeF menpe keJeeF&~ Deie emebie megiebOe yemeeF&~~
s
ht
Yeefveefle Yeosme yemleg Yeefue yejveer~ jece keLee peie cebieue kejveer~~
ig
R
Yee0- OetDeeB Yeer Deiej keer mebieefle Heekej mJeeYeeefJeke keglee kees es[ oslee nw Deewj Deiej keer megiebOe mes yeeefm ele
ll
neskej Hetjs mLeeve kees megiebOecee yevee oslee nw ~ eeefHe cesjer keefJelee Yeer (ieBJeF&) nw Hej Fmeces eerjece keer iegCeieeLee
.A
He es Jemleg kee JeCe&ve ngDee nw, keeeWefke eerjecekeLee mecHetCe& peieled kee cebieue kej osleer nw~
s
ya
b0- cebieuekejefve keefueceuenjefve leguemeer keLee jIegveeLe keer~
N
va
ieefle ketj keefyelee meefjle keer peeW meefjle HeeJeve HeeLe keer~~
Se
eYeg megpeme mebieefle Yeefveefle Yeefue nesFefn megpeve ceveYeeJeveer~

YeJe Debie Yetefle cemeeve keer megefcejle megneJeefve HeeJeveer~~
th
ee
Yee0- cegPe leguemeeroeme eje keefJelee ceW ye keer ieeer eerjIegveeLe peer keer keLee cebieueeW kees kejvesJeeueer Deewj keefueegie
P
kes ceueeW kees njvesJeeueer nw~ cesjer keefJeleeHe veoer keer ieefle HeefJe$e peueJeeueer osJeveoer iebiee peer kes ieefle kes meceeve s{er
si
nww~ eYeg YeieJeeved eerjece kes megeMe kee meeLe Heekej cesjer keefJelee Yeueer Deewj meppeveeW kes efueS ceveYeeJeveer nes peeesieer,
ul
iT
keeeWefke MceMeeve keer jeKe Yeer efMeJe peer kes Debie kee mebie Heekej mcejCe kejvesJeeueeW kes efueS mcejCe ceW megneJeveer Deewj
r
meceevepeve kes efueS HeefJe$e nes ieeer nw~

Sh
11
oes0- efee ueeefieefn Deefle meyeefn cece, Yeefveefle jece peme mebie~
20
oe efyeee efke kejF keesG, yebefoe ceuee emebie~~10 (ke)~~

Meece megjefYe Hee efyeMeo Deefle, iegveo kejefnb meye Heeve~
ht
ig
efieje ieece efmeejece peme, ieeJeefnb megveefnb megpeeve~~10 (Ke)~~

yr
Yee0- cesjer keefJelee eerjece peer kes eMe kes mecHeke& kes keejCe meYeer kees Delevle efee ueiesieer~ Yeuee ceuee kes
op
mecHeke& kes keejCe keee keesF& evove keer ueke[er kee efJeeej kejlee nw ? elegled Gmekeer Jevovee ner keer peeleer nw~ efpeme
C
ekeej Meecee ieee kee otOe Delevle mJe, Meg Deewj iegCekeejer neslee nw Deewj meYeer Gme kee Heeve kejles nQ, Gmeer
ekeej ieeceJeeCeer ceW cesjs eje kens ngS eermeerleejece kes eMe kees megpeeve ueesie ieeeWies Deewj megveWies~
ceefve ceeefveke cegkelee efye pewmeer~ Deefn efieefj iepe efmej meesn ve lewmeer~~
ve=He efkejer leveer leveg HeeF&~ uenefbnb mekeue MeesYee DeefOekeeF&~~
lewmesefnb megkeefye keefyele yegOe kenneR~ GHepeefnb Devele Devele efye uenneR~~
Yee0- ceefCe, ceeefCekee Deewj iepecegkelee keer pewmeer eeke=efleke efJe nw, Jen Gvekes pevcemLeeve (meHe&, HeJe&le Deewj neLeer
kee efmej) Hej Gme ekeej veneR MeesefYele nesleer nw pewmes Jes meYeer jepee, jepecegkeg leLee egJeleer kes Mejerj kees eeHlekej
MeesYee keer DeefOekelee kees eeHle kej uesles nQ~ Gmeer ekeej efJeeved ueesie kenles nQ efke megvoj keefJeeeW keer keefJeleeeW
Deve$e GlHevve nesleer nQ Deewj Deve$e efJe kees eeHle nesleer nQ, DeLee&led keefJelee keYeer Yeer DeHeves pevcemLeeve Hej
Glke<e& kees veneR eeHle kejleer nw~ leelHee& en nw efke, pewmes ceefCe meHe& mes GlHevve neskej Yeer JeneB Glevee Glke<e& veneR
eeHle kejlee efpelevee jepee kes keC" kees eeHle kejkes, Gmeer ekeej DeespeiegCe mecHevve keefJelee, jeefelee kes Heeme veneR
d .
elegled DeespemJeYeeJe mecHevve keeJejefmeke Hee"ke kes Heeme Glke<e& kees eeHle nesleer nw~ Fmeer ekeej ceeefCekeeOeceer&
ve
keefJelee ceeOege& iegCe mecHevve neskej Yeer DeHeves efvecee&lee keefJe kes Heeme Gleveer Glke= veneR nes Heeleer efpeleveer efke
er
es
jepecegkeg He ceOegj keeJejefmeke kes Heeme MeesYee kees eeHle kejleer nw~ Jewmes ner emeeo iegCe mecHevve iepecegkeleeOeefce&Ceer
R
keefJelee neLeer kes meceeve jeefelee kes Heeme Jen meewvoe& veneR eeHle kej Heeleer efpelevee efke egJeleerOeefce&Ceer keeJejefmeke
s
kes emevveyegef kes Heeme peekej megvojlee kees eeHle nesleer nw~ eneB keefJelee kee meewvoe& jme keer DevegYetefle mes mecye nw,
ht
keeeWefke keefJelee keee& kees veneR elegled jefmeke kees Deevevo osleer nw~
ig
R
Yeieefle nsleg efyeefOeYeJeve efyeneF&~ megefcejle meejo DeeJeefle OeeF&~~
ll
jece eefjle mej efyeveg DevnJeeS~ mees ece peeF ve keesef GHeeS~~
.A
keefye keesefyeo Deme oe efyeeejer~ ieeJeefnb nefj peme keefue ceue nejer~~
s
ya
Yee0- YekelekeefJe kes Yeefkele kes keejCe Gmekes mcejCe kejles ner yeee peer kee YeJeve es[kej mejmJeleer peer keefJe kes
N
Heeme oew[er Deeleer nQ~ eerjeceeefjleHe mejesJej ceW mejmJeleer peer kees mveeve kejees efyevee mejmJeleer peer kee yeee peer kes
va
YeJeve mes keefJe kes Heeme leke Deeves cesW pees ece ngDee, Jen Deve kejes[eW GHeeeeW mes veneR pee mekelee, Ssmee DeHeves oe
Se
ceW efJeeej kej Jeso%e efJeeved keefJeieCe keefueceue kees njvesJeeues nefj eerjece peer kes eMe kee ner ieeve kejles nQ efpememes
th
mejmJeleer peer kee ece euee peees~

ee
keervns eeke=le peve iegve ieevee~ efmej Oegefve efieje ueieefle Heefleevee~~
P
Yee0- eeke=le peveeW kee iegCeieeve kejves mes mejmJeleer peer efmej Heerkej Heleeves ueieleer nQ efke ceQ keeeW Fmekes yegueeves Hej
si
ul
Deeeer~
iT
oe efmebOeg ceefle meerefHe meceevee~ mJeeefle meejoe kenefnb megpeevee~~

r
peew yej<eF yej yeeefj efyeee~ nesefnb keefyele cegkelee ceefve ee~~
Sh
oes0- pegiegefle yesefOe Hegefve Heesefneefnb, jeceeefjle yej leeie~

11
Heefnjefnb meppeve efyeceue Gj, MeesYee Deefle Devegjeie~~11~~

20
Yee0- keeJejme kes cece&%e ueesie kenles nQ efke, keefJe kee efJeMeeue oe ner meceg neslee nw, GmeceW yegef meerHe Deewj
ht
mejmJeleer peer mJeeefle ve#e$e kes meceeve nesleer nQ~ Ssmeer HeefjefmLeefle ceW peye efJeeejHe espeue yejmelee nw Deewj mejmJeleer
ig
He mJeeefle kes mebeesie mes peye yejmeles ngS efJeeejpeue kee efyevog yegefHe meerHe ceW He[lee nw, Gmeer mecee keefJelee
yr
op
He megvoj cegkeleeceefCe GlHevve nes peeleer nw~ egefkele He metF& mes yesOekej Gmes eerjeceeefjledHe megvoj Oeeies ceW efHejesee
C
peelee nw Deewj Gmes meppeve ueesie DeHeves efvece&ue oe ceW Henveles nQ~ JeneB DeeOeeeflceke MeesYee Deewj Delevble Devegjeie
GHeefmLele neslee nw DeLeJee, Delevle Devegjeie ner JeneB keer MeesYee nes peelee nw~
pes peveces keefuekeeue kejeuee~ kejleye yeeeme yes<e cejeuee~~
euele kegHebLe yesoceie eB[s~ keHe keuesJej keefueceue YeeB[s~~
yebeke Yeiele keneF jece kes~ efkebkej kebeve keesn keece kes~~
efleve cenB eLece jsKe peie ceesjer~ OeeRie OejceOegpe OebOeke Oeesjer~~
yeeuekeeC[ 17
Yee0- pees ueesie Fme kejeue keefuekeeue ceW pevce uesles nQ, efpevekee JesMe lees nbme pewmee Hejvleg kece& keewJes pewmee nw, pees
Jewefokeceeie& kees es[kej kegHeLe ceeie& Hej eueles nQ, efpevekee Mejerj keHecee nw Deewj pees mJeeb keefueegie kes ceueeW kes
Hee$e nQ, pees eerjece peer kes Yekele kenueekej Jebeke DeLee&led ueesieeW kees "ieles efHejles nQ, pees kebeve DeLee&led mJeCe&, eesOe
Deewj keece kes mesJeke nQ, pees OeeRie DeLee&led Dekece&Ce Oece& keer Pet"er OJepee HenjevesJeeues eerjece veece kes JeeHeejer Deewj
Fve meYeer ogieg&CeeW kes Oegjer nQ, GveceW meyemes eLece ceQves mJeeb kees jKee nw~
peew DeHeves DeJeiegve meye kenTB~ yee{F keLee Heej veefnb uenTB~~
d .
ve
leeles ceQ Deefle DeueHe yeKeeves~ Leesjs cenB peeefvenQ meeeves~~
er
mecegefPe efyeefyeOe efyeefOe efyeveleer ceesjer~ keesG ve keLee megefve osFefn Kesejer~~
es
Slesng Hej keefjnQ pes Mebkee~ ceesefn les DeefOeke les pe[ceefle jbkee~~
R
Yee0- eefo ceQ DeHeves meYeer DeJeiegCeeW kees kentB lees keLee ye{ peeesieer Deewj ceQ Heej veneR HeeTBiee~ FmeefueS ceQves DeHeves
s
ht
yengle Lees[s oes<e kens nQ~ elegj ueesie Lees[s ceW ner peeve peeeWies~ cesjer Deveske ekeej keer efJeveleer megvekej, keesF& Yeer cesjer
ig
keLee megvekej cegPes oes<e veneR osiee~ Fleves Hej Yeer pees Mebkee kejWies, Jes cegPemes Yeer DeefOeke pe[ Deewj yegef kes oefj nQ~
R
ll
keefye ve nesGB veefnb elegj keneJeGB~ ceefle DevegHe jece iegve ieeJeGB~~
.A
Yee0- ceQ keefJe Yeer veneR ntB Deewj ve neR mJeeb kees elegj kenueelee ntB, ceQ lees DeHeveer yegef kes Devegmeej YeieJeeved eerjece
s
kes iegCe iee jne ntB~ ya
N
kenB jIegHeefle kes eefjle DeHeeje~ kenB ceefle ceesefj efvejlemebmeeje~~
va
pesefnb ceele efieefj ces G[eneR~ kenng letue kesefn uesKes ceeneR~~
Se
mecegPele Deefcele jece eYegleeF&~ kejle keLee ceve Deefle keojeF&~~

th
ee
Yee0- keneB YeieJeeved eerjece kes DeHeej eefj$e Deewj keneB mebmeej kes efJe<eeeW ceW HeBmeer ngF& cesjer yegef~ efpeme Jeeeg mes
P
megces pewmes ye[s-ye[s HeJe&le G[ peeles nQ Yeuee keefnes, JeneB F& efkeme esCeer ceW nw? eerjece keer eYeglee kees Deefcele
si
mecePeles ngS, keLee kenles ngS ceve Delevle keleje jne nw ~

ul
iT
oes0- meejo Mes<e censMe efyeefOe, Deeiece efveiece Hegjeve~

r
vesefle vesefle keefn peemeg iegve, kejefnb efvejblej ieeve~~12~~

Sh
Yee0- mejmJeleer peer, Mes<e peer, efMeJe peer, yeee peer, leb$e, Jeso Deewj HegjeCe veseflevesefle (Flevee veneRFlevee veneR) Fme
11
ekeej ken kej efpeve eerjece kee efvejvlej iegCeieeve kejles jnles nQ ~
20
eew0- meye peevele eYeg eYeglee meesF&~ leoefHe kens efyeveg jne ve keesF&~~
ht
leneB yeso Deme keejve jeKee~ Yepeve eYeeJe YeeBefle yeng YeeKee~~
ig
yr
Yee0- es meYeer YeieJeeved keer eYeglee kees Gmeer ekeej DekeLeveere peeveles nQ, efHej Yeer keesF& efyevee kens veneR jn Heeee~
op
JeneB Jeso ves Fme ekeej keejCe jKee nw, efpemeceW Deveske ekeej mes Yepeve kee eYeeJe kene ieee nw DeLee&led eeefHe
C
YeieJeeved keer eYeglee kees keesF& Yeer HetCe& He mes veneR kenlee, efHej Yeer Fmekes yeneves YeieJeeved kee Yepeve efkeee pee
mekelee nw DeLee&led keLee kenves kes yeneves mes YeieJeeved kes veece, He, ueeruee, Oeece kee efevleve neslee nw, efpememes meeOeke
kee HejcekeueeCe nes peelee nw~
Ske Deveern DeHe Deveecee~ Depe meefeoevebo Hej Oeecee~~
yeeHeke efyeMJeHe YeieJeevee~ lesefnb Oeefj osn eefjle ke=le veevee~~
Yee0- YeieJeeved eerjece Ske DeLee&led meceevelee Deewj DeeefOekee mes jefnle nQ, GveceW keesF& ese veneR nw, Jes eeke=le He
Deewj veece mes jefnle nQ, Jes Depevcee, meefeoevebo leLee HejceOeece DeLee&led HejcepeeseflemJeHe nQ, eYeg meJe&JeeHeke,
efJeMJeHe leLee SsMJee&, Oece&, eMe, eer, %eeve Deewj Jewjeie veeceke neW ceenelceeW mes efvejvlej mecHevve nQ, GvneWves ner
Deueewefkeke Mejerj OeejCe kejkes Deveske eefj$e efkees nQ~
mees kesJeue Yeieleve efnle ueeieer ~ Hejce ke=Heeueg evele Devegjeieer~~
pesefnb peve Hej cecelee Deefle esnt~ pesefnb kevee keefj keervn ve keesnt~~
d .
ieF& yenesj iejerye efveJeepet ~ mejue meyeue meeefnye jIegjepet~~
ve
er
Yee0- Gvekee Jen eefj$e kesJeue YekeleeW kes efnle kes efueS nw, keeeWefke Hejceelcee Hejceke=Heeueg Deewj MejCeeieleeW kes eefle
es
Devegjeie kejvesJeeues nQ, efpevnW DeHeves Yekele Hej cecelee Deewj Delevle Jeelmeue nw, efpevneWves Ske yeej keCee kejkes efHej
R
DeHejeOe kejves Hej Yeer eesOe veneR efkeee~ eYeg eerjece ieeer ngF& Jemleg kees ueewevesJeeues, iejeryeefveJeepe DeLee&led oervepeveeW
s
kees Deueewefkeke GHenej mes mecceeefvele kejvesJeeues, Deeflemejue, Demeerce yeue mes egkele, meyekes mJeeceer leLee jIegkegue kes
ht
ig
jepee Deewj peerJecee$e kes oe ceW Devleee&ceer He mes efJejepeceeve jnvesJeeues nQ~
R
yegOe yejveefnb nefjpeme Deme peeveer~ kejefnb Hegveerle megHeue efvepe yeeveer~~
ll
.A
lesefn yeue ceQ jIegHeefle iegve ieeLee~ keefnnGB veeF jece Heo ceeLee~~
s
cegefveve eLece nefjkeerjefle ieeF&~ lesefn ceie euele megiece ceesefn YeeF&~~
ya
Yee0- yegOe DeLee&led (heefC[le peve) Ssmee mecePekej ner eernefj kee eMe JeCe&ve kejles nQ Deewj Fmeer efyeefOe mes DeHeveer
N
JeeCeer kees HeefJe$e Deewj meHeue yeveeles nQ~ ceQ leguemeeroeme Yeer Gmeer yeue kes DeeOeej Hej (YeieJeod eMe ieeves mes JeeCeer
va
HeefJe$e nesieer Deewj Yepeve ye{siee) Fmeer GodosMe mes eerjece kes ejCeeW ceW cemleke veJeekej eerjece peer keer efoJe
Se
iegCeieeLee kentb@iee~ ns YeeF&! Fmeer GodosMe mes Jeeuceerefke, Deiemle, ueesceMe, DeefiveJesMe, ke=<CewHeeeve JesoJeeme Deeefo
th
cegefveeeW ves Henues ner eernefj eYeg eerjece keer keerefle& kee ieeve efkeee nw, Gmeer ceeie& mes euevee cesjs efueS megiece nesiee~
ee
oes0- Deefle DeHeej pes meefjle yej, peew ve=He mesleg kejeefnb~
P
si
eef{ efHeHeerefuekeG Hejce ueIeg, efyeveg ece Heejefnb peeefnb~~13~~

ul
Yee0- pees Delevle DeHeej veefoeebB nQ, GveceW eefo keesF& jepee mesleg yevee oslee nw lees Gve Hej e{kej yengle eser
iT
eerefeeB Yeer efyevee ece kes Heej eueer peeleer nQ, Gmeer ekeej cenef<e&eeW ves eerjecekeLee He meefjleeDeeW Hej jepee keer
r
Sh
YeeBefle meew kejes[ mes DeefOeke mesleg yeeBOe efoes nQ, Dele: GvneR kes menejs eeRer keer YeeBefle eser yegefJeeuee ceQ
11
(leguemeeroeme) efyevee ece kes Heej Hee uetBiee Deewj meew kejes[ jeceeeCe kes meejebMe He kees mejue DeJeOeer Yee<ee ceW
20
ceeveme jeceeeCe keer jevee kej meketBiee~

Sefn ekeej yeue ceveefn {eF&~ keefjnGB jIegHeefle keLee megneF&~~
ht
ig
yeeme Deeefo keefye HegbieJe veevee~ efpeve meeoj nefj megpeme yeKeevee~~
yr
ejvekeceue yeboGB efleve kesjs~ HegjJeng mekeue ceveesjLe cesjs~~

op
Yee0- ceve ceW Fme ekeej kee yeue o={ kejkes ceQ megneJeveer eerjece keLee kentBiee~ Jeeme Deeefo Deveske eskeefJe
C
efpevneWves DeeojHetJe&ke HeeHenejer eerjece kes megeMe kee yeKeeve efkeee nw, Gvekes ejCekeceueeW keer ceQ Jevovee kejlee ntB~
DeeHe meYeer cesjs ceveesjLeeW kees HetCe& keerefpees efpememes ceQ Yeer eerjece kes megeMe kee JeCe&ve kej meketB~
keefue kes keefyeve kejGB Hejveecee~ efpeve yejves jIegHeefle iegve ieecee~~
Yee0- ceQ keefueegie kes Yeer Gve keefJeeeW (pewmes keeefueoeme, kegceejoeme, peeosJe, cegjeefj efcee, YeJeYetefle, jepeMesKej
Deeefo) kees eCeece kejlee ntB, efpevneWves eerjIegHeefle jece peer kes iegCeeW kes mecetneW kee JeCe&ve efkeee nw~
yeeuekeeC[ 19
pes eeke=le keefye Hejce meeeves~ Yee<ee efpeve nefj eefjle yeKeeves~~
YeS pes Denefnb pes nesFnQ Deeies~ eveJeGB meyeefnb keHe ue leeies~~
Yee0- pees mebmke=le Yee<ee kes Deefleefjkele leefceue, kevve[, lesueiet, Gef[ee, yebie, cewefLeueer, DeJeOeer, yepe, yegvosueKeC[er,
Yeespehegjer, Ke[er efnvoer Deeefo Yee<eeDeeW kes Hejce elegj keefJe nQ Deewj efpevneWves efnvoer Yee<ee ceW eYeg eerjece kes eefj$eeW
kee yeKeeve efkeee nw, pees nes egkes nQ, pees nQ Deewj pees YeefJe<e ceW neWies Gve meYeer eerjeceeefjled kes keefJeeseW kees ceQ
keHe Deewj ue es[kej eCeece kejlee ntB~
d .
ve
nesng emevve osng yejoevet~ meeOeg meceepe Yeefveefle meveceevet~~
er
pees eyebOe yegOe veefnb DeeojneR~ mees ece yeeefo yeeue keefye kejneR~~
es
Yee0- ns keefJeeseW, DeeHe meye emevve neW Deewj cegPes en Jejoeve oW efke efpememes mevleeW kes meceepe ceW cesjer keefJelee kee
R
s
mecceeve nes, keeeWefke mevle eerjeceeMe mes meceefvJele keefJelee kee ner mecceeve kejles nQ Deewj Jen DeeHe YeieJeoere keefJeeeW
ht
kes Jejoeve mes ner mecYeJe nes mekesieer~ efpeme eyebOekeeJe kee eerjeceevegjeieer efJeeved mevlepeve meceeoj veneR kejles,
ig
R
eerjece YeefkeleMeem$e mes DeveefYe%e keefJe Jen ece efvejLe&ke ner kejles nQ, keeeWefke YeieJeled escejefnle eyebOekeeJe keer
ll
jevee kee ece JeLe& ner nes peelee nw~
.A
keerjefle Yeefveefle Yetefle Yeefue meesF&~ megjmeefj mece meye kenB efnle nesF&~~
s
ya
jece megkeerjefle Yeefveefle Yeosmee~ Demecebpeme Deme ceesefn DeBosmee~~
N
legcnjer ke=Hee megueYe meesG ceesjs~ efmeeefve megneJeefve e Heesjs~~
va
kejng Devegien Deme efpee peeveer~ efyeceue pemeefnb Devegnjw megyeeveer~~

Se
Yee0- Jener keerefle&, Jener keefJelee, Jener mebHeefe es nw, pees iebiee peer kes meceeve meYeer kes efueS keueeCekeeefjCeer nes,
th
Hejvleg eer jece peer keer keerefle& Delevle es Deewj cesjer keefJelee, ueeskeYee<ee ceW nesves mes ye[er Yeer nw ener cesjs efueS
ee
Demecebpeme Deewj DemeewefJeOe nw DeLee&led eerjece peer keer keerefle& mes cesjer keefJelee kee keesF& cesue veneR yew" Hee jne nw~ DeeHe
P
si
keefJe-HegbieJeeW keer ke=Hee mes cesjs efueS Jen Yeer megueYe nes mekelee nw, keeeWefke e Hej Yeer jsMece keer efmeueeF& megneJeveer
ul
ueieleer nw DeLee&led cesjer e kes meceeve Deefleleg keefJelee Hej eerjece peer keer keerefle& jsMeceer leeies keer efmeueeF& kes meceeve
iT
ye[er ner megneJeveer ueiesieer~

r
Sh
oes0- mejue keefyele keerjefle efyeceue, meesF Deeojefnb megpeeve~

11
menpe yewj efyemejeF efjHeg, pees megefve kejefnb yeKeeve~~14(ke)~~

20
mees ve nesF efyeveg efyeceue ceefle, ceesefn ceefleyeue Deefle Leesj~

ht
kejng ke=Hee nefjpeme kenG@B, Hegefve Hegefve kejG@B efvenesj~~14(Ke)~~

ig
keefye keesefyeo jIegyej eefjle, ceeveme cebpeg cejeue~

yr
op
yeeue efyevee megefve megefe ueefKe, ceesHej nesng ke=Heeue~~14(ie)~~

C
Yee0- pees keefJelee emeeoiegCe mes mecHevve Deeflemejue nes Deewj Gmekes eje kener ngF& pees keerefle& Delevle efyeceue nesleer
nw, Gmeer kee megpeeve ueesie Deeoj kejles nQ efpemes megvekej Me$eg DeHevee mJeYeeefJeke yewj Yetuekej eMebmee kejves ueieles nQ~
Jen keefJelee efvece&ueyegef kes efyevee mecYeJe veneR nes mekeleer~ cegPeceW yegef kee yeue yengle Lees[e nw~ DeeHe ueesie ke=Hee
keerefpees, efpememes ceQ eernefj kee eMe ken meketB~ ceQ yeejyeej efvenesje DeLee&led DeeHekeer cevegnej kej jne ntB~ eerjece peer
kes eefj$eHe ceeveme mejesJej kes megvoj jepenbme He ns efJeeved keefJeeeW! cegPe yeeueke leguemeeroeme kee efJevee megvekej
Deewj cesjer YeieJeod eMe kenves keer mebgoj efe osKekej DeeHe ueesie cegPe Hej ke=Heeueg nes peeFes~
mees0- yeboGB cegefveHeo kebpeg, jeceeeve pesefnb efvejceeG~
meKej megkeesceue cebpeg, oes<ejefnle ot<eve meefnle~~14(Ie)
Yee0- ceQ Gve cegefve ceveveMeerue cenef<e& Jeeuceerefke kes ejCekeceueeW keer Jevovee kejlee ntB, efpevneWves Ssmes efJeefe$e
.
efJejesOeeYeemeeW mes ege jeceeeCe kee efvecee&Ce efkeee pees Kej veeceke je#eme kes Hejeece mes ege neskej Yeer Delevle
d
ve
keesceue Deewj ceOegj nw Deewj ot<eCe meefnle DeLee&le ot<eCe je#eme keer eee& mes ege neskej Yeer oes<e jefnle nw~ DeLee&led
er
ot<eCe Yeer efpemeceW oes<e veneR uee mekee Deewj Kej keer GHeefmLeefle mes Yeer pees ke"esj veneR yeve mekee~
es
yeboGB eeefjG yeso, YeJe yeeefjefOe yeesefnle meefjme~
R
efpeveefnb ve meHevesngB Keso, yejvele jIegyej efyeMeo peme~~14(*)~~
s
ht
ig
Yee0- YeJemeeiej kes penepe kes meceeve ceQ $e+ked, epeg<e, meece, DeLeJe&Ce Fve eejeW JesoeW kee Jebove kej jne ntB, efpevnW
R
eerjece peer kes mJeefve<keuebke eMe kee JeCe&ve kejves cesW mJeHve ceW Yeer ece Deewj Deeueme kee DeeYeeme veneR neslee~
ll
.A
yeboGB efyeefOe Heo jsveg, YeJe meeiej pesefnb keervn penB~
s
meble megOee MeefMe Oesveg, eies Keue efye<e yeeveer~~14(e)
ya
Yee0- ceQ yeee peer kes ejCeeW keer jsCeg kees Jebove kejlee ntB, efpevneWves Fme mebmeej kees meeiej pewmee yeveeee, peneB Dece=le,
N
va
evcee Deewj keeceOesveg kes meceeve mevle leLee efJe<e SJeb ceefoje kes meceeve Keue GlHevve ngS~
Se
oes0- efyeyegOe efyee yegOe ien ejve, yebefo kenGB kej peesefj~
nesF emevve HegjJeng mekeue, cebpeg ceveesjLe ceesefj~~14()~~
th
ee
Yee0- ceQ osJelee, yeeeCe, Hebef[lepeve SJeb veJeeWieneW kes ejCeeW kee Jevove kejkes, neLe pees[kej ken jne ntB efke, DeeHe
P
meye emevve neskej cesjs ceOegj ceveesjLe kees HetCe& keerefpees~

si
ul
Hegefve yeboGB meejo megj meefjlee~ pegieue Hegveerle ceveesnj eefjlee~~

iT
ceppeve Heeve HeeHenj Skee~ kenle megvele Ske nj Deefyeyeskee~~

r
Sh
Yee0- efHej ceQ mejmJeleer peer SJeb iebiee peer kee Ske meeLe Jevove kej jne ntB, keeeWefke oesveeW ceW ner oesoes eefj$e HeefJe$e
11
Deewj ceveesnj nQ DeLee&led iebiee peer mveeve Deewj Heeve mes peerJe kes HeeHe kees nj uesleer nQ Deewj mejmJeleer peer kenves Deewj
20
megveves mes DeefJeJeske nj uesleer nQ~

ht
ieg efHeleg ceeleg censMe YeJeeveer~ eveJeGB oerveyebOeg efove oeveer~~

ig
mesJeke mJeeefce meKee efmee Heer kes~ efnle efveHeefOe meye efyeefOe leguemeer kes~~
yr
keefue efyeueesefke peieefnle nj efieefjpee~ Meeyej ceb$epeeue efpeve efmeefjpee~~

op
Deveefceue DeeKej DejLe ve peeHet~ eie eYeeJe censMe eleeHet~~

C
mees censMe ceesefn Hej Devegketuee~ kejGB keLee cego cebieue cetuee~~
megefceefj efMeJee efMeJe HeeF HemeeT~ yejveGB jeceeefjle efele eeT~~

Yee0- ceQ ieg, efHelee Deewj ceelee kes meceeve Hetpe oerveyebOeg, efvejblej oeve osvesJeeues efMeJe peer Deewj HeeJe&leer peer kees eCeece
kejlee ntB, pees efMeJe peer eermeerleeHeefle YeieJeeved eerjece kes mesJeke, mJeeceer, Deewj meKee nQ leLee cegPe leguemeeroeme kes meye
ekeej mes efve<kehe efnlew<eer nQ~ keefueegie kees osKekej peieled kes keueeCe kes efueS efpeve efMeJeHeeJe&leer ves Meeyej
yeeuekeeC[ 21
ceb$epeeue keer jevee keer, efpemeceW De#ejeW kee keesF& cesue veneR nw, Deewj ve ner Gmekee keesF& efJeMes<e DeLe& nw Deewj ve ner
peHe~ efHej Yeer YeieJeeved Mej kes eleeHe mes Gmekee eYeeJe eke nw~ Jes ner efMeJe peer cegPe Hej emevve nQ Deewj ceQ
emevvelee Deewj cebieue keer cetueHee eerjecekeLee kees keeJeye kej jne ntB~ HeeJe&leer peer SJeb efMeJepeer kees mcejCe kejkes
Gcee censMJej kee emeeo heekej efee ceW Deevevo kes meeLe ceQ eerjeceeefjled kee JeCe&ve kej jne ntB~
Yeefveefle ceesj efMeJeke=Hee efyeYeeleer~ MeefMe meceepe efceefue cevengB megjeleer~~
Yee0- YeieJeeved efMeJe peer keer ke=Hee mes cesjer keefJelee meppeve meceepeHe evcee kees eeHle kejkes megvoj MegkeueHe#e keer
d .
ve
jele keer YeeBefle megMeesefYele nesieer~
er
pes Sefn keLeefnb mevesn meceslee~ keefnnQ megefvenQ mecegefPe meeslee~~
es
nesFnQ jece ejve Devegjeieer~ keefue ceue jefnle megcebieue Yeeieer~~
R
Yee0- pees ueesie Fme keLee kees eerjece kes mvesn mes ege neskej kenWies Deewj megveWies leLee mJemLe efeeJe=efe kes meeLe
s
ht
mecePeWies Jes eerjece peer kes eerejCe kes Devegjeieer nes peeeWies Deewj keefueegie kes ceueeW mes otj neskej megcebieueeW kes Yeeieer
ig
yeveWies~
R
ll
oes0- meHevesngB meeesngB ceesefn Hej, peew nj ieewefj HemeeG~
.A
leew Hegj nesG pees kensGB meye, Yee<ee Yeefveefle eYeeG~~15~~
s
ya
Yee0- eefo mJeHve ceW Yeer cegPe Hej YeieJeeved efMeJe peer Deewj YeieJeleer HeeJe&leer peer kee mele emeeo nw, lees efHej pees ceQves
N
DeHeves DeJeOeer Yee<ee ceW jeer ngeer keefJelee kee eYeeJe kene nw, Jen mele nes~
va
yeboGB DeJeOeHegjer Deefle HeeJeefve~ mejpet meefj keefue keueg<e vemeeJeefve~~

Se
Yee0- ceQ Delevle HeeJeveer eerDeJeOeHegjer leLee keefueegie kes HeeHe kees ve kejvesJeeueer eermejet veoer kees Jebove kejlee ntB
th
~
ee
eveJeGB Hegj vej veeefj yenesjer~ cecelee efpeve Hej eYegefnb ve Leesjer~~
P
eflee efveboke DeIe DeesIe vemeeS~ ueeske efyeMeeske yeveeF yemeeS~~

si
ul
Yee0- efHej ceQ DeeesOeeHegj kes vejveeefjeeW kees eCeece kejlee ntB efpeve Hej YeieJeeved eerjece keer Lees[er veneR DeLee&led
iT
yengle cecelee nw~ efpeme DeeesOee keer efveJeeefmeveer, oemeerkeesef keer veejer leLee DeHeveer efveboe kejvesJeeueer cebLeje kes
r
Sh
HeeHemecetn kees eYeg ves ve kej efoee~ Gmes Fme ueeske ceW efveefMevle efkeee Deewj meekesleueeske ceW megvoj YeJeve yeveekej
efveJeeme efoee~
11
yeboGB keewmeuee efoefMe eeeer~ keerjefle peemeg mekeue peie ceeeer~~

20
eiesG penB jIegHeefle MeefMe ee~ efyeMJe megKeo Keue keceue leg<ee~~
ht
Yee0- ceQ YeieJeleer keewmeueeHe HetJe& efoMee keer Jebovee kejlee ntB, efpevekeer keerefle& mecHetCe& peieled ceW ceeer DeLee&led JeeHle
ig
yr
neskej Hetefpele ngF&~ efpeve keewmeueeHe HetJe& efoMee ceW efJeMJe kees megKe osvesJeeues, KeueHe keceue kees ve kejves kes efueS
op
leg<eej DeLee&led yeHe&He, eerjeceHe evcee eke ngS DeLee&led pewmes HetJe& efoMee ceW HetCe&ev kee Goe neslee nw , Gmeer
C
ekeej keewmeuee kes meccegKe eerjeceev peer eke ngS ~
efJeMes<e- pewmes efke cesjs eje eCeerle jeIeJe YeeJe oMe&ve veeceke hegmleke kee Ske efMeKeefjCeer vo Fme mevoYe& ceW
Je nw
Deveeheerleesheerle egefYejveefYeYetleesce=le le=<ee
Deveeefkeue: keuesMewjvehele jesefeieg&ie=nw :~
DeveeefMue : me=<ee mcej Mejkejmeebke jefnlees
efoJeekeew keewmeuee nefj nefjefle hetCeex nefjjYetle~~
YeeJeevegJeeo : mJeie& eehle kejkes Yeer osJeieCe efpemekeer keueeeW veneR heer mekes, leLee Dece=le kee efheheemeg jeng efpemes keYeer
Yeer eme veneR mekee, pees keYeer Yeer DeefJeee, Deefmcelee, jeie, s<e leLee DeefYeefveJesMe pewmes heeBeeW keuesMeeW mes efkeue veneR
ngDee Deewj ieg helveer kes eje efpemekes lespe kee njCe veneR efkeee ieee, elegled DeeMeeaJeeoeW mes JeOe&ve ner efkeee ieee, pees
keeceosJe kes yeeCeeW keer me=ef< mes eYeeefJele veneR ngDee Deewj efpemeceW keYeer Yeer efkemeer ekeej kee keuebke veneR ueiee, Ssmee
d .
ve
eerjecehe hetCe& evcee keewmeuee he hetCe& efoMee ceW ew$e jeceveJeceer kes ceOee ceW he=LJeer hej eke ngDee~ YeeJe en nw
er
efke meeOeejCe evcee keer Dehes#ee eerjeceev peer ceW yengle efJeue#eCeleeeW nQ~ meeceeve evcee keer keueeeW ke=<Cehe#e
es
ceW osJeleeDeeW eje heer ueer peeleer nQ, Deewj DeceeJemee kes efove mete& mes Gmes keueeSB eehle nesleer nQ, hej eerjeceev peer
R
keer keueeDeeW kee heeve osJelee veneR kej mekeles~ FvnW kewkeseer kee kegke=le jeng veneR eme heeee, evcee #eeer nw, hej
s
eerjeceev peer meYeer keuesMeeW mes cege hejcesMJej nQ~ evcee ieg helveer ieceve mes lespeesnerve nw, hejvleg eerjeceev peer
ht
ig
DevOeleer peer kes DeeMeeaJeeo mes hejce lespemJeer nQ~ evcee keecegke nw Deewj YeieJeeved eerjece efve<keece nQ~ evcee
R
mekeuebke nw, leLee YeieJeeved eerjece Dekeuebke nQ~ Ssmes Deueewefkeke eerjeIeJehe hetCe& ev kee keewmeueeefheCeer hetJe&
ll
.A
efoMee ceW he=LJeer hej eekede ngDee~
s
HeeevegJeeo :
ya
N
mJeie&nBg henBgefe megj peekeer keuee heer ve mekes
va
keyenBg ve veere jeng, peeefn eme heeees nw~

Se
keuesefMele ve Yeees pees, keyenBg hebe keuesMeng les

th
ieg efleenBg ve pee kees megpeme vemeeees nw~

ee
Yeees ve eYeeefJele keyenBg keece yeeCe les pees

P
keyenBg ve veere jeng, peeefn eme heeees nw~

si
ul
keuesefMele ve Yeees pees, keyenBg hebe keuesMeng les

iT
ieg efleenBg ve peekees megpeme vemeeees nw~

r
Sh
Yeees ve eYeeefJele keyenBg keece yeeCe les

11
keyenBg keuebke peeefn hejefme ve heeees nw~

20
efieefjOej Yevew keewefmeuee meg eeeer efoefMe cener

ht
efoJeme ceW jece hetCe& ev eieeees nw~~

ig
oMejLe jeG meefnle meye jeveer~ megke=le megcebieue cetjefle ceeveer~~

yr
kejGB eveece kejce ceve yeeveer~ kejng ke=Hee megle mesJeke peeveer~~
op
efpeveefnb efyejefe ye[ YeeG efyeOeelee~ ceefncee DeJeefOe jece efHeleg ceelee~~
C
Yee0- meYeer jeefveeeW kes meefnle cenejepe oMejLe kees HegCe Deewj megvoj cebieue keer cetefle& ceevekej ceQ leguemeeroeme kece&,
ceve Deewj JeeCeer mes eCeece kejlee ntB~ cegPes DeHeves Heg$e eerjece peer kee mesJeke peevekej DeeHe meye cegPe Hej ke=Hee kejWies~
efpeve cenejepe oMejLe SJeb Gvekeer cenejeefveeeW keer, mecHetCe& ceefnceeDeeW keer meercee YeieJeeved eerjece peer kes efHeleeceelee
kes He ceW efJeefMe jevee kejkes yeee peer Yeer ye[s nes iees DeLee&led eerjece peer kes Yeer efHeleecen kee Heo eeHle kej
efueee~
yeeuekeeC[ 23
mees0- yeboGB DeJeOe YegDeeue, mele esce pesefnb jece Heo~

efyegjle oerveoeeue, efee leveg le=ve FJe HeefjnjsG~~16~~
Yee0- ceQ eer DeJeOe kes cenejepe oMejLe peer keer Jebovee kejlee ntB efpevnW eerjece kes ejCeeW ceW eLeeLe& esce nw, efpevneWves
oerveeW hej oee kejves Jeeues eerjece kes efyeg[les ner DeHeves efee Mejerj kee le=Ce kes meceeve leeie kej efoee~
eveJeGB Heefjpeve meefnle efyeosnt~ peeefn jece Heo iet{ mevesng~~
peesie Yeesie cenB jeKesG ieesF&~ jece efyeueeskele eiesG meesF&~~
d .
ve
Yee0- ceQ HeefjpeveeW (HeefjJeej) kes meefnle efJeosnjepe peveke peer kees eCeece kejlee ntB efpevnW eerjece peer kes eer ejCeeW
er
ceW iet{ esce nw, efpevneWves Gme eerjeceesce kees eesie Deewj Yeesie kes mecHeg ceW efHee kej jKee Deewj Gmes eerjece peer kes
es
oMe&ve kejles ner eke kej efoee DeLee&led meeOeejCe ueesieeW keer o=ef ceW peveke peer Yeesieer Les Deewj efJeefMe ueesieeW keer o=ef
R
ceW peveke peer eesieer Les~ Jemlegle: Jes Les eerjece peer kes efJeeesieer~
s
ht
eveJeGB eLece Yejle kes ejvee~ peemeg vesce yele peeF ve yejvee~~
ig
R
jece ejve Hebkepe ceve peemet~ uegyOe ceOegHe FJe lepeF ve Heemet~~
ll
Yee0- ceQ eerjece peer kes YeeleeDeeW ceW meJe&eLece eerYejle peer kes ejCeeW kees eCeece kejlee ntB, efpeve eerYejle peer kes
.A
efveeceeWJeleeW kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ efpevekee ceve eerjece peer kes eerejCekeceue ceW efvejblej jnlee nw, Jen
s
ya
cekejbo kes ueesYeer Yecej keer YeeBefle eYeg kes eerejCe kee meeefveOe veneR es[lee~
N
yeboGB ueefceve Heo peue peelee~ Meerleue megYeie Yeiele megKeoelee~~
va
jIegHeefle keerjefle efyeceue Heleekee~ ob[ meceeve YeeG peme peekee~~

Se
Mes<e menme Meer<e peie keejve~ pees DeJelejsG Yetefce Yee oejve~~
th
meoe mees meevegketue jn cees Hej~ ke=HeeefmebOeg meewefceef$e iegveekej~~

ee
Yee0- ceQ Meerleue, megvoj Deewj YekeleeW kees megKe osvesJeeues eerue#ceCe peer kes ejCekeceueeW kee Jebove kejlee ntB efpevekee
P
eMe eerjece keer efvece&ue keerefle& He efyeceue Heleekee kee oC[ DeLee&led OJepe yevee pees mebmeej kes keejCe mJeHe DeLee&led
si
ul
efJejed menmeefmejeW Jeeues Mes<e DeLee&led DeefJeveeMeer leJe neskej Yeer He=LJeer kee Yee ve kejves kes efueS jIegkegue ceW
iT
eerjece peer kes ess YeeF& yevekej DeJeleerCe& ngS~ Jes ner megefce$ee peer kes pesHeg$e ke=Hee kes meeiej iegCeeW keer Keeefve
r
Sh
eerue#ceCe peer cegPe Hej efvejvlej Devegketue jnW~

11
efjhegmetove Heo keceue veceeceer~ Metj megMeerue Yejle Devegieeceer~~

20
Yee0- yeenjer Deewj Yeerlejer Me$egDeeW kes mebieece ceW Skecee$e Metjlee mes mecHevve Jeerj, megvoj mJeYeeJe Jeeues leLee efvejvlej
ht
eerYejle peer kee Devegieceve kejves Jeeues eerMe$egIve peer kes ejCekeceueeW kees ceQ veceve kejlee ntB~
ig
ceneyeerj efyeveJeGB nvegceevee~ jece peemeg peme DeeHeg yeKeevee~~

yr
op
mees0- eveJeGB HeJevekegceej, Keue yeve HeeJeke ieeveIeve~

C
peemeg oe Deeieej, yemeefnb jece Mej eeHe Oej~~17~~
Yee0- ceQ ceneJeerj eernvegceeved peer keer eeLe&vee kej jne ntB, efpevekes eMe kees mJeeb YeieJeeved eerjece peer ves yeeKeeve
kejkes kene~ og He Jeve kees peueeves kes efueS Deefive kes meceeve, %eeve kes IeveerYetle efJeien DeLeJee %eeve kes cesIe
HeJeveHeg$e eernvegceeved peer kees ceQ eCeece kejlee ntB, efpevekes oeHe YeJeve ceW YeieJeeved eerjece peer Oeveg<eyeeCe OeejCe
kejkes efveJeeme kejles nQ ~
keefHeHeefle $e+#e efveMeeej jepee~ Debieoeefo pes keerMe meceepee~~
yeboGB meye kes ejve megneS~ DeOece Mejerj jece efpeve Heees~~
Yee0- Jeevejjepe megieerJe, $e+#ejepe peecyeJeeved, je#emejepe efJeYeer<eCe Deewj Debbieo Deeefo pees De"ejn Heodce etLeHeefleeeW
cessW efJeYekele JeevejeW kee meceepe nw, Gve meYeer kes megvoj ejCeeW keer ceQ Jebovee kejlee ntB, efpeve JeevejeW ves DeOece HeMeg
Mejerj ceW Yeer eerjece peer kees Heehle kej efueee~
d .
jIegHeefle ejve GHeemeke pesles~ Keie ce=ie megj vej Demegj mecesles~~
ve
yeboGB Heo mejespe meye kesjs~ pes efyeveg keece jece kes esjs~~
er
es
Yee0- He#eer, ce=ie, osJelee, ceveg<e Deewj je#eme mecesle efpeleves Yeer eerjece peer kes ejCeeW kes GHeemeke nQ Gve meye kes
R
ejCekeceueeW keer ceQ Jevovee kejlee ntB, pees efyevee keecevee kes eerjece peer kes mesJeke yeve iees nQ~
s
ht
Megke mevekeeefo Yeiele cegefve veejo~ pes cegefveJej efyeieeve efyeMeejo~~
ig
eveJeG@b meyeefnb Oejefve Oeefj MeerMee~ kejng ke=Hee peve peeefve cegveerMee~~
R
ll
Yee0- Megkeeeee&, mevekeeefo (meveke, mevebove, meveeleve, mevelekegceej) SJeb YekeleeJej cegefve veejo leLee Deewj Yeer pees
.A
efJe%eeve ceW efveHegCe cegefveJej nQ, Gve meyekees ceQ He=LJeer Hej cemleke veJee kej eCeece kej jne ntB~ ns cegveerMJejeW! DeeHe meye
s
cegPes DeHevee mesJeke DeLeJee HeeefjJeeefjke peevekej ke=Hee kejW ~ ya
N
pevekemeglee peiepeveefve peevekeer~ DeefleMee efee kevee efveOeeve keer~~
va
leekes pegie Heo keceue ceveeJeGB~ peemeg ke=Hee efvejceue ceefle HeeJeGB~~
Se
Yee0- pees pevekejepe keer Heg$eer, mecHetCe& peieled keer ceelee leLee peveke peer kes iees$e ceW eke ngFb&, pees keCeeefveOeeve
th
ee
eerjece peer kees Delevle efee nQ Gve eermeerlee peer kes oesveeW ejCekeceueeW kees ceQ cevee jne ntB DeLee&led mecceeveHetJe&ke
P
Gvekeer Hetpee kej jne ntB, efpevekeer ke=Hee mes ceQ efvece&ue yegef eeHle kej jne ntB, efpememes eer jecekeLee kenves kee cesjs ceve
si
ceW mebkeuHe G"e~

ul
iT
Hegefve ceve yeeve kece& jIegveeeke~ ejve keceue yeboGB meye ueeeke~~
r
jeefpeJeveeve Oejs Oeveg meeeke~ Yeiele efyeHeefle Yebpeve megKeoeeke~~

Sh
Yee0- efHej ceQ ceve, Jeeve Deewj kece& mes meye ekeej mes meceLe& jIegkegue kes veeeke YeieJeeved eerjece peer kes
11
20
eerejCekeceueeW keer Jebovee kejlee ntB, efpeve YeieJeeved eerjece peer kes ves$e ueeuekeceue kes meceeve nQ, pees efvejblej Oeveg<e
yeeCe OeejCe efkees jnles nQ, pees YekeleeW keer efJeHeefe kees ve kejles nQ Deewj megKe eoeve kejles nQ~
ht
ig
oes0- efieje DejLe peue yeerefe mece, osefKeele efYevve ve efYevve~

yr
yeboGB meerlee jece Heo, efpeveefnb Hejce efee efKevve~~18~~

op
C
Yee0- pees JeeCeer leLee DeLe& kes meceeve, peue SJeb lejbie kes meceeve efYevve efoKeles ngS Yeer Ske otmejs mes DeefYevve nQ,
efpevnW efKevve DeLee&led oerveog:Keer efJekeueebie peve Hejceefee nQ, Ssmes eermeerleejece peer He Hejyee Heo kees ceQ Jevove
kejlee ntB~
yeboGB jece veece jIegyej kees~ nsleg ke=Meeveg Yeeveg efncekej kees~~
efyeefOe nefj nj cee yeso eeve mees~ Deiegve DevetHece iegve efveOeeve mees~~
yeeuekeeC[ 25
Yee0- ceQ (leguemeeroeme) jIegJej DeLee&led jIegkegue ceW es YeieJeeved eerjece peer kes jeceveece keer Jebovee kejlee ntB, pees
Deefive, mete& Deewj ev Fve leerveeW kes keejCe nQ DeLee&led j mes Deefive Dee mes mete& Deewj ce mes evcee kee GodYeJe
neslee nw~ ke=Meeveg ceW j, Yeeveg ceW Dee, efovekej ceW ce eceMe: jece veece kes leerve De#ejeW mes HetJe& kes leerveeW Meyo efme
nes peeles nQ~ eerjece veece yeee, efJe<Ceg Deewj Mejcee nw~ en Jeso kes eeCeHe eCeJe kes meceeve nw, en efveie&gCe Deewj
GHeceejefnle nesles ngS Yeer mecemle meodiegCeeW kes Kepeeves kes meceeve nw~
.
ceneceb$e peesF peHele censMet~ keeMeer cegkegefle nsleg GHeosMet~~
d
ve
ceefncee peemeg peeve ievejeT~ eLece Hetefpeele veece eYeeT~~
er
Yee0- F&MJej Mej peer efpeme jece veece He ceneceb$e kees peHeles nQ Deewj keeMeer ceW efpeme jece veece kee cegefkele kes efueS
es
R
meeceeve peve kees GHeosMe kejles nQ, efpemekeer ceefncee efMeJe ieCeeW kes jepee eerieCesMe peer peeveless nQ, pees jece veece kes
s
eYeeJe mes ner osJeleeDeeW ceW meJe&eLece Hetpes peeles nQ~
ht
ig
efJeMes<e HeewjeefCeke keLee kes Devegmeej peye en efveMee efkeee ieee efke, pees meyemes Henues He=LJeer keer Heefjecee kej
R
ueew Deeesiee Jener eLece Hetpe nesiee leye ieCesMe peer ves jece veece efueKekej Gmeer keer Heefjecee kej ef$eosJeeW kees eCeece
ll
.A
efkeee Deewj meJe&eLece Hetpe yeve yew"s~
s
ya
peeve Deeefokeefye veece eleeHet~ YeeG Meg keefj Guee peeHet~~
N
Yee0- DeeefokeefJe cenef<e& Jeeuceerefke peer eerjece veece kee eleeHe peeveles nQ Jes jece veece kee Gue DeLee&led cejeceje
va
peHe kej ner Meg nes iees (ceje ceje ceje ewJe cejsefle peHe meJe&oe-YeefJe<eesej HegjeCe~)
Se
menme veece mece megefve efMeJeyeeveer~ peefHe pesF efHee mebie YeJeeveer~~
th
ee
Yee0- efMeJe peer keer JeeCeer mes Deveske menmeveeceeW kes meceeve megvekej, efpeme jece veece kees DeHeves eeCe efee efMeJe peer
P
kes meeLe peHekej HeeJe&leer peer ves YeieJeeved Mej peer kes meeLe emeeo Heeee ~
si
ul
nj<es nsleg nsefj nj ner kees~ efkee Yet<eve eflee Yet<eve leer kees~~
iT
veece eYeeJe peeve efMeJe veerkees~ keeueket Heue oervn Deceer kees~~
r
Sh
Yee0- YeieJeeved Mej peer, HeeJe&leer peer kes oe ceW jece veece kee efoJe esce osKekej yengle emevve ngS Deewj m$eer-
11
Yet<eCe HeeJe&leer peer kees DeHeves Debie kee DeeYet<eCe yevee efueee, DeLee&led jeceveece kes eYeeJe mes ner HeeJe&leer peer ves efMeJe peer
20
kee Deeie eeHle kej efueee~ efMeJe peer jece veece kee eYeeJe YeueerYeeBefle peeveles nQ~ jece veece ves efMeJe peer kees keeue
ht
ket kee Dece=leHeue os efoee DeLeJee jece veece kes eYeeJe mes ner efJe<e ves Yeer efMeJe peer kees Dece=le kee Heue efoee~
ig
oes0- yej<ee efjleg jIegHeefle Yeieefle, leguemeer Meeefue megoeme~

yr
op
jece veece yej yejve pegie, meeJeve YeeoJe ceeme~~19~~

C
Yee0- eerjece peer keer Yeefkele Je<ee&$e+leg kes meceeve nw Deewj YeieJeodYekele megvoj Oeeve (pe[nve) kes meceeve nQ~
leguemeeroeme kenles nQ efke, jece veece kes oesveeW De#ej jkeej Deewj cekeej meeJeveYeeoes kes meceeve nQ~
DeeKej ceOegj ceveesnj oesT~ yejve efyeueeseve peveefpee peesT~~
megefcejle megueYe megKeo meye keent~ ueeske ueeng Hejueeske efveyeent~~
Yee0- es oesveeW jkeej Deewj cekeej De#ej ye[s ner ceOegj leLee ceveesnj nQ Deewj ener meYeer JeCees kes ves$e He nQ~
YeieJeodYekeleeW! FvnW oe kes ves$e mes osKees~ es mcejCe kejves ceW megKeoeeke Deewj meYeer kes efueS megueYe nQw, Fvekees
peHeves mes ueeske ceW ueeYe Deewj Hejueeske ceW efveJee&n nes peelee nw~
kenle megvele megefcejle megef" veerkes~ jece ueKeve mece efee leguemeer kes~~
yejvele yejve eerefle efyeueieeleer~ yee peerJe mece menpe meBIeeleer~~
Yee0- es kenves, megveves Deewj mecePeves ceW Delevle mebgoj ueieles nQ Deewj cegPe leguemeeroeme kees lees jece veece kes oesveeW
d .
ve
De#ej eerjece peer leLee eerue#ceCe peer kes meceeve efee nQ~ JeCees keer o=ef mes JeCe&ve kejves ceW lees eerefle Deueie nes peeleer
er
nw, DeLee&led j' kee GeejCe mLeeve cete& nw Deewj ce kee Dees Hejvleg Fve oesveeW ceW He=Lekedlee nesles ngS Yeer jece veece kes
es
oesveeW De#ej JeCe&Oece& keer meercee mes THej G"kej yee Deewj peerJe kes meceeve HejmHej mJeeYeeefJeke efce$e nQ~
R
vej veejeeve meefjme megYeelee~ peie Heeueke efJeMes<e peve $eelee~~
s
ht
Yeieefle megeflee keue kejve efyeYet<eve~ peie efnle nsleg efyeceue efyeOeg Het<eve~~
ig
R
Yee0- es vej Deewj veejeeCe kes meceeve es meies YeeF&YeeF& nQ~ es peieled kes Heeueke Deewj efJeMes<e He mes YekeleeW kes
ll
j#eke nQ~ jece veece kes oesveeW JeCe& YeefeefHeCeer meewYeeieJeleer ceefnuee kes oes keCee&uebkeej nQ~ peieled kes efnle kes efueS
.A
es oesveeW De#ej efvece&ue ev Deewj mete& nQ~
s
ya
mJeeo lees<e mece megieefle megOee kes~ kece" Mes<e mece Oej yemegOee kes~~
N
peve ceve cebpeg kebpe ceOegkej mes~ peern pemeesceefle nefj nueOej mes~~
va
Yee0- es jece veece kes oesveeW De#ej megieefle efHeCeer megOee DeLee&led Dece=le kes mJeeo Deewj meblees<e nQ~ es ner oesveeW De#ej
Se
keHe Deewj Mes<e veejeeCe kes meceeve He=LJeer kees OeejCe kejvesJeeues nQ~ es ner jkeej Deewj cekeej YeeeW kes ceOegj
th
ceveHe keceue kes oes YeeQjs nQ~ jece veece kes oesveeW De#ej efpeJeeHe eMeesoe peer kes efueS ke=<Ce Deewj yeuejece nQ~
ee
oes0- Ske $e Ske cegkegceefve, meye yejveve Hej peesG~

P
leguemeer jIegyej veece kes, yejve efyejepele oesG~~20~~

si
ul
Yee0- leguemeeroeme peer kenles nQ efke osKees, eerjIegveeLe peer kes jece veece kes jkeej Deewj cekeej veeceke oesveeW JeCe&
iT
meYeer JeCees kes THej jkeej DeLee&led $e kes He ceW Deewj cekeej DeLee&led cegkegceefCe kes He ceW efJejepe jns nQ~
r
Sh
mecegPele meefjme veece De veeceer~ eerefle HejmeHej eYeg Devegieeceer~~

11
veece He ogF F&Me GHeeOeer~ DekeLe Deveeefo megmeecegefPe meeOeer~~

20
Yee0- mecePeves ceW lees jece veece Deewj Gmekes DeLe& He YeieJeeved eerjece peer Ske meceeve nQ, Hejvleg Fvekeer eerefle mJeeceer
ht
Deewj mesJeke pewmeer nw DeLee&led veece mJeeceer Deewj veeceer mesJeke nw, Hej veece Deewj He es oesveeW F&MJej keer GHeeefOeeeB nQ,
ig
pees DekeLeveere, Deeefojefnle leLee megvoj mecePevesJeeueer Meefe eje ner meeOe nQ~
yr
op
kees ye[ es kenle DeHejeOet~ megefve iegve Yeso mecegefPenQ meeOet~~

C
osefKee He veece DeeOeervee~ He ieeve veefnb veece efyenervee~~
Yee0- keewve ye[e nw Deewj keewve ese, en kenvee DeHejeOe nesiee~ Fvekes iegCeeW kee Yeso megvekej meeOegpeve mJeeb mecePe
peeeWies~ veece kes DeOeerve ner He osKes pee mekeles nQ, veece kes efyevee He kee %eeve veneR neslee~
He efyeMes<e veece efyeveg peeves~ kej leue iele ve Hejefnb Heefneeves~~
megefceefje veece He efyeveg osKes~ DeeJele oe mevesn efyeMes<es~~
yeeuekeeC[ 27
Yee0- veece kees peeves efyevee nLesueer ceW jnves Hej Yeer He efJeMes<e Heneevee veneR pee mekelee Hejvleg He kees efyevee osKes
Yeer veece kee mcejCe kejves mes He efJeMes<e mvesn kes meeLe oe ceW Dee peelee nw~
veece He ieefle DekeLe keneveer~ mecegPele megKeo ve Hejefle yeKeeveer~~
Deiegve meiegve efyee veece megmeeKeer~ GYee eyeesOeke elegj ogYeeKeer~~
Yee0- veece, He keer ieefle Deewj keLee es oesveeW ner DekeLeveere nQ en mecePeves cesW lees megKeo nw Hej kener veneR pee
.
mekeleer~ efveieg&Ce Deewj meiegCe kes yeere jece veece ner megvoj mee#eer nw, en oesveeW kees mecePeevesJeeuee elegj ogYeeef<eee nw~
d
ve
oes0- jece veece ceefveoerHe Oe, peern osnjer ej~
er
leguemeer Yeerlej yeensjnBg, peew eenefme Gefpeeej~~21~~
es
R
Yee0- ns leguemeeroeme! eefo Yeerlej Deewj yeenj Delevle ekeeMe eenles nes, lees DeHeveer efpeJee kes ejHe osnjer Hej
s
jece veeceHe ceefCeoerHe kees mLeeefHele kej uees~
ht
ig
veece peern peefHe peeieefnb peesieer~ efyejefle efyejbefe eHebe efyeeesieer~~
R
yee megKeefnb DevegYeJeefnb DevetHee~ DekeLe Deveecee veece ve Hee~~
ll
.A
Yee0- yeee peer kes eHebe mes otj jnvesJeeues JewjeieJeeved eesieerpeve Yeer DeHeveer efpeJee mes jece veece kee peHe kejkes peie
s
peeles nQ DeLee&led %eeve eeHle kej uesles nQ Deewj DekeLeveere meebmeeefjke jesieeW mes jefnle, eeke=efleke veece He mes otj,
ya
N
DevegHece yeemegKe kee Yeer %eeveerpeve jece veece kes peHe kes yeue mes DevegYeJe kej uesles nQ~
va
peevee enefnb iet{ ieefle pesT~ veece peern peefHe peeveefnb lesT~~
Se
meeOeke veece peHeefnb uee ueeS~ nesefnb efme Deefveceeefoke HeeS~~

peHeefnb veece peve Deejle Yeejer~ efceefnb kegmebke nesefnb megKeejer~~
th
ee
Yee0- pees efpe%eemeg peve Hejceelcee keer iet{ DeLee&led HejcesMJej kes ieesHeveere jnme kees peevevee eenles nQ, Jes Yeer DeHeveer
P
efpeJee mes jece veece kee peHe kejkes Gmes peeve uesles nQ~ pees meeOeke uee ueieekej DeLee&led veece peHe ceW ceveesJe=efe kees
si
ul
ueerve kejkes jece veece kee peHe kejles nQ Jes DeefCecee, ieefjcee, ceefncee, ueefIecee, eeHleer, eekeece, F&efMelJe, JeefMelJe
iT
Deeefo efmeefeeW kees eeHle kejkes efme nes peeles nQ~ Delevle Deele&peve jece veece kee peHe kejles nQ lees Gvekes yegjs mebke
r
Sh
ve nes peeles nQ Deewj Jes megKeer nes peeles nQ~ (Fme ekeej jece veece peHe mes %eeveer, efpe%eemeg, DeLee&Leea Deewj Deele& Fve
eejeW YeeeW kee ueeYe neslee nw~)
11
jece Yeiele peie eeefj ekeeje~ megke=leer eeefjG DeveIe Goeje~~

20
eng elegjve kenB veece DeOeeje~ ieeveer eYegefnb efyeMes<e efHeeeje~~

ht
ig
Yee0- mebmeej ceW Deele&, efpe%eemeg, DeLee&Leea, %eeveer es eej ekeej kes jeceYee nQ~ es eejeW ner megke=leer, efve<HeeHe Deewj
yr
Goej nQ~ Deele& DeLe& Deewj keece keer efmeef kes efueS YeieJeeved kee Yepeve kejles nQ, efpe%eemeg Oece& Deewj cees#e keer efmeef
op
kes efueS, DeLee&Leea DeLe& efmeef kes efueS leLee %eeveer leJe%eeve eje Deelcee keer cegefkele kes efueS DeLeJee %eeve eeHle nesves
C
Hej Yeer Yepeve kee Deevevo uesves kes efueS YeieJeeved kee Yepeve kejles nQ~ Fve eejeW elegj eerjeceYekeleeW kee veece ner
DeeOeej nw (pewmee eewHeeF& kes HetJee&& ceW kene pee egkee nw~) Fve meYeer YekeleeW ceW %eeveer eYeg eerjece kees efJeMes<e efee nQ
keeeWefke Jes HejcesMJej keer efve:mJeeLe& Yeefe kejles nQ~
engB pegie engB egefle veece eYeeT~ keefue efyeMes<e veefnb Deeve GHeeT~~
Yee0- eejeW egieeW Deewj eejeW JesoeW ceW eerjece veece kee ner eYeeJe nw, keefueegie ceW lees efJeMes<ekej, keeeWefke FmeceW
eerjece veece peHe kes Deefleefjkele cegefkele Deewj Yeefkele kee keesF& GHeee ner veneR nQ ~
oes0- mekeue keeceveenerve pes, jece Yeieeflejme ueerve~
veece megesce efHeet<e o, eflevengB efkeS ceve ceerve~~22~~
Yee0- pees ueesie meYeer keeceveeDeeW mes jefnle neskej Skecee$e eerjece Yeefkelejme ceW ueerve jnles nQ, Ssmes efveef<kebeve peve
.
Yeer eerjece veece kes esce He mejesJej ceW DeHeves ceve kees ceueer yeveekej ceive efkees jnles nQ DeLee&led DeHeves ceve kees
d
ve
jece veece mes Ske Yeer #eCe Deueie veneR kejles~
er
Deiegve meiegve ogF yee mJeHee~ DekeLe DeieeOe Deveeefo DevetHee~~
es
ceesjs cele ye[ veece ogntB les~ efkeS pesefnb pegie efvepe yeme efvepe yetles~~
R
s
Yee0- efveieg&Ce Deewj meiegCe es oesveeW yee kes mJeHe nQ, oesveeW ner DekeLeveere, DeieeOe, Deeefojefnle Deewj GHecee mes jefnle
ht
nQ~ cesjs (leguemeeroeme) kes cele ceW eerjece veece efveieg&Ce Deewj meiegCe oesveeW ner yeemJeHeeW mes ye[e nw, pewmes eerjece veece
ig
R
ves efveieg&Ce leLee meiegCe oesveeW yeemJeHeeW kees DeHeves ner yeue mes DeHeves JeMe ceW kej jKee nw~
ll
eewef{ megpeve peefve peeveefnb peve keer~ kenGB eleerefle eerefle efe ceve keer~~
s.A
Yee0- meppeve ueesie Fme keLeve kes DeeOeej Hej cegPe mesJeke leguemeeroeme keer eewef{ DeLee&led ieJees&efkele ve mecePeW, ceQ lees
DeHeves ceve keer eleerefle (efJeMJeeme), eerefle leLee efe ken jne ntB~ ya
N
Ske oeiele osefKee Sket~ HeeJeke mece pegie yee efyeyesket~~
va
GYee Deiece pegie megiece veece les~ kensGB veece ye[ yee jece les~~
Se
Yee0- oesveeW yeemJeHe Deefive kes meceeve nQ, pewmes Ske Deefive DejCeer veeceke ueke[er ceW efHee jnlee nw Deewj Ske
th
ee
Deefive mHe He ceW efoKe He[lee nw~ FvneR oes DeefiveeeW kes meceeve efveieg&Ce, meiegCe oesveeW yee kee efJeJeseve mecePevee
P
eeefnS DeLee&led efveieg&Ce yee ueke[er ceW efHes Deefive kes meceeve Deewj meiegCe yee ele#e Deefive kes meceeve nQ~ oesveeW ner
si
(efveieg&Ce yee leLee meiegCe yee) Deiece nQ, Hejvleg eerjece veece mes oesveeW ner megiece nes peeles nQ, FmeefueS ceQves eerjece
ul
veece kees efveieg&Ce yee Deewj meiegCe jece mes Yeer ye[e kene nw~
iT
yeeHeke Ske yee DeefyeveeMeer~ mele esleve Ieve DeeveBo jeMeer~~

r
Sh
Deme eYeg oe Dele Deefyekeejer~ mekeue peerJe peie oerve ogKeejer~~

11
veece efveHeve veece peleve les~ meesG eiele efpeefce ceesue jleve les~~
20
Yee0- efveieg&Ce yee meJe&JeeHeke, Deefleere, veeMejefnle leLee mele Deewj eslevee kee IeveerYetle efJeien SJeb Deevevo keer
ht
jeefMe nw~ Ssmes meJe&meceLe&, efveefJe&keej, efveieg&Ce yee kees Devleee&ceer He ceW eleske eeCeer kes oe ceW jnles ngS Yeer
ig
mecHetCe& peerJepeieled oerve Deewj og:Keer nw~ efveieg&Ce yee oe ceW jnles ngS Yeer peerJe kes Gve leeHeeW kees veneR otj kej
yr
Heelee, keeesWefke Jen meeslee jnlee nw, Hejvleg Jen efveef<ee yee Yeer eerjece veece kes efveHeCe DeLee&led ceenelce %eeve leLee
op
peleve DeLee&led peHeHe elve mes Gmeer ekeej eke nes peelee nw, pewmes efveHeCe Deewj j#eCe kes ceeOece mes jlve mes
C
Gmekee cetue eke nes peelee nw~

efJeMes<e efkelevee Yeer cetueJeeve nerje leye leke DeHevee Gefele cetue veneR os Heelee, peye leke peewnjer kes eje Gmes
peevekej Gmekeer j#ee veneR keer peeleer, keeeWefke meeceeve Jeefkele HelLej kee gke[e peeve Gmes HeWke mekelee nw~
oes0- efvejiegve les Sefn YeeBefle ye[, veece eYeeJe DeHeej~
kenGB veece ye[ jece les, efvepe efyeeej Devegmeej~~23~~
yeeuekeeC[ 29
Yee0- Fme ekeej efveieg&Ce yee mes eerjece veece kee DeHeej eYeeJe ye[e nw~ Deye ceQ DeHeves efJeeej kes Devegmeej eerjece
veece kees eerjece mes Yeer ye[e ken jne ntB~
jece Yeiele efnle vej leveg Oeejer~ meefn mebke efkeS meeOeg megKeejer~~
veece meesce peHele Deveeemee~ Yeiele nesefnb cego cebieue yeemee~~
Yee0- eerjece ves YekeleeW kes efueS ceveg<e Mejerj OeejCe efkeee Deewj ke menkej osJeleeDeeW leLee mevleeW kees megKeer efkeee,
.
efkevleg eerjece veece kees lees esceHetJe&ke peHeves cee$e mes Yekelepeve Deveeeeme ner n<e& Deewj cebieue kes efveJeeme mLeeve yeve
d
ve
peeles nQ ~
er
jece Ske leeHeme eflee leejer~ veece keesef Keue kegceefle megOeejer~~
es
Yee0- eerjece ves lees Skecee$e leHemJeer ieewlece peer keer Helveer Deefnuee peer kee Gej efkeee, efkevleg eerjece veece ves lees
R
kejes[eW KeueeW keer kegyegefeeW kees megOeeje~
s
ht
$e+ef<e efnle jece megkesleg meglee keer~ meefnle mewve megle keervn efyeyeekeer~~
ig
R
meefnle oes<e ogKe oeme ogjeMee~ oueF veece efpeefce jefye efveefMe veeMee~~
ll
.A
Yee0- eerjece ves cenef<e& efJeMJeeefce$e kes efnle kes efueS megkesleg veeceke e#e keer Heg$eer leekee kees Gmekes Heg$eeW Deewj
s
Gvekeer mesvee meefnle eg ceW meceeHle efkeee, Hejvleg eerjece veece lees Deepe Yeer DeHeves YekeleeW kes oes<e, og:Ke Deewj ogjeMee
ya
kees Gmeer ekeej ve kejlee Dee jne nw, pewmes mete&veejeeCe jeef$e kees ve kej efoee kejles nQ ~
N
YebpesG jece DeeHeg YeJe eeHet~ YeJe Yee Yebpeve veece eleeHet~~
va
Se
Yee0- eerjece ves mJeeb YeieJeeved Mej peer kes Oeveg<e kees lees[e Hejvleg eerjece veece kee eleeHe ner YeJe DeLee&led mebmeej
kes Yee kees ve kej oslee nw, JeneB eerjece veece kees keg Yeer veneR kejvee He[lee~
th
ee
ob[ke yeve eYeg keervn megneJeve~ peve ceve Deefcele veece efkeS HeeJeve~~
P
efveefMeej efvekej oues jIegvebove~ veece mekeue keefue keueg<e efvekebove~~

si
Yee0- eYeg eerjece ves ob[ke Jeve kees Megeeeee& DeLeJee cenef<e& ieewlece kes MeeHe mes cegkele kejkes Gmes megneJevee DeLee&led
ul
njeYeje yeveeee~ eerjece veece ves lees Deveske YekeleeW kes ceve kees HeefJe$e kej efoee~ jIegvevove eerjece ves lees Kej,
iT
ot<eCe, ef$eefMeje meefnle eewon npeej je#emeeW kee JeOe efkeee, Hejvleg eerjece veece lees keefueegie kes mecHetCe& HeeHeeW kees ve
r
Sh
kejlee jnlee nw~

11
oes0- Meyejer ieerOe megmesJekeefve, megieefle oervn jIegveeLe~

20
veece GOeejs Deefcele Keue, yeso efyeefole iegve ieeLe~~24~~

ht
Yee0- eerjece peer ves lees Meyejer Deewj peeeg pewmes megvoj mesJekeeW kees megieefle oer, Hejvleg eerjece veece ves lees DemebKe
ig
keYeer ve megOejvesJeeues ogeW kee Gej kej efoee~ eerjece veece keer iegCeieeLeeeW JesoeW ces eefme nQ~
yr
op
jece megkeb" efyeYeer<eCe oesT~ jeKes mejve peeve meye keesT~~

C
veece iejerye Deveske efveJeepes~ ueeske yeso yej efyejo efyejepess~~
Yee0- eerjece ves megieerJe Deewj efJeYeer<eCe Fve oes YekeleeW kees DeHeves MejCe ceW jKee en yeele meYeer ueesie peeveles nQ, Hejvleg
eerjece veece ves lees Deveske oervepeveeW kees efveJeepee DeLee&led mecceeefvele efkeee~ eerjece veece kes es eMe ueeskeeW Deewj eejeW
JesoeW ceW efJejepe jns nQ~
jece Yeeueg keefHe keke yeesje~ mesleg nsleg ece keervn ve Leesje~~
veece uesle YeJeefmebOeg megKeeneR~ kejng efyeeej megpeve ceve ceeneR~~
Yee0- eerjece ves YeeuegDeeW Deewj JeevejeW keer mesvee kees Fkee efkeee Deewj meceg ceW mesleg yeeBOeves kes efueS Lees[ e veneR
DeLee&led yengle ece efkeee~ Henues ceb$eCee keer, efHej leerve efoveHee&vle meceg kes le Hej DeveMeve kejkes Gmemes ceeie& ceeBiee,
efHej Fme veerefle kes DemeHeue nes peeves Hej eerue#ceCe kes He#e kee DevegmejCe kejles ngS Deeivese yeeCe kee mebOeeve kejkes
meceg keess eleeef[le efkeee~ efHej veue, veerue keer meneelee mes Deveske Je=#eeW Deewj HeJe&leeW kees otj otj mes ceBieekej meeiej
ceW lewjeee, efHej eerjece veece keer ke=Hee mes meYeer kees Skeotmejs mes pees[e Hejvleg eerjece veece kes lees GeejCe cee$e mes
Deveske YeJemeeiej metKe peeles nQ~ ns meppevees! ceve cesW efJeeej lees kejes~
d .
jece mekegue jve jeJeve ceeje~ meere meefnle efvepe Hegj Heieg Oeeje~~
ve
er
jepee jece DeJeOe jpeOeeveer~ ieeJele iegve megj cegefve yej yeeveer~~
es
mesJeke megefcejle veece meeerleer~ efyeveg ece eyeue ceesn oue peerleer~~
R
efHejle mevesn ceieve megKe DeHeves ~ veece emeeo meese veefnb meHeves~~
s
ht
Yee0- eerjece ves eg ceW kegue meefnle jeJeCe kee JeOe efkeee Deewj eermeerlee peer kes meeLe DeHeves Hegj eerDeJeOe kees
ig
HeOeejs~ eerjece peer jepee yeves DeeesOee Gvekeer jepeOeeveer yeveer~ Gvekes iegCe osJelee, es cegefveieCe Deewj mejmJeleer peer iee
R
jner nQ, Hejvleg mesJekepeve esceHetJe&ke eerjece veece kee mcejCe kejkes ece kes efyevee Delevle eyeue ceesn kes oue kees
ll
.A
peerlekej, mvesn ceW ceive neskej, DeHeves DeLee&led Deelceevevo kes meeLe efveefMevle YeceCe kejles jnles nQ~ eerjece veece kes
s
emeeo mes mJeHve ceW Yeer GvnW efkemeer ekeej kee Meeske veneR neslee~
ya
oes0- yee jece les veece ye[, yej oeeke yej oeefve~
N
va
jeceeefjle Mele keesef cenB, efuee censMe efpee peeefve~~25~~

Se
Yee0- eerjece veece, yee DeLee&led efveieg&Ce yee mes leLee eerjece DeLee&led meiegCe yee mes Yeer ye[e nw Deewj en Jejoeve
osvesJeeueeW kees Yeer Jejoeve osves Jeeuee nw, FmeefueS Jejoeveer osJeleeDeeW kes Yeer Jejoeveer osJelee YeieJeeved efMeJe peer ves meew
th
ee
kejes[ jeceeeCeeW ceW mes eerjece veece kes oes De#ejeW kees ner yeeBves keer eefeee kes Heeefjeefceke kes He ceW Fmekeer eslee
P
kees peevekej ues efueee Lee~

si
ul
efJeMes<e Ske meew kejes[ jeceeeCeeW kee leerveeW ueeskeeW ceW efJeYeeie kejles mecee eleske kees leQleerme kejes[, leQleerme ueeKe,
iT
leQleerme npeej leerve meew ome kee yeBJeeje kejkes efMeJe peer ves ener eerjece veece kes oes De#ej Heeefjeefceke kes He ceW ues
r
Sh
efueee~
veece emeeo MebYeg DeefyeveeMeer~ meepe Decebieue cebieue jeMeer~~
11
Megke mevekeeefo efme cegefve peesieer~ veece emeeo yee megKe Yeesieer~~
20
Yee0- eerjece veece kes emeeo mes ner efMeJe peer keeueket Heer kej Yeer DeefJeveeMeer yeve iees Deewj cegC[ceeuee MceMeeve keer
ht
efJeYetefle, efJe<e, meHe& Deeefo DecebieueeW kee meepe mJeerkeejles ngS Yeer cebieueeW keer jeefMe nes iees~ Megkeeeee&, mevekeeefo SJeb
ig
yr
Deve efmecegefve Deewj eesieerpeve eerjece veece kes emeeo mes ner yeemegKeYeesie kes DeefOekeejer yeve iees~
op
veejo peevesG veece eleeHet~ peie efee nefj nefj nj efee DeeHet~~
C
veece peHele eYeg keervn emeeot~ Yeiele efmejesceefve Yes enueeot~~
Yee0- osJeef<e& veejo peer ves eerjece veece kee eleeHe peeve efueee nw~ mebmeej kees eernefj efJe<Ceg peer efee nQ Deewj efJe<Ceg
peer kees efMeJe peer efee nQ, Hejvleg eerjece veece kes eleeHe mes veejo peer, nefj (efJe<Ceg peer) SJeb nj (efMeJe peer) Fve
oesveeW kees efee nQ~ veece kes peHeles ner eYeg ves ke=Hee emeeo eke efkeee Deewj endueeo YekeleeWW kes efMejesceefCe yeve iees,
yeeuekeeC[ 31
DeLeJee eerjece veece kes peHeles ner eYeg ves eeo kees DeHevee emeeomJeHe yevee efoee Deewj owlekegue ceW pevce ueskej
Yeer eeo Yekele efMejesceefCe yeve yew"s~
OegJe meieueeefve peHesG nefj veeTB~ HeeeG Deeue DevetHece "eTB~~
megefceefj HeJevemegle HeeJeve veecet~ DeHeves yeMe keefj jeKes jecet~~
Yee0- OegJe ves efJeceelee megefe kes eje DeHeceeefvele neskej, iueeefve kes meeLe eernefj kee veece peHe efkeee leLee Deeue
.
Deewj GHeceejefnle mLeeve DeLee&led OegJeueeske eeHle kej efueee, efpemekeer Heefjecee mete&veejeeCe Yeer Ske Je<e& ceW kej Heeles
d
ve
nQ~ HeefJe$e eerjece veece kee mcejCe kejkes eernvegceeve ves eerjece kees ner DeHeves JeMe ceW kej jKee nw~
er
DeHele Depeeefceue iepe ieefvekeeT~ YeS cegkele nefj veece eYeeT~~
es
keneQ keneB ueefie veece ye[eF&~ jece ve mekeefnb veece iegve ieeF&~~
R
s
Yee0- Delevle DeHeefJe$e Depeeefceue, iepesv Deewj ieefCekee pewmes Yeer eerjece veece kes eYeeJe mes cegkele nes iees~ ceQ
ht
ig
eerjece veece keer ye[eF& keneB leke kentB, eerjece Yeer DeHeves eerjece veece kes iegCe veneR iee mekeles~
R
oes0- veece jece kees keueHele, keefue keueeve efveJeeme~
ll
.A
pees megefcejle Yeees YeeBie les, leguemeer leguemeeroeme~~26~~
s
Yee0- eerjIegveeLe kee eerjece veece mecHetCe& keueeCeeW kee efveJeeme mLeeve, Fme keefueegie kee keuHeJe=#e nw, efpemekee
ya
N
mcejCe kejles ner YeebieJe=#e kes meceeve efvecvekeesef kee ceQ leguemeeroeme Deepe leguemeerJe=#e kes meceeve meyekee Hetpeveere
va
Deewj eYeg eerjece peer kee efee yeve ieee~ mJeeb ceOegmetove mejmJeleer peer ves Yeer kene
Se
Deevevokeeveves keefMeled pebiecemleguemeer le:~

keefJelee ce_pejer Yeeefle jeceYecejYetef<ele:~~
th
ee
DeLee&led DeevevoJeve, Fme keeMeer ceW Ske Ssmee DeHetJe& leguemeeroemeHe leguemeer kee Je=#e nw, efpemekeer keefJelee ner cebpejer
P
nw Deewj pees eerjeceHe Yecej mes megMeesefYele jnlee nw DeLee&led leguemeeroeme keer keefJeleecebpejer Hej Yeewbjs kes meceeve eerjece
si
ul
ceb[jeles jnles nQ~

iT
engB pegie leerefve keeue eflengB ueeskee~ YeS veece peefHe peerJe efyeMeeskee~~
r
Sh
Yee0- ke=leegie, $esleeegie, eHej leLee keefueegie Fve eejeW egieeW ceW; Yetle, Jele&ceeve, Deewj YeefJe<eled Fve leerveeW keeueeW ceW;
11
DeekeeMe, Heeleeue Deewj cele&ueeske Fve leerveeW ueeskeeW ceW eerjece veece kee peHe kejves mes ner peerJe Meeskejefnle neslee jne nw
20
Deewj nesiee~
ht
yeso Hegjeve meble cele Snt ~ mekeue megke=le Heue jece mevesnt~~
ig
Oeeve eLece pegie ceKe efyeefOe otpes~ eHej Heefjlees<ele eYeg Hetpes~~
yr
keefue kesJeue ceue cetue ceueervee~ HeeHe HeeesefveefOe peve ceve ceervee~~
op
veece keecele keeue kejeuee~ megefcejle Meceve mekeue peie peeuee~~

C
Yee0- eejeW Jeso, De"ejneW HegjeCe Deewj meYeer Jewefoke mevleeW kee ener cele nw efke, eerjece kee esce ner mecHetCe& melkecees
kee Heue nw~ eLeced DeLee&led ke=leegie ceW Oeeve mes, otmejs DeLee&led $esleeegie cebs efJeefOeHetJe&ke efkees ngS e%e mes leLee eHej
ceW Hetpee mes eYeg emevve nesles nQ, Hejvleg keefuekeeue lees Skecee$e meYeer ceueeW DeLee&led oes<eeW kee cetue nw Deewj mJeeb Yeer
ceueeW mes JeeHle nw~ en HeeHe kee cenemeeiej efpemeceW ueesieeW kes ceve ceueer kes meceeve ceive nesles jnles nQ DeLee&led Fme
keefuekeeue ceW keesF& Yeer nefjHeefjlees<eCe Jele veneR efkees pee mekeles~ Fme kejeue keeue ceW lees eerjece veece ner Ske Ssmee
keuHe Je=#e nw, efpemekes mcejCe cee$e mes mecHetCe& peieled kee peeue ve nes peelee nw~
jece veece keefue DeefYecele oelee~ efnle Hejueeske ueeske efHeleg ceelee~~
veefnb keefue kejce ve Yeieefle efyeyesket~ jece veece DeJeuebyeve Sket~~
keeuevesefce keefue keHe efveOeevet~ veece megceefle mecejLe nvegceevet~~
.
Yee0- eerjece veece Fme kejeue keefuekeeue ceW ceveesJeebefle Heue osvesJeeuee nw, en Hejueeske ceW efnlew<eer Deewj ueeske cebs
d
ve
efHeleeceelee kes meceeve Heeueve kejvesJeeuee nw~ Fme keefuekeeue ceW kece&, GHeemevee Deewj %eeve mebYeJe ner veneR nw~ FmeceW lees
er
eerjece veece ner Skecee$e peerJe kee DeJeuecyeve nw~ keHe kes efveJeememLeeve keefuekeeue He keeuevesefce kees ve kejves kes
es
efueS eerjece veece ner megvoj yegef mecHevve meceLe& eer nvegceeve nQ ~
R
oes0- jece veece vejkesmejer, keveke keefMeHeg keefuekeeue~
s
ht
peeHeke peve enueeo efpeefce, Heeefueefn oefue megjmeeue~~27~~
ig
R
Yee0- eerjece veece eerve=efmebn YeieJeeved nQ, keefuekeeue efnjCekeefMeHeg nw Deewj peeHekepeve eeo nQ DeLee&led pewmes eeo
ll
.A
keer j#ee kejves kes efueS KecYes mes eke neskej eerve=efmebn YeieJeeved ves efnjCekeefMeHeg kee Je#emLeue efJeoerCe& kejkes
osJeleeDeeW kee ke otj kej Yekele Heeo kee Heeueve efkeee Lee, Gmeer ekeej eerjece veece cenejepe ve=efmebn YeieJeeved kes
s
ya
meceeve peerYeHe KecYes mes yewKejer JeeCeer ceW eke neskej keefuekeeue kes eYeeJe kees meceeHle kejkes meodiegCe He
N
osJeleeDeeW kes keeW kee efveJeejCe kejkes peeHeke eeo keer j#ee kejWies ~
va
Yeee kegYeee DeveKe DeeuementB~ veece peHele cebieue efoefMe omentB~~

Se
megefceefj mees veece jece iegve ieeLee~ kejGB veeF jIegveeLeefnb ceeLee~~
th
ee
Yee0- YeeJe, kegYeeJe Deewj eesOe leLee Deeueme ceW Yeer eerjece veece kees peHeves mes omeeW efoMeeDeeW ceW cebieue neslee nw~
P
Gmeer eerjece veece kee mcejCe kejkes eerjIegveeLe kees cemleke veJeekej ceQ eerjece peer kes iegCeceeer ieeLee kee JeCe&ve kej
si
jne ntB~
ul
iT
ceesefj megOeeefjefnb mees meye YeeBleer~ peemeg ke=Hee veefnb ke=Hee DeIeeleer~~
r
jece megmJeeefce kegmesJeke ceesmes~ efvepe efoefMe osefKe oeeefveefOe Heesmes~~

Sh
Yee0- Jes ner eYeg eerjece peer cesjer meye ekeej mes megOeej ueWies, efpevekeer ke=Hee mes ke=Hee Yeer veneR le=Hle nesleer DeLee&led
11
meeceeve ke=Hee kees eerjIegveeLe kes ke=Hee keer efvejvlej ueueke jn peeleer nw~ eerjece, oee kes meeiej SJeb Gekeesef kes
20
mJeeceer nQ, FmeefueS cegPe pewmes kegmesJekeeW kees Yeer DeHeveer Deesj DeLee&led DeHeveer MejCe ceW Deeee osKekej GvneWves Heeuee
ht
Heesmee~
ig
yr
ueeskengB yeso megmeeefnye jerleer~ efyevee megvele Heefneevele eerleer~~

op
ieveer iejerye ieecevej veeiej~ Hebef[le cet{ ceueerve Gpeeiej~~

C
megkeefye kegkeefye efvepe ceefle Devegnejer~ ve=Heefnb mejenle meye vej veejer~~
meeOeg megpeeve megMeerue ve=Heeuee~ F&Me DebMe YeJe Hejce ke=Heeuee~~

megefve meveceeveefnb meyeefnb megyeeveer~ Yeefveefle Yeieefle ceefle ieefle Heefneeveer~~
Yee0- ueeske Deewj Jeso ceW Yeer ener megvoj mJeeceer keer jerefle nw efke, Jes efJevee megvekej ner eerefle kees Heneeveles nQ~
Oevee{de ueesie, oervepeve, ie@bJeej Deewj elegj, Hebef[le, cetKe&, ceueervepeve Deewj Glke= ueesie, megkeefJe leLee kegkeefJe (DeYe
yeeuekeeC[ 33
jevee kejvesJeeues) Fme ekeej meYeer vej, veejer DeHeveerDeHeveer yegef kes Devegmeej jepee keer eMebmee kejles nQ~ F&MJej kes
DebMe mes GlHevve esceer, ke=Heeueg, meeeflJeke DeeejCe kejvesJeeues, elegj, megvoj mJeYeeJeJeeues jepeeieCe meye keer yeeleW
megvekej keefJelee, Yeefkele Deewj yegef kes ieefle kees Heneevekej meye kee mecceeve kejles nQ~
en eeke=le ceefnHeeue megYeeT~ peeve efmejesceefve keesmeuejeT~~
jerPele jece mevesn efvemeesles~ kees peie cebo ceefueve ceefle ceesles~~
Yee0- en lees meeOeejCe jepee kee mJeYeeJe neslee nw, Hejvleg keesmeue peveHeo kes jepee eerjece lees peevevesJeeueeW kes
d .
ve
efMejesceefCe DeLee&led meJe&%e nQ~ eYeg eerjece efvemeesless DeLee&led DeefJeefvve mvesn mes ner jerPe peeles nQ~ mebmeej ceW cegPe pewmee
er
keewve ceueerve yegef Deewj cetKe& nesiee pees jepeeefOejepe eerjece keer mecegefele eMebmee kej mekes~
es
oes0- Me" mesJeke keer eerefle efe, jefKenQ jece ke=Heeueg~
R
GHeue efkeS peueeeve pesefnb, meefeJe megceefle keefHe Yeeueg~~28(ke)~~
s
ht
Yee0- efpeve eYeg eerjece ves HelLej kees peue kee eeve yevee efueee Deewj JeevejYeeuet pewmes DeJeJeefmLele yegefJeeues
ig
HeMegDeeW kees mebgoj yegefmecHevve DeHeves ceb$eer yeveees, Ssmes ke=Heeueg eYeg eerjece cegPe leguemeeroeme pewmes Me"mesJeke keer Yeer
R
eerefle SJeb efe keer j#ee kejWies~
ll
.A
oes0- neQng keneJele meye kenle, jece menle GHeneme~
s
meeefnye meerleeveeLe mes, mesJeke leguemeeroeme~~28(Ke)
N
ya
Yee0- ceQ Yeer mJeeb kees eerjece peer kee mesJeke kenueJeelee ntB Deewj meye ueesie cegPes eerjece peer kee mesJeke kenles nQ,
va
eYeg eerjece peer en GHeneme menve kej jns nQ~ keneB meerleeHeefle eerjece peer pewmee mJeeceer Deewj keneB cegPe leguemeeroeme
Se
pewmee Delevle meeOeejCe mesJeke~

Deefle yeef[ ceesefj ef{"eF& Keesjer~ megefve DeIe vejkengB veeke efmekeesjer~~
th
ee
mecegefPe mence ceesefn DeHe[j DeHeveW~ mees megefOe jece keerefvn veefnb meHeveW~~
P
megefve DeJeueesefke megefele eKe eener~ Yeieefle ceesefj ceefle mJeeefce mejener~~
si
Yee0- cesjer yengle ye[er ef{"eF& cesje yengle ye[e oes<e nw~ cesjs Fme HeeHe kees megvekej, vejke ves Yeer veeke efmekees[ efueee
ul
iT
DeLee&led vejke ceW Yeer cesjs HeeHe kee eeeefMele veneR nw~ Fme DeHeves eje keefuHele efkees ngS [j kees mecePemecePe kej
r
cegPes yengle Yee ueie jne nw, hejvleg eerjece peer ves mJeHve cesW Yeer Gmekee mcejCe veneR efkeee, elegled cesjs mecyevOe ceW
Sh
megvekej Deewj osKekej megvoj efevleve kes e#eg mes efvejer#eCe kejkes mJeeceer eerjece ves cesjer Yeefkele Deewj cesjer yegef keer
11
mejenvee keer~
20
kenle vemeeF nesF efne veerkeer~ jerPele jece peeefve peve peer keer~~
ht
jnefle ve eYeg efele etke efkeS keer~ kejle megjefle Mele yeej efnS keer~~
ig
Yee0- yeele kenves mes efyeie[leer nw Deewj oe cesW jKeves mes Deer nesleer nw~ ceQ Yeues ner ueesieeW kes mece#e DeHeves kees
yr
op
Dee kentB, Hej oe mes lees DeHeves kees meeOevenerve Deewj HeeHeer mJeerkeejlee ner ntB~ YeieJeeved jece Yeer eeCeer kes oe keer
C
JeemleefJekelee peevekej ner jerPeles nQ~ eYeg eerjece kes ceve ceW Yekele kes etke kejves keer yeele veneR jnleer Jes lees oe keer
ner HeefjefmLeefleeeW kee mewke[es yeej mcejCe kejles nQ~

pesefnb DeIe yeOesG yeeOe efpeefce yeeueer~ efHeefj megkeb" meesF keervn kegeeueer~~
meesF kejletefle efyeYeer<eve kesjer~ meHevesngB mees ve jece efne nsjer~~
les Yejleefnb YeWle meveceeves~ jepemeYee jIegyeerj yeKeeves~~
Yee0- efpeme F&MJejeHeceeveHe HeeHe kes keejCe eerjece ves yeeefue kees yeeOe keer YeeBefle efveo&e neskej ceeje, megieerJe ves Yeer
efHej Jener kegeeue keer DeLee&led pewmes leeje kes kenves Hej Yeer yeeefue eerjece kees veneR mecePe mekee Deewj megieerJe mes efYe[
ieee, Gmeer ekeej eerjece mes efceuekej Yeer yeeefue JeOe kes HeMeeled megieerJe Fleves eceeoer nes iees efke, eej cenerves leke
eYeg kee keesF& meceeeej veneR efueee, efHej Yeer megieerJe kees eYeg ves #ecee efkeee~ efJeYeer<eCe keer Yeer Jener kejletle Leer
DeLee&led eYeg kees peeveles ngS Yeer jeJeCeJeOe kes HeMeeled efJeYeer<eCe YeeF& kes ceesn ceW HeBmes Deewj jeJeCe kes eefle efJeueeHe
kejves ueies~ Hegve: eerue#ceCe kes mecePeeves Hej meeceeve efmLeefle ceW Deees, Hejvleg eerjece ves mJeHve cebW Yeer megieerJe keer
d .
kegeeue Deewj efJeYeer<eCe keer kejletle kee efevleve veneR efkeee, keeeWefke Jes oesveeW eerjece peer kes MejCeeiele Les~ JeveJeeme mes
ve
ueewkej eerYejle peer mes efceueles mecee eYeg ves FvneR oesveeW megieerJe Deewj efJeYeer<eCe kee Yejle peer mes Heefj ee kejekej
er
es
mecceeve efkeee Deewj DeHeves eLece jepemeYee cesW HegjpeveeW Deewj HeefjpeveeW kes mece#e Fve oesveeW keer eMebmee keer~
R
oes0- eYeg le lej keefHe [ej Hej, les efkeS DeeHeg meceeve~
s
leguemeer kentB ve jece mes, meeefnye MeerueefveOeeve~~29(ke)~~
ht
ig
Yee0- eYeg eerjece Je=#e kes veeres DeLee&led Oece&He keuHeJe=#e keer eee ceW nQ Deewj Jeevej [eue Hej DeLee&led Deeee keer
R
DeefveMee oMee ceW keneB jepeeefOejepe ceee&oe Heg<eesece Hejyee HejcesMJej Deewj keneB [eue Hej ketoHeeBo kejvesJeeuee
ll
.A
ebeue eJe=efe kee DeJeJeefmLele Jeevej, Gvekees Yeer eerjeIeJe mejkeej ves DeHeves meceeve yevee efueee DeLee&led efce$e kee Heo
s
oskej GvnWb jepekeere mecceeve efoee~ leguemeeroeme peer kenles nQ efke ns leguemeeroeme kes ceve! legcneR yeleeDees eerjece peer
kes meceeve Meerue kes efveOeeve mJeeceer keneR nQ? DeLee&led keneR Yeer veneR~ ya
N
va
jece efvekeeF& jeJejer, nw meyener kees veerke~

Se
peew en meeBeer nw meoe, leew veerkees leguemeerke~~29(Ke)~~

Yee0- ieesmJeeceer leguemeeroeme peer eYeg eerjece mes keehe&Ce Yejs MeyoeW ceW eeLe&vee kejles ngS kenles nQ efke ns eYeg eerjece!
th
ee
Deeheeer keer efvekeeF& DeLee&led mejueleehetJe&ke Goejlee meYeer kes efueS Deer nw~ Deehekee mJeYeeJe efkemeer kes efueS yegje
P
nw ner veneR~ eefo Deehekeer cele eke=efle meowJe mele nw lees cegPe leguemeeroeme kee Yeer Yeuee ner nesiee~
si
oes0- Sefn efyeefOe efvepe iegve oes<e keefn, meyeefnb yengefj efmej veeF~
ul
yejveGB jIegyej efyeMeo peme, megefve keefue keueg<e vemeeF~~29(ie)~~

r iT
Yee0- Fme ekeej DeHeves iegCeoes<e kees ken kej efHej meYeer kees yeejyeej eCeece kejkes, ceQ jIegkegue ceW es eerjece
Sh
kes efvece&ue eMe kee JeCe&ve kejves pee jne ntB~ Fmes megvekej keefueegie kee HeeHe ve nes peeesiee ~
11
peeieyeukee pees keLee megneF&~ Yejepe cegefveJejefnb megveeF&~~

20
keefnnGB meesF mebyeeo yeKeeveer~ megveng mekeue meppeve megKe ceeveer~~

ht
ig
Yee0- pees megneJeveer eerjece keLee eeree%eJeukee cegefve ves cegefvees Yejepe kees megveeeer Leer, ceQ Jener eeree%eJeukee
yr
Deewj eerYejepe mebJeeo kee yeKeeve JeeKeeveHetJe&ke kentBiee meYeer mevlepeve ceve ceW megKe ceeve kej Fmes megveW~
op
MebYeg keervn en eefjle megneJee~ yengefj ke=Hee keefj Gceefnb megveeJee~~

C
meesF efMeJe keeie YegMegbef[efnb oervne~ jece Yeiele DeefOekeejer eervne~~
lesefn meve peeieyeukee Hegefve HeeJee~ efleve Hegefve Yejepe eefle ieeJee~~
les eeslee yekelee mece Meeruee ~ meceojMeer peeveefnb nefj ueeruee~~
peeveefnb leerefve keeue efvepe ieevee~ kejleueiele Deeceueke meceevee~~
DeewjG pes nefjYeiele megpeevee~ kenefnb megveefnb mecegPeefnb efyeefOe veevee~~
yeeuekeeC[ 35
Yee0- YeieJeeved Mej ves Fme megneJeves eerjeceeefjle keer jevee keer, efHej ke=Hee kejkes GvneWves YeieJeleer HeeJe&leer peer kees
megveeee~ Gmeer eerjeceeefjle kees efMeJe peer ves keekeYegMegefC[ peer kees efoee, keeeWefke GvnW efMeJe peer ves eerjece peer kee
Yekele Deewj ceeveme kee DeefOekeejer Jekelee Heneeve efueee Lee~ GvneR keekeYegMegefC[ peer mes ee%eJeukee peer ves en
eerjeceeefjle Heeee Deewj GvneWves Fmes cegefve Yejepe kees ieekej megveeee~ Jes oesveeW eeslee Deewj Jekelee (Yejepe peer Deewj
ee%eJeukee peer) meceeve mJeYeeJeJeeues nQ, pees meJe&$e meceHe mes eerjece peer kes oMe&ve kejles nQ Deewj YetYeejnejer
eerjece keer ueerueeDeeW kees peeveles nQ~ Jes eeslee Deewj Jekelee (Yejepe Deewj ee%eJeukee peer) DeHeves DeyeeefOele %eeve mes
d .
leerveeW keeueeW (Yetle, Jele&ceeved Deewj YeefJe<eled) keer IeveeDeeW kees DeHeves neLe ceW jKes ngS DeeBJeues keer YeeBefle peeve uesles
ve
er
nQ~ Gmeer HejcHeje ceW Deewj Yeer pees eerjeceYekele nQ, Jes Yeer Fme eerjeceeefjledceeveme kees Deveske ekeej mess kenles, megveles
es
Deewj mecePeles nQ~ (eneB mebkesle en nw efke, efHej Yejepe mes mevekeeefo kees eerjeceeefjleceeveme eeHle ngDee Deewj Jes ner
R
mevekeeefo Fme keefuekeeue ceW peieodieg eerceodDeeejeceevevoeeee& kes elegLe& efMe<e vejnee&vevo peer kes He cesW DeJeleerCe&
s
ngS, GvneR mes eerjeceeefjleceeveme metkej #es$e ceW eer leguemeeroeme peer kees eeHle ngDee~)
ht
ig
oes0- ceQ Hegefve efvepe ieg meve megveer, keLee mees metkejKesle~
R
mecegPeer veefnb leefme yeeueHeve, leye Deefle jnsGB Deesle~~30(ke)~~
ll
.A
Yee0- efHej cebwves (leguemeeroeme) Jener keLee metkej #es$e ceW DeHeves iegosJe eer eer 1008 eer vejnee&vevo peer
s
ya
(eervejnefjoeme mJeeceer peer) mes megveer~ yeeueeJemLee cesW Gme ekeej mes veneR mecePeer, keeeWefke ceQ leye yengle Deesle Lee
N
DeLee&led efevleveMeefkele mes Metve Lee, FmeefueS pewmeer iegosJe ves kener Jewmeer veneR mecePeer ~
va
oes0- eeslee yekelee ieeveefveefOe, keLee jece kew iet{~

Se
efkeefce mecegPeeQ ceQ peerJe pe[, keefue ceue ieefmele efyecet{~~30(Ke)~~

th
Yee0- eerjece keer keLee yengle iet{ nesleer nw, Gmekes efueS eeslee Deewj Jekelee oesveeW ner %eeve kes efveOeeve nesves eeefnS~
ee
Gleveer keef"ve keLee kees keefueegie kes ceueeW mess iemle Delevle cet{ ceQ kewmes mecePe Heelee?
P
leoefHe kener ieg yeejefnb yeeje~ mecegefPe Hejer keg ceefle Devegmeeje~~
si
ul
Yee<ee ye kejye ceQ meesF&~ ceesjs ceve eyeesOe pesefnb nesF&~~

iT
Yee0- efHej Yeer cesjs iegosJe ves yeejyeej en keLee kener, leye cesjer yegef kes Devegmeej keg mecePe He[er~ Gmeer ieg
r
Sh
HejcHeje eeHle eerjecekeLee kees ceQ DeJeOeer Yee<ee ceW meesj"e, eewHeeF&, oesne, vo Deeefo De"ejn Je=eeW ceW ye kejkes
11
kentBiee, efpememes cesjs ceve kees efoJe%eeve Deewj meblees<e nes~

20
peme keg yegefOe efyeyeske yeue cesjs~ leme keefnnGB efne nefj kes esjs~~
ht
Yee0- cesjs Heeme pewmee keg yegef Deewj efJeJeske kee yeue nw, Gmeer ekeej ceQ nefj DeLee&led eerjece peer leLee eer nvegceeve
ig
yr
peer SJeb iegosJe eer vejnefjoeme keer esjCee mes kentBiee~ (eneB nefj Meyo eerjece, eer nvegceeve peer Deewj eer iegosJe kee
op
Jeeeke nw, keeeWefke nefj kee DeLe& Jeevej Yeer neslee nw~)
C
efvepe mebosn ceesn Yece njveer~ kejGB keLee YeJe meefjlee lejveer~~
Yee0- ceQ DeHeves mebosn Deewj ceesnYece kees njves Jeeueer leLee mebmeejHe veoer keer veeJeHe Deueewefkeke eerjecekeLee kee
uesKeve kej jne ntB~
yegOe efyeeece mekeue peve jbpeefve~ jecekeLee keefue keueg<e efyeYebpeefve~~
jecekeLee keefue Hevveie Yejveer~ Hegefve efyeyeske HeeJeke kenB Dejveer~~
Yee0- eerjece keLee yegpeveeW kees efJeeece osvesJeeueer leLee meYeer eeefCeeeW kees Deevevo osves Jeeueer Deewj keefueeg ie kes
ceueeW Deewj HeeHeeW kees ve kejvesJeeueer nw, FmeefueS eerjecekeLee keefueegieHe meHe& kes efueS Yejveer DeLee&led ceetjer nw,
leelHee&le: pewmes ceesjveer meHe& kees Kee peeleer nw, Gmeer ekeej eerjecekeLee keefueegie kes eYeeJe kees ve kej osleer nw~ efHej
en efJeJeskeHe Deefive kes efueS DejCeer veeceke ueke[er nw, pewmes DejCeer mes Deefive eke neslee nw, Gmeer ekeej
eerjecekeLee mes efJeJeske eke neslee nw~
.
jecekeLee keefue keeceo ieeF&~ megpeve mepeerJeefve cetefj megneF&~~
d
ve
meesF yemegOeeleue megOee lejbefieefve~ Yee Yebpeefve Yece Yeske Yegpebefieefve~~
er
Yee0- eerjece keLee keefueegie keer keeceOesveg ieew nw Deewj Jen mevle kes efueS megneJeveer mebpeerJeveer yeter nw, Jener eerjece
es
keLee Fme He=LJeerueeske ceW Dece=le keer veoer nw~ en Yee kees ve kejvesJeeueer Deewj Yece He ceW{ke kes efueS meefHe&Ceer nw~
R
s
Demegjmesve mece vejke efvekebefoefve~ meeOeg efyeyegOe kegue efnle efieefjvebefoefve~~
ht
meble meceepe HeeesefOe jcee meer~ efJeMJe Yeej Yej Deeue cee meer~~
ig
R
pece ieve cegBn ceefme peie pegcevee meer~ peerJeve cegkegefle nsleg peveg keemeer~~
ll
jeceefnb efee HeeJeefve leguemeer meer~ leguemeeroeme efnle efne nguemeer meer~~
.A
efMeJeefee ceskeue Mewue meglee meer~ mekeue efmeef megKe mebHeefle jemeer~~
s
ya
meoiegve megjieve Debye Deefoefle meer~ jIegyej Yeieefle esce Hejefceefle meer~~
N
Yee0- eerjece keLee DemegjeW keer mesvee He vejkeeelevee kees ve kejvesJeeueer mevleHe osJeleeDeeW keer efnlewef<eCeer
va
mee#eeled HeJe&leHeg$eer HeeJe&leer kes meceeve nw, Deewj en mevlemeceepeHe #eerjmeeiej mes GlHevve ngF& ue#ceer kes meceeve nw
Se
Deewj efJeMJe kee Yeej OeejCe kejves kes efueS ve eueeeceeved nesvesJeeueer He=LJeer kes meceeve nw~ en eerjece keLee eceieCeeW
th
kes cegKe ceW keeefueKe ueieeves kes efueS, mebmeej ceW ecegvee peer kes meceeve nw, peerJeeW keer cegefkele kes efueS en ceevees keeMeer
ee
nw~ eerjecekeLee HeefJe$e leguemeer kes meceeve eerjece kees efee nw Deewj leguemeeroeme kes efueS oe ceW esce mes mecHevve ceelee
P
nguemeer kes meceeve nw~ eerjecekeLee YeieJeeved Mej kees ceskeue HeJe&leHeg$eer vece&oe kes meceeve efee nw Deewj en mecHetCe&
si
ul
efmeefeeW, megKeeW leLee mecHeefeeeW keer jeefMe nw~ es iegCeHe osJeieCeeW kes efueS en ceelee Deefoefle kes meceeve nw,
iT
eerjecekeLee eerjece peer keer esceeYeefkele keer Hejekeee nw ~

r
Sh
oes0- jecekeLee ceboeefkeveer, efe$eket efele ee~

11
leguemeer megYeie mevesn yeve, efmee jIegyeerj efyene~~31~~

20
Yee0- leguemeeroeme peer kenles nQ efke, eerjecekeLee megvoj efee He efe$eket ceW yenvesJeeueer ceboeefkeveer veoer nw,
ht
efpemekes megYeie DeLee&led Deueewefkeke eerjece kes mvesn-Jeve ceW eermeerleejece peer kee efJenej nes jne nw~ DeLeJee eerjece
ig
keLee ceboeefkeveer veoer nw Deewj megvoj efe$e efe$eket~ leguemeeroeme peer kenles nQ efke, HeefJe$e mvesn ner eermeerleejece peer kee
yr
efJenejmLeue Deewj eerjecekeLee ceboeefkeveer kes le Hej efJejepeceeve Jeve nw~

op
C
jeceeefjle efebleeceefve ee~ meble megceefle eflee megYeie efmebiee~~
peie cebieue iegveieece jece kes~ oeefve cegkegefle Oeve Oejce Oeece kes~~
Yee0- eerjeceev kee eefj$e megvoj efevleeceefCe nw, pees DeHeves eeslee Deewj Jekelee oesveeW kes ceveesjLeeW kees HetCe& kejlee
nw~ en mevle keer megvoj yegef kee megvoj e=bieej nw~ eYeg eerjece kes iegCeeW kes mecetn peieled kes cebieuemJeHe nQ~ es
cegceg#egDeeW kees cegefkele, DeLee&efLe&eeW kees Oeve, efpe%eemegDeeW kees Oece& leLee DeeleeW& kees Oeece DeLee&led Deeee osves Jeeues nQ~
yeeuekeeC[ 37
meoieg ieeve efyejeie peesie kes~ efyeyegOe yewo YeJe Yeerce jesie kes~~
peveefve peveke efmee jece esce kes~ yeerpe mekeue yele Oejce vesce kes~~
Yee0- eerjece kes iegCeieece %eeve, Jewjeie Deewj eesie kes meodieg nQ Deewj mebmeejHe Yeebkej jesie kees ve kejves kes efueS
es osJeJewe DeefMJeveerkegceej nQw~ es ner eermeerleejece esce kes pevceoelee (ceeleeefHelee) nQ~ eerjeceeefjle mecHetCe& JeleeW,
OeceeX, efveeceeW kes yeerpe DeLee&led keejCe nw~
Meceve HeeHe mebleeHe Meeske kes~ efee Heeueke Hejueeske ueeske kes~~
d .
ve
meefeJe megYe YetHeefle efyeeej kes~ kegbYepe ueesYe GoefOe DeHeej kes~~
er
keece keesn keefueceue keefjieve kes~ kesnefj MeeJeke peve ceve yeve kes~~
es
Yee0- es HeeHe, mebleeHe (owefJeke, owefnke, Yeewefleke ke) Deewj Meeske kee veeMe kejves Jeeues nQ~ es Hejueeske Deewj ueeske
R
kes efeeHeeueke nQ~ es efJeeej He jepee kes ceb$eer Deewj mewefveke nQ~ es DeHeej ueesYe cenemeeiej kes efueS kegbYepe DeLee&led
s
ht
Deiemle kes meceeve nQ~ eerjeceeefjle keece, eesOe leLee keefueegie kes ceue He neefLeeebW kes mecetn kees ve kejves kes
ig
efueS YekeleeW kes ceveHe Jeve ceW efveJeeme kejves Jeeues efmebn kes MeeJekeeW kes meceeve nw~
R
DeefleefLe Hetpe efeelece Hegjeefj kes~ keeceo Ieve oeefjo oJeeefj kes~~
ll
.A
ceb$e ceneceefve efye<ee yeeue kes~ cesle keef"ve kegDebke Yeeue kes~~
s
njve ceesn lece efovekej kej mes~ mesJeke Meeefue Heeue peueOej mes~~
ya
DeefYecele oeefve osJele Jej mes~ mesJele megueYe megKeo nefj nj mes~~
N
megkeefye Mejo veYe ceve G[gieve mes~ jeceYeiele peve peerJeve Oeve mes~~
va
mekeue megke=le Heue Yetefj Yeesie mes~ peie efnle efveHeefOe meeOeg ueesie mes~~
Se
mesJeke ceve ceeveme cejeue mes~ HeeJeve iebie lejbie ceeue mes~~
th
Yee0- eerjeceeefjle ef$eHegj kes Me$eg efMeJe peer kes Hetpe leLee yengle efee DeefleefLe nQ~ eerjeceeefjle oefjlee He
ee
oeJeeveue kees yegPeevesJeeues DeYeer keeceveeDeeW kes oelee cesIe nQ~ eerjeceeefjle efJe<ee He meHe& kees efveeefv$ele kejves Jeeues
P
si
ceneceb$e Deewj ceefCe nQ~ es cemleke Hej efueKes ngS keef"ve kegDebke DeLee&led eefleketue yeeuesKe kees Yeer efceevesJeeues nQ~
ul
eerjeceeefjle ceesnHe DebOekeej kee njCe kejvesJeeues mete&efkejCe kes meceeve nw~ es mesJeke He Oeeve kees Heeueves Jeeues
iT
cesIe nQ~ eerjeceeefjle keuHeJe=#e kes meceeve ceveesJeebefle keeceveeDeeW keess osvesJeeues nQ~ es ner mesJee kejves ceW DeeflemegueYe
r
Sh
Deewj YeieJeeved efJe<Ceg peer leLee Mej peer kes meceeve megKe osvesJeeues nQ~ eerjeceeefjle es keefJeeeW kes ceveHe
Mejokeeueerve DeekeeMe kes leejeieCeeW kes meceeve nQ~ es ner eerjeceYekeleeW kes peerJeveOeve kes meceeve nQ~ eerjeceeefjle
11
mecHetCe& melkecees kes HeuemJeHe Deewj Devevle YeesieeW kes meceeve nQ~ ener mebmeej kes efnlew<eer efve<keHe meeOeg ueesieeW kes
20
meceeve nQ~ eerjeceeefjle mesJekeeW kes ceve He ceeveme mejesJej ceW efJenej kejves Jeeues nbmeeW kes meceeve nQ Deewj eerjece peer
ht
kes eefj$e eer iebiee peer kes uenjeW keer ceeuee kes meceeve HeefJe$e nQ~
ig
yr
oes0- kegHeLe keglejke kegeeefue keefue, keHe obYe HeeKeb[~

op
onve jece iegve ieece efpeefce, FbOeve Deveue eeb[~~32(ke)~~

C
Yee0- efpeme ekeej eeb[ DeLee&led epJeefuele Deefive FOeve kees peuee oslee nw, Gmeer ekeej eerjece peer kes iegCeieece,
kegceeie&, kegeflmele leke&, keeue keer kegeeue, keHe, obYe leLee HeeKeb[ kees Yemce kejvesJeeues nQ~
oes0- jeceeefjle jekesMe kej, meefjme megKeo meye keeng~
meppeve kegcego ekeesj efele, efnle efyeMes<e ye[ ueeng~~32(Ke)~~
Yee0- eerjece peer kes eefj$e HetefCe&cee kes evcee keer efkejCeeW kes meceeve meYeer kes efueS megKeo nQ~ mevlepeveHe kegcego
Heg<He Deewj efeeHe ekeesj kes efueS lees eerjeceeefjle mes efJeMes<e efnle Deewj yengle ueeYe nw~
keervn eMve pesefn YeeBefle YeJeeveer~ pesefn efyeefOe Mej kene yeKeeveer~~
mees meye nsleg kenye ceQ ieeF&~ keLee eyebOe efyeefe$e yeveeF&~~
Yee0- efpeme ekeej mes YeJeeveer DeLee&led YeieJeleer HeeJe&leer peer ves efMeJe peer mes eMve efkees Deewj Mej peer ves efpeme efJeefOe
mes Gvekes eMveeWs kee JeeKeeve meefnle Gej efoee, ceQ efJeefe$e keLeeeyevOe keer jevee kejkes Jen meye nsleg meesj"e,
d .
eewHeeF&, oesne Deewj vo ceW iee kej kentBiee~
ve
pesefnb en keLee megveer veefnb nesF&~ peefve Deeejpe kejw megefve meesF&~~
er
es
keLee Deueewefkeke megveefnb pes ieeveer~ veefnb Deeejpe kejefnb Deme peeveer~~
R
Yee0- efpemeves ceeveme jeceeeCe keer en keLee Henues veneR megveer nes Jen Fmes megvekej DeeMee& ve kejs, DeLee&led en
s
ht
keLee eLece megveves Jeeuee keneR Ssmee ve meese yew"s efke en keLee Jeeuceerefke jeceeeCe mes efYeVe nesves kes keejCe
ig
DeeceeefCele nw~ pees %eeveerpeve Fme Deueewefkeke keLee kees megveles nQ Jen en peeve kej DeeMee& veneR kejles~
R
jecekeLee kew efceefle peie veeneR~ Deefme eleerefle efleve kes ceve ceeneR~~
ll
.A
veevee YeeBefle jece DeJeleeje~ jeceeeve Mele keesef DeHeeje~~
s
ya
Yee0- Gvekes ceve ceW Fme ekeej kee efJeMJeeme jnlee nw efke, mebmeej ceW eerjece peer kes eefj$e keer keesF& meercee veneR nw~
N
eerjece peer kes DeJeleej Deveske ekeej kes nQ Deewj Jeeuceerefke peer eje meew kejes[ jeceeeCe yeveeeer ieeeR Gvekes
va
Deefleefjkele Deve cegefveeeW eje Yeer Devesske jeceeeCe yeveeeer ieeer nQ~
Se
keueHe Yeso nefj eefjle megneS~ YeeBefle Deveske cegveerMeve ieeS~~

th
keefje ve mebMee Deme Gj Deeveer~ megefvee keLee meeoj jefle ceeveer~~

ee
Yee0- HegjeCeeW keer o=ef mes keuHeYeso kes keejCe eke ngS Deveske ekeej kes megneJeves eerjeceeefj$e kees cegefveeeW ves
P
ieeee nw~ Ssmee efJeeej oe ceW ueekej mebMee ve keerefpees Deewj eYeg kes ejCeeW ceW esce ceevekej DeeojHetJe&ke en keLee
si
ul
megefvees~
iT
oes0- jece Deveble Deveble iegve, Deefcele keLee efyemleej~

r
Sh
megefve Deeejpe ve ceeefvenQw, efpeve kes efyeceue efyeeej~~33~~

11
Yee0- eerjece peer Devevle nQ, Gvekes iegCe Yeer Devlejefnle nQ, Gvekeer keLeeDeeW kee efJemleej Demeerce nw~ efpevekes efJeeej
20
efvece&ue nQ, Jes Fme keLee kees megvekej DeeMee& veneR kejWies~
Sefn efyeefOe meye mebMee keefj otjer~ efmej Oeefj ieg Heo Hebkepe Oetjer~~
ht
ig
Hegefve meyeneR efyeveJeGB kej peesjer~ kejle keLee pesefnb ueeie ve Keesjer~~
yr
Yee0- Fme ekeej meYeer kes mebMeeeW kees otj kejkes eeriegosJe kes ejCekeceue keer Oetefue efmej Hej OeejCe kejkes efHej
op
meYeer mes neLe pees[kej efJevee kej ueslee ntB, efpememes ceevemekeLee kenves ceW oes<e ve ueies~
C
meeoj efMeJeefnb veeF Deye ceeLee~ yejveGB efyeMeo jece iegve ieeLee~~
mebyele meesjn mew Skeleermee~ kejGB keLee nefj Heo Oeefj Meermee~~
Yee0- ceQ leguemeeroeme Deye DeeojHetJe&ke efMeJe peer kees cemleke veJeekej efvece&ue eerjecekeLee kee JeCe&ve kejlee ntB~
efJeeceer mebJeled 1631 kes eejcYe ceW nefj eerjece peer kes leLee nefj DeLee&led Jeevejes eernvegceeve peer kes SJeb nefj
yeeuekeeC[ 39
DeLee&led eeriegosJe vejnefjoeme kes eerejCeeW kees cemleke Hej OeejCe kejkes, ceQ leguemeeroeme DeJeOeer Yee<ee ceW eerjecekeLee
kees ken jne ntB~
veewceer Yeewce yeej ceOeg ceemee~ DeJeOeHegjer en eefjle ekeemee~~
pesefn efove jece pevece egefle ieeJeefnb~ leerjLe mekeue FneB eefue DeeJeefnb~~
Demegj veeie Keie vej cegefve osJee~ DeeF kejefnb jIegveeeke mesJee~~
pevce ceneslmeJe jeefnb megpeevee~ kejefnb jece keue keerjefle ieevee~~
d .
ve
Yee0- efJeece mebJeled 1631 kes ew$e Megkeue veJeceer, cebieueJeej kes efove eer DeJeOeHegjer ceW cesjs oe ceW en eefj$e
er
ekeeefMele ngDee, egefle efpeme efove kees eerjece pevceefove kes He ceW ieeleer nw Deewj efpeme efove mecHetCe& leerLe& eneB DeLee&led
es
eerDeJeOeHegjer ceW Hewoue euekej Dee peeles nQ~ Demegj (osJeleeDeeW kes efJejesOeer owlepeve), veeie (meHe&peve), He#eer, ceveg<e,
R
cegefve Deewj osJelee, es meye efpeme eerjeceveJeceer kes efove eerDeeesOee ceW Deekej jIegveeeke eerjeceueuee keer mesJee kejles
s
ht
nQ~ elegj eerJew<CeJe Yekelepeve eerjece peer kes pevceceneslmeJeeW keer jevee kejles nQ Deewj Deveske HeoeJeefueeeW DeLee&led
ig
yeOeeF& ieerleeW eje eerjece peer keer ceOegjkeerefle& kee ieeve kejles nQ~
R
oes0- ceppeefnb meppeve ye=bo yeng, HeeJeve mejpet veerj~
ll
.A
peHeefnb jece Oeefj Oeeve Gj, megvoj Meece Mejerj~~34~~
s
Yee0- efpeme eerjeceveJeceer kes efove eele:keeue mes ner Deveske meppeveeW kes mecetn HeefJe$e eermejetpeue ceW ceppeve kejles
ya
nQ DeLee&led ieesles ueieeles nQ Deewj oe ceW eerjeceueuee kes megvoj Meeceue Mejerj kee Oeeve OeejCe kejkes eerjece veece kee
N
va
peHe kejles nQ~

Se
ojme Hejme ceppeve De Heevee~ njF HeeHe ken yeso Hegjevee~~

veoer Hegveerle Deefcele ceefncee Deefle~ keefn ve mekeF Meejoe efyeceueceefle~~
th
ee
Yee0- Jeso Deewj HegjeCe en kenles nQ efke, oMe&ve, Deeeceve, mveeve Deewj peueHeeve mes eermejet ceFee eeCeer kes meejs
P
HeeHeeW kees nj uesleer nQ~ eermejet ceFee meYeer veefoeeW ceW HeefJe$e nQ Deewj Fvekeer ceefncee Delevle Demeerce nw~ Fmes efvece&ue
si
ceefleJeeueer eermejmJeleer peer Yeer veneR ken mekeleeR~

ul
iT
jece Oeeceoe Hegjer megneJeefve~ ueeske mecemle efyeefole Deefle HeeJeefve~~

r
eeefj Keeefve peie peerJe DeHeeje~ DeJeOe lepes leveg veefnb mebmeeje~~
Sh
Yee0- megneJeveer eerDeeesOeeHegjer eerjece kes efoJe meekesle kees eoeve kejvesJeeueer mecHetCe& ueeskeeW ceW eefme Deewj
11
Delevle HeefJe$e nQ~ mebmeej ceW DeC[pe, mJesope, Gefppe, Deewj pejeegpe Fve eejeW KeeveeW ceW pees Yeer DemebKe peerJe nQ,
20
Jes eerDeJeOe ceW Mejerj es[ves Hej efHej mebmeej ceW veneR Deeles DeLee&led Jes cegkele nes peeles nQ~
ht
meye efyeefOe Hegjer ceveesnj peeveer ~ mekeue efmeefeo cebieue Keeveer~~

ig
efyeceue keLee kej keervn DejbYee~ megvele vemeeefnb keece ceo obYee~~
yr
op
Yee0- Fme eerDeJeOeHegjer kees meye ekeej mes ceveesneefjCeeR mecHetCe& efmeefeeW kees osvesJeeueer meYeer cebieueeW keer Keeve
C
mecePekej, ceQves (leguemeeroeme) efJeece mebJeled 1631 keer ew$e Megkeue, jeceveJeceer, cebieueJeej kes efove Gme efv ece&ue
eerjecekeLee kees eejcYe efkeee nw, efpemes megveles ner keece, ceo, ocYe Deeefo efJekeej ve nes peeles nQ~
jeceeefjleceeveme Sefn veecee ~ megvele meJeve HeeFe efyeeecee~~
ceve keefj efye<ee Deveue yeve pejF&~ nesF megKeer peew Sefnb mej HejF&~~
Yee0- Fme keLeeeyevOe kee eerjeceeefjleceevemed veece nw, efpemes eJeCesver mes megveves cee$e mes ceveg<e efJeeece Hee peelee nw
DeLeJee efpemes megveves mes eJeCesver mJeeb efJeeece Hee peeleer nQ~ eerjeceeefjleceeveme megvekej keeveeW kees otmejer keLee kee
eJeCe Yeelee ner veneR Deewj ceeveme ceW ner Gmekee efJeeece nes peelee nw~ en ceveHe neLeer mebmeej kes Jeve ceW Yekelee
ngDee efJe<eeeW keer Deefive ceW peue jne nw, eefo Jen Fme eerjeceeefjleceeveme mejesJej ceW He[ peelee nw leye megKeer nes peelee
nw~
jeceeefjleceeveme cegefve YeeJeve~ efyejesG MebYeg megneJeve HeeJeve~~
d .
ef$eefyeOe oes<e ogKe oeefjo oeJeve~ keefue kegeeefue kegefue keueg<e vemeeJeve~~
ve
er
Yee0- cegefveeeW kees YeevesJeeues megvoj Deewj HeeJeve Fme eerjeceeefjleceeveme keer YeieJeeved Mej peer ves jevee keer nw~ en
es
leerveeW ekeej kes oes<e DeLee&led Meejerefjke, ceeveefmeke Deewj Jeeefeke oes<e, owefnke, owefJeke Deewj Yeewefleke og:KeeW leLee
R
oefjlee kees ve kej [euelee nw Deewj keefueegie kes kegeeue leLee mecHetCe& HeeHeeW Deewj ceueeW kees meceeHle kej oslee nw~
s
jefe censMe efvepe ceeveme jeKee~ HeeF megmecee efMeJee meve YeeKee~~
ht
ig
leeles jeceeefjleceeveme yej~ OejsG veece efne nsefj njef<e nj~~
R
kenGB keLee meesF megKeo megneF&~ meeoj megveng megpeve ceve ueeF&~~
ll
.A
Yee0- Fme ceeveme jeceeeCe kees jekej censMe DeLee&led ceneved F&MJej YeieJeeved Mej peer ves DeHeves ceve ceW jKe efueee
s
Lee~ efHej megvoj DeLee&led Devegketue mecee Heekej kewueeMe HeJe&le Hej efMeJee DeLee&led keueeCeceeer HeeJe&leer peer mes kene,
ya
FmeefueS oe ceW efJeeej kejkes emevve neskej og:KeeW kees njvesJeeues nj eerMej peer ves Fme eyevOe kee veece
N
jeceeefjleceeveme jKee, efpemekee Meeefyoke DeLe& nw, ceve mes jekej, ceve ceW jKee nggDee jeceeefjle DeLee&led jeceeeCe
va
(jeceeefjle jeceeeCe kee Heee&eJeeeer Meyo nw cevemee jefeleb ceveefme eefjleb Fefle ceevemeb DeLeJee ceevemeb eled jeceeefjleb
Se
leod jeceeefjle ceevemeb yeengueke ienCeeled efJeMes<eCemeeefHe Hej eeesie:) Gmeer megKeoeefeveer keLee kees ceQ ken jne ntB, ns
th
mevlepeve! Fmes ceve ueieekej DeeojHetJe&ke megefvees~

ee
oes0- peme ceeveme pesefn efyeefOe YeeG, peie eeej pesefn nsleg~
P
si
Deye meesF kenGB emebie meye, megefceefj Gcee ye=<ekesleg~~35~~

ul
Yee0- en ceeveme efpeme ekeej kee nw, en efpeme ekeej mes eke ngDee, Fmekee peieled ceW efpeme keejCe mes eeej ngDee
iT
Deye ceQ Jen meye emebie HeeJe&leer peer Deewj Je=<eYeOJepe YeieJeeved Mej peer kees mcejCe kejkes ken jne ntB~
r
Sh
* ceemeHeejeeCe, Henuee efJeeece *

11
20
MebYeg emeeo megceefle efne nguemeer~ jeceeefjleceeveme keefye leguemeer~~

kejF ceveesnj ceefle Devegnejer~ megpeve megefele megefve uesng megOeejer~~
ht
ig
Yee0- efMeJe peer kes emeeo mes oe ceW keefJelee kes Devegketue megvoj yegef Guueefmele nes egkeer nw Deewj Deye leguemeeroeme
yr
veeceke keefJe (ceQ) DeHeveer yegef kes Devegmeej eerjeceeefjleceeveme keer jevee kej jne nw~ mevlepeve! DeeHe ueesie mJemLe
op
efee mes megvekej Fmes megOeej ueerefpees~

C
megceefle Yetefce Leue oe DeieeOet~ yeso Hegjeve GoefOe Ieve meeOet~~

yej<eefnb jece megpeme yej yeejer~ ceOegj ceveesnj cebieuekeejer~~
Yee0- megvoj DeLee&led YeieJeled esceegkele yegef ner Yetefce nw, DeieeOe iebYeerj oe ner mLeue nw leLee Jeso Deewj HegjeCe
meeiej nQ SJeb mevlepeve yeeoue nQ, Jes ner Jeso, HegjeCeHe meeiej mes ceer"e ceveesnj, cebieue kejves Jeeuee, eerjece megeMe
He espeue megceefle Yetefce kes DeieeOe oe mLeue ceW yejmeles nQ~
yeeuekeeC[ 41
ueeruee meiegve pees kenefnb yeKeeveer~ meesF mJelee kejF ceue neveer~~
esce Yeieefle pees yejefve ve peeF&~ meesF ceOegjlee megMeerleueleeF&~~
Yee0- mevlepeve pees meiegCe ueeruee kee JeeKeeve kejkes JeCe&ve kejles nQ, Jener Fme eerjece kes eMeHe peue keer
mJelee nw, pees mebmeej kes ceue kees ve kej osleer nw~ pees DeefveJe&eveere esceeYeefkele nw, Jener eerjece kes eMe He peue
keer ceOegjlee Deewj megKe osvesJeeueer Meerleuelee nw DeLee&led Deuekevevoe pewmeer Meerleuelee veneR nw, elegled Jen nefjej keer
iebiee pewmeer Meerleuelee nw, keeeWefke Deuekevevoe keer Meerleuelee Mejerj Hej Lees[e mee Yeer peue [eueves Hej keBHee [eueleer nw
d .
ve
Deewj nefjej keer iebiee peer keer Meerleuelee ieceea ceW mveeve keeue ceW yengle megKeo nesleer nw~
er
mees peue megke=le Meeefue efnle nesF&~ jece Yeiele peve peerJeve meesF&~~
es
Yee0-Jen eerjece kes eMeHe peue, melkece&He Oeeve keer Kesleer kes efueS yengle ueeYeeo neslee nw Deewj Jener eerjece peer
R
kes YekelepeveeW kee peerJeve DeLee&led peerves kee DeeOeej nw~
s
ht
cesOee ceefn iele mees peue HeeJeve~ meefkeefue meJeve ceie euesG megneJeve~~
ig
R
YejsG megceeveme megLeue efLejevee~ megKeo Meerle efe ee efejevee~~
ll
Yee0- MeerIe OeejCeeMeefkele mes mecHevve cesOee kener peevesJeeueer yegefHe Yetefce ceW ieee ngDee Jen megneJevee peue Fkee
.A
neskej eJeCeceeie& mes euee Deewj megvoj DeieeOe ceeveme DeLee&led oeHe megvoj mLeue ceW Yej ieee Deewj efmLej nes ieee~
s
ya
Gmekeer Meerleuelee Yeer megKeo ngF&~ GmeceW efe DeLee&led mJeeo Deewj le=efHle megvoj nes ieeer~ Jen efejkeeueerve nes ieee
N
Fmemes efvece&ue nes ieee~
va
oes0- megef" megvoj mebyeeo yej, efyejes yegef efyeeeefj~

Se
lesF Sefn HeeJeve megYeie mej, Iee ceveesnj eeefj~~36~~

th
Yee0- yegef kes eje efJeeej kej ceQves pees eej mebJeeoeW keer jevee keer, Jes ner Fme HeefJe$e megvoj eerjeceeefjleHe
ee
ceeveme mejesJej kes ceveesjce eej Iee nQ~ (eneB eej mebJeeo ner eej IeeeW mes GHeefcele ngS nQ, pewmes mejesJej keer Gej
P
efoMee cesW keekeYegMegefC[ie[ mebJeeo HeveIe YeefkeleIee, HetJe& efoMee ceW efMeJeHeeJe&leer mebJeeo jepeIee
si
ul
%eeveIee, oef#eCe efoMee ceW ee%eJeeukeeYejepe mebJeeo Hebeeeleer Iee kece&Iee, HeefMece efoMee ceW leguemeeroeme
iT
mevle mebJeeo ieew Iee eHeefe Iee)~

r
Sh
meHle eyebOe megYeie meesHeevee~ ieeve veeve efvejKele ceve ceevee~~

11
jIegHeefle ceefncee Deiegve DeyeeOee~ yejveye meesF yej yeeefj DeieeOee~~

20
Yee0- Fmekes yeeuekeeC[, DeeesOeekeeC[, DejCekeeC[, efkeef<kebOeekeeC[, megvojkeeC[, egkeeC[ Deewj GejkeeC[
veeceJeeues meele eyevOe ner megvoj meele meesHeeve DeLee&led eerjeceeefjleceeveme mejesJej keer meele meeref{eeB nQ~ FvnW %eeve kes
ht
ig
ves$e mes osKeles ner ceve emevvelee mes HetCe& neskej Fvekee mecceeve kejves ueielee nw~ eeke=efleke iegCeeW mes jefnle Deewj meYeer
yr
yeeOeeDeeW mes jefnle eerjece keer ceefncee kee JeCe&ve ner Fme ceeveme-peue keer eslee Deewj iebYeerjlee (ienjeHeve) nw~
op
jece meere peme meefueue megOeemece~ GHecee yeerefe efyeueeme ceveesjce~~

C
HegjFefve meIeve ee eewHeeF&~ pegiegefle cebpeg ceefve meerefHe megneF&~~
Yee0- Fme ceeveme mejesJej ceW efJejepeceeve Dece=le kes meceeve peerJeveoeeer SJeb ceOegj eermeerleejece peer kes eMe He peue
ceW GHecee Deeefo DeuebkeejeW kee efJeOeeve ceve kees jceeves Jeeues lejbieeW kee efJeueeme nw (eneB GHecee meYeer DeuebkeejeW kee
GHeue#eCe nw~) Deewj Ieveer HegjFve (keceueoC[ kes Hees) ner megvoj 9388 eewHeeFeeB nQ, FmeceW keefJelee keer egefkeleeeB
ner ceveesnj cegkeleeceefCeeeW kees GlHevve kejves Jeeueer megneJeveer meerefHeeeB nQ~
bo meesj"e megvoj oesne~ meesF yengjbie keceue kegue meesne~~
DejLe DevetHe megYeeJe megYee<ee~ meesF Hejeie cekejbo megyeemee~~
Yee0- FmeceW 47 Mueeske, 208 vo, 87 meesj"s, 1172 megvoj oesns FvneR kee mecetn yengjbies DeLee&led MJesle, Heerle,
veerue Deewj DeCe jbieJeeues keceueesW kee mecetn MeesefYele nes jne nw~ pees Fve HeeBe ekeej kes ke=eeW kee GHeceejefnle Jeee,
ue#e Deewj Jebie DeLe& nw Deewj pees ceeveme jeceeeCe kes megvojmegvoj YeeJe nQ leLee pees Fmekeer mebmke=le ieefYe&le
Heefj<ke=le DeJeOeer Yee<ee nw, Jener eneB Hejeie, cekejbo Deewj megiebOe nw~ eneB vo Meyo Mueeske kee Yeer Gheue#eCe nw~
d .
ve
megke=le Hegbpe cebpegue Deefue ceeuee~ ieeve efyejeie efyeeej cejeuee~~
er
Oegefve DeJejsJe keefyele iegve peeleer~ ceerve ceveesnj les yengYeeBleer~~
es
Yee0- FmeceW melkecees leLee jeefelee keefJe SJeb JekeleeDeeW leLee eesleeDeeW kes HegCeeW kee Hegbpe ner meewvoe& Deewj ceeOege& mes
R
efceefele YeeQjeW keer HebefkeleeeB nQ~ %eeve, Jewjeie Deewj Yeefkele mecyevOeer efJeeej ner Fme ceeveme-mejesJej kes Hejcenbme,
s
ht
keuenbme Deewj jepenbme veeceke leerve ekeej kes nbme nQ~ OJeefve, Jeeesefe, keefJelee kes Deveske DeuebkejCe emeeo Deewj
ig
ceeOege& veeceke iegCe; ueeer, Hee_eeueer, ieew[er JewoYeea veeceke jerefleeeB ner Fme ceeveme-mejesJej keer Deveske ekeej keer
R
ceefueeeB nQ~
ll
.A
DejLe Oejce keeceeefoke eejer~ kenye ieeve efyeieeve efyeeejer~~
s
ya
veJe jme peHe leHe peesie efyejeiee~ les meye peueej ee le[eiee~~
N
Yee0- DeLe&, Oece&, keece, cees#e leLee meeegpe, meeHe, meeceerHe Deewj meeueeskee veeceke eejeW cegefkeleeeB, efJeeejHetJe&ke
va
%eeve DeLee&led yee%eeve, efJe%eeve, mebmeej keer veMJejlee kee %eeve, veJejme DeLee&led Jeerj, keCe, Meevle, Yeeeveke, jew,
Se
JeerYelme, DeodYegle, e=bieej leLee neme DeLeJee veJe eeveer Yeefkele, Jelmeue leLee esees jme Fve veJeerve jmeeW peHe, leHe, eesie,
th
Jewjeie, es meYeer meeefnefleke SJeb DeeOeeeflceke efJe<eeeW kes JeCe&ve Fme eerjeceeefjleceeveme He megvoj mejesJej kes
ee
peueej nQ~
P
megke=leer meeOeg veece iegve ieevee~ les efyeefe$e peue efyenie meceevee~~
si
ul
meblemeYee engB efoefMe DecejeF&~ ee $e+leg yemeble mece ieeF&~~

iT
Yee0- pees es melHeg<eeW Deewj meeOegpeveeW kes iegCeieCe ieees iees nQ, es ner Fme eerjeceeefjleceeveme mejesJej ceW peue
r
Sh
Heef#eeeW kes meceeve nQ~ mevleeW keer meYee ner Fme ceeveme-mejesJej kes eejeW Deesj keer DecejeF& DeLee&led Deece keer Jeeefkee
11
(DeeceHeeueer) nw~ eeslee Deewj Jekelee keer Jewefoke Jee*dcee Deewj eYeg eerjece peer kes eefle DeemLeeefHeefCe ee ner
20
Jemeble$e+leg kes meceeve ieeeer ieeer nw~

ht
Yeieefle efveHeve efyeefyeOe efyeOeevee~ cee oee gce uelee efyeleevee~~

ig
mebece efveece Hetue Heue ieevee~ nefj Heo jefle jme yeso yeKeevee~~
yr
op
Yee0- Deveske ekeej keer veJeOee, oMeOee, SkeeoMeOee, meeOee, meeOevee, DeveHeeeveer, DeefJejue, efveYe&je leLee escee
C
Deeefo veeceeW mes efkees iees Yeefkele kes efveHeCe, #ecee leLee oee kes JeCe&ve ceeveme mejesJej kes le Hej ueies ngS Je=#eeW keer
ueleeDeeW kes efyeleeve nQ~ mebece Deewj efveece Fme mejesJej kes Heeme ueies Je=#eeW kes Hetue nQ, %eeve ner Heue nw leLee JesoeW ceW
efJeKeele eYeg eerjece keer esceue#eCeeYeefkele ner eerjeceeefjleceeveme kes leJeleea Je=#eeW ceW ueies %eeve He Heue kee jme
nw~
DeewjG keLee Deveske emebiee~ lesF Megke efHeke yengyejve efyenbiee~~
yeeuekeeC[ 43
Yee0- Deewj Yeer pees ceeveme jeceeeCe ceW Deveske DeJeleej keLeeemebie kens iees nQ, Jes ner Fme ceeveme mejesJej kes Heeme
DeevesJeeues leeslee, keeseue Deeefo Deveske ekeej kes yeenjer He#eer nQ~
oes0- Hegueke yeeefkee yeeie yeve, megKe megefyenbie efyene~
ceeueer megceve mevesn peue, meeRele ueeseve ee~~37~~
Yee0- ceeveme jeceeeCe keer keLee ceW pees Jekelee Deewj eeslee kees DeefOeke, ceOece Deewj meeceeve ekeej kes jesceebe nesles
.
nQ, Jes ner Fme mejesJej keer Jeeefkee (Geeve), yeeie Deewj Jeve nQ~ keLee ceW pees Jekelee Deewj eeslee keer megKe keer
d
ve
DevegYetefle nw, Jener Fme mejesJej ceW Heef#eeeW kee efJenej nw~ Jekelee Deewj eeslee kes megvoj ceve ner ceeueer nQ, pees DeegHeele
er
kes yeneves megvoj ves$e mes mvesnpeue eje Fme mejesJej kes leJeleea JeeefkeeDeeW, yeeieeW Deewj JeveeW kees meeReles jnles nQ~
es
pes ieeJeefnb en eefjle meBYeejs~ lesF Sefn leeue elegj jKeJeejs~~
R
meoe megveefnb meeoj vej veejer~ lesF megjJej ceeveme DeefOekeejer~~
s
ht
ig
Yee0- pees ueesie Fme eerjeceeefjleceeveme kees meBYeeue kej ieeles nQ DeLee&led GHeeceesHemebnej kes meeLe Meem$eere HejcHeje
R
kes Devegmeej Fme eefj$e kee ieeve kejles nQ DeLeJee pees mJeeb kes eefj$e kees meBYeeue kej Fmes ieeles nQ Jes ner kegMeue
ll
.A
eerJew<CeJe Jekelee Fme eerjeceeefjleceeveme He mejesJej kes elegj j#eke nQ~ pees vejveejer DeeojHetJe&ke Fme ceeveme
jeceeeCe kee meowJe eJeCe kejles nQ, Jes ner osJelegue Heg<e Deewj m$eer Fme es osJemejesJej kes DeefOekeejer nQ~
s
ya
Deefle Keue pes efye<eF& yeke keeiee~ Sefn mej efveke ve peeefnb DeYeeiee~~
N
mebyegke Yeske mesJeej meceevee~ FneB ve efye<ee keLee jme veevee~~
va
lesefn keejve DeeJele efne nejs~ keeceer keeke yeueeke efyeeejs~~

Se
Yee0- pees Delevle efJe<eeer Keue eke=efle kes ueesie nQ, Jes ner yeiegues Deewj keewJes nQ~ Jes DeYeeies yeiegues Deewj keewJes He
th
ee
efJe<eeer ogpeve Gme ceeveme-mejesJej kes efveke veneR Dee Heeles~ IeeWIes, ceW{ke Deewj MewJeeue (peue ceW pecee ngDee kee[s
P
mes HeefjHetCe& Ieeme) kes meceeve Deveske ueewefkeke Deevevo mes egkele efJe<ee keer keLee eneB veneR nw, FmeefueS yeseejs
si
keeceevOe keewJes Deewj yeiegues Fme ceeveme-mejesJej kes Heeme DeelesDeeles oe ceW nej peeles nQ~
ul
iT
DeeJele Sefnb mej Deefle keef"veeF&~ jece ke=Hee efyeveg DeeF ve peeF&~~
r
Sh
Yee0- Fme ceeveme mejesJej kes Heeme Deeves ceW ye[er keef"velee nw~ eYeg eerjece peer keer ke=Hee kes efyevee lees eneB Deeee ner
veneR pee mekelee~
11
keef"ve kegmebie kegHebLe kejeuee~ efleve kes yeeve yeeIe nefj yeeuee~~
20
ie=n keejpe veevee pebpeeuee~ les Deefle ogie&ce Mewue efyeMeeuee~~

ht
yeve yeng efye<ece ceesn ceo ceevee~ veoer kegleke& Yeebkej veevee~~
ig
yr
Yee0- yegjs ueesieeW kee keef"ve kegmebie ner Yeebkej kegceeie& nw~ kegmebefieeeW kes eerjece efJejesOeer Jeeve ner ceeie& ceW ke osves
op
Jeeues yeeIe, efmebn Deewj meHe& nQ~ pees ie=n kes veevee ekeej kes pebpeeue mes Yejs keee& nQ, Jes ner Fme ceeveme mejesJej kes Heeme
C
Deeves ceW yeeOeke yeveves Jeeues Deveske ye[s-ye[s ogie&ce HeJe&le nQ~ ceesn, ceo Deewj ceeve yengle Yeebkej Jeve nQ Deewj Jesso
efJejesOeer kegeflmele leke& ner Yeeeveke veefoeeB nQ, efpevnW Heej kejvee ye[e keef"ve nw~
oes0- pes ee mebyeue jefnle, veefnb mebleve kej meeLe~
efleve kenB ceeveme Deiece Deefle, efpeveefnb ve efee jIegveeLe~~38~~
Yee0- pees ueesie ee (DeemLee) He mecyeue DeLee&led HeeLese (jemles kee Kee&) mes jefnle nQ, efpevekees mevleeW kee meeLe
veneR nw Deewj efpevnW jIegkegue kes veeLe eerjeceeb peer efee veneR nQ, Gvekes efueS ceeveme-mejesJej yengle Deiece nw DeLee&led
Jes Fmekes Heeme Heke Yeer veneR mekeles~
pees keefj ke peeF Hegefve keesF&~ peeleefnb veeRo peg[eF& nesF&~~
pe[lee pee[ efye<ece Gj ueeiee~ ieSngB ve ceppeve HeeJe DeYeeiee~~
.
Yee0- efHej pees keesF& ke kejkes JeneB euee Yeer peelee nw lees Gmes peeles ner veeRo He "b[ nes peeleer nw Deewj oe ceW
d
ve
Yeebkej pe[leeHe Meerle ueie peelee nw, FmeefueS Jen DeYeeiee ceeveme-mejesJej kes Heeme peekej Yeer mveeve veneR kej Heelee
er
DeLee&led keLee megveves peekej Yeer legjvle mees peelee nw~
es
keefj ve peeF mej ceppeve Heevee~ efHeefj DeeJeF mecesle DeefYeceevee~~
R
peew yenesefj keesG Hetve DeeJee~ mej efveboe keefj leeefn yegPeeJee~~
s
ht
ig
Yee0- Gmemes veeRo He "b[ kes keejCe ceeveme jeceeeCeHe ceeveme-mejesJej ceW eJeCe, ceppeveHe mveeve Deewj Heeve
R
veneR efkeee peelee leLee DeefYeceeve kes meeLe Jen ueew Deelee nw~ efHej pees keesF& Hetves Deelee nw lees Gmes Jen ceeveme
ll
.A
mejesJej keer efveboe kejkes mecePee oslee nw~ en veneR kenlee efke cegPes veeRo He "b[ ueie ieF& Leer, FmeefueS ceQ mejesJej ceW
mveeve veneR kej Heeee~ Jen lees ueesieeW mes ener kenlee nw efke ceeveme mejesJej keesF& leeueeye veneR Jen Ske meeOeejCe meer
s
leuewee nw~ ya
N
mekeue efyeIve yeeHeefnb veefnb lesner~ jece megke=Hee efyeueeskeefnb pesner~~
va
meesF meeoj mej ceppeve kejF&~ ceneIeesj $eeleeHe ve pejF&~~

Se
Yee0- efpemekees YeieJeeved eerjece DeHeveer megvoj ke=Heeo=ef mes efvenej uesles nQ Gmes HetJe& kes ieejn HebefkeleeeW cesW kens ngS es
th
ee
meYeer efJeIve veneR JeeHeles DeLee&led eYeeefJele veneR kej Heeles~ Jener DeeojHetJe&ke Fme mejesJej ceW ceppeve kejlee nw Deewj
P
Delevle Yeebkej owefnke, owefJeke leLee Yeewefleke Fve leerveeW DeefiveeeW mes veneR peuelee ~
si
les vej en mej lepeefnb ve keeT~ efpeve kes jece ejve Yeue YeeT~~
ul
iT
pees veneF en Sefnb mej YeeF&~ mees melemebie kejG ceve ueeF&~~
r
Sh
Yee0- Jes ceveg<e Fme ceeveme jeceeeCeHe ceeveme mejesJej kees keYeer veneR es[les efpevekee YeieJeeved eerjece peer kes
ejCeeW ceW megvoj YeeJe nw~ ns YeeF&! pees Fme ceeveme mejesJej cesW mveeve kejvee eenlee nes, Jen ceve ueieekej melmebie kejs~
11
Deme ceeveme ceeveme eKe eener~ YeF keefye yegef efyeceue DeJeieener~~
20
YeeG oe Deevebo Gent~ GceiesG esce eceeso eyeent~~

ht
ig
Yee0- Fme ekeej JeefCe&le DeeOeeeflceke ceeveme-mejesJej kees ceeveme-ves$e mes osKekej Deewj GmeceW mveeve kejkes keefJe
yr
(cegPe leguemeeroeme) keer yegef efyeceue nes ieeer nw~ oe ceW Deevebo Je Glmeen GlHevve nes ieee nw, GmecesW esce Deewj
op
eceeso DeLee&led ceveeener Fe keer Hetefle& mes GlHevve Deevebo kee eJeen Gce[ kej eue He[e nw~
C
eueer megYeie keefyelee meefjlee mees~ jece efyeceue peme peue Yeefjlee mees~~
Yee0- Gmeer eerjeceeefjleceevemeHe ceeveme-mejesJej mes eerjece peer kes efJeceue eMeHe peue kees Yej kej veoer kes
meceeve megvoj keefJelee eue He[er nw~
mejpet veece megcebieuecetuee~ ueeske yeso cele cebpegue ketuee~~
veoer Hegveerle megceeveme vebefoefve~ keefueceue le=ve le cetue efvekebefoefve~~
yeeuekeeC[ 45
Yee0- Jen eermejet veece mes eefme nw Deewj Jen megvoj keueeCeeW keer cetue DeLee&led keejCe nw~ ueeskecele Deewj Jesocele
ner Gmekes megvoj oes le nQ ~ megvoj ceeveme jeceeeCeHe ceeveme-mejesJej mes efvekeueer ngF& cesjer keefJelee He mejet veoer
ye[er ner HeefJe$e nw, Jen keefuekeeue kes ceueHe le=CeeW Deewj Je=#eeW kees pe[ mes GKee[ kej HeWke osleer nw~
oes0- eeslee ef$eefyeOe meceepe Hegj, ieece veiej ogngB ketue~
meblemeYee DevegHece DeJeOe, mekeue megcebieue cetue~~39~~
Yee0- Gme keefJelee He mejet kes oesveeW leeW Hej efJe<eeer, meeOeke, efme DeLeJee meeOeejCe, ceOece Deewj Gece, leerveeW
d .
ve
ekeej kes eeslee meceepe ieece, veiej Deewj Hegj kes meceeve nQ~ mevleeW keer meYee ner Gme mejet kes leerj Hej yemeer ngF& mecHetCe&
er
megcebieueeW keer cetue, GHeceejefnle eerDeeesOeeHegjer nw~
es
jeceYeieefle megjmeefjleefnb peeF&~ efceueer megkeerjefle mejpeg megneF&~~
R
meevegpe jece mecej peme HeeJeve~ efceuesG ceneveo meesve megneJeve~~
s
ht
Yee0- Jen megvoj keerefle& keefJeleeHe mejet peer eerjeceYeefkeleHe iebiee peer mes peekej efceue ieeer~ Devegpe ue#ceCe peer
ig
R
kes meeLe eYeg eerjece peer kee HeefJe$e kejvesJeeuee, efJeMJeeefce$e peer kes e%ej#ee kes mecee kee, Kejot<eCe kes JeOe kes
ll
mecee kee, uebkee kes mecejebieCe kee eg, eMeHe ceneveo meesveYe Gme mejetiebiee mebiece mes peekej efceue ieee~
.A
pegie efyee Yeieefle osJeOegefve Oeeje~ meesnefle meefnle megefyejefle efyeeeje~~
s
ya
ef$eefyeOe leeHe $eemeke ef$ecegneveer~ jece mJeHe efmebOeg mecegneveer~~
N
Yee0- Fve oesveeW mejet Deewj meesveYe kes yeere Jewjeie Deewj efJeeejeW kes meeLe eerjeceYeefkeleHe iebiee keer Oeeje
va
megMeesefYele nes jner nw~ Fme ekeej leerveeW leeHeeW kees $emle kejves Jeeueer ef$ecegneveer DeLee&led YeieJeledkeerefle& keefJeleeHe mejet,
Se
eerjece kes meeceefjke eMeHe meesveYe leLee eerjeceYeefkele He iebiee peer keer meceefvJeleOeeje ef$ecegneveer eerjece mJeHe
th
cenemeeiej mes efceueves kes efueS Gmekes meccegKe nes egkeer nw DeLee&led GmeceW meceeefnle nesleer pee jner nw~
P ee
ceeveme cetue efceueer megjmeefjneR~ megvele megpeve ceve HeeJeve keefjneR~~

si
efyee efyee keLee efyeefe$e efyeYeeiee~ peveg meefj leerj leerj yeve yeeiee~~
ul
iT
Yee0- cesjer keefJeleeHe mejet kee cetue nw eerjeceeefjleHe ceeveme Deewj en efceueer nw eerjeceYeefkele iebiee peer mes~ en
r
megveves cee$e mes ner meppeveeW kes ceve kees HeefJe$e kej osieer~ yeereyeere ceW pees Deveske efJeYeeieeW keer Devle&keLeeeW kener
Sh
ieeer nQ, Jener ceevees eerjeceHe mejet le kes leJeleer& Jeve Deewj yeieeres nQ~
11
Gcee censMe efyeyeen yejeleer~ les peueej Deieefvele yengYeeBleer~~

20
jIegyej pevece Devebo yeOeeF&~ YeBJej lejbie ceveesnjleeF&~~

ht
ig
Yee0- HeeJe&leer peer Deewj efMeJe peer kes efJeJeen cesW pees yeejeleer YetleesleeW kee JeCe&ve efkeee ieee nw, Jes ner Fme mejet veoer
yr
kes Deveske ekeej kes cekej, Ieef[eeue cenecelme Deeefo peue, pevleg nQ~ eerjece peer, Yejle peer, ue#ceCe peer Deewj
op
Me$egIve peer kes pevcekeeueerve Deevevo SJeb yeOeeF& kee JeCe&ve ner Fme veoer keer YeBJej Deewj uenjeW kee meewvoe& nw~
C
oes0- yeeueeefjle eng yebOeg kes, yevepe efyeHegue yengjbie~

ve=He jeveer Heefjpeve megke=le, ceOegkej yeeefj efyenbie~~40~~
Yee0- eejeW YeeFeeW kes yeeueeefj$e ner yengle mes jbieeWJeeues Deveske keceue nQ~ cenejepe oMejLe, keewmeuee Deeefo
cenejeefveeeW Deewj Gvekes HeefjpeveeW kes HegCe ner eneB Yecej Deewj peue kes He#eer nQ~
efJeMes<e- eerjece kee yeeueeefj$e veeruekeceue, eerYejle kee Heerlekeceue, eerue#eceCe kee jkelekeceue Deewj eerMe$egIve kee
MJeslekeceue nw~
eew0- meere mJeebyej keLee megneF&~ meefjle megneJeefve mees efye eF&~~
veoer veeJe Heg eMve Deveskee~ kesJe kegMeue Glej meefyeyeskee~~
megefve DevegkeLeve HejmHej nesF&~ HeefLeke meceepe meesn meefj meesF&~~
.
Yee0- pees meerlee peer kes mJeebJej keer megneJeveer keLee eneB JeCe&veere nw, Jener Fme megneJeveer keefJelee mejet keer eF& ngF&
d
ve
efJe nw~ Fme emebie ceW Deveske elegj eMve ner Fme veoer keer veeJe nQ Deewj efJeJeskeHetJe&ke efoes ngS Gej ner Fme veoer kes
er
kegMeue kesJe nQ~ eMveesejeW kes ece kees megvekej, pees HejmHej DevegkeLeve (efJeeejefJeceMe&) neslee nw, Jener Fme veoer ceW
es
HeefLekeeW kee meceepe megMeesefYele nes jne nw~
R
s
Ieesj Oeej Ye=iegveeLe efjmeeveer~ Iee megye jece yej yeeveer~~
ht
ig
Yee0- HejMegjece peer kee eesOe ner Fme veoer keer leerJeOeeje nw Deewj eerjece keer es JeeCeer ner eneB megvoj yeeBOes ngS
R
Iee nQ~
ll
.A
meevegpe jece efyeyeen Gent~ mees MegYe Gceie megKeo meye keent~~
s
kenle megvele nj<eefnb HeguekeeneR~ les megke=leer ceve cegefole veneneR~~
N
ya
Yee0- pees ess YeeFeeW kes meefnle YeieJeeved eerjece kes efJeJeen kee Glmeen JeefCe&le nesiee, Jener keueeCekeejer Gcebie
va
meyekes efueS megKeo nesiee DeLee&led eerjece kes efJeJeen kee Glmeen ner Fme veoer kee GHeeve nw~ Fmes kenles, megveles, pees
Se
ueesie ceve ceW emevve nesles nQ Deewj Mejerj mes jesceebefele nes peeles nQ, Jes ner megke=lepeve emevveleeHetJe&ke Fme ye{er ngF& veoer cesW
th
mveeve kejles nQ~

ee
jece efleueke efnle cebieue meepee~ Hejye peesie peveg pegjsG meceepee~~
P
keeF& kegceefle kewkeeer kesjer~ Hejer peemeg Heue efyeHeefle Ievesjer~~

si
ul
Yee0- eerjece kes jepeefleueke kes efueS eerDeeesOee ceW pees cebieue mepeees iees ceevees Jes ner mveeveeLe& HeJe& kee eesie eeHle
iT
kejkes mveeveeefLe&eeW kes mecetn He ceW peg[ iees~ GmeceW kewkeseer keer kegceefle ner Fme veoer keer keeF& nw efpemekes
r
Sh
HeuemJeHe DeeesOee ceW Yeebkej efJeHeefe Dee He[er~

oes0- Meceve Deefcele GleHeele meye, Yejleeefjle peHepeeie~
11
keefue DeIe Keue DeJeiegve keLeve, les peueceue yeke keeie~~41~~

20
Yee0- GmeceW DemebKe meYeer GlHeeleeW kees ve kejvesJeeuee Yejle peer kee eefj$e ner peHee%e nw~ keefueegie kes ceue leLee
ht
KeueeW kes HeeHeeW Deewj DeJeiegCeeW kee keLeve, ener Fmekes peue kes ceueHe yeiegues Deewj keewJes nQ~
ig
yr
efJeMes<e- peye HeJe&keeue ceW veoer ceW keeF& Dee peeleer nw, leye MekegveMeem$e kes Devegmeej keesF&-ve-keesF& DeMegYe mebcYeeefJele
op
nes peelee nw~ efHej Gmes Meevle kejves kes efueS peHe, e%e kee Deeeespeve neslee nw~ eneB kewkeseer keer kegceefle ves keeF& keer
C
Yetefcekee efveYeeF& Deewj Gmemes GHeefmLele nesvesJeeueer efJeHeefe kes veeMe ceW Yejle peer kes eefj$e keer Denced Yetefcekee Leer~
keerjefle meefjle nt efjleg jer~ mecee megneJeefve HeeJeefve Yetjer~~

efnce efnceMewuemeglee efMeJe yeent~ efMeefMej megKeo eYeg pevece Gent~~
yejveye jece efyeyeen meceepet~ mees cego cebieuecee $e+legjepet~~
ieer<ece ogmen jece yeveieJevet~ HebLekeLee Kej DeeleHe HeJevet~~
yeeuekeeC[ 47
yej<ee Ieesj efveMeeej jejer~ megjkegue Meeefue megcebieuekeejer~~

jece jepe megKe efyevee ye[eF&~ efyeMeo megKeo meesF Mejo megneF&~~
Yee0- en Delevle HeefJe$e eerjece keer keerefle&Heer eermejet veoer, nscevle, efMeefMej, Jemevle, ieer<ce, Je<ee& Deewj Mejod Fve
neW $e+legDeeW kes mecee ceW megneJeveer yeveer jnleer nw~ eneB efnceeueejepe keer Heg$eer HeeJe&leer peer Deewj efMeJe peer kee efJeJeen
ner nscevle $e+leg nw Deewj eYeg eerjece kes pevce kee GlmeenHetCe& ceneslmeJe ner megKeoeeer efMeefMej $e+leg nw~ pees eerjece kes
efJeJeenmeceepe kee JeCe&ve nw, Jener emevvelee Deewj cebieuecee Jemevle $e+leg nw~ ogmmen eerjece kee Jeveieceve ner ieer<ce
d .
$e+leg nw Deewj ceeie& keer keLeeeW ner eeC[ OetHe Deewj iece& HeJeve nw~ Ieesj je#emeeW kee eg ner Je<ee& $e+leg nw, pees
ve
ossJekegueHe Oeeve keer Kesleer kes efueS megvoj cebieue kejves Jeeuee efme ngDee~ pees eerjecejepe kee megKe, eYeg eerjece
er
es
kee efJevee Deewj ye[hheve nw, Jener mJe, megKeoeeke Deewj megneJeveer Mejo $e+leg nw~
R
meleer efmejesceefve efmee iegveieeLee~ meesF iegve Deceue DevetHece HeeLee~~
s
Yejle mJeYeeJe megMeerleueleeF&~ meoe Skejme yejefve ve peeF&~~
ht
ig
Yee0- meleerefMejesceefCe meerlee peer keer pees efoJe iegCeieeLee nw, Jener Fme DevegHecese peue keer efvece&ueleeHe iegCe nw~ pees
R
eerYejle kee mJeYeeJe efvejvlej Skejme jnlee nw leLee efpemekee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee, Jener Fme peue keer
ll
.A
Meerleuelee nw~
s
oes0- DeJeueeskeefve yeesueefve efceueefve, eerefle Hejmehej neme~
ya
YeeeHe Yeefue eng yebOeg keer, peue ceeOegjer megyeeme~~42~~
N
va
Yee0- HejmHej eerefleHetJe&ke Skeotmejs kees efvenejvee, yeele kejvee, efceuevee Deewj HejmHej nemeHeefjneme kejvee, Fme
Se
ekeej eejeW YeeFeeW kee Yeuee YeeeHe DeLee&led Yeele= esce ner Fme peue keer ceOegjlee Deewj megiebOe nw~
Deejefle efyevee oervelee ceesjer~ ueIeglee ueefuele megyeeefj ve Leesjer~~
th
ee
Yee0- cesjer Deeefle&, efJevee Deewj owveYeeJe ener Fme Delevle ueefuele megvoj peue keer yengle ye[er ueIeglee DeLee&led
P
nukeeHeve nw keeeWefke peue kee nukee nesvee ner Gmekee yengle ye[e JewefMede nw~ Yeejer peue Heeeveefeee kees eYeeefJele
si
kejlee nw Dele: cesjer Deeefle& HetCe& efJevee mes Yejer oervelee ueIeg nesves Hej Yeer ueeefuele keer Yetefcekee efveYeeesieer~
ul
iT
DeoYegle meefueue megvele iegvekeejer~ Deeme efHeeeme ceveesceue nejer~~

r
Sh
Yee0- en peue yengle DeodYegle nw, eJeCecee$e mes en iegCekeejer nw~ en DeeMeeHe Heeme SJeb ceve kes ceue kees nj
ueslee nw~
11
jece megesceefn Hees<ele Heeveer~ njle mekeue keefue keueg<e ieueeveer~~

20
YeJe ece Mees<eke lees<eke lees<ee~ Meceve ogefjle ogKe oeefjo oes<ee~~
ht
ig
Yee0- en peue, eerjece peer kes megvoj esce kees Heg kejlee nw leLee keefueegie kes mecHetCe& HeeHe Deewj iueeefveeeW kees nj
yr
ueslee nw~ en mebmeej kes ece kees megKee [euelee nw leLee meblees<e kees Yeer mebleg kejlee nw~ en ogYee&ie, og:Ke Deewj oes<eeW
op
kees ve kej [euelee nw~

C
keece keesn ceo ceesn vemeeJeve~ efyeceue efyeyeske efyejeie ye{eJeve~~

meeoj ceppeve Heeve efkeS les~ efceefnb HeeHe HeefjleeHe efnS les~~
Yee0- en keece, eesOe, ceo, ceesn kees ve kejvesJeeuee Deewj efvece&ue efJeJeske leLee Jewjeie kees ye{eves Jeeuee nw~ FmeceW
DeeojHetJe&ke ceppeve Deewj Heeve kejves mes oe mes HeeHe Deewj ke ve nes peeles nQ~
efpeve Ssefnb yeeefj ve ceeveme OeesS~ les keeej keefuekeeue efyeieesS~~
le=ef<ele efvejefKe jefye kej YeJe yeejer~ efHeefjnQ ce=ie efpeefce peerJe ogKeejer~~
Yee0- efpeve ueesieeW ves Fme peue mes DeHeves ceve kees veneR Oeesee Gve keeejeW kees keefuekeeue ves ve kej efoee~ es Heemes
peerJe mebmeej mete& keer efkejCeeW ceW efceues megKeHe peue kees osKekej ce=ie keer YeeBefle Heemes Deewj og:Keer neskej FOejGOej
Yekeles jnWies~
oes0- ceefle Devegneefj megyeeefj iegve, ieve ieefve ceve DevnJeeF~
d .
ve
megefceefj YeJeeveer Mejefnb, ken keefye keLee megneF~~43(ke)~~
er
Yee0- Fme ekeej mes DeHeveer yegef kes Devegmeej Fme megvoj peue kes iegCeeW keer ieCevee kejkes, FmeceW DeHeves ceve kees
es
mveeve kejekes, YeJeeveer DeLee&led YeieJeleer HeeJe&leer peer Deewj Mej peer kees mcejCe kejkes ceQ keefJe (leguemeer oeme) megvoj
R
keLee ken jne ntB~
s
ht
oes0- Deye jIegHeefle Heo Hebken, efne Oeefj HeeF emeeo~
ig
R
kenGB pegieue cegefveJee& kej, efceueve megYeie mebyeeo~~43(Ke)~~
ll
Yee0- Deye jIegkegue kes mJeeceer eerjece kes ejCekeceue kees oe ceW mLeeefHele kejkes, Gvekee emeeo Heekej ceQ
.A
leguemeeroeme, oesveeW cegefvees Yejepe Deewj ee%eJeukee peer kes efceueve kee megvoj mebJeeo ken jne ntB~
s
ya
Yejepe cegefve yemeefnb eeeiee~ efleveefnb jece Heo Deefle Devegjeiee~~
N
leeHeme Mece oce oee efveOeevee~ HejceejLe HeLe Hejce megpeevee~~
va
Se
Yee0- cegefve Yejepe peer eeeie ceW efveJeeme kejles nQ, GvnW eerjece peer kes ejCeeW ceW Delevle Devegjeie nw~ Jes leHemJeer,
Mece, oce leLee oee kes efveOeeve nQ~ Jes HejceeLe& HeLe (cees#e) kes Glke= %eelee nQ~
th
ee
ceeIe cekejiele jefye peye nesF&~ leerjLeHeefleefnb DeeJe meye keesF&~~

P
osJe ovegpe efkebvej vej esveeR ~ meeoj ceppeefnb mekeue ef$eyesveeR~~

si
Hetpeefnb ceeOeJe Heo peuepeelee~ Hejefme Dee ye nj<eefnb ieelee~~

ul
iT
Yejepe Deeece Deefle HeeJeve~ Hejce jce cegefveJej ceve YeeJeve~~

r
Sh
Yee0- peye ceeIe ceeme ceW mete&veejeeCe cekej jeefMe ceW efJejepeceeve nesles nQ, leye meYeer ueesie keuHeJeeme kes efueS eeeie
ceW Deeles nQ~ osJe, oeveJe, ceveg<e Deewj meYeer efkeVejeW keer esefCeeeB DeeojHetJe&ke ef$eJesCeer ceW ieesles ueieeleer nQ~ meYeer ueesie
11
yeejneW ceeOeJe kes ejCekeceue keer Hetpee kejles nQ Deewj De#eeJe kee mHeMe& kejkes meyekes Debie jesceebefele nes peeles nQ~
20
Gmeer eeeie ceW cegefve Yejepe peer kee ye[e ner HeeJeve jceCeere Deewj cegefveeeW kes ceve kees YeevesJeeuee Deeece nw~
ht
ig
leneB nesF cegefve $e+<ee meceepee~ peeefnb pes ceppeve leerjLejepee~~

yr
ceppeefnb eele mecesle Gene~ kenefnb HejmHej nefj iegve ieene~~

op
Yee0- Gmeer Yejepe Deeece ceW cegefveeeW Deewj $e+ef<eeeW kee meceepe Fkee neslee nw~ pees leerLe&jepe eeeie ceW mveeve kejves
C
peeles nQ, Jes eele:keeue Glmeen kes meeLe eeref$eJesCeer ceW mveeve kejles nQ Deewj HejmHej YeieJeeved keer iegCeieeLeeDeeW kee JeCe&ve
kejles nQ~
oes0- yee efveHeve Oejce efyeefOe, yejveefnb lelJe efyeYeeie~
kenefnb Yeieefle YeieJeble kew, mebpegle ieeve efyejeie~~44~~
yeeuekeeC[ 49
Yee0- cegefveieCe Jesoevle keer o=ef mes yee efveHeCe leLee HetJe&ceerceebmee keer Heefle mes Oece& keer efJeefOe SJeb meebKe, eesie,
JewMesef<eke, veee keer mejCeer mes leJeeW kee efJeYeeieJeCe&ve Deewj Debefieje, MeeefC[ue SJeb veejo kes met$eeW kes Devegmeej
%eeve, Jewjeie meefnle YeieJeeved keer Yeefkele kee keLeve kejles nQ~
Sefn ekeej Yeefj ceeIe veneneR~ Hegefve meye efvepe efvepe Deeece peeneR~~
eefle mebyele Deefle nesF Deveboe~ cekej ceefppe ieJeveefnb cegefveye=boe~~
.
Yee0- Fme ekeej cegefveieCe ceeIe ceemeHee&vle mveeve kejles nQ Deewj efHej meYeer cenef<e& DeHevesDeHeves Deeece kees eues
d
ve
peeles nQ~ eleske Je<e& Fmeer ekeej Delevle Deevevo neslee nw~ cekej mveeve kejkes cegefveye=vo eues peeles nQ~
er
es
Ske yeej Yeefj cekej veneS~ meye cegveerMe Deeeceefve efmeOeeS~~
R
peeieyeukee cegefve Hejce efyeyeskeer~ Yejepe jeKes Heo skeer~~
s
ht
Yee0- Ske yeej cenef<e&ieCeeW ves mecHetCe& cekej jeefMeHee&vle eereeeie peer ceWs ef$eJesCeer mveeve efkeee Deewj DeHeves DeHeves
ig
Deeece kees ueew iees, efkevleg HejceefJeJeskeer ee%eJeukee cegefve kees cenef<e& Yejepe ves ejCe Heke[ kej DevegjesOeHetJe&ke
R
DeHeves Deeece ceW jKe efueee DeLee&led GvnW peeves veneR efoee~
ll
.A
meeoj ejve mejespe HeKeejs~ Deefle Hegveerle Deemeve yew"ejs~~
s
ya
keefj Hetpee cegefve megpeme yeKeeveer~ yeesues Deefle Hegveerle ce=og yeeveer~~
N
Yee0- Yejepe peer ves DeeojHetJe&ke ee%eJeukee peer kes ejCekeceue kee e#eeueve efkeee Deewj GvnW Delevle HeefJe$e
va
Deemeve Hej efJejepeceeve kejeee~ Hetpee kejkes, cegefve ee%eJeukee peer kes megeMe kee yeKeeve kejkes, Yejepe Delevle
Se
HeeJevekeesceue JeeCeer yeesues~

veeLe Ske mebMee ye[ ceesjs~ kejiele yesolelJe meye leesjs~~
th
ee
kenle mees ceesefn ueeiele Yee ueepee~ peew ve kenGB ye[ nesF Dekeepee~~
P
Yee0- ns veeLe! cesjs ceve ceW Ske yengle ye[e mebMee nw, mecHetCe& Jeso kes leJe DeeHekees nmleieled nQ DeLee&led DeeHe meye
si
keg peeveles nQ~ Jen mebMee kenves ceW cegPes yengle Yee Deewj ueppee ueie jner nw, eefo veneR ken jne ntB lees yengle ye[e
ul
iT
Dekeepe DeLee&led keeees keer neefve nes jner nw~ Dele: Yee Deewj ueppee nesves Hej Yeer mebMee kenvee DeeJeMeke peeve He[
r
jne nw~
Sh
oes0- meble kenefnb Deefme veerefle eYeg, egefle Hegjeve cegefve ieeJe~
11
nesF ve efyeceue efyeyeske Gj, ieg meve efkees ogjeJe~~45~~

20
Yee0- ns eYees! mevle Fme ekeej keer veerefle kenles nQ Deewj ener Jeso, HegjeCe Deewj cegefveieCe ieeles nQ efke, meodieg kes
ht
mece#e efHeeJe kejves Hej efvece&ue efJeJeske GlHevve veneR neslee~

ig
Deme efyeeeefj eieGB efvepe ceesnt~ njng veeLe keefj peve Hej esnt~~
yr
op
Yee0- Ssmee efJeeej kej ceQ DeHeves ceesn kees eke kej jne ntB~ ns veeLe! cegPe mesJeke Hej oee kejles ngS cesjs ceesn kees
C
nj ueerefpees~
jece veece kej Deefcele eYeeJee~ meble Hegjeve GHeefve<eo ieeJee~~

meblele peHele MebYeg DeefyeveeMeer~ efMeJe YeieJeeved ieeve iegve jeMeer~~
Deekej eeefj peerJe peie DenneR~ keeMeer cejle Hejce Heo uenneR~~
meesefHe jece ceefncee cegefvejeee~ efMeJe GHeosMe kejle keefj oeee~~
Yee0- mevleeW, HegjeCeeW Deewj GHeefve<eoeW ves eerjece veece kee Demeerce eYeeJe ieeee nw~ keueeCe kees GlHevve kejves Jeeues,
%eeve Deewj iegCeeW keer jeefMe YeieJeeved efMeJe peer Fmeer veece kees efvejblej peHeles jnles nQ~ eejeW KeeveeW ceW mebm eej ceW pees Yeer
peerJe nQ, Jes keeMeer ceW cej kej HejceHeo kees eeHle kej uesles nQ~ Jen Yeer eerjece veece keer ceefncee ner nw~ ns cegefvees!
mJeeb YeieJeeved efMeJe peer peerJeeW Hej oee kejkes ce=leg kes mecee Gvekes oeefnves keeve ceW peekej eerjece veece kee ner
GHeosMe kejles nQ~ (cejCekeeue ceW GHeosMe efkees ngS eerjece veece kes eYeeJe mes keeMeer ceW cejves Jeeuee eleske eeCeer
cegkele nes peelee nw~)
d .
ve
jece keJeve eYeg HetGB leesner~ keefne yegPeeF ke=HeeefveefOe ceesner~~
er
Yee0- ns ke=HeeefveefOe ee%eJeukee peer! Jes eYeg eerjece keewve nQ ? ceQ DeeHemes Het jne ntB~ DeeHe cegPes mecePeekej
es
keefnes~
R
Ske jece DeJeOesMe kegceeje~ efleve kej eefjle efyeefole mebmeeje~~
s
ht
veeefj efyejn ogKe mensG DeHeeje~ YeeG jes<e jve jeJeve ceeje~~
ig
R
Yee0- Ske jece lees DeJeOevejsMe cenejepe oMejLe kes Heg$e nQ~ Gvekee eefj$e mebmeej ceW efJeefole nw~ GvneWves DeHeveer Helveer
ll
meerlee peer kes efJejn kee DeHeej og:Ke mene~ GvnW eesOe Deeee Deewj GvneWves eg ceW jeJeCe kees ceej [euee~
.A
oes0- eYeg meesF jece efke DeHej keesG, peeefn peHele ef$eHegjeefj~
s
ya
meleOeece meye&ie legce, kenng efyeyeske efyeeeefj~~46~~
N
Yee0- ns eYees! keee Jes ner eerjece nQ ee Deewj keesF&, efpevnW YeieJeeved Mej peer peHeles jnles nQ? DeeHe mele kes efveJeeme
va
mLeeve Deewj meye keg peevevesJeeues nQ, FmeefueS efJeJeske mes efJeeej kej keefnes efke efMeJe peer kes DeejeOe eerjece keewve
Se
nQ, oMejLe heg$e ee Deewj keesF& ?

th
ee
pewmes efcew ceesj Yece Yeejer~ kenng mees keLee veeLe efyemleejer~~
P
Yee0- ns veeLe! cesje yengle ye[e ceesn efpeme ekeej efce mekes Jener keLee efJemleej kejkes keefnes~
si
ul
peeieyeukee yeesues cegmegkeeF&~ legceefnb efyeefole jIegHeefle eYegleeF&~~

iT
jeceYeiele legce ceve ece yeeveer~ elegjeF& legcneefj ceQ peeveer~~

r
eenng megvew jece iegve iet{e~ keervnsng eMve cevenBg Deefle cet{e~~
Sh
Yee0- ee%eJeukee cegefve Yejepe cegefve mes cegmkegje kej yeesues, ns cenef<e&! legcnW eerjece peer keer eYeglee %eele nw~ legce
11
ceve, kece& Deewj JeeCeer mes eerjece peer kes Yekele nes~ ceQves legcnejer elegjlee peeve ueer nw~ legce eerjece kes ieesHeveere iegCeeW
20
kees megvevee eenles nes~ legceves Ssmee eMve efkeee nw ceevees Delevle cet{ nes~
ht
ig
leele megveng meeoj ceve ueeF&~ kenGB jece kew keLee megneF&~~
yr
ceneceesn ceefn<esMe efyeMeeuee~ jece keLee keeefuekee kejeuee~~

op
jecekeLee MeefMe efkejve meceevee~ meble ekeesj kejefnb pesefn Heevee~~

C
Yee0- ns leele (efee) Yejepe! DeeojHetJe&ke ceve ueieekej megvees, ceQ eerjece keer megneJeveer keLee ken jne ntB~ yengle
ye[e ceesn ner ceefn<eemegj je#eme nw, Gmes ve kejves kes efueS eerjece keer keLee Yeebkej keeefuekee osJeer nw~ eerjece keLee
evcee kes efkejCe kes meceeve nw, mevle He ekeesj peve efpemekee Heeve kejles jnles nQ~
SsmesF mebMee keervn YeJeeveer ~ ceneosJe leye kene yeKeeveer~~
yeeuekeeC[ 51
oes0- kenGB mees ceefle Devegneefj Deye, Gcee MebYeg mebyeeo~

YeeG mecee pesefn nsleg pesefn, megveg cegefve efceefefn efye<eeo~~47~~
Yee0- Fmeer ekeej kee mebMee YeieJeleer HeeJe&leer peer ves efkeee Lee, leye ceneosJe Mej ves JeeKeeve kes meeLe eerjece
keLee kener Leer~ ns cen<ex! ceQ DeHeveer yegef kes Devegmeej Jener HeeJe&leerefMeJe mebJeeo ken jne ntB~ Jen efpeme mecee, efpeme
keejCe Deewj peneB mecHevve ngDee Lee, Jen meye megvees, legcneje ceesn mes GlHevve efJe<eeo DeLee&led og:Ke efce peeesiee~
Ske yeej $eslee pegie ceeneR~ MebYeg ieS kegbYepe efjef<e HeeneR~~
d .
ve
mebie meleer peiepeveefve YeJeeveer~ Hetpes $e+ef<e DeefKeuesMJej peeveer~~
er
Yee0- Ske yeej $eslee egie ceW YeieJeeved Mej Deiemle peer kes Heeme iees~ efMeJe peer kes meeLe peieled keer ceelee efMeJe peer
es
keer Oece&Helveer meleer peer Yeer LeeR~ meejs mebmeej kee F&MJej peevekej $e+ef<e Deiemle peer ves meleer peer kes meefnle efMeJe peer keer
R
Hetpee keer DeLee&led mecceeve efkeee~
s
ht
jecekeLee cegefveJee& yeKeeveer~ megveer censMe Hejce megKe ceeveer~~
ig
R
$e+ef<e Heter nefj Yeieefle megneF&~ kener MebYeg DeefOekeejer HeeF&~~
ll
Yee0- cegefvees Deiemle peer ves eerjecekeLee kener Deewj ceve ceW HejcemegKe ceevekej YeieJeeved efMeJe ves Jen keLee megveer~
.A
meleer peer ves Jen keLee veneR megveer~ yeeef<e& Deiemle peer ves efMeJe peer mes megneJeveer eerjeceYeefkele Heter DeLee&led eerjece peer
s
ya
kes Yeefkele kes mecyevOe ceW eMve efkees Deewj Deiemle peer kees DeefOekeejer peevekej efMeJe peer ves Gej kes He ceW
N
eerjeceYeefkele kee JeCe&ve efkeee~
va
kenle megvele jIegHeefle iegveieeLee~ keg efove leneB jns efieefjveeLee~~

Se
cegefve meve efyeoe ceeBefie ef$eHegjejer~ eues YeJeve meBie o#ekegceejer~~

th
Yee0- Fme ekeej, eerjece peer kes iegCeeW keer ieeLee kees kenles-megveles kewueeMe HeJe&le kes F&MJej YeieJeeved Mej, Deiemle
ee
peer kes Deeece ceW keg efove jn iees ~ ef$eHegj kes Me$eg YeieJeeved Mej cegefve Deiemle peer mes efJeoe ceeBiekej DeHeves YeJeve
P
si
DeLee&led oef#eCe ceW $ecyekesMJej keer Deesj eue He[s, Gvekes meeLe o#e keer Heg$eer meleer peer Yeer LeeR~
ul
lesefn DeJemej Yebpeve ceefnYeeje~ nefj jIegyebMe ueervn DeJeleeje~~

iT
efHelee yeeve leefpe jepe Goemeer~ ob[ke yeve efyeejle Deefyeveemeer~~

r
Sh
Yee0- Gmeer mecee (efMeJe peer kes keLeeeJeCe kes mecee) He=LJeer kes Yeej kees ve kejves kes efueS, eernefj HeeHenejer eYeg
11
eerjece peer ves jIegJebMe ceW DeJeleej ues efueee Lee~ efHelee oMejLe peer kes kewkeseer kees efoes ngS Jeeve keer j#ee kejles ngS
20
DeefJeveeMeer eerjece peer Goemeerve YeeJe mes eerDeJeOe kee jepe es[kej oC[ke Jeve ceW efJeejCe kej jns Les~
ht
oes0- oe efyeeejle peele nj, kesefnb efyeefOe ojmeve nesF~

ig
iegHle He DeJelejsG eYeg, ieS peeve meye keesF~~48(ke)~~

yr
op
Yee0- efMeJe peer ceeie& ceW peelespeeles ceve ceW efJeeej kej jns Les efke, eYeg eerjece peer kes oMe&ve efkeme efJeefOe mes nes
C
mekeles nQ~ eYeg eerjece iegHleHe ceWb DeHevee SsMJee& efHeekej DeJeleerCe& ngS nQ~ eefo ceQ meerOesmeerOes Gvekes Heeme euee
peeTBiee lees meYeer ueesie peeve peeeWies efke, es lees efMeJe peer kes Yeer DeejeOe eYeg eerjece nQ~
mees0- Mej Gj Deefle esYe, meleer ve peeveefnb cejce meesF~
leguemeer ojMeve ueesYe, ceve [j ueeseve ueeueeer~~48(Ke)
Yee0- Mej peer kes ceve ceW yengle #eesYe nw, meleer peer Jen cece& veneR peeve Hee jner nQ~ keefJe leguemeeroeme peer kenles nQ
efke, efMeJe peer kes ceve ceW leguemeer DeLee&led legjere eerjece ue DeLee&led ue#ceCe leLee meer DeLee&led meerlee peer kes oMe&veeW kee
ueesYe nw~ efMeJe peer kes ceve ceW eYeg keer ieesHeveerelee Yebie kee [j nw, Hej Gvekes ves$e eerjece peer kes oMe&veesW kes ueeueeer
nes iees nQ~
jeJeve cejve cevegpe kej peeee~ eYeg efyeefOe yeeve keervn en meeee~~
peew veefnb peeGB jnF HeefleeJee~ kejle efyeeej ve yevele yeveeJee~~
d .
ve
Yee0- jeJeCe ves yeee peer mes ceveg<e kes neLe DeHevee cejCe ceeBiee nw~ eYeg eerjece yeee peer kes Jeeve kees mele kejvee
er
een jns nQ, Dele: jeJeCe JeOe kejves kes efueS ner eYeg ceveg<e He ceW DeJeleerCe& ngS nQ~ eefo eYeg kes Heeme veneR peelee
es
ntB, lees ceve ceW oMe&ve veneR kejves kee HeMeele leeHe yevee jnsiee~ efMeJe peer efJeeej kej jns nQ, Hej keesF& meceeOeeve veneR
R
yeve Hee jne nw DeLee&led eYeg kes oMe&veeW keer keesF& Devegketue HeefjefmLeefle veneR yeve jner nw~
s
ht
Sefn efyeefOe YeS meeseyeme F&Mee~ lesner mecee peeF omeMeerMee~~
ig
R
ueervn veere ceejereefn mebiee~ YeeG legjle mees keHe kegjbiee~~
ll
keefj ue cet{ njer yewosner~ eYeg eYeeJe leme efyeefole ve lesner~~
.A
Yee0- Fme ekeej oMe&ve keer mecemee veneR nue nesves mes meJe&meceLe& Mej peer Yeer meese kes JeMe nes iees~ Gmeer mecee
s
ya
ome efMejJeeues jeJeCe ves peekej ceejere kees meeLe efueee, Jen ceejere legjvle keHeer ce=ie yeve ieee Deewj cet{ jeJeCe ves
N
ue kejkes efJeosnjepeHeg$eer Deewj efJeiele osn DeLee&led eermeerlee peer keer HejeBF& mes yeveer ngF& ceeee efveefce&le meerlee kee
va
njCe kej efueee, keeeWefke jeJeCe kees eYeg eerjece kee Jewmee eYeeJe %eele veneR Lee~
Se
ce=ie yeefOe yebOeg meefnle nefj DeeS~ Deeece osefKe veeve peue eS~~
th
efyejn efyekeue vej FJe jIegjeF&~ Keespele efyeefHeve efHejle oesG YeeF&~~
ee
keyentB peesie efyeeesie ve peekes~ osKee eie efyejn ogKe leekes~~

P
si
Yee0- keHe ce=ie ceejere kee JeOe kejkes He=LJeer kee Yeej njCe kejvesJeeues nefj eYeg eerjece DeHeves ess YeeF& ue#ceCe
ul
peer kes meeLe Deeece ceW Deees, lees meerlee peer kes efyevee Deeece kees osKekej Gvekes ves$e peue mes HetCe& nes iees~ jIegkegue
iT
kes jepee DeLeJee meYeer eeefCeeeW kes oe ceW Devleee&ceer He mes efJejepeves Jeeues eYeg eerjece ceveg<e keer YeeBefle meerlee peer
r
Sh
kes efJejn mes Jeekegue pewmes ueieves ueies nQw Deewj oesveeW Yeelee eerjeceue#ceCe, meerlee peer kees Keespeles ngS JeveJeve ceW
efHej jns nQ~ efpevekes peerJeve ceW mebeessieefJeeesie keYeer mebYeJe veneR nw, GvneR kee efJejn og:Ke Deepe ele#e He ceW osKee
11
pee jne nw~

20
oes0- Deefle efyeefe$e jIegHeefle eefjle, peeveefnb Hejce megpeeve~

ht
ig
pes ceeflecebo efyeceesn yeMe, oe Oejefnb keg Deeve~~49~~

yr
Yee0- jIegHeefle eerjece kee eefj$e Delevle efJeefe$e nw Gmes Hejceelegj ueesie ner peeve Heeles nQ~ pees cevoyegef kes ueesie
op
nesles nQ Jes efJeke=leceesn kes JeMeerYetle neskej oe ceW keg otmeje ner OeejCe kej uesles nQ DeLee&led eYeg kes meeOeejCe
C
JeJenej kees osKekej GvnW meeOeejCe ceveg<e ceeveves keer Yetue kej yew"les nQ~
MebYeg mecee lesefn jeceefnb osKee~ GHepee efne Deefle nj<e efyeMes<ee~~
Yeefj ueeseve efyeefmebOeg efvenejer~ kegmecee peeefve ve keervn efevnejer~~
Yee0- Gmeer mecee keueeCeeW kes oelee efMeJe peer ves YeieJeeved eerjece kes oMe&ve kej efueS~ efMeJe peer kes oe ceW
DeefleefJeMes<e n<e& ngDee, keeeWefke ieesHeveerelee Yeer yeeer jner Deewj oMe&ve Yeer nes iees~ efJe kes meeiej eYeg eerjece kees
yeeuekeeC[ 53
Yejveeve efvenejkej DeLeJee essceHetJe&ke efvenejles ngS efJe kes cenemeeiej kees DeHeves ves$eeW ceW Yejkej eefleketue mecee
peevekej efMeJe peer ves keesF& Heefjee veneR efkeee ~
pee meefeoevebo peie HeeJeve~ Deme keefn eues ceveespe vemeeJeve~~
eues peele efMeJe meleer meceslee~ Hegefve Hegefve Heguekele ke=Heeefvekeslee~~
Yee0- ns meled efeled DeevevomJeHe! ns peieled kees HeefJe$e kejvesJeeues! ns ceveespe DeLee&led keece Deeefo efJekeejeW kees ve
kejves Jeeues jeIeJe mejkeej! DeeHe keer pee nes! pee nes! Fme ekeej HeeBeeW cegKeeW mes HeeBe yeej pee kenkej efMeJe peer
d .
ve
eue He[s~ ke=Hee kes Oeece efMeJe peer, meleer peer kes meeLe eues pee jns nQ, Hejvleg Hegve:Hegve: Jes jesceebefele nes G"les nQ
er
DeLee&led eerjece oMe&vepeefvele Deevevo meBYeeue veneR Hee jns nQ~
es
meleer mees oMee MebYeg kew osKeer~ Gj GHepee mebosn efyeMes<eer~~
R
Mej peieleyebe peieoerMee~ megj vej cegefve meye veeJele MeerMee~~
s
ht
efleve ve=Hemegleefnb keervn Hejveecee~ keefn meefeoevebo HejOeecee~~
ig
Yees ceieve efye leemeg efyeueeskeer~ DepengB eerefle Gj jnefle ve jeskeer~~
R
Yee0- meleer peer ves YeieJeeved Mej keer Jen oMee osKeer, lees Gvekes oe ceW efJeMes<e ekeej kee mebosn GlHevve nes ieee~
ll
.A
meleer peer efJeeej kejves ueieeR efke YeieJeeved Mej peieled Jeboveere Deewj meejs mebmeej kes F&MJej nQ~ meYeer osJelee, ceveg<e
s
Deewj cegefve GvnW MeerMe veJeeles nQ, Ssmes eYeg Mej ves Yeer meledefeledDeevevo HejOeece kenkej efJejner jepekegceej kees
ya
eCeece kej efueee~ Gmekeer efJe osKekej Fleves ceive nes iees efke Deye Yeer oe ceW Jen eerefle veneR mecee Hee jner nw~
N
oes0- yee pees yeeHeke efyejpe Depe, Dekeue Deveern DeYeso~
va
mees efke osn Oeefj nesF vej, peeefn ve peevele yeso~~50~~

Se
Yee0- pees yee nQ leLee pees meJe&JeeHeke jpeesiegCe mes jefnle Deewj Depevcee nQ, efpeveceW efkemeer ekeej keer keuee Deewj keesF&
th
ese veneR nw, efpeveceW DeHeves-Hejees kee Yeso veneR nw, efpevnW Jeso Yeer veneR peeveles, keee Jen yee Mejerj OeejCe kejkes
ee
ceveg<e yeve mekeles nQ?

P
efye<Ceg pees megj efnle vejleveg Oeejer~ meesG meye&ie peLee ef$eHegjejer~~
si
ul
Keespele mees efke Deie FJe veejer~ ieeveOeece eerHeefle Demegjejer~~

iT
Yee0- osJeleeDeeW kes efueS pees efJe<Ceg peer ceveg<e Mejerj OeejCe kejles nQ, Jes Yeer efMeJe peer kes meceeve meJe&%e nQ, Hejvleg
r
Sh
keee Jes %eeve kes YeJeve, DemegjeW kes Me$eg ue#ceerHeefle efJe<Ceg peer Deepe ceveg<eeW keer YeeBefle m$eer kees {tB{ jns nQ DeLee&led keee
11
meJe&%e kees DeHeveer Helveer kee Helee veneR eue jne nw ?

MebYegefieje Hegefve ce=<ee ve nesF&~ efMeJe meye&ie peeve meye keesF&~~
20
Deme mebMee ceve YeeG DeHeeje~ nesF ve oe eyeesOe eeeje~~

ht
ig
Yee0- efHej YeieJeeved Mej keer JeeCeer Demele veneR nes mekeleer~ en meYeer ueesie peeveles nQ efke, efMeJe peer meJe&%e nQ~
yr
eefo es jepekegceej yee veneR nesles lees FvnW efMeJe peer meefeoevevo keeeW kenles? pees Demele DeLee&led Pet"s ce=ie kes Heers
op
oew[ jne nw, Jen meled kewmes? pees DeHeveer Helveer kee Helee Yeer veneR ueiee Hee jne nw Jen efeled kewmes? pees efJejn ceW jes jne
C
nw, Jen Deevevo kewmes? pees efveoes&<e efnjCe keer nlee kejves ceW lelHej nw Jen peie HeeJeve kewmes? leLee pees efJejner nw, Jen
ceveespe veMeeJeve DeLee&led keece kee veeMeke kewmes nes mekelee nw? Fme ekeej, meleer peer kes ceve ceW DeHeej mebMee nes ieee~
Gvekes oe ceW eyeesOe DeLee&led %eeve kee emeej veneR nes Hee jne Lee~
peeefHe eie ve kensG YeJeeveer~ nj Deblejpeeceer meye peeveer~~
megveng meleer leJe veeefj megYeeT~ mebMee Deme ve Oeefje ceve keeT~~
Yee0- eeefHe YeJe DeLee&led efMeJe peer keer Helveer meleer peer ves DeHevee mebMee eke veneR kene, Hejvleg Devlej kee
efveeceve kejvesJeeues efMeJe peer ves meye peeve efueee Deewj yeesues-ns meleer! megvees, legcneje veejer kee mJeYeeJe nw DeLee&led legce
keesceue Deewj YeeJegke mJeYeeJe keer nes, Fme ekeej kee mebMee ceve ceW keYeer veneR OeejCe kejvee eeefnS~
peemeg keLee kegbYepe $e+ef<e ieeF&~ Yeieefle peemeg ceQ cegefveefnb megveeF&~~
meesF cece FosJe jIegyeerje~ mesJele peeefn meoe cegefve Oeerje~~
.
Yee0- cenef<e& kegcYepe ves efpevekeer keLee ieeeer Deewj ceQves efpevekeer Yeefe cegefve Deiemle peer kees megveeeer, Oeerj cegefvepeve
d
ve
efpevekeer meowJe mesJee kejles jnles nQ, Jes ner leeieJeerjlee, oeeJeerjlee, efJeeeJeerjlee, HejeeceJeerjlee Deewj Oece&
er
Jeerjlee mes GHeueef#ele jIegJeerj eYeg eerjece cesjs FosJe nQ~
es
0- cegefve Oeerj peesieer efme meblele efyeceue ceve pesefnb OeeJeneR~
R
keefn vesefle efveiece Hegjeve Deeiece peemeg keerjefle ieeJeneR~~
s
ht
meesF jece yeeHeke yee YegJeve efvekeee Heefle ceeee Oeveer~
ig
R
DeJelejsG DeHeves Yeiele efnle efvepe leb$e efvele jIegkegueceveer~~
ll
.A
Yee0- ns meleer! cegefvepeve, Oeerj yegefJeeues eesieerpeve, efmepeve efvece&ue ceve mes efpevekee efvejvlej Oeeve kejles jnles nQ~
Jeso, HegjeCe Deewj Deeiece veseflevesefle ken kej efpevekeer keerefle& kee ieeve kejles nQ, Jes ner meJe&JeeHeke, YegJeve mecetneW kes
s
ya
mJeeceer, ceeeeHeefle, jIegkegue kes ceefCe, Hejyee eerjece peer DeHeves leb$e DeLee&led Jewefokeceeie& kes efveefcee DeHeves YekeleeW kes
N
efueS DeJeleerCe& ngS nQ~
va
mees0- ueeie ve Gj GHeosMe, peoefHe kensG efMeJe yeej yeng~

Se
yeesues efyenefme censMe, nefjceeee yeue peeefve efpee~~51~~

th
ee
Yee0- eeefHe efMeJe peer ves yeejyeej mecePeekej kene, efHej Yeer Gvekee GHeosMe meleer peer kes oe ceW veneR ueiee DeLee&led
P
meleer peer kees veneR eYeeefJele kej Heeee~ Devevlej oe ceW YeieJeeved eerjece peer keer ceeee kes yeue kees peevekej censMe
si
ceneosJe peer efJeMes<e He mes nBmekej yeesues DeLee&led oe ceW efe{s Deewj yeenj mes nBmekej yeesues
ul
iT
peeQ legcnjs ceve Deefle mebosnt~ leew efkeve peeF Hejer#ee uesnt~~
r
leye ueefie yew" DenGB yeeneR~ peye ueefie legce SsnG ceesefn HeeneR~~
Sh
pewmes peeF ceesn Yece Yeejer~ kejsng mees peleve efyeyeske efyeeejer~~
11
Yee0- efMeJe peer ves kene-ns meleer! eefo legcnejs ceve ceW Delevle mevosn nes ieee nw, lees efHej Fmekes meceeOeeve kes efueS
20
peekej Hejer#ee keeeW veneR ues uesleer? leye leke ceQ yeJe=#e keer eee ceW yew"e ntB, peye leke legce Hejer#ee ueskej cesjs Heeme
ht
DeeDeesieer~ efpeme ekeej legcneje ye[e ceesnYece efce peees efJeJeskeHetJe&ke efJeeej kej Jener elve kejvee~
ig
yr
eueeR meleer efMeJe Deeemeg HeeF&~ kejefnb efyeeej kejeQ kee ceeF&~~
op
Yee0- efMeJe peer mes Dee%ee Heekej meleer peer eueeR, Jes oe ceW efJeeej kejves ueieeR, Dejs ceeB! ceQ keee keB?
C
FneB MebYeg Deme ceve Devegceevee~ o#emeglee kenB veefnb keueevee~~
ceesjsng kens ve mebMee peeneR~ efyeefOe efyeHejerle YeueeF& veeneR~~

nesFefn meesF pees jece jefe jeKee~ kees keefj leke& ye{eJew MeeKee~~
Deme keefn ueies peHeve nefjveecee~ ieF meleer penB eYeg megKeOeecee~~
yeeuekeeC[ 55
Yee0- FOej efMeJe peer ves ceve ceW Fme ekeej Devegceeve efkeee efke, Deye o#eHeg$eer meleer kes efueS keueeCe veneR nw~ cesjs
kenves mes Yeer meleer peer kes mebMee veneR pee jns nQ, Deye lees efJeefOe DeLee&led yeee peer Fvemes efJeHejerle nes egkes nQ Deewj Deye
YeueeF& veneR nw~ Deye lees Jener nesiee pees meleer kes efueS eerjece ves je kej jKee nw~ FmeceW keewve leke& kejkes veevee ekeej
kes efJeeejeW keer MeeKee ye{ees, Ssmee kenkej efMeJe peer eerjIegveeLe peer kee eerjece veece peHeves ueies Deewj meleer peer JeneB
ieeeR peneB megKe kes Oeece eerjece peer, ue#ceCe peer kes meefnle meerlee peer kees {tB{ jns Les~
oes0- Hegefve Hegefve oe efyeeej keefj, Oeefj meerlee kej He~
d .
ve
Deeies nesF eefue HebLe lesefnb, pesefnb DeeJele vejYetHe~~ 52~~
er
Yee0- Hegve:Hegve: oe cesW efJeeej kejkes meerlee peer kee He OeejCe kejkes, meleer peer Gmeer ceeie& ceW Deeies neskej eueeR,
es
efpeme ceeie& mes ceveg<eeW kes jepee eerjece eues Dee jns Les~
R
ueefceve oerKe Gceeke=le yes<ee~ eefkele YeS Yece oe efyeMes<ee~~
s
ht
keefn ve mekele keg Deefle iebYeerje~ eYeg eYeeJe peevele ceefleOeerje~~
ig
R
Yee0- ue#ceCe peer ves osKe efueee efke oe ceW efJeMes<e Yece kes keejCe Deepe G DeLee&led efMeJe peer keer cee DeLee&led
ll
.A
Meefkele leelHee&le: efMeJe peer keer Meefkele meleer peer ves ner meerlee peer kee JesMe yevee efueee nw~ eerue#ceCe peer eefkele nes
iees, Delevle iebYeerj nesves kes keejCe Jen keg Yeer veneR yeesue meke jns Les, keeeWefke OeerjyegefJeeues kegceej ue#ceCe eYeg
s
eerjece kee eYeeJe peeveles Les~ ya
N
meleer keHe peevesG megjmJeeceer~ meyeojMeer meye Deblejpeeceer~~
va
megefcejle peeefn efceF Deieevee~ meesF mejyeie jece YeieJeevee~~

Se
Yee0- meye keg osKevesJeeues Deewj meYeer kes Devleee&ceer, osJeleeDeeW kes mJeeceer eerjece ves meleer peer kes keHe kees peeve
th
ee
efueee~ efpevekes mcejCecee$e mes De%eeve efce peelee nw, Ssmes YeieJeeved eerjece meJe&%e nQ DeLee&led meye keg peeveles nQ, Gvemes
efHee keee nw?
P
si
meleer keervn en lenGB ogjeT~ osKeng veeefj mJeYeeJe eYeeT~~

ul
efvepe ceeee yeue oe yeKeeveer~ yeesues efyenBefme jece ce=og yeeveer~~

r iT
Yee0- JeneB Yeer DeLee&led neW SsMJeeeX mes mecHevve meJe&%eelee YeieJeeved eerjece kes mece#e Yeer meleer peer ves efHeeJe kejvee
Sh
eene, eeke=le veejer kes mJeYeeJe kee eYeeJe lees osefKees~ oe ceW DeHeves ceeee kes yeue keer eMebmee kejkes eerjece peer
11
nBmekej keesceue JeeCeer ceW yeesues

20
peesefj Heeefve eYeg keervn eveecet~ efHelee mecesle ueervn efvepe veecet~~
ht
kensG yenesefj keneB ye=<ekeslet~ efyeefHeve Dekesefue efHejng kesefn nslet~~

ig
yr
Yee0- eYeg eerjece ves neLe pees[kej meleer peer kees eCeece efkeee Deewj efHeleeeer oMejLe peer kes meefnle DeHevee veece
op
efueee DeLee&led ceQ eeroMejLe kee Heg$e jece ntB, en kenkej DeHevee Heefjee efoee~ efHej, yeesues-YeieJeeved Je=<eYeOJepe efMeJe
C
peer keneB nQ? DeeHe Fme efvepe&ve Jeve ceW Dekesueer efkeme keejCe Ietce jner nQ?
oes0- jece yeeve ce=og iet{ megefve, GHepee Deefle mebkeese~

meleer meYeerle censMe HenB, eueeR oe ye[ meese~~ 53~~
Yee0- eerjece peer kes keesceue Deewj iet{Jeeve megvekej Gvekes oe ceW Delevle mebkeese ngDee~ meleer peer YeeYeerle neskej
efMeJe peer kes Heeme eue He[eR~ Gme mecee Gvekes oe ceW yengle ye[e Meeske Lee~
ceQ Mej kej kene ve ceevee~ efvepe Deieeve jece Hej Deevee~~
peeF Glej Deye ownGB keene~ Gj GHepee Deefle oeve oene~~
Yee0- ceQves YeieJeeved Mej kee kene veneR ceevee Deewj YeieJeeved eerjece Hej DeHevee De%eeve ues Deeeer DeLee&led eYeg kes
eefle DeHevee mebMee eke efkeee~ Deye peekej efMeJe peer kees keee Gej otBieer ? en meesekej Gvekes oe ceW Delevle
Yeebkej leeHe GlHevve nes ieee~
peevee jece meleer ogKe HeeJee~ efvepe eYeeJe keg eieef peveeJee~~
d .
ve
meleer oerKe keewlegke ceie peelee~ Deeies jece meefnle eer Yeelee~~
er
Yee0- eerjece peer ves peeve efueee efke, meleer peer kees og:Ke ngDee nw~ Dele: DeHeves eYeeJe kees keg eke kejkes GvnW
es
%eeve kejeee~ ceeie& ceW peeles ngS meleer peer ves Ske keewlegke osKee; Gvekes Deeies eer DeLee&led pevekevebefoveer meerlee peer SJeb
R
Yeelee ue#ceCe peer kes meeLe YeieJeeved eerjece Les~
s
ht
efHeefj efeleJee Hees eYeg osKee~ meefnle yebOeg efmee megvoj yes<ee~~
ig
penB efeleJeefnb lenB eYeg Deemeervee~ mesJeefnb efme cegveerMe eyeervee~~
R
osKes efMeJe efyeefOe efye<Ceg Deveskee~ Deefcele eYeeJe Ske les Skee~~
ll
.A
yebole ejve kejle eYeg mesJee~ efyeefyeOe yes<e osKes meye osJee~~
s
ya
Yee0- efHej Heers ceg[kej osKee lees ue#ceCe peer SJeb meerlee peer kes meeLe megvoj JesMe OeejCe efkees ngS eerjece peer kees
N
osKee~ meleer peer peneB efvenejleer nQ, JeneR eYeg eerjece yew"s ngS GvnW efoKeles nQ~ Gvekeer kegMeueefme SJeb cegefvees mesJee
va
kej jns nesles nQ~ meleer peer ves Demeerce eYeeJe Jeeues Ske mes Ske ye{kej Deveske Mej peer, Deveske yeee peer Deewj
Se
DemebKe efJe<Ceg peer ner osKes~ Jes eYeg eerjece peer kes ejCe keer Jebovee kejles ngS Gvekeer mesJee kej jns Les~ meYeer
osJeleeDeeW kees meleer peer ves Deveske JesMeeW ceW osKee~
th
ee
oes0- meleer efyeOee$eer Fbefoje, osKeeR Deefcele DevetHe~

P
pesefn pesefn yes<e Depeeefo megj, lesefn lesefn leveg DevegHe~~ 54~~
si
ul
Yee0- meleer peer ves mJeeb Demeerce meefleeeW, Demeerce yeeeefCeeeW SJeb Deveske GHeceejefnle ueef#ceeeW kees osKee~ efpeveefpeve
iT
JesMeeW ceW yeeeefo osJelee Les osefJeeeB Yeer GvneRGvneR kes DevegHe Mejerj OeejCe efkees ngS LeeR~
r
Sh
osKes penB lenB jIegHeefle pesles~ Meefeve meefnle mekeue megj lesles~~
peerJe ejeej pes mebmeeje~ osKes mekeue Deveske ekeeje~~
11
20
Yee0- meleer peer ves peneBleneB efpeleveer cee$ee ceW eerjece peer kees osKee Gleveer ner cee$ee ceW DeHevesDeHeves MeefkeleeeW kes
ht
meeLe meYeer osJeleeDeeW kees Yeer osKee pees eermeerleejece peer keer mesJee kej jns Les~ mebmeej kes pees Yeer pe[-esleve peerJe nQ,
ig
Gve meyekees Deveske ekeej mes meleer peer ves JeneB osKee~
yr
op
Hetpeefnb eYegefnb osJe yeng yes<ee~ jece He otmej veefnb osKee~~

C
DeJeueeskes jIegHeefle yenglesjs~ meerlee meefnle ve yes<e Ievesjs~~
meesF jIegyej meesF ueefceve meerlee~ osefKe meleer Deefle YeF meYeerlee~~
Yee0- Deveske JesMe OeejCe efkees ngS meYeer osJelee YeieJeeved eermeerleejece peer keer Hetpee kej jns nQ, Hej meleer peer ves
eerjece kee otmeje He veneR osKee~ GvneWves yengle mes eermeerlee peer kes meefnle eerjece kes oMe&ve efkees, Hejvleg Gvekes He
Deveske veneR Les~ Jener eerjece, Jener eer ue#ceCe, Jener YeieJeleer eermeerlee peer Devevle mebKeeDeeW ceW efoKes~ GvnsW osKekej
meleer peer yengle YeeYeerle nes ieeeR~
yeeuekeeC[ 57
oe kebHe leve megefOe keg veeneR~ veeve ceBtefo yew"eR ceie ceeneR~~
yengefj efyeueeskesG veeve GIeejer~ keg ve oerKe lenB o#ekegceejer~~
Hegefve Hegefve veeF jece Heo MeerMee~ eueerb leneB penB jns efiejerMee~~
Yee0- Gvekes Mejerj ceW kecHeve nes G"e Mejerj keer keesF& megefOe veneR Leer~ meleer peer ceeie& ceW DeeBKe cetBokej yew" ieF~ efHej
peye DeeBKe Keesuekej osKee lees o#eHeg$eer meleer peer kees JeneB keg Yeer veneR efoKee~ Hegve:Hegve: eerjece peer kes ejCeefevneW
ceW cemleke veJeekej meleer peer JeneB eueeR peneB efiejerMe HeJe&le Hej Meeve kejvesJeeues YeieJeeved efMeJe peer efJejepe jns Les~
d .
ve
oes0- ieF meceerHe censMe leye, nBefme Heter kegMeueele~
er
ueervn Hejer#ee keJeefve efyeefOe, kenng mele meye yeele~~ 55~~
es
Yee0- meleer peer efMeJe peer kes meceerHe ieeeR, leye ceneved F&MJej YeieJeeved Mej ves nBmekej Gvemes kegMeue meceeeej Hete
R
s
kenes meleer! efkeme efJeefOe mes Hejer#ee ueer, meye yeeleW mele yeleeDees~
ht
ig
meleer mecegefPe jIegyeerj eYeeT~ Yee yeMe efMeJe meve keervn ogjeT~~
R
keg ve Hejer#ee ueervn ieesmeeF~ keervn eveece legcneefjefn veeF~~
ll
.A
Yee0- meleer peer ves eerjece kes eYeeJe kees mecePekej Yee kes JeMe ceW neskej efMeJe peer mes efHeeJe efkeee Deewj yeesueeR
s
ns ieesmeeF DeLee&led ns eYeg, FefveeW kes mJeeceer efMeJe peer! ceQves eerjece peer keer keg Yeer Hejer#ee veneR ueer, DeeHe ner kes
meceeve GvnW eCeece kej efueee~ ya
N
va
pees legce kene mees ce=<ee ve nesF&~ ceesjs ceve eleerefle Deefle meesF&~~
Se
leye Mej osKesG Oeefj Oeevee~ meleer pees keervn eefjle meye peevee~~
yengefj jececeeeefnb efmej veeJee~ Hesefj meefleefnb pesefnb PeBt" keneJee~~
th
nefj Fe YeeJeer yeueJeevee~ oe efyeeejle MebYeg megpeevee~~

P ee
Yee0- DeeHe ves pees kene Jen Demele veneR nes mekelee, cesjs ceve ceW Jener Delevle efJeMJeeme nw~ leye Mej YeieJeeved ves
si
Oeeve kejkes osKee lees meleer peer ves pees efkeee Lee Gmes Deewj Gme mecee emlegle eerjece peer kes meYeer eefj$eeW kees peeve
ul
efueee DeLee&led efMeJe peer Oeeve keer ceefncee mes meleer peer kes kegke=le Deewj eerjece peer kes megke=le mes Heefjefele nes iees~
iT
efHej efMeJe peer ves eerjece keer ceeee kees MeerMe veJeekej eCeece efkeee, efpeme eerjececeeee ves esefjle kejkes meleer peer mes
r
Sh
Pet" yegueJee efoee~ elegj Mej peer DeHeves oe ceWb YeieJeeved eerjece keer Fe Deewj yeueJeleer YeefJeleJelee Hej efJeeej
11
kej jns nQw~

20
meleer keervn meerlee kej yes<ee~ efMeJe Gj YeeG efye<eeo efyeMes<ee~~

ht
peew Deye kejGB meleer meve eerleer~ efceF Yeieefle HeLe nesF Deveerleer~~
ig
Yee0- meleer peer ves meerlee peer kee JesMe OeejCe kej efueee nw, en peevekej efMeJe peer kes oe ceW efJeMes<e ekeej kee ke
yr
op
ngDee~ Jes efJeeej kejves ueies eefo Deye meleer peer mes oecHelecetueke esce keBiee lees Yeefkele kee HeLe efce peeesiee Deewj
C
Deveerefle nes peeesieer ~
oes0- Hejce esce veefnb peeF leefpe, efkeS esce ye[ HeeHe~
eieef ve kenle censMe keg, oe DeefOeke mebleeHe~~ 56~~
Yee0- Hejceesce DeLee&led oecHeleesce es[e veneR peelee Deewj esce kejves mes yengle ye[e HeeHe nesiee~ ceneved F&MJej efMeJe
peer eke kejkes keg veneR ken jns nQ, Hejvleg Gvekes oe ceW yengle ye[e mebleeHe nw~
leye Mej eYeg Heo efmej veeJee~ megefcejle jece oe Deme DeeJee~~
Sefnb leve meefleefnb YeW ceesefn veeneR~ efMeJe mebkeuHe keervn ceve ceeneR~~
Yee0- leye YeieJeeved Mej ves eYeg eerjece kes ejCeeW ceW DeLeJee oC[ke Jeve ceW Debefkele YeieJeeved kes ejCeefeeW ceW
cemleke veJeekej eCeece efkeee~ eerjece kee mcejCe kejleskejles efMeJe peer kes oe ceW Fme ekeej kee efJeeej Deeee
efke, meleer peer kes Fme Mejerj mes cegPes YeW DeLee&led Deeefuebieve mJeerkeee& veneR nesiee~ efMeJe peer ves DeHeves ceve ceW en
mebkeuHe kej efueee~
d .
ve
Deme efyeeeefj Mej ceefleOeerje~ eues YeJeve megefcejle jIegyeerje~~
er
euele ieieve YeF efieje megneF&~ pee censMe Yeefue Yeieefle {eF&~~
es
Yee0- Ssmee efJeeej kejkes OeerjyegefJeeues YeieJeeved Mej ceve mes meleer peer kee leeie kejkes eerjece kee mcejCe kejles
R
s
ngS DeHeves YeJeve DeLee&led kewueeMe HeJe&le Hej efveefce&le Deeece keer Deesj eue He[s~ Gvekes eueles ner megneJeveer
ht
DeekeeMeJeeCeer ngF&, ns censMe! DeeHe keer pee nes! DeeHe ves eerjeceYeefkele Yeueer ekeej mes { kej ueer nw~
ig
R
Deme Heve legce efyeveg kejF kees Deevee~ jeceYeiele mecejLe YeieJeevee~~
ll
.A
megefve veYeefieje meleer Gj meesee~ Hete efMeJeeEn mecesle mekeesee~~
s
Yee0- ns eerjeceYekele! ns meJe&meceLe&! ns eMemle neW ceenelceeW mes mecHevve meJe&meceLe& YeieJeeved eerjece kes Yekele
ya
efMeJe peer, DeeHe kes efyevee Ssmeer eefle%ee Deewj keewve kej mekelee nw~ DeekeeMeJeeCeer megvekej meleer peer kes oe ceW Meeske
N
ngDee Deewj GvneWves efMeJe peer mes mebkeese kes meefnle Hete
va
Se
keervn keJeve Heve kenng ke=Heeuee~ meleOeece eYeg oerveoeeuee~~

peoefHe meleer Hete yeng YeeBleer~ leoefHe ve kensG ef$eHegj Deejeleer~~
th
ee
Yee0- ns mele kes efveJeememLeeve! ns eYees! ns oerveeW Hej oee kejvesJeeues! ns ke=Heeueg efMeJe peer! yeleeFes, DeeHe ves
P
keewvemee heCe kej efueee nw ? eeefHe meleer peer ves efMeJe peer mes yengle ekeej mes Hete, efHej Yeer ef$eHegj kes Me$eg efMeJe peer
si
ves DeHeves heCe kes mecyevOe ceW meleer peer mes keg veneR kene~
ul
iT
oes0- meleer oe Devegceeve efkee, meye peevesG meye&ie~

r
Sh
keervn keHe ceQ MebYeg meve, veeefj menpe pe[ Deie~~ 57(ke)~~
11
Yee0- meleer peer ves oe ceW en Devegceeve kej efueee efke, meJe&%e efMeJe peer ves meye keg peeve efueee nw~ mJeYeeJele:
20
pe[ %eeveMetve ceQ meeOeejCe veejer YeieJeeved efMeJe peer mes keHe kej yew"er~
ht
mees0- peue Hee meefjme efyekeeF, osKeng eerefle efke jerefle Yeefue~
ig
efyeueie nesF jme peeF, keHe KeeF& Hejle ner~~57(Ke)

yr
op
Yee0- osKees lees eerefle keer jerefle efkeleveer Yeueer nesleer nw, otOe mes efceuekej peue Yeer otOe kes meceeve cetue mes efyekelee nw~
C
JeneR keHe keer KeeF& He[ves cee$e mes peye peue otOe mes Deueie nes peelee nw leye otOe kee mJeeo Yeer euee peelee
nw~
oe meese mecegPele efvepe kejveer~ efbeblee Deefcele peeF veefnb yejveer~~
ke=HeeefmebOeg efMeJe Hejce DeieeOee~ eie ve kensG ceesj DeHejeOee~~
yeeuekeeC[ 59
Yee0- DeHeveer kejveer kees mecePe meleer peer kes oe ceW Delevle meese nw, Gvekeer efevlee Demeerce nw, efpemekee JeCe&ve vener
efkeee pee mekelee~ GvneWves mecePe efueee efke efMeJe peer DeieeOe ke=Hee kes meeiej nQ FmeefueS GvneWves cesje DeHejeOe eke
veneR kene~
Mej Ke DeJeueesefke YeJeeveer~ eYeg ceesefn lepesG oe Dekegueeveer~~
efvepe DeIe mecegefPe ve keg keefn peeF&~ leHeF DeJeeB FJe Gj DeefOekeeF&~~
.
Yee0- Mej peer kes Ke kees osKekej meleer peer ves mecePe efueee efke eYeg ves cegPes es[ efoee nw~ Ssmee mecePekej Jes
d
ve
oe ceW Dekeguee ieF~ DeHevee HeeHe mecePekej meleer mes keg kene veneR pee jne nw~ Gvekee oe kegcnej kes DeeBJes efke
er
YeeBefle Delevle megueie kej leHe jne nw~
es
meefleefnb memeese peeefve ye=<ekeslet~ kener keLee megvoj megKenslet~~
R
yejvele HebLe efyeefyeOe Feflenemee~ efyeMJeveeLe HengBes kewueemee~~
s
ht
ig
Yee0- Je=<eYeOJepe Mej peer ves meleer peer kees Meeskeegkele peevekej Gvekes megKe kes efueS megvojmegvoj keLeeeW keneR~
R
ceeie& ceW Deveske FeflenemeeW kee JeCe&ve kejles ngS YeieJeeved efJeMJeveeLe peer kewueeMe HengBe iees~
ll
.A
lenB Hegefve MebYeg mecegefPe Heve DeeHeve~ yew"s ye lej keefj keceueemeve~~
s
Mej menpe mJeHe mecneje~ ueeefie meceeefOe DeKeb[ DeHeeje~~
ya
Yee0- efHej JeneB Hej efMeJe peer DeHeveer eefle%ee kee mcejCe kejkes Heodceemeve ueieekej JeJe=#e kes veeres yew" iees~
N
YeieJeeved efMeJe ves menpemJeHe DeLee&led mesJekemesJe YeeJe kee efevleve efkeee Deewj GvnW DeKeC[DeHeej meceeefOe ueie
va
ieeer~ DeLeJee, efMeJe peer ves eerjece peer kes ner SsMJee&cee menpemJeHe kee efevleve efkeee efpememes Jes Demece%eele
Se
meceeefOe ceW ueerve nes iees~

th
oes0- meleer yemeefnb kewueeme leye, DeefOeke meese ceve ceeefnb~

ee
cejce ve keesT peeve keg, pegie mece efoJeme efmejeefnb~~58~~

P
si
Yee0- efMeJe peer kes meceeefOe ceW eues peeves kes HeMeeled meleer peer kewueeMe ceW efveJeeme kej jner nQ~ Gvekes ceve ceW Delevle
ul
Meeske nw, keesF& Yeer keg cece& veneR peeve jne nw, meleer peer kes efove egie kes meceeve yeerle jns nQ~
r iT
efvele veJe meese meleer Gj Yeeje~ keye pewnGB ogKe meeiej Heeje~~
Sh
ceQ pees keervn jIegHeefle DeHeceevee~ Hegefve Heefleyeeve ce=<ee keefj peevee~~
11
mees Heue ceesefnb efyeOeelee oervne~ pees keg Gefele jne meesF keervne~~
20
Deye efyeefOe Deme yetefPee veefnb leesner~ Mej efyecegKe efpeeeJeefme ceesner~~
ht
Yee0- meleer peer kes oe ceW Meeske kee Yeej efvele veee neslee pee jne nw~ Jes ceve ner ceve efJeeej kej jner nQ efke ceQ
ig
yr
Fme og:Kemeeiej mes Heej keye peeTBieer? ceQves pees jIegHeefle eerjece peer kee DeHeceeve efkeee Deewj DeHeves Heefle Mej peer
op
kes Jeeve kees Pet" peevee, efJeOeelee ves cegPes Jener Heue efoee nw, pees keg Gefele Lee Jener efkeee nw, Hejvleg ns efJeOeelee!
C
legcnW Deye Ssmee veneR kejvee eeefnS pees efke, legce efMeJe peer mes efJecegKe kejkes Yeer cegPes efpeuee jns nes~
keefn ve peeF keg oe ieueeveer~ ceve cenB jeceefnb megefceefj meeeveer~~

peew eYeg oerveoeeueg keneJee~ Deejefle njve yeso peme ieeJee~~
leew ceQ efyevee kejGB kej peesjer~ tG yesefie osn en ceesjer~~
peew ceesjs efMeJe ejve mevesnt~ ceve ece yeeve mele yele Snt~~
Yee0- meleer peer mes keg kene veneR peelee nw oe ceW Delevle iueeefve nw~ elegj meleer peer ves ceve ceW eerjece kee mcejCe
efkeee Deewj yeesueeR eefo eYeg eerjece oerveeW kes oeeueg Deewj Deeefle& kees njCe kejvesJeeues kens peeles nQ, efpevekee JesoeW ves
eMe ieeee nw lees ceQ GvneR eYeg mes neLe pees[kej efJevee kej jner ntB efke, en cesje Mejerj MeerIe ner t peees~ eefo ceve
ceW efMeJe peer kes ejCe ceW cesje mvesn nw lees ceve, kece& leLee JeeCeer kee ener mele Jele nw~
oes0- leew meceojmeer megefvee eYeg, kejng mees yesefie GHeeF~
.
nesF cejve pesefnb efyeveefnb ece, ogmen efyeHeefe efyeneF~~ 59~~
d
ve
Yee0- lees ns meceoMeea eYeg megefvees! DeeHe Jener GHeee MeerIe keerefpees efpememes efyevee ece kes cesjer ce=leg nes peees Deewj
er
ogmmen efJeHeefe eueer peees ~
es
R
Sefn efyeefOe ogefKele epesMekegceejer~ DekeLeveere oeve ogKe Yeejer~~
s
yeerles mebyele menme meleemeer~ lepeer meceeefOe MebYeg Deefyeveemeer~~
ht
ig
Yee0- Fme ekeej epeeHeefle o#e keer Heg$eer meleer peer efMeJe peer keer meceeefOe keer DeJeefOe leke og:Keer jneR~ Gvekee efJeMeeue
R
oeCe og:Ke kenves eesie veneR nw~ meeemeer npeej Je<e& yeerleves kes HeMeeled veeMejefnle efMeJe peer ves DeHeveer meceeefOe es[er~
ll
.A
jece veece efMeJe megefcejve ueeies~ peevesG meleer peieleHeefle peeies~~
s
ya
peeF MebYeg Heo yebove keervne~ mevecegKe Mej Deemeve oervne~~
N
Yee0- efMeJe peer eerjece veece kee mcejCe kejves ueies~ meleer peer peeve ieeeR peieled kes Heefle efMeJe peer Deye meceeefOe mes
va
peeie iees nQ, GvneWves meceerHe peekej efMeJe peer kes ejCeeW kee Jevove efkeee Deewj Mej peer ves GvnW DeHeves mevcegKe
Se
Deemeve efoee~
th
ueies kenve nefjkeLee jmeeuee~ o#e epesMe YeS lesefn keeuee~~

ee
osKee efyeefOe efyeeeefj meye ueeeke~ o#eefnb keervn epeeHeefle veeeke~~

P
si
Yee0- efMeJe peer, YeieJeeved eerjece keer jmeceeer keLee kenves ueies~ Gmeer mecee o#e epeeHeefle yeves~ yeee peer ves GvnW
ul
meye ueeeke osKee leye GvneWves o#e kees epeeHeefleeeW kee veeeke yevee efoee ~
iT
ye[ DeefOekeej o#e peye HeeJee~ Deefle DeefYeceeve oe leye DeeJee~~

r
Sh
veefnb keesG Deme pevecee peie ceeneR~ eYeglee HeeF peeefn ceo veeneR~~
11
Yee0- peye o#e ye[e DeefOekeej Heees leye Gvekes oe ceW DeefYeceeve Dee ieee, keeeWefke mebmeej ceW keesF& Yeer Ssmee veneR
20
pevcee, efpemes eYeglee Heekej ceo veneR ngDee nes~

ht
oes0- o#e efueS cegefve yeesefue meye, kejve ueies ye[ peeie~
ig
vesJeles meeoj mekeue megj, pes HeeJele ceKe Yeeie~~ 60~~

yr
op
Yee0- o#e peer ves meYeer cegefveeeW kees yegueeee Deewj yengle ye[e e%e kejves ueies~ pees osJelee e%e ceW Yeeie Heeles nQ, Gve
C
meYeer osJeeW kees o#e ves DeeojHetJe&ke efvecebef$ele efkeee~
efkeVej veeie efme iebOeyee&~ yeOegve mecesle eues megj meyee&~~

efye<Ceg efyejbefe censMe efyeneF&~ eues mekeue megj eeve yeveeF&~~
yeeuekeeC[ 61
Yee0- efkevvej, veeie, efme, iebOeJe& Deewj meYeer osJelee DeHeveerDeHeveer yengDeeW kes meefnle o#e kes e%e kes efueS eue He[s
yeee peer, efJe<Ceg peer Deewj efMeJe peer kees es[kej meYeer osJelee efJeceeveeW kees JeJeefmLele kejkes o#e kes e%e ceW emLeeve
efkees~
meleer efyeueeskes yeesce efyeceevee~ peele eues megvoj efyeefOe veevee~~
megj megvojer kejefnb keue ieevee~ megvele meJeve tefnb cegefve Oeevee~~
Yee0- meleer peer ves osKee DeekeeMe ceW Deveske ekeej kes efJeceeve eues pee jns nQ, osJeleeDeeW keer megvoefjeeB Flevee megvoj
d .
ve
ieeve kej jner nQ efke, efpemes keeve mes megvekej cegefveeeW kee Yeer Oeeve t jne nw~
er
HeBtsG leye efMeJe kensG yeKeeveer~ efHelee peie megefve keg nj<eeveer~~
es
peew censMe ceesefn Deeemeg osneR~ keg efove peeF jneQ efceme SneR~~
R
Yee0- peye meleer peer ves Hete leye efMeJe peer ves o#e kes e%e keer yeele kener~ efHelee kee e%e megvekej meleer peer keg
s
ht
emevve ngFb&~ Jes ceve ceW meeseves ueieeR, eefo censMJej efMeJe peer cegPes Dee%ee oW lees keg efove Fmeer yeneves efHeleeeer kes eneB
ig
R
peekej jn uetB~
ll
Heefle Heefjleeie oe ogKe Yeejer~ kenF ve efvepe DeHejeOe efyeeejer~~
.A
yeesueer meleer ceveesnj yeeveer~ Yee mebkeese esce jme meeveer~~
s
ya
Yee0- Heefle kes Heefjleeie kee oe ceW yengle ye[e og:Ke nw, Hejvleg DeHevee DeHejeOe efJeeej kej meleer peer keg veneR
N
kenleeR~ meleer peer Yee, mebkeese Deewj escejme mes meeveer ngF& ceveesnj JeeCeer yeesueeR ~
va
oes0- efHelee YeJeve GlmeJe Hejce, peew eYeg Deeemeg nesF~

Se
leeQ ceQ peeGB ke=Heeeleve, meeoj osKeve meesF~~61~~

th
ee
Yee0- ns ke=Hee kes Iej efMeJe peer! cesjs efHelee kes YeJeve ceW megvoj GlmeJe nes jne nw, eefo eYeg keer Dee%ee nes lees ceQ Gmes
P
DeeojHetJe&ke osKeves peeTB~

si
kensng veerke ceesjsngB ceve YeeJee~ en Devegefele veefnb vesJele He"eJee~~

ul
o#e mekeue efvepe meglee yeesueeF&~ ncejs yewj legcenBg efyemejeF&~~

r iT
Yee0- efMeJe peer yeesues-ns meleer! legceves yengle Dee kene~ en emleeJe cesjs Yeer ceve kees yengle Dee ueiee, Hejvleg
Sh
eneB Devegefele en nw efke, o#e peer ves efveceb$eCe veneR Yespee nw~ o#e ves DeHeveer meYeer Hegef$eeeW kees yeguee efueee, efkevleg
11
nceejs Jewj kes keejCe Jes legcnW Yeer Yetue iees~

20
yeemeYee nce meve ogKe ceevee~ lesefn les DepenBg kejefnb DeHeceevee~~
ht
peew efyeveg yeesues peeng YeJeeveer~ jnF ve Meerue mevesn ve keeveer~~

ig
peoefHe efce$e eYeg efHeleg ieg iesne~ peeFe efyeveg yeesuesnBg ve meBosne~~
yr
leoefHe efyejesOe ceeve penB keesF&~ leneB ieS keueeve ve nesF&~~

op
C
Yee0- yeee peer keer meYee ceW o#e ves cegPemes og:Ke ceeve efueee Lee~ Gme keejCe Jes Deepe Yeer DeHeceeve kejles jnles nQ~
ns YeJeeveer! eefo efyevee yegueees peeleer nes lees Meerue, mvesn Deewj eefleeHetCe& mebkeese keg Yeer veneR jn peeesiee~ eeefHe
efce$e, mJeeceer, efHelee Deewj iegpeve kes Iej efyevee yegueees Yeer peevee eeefnS FmeceW keesF& mebosn veneR nw, efHej Yeer eefo keesF&
efJejesOe ceeve jne nes, lees JeneB peeves mes keueeCe veneR neslee~
YeeBefle Deveske MebYeg mecegPeeJee~ YeeJeer yeMe ve ieeve Gj DeeJee~~
ken eYeg peeng pees efyeveefnb yeesueeS~ veefnb Yeefue yeele nceejs YeeS~~
Yee0- efMeJe peer ves Deveske ekeej mes meleer peer kees mecePeeee, Hejvleg YeefJeleJelee kes keejCe Gvekes oe ceW en %eeve
veneR Deeee~ efMeJe peer ves kene-eefo legce efyevee yegueees pee jner nes lees en yeele nceW efkebefeled Yeer veneR Yee jner nw~
oes0- keefn osKee nj peleve yeng, jnF ve o#ekegceeefj~
efoS cegKe ieve mebie leye, efyeoe keervn ef$eHegjeefj~~ 62~~
Yee0- efMeJe peer ves yengle ekeej mes kenkej osKe efueee, o#eHeg$eer meleer peer Deveske elveeW kes kejves Hej Yeer veneR kevee
.
een jner LeeR, leye meeLe ceW cegKe ieCeeW kees efoee Deewj ef$eHegj owle kes Me$eg efMeJe peer ves meleer peer kees efJeoe kej efoee~
d
ve
efHelee YeJeve peye ieF YeJeeveer~ o#e $eeme keeng ve meveceeveer~~
er
meeoj Yeuesefnb efceueer Ske ceelee~ YeefieveeR efceueer yengle cegmegkeelee~~
es
Yee0- peye meleer peer efHelee o#e kes YeJeve ceW ieeeR leye o#e kes $eeme kes keejCe efkemeer ves Yeer Gvekee mecceeve veneR
R
efkeee, Yeues ner meleer peer keer ceelee emetefle peer Gvemes DeeojHetJe&ke efceueeR~ Gvekeer HevneW yenveW yengle cegmkegjeles ngS
s
ht
Gvemess efceueeR~
ig
R
o#e ve keg Heter kegMeueelee~ meefleefnb efyeueesefke pejs meye ieelee~~
ll
meleer peeF osKesG leye peeiee~ kelengB ve oerKe MebYeg kej Yeeiee~~
s .A
Yee0- o#e ves keesF& kegMeue meceeeej veneR Hete Deewj meleer peer kees osKekej Gvekes meYeer Debie eesOe mes peueYegve G"s~
ya
meleer peer ves peekej o#e kee mecemle e%e osKee JeneB keneR Yeer efMeJe peer kee Yeeie veneR osKee~
N
leye efele e{sG pees Mej kensT~ eYeg DeHeceeve mecegefPe Gj onsT~~
va
Heeefue ogKe ve oe Deme yeeHee~ peme en YeeG cene HeefjleeHee~~

Se
Yee0- leye Jener He#e meleer peer kes efee ceWb e{ ieee pees efMeJe peer ves kene Lee~ DeHeves eYeg kee DeHeceeve mecePekej
th
ee
meleer peer kee oe peue ieee~ efHeues og:Ke Fme ekeej oe ceW veneR JeeHle ngS Les, efpeme ekeej en HeefjleeHe oe
P
ceW GHeefmLele ngDee~

si
peeefHe peie oeve ogKe veevee~ meye les keef"ve peeefle DeHeceevee~~
ul
mecegefPe mees meefleefn YeeG Deefle eesOee~ yeng efyeefOe peveveer keervn eyeesOee~~
r iT
Yee0- eeefHe mebmeej ceW Deveske ekeej kes Yeebkej og:Ke nQ, Hej peeefle eje efkeee ngDee DeHeceeve meyemes keef"ve neslee
Sh
nw~ en mecePekej meleer peer kees Delevle eesOe ngDee~ ceelee emetefle ves GvnW yengle ekeej mes mecePeeee~
11
oes0- efMeJe DeHeceeve ve peeF meefn, oe ve nesF eyeesOe~

20
mekeue meYeefnb nef" nefke leye, yeesueeR yeeve meeesOe~~63~~

ht
Yee0- efMeJe peer kee DeHeceeve mene veneR pee jne Lee, oe ceW eyeesOe DeLee&led %eeve veneR nes jne Lee~ n"HetJe&ke mecHetCe&
ig
yr
meYee kees jeskekej meleer peer eesOe hetJe&ke yeesueeR

op
megveng meYeemeo mekeue cegefveboe~ kener megveer efpeve Mej efveboe~~

C
mees Heue legjle uenye meye keent~ Yeueer YeeBefle Heefleeye efHeleent~~
Yee0- ns meYeemeoeW, mecHetCe& es cegefveeeW! megvees, efpeve ueesieeW ves efMeJe peer keer efvevoe kener ee megveer nw, meye ueesie
Gmekee Heue eeHle kejWies Deewj cesjs efHelee Yeer YeueerYeeBefle HeleeeWies~
meble MebYeg eerHeefle DeHeyeeoe~ megefvee peneB lenB Deefme cejpeeoe~~
keeefe leemeg peerYe pees yemeeF&~ meJeve cetBefo ve le eefuee HejeF&~~
yeeuekeeC[ 63
Yee0- mevleeW, efMeJe peer Deewj YeieJeeved eerHeefle DeLee&led YeieJeeved eerjece peer kee DeHeyeeo DeLee&led DeHeceeve peneB megvee
peees JeneB Ssmeer ceee&oe nw efke, eefo JeMe eues lees Gme efvevoke keer peerYe kee uesveer eeefnS veneR lees keeve cetBokej Gme
mLeue mes Yeeie euevee eeefnS~
peieoelecee censMe Hegjejer~ peiele peveke meye kes efnlekeejer~~
efHelee ceboceefle efvebole lesner~ o#e Mege mebYeJe en osner~~
Yee0- ef$eHegj kes Me$eg censMe YeieJeeved efMeJe meceef He mes meejs mebmeej keer Deelcee nQ~ Jes meejs mebmeej kes efHelee Deewj
d .
ve
meye kes efnlekeejer Yeer nQ~ cesjs ceboceefle efHelee Gvekeer Yeer efvevoe kejles nQ~ en Mejerj Yeer Gmeer efMeJe efvevoke o#e kes Mege
er
mes GlHevve ngDee nw ~
es
leefpenGB legjle osn lesefn nslet~ Gj Oeefj ebceewefue ye=<ekeslet~~
R
Deme keefn peesie Deefieefve leveg peeje~ YeeG mekeue ceKe nenekeeje~~
s
ht
Yee0- oe ceW evMesKej Je=<eYeOJepe efMeJe peer kees OeejCe kejkes, Fmeer keejCe mes legjvle ceQ Fme Mejerj kees es[
ig
R
otBieer~ Flevee kenkej meleer peer ves eesieeefive mes Mejerj kees Yemce kej efoee~ mecHetCe& e%emLeue ceW nenekeej cee ieee~
ll
oes0- meleer cejve megefve MebYeg ieve, ueies kejve ceKe Keerme~
.A
peie efyeOebme efyeueesefke Ye=ieg, j#ee keervn cegveerMe~~64~~
s
ya
Yee0- meleer peer kee cejCe osKekej efMeJe peer kes ieCe e%e kees ve kejves ueies, e%e kee efJeOJebme neslee osKekej
N
cegefvees Ye=ieg ves Gmekeer j#ee kej ueer~
va
meceeeej meye Mej HeeS~ yeerjYe keefj keesHe He"eS~~

Se
peie efyeOebme peeF efleve keervne~ mekeue megjve efyeefOeJele Heue oervne~~
th
ee
Yee0- peye Mej peer ves meye meceeeej Heeee leye GvneWves eesOe kejkes DeHeves ecegKe ieCe JeerjYe kees Yespee~ GvneWves
P
peekej e%e kee efJeOJebme kej efoee Deewj meYeer osJeleeDeeW kees efJeefOeJeled Heue efoee~
si
YeF peieefyeefole o#e ieefle meesF&~ peefme keg MebYeg efyecegKe kew nesF&~~
ul
en Fefleneme mekeue peie peevee~ leeles ceQ meb#esHe yeKeevee~~

r iT
Yee0- mebmeej ceW efJeefole nw efke o#e keer Jener ieefle ngF& pees keg efMeJeefJecegKe keer nesveer eeefnS~ Fme Fefleneme kees meeje
Sh
mebmeej peevelee nw, FmeefueS ceQves Fmes meb#esHe ceW ner kene nw~
11
meleer cejle nefj meve yej ceeBiee~ pevece pevece efMeJe Heo Devegjeiee~~
20
lesefn keejve efnceefieefj ie=n peeF&~ peveceeR Heejyeleer leveg HeeF&~~

ht
Yee0- meleer peer ves cejles mecee eernefj mes pevcepevce ceW efMeJe peer kes ejCe ceW DevegjeieHe Jej ceeBiee Lee~ Fmeer
ig
yr
keejCe Jes HeJe&lejepe efnceeeue kes Iej ceW peekej HeeJe&leer peer DeLee&led HeJe&le keer Heg$eer kee Mejerj Heekej pevceeR~
op
peye les Gcee Mewue ie=n peeF&~ mekeue efmeef mebHeefle lenB eF&~~
C
penB lenB cegefveve megDeeece keervns~ Gefele yeeme efnce YetOej oervns~~
Yee0- peye mes HeeJe&leer peer efnceeeue kes Iej ceW pevce ueer nQ, leYeer mes JeneB mecHetCe& efmeefeeB Deewj mecHeefeeeB e ieeer
nQ~ peneBleneB cegefveeeW ves megvoj Deeece yeveees Deewj efnceeeue HeJe&le ves Gve meyekees Gefele efveJeeme efoee~
oes0- meoe megceve Heue meefnle meye, gce veJe veevee peeefle~
eieeR megvoj Mewue Hej, ceefve Deekej yeng YeeBefle~~ 65~~
Yee0- veevee ekeej kes veJeerve Je=#eieCe efvejvlej Heg<HeeW Deewj HeueeW mes ueos jnves ueies~ megvoj efnceeuee HeJe&le Hej Deveske
ekeej kes ceefCeeeW keer KeeveW eke nes ieeeR~
meefjlee meye Hegveerle peue yenneR~ Keie ce=ie ceOegHe megKeer meye jnneR~~
menpe yewj meye peerJeve leeiee~ efieefj Hej mekeue kejefnb Devegjeiee~~
meesn Mewue efieefjpee ie=n DeeS~ efpeefce peve jeceYeieefle kes HeeS~~
efvele vetleve cebieue ie=n leemet~ yeeeefoke ieeJeefnb peme peemet~~
d .
ve
Yee0- peye mes HeeJe&leer peer ves pevce efueee nw, efnceeuee keer meYeer veefoeeB HeefJe$e peue yen jner nQ~ HeMeg, He#eer Deewj
er
YeeQjs meYeer megKeer jn jns nQ, peerJeeW ves DeHevee mJeeYeeefJeke yewj es[ efoee nw Deewj meYeerueesie HeJe&le Hej DevegjeieHetCe&
es
JeJenej kej jns nQ~ HeeJe&leer peer kes Deeves mes efnceeeue HeJe&le Gmeer ekeej MeesefYele nes jne nw, pewmes eerJew<CeJepeve
R
eerjeceYeefkele Heekej MeesefYele nesles nQ~ efpeme efnceeeue kee eMe yeeeefo iee jns nQ, Gmekes Iej ceW efvele veJeerve ceebieefueke
s
ht
GlmeJe nes jns nQ~
ig
veejo meceeeej meye HeeS~ keewlegke efnceefieefj iesn efmeOeeS~~
R
Mewuejepe ye[ Deeoj keervne~ Heo HeKeeefj yej Deemeve oervne~~
ll
.A
Yee0- meye meceeeej veejo peer ves Hee efueee Deewj keewletnueJeMe efnceeeue HeJe&le kes Iej HeOeejs~ HeJe&lejepe efnceeeue ves
s
ya
veejo peer kee yengle Deeoj efkeee~ Gvekes ejCeHeKeej kej GvnW es Deemeve efoee~
N
veeefj meefnle cegefve Heo efmej veeJee~ ejve meefueue meye YeJeve efmebeeJee~~
va
efvepe meewYeeie yengle efieefj yejvee~ meglee yeesefue cesueer cegefve ejvee~~
Se
Yee0- efnceeeuejepe ves DeHeveer Helveer cewvee meefnle osJeef<e& veejo kes ejCeeW ceW MeerMe veJeeee Deewj veejo peer kes ejCe
th
kee peue mecHetC&e Iej ceW ef[kekej HeJe&le ves DeHeves meewYeeie kee yengle JeCe&ve efkeee Deewj Heg$eer HeeJe&leer peer kees yegueekej
ee
veejo cegefve kes ejCeeW ceW [eue efoee~

P
oes0- ef$ekeeueie meye&ie legce, ieefle meye&$e legcneefj~

si
ul
kenng meglee kes oes<e iegve, cegefveJej oe efyeeeefj~~66~~

iT
Yee0- efnceeeuejepe yeesues, ns cegefvees veejo! DeeHe Yetle, Jele&ceeve Deewj YeefJe<eled keeue kees peeveles nQ~ DeeHe meJe&%e
r
Sh
nQ, DeeHekeer peue, Leue, DeekeeMe, cele&ueeske, osJeueeske Deewj oeveJeueeske Deeefo meYeer eewoneW YegJeveeW ceW ieefle nw DeLee&led
11
DeeHe meJe&$e YeceCe kejles jnles nQ~ DeleSJe, oe ceW efJeeej kejkes cesjer Heg$eer kes oes<e Deewj iegCe keefnes~
20
ken cegefve efyenBefme iet{ ce=og yeeveer~ meglee legcnejer mekeue iegve Keeveer~~
ht
mebgoefj menpe megMeerue meeeveer~ veece Gcee Debefyekee YeJeeveer~~

ig
Yee0- cenef<e& veejo peer vess nBmekej ieesHeveere Deewj keesceue JeeCeer ceW kene, legcnejer Heg$eer meYeer iegCeeW keer Keeve, megvoj
yr
op
mJeYeeJe Deewj eefj$eJeeueer leLee elegj nw~ Fmekes Gcee, Deefcyekee, YeJeeveer Fleeefo eefme veece nQ~ Fmekee veece Gcee nw,
C
keeeWefke en G DeLee&led efMeJe peer keer cee DeLee&led Meefkele nw~ en meejs mebmeej keer ke=Heeueg ceelee nw, es YeJe DeLee&led
efMeJe peer keer m$eer DeLee&led Deveeefokeeueerve Oece&Helveer nQ~ (G: efMeJeme cee Meefkele: Gcee~ DevegkeefcHelee Decyee Deefcyekee~
YeJeme efMeJeme m$eer YeJeeveer~)
meye ueve mebHeVe kegceejer~ nesFefn meblele efHeeefnb efHeeejer~~
meoe Deeue Sefn kej DeefnJeelee~ Sefn les peme HewnQ efHeleg ceelee~~
yeeuekeeC[ 65
Yee0- en eLece DeJemLee eeHle legcnejer yeser meYeer ue#eCeeW mes mecHevve nw~ es efvejblej DeHeves efeelece Heefle kees efee
nesieer~ Fmekee meewYeeie meowJe Deeue jnsiee~ Fmekes keejCe Fmekes efHeleeceelee eMe HeeeWies~
nesFefn Hetpe mekeue peie ceeneR~ Sefn mesJele keg ogue&Ye veeneR~~
Sefn kej veece megefceefj mebmeeje~ eflee eef{nefnb Heefleyele DeefmeOeeje~~
Yee0- en kevee mecHetCe& peieled ceW Hetpe nesieer~ Fmekeer mesJee mes mesJeke kees keg Yeer ogue&Ye veneR nesiee~ mebmeej ceW
.
efm$eeeB Fmekes veece kee mcejCe kejkes HeeefleJele He Ke[dieOeeje Hej e{kej kegMeuelee mes HeeefleJeleOece& kee efveJee&n
d
ve
kej ueWieer~
er
Mewue megueefve meglee legcnejer~ megveng pes Deye DeJeiegve ogF eejer~~
es
Deiegve Deceeve ceeleg efHeleg nervee~ Goemeerve meye mebMee ervee~~
R
s
oes0- peesieer peefue Dekeece ceve, veieve Decebieue yes<e~
ht
ig
Deme mJeeceer Sefn kenB efceefueefn, Hejer nmle Deefme jsKe~~ 67~~
R
Yee0- ns HeJe&lejepe! legcnejer Heg$eer megue#eCee nw~ Deye Gmes megvees, pees Fmekes oeseej DeJeiegCe nQ~ iegCeeW mes jefnle, ceeve
ll
.A
mes Metve, ceelee Deewj efHelee mes nerve, Goemeerve DeLee&led meYeer mes lemLe, mecHetCe& mebMeeeW mes egkele, #eerCe DeLee&led efvejekeej
s
eke=efle kee, eesieer, peeOeejer, keeceveeDeeW mes jefnle ceveJeeuee, Jem$enerve, cebieuejefnle JesMeJeeuee Fme ekeej yeejn
ya
DeJeiegCeeW mes mecHevve Jej Fmes efceuesiee~ Fmekees eeHle kejkes Jes DeJeiegCe eewyeerme neWies~ FmeefueS oeseej DeLee&led
N
eewyeerme DeJeiegCeeW mes egkele Jej Fmes eeHle nesiee~ Fmekes neLe ceW Fmeer ekeej keer jsKee He[er nw~
va
Se
megefve cegefve efieje mele efpee peeveer~ ogKe obHeefleefnb Gcee nj<eeveer~~
veejontB en Yeso ve peevee~ oMee Ske mecegPeye efyeueieevee~~
th
ee
Yee0- cegefve keer JeeCeer kees megvekej Deewj oe ceW Gmes mele peevekej efnceeeuejepe Deewj cewvee kees og:Ke ngDee leLee
P
HeeJe&leer peer emevve nes ieeeR~ veejo peer Yeer en Devlej veneR mecePe Heees, keeeWefke HeJe&leocHeefle Deewj HeeJe&leer peer keer oMee
si
lees meceeve Leer, Hejvleg oesveeW Deesj kee mecePevee DeueieDeueie Lee DeLee&led HeJe&leocHeefle Fve yeejn efJeMes<eleeDeeW kees efMeJe
ul
iT
peer kes ogieg&Ce kes He ceW osKekej jesceebefele Les Deewj HeeJe&leer peer FvnW efMeJe peer kes Ge iegCeeW kes He ceW osKekej
r
Hegueefkele LeeR~
Sh
efJeMes<e : (1) heJe&le ocheefe keer ef ceW DeiegCe Meyo kee DeLe& Lee meYeer meodiegCeeW mes jefnle Deewj Devegefele iegCeeW
11
mes mecheVe, hejvleg heeJe&leer peer DeiegCe Meyo mes efMeJepeer kees eeke=le melJe-jpemed Deewj lecemed mes jefnle efveieg&Ce yee
20
mecePe jner LeeR~ (2) efnceeuee Deewj cewvee Deceeve Meyo mes heeJe&leer kes YeeJeer Jej kees mecceeve jefnle mecePeeves ueies
ht
Les FOej heeJe&leer peer ves ceeve Meyo kee Denbkeej DeLe& mecePekej Deheves heefle kees Denbkeej jefnle mecePee~ Ske Deesj
ig
yr
ceeve Meyo kee hetpee Deewj otmejer Deesj Denbkeej DeLe& efueee ieee~ (3) (4) ``ceeleg efhelegnervee efnceeuee ocheefe
op
ves ceelee Deewj efhelee mes nervelee kee DeLe& De%eele kegue mecePe efueee~ FOej heeJe&leer peer ves Fme efJeMes<eCe mes Deheves heefle ceW
C
hejcesejlee kee YeeJe efueee, keeeWefke hejcesMJej ner mecemle eeefCecee$e kes ceelee efhelee nQ lJecesJe ceelee e efhelee
lJecesJe~ (5) Goemeerve efnceeuee-cewvee keer ef< ceW Goemeervelee, ie=nmLeeece kee leeie Deewj efYe#egeee& Leer Fmemes
Jes og:Keer nges, hejvleg heeJe&leer Goemeervelee Meyo kee meYeer veW ceW meceYeeJe DeLe& mecePekej megKeer ngF~ (6) meye
mebMee efnceeuee ocheefe ves heeJe&leer kes YeeJeer Jej ceW meYeer kes mebMeeeW kee mLeeve mecePekej Ske mebefoiOe JeefelJe
ceevee, hejbleg heeJe&leer peer ves yeelelJe kees ogyeexOe mecePekej, mecemle eeefCeeeW kes mevosnemheo ceevekej, Deheves heefle kees
efpe%eemee kee efJe<ee mecePee~ (7) ervee efnceeuee Deewj cewvee ves erve Meyo mes heeJe&leer kes YeeJeer Jej ceW oefjlee
Deewj DeYeeJeeW keer keuhevee kej ueer~ hejvleg heeJe&leer peer ves Deheves Jej ceW meYeer og:KeeW kes DeYeeJe Deewj efvejekeejlee keer
keuhevee kej ueer~ (8) peesieer heJe&le ocheefe ves eesieer Meyo mes heeJe&leer kes Jej ceW ie=nleeie keer keuhevee kej ueer
Deewj heeJe&leer peer ves meceeefOeefvelee keer YeeJevee keer~ (9) peefue peefue mes heJe&leocheefe ves Deheves peJeeF& ceW
DemeYelee keer keuhevee keer hej heeJe&leer peer ves Deheves Jej ceW mee#eeled efMeJe kes oMe&ve efkees~ (10) Dekeece Dekeece
Meyo mes heJe&leocheefe ves Deheves peeceelee ceW keueeryelee keer DeeMebkee kej ueer~ GOej heeJe&leer peer ves Deheves Jej ceW eeke=le
d .
keeceveeDeeW kee DeYeeJe mecePekej megKe kee DevegYeJe efkeee~ (11) veieve veive Meyo mes peneB efnceeuee cewvee ves
ve
er
heeJe&leer kes heefle ceW ceee&oe Metvelee kee yeesOe efkeee, JeneR heeJe&leer peer ves veive Meyo mes efoiecyej efMeJepeer keer eeefhle
es
kee efveMee kej kes n<e& eehle efkeee~ (12) Decebieue Jes<e Decebieue Jes<e megvekej efnceeuee Deewj cewvee kees Gvekes
R
YeeJeer peeceelee ceW Jes<e keer Yeebkejlee leLee meYeer MegYeeW kes DeYeeJeeW kee yeesOe kejkes og:Ke ngDee, JeneR heeJe&leer peer kees
s
Deheves Jej ceW Jes<e efvejhes#e, hejce mevle, hejce meeOeg meoeefMeJe keer YeeJevee kejkes efMeJepeer keer eeefhle kee { efveMee
ht
ig
nes ieee Deewj efieefjpee yengle emeVe ngF~ oesveeW Deesj kes mecePeves Yej kee Hesj Lee~
R
mekeue meKeer efieefjpee efieefj cewvee~ Hegueke Mejerj Yejs peue vewvee~~
ll
.A
Yee0- mecHetCe& meefKeeeB, HeeJe&leer peer, efnceeeuejepe Deewj cewvee ceelee kes Mejerj Hegueefkele nes jns Les Deewj Fve meyekes
s
DeeBKeeW ceW Deegpeue Yejs Les~ ya
N
nesF ve ce=<ee osJeefjef<e YeeKee~ Gcee mees yeeve oe Oeefj jeKee~~
va
GHepesG efMeJe Heo keceue mevesnt~ efceueve keef"ve ceve Yee mebosnt~~
Se
peeefve kegDeJemej eerefle ogjeF&~ meefKe GBie yew"er Hegefve peeF&~~

th
Yee0- osJeef<e& veejo peer keer JeeCeer Pet"er veneR nes mekeleer, Dele: HeeJe&leer peer ves Gme DeLee&led Jej eeefHle keer YeefJe<eJeeCeer
ee
Jeeues Jeeve kees DeHeves oe ceW OeejCe kej jKee~ osJeef<e& eje kener ngF& yeejneW efJeMes<eleeDeeW kee iet{eLe& mecePekej GvnW
P
si
efMeJe peer ceW meceeefnle peevekej HeeJe&leer peer kes ceve ceW efMeJe peer kes ejCekeceueeW kes eefle mvesn GlHevve nes ieee~ efMeJe
ul
peer kee efceuevee keef"ve nw, Ssmee mecePekej ceve ceW mebosn Yeer ngDee~ kegDeJemej peevekej efMeJe efJe<eeke eerefle kees ceve
iT
ceW efHeekej efHej HeeJe&leer peer meKeer keer ieeso ceW peekej yew" ieeeR~
r
Sh
Petef" ve nesF osJeefjef<e yeeveer~ meeseefnb obHeefle meKeer meeeveer~~

11
Gj Oeefj Oeerj kenF efieefjjeT~ kenng veeLe kee keefje GHeeT~~

20
Yee0- osJeef<e& keer JeeCeer Pet"er veneR nes mekeleer, Ssmee efveMee kejkes efnceeeuejepe, cewvee ceelee Deewj elegj meefKeeeB
ht
Meeske kej jner nQ efke, HeeJe&leer kes efueS Fme ekeej kee Jej Gefele veneR nesiee~ oe ceW Oewe& OeejCe kejkes HeJe&lejepe
ig
efnceeeue kenles nQ, ns mJeeceer! keefnes Fme mecemee kes meceeOeeve kes efueS keewve mee GHeee efkeee peee?
yr
op
oes0- ken cegveerMe efnceJeble megveg, pees efyeefOe efueKee efueueej~

C
osJe ovegpe vej veeie cegefve, keesG ve cesefvenej~~68~~
Yee0- cegefveeeW kes F&MJej veejo peer yeesues, ns efnceeeuejepe! megvees, efJeOeelee ves pees cemleke Hej efueKe efoee nw, Gmes
osJelee, owle, ceveg<e, veeie Deewj cegefve keesF& Yeer veneR efcee mekelee DeLee&led HeeJe&leer peer kees lees ener Jej efceuesiee~
leoefHe Ske ceQ kenGB GHeeF&~ nesF kejw peew owJe meneF&~~
peme yej ceQ yejvesGB legce HeeneR~ efceefueefn Gceefnb leme mebMee veeneR~~
yeeuekeeC[ 67
Yee0- efHej Yeer ceQ Ske GHeee kenlee nBt, eefo F&MJej meneelee kejW lees Jen meHeue nes mekelee nw~ legcnejs Heeme pewmes
Jej kee ceQves JeCe&ve efkeee nw, Gmeer ekeej kee Jej HeeJe&&leer peer kees efceuesiee, FmeceW keesF& mebMee veneR nw~
pes pes yej kes oes<e yeKeeves~ les meye efMeJe HenB ceQ Devegceeves~~
peew efyeyeen Mej meve nesF&~ oes<eG iegve mece ken meye keesF&~~
Yee0- ceQves Jej kes efpeveefpeve oes<eeW keer eee& keer nw, Jes meYeer oes<e efMeJe peer kes Heeme nQ, Ssmee ceQves DevegceeveeceeCe
d .
mes efveMee kej efueee nw~ eefo HeeJe&leer peer kee efJeJeen Mej peer kes meeLe nes peees, lees oes<e Yeer iegCe kes meceeve nes
ve
peeeWies, Ssmee meYeer kenles nQ~
er
es
peew Deefn mespe Meeve nefj kejneR~ yegOe keg efleve kej oes<e ve OejneR~~
R
Yeeveg ke=Meeveg meye& jme KeeneR~ efleve kenB cebo kenle keesG veeneR~~
s
MegYe De DeMegYe meefueue meye yenF&~ megjmeefj keesG DeHegveerle ve kenF&~~
ht
mecejLe kenB veefnb oes<e ieesmeeF~ jefye HeeJeke megjmeefj keer veeF&~~
ig
R
Yee0- pees YeieJeeved efJe<Ceg peer, meHe&jepe Mes<e keer Mewee Hej Meeve kejles nQ, lees Yeer efJeeved ueesie Gvekee efkemeer ekeej
ll
.A
kee oes<e DeHeves ceve ceW OeejCe veneR kejles~ mete&veejeeCe Deewj Deefive meYeer jmeeW kee Ye#eCe kejles nQ, DeLee&led meJe&Ye#eer
s
nQ, efHej Yeer Gve oesveeW kees keesF& Yeer cebo DeLee&led efveke= veneR kenlee~ iebiee peer MegYe Deewj DeMegYe meYeer ekeej kes peue
ya
kees DeHeveer lejbieeW cesW OeejCe kejleer nQ, efHej Yeer osJeveoer iebiee peer kees keesF& Yeer DeHeefJe$e veneR kenlee, keeeWefke efJe<Ceg
N
peer, mete&, Deefive Deewj iebiee peer kes meceeve meceLe& kes efueS keg Yeer oes<eeJen veneR neslee, Fvekees Heekej lees oes<e Yeer iegCe
va
nes peelee nw~ meewYeeie mes HetJees&kele eejeW meceLe&, efMeJe peer ceW efJejepeles nQ~ efJe<Ceg peer oe ceW, mete& Deewj ev ves$eeW ceW,
Se
leLee iebiee peer efmej Hej~ Dele: efMeJe peer eejeej meceLeeX kes Deeee nesves kes keejCe HejcemeceLe& nQ~
th
ee
oes0- peew Deme efnefme<ee kejefnb vej, pe[ efyeyeske DeefYeceeve~

P
Hejefnb keueHe Yeefj vejke cenB, peerJe efke F&Me meceeve~~ 69~~
si
Yee0- pees pe[ mJeYeeJe Jeeues, efJeJeske kes Denbkeej mes egkele ueesie Deme efnefme<ee DeLee&led Demeefn<Ceglee kejles nQ ee
ul
iT
kejWies lees Jes SkeSke keuHeHee&vle kes efueS veke& ceW He[les nQ leLee He[s jnWies~ keee keYeer peerJe F&MJej kes meceeve nes
r
mekelee nw?
Sh
megjmeefj peue ke=le yeeefve peevee~ keyengB ve meble kejefnb lesefn Heevee~~
11
megjmeefj efceues mees HeeJeve pewmes~ F&Me DeveerMeefn Deblej lewmes~~

20
Yee0- iebiee peer kes peue mes yeveeeer ngF& peevekej Yeer Gme JeeCeer DeLee&led ceefoje kees mevle keYeer Heeve veneR kejles,
ht
Hejvleg Jener JeeCeer iebiee peer ceW efceuekej efpeme ekeej HeeJeve nes peeleer nw, F&MJej Deewj DeveerMJej ceW Gmeer ekeej kee
ig
yr
Devlej nw DeLee&led DemeceLe& Deer Jemleg kees Yeer yegjer yevee oslee nw Deewj meceLe& yegjer Jemleg kees Yeer Dee yevee oslee nw,
op
pewmes ceefoje DeHeves mes efceueer ngF& iebieepeue kees Yeer ceefoje yevee kej DeHeefJe$e yevee osleer nw Deewj iebiee peer mJeeb ceW efceueer
C
ngF& JeeCeer kees Yeer HeefJe$e kej osleer nw, keeeWefke iebiee peer meceLe& nQ Deewj JeeCeer DemeceLe& nw~
MebYeg menpe mecejLe YeieJeevee~ Sefn efyeyeen meye efyeefOe keueevee~~

ogjejeOe Hew Denefnb censMet~ DeeMeglees<e Hegefve efkeS keuesMet~~
Yee0- Mej peer mJeYeeJe mes meceLe& leLee YeieJeeved DeLee&led SsMJee&, Oece&, eMe, eer, %eeve Deewj Jewjeie Fve : eMemle
YeieeW DeLee&led ceenelceeW mes egkele nQ, FmeefueS eefo efMeJe peer kes meeLe HeeJe&leer peer kee efJeJeen nes peees lees FmecesW meye
ekeej kee keueeCe ner nw~ eeefHe efMeJe peer ogjejeOe nQ, Hejvleg keuesMe kejves Hej Jes DeeMeglees<e DeLee&led MeerIe emevve nes
peeles nQ~
efJeMes<e- ceevemekeeJe ceW eerjece Deewj efMeJe peer Fve oesveeW kees YeieJeeved kene nw, pewmes eerjece kes efueS meesF
mejyeie jece YeieJeevee~ ceeveme, 1.53.4 efMeJe peer kes efueS MebYeg menpe mecejLe YeieJeevee~ ceeveme, 1.70.3
Fve oesveeW ceW Devlej ener nw efke SsMJeee&efo efMeJe peer ceW eMemle He ceW jnles nQ Deewj eerjece ceW eMemle Deewj efveleeesie
.
Fve oesveeW He ceW keeeWefke celegHe elee eMebmee leLee efveleeesie ceW Yeer neslee nw~ eerjece keer YeieJeee efvele nw, Jen
d
ve
Gvemes Deueie veneR nes mekeleer Deewj efMeJe peer keer YeieJeee eMebmeecetueke nw Jen keoeefeled Gvemes Deueie Yeer nes mekeleer
er
nw~
es
peew leHe kejw kegceeefj legcnejer~ YeeefJeG cesef mekeefnb ef$eHegjejer~~
R
peeefHe yej Deveske peie ceeneR~ Sefn kenB efMeJe leefpe otmej veeneR~~
s
ht
ig
Yee0- eefo legcnejer Heg$eer leHe kejs lees ef$eHegj kes Me$eg efMeJe peer YeefJeleJelee kees Yeer efcee mekesbies, keeeWefke Jes osJe vener
R
ceneosJe nQ~ eeefHe mebmeej ceW Deveske Jej nQ, Hejvleg Fme HeJe&leHeg$eer kes efueS efMeJe peer kees es[kej otmeje veneR nw~
ll
.A
yej oeeke eveleeefjle Yebpeve~ ke=HeeefmebOeg mesJeke ceve jbpeve~~
s
Fefle Heue efyeveg efMeJe DeJejeOes~ ueefne ve keesef peesie peHe meeOes~~
ya
Yee0- Jej osvesJeeues, ejCeeW ceW vele ngS YekeleeW keer Deeefle& kees otj kejvesJeeues, ke=Hee kes meeiej Deewj mesJekeeW kes ceve kees
N
va
emevve kejvesJeeues Ssmes efMeJe peer keer DeejeOevee efkees efyevee kejes[eW eesiepeHeeW kees kejves Hej Yeer Fevegmeej ceveesJeebefle
Se
Heue veneR eeHle neslee~

oes0- Deme keefn veejo megefceefj nefj, efieefjpeefnb oervn DeMeerMe~
th
ee
nesFefn eefn keueeve Deye, mebMee lepeng efiejerMe~~ 70~~

P
Yee0- Ssmee kenkej eernefj YeieJeeved eerjece kee mcejCe kejkes veejo peer ves HeeJe&leer peer kees DeeMeerJee&o efoee Deewj
si
ul
efnceeeuejepe mes yeesues, ns HeJe&lejepe! Deye Fmekee keueeCe nesiee legce mebMee es[ oes~
iT
* ceemeHeejeeCe, otmeje efJeeece *

r
Sh
keefn Deme yeeYeJeve cegefve ieeT~ Deeefieue eefjle megveng peme YeeT~~
11
Yee0- Ssmee kenkej osJeef<e& veejo peer yeeueeske eues iees~ ns Yejepe! Deieuee eefj$e pewmee ngDee Jen Deye megvees~
20
Heefleefn Skeeble HeeF ken cewvee~ veeLe ve ceQ mecegPes cegefve yewvee~~
ht
peew Iej yej kegue nesF DevetHee~ keefje efyeyeen meglee DevegHee~~
ig
yr
ve le kevee ye jnG kegDeeBjer~ keble Gcee cece eeveefHeeejer~~

op
peew ve efceefueefn yej efieefjpeefnb peesiet~ efieefj pe[ menpe kenefnb meye ueesiet~~
C
meesF efyeeeefj Heefle kejsng efyeyeent~ pesefnb ve yenesefj nesF Gj oent~~
Yee0- DeHeves Heefle efnceeeuejepe kees Dekesues ceW Heekej, HeJe&leeW keer cenejeveer cewvee ceelee ves kene, ns mJeeceer! ceQves
osJeef<e& veejo peer kes Jeeve veneR mecePes DeLee&led HeeJe&leer kee efJeJeen efMeJe peer mes ner nesiee, es cesjer mecePe ceW veneR Deeee~
eefo Iej, Jej Deewj kegue es leerveeW DevegHece leLee Heg$eer kes DevegHe neW leYeer efJeJeen kejvee eeefnS, veneR lees Yeues ner
kevee kegDeeBjer jn peees Hej Iej, Jej, kegue keer DevegHelee kes efyevee efJeJeen veneR kejvee eeefnS~ ns HeefleosJe! Gcee
yeeuekeeC[ 69
cegPes cesjs eeCeeW kes meceeve efee nw~ eefo HeeJe&leer kes eesie Jej veneR efceuee lees meye ueesie DeeHe pewmes HeJe&lejepe kees
mJeYeeJele: pe[ ner kenWies DeLee&led DeeHekeer osJeelcee, ueesieeW kes meeceves eceeefCele veneR nes mekesieer~ ns HeefleosJe! Gme He#e
Hej efJeeej kejkes HeeJe&leer kee Jewmee ner efJeJeen keerefpeesiee efpememes efHej oe ceW peueve ve nes~
Deme keefn Hejer ejve Oeefj MeerMee~ yeesues meefnle mevesn efiejerMee~~
ye HeeJeke eiew MeefMe ceeneR~ veejo yeeve DeveLee veeneR~~
.
Yee0- cewvee Ssmee kenkej efnceeeue kes ejCeeW ceW cemleke jKekej oC[eCeece keer cege ceW He=LJeer Hej He[ ieeer~
d
ve
HeJe&lejepe esce meefnle yeesues, Yeues ner evcee ceW Deefive eke nes peees efHej Yeer veejo peer kee Jeeve DeveLee DeLee&led
er
mele mes efYevve ekeej kee veneR nes mekelee~
es
oes0- efeee meese Heefjnjng meye, megefcejng eerYeieJeeve~
R
Heejyeefleefnb pesefnb efvejceeG, meesF keefjnQ keueeve~~71~~
s
ht
ig
Yee0- ns efees! meYeer Meeske es[ oerefpees, eerYeieJeeved DeLee&led meerlee peer kes meefnle <e[dwMJee& mecHevve eYeg eerjece kee
R
mcejCe keerefpees, efpevneWves HeeJe&leer kees efveefce&le efkeee nw, Jes ner YeieJeeved eerjece Gmekee keueeCe kejWies~
ll
.A
Deye pees legceefnb meglee Hej vesnt~ leew Deme peeF efmeKeeJeve osnt~~
s
kejw mees leHe pesefnb efceueefnb censMet~ Deeve GHeee ve efceefefn keuesMet~~
ya
Yee0- Deye eefo DeeHekees Heg$eer HeeJe&leer mes esce nw, lees Gmes peekej ener efMe#ee oerefpees efke, Jen leHe kejs efpememes
N
va
censMJej Mej YeieJeeved HeeJe&leer kees efceue peeeW~ Fmekes Deefleefjkele Deve efkemeer GHeee mes HeeJe&leer kee ke veneR
Se
efcesiee~
veejo yeeve meieYe& menslet~ mebbgoj meye iegve efveefOe ye=<ekesleg~~
th
ee
Deme efyeeeefj legce lepeng DeMebkee~ meyeefn YeeBefle Mej Dekeuebkee~~

P
Yee0- veejo peer kes Jeeve meieYe& DeLee&led ieesHeveere cecees mes egkele Deewj mensleg eeveer efJeMes<e keejCe mes egkele nQ~
si
Je=<eYeOJepe efMeJe peer meYeer meodiegCeeW kes meceg Deewj megvoj nQ, Ssmee efJeeej kejkes DeeHe meYeer DeeMebkeeDeeW kees es[
ul
iT
oerefpees~ Jes Mej peer meYeer ekeej mes efve<keuebke nQ, keeeWefke veejo peer ves efpeveefpeve DeJeiegCeeW keer eee& keer Jes meye
r
efMeJe peer kes Heeme peekej meodiegCe yeve egkes nQ~ pewmes DeiegCe DeLee&led eeke=le, meJe, jpeme Deewj leceme iegCeeW mes jefnle,
Sh
Deceeve DeLee&led mecceeve keer Fe vener kejves Jeeues, ceelegefHeleg nerve DeLee&led mJeeb meyekes ceeleeefHelee, Goemeerve
11
DeLee&led meYeer Me$egDeeW Deewj efce$eeW keer mebkeerCe&leeDeeW mes otj, meye mebMee DeLee&led meYeer mebMee peneB meceeHle nes peeles nQ,
20
#eerCe DeLee&led HeeHe kees #eerCe kejvesJeeues, eesieer eHeefeeesie mes egkele, peefue DeLee&led YeieJeeved keer ejCeesoke He iebiee
ht
peer kes efJeeece kejves kes efueS pee OeejCe kejvesJeeues, Dekeece ceve DeLee&led DeHeves ceve ceW eerjece kees OeejCe kejves mes
ig
meebmeeefjke keeceveeDeeW mes jefnle, veive DeLee&led meJeeie HeefJe$e nesves kes keejCe meebmeeefjke DeeJejCe mes jefn le, Decebieue
yr
JesMe DeLee&led cebieue YeJeve eerjece kees oe ceW OeejCe kejves kes keejCe yeee Dee[cyej mes otj, Ssmes efMeJe peer meye
op
ekeej mes efve<keuebke nQ~

C
megefve Heefle yeeve njef<e ceve ceeneR~ ieF& legjle Gef" efieefjpee HeeneR~~
Gceefnb efyeueesefke veeve Yejs yeejer~ meefnle mevesn ieeso yew"ejer~~
Yee0- Fme ekeej DeHeves Heefle efieefjjepe efnceeeue kes Jeeve megvekej, ceve ceW emevve neskej, ceelee cewvee legjvle G"kej
efieefjjepe Heg$eer HeeJe&leer peer kes Heeme eueer ieeeR~ Gcee peer kees efvenejkej DeeBKeeW ceW DeeBmet Yej kej cewvee ceelee ves
esceHetJe&ke Heg$eer kees ieeso ceW yew"e efueee~
yeejefnb yeej uesefle Gj ueeF&~ ieoieo keb" ve keg keefn peeF&~~
peiele ceeleg meye&ie YeJeeveer~ ceeleg megKeo yeesueeR ce=og yeeveer~~
Yee0- ceQvee yeejyeej HeeJe&leer kees oe mes ueiee jneR nQ~ Gvekee keb" ieodieo neskej Yej Deelee nw, Gvemes keg Yeer
kene veneR pee jne nw~ peieled keer ceelee, meye keg peevevesJeeueer, YeJe DeLee&led Mej peer keer efvele Helveer HeeJe&leer peer
ceelee cewvee kees megKe osvesJeeueer keesceue JeeCeer ceW yeesueeR
oes0- megveng ceeleg ceQ oerKe Deme, meHeve megveeJeGB leesefn~
d .
ve
megvoj ieewj megefyeeJej, Deme GHeosMesG ceesefn~~72~~
er
Yee0- ns ceelee peer! ceQves Ssmee meHevee osKee nw, Jen DeeHekees megvee jner ntB~ Ske megvoj ieesjs es Jewefoke yeeeCe ves
es
mJeHve ceW cegPes Fme ekeej GHeosMe efoee
R
kejng peeF leHe Mewue kegceejer~ veejo kene mees mele efyeeejer~~
s
ht
ceeleg efHeleefnb Hegefve en cele YeeJee~ leHe megKeeo ogKe oes<e vemeeJee~~
ig
R
Yee0- ns HeJe&leHeg$eer HeeJe&leer! Jeve ceW peekej leHe keerefpees, pees veejo peer ves efJeeej kej kene nw, Jen mele nw~ DeeHekes
ll
ceeleeefHelee kees Yeer en cele Yee ieee nw DeLee&led oesveeW ves DeeHekes efueS leHe kejves kes efueS Deeien kejves kee ner
.A
efveMee efkeee nw, keeeWefke leHe megKe eoeve kejves Jeeuee leLee og:KeeW Deewj oes<eeW kees ve kejvesJeeuee nw~
s
ya
leHeyeue jeF eHebe efyeOeelee~ leHeyeue efye<Ceg mekeue peie $eelee~~
N
leHeyeue MebYeg kejefnb mebIeeje~ leHeyeue Mes<e OejF ceefnYeeje~~
va
leHe DeOeej meye me=ef YeJeeveer~ kejng peeF leHe Deme efpee peeveer~~
Se
Yee0- leHe kes yeue mes ner yeee peer Fme HebeYetleelceke peieled keer jevee kejles nQ~ leHe kes yeue mes ner efJe<Ceg peer meejs
th
mebmeej kee Heeueve kejles nQ~ leHe kes yeue mes ner Mej peer Fme peieled kee mebnej kejles nQ DeLee&led efyeKejs ngS mebmeej kees
ee
meceskej eYeg eerjece peer kes ejCeeW ceW efJeeece keje osles nQ~ leHe kes yeue mes ner Mes<eveejeeCe He=LJeer kee Yeej OeejCe
P
kejles nQ~ ns YeJeeveer! DeLee&led keueeCecee Mej peer keer MeeMJele Helveer HeeJe&leer peer! en mecHetCe& me=ef leHe kes DeeOeej
si
Hej eue jner nw~Ssmee oe ceW peevekej Jeve ceW peekej leHe keerefpees~
ul
iT
megvele yeeve efyemeefcele cenleejer~ meHeve megveeeG efieefjefnb nBkeejer~~

r
ceeleg efHeleefnb yengefyeefOe mecegPeeF&~ eueeR Gcee leHe efnle nj<eeF&~~

Sh
Yee0- HeeJe&leer peer kes cegKe mes mJeHve keer yeele megvekej ceelee cewvee efJeefmcele DeLee&led DeeMee&eefkele nes ieeeR~ GvneWves
11
HeJe&lejepe efnceeeue kees yegueekej en mJeHve megveeee~ efHej ceeleeefHelee kees yengle ekeej mes mecePeekej emevve neskej
20
HeeJe&leer peer leHe kes efueS eue He[eR~

ht
efee HeefjJeej efHelee De ceelee~ YeS efyekeue cegKe DeeJe ve yeelee~~

ig
yr
oes0- yesoefmeje cegefve DeeF leye, meyeefnb kene mecegPeeF~

op
Heejyeleer ceefncee megvele, jns eyeesOeefnb HeeF~~73~~

C
Yee0- efee HeefjJeej, efHelee efnceeeue Deewj ceelee cewvee meYeer ueesie Jeekegue nes iees~ efkemeer kes cegKe mes yeele veneR
efvekeue jner Leer~ leye Jesoefmeje veeceke cegefve ves Deekej meye kees mecePeekej HeeJe&leer peer keer ceefncee kee JeCe&ve efkeee
Deewj HeeJe&leer peer kes ueeskeesej cenlJe kees megvekej eyeesOe DeLee&led DeeMJeemeve Heekej Jes ueesie Oewe& OeejCe efkees jns ~
Gj Oeefj Gcee eeveHeefle ejvee~ peeF efyeefHeve ueeieeR leHe kejvee~~
Deefle megkegceeefj ve leveg leHe peesiet~ Heefle Heo megefceefj lepesG meye Yeesiet~~
yeeuekeeC[ 71
Yee0- oe ceW eeCeHeefle YeieJeeved Mej peer kes ejCeeW kees OeejCe kejkes HeeJe&leer peer Jeve ceW peekej leHemee kejves
ueieeR~ heeJe&leer peer Delevle megkegceejer LeeR, Gvekee Mejerj leHe kes eesie veneR Lee, GvneWves DeHeves efveleHeefle Mej YeieJeeved
kes ejCeeW kees mcejCe kejkes meYeer Yeesie es[ efoes~
efvele veJe ejve GHepe Devegjeiee~ efyemejer osn leHeefnb ceve ueeiee~~
mebyele menme cetue Heue KeeS~ Meeke KeeF Mele yej<e ieJeeBS~~
.
Yee0- HeeJe&leer peer kes oe ceW Mej peer kes eefle efvele veee Devegjeie GlHevve nesves ueiee~ Jes DeHeves Mejerj kees Yetue
d
ve
ieeeR, Gvekee ceve leHemee ceW ueie ieee~ HeeJe&leer peer ves Ske menme Je<e& leke cetue-Heue Keees~ Meeke Keekej meew Je<e&
er
Jeleerle efkees~
es
keg efove Yeespeve yeeefj yeleemee~ efkeS keef"ve keg efove GHeJeemee~~
R
yesue Heele ceefn HejF megKeeF&~ leerefve menme mebyele meesF KeeF&~~
s
ht
Hegefve Heefjnjs megKeevesG Hejvee~ Gceefnb veece leye YeeG DeHejvee~~
ig
R
Yee0- keg efove lees peue Deewj Jeeeg ner HeeJe&leer peer kee Yeespeve jne~ keg efove GvneWves FvnW Yeer es[ keef"ve GHeJeeme
ll
.A
efkeee~ He=LJeer Hej pees metKes yesue kes Hees He[s jnles Les, GvnW HeeJe&leer peer ves leerve npeej Je<eeW& leke Keeee, efHej peye metKes
yesue kes Hees Yeer es[ efoes leye Gcee peer kee veece DeHeCee& He[ ieee~
s
ya
osefKe Gceefnb leHe Keerve Mejerje~ yeeefieje YeF ieieve ieBYeerje~~
N
va
oes0- YeeG ceveesjLe megHeue leJe, megveg efieefjjepekegceeefj~

Se
Heefjn ogmen keuesMe meye, Deye efceefuenQ ef$eHegjeefj~~74~~

th
Yee0- HeeJe&leer peer kees leHemee mes #eerCe MejerjJeeueer osKekej DeekeeMe ceW Hejyee Hejceelcee YeieJeeved eerjece peer keer
ee
iecYeerj JeeCeer ngF&~ eYeg eerjece yeesues, ns HeeJe&leer! megefvees, Deye DeeHekes meYeer ceveesjLe meHeue nes egkes nQ~ DeeHe meYeer
P
Demenveere keuesMeeW kees es[ oerefpees~ Deye ef$eHegjemegj kes Me$eg efMeJe peer DeeHe kees efceueWies~
si
Deme leHe keeng ve keervn YeJeeveer~ YeS Deveske Oeerj cegefve ieeveer~~
ul
iT
Deye Gj Oejng yee yej yeeveer~ mele meoe meblele Megefe peeveer~~
r
DeeJew efHelee yeesueeJeve peyeneR~ n" Heefjnefj Iej peeSng leyeneR~~

Sh
efceueefnb legceefnb peye meHle efj<eerMee~ peevesng leye eceeve yeeieerMee~~

11
Yee0- eerjece peer keer iecYeerj DeekeeMeJeeCeer keer JeeKee kejles ngS, HeeJe&leer peer kees mecePeekej yeee peer ves kene, ns
20
YeJeeveer! Deveske Oeerj cegefve, %eeveer Fme me=ef ceW ngS, Hej eejcYe mes ueskej DeeeJeefOe Ssmee leHe efkemeer ves veneR efkeee~
ht
Deye meowJe mele Deewj efvejvlej HeefJe$e mecePekej Hejyee Hejceelcee eerjece peer keer esJeeCeer kees oe ceW OeejCe kej
ig
yr
uees~ peye Yeer legcnejs efHelee efnceeeue legcnW yegueeves DeeeW leYeer n" es[ Iej eueer peevee~ peye legcnW meele es cegefveieCe
op
(efJeMJeeefce$e, peceoefive, Yejepe, ieewwlece, Deef$e, Jeefme leLee keMeHe) Deekej oMe&ve oW, Gmeer mecee legce eYeg keer
C
JeeCeer kees eceeefCele mecePe uesvee~
megvele efieje efyeefOe ieieve yeKeeveer~ Hegueke ieele efieefjpee nj<eeveer~~

Gcee eefjle megvoj ceQ ieeJee~ megveng MebYeg kej eefjle megneJee~~
Yee0- leye eerjece peer keer DeekeeMeJeeCeer kees yeee peer eje JeeKeeefele megvekej HeeJe&leer peer kee Mejerj jesceebefele nes
G"e Deewj efieefjpee peer emevve ngF~ ee%eJeukee peer Yejepe peer kees mecyeesefOele kejles ngS kenles nQ efke, ceQves HeeJe&leer peer
kee megvoj eefj$e ieeee, Deye efMeJe peer kee megneJevee eefj$e megvees~
peye les meleer peeF leveg leeiee~ leye les efMeJe ceve YeeG efyejeiee~~
peHeefnb meoe jIegveeeke veecee~ penB lenB megveefnb jece iegve ieecee~~
.
Yee0- peye eermeleer peer ves o#e kes e%e ceW peekej DeHeves Mejerj kee leeie efkeee, leYeer mes efMeJe peer kes ceve ceW Jewjeie
d
ve
nes ieee~ Jes meowJe jIegveeLe (eYeg eerjece peer) kee oes De#ejeW Jeeuee eerjece veece peHeles nQ Deewj peneBleneB peekej
er
eerjece peer kes iegCemecetneW kee ieeve kejles nQ~
es
oes0- efeoevebo megKeOeece efMeJe, efyeiele ceesn ceo keece~
R
efyeejefnb ceefn Oeefj oe nefj, mekeue ueeske DeefYejece~~75~~
s
ht
Yee0- efeled Deewj DeevevomJeHe megKe kes efveJeeme mLeeve Mej peer ceesn, ceo Deewj keece mes jefnle neskej mecHetCe&
ig
R
ueeskeeW kees Deevevo osvesJeeues, Yetefce kee Yeej njCe kejvesJeeues eYeg eerjece peer kees DeHeves oe ceW OeejCe kejkes He=LJeer
ll
Hej efJeejCe kejles nQ~ DeLeJee, ceesn, ceo, keece mes jefnle ngS efMeJe peer DeHeves oe ceW efeoevevomJeHe megKe kes
.A
Oeece, mecHetCe& ueeskeeW kees DeYeer He mes jceevesJeeues eernefj YeieJeeved eerjece peer kees OeejCe kejkes He=LJeer Hej efJeejCe
s
kejles nQ~ ya
N
kelengB cegefveve GHeosMeefnb ieevee~ kelengB jece iegve kejefnb yeKeevee~~
va
peoefHe Dekeece leoefHe YeieJeevee~ Yeiele efyejn ogKe ogefKele megpeevee~~

Se
Yee0- efMeJe peer keneR cegefveeeW kees mesJekemesJe YeeJe, mecyevOe %eeve kee GHeosMe kejles nQ Deewj keneR eerjece peer kes
th
iegCeeW kee JeeKeeve kejles nQ~ eeefHe efMeJe peer keeceveejefnle Deewj SsMJeee&efo eMemle neW ceenelce mes egke le Deewj
ee
megpeeve nQ, efHej Yeer DeHeveer Yekelee meleer peer kes efJeeesie mes keYeerkeYeer og:Keer nes peeles nQ~
P
si
Sefn efyeefOe ieeG keeue yeng yeerleer~ efvele veF nesF jece Heo eerleer~~
ul
vesce esce Mej kej osKee~ Deefyeeue oe Yeieefle kew jsKee~~

iT
eies jece ke=leie ke=Heeuee~ He Meerue efveefOe lespe efyeMeeuee~~

r
Sh
Yee0- Fme ekeej yengle mecee yeerle ieee~ efMeJe peer kes ceve ceW eerjece peer kes eerejCe kes eefle efvejvlej veeer eerefle
11
nesleer pee jner nw~ efMeJe peer kes efveece, esce leLee Gvekes oe ceW Yeefkele keer ve eueeeceeve nesves Jeeueer jsKee, eerjece peer
20
ves osKeer~ ke=le kees mecePeves Jeeues Hejceke=Heeueg, He Deewj Meerue kes meceg, efJeMeeue lespe mes mecHevve YeieJeeved eerjece
ht
peer, efMeJe peer kes mece#e eke ngS~

ig
yeng ekeej Mejefnb mejene~ legce efyeveg Deme yele kees efvejyeene~~
yr
op
yengefyeefOe jece efMeJeefnb mecegPeeJee~ Heejyeleer kej pevce megveeJee~~

C
Deefle Hegveerle efieefjpee kew kejveer~ efyemlej meefnle ke=HeeefveefOe yejveer~~
Yee0- eerjIegveeLe peer ves Mej peer kees yengle ekeej mes mejene Deewj kene efke, DeeHekes efyevee Fme ekeej kes ke"esj
Jele kee keewve efveJee&n kej mekelee nw? YeieJeeved eerjece peer ves efMeJe peer kees Deveske efJeefOe mes mecePeeee leLee GvnW
HeeJe&leer peer kee pevceemebie Yeer megveeee~ HeeJe&leer peer keer Delevle HeefJe$e leHemeeHe ke=efle kee ke=Hee kes meeiej
eerjeIeJe mejkeej ves efJemleej kes meeLe JeCe&ve efkeee~
yeeuekeeC[ 73
oes0- Deye efyeveleer cece megveng efMeJe, peew cees Hej efvepe vesng~
peeF efyeyeenng Mewuepeefnb, en ceesefn ceeBies osng~~76~~
Yee0- eerjeIeJesv mejkeej yeesues, ns efMeJe peer! Deye cesjer eeLe&vee megefvees, eefo DeeHekees cegPe Hej efvepevesn DeLee&led
Deelceereesce nw, lees efnceeueejepe kes YeJeve ceW peekej HeeJe&leer peer kes meeLe efJeJeen keerefpeS~ en cegPes ceeBieves Hej
oerefpeS DeLee&led Deepe ceQ Deew{joeveer mes YeerKe ceeBie jne ntB~
ken efMeJe peoefHe Gefele Deme veeneR~ veeLe yeeve Hegefve cesef ve peeneR~~
d .
ve
efmej Oeefj Deeemeg keefje legcneje~ Hejce Oejce en veeLe nceeje~~
er
Yee0- efMeJe peer ves kene, eeefHe Ssmee Gefele veneR nw, efHej Yeer mJeeceer kes DeeosMeelceke Jeeve efceees Yeer lees veneR pee
es
mekeles~ ns veeLe! DeeHekee DeeosMe efmej Hej OeejCe kejkes Heeueve kejW en nceeje DeLee&led mecemle efeodJeie& kee HejceOece&
R
nw~
s
ht
ceeleg efHelee ieg eYeg kew yeeveer~ efyeveefnb efyeeej keefje MegYe peeveer~~
ig
R
legce meye YeeBefle Hejce efnlekeejer~ Deeiee efmej Hej veeLe legcnejer~~
ll
Yee0- ceelee, efHelee, ieg Deewj mJeeceer keer JeeCeer kees keueeCecee peevekej efyevee efJeeejs ner Heeueve kejvee eeefnS~
.A
DeeHe lees meye ekeej mes Hejceefnlew<eer nQ~ ns mJeeceer! DeeHekeer Dee%ee cesjs efmej Hej DeLee&led DeeHe pees kenWies, Jen ceQ
s
keBiee~ ya
N
eYeg lees<esG megefve Mej yeevee~ Yeieefle efyeyeske Oece& pegle jevee~~
va
ken eYeg nj legcnej Heve jnsT~ Deye Gj jeKesng pees nce kensT~~
Se
Yee0- Yeefkele, efJeJeske Deewj Oece& mes egkele Jeekeejevee mes mecHevve efMeJe peer kes JeeveeW kees megvekej eYeg eerjece mebleg
th
nes iees Deewj yeesues, ns nj! ns mebmeej kes mebnejkeee& efMeJe! DeeHekeer eefle%ee jn ieeer DeLee&led DeHeveer eefl e%ee kes
ee
Devegmeej DeeHeves o#eHeg$eer kes Mejerj ceW meleer peer kee mHeMe& veneR efkeee~ Deye Jen yeele oe ceW jefKees pees nceves kener nw
P
DeLee&led o#eHeg$eer meleer peer ner cesjs Jej emeeo mess efnceeeuejepe kes eneB eke neskej Gie leHemee kejkes eLece Mejerj kes
si
ul
HeeHe kee eeeefMele kej egkeer nQ, DeeHe peekej Gvemes efJeJeen keerefpeS~
iT
DeblejOeeve YeS Deme YeeKeer~ Mej meesF cetjefle Gj jeKeer~~

r
Sh
Yee0- Ssmee kenkej YeieJeeved eerjece DevleOee&ve nes iees DeLee&led efMeJe peer keer DeeBKeeW mes DeesPeue nes iees~ Mej peer ves
11
eYeg eerjece peer keer Gmeer cetefle& kees DeHeves oe ceW OeejCe kej efueee~
20
leyeefnb meHle$e+ef<e efMeJe HenB DeeS~ yeesues eYeg Deefle yeeve megneS~~
ht
oes0- Heejyeleer HenB peeF legce, esce Hejer#ee uesng~

ig
efieefjefnb esefj He"Sng YeJeve, otefj kejsng mebosng~~77~~

yr
op
Yee0- Gmeer mecee DeLee&led eerjece kes DevleOee&ve nesles ner efJeMJeeefce$e Deeefo meeleeW $e+ef<e efMeJe peer kes Heeme Deees~ eYeg
C
DeLee&led meceLe& efMeJe peer Delevle megvoj Jeeve yeesues, ns $e+ef<eeeW! DeeHe HeeJe&leer peer kes Heeme peekej Gvekes esce keer
Hejer#ee ues ueerefpees~ efnceeeue kees esefjle kejkes HeeJe&leer peer kees Jeve mes Iej Yespe oerefpees~ Gvekee mebosn otj kej oerefpees
DeLee&led ceQ HeeJe&leer peer kes meeLe efJeJeen keBiee, eefeee ceW efJeuecye nes mekelee nw~
leye $e+ef<e legjle ieewefj HenB ieeT~ osefKe oMee ceve efyemecee YeeT~~
$e+ef<eve ieewefj osKeer lenB kewmeer~ cetjefleceble leHemee pewmeer~~
Yee0- leye meHleef<e& legjvle HeeJe&leer peer kes Heeme iees~ Gvekeer efmLeefle osKekej meHleef<e&eeW kes ceve ceW yengle DeeMee&
ngDee~ $e+ef<eeeW ves JeneB HeeJe&leer peer kees efkeme ekeej osKee, pewmes leHemee ves ner He OeejCe kej efueee nes ~
yeesues cegefve megveg Mewuekegceejer~ kejng keJeve keejve leHe Yeejer~~
kesefn DeJejeOeng kee legce ennt~ nce meve mele cejce efkeve kennt~~
Yee0- meeleeW $e+ef<e yeesues, ns HeJe&lejepe Heg$eer! megefvees, DeeHe efkeme keejCe Flevee ye[e leHe kej jner nQ ? DeeHe efkemekeer
.
DeejeOevee kej jner nQ? DeeHe keee een jner nQ? ncemes DeHevee melecece& keeeW veneR ken jner nQ?
d
ve
megvele efjef<eve kes yeeve YeJeeveer~ yeesueer iet{ ceveesnj yeeveer~~
er
kenle cejce ceve Deefle mekegeeF&~ nBefmenG megefve nceeefj pe[leeF&~~
es
Yee0- $e+ef<eeeW kes Jeeve megvekej efMeJe peer ceW efJeJeen kes HetJe& HeefleYeeJe jKeves Jeeueer YeJe DeLee&led efMeJe peer keer
R
mecyeefvOeveer m$eer HeeJe&leer peer jnmeHetCe& ceveesnj JeeCeer yeesueeR-$e+ef<eeeW! cece& kenves ceW ceve Delevle mekegee jne nw,
s
ht
keeeWefke DeeHe ueesie nceejer pe[lee megvekej nBmeWies~
ig
R
ceve n" Heje ve megveF efmeKeeJee~ enle yeeefj Hej Yeerefle G"eJee~~
ll
veejo kene mele meesF peevee~ efyeveg HebKeve nce enefnb G[evee~~
.A
osKeng cegefve Deefyeyeske nceeje~ eeefne meoe efMeJeefnb Yejleeje~~
s
ya
Yee0- ns cenef<e&eeW! ceve lees Deye n" ceW lelHej nes ieee nw DeLee&led efkemeer keer meerKe megvevee veneR eenlee, Jen peue Hej
N
efceer keer oerJeej G"evee eenlee nw~ Gmeves veejo kes keLeve kees ner mele peeve efueee nw~ HebKeeW kes efyevee Yeer ceQ G[vee
va
eenleer ntB DeLee&led ogjejeOe Mej peer kees emevve kejvee eenleer ntB, Dekeece efMeJe peer keer keeefceveer yevevee eenleer ntB~
Se
ns cegefveeeW! cesje DeefJeJeske lees osKees, ceQ meoeefMeJe kees ner Heefle He ceW een jner nBt~
th
ee
efJeMes<e- cebieue kes mecee Deheves efueS SkeJeeve kee eeesie Meee ceW efveef<e nw, DeleSJe YeieJeeved efMeJe kes meeLe
P
Deheves efJeJeen kees hejcecebieuecee ceeveleer ngF& heeJe&leer peer Deheves efueS yengJeeve kee eeesie kej jneR nQ~
si
oes0- megvele yeeve efyenBmes efj<ee, efieefj mebYeJe leJe osn~

ul
iT
veejo kej GHeosMe megefve, kenng yemesG efkemeg iesn~~78~~

r
Sh
Yee0- HeeJe&leer peer kee Jeeve megvekej meHleef<e& "nekee ueieekej nBme He[s Deewj yeesues, HeeJe&leer! legcneje Mejerj lees HeJe&le
mes ner GlHevve ngDee nw DeLee&led HelLej kes meceeve legce Yeer efJeJeskeMetve nes ieeer nes~ Dejs, Yeuee yeleeDees lees veejo kee
11
GHeosMe megvekej efkemekee Iej yemee nw?

20
o#emegleve GHeosmesefve peeF&~ efleve efHeefj YeJeve ve osKee DeeF&~~

ht
ig
efe$ekesleg kej Iej Gve Ieeuee~ kevekekeefMeHeg kej Hegefve Deme neuee~~
yr
Yee0- veejo ves peekej o#e peer kes ome npeej Heg$eeW kees GHeosMe efoee, Gve ueesieeW ves Deekej efHej DeHevee Iej veneR
op
osKee DeLee&led yeeyee yeve iees, efHej GvneWves efe$ekesleg jepee kee Iej ve efkeee, efHej efnjCekeefMeHeg kee Yeer Jener neue
C
ngDee~ Fme ekeej veejo ves lees leerve Iej eewHe efkees, Deye legcnejs Iej keer yeejer nw~
veejo efmeKe pes megveefnb vej veejer~ DeJeefme nesefnb leefpe YeJeve efYeKeejer~~
ceve keHeer leve meppeve eervne~ DeeHeg meefjme meyener en keervne~~
Yee0- pees vej ee veejer, veejo keer efMe#ee megveles nQ Jes Iejyeej es[kej DeJeMe efYeKeejer yeve peeles nQ~ veejo ceve mes
keHeer nQ, kesJeue Gvekes Mejerj Hej mevle kes efe nQ~ Jes meYeer kees DeHeves meceeve efYeKeejer kej osvee eenles nQ~
yeeuekeeC[ 75
lesefn kes yeeve ceeefve efyeMJeemee~ legce eenng Heefle menpe Goemee~~
Yee0- Gve veejo kes Jeeve Hej efJeMJeeme ceevekej legce mJeeYeeJe mes Goemeerve Heefle een jner nes~
efveieg&ve efveuepe kegyes<e keHeeueer~ Dekegue Deiesn efoiebyej yeeueer~~
kenng keJeve megKe Deme yej HeeS~ Yeue Yetefueng "ie kes yeewjeS~~
Yee0- pees iegCejefnle, efveue&ppe, kegeflmele JesMeJeeuee, cegC[eW keer ceeuee OeejCe kejvesJeeuee, kegue mes jefnle, ie=n mes Metve,
d .
efoMeeDeeW kees Jem$e yeveekej keesF& Jem$e veneR HenvevesJeeuee, DeHeves Debie ceW meHees kees ueHess ngS nes, Yeuee yeleeDees, Ssmes
ve
efJeefe$e Jej kees Heekej legPes keewvemee megKe efceuesiee? HeeJe&leer! legce Yeueer DeLee&led Gekegue keer kevee neskej Yeer Gme
er
"ie veejo kes eje Heeieue yeveeves kes keejCe Gvekes yenkeeJes ceW Deekej Yetue egkeer nes~
es
R
Hebe kens efMeJe meleer efyeyeener~ Hegefve DeJe[sefj cejeSefve leener~~
s
oes0- Deye megKe meesJele meese veefnb, YeerKe ceeBefie YeJe Keeefnb~
ht
ig
menpe Skeeefkeve kes YeJeve, keyengB keer veeefj Keeefnb~~79~~
R
Yee0- Hebe DeLee&led ueesieeW kes kenves Hej efMeJe peer ves meleer kes meeLe efJeJeen efkeee, efHej Gmekee leeie kejkes cejJee
ll
.A
[euee~ Deye Jes megKe keer veeRo mees jns nQ~ efMeJe peer YeerKe ceeBiekej Keeles nQ~ Yeuee yeleeDees lees, mJeYeeJe mes Dekesues
s
jnvesJeeuess kes Iej ceW keee keYeer veeefjeeB megKe mes jn mekeleer nQ DeLee&led efpemes Dekesuee jnvee ner Yeelee nw, Jen ie=efnCeer
kees kewmes meBYeeue mekesiee? ya
N
va
DepentB ceeveng kene nceeje~ nce legce kenB yej veerke efyeeeje~~
Se
Deefle megvoj Megefe megKeo megMeeruee~ ieeJeefnb yeso peemeg peme ueeruee~~
ot<eve jefnle mekeue iegve jemeer~ eerHeefle Hegj yewkegb" efveJeemeer~~
th
Deme yej legceefn efceueeGye Deeveer~ megvele efyenBefme ken yeeve YeJeeveer~~
P ee
Yee0- HeeJe&leer! Deepe Yeer nceeje kene ceeve ueerefpees, nceves DeeHe kes efueS Ske Yeuee Jej efJeeeje nw~ pewmes nceveW efMeJe
si
peer ceW Dee" ogieg&Ce efieveees nQ, Gmeer ekeej DeHeves eje emleeefJele Jej ceW Dee" meodiegCe efievee jnW nQ~ Jen Delevle
ul
megvoj, HeefJe$e, megKe osvesJeeuee, megvoj mJeYeeJe Deewj eefj$eJeeuee, Jeso efpemekeer eMeueeruee ieeles nQ, meYeer oes<eeW mes
iT
jefnle, meYeer iegCeeW keer jeefMe, ue#ceer peer kes Heefle leLee yewkegC"Hegj kes efveJeemeer nQ~ Ssmes efJe<Ceg peer veeceke Jej kees ueekej
r
Sh
nce legcemes efceueJeeeWies Gvekes efueS legcnW leHemee veneR kejveer He[sieer~ $e+ef<eeeW kee Jeeve megvekej HeeJe&leer peer nBme kej
11
yeesueeR
20
mele kensng efieefjYeJe leveg Sne~ n" ve t tw ye osne~~

ht
kevekeG Hegefve He<eeve les nesF&~ peejsngB menpe ve Heefjnj meesF&~~

ig
Yee0- DeeHe ueesieeW ves mele kene nw, en Mejerj HeJe&le mes ner GlHevve ngDee nw, Fmekee n" veneR tsiee, Yeues en Mejerj
yr
op
t peees, efHej meesvee Yeer lees HelLej mes GlHevve neslee nw, Jen Deefive eje peueees peeves Hej Yeer DeHevee mJeYeeJe veneR
C
es[lee~
veejo yeeve ve ceQ HeefjnjTB~ yemeG YeJeve GpejG veefnb [jTB~~

ieg kes yeeve eleerefle ve pesner~ meHevesngB megiece ve megKe efmeefOe lesner~~
Yee0- veejo peer kes JeeveeW kees lees ceQ veneR es[tBieer, Iej yemes ee Gpe[s ceQ veneR [jleer~ efpemekees iegosJe kes JeeveeW Hej
efJeMJeeme veneR neslee Gmekes efueS mJeHve ceW Yeer megKe Deewj efmeefeeB megiece veneR nesleeR~
oes0- ceneosJe DeJeiegve YeJeve, efye<Ceg mekeue iegve Oeece~
pesefn kej ceve jce peeefn meve, leeefn leeefn meve keece~~80~~
Yee0- Yeues ner DeeHe ueesieeW keer ceevelee kes Devegmeej ceneosJe peer DeJeiegCeeW kes efveJeeme mLeeve nQ Deewj efJe<Ceg peer meYeer
iegCeeW kes Oeece nQ, Hejvleg efpemekee ceve efpemekes meeLe jce peelee nw, Gmekee lees Gmeer kes meeLe keece DeLee&led eeespeve
jnlee nw~ DeLeJee, Gmekeer keecevee Gmeer mes efme nesleer nw~
peew legce efceuelesng eLece cegveerMee~ megveefleGB efmeKe legcneefj Oeefj MeerMee~~
d .
ve
Deye ceQ pevce MebYeg efnle neje~ kees iegve ot<eve kejw efyeeeje~~
er
Yee0- ns cegefveMJejeW! eefo DeeHe ueesie cegPes eLece cesW efceue iees nesles, lees ceQ DeeHe ueesieeW keer efMe#ee ceeLes ceevekej
es
megveleer~ Deye lees ceQ efMeJe peer kes efueS DeHevee pevce ner nej egkeer ntB, Gvekes iegCeeW Deewj oes<eeW Hej keewve efJeeej kejves
R
peees?
s
ht
peew legcnjs n" oe efyeMes<eer~ jefn ve peeF efyeveg efkeS yejs<eer~~
ig
R
leew keewlegefkeeve Deeueme veeneR~ yej kevee Deveske peie ceeneR~~
ll
Yee0- eefo DeeHe ueesieeW kes oe ceW efJeMes<e n" nw Deewj yejs<eer DeLee&led Jej osKeer eeveer efJeJeen efveefele kejees efyevee
.A
jne veneR pee jne nw, lees keewlegke kejves JeeueeW ee osKeves JeeueeW kes ceve ceW Deeueme veneR neslee, Jes lees Deveske efJeJeen
s
ya
ueieeles Deewj efyeiee[les nQ~ mebmeej ceW Deveske Jej Deewj keveeeW nQ, DeeHe efMeJe peer Deewj nceejs Heers ner keeeW He[s nQ?
N
pevce keesef ueefie jiej nceejer~ yejGB MebYeg ve le jnGB kegDeeBjer~~
va
lepeGB ve veejo kej GHeosMet~ DeeHeg kenefnb Mele yeej censMet~~

Se
ceQ Hee HejGB kenF peieocyee~ legce ie=n ieJeveng YeeG efyeuebyee~~
th
ee
Yee0- cesjer kejes[eW pevce kes efueS ener n"HetJe&ke eefle%ee nw efke, ee lees Mej peer kes meeLe efJeJeen keBieer DeveLee
P
kegceejer DeLee&led DeefJeJeeefnle ner jn peeTBieer~ ceQ osJeef<e& veejo peer kee GHeosMe veneR es[tBieer Yeues ner mJeeb Mej peer
si
Deekej meew yeej cegPemes kenW DeLee&led efpeve Mej peer kes efueS ceQ leHemee kej jner ntB, Jen Yeer veejo peer kee GHeosMe
ul
es[ves kee DevegjesOe cegPemes kejW lees Yeer ceQ veneR ceevetBieer lees DeeHe ueesieeW keer keee yeele~ peieocyee kenleer nQ efke, ns
iT
meHleef<e&ees! ceQ DeeHekes HeeBJe He[leer ntB~ DeeHe DeHevesDeHeves IejeW kees eues peeFes, efJeuecye nes ieee nw~ DeeHe ueesieeW keer
r
Sh
ie=efnefCeeeB DeeHe ueesieeW keer eleer#ee kejleer neWieer~

11
osefKe esce yeesues cegefve ieeveer~ pee pee peieobefyekes YeJeeveer~~

20
oes0- legce ceeee YeieJeeved efMeJe, mekeue peiele efHeleg ceele~

ht
veeF ejve efmej cegefve eues, Hegefve Hegefve Hegueefkele ieele~~81~

ig
yr
Yee0- HeeJe&leer peer kee esce osKekej meeleeW %eeveer cegefve yeesues, ns peieled keer ceelee! ns efMeJe peer keer efvele ie=efnCeer
op
YeJeeveer! HeeJe&leer! Deehe keer pee nes, DeeHe keer pee nes~ DeeHe ceneceeee nQ efMeJe peer SsMJeee&efo ceenelceeW mes egkele
C
censMJej nQ, Deehe oesveeW kes mecyevOe efvele nQ~ DeeHe mecemle peieled kes ceeleeefHelee nQ~ en ken kej HeeJe&leer peer kes
ejCeeW ceW cemleke veJeekej meHleef<e& efMeJe peer kes Heeme eue He[s~ Gvekes Mejerj yeejyeej jesceebefele nes jns Les~
peeF cegefveve efnceJeble He"eS~ keefj efyeveleer efiejpeefnb ie=n ueeS~~
Yee0- meHleef<e&eeW ves peekej efnceeeue kees HeeJe&leer peer kes Heeme Yespee Deewj efnceeeuejepe eeLe&vee kejkes HeeJe&leer peer kees
Jeve mes Iej ues Deees~
yeeuekeeC[ 77
yengefj meHleefjef<e efMeJe Heefbnb peeF&~ keLee Gcee kew mekeue megveeF&~~
YeS ceieve efMeJe megvele mevesne~ njef<e meHle$e+ef<e ieJeves iesne~~
Yee0- efHej meHleef<e&eeW ves efMeJe peer kes Heeme peekej HeeJe&leer peer keer mecHetCe& keLee GvnW megvee oer~ HeeJe&leer peer kee mvesn
megveles ner efMeJe peer Gvekes esce ceW ceive nes iees Deewj meHleef<e& emevve neskej DeHevesDeHeves Deeece kees eues iees~
ceve efLej keefj leye MebYeg megpeevee~ ueies kejve jIegveeeke Oeevee~~
d .
Yee0- leye ceve kees efmLej kejkes megvoj %eevemecHevve efMeJe peer jIegkegue kes veeeke YeieJeeved eerjece kee Oeeve kejves
ve
ueies~
er
es
leejke Demegj YeeG lesefn keeuee~ Yegpe eleeHe yeue lespe efyeMeeuee~~
R
lesefn meye ueeske ueeskeHeefle peerles~ YeS osJe megKe mebHeefle jerles~~
s
Depej Decej mees peerefle ve peeF&~ nejs megj keefj efyeefyeOe uejeF&~~
ht
ig
leye efyejbefe meve peeF Hegkeejs~ osKes efyeefOe meye osJe ogKeejs~~
R
Yee0- efHej Gmeer mecee leejkeemegj veece kee owle GlHevve nes ieee~ efpemekeer YegpeeDeeW kee eleeHe, yeue Deewj lespe yengle
ll
.A
efJeMeeue Lee~ Gme leejkeemegj ves meYeer ueeskeeW Deewj ueeskeHeeueeW kees peerle efueee~ osJelee megKe Deewj mecHeefe mes jefnle nes
s
iees~ Jen Depej Deewj Decej Lee FmeefueS peerlee veneR pee mekelee Lee~ osJelee Deveske eg kejkes leejkeemegj mes nej iees~
ya
leye yeee peer kes meeceves Hegkeej keer, yeee peer ves meYeer osJeleeDeeW kees og:Keer osKee~
N
va
oes0- meye meve kene yegPeeF efyeefOe, ovegpe efveOeve leye nesF~
Se
MebYeg Mege mebYetle megle, Sefn peerleF jve meesF~~ 82~~

th
Yee0- yeee peer ves meYeer osJeleeDeeW kees mecePee kej kene, Fme owle kee cejCe leYeer nesiee peye Mej YeieJeeved kes Jeere&
ee
mes GlHevve Heg$e nes Deewj Fmes eg cesW Jen peerles~

P
ceesj kene megefve kejng GHeeF&~ nesFefn F&MJej keefjefn meneF&~~

si
meleer pees lepeer o#e ceKe osne~ peveceer peeF efnceeeue iesne~~
ul
iT
lesefn leHe keervn MebYeg Heefle ueeieer~ efMeJe meceeefOe yew"s meye leeieer~~
r
Sh
Yee0- cesje kene megvekej legce meye GHeee kejes~ Jen GHeee meHeue nesiee~ F&MJej eerjece peer meneelee kejWies~ pees meleer
peer o#e kes e%e ceW Mejerj es[ egkeer LeeR, Jes ner peekej efnceeeue keer ie=efnCeer cewvee kes ieYe& mes pevceer nQ~ GvneWves Mej
11
peer kees ner DeHevee Heefle yeveeves kes efueS leHemee keer nw Deewj efMeJe peer meye keg es[ meceeefOe ceW yew" iees nQ~
20
peoefHe DenF Demecebpeme Yeejer~ leoefHe yeele Ske megveng nceejer~~

ht
ig
Yee0- eeefHe eneB yengle ye[e Demecebpeme nw, keeeWefke efMeJe peer meceeefOe ceW nQ~ Gvekes efJeJeen kes efyevee Gvemes Heg$e
yr
mebYeJe veneR nw, efHej Yeer nceejer Ske yeele megvees~

op
C
He"Jeng keece peeF efMeJe HeeneR~ kejw esYe Mej ceve ceeneR~~
leye nce peeF efMeJeefnb efmej veeF&~ kejJeeGye efyeyeen yeefjeeBF&~~

Yee0- legce meye eeLe&vee kejkes keeceosJe kees Yespees, Jen efMeJe peer kes Heeme peekej Mej peer kes ceve ceW #eesYe GlHevve
kejs Deewj efMeJe peer meceeefOe mes Deueie nes peeeW, leye nce peekej efMeJe peer kees cemleke veJeekej n"HetJe&ke ef JeJeen
(efMeJeHeeJe&leer efJeJeen) kejJee oWies~
Sefn efyeefOe Yeuesefnb osJeefnle nesF&~ cele Deefle veerke kenQ meye keesF&~~
Demlegefle megjve keervn Deefle nslet~ eiesG efye<eceyeeve Pe<ekeslet~~
oes0- megjve kener efvepe efyeHeefle meye, megefve ceve keervn efyeeej~
MebYeg efyejesOe ve kegMeue ceesefn, efyenBefme kensG Deme ceej~~83~~
Yee0- Fme ekeej mes osJeleeDeeW kee Yeuesefnb DeLee&led YeueeF& kes meeLe efnle nesiee~ leelHee& en nw efke, Fme ceW keece keer
.
ce=leg Yeer nes mekeleer nw~ en cele ye[e megvoj nw Ssmee meYeer osJelee ken jns Les~ osJeleeDeeW ves Delevle esce mes mlegefle
d
ve
keer Deewj HeeBe yeeCeJeeuee Pe<e DeLee&led ceueer keer Heleekee mes egkele keeceosJe, osJeleeDeeW kes mece#e eke nes ieee~
er
osJeleeDeeW ves DeHeveer mecHetCe& efJeHeefe keeceosJe mes kener, megvekej keece ves DeHeves ceve ceW efJeeej efkeee Deewj nBmekej Fme
es
ekeej kene efke, Mej peer kes efJejesOe ceW cesjs efueS kegMeue veneR nw~
R
leoefHe kejye ceQ keepe legcneje~ egefle ken Hejce Oejce GHekeeje~~
s
ht
Hej efnle ueeefie lepeF pees osner~ meblele meble eMebmeefnb lesner~~
ig
R
Deme keefn euesG meyeefnb efmej veeF&~ megceve Oeveg<e kej meefnle meneF&~~
ll
euele ceej Deme oe efyeeeje~ efMeJe efyejesOe Oegye cejve nceeje~~
.A
Yee0- efHej Yeer ceQ DeeHe ueesieeW kee keee& keBiee, keeeWefke egefle GHekeej kees ner HejceOece& kenleer nQ~ otmejeW kes efnle
s
ya
kes efueS pees Mejerj es[les nQ mevle efvejvlej Gmekeer eMebmee kejles nQ~ Ssmee ken kej meYeer osJeleeDeeW kees eCeece kejkes
N
neLe ceW Heg<He kee Oeveg<e ueskej Jemevle Deeefo meneekeeW kees meeLe ueskej keeceosJe efMeJe peer kes Heeme eue He[s~ eueles
va
ngS keeceosJe ves Ssmee oe ceW efJeeej efkeee efke, efMeJe peer kes efJejesOe ceW nceeje cejCe efveefMele ner nw~
Se
leye DeeHeve eYeeJe efyemleeje~ efvepe yeMe keervn mekeue mebmeeje~~

th
keesHesG peyeefnb yeeefjejkeslet~ ve cenB efces mekeue egefle meslet~~

ee
Yee0- leye Gmeves DeHeves eYeeJe kee efJemleej efkeee Deewj meejs mebmeej kees DeHeves JeMe ceW kej efueee~ efpeme mecee
P
si
Jeeefjej DeLee&led peue ceW jnvesJeeues ceueer kees Heleekee yeveevesJeeuee keeceosJe eg ngDee~ Gmeer mecee #eCe Yej ceW
ul
meYeer Jewefoke ceee&oeDeeW keer messleg efce iees~

iT
yeeepe& yele mebpece veevee~ Oeerjpe Oejce ieeve efyeieevee~~

r
Sh
meoeeej peHe peesie efyejeiee~ meYee efyeyeske keke meye Yeeiee~~

11
Yee0- yeeee& Jele, Deveske mebece, Oewe&, Oece&, yee%eeve Deewj peieled keer #eCeYebiegjlee kee efJeke=leHetJe&ke %eeve,
20
meoeeej, peHe, eesie, Jewjeie, Deeefo mecHetCe& efJeJeske kee mewveyeue YeeYeerle neskej Yeeie euee~
ht
b0- YeeiesG efyeyeske menee meefnle mees megYe mebpegie ceefn cegjs~
ig
yr
meoiebLe Heye&le kebojve cenB peeF lesefn DeJemej ogjs~

op
nesefvenej kee kejleej kees jKeJeej peie KejYej Heje~

C
ogF ceeLe kesefn jefleveeLe pesefn kenB keesefHe kej Oeveg Mej Oeje~~
Yee0- meneekeebs kes meefnle efJeJeske Yeeie Ke[e ngDee~ Gmekes mewefveke mecejYetefce ceW ceg[s DeLee&led Heer" efoKee iees~ Gme
mecee Jes meYeer Jeerj meodievLe He HeJe&le kevojeDeeW ceW peekej efHe iees~ ns YeieJeeve! keee nesves Jeeuee nw? keewve j#eke
nw? Fme ekeej mebmeej ceW Keueyeueer cee ieeer~ Jen keewve oes efmejeWJeeuee nw, efpemekes efueS jefleHeefle keece ves eg neskej
neLe ceW Oeveg<eyeeCe OeejCe efkeee nw~
yeeuekeeC[ 79
oes0- pes mepeerJe peie Deej ej, veeefj Heg<e Deme veece~
les efvepe efvepe cejpeeo leefpe, YeS mekeue yeMe keece~~84~~
Yee0- mebmeej ceW pees Yeer pe[-esleve veejerHeg<e, Ssmes veeceJeeues peerJevle eeCeer Les, Jes meYeer DeHeveerDeHeveer ceee&oe
es[kej keece kes JeMe ceW nes iees~
meye kes oe ceove DeefYeuee<ee~ uelee efveneefj veJeefnb le MeeKee~~
veoer Gceefie DebyegefOe kenB OeeF&~ mebiece kejefnb leueeJe leueeF&~~
d .
ve
Yee0- meye kes oe ceW keece mecyevOeer DeefYeuee<ee peie ieF&~ ueleeDeeW kees osKekej Je=#eeW keer [eefueeeB Pegkeves ueieeR,
er
veefoeeB GHeveleer ngF& meceg keer Deesj oew[ He[eR~ leeueeye Deewj leuewee mebiece kejves ueieeR~
es
penB Deefme oMee pe[ve kew yejveer~ kees keefn mekeF meesleve kejveer~~
R
HeMeg He#eer veYe peue Leueeejer~ YeS keeceyeMe mecee efyemeejer~~
s
ht
Yee0- peneB pe[eW keer Fme ekeej keer oMee kener ieeer nw, lees efHej esleveeW keer kejveer keewve ken mekelee nw? peue, Leue
ig
R
Deewj DeekeeMe ceW efJeejCe kejves Jeeues HeMeg, He#eer meYeer mecee keer ceee&oe kees Yetuekej keece kes JeMe ceW nes iees~
ll
.A
ceove DebOe yeekegue meye ueeskee~ efveefMe efove veefnb DeJeueeskeefnb keeskee~~
s
Yee0- keece mes DevOes neskej meYeer ueesie Jeekegue nes iees~ Deye ekeJes jele ee efove veneR osKe jns nQ~
ya
N
osJe ovegpe vej efkebvej yeeuee~ esle efHeMeee Yetle yesleeuee~~
va
Fve kew oMee ve kensGB yeKeeveer~ meoe keece kes esjs peeveer~~
Se
efme efyeje cenecegefve peesieer~ lesefHe keeceyeMe YeS efyeeesieer~~

Yee0- osJelee, owle, ceveg<e, efkevvej, meHe&, esle, efHeMeee, Yetle Deewj Jewleeue Fve meye kees efvejvlej keece kes esues
th
ee
peevekej Fvekeer oMee kees ceQves yeKeeve kej veneR kene nw~ pees Yeer efme, efJejkele, cenef<e& Deewj eesieer Les, Jes Yeer keece kes
P
JeMe ceW efJeeesieer yeve iees~

si
b0- Yee keeceyeMe peesieerMe leeHeme Heecejve keer kees kens~

ul
osKeefnb ejeej veeefjcee pes yeecee osKele jns~

iT
Deyeuee efyeueeskeefnb Heg<ecee peie Heg<e meye Deyeueeceeced~

r
Sh
ogF ob[ Yeefj yeeeb[ Yeerlej keeceke=le keewlegke Deeced~

11
Yee0- eesefieeeW kes F&MJej Deewj leHemJeer Yeer keece kes JeMe ceW nes iees, HeecejeW keer yeele keewve kens? pees pe[ -esleve
20
mebmeej kees yeecee osKe jns Les, Jes Gmeer ejeej kees Deye veeefjcee osKeves ueies~ veeefjeeB peieled kees Heg<ecee osKe jner
ht
LeeR Deewj Heg<e mebmeej kees veeefjcee osKe jns Les~ Fme ekeej keeceosJe kes eje efkeee ngDee en keewlegke mecHetCe& yeeeC[
ig
kes Yeerlej oes oC[ leke jne~

yr
op
mees0- Oejs ve keent Oeerj, meye kes ceve ceveefmepe njs~

C
pes jeKes jIegyeerj, les Gyejs lesefn keeue cenB~~85~~
Yee0- efkemeer ves Oewe& OeejCe veneR efkeee, meye kes ceve kees ceve ceW GlHevve nesves Jeeues keeceosJe ves nj efueee~ efpevekees
eerjece peer ves jKe efueee, Jes ner Gme mecee yee Heees~
GYee Iejer Deme keewlegke YeeT~ peye ueefie keece MebYeg HenB ieeT~~
Yee0- oes Ie[er ceW en keewlegke nes ieee peye leke keeceosJe Mej YeieJeeved kes Heeme ieee~
efMeJeefnb efyeueesefke meMbekesG cee~ YeeG peLeeefLeefle meye mebmee~~
YeS legjle meye peerJe megKeejs~ efpeefce ceo Gleefj ieS celeJeejs~~
Yee0- efMeJe peer kees osKekej keeceosJe meMebefkele nes G"e Deewj mebmeej DeHeveer efmLeefle ceW nes ieee~ mebmeej kes meYeer
peerJe Gmeer ekeej megKeer nes ieess, pewmes ceo kes Glej peeves Hej celeJeeuee neLeer megKeer nes peelee nw~
efnb osefKe ceove Yee ceevee~ ogjeOej<e ogie&ce YeieJeevee~~
efHejle ueepe keg keefj veefnb peeF&&~ cejve "eefve ceve jesefme GHeeF&~~
d .
ve
Yee0- kees osKekej keeceosJe ves Yee ceevee keeeWefke YeieJeeved Mej kee eoMe&ve keef"ve nw Deewj Gvekes eneB peevee
er
yengle keef"ve nw, keeeWefke Jes YeieJeeved nQ~ ueewves ceW Gmes ueppee ueie jner Leer, keg efkeee veneR pee jne Lee~ keeceosJe
es
ves ceve ceW cejCe kee efveMee kejkes GHeee keer jevee keer~
R
eiesefme legjle efej $e+legjepee~ kegmegefcele veJe le jeefpe efyejepee~~
s
ht
yeve GHeyeve yeeefHekee le[eiee~ Hejce megYeie meye efoMee efyeYeeiee~~
ig
penB lenB peveg Gceiele Devegjeiee~ osefKe cegSngB ceve ceveefmepe peeiee~~
R
Yee0- Gmeves legjvle $e+legjepe Jemevle kees eke efkeee Deewj Heg<HeeW mes ueoer ngF& megvoj Je=#eeW keer HebefkeleeeB megMeesefYele
ll
.A
nesves ueieeR~ Jeve, GHeJeve, yeeJeefueeeB, leeueeye es meye efoMeeDeeW kes efJeYeeie yengle megvoj ueie jns Les~ peneBleneB ceevees
s
Devegjeie ner Gcebefiele nes jne Lee~ es meye osKekej cejs ngS ceve ceW Yeer keece peeiele nes jne Lee~
ya
N
b0- peeiesG ceveesYeJe cegSngB ceve yeve megYeielee ve Hejw kener~
va
Meerleue megiebOe megcebo ceele ceove Deveue meKee mener~~

Se
efyekemes mejefve yeng kebpe iegbpele Hegbpe cebpegue ceOegkeje~

keuenbme efHeke Megke mejme jJe keefj ieeve veeeefnb DeHemeje~~
th
ee
Yee0- cejs ngS ceveeW ceW Yeer keece peie ieee, Jeve keer megvojlee veneR kener pee jner Leer~ keeceHe Deefive kee meee
P
efce$e Jeeeg Meerleue, megjefYele Deewj cevocevo eue jne Lee~ leeueeyeeW ceW yengjbies keceue efJekeefmele nes iees Deewj YecejeW
si
kes mecetn iegbpeej kej jns Les~ megvoj nbme, leesles, keeseue megvoj mJej ceW yeesue jns Les Deewj DeHmejeeW megvoj ieeve kej
ul
iT
veee jner LeeR~

r
oes0- mekeue keuee keefj keesef efyeefOe, nejsG mesve mecesle~

Sh
eueer ve Deeue meceeefOe efMeJe, keesHesG oe efvekesle~~86~~

11
Yee0- Fme ekeej, kejes[eW ekeej mes DeHeveer mecHetCe& keueeDeeW kees emlegle kejkes Yeer oe efveJeemeer keeceosJe DeHeveer
20
mesvee kes meefnle nej ieee Deewj efMeJe peer keer Deeue meceeefOe veneR ef[ieer, leye keeceosJe eg nes ieee~
ht
osefKe jmeeue efyeHe yej MeeKee~ lesefn Hej e{sG ceove ceve ceeKee~~
ig
yr
megceve eeHe efvepe Mej mebOeeves~ Deefle efjefme leeefke meJeve ueefie leeves~~
op
e[sefme efye<ece efyeefMeKe Gj ueeies~ tef meceeefOe MebYeg leye peeies~~

C
Yee0- DeeceefJeHe keer megvoj MeeKee ossKekej ceve ceW eg ngDee keece Gmeer Hej e{ ieee~ DeHeves Heg<He kes Oeveg<e Hej
HeeBeeW yeeCeeW kee mebOeeve efkeee, Delevle eesOe mes efMeJe peer keer Deesj leerKeer ef mes efvenejkej Oeveg<e (elebee) kees
keeve leke KeeRee Deewj HeeBe yeeCe es[s pees efMeJe peer kes oe ceW ueies, Gvekeer meceeefOe t ieeer leye efMeJe peer peie
iees~
YeeG F&Me ceve esYe efyeMes<eer~ veeve GIeeefj mekeue efoefMe osKeer~~
yeeuekeeC[ 81
Yee0- efMeJe peer kes ceve ceW efJeMes<e ekeej kee #eesYe ngDee, GvneWves DeeBKeW Keesuekej meYeer efoMeeDeeW ceW osKee~
meewjYe HeuueJe ceove efyeueeskee~ YeeG keesHe kebHesG $ewueeskee~~
leye efMeJe leermej veeve GIeeje~ efeleJele keece YeeG peefj eje~~
Yee0- Deece kes HeuueJe kes THej yew"s ngS keeceosJe kees efMeJe peer ves osKee~ Gvekes ceve ceW eesOe GlHevve ngDee~ leerveeW
ueeske keeBHe G"s, leye efMeJe peer ves leermeje ves$e Keesuee~ Gmes osKeles ner keece peue kej Keeke nes ieee~
.
nenekeej YeeG peie Yeejer~ [jHes megj YeS Demegj megKeejer~~
d
ve
mecegefPe keece megKe meeseefnb Yeesieer~ YeS Dekebke meeOeke peesieer~~
er
Yee0- peieled ceW yengle ye[e nenekeej ngDee, osJelee [js Deewj owle emevve ngS~ keece kee megKe meesekej Yeesieer ueesie
es
Meeske kejves ueies Deewj meeOeke leLee eesieer efve<kebke nes iees~
R
s
b0- peesieer Dekebke YeS Heefle ieefle megvele jefle cegjefle YeF&~
ht
jesoefle yeoefle yeng YeeBefle kevee kejefle Mej HenB ieF&~~
ig
R
Deefle esce keefj efyeveleer efyeefyeOe efyeefOe peesefj kej mevcegKe jner~
ll
eYeg DeeMeglees<e ke=Heeueg efMeJe Deyeuee efvejefKe yeesues mener~~
s .A
Yee0- eesieer ueesie efve<kebke nes iees~ Heefle keer ce=leg megveles ner jefle cetef&le nes ieeer~ Jen jesleer yengle ekeej mes
ya
eueeHe kejleer leLee efJeueeHe kejleer ngF& Mej YeieJeeved kes Heeme ieeer~ Delevle esceHetJe&ke efJeefJeOe ekeej mes eeLe&vee
N
kejkes neLe pees[kej efMeJe peer kes meeceves GHeefmLele jner~ meJe&meceLe&, ke=Heeueg, MeerIe mebleg nesvesJeeues DeeMeglees<e Mej
va
peer Deyeuee jefle kees osKekej mele JeeCeer yeesues

Se
oes0- Deye les jefle leJe veeLe kej, nesFefn veece Devebie~
th
ee
efyeveg yeHeg yeeefHeefn meyeefnb Hegefve, megveg efvepe efceueve emebie~~87~~

P
Yee0 ns jefle! Deepe mes legcnejs Heefle kee veece Devebie nesiee~ Jen efyevee Mejerj kes ner meye ceW JeeHle nesiee~ efHej legce
si
DeHevee efceueve emebie megvees~

ul
iT
peye peogyebMe ke=<Ce DeJeleeje~ nesFefn njve cene ceefnYeeje~~

r
ke=<Ce levee nesFefn Heefle leesje~ yeeve DeveLee nesF ve ceesje~~

Sh
Yee0 peye eogJebMe cebs ceneYetefceYeej kees njves kes efueS YeieJeeved ke=<Ce kee DeJeleej nesiee, leye legcnejs Heefle keeceosJe
11
ner ke=<Ce YeieJeeved kes Heg$e eegcve kes He ceW DeJeleefjle neWies Deewj legce efHej GvnW Heefle kes He ceW eeHle kej ueesieer~ cesjs
20
Jeeve DeveLee veneR ngDee kejles~

ht
ig
jefle ieJeveer megefve Mej yeeveer~ keLee DeHej Deye kenGB yeKeeveer~~
yr
osJeve meceeeej meye HeeS~ yeeeefoke yewkegb" efmeOeeS~~

op
meye megj efye<Ceg efyejbefe meceslee~ ieS peneB efMeJe ke=Heeefvekeslee~~

C
He=Leke He=Leke efleve keervn eMebmee~ YeS emevve eb DeJelebmee~~
Yee0 Mej YeieJeeved keer JeeCeer megvekej jefle eueer ieF&~ ee%eJeukee peer, Yejepe peer mes kenles nQ efke, Deye ceQ legcnW
otmejer keLee megveelee ntB~ osJeleeDeeW ves meye meceeeej Heeee leye yeeeefo yewkegC" iees~ efJe<Ceg peer Deewj yeee peer kes meeLe
meYeer osJelee JeneB iees, peneB ke=Hee kes ie=n YeieJeeved Mej peer efJejepe jns Les~ Gve osJeleeDeeW ves DeueieDeueie efMeJe peer
keer eMebmee keer Deewj evcee kees DeeYet<eCe yeveevesJeeues efMeJe peer emevve nes iees~
yeesues ke=HeeefmebOeg ye=<ekeslet~ kenng Decej DeeS kesefn nslet~~
ken efyeefOe legce eYeg Deblejpeeceer~ leoefHe Yeieefle yeMe efyeveJeGB mJeeceer~~
Yee0 ke=Hee kes meeiej, Je=<e DeLee&led Oece& He yewue kes efe mes efeefle HeleekeeJeeues efMeJe peer yeesueskenes, cejCeOece&
mes jefnle osJeieCeeW efkeme keejCe eneB Deees nes? yeee peer ves kene, ns eYees! DeeHe lees Devleee&ceer nQ, ns mJeeceer ! efHej
Yeer ceQ Yeefkele kes JeMe neskej DeeHe mes eeLe&vee kej jne ntB, keeeWefke Yeefkele ceW SsMJeee&efo kee Oeeve veneR jnlee~
.
oes0- mekeue megjve kes oe Deme, Mej Hejce Gen~
d
ve
efvepe veeveefve osKee enefnb, veeLe legcnej efyeyeen~~88~~
er
Yee0 ns veeLe! meYeer osJeleeDeeW kes oe ceW Fme ekeej kee Hejce Glmeen nw, Jes DeHeveer DeeBKeeW mes DeeHekee efJeJeen
es
osKevee eenles nQ~
R
s
en GlmeJe osefKee Yeefj ueeseve~ meesF keg kejng ceove ceo ceeseve~~
ht
ig
Yee0 ns keeceosJe kes ceo kees ve kejvesJeeues efMeJe peer! efpememes nce meye en GlmeJe ves$e Yej osKe mekeW, Jener keg
R
keerefpees DeLee&led efJeJeen mJeerkeej kej ueerefpees~
ll
.A
keece peeefj jefle kenB yej oervne~ ke=HeeefmebOeg en Deefle Yeue keervne~~
s
meemeefle keefj Hegefve kejefnb HemeeT~ veeLe eYegve kej menpe megYeeT~~
ya
N
Yee0 DeeHe ves keece kees Yemce kejkes jefle kees Jejoeve os efoee nw~ ke=Heemeeiej en yengle Dee efkeee~ ns veeLe!
va
meceLe& mJeeceerpeveeW kee en pevcepeele mJeYeeJe neslee nw, Jes Henues ke oskej efHej ke=Hee kejles nQ~
Se
Heejyeleer leHe keervn DeHeeje~ kejng leemeg Deye Debieerkeeje~~

th
Yee0 HeeJe&leer peer ves DeHeej leHe efkeee nw, Deye DeeHe GvnW Debieerkeej kej ueerefpees~
ee
megefve efyeefOe efyevee mecegefPe eYeg yeeveer~ SsmesF nesG kene megKe ceeveer~~
P
leye osJeve ogboYeer yepeeF~ yejef<e megceve pee pee megj meeF~~
si
ul
Yee0 yeee peer keer eeLe&vee megvekej, eYeg eerjece peer keer JeeCeer mecePekej megKe ceevekej efMeJe peer ves kene, Ssmee ner
iT
nes~ leye osJeleeDeeW ves Heg<HeeW keer Je<ee& kejkes osJeleeDeeW kes mJeeceer efMeJe peer keer pee nes! pee nes! Fme ekeej pee
r
Sh
peekeej kejkes veieejs yepeees~

11
DeJemej peeefve meHle$e+ef<e DeeS~ legjleefnb efyeefOe efieefjYeJeve He"eS~~

20
eLece ieS penB jneR YeJeeveer~ yeesues ceOegj yeeve ue meeveer~~

ht
Yee0 DeJemej peevekej JeneB meHleef<e& Deees, legjvle ner yeee peer ves GvnW efMeJe peer kes efJeJeen keer mJeerke=efle meceeeej
ig
osves kes efueS HeJe&lejepe kes YeJeve Yespe efoee~ meHleef<e& Henues JeneB iees peneB HeeJe&leer peer efJejepe jner LeeR~ Jes ue mes
yr
op
efceefele Jeeve yeesues

C
oes0- kene nceej ve megvesng leye, veejo kes GHeosMe~
Deye Yee Pet" legcnej Heve, peejsG keece censMe~~89~~

Yee0 ns HeeJe&leer peer! Gme mecee DeeHeves veejo peer kes GHeossMe kes keejCe nceeje kene veneR megvee, Deye lees DeeHekeer
eefle%ee Pet"er nes ieeer, keeeWefke censMJej efMeJe peer ves keeceosJe kees Yemce kej efoee nw~ Deye efMeJe peer mes kewmes efJeJeen
kejWieer?
yeeuekeeC[ 83
megefve yeesueeR cegmegkeeF YeJeeveer~ Gefele kensng cegefveyej efyeieeveer~~

legcnjs peeve keece Deye peeje~ Deye ueefie MebYeg jns meefyekeeje~~
ncejs peeve meoe efMeJe peesieer~ Depe DeveJee Dekeece DeYeesieer~~
Yee0 en megvekej HeeJe&leer peer cegmkegjekej yeesueeR, ns efJe%eeve mecHevve cegveerMJejes! DeeHe ves Gefele ner kene nw~ DeeHe
ueesieeW kes meb%eeve ceW efMeJe peer ves Deye keece kees Yemce kej efoee nw~ Deye leke YeieJeeved Mej peer efJekeejegkele jns~
cesjer mecePe ceW lees efMeJe peer meowJe kes peesieer nQ~ Jes Depevcee, DeveJee DeLee&led efvevoeDeeW mes jefnle, Dekeej DeLee&led
d .
keeceJemevee mes cegkele Deewj DeYeesieer DeLee&led mebmeej kes YeesieeW mes yengle otj nQ~
ve
er
peew ceQ efMeJe mesF& Deme peeveer~ eerefle mecesle kece& ceve yeeveer~~
es
leew nceej Heve megveng cegveerMee~ keefjnQ mele ke=HeeefveefOe F&Mee~~
R
Yee0 eefo ceQves Ssmee mecePekej HeefJe$e, esceHetJe&ke kece&, ceve Deewj Jeeve mes efMeJe peer keer mesJee keer nesieer lees ns
s
ht
cegefveeses! ke=HeeefveOeeve YeieJeeved eerjece peer nceejer eefle%ee mele kejWies~
ig
legce pees kene nj peejsG ceeje~ meesF Deefle ye[ Deefyeyeske legcneje~~
R
leele Deveue kej menpe megYeeT~ efnce lesefn efveke peeF veefnb keeT~~
ll
.A
ieS meceerHe mees DeJeefme vemeeF&~ Deefme cevceLe censMe keer veeF&~~
s
ya
Yee0 DeeHe ueesieeW ves pees en kene efke, Mej YeieJeeved ves keece kees peuee [euee nw, en DeeHe ueesieeW kee yengle ye[ e
N
DeefJeJeske nw, keeeWefke T<Celee Deefive kee menpe mJeYeeJe nw, yeHe& Gmekes efveke keYeer veneR peelee~ Jen meceerHe peekej
va
DeJeMe ve nes peelee nw, ener keeceosJe Deewj efMeJe peer keer efmLeefle nw~
Se
oes0- efne nj<es cegefve yeeve megefve, osefKe eerefle efyeMJeeme~

th
eues YeJeeefveefnb veeF efmej, ieS efnceeeue Heeme~~90~~

ee
Yee0 Fme ekeej, HeeJe&leer peer keer eerefle leLee efJeMJeeme osKekej Deewj Gcee peer kes efMeJeefJe<eeke efveeHetCe& Jeeve
P
si
megvekej meHleef<e& oe ceW emevve ngS~ HeeJe&leer peer kees eCeece kejkes eues Deewj efnceeuee kes Heeme iees ~
ul
meye emebie efieefjHeefleefnb megveeJee~ ceove onve megefve Deefle ogKe HeeJee~~
iT
yengefj kensG jefle kej yejoevee~ megefve efnceJeble yengle megKe ceevee~~
r
Sh
Yee0 HeJe&lejepe efnceeeue kees meHleef<e&eeW ves meYeer emebie megveeee~ keece kee onve megvekej HeJe&lejepe yengle og:Keer ngS,
11
efHej meHleef<e&eeW ves jefle kes Jejoeve kee meceeeej megveeee~ en megvekej efnceeeue yengle emevve ngS~
20
oe efyeeeefj MebYeg eYegleeF&~ meeoj cegefveJej efueS yeesueeF&~~

ht
megefove megveKele megIejer MegeeF&~ yesefie yesoefyeefOe ueieve OejeF&~~

ig
yr
Yee0 HeJe&lejepe efnceeeue ves efMeJe peer keer eYeglee kees oe ceW efJeeejkej DeeojHetJe&ke escegefveeeW kees yegueeee~
op
megvoj efove, megvoj Ie[er Deewj megvoj ve#e$e kees met#celee mes efoKeJeekej MeerIe ner JesoefJeefOe kes Devegmeej efJeJeen kee
C
ueive jKee ieee DeLee&led efveefMele kej efoee~
He$eer meHle$e+ef<eve meesF oervner~ ieefn Heo efyevee efnceeeue keervner~~

peeF efyeefOeefnb efleve oervn mees Heeleer~ yeeBele eerefle ve oe meceeleer~~
Yee0 Gme ueiveHeef$ekee kees efnceeeuejepe ves meHleef<e& kees oer Deewj ejCe Heke[ kej eeLe&vee keer~ meHleef<e&eeW ves peekej
yeee peer kees Jen Heef$ekee oer, efpemekees yeeBeles mecee yeee peer kes oe ceW eerefle mecee veneR jner Leer~
ueieve yeeefe Depe meyeefnb megveeF&~ nj<es cegefve meye megj mecegoeF&~~
megceve ye=ef veYe yeepeve yeepes~ cebieue keueMe omengB efoefMe meepes~~
Yee0 yeee peer ves ueiveHeef$ekee yeeBekej meYeer kees megveeeer~ cegefve Deewj osJeleeDeeW kes mecetn emevve ngS~ Heg<HeeW keer
Je=ef nesves ueieer, DeekeeMe ceW yeepes yepe G"s, omeeW efoMeeDeeW ceW ceebieefueke Mekegve mepeees iees~
oes0- ueies meBJeejve mekeue megj, yeenve efyeefyeOe efyeceeve~
.
nesefnb meiegve cebieue megKeo, kejefnb DeHemeje ieeve~~91~~
d
ve
Yee0 meYeer osJelee, Deveske ekeej kes Jeenve leLee efJeceeve mepeeves ueies~ meyekees cebieue Mekegve nes jns nQ Deewj
er
DeHmejeeW megvoj ieeve kej jneR nQ~
es
R
efMeJeefnb MebYeg ieve kejefnb efmebieeje~ pee cegkeg Deefn ceewj meBJeeje~~
s
kegb[ue kebkeve Heefnjs yeeuee~ leve efyeYetefle He kesnefj euee~~
ht
ig
MeefMe ueuee megboj efmej iebiee~ veeve leerefve GHeyeerle Yegpebiee~~
R
iejue keb" Gj vej efmej ceeuee~ DeefMeJe yes<e efMeJe Oeece ke=Heeuee~~
ll
.A
Yee0 Mej peer kes ieCe, efMeJe peer kee e=bieej kej jns nQ~ GvneWves Gvekeer pee kee cegkeg yeveeee Deewj meHe& mes ceewj
s
kees meBJeeje, kegb[ue, kebkeCe Deewj efbkebefkeveer kes He ceW Yeer efMeJe peer ves meHe& kees ner OeejCe efkeee~ Mejerj ceW efJeYetefle
ya
Deewj ce=ieece& kees ner Oeesleer kes He OeejCe efkeee~ cemleke Hej evcee Deewj efmej Hej megvoj iebiee peer efJejepes, leerve ves$e
N
Deewj meHe& ner e%eesHeJeerle yeves~ keb" ceW efJe<e Deewj oe Hej ceveg<eeW kes efmej keer ceeuee OeejCe efkeee~ Gvekee JesMe lees
va
DekeueeCecee DeLee&led Yeebkej nQ, Hej mJeeb Mej peer meYeer keueeCeeW kes YeJeve Deewj ke=Heeueg nQ~
Se
kej ef$eMetue De [ce efyejepee~ eues yemen eef{ yeepeefnb yeepee~~

th
ee
osefKe efMeJeefnb megjeflee cegmegkeeneR~ yej ueeeke ogueefnefve peie veeneR~~

P
Yee0 Gvekes neLe ceW ef$eMetue Deewj [ce efJejepeceeve ngDee~ Jes vevoer yewue Hej Dee{ neskej eues, yeepes yepe jns Les~
si
Mej peer kees osKekej osJeleeDeeW keer efm$eeeB cegmkegjeleer nQ Deewj kenleer nQ, Ssmes Jej kes eesie mebmeej ceW keesF& ogunve
ul
iT
veneR nw~
r
efye<Ceg efyejbefe Deeefo megjyeelee~ eef{ eef{ yeenve eues yejelee~~

Sh
megj meceepe meye YeeBefle DevetHee~ veefnb yejele otuen DevegHee~~

11
Yee0 efJe<Ceg peer Deewj yeeeefo meYeer osJeleeDeeW kes mecetn DeHevesDeHeves JeenveeW Hej e{kej efMeJe peer keer yeejele eues~
20
osJeleeDeeW kee meceepe lees meye ekeej mes DevegHece Lee, Hejvleg yeejele otune kes DevegHe veneR Leer DeLee&led ossJeleeDeeW keer
ht
yeejele mepeerOepeer Leer Deewj efMeJe peer meYeer Dee[cyejeW mes otj DeHeves menpe JesMe ceW Les~
ig
yr
oes0- efye<Ceg kene Deme efyenBefme leye, yeesefue mekeue efoefMejepe~

op
efyeueie efyeueie nesF eueng meye, efvepe efvepe meefnle meceepe~~92~~

C
Yee0 meYeer efoiHeeueeW kees yegueekej efJe<Ceg peer ves Fme ekeej kene, ns osJeleeDeeW ! DeHevesDeHeves meceepe kes meefnle
meYeer ueesie DeueieDeueie neskej eefueS~ DeHeves ueesie efMeJe peer kes meeLe veneR eueWies~
yej Devegneefj yejele ve YeeF&~ nBmeer kejwnG Hej Hegj peeF&~~
efye<Ceg yeeve megefve megj cegmegkeeves~ efvepe efvepe mesve meefnle efyeueieeves~~
yeeuekeeC[ 85
Yee0 ns YeeF&eeW! en yeejele Jej kes DevegHe veneR nw, Fvekes meeLe euekej otmejs kes veiej ceW DeHeveer nBmeer ner
kejeDeesies~ efJe<Ceg peer kes Jeeve megvekej osJelee cegmkegjeess Deewj DeHeveerDeHeveer mesvee kes meefnle efMeJe peer mes Deueie nes
iees~
ceveneR ceve censMe cegmegkeeneR~ nefj kes yebie yeeve veefnb peeneR~~
Deefle efee yeeve megvele efee kesjs~ Ye=befieefnb esefj mekeue ieve sjs~~
.
Yee0 efMeJe peer ceve-ner-ceve cegmkegje jns Les efke, efJe<Ceg kes JebieJeeve keYeer tWies veneR DeLee&led osJeleeDeeW kees
d
ve
Deueie kejves kes yeneves eernefj cesjs yeejele ceW cesjs efJekeueebie YetleieCeeW kees Yeer DeJemej osvee eenles nQ~ eefo osJelee cesjs
er
meeLe neWies lees efJeke=le Debie Jeeues cesjs YetleieCeeW kees cesjs yeejele ceW peeves kee kewmes DeJemej efceuesiee~ Fme ekeej DeHeves
es
efee efJe<Ceg YeieJeeved kes Delevle efeeJeeveeW kees megvekej, efMeJe peer ves Ye=bieer veeceke ieCe kees esjCee oskej DeHeveer yeejele
R
ceW eueves kes efueS meYeer ieCeeWs kees yeguee efueee~
s
ht
efMeJe DevegMeemeve megefve meye DeeS~ eYeg Heo peuepe MeerMe efleve veeS~~
ig
R
veevee yeenve veevee yes<ee~ efyenBmes efMeJe meceepe efvepe osKee~~
ll
.A
Yee0 efMeJe peer kee DeeosMe megvekej meYeer YetleieCe Gvekes Heeme Dee iees Deewj GvneWves DeHeves mJeeceer efMeJe peer kes
ejCekeceueeW ceW efmej veJeeee~ Deveske JeenveeW Deewj Deveske JesMeeW ceW DeHeves meceepe kees osKekej efMeJe peer nBmes~
s
ya
keesG cegKenerve efyeHegue cegKe keent~ efyeveg Heo kej keesG yeng Heo yeent~~
N
efyeHegue veeve keesG veeve efyenervee~ efjHeg keesG Deefle leveKeervee~~
va
Se
Yee0 efMeJe peer kes meceepe ceWs keesF& efyevee cegKe kes Lee lees efkemeer kees yengle cegKe Les, keesF& efyevee HeeBJeneLe kes Lee lees
efkemeer kees yengle HeeBJeneLe Les, efkemeer kes Heeme yengle mes ves$e Les lees keesF& efyevee ves$e kee Lee, keesF& Delevle Heg,
th
ee
ceeseleepee Lee lees keesF& yengle ogyeueeHeleuee Lee~

P
b0- leve Keerve keesG Deefle Heerve HeeJeve keesG DeHeeJeve ieefle Oejs~
si
Yet<eve kejeue keHeeue kej meye mee meesefvele leve Yejs~~

ul
iT
Kej mJeeve megDej e=Bieeue cegKe ieve yes<e Deieefvele kees ievew~
r
yeng efpeveme esle efHeMeee peesefie peceele yejvele veefnb yevew~~

Sh
Yee0 JeneB keesF& ogyeues MejerjJeeuee lees keesF& yengle ceese, keesF& HeefJe$e JesMeJeeuee lees keesF& DeHeefJe$e JesMe OeejCe efkees
11
nw~ meYeer kes Heeme Yeebkej Deuebkeej nQ~ meye kes neLe ceW KeesHe[er nw Deewj meYeer kes Mejerj leepes Ketve mes Yejs (meves) ngS
20
nQ~ ieOee, kegee, megDej Deewj ieero[ kes cegKeJeeues ieCeeW kes Deveefievele JesMeeW kee keewve JeCe&ve kej mekelee nw? yengle
ht
ekeej kes Yetle, esle, efHeMeee Deewj eesefieefveeeW kes mecetneW kee JeCe&ve kejles veneR yevelee nw~
ig
yr
mees0- veeeefnb ieeJeefnb ieerle, Hejce lejbieer Yetle meye~

op
osKele Deefle efyeHejerle, yeesueeEn yeeve efyeefe$e efyeefOe~~93~~

C
Yee0 Hejcelejbie ceW jnvesJeeues DeLee&led mebmeej kes JeJenejeW keer DeveossKeer kejkes DeHeveer ner Oegve ceWs ceive jnves Jeeues
YetleieCe veee jns nQ Deewj ieerle iee jns nQ~ Jes osKeves ceW Delevle efJeHejerle nQ Deewj efJeefJeOe ekeej keer Yee<eeeW Deewj Jeeve
yeesueles nQ~
peme otuen leme yeveer yejelee~ keewlegke efyeefyeOe nesefnb ceie peelee~~
Yee0 efpeme ekeej kee otune nw, Gmeer ekeej keer Deye yeejele yeve ieeer nw DeLee&led pewmes yeeeo=ef mes otuns keer
Yetefcekee efveYee jns efMeJe peer Yeebkej JesMe ceW nQ, Gmeer ekeej Yeeeveke JesMeJeeueeW keer yeejele Yeer yeve ieF& nw~ ceeie& ceW
peeles ngS Deveske keewlegke nes jnW nQ~
FneB efnceeeue jesG efyeleevee~ Deefle efyeefe$e veefnb peeF yeKeevee~~
Mewue mekeue penB ueefie peie ceeneR~ ueIeg efyeMeeue veefnb yejefve efmejeneR~~
yeve meeiej veo veoer leueeJee~ efnceefieefj meye kenB vesJele He"eJee~~
d .
ve
Yee0 FOej efnceeeue ves Delevle efJeefe$e efyeleeve DeLee&led ceC[He keer jevee kejeeer nw, Gvekee yeKeeve mebYeJe vener nw~
er
Fme mebmeej ceW peneB leke essye[s Deveske HeJe&le nQ, efpevekee JeCe&ve kejleskejles meceeHle veneR nes mekelee GvnW, Jeve,
es
meeiej, esereser veefoeeB leLee leeueeyeeW meYeer kees efnceeeue HeJe&le ves yeser kes efJeJeen ceW Deeceb$eCe Yespee~ (eneB
R
HeJe&le, Jeve Deeefo kes DeefYeceeveer osJeleeDeeW kees Deeceb$eCe Yespes iees~)
s
ht
keeceHe megboj leve Oeejer~ mekeue meceepe meefnle yej veejer~~
ig
R
ieS mekeue legefnveeeue iesne~ ieeJeefnb cebieue meefnle mevesne~~
ll
.A
Yee0 HeJe&le Deeefo kes DeefYeceeveer osJelee mJesevegmeej megvoj Mejerj OeejCe kejkes DeHeves meceepe leLee es HeeflveeeW kes
meefnle efnceeeue kes YeJeve iees Deewj Fvekeer HeeflveeeB mvesn kes meeLe efJeJeen kes cebieueieerle iee jner nQ~
s
ya
eLeceefnb efieefj yeng ie=n meBJejeS~ peLeepeesie lenB lenB meye eS~~
N
Hegj MeesYee DeJeueesefke megneF&~ ueeieF ueIeg efyejbefe efveHegveeF&~~
va
Se
Yee0 Deecebbef$ele ueesieeW kes Deeves kes HetJe& ner efnceeeue ves yengle mes DemLeeeer YeJeveeW kees mepeekej yeveJeeee Lee, GvneR
YeJeveeW ceW eesieleevegmeej peneBleneB meYeer Deecebef$ele DeefleefLeieCe MeesYee Hee jns Les~ veiej keer megneJeveer MeesYee osKekej
th
ee
yeee peer keer efMeuHekegMeuelee Yeer eser ueie jner Leer~

P
b0- ueIeg ueeefie efyeefOe keer efveHegvelee DeJeueesefke Hegj MeesYee mener~
si
yeve yeeie ketHe le[eie meefjlee megYeielee meke kees kener~~

ul
iT
cebieue efyeHegue leesjve Heleekee kesleg ie=n ie=n meesnneR~

r
yeefvelee Heg<e megboj elegj efye osefKe cegefve ceve ceesnneR~~

Sh
Yee0 veiej keer JeemleefJeke MeesYee osKekej yeee peer keer efveHegCelee Yeer eser ueie jner Leer~ Jeve, yeeie, kegBS, leeueeye
11
Deewj veefoeeW keer megvojlee keewve ken mekelee Lee? eleske Iej ceW Deveske cebieue JeboveJeej, Heleekee Deewj OJepe megMeesefYele
20
nes jns Les~ meYeer m$eer Deewj Heg<e megvoj Deewj elegj Les, Gvekeer efJe osKekej cegefveeeW kes Yeer ceve ceesefnle nes jns Les~
ht
oes0- peieobyee penB DeJelejer, mees Hegj yejefve efke peeF~

ig
yr
$e+ef efmeef mebHeefle mekeue, efvele vetleve DeefOekeeF~~94~~

op
Yee0 efpeme veiej ceW peieled keer ceelee DeJeleej ues egkeer nesW, Gme Hegj kee JeCe&ve kewmes efkeee peees? JeneB $e+efefmeef
C
Deewj mebheefe meYeer efvele-veeer neskej DeefOeke nesleer pee jner LeeR~
veiej efveke yejele megefve DeeF&~ Hegj KejYej MeesYee DeefOekeeF&~~

keefj yeveeJe meefpe yeenve veevee~ eues uesve meeoj DeieJeevee~~
yeeuekeeC[ 87
Yee0yeejele veiej kes efveke Deeeer megvekej Hegj ceW nueeue Deewj MeesYee keer DeefOekelee nes ieeer~ Deveske ekeej kes
GHenejeW kee yeveeJe kejkes Deewj Deveske JeenveeW kees mepeekej DeieJeeve ueesie DeeojHetJe&ke yeejele keer DeieJeeveer uesves
eues~
efne nj<es megj mewve efvenejer~ nefjefnb osefKe Deefle YeS megKeejer~~
efMeJe meceepe peye osKeve ueeies~ efye[efj eues yeenve meye Yeeies~~
.
Yee0 DeieJeeve ueesie osJeleeDeeW keer mesvee efvenejkej oe ceW nef<e&le ngS Deewj YeieJeeved efJe<Ceg kees osKekej lees Jes yengle
d
ve
megKeer ngS, Hejvleg peye efMeJe peer Deewj Gvekes YetleieCeeW kes meceepe kees osKeves ueies lees DeieJeeve ueesie efJeMes<e ekeej mes
er
YeeYeerle neskej Yeeie eues Deewj Gvekes meYeer Jeenve Yeer Yeeie Ke[s ngS~
es
Oeefj Oeerjpe lenB jns meeeves~ yeeueke meye uew peerJe Hejeves~~
R
ieS YeJeve Hetefnb efHeleg ceelee~ kenefnb yeeve Yee kebefHele ieelee~~
s
ht
ig
Yee0 ye[s (Jeemke) ueesie Oewe&OeejCe kejkes JeneB kes, Hejvleg meYeer yeeueke DeHeves eeCe ueskej DeHeves IejeW kees
R
Yeeie iees~ IejeW ceW iees ngS yeeuekeeW mes otune kes mecyevOe ceW efHeleeceelee Het jns Les Deewj yeeueke Yee mes keeBHeles
ll
.A
Mejerj mes Gej os jns Les~
s
keefne keen keefn peeF ve yeelee~ pece kew Oeeefj efkeOeewb yeefjeelee~~
ya
yej yeewjen yejo DemeJeeje~ yeeue keHeeue efyeYet<eve eje~~
N
Yee0 keee kenW yeele kener veneR peeleer nw, en ecejepe keer mesvee nw DeLeJee yeejele? otune Heeieue nw Deewj Jen yewue
va
Se
Hej yew"e nw, Gmekes Heeme Deuebkeej kes He ceW meHe&, cegC[ceeuee Deewj ce=lekeeW keer jeKe nw~
b0- leve ej yeeue keHeeue Yet<eve veieve peefue Yeebkeje~
th
ee
meBie Yetle esle efHeMeee peesefieve efyeke cegKe jpeveereje~~

P
pees efpeele jefnefn yejele osKele Hegve ye[ lesefn kej mener~
si
osefKeefn mees Gcee efyeyeen Iej Iej yeele Deefme ueefjkeve kener~~
ul
iT
Yee0 otune kes Mejerj ceW jeKe efueHeer ngF& nw meHe& Deewj cegC[ceeuee Gmekes DeeYet<eCe nQ, Jen Jem$enerve Deewj peeOeejer
r
leLee Delevle Yeebkej nw~ Gmekes meeLe yeejele ceW Deees Yetle, esle, efHeMeee, eesefieefveeeB leLee Yeebkej He Jeeues je#eme
Sh
nQ~ pees yeejele osKelesosKeles peerefJele jnsiee Gmeer kee yengle ye[e HegCe nw Deewj Jener HeeJe&leer peer kee efJeJeen osKesiee~ Fme
11
ekeej keer yeele IejIej ceW yeeeW ves kener~

20
oes0- mecegefPe censMe meceepe meye, peveefve peveke cegmegkeeefnb~

ht
yeeue yegPeeS efyeefyeOe efyeefOe, efve[j nesng [j veeefnb~~95~~

ig
Yee0 YeieJeeved Mebbkej peer kee meceepe mecePekej meYeer ceeleeefHelee cegmkegjeles nQ~ GvneWves yeeuekeeW kees Deveske ekeej mes
yr
op
mecePeeee Deewj kene, yeees! efveYe&e nes peeDees efkemeer ekeej kee [j veneR nw~
C
uew DeieJeeve yejeleefnb DeeS~ efoS meyeefnb peveJeeme megneS~~
cewvee MegYe Deejleer meBJeejer~ mebie megcebieue ieeJeefnb veejer~~

Yee0 DeieJeeve ueesie yeejele kees efueJee kej Deees Deewj meyekees megvoj peveJeemee efoee~ (yeejele kes "njves kes mLeeve
kees Gej Yeejle ceW peveJeeme kenles nQ, pees peveJeeme kee leodYeJe He nw, mebmke=le ceW yeejele kees peve kenles nQ)
kebeve Leej meesn yej Heeveer~ Heefjve eueer njefnb nj<eeveer~~
Yee0 meemet cewvee ves cebieuecee Deejleer mepeeeer Gvekes meeLe meewYeeieJeleer veeefjeeB megvoj cebieueieerle iee jneR LeeR~ cewvee
kes megvoj neLe ceW mJeCe& kee Leeue megMeesefYele nes jne Lee~ Jes emevve neskej nj DeLee&led meerceeDeeW mes jefnle YeieJeeved
Mej keer HeefjveefJeefOe mecHevve kejves kees eueeR~
efyeke yes<e efnb peye osKee~ Deyeueve Gj Yee YeeG efyeMes<ee~~
Yeeefie YeJeve Hew"eR Deefle $eemee~ ieS censMe peneB peveJeemee~~
Yee0 peye cewvee Deeefo ceefnueeDeeW ves DeLee&led ogeW kees ueevesJeeues efMeJe peer kee Yeebkej JesMe osKee leye, Deyeuee
d .
ve
DeLee&led efveye&ueeke=efleJeeueer ceefnueeDeeW kes oe ceW efJeMes<e ekeej kee Yee GlHevve nes ieee~ Jes Delevle Yee kes keejCe
er
JeneB mes Yeeiekej DeHeves YeJeve ceW eJesMe kej ieeeR Deewj censMJej Mej Yeer Heefjve kejees efyevee ner peneB peveJeeme Lee
es
JeneB eues iees~
R
cewvee oe YeeG ogKe Yeejer~ ueervner yeesefue efiejerMekegceejer~~
s
ht
DeefOeke mevesn ieeso yew"ejer~ Meece mejespe veeve Yejs yeejer~~
ig
R
Yee0 cewvee kes oe ceW yengle og:Ke ngDee, GvneWves efieefjjepeHeg$eer HeeJe&leer peer kees efveke yegueeee Delevle mvesn kes
ll
meeLe ceeB ves yeser HeeJe&leer kees DeHeveer ieeso ceW yew"e efueee~ cewvee kes veerues keceue pewmes ves$e peue DeLee&led DeeBmetDeeW mes Yej
.A
iees~
s
ya
pesefnb efyeefOe legceefnb He Deme oervne~ lesefnb pe[ ye yeeGj keme keervne~~
N
b0- keme keervn yej yeewjen efyeefOe pesefnb legceefnb megbojlee oF&~
va
pees Heue eefne megjleefnb mees yejyeme yeyetjefnb ueeieF&~~

Se
legce meefnle efieefj les efiejeQ HeeJeke pejeQ peueefveefOe cenB HejeQ~
th
Iej peeG DeHepeme nesG peie peerJele efyeyeen ve neQ kejeQ~~

ee
Yee0 cewvee yeesueeR, efpeme efJeOeelee ves legcnW Fme ekeej kee megvoj He efoee, Gmeer pe[ efJeOeelee yeee ves legcnejs Jej
P
kees yeeJeuee keeebs yeveeee? efpeme efJeOeelee ves legcnW Ssmeer megvojlee oer Gmeves legcnejs efueS yeeJeues Jej keer jevee keeeW
si
ul
keer? pees Heue keuHeJe=#e ceW eeefnS Lee, Jen keeBeWJeeues yeyetue kes Je=#e ceW yejyeme DeLee&led ve eenles ngS Yeer ueie jne
iT
nw~ ceQ legcnejs meeLe HeJe&le mes efiej mekeleer ntB, Deefive ceW peue mekeleer ntB Deewj meceg ceW [tye kej cej mekeleer ntB, Yeues ner
r
Sh
nceeje Iej Gpe[ peees, mebmeej ceW DeHeeMe nes, Hej peerles peer ceQ DeHeveer yeser kee yeeJeues Jej kes meeLe efJ eJeen veneR
keBieer~
11
oes0- YeF efyekeue Deyeuee mekeue, ogefKele osefKe efieefjveeefj~

20
keefj efyeueeHe jesoefle yeoefle, meglee mevesn meBYeeefj~~96~~

ht
Yee0 efieefjjepe efnceeeue keer Helveer kees og:efKele osKekej meYeer ceefnueeeW Jeekegue nes ieeeR Deewj cewvee Heg$eer HeeJe&leer kes
ig
yr
mvesn kee mcejCe kejkes efJeueeHe kejles ngS jesvesefyeueKeves ueieeR~

op
veejo kej ceQ keen efyeieeje~ YeJeve ceesj efpeve yemele Gpeeje~~
C
Deme GHeosMe Gceefnb efpeve oervne~ yeewjs yejefnb ueeefie leHe keervne~~
meeesngB Gvekes ceesn ve ceeee~ Goemeerve Oeve Oeece ve peeee~~

Hej Iej Ieeueke ueepe ve Yeerje~ yeeBPe efke peeve emeJe keer Heerje~~
Yee0 cewvee yeesueeR, Dejs! ceQves veejo kee keee efyeiee[e Lee, efpevneWves yemeles ngS cesjs Iej kees Gpee[ efoee? efpevneWves
HeeJe&leer kees Fme ekeej kee GHeosMe efoee efke, Gmeves yeeJeues Jej kes efueS leHemee keer? mee ner Gve veejo peer kes ceve
yeeuekeeC[ 89
ceW ve lees Heg$eeefo keer cecelee nw Deewj ve ner efkemeer ekeej keer oee~ Jes lemLe jnvesJeeues nQ, Gvekes Heeme Oeve, Iej Deewj
Helveer veneR nw, Jes otmejeW kee Iej ve kejvesJeeues nQ~ GvnW ueppee Deewj [j veneR nw~ Yeuee yeeBPe emeJe keer Heer[e keee
mecePes?
peveefveefnb efyekeue efyeueesefke YeJeeveer~ yeesueer pegle efyeyeske ce=ogyeeveer~~
Deme efyeeeefj meeseng ceefle ceelee~ mees ve jF pees jeF efyeOeelee~~
Yee0 cewvee ceeB kees Jeekegue osKekej, HeeJe&leer peer efJeJeske mes egkele keesceue JeeCeer yeesueeR, ns ceelee! Ssmee efJeeej
d .
ve
kejkes Meeske cele keerefpees~ pees efJeOeelee je osles nQ Jen uelee veneR nw~
er
kejce efueKee peew yeeGj veent~ leew kele oes<e ueieeFe keent~~
es
legce meve efceefnb efke efyeefOe kes Debkee~ ceeleg yeLe& peefve uesng keuebkee~~
R
Yee0 ns ceeleeeer! eefo cesjs kece& ceW yeeJeuee Heefle efueKee nw, lees efkemeer kees keeebs oes<e ueieeee pee jne nw? keee
s
ht
DeeHemes yeee peer kes efueKes Debke efce peeeWies? ceelee peer DeeHe efyevee eeespeve kee keuebke cele ueerefpees~
ig
R
b0- peefve uesng ceeleg keuebke kevee Heefjnjng DeJemej veneR~
ll
ogKe megKe pees efueKee efueueej ncejs peeye penB HeeGye leneR~~
.A
megefve Gcee yeeve efyeveerle keesceue mekeue Deyeuee meeseneR~
s
ya
yeng YeeBefle efyeefOeefnb ueieeF ot<eve veeve yeeefj efyeceeseneR~~
N
Yee0 ns ceeB! keuebke cele ueerefpees, keCee DeLee&led Meeske es[ oerefpees, Gmekee en mecee veneR nw, en lees
va
cebieueieeve kee mecee nw~ cesjs cemleke Hej pees Yeer og:KemegKe efueKee nesiee, ceQ peneB peeTBieer Gmes JeneR HeeTBieer DeLee&led
Se
mLeeve kes HeefjJele&ve mes HeefjCeece ceW HeefjJele&ve veneR neslee~ HeeJe&leer peer kes Fme ekeej kes efJeveerle Deewj keesceue Jeeve
th
megvekej meYeer efm$eeeB Meeske kej jner nQ~ efJeOeelee kees yengle ekeej mes oes<e ueieekej ves$eeW mes DeegHeele kej jner nQ~
ee
oes0- lesefn DeJemej veejo meefnle, De efjef<e meHle mecesle~

P
si
meceeeej megefve legefnveefieefj, ieJeves legjle efvekesle~~97~~

ul
iT
Yee0 Fmeer DeJemej Hej meceeeej megvekej HeJe&lejepe efnceeeue veejo peer kes meeLe Deewj meHleef<e&eeW kees Yeer DeHeves meeLe
r
ueskej legjvle DeHeves YeJeve ceW iees ~

Sh
leye veejo meyeneR mecegPeeJee~ Hetjye keLeeemebie megveeJee~~

11
ceevee mele megveng cece yeeveer~ peieobyee leJe meglee YeJeeveer~~

20
Depee DeveeefoMeefe Deefyeveeefmeefve~ meoe MebYeg DejOebie efveJeeefmeefve~~

ht
peie mebYeJe Heeueve uee keeefjefve~ efvepe Fe ueeruee yeHeg Oeeefjefve~~

ig
yr
Yee0 leye veejo peer ves meyekees mecePeeee Deewj HetJe& keer keLeeemebie megveeee~ cewvee kees mecyeesefOele kejles ngS veejo
op
peer ves kene, ns cewvee ! cesjer meleJeeCeer megvees, legcnejer Heg$eer peieled keer ceelee Deewj YeJe DeLee&led efMeJe peer keer
C
efveleHelveer nQ~ en Depee DeLee&led ceeee nQ, Fvekeer Meefkele Deveeefo nw, Fvekee keYeer veeMe veneR neslee, es efvejvlej
YeieJeeved Mej peer kes Deeie DeLee&led es Jeeceebie ceW efveJeeme kejleer nQ~ es ner mebmeej kee GodYeJe, Heeueve Deewj euee
kejves Jeeueer nQ~ ueeruee kes efueS DeHeveer Fe mes meleer peer, HeeJe&leer peer Deeefo He OeejCe kej uesleer nQ~
peveceeR eLece o#e ie=n peeF&~ veece meleer megboj leveg HeeF&~~
lenBbnBg meleer Mejefnb efyeyeeneR~ keLee eefme mekeue peie ceeneR~~
Yee0 FvneWves eLece ceveJevlej ceW peekej o#e keer Helveer emetefle kes ieYe& ceW pevce efueee Lee~ leye Fvekee veece meleer Lee,
FvneWves yengle megvoj Mejerj eeHle efkeee Lee~ JeneB Yeer meleer peer, Mej YeieJeeved kes meeLe yeener ieeer LeeR~ en keLee
meejs mebmeej ceW eefme nw~
Ske yeej DeeJele efMeJe mebiee~ osKesG jIegkegue keceue Helebiee~~
YeeG ceesn efMeJe kene ve keervne~ Yece yeme yes<e meere kej ueervne~~
.
Yee0 Ske yeej efMeJe peer kes meeLe Deeleer ngF meleer peer ves ceeie& ceW jIegkegueHe keceue kes mete& YeieJeeved eerjece kees
d
ve
meerlee peer kees {tB{les ngS osKee~ meleer peer kes ceve ceW ceesn nes ieee~ GvneWves efMeJe peer kee kene veneR efkeee DeLee&led
er
YeieJeeved eerjece Hej mebMee kej efueee, Yece kes keejCe GvneWves meerlee peer kee JesMe OeejCe kej efueee~
es
b0- efmee yes<e meleer pees keervn lesefnb DeHejeOe Mej Heefjnjer~
R
nj efyejn peeF yenesefj efHeleg kes peie peesieeveue pejer~~
s
ht
Deye peveefce legcnjs YeJeve efvepe Heefle ueeefie oeve leHe efkeee~
ig
R
Deme peeefve mebMee lepeng efieefjpee meye&oe Mej efeee~~
ll
.A
Yee0 meleer peer ves pees meerlee peer kee JesMe OeejCe efkeee, Gmeer DeHejeOe mes efMeJe peer ves Gvekee Heefjleeie kej efoee~
efHej Mej peer kes efJejn kes keejCe efHelee kes e%emLeue ceW peekej meleer peer eesieeefive mes Yemce nes ieeeR~ Deye GvneWves
s
ya
ner legcnejs Iej pevce ueskej DeHeves Heefle Mej peer kes efueS oeCe leHemee keer nw~ ns cewvee! Ssmee peevekej mebosn es[
N
oes~ HeeJe&leer peer meowJe YeieJeeved Mej peer keer efee Helveer nQ~
va
oes0- megefve veejo kes yeeve leye, meye kej efcee efye<eeo~
Se
ve cenB yeeHesG mekeue Hegj, Iej Iej en mebyeeo~~ 98~~

th
ee
Yee0 leye veejo peer kes Jeeve megvekej meYeer kee og:Ke efce ieee Deewj #eCe Yej ceW ner mecHetCe& veiej kes IejIej ceW
P
en veejocewvee mebJeeo JeeHle nes ieee DeLee&led Hewue ieee~

si
leye ceevee efnceJeble Devebos~ Hegefve Hegefve Heejyeleer Heo yebos~~

ul
iT
veeefj Heg<e efMeMeg pegyee meeeves~ veiej ueesie meye Deefle nj<eeves~~
r
ueies nesve Hegj cebieueieevee~ mepes meyeefnb neke Ie veevee~~

Sh
Yee0 leye cewvee Deewj efnceeeue Deeveefvole ngS Deewj GvneWves yeejyeej HeeJe&leer peer kes ejCeeW kee Jevove efkeee~ veejer,
11
Heg<e, yeeueke, egJeke, Je= meYeer veiej kes ueesie yengle emevve ngS~ Hegj ceW cebieueieeve nesves ueies, meYeer ves Deveske
20
mJeCe&keueMe mepeees~
ht
YeeBefle Deveske YeF& pesJeveeje~ metHeMeem$e peme keg yeJeneje~~

ig
yr
mees pesJeveej efke peeF yeKeeveer~ yemeefnb YeJeve pesefnb ceeleg YeJeeveer~~
op
Yee0 HeekeMeem$e ceW pewmee keg JeJenej JeefCe&le nw, Gmekes Devegmeej Deveske ekeej keer pesJeveej ngF& DeLee&led Deveske
C
ekeej kes Yeespeve yeveees iees~ efpeme YeJeve ceW ceelee HeeJe&leer peer jn jner LeeR, JeneB keer pesJeveej DeLee&led Jebpeve
JeJemLee kewmes kener pee mekeleer nw?

meeoj yeesues mekeue yejeleer~ efye<Ceg efyejbefe osJe meye peeleer~~
efyeefyeOe HeeBefle yew"er pesJeveeje~ ueeies Hemeve efveHegve megDeeje~~
yeeuekeeC[ 91
Yee0 efJe<Ceg peer, yeeeefo meYeer peeefleeeW kes yejeleer osJeleeDeeW kees Yeespeve kejeves kes efueS DeeojHetJe&ke yegueeee ieee~
Yeespeve kejves JeeueeW keer Deveske HebefkeleeeB yew"eR Deewj elegj Yeespeve yeveeves Jeeues efJeefJeOe ekeej kes Yeespeve kees Hejesmeves
ueies~
efJeMes<e- , Deeefole, Jemeg, efme, meeOe, efJeMJeosJe, celed Deeefo osJeleeDeeW keer Deveske peeefleeeB nesleer nQ~
veeefjye=bo megj pesJeBle peeveer~ ueieer osve ieejer ce=og yeeveer~~
d .
Yee0 mecetnye veeefjeeB osJeleeDeeW kees Yeespeve kejles osKekej, keesceue JeeCeer ceW ieejer kes ieerle ieeves ueieerb~
ve
er
b0- ieejer ceOegj megj osefnb megboefj yebie yeeve megveeJeneR~
es
Yeespeve kejefnb megj Deefle efyeuebye efyeveeso megefve meeg HeeJeneR~~
R
pesJeBle pees ye{ees Devebo mees cegKe keesefntB ve Hejw keees~
s
DeBeJeeF oervns Heeve ieJeves yeeme penB peekees jees~~
ht
ig
Yee0 megboefjeeB ceOegjmJej ceW ieerle ieeleer ngF& ieejer os jner nQ Deewj JebieJeeve megvee jner nQ~ osJelee Delevle efJeuecye
R
kejles ngS OeerjsOeerjs Yeespeve kej jns nQ Deewj efJeveeso megvekej megKe Hee jns nQ~ Yeespeve kejles mecee pees Deevevo ye{e
ll
.A
Jen kejes[eW cegKeeW mes veneR kene pee mekelee~ yeejeefleeeW kees Deeeceve kejekes, leecyetue efoee ieee~ efpemekee peneB
s
efveJeeme Lee JeneB meYeer eues iees~ ya
N
oes0- yengefj cegefveve efnceJeble kenB, ueieve megveeF& DeeF~
va
mecee efyeueesefke efyeyeen kej, He"S osJe yeesueeF~~99~~

Se
Yee0 efHej meHleef<e&eeW ves efieefjjepe efnceeeue kees efJeJeen kee cegntle& megveeee efJeJeen kee mecee osKekej efnceeeue ves
th
meYeer osJeleeDeeW kees yeguee Yespee~

P ee
yeesefue mekeue megj meeoj ueervns~ meyeefnb peLeesefele Deemeve oervns~~

si
yesoer yeso efyeOeeve meBJeejer~ MegYeie megcebieue ieeJeefnb veejer~~

ul
iT
Yee0 DeeojHetJe&ke efnceeeue ves meYeer osJeleeDeeW kees yeguee efueee Deewj meyekees eLeeeesie Deemeve efoes~ JesoefJeOeeve
r
kes Devegmeej megvoj efJeJeen keer Jesefokee meBJeejer ieeer~ meewYeeieJeleer veeefjeeB megvoj cebieueieerle ieeves ueieerb~
Sh
efmebIeemeve Deefle efoye megneJee~ peeF ve yejefve efyejbefe yeveeJee~~

11
yew"s efMeJe efyeeve efmej veeF&~ oe megefceefj efvepe eYeg jIegjeF&~~

20
ht
Yee0 JeneB Delevle efoJemegvoj yeee peer kes eje yeveeee ieee efmebnemeve mLeeefHele efkeee ieee~ Gmekee JeCe&ve veneR
ig
efkeee pee mekelee, Gmeer Deemeve Hej yeeeCeeW kees eCeece kejkes leLee oe ceW DeHeves eYeg eerjece peer kees mcejCe kejkes
yr
efMeJe peer yew"s (efJejepeceeve ngS)~

op
C
yengefj cegveerMeve Gcee yeesueeF~ keefj e=bieej meKeer uew DeeF~~
osKele He mekeue megj ceesnw~ yejvew efye Deme peie keefye kees nw~~
Yee0 efHej escegefveeeW ves efJeJeeneLe& HeeJe&leer peer kees ceC[He ceW yegueeee Deewj Gvekee e=bieej kejkes meefKeeeB GvnW ues
DeeeeR~ HeeJe&leer peer kee He osKekej meYeer osJelee ceesefnle nes jns Les, mebmeej ceW Ssmee keewve keefJe nw, pees Gvekes efJe
kee JeCe&ve kej mekes?
peieobefyekee peeefve YeJe Yeecee~ megjve ceveefnb ceve keervn eveecee~~
megbojlee cejpeeo YeJeeveer~ peeF ve keesefngB yeove yeKeeveer~~
Yee0 HeeJe&leer peer kees peieled keer ceelee Deewj YeieJeeved Mej peer keer Helveer peevekej osJeleeDeeW ves ceve-ner-ceve eCeece
efkeee~ HeeJe&leer peer megvojlee keer ceee&oe nQ DeLee&led Gvemes DeefOeke me=HeoeLe& ceW keneR megvojlee veneR nes mekeleer~ HeeJe&leer
peer kee JeCe&ve kejes[eW cegKe mes Yeer mebYeJe veneR nw~
.
b0- keesefngB yeove veefnb yevew yejvele peie peveefve MeesYee cene~
d
ve
mekegeefnb kenle egefle Mes<e Meejo ceboceefle leguemeer kene~~
er
efyeKeeefve ceeleg YeJeeefve ieJeveeR ceOe ceb[He efMeJe peneB~
es
DeJeueesefke mekeefnb ve mekege Heefle Heo keceue ceve ceOegkej leneB~~
R
s
Yee0 peieled peveveer HeeJe&leer peer keer MeesYee Delevle es nw~ Gvekee JeCe&ve kejes[eW cegKeeW mes Yeer veneR kejles yeve
ht
mekelee, Gmes Jeso, Mes<e Deewj Meejoe Yeer kenves ceW mebkeese kee DevegYeJe kejles nQ~ ceboyegef leguemeeroeme Gmes kewmes ken
ig
R
mekelee nw? efJe keer Keeefve ceelee HeeJe&leer JeneBB ieeeR, peneB ceOeceC[He ceW efMeJe peer efJejepe jns Les~ mebkeese kes keejCe
ll
HeeJe&leer peer efMeJe peer kees osKe veneR meke jner LeeR, Hejvleg Gvekee ceveYecej lees GvneR eeCeHeefle efMeJe peer kes ejCekeceue
.A
ceW Lee~
s
ya
oes0- cegefve DevegMeemeve ieveHeefleefnb, HetpesG MebYeg YeJeeefve~
N
keesG megefve mebMee kejw peefve, megj Deveeefo efpee peeefve~~100~~
va
Yee0 meHleef<e&eeW keer Dee%ee mes efMeJe peer SJeb HeeJe&leer peer ves ieCeHeefle peer keer Hetpee keer~ Fmes megvekej Deewj oe ceW
Se
osJeleeDeeW kees Deveeefo DeLee&led Deeefo mes jefnle peevekej keesF& mebMee veneR kejs~ leelHee& en nw efke, me=ef kes Deeefo ceW ner
th
ieCeHeefle cenejepe kee DeeefJeYee&Je nes egkee Lee, GvneWves lees HeeJe&leer peer kes eneB kesJeue efHej mes DeJeleej efueee Lee~ pewmes
ee
eeroMejLe peer kes Iej ceW jeceeJeleej kes Henues Yeer eueeod peer ves eerjeceveece kee peHe efkeee Lee~ jece veece peHeleeb
P
si
kegleesYeeb~ (ve=efmebn HegjeCe-eeo Jeekee)~

ul
peefme efyeyeen kew efyeefOe egefle ieeF&~ cenecegefveve mees meye kejJeeF&~~
iT
ieefn efiejerMe kegMe kevee Heeveer~ YeJeefnb mecejHeer peeefve YeJeeveer~~

r
Sh
Yee0 JesoeW ves efJeJeen keer pewmeer efJeefOe yeleeeer nw, cenef<e&eeW ves Jen meye mecHevve kejJeeee~ HeJe&lejepe efnceeeue ves
11
kegMe Deewj kevee kes neLe kees DeHeves neLe ceW ueskej HeeJe&leer peer kees YeJeeveer DeLee&led efMeJe peer keer Helveer peevekej GvnW
20
YeJe DeLee&led efMeJe peer kees meeQHe efoee~

ht
Heeefveienve peye keervn censMee~ efne nj<es leye mekeue megjsMee~~

ig
yessoceb$e cegefveJej GejneR~ pee pee pee Mej megj kejneR~~

yr
op
Yee0 peye efMeJe peer ves HeeJe&leer peer kee HeeefCeienCe efkeee leye meYeer es osJeleeieCe oe ceW emevve ngS~ es cegefvepeve
C
Jewefokeceb$e kee GeejCe kej jns nQ Deewj osJeleeieCe Mej peer keer pee nes! pee nes! pee nes! Fme ekeej pee
peekeej kej jns nQ~

yeepeefnb yeepeve efyeefyeOe efyeOeevee~ megceve ye=ef veYe YeF efyeefOe veevee~~
nj efieefjpee kej YeeG efyeyeent~ mekeue YegJeve Yeefj jne Gent~~
yeeuekeeC[ 93
Yee0 Deveske ekeej kes Jeee yepe jns nQ, DeekeeMe mes Deveske ekeej keer Heg<HeJe=ef ngF&~ efMeJe peerHeeJe&leer peer kee
efJeJeen ngDee, Fme GlmeJe kee Glmeen mecHetCe& ueeskeeW ceW Yej ieee~
oemeer oeme legjie jLe veeiee~ Oesveg yemeve ceefve yemleg efyeYeeiee~~
DeVe kevekeYeepeve Yeefj eevee~ oeFpe oervn ve peeF yeKeevee~~
Yee0 HeJe&lejepe efnceeeue ves mesefJekee, mesJeke, Iees[s, jLe, neLeer, ieew, Jem$e, ceefCeeeB Deewj efYevveefYevve efJeYeeie keer
.
JemlegSB mJeCe& Deewj meesves kes Hee$e ceW Devve, Deveske efJeceeve, Fme ekeej Fleves onspe efoes pees kens veneR pee mekeles~
d
ve
b0- oeFpe efoees yeng YeeBefle Hegefve kej peesefj efnceYetOej keees~
er
kee osGB Hetjvekeece Mej ejve Hebkepe ieefn jees~~
es
efMeJe ke=Heemeeiej memegj kej Heefjlees<e meye YeeBefleefnb efkeees~
R
Hegefve iens Heo HeeLeespe ceevee esce HeefjHetjve efnees~~
s
ht
ig
Yee0 HeJe&lejepe efnceeeue ves yengle ekeej mes onspe efoee Deewj neLe pees[kej kene, ns efMeJe peer! DeeHe HetCe&keece nQ
R
DeLee&led DeeHekeer meYeer FeSB eYeg eerjece peer ves HetCe& kej oer nw, ceQ DeeHekees keee otB? en kenkej efnceeeue efMeJe peer
ll
.A
kes ejCekeceue kees Heke[ kej efmLej jn iees~ ke=Hee kes meeiej efMeJe peer ves DeHeves memegj efnceeeue kee meye ekeej mes
Heefjlees<e efkeee DeLee&led GvnW mebleg efkeee~ Hegve: cewvee ceelee ves efMeJe peer kes ejCekeceue kees Heke[ efueee, Gvekee oe
s
esce mes HeefjHetCe& nes G"e~ ya
N
oes0- veeLe Gcee cece eeve mece, ie=n efkebkejer kejsng~
va
cesng mekeue DeHejeOe Deye, nesF emeVe yej osng~~101~~

Se
Yee0 cewvee yeesueer, ns veeLe ! Gcee cesjs eeCe kes meceeve nw~ Gmes DeeHe DeHeves Iej keer oemeer yeveeFes~ Deye meYeer
th
ee
DeHejeOeeW kees #ecee keerefpees, emevve neskej Jejoeve oerefpees~

P
yeng efyeefOe MebYeg meemeg mecegPeeF&~ ieJeveer YeJeve ejve efmej veeF&~~
si
peveveer Gcee yeesefue leye ueervner~ uew Gbie megboj efmeKe oervneR~~
ul
iT
Yee0 Mej YeieJeeved ves meemet ceeB kees yengle ekeej mes mecePeeee~ efHej efMeJe peer kes ejCeeW ceW efmej veJeekej cewv ee
r
Sh
efJeJeenceC[He mes DeHeves YeJeve eueer ieeeR~ ceelee ves HeeJe&leer peer kees yeguee efueee, ieeso ceW ueskej megvoj efMe#ee oer~
kejsng meoe Mej Heo Hetpee~ veeefjOejce Heefle osJe ve otpee~~
11
yeeve kenle Yejs ueeseve yeejer~ yengefj ueeF Gj ueervn kegceejer~~

20
Yee0 ns HeeJe&leer! meowJe Mej YeieJeeved kes ejCeeW keer Hetpee kejvee, keeeWefke veejer kes efueS Heefle ner osJelee nw, Gmekee
ht
ig
Deewj otmeje Oece& veneR neslee nw~ en Jeeve kenleskenles cewvee kes ves$e peue mes Yej iees Deewj efHej GvneWves DeHeveer yeser
yr
kees oe mes ueiee efueee~

op
kele efyeefOe me=peer veeefj peie ceeneR~ HejeOeerve meHevesngB megKe veeneR~~
C
YeF Deefle esce efyekeue cenleejer~ Oeerjpe keervn kegmecee efyeeejer~~
Yee0 efJeOeelee ves mebmeej ceW veejer keer jevee keeeW keer? HejeOeerve kees mJeHve ceW Yeer megKe veneR efceuelee~ (Fmeer Hebefkele mes
ieesmJeeceer peer ves meJe&eLece veejer mJeleb$elee kes efuee meecetefnke eebefle kee eerieCesMe efkeee~) ceelee esce ceW Delevle
efJekeue nes G"eR, kegmecee peevekej efHej ceve cesW Oewe& OeejCe efkeee~
Hegefve Hegefve efceueefle Hejefle ieefn ejvee~ Hejce esce keg peeF ve yejvee~~
meye veeefjve efceefue YeWef YeJeeveer~ peeF peveveer Gj Hegefve ueHeeveer~~
Yee0 cewvee HeeJe&leer peer mes yeejyeej efceue jner nQ~ GvnW osJeer mecePekej Gvekes ejCe Heke[kej yeejyeej He=LJeer Hej
efiej He[leer nQ, Gvekes Gme Hetpeveere esce kee keg Yeer JeCe&ve veneR efkeee pee meke jne nw~ Deve meYeer veeefj eeW mes
efceuekej meye kes ieues ueiekej Deble ceW HeeJe&leer peer peekej efHej ceelee kes oe mes efueHe ieeeR~
.
b0- peveefveefnb yengefj efceefue eueer Gefele DeMeer<e meye keent oFb~
d
ve
efHeefj efHeefj efyeueeskeefle ceeleg leve leye meKeer uew efMeJe HenB ieF~~
er
peeeke mekeue mebleesef<e Mej Gcee meefnle YeJeve eues~
es
meye Decej nj<es megceve yejef<e efvemeeve veYe yeepes Yeues~~
R
s
Yee0 efHej ceelee peer kees efceuekej HeeJe&leer peer eue He[eR~ meYeer Je= ceefnueeDeeW ves HeeJe&leer peer kees Gefele DeeMeerJee&o
ht
efoee~ HeeJe&leer peer ueewueewkej ceelee kes Mejerj kees ner efvenejleer LeeR~ leye efJepeeeefo meefKeeeB GvnW efMeJe peer kes Heeme
ig
R
ues ieeeR~ DeHeves Heees ngS onspe kes Oeve mes meYeer eeekeeW kees mebleg kejkes YeieJeeved Mej peer, HeeJe&leer peer kes meeLe
ll
DeHeves YeJeve kewueeMe kees eues~ meYeer osJeleeieCe Heg<HeJe=ef kejkes emevve ngS Deewj DeekeeMe ceW megboj veieejs yepes~
.A
oes0- eues mebie efnceJeble leye, HengBeeJeve Deeflensleg~
s
ya
efyeefyeOe YeeBefle Heefjlees<e keefj, efyeoe keervn ye=<ekesleg~~102~~
N
Yee0 leye Delevle esce mes HeJe&lejepe efnceeeue efMeJeHeeJe&leer kees HengBeeves kes efueS Gvekes meeLe ner eue He[s~ Deveske
va
ekeej mes Heefjlees<e DeLee&led DeeMJeemeveeW mes mebleg kejkes Je=<eYeOJepe YeieJeeved Mej ves DeHeves memegj efnceeeue kees efJeoe
Se
efkeee~
th
ee
legjle YeJeve DeeS efieefjjeF&~ mekeue Mewue mej efueS yeesueeF&~~

P
Deeoj oeve efyevee yengceevee~ meye keefj efyeoe keervn efnceJeevee~~

si
Yee0 HeJe&lejepe efnceeeue legjvle YeJeve Deees Deewj meYeer HeJe&leeW, leeueeyeeW Deeefo pe[Jemleg kes DeefYeceeveer osJeleeDeeW
ul
iT
kees yeguee efueee~ efnceeeue ves Deeoj, oeve, eeLe&vee Deewj mecceeve kejkes meye kees efJeoe efkeee~
r
peyeefnb MebYeg kewueemeefnb DeeS~ megj meye efvepe efvepe ueeske efmeOeeS~~
Sh
peiele ceeleg efHeleg MebYeg YeJeeveer~ lesefnb e=bieej ve kenGB yeKeeveer~~

11
Yee0 peye efMeJe peer kewueeMe Deees leye meYeer osJelee DeHevesDeHeves ueeske kees eues iees~ HeeJe&leer peer SJeb efMeJe peer
20
peiele kes ceeleeefHelee nQ, FmeefueS Gvekee meceeesie e=bieej, ceQ yeKeeve kej veneR ken jne ntB~
ht
ig
kejefnb efyeefyeOe efyeefOe Yeesie efyeueemee~ ieveve mecesle yemeefnb kewueemee~~

yr
nj efieefjpee efyenej efvele veeT~ Sefn efyeefOe efyeHegue keeue eefue ieeT~~
op
Yee0 yeeeo=ef mes HeeJe&leer peer Deewj efMeJe peer Deveske ekeej mes YeesieefJeueeme kej jns nQ Deewj DeHeves ieCeeW kes meefnle
C
kewueeMe Hej efveJeeme kej jns nQ~ efMeJe peer SJeb HeeJe&leer peer kee efJenej efvelevetleve neslee ieee, Fme ekeej yengle mecee
yeerle ieee~
leye pevecesG <e[yeove kegceeje~ leejke Demegj mecej pesefnb ceeje~~
Deeiece efveiece eefme Hegjevee~ <e[cegKe pevece mekeue peie peevee~~
yeeuekeeC[ 95
Yee0 Fmekes Devevlej : cegKeJeeues kegceej mJeeceer keeefle&kese peer kee pevce ngDee, efpevneWves eg ceW leejkeemegj kee
JeOe efkeee~ keeefle&kese peer kee pevce DeeieceeW, JesoeW Deewj HegjeCeeW ceW eefme nw, Fmes meeje mebmeej peevelee nw~
b0- peie peeve <e[cegKe pevce kece& eleeHe Heg<eejLe cene~
lesefn nsleg ceQ Je=<ekesleg megle kej eefjle meb#esHeefnb kene~~
en Gcee MebYeg efyeyeen pes vej veeefj kenefnb pes ieeJeneR~
keueeve keepe efyeyeen cebieue meye&oe megKe HeeJeneR~~
d .
ve
Yee0 <e[eveve keeefle&kese peer kee pevce, kece&, eleeHe Deewj ceneved Heg<eeLe& kees mebmeej peevelee nw, FmeefueS ceQves Mej
er
peer kes Heg$e keeefle&kese peer kee eefj$e meb#esHe ceW ken efoee~ en HeeJe&leerMej kee efJeJeen pees vejveejer keueeCe
es
keeeeX ceW, efJeJeen kes mecee Deewj ceebieefueke emebieeW ceW kenbsies Deewj ieeeWies Jes meowJe megKe HeeeWies~
R
oes0- eefjle efmebOeg efieefjpee jceve, yeso ve HeeJeefnb Heej~
s
ht
yejvew leguemeeroeme efkeefce, Deefle ceeflecebo ie@bJeej~~103~~
ig
R
Yee0 HeeJe&leer peer kes Heefle YeieJeeved efMeJe peer eefj$eeW kes meceg nQ, Jeso Yeer Gvekee Heej veneR Heeles, efHej Delevle
ll
cevoyegef Jeeuee ie@bJeej leguemeeroeme Gvekee JeCe&ve kewmes kej mekelee nw?
.A
MebYeg eefjle megefve mejme megneJee~ Yejepe cegefve Deefle megKe HeeJee~~
s
ya
yeng ueeuemee keLee Hej yee{er~ veeve veerj jesceeJeefue "e{er~~
N
Yee0 jmeHetCe& Deewj megneJevee efMeJeeefj$e megvekej Yejepe cegefve ves yengle megKe Heeee DeLee&led Demeerce Deevevo keer
va
DevegYetefle keer~ eerjecekeLee Hej Gvekes ceve ceW yengle ueeuemee ye{ ieeer~ Gvekeer DeeBBKeeW ceW DeeBmet Yej Deees, jesceeJeefueeeB
Se
Ke[er nes ieeeR, DeLee&led Mejerj kes mee{s leerve kejes[ jesce Ke[s neskej eYeg eerjece peer kee DeefYevevove kejves ueies~
th
esce efyeyeMe cegKe DeeJe ve yeeveer~ oMee osefKe nj<es cegefve ieeveer~~
ee
Denes Oeve leJe pevce cegveerMee~ legceefn eeve mece efee ieewjerMee~~
P
si
Yee0 Yejepe peer esce ceW ceive nes iees, Gvekes cegKe mes JeeCeer veneR efvekeue jner Leer~ Gvekeer en oMee osKekej %eeveer
ul
cegefve ee%eJeukee peer yengle emevve ngS Deewj yeesues, Denes! ns cegefvees Yejepe! DeeHe kee pevce Oeve nw, keeeWefke
iT
ieewjerHeefle efMeJe peer DeeHekees eeCe kes meceeve efee nQ~

r
Sh
efMeJe Heo keceue efpeveefn jefle veeneR~ jeceefnb les meHevesngB ve meesneneR~~
11
efyeveg ue efyeMJeveeLe Heo vesnt~ jece Yeiele kej ueve Snt~~

20
Yee0 efpevekees efMeJe peer kes ejCekeceueeW ceW Yeefkele veneR nw, Jes eerjece peer kees meHeves ceW Yeer veneR Yeeles~ efJeMJeveeLe kes
ht
ejCeeW ceW ueMetve esce, ener eerjece kes Yeefkele kee ue#eCe nw~
ig
yr
efMeJe mece kees jIegHeefle yeleOeejer~ efyeveg DeIe lepeer meleer Deefme veejer~~
op
Heve kej jIegHeefle Yeieefle o={eF&~ kees efMeJe mece jeceefnb efee YeeF&~~
C
Yee0 ns Yejepe! efMeJe peer kes meceeve eerjece peer keer ceee&oeJele kees OeejCe kejvesJeeuee Deewj keewve nesiee, efpevneWves
eefj$enervelee He HeeHe kes efyevee Yeer meleer pewmeer veejer kee leeie kej efoee Deewj eefle%ee kejkes eerjece peer keer Yeefkele
kees { efkeee? ns YeeF&! Yeuee efMeJe peer kes meceeve Deewj keewve eerjece peer kees efee nes mekelee nw?
oes0- eLeceefnb ceQ keefn efMeJe eefjle, yetPee cejce legcnej~
Megefe mesJeke legce jece kes, jefnle mecemle efyekeej~~104~~
Yee0 keLee kes eejcYe ceW ner efMeJeeefj$e kenkej ceQves DeeHekee cece& mecePe efueee nw~ DeeHe meYeer efJekeejeW mes jefnle
leLee eerjece peer kes HeefJe$e mesJeke nQ~
ceQ peevee legcnej iegve Meeruee~ kenGB megveng Deye jIegHeefle ueeruee~~
megveg cegefve Deepe meceeiece leesjs~ keefn ve peeF peme megKe ceve ceesjs~~
Yee0 ceQves DeeHekes iegCe Deewj mJeYeeJe kees peeve efueee nw~ Deye ceQ eerjece peer keer ueeruee ken jne ntB megefvees, ns cegefve!
.
megvees Deepe legcnejs meceeiece mes cesjs ceve ceW efpelevee megKe ngDee nw, Jen cegPemes kene veneR pee jne nw~
d
ve
jece eefjle Deefle Deefcele cegveerMee~ keefn ve mekeefnb Mele keesef DenerMee~~
er
leoefHe peLeeegle kenGB yeKeeveer~ megefceefj efiejeHeefle eYeg OevegHeeveer~~
es
Yee0 ns cegefvejepe Yejepe! eerjece peer kes eefj$e Delevle Demeerce nw, FvnW DejyeeW Mes<eveejeeCe Yeer veneR ken mekeles,
R
efHej Yeer JeeCeer kes mJeeceer, Oeveg<eHeeCeer, eerjece peer kees mcejCe kejkes eLeeegle DeLee&led efpeme ekeej ceQves keekeYegMegefC[
s
ht
peer mes megvee nw, Gmeer ekeej yeKeeve kej ken jne ntB~ (ee%eJeukee peer ves keekeYegmegefC[ peer mes ner eerjeceeefjleceeveme
ig
R
eeHle efkeee nw, eLee lesefnb meve peeieyeukee Hegefve HeeJee~ (ceeveme, 1.30.5)
ll
Meejo oeveeefj mece mJeeceer~ jece met$eOej Deblejpeeceer~~
.A
pesefnb Hej ke=Hee kejefnb peve peeveer~ keefye Gj Deefpej veeeJeefnb yeeveer~~
s
ya
Yee0 mejmJeleer peer ueke[er mes yeveer ngF& veejer DeLee&led ke"Hegleueer kes meceeve nQ Deewj Devleee&ceer meyekes mJeeceer eerjece
N
peer met$eOeej DeLee&led Gme ke"Hegleueer kees veeevesJeeues nQ~ DeHevee Yekele peevekej efpeme Hej Yeer eYeg eerjece peer ke=Hee kej
va
osles nQ, Jes keefJe DeHeves oe He DeeBieve ceW JeeCeerHe ke"Hegleueer kees veeeles nQ~
Se
eveJeGB meesF ke=Heeueg jIegveeLee~ yejveGB efyeMeo leemeg iegve ieeLee~~

th
Hejce jce efieefjJej kewueemet~ meoe peneB efMeJe Gcee efveJeemet~~

ee
Yee0 GvneR ke=Heeueg jIegveeLe peer kees ceQ eCeece kejlee ntB~ Gvner eerjeIeJesv mejkeej keer efvece&ue iegCeieeLee kee JeCe&ve
P
si
kejlee ntB~ HeJe&leeW ceW es kewueeMe yengle jceCeere nQ peneB meowJe efMeJe peer SJeb HeeJe&leer peer kee efveJeeme DeLee&led
ul
efveeleJeeme nw~
iT
oes0- efme leHeesOeve peesefiepeve, megj efkebvej cegefveye=bo~

r
Sh
yemeefnb leneB megke=leer mekeue, mesJeefnb efMeJe megKekebo~~105~~

11
Yee0 efme, efpevekee leHe ner Oeve nw Ssmes leHemJeer, eesefiepeve, osJelee, efkevvej leLee cegefveeeW kes mecetn, Fvekes Deefleefjkele
20
Deve meYeer megke=efle meeOetmevle, Gme kewueeMe HeJe&le Hej Jeeme kejles nQ Deewj meYeer megKe kes cesIemJeHe efMeJe peer keer
ht
mesJee kejles nQ~

ig
yr
* ceemeHeejeeCe, leermeje efJeeece *

op
C
nefj nj efyecegKe Oece& jefle veeneR~ les vej lenB meHevesngB veefnb peeneR~~
Yee0 pees efJe<Ceg peer SJeb efMeJe peer kes efJecegKe nQ, efpevnW Jewefoke meveeleveOece& Hej esce veneR nw, Jes ueesie Gme kewueeMe
HeJe&le Hej mJeHve ceW Yeer veneR pee mekeles~
lesefn efieefj Hej ye efyeHe efyeMeeuee~ efvele vetleve megboj meye keeuee~~
ef$eefyeOe meceerj megMeerleue eee~ efMeJe efyeeece efyeHe egefle ieeee~~
yeeuekeeC[ 97
Yee0 Gmeer kewueeMe Hej efvejvlej veee, meYeer keeueeW ceW megvoj ueievesJeeuee Ske efJeMeeue JeJe=#e nw~ Meerleue, cevo,
megievOe veeceke leerve ekeej keer Jeeeg kes keejCe Gme JeJe=#e keer eee megKeo Deewj Meerleue yeveer jnleer nw~ Gmes JesoeW ves
efMeJeefJeeece efJeHe (efMeJe peer kees efJeeece osvesJeeuee Je=#e) keer meb%ee oskej ieeee nw~
Ske yeej lesefn lej eYeg ieeT~ le efyeueesefke Gj Deefle megKe YeeT~~
efvepe kej [eefme veeieefjHeg euee~ yew"s menpeefnb MebYeg ke=Heeuee~~
.
Yee0 meyekes mJeeceer Deewj menpe meceLe& efMeJe peer Ske yeej Gme Je Je=#e kes veeres iees~ Gme Je=#e kees osKekej efMeJe
d
ve
peer kes ceve ceW Delevle megKe ngDee~ Gme YeieJeled Yepeve megKe kes HeefjCeecemJeHe, DeHeves neLe mes neefLeeeW kes Me$eg yeeIe
er
kee ece& efyeekej, ke=Heeueg Mej peer menpe ner efyevee keg meeses efJeeejs JeneB yew" iees~
es
kegbo Fbog oj ieewj Mejerje~ Yegpe euebye HeefjOeve cegefveeerje~~
R
leve Deve Debyegpe mece ejvee~ veKe ogefle Yeiele oe lece njvee~~
s
ht
Yegpeie Yetefle Yet<eve ef$eHegjejer~ Deeveve Mejo eb efye nejer~~
ig
R
oes0- pee cegkeg megjmeefjle efmej, ueeseve veefueve efyeMeeue~
ll
veeruekeb" ueeJeveefveefOe, meesn yeeueefyeOeg Yeeue~~106~~
s .A
Yee0 efMeJe peer kee Mejerj kegvoHeg<He kes meceeve megiebefOele Deewj MJesle evcee kes meceeve ceOegj, Deeke<e&ke, ekeeMeceeve
ya
leLee MebKe kes meceeve MJesle Deewj efekevee Lee~ Gvekeer YegpeeSB uecyeer LeeR Deewj Jes cegefveJem$e kees HeefjOeeve He ceW Henves
N
ngS Les~ Gvekes ejCe veJeerve ueeuekeceue kes meceeve Les~ Gvekes ejCeeW kes veKe keer peesefle YekeleeW kes oe kes DebOekeej
va
kees njCe kej jner Leer~ ef$eHegj kes Me$eg efMeJe peer meHe& Deewj Yemce kees DeeYet<eCe He ceW OeejCe efkees Les~ Gvekee cegKe
Se
Mejod HetefCe&cee kes evcee kes efJe kees Yeer egje jne Lee~ Gvekes efmej Hej pee kee cegkeg Lee Deewj osJeveoer iebiee peer
th
uenje jner LeeR~ keceue kes pewmes Gvekes efJeMeeue ves$e Les~ Jes veeruekeC", ueeJeCe DeLee&led Deeke<e&ke meewvoe& kes meeiej
ee
Les~ efMeJe peer kes cemleke Hej Megkeue He#e keer efleeree kes yeeue evcee megMeesefYele nes jns Les~
P
si
yew"s meesn keeceefjHeg kewmes~ Oejs Mejerj Meeblejme pewmes~~

ul
Heejyeleer Yeue DeJemej peeveer~ ieF MebYeg HenB ceeleg YeJeeveer~~

iT
Yee0 keeceosJe kes Me$eg YeieJeeved efMeJe peer JeJe=#e kes veeres JeeIe kes ece& kes Deemeve Hej yew"s kewmes megMeesefYele nes jns
r
Sh
Les, pewmes Meevlejme ves ner Mejerj OeejCe kej efueee nes~ Yeuee DeLee&led Devegketue DeJemej peevekej YeJeeveer DeLee&led efMeJe
11
peer keer Helveer ceelee HeeJe&leer peer YeieJeeved Mej peer kes Heeme ieeeR~
20
peeefve efeee Deeoj Deefle keervne~ yeece Yeeie Deemeve nj oervne~~

ht
yew"eR efMeJe meceerHe nj<eeF&~ Hetjye pevce keLee efele DeeF&~~

ig
yr
Yee0 efeee kees Deeeer ngF& mecePekej, efMeJe peer ves Gvekee yengle Deeoj efkeee Deewj eerjecekeLee kenkej mebmeej kee
op
keuesMe njCe kejves Jeeues efMeJe peer ves HeeJe&leer peer kees yeeeW Yeeie ceW Deemeve efoee~ HeeJe&leer peer emevve neskej efMeJe peer kes
C
Delevle meceerHe JeeceYeeie ceW peekej yew" ieeeR, Gvekes efee ceW HetJe&pevce keer keLee Dee ieeer~
Heefle efne nsleg DeefOeke Devegceeveer~ efyenBefme Gcee yeesueeR efee yeeveer~~
keLee pees mekeue ueeske efnlekeejer~ meesF Hetve en Mewuekegceejer~~
Yee0 DeHeves Heefle efMeJe peer kes oe ceW mJeeb kes eefle Delevle esce kee Devegceeve kejkes Gcee peer efJeveceleeHetJe&ke
nBmekej efee ueievesJeeueer JeeCeer yeesueeR~ pees keLee mecHetCe& ueeskeeW kee efnle kejleer nw, Gmeer eerjecekeLee kees HeJe&leHeg$eer
HeeJe&leer peer efMeJe peer mes Hetvee eeneR~
efyeMJeveeLe cece veeLe Hegjejer~ ef$eYegJeve ceefncee efyeefole legcnejer~~
ej De Deej veeie vej osJee~ mekeue kejefnb Heo Hebkepe mesJee~~
.
Yee0 HeeJe&leer peer yeesueeR, ns efJeMJeveeLe! ns cesjs veeLe, ef$eHegj kes Me$eg efMeJe peer! DeeHekeer ceefncee leerveeW ueeskeeW ceW
d
ve
efJeefole nw~ pe[, esleve, veeie, ceveg<e Deewj osJelee meYeer DeeHekes ejCekeceueeW keer mesJee kejles nQ~
er
oes0- eYeg mecejLe meye&ie efMeJe, mekeue keuee iegve Oeece~
es
peesie ieeve yewjeie efveefOe, evele keueHele veece~~107~~
R
s
Yee0 nss efMeJe peer! DeeHe meyekes mJeeceer nQ~ kele&gcekee&gceveLeekee&gced meceLe&, mecHetCe& keueeDeeW Deewj iegCeeW kes cebefoj
ht
ig
leLee eesie, %eeve Deewj Jewjeie kes meceg nQ~ DeeHe kee efMeJe en oes De#ejeW kee veece eCele YekeleeW kes efueS keuHeJe=#e
R
nw~
ll
.A
peew cees Hej emevve megKejemeer~ peeefvee mele ceesefn efvepe oemeer~~
s
leew eYeg njng ceesj Deieevee~ keefn jIegveeLe keLee efyeefOe veevee~~
ya
Yee0 ns megKe kes jeefMe ceneosJe! eefo DeeHe cegPe Hej emevve nQ Deewj cegPekees DeHeveer melemesefJekee peeveles nQ, lees ns
N
va
eYees! Deveske ekeej mes eerjIegveeLe peer keer keLee kenkej DeeHe cesje De%eeve nj ueerefpeess~
Se
peemeg YeJeve megjle lej nesF&~ men efke oefj peefvele ogKe meesF&~~
MeefMeYet<eve Deme oe efyeeejer~ njng veeLe cece ceefle Yece Yeejer~~
th
ee
Yee0 efpemekee Iej keuHeJe=#e kes veeres nes lees keee Jen oefjlee mes peefvele og:Ke kees menve kejlee nw DeLee&led veneR,
P
Gmekees lees keuHeJe=#e kee ueeYe efceuelee ner efceuelee nw~ ns yeeueev kees DeeYet<eCe yeveeves Jeeues, cesjs mJeeceer efMeJe peer!
si
ul
Ssmee DeHeves oe ceW efJeeej kejkes DeeHe cesjer yegef kes Yeejer Yece kees nj ueerefpees~
iT
eYeg pes cegefve HejceejLeyeeoer~ kenefnb jece kenB yee Deveeoer~~

r
Sh
Mes<e Meejoe yeso Hegjevee~ mekeue kejefnb jIegHeefle iegve ieevee~~

11
Yee0 ns mJeeceer! pees HejceeLe&Jeeoer, yee%eeveer cegefvepeve nQ, Jes eerjece kees Deeefojefnle yee kenles nQ~ Mes<e, mejmJeleer,
20
Jeso Deewj HegjeCe es meYeer jIegHeefle DeLee&led meiegCeyee eerjece kee iegCeieeve kejles nQ~
ht
legce Hegefve jece jece efove jeleer~ meeoj peHeng DeveBie Deejeleer~~
ig
jece mees DeJeOe ve=Heefle megle meesF&~ keer Depe Deiegve DeueKe ieefle keesF&~~
yr
op
Yee0 ns keeceosJe kes Me$eg efMeJe peer! efHej DeeHe Yeer DeeojHetJe&ke efovejele jecejece jles, peHeles jnles nQ~ Jen jece
C
keee Jener DeJeOevejsMe kes Heg$e nQ, pees cesjs HetJe&DeJeleej ceW meerlee peer kes efJeeesie ceW efJekeue efoKe jns Les? DeLeJee, keesF&
DeefveJe&eveere, Depevcee, efveieg&Ce, Deueieefle Jeeues nQ DeLee&led keewve nQ, Jes jece, efpevnW cegefve yee kenles nQ, Mes<e Deeefo
efpevekee eMe ieeles nQ Deewj DeeHe efove jele jecejece j kej efpevnW peHeles nQ?
oes0- peew ve=He levee le yee efkeefce, veeefj efyejn ceefle Yeesefj~
osefKe eefjle ceefncee megvele, Yeceefle yegef Deefle ceesefj~~108~~
yeeuekeeC[ 99
Yee0 eefo meyekes DeejeOe eerjece, jepee oMejLe kes Heg$e nQ, lees Jes yee kewmes? eefo oMejLejepeHeg$e neskej Yeer
eerjece yee nQ, lees efHej veejer kes efJejn ceW Gvekeer yegef kewmeer Yeesueer nes ieeer? Gvekee efJejnereefj$e osKekej Deewj DeeHe
mes ueeskeesej ceefncee megvekej cesjer yegef Delevle Yeefcele nes jner nw~
peew Deveern yeeHeke efyeYeg keesT~ kenng yegPeeF veeLe ceesefn meesT~~
Deie peeefve efjefme Gj peefve Oejnt~ pesefn efyeefOe ceesn efcew meesF kejnt~~
.
Yee0 eefo eerjece keesF& ese mes jefnle, JeeHeke Deewj meJe&meceLe& efJeue#eCe leJe neW lees, ns veeLe! Jen Yeer cegPes
d
ve
mecePeekej keefnes~ cegPes %eeveMetve DeLeJee cetKe& peevekej, oe ceW eesOe OeejCe cele keerefpees, efpeme ekeej cesje ceesn
er
efces Jener keerefpees~
es
ceQ yeve oerKe jece eYegleeF&~ Deefle Yee efyekeue ve legceefnb megveeF&~~
R
leoefHe ceefueve ceve yeesOe ve DeeJee~ mees Heue Yeueer YeeBefle nce HeeJee~~
s
ht
ig
Yee0 ceQves meleer Mejerj mes Jeve ceW eerjece peer keer eYeglee osKeer Leer~ Yee mes Delevle Jeekegue nesves kes keejCe DeeHekees
R
veneR megveeee, efHej Yeer ceefueve ceve nesves kes keejCe Gme mecee cesjs ceve kees %eeve veneR Deeee~ Gmekee Heue nceves
ll
.A
YeueerYeeBefle Hee efueee DeLee&led DeeHe kes eje leeieer ieeer, efJejn keer JeLee mener, efHelee kes eneB DeHevee DeHeceeve mene,
eesieeefive mes Jen Mejerj Yemce efkeee leLee Gie leHemee keer, en meye cesjs DeHejeOeeW kee ner lees cegPes oC[ efceuee~
s
ya
DepentB keg mebMee ceve ceesjs~ kejng ke=Hee efyeveJeGB kej peesjs~~
N
eYeg leye ceesefn yeng YeeBefle eyeesOee~ veeLe mees mecegefPe kejng peefve eesOee~~
va
Se
Yee0 Deye Yeer cesjs ceve ceW keg mebMee nw~ DeeHe ke=Hee keerefpees, ceQ neLe pees[kej efJeveleer kejleer ntB~ ns eYees ! Gme
mecee DeeHeves cegPes yengle ekeej mes mecePeeee Lee, ns veeLe! Jen mecePekej eesOe cele keerefpees~
th
ee
leye kej Deme efyeceesn Deye veeneR~ jecekeLee Hej efe ceve ceeneR~~
P
kenng Hegveerle jece iegve ieeLee~ Yegpeiejepe Yet<eve megjveeLee~~

si
Yee0 Fme mecee Henues pewmee efJeke=le ceesn veneR nw, ceve ceW eerjecekeLee Hej efe nw~ ns meHees kes jepee Mes<e kees
ul
iT
DeeYet<eCe yeveekej OeejCe kejves Jeeues! ns osJeleeDeeW kes mJeeceer efMeJe peer ! DeeHe eerjece kes heefJe$e iegCeeW keer ieeLee
r
Sh
keefnes~
oes0- yeboGB Heo Oeefj Oejefve efmej, efyevee kejGB kej peesefj~
11
yejveng jIegyej efyeMeo peme, egefle efmeeble efveeesefj~~109~~

20
Yee0 He=LJeer Hej cemleke jKekej, ceQ DeeHe kes ejCeeW keer Jevovee kejleer ntB~ neLe pees[kej DeeHemes efJevee kejleer ntB~
ht
ig
DeeHe JesoeW kes efmeevleeW kees efveees[kej eerjece kes mJe eMe kee JeCe&ve keerefpees~
yr
peoefHe peesef<elee veefnb DeefOekeejer~ oemeer ceve ece yeeve legcnejer~~

op
iet{G leJe ve meeOeg ogjeJeefnb~ Deejle DeefOekeejer penB HeeJeefnb~~

C
Deefle Deejle HetGB megjjeee~ jIegHeefle keLee kenng keefj oeee~~
Yee0 eeefHe eeke=le veejer Fve iet{efmeevleeW keer DeefOekeeefjCeeR veneR nesleer, efHej Yeer ceQ ceve, kece&, Jeeve mes DeeHekeer
oemeer ntB, keesF& meeOeejCe veejer veneR ntB~ mevlepeve peneB Deele& DeefOekeejer Heeles nQ, JeneB iet{lelJe kees Yeer veneR efHeeles~ ns
osJeleeDeeW kes mJeeceer leLee osJeleeDeeW kes OevemJeHe efMeJe peer ! ceQ Delevle Deele& neskej Het jner ntB~ DeeHe ke=Hee kejkes
jIegkegue kes mJeeceer meiegCeyee eerjece keer keLee keefnes~
eLece mees keejve kenng efyeeejer~ efveieg&ve yee meiegve yeHeg Oeejer~~
Hegefve eYeg kenng jece DeJeleeje~ yeeueeefjle Hegefve kenng Goeje~~
kenng peLee peevekeer efyeyeener~ jepe lepee mees ot<eve keener~~
yeve yeefme keervns eefjle DeHeeje~ kenng veeLe efpeefce jeJeve ceeje~~
jepe yewef" keervneR yeng ueeruee~ mekeue kenng Mej MegYeMeeruee~~
Yee0 Henues lees efJeeej kej Jen keejCe keefnes, efpeme keejCe mes efveie&gCeyee ves meiegCe Mejerj OeejCe efkeee~ ns eYees!
d .
ve
efHej eerjece kee DeJeleej keefnes, efHej DeeHe YeieJeeved eerjece kee Goej yeeueeefj$e keefnes~ efpeme ekeej eerjece ves
er
meerlee peer mes efJeJeen efkeee, eerjece ves DeHevee jepe es[e GmeceW efkemekee oes<e Lee? ns veeLe! YeieJeeved eerjece ves Jeve
es
ceW efveJeeme kejkes pees DeHeej eefj$e efkees Jen keefnes~ eerjece ves jeJeCe kees kewmes ceeje? ns MegYemJeYeeJe Jeeues Mej
R
peer! jepeefmebnemeve Hej yew"kej YeieJeeved eerjece ves pees yengle meer ueerueeeW keer, Jen meye keefnes~
s
ht
oes0- yengefj kenng keveeeleve, keervn pees Deejpe jece~
ig
epee meefnle jIegyebMeceefve, efkeefce ieJeves efvepe Oeece~~ 110~~
R
ll
Yee0 ns keCee kes YeJeve efMeJe peer! yengefj DeLee&led keLeeemebie mes Heers ceg[kej Jen megveeFes pees eerjece ves yengle
.A
ye[e DeeMee& kee keee& efkeee~ jeJeCeJeOe kes HeMeeled Ske ner Heg<Heke efJeceeve Hej Dee{ neskej De"ejn Heodc e
s
ya
etLeHeefleeeW mes mebeeefuele DemebKe Jeevejer epee kes meeLe jIegJebMeceefCe YeieJeeved eerjece DeHeves eerDeJeOe Oeece kees kewmes
N
iees?
va
Hegefve eYeg kenng mees leJe yeKeeveer~ pesefnb efyeieeve ceieve cegefve ieeveer~~
Se
Yeieefle ieeve efyeieeve efyejeiee~ Hegefve meye yejveng meefnle efyeYeeiee~~

th
Yee0 ns eYees! efpemekes efJeefMe%eeve ceW %eeveercegefve ceive nQ, Gve efJeefMeewle eefleHeee HejceleJe kees DeeHe yeKeeve kej
ee
keefnes~ efHej Yeefkele, %eeve, efJe%eeve Deewj Jewjeie kees efJeYeeie meefnle yeKeeve kejkes mecePeeFes~
P
si
DeewjG jece jnme Deveskee~ kenng veeLe Deefle efyeceue efyeyeskee~~

ul
pees eYeg ceQ Hete veefnb nesF&~ meesG oeeueg jeKeng peefve ieesF&~~
r iT
Yee0 ns Delevle efvece&ue efJeJeskeJeeues, cesjs veeLe efMeJe peer! Ssmes Deveske eerjece jnmeeW kee JeCe&ve keerefpees~ ns oeeueg
Sh
eYees! pees ceQves ve Hete nes Jen Yeer efHeekej cele jefKees~
11
legce ef$eYegJeve ieg yeso yeKeevee~ Deeve peerJe Heecej kee peevee~~
20
Yee0 meesuen eMve kejkes HeeJe&leer peer efJeveeHetJe&ke kenves ueieeR, ns YeesuesveeLe! DeeHe leerveeW ueeskeeW kes ieg nQ, Ssmee Jeso
ht
kenles nQ, Deve meeOeejCe HeecejpeerJe DeeHekees keee peeveW ?

ig
yr
eMve Gcee kes menpe megnees~ ue efyenerve megefve efMeJe ceve Yeees~~
op
nj efne jeceeefjle meye DeeS~ esce Hegueke ueeseve peue eS~~

C
eerjIegveeLe He Gj DeeJee~ Hejceevebo Deefcele megKe HeeJee~~
Yee0 Fme ekeej HeeJe&leer peer kes ue mes jefnle mJeYeeJele: megvoj meesuen eMve megvekej efMeJe peer yengle emevve ngS~
nj DeLee&led HeeHenejer efMeJe peer kes oe ceW meYeer eerjeceeefjle Dee iees~ Gvekee Mejerj esce mes Hegueefkele nes G"e~ Gvekes
ves$e ceW DeeBmet Yej Deees~ eerjIegveeLe peer kee He Gvekes oe ceW Dee ieee~ GvnW Hejce Deevevo keer DevegYetefle ngF& Deewj
efMeJe peer ves Demeerce megKe eeHle efkeee~
yeeuekeeC[ 101
oes0- ceieve Oeevejme ob[ pegie, Hegefve ceve yeensj keervn~

jIegHeefle eefjle censMe leye, njef<ele yejvew ueervn~~ 111~~
Yee0efMeJe peer eYeg eerjece kes Oeevejme ceW oes oC[Hee&vle ceive jns, efHej ceve kees yeenj efkeee leye ceneved F&Me
DeLee&led meyekee F&Meved kejvesJeeues efMeJe peer emevve neskej eerjece kes eefj$eeW kee JeCe&ve JeeCeer ceW kejvee mJeerkeej
efkeee~
.
Pet"sG mele peeefn efyeveg peeves~ efpeefce Yegpebie efyeveg jpeg Heefneeves~~
d
ve
pesefn peeves peie peeF nsjeF&~ peeies peLee meHeve Yece peeF&~~
er
Yee0 efpeme ekeej jmmeer kees Heneeves efyevee Demele meHe& Yeer mele eleerle neslee nw, Gmeer ekeej efpeve Hejceelcee eerjece
es
kees peeves efyevee mebmeej kes Demele mecyevOe Yeer mele ueieles nQw, efpeve eYeg eerjece kees peeve uesves mes peieled Gmeer ekeej
R
s
Kees peelee nw, pewmes peeieves Hej mJeHve kee Yece euee peelee nw~
ht
ig
efJeMes<e eneB Demele Meyo kee DeLe& HeefjJe&leveMeerue nw, efceLee veneR~ eneB nsjeF& Meyo kee eeesie kejkes ieesmJeeceer
R
peer ves peieodieg eerjeceevevoeeee&meccele efJeefMeewleJeeoevegceesefole meledKeeefleJeeo kee Devegceesove efkeee nw~
ll
.A
yeboG yeeueHe meesF jecet~ meye efmeefOe megueYe peHele efpemeg veecet~~
s
ya
cebieue YeJeve Decebieue nejer~ JeG mees oMejLe Deefpej efyenejer~~
N
Yee0 efpevekee eerjeceveece peHeves mes meYeer efmeefeeB megueYe nes peeleer nw, yeeueHe ceW efJejepeceeve GvneR eerjece kee ceQ
va
Jevove kejlee ntB~ pees meYeer cebieueeW kes YeJeve nQ Deewj meYeer DecebieueeW kees njves Jeeues nQ, eeJeleea cenejepe oMejLe kes
Se
DeeBieve ceW efJenej kejvesJeeues, Jes ner yeeuekeHe YeieJeeved eerjece efJele nes peeeW~ (DeefCecee, ieefjcee, ceefncee, ueefIecee,
th
eeefHle, eekeece, F&efMelJe, JeefMelJe Deeefo meYeer efmeefeeB eerjeceveece peHe mes ner meeOeke kees megueYe nes peeleer nQ~)
P ee
keefj eveece jeceefnb ef$eHegjejer~ njef<e megOee mece efieje Geejer~~

si
Oeve Oeve efieefjjepekegceejer~ legce meceeve veefnb keesG GHekeejer~~

ul
iT
HeBtefng jIegHeefle keLee emebiee~ mekeue ueeske peme HeeJeefve iebiee~~

r
Sh
legce jIegyeerj ejve Devegjeieer~ keervnsng eMve peiele efnle ueeieer~~

11
Yee0 ef$eHegjemegj kes Me$eg efMeJe peer, YeieJeeved eerjece peer kees eCeece kejkes emevve neskej Dece=le kes meceeve ceOegj
20
JeeCeer kee GeejCe kejles ngS yeesues, ns HeJe&lejepe Heg$eer HeeJe&leer! legce Oeve nes! Oeve nes ! legcnejs meceeve peieled kee
ht
keesF& GHekeejer veneR nw~ legceves mecemle ueeskeeW kees ner HeefJe$e kejvesJeeueer iebiee peer kes meceeve eerjecekeLee kes meesuen
ig
yr
emebie Hets nQ~ legce eerjece kes ejCeeW ceW Devegjeie jKeleer nes~ legceves peieled kes efnle kes efueS eMve efkees nQ~
op
oes0- jece ke=Hee les Heejyeefle, meHevesngB leJe ceve ceeefnb~

C
Meeske ceesn mebosn Yece, cece efyeeej keg veeefnb~~112~~
Yee0 ns HeeJe&leer! cesjs efJeeej mes eerjece keer ke=Hee kes keejCe mJeHve ceW Yeer legcnejs ceve ceW Meeske, ceesn, mebosn Deewj
Yece Deeefo keg Yeer veneR nw DeLee&led FosJelee eerjece mes legcneje efJeeesie veneR nw~ eeefHe legcnW Meeske veneR nw, legce mJeeb
%eeveceeer nes eeefHe legceceW ceesn veneR nw, legce mJeeb meJe&%e nes, FmeefueS legcnW mebosn veneR nw~ legcneje %eeve eYeg keer
ke=Hee mes De%eeve eje DeeJe=le veneR neslee, FmeefueS legcnejs ceve ceW Yece Yeer veneR nw~
leoefHe DeMebkee efkeefvnng meesF&~ kenle megvele meye kej efnle nesF&~~
efpeve nefj keLee megveer veefnb keevee~ meJeve jbOe DeefnYeJeve meceevee~~
Yee0 efHej Yeer legceves Jener DeMebkee DeLee&led Dekeej kes Jeee eerjece peer kes efJe<ee ceW Mebkee keer nw, efpemekes mecyevOe
ceW kenves Deewj megveves mes meyekee efnle nesiee~ (Dekeej: jeceev: leled mecyevOes Mebkee DeMebkee~)
veeveve meble ojme veefnb osKee~ ueeseve ceesjHebKe kej uesKee~~
.
les efmej keg legbyeefj meceletuee~ pes ve vecele nefj ieg Heo cetuee~~
d
ve
efpeve nefjYeieefle oe veefnb Deeveer~ peerJele MeJe meceeve lesF eeveer~~
er
pees veefnb kejF jeceiegve ieevee~ peern mees oeogj peern meceevee~~
es
kegefueMe ke"esj efve"gj mees eleer~ megefve nefj eefjle ve pees nj<eeleer~~
R
s
Yee0 efpeve keeveeW ves eernefj YeieJeeved keer keLee veneR megveer nw, Gve keeveeW kes ef meeBHe kes efyeue kes meceeve nQ~ efpeve
ht
ves$eeW ves mevleeW kes oMe&ve veneR efkeee, Gve ves$eeW kees ceesjHebKe kes ves$e kes meceeve efvejLe&ke mecePevee eeefnS~ pees YeieJeeved
ig
R
Deewj iegosJe kes eerejCeeW kes cetue ceW veneR veefceled ngDee, Jes efmej legcejer (ke[Jeer ueewkeer) kes meceeve nQ DeLee&led Gvekee
ll
keesF& GHeeesie veneR nw~ efpevneWves DeHeves oe ceW eerjeceYeefkele kees ueekej mLeeefHele veneR efkeee, Jes eeCeer peerles ngS Yeer
.A
ce=leke kes meceeve nQ~ pees efpeJee eerjece kee iegCeieeve veneR kejleer, Jen ceW{ke kes peerYe kes meceeve nw~ Jen efvegj eleer
s
ya
Jepe mes Yeer ke"esj nw, pees eYeg eerjece kes eefj$e kees megvekej veneR emevve nesleer~
N
efieefjpee megveng jece kew ueeruee~ megj efnle ovegpe efyeceesnve Meeruee~~
va
Yee0 ns HeeJe&leer! Deye eerjece keer Jen ueeruee megvees, pees megj DeLee&led osJeleeDeeW Deewj owJeer mecHeefeJeeueeW kes ef ueS
Se
efnlewef<eCeeR nw leLee owleeW Deewj Deemegjer mecHeefeJeeueeW kees menpe ner efJeceesefnle kej osleer nw~
th
ee
oes0- jecekeLee megjOesveg mece, mesJele meye megKe oeefve~

P
meblemeceepe megjueeske meye, kees ve megvew Deme peeefve~~113~~

si
Yee0 eerjece keer keLee keeceOesveg kes meceeve ner mesJeve kejves cee$e mes meYeer megKeeW kees eoeve kejvesJeeueer nesleer nw~
ul
iT
mevleeW kee meceepe mecHetCe& osJeueeske nw, Ssmee peevekej eerjecekeLee kees keewve veneR megvesiee?
r
jecekeLee megboj kej leejer~ mebMee efyenie G[eJevenejer~~

Sh
jecekeLee keefue efyeHe keg"ejer~ meeoj megveg efieefjjepekegceejer~~

11
Yee0 eerjecekeLee Delevle megvoj neLe keer leeueer nw, pees mebMeeHe He#eer kees G[evesJeeueer nw DeLee&led pewmes leeueer
20
yepeeves mes He#eer G[ peeles nQ, Gmeer ekeej eerjecekeLee mes mebMee meceeHle nes peelee nw~
ht
ig
efJeMes<e oesveeW neLeeW kees efceueeves mes leeueer yepeleer nw, Fmeer ekeej ueeskecele leLee Jessocele kes mecevJee mes eerjece keLee
yr
emlegle nesleer nw~

op
C
jece veece iegve eefjle megneS~ pevece kejce Deieefvele egefle ieeS~~
peLee Deveble jece YeieJeevee~ leLee keLee keerjefle iegve veevee~~

leoefHe peLee egle peefme ceefle ceesjer~ keefnnGB osefKe eerefle Deefle leesjer~~
Yee0 YeieJeeved eerjece kes veece, iegCe, megneJeves eefj$e, Gvekes pevce leLee eYeg kes Deueewefkeke kece& Deveefievele nQ, Fme
ekeej JesoeW ves ieeee nw~ pewmes YeieJeeved eerjece kee Devle veneR nw, Jes Devevle nQ, Gmeer ekeej eerjecekeLee, Gvekeer keerefle&
yeeuekeeC[ 103
Deewj DeveskeDeveske ekeej kes iegCe Yeer Devevle nQ~ ns HeeJe&leer! efHej Yeer pewmes ceQves nbme kes JesMe ceWs efvele HeJe&le Hej
peekej keekeYegMegefC[ peer kes cegKe mes eerjecekeLee megveer nw Deewj pewmeer cesjer yegef nw, Fve oesveeW egefle Deewj ceefle kes
Devegmeej eerjecekeLee Hej legcnejer eerefle osKekej ceQ eernefjkeLee kentBiee~
Gcee eMve leJe menpe megnees~ megKeo meble meccele ceesefn Yeees~~
Ske yeele veefnb ceesefn meesneveer~ peoefHe ceesn yeme keefnng YeJeeveer~~
legce pees kene jece keesG Deevee~ pesefnb egefle ieeJe Oejefnb cegefve Oeevee~~
d .
ve
Yee0 ns HeeJe&leer! DeeHe kes meesueneW eMve mJeYeeJe mes megneJeves Deewj megKeoeeke nQ~ en mevleeW mes meccele nQ, FmeefueS
er
meYeer cegPes Yeees DeLee&led Des ueies, Hejvleg Ske yeele cegPes veneR Deer ueieer~ ns HeeJe&leer! eeefHe legceves Jen ceesn kes
es
JeMe neskej kener~ legceves pees kene efke, efpevnW Jeso ieeles nQ Deewj cegefvepeve efpevekee Oeeve kejles nQ Jes eerjece oMejLeHeg$e
R
eerjece mes keesF& Deefleefjkele leJe nw~
s
ht
oes0- kenefnb megveefnb Deme DeOece vej, iemes pes ceesn efHeMeee~
ig
R
HeeKeb[er nefj Heo efyecegKe, peeveefnb PetB" ve meeBe~~ 114~~
ll
.A
Yee0 Fme ekeej, Jes ner DeOecekeesef kes peerJe kenles nQ, pees ceesnHe efHeMeee kes eje Keees iees nQ, pees HeeKeC[er nQ,
pees YeieJeeved kes ejCeeW mes efJecegKe nQ, pees Pet" Deewj mele kee Devlej veneR peeveles~
s
ya
Deie Dekeesefyeo DebOe DeYeeieer~ keeF& efye<ee cegkegj ceve ueeieer~~
N
uebHe keHeer kegefue efyeMes<eer~ meHevesngB meblemeYee veefnb osKeer~~
va
Se
Yee0 pees De%eeveer, Jeso kees ve peevevesJeeues, %eeveJewjeie He ves$eeW mes jefnle leLee Yeeienerve nQ, efpevekes ceveHe
oHe&Ce Hej efJe<ee keer keeF& ueieer ngF& nw, pees uebHe DeLee&led efJe<eeYeesieeW ceW Deemekele nQ, pees keHeer Deewj efJeMes<e kegefue
th
ee
nQ, efpevneWves mevleeW keer meYee kee mJeHve ceW Yeer oMe&ve veneR efkeee nw~
P
kenefnb les yeso Demeccele yeeveer~ efpeveefnb ve metPe ueeYe veefnb neveer~~
si
cegkegj ceefueve De veeve efyenervee~ jece He osKeefnb efkeefce oervee~~

ul
iT
Yee0 efpevnbs ueeYe Deewj neefve keg Yeer veneR mecePe He[lee Jes ner Fme ekeej JesoeW mes Demeccele JeeCeer yeesueles nQ~
r
Sh
leelHee& en nw efke, Jeso kes Devegmeej oMejLeHeg$e eerjece ner Hejyee eerjece nQ~ efpevekee ceveHe oHe&Ce ceefueve nQ Deewj
pees %eeveJewjeieHe ves$e mes efJenerve nQ, Jes YeJeveHe Oeve kes oefj meeOeejCe ueesie eerjeceHe kes oMe&ve kewmes kej
11
mekeles nQ ?
20
efpeve kes Deiegve ve meiegve efyeyeskee~ peuHeefnb keefuHele yeeve Deveskee~~

ht
nefjceeee yeMe peiele YeceeneR~ efleveefnb kenle keg DeIeefle veeneR~~

ig
yr
Yee0efpevnW efveieg&Ce Deewj meiegCe kee efJeJeske veneR nw, Jes DeHeves ceve mes keefuHele Deveske ekeej kes efmeevle Metve Jeeve
op
yeesuekej peuHevee kejles jnles nQ~ Jes eYeg keer ceeee kes JeMe neskej mebmeej ceW Yekeles jnles nQ~ GvnW kenves ceW keg Yeer
C
DeIeefle veneR nw DeLee&led Jes meye keg ken mekeles nQ, GvnW keewve jeske mekelee nw?
yeelegue Yetle efyeyeMe celeJeejs~ les veefnb yeesueefnb yeeve efyeeejs~~

efpeve ke=le ceneceesn ceo Heevee~ efleve kej kene keefje veefnb keevee~~
Yee0 pees meefVeHeele mes ieefmele nesles nQ, efpeve Hej YetleesleeW kee DeeJesMe jnlee nw Deewj pees ceefoje Heerkej Gvcee DeLee&led
yeeJeues nes peeles nQ, Jes efJeeejHettJe&ke JeeCeer veneR yeesueles~ efpevneWves ceneceesnHe ceefoje kee Heeve kej efueee nw, Gvekes
keLeve kees keeve ceW veneR ueevee eeefnS DeLee&led Gvekeer yeele veneR megveveer eeefnS, keeeWefke Gmekee keesF& DeLe& veneR neslee~
mees0- Deme efvepe oe efyeeeefj, lepeng mebMee Yepeg jece Heo~
megveg efieefjjepe kegceeefj, Yece lece jefye kej yeeve cece~~115~~
.
Yee0 ns HeeJe&leer! DeHeves oe ceW Fme ekeej efJeeej kejkes mebMee es[ oes~ eYeg eerjece kes eerejCeeW kee Yepeve
d
ve
kejes~ YeceHe DebOekeej kees ve kejves kes efueS Goekeeueerve mete& keer efkejCeeW kes meceeve cesjs Jeeve megvees~
er
meiegveefnb Deiegveefnb veefnb keg Yesoe~ ieeJeefnb cegefve Hegjeve yegOe yesoe~~
es
Deiegve DeHe DeueKe Depe peesF&~ Yeiele esce yeMe meiegve mees nesF&~~
R
pees iegve jefnle meiegve meesF kewmes~ peue efnce GHeue efyeueie veefnb pewmes~~
s
ht
ig
Yee0 cegefve, HegjeCe, efJeeved leLee eejeW Jeso ener leLe ieekej kenles nQ efke, meiegCe Deewj efveieg&Ce ceW keg Yeer Yeso veneR
R
nw~ pees eYeg HejcesMJej eerjece efveieg&Ce, DeHe, Deue#e, Deewj Depe nQ, Jes ner Yekele kes esce kes JeMe neskej meiegCe,
ll
.A
HeJeeve, meyekes efueS o=Me Deewj pevceJeeve nes peeles nQ~ pees iegCeesW mes jefnle nQ, Jes efkeme ekeej mes meiegCe nQ, pewmes peue,
yeHe& Deewj Deesues Deueie veneR nw~ Jener peueleJe efHeIeuekej peue yeve peelee nw Deewj leeHeceeve kes Metve ef[ieer Hej eues
s
ya
peeves Hej IeveerYetle neskej essess gke[eW ceW Deesuee yeve peelee nw Deewj yeHe& kee Hene[ Yeer yeve peelee nww~
N
peemeg veece Yece efleefcej Helebiee~ lesefn efkeefce keefne efyeceesn emebiee~~
va
jece meefeoevebo efovesMee~ veefnb lenB ceesn efveMee ueJeuesMee~~

Se
nj<e efye<eeo ieeve Deieevee~ peerJe Oece& Denefceefle DeefYeceevee~~

th
ee
Yee0 efpeve eerjIegveeLe peer kee eerjece veece YeceHe DebOekeej kees ve kejves kes efueS mete& nw, Gvekes efueS efJeceesn kes
P
emebie kewmes kens pee mekeles nQ DeLee&led Jes eerjece veece kes Jeee veeceer eYeg kewmes ceesn mes iemle nes mekeles nQ?
si
meefeoevevomJeHe eerjece peer MeeMJele mete& nQ~ JeneB ceesnHe jeef$e kee ueJeuesMecee$e Yeer veneR nw DeLee&led pewmes mete&
ul
kes mece#e jeef$e kee ese mee Yeer DebMe efke veneR mekelee, Gmeer ekeej YeieJeeved eerjece kes mece#e ceesn kee ueIegece
iT
DebMe Yeer veneR jn mekelee~ YeieJeeved eerjece mJeYeeJele: ekeeMe He nQ, efHej JeneB efJe%eeve kes eYeele veneR jn mekelee
r
Sh
DeLee&led peneB efvejvlej ceOee ner nes, JeneB kewmee eele:keeue?

11
jece yee yeeHeke peie peevee~ Hejceevebo HejsMe Hegjevee~~

20
Yee0 n<e&, og:Ke, %eeve, De%eeve, Denbkeej Deewj DeefYeceeve es peerJe kes Oece& nQ, F&MJej kes veneR~ meeje mebmeej peevelee nw
ht
efke, eerjece peer meJe&JeeHeke, HejceevevomJeHe, meyemes Hejs Deewj HejcekeejCe yeee, efJe<Ceg, efMeJe kes Yeer F&MJej,
ig
yr
HegjeCeHeg<e, Hejyee, Hejceelcee nQ~

op
oes0- Heg<e eefme ekeeMe efveefOe, eie HejeJej veeLe~

C
jIegkegueceefve cece mJeeefce meesF, keefn efMeJe veeeG ceeLe~~116~~
Yee0 pees eefme Heg<e DeLee&led #ej eke=efle Deewj De#ej peerJeelcee mes Yeer Gece nQ, Jes pees ekeeMe kes Kepeeves eke
DeLee&led ceeee kes DeeJejCe mes otj nQ, pees HejeJej DeLee&led yeeeefo mes ueskej eeRerHee&vle Hej DeJej peerJeeW kes veeLe nQ,
Jener jIegkegue kes ceefCe oMejLevevove eerjece cesjs mJeeceer nQ, Ssmee kenkej efMeJe peer ves cemleke veJeekej eerj ece kees
eCeece efkeee~
yeeuekeeC[ 105
efvepe Yece veefnb mecegPeefnb Deieeveer~ eYeg Hej ceesn Oejefnb pe[ eeveer~~
Yee0 De%eeveerpeve DeHeves Yece lees mecePeles veneR, Jes pe[ eeCeer eYeg eerjece Hej ner ceesn kee DeejesHeCe kejles nQ~
peLee ieieve Ieve Heue efvenejer~ PeeBHesG Yeeveg kenefnb kegefyeeejer~~
efeleJe pees ueeseve Debiegefue ueeS~ eie pegieue MeefMe lesefn kes YeeS~~
Yee0 efpeme ekeej, DeekeeMe ceW cesIeeW kes mecetn kees osKekej kegeflmele efJeeejJeeues ueesie kenles nQ efke, yeeoueeW ves mete&
d .
kees {@bke efueee nw~ pees ueesie DeHeves DeeBKeeW ceW GBieueer ueieekej osKeles nQ, Gvekeer o=ef ceW evcee oes eleerle nesles nQ,
ve
peyeefke Jen Yeso GBieueer kes keejCe neslee nw ve efke, Jen evcee kee mJeeYeeefJeke Yeso nw~
er
es
Gcee jece efJe<eeke Deme ceesne~ veYe lece Oetce Oetefj efpeefce meesne~~
R
Yee0 ns HeeJe&leer! eerjece peer kes efJe<ee ceW ceesn keer Jener efmLeefle nw, pewmes DeekeeMe ceW Oetue Deewj OegBes keer MeesYee nesleer
s
ht
nw DeLee&led pewmes DeekeeMe ceW jnkej Yeer Oeg@bDee Deewj Oetue DeekeeMe kes efkemeer DebMe kees vener {Bke Heeles, Gmeer ekeej
ig
YeieJeeved eerjece kes eefle DeejesefHele ngS ceesn, Gvekes SsMJee& kees ueebefle veneR kej Heeles~
R
efye<ee kejve megj peerJe meceslee~ mekeue Ske les Ske meeslee~~
ll
.A
meye kej Hejce ekeeMeke peesF&~ jece Deveeefo DeJeOeHeefle meesF&~~
s
ya
Yee0 HeeBeeW efJe<ee, ome yeeekejCe Deewj eej Devle:kejCe Fve eewoneW kes eewon osJelee leLee peerJeelcee, es meYeer
N
Ske mes esleveeJeeved nQ DeLee&led peerJeelcee mes eslevee efceueer nw eewoneW osJeleeDeeW kees Deewj Fve osJeleeDeeW mes eslevee efceueer
va
nw eej Devle:kejCe Deewj ome FefveeW kees Deewj Gvemes eslevee eeHle nesleer nw eewoneW kejCeeW kes eewoneW efJe<eeeW kees,
Se
Hejvleg peerJeelcee kees Yeer YeieJeeved eerjece mes eslevee efceueer nw, FmeefueS Jes meye kes HejceekeeMeke nQ~ Jes ner Deveeefo
th
eerjece Deveeefo eerDeeesOee kes Deveeefo jepee nQ~

ee
efJeMes<e eJeCe, ves$e, jmevee, IeeCe, lJeked, nmle, ejCe, Heeeg, GHemLe, Jeeked es ome FefveeB nQ, FvnW yeeekejCe Yeer
P
kenles nQ~ ceve, yegef, Denbkeej, efee es eej Devle:kejCe nQ~ FveceW eJeCe, ves$e, jmevee, IeeCe Deewj lJeked es HeeBBe
si
ul
%eevesefveeB nQ~ nmle, ejCe, Heeeg, GHemLe Deewj Jeeked es HeeBe keces&efveeB nQ~ meebKe keer o=ef mes ceve GYeeelceke nw
iT
Deewj Jesoevle keer o=ef mes en Devle:kejCe ner nw, FefveeB veneR~ eewoneW kejCeeW kes eewon efJe<ee Yeer nQ, pewmes eJeCe
r
Sh
FefveeB eesle kee Meyo, ves$e kee He, jmevee kee jme, IeeCe kee megievOe, lJeked kee mHeMe&, nmle kee ienCe, Heeo kee
ieceve, Heeeg kee ceueleeie, GHemLe kee Deevevo Deewj Glmeie&, JeeCeer kee JekeleJe, ceve kee mebkeuHe, yegef kee
11
JeJemeee, Denbkeej kee DeefYeceeve, leLee efee kee efevleve~ Fvekes eewon osJelee Yeer efvecve ekeej kes nQ
20
ht
eJeCe kes efoMee, ves$e kes mete&, jmevee kes JeCe, IeeCe kes DeefMJeveerkegceej, lJeked kes Jeeeg, nmle kes Fv, Heeo kes
ig
GHesv, Heeeg kes ce=leg, GHemLe kes epeeHeefle, Jeeked kes Deefive, ceve kes evcee, yegef kes yeee, Denbkeej kes efMeJe, efee
yr
kes ceneved DeLee&led efJe<Ceg, Fme ekeej peerJeelcee mes ueskej efJe<eeHee&vle meYeer keer eslevee Ske-otmejs kes DeeOeerve nw,
op
kesJeue YeieJeeved eerjece keer eslevee HejeOeerve vener mJele:efme mJeeOeerve nw~
C
peiele ekeeMe ekeeMeke jecet~ ceeeeOeerMe ieeve iegve Oeecet~~

peemeg melelee les pe[ ceeee~ Yeeme mele FJe ceesn meneee~~
Yee0 en efeoefeoelceked peieled ekeeMe nw Deewj YeieJeeved eerjece Gmekes ekeeMeke nQ~ Jes ceeee kes DeefOeHeefle leLee
%eeve SJeb keueeCe iegCeieCeeW kes Oeece nQ~ efpevekeer melelee mes ceesn keer meneelee kejvesJeeueer en pe[ ceeee Yeer mele
keer YeeBefle Yeemeleer nw~
oes0- jpele meerefHe cenB Yeeme efpeefce, peLee Yeeveg kej yeeefj~
peoefHe ce=<ee eflengB keeue meesF, Yece ve mekeF keesG eefj~~117~~
.
Yee0 efpeme ekeej meerHe ceW jpele DeLee&led eeBoer kee DeeYeeme neslee nw Deewj pewmes mete&veejeeCe keer efkejCeeW ceW peue kee
d
ve
DeeYeeme neslee nw, DeLeJee pewmes peue ceW mete&veejeeCe keer efkejCeeW kee DeeYeeme neslee nw, Gmeer ekeej Hejceelcee keer
er
melelee mes Hejceelcee ceW ner Fme ceeefeke eHebe kee Yeeve nes jne nw~ eeefHe Jen leerveeW keeueeW ceW ce=<ee DeLee&led
es
HeefjJele&veMeerue nw, Hejvleg Fme Yece kees keesF& eue veneR mekelee DeLee&led Fmes lees YeieJeeved keer ke=Hee ner meceeHle kej Heeleer
R
nw~
s
ht
Sefn efyeefOe peie nefj Deeefele jnF&~ peoefHe Demele osle ogKe DenF&~~
ig
R
peew meHeves efmej keew keesF&~ efyeveg peeies ve otefj ogKe nesF&~~
ll
peemeg ke=Hee Deme Yece efceef peeF&~ efieefjpee meesF ke=Heeueg jIegjeF&&~~
.A
Yee0 Fme ekeej en peieled eernefj YeieJeeved eerjece kes Deeefele jnlee nw~ eeefHe en Demele DeLee&led HeefjJele&veMeerue
s
ya
nw, efHej Yeer og:Ke oslee jnlee nw~ DeLeJee YeieJeeved kes Deeefele jnvesJeeuee en peieled Demele DeLee&led #eCeYebiegj og:Ke
N
os jne nw~ eefo mJeHve ceW keesF& efkemeer kee efmej kee ueslee nw, lees efmej keves kee og:Ke efyevee peeies otj veneR nes Heelee~
va
ns HeeJe&leer! efpeve Hejceelcee keer ke=Hee mes Jen mJeHvepeefvele Yece efce peelee nw, Jen ke=Heeueg YeieJeeved jIegkegue kes jepee
Se
oMejLevevove eerjece ner nQ~

th
Deeefo Deble keesG peemeg ve HeeJee~ ceefle Devegceeefve efveiece Deme ieeJee~~
P ee
Yee0 efpeve Hejceelcee eerjecepeer kee keesF& Yeer Deeefo Deewj Devle veneR Hee mekelee, DeHeveer yegef kes Devegceeve kes
si
Devegmeej DeLee&led yegef kes Devegketue %eeve kes Devegmeej JesoeW ves Fme ekeej ieeee nw
ul
iT
efyeveg Heo eueF megveF efyeveg keevee~ kej efyeveg kejce kejF efyeefOe veevee~~
r
Deeveve jefnle mekeue jme Yeesieer~ efyeveg yeeveer yekelee ye[ peesieer~~
Sh
leve efyeveg Hejme veeve efyeveg osKee~ ienF Ieeve efyeveg yeeme DeMes<ee~~
11
Deefme meye YeeBefle Deueewefkeke kejveer~ ceefncee peemeg peeF veefnb yejveer~~
20
Yee0 Hejceelcee eerjece, ejCeeW keer meneelee kes efyevee Yeer eue mekeles nQ, keCes&efveeW kes eeesie kes efyevee Yeer megve
ht
uesles nQ, neLe kes nueveeueve kes efyevee Yeer Deveske ekeej kes keee& kej uesles nQ, cegKe keer efeee mes jefnle neskej Yeer
ig
yr
mecHetCe& jmeeW kee Yeesie kej uesles nQ, JeeCeer kes eeesie kes efyevee Yeer yeesue uesles nQ, Jes yengle ye[s eesieer nQ, leveg DeLee&led
op
lJeiesefve (eces&efve) kes efyevee Yeer meye kee mHeMe& kej uesles nQ~ ves$e kes Gefvceueve kes efyevee Yeer meyekees osKe uesles nQ,
C
veeefmekee kes efyevee Yeer meye ekeej kes Jeeme DeLee&led megievOe kees ienCe kej uesles nQ, Fme ekeej efpevekeer kejveer meye
ekeej mes Deueewefkeke nw DeLee&led pees FefveeW kes DeOeerve ve neskej mJeeb meYeer FefveeW kee mJeeceer nw, efpevekeer ceefncee
kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~
efJeMes<e Fme ekejCe mes YeieJeeved kes efvejekeejJeeo kee DeejesHe veneR kejvee eeefnS, Fmekee Flevee ner leelHee& nw efke,
YeieJeeved nce ueesieeW keer YeeBefle FefveeW kes HejeOeerve veneR nQ elegled FefveeB YeieJeeved kes DeeOeerve nQ~ Gvekeer SkeSke
yeeuekeeC[ 107
FefveeW ceW meYeer FefveeW keer Je=efeeeB jnleer nQ~ Jemlegle: YeieJeeved keer FefveeB YeieJeeved keer DeeJeMekelee keer Hetefle& kes
efueS veneR elegled YekeleeW keer YeeJevee Hetefle&& kes efueS nesleer nQ~
oes0- pesefn Fefce ieeJeefnb yeso yegOe, peeefn Oejefnb cegefve Oeeve~
meesF oMejLe megle Yeiele efnle, keesmeueHeefle YeieJeeve~~118~~
Yee0 Jeso Deewj efJeeved, efpeve eYeg eerjece kees Fme ekeej ieeles nQ Deewj efpevekee cegefve ueesie Oeeve kejles nQ, Jes ner
.
DeeesOeeHeefle, cenejepe oMejLe peer kes Heg$e eerjece YekeleeW kes efnlekeejer YekeleJelmeue YeieJeeved nQ~
d
ve
keeMeer cejle pebleg DeJeueeskeer~ peemeg veece yeue kejGB efyeMeeskeer~~
er
meesF eYeg ceesj ejeej mJeeceer~ jIegyej meye Gj Deblejpeeceer~~
es
R
Yee0 ns HeeJe&leer! keeMeer ceW cejles ngS peerJeeW kees osKekej, efpevekes veece kes yeue mes ceQ GvnW Meeskejefnle kej oslee ntB,
s
Jes ner ej, Deej kes mJeeceer meye kes oe kes Devleee&ceer jIegkegue kes es oMejLevevove eerjece cesjs eYeg nQ~
ht
ig
efyeyeMengB peemeg veece vej kenneR~ pevece Deveske jefele DeIe onneR~~
R
meeoj megefcejve pes vej kejneR~ YeJe yeeefjefOe ieesHeo FJe lejneR~~
ll
.A
Yee0 efJeJeMelee ceW Yeer efpeve eYeg eerjece kee veece pees jles nQ DeLee&led GeejCe kej uesles nQ, Jes Deveske pevceeW kes
s
DeHeves ner eje efkees ngS HeeHe kees peuee [eueles nQ~ pees ueesie DeeojHetJe&ke mcejCe kejles nQ Jes ueseie Fme YeJemeeiej kees
ya
N
ieew kes Kegj kes meceeve ese yeveekej Gmes efyevee eeeme Heej kej uesles nQ~
va
jece mees Hejceelecee YeJeeveer~ lenB Yece Deefle Deefyeefnle leJe yeeveer~~
Se
Deme mebMee Deevele Gj ceeneR~ ieeve efyejeie mekeue iegve peeneR~~

th
Yee0 ns YeJeeveer ! Jener eerjece Hejceelcee nQ, Gvekes eefle Fme ekeej kee Yece Deewj Gme Yece mes egkel e en JeeCeer
ee
Delevle DeefJeefnle DeLee&led egefleeebs Deewj mce=efleeeW cesW efJeefnle veneR, elegled efveef<e nw~ ns HeeJe&leer! eYeg eerjece kes eefle
P
Fme ekeej kee mebMee ceve ceW ueeles ner %eeve, Jewjeie Deeefo meYeer esiegCe eues peeles nQ~
si
ul
megefve efMeJe kes Yece Yebpeve yeevee~ efceef ieF meye keglejke kew jevee~~
iT
YeF jIegHeefle Heo eerefle eleerleer~ oeve DemebYeeJevee yeerleer~~

r
Sh
Yee0 Fme ekeej Yece kees ve kejvesJeeues efMeJe peer kes JeeveeW kees megvekej HeeJe&leer peer kes ceve mes meYeer keglekeeW& keer
11
me=ef efce ieeer~ GvnW eerjece kes eefle eerefle Deewj efJeMJeeme nes ieee~ Gvekeer Yeebkej DemebYeeJevee DeLee&led eYeg eerjece
20
kes eefle efJeHejerle YeeJevee meceeHle nes ieeer~

ht
oes0- Hegefve Hegefve eYeg Heo keceue ieefn, peesefj Hebken Heeefve~
ig
yeesueeR efieefjpee yeeve yej, cevengB esce jme meeefve~~ 119~~

yr
op
Yee0 yeejcyeej YeieJeeved efMeJe kes eerejCekeceueeW kees Heke[kej keceue kes meceeve oesveeW neLeeW kees pees[kej ceevees
C
escejme mes efceefele kejkes HeeJe&leer peer esJeeve yeesueeR
MeefMe kej mece megefve efieje legcnejer~ efcee ceesn MejoeleHe Yeejer~~
legce ke=Heeueg meye mebMee njsT~ jece mJeHe peeefve ceesefn HejsT~~
Yee0 ns MeMeebbkeceewues! evcee keer efkejCeebs kes meceeve DeeHekeer JeeCeer megvekej cesje efJeMeeue ceesnHe Mejodkeeueerve
DeeleHe efce ieee DeLee&led meceeHle nes ieee nw~ pewmes Mejodkeeueerve HetefCe&cee kes ev keer efkejCeeW mes Mejod$e+leg kes mete&
keer ieceea meceeHle nes peeleer nw, Gmeer ekeej DeeHe keer JeeCeer mes cesje ceesn meceeHle nes ieee~ ns ke=Heeueg! DeeHe ves cesjs
mecHetCe& mebMee njCe kej efueS~ Deye cegPes eerjece peer kee HejelHejmJeHe %eele nes ieee nw DeLee&led ceQ en mecePe egkeer
ntB efke, oMejLevevove eerjece ner HejelHej Hejyee YeieJeeved eerjece nQ~
veeLe ke=Hee Deye ieeG efye<eeoe~ megKeer YeFGB eYeg ejve emeeoe~~
Deye ceesefn DeeHeefve efkebkeefj peeveer~ peoefHe menpe pe[ veeefj Deeeveer~~
eLece pees ceQ Hete meesF kennt~ peew cees Hej emevve eYeg Dennt~~
d .
ve
Yee0 ns veeLe! DeeHekeer ke=Hee mes cesje og:Ke meceeHle nes ieee nw~ ceQ DeeHekes ejCeeW kes emeeo mes Deye megKeer nes ieF&
er
ntB~ eeefHe ceQ mJeYeeJe mes pe[ De%eeveiemle ceefnuee ntB, efHej Yeer cegPes DeHeveer mesefJekee peevekej eefo DeeHe cegPe Hej
es
emevve nQ, lees ns eYees! ceQves pees eLece eMve efkees Les, GvneR kes Gej oerefpees~ cesjs meesuen eMveeW ceW mes Geje& kes eej
R
eMveeW kee meceeOeeve nes ieee nw~ HetJe& kes yeejn eMve DeYeer DeJeMes<e nQb, GveceW mes meJe&eLece DeJeleejJeeo kes eMve kee
s
ht
DeeHe ke=Heee meceeOeeve kejW~
ig
R
jece yee efevcee Deefyeveemeer~ meye& jefnle meye Gj Hegj yeemeer~~
ll
veeLe OejsG vejleveg kesefn nslet~ ceesefn mecegPeeF kennt ye=<ekeslet~~
.A
Yee0 ns Je=<ekesleg DeLee&led Je=<eYeOJepe YeieJeeved efMeJe! pees eerjece JesoevleJese Hejyee nQ, pees efevedcee DeLee&led
s
ya
%eevemJeHe nQ, pees mecHetCe& eHebe mes jefnle Deewj meYeer kes oeHe YeJeve ceW efveJeeme kejvesJeeues nQ, Gve eerjece ves
N
efkeme keejCe ceveg<e He OeejCe efkeee ? ns veeLe! Fme eMve kee Gej cegPes mecePeekej keefnes~
va
Gcee yeeve megefve Hejce efyeveerlee~ jecekeLee Hej eerefle Hegveerlee~~

Se
oes0- efne nj<es keeceeefj leye, Mej menpe megpeeve~

th
yeng efyeefOe Gceefnb eMebefme Hegefve, yeesues ke=HeeefveOeeve~~120~~

P ee
Yee0 HeeJe&leer peer kes HejceefJeveerle DeLee&led efJeveceleeHetCe& JeeveeW kees megvekej leLee Gvekes cegKe mes eerjecekeLee Hej HeefJe$e
si
eerefle kees megvekej, keeceosJe kes Me$eg, mJeYeeJele: %eeve mes mecHevve YeieJeeved Mej leye oe ceW Delevle emevve ngS~
ul
iT
Fmekes HeMeeled yengle ekeej mes HeeJe&leer peer keer eMebmee kejkes ke=Hee kes efveOeeve DeLee&led kees<emJeHe efMeJe peer yeesues
r
Sh
* veJeenHeejeeCe Henuee efyeeece *

11
mees0- megveg MegYe keLee YeJeeefve, jeceeefjleceeveme efyeceue~

20
kene YegMegbef[ yeKeeefve, megvee efyenie veeeke ie[~~120(ke)~~

ht
ig
Yee0 ns YeJeeveer HeeJe&leer peer! Deye YeieJeeved eerjece keer keueeCekeeefjCeer keLee megvees~ en efvece&ue eerjeceeefjleceeveme
yr
eeefHe jee ceQves, Hejvleg JeeKeeve kejkes eewjemeer emebieeW cesW keekeYegMegefC[ peer ves Fmes kene Deewj Heef# eeeW kes jepee
op
ie[ ves Fmes megvee~

C
mees mebyeeo Goej, pesefn efyeefOe Yee Deeies kenye~

megveng jece DeJeleej, eefjle Hejcemegboj DeveIe~~120(Ke)~~
Yee0 Jen es mebJeeo efpeme ekeej mes mecHevve ngDee, Jen ceQ Deeies DeLee&led meHlece meesHeeve GejkeeC[ ceW kentBiee,
DeYeer lees Hetpeveere, megvoj leLee efve<HeeHe eYeg eerjece kes DeJeleej kee eefj$e megvees~
yeeuekeeC[ 109
nefj iegve veece DeHeej, keLee He Deieefvele Deefcele~

ceQ efvepe ceefle Devegmeej, kenGB Gcee meeoj megveng~~120(ie)~~
Yee0 ns HeeJe&leer! YeieJeeved eerjece kes iegCe Deewj veeceeW kee keesF& Heej veneR nw~ Gvekeer keLeeeW Deveefievele nQ Deewj Gvekes
He, osMe, keeue leLee JemlegDeeW keer meercee mes Hejs nQ~ ceQ (efMeJe) DeHeveer yegef kes Devegmeej, eYeg eerjece keer veece, He,
ueerueeOeeceelceke keLee ken jne ntB, Fmes DeeHe DeeojHetJe&ke megefvees~
.
megveg efieefjpee nefjeefjle megneS~ efyeHegue efyeMeo efveieceeiece ieeS~~
d
ve
nefj DeJeleej nsleg pesefnb nesF&~ FoefcelLeb keefn peeF ve meesF&~~
er
Yee0 ns HeJe&lejepeHeg$eer HeeJe&leer! megefvees, eYeg kes megneJeves eefj$e ye[s ner efvece&ue Deewj Deveske nQ~ es efveieceeW DeLee&led
es
eejeW Jeso leLee DeeieceeW DeLee&led JesoeW mes Deefleefjkele meYeer Heew<ese Dee<e&ievLeeW ves ieees nQ~ eerjece kee DeJeleej efpeme
R
s
keejCe mes ngDee nw Jen ener nw, Jen Fmeer ekeej mes nw, Ssmee Gmes efkemeer kes eje kene veneR pee mekelee~
ht
ig
jece Delekee& yegef ceve yeeveer~ cele nceej Deme megveng meeeveer~~
R
leoefHe meble cegefve yeso Hegjevee~ peme keg kenefnb mJeceefle Devegceevee~~
ll
.A
leme ceQ megcegefKe megveeJeGB leesner~ mecegefPe HejF peme keejve ceesner~~
s
Yee0 ns elegj HeeJe&leer! megefvees, cesje lees Ssmee cele nw efke eerjece peer yegef, ceve Deewj JeeCeer mes Delekee& nQ DeLee&&led
ya
GvnW leke& mes veneR peevee pee mekelee nw, efHej Yeer ns megcegKeer (eerjeceefJe<eeke eMve kejves kes keejCe megvoj
N
cegKeJeeueer)! mevle, cegefve, eejeW Jeso, De"ejneW HegjeCe Deewj De"ejneW GHeHegjeCe DeHeves yegef kes Devegceeve kes Devegmeej
va
pewmee keg kenles nQ Deewj cegPes pewmee keejCe mecePe He[ jne nw, Jewmee ceQ legcnW megvee jne ntB~
Se
peye peye nesF Oejce kew neveer~ yee{efnb Demegj DeOece DeefYeceeveer~~
th
ee
kejefnb Deveerefle peeF veefnb yejveer~ meeroefbnb efyee Oesveg megj Oejveer~~
P
leye leye eYeg Oeefj efyeefyeOe Mejerje~ njefnb ke=HeeefveefOe meppeve Heerje~~
si
oes0- Demegj ceeefj LeeHeeEn megjve, jeKeeEn efvepe egeflemesleg~

ul
iT
peie efyemleejefnb efyeMeo peme, jecepevce kej nsleg~~121~~

r
Yee0 peyepeye Jewefoke DeLee&le meveeleveOece& keer neefve nesves ueieleer nw Deewj veere DeefYeceeveer Demegj DeLee&led osJeefJejesOeer
Sh
Deemegjereke=efle kes eeCeer ye{ves ueieles nQ, Ssmeer Deveerefle kejles nQ efpemekee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee leLee peye
11
yeeeCe, ieew, osJelee Deewj He=LJeer es meYeer og:Keer nesles nQ, leyeleye ke=Hee kes meeiej eYeg YeieJeeved eerjece Deveske ekeej
20
kes Mejerj OeejCe kejkes meppeveeW keer Heer[e kees otj kejles nQ~ DemegjeW kees ceejkej eYeg eerjece, osJeleeDeeW kees Gvekes
ht
mLeeve Hej mLeeefHele kejles nQ Deewj DeHeves Jeso kes mesleg keer j#ee kejles nQ leLee mebmeej ceW efvece&ue eMe kee efJemleej kejles
ig
nQ, ener nw eerjecepevce kee meeceeve nsleg~

yr
op
meesF peme ieeF Yeiele YeJe lejneR~ ke=HeeefmebOeg peve efnle leveg OejneR~~
C
Yee0 Gmeer eMe kees ieekej Yekele YeJemeeiej mes Heej nes peeles nQ~ ke=Hee kes meceg eYeg eerjece DeHeves YekeleeW kes efueS
ner DeJeleej uesles nQ~

jece pevece kes nsleg Deveskee~ Hejce efyeefe$e Ske les Skee~~
pevece Ske ogF kenGB yeKeeveer~ meeJeOeeve megveg megceefle YeJeeveer~~
Yee0 eerjeceev peer kes pevce kes Deveske nsleg DeLee&led keejCe nQ, pees Ske mes ye{kej Ske leLee Delevle efyeefe$e nQ~
ns megvoj yegefJeeueer YeJeeveer, cegPe Mej keer efveleHelveer HeeJe&leer! ceQ Skeoes pevceeW kees DeLeJee, Skeoes DeLee&led leerve
pevceeW kee yeKeeve kej ken jne ntBb, legce meeJeOeeve neskej megvees~
ejHeeue nefj kes efee oesT~ pee De efyepee peeve meye keesT~~
efyee meeHe les otveG YeeF&~ leeceme Demegj osn efleve HeeF&~~
.
Yee0 meYeer ueesie peeveles nQ, yewkegC"efJenejer YeieJeeved efJe<Ceg kes pee Deewj efJepee veeceke oes ejHeeue yengle efee nQ~
d
ve
Fve oesveeW YeeleeDeeW ves yeeeCe DeLee&led mevekeeefokeeW kes eeHe mes leceesiegCeer Demegj DeLee&led owle kee Mejerj eeHle kej
er
efueee~
es
kevekekeefMeHeg De neke ueeseve~ peiele efyeefole megjHeefle ceo ceeseve~~
R
efyepeeer mecej yeerj efyeKeelee~ Oeefj yejen yeHeg Ske efveHeelee~~
s
ht
nesF vejnefj otmej Hegefve ceeje~ peve enueeo megpeme efyemleeje~~
ig
R
Yee0 es peieled ceW efJeefole leLee egg ceW Fv kes Yeer ceo kees ve kejvesJeeues efnjCekeefMeHeg Deewj efnjCee#e veece mes
ll
.A
eefme ngS~ oesveeW Yeelee efJepeeer Deewj eg ceW eefme Jeerj Les~ YeieJeeved veejeeCe ves Jejen DeLee&led metkejeJeleej OeejCe
kejkes Ske DeLee&led ess YeeF& efnjCee#e kees ceej [euee, efHej vejeEmen DeJeleej OeejCe kejkes YeieJeeved ves otmejs DeLee&led
s
ya
ye[s YeeF& efnjCekeefMeHeg kee JeOe efkeee Deewj DeHeves Yekele eeo kes eMe kee efJemleej kej efoee~
N
oes0- Yees efveMeeej peeF lesF, ceneyeerj yeueJeeve~
va
kegbYekejve jeJeve megYe, megj efyepeeer peie peeve~~122~~

Se
Yee0 en yeele peieled peevelee nw efke, Jes ner efnjCee#e Deewj efnjCekeefMeHeg HeguemleJebMe ceW peekej efJeeJee Deewj
th
ee
kewkemeer kes ieYe& mes oes Ieesj je#eme kes He ceW GlHevve ngS~ GmeceW efnjCee#e kegbYekeCe& veece mes Deewj efnjCekeefMeHeg
P
jeJeCe veece mes eefme ngDee~ Jes es Yed Les, oesveeW ner (kegbYekeCe&, jeJeCe) osJeefJepeslee Les~ kesJeue ceneJeerj nvegceeve
si
peer ner Gvekeer DeHes#ee DeefOeke yeueMeeueer Les, DeveLee peerJeJeie& ceW keesF& Yeer jeJeCe, kegbYekeCe& mes DeefOeke yeueMeeueer ve
ul
Lee~
r iT
cegkele ve YeS nles YeieJeevee~ leerefve pevece efpe yeeve eceevee~~

Sh
Ske yeej efleve kes efnle ueeieer~ OejsG Mejerj Yeiele Devegjeieer~~
11
keMeHe Deefoefle leneB efHeleg ceelee~ oMejLe keewmeuee efyeKeelee~~

20
Ske keueHe Sefn efyeefOe DeJeleeje~ eefjle Heefye$e efkeS mebmeeje~~

ht
Yee0 YeieJeeved kes eje JeOe kejves Hej Yeer Jes oesveeW YeeF& cegkele veneR ngS, keeeWefke mevekeeefo kes eje efoes ngS MeeHe
ig
yr
keer eeceeefCekelee kes Devegmeej FvnW leerve pevceHee&vle Deemegjer Mejerj eeHle kejvee Lee, FmeefueS peeefJepee eLece pevce
op
ceW efnjCekeefMeHeg leLee efnjCee#e veece mes owlekegue ceW GlHevve ngS~ efleere pevce ceW jeJeCekegbYekeCe& veece mes
C
je#emekegue ceW GlHevve ngS Deewj le=leere pevce ceW efMeMegHeeue Deewj ovleJeke$e veece eeHle kej YeieJeled efJejesOeer jepekegue ceW
pevce efueS~ Skeyeej YekeleeW kes Devegjeieer eYeg eerjece FvneR peeefJepee kes efnle kes efueS ceeveJe Mejerj OeejCe efkees
Les~ Gme DeJeleej ceW keMeHe Deewj Deefoefle ner eYeg eerjece kes eefme efHeleeceelee oMejLekeewmeuee ngS Les DeLee&led
epeeHeefle keMeHe oMejLe yeves Les Deewj Deefoefle peer ves keewmeuee DeJeleej efueee Lee~ Fme ekeej Ske keuHe ceW pee
efJepee Gej kes efueS ner eerjeceeJeleej ngDee Lee Deewj YeieJeeved ves mebmeej ceW HeefJe$e eefj$e efkees Les~
yeeuekeeC[ 111
Ske keueHe megj osefKe ogKeejs~ mecej peuebOej meve meye nejs~~
MebYeg keervn mebieece DeHeeje~ ovegpe ceneyeue cejF ve ceeje~~
Hejce meleer DemegjeefOeHe veejer~ lesefn yeue leeefn ve efpeleefnb Hegjejer~~
Yee0 Ske keuHe ceW eg ceW peeuevOej kes meeceves Hejeefpele ngS osJeleeDeeW kees og:Keer osKekej, efMeJe peer ves peeuevOej
mes DeHeej mebieece efkeee Lee, Hejvleg ceneyeueMeeueer owle peeuevOej efMeJe peer kes ceejves mes Yeer veneR cej jne Lee, keeeWefke
.
Demegjjepe peeuevOej keer Helveer Je=voe Hejce meleer Leer~ Gmeer kes yeue mes peeuevOej kees ef$eHegjemegj kes Me$eg efMeJe peer Yeer
d
ve
veneR peerle Hee jns Les~
er
oes0- ue keefj ejsG leemeg yele, eYeg megj keejpe keervn~
es
peye lesefnb peevesG cejce leye, meeHe keesHe keefj oervn~~123~~
R
s
ht
leemeg meeHe nefj keervn eceevee~ keewlegkeefveefOe ke=Heeueg YeieJeevee~~
ig
leneB peuebOej jeJeve YeeT~ jve nefle jece Hejce Heo oeT~~
R
ll
Yee0 meJe&meceLe& eYeg ves ue kejkes Je=voe kes Jele kees euee DeLee&led ve veneR efkeee, efkevleg mLeeveevleefjle kej efoee~
.A
Deye leke pees Je=voe peeuevOej pewmes Deleeeejer, yengieeceer, DeOeceer&, etj peerJe ceW Heefleyegef mes Gmekes efueS Jele kejleer
s
ya
jner Deye Gme Je=voe keer Heefleyegef eeefCecee$e kes eeCeHeefle YeieJeeved ceW nes ieF&~ peye Je=voe ves en cece& peeve efueee, leye
N
Gmeves eesOe kejkes YeieJeeved kees MeeHe os efoee~ keewlegkeeW kes meeiej, Hejce ke=Heeueg, SsMJeee&efo ceenelceeW mes egkele,
va
YeieJeeved ves Je=voe kes MeeHe kees eceeefCele efkeee~ JeneB peeuevOej jeJeCe yevee Deewj YeieJeeved eerjece ves Gmes ceej kej
Se
HejceHeo os efoee~
th
Ske pevece kej keejve Sne~ pesefn ueefie jece Oejer vejosne~~
ee
eefle DeJeleej keLee eYeg kesjer~ megveg cegefve yejveer keefyeve Ievesjer~~
P
si
Yee0 Ske pevce kee ener keejCe nw, efpemekes efueS YeieJeeved eerjece ves ceveg<eHe OeejCe efkeee~ ee%eJeukee peer ves
ul
Yejepe peer kees meeJeOeeve kejles ngS kene efke ns ceveveMeerue cegefve! megefvees, eleske DeJeleej ceW mecHevve ngF& eYeg
iT
eerjece keer Deveske keLeeDeeW kee keefJeeeW ves Deveske jeceeeCeeW, ecHegDeeW, veekeeW, ieekeeJeeW Deewj cenekeeJeeW eje
r
Sh
JeCe&ve efkeee nw~

11
veejo meeHe oervn Ske yeeje~ keueHe Ske lesefn ueefie DeJeleeje~~
20
efieefjpee eefkele YeF megefve yeeveer~ veejo efye<Ceg Yeiele Hegefve ieeveer~~
ht
keejve keJeve meeHe cegefve oervne~ kee DeHejeOe jceeHeefle keervne~~

ig
en emebie ceesefn kenng Hegjejer~ cegefve ceve ceesn Deeejpe Yeejer~~

yr
op
Yee0 Ske yeej eYeg eerjece kes ecegKe DebMeeJeleej YeieJeeved efJe<Ceg peer kees osJeef<e& veejo peer ves MeeHe efoee Lee, Gmeer
C
keejCe Ske keuHe ceW eerjeceeJeleej ngDee Lee~ en JeeCeer megvekej HeJe&lejepeHeg$eer HeeJe&leer peer eefkele nes ieF Deewj yeesueeR,
veejo peer YeieJeeved efJe<Ceg kes Yekele nQ, GmeceW Yeer %eeveerYekele nQ~ Jen keewvemee keejCe Lee, efpememes osJeef<e& veejo peer ves
YeieJeeved kees MeeHe os efoee~ ue#ceer peer kes Heefle YeieJeeved efJe<Ceg ves keewvemee DeHejeOe kej efoee Lee? ns ef$eHegjemegj kes
Me$eg efMeJe peer! cegPes en emebie megveeFes keeeWefke en yengle ye[e DeeMee& cegefveeeW kes ceve kees Yeer ceesefnle kej
oslee nw~
oes0- yeesues efyenBefme censMe leye, ieeveer cet{ ve keesF~
pesefnb peme jIegHeefle kejefnb peye, mees leme lesefnb ve nesF~~124(ke)~~
Yee0 leye nBmekej ceneved F&MJej efMeJepeer ves kene, YeieJeeved keer ueerueeece ceW mJeleb$eHe mes keesF& Yeer %eeveer ee cetKe&
veneR neslee~ YeieJeeved eerjece peye efpemekes meeLe pewmee kejles nQ Gmeer #eCe Jen Gmeer ekeej kee nes peelee nw~
mees0- kenGB jece iegve ieeLe, Yejepe meeoj megveng~
.
YeJe Yebpeve jIegveeLe, Yepeg leguemeer leefpe ceeve ceo~~124(Ke)~~
d
ve
Yee0 ns Yejepe peer! Deye ceQ eerjece kes iegCeeW keer ieeLeeeW ken jne ntB, DeeojHetJe&ke megefvees~ jIegveeLe peer YeJeyevOeveeW
er
kees ve kejvesJeeues nQ~ leguemeeroeme kes cele kes Devegmeej ceeve Deewj ceo es[ leg DeLee&led legjere leJe eerjece ue
es
DeLee&led ue#ceCe peer meer DeLee&led meerlee peer kee Yepeve keefjes~
R
s
efJeMes<e eneB leguemeer Meyo ceW Mues<e nw, eLece DeLe& kes Devegmeej leguemeer cenekeefJe leguemeeroeme kee Jeeeke nw Deewj
ht
ig
efleere DeLe& kes Devegmeej veeceienCe ceW veece kes Ske osMe keer Jeeekelee kes efmeevle mes leguemeer Meyo eceMe: leg
R
DeLee&led legjereleJe eerjece ue DeLee&led ue#ceCe Deewj meer De#ej mes eermeerlee kee Jeeeke nesiee~
ll
.A
efnceefieefj iegne Ske Deefle HeeJeefve~ yen meceerHe megjmejer megneJeefve~~
s
Deeece Hejce Hegveerle megneJee~ osefKe osJe$e+ef<e ceve Deefle YeeJee~~
ya
N
Yee0 efnceeeue HeJe&le ceW Ske Delevle HeefJe$e iegHee nw, efpemekes meceerHe DeefleHeefJe$e megneJeveer iebiee peer Deuekevevoe
va
veece mes yenleer nQ~ JeneB Ske megneJevee HejceHeefJe$e Deeece Yeer nw, Jen osJeef<e& veejo kes ceve ceW osKeles ner yengle Yee
Se
ieee~
th
efvejefKe Mewue meefj efyeefHeve efyeYeeiee~ YeeG jceeHeefle Heo Devegjeiee~~

ee
megefcejle nefjefnb meeHe ieefle yeeBOeer~ menpe efyeceue ceve ueeefie meceeOeer~~
P
Yee0 HeJe&le leLee JeneB yenvesJeeueer Deuekevevoe iebiee peer SJeb yeojer Jeve kes efJeefe$e efJeYeeie kees osKekej veejo peer kes
si
ul
ceve ceW ue#ceerHeefle YeieJeeved kes ejCeeW kes eefle Devegjeie DeLee&led DevegHece esce Gce[ ieee~ veejo peer ves YeieJeeved kee
iT
mcejCe kejleskejles o#e peer kes MeeHe keer ieefle kees yeeBOe efoee DeLee&led oes oC[ keer efmLejlee kee eefleyevOe meceeHle nes
r
Sh
ieee~ veejo peer efmLej nes iees, Gvekes mJeYeeJele: efvece&ue ceve ceW meceeefOe ueie ieF& Deewj Jes Demece%eele meceeefOe keer
DeJemLee ceW efmLej yew" iees~
11
20
cegefve ieefle osefKe megjsMe [sjevee~ keeceefnb yeesefue keervn meveceevee~~

meefnle menee peeng cece nslet~ euesG njef<e efne peueejkeslet~~
ht
ig
Yee0 veejo cegefve keer en Deueewefkeke meceeefOe DeJemLee leLee Gvekeer Deleeefke&ke GHeueefyOe osKekej, osJeleeDeeW kes
yr
jepee Fv [j iees~ keeceosJe kees yegueekej Gvekee mecceeve efkeee Deewj kene, ns keeceosJe! legce cesjs efueS meneekeeW kes
op
meeLe osJeef<e& veejo kes Heeme peeDees~ peueej DeLee&led ceueer kees ner Heleekee kes efeHe ceW OeejCe kejvesJeeues
C
keeceosJe oe ceW emevve neskej eue He[s~

Megveemeerj ceve cenB Deefle $eemee~ enle osJe$e+ef<e cece Hegj yeemee~~
pes keeceer ueesuegHe peie ceeneR~ kegefue keeke FJe meyeeEn [sjeneR~~
yeeuekeeC[ 113
Yee0 Megveemeerj DeLee&led efpevekes Deeies eueves Jeeues osJelee megvoj nQ leLee Megve Heo kes Jeee mete& Deewj meerj DeLee&led
Jeeeg efpevekes meneeke nQ, Ssmes Megveemeerj Fv osJelee kes ceve ceW Delevle Yee ngDee~ Fv ves efJeeej efkeee efke, osJeef<e&
veejo cesjs Hegj DeLee&led DecejeJeleer ceW efveJeeme kejvee eenles nQ Deewj Fme meceeefOe kes eje cesjs Fv Heo kees Yeer peerlevee
eenles nQ~ leguemeeroeme peer, mevleeW kees meeJeOeeve kejles ngS kenles nQ Deewj ee%eJeukee peer, Yejepe peer kees mecyeesefOele
kejles ngS kenles nQ efke, Fme mebmeej ceW pees keeceer Deewj efJe<eeeW kes ueesuegHe nesles nQ, Jes kegefue eJe=efeJeeues keewJes keer
YeeBefle meye mes [jles jnles nQ~
d .
ve
oes0- metKe ne[ uew Yeeie Me", MJeeve efvejefKe ce=iejepe~
er
erefve uesF peefve peeve pe[, efleefce megjHeefleefnb ve ueepe~~125~~
es
Yee0 efpeme ekeej, efmebn kees osKekej og kegee metKeer ner ueskej Yeeie euee nes Deewj Jen pe[yegef meese jne nes
R
efke, keneR en efmebn cesjer metKeer ner kees erve ve ues, Gmeer ekeej Fv kees keesF& ueppee veneR nw~ Yeuee keee iepesv kes
s
ht
ieC[mLeue kees efJeoerCe& kejkes Gmemes efvekeueles ngS leepes jkele kees Heerves Jeeuee efmebn, keges keer metKeer ner Hej Deemekele
ig
nes mekesiee? Yeuee keee DeHeveer leHemee mes eesieefmeefeeW kes eeHlekeee& veejo peer Deveske ogieg&CeeW mes Yejs Fv Heo Hej
R
ll
Deemekele nes mekesbies?
.A
lesefn Deeeceefnb ceove peye ieeT~ efvepe ceeee yemeble efvejceeT~~
s
ya
kegmegefcele efyeefyeOe efyeHe yengjbiee~ ketpeefnb keesefkeue iebgpeefnb Ye=biee~~
N
Yee0 peye keeceosJe veejo peer kes Heeme Gme Deeece ceW iees, leye GvneWves DeHeveer ceeee mes Jemevle kee efvecee&Ce kej
va
efoee~ JeneB yengjbies Deveske ekeej kes Je=#e Heg<HeeW mes egkele nes iees, keesefkeueeeW yeesueves ueieeR Deew j YeeQjs iegbpeej kejves
Se
ueies~
th
eueer megneJeveer ef$eefyeOe yeeejer~ keece ke=Meeveg ye{eJeefvenejer~~

ee
jbYeeefoke megjveeefj veyeervee~ mekeue DemeceMej keuee eyeervee~~

P
kejefnb ieeve yeng leeve lejbiee~ yengefyeefOe eer[efnb Heeefve Helebiee~~

si
ul
Yee0 keeceHe Deefive kees ye{evesJeeueer megneJeveer Meerleue, cevo, megievOe yeeej eueves ueieer~ DemeceMej DeLee&led efJe<ece
iT
mebKee kes HeeBe yeeCeeW kees OeejCe kejvesJeeues keeceosJe keer meYeer keueeDeeW ceW eJeerCe veeer veJes ueer DeLee&led meesuen Je<e&
r
Sh
keer DeJemLeeJeeueer jcYee Deeefo osJeJeOegeW veevee ekeej kes leeueeW kes lejbieeW mes egkele efoJeieeve kejves ueieeR Deewj
11
HeeveerHelebie DeLee&led peue kes He#eermJeHe ieWoeW mes yengle ekeej mes Kesueves ueieeR~
20
osefKe menee ceove nj<eevee~ keervnsefme Hegefve eHebe efyeefOe veevee~~

ht
keece keuee keg cegefveefnb ve yeeHeer~ efvepe Yee [jsG ceveesYeJe HeeHeer~~
ig
meerce efke eeBefHe mekeF keesG leemet~ ye[ jKeJeej jceeHeefle peemet~~
yr
op
Yee0 DeHeves meneekeesW kees osKekej keece yengle emevve ngDee, efHej Gmeves veevee ekeej kes eHebe efkees~ keece keer
C
keesF& Yeer keuee cenef<e& kees keg Yeer veneR JeeHeer DeLee&led jbecee$e Yeer veneR eYeeefJele kej mekeer~ HeeHeer keeceosJe DeHeves ner
efkees ngS DeHejeOe mes GlHevve Yee mes YeeYeerle nes ieee~ Yeuee yeleeDees, jcee kes Heefle meJe&meceLe& YeieJeeved ner efpemekes
yengle ye[s j#eke neW, Gmekeer meercee kees Yeer keesF& oyee mekelee nw~
oes0- meefnle menee meYeerle Deefle, ceeefve neefj ceve cewve~
iensefme peeF cegefve ejve leye, keefn megef" Deejle yewve~~126~~
Yee0 leye [js nges keece ves ceve ceW nej ceevekej, meneekeeW kes meefnle Delevle Deele& Jeeve kenkej, osJeef<e& veejo peer
kes ejCe Heke[ efueS~
YeeG ve veejo ceve keg jes<ee~ keefn efee yeeve keece Heefjlees<ee~~
veeF ejve efmej Deeemeg HeeF&~ ieeG ceove leye meefnle meneF&~~
Yee0 veejo peer kes ceve ceW keg Yeer eesOe veneR ngDee, GvneWves efeeJeeve kenkej keeceosJe kees DeeMJeemeve efoee~ leye
.
osJeef<e& kes ejCeeW ceW efmej veJeekej Gvemes Dee%ee Heekej keeceosJe DeHeves meneekeeW kes meefnle osJeueeske euee ieee~
d
ve
cegefve megMeeruelee DeeHeefve kejveer~ megjHeefle meYee peeF meye yejveer~~
er
megefve meye kes ceve Deejpe DeeJee~ cegefveefnb eMebefme nefjefnb efmej veeJee~~
es
R
Yee0 Fv keer meYee ceW peekej keeceosJe ves cegefve keer megMeeruelee Deewj DeHeves meYeer kee&JeeW kee JeCe&ve efkeee~ en
s
megvekej meyekes ceve cebs yengle DeeMee& ngDee Deewj Fv kes meefnle meYeer meYeemeoeW ves osJeef<e& veejo peer keer eMebmee
ht
ig
kejkes eernefj kees eCeece efkeee~
R
leye veejo ieJeves efMeJe HeeneR~ efpelee keece Denefceefle ceve ceeneR~~
ll
.A
ceej eefjle Mejefnb megveeS~ Deefle efee peeefve censMe efmeKeeS~~
s
Yee0leye veejo peer efMeJe peer kes Heeme emLeeve efkees~ GvneWves keece kees peerlee Lee, Gvekes ceve ceW Denbkeej Lee~ osJeef<e&
ya
N
veejo peer ves efMeJe peer kees keece kee eefj$e megveeee~ veejo peer kees DeHevee Delevle efee peevekej censMJej efMeJe peer ves
va
GvnW efMe#ee oer~

Se
yeej yeej efyeveJeGB cegefve leesner~ efpeefce en keLee megveeeng ceesner~~

efleefce peefve nefjefnb megveeJeng keyentB~ euesngB emebie ogjeSng leyengB~~
th
ee
Yee0 ns osJeef<e&! legcemes yeejcyeej efJeveleer kejlee ntB, efpeme ekeej legceves cegPes en keLee megveeeer, Fme ekeej keYeer Yeer
P
YeieJeeved veejeeCe kees cele megveevee~ emebie kes eueves Hej Yeer Gmeer mecee Gmekees efHee uesvee~
si
ul
oes0- MebYeg oervn GHeosMe efnle, veefnb veejoefnb meesneve~

iT
Yejepe keewlegke megveng, nefj Fe yeueJeeve~~127~~

r
Sh
Yee0 efMeJe peer ves efnleesHeosMe efoee, Hej Jen veejo peer kees veneR Yeeee~ ns Yejepe peer! en keewlegke megefvees, eernefj
11
keer Fe ner meyemes yeueJeleer nesleer nw~

20
jece keervn eenefnb meessF nesF&~ kejw DeveLee Deme veefnb keesF&~~
ht
MebYeg yeeve cegefve ceve veefnb YeeS~ leye efyejbefe kes ueeske efmeOeeS~~
ig
Yee0 ns Yejepe peer! eYeg eerjece pees kejvee eenles nQ, Jener nes peelee nw~ otmejs ekeej mes eYeg eerjece kes meceeve
yr
op
Ssmee keesF& Yeer veneR keje mekelee~ DeLeJee, YeieJeeved eerjece pees kejvee eenles nQ Jener neslee nw, Ssmee keesF& Yeer veneR nw,
C
pees eerjece kes Fe kes efJe kej mekes~ YeieJeeved Mej kes Jeeve veejo peer kees veneR Des ueies~ leye Jes yeee peer
kes ueeske ceW eues iees~

Ske yeej kejleue yej yeervee~ ieeJele nefj iegve ieeve eyeervee~~
erjefmebOeg ieJeves cegefveveeLee~ penB yeme eerefveJeeme egefleceeLee~~
yeeuekeeC[ 115
Yee0 Ske yeej DeHeves neLe ceW es JeerCee ueskej YeieJeeved kes iegCeieeve ceW kegMeue cegefveeeW kes mJeeceer veejo peer
#eerjmeeiej kees emLeeve efkees~ peneB egefleeeW kes cemlekemJeHe DeLee&led ceneleelHee&He DeLeJee meYeer egefleeeB efpevekes
cemleke Hej DeeojCeere He cesW efJejepeleer nQ Deewj pees mJeeb Yeer egefleeeW kes Heefle nesves kes keejCe Gvekes cemleke Hej
efJejepeles nQ, Ssmes eer peer kes pees efveJeememLeeve nQ DeLee&led eerJelmeuee_ve He ceW eer peer efpevekes Je#emLeue ceW efveJeeme
kejleer nQ, Ssmes Mes<eMeweeMeeeer YeieJeeved veejeeCe peneB efveJeeme kejles nQ~
njef<e efceues Gef" jceeefvekeslee~ yew"s Deemeve efjef<eeEn meceslee~~
d .
ve
yeesues efyenBefme ejeej jeee~ yengles efoveve keerefvn cegefve oeee~~
er
Yee0 cegefve kees Deeles osKekej ue#ceer peer kes efveJeememLeeve YeieJeeved DeHeves Deemeve mes G"kej, Gvemes emevveleeHetJe&ke
es
efceues Deewj $e+ef<e kes meefnle Deemeve Hej yew" iees~ esleveeW, pe[eW kes mJeeceer DeLee&led efeodJeie& Deewj DeefeodJeie& kes Mes<eer
R
YeieJeeved veejeeCe nBmekej yeesues, ns osJeef<e& ! DeeHeves yengle efoveeW kes HeMeeled oee keer nw~
s
ht
keece eefjle veejo meye YeeKes~ peeefHe eLece yejefpe efMeJe jeKes~~
ig
R
Deefle eeb[ jIegHeefle kew ceeee~ pesefn ve ceesn Deme kees peie peeee~~
ll
.A
Yee0 veejo peer ves mecHetCe& keeceeefj$e ken megveeee~ eeefHe GvnW Henues ner efMeJe peer ves Ssmee kejves mes jeske jKee Lee~
jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece keer ceeee Delevle eeC[ DeLee&led yengle Yeebkej Deewj yengle ner yeueMeeefueveer nw,
s
mebmeej ceW Ssmee keewve pevcee nw, efpemes en veneR ceesefnle kej osleer? ya
N
oes0- Ke yeove keefj yeeve ce=og, yeesues eerYeieJeeve~
va
legcnjs megefcejve les efceefnb, ceesn ceej ceo ceeve~~128~~

Se
Yee0 cegKe kees Kee kejkes DeLee&led Deemevvelee Jekele kejles ngS YeieJeeved veejeeCe veejo peer mes keesceue JeeCeer ceW
th
yeesues, osJeef<e&! DeeHekes lees mcejCecee$e mes ceesn, keece ceo, ceeve Deeefo efJekeej mJeeb efce peeles nQ DeLee&led DeeHekees FvnW
ee
peerleves keer keesF& DeeJeMekelee ner veneR nw~

P
megveg cegefve ceesn nesF ceve leekes~ ieeve efyejeie oe veefnb peekes~~
si
ul
yeeejpe yele jle ceefleOeerje~ legceefnb efke kejF ceveesYeJe Heerje~~

iT
Yee0 ns cegefve! megvees, ceesn lees Gmekes oe ceW neslee nw, efpemekes oe ceW %eeve Deewj Jewjeie veneR nesles~ legce
r
Sh
yeeee&Jele ceW leuueerve nes Deewj legcnejer yegef Yeer Oeerj nw DeLee&led efJekeejeW kes jnves Hej Yeer efJeke=le veneR nesleer~ Yeuee
11
legcnW keeceosJe kewmes Heer[e os mekelee nw?

20
veejo kensG meefnle DeefYeceevee~ ke=Hee legcneefj mekeue YeieJeevee~~

ht
Yee0 veejo peer ves DeefYeceeve kes meefnle Gej osles ngS kene, ns YeieJeeve! en meye DeeHe ner keer ke=Hee nw~
ig
keveeefveefOe ceve oerKe efyeeejer~ Gj DebkegjsG iejye le Yeejer~~

yr
op
yesefie mees ceQ [eefjnGB GKeejer~ Heve nceej mesJeke efnlekeejer~~

C
Yee0 keCeemeeiej YeieJeeved ves ceve ceW efJeeej kej osKe efueee efke, veejo kes oe ceW efJeMeeue ieJe& kee Je=#e Debkegefjle
nes ieee nw DeLee&led Gie ieee nw, Gmes ceQ MeerIe ner GKee[ [euetBiee, keeebsefke mesJeke kee efnle kejvee ner cessjer eefle%ee nw~
cegefve kej efnle cece keewlegke nesF&~ DeJeefme GHeee kejye ceQ meesF&~~
leye veejo nefj Heo efmej veeF&~ eues oe Denefceefle DeefOekeeF&~~
eerHeefle efvepe ceeee leye esjer~ megveng keef"ve kejveer lesefn kesjer~~
Yee0 efpememes veejo cegefve kee keueeCe nes Deewj cesje Yeer keewlegke nes peees DeLee&led cessjer Yeer veejo kes MeeHe kes ceeOece
mes Ske keuHe keer DeJeleejueeruee mecHevve nes peees, ceQ Jener GHeee DeJeMe keBiee~ leye veejo peer YeieJeeved kes ejCeeW
ceW cemleke veJeekej eue He[s, Gvekes oe ceW Gme mecee yengle Denbkeej Lee~ leye eer peer kes Heefle YeieJeeved ves DeHeveer
ceeee kees esefjle kej efoee~ ns HeeJe&leer! Deye Gme efJe<Cegceeee keer keef"ve kejletle megvees~
oes0- efyejesG ceie cenB veiej lesefnb, Mele peespeve efyemleej~
eerefveJeemeHegj les DeefOeke, jevee efyeefyeOe ekeej~~ 129~~
d .
ve
Yee0 Gme efJe<Cegceeee ves veejo peer kes ceeie& ceW ner meew eespeve efJemleej Jeeuee Ske Ssmee veiej yevee efoee, efpemeceW
er
yewkegC"Hegj mes Yeer DeefOeke Deveske ekeej keer ke=efleeeB LeeR ~
es
yemeefnb veiej mebgboj vej veejer~ peveg yeng ceveefmepe jefle levegOeejer~~
R
lesefnb Hegj yemeF MeerueefveefOe jepee~ Deieefvele ne iee mesve meceepee~~
s
ht
Mele megjsMe mece efyeYeJe efyeueemee~ He lespe yeue veerefle efveJeemee~~
ig
R
Yee0 Gme veiej ceW megvoj Heg<em$eer efveJeeme kejles Les ceevees yengle mes keeceosJe SJeb jefle ves ner Mejerj OeejCe kej
ll
.A
efueS neW~ Gme Hegj ceW Deveefievele Iees[s, neLeer, mesvee Deewj meceepe kes meeLe MeerueefveefOe veeceke jepee efveJeeme kejles Les~
pees He, Meerue, iegCe leLee veerefle kes efveJeememLeeve Les Deewj Gvekee JewYeJe leLee efJeueeme DemebKe FveW kes meceeve Lee~
s
ya
efyeMJeceesefnveer leemeg kegceejer~ eer efyeceesn efpemeg He efvenejer~~
N
meesF nefjceeee meye iegve Keeveer~ MeesYee leemeg efke peeF yeKeeveer~~
va
Se
Yee0 Gve MeerueefveefOe keer kegceejer DeLee&led Heg$eer efJeMJe kees Yeer ceesefnle kej jner Leer DeLeJee efJeMJeceesefnveer Gmekee veece
Lee~ efpemekes He kees osKekej mJeeb ue#ceer peer Yeer ceesefnle nes peeleer LeeR~ Jener YeieJeeved efJe<Ceg peer keer mee#eeled ceeee
th
ee
Leer~ Jen meYeer iegCeeW keer Keeve Leer~ Gmekeer MeesYee kee kewmes JeCe&ve efkeee peees?
P
kejF mJeebyej mees ve=Heyeeuee~ DeeS lenB Deieefvele ceefnHeeuee~~

si
cegefve keewlegkeer veiej lesefnb ieeT~ Hegjyeeefmeve meye Hetle YeeT~~

ul
iT
megefve meye eefjle YetHe ie=n DeeS~ keefj Hetpee ve=He cegefve yew"eS~~
r
Sh
Yee0 Jes cenejepe DeHeveer yeeefuekee kee mJeebJej Deeeesefpele kej jns Les~ JeneB Hej Deveefievele jepee Deees ngS Les~
keewlegkeefee cegefve veejo peer Gme veiej ceW iees~ leye meYeer HegjJeeefmeeeW mes Hete, mecHetCe& eefj$e megvekej Jes MeerueefveefOe
11
cenejepe kes YeJeve ceW Deees~ cenejepe MeerueefveefOe ves veejo peer keer Hetpee kejkes GvnW Deemeve Hej yew"eee~
20
oes0- Deeefve osKeeF& veejoefnb, YetHeefle jepekegceeefj~

ht
kenng veeLe iegve oes<e meye, Sefn kes oe efyeeeefj~~130~~

ig
yr
Yee0 MeerueefveefOe jepee ves jepekegceejer kees ueekej veejo cegefve kees efoKeeee Deewj yeesues, ns veeLe! oe ceW efJeeej
op
kejkes Fmekes meYeer iegCeoes<eeW kees keefnes~

C
osefKe He cegefve efyejefle efyemeejer~ ye[er yeej ueefie jns efvenejer~~
ueve leemeg efyeueesefke Yegueeves~ oe nj<e veefnb eie yeKeeves~~

Yee0 efJeMJeceesefnveer kee He osKekej veejo cegefve DeHevee Jewjeie Yetue iees~ kevee kees ye[er osj leke efvenejles jns~
Gmekes ue#eCe kees osKekej veejo peer Yeer Yeguee iees DeLee&led kevee Hej uegyOe nes iees~ DeHeves oe kes n<e& kees GvneWves
efHeeee Deewj eke kejkes Gmekee JeeKeeve veneR efkeee~
yeeuekeeC[ 117
pees Sefn yejF Decej meesF nesF&~ mecejYetefce lesefn peerle ve keesF&~~
mesJeefnb mekeue ejeej leener~ yejF MeerueefveefOe kevee peener~~
Yee0 pees Fme kevee kee JejCe kejsiee Jen Decej DeLee&led osJelee nesiee~ Gmes eg ceW keesF& veneR peerle mekesiee~
MeerueefveefOe keer kevee efpemekee JejCe kejsieer Gmekeer meYeer esleve, pe[, peerJe peieled kes ueesie mesJee kejWies~
efJeMes<e ceeee kes JeMe ceW nesves kes keejCe veejo peer HetJee&skele iegCeeW kees kevee kes JejCe keer ceefncee mes ceeve jns Les
d .
DeLee&led Fme kevee kes JejCe kes HeMeeled Fmekes Heefle ceW es meye iegCe DeeeWies, peyeefke JeemleefJekelee Fmemes efYevve nw~
ve
Jemlegle: pees osJe nesiee Deewj pees Depese leLee mecHetCe& ejeej kee mesJe nesiee en kevee Gmeer kees JejCe kejsieer~
er
es
ueve meye efyeeeefj Gj jeKes~ kegke yeveeF YetHe meve YeeKes~~
R
meglee megueve keefn ve=He HeeneR~ veejo eues meese ceve ceeneR~~
s
Yee0 veejo peer ves jepekegceejer kes meYeer ue#eCeeW kees efJeeejkej DeHeves oe ceW efHeekej jKe efueee~ jepee MeerueefveefOe
ht
ig
mes keg ue#eCe yeveekej Demele ken efoee~ cenejepe kes Heeme Heg$eer kees megue#eCeer kenkej veejo Jene@B mes eue He[s~
R
Gvekes ceve ceW Meeske Lee~
ll
.A
kejeQ peeF meesF peleve efyeeejer~ pesefn ekeej ceesefn yejw kegceejer~~
s
peHe leHe keg ve nesF Sefn keeuee~ ns efyeefOe efceueF keJeve efyeefOe yeeuee~~
ya
N
Yee0 veejo peer meeseves ueies efke, yeeueeske peekej ceQ efJeeejkej Jener elve keB efpeme ekeej jepekegceejer mJeebJej
va
ceW cesje JejCe kej ues~ Fme mecee peHe, leHe keg Yeer veneR nes mekelee~ ns efJeOeelee! en yeeuee DeLee&led mJeebJeje
Se
jepekegceejer cegPes efkeme ekeej mes efceue mekeleer nw?

th
oes0- Sefn DeJemej eeefne Hejce, MeesYee He efyeMeeue~

ee
pees efyeueesefke jerPew kegDeBefj, leye cesuew peeceeue~~131~~

P
Yee0 Fme DeJemej Hej lees cegPes Glke= MeesYee Deewj yengle ye[e He eeefnS, efpemes osKekej jepekegceejer jerPe peees~
si
ul
leye cesjs ieues ceW peeceeuee [eue os~

iT
nefj meve ceeieeQ megbojleeF&~ nesFefn peele ien Deefle YeeF&~~

r
Sh
ceesjs efnle nefj mece veefnb keesT~ Sefn DeJemej menee meesF nesT~~
11
Yee0 veejo peer ceve ceW efJeeej kejves ueies efke, ceQ YeieJeeved mes ner megvojlee ceeBie uetB~ efHej meesee, ns YeeF&! eernefj
20
lees yewkegC" ceW jnles nQ, JeneB peelespeeles yengle efJeuecye nes peeesiee~ YeieJeeved kes meceeve cesjs efueS keesF& otmeje efnlew<eer
ht
veneR nw, Fme DeJemej Hej Jes ner YeieJeeved efJe<Ceg cesjs meneeke nes peeeW~
ig
yengefyeefOe efyevee keerefvn lesefn keeuee~ eiesG eYeg keewlegkeer ke=Heeuee~~

yr
op
eYeg efyeueesefke cegefve veeve peg[eves~ nesFefn keepe efnes nj<eeves~~

C
Yee0 Gme mecee veejo peer ves yengle ekeej mes YeieJeeved keer eeLe&vee keer~ ke=Heeueg Deewj keewlegkejefmeke eYeg veejo peer
kes meeceves eke nes iees~ eYeg kees osKekej veejo peer kes ves$e Meerleue nes iees~ Deye lees cesje keee& DeLee&led efJeJeen nes
peeesiee, en efJeeej kej veejo peer oe ceW yengle emevve ngS~
Deefle Deejefle keefn keLee megveeF&~ kejng ke=Hee nefj nesng meneF&~~
DeeHeve He osng eYeg ceesneR~ Deeve YeeBefle veeEn HeeJeewb Deesner~~
Yee0 veejo peer ves Delevle Deele& neskej mecHetCe& keLee YeieJeeved efJe<Ceg kees megveeeer Deewj kene, ns eernefj! Deye DeeHe
cegPe Hej ke=Hee keerefpees, ns eYees! DeeHe, DeHevee He cegPes os oerefpees, Deve otmejs ekeej mes ceQ Deesner DeLee&led Gme
jepekegceejer kees veneR eeHle kej mekelee~
pesefn efyeefOe nesF veeLe efnle ceesje~ kejng mees yesefie oeme ceQ leesje~~
efvepe ceeee yeue osefKe efyeMeeuee~ efne nBefme yeesues oerveoeeuee~~
.
Yee0 ns veeLe! efpeme ekeej mes cesje efnle nes DeeHe Jen MeerIe keerefpees~ ceQ DeeHekee oeme ntB~ veejo peer Hej DeHeveer
d
ve
efJeMeeue ceeee kee DeLee&led yengle ye[e yeue osKekej oerveeW Hej oee kejvesJeeues YeieJeeved oe ceW nBmekej yeesues
er
oes0- pesefn efyeefOe nesFefn Hejce efnle, veejo megveng legcnej~
es
meesF nce kejye ve Deeve keg, yeeve ve ce=<ee nceej~~132~~
R
s
Yee0 ns veejo! megvees, efpeme ekeej legcneje Hejceefnle nesiee ceQ Jener keBiee, otmeje keg veneR~ cesje Jeeve Pet"e veneR
ht
neslee~
ig
R
kegHeLe ceeBie pe yeekegue jesieer~ yewo ve ossF megveng cegefve peesieer~~
ll
.A
Sefn efyeefOe efnle legcnej ceQ "eT~ keefn Deme Deblejefnle eYeg YeeT~~
s
Yee0 ns eesieercegefve! megvees, jesie mes Jeekegue jesieer peye kegHeLe ceeBielee nw, lees Jewejepe Deelegj kees kegHeLe veneR osles
ya
DeLee&led jesieer keer ceeBie Devemegveer kej osles nQ~ ceQves Fmeer ekeej mes legcnejs efnle kee efveCe&e efkeee nw~ Ssmee kenkej eYeg
N
DevleOee&ve nes iees DeLee&led cegefve keer DeeBKeeW mes DeesPeue nes iees~
va
Se
ceeee efyeyeMe YeS cegefve cet{e~ mecegPeer veefnb nefj efieje efveiet{e~~
ieJeves legjle leneB $e+ef<ejeF&~ peneB mJeebyej Yetefce yeveeF&~~
th
ee
Yee0 YeieJeeved keer ceeee kes efJeJeMe nesves kes keejCe veejo cegefve efkebkee&JeefJecet{ nes iees~ Gvekeer yeggef ceW meeseves
P
keer Meefkele veneR jner, Fmeer keejCe GvneWves eernefj keer efveCe&eHetCe& iet{ JeeCeer veneR mecePeer, peyeefke YeieJeeved ves mHe He
si
mes ken efoee Lee efke, ceeee kee JejCe legcnejs efueS kegHeLe nw Deewj legce keece, eesOe, ueesYeHe Jeele, kehe, efHee kes
ul
iT
meefvveHeele mes iemle nes~ $e+ef<eeeW kes jepee veejo peer MeerIe JeneB iees peneB mJeebJej kes efueS jbieYetefce yeveeeer ieeer Leer~
r
Sh
efvepe efvepe Deemeve yew"s jepee~ yeng yeveeJe keefj meefnle meceepee~~
cegefve ceve nj<e He Deefle ceesjs~ ceesefn leefpe Deeveefnb yeefjefn ve Yeesjs~~
11
Yee0 meYeer jepee Deveske ekeej kes e=bieej kejkes DeHevesDeHeves HeefjJeej SJeb meceepe kes meeLe meYee eje efveefo&
20
DeHevesDeHeves Deemeve Hej yew"s Les~ veejo cegefve kes ceve ceW yengle emevvelee Leer~ Jes efJeeej kej jns Les efke, cesjs Heeme
ht
ig
Delevle megvoj He nw, jepekegceejer cegPes es[kej Deve kees Yetuekej Yeer JejCe veneR kejsieer~
yr
cegefve efnle keejve ke=HeeefveOeevee~ oervn kegHe ve peeF yeKeevee~~

op
mees eefj$e ueefKe keeng ve HeeJee~ veejo peeefve meyeefbnb efmej veeJee~~
C
Yee0 ke=Hee kes efveOeeve YeieJeeved ves cegefve kee keueeCe kejves kes keejCe GvnW Ssmee kegHe DeLee&led Yeebkej He efoee
Lee, pees JeeKeeve kejkes kene veneR pee mekelee~ eYeg kes Gme eefj$e kees keesF& Yeer veneR osKe Heeee Deewj cegefve kees veejo
peevekej ner meye ves eCeece efkeee~
oes0- jns leneB ogF ieve, les peeveefnb meye YesG~
efyee yes<e osKele efHejefnb, Hejce keewlegkeer lesG~~133~~
yeeuekeeC[ 119
Yee0 JeneB DeLee&led mJeebJej keer jbieYetefce ceWb oes ieCe GHeefmLele Les~ Jes YeieJeeved kee meeje Yeso peeveles Les~ ieCe
yeeeCe kee JesMe OeejCe kejkes meye keg osKeles ngS Ietce jns Les, keeeWefke Jes Yeer Hejcekeewlegkeer Les DeLee&led GvnW Yeer Fme
ekeej keer DeMeesYeveere IeveeDeeW ceW Deevevo efceuelee Lee~
pesefnb meceepe yew"s cegefve peeF&~ oe He Denefceefle DeefOekeeF&~~
lenB yew"s censMe ieve oesT~ efyeeyes<e ieefle ueKeF ve keesT~~
.
Yee0 oe ceW He kes Denbkeej keer DeefOekelee mes egkele neskej osJeef<e& veejo peer mJeebJejmLeue kes efpeme
d
ve
jepemeceepe ceW yew"s Les, Gmeer meceepe ceW efMeJe peer kes oesveeW ieCe Yeer yew"s Les~ Jes yeeeCe kes JesMe ceW Les, Dele: Gvekeer
er
ieefle DeLee&led %eeve keer efmLeefle keesF& veneR osKe jne Lee~
es
kejefnb ketef veejoefnb megveeF&~ veerefke oerefvn nefj megbojleeF&~~
R
jerefPeefnb jepekegDeBefj efye osKeer~ FveeEn yeefjefn nefj peeefve efyeMes<eer~~
s
ht
ig
Yee0 oesveeW ieCe veejo peer kees megveemegvee kej Gvekeer ketef DeLee&led Heefjneme kej jns Les~ eernefj ves veejo peer kees
R
ye[er Yeueer megvojlee oer nw, Fvekeer efJe osKekej jepekegceejer DeJeMe jerPe peeeWieer Deewj FvnW nefj DeLee&led veejeeCe
ll
.A
peevekej efJeMes<e He mes JejCe kej ueWieer~ DeLeJee FvnW efJeMes<e ekeej kee nefj (Jeevej) peevekej yeefjefn DeLee&led eesOe
mes peueYegve peeeWieer~
s
ya
cegefveeEn ceesn ceve neLe HejeS~ nBmeeEn MebYeg ieve Deefle meeg HeeS~~
N
peoefHe megveefnb cegefve DeHeef yeeveer~ mecegefPe ve HejF yegef Yecemeeveer~~
va
Se
Yee0 cegefve kees ceesn nw Deewj Gvekee ceve Hejees neLe DeLee&led efJe<Cegceeee kes neLe ceW nw, DeHeves Heeme veneR nw~ Ssmeer
efmLeefle osKekej ieCe Delevle megKeer neskej yengle egHekes mes nBme jns Les~ eeefHe cegefve veejo Gvekeer DeHeer JeeCeer
th
ee
megveles nQ efHej Yeer GvnW keg Yeer mecePe veneR He[lee, keeeWefke Gvekeer yegef Yece ceW meveer ngF& nw~
P
keeng ve ueKee mees eefjle efyeMes<ee~ mees mJeHe ve=Hekevee osKee~~

si
ceke& yeove Yeebkej osner~ osKele oe eesOe Yee lesner~~

ul
iT
Yee0 efkemeer ves Yeer eYeg kes Gme efJeMes<e eefj$e kees veneR osKee~ veejo peer kes Gme JeemleefJeke He kees jepekevee ves
r
Sh
osKe efueee~ Jeevej kes cegKeJeeues Ske Yeebkej eeCeer kees ossKeles ner jepekegceejer kes oe ceW yengle eesOe ngDee~
oes0- meKeer mebie uew kegDeBefj leye, eefue peveg jepecejeue~
11
osKele efHejF cenerHe meye, kej mejespe peeceeue~~134~~

20
Yee0 leye meefKeeeW kees meeLe ueskej jepekegceejer jepenbefmeveer kes meceeve mJeebJej-mLeue ceW eue He[er~ Jen meYeer
ht
ig
jepeeDeeW kees osKeleer Ietce jner Leer~ Gmekes kejkeceue ceW peeceeuee efJejepeceeve Leer~
yr
pesefn efoefMe yew"s veejo Hetueer~ mees efoefMe lesefnb ve efyeueeskeer Yetueer~~
op
Hegefve Hegefve cegefve Gkemeefnb DekegueeneR~ osefKe oMee nj ieve cegmegkeeneR~~

C
Yee0 efpeme efoMee ceW veejo peer He kes Denbkeej ceW Hetue kej yew"s Les, Gme efoMee kees Gme jepekegceejer ves Yetue kej
Yeer veneR osKee~ cegefve veejo yeejyeej Glmegke nesles Deewj Dekegueeles nQ, Gvekeer Fme efJemceeHetCe& oMee kees osKekej oesveeW
ieCe cegmkegjeles nQ~
Oeefj ve=Heleveg lenB ieeG ke=Heeuee~ kegDeBefj njef<e cesuesG peeceeuee~~
ogueefnefve uew ies ueef#ceefveJeemee~ ve=Hemeceepe meye YeeG efvejemee~~
cegefve Deefle efyekeue ceesn ceefle vee"er~ ceefve efieefj ieF& tef peveg ieeB"er~~
leye nj ieve yeesues cegmegkeeF&~ efvepe cegKe cegkegj efyeueeskeng peeF&~~
Yee0 Hejceke=Heeueg YeieJeeved jepee kee JesMe OeejCe kejkes JeneB iees, jepekegceejer ves emevve neskej eernefj kes ieues ceW
peeceeuee [eue oer~ ue#ceer peer kes efveJeememLeeve YeieJeeved efJe<Ceg ceeeeHe ogunve kees mJeebJej ceW peerlekej ues iees~
mecHetCe& jepemeceepe efvejeMe nes ieee~ veejo peer Delevle Jeekegue nes iees, ceesn ves Gvekeer yegef kees ve kej efoee Lee~
Jes Ssmes Jeekegue nes jns Les ceevees Gvekeer ieeB" ceW yeBOeer ceefCe tkej efiej ieeer nes~ leye oesveeW ieCe cegmkegjekej
d .
ve
yeesues, Dejs yeeyee! peekej oHe&Ce ceW DeHevee cegBn lees osKees~
er
Deme keefn oesG Yeeies Yee Yeejer~ yeove oerKe cegefve yeeefj efvenejer~~
es
yes<e efyeueesefke eesOe Deefle yee{e~ efleveefnb mejeHe oervn Deefle iee{e~~
R
s
Yee0 Ssmee kenkej, Delevle Yee mes egkele neskej, oesveeW ieCe Yeeies~ veejo peer ves peue ceW efvenejkej GmeceW
ht
eefleefyeefcyele DeHevee cegKe osKee Deewj DeHevee yevoj kee JesMe osKekej, veejo peer kee eesOe yengle ye{ ieee~ osJeef<e& ves
ig
R
ieCeeW kees yengle keef"ve MeeHe efoee~
ll
.A
oes0- nesng efveMeeej peeF legce, keHeer HeeHeer oesG~
nBmesng nceefnb mees uesng Heue, yengefj nBmesng cegefve keesG~~135~~
s
ya
Yee0 oesveeW keHeegkele Deewj HeeHeelceke ieCeeW! eneB mes peekej je#eme yevees~ cesje Heefjneme efkeee Gmekee Heue uees,
N
efHej Deewj efkemeer cegefve kee Heefjneme kej uesvee~
va
Se
Hegefve peue oerKe He efvepe HeeJee~ leoefHe oe meblees<e ve DeeJee~~

Hejkele DeOej keesHe ceve ceeneR~ meHeefo eues keceueeHeefle HeeneR~~
th
ee
Yee0 veejo peer ves peye efHej peue ceW osKee, leye DeHevee He eeHle kej efueee DeLee&led ieCeeW kes MeeHe kes HeMeeled
P
veejo peer kee yevoj kee cegKe Yeer meceeHle nes ieee Deewj GvnW DeHevee HetJe& kee He efceue ieee, efHej Yeer Gvekes oe ceW
si
meblees<e veneR ngDee~ Gvekes ceve ceW Delevle eesOe Lee, Gvekes Dees He[ke jns Les~ Jes MeerIe ue#ceerHeefle YeieJeeved kes Heeme
ul
iT
eues~
r
Sh
ownGB meeHe keer ceefjnGB peeF&~ peiele ceesefj GHeneme kejeF&~~

yeereefnb HebLe efceues ovegpeejer~ mebie jcee meesF jepekegceejer~~
11
20
Yee0 veejo peer ves ceve ceW efveMee efkeee efke, eefo efJe<Ceg Deepe cegPes efceue iees lees GvnW MeeHe os otBiee, eefo veneR
efceues lees peekej cej peeTBiee~ efJe<Ceg ves meejs mebmeej ceW cesjer nBmeer keje [eueer~ mebeesie mes yewkegC" kes yeere ceeie& ceW ner
ht
ig
owleeW kes Me$eg YeieJeeved efJe<Ceg, veejo peer kees efceue iees~ Gvekes meeLe ceW ue#ceer peer Deewj Jener mJeebJej cebs peerlekej
yr
ueeeer ngF& jepekegceejer Leer~

op
C
yeesues ceOegj yeeve megjmeeF~ cegefve kenB eues efyekeue keer veeF~~
megvele yeeve GHepee Deefle eesOee~ ceeee yeMe ve jne ceve yeesOee~~
Yee0 osJeleeDeeW kes mJeeceer YeieJeeved efJe<Ceg ceOegj Jeeve yeesues DeLee&led veejo mes Hete, ns cegefve! Jeekegue DeLeJee
yeeJeues Jeefkele keer YeeBefle keneB eues pee jns nes? efJe<Ceg peer kee Jeeve megveles ner veejo peer kes ceve ceW Delevle eesOe
GlHevve nes ieee~ ceeee kes JeMe ceW nesves mes Gvekes ceve ceW keg Yeer %eeve veneR jne, veejo DeeeesMe ceW yeesues
yeeuekeeC[ 121
Hej mebHeoe mekeng veefnb osKeer~ legcnjs Fefj<ee keHe efyeMes<eer~~

ceLele efmebOeg efnb yeewjeeng~ megjve esefj efye<e Heeve kejeeng~~
Yee0 ns efJe<Ceg! legce otmejs keer mecHeefe veneR osKe mekeles nes, legcnejs ceve ceW efJeMes<e He mes F&<ee Deewj keHe nw~
mecegcevLeve kes mecee legceves osJe kees yeeJeuee yevee efoee Deewj osJeleeDeeW kees esefjle kejkes efMeJe peer kees efJe<eHeeve
keje efoee~
.
oes0- Demegj megje efye<e Mejefnb, DeeHeg jcee ceefve ee~
d
ve
mJeejLe meeOeke kegefue legce, meoe keHe yeJene~~136~~
er
Yee0 owleeW kes efueS ceefoje, efMeJe peer kes efueS efJe<e Deewj mJebe kes efueS megvoj ue#ceer Deewj keewmlegYeceefCe keer
es
JeJemLee keer~ legce mJeeLe& kes meeOeke Deewj kegefue nes~ legcneje JeJenej efvejvlej keHeHetCe& jnlee nw~
R
s
Hejce mJeleb$e ve efmej Hej keesF&~ YeeJeF ceveefnb kejng legce meesF&~~
ht
ig
Yeuesefn cebo ceboefnb Yeue kejnt~ efyemecee nj<e ve efne keg Oejnt~~
R
Yee0 legce HejcemJeleb$e nes, legcnejs efmej Hej keesF& Meemeke veneR nw~ legcnejs ceve kees pees Yeelee nw, legce Jener kej [eueles
ll
.A
nes~ legce Yeues kees yegje Deewj yegjs kees Yeuee kej [eueles nes~ legce DeHeves ceve ceW Meeske Deewj n<e& keg Yeer veneR OeejCe
s
kejles~
ya
[nefke [nefke Hejesng meye keent~ Deefle DeMebke ceve meoe Gent~~
N
va
kejce MegYeeMegYe legceefnb ve yeeOee~ Deye ueefie legceefnb ve keent meeOee~~

Se
Yee0 legce meye kees "ieles"ieles Deye Fme efeee mes Heefjefele nes iees nes, legcneje ceve Delevle efveYeer&ke nw, legcnW meoe
th
Glmeen yevee jnlee nw~ MegYe Deewj DeMegYe kece& legcnW yeeefOele veneR kejles, Deye leke efkemeer ves legcnW Heneeve kej oefC[le
ee
veneR efkeee~
P
Yeues YeJeve Deye yeeeve oervne~ HeeJengies Heue DeeHeve keervne~~

si
yebesng ceesefn peJeve Oeefj osne~ meesF leveg Oejng meeHe cece Sne~~
ul
iT
Yee0 Deye legceves Des Iej ceW yeeeve DeLee&led DevegyevOe kee Oeve efoee nw~ legce DeHeves efkees kee Heue HeeDeesies~ pees
r
Sh
Mejerj OeejCe kejkes legceves cegPes "iee, legce Jener Mejerj OeejCe kejes, cesje en MeeHe nw~
11
keefHe Deeke=efle legce keervn nceejer~ keefjnQ keerme menee legcnejer~~

20
cece DeHekeej keervn legce Yeejer~ veeefj efyejn legce nesye ogKeejer~~
ht
Yee0 legceves cesjer Deeke=efle Jeevej pewmeer keer, Jes ner Jeevej legcnejer meneelee kejWies~ legceves cesje yengle ye[e DeHekeej
ig
efkeee nw~ Dele: legce Yeer veejer kes efJejn ceW og:Keer nesies~
yr
op
oes0- meeHe Meer<e Oeefj njef<e efne, eYeg yeng efyeveleer keervn~
C
efvepe ceeee kew eyeuelee, kejef<e ke=HeeefveefOe ueervn~~137~~
Yee0 veejo peer kes MeeHe kees efmej Hej OeejCe kejkes, oe ceW emevve neskej, eernefj ves veejo peer mes yengle efJeveleer keer
Deewj ke=Hee kes meeiej YeieJeeved efJe<Ceg ves DeHeveer ceeee keer eyeuelee kees veejo Hej mes KeeRe ueer~
efJeMes<e Fme emebie ceW en Oeeve jKevee nesiee efke, Yeues ner osJeef<e& veejo peer ves ceeee kes DeeJesMe ceW YeieJeeved kes eefle
efJe Jeekee kens, Hejvleg Gvekee eLeeLe& yengle ner efJeue#eCe nw~ pewmes veejo peer ves kene, legce HejmecHeoe veneR osKe
mekeles, Fmekee leelHee& en nw efke legce Hej DeLee&led YeieJeled YekeleeW kes Me$egDeeW keer mecHeoe veneR osKe mekeles~ veejo peer
ves YeieJeeved kees F&<ee&ueg Deewj keHeer kene, Fmekee leelHee& en nw efke, efpevekees DeeHe kes eefle F&<ee& Deewj keHe nw, Jes
keYeer mecHeefeJeeved veneR nes mekeles~ Fme ef mes Ge hebefe kee DeLe& Fme ekeej nesiee efke efpevekees Deehe kes eefle
efJeMes<e F&<ee& Deewj kehe neslee nw Ssmes Deemegjer mecheefe JeeueeW efke mecheefe Deehe osKe ner ve ner mekeles keeeWefke Jes
Deehekeer ef kes henues ner Deehe kes eefle kehe YeeJe jKeves kes heehe mes ve nes peeles nQ~ veejo peer meceg cebLeve kes
ekejCe ceW peneB DeefYeOeeLe& ceW YeieJeeved kees mJeeLeer& Deewj efMeJe peer kes eefle Deveeekeee& ken jns nQ, JeneB
d .
keeketJeeesefkele mes meceeOeeve kej uesvee eeefnS DeLee&led keee DeeHeves mecegcebLeve kes mecee kees yeeJeuee yeveekej
ve
er
efJe<eHeeve kejeee Lee? DeLee&led veneR~ GvneWves peieled keer j#ee kes efueS eerjece veece kee peHe kejles ngS mJeeb efJe<eHeeve
es
efkeee Lee~ keee DeeHeves mJeeb ue#ceer peer Deewj keewmlegYeceefCe eene Lee? veneR, ue#ceer peer ves mJeeb YeieJeeved kees JejCe
R
efkeee Lee Deewj keewmlegYeceefCe YeieJeeved kees osJeleDeeW ves GHenej ceW efoee Lee~ YeieJeeved mJeeLe&meeOekeeW kes eefle kegefue nes
s
peeles nQ~ DeLeJee mJeeLe&meeOeke YeieJeeved keer o=ef ceW kegefue nesles nQ, mJeeLe& meeOeke: kegefue: eme eneB yengJeerefn
ht
ig
meceeme mecePevee eeefnS meoe DekeHe yeJene DeLee&led YeieJeeved kee JeJenej efvejvlej keHe mes jefnle ner neslee nw~
R
veejo peer ves YeieJeeved Hej en DeejesHe ueieeee efke, Jes Yeues kees cevo Deewj cevo kees Yeuee kej [eueles nQ Fmekee leelHee&
ll
.A
en nw efke, efpevekees %eeve kee Denb neslee nw, Jes YeieJeeved kes mece#e cevo nes peeles nQ Deewj cevoyegef neskej Yeer pees
s
YeieJeeved keer MejCe ceW peeles nQ, Jes Yeues yeve peeles nQb~ efJe<eeo Deewj n<e& mes jefnle nesvee lees Hejceelcee kee mJeYeeJe nw~
ya
Jen HejcemJeleb$e nQ, Gve Hej efkemeer kee Meemeve veneR nw~ [nefke [nefke Heefjesng meye keent eneB kenves kee leelHee& en
N
nw efke, efpeme Hej Yeer YeieJeeved ke=Hee kejvee eenles nQ, Gmes Yeewefleke ekeeeewbOe mes otj jKekej DeHeves Yepeve ceW ueerve kej
va
uesles nQ~ GvnW efkemeer ekeej keer Mebkee veneR jnleer, YekeleeW kes kenjCe ceW GvnW meoe Glmeen jnlee nw~ YeieJeeved kees
Se
MegYeeMegYe kece& veneR yeeBOe mekeles, keeeWefke Jes efJeefOe Deewj efve<esOe mes otj nQ~ DeLeJee eYeg DeveemekeleYeeJe mes kece& kejles
th
jnles nQ, FmeefueS GveceW kece& kee uesHe veneR neslee ve kece& efueHeles vejs(F0G0 2)~ YeieJeeved DemeeOe nQ, Dele: GvnW
ee
keewve meeOe mekelee nw? yeeeve DeLee&led DevegyevOe lees YeieJeeved kee iegCe ner nw~ YeieJeeved efkemeer kee Deefnle veneR kejles,
P
Dele: GvnW DeMegYe Heue efceue ner veneR mekeles~ Fme ekeej YeieJeeved kes eefle efJe eleerle nesvesJeeues JeeveeW keer
si
ul
yegefcelee mes Devegketue mebieefle ueiee uesvee ner Fme eefj$e kees mecYeeuekej ieevee nw~
iT
peye nefj ceeee otefj efveJeejer~ veefnb lenB jcee ve jepekegceejer~~

r
Sh
leye cegefve Deefle meYeerle nefj ejvee~ iens Heeefn eveleejefle njvee~~
11
Yee0 peye eernefj ves veejo peer Hej JeeHeer ngF& ceeee kees Gvemes yengle otj heWke efoee, leye JeneB ve ue#ceer peer jneR, ve
20
jepekegceejer efJeMJeceesefnveer~ Skecee$e DeJeMes<e jns YeieJeeved efJe<Ceg Deewj leye veejo cegefve ves Delevle YeeYeerle neskej
ht
eernefj kes ejCe Heke[ efueS Deewj yeesues, ns MejCeeieleeW keer Deeefle& kees otj kejvesJeeues eYeg! cesjer j#ee keerefpees~
ig
ce=<ee nesG cece meeHe ke=Heeuee~ cece Fe ken oerveoeeuee~~

yr
op
ceQ ogye&eve kens yenglesjs~ ken cegefve HeeHe efceefefnb efkeefce cesjs~~
C
Yee0 ns ke=Heeueg! cesje MeeHe Pet"e nes peees, oerveeW Hej oee kejvesJeeues YeieJeeved ves kene, veneR Ssmee vener nesiee~
DeeHekes MeeHe kee Heeueve kejvee cesjer Fe nw, DeLeJee DeeHeves cesjer Fe mes ner cegPes MeeHe efoee nw~ leye veejo peer ves
kene, ceQves DeeHekes eefle yengle ogJe&eve kens nQ, Gvemes GlHevve ngS cesjs HeeHe kewmes efceWies?
peHeng peeF Mej Mele veecee~ nesFefn oe legjle efyeeecee~~
keesG veefnb efMeJe meceeve efee ceesjs~ Deefme Hejleerefle lepeng peefve Yeesjs~~
yeeuekeeC[ 123
Yee0 leye YeieJeeved efJe<Ceg peer ves kene efke, eneB mes efnceeeue HeJe&le Hej peekej efMeJe peer kes Meleveecemlees$e kee peHe
kejes, oe ceW legjvle efJeeece nes peeesiee DeLee&led legcnejs ceve kees Meeefvle efceue peeesieer Deewj legcnejer meejer Lekeeve otj
nes peeesieer~ efMeJe peer kes meceeve cegPes keesF& Yeer efee veneR nw, Fme efJeMJeeme kees keYeer Yetuekej Yeer veneR es[vee~
pesefn Hej ke=Hee ve kejefnb Hegjejer~ mees ve HeeJe cegefve Yeieefle nceejer~~
Deme Gj Oeefj ceefn efyeejng peeF&~ Deye ve legceefnb ceeee efveejeF&~~
.
Yee0 ns osJeef<e&! efpeme Hej efMeJe peer ke=Hee veneR kejles Jen cesjer Yeefkele veneR Heelee, Ssmee efmeevle oe ceW OeejCe
d
ve
kejkes yewkegC" mes peekej He=LJeer Hej YeceCe kejes~ Deye cesjer ceeee legcnejs efveke veneR Deeesieer~
er
oes0- yengefyeefOe cegefveefbn eyeesefOe eYeg, leye YeS DeblejOeeve~
es
meleueeske veejo eues, kejle jece iegve ieeve~~138~~
R
s
Yee0 leye yengle ekeej mes cegefve kees mecePeekej, meJe&meceLe& YeieJeeved efJe<Ceg DevleOee&ve nes iees DeLee&led Deo=Me nes iees~
ht
ig
veejo peer eerjece kee iegCeieeve kejles ngS meleueeske kees eue He[s~
R
nj ieve cegefveefnb peele HeLe osKeer~ efyeiele ceesn ceve nj<e efyeMes<eer~~
ll
.A
Deefle meYeerle veejo HenB DeeS~ ieefn Heo Deejle yeeve megveeS~~
s
Yee0 ieCeeW ves veejo peer kees meleueeske kes ceeie& ceW peeles ngS osKee, Gvekee ceesn ve nes egkee Lee, Gvekes ceve ceW
ya
N
efJeMes<e ekeej kee n<e& Lee~ ieCe Delevle YeeYeerle neskej veejo peer kes Heeme Deees, Gvekes ejCeeW kees Heke[kej GvnW
va
Deele& DeLee&led Jeekeguelee mes Yejs Jeeve megveees~

Se
nj ieve nce ve efyee cegefvejeee~ ye[ DeHejeOe keervn Heue Heeee~~

meeHe Devegien kejng ke=Heeuee~ yeesues veejo oerveoeeuee~~
th
ee
Yee0 ieCe yeesues, ns cegefvejepe! nce oesveeW osJe kes ieCe nQ, yeeeCe veneR nQ~ nceves yengle ye[e DeHejeOe efkeee,
P
Gmekee Heue DeeHe mes Hee efueee~ Deye nceeje MeeHeevegien keerefpees DeLee&led MeeHe kes eYeeJe kees kece keerefpees Deewj MeeHe
si
keer cegefkele kee GHeee yeleeFes~ leye oerveeW Hej oee kejvesJeeues veejo peer yeesues
ul
iT
efveefMeej peeF nesng legce oesT~ yewYeJe efyeHegue lespe yeue nesT~~
r
Sh
Yegpeyeue efyeMJe efpeleye legce peefnee~ OeefjnQ efye<Ceg cevegpe leveg leefnee~~
Yee0 ieCe, legce oesveeW peekej Deye je#eme nes peeDees, legcnejs Heeme yengle ye[e Oeve Deewj efJeMeeue lespe leLee yeue Yeer
11
nes~ peye legce oesveeW (jeJeCe, kegbYekejCe) DeHeveer YegpeeDeeW kes yeue mes mecHetCe& mebmeej kees peerle ueseies, leye YeieJeeved
20
efJe<Ceg DeLee&le meJe&JeeHeke Hejceelcee ceveg<e Mejerj OeejCe kejWies~

ht
mecej cejve nefj neLe legcneje~ nesFnew cegkele ve Hegefve mebmeeje~~

ig
yr
eues pegieue cegefve Heo efmej veeF&~ YeS efveMeeej keeueefbn HeeF&~~
op
Yee0 eernefj kes neLe mes eg ceW legcneje cejCe nesiee legce cegkele nes peeDeesies, efHej mebmeej ceW vener DeeDeesies~
C
lelHeMeeled oesveeW ieCe cegefve kes ejCeeW ceW cemleke veJeekej eue He[s Deewj mecee Heekej je#eme He ceW pevce efueS
DeLee&led jeJeCe Deewj kegbYekeCe& yeves~

oes0- Ske keueHe Sefn nsleg eYeg, ueervn cevegpe DeJeleej~
megjjbpeve meppeve megKeo, nefj Yebpeve YegefJe Yeej~~139~~
Yee0 osJeleeDeeW kees Deevevo osvesJeeues, mevlepeveeW kees megKe osvesJeeues, He=LJeer kee Yeej njvesJeeues, meJe&meceLe&, HeeHenejer,
YeieJeeved ves Ske keuHe ceW Fmeer keejCe DeJeleej efueee Lee~
Sefn efyeefOe pevece kejce nefj kesjs~ megboj megKeo efyeefe$e Ievesjs~~
Yee0 Fmeer ekeej eYeg kes Deveske megvoj, megKeo, DeeMee&cee pevce leLee kece& nesles jnles nQ~
keueHe keueHe eefle eYeg DeJelejneR~ ee eefjle veeveeefyeefOe kejneR~~
d .
leye leye keLee cegveerMeve ieeF&~ Hejce Hegveerle eyebOe yeveeF&~~
ve
efyeefyeOe emebie DevetHe yeKeeves~ kejeEn ve megefve Deeejpe meeeves~~
er
nefj Deveble nefj keLee Deveblee~ kenefnb megveefnb yeng efyeefOe meye meblee~~
es
jeceeb kes eefjle megneS~ keueHe keesef ueefie peeefnb ve ieeS~~
R
s
Yee0 eleske keuHe ceW eYeg eerjece DeJeleej uesles nQ Deewj Jes Deveske ekeej kes megvoj eefj$e kejles nQ~ leyeleye
ht
ig
DeLee&led GveGve keuHeeW ceW Delevle HeefJe$e eyevOe yeveekej eleske keuHe keer keLee Deveske jeceeeCeeW kes ceeOece mes
R
escegefveeeW ves ieeeer nw~ GvneWves Deveske GHeceejefnle emebieeW kes JeeKeeve efkees nQ~ elegjpeve keLee keer efJeefJeOelee
ll
.A
megvekej Yeer DeeMee& veneR kejles~ eernefj YeieJeeved eerjece Devevle nQ Deewj Gvekeer keLeeSB Yeer Devevle nQ~ Devevle eerjece
keer Devevle keLeeDeeW kees meYeer mevleieCe yengle ekeej mes kenles Deewj megveles nQ~ eerjeceev peer kes megneJeves eefj$e
s
kejes[eW keuHe Hee&vle veneR ieees pee mekeles~ ya
N
en emebie ceQ kene YeJeeveer~ nefjceeee ceesnefbnb cegefve ieeveer~~
va
eYeg keewlegkeer evele efnlekeejer~ mesJele megueYe mekeue ogKe nejer~~

Se
Yee0 ns HeeJe&leer ! en emebie DeLee&led veejoceesn emebie ceQves legcnW megveeee~ YeieJeeved keer ceeee mes %eeveerpeve Yeer
th
ee
ceesefnle nes peeles nQ~ YeieJeeved meJe&meceLe&, Deveske keewlegke kejves Jeeues, MejCeeieleeW kes efnlekeejer Deewj meYeer og:KeeW kees
P
njves Jeeues nQ~

si
oes0- megj vej cegefve keesG veeefnb, pesefnb ve ceesn ceeee eyeue~
ul
iT
Deme efyeeeefj ceve ceeefnb, Yeefpee ceneceeee Heefleefnb~~140~~

r
Sh
Yee0 osJelee, ceveg<e, Deewj cegefveeeW ceW Ssmee keesF& Yeer veneR nw, efpemekees YeieJeeved keer eyeueceeee veneR ceesefn le kej
uesleer nes~ ceve ceW Ssmee efJeeej kejkes ceneceeee kes Heefle DeLee&led meerleeHeefle YeieJeeved eerjece kee Yepeve kejvee eeefnS~
11
20
* ceemeHeejeeCe eewLee efJeeece *

ht
DeHej nsleg megveg Mewwuekegceejer~ kenGB efyeefe$e keLee efyemleejer~~

ig
yr
pesefn keejve Depe Deiegve DeHee~ yee YeeG keesmeueHegj YetHee~~

op
pees eYeg efyeefHeve efHejle legce osKee~ yebOeg mecesle Oejs cegefveyes<ee~~
C
peemeg eefjle DeJeueesefke YeJeeveer~ meleer Mejerj jefnng yeewjeveer~~
DepengB ve eee efceefle legcnejer~ leemeg eefjle meggveg Yece pe nejer~~

Yee0 ns HeJe&leHeg$eer HeeJe&leer! Deye eerjecepevce kee otmeje nsleg megvees~ Fme DeeMee&cee keLee kees ceQ efJemleej mes ken
jne ntB, efpeme keejCe mes Depevcee, efveie&gCe, eeke=leHejefnle Hejyee meekesleefJenejer YeieJeeved eerjece Yeer DeeesOee kes
jepee jece nes iees~ efpeve eYeg kees legceves ess YeeF& ue#ceCe peer kes meefnle cegefveJesMe OeejCe efkees ngS meer lee peer keer
yeeuekeeC[ 125
Keespe ceW JeveJeve Yekeles osKee~ ns HeeJe&leer! efpevekes eefj$e kees osKekej legce meleer Mejerj ceW yeeJeueer nes ieF& Leer~ Deye
Yeer legcnejer Jen Yece keer eee veneR efce jner nw, Yece He jesie kees njves Jeeues GvneR eYeg eerjece kes eefj$e kees Deye
megvees~
ueeruee keervn pees lesefnb DeJeleeje~ mees meye keefnnGB ceefle Devegmeeje~~
Yee0 Gme DeJeleej ceW eYeg eerjece ves pees ueerueeSB keer Jen meye ceQ DeHeveer yegef kes Devegmeej kentBiee~
.
Yejepe megefve Mej yeeveer~ mekegefe meesce Gcee cegmegkeeveer~~
d
ve
ueies yengefj yejvew ye=<ekeslet~ mees DeJeleej YeeG pesefn nslet~~
er
Yee0 ee%eJeukee peer, Yejepe peer kees mecyeesefOele kejles ngS kenles nQ, ns Yejepe! megefvees, Fme ekeej efMeJe peer keer
es
JeeCeer megvekej HeeJe&leer peer mebkeese kejkes esceHetJe&ke cegmkegjeeerb~ efHej Je=<eYeOJepe YedieJeeve efMeJe peer Jen JeCe&ve kejves
R
s
ueies, efpeme keejCe mes meekesleefJenejer YeieJeeved eerjece kee HejelHej eerjeceeJeleej ngDee Lee~
ht
ig
efJeMes<e eneB en mcejCe jns efke, HetJe& kes yeerme oesneW ceW efMeJe peer ves efpeve leerve pevceeW keer eee& keer nw, Jes ner efJe<Ceg
R
peer kes eerjeceeJeleej kens pee mekeles nQ~ Deye yeejn oesneW ceW efpeme DeJeleej keer eee& keer pee jner nw, Jen
ll
.A
meekesleefJenejer ceneefJe<Ceg HejelHej Hejyee YeieJeeved eerjece kee ner eerjeceeJeleej nw~ Ssmes eerDeJeOe Deewj eerkeeMeer keer
s
ceevemeHejcHeje kes JeeKeelee Deeeeees kee ceevevee nw~ Jemleggle: ieesmJeeceer peer kes DeejeOe efJe<Ceg peer kes DeJeleej jece
ya
peer veneR elegled meekesleefJenejer eerjece mes DeefYevve DeJeOeefJenejer eerjece nQ~ neB, eerjece ner DeJeleejer Deewj DeJeleej
N
oesveeW nQ DeLee&led Fvner ceW Jew<CeJe DeJeleejeW kee Yeer eJesMe nw, efpevekes keg eefj$e meceemecee Hej eke nesles jnles nQ,
va
keeeWefke YeieJeeved efJe<Ceg YeieJeeved eerjece kes Hejce Devlejbieleced DebMe nQ~
Se
oes0- mees ceQ legce meve kenGB meye, megveg cegveerMe ceve ueeF~
th
jece keLee keefue ceue njefve, cebieue kejefve megneF~~141~~

ee
Yee0 Jener mecemle eefj$e ceQ legcemes ken jne ntB~ ns cegveerMJej! keefueegie kes ceueeW kees njvesJeeueer meye ekeej kes
P
cebieue kejvesJeeueer, megneJeveer eerjecekeLee ceve ueieekej megvees~

si
ul
mJeeecYegJe ceveg De MeleHee~ efpeve les YeF vejme=ef DevetHee~~

iT
obHeefle Oejce Deeejve veerkee~ DepengB ieeJe egefle efpeve kew ueerkee~~
r
Sh
Yee0MJesle JejenkeuHe kes eLece ceveJevlej ceW yeee peer kes ceevemeHeg$e mJeeecYegJe ceveg eLece ceveg ngS, MeleHee
11
Gvekeer Oece&Helveer Leer~ efpevemes ceveg<e keer en DevegHece me=ef ngF&~ Deepe Yeer Jeso efpeve ceveg, MeleHee keer ceee&oe kee
20
ieeve kejles nQ~ Jes cevegocHeefle Oecee&ejCe ceW yengle ner veerke DeLee&led kegMeue Deewj efveHegCe Les~ (eved cevegJe&oled leodYesmepeb
DeLee&led pees ceveg ves kene, Jener eeefCe cee$e keer Dees<eefOe yeve ieeer~)
ht
ig
ve=He GlleeveHeeo megle leemet~ OegJe nefj Yeiele YeeG megle peemet~~
yr
ueIeg megle veece efeeyele leener~ yeso Hegjeve eMebmeefnb peener~~

op
Yee0 Gve ceveg kes eLece Heg$e jepee GeeveHeeo Les~ efpevekes Heg$e HejceYeieJeod Yekele OegJe peer ngS~ ceveg peer kes ess
C
Deewj efee Heg$e Les efeeJele efpevekeer Jeso Deewj HegjeCe eMebmee kejles nQ~
osJentefle Hegefve leemeg kegceejer~ pees cegefve keo&ce kew efee veejer~~
DeeefoosJe eYeg oerveoeeuee~ pe"j OejsG pesefn keefHeue ke=Heeuee~~
meebKe Meem$e efpeve eie yeKeevee~ leJe efyeeej efveHegve YeieJeevee~~
Yee0 Hegve: Gve mJeeecYegJe ceveg keer osJentefle Ske Ssmeer Heg$eer Leer, pees keo&ce cegefve keer efee Helveer ngF& DeLee&led efpevnW
keo&ce peer ves DeHeveer leHemee mes emevve kej Jejoeve osves HeOeejs ngS YeieJeeved mes cegKe Jej emeeo He ceW eeHle efkeee
Lee~ efpeve osJentefle ves meJe&meceLe&, oerveeW Hej oee kejvesJeeues, ke=Heeueg DeeefoosJe YeieJeeved veejeeCe kes DebMemJeHe keefHeue
peer kees DeHeves ieYe& ceW OeejCe efkeee Lee~ lelJeefJeeej ceW kegMeue SsMJeee&efo neW ceenelce mes efvelemecHevve efpeve
YeieJeeved keefHeue peer ves Deemegjer Deeefo Deeeeees kees uegHle ngS mebKeMeem$e kees eke kejkes GHeosMe efoee Lee~
lesefnb ceveg jepe keervn yeng keeuee~ eYeg Deeemeg meye efyeefOe eefleHeeuee~~
d .
ve
oes0- nesF ve efye<ee efyejeie, YeJeve yemele Yee eewLeHeve~
er
oe yengle ogKe ueeie, pevece ieeG nefjYeieefle efyeveg~~142~~
es
Yee0 GvneR mJeeecYegJe ceveg peer ves yengle keeueHee&vle DeLee&led Fkenej elege&gieHee&vle jepe efkeee Lee leLee meye ekeej
R
mes YeieJeeved keer Dee%ee kee eerefleHetJe&ke Heeueve efkeee~ efJe<eeeW mes Jewjeie veneR nes jne Lee, YeJeve ceW jnlesjnles
s
ht
ie=nmLeeece ceW ner eewLeeHeve (yeg{ehee) Dee ieee~ oe ceW yengle og:Ke ngDee, Dejs! Gve YeieJeeved kes Yeefkele kes efyevee
ig
R
en pevce DeLee&led peerJeve euee ieee~ (ve peeleg keece: keeceeveeb GHeYeesiesve Meeceefle, nefJe<ee ke=<Ce Jele&cesJe Yete
ll
SJeeefYe JeOe&les~~ DeLee&led keeceveeDeeW kes GHeYeesie mes keYeer keeceveeDeeW efke Meeefvle veneR nesleer, Jen lees Ie=le mes epJeefuele
.A
Deefive keer YeeBefle #eCeeefle#eCe ye{leer peeleer nw~)
s
ya
yejyeme jepe megleefnb leye oervne~ veeefj mecesle ieJeve yeve keervne~~
N
leerjLe yej vewefce<e efyeKeelee~ Deefle Hegveerle meeOeke efmeefOe oelee~~
va
yemeefnb leneB cegefve efme meceepee~ lenB efne njef<e euesG ceveg jepee~~
Se
Yee0 leye mJeeecYegJe ceveg peer ves pecyeterHe kee jepe ve eenves Hej Yeer n"HetJe&ke DeHeves eLece Heg$e GeeveHeeo kees os
th
efoee Deewj mJeeb veejer DeLee&led esvej ceveg keer meneeefjCeer MeleHee peer kes meeLe leHemee kejves nsleg Jeve kes efueS
ee
emLeeve efkeee~ meYeer leerLees ceW es Delevle Hegveerle, meeOekeeW kees efmeef osvesJeeuee vewefce<eejCe veece kee leerLe& efJeKeele
P
nw~ JeneB cegefveeeW Deewj efmeeW kes meceepe efveJeeme kejles nQ~ jepee ceveg oe ceW emevve neskej JeneR DeLee&led vewefce<eejCe
si
ul
kees eue He[s~

iT
HebLe peele meesnefnb ceefleOeerje~ ieeve Yeieefle peveg Oejs Mejerje~~

r
Sh
HenBges peeF Oesvegceefle leerje~ njef<e veneves efvejceue veerje~~

11
Yee0 ceeie& ceW peeles ngS OeerjyegefJeeues, ceveg-Melehee Mejerj OeejCe efkees ngS %eeve Deewj Yeefkele kes meceeve megMeesefYele
20
nes jns Les~ Jes ieesceleer kes le Hej pee HengBes Deewj ceveg ocHeefle ves emevve neskej efvece&ue peue ceW mveeve efkeee~
ht
DeeS efceueve efme cegefve ieeveer~ Oejce OegjbOej ve=He$e+ef<e peeveer~~

ig
penB penB leerjLe jns megneS~ cegefveve mekeue meeoj kejJeeS~~

yr
op
Yee0 jepeef<e& ceveg peer kees Oece& kee OegjvOej peevekej efme, cegefve Deewj %eeveer Gvemes efceueves Deees~ peneBpeneB megvoj
C
leerLe& Les, cegefveeeW ves DeeojHetJe&ke ceveg ocHeefle kees meYeer leerLe& kejJee efoes~
ke=Me Mejerj cegefveHe HeefjOeevee~ mele meceepe efvele megveefnb Hegjevee~~

oes0- eoMe De#ej ceb$eJej, peHeefnb meefnle Devegjeie~
yeemegosJe Heo Hebken, obHeefle ceve Deefle ueeie~~143~~
yeeuekeeC[ 127
Yee0 ceveg Deewj MeleHee kee Mejerj ogye&ue nes egkee Lee~ Jes cegefveHe DeLee&led cegefveeebs eje Henves peevesJeeues Jeukeue
Jem$e Henveles Les Deewj mevleeW keer meYee ceW efvejvlej HegjeCekeLee megveles Les~ cevegMeleHee es yeejn De#ejeWJeeues
eermeerleejece kes egieueceb$e kee esceHetJe&ke peHe kejves ueies~ meyekees Deeeove kejves Jeeues Deewj meJe&$e ekeeMeceeved
JeemegosJe YeieJeeved eermeerleejece peer kes eerejCekeceue ceW ceveg ocHeefle kee ceve Delevle ueie ieee~
kejefnb Denej Meeke Heue keboe~ megefcejefnb yee meefeoevevoe~~
Hegefve nefj nsleg kejve leHe ueeies~ yeeefj Denej cetue Heue leeies~~
d .
ve
Yee0 ceveg ocHeefle Meeke, Heue Deewj kevocetue kee Deenej kejles Les leLee meefeoevevo Hejyee YeieJeeved eerjece kee
er
mcejCe kejles Les~ efHej eernefj YeieJeeved eerjece kes oMe&ve kes efueS cevegMeleHee leHe kejves ueiess~ Jes kevocetue Deewj
es
Heue es[kej kesJeue peue Heer kej jnves ueies~
R
Gj DeefYeuee<e efvejblej nesF&~ osefKee veeve Hejce eYeg meesF&~~
s
ht
Deiegve DeKeb[ Deveble Deveeoer~ pesefnb efebleefnb HejceejLeyeeoer~~
ig
R
vesefle vesefle pesefnb yeso efveHee~ efvepeevebo efveHeeefOe DevetHee~~
ll
MebYeg efyejbefe efye<Ceg YeieJeevee~ GHepeefnb peemeg DebMe les veevee~~
.A
Yee0 cevegMeleHee kes oe ceW en DeefYeuee<ee efvejvlej nesleer jnleer Leer efke, nce Gve HejceeYeg, HejelHej Hejyee
s
ya
YeieJeeved eerjece kees DeHeves veeveeW mes efvenejW, pees eeke=le iegCeeW mes jefnle, DeKeC[, Devle Deewj Deeefo mes jefnle nQ, efpevnW
N
HejceeLe&Jeeoer DeLee&led cegceg#egpeve DeHeves efevleve kee efJe<ee yeveeles nQ~ veseflevesefle kenkej JesoeW ves efpevekee efveHeCe
va
efkeee, pees DeHeves ner Deevevo ceW ueerve jnles nQ, DeLeJee efvepe peveeW kees Deeveefvole kejles jnles nQ, efpevekes eneB keesF&
Se
#eCeYebiegj GHeeefOe veneR nw, pees GHeceejefnle nQ, efpevekes DebMe mes Deveske efMeJe peer, yeee peer Deewj YeieJeeved efJe<Ceg GlHevve
th
nesles jnles nQ~

ee
SsmesG eYeg mesJeke yeme DenneR~ Yeiele nsleg ueerueeleveg ienneR~~

P
peew en yeeve mele egefle Yee<ee~ leew nceej Hetefpeefn DeefYeuee<ee~~

si
ul
Yee0 Ssmes HetJees&kele efJeMes<eCeeW mes efJeefMe eYeg meJe&, meJe&sMJej YeieJeeved eerjece mesJekeeW kes JeMe ceW nQ Deewj YekeleeW kes
iT
efueS ner ueerueeefJeieneW kees OeejCe kejles nQ, eefo JesoeW eje kene ngDee en Jeeve mele nw, lees nce oesveeW keer Yeer
r
Sh
DeefYeuee<ee HetCe& nesieer~

11
oes0- Sefn efyeefOe yeerles yej<e <e, menme yeeefj Deenej~

20
mebyele meHle menme Hegefve, jns meceerj DeOeej~~144~~

ht
Yee0 Fme ekeej efevleve kes meeLe leHemee kejles ngS, peuecee$e kee Deenej kejkes ceveg ocHeefle : npeej Je<e&Hee&vle
ig
yr
efmLej jns, efHej Jeeeg Heerkej ner Jes meele npeej Je<e& leke jns~
op
yej<e menme ome leeiesG meesT~ "e{s jns Ske Heo oesT~~
C
efyeefOe nefj nj leHe osefKe DeHeeje~ ceveg meceerHe DeeS yeng yeeje~~
ceeBieng yej yeng YeeBefle ueesYeeS~ Hejce Oeerj veefbn eueefnb eueeS~~
DeefmLecee$e nesF jns Mejerje~ leoefHe ceveeie ceveefnb veefnb Heerje~~
Yee0 ome npeej Je<e& kes efueS ceveg ocHeefle ves Jeeeg Yeer es[ efoee Deewj oesveeW Ske Heo Hej Ke[s jns~ cevegMeleHee
kee DeHeej leHe osKekej yeee peer, efJe<Ceg peer Deewj Mej peer ceveg ocHeefle kes Heeme yengle yeej Deees leLee Jejoeve
ceeBiees Fme ekeej kenkej, leerveeW osJeleeDeeW ves ceveg ocHeefle kees yengle ekeej mes eueesefYele efkeee, Hejvleg Delevle Oeerj
cevegMeleHee leerveeW osJeleeDeeW kes eueesYeve mes eueeeceeve veneR nes mekes~ Gvekee Mejerj DeefmLecee$e jn ieee DeLee&led
vejkebkeeue ner Mes<e jne efHej Yeer Gvekes ceve ceW Lees[er meer Yeer Heer[e veneR Leer~
eYeg meJe&&ie oeme efvepe peeveer~ ieefle Deveve leeHeme ve=He jeveer~~
ceeBieg ceeBieg yej Yew veYe yeeveer~ Hejce ieYeerj ke=Heece=le meeveer~~
.
Yee0 meye keg peeveves Jeeues meekesle efJenejer eYeg YeieJeeved eerjece ves leHemJeer jepee ceveg peer Deewj leHeefmJeveer cenejeveer
d
ve
MeleHee peer kees Deveve ieefleJeeues DeHeves mesJeke peeves Deewj leye Delevle iecYeerj ke=HeeHe Dece=le mes meveer ngF&
er
DeekeeMeJeeCeer ngF&, Jejoeve ceeBiees! Jejoeve ceeBiees!
es
ce=leke efpeeeJeefve efieje megneF&~ meJeve jbOe nesF Gj peye DeeF&~~
R
Heg leve Yee megneS~ ceevengB Deyeefnb YeJeve les DeeS~~
s
ht
Yee0 ce=lekeeW kees efpeueevesJeeueer eYeg eerjece keer megneJeveer JeeCeer peye keeveeW kes efeW mes eefJe neskej ceveg ocHeefle kes
ig
oe ceW Deeeer, leye Gvekes Mejerj megneJeves, Deewj Heg nes iees ceevees DeYeerDeYeer Iej mes Deees nQ~
R
ll
oes0- meJeve megOeemece yeeve megefve, Hegueke eHegefuuele ieele~
.A
yeesues ceveg keefj ob[Jele, esce ve oe meceele~~145~~
s
ya
Yee0 eYeg eerjece keer Dece=le kes meceeve ceOegj JeeCeer DeHeves keeveeW mes megvekej jesceebe mes eHegefuuele ngS Mejerj Jeeues
N
cevegMeleHee peer oC[Jeled kejkes yeesues, esce Gvekes oe ceW veneR mecee jne Lee~
va
megveg mesJeke megjle megjOesvet~ efyeefOe nefjnj yebefole Heo jsvet~~

Se
mesJele megueYe mekeue megKe oeeke~ eveleHeeue meejeej veeeke~~

th
Yee0 ns mesJekeeW kes efueS keuHeJe=#e Deewj keeceOesvegmJeHe eerjece! megefvees, yeee peer, efJe<Ceg peer Deewj efMeJe peer Yeer
ee
DeeHekeer ejCeOetefue keer Jevovee kejles nQ~ DeeHe mesJee kejves ceW megueYe nQ leLee meYeer megKeeW kees osvesJeeues nQ, DeeHe
P
si
MejCeeieleeW kes Heeueke Deewj ejDeej meYeer kes veeeke DeLee&led mJeeceer nQ~
ul
peew DeveeLe efnle nce Hej vesnt~ leew emevve nesF en yej osnt~~
iT
pees mJeHe yeMe efMeJe ceve ceeneR~ pesefn keejve cegefve peleve kejeneR~~
r
Sh
pees YegMegefC[ ceve ceeveme nbmee~ meiegve Deiegve pesefn efveiece eMebmee~~
11
osKeefnb nce mees He Yeefj ueeseve~ ke=Hee kejng eveleejefle ceeseve~~

20
Yee0 ns DeveeLeeW kes efnlew<eer eYeg! eefo DeeHekees nce Hej esce nw, lees emevve neskej en Jejoeve oerefpees efke, DeeHe
ht
kee pees mJeHe efMeJe peer kes ceve ceW efveJeeme kejlee nw, efpemekes efueS cegefvepeve elve kejles jnles nQ, pees keekeYegMegefC[
ig
peer kes ceveHe ceevememejesJej kee nbme nw~ meiegCe Deewj efveie&gCe kes He ceW efpemekeer JesoeW ves eMebmee keer nw, nce Gmeer
yr
op
mJeHe kees ves$e Yej osKeW~ ns MejCeeieleeW kes ke kees ve kejves Jeeues eYeg eerjece! DeeHe Ssmeer ner ke=Hee keerefpees~
C
obHeefle yeeve Hejce efee ueeies~ ce=ogue efyeveerle esce jme Heeies~~
Yeiele yeue eYeg ke=HeeefveOeevee~ efyeMJeyeeme eies YeieJeevee~~

Yee0 keesceue, efJevece SJeb escejme mes Heies ngS ceveg ocHeefle kes Jeeve YeieJeeved kees yengle efee ueies leye YekeleJelmeue,
meJe&meceLe&, ke=Hee kes kees<e, mecHetCe& efJeMJe ceW efveJeeme kejves Jeeues leLee mecHetCe& efJeMJe kes efveJeememLeeve meekesleeefOeHeefle
YeieJeeved eerjece eke nes iees~
yeeuekeeC[ 129
oes0- veerue mejesn veerue ceefve, veerue veerjOej Meece~

ueepeefnb leve MeesYee efvejefKe, keesef keesef Mele keece~~146~~
Yee0 veerues keceue, veerueer cejkeleceefCe SJeb veerues Je<ee&keeueerve yeeoue kes meceeve eYeg eerjece kes Meeceue eerefJeien
keer MeesYee kees efvenejkej kejes[eW-DejyeeW keeceosJe ueefppele nes jns Les~
Mejo ceebke yeove efye meerJeeB~ ee keHeesue efeyegke oj ieerJeeB~~
.
DeOej Deve jo megboj veemee~ efyeOeg kej efvekej efyeefveboke nemee~~
d
ve
Yee0Mejodkeeue kes efve<keuebke HetCe& evcee kes meceeve cegKe, mecHetCe& efJeeeW keer meercee yeve egkee Lee~ YeieJeeved kes
er
keHeesue, "es[er yengle megvoj Les~ MebKe kes meceeve Gvekee keC" Lee~ eYeg kes nes" ueeue leLee oeBle Deewj veeefmekee yengle
es
megvoj Les~ YeieJeeved eerjece kee cevo neme evcee keer efkejCeeW kes mecetneW keer efvevoe kej jne Lee~
R
s
veJe Debyegpe Debyeke efye veerkeer~ efeleJeefve ueefuele YeeJeleer peer keer~~
ht
Ye=kegef ceveespe eeHe efye nejer~ efleueke ueuee Heue ogeflekeejer~~
ig
R
Yee0 veJeerve keceue kes meceeve YeieJeeved kes ves$eeW keer efJe yengle ner jceCeere Leer, Gvekeer ueefuele efeleJeve peerJeelcee
ll
.A
kees Yeer Yee jner Leer~ YeieJeeved keer YeeQns keeceosJe kes Oeveg<e keer MeesYee kees egje jner LeeR~ eYeg kes efJeMeeue cemleke Heue
Hej ueiee ngDee TOJe&HegC[^ efleueke efoJekeeefvle kees GlHevve kej jne Lee~
s
ya
kegb[ue cekej cegkeg efmej Yeepee~ kegefue kesMe peveg ceOegHe meceepee~~
N
Gj eeryelme efej yeveceeuee~ Heefoke nej Yet<eve ceefvepeeuee~~
va
Se
Yee0 eYeg kes keeveeW ceW cekej DeLee&led ceueer kes Deekeej kes oes kegC[ue megMeesefYele nes jns Les~ eYeg kes efmej Hej
mJeCe& kee cegkeg MeesYeeeceeve nes jne Lee~ YeieJeeved kes IegBIejeues kesMe Ssmes ueie jns Les ceevees YeeQjebs kee mecetn nes~ Gvekes
th
ee
oe Hej eerJelme efe Deewj eerejCekeceueHee&vle uekeves Jeeueer leguemeer, kegvo, cevoej, Heeefjpeele leLee keceueHeg<HeeW
P
mes yeveer Jeveceeuee Leer~ nerjs kee nej leLee ceefCeeeW kes peeue mes egkele DeeYet<eCe megMeesefYele nes jns Les~
si
kesnefj kebOej ee pevesT~ yeeng efyeYet<eve megboj lesT~~

ul
iT
keefj kej meefjme megYeie Yegpeob[e~ keef efve<ebie kej Mej keesob[e~~
r
Sh
Yee0 efmebn kes meceeve mkevOe Hej megvoj pevesT megMeesefYele Lee~ pees yeengDeeW ceW efJeYet<eCe Les Jes Yeer yengle megvoj Les~
YeieJeeved eerjece keer megvoj YegpeeSB neLeer kes metB[ kes meceeve LeeR~ Gvekes keefeosMe ceW lejkeme leLee eernmle ceW yeeCe,
11
Oeveg<e efJejepeceeve Les~

20
oes0- leef[le efyeefveboke Heerle He, Goj jsKe yej leerefve~

ht
veeefYe ceveesnj uesefle peveg, pecegve YeBJej efye erefve~~147~~

ig
yr
Yee0 eYeg eerjece kes keefle Hej efJejepeceeve Heerleecyej efyepeueer keer Yeer efJeMes<e efvevoe kej jne Lee DeLee&led efJeegle
op
mes Yeer DeefOeke ekeeMeceeve Lee~ YeieJeeved kes Goj Hej es leerve jsKeeeW LeeR~ eYeg keer megvoj veeefYe ceevees ecegvee peer keer
C
YeBJej keer MeesYee kees Yeer erve ues jner Leer~
Heo jepeerJe yejefve veeEn peeneR~ cegefve ceve ceOegHe yemeefbn efpeve ceeneR~~
Yee0 YeieJeeved kes ueeuekeceue kes meceeve megvoj ejCeeW kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee, efpeveceW cegefvepeve kes ceve
He YeeQjW efveJeeme kejles nQ~
yeece Yeeie MeesYeefle Devegketuee~ DeeefoMeefe efyeefveefOe peiecetuee~~
peemeg DebMe GHepeefnb iegveKeeveer~ Deieefvele Gcee jcee yeeeveer~~
Ye=kegef efyeueeme peemeg peie nesF&~ jece yeece efoefMe meerlee meesF&~~
Yee0 eYeg kes JeeceYeeie ceW meowJe Devegketue jnvesJeeueer DeeefoMeefkele MeesYee keer KeeefvemJeHe, mebmeej keer cetue
keejCemJeHe meerlee peer efvejvlej Devegketuelee kes meeLe megMeesefYele nes jner LeeR~ efpevekes DebMe mes meYeer iegCeeW keer Keeefve
DemebKe HeeJe&leer peer, ue#ceer peer leLee mejmJeleer peer GlHevve nes peeleer nQ, efpevekes Ye=kegefefJeueemecee$e mes en ejeej
d .
ve
peieled GlHevve neslee nw, Jener YeieJeleer meerlee peer YeieJeeved eerjece kes Jeece Yeeie ceW megMeesefYele nes jneR LeeR~
er
efyemeceg nefj He efyeueeskeer~ Skeke jns veeve He jeskeer~~
es
efeleJeefnb meeoj He DevetHee~ le=efHle ve ceeveefnb ceveg MeleHee~~
R
Yee0 Fme ekeej mes efJe kes meeiej eernefj DeLee&led meerlee peer keer Heerueerkeeefvle mes efceuekej efpevekee veeruee efJeien nje
s
ht
nes ieee Lee, Ssmes meerleeefYejece eerjece kes He kees osKekej ceveg ocHeefle DeHeves ves$eeW kes Jem$e DeLee&led HeuekeeW kees efiejves
ig
R
mes jeskekej Skeke osKeles jns~ Jes meeoj eYeg kes DevegHece He kees efvenej jns Les Deewj eYeg kes oMe&ve kejles ngS Jes
ll
(cevegMeleHee) le=efHle DeLee&led mevlees<e veneR ceeve jns Les~
.A
nj<e efyeyeMe leve oMee Yegueeveer~ Hejs ob[ FJe ieefn Heo Heeveer~~
s
ya
efmej Hejmes eYeg efvepe kej kebpee~ legjle G"eS keveeHegbpee~~
N
Yee0 n<e& kes JeMe ceW nesves mes Gvnbbs DeHeves Mejerj keer oMee Yetue ieeer Deewj eYeg kes ejCeeW kees neLeeW mes Heke[kej
va
cevegMeleHee oC[ keer YeeBefle He=LJeer Hej efiej He[s~ eYeg eerjece ves DeHeves kejkeceue kee cevegMeleHee kes efmej Hej
Se
mHeMe& efkeee Deewj keCee kes Hegbpe eerjece ves He=LJeer Hej He[s ngS cevegMeleHee kees legjvle G"eee~
th
ee
efJeMes<e eneB ieefn Heo Heeveer JeekeeKeC[ kee eeesie yengle ner YeeJeveeHetCe& Deewj meeefYeeee nw~ ceveg ocHeefle ves meesee
P
efke, keoeefeled nceejer Mejerj keer efJemce=efle kee ueeYe G"ekej eYeg eues ve peeeW, FmeerefueS DeHeves oesveeW neLeeW mes eYeg kes
si
eerejCeeW kees Heke[ efueee~

ul
iT
oes0- yeesues ke=HeeefveOeeve Hegefve, Deefle emevve ceesefn peeefve~

r
ceeBieng yej peesF YeeJe ceve, ceneoeefve Devegceeefve~~148~~

Sh
Yee0 efHej ke=Hee kes Kepeeves YeieJeeved eerjece yeesues, ns jepevedd! cegPes Delevle emevve peevekej Deewj ceneoeveer kee
11
Devegceeve kejkes legce Jener Jejoeve ceeBiees pees legcnejs ceve kees Yee jne nes~
20
megefve eYeg yeeve peesefj pegie Heeveer~ Oeefj Oeerjpe yeesues ce=og yeeveer~~
ht
ig
veeLe osefKe Heo keceue legcnejs~ Deye Hetjs meye keece nceejs~~
yr
Yee0 eYeg kes Jeeve megvekej, oesveeW neLe pees[kej Oewe& OeejCe kejkes, ceveg peer keesceue JeeCeer ceW yeesues , ns veeLe!
op
DeeHekes eerejCekeceueeW kees osKekej ner Deye nceejer meYeer FeSB Hetjer nes ieeeR~
C
Ske ueeuemee yeef[ Gj ceeneR~ megiece Deiece keefn peele mees veeneR~~
legceefn osle Deefle megiece ieesmeeFb~ Deiece ueeie ceesefn efvepe ke=HeveeF~~
Yee0 efHej Yeer ceve ceW Ske yengle ye[er ueeuemee nw, Jen megiece Yeer nw Deewj Deiece Yeer nw, FmeefueS Jen kener veneR pee
jner nw~ Jen osves ceW DeeHekes efueS megiece nw, Hejvleg DeHeveer ke=HeCelee kes keejCe cegPes Delevle Deiece DeLee&led keef"ve ueie
jner nw~
yeeuekeeC[ 131
peLee oefj efyeyegOele HeeF&~ yeng mebHeefle ceeBiele mekegeeF&~~

leemeg eYeeJe peeve veefnb meesF&~ leLee oe cece mebMee nesF&~~
Yee0 pewmes oefj Jeefkele keuHeJe=#e kees eeHle kejkes yenglemeer mecHeefe ceeBieves ceW mebkeese kejlee nw, keeeWefke
keuHeJe=#e kee eYeeJe Jen oefj veneR peevelee, Gmeer ekeej cesjs ceve ceW mebMee nes jne nw~
mees legce peeveng Deblejpeeceer~ HegjJeng ceesj ceveesjLe mJeeceer~~
.
mekege efyeneF ceeBieg ve=He ceesner~ ceesjs veefnb Deose keg leesner~~
d
ve
Yee0 ns Devleee&ceer! DeeHe Jen peeveles nQ, ns mJeeceer! DeeHe cesjs ceveesjLe HetCe& kej oerefpees~ YeieJeeved eerjece ves kene,
er
ns jepevedd! mebkeese es[kej cegPekees cegPemes ceeBie uees~ legcnejs efueS cesjs Heeme keg Yeer Deose veneR nw DeLee&led ceQ legcnW
es
meye keg os mekelee ntB~
R
s
oes0- oeefve efmejesceefve ke=HeeefveefOe, veeLe kenGB meefleYeeJe~~
ht
ig
eenGB legceefn meceeve megle, eYeg meve keJeve ogjeJe~~149~~
R
Yee0 ns oeefveeeW kes efMejesceefCe! ns ke=HeeefveOeeve! ns veeLe ceQ DeHeves meleYeeJe ken jne ntB, ceQ DeeHe kes meceeve Heg$e
ll
.A
eenlee ntB, DeLeJee ceQ DeeHekees Yeer eenlee ntB Deewj DeeHe kes meceeve Heg$e Yeer~ eYeg kes meeceves kewmee efHeeJe?
s
osefKe eerefle megefve yeeve Deceesues~ SJecemleg keveeefveefOe yeesues~~
ya
DeeHeg meefjme Keespeewb kenB peeF&~ ve=He leJe levee nesye ceQ DeeF&~~
N
va
Yee0 ceveg peer keer eerefle osKekej Deewj Gvekes Decetue Jeeve megvekej keCee kes meeiej YeieJeeved eerjece SJecemleg
Se
(Ssmee ner nes) ken kej efHej yeesues, ns jepevedd! DeHeves meceeve ceQ keneB peekej KeespetB? ceQ mJeeb DeeHe keer Helveer kes ieYe&
th
ceW Deekej DeeHekee Heg$e yevetBiee~

ee
MeleHeefnb efyeueesefke kej peesjs~ osefye ceeBieg yej pees efe leesjs~~
P
pees yej veeLe elegj ve=He ceeiee~ meesF ke=Heeueg ceesefn Deefle efee ueeiee~~
si
ul
Yee0 MeleHee kees neLe pees[s ngS osKekej YeieJeeved eerjece ves kene, ns osJeer! DeeHekeer pees efe nes Jen Jejoeve ceeBie
iT
ueerefpees~ DeLeJee, MeleHee kees osKekej eYeg ves neLe pees[ efueS Deewj yeesues, ns osJeer! eefo DeeHe keer efe nes lees DeeHe
r
Sh
osJeer DeLee&led meerlee peer kees ner DeHeveer Heg$eJeOet kes He ceW ceeBie ueerefpees~ MeleHee peer ves kene, ns veeLe! elegj cenejepe
11
ceveg ves DeeHe mes pees Jejoeve ceeBieW nQ, Jener cegPes yengle efee ueies nQ, DeLee&led eefo DeeHe Heg$eHe ceW nceejs eneB DeeeWies
20
leye Heg$eJeOet kes He ceW meerlee peer mJeeb Dee peeeWieer~

ht
eYeg Hejbleg megef" nesefle ef{"eF&~ peoefHe Yeiele efnle legceefnb meesneF&~~
ig
legce yeeeefo peveke peie mJeeceer~ yee mekeue Gj Deblejpeeceer~~

yr
Deme mecegPele ceve mebMee nesF&~ kene pees eYeg eceeve Hegefve meesF&~~
op
C
Yee0 ns eYeg! Hejvleg cegPemes Ske megvoj Oe=lee nes jner nw~ ns YekeleeW kes efnlew<eer YeieJeeved! eeefHe Jen ef{"eF& DeeHe
kees Deer ueie jner nw~ DeeHe yeeeefo osJeleeDeeW kes efHelee DeLee&led GlHevve kejvesJeeues nQ~ Deehe mechetCe& mebmeej kes
mJeeceer, meyekes oe kes Devleee&ceer leLee Hejyee nQ, efHej Yeer DeeHe cesjs ieYe& ceW Deekej nce oesveeW kes Heg$e yeveWies Ssmee
mecePeves ceW ceve kees mebosn lees nes jne nw, Hejvleg DeeHe ves pees kene Jen eceeCe nw, DeLee&led eefo DeeHe ves nceejs eneB Heg$e
He ceW Deeves kee Jeeve os efoee lees Jen mele nesiee~
pes efvepe Yeiele veeLe leJe DenneR~ pees megKe HeeJeefnb pees ieefle uenneR~~
oes0- meesF megKe meesF ieefle meesF Yeieefle, meesF efvepe ejve mevesng~
meesF efyeyeske meesF jnefve eYeg, nceefnb ke=Hee keefj osng~~150~~
Yee0 ns eYeg! DeeHe YeieJeeved nQ (<e[wMJee& mecHevve nQ) FmeefueS DeeHe mes en : Jejoeve ceeBieleer ntB efke, ns veeLe!
pees DeeHe kes efvepeer Yekele nQ, Jes DeeHe mes pees megKe Heeles nQ Deewj pees ieefle eeHle kejles nQ, ns eYeg! DeeHe ke=Hee kejkes nce
.
ceveg ocHeefle ceveg Deewj MeleHee kees Jener megKe, Jener ieefle, Jener Yeefkele, DeHeves ejCeeW ceW Jener mvesn, Jener efJeJeske Deewj
d
ve
Jener jnefve DeLee&led JeJenej os oerefpees~
er
megefve ce=og iet{ efej yee jevee~ ke=HeeefmebOeg yeesues ce=og yeevee~~
es
pees keg efe legcnjs ceve ceeneR~ ceQ mees oervn meye mebMee veeneR~~
R
ceeleg efyeyeske Deueewefkeke leesjs~ keyengB ve efceefefn Devegien ceesjs~~
s
ht
Yee0MeleHee peer kes keesceue Deewj iecYeerj Jeeve keer jevee megvekej ke=Hee kes meeiej YeieJeeved keesceue JeeCeer ceW yeesues,
ig
R
ns ceeB! DeeHekes ceve ceW pees keg Yeer efe nw Jen meye ceQves os efoee, FmeceW keesF& mebMee veneR nw~ ns ceelee peer! cesjer
ll
.A
ke=Hee mes DeeHekee en Deueewefkeke efJeJeske keYeer veneR efcesiee~
s
yebefo ejve ceveg kensG yenesjer~ DeJej Ske efyeveleer eYeg ceesjer~~
ya
megle efye<eefeke leJe Heo jefle nesT~ ceesefn ye[ cet{ kenw efkeve keesT~~
N
ceefve efyeveg Heefve efpeefce peue efyeveg ceervee~ cece peerJeve efleefce legceefn DeOeervee~~
va
Se
Yee0 efHej ceveg peer ves eerjece peer kes ejCeeW keer Jevovee kejkes kene, ns eYeg! cesjer Ske Deewj efJeveleer nw efke, DeeHekes
ejCeeW ceW cesjer Heg$e efJe<eeke jefle nes DeLee&led ceQ Jelmeuejme keer ceevelee kes Devegmeej DeeHekeer GHeemevee keB~ cegPes keesF&
th
ee
yengle ye[e cetKe& keeeW ve kens DeLee&led Yeues ner ceQ ueesieeW keer o=ef ceW yengleye[e cetKe& jntB, Hejvleg pewmes ceefCe kes efyevee
P
meHe& veneR jn mekelee nw, pewmes peue kes efyevee ceueer veneR jn mekeleer nw, Gmeer ekeej cesje en peerJeve DeeHe kes ner
si
DeOeerve jns~
ul
iT
Deme yej ceeBefie ejve ieefn jnsT~ SJecemleg keveeefveefOe kensT~~

r
Deye legce cece DevegMeemeve ceeveer~ yemeng peeF megjHeefle jpeOeeveer~~

Sh
Yee0 Ssmee Jejoeve ceeBiekej ceveg peer eYeg kes eerejCeeW kees Heke[ efmLej jn iees~ keCeemeeiej YeieJeeved ves SJecemleg
11
kenkej efHej kene, ns ceveg peer! Deye DeeHe cesjer Dee%ee ceevekej ceelee MeleHee kes meeLe Fme ueeske mes peekej Fv keer
20
jepeOeeveer DecejeJeleer ceW efveJeeme keerefpees~

ht
mees0- lenB keefj Yeesie efyeMeeue, leele ieS keg keeue Hegefve~
ig
yr
nesFnG DeJeOe YegDeeue, leye ceQ nesye legcnej megle~~151~

op
Yee0 ns efHeleeeer ! Gme DecejeJeleer Hegjer ceW osJeogue&Ye megKeYeesie kejkes, efHej DeeHe efJeMeeue DeeesOee kes eeJeleer&
C
cenejepe neWies, leye ceQ DeeHekee Heg$e nesTBiee~
Fecee vejyes<e meJeeBjs~ nesFnGB eie efvekesle legcnejs~~

DebMeve meefnle osn Oeefj leelee~ keefjnGB eefjle Yeiele megKeoelee~~
Yee0 ceQ DeHeves leLee DeHeves YekelepeveeW keer Fe kes DevegHe megvoj ceveg<e JesMe yeveekej DeeHe kes YeJeve ceW eke
nesTBiee~ ns efHeleeeer! DeHeves leerveeW DebMeeW yeee peer, efJe<Ceg peer SJeb Mej peer kes meeLe DeLeJee, DeHeves leerveeW DebMeeW
yeeuekeeC[ 133
yewkegC", #eerjmeeiej Deewj MJesleerHe efveJeemeer efJe<CegDeeW kes meeLe megvoj ceveg<e Mejerj OeejCe kejkes YekeleeW kees megKe
osvesJeeues megvoj eefj$e keBiee, DeLee&led cegPe jece keer mesJee kes efueS #eerjmeeiejefJenejer efJe<Ceg Yejle, yewkegC"efJenejer
efJe<Ceg ue#ceCe, Deewj MJesleerHeefJenejer efJe<Ceg Me$egIve kes He ceW pevce ueWies~
efJeMes<e #eerjeOeerMemleg Yejlees yewkegC"sMemlegue#ceCe, MJesleerHesMeMe$egIvees jecemesJeeLe&ceeielee:~
pes megefve meeoj vej ye[Yeeieer~ YeJe leefjnQ cecelee ceo leeieer~~
d .
DeeefoMeefe pesefnb peie GHepeeee~ meesG DeJeleefjefnb ceesefj en ceeee~~
ve
Yee0efpeve eefj$eeW kees DeeojHetJe&ke megvekej YeeieMeeueer ceveg<e cecelee Deewj ceo es[ mebmeejmeeiej mes lej peeebsies~
er
es
efpeve DeeefoMeefkele meerlee peer ves yeee peer kes ceeOece mes peieled kees yeveekej GlHevve efkeee Jen cesjer ceeee
R
DeeueeefoveerMeefkele Yeer efceefLeueebeue ceW pevekejepe keer Heg$eer kes He ceW He=LJeer mes DeJeleej ueWieer~
s
HegjGye ceQ DeefYeuee<e legcneje~ mele mele Heve mele nceeje~~
ht
ig
Hegefve Hegefve Deme keefn ke=HeeefveOeevee~ DeblejOeeve YeS YeieJeevee~~
R
Yee0 ceQ DeeHe keer DeefYeuee<ee kees HetCe& keBiee~ nceejer eefle%ee mele nw! mele nw! mele nw! ke=Hee kes efveOeeve
ll
.A
YeieJeeved eerjece ceveg peer kees yeejyeej Fme ekeej DeeMJeemeve oskej DevleOee&ve nes iees~
s
ya
obHeefle Gj Oeefj Yeiele ke=Heeuee~ lesefnb Deeece efveJemes keg keeuee~~
N
mecee HeeF leveg leefpe Deveeemee~ peeF keervn DecejeJeefle yeemee~~
va
Yee0 YeeeW hej ke=Heeueg YeieJeeved eerjece kees oe ceW OeejCe kejkes ceveg Deewj MeleHee keg mecee leke vewefce<eejCe
Se
kes Gmeer Deeece ceW efveJeeme efkees~ mecee Heekej DeLee&led Mejerj kee eejyOe #eerCe nes peeves Hej, efyevee eeeme kes
th
HeebeYeewefleke Mejerj kees es[kej cevegMeleHee ves mJeie& peekej DecejeJeleer ceW efveJeeme efkeee~
ee
oes0- en Fefleneme Hegveerle Deefle, Gceefnb kensG ye=<ekesleg~

P
Yejepe megveg DeHej Hegefve, jece pevece kej nsleg~~152~~

si
ul
Yee0 ns Yejepe peer! en Delevle HeefJe$e Fefleneme efMeJe peer ves HeeJe&leer peer mes kene, efHej otmeje eerjecepevce kee nsleg
iT
megvees~
r
Sh
megveg cegefve keLee Hegveerle Hegjeveer~ pees efieefjpee eefle MebYeg yeKeeveer~~
11
efyeMJe efyeefole Ske kewkee osMet~ melekesleg lenB yemeF vejsMet~~

20
Oejce OegjbOej veerefle efveOeevee~ lespe eleeHe Meerue yeueJeevee~~

ht
lesefn kes YeS pegieue megle yeerje~ meye iegve Oeece cene jveOeerje~~
ig
jepe Oeveer pees pes" megle Deener~ veece eleeHeYeeveg Deme leener~~
yr
DeHej megleefn Deefjceo&ve veecee~ Yegpeyeue Delegue Deeue mebieecee~~

op
C
Yee0 ee%eJeukee peer, Yejepe peer kees mecyeesefOele kejles ngS kenles nQ efke, ns Yejepe cegefve! Deye Jen Hegveerle Deewj
Hegjeveer keLee megvees, efpemes HeeJe&leer peer kes eefle efMeJe peer ves kener Leer~ efJeMJe ceW eefme kewkee veece kee Ske osMe nw,
efpemeceW melekesleg veece kee jepee efveJeeme kejlee Lee~ Jen Oece&OegjvOej leLee veerefle kee efveOeeve Lee~ Jen lespe, eleeHe
Deewj MeerueiegCeeW mes egkele leLee yeueJeeve Yeer Lee~ Gme melekesleg kes oes JeerjHeg$e GlHevve ngS pees, meye iegCeeW kes Oeece
Deewj eg ceW Delevle Oeerj Les~ cenejepee kee pees pesHeg$e Lee, Gmekee eleeHeYeeveg Fme ekeej kee meeLe&ke veece Lee~
melekesleg kes otmejs Heg$e kee veece Deefjceo&ve Lee, pees Delegueveere YegpeyeueJeeuee Deewj mebieece ceW Deue Lee~
YeeFefnb YeeFefnb Hejce meceerleer~ mekeue oes<e ue yejefpele eerleer~~
pes"s megleefnb jepe ve=He oervne~ nefj efnle DeeHeg ieceve yeve keervne~~
Yee0 YeeF&YeeF& ceW HejmHej mecevJee Lee Deewj mecHetCe& oes<eeW Deewj ue mes jefnle esce Lee~ cenejepe ves ye[s Heg$e kees
jepe efoee Deewj mJeeb eYeg keer eeefHle kes efueS Jeve eues iees~
oes0- peye eleeHejefye YeeG ve=He, efHejer oesneF& osMe~
.
epee Heeue Deefle yesoefyeefOe, kelengB veeefnb DeIe uesMe~~153~~
d
ve
Yee0 peye eleeHeYeeveg jepee yeves lees osMe ceW Gvekeer ogneF& efHej ieF&~ Jes JesoefJeefOe kes Devegmeej epee kee Heeueve kejles
er
Les Deewj Gvekes jepe cebs keneR Yeer HeeHe kee uesMe Yeer veneR Lee~
es
R
ve=He efnlekeejke meefeJe meeevee~ veece Oejceefe Mege meceevee~~
s
meefeJe meeeve yebOeg yeueyeerje~ DeeHeg eleeHeHegbpe jveOeerje~~
ht
ig
mewve mebie elegjbie DeHeeje~ Deefcele megYe meye mecej pegPeeje~~
R
Yee0 cenejepe kee efnle kejvesJeeuee Oece&efe veeceke ceb$eer yengle elegj Deewj veerefle ceW Mege kes meceeve Lee~ ceb$eer
ll
.A
%eeveJe= Lee leLee ese YeeF& Delevle yeueMeeueer Deewj Jeerj Lee~ jepee mJeeb eleeHe kee mecetn He leLee eg ceW Oeerj
s
Lee, Gmekes Heeme DeHeej elegjbefieCeer mesvee Leer, efpemeceW Demeerce eese Les, pees mecej ceW yengle ner ue[eket Les~
ya
mesve efyeueesefke jeG nj<eevee~ De yeepes ieniens efvemeevee~~
N
va
efyepee nsleg kekeF& yeveeF&~ megefove meeefOe ve=He euesG yepeeF&~~

Se
Yee0 DeHeveer mesvee kees osKekej jepee yengle emevve ngDee Deewj eg kes efueS ieniens DeLee&led TBes mJej mes veieejs yepe
th
G"s~ efoefiJepee kes efueS cenejepe ves mesvee mepeeeer~ megvoj cegntle& efvekeeuekej veieejs yepeekej Jen efoefiJepee kes efueS
ee
efvekeue He[e~
P
penB lenB Hejer Deveske uejeF~ peerles mekeue YetHe yeefjeeF~~

si
meHle oerHe Yegpeyeue yeMe keervns~ uew uew oC[ eef[ ve=He oervns~~
ul
iT
mekeue DeJeefve ceb[ue lesefn keeuee~ Ske eleeHeYeeveg ceefnHeeuee~~

r
Sh
Yee0 peneBleneB Deveske eg Deeve He[s, eleeHeYeeveg ves meYeer jepeeDeeW kees yeueHetJe&ke peerlee Deewj pecyeterHe, ue#eerHe,
kegMeerHe, meeleerHe, ebeerHe, MeeueceefCeerHe leLee Heg<kejerHe Fve meeleeW erHeeW kees DeHeves Yegpeyeue kes JeMe ceW kej
11
efueee~ meye jepeeDeeW mes oC[ ueskej GvnW es[ efoee~ Gme mecee mecHetCe& He=LJeerceC[ue Hej eleeHeYeeveg Skecee$e jepee
20
Lee~
ht
ig
oes0- mJeyeMe efyeMJe keefj yeengyeue, efvepe Hegj keervn eyesMe~

yr
DejLe Oejce keeceeefo megKe, mesJeF mecee vejsMe~~154~~

op
Yee0 DeHeves yeeng kes yeue mes mecHetCe& efJeMJe kees DeHeves JeMe ceW kejkes eleeHeYeeveg ves DeHeves Hegj ceW eJesMe efkeee~ Jen
C
meceeevegmeej DeLe&, Oece&, keece Deeefo megKeeW kee Yeesie kejlee Lee~
YetHe eleeHeYeeveg yeue HeeF&~ keeceOesveg YeF Yetefce megneF&~~
meye ogKe yejefpele epee megKeejer~ Oejce Meerue megboj vej veejer~~
yeeuekeeC[ 135
Yee0 eleeHeYeeveg kee yeue Heekej megneJeveer He=LJeer keeceOesveg kes meceeve nes ieeer~ Gmekeer epee meYeer og:KeeW mes jefnle
Deewj megKeer Leer~ JeneB meYeer vejveejer mJeYeeJe mes Oeeefce&ke Deewj megvoj Les ~
meefeJe Oejceefe nefj Heo eerleer~ ve=He efnle nsleg efmeKeJe efvele veerleer~~
ieg megj meble efHelej ceefnosJee~ kejF meoe ve=He meye kew mesJee~~
Yee0 eleeHeYeeveg kee cev$eer Oece&efe YeieJeeved kes ejCeeW ceW eerefle jKelee Lee Deewj Jen jepee kes efnle kes efueS ner Gmes
.
efvejvlej veerefle efmeKeelee jnlee Lee~ jepee meowJe ieg, osJelee, mevle, efHele=ieCe Deewj yeeeCe Fve meyekeer mesJee kejlee Lee~
d
ve
YetHe Oejce pes yeso yeKeeves~ mekeue kejF meeoj megKe ceeves~~
er
efove eefle osF efyeefyeOe efyeefOe oevee~ megveF Meem$e yej yeso Hegjevee~~
es
R
Yee0 JesoeW ceW pees jepee kes Oece& kens iees nQ, eleeHeYeeveg Gve meyekee DeeojHetJe&ke megKe ceevekej Heeueve kejlee Lee~
s
Jen eefleefove Deveske ekeej kes oeve oslee Lee Deewj Jeso, HegjeCe leLee es ievLe megvelee Lee~
ht
ig
veevee yeeHeer ketHe le[eiee~ megceve yeeefkee megboj yeeiee~~
R
efyeeYeJeve megjYeJeve megneS~ meye leerjLeefve efyeefe$e yeveeS~~
ll
.A
Yee0 eleeHeYeeveg ves meYeer leerLeeX cesW Deveske ekeej keer yeeJeefueeeB, kegBS, leeueeye, Heg<HeJeeefkee, megvoj yeieeres,
s
yeeeCeMeeuee leLee megvojmegvoj osJeleeDeeW kes cebefoj efJeefe$e ekeej mes yeveJeees~
ya
oes0- penB ueefie kens Hegjeve egefle, Ske Ske meye peeie~
N
yeej menme menme ve=He, efkeS meefnle Devegjeie~~155~~
va
Se
Yee0 peneB leke HegjeCeeW Deewj JesoeW ves kene nw, Gve meYeer e%eeW ceW mes eleske kees jepee ves kejes[eW yeej DevegjeieHetJe&ke
efkeee~
th
ee
oe ve keg Heue DevegmebOeevee~ YetHe efyeyeskeer Hejce megpeevee~~

P
kejF pes Oejce kejce ceve yeeveer~ yeemegosJe DeefHe&le ve=He ieeveer~~
si
Yee0 eleeHeYeeveg efJeJeskeer Deewj yengle elegj Lee, Gmekes oe ceW keg Heue kee DevegmevOeeve veneR ngDee Lee DeLee&led Jen
ul
iT
meYeer Jewefoke Devegeve kee&Jeyegef mes kejlee Lee~ %eeveer jepee kece&, ceve Deewj JeeCeer mes pees Yeer Oecee&ejCe kejlee Lee,
r
Gmes YeieJeeved JeemegosJe kees meceefHe&le kej oslee Lee~

Sh
eef{ yej yeeefpe yeej Ske jepee~ ce=ieee kej meye meeefpe meceepee~~
11
efyebOeeeue ieYeerj yeve ieeT~ ce=ie Hegveerle yeng ceejle YeeT~~

20
Yee0 Ske yeej DeeKes kee mecHetCe& GHekejCe mepeekej es Iees[s Hej e{kej jepee eleeHeYeeveg efJevOeeeue kes
ht
iecYeerj Jeve ceW ieee Deewj JeneB Gmeves yengle mes HeefJe$e ce=ieeW kees ceeje~
ig
yr
efHejle efyeefHeve ve=He oerKe yejent~ peveg yeve ogjsG MeefMeefnb ieefme jent~~
op
ye[ efyeOeg veefnb meceele cegKe ceeneR~ ceveng eesOe yeMe Gefieuele veeneR~~
C
keesue kejeue oMeve efye ieeF&~ leveg efyeMeeue HeerJej DeefOekeeF&~~
IegjIegjele ne Deejew HeeS~ eefkele efyeueeskele keeve G"eS~~

Yee0 Jeve ceW YeceCe kejles ngS jepee ves Ske megDej kees osKee~ Gmekes yengle ye[s oeBle Les, pees cegKe yevo kejves Hej Yeer
Hetjs yevo ve nesves kes keejCe yeenj mes efoKeles Les~ Ssmee eleerle nes jne Lee ceevees, evcee kees iemekej jeng Jeve ceW efHe
ieee nw~ evcee Deekeej ceW ye[e nesves kes keejCe jeng kes cegKe ceW veneR meceelee, ceevees eesOe kes JeMe ceW neskej jeng Gmes
Gieue veneR jne nes~ Fme ekeej Yeebkej megDej kes oeBle keer efJe kener, Gmekee Mejerj efJeMeeue Deewj yengle ner ceese
Lee~ Iees[s kee mebkesle Heekej Jen IegjIegje jne Lee Deewj eefkele neskej DeHeves keeve G"ekej osKe jne Lee~
oes0- veerue cenerOej efMeKej mece, osefKe efyeMeeue yejeng~
eHeefj euesG ne meggefke ve=He, neBefke ve nesF efveyeeng~~156~~
Yee0 veerue HeJe&le kes meceeve MejerjJeeues megDej kees osKekej, Iees[s kees kees[s mes ceej kej jepee ves megDej kees
.
ueuekeeje, Deye lesje efveJe&nve veneR nesiee Deewj Ssmee ken kej MeerIelee mes euee~
d
ve
DeeJele osefKe DeefOeke je yeepeer~ euesG yejen cele ieefle Yeepeer~~
er
legjle keervn ve=He Mej mebOeevee~ ceefn efceefue ieeG efyeueeskele yeevee~~
es
R
Yee0 DeefOeke Jesie mes Iees[s kees DeHeves Heeme Deeles osKekej, megDej Jeeeg efke ieefle mes Yeeie euee~ jepee ves legjvle Oeveg<e
s
Hej yeeCe kees mevOeeve efkeee, Hej megDej yeeCe kees osKeles ner He=LJeer mes efeHeke ieee, efpememes jepee kee efveMeevee JeLe&
ht
ig
ieee~
R
leefke leefke leerj cenerMe eueeJee~ keefj ue megDej Mejerj yeeeJee~~
ll
.A
eiele ogjle peeF ce=ie Yeeiee~ efjefme yeMe YetHe euesG meBie ueeiee~~
s
Yee0 jepee eleeHeYeeveg leekeleeke kej DeLee&led met#celee mes meeOemeeOe kej yeeCe eueelee jne Deewj ceeeeJeer megDej
ya
N
ue kejkes eleeHeYeeveg kes yeeCeeW mes DeHevee Mejerj yeeelee jne~ Fme ekeej ce=ie DeLee&led efMekeejer kee ue#eHeMeg eke
va
nesles efHeles Yeeielee jne Deewj eesOe kes JeMe ceW neskej eleeHeYeeveg Gmekes meeLe ueie ieee~
Se
ieeG otefj Ieve ienve yejent~ penB veeefnve iepe yeeefpe efveyeent~~
Deefle Dekesue yeve efyeHegue keuesMet~ leoefHe ve ce=ie ceie lepeF vejsMet~~
th
ee
Yee0 Jen Jejen yengle otj Ieves pebieue ceW ieee, peneB neLeerIees[s pewmes ye[s HeMegDeeW kee efveJee&n mecYeJe veneR Lee~
P
jepee Delevle Dekesuee He[ ieee Lee, JeneB Gmes Delevle keuesMe nes jne Lee, efHej Yeer Jen DeHeves ue#e ce=ie kee ceeie&
si
ul
veneR es[ jne Lee~

iT
keesue efyeueesefke YetHe ye[ Oeerje~ Yeeefie Hew" efieefjiegne iebYeerje~~

r
Sh
Deiece osefKe ve=He Deefle HeleeF&~ efHejsG ceneyeve HejsG YegueeF&~~

11
Yee0 keesue DeLee&led megDej eleeHeYeeveg kees Delevle Oewe&Jeeve osKekej Yeeie kej HeJe&le keer ienjer iegHee ceW eJesMe kej
20
ieee~ Gmes Deiece osKekej ceve ceW yengle Heleelee ngDee jepee ueewe Deewj ceneved Jeve ceW Jen DeHevee ceeie& Yetue He[e~
ht
oes0- Keso efKeVe gefle le=ef<ele, jepee yeeefpe mecesle~

ig
Keespele yeekegue meefjle mej, peue efyeveg YeeG Deesle~~157~~

yr
op
Yee0 ece kes keejCe efKeVe, YetKeeHeemee eleeHeYeeveg jepee Iees[s kes meefnle Jeekegue neskej veoer, leeueeye Keespelee
C
jne~ Jen peue kes efyevee esleveeMetve nes ieee~
efHejle efyeefHeve Deeece Ske osKee~ lenB yeme ve=Heefle keHe cegefveyes<ee~~
peemeg osMe ve=He ueervn [eF&~ mecej mewve leefpe ieeG HejeF&~~
mecee eleeHeYeeveg kej peeveer~ DeeHeve Deefle Demecee Devegceeveer~~
ieeG ve ie=n ceve yengle ieueeveer~ efceuee ve jepeefbn ve=He DeefYeceeveer~~
yeeuekeeC[ 137
Yee0 Jeve ceW Yekeles ngS eleeHeYeeveg ves Ske Deeece osKee JeneB Ske jepee keHecegefve kes JesMe ceW efveJeeme kej jne
Lee~ eleeHeYeeveg jepee ves efpemekee osMe Gmemes erve efueee Lee, Deewj Jen jepee eg ceW DeHeveer mesvee es[kej Yeeie ieee
Lee~ eleeHeYeeveg kee mecee peevekej Deewj DeHeves mecee kees Delevle efJeHejerle Devegceeefvele kej Jen DeHeves Iej ueewkej
veneR ieee~ Gmekes ceve ceW yengle iueeefve Leer Deewj Hejeefpele ngS DeefYeceeveer jepee ves eleeHeYeeveg mes cesuepeesue Yeer veneR
efkeee~
efjme Gj ceeefj jbke efpeefce jepee~ efyeefHeve yemeF leeHeme kes meepee~~
d .
ve
leemeg meceerHe ieceve ve=He keervne~ en eleeHejefye lesefnb leye eervne~~
er
Yee0 eesOe kees DeHeves oe ceW ceejkej Jen Hejeefpele jepee leHemJeer kee meepemepeekej oefj keer YeeBefle Jeve ceW
es
Deeece yeveekej jn jne Lee~ eleeHeYeeveg ves Gmeer kes meceerHe ieceve efkeee DeLee&led ieee~ Gme keHeer jepee ves en lees
R
eleeHeYeeveg nw, Fme ekeej mcejCe kejkes jepee eleeHeYeeveg kees Heneeve efueee~
s
ht
jeG le=ef<ele veefnb mees Heefneevee~ osefKe megyes<e cenecegefve peevee~~
ig
Gleefj legjie les keervn eveecee~ Hejce elegj ve kensG efvepe veecee~~
R
ll
Yee0 Heemes jepee ves DeHeves Me$eg kees veneR Heneevee~ Gmekee megvoj leHemJeer JesMe osKekej Gmes ceneved cegefve peevee~
.A
eleeHeYeeveg ves Iees[s mes Glejkej Gme keHeercegefve kees eCeece efkeee~ Hejceelegj nesves kes keejCe keHeercegefve ves DeHevee
s
ya
veece veneR yeleeee, DeLeJee Hejceelegj jepee ves eCeece kejles mecee DeHevee veece veneR yeleeee~
N
oes0- YetHeefle le=ef<ele efyeueesefke lesefnb, mejyej oervn osKeeF~
va
ceppeve Heeve mecesle ne, keervn ve=Heefle nj<eeF~~158~~

Se
Yee0 jepee kees Heemee osKekej keHeercegefve ves Gmes es leeueeye efoKee efoee~ jepee eleeHeYeeveg ves Iees[s meefnle emevve
th
neskej JeneB mveeve Deewj peueHeeve efkeee~

ee
iew ece mekeue megKeer ve=He YeeT~ efvepe Deeece leeHeme uew ieeT~~
P
Deemeve oervn Demle jefye peeveer~ Hegefve leeHeme yeesuesG ce=og yeeveer~~
si
ul
Yee0 leeueeye ceW mveeve Deewj peueHeeve mes jepee eleeHeYeeveg kes meye ekeej kes ece meceeHle nes iees DeLee&led meejer
iT
Lekeeve Glej ieeer~ jepee megKeer nes ieee, keHeercegefve jepee kees DeHeves Deeece ues ieee~ Gmes yew"ves kes efueS Deemeve
r
Sh
efoee leLee mete&veejeeCe kees Demle ngDee peevekej efHej Jen leHemJeer keesceue JeeCeer ceW yeesuee~
11
kees legce keme yeve efHejng Dekesues~ mebgoj pegyee peerJe Hejnsues~~
20
eeyeefle& kes ueve leesjs~ osKele oee ueeefie Deefle ceesjs~~

ht
Yee0 legce keewve nes Deewj megvoj egJeke neskej DeHeves eeCeeW Hej Kesueles ngS Dekesues Jeve ceW kewmes Ietce jns nes? legcnejs
ig
eeJeleer& kes ue#eCe osKeles ner cegPes oee ueie ieeer~

yr
op
veece eleeHeYeeveg DeJeveerMee~ leemeg meefeJe ceQ megveng cegveerMee~~

C
efHejle DensjW HejsGB YegueeF&~ ye[s Yeeie osKeGB Heo DeeF&~~
nce kenB ogue&Ye ojme legcneje~ peevele newb keg Yeue nesefveneje~~
Yee0 ns cegveerMJej! megefvees, eleeHeYeeveg veece kes Ske jepee nQ, Gvekee ceQ ceb$eer ntB~ DeeKes ceW YeceCe kejles ngS ceQ
ceeie& Yetue ieee, yengle Yeeie mes DeeHekes ejCeeW kes oMe&ve kej jne ntB~ ns cegefvees! nceejs efueS lees DeeHekes oMe&ve Yeer
ogue&Ye nQ~ ceQ peeve jne ntB efke, Deye keg Yeuee nesvesJeeuee nw~
ken cegefve leele YeeG DeBefOeeeje~ peespeve meeefj veiej legcneje~~
oes0- efveMee Ieesj iebYeerj yeve, HebLe ve metPe megpeeve~
yemeng Deepeg Deme peeefve legce, peeSng nesle efyeneve~~159(ke)~~
Yee0 keHeercegefve ves kene, ns leele! DeLee&led ns efee, Deye DeBOesje nes ieee nw~ eneB mes legcneje veiej meej eespeve otj
nw~ en Ieesj DeBOesjer jele nw Deewj Jeve yengle ner Ieesj DeLee&led Ievee nw~ ns megpeeve! DeYeer ceeie& veneR metPe jne nw~ legce
Ssmee peevekej Deepe eneR ke peeDees, eele:keeue nesles ner eues peevee~
d .
ve
oes0- leguemeer peefme YeefJeleyelee, lewmeer efceueF meneF~~
er
DeeHe ve DeeJeF leeefn HenB, leeefn leneB uew peeF~~159(Ke)~~
es
Yee0 leguemeeroeme peer kenles nQ efke, pewmeer YeefJeleJelee nesleer nw, Gmeer ekeej keer JeneB meneelee Yeer efceue peeleer nw~
R
Jen YeeJeer DeveLe&Jeeues Jeefkele kes Heeme mJeeb veneR Deeleer og:Ke kes Hee$e kees og:Ke kes Heeme mJeeb ues peeleer nw~ pewmes keer
s
ht
keHeercegefve eleeHeYeeveg kes Heeme veneR Deeee, elegled eleeHeYeeveg kees ner YeefJeleJelee keHeercegefve kes Heeme ues ieF&~
ig
R
Yeuesefnb veeLe Deeemeg Oeefj MeerMee~ yeeBefOe legjie le yew" cenerMee~~
ll
ve=He yeng YeeBefle eMebmesG leener~ ejve yebefo efvepe Yeeie mejener~~
.A
Yee0 ns veeLe ! yengle ner Dee nw, Fme ekeej keHeercegefve keer Dee%ee efMejesOeee& kejkes eleeHeYeeveg Je=#e ceW Iees[s kees
s
ya
yeeBOekej keHeercegefve kes Heeme yew" ieee~ jepee ves keHeercegefve keer eMebmee keer Deewj Gmekes ejCeeW keer Jevovee kejkes
N
DeHeves Yeeie keer mejenvee keer~
va
Se
Hegefve yeesuesG ce=og efieje meesneF&~ peeefve efHelee eYeg kejGB ef{"eF&~~
ceesefn cegveerMe megle mesJeke peeveer~ veeLe veece efvepe kenng yeKeeveer~~
th
ee
Yee0 efHej eleeHeYeeveg keesceue megneJeveer JeeCeer yeesuee, ns eYeg! DeeHe kees efHelee peevekej ceQ Oe=lee kej jne ntB~ ns
P
cegefvejepe! cegPes DeHevee Heg$e Deewj mesJeke peevekej DeHevee veece yeKeeve kej yeleeFes~
si
ul
lesefn ve peeve ve=He ve=Heefnb mees peevee~ YetHe mego mees keHe meeevee~~
iT
yewjer Hegefve $eer Hegefve jepee~ ue yeue keervn enF efvepe keepee~~
r
Sh
mecegefPe jepemegKe ogefKele Dejeleer~ DeJeeB Deveue FJe megueieF eleer~~

mejue yeeve ve=He kes megefve keevee~ yewj meBYeeefj oe nj<eevee~~
11
20
Yee0 jepee eleeHeYeeveg Gmes veneR peeve mekee Hej keHeercegefve ves jepee kees Heneeve efueee~ jepee eleeHeYeeveg efce$e
eke=efle kee Meg Lee Deewj keHeercegefve keHe ceW efveHegCe Lee~ Ske lees Jen eleeHeYeeveg kee Me$eg, otmejs Jen #eef$ee Deewj
ht
ig
leermejs jepee~ Jen ueyeue mes DeHevee keee& efme kejvee eenlee Lee~ DeHeves jepemegKe kees mcejCe kejkes eleeHeYeeveg
yr
kee Me$eg Delevle og:Keer Lee, Gmekee oe kegcnej kes DeeBJes keer YeeBefle megueie jne Lee~ jepee kes mejue Jeeve kees keeve
op
mes megvekej keHeercegefve HetJe&Jewj kee mcejCe kejkes oe ceW emevve ngDee~
C
oes0- keHe yeesefj yeeveer ce=ogue, yeesuesG pegiegefle mecesle~

veece nceej efYeKeeefj Deye, efveOe&ve jefnle efvekesle~~160~~
Yee0 keHeercegefve keHe kes peue ceW [tyeeskej egefkele kes meeLe keesceue JeeCeer yeesuee, cesje veece efYeKeejer nw, keeeWefke
Deye ceQ Oevenerve Deewj ie=n mes Yeer nerve ntB~
yeeuekeeC[ 139
ken ve=He pes efyeieeve efveOeevee~ legce meeefjKes ieefuele DeefYeceevee~~

meoe DeHeveHeew jnefnb ogjeS~ meye efyeefOe kegMeue kegyes<e yeveeS~~
Yee0 jepee eleeHeYeeveg ves kene efke, pees ueesie efJe%eeve kes efveOeeve DeLee&led yeeJesee ceneHeg<e nesles nQ, Jes DeeHe kes ner
meceeve DeefYeceeve kees ve efkees jnles nQ~ Jes efvejvlej meyeekeej mes kegMeue nesles ngS Yeer kegJesMe DeLee&led eefleketue JesMe
yeveees ngS DeHeves mJeHe kees efHeees jnles nQ~
.
lesefn les kenefnb meble egefle sjs~ Hejce Deefkebeve efee nefj kesjs~~
d
ve
leggce mece DeOeve efYeKeeefj Deiesne~ nesle efyejbefe efMeJeefbn mebosne~~
er
Yee0 Fmeer keejCe mevle Deewj Jeso Hegkeej kej kenles nQ efke, pees ueesie Hejce DeeEkeeve DeLee&led Heg$ew<eCee, efJelew<eCee Deewj
es
ueeskew<eCee mes jefnle nesles nQ, Jes ner mevlepeve YeieJeeved kees efee nesles nQ~ Jemlegle: DeeHe pewmes ueesie efveOe&ve, efYe#egke Deewj
R
efyevee Iej kes nebs Fme efJe<ee Hej yeee peer Deewj efMeJe peer kees Yeer mebosn nes peelee nw~ DeLeJee, DeeHe ueesieeW kees efveOe&ve,
s
ht
efYeKeejer Deewj ie=nMetve osKekej en mebosn neslee nw efke, DeeHe keneR yeee ee efMeJe peer lees veneR nQ~
ig
R
peesefme meesefme leJe ejve veceeceer~ cees Hej ke=Hee keefje Deye mJeeceer~~
ll
.A
Yee0DeeHe pees nQ Jen nQ, ceQ DeeHekes ejCeeW kees veceve kejlee ntB~ ns mJeeceer! Deye cegPe Hej ke=Hee keerefpees~
s
menpe eerefle YetHeefle kew osKeer~ DeeHeg efye<ee efyeMJeeme efyeMes<eer~~
ya
meye ekeej jepeefnb DeHeveeF&~ yeesuesG DeefOeke mevesn peveeF&~~
N
va
Yee0 jepee keer mJeeYeeefJeke eerefle Deewj DeHeves efJe<ee ceW efJeMes<e efJeMJeeme osKekej, meye ekeej mes jepee eleeHeYeeveg
Se
kees DeHeves JeMe ceW kejkes DeefOeke mvesn kee efoKeeJee kejkes keHeercegefve yeesuee
megveg meefleYeeJe kenGB ceefnHeeuee~ FneB yemele yeerles yeng keeuee~~
th
ee
oes0- Deye ueefie ceesefn ve efceuesG keesG, ceQ ve peveeJeGB keeng~

P
ueeskeceevelee Deveue mece, kej leHe keeveve oeng~~161(ke)

si
Yee0 ns jepee! megvees, ceQ meleYeeJe mes ken jne ntB~ eneB cegPes efveJeeme kejles ngS yengle mecee yeerle iees~ Deye leke
ul
iT
cegPes keesF& veneR efceuee DeLee&led ceQ pevemecHeke& mes otj jne~ ceQ Yeer efkemeer kes meeceves DeHeves kees eke veneR kejlee,
r
keeeWefke ueeske kee mecceeve Deefive kes meceeve nw pees leHemee He Jeve kees Yemcemeeled kej osslee nw~
Sh
efJeMes<e DeefYeceeveb megjeHeeveb ieewjJeb Ieesj jewjJeb eeflee metkejerefJee $eeb lekelJee megKeer YeJesled DeLee&led DeefYeceeve
11
ceefojeHeeve kes meceeve nw ieewjJe DeLee&led ye[s kee yeesOe jewjJe vejke kes meceeve og:Keoeeer nw Deewj eeflee megDej kes ceue
20
kes meceeve nw, Fve leerveeW kee yeesOe es[kej meeOeke megKeer nes peelee nw~
ht
ig
mees0- leguemeer osefKe megyes<eg, Yetueefnb cet{ ve elegj vej~

yr
megboj kesefkeefnb HesKeg, yeeve megOeemece DeMeve Deefn~~161(Ke)~~

op
Yee0 leguemeeroeme peer kenles nQ efke, megvoj JesMe osKekej ceesn mes iemle ueesie ner YegueeJes ceW Deeles nQ, elegj ueesie
C
yenkeeJes ceW vener Deeles~ megvoj ceesj kees osKees, Gmekeer JeeCeer lees Dece=le kes meceeve nw efkevleg Gmekee Yeespeve nw Yeebkej
efJe<eJeeuee meeBHe ~
leeles iegHegle jnG peie ceeneR~ nefj leefpe efkeceefHe eeespeve veeneR~~
eYeg peevele meye efyeveefnb peveeS~ kenng keJeve efmeefOe ueeske efjPeeS~~
Yee0 FmeefueS ceQ mebmeej ceW iegHle jnlee ntB, keeeWefke eernefj kees es[kej cessje efkemeer mes keesF& eeespeve veneR nw~ eYeg
efyeve peveees ner meye keg peeve uesles nbw, Yeuee yeleeDees, ueeske kees efjPeeves mes keewvemeer efmeef efceue mekeleer nw?
legce Megefe megceefle Hejce efee ceesjs~ eerefle eleerefle ceesefn Hej leesjs~~
Deye peew leele ogjeJeGB leesner~ oeve oes<e IeF Deefle ceesner~~
Yee0 legce HeefJe$e megvoj yegefJeeues Deewj cegPes Hejceefee nes, cegPe Hej legcnW eerefle Deewj efJeMJeeme nw~ Deye eefo ceQ
.
legcemes keg efHeelee ntB, lees cegPes Delevle Yeebkej oes<e ueiesiee~
d
ve
efpeefce efpeefce leeHeme keLeF Goemee~ efleefce efleefce ve=Heefnb GHepe efyeMJeemee~~
er
osKee mJeyeMe kece& ceve yeeveer~ leye yeesuee leeHeme yeke Oeeveer~~
es
Yee0 pewmespewmes leeHemecegefve GoemeYeeJe mes yeesue jne Lee, JewmesJewmes eleeHeYeeveg kees Gme Hej efJeMJeeme neslee peelee
R
s
Lee~ peye keHeercegefve ves eleeHeYeeveg kees cevemee, Jeeee, kece&Cee DeHeves JeMe ceW osKe efueee leye yeiegues kes meceeve Oeeve
ht
kee Dee[cyej kejvesJeeuee DeJemejJeeoer keHeer leHemJeer cegefve yeesuee
ig
R
veece nceej Skeleveg YeeF&~ megefve ve=He yeesuesG Hegefve efmej veeF&~~
ll
.A
kenng veece kej DejLe yeKeeveer~ ceesefn mesJeke Deefle DeeHeve peeveer~~
s
Yee0 ns YeeF&! cesje veece Skeleveg nw~ en megvekej efHej efmej veJeekej jepee yeesuee, cegPekees DeHevee Delevle mesJeke
peevekej DeeHe Fme veece kee DeLe& yeKeeve kej keefnes~ ya
N
va
oes0- Deeefome=ef GHepeer peyeefnb, leye GleHeefle YeF ceesefj~

Se
veece Skeleveg nsleg lesefn, osn ve Oejer yenesefj~~162~~

th
Yee0 peye eLece me=ef GlHevve ngF& leYeer cesjer Yeer GlHeefe nes ieeer Leer~ Fmeer keejCe cesje Skeleveg veece nw, keeebsefke ceQves
ee
efHej Mejerj OeejCe veneR efkeee~

P
peefve Deeejpe kejng ceve ceeneR~ megle leHe les ogue&Ye keg veeneR~~
si
ul
leHeyeue les peie me=peF efyeOeelee~ leHeyeue efye<Ceg YeS Heefj$eelee~~

iT
leHeyeue MebYeg kejefnb mebIeeje~ leHe les Deiece ve keg mebmeeje~~

r
Sh
Yee0 cesjs efJe<ee ceW Fme ekeej megvekej keesF& DeeMee& cele kejes Heg$e~ Fme mebmeej ceW leHemee mes keg Yeer ogue&Ye veneR
nw~ leHe kes yeue mes ner yeee peer mebmeej keer jevee kejles nQ, leHe kes yeue mes ner efJe<Ceg peer mebmeej kes j#eke yeve mekes
11
nQ, efMeJe peer leHe kes yeue mes ner mebnej kejles nQ~ mebmeej ceW leHe mes keg Yeer Deiece veneR nw~
20
YeeG ve=Heefnb megefve Deefle Devegjeiee~ keLee Hegjeleve kenw mees ueeiee~~
ht
ig
kejce Oejce Fefleneme Deveskee~ kejF efveHeve efyejefle efyeyeskee~~

yr
GoYeJe Heeueve euee keneveer~ kensefme Deefcele Deeejpe yeKeeveer~~

op
Yee0 en megvekej eleeHeYeeveg kes ceve ceW Delevle esce ngDee Deewj Jen keHeercegefve Hegjeveer keLee kenves ueiee~ Jen kece&
C
Deewj Oece& kes Deveske Fefleneme leLee Jewjeie Deewj %eeve kee efveHeCe kejves ueiee~ Deveske DeeMeees Jeeueer GlHeefe,
Heeueve Deewj euee keer keneefveeeB Gmeves JeeKeeve kejkes kener~
megefve cenerHe leeHeme yeMe YeeT~ DeeHeve veece kenve leye ueeT~~
ken leeHeme ve=He peeveGB leesner~ keervnsng keHe ueeie Yeue ceesner~~
yeeuekeeC[ 141
Yee0 en megvekej eleeHeYeeveg jepee leHemJeer kes JeMe ceW nes ieee Deewj Jen leye DeHevee veece kenves kes efueS efpeJee Hej
Meyo ueeee~ leHemJeer ves kene, jepevedd! ceQ legcnW peevelee ntB~ legceves cegPemes keHe efkeee efHej Yeer cegPes yengle Dee
ueiee~
mees0- megveg cenerMe Deefme veerefle, penB lenB veece ve kenefnb ve=He~
ceesefn leesefn Hej Deefle eerefle, meesF elegjlee efyeeeefj leJe~~163~~
.
Yee0 ns jepevedd! Ssmeer jepeveerefle nw efke, jepee peneBleneB DeHevee veece veneR kenles~ legcnejer Fmeer elegjlee kee efJeeej
d
ve
kejkes legce Hej cegPes Delevle esce nw~
er
veece legcnej eleeHe efovesMee~ melekesleg leJe efHelee vejsMee~~
es
ieg emeeo meye peeefvee jepee~ keefne ve DeeHeve peeefve Dekeepee~~
R
s
Yee0 ns jepeved! legcneje veece eleeHeYeeveg nw Deewj melekesleg legcnejs efHelee nQ~ ns jepee! nce DeHeves iegosJe kes emeeo
ht
ig
mes meye peeveles nQ, Hejvleg DeHeves keee& keer yengle ye[er neefve mecePekej veneR kenles nQ~
R
osefKe leele leJe menpe megOeeF&~ eerefle eleerefle veerefle efveHegveeF&~~
ll
.A
GHeefpe Hejer cecelee ceve ceesjs~ kenGB keLee efvepe Hets leesjs~~
s
Yee0 legcnejer mJeeYeeefJeke mejuelee, esce, efJeMJeeme Deewj veerefle keer efveHegCelee osKekej cesjs ceve ceW Delevle cecelee
ya
N
Gce[ He[er~ legcnejs Hetves Hej ceQ DeHeveer keLee ken jne ntB~
va
Deye emevve ceQ mebMee veeneR~ ceeBieg pees YetHe YeeJe ceve ceeneR~~
Se
megefve megyeeve YetHeefle nj<eevee~ ieefn Heo efyevee keervn efyeefOe veevee~~
th
Yee0 ns jepevedd! Deye ceQ emeVe ntB, keesF& mebMee veneR nw, pees legcnW ceve ceW Dee ueies, Jen cegPemes ceeBie uees~
ee
keHeercegefve kes megvoj Jeeve megvekej jepee emevve ngDee Deewj keHeercegefve kes ejCe Heke[kej Deveske ekeej mes efJevee
P
efkeee~
si
ul
ke=HeeefmebOeg cegefve ojmeve leesjs~ eeefj HeoejLe kejleue ceesjs~~

iT
eYegefnb leLeeefHe emevve efyeueeskeer~ ceeefie Deiece yej nesGB DeMeeskeer~~

r
Sh
Yee0 ns ke=Heemeeiej cegefve! eeefHe DeeHekes oMe&ve mes ner cesjs efueS eejeW HeoeLe& nmleieled nQ, efHej Yeer eYeg kees emeVe
11
osKekej Deiece Jejoeve ceeBie kej ceQ Meeskejefnle nes peevee eenlee ntB~
20
oes0- peje cejve ogKe jefnle leveg, mecej efpelew peefve keesG~
ht
Ske$e efjHegnerve ceefn, jepe keueHe Mele nesG~~164~~

ig
yr
Yee0ns cegefveJej! cesje Mejerj Je=eJemLee Deewj cejCe mes jefnle nes peees~ cegPes eg ceW keesF& ve peerle mekes Deewj Fme
op
He=LJeer Hej cesje meew keuHeHee&vle Ske$e Me$egnerve Dekebke jepe nes peees~
C
ken leeHeme ve=He SsmesF nesT~ keejve Ske keef"ve megveg meesT~~
keeueG legDe Heo veeFefn MeerMee~ Ske efyeekegue eef[ cenerMee~~
Yee0 leHemJeer ves kene, jepevedd! Ssmee ner nes, Hej Ske keef"ve keejCe nw, Gmes Yeer megvees, ns jepeved! yeeeCekegue
es[kej keeue Yeer legcnejs ejCe ceW efmej veJeeesiee~
leHeyeue efyee meoe yeefjeeje~ efleve kes keesHe ve keesG jKeJeeje~~
peew efyeeve yeMe kejng vejsMee~ leew legDe yeMe efyeefOe efye<Ceg censMee~~
Yee0 leHemee kes yeue mes ner yeeeCe meowJe yeefue jnles nQ~ Gve yeeeCeeW kes eesOe mes legcneje keesF& yeeeves Jeeuee
veneR nes mekesiee~ eefo yeeeCeeW kees JeMe ceW kej uees, leye lees yeee peer, efJe<Ceg peer Deewj efMeJe peer Yeer legcnejs JeMe ceW nes
peeeWies~
.
eue ve yeekegue meve yeefjeeF&~ mele kenGB oesG Yegpee G"eF&~~
d
ve
efyee meeHe efyeveg megveg ceefnHeeuee~ leesj veeMe veefnb keJevesnBg keeuee~~
er
Yee0 ceQ oesvees YegpeeeW G"ekej eefle%eeHetJe&ke mele Jeeve ken jne ntB efke, yeeeCekegue kes mece#e yeengyeue veneR
es
euelee GvnW lees efJevecelee mes ner JeMe ceW kejvee neslee nw~ ns jepee! megvees, yeeeCe kes MeeHe kes efyevee legcneje efkemeer Yeer
R
s
keeue ceW veeMe veneR nesiee~
ht
ig
nj<esG jeG yeeve megefve leemet~ veeLe ve nesF ceesj Deye veemet~~
R
leJe emeeo eYeg ke=HeeefveOeevee~ cees kenB meye& keeue keueevee~~
ll
.A
Yee0 keHeercegefve kes Jeeve megvekej eleeHeYeeveg nef<e&le nes G"e~ ns veeLe! Deye lees cesje efJeveeMe nesiee ner veneR, ns
s
ke=HeeefveOeeve eYeg ! DeeHe kes emeeo mes meYeer keeueeW ceW cesje keueeCe ner keueeCe nw~
ya
oes0- SJecemleg keefn keHe cegefve, yeesuee kegefue yenesefj~
N
efceueye nceej Yegueeye efvepe, kenng le nceefnb ve Keesefj~~165~~
va
Se
Yee0 kegefue oe kee keHecegefve SJecemleg kenkej, efHej yeesuee, ns jepevedd! cesje efceuevee Deewj DeHevee ceeie& Yetuevee
legceves efkemeer mes kene lees cegPes oes<e cele osvee DeLee&led eefo en emebie legce efkemeer kees kenles nes lees cesje oes<e ve nesiee~
th
ee
leeles ceQ leesefn yejpeGB jepee~ kens keLee leJe Hejce Dekeepee~~
P
"W meJeve en Hejle keneveer~ veeMe legcnej mele cece yeeveer~~

si
Yee0 ns jepee! FmeefueS ceQ legcns jeske jne ntB efke, en keLee kenves mes legcnejer yengle neefve nes peeesieer~ "s keeve ceW
ul
iT
Fme keLee kes He[ves mes legcneje veeMe nesiee, en cessjer JeeCeer mele nw~
r
Sh
en eies DeLeJee efpe meeHee~ veeMe leesj megveg YeevegeleeHee~~

Deeve GHeee efveOeve leJe veeneR~ peew nefj nj keesHeefnb ceve ceeneR~~
11
Yee0 ns eleeHeYeeveg! megvees, cesjs efceueves Deewj DeHeves Yetue peeves kes emebie kees eke kejves mes DeLeJee yeeeCe kes MeeHe
20
mes legcneje veeMe nesiee~ Deewj efkemeer GHeee mes legcneje cejCe veneR nes mekelee~ eefo yeee peer Deewj Mej peer Yeer ceve cesW
ht
eesOe kej ueW lees Yeer veneR~

ig
yr
mele veeLe Heo ieefn ve=He YeeKee~ efpe ieg keesHe kenng kees jeKee~~
op
jeKeF ieg peew keesHe efyeOeelee~ ieg efyejesOe veefnb keesG peie $eelee~~
C
Yee0 ns veeLe! DeeHe mele ken jns nQ, jepee ves keHeercegefve kee ejCe Heke[kej kene~ Yeuee yeleeFes, yeeeCeeW Deewj
iegpeveeW kes eesOe mes keewve yeee mekelee nw? eefo yeee kegefHele nes peeeW lees iegosJe yeee uesles nbw, Hejvleg iegosJe kes
kegefHele nes peeves Hej mebmeej ceW keesF& Yeer j#ee veneR kej Heelee~
peew ve eueye nce kens legcnejs~ nesG veeMe veefnb meese nceejs~~
Skeefnb [j [jHele ceve ceesje~ eYeg ceefnosJe meeHe Deefle Ieesje~~
yeeuekeeC[ 143
Yee0 eefo ceQ DeeHe kes keLeveevegmeej vener euetBiee lees veeMe nes peees, cegPes keesF& efevlee veneR, Hejvleg ns eYeg ! Ske ner
[j mes cesje ceve [j jne nw, yeeeCe kee MeeHe yengle Yeebkej neslee nw~
oes0- nesefnb efyee yeMe keJeve efyeefOe, kenng ke=Hee keefj meesG~
legce leefpe oerveoeeue efvepe, efnlet ve osKeGB keesG~~166~~
Yee0 yeeeCe efkeme ekeej mes JeMe ceW nes mekeles nQ, en cegPes ke=Hee kejkes yeleeFes~ ns oerveeW kes oeeueg cegefve! DeeHe
.
kees es[kej ceQ efkemeer kees DeHevee efnlew<eer veneR osKe jne ntB~
d
ve
megveg ve=He efyeefyeOe peleve peie ceeneR~ kemeeOe Hegefve nesefnb efke veeneR~~
er
DenF Ske Deefle megiece GHeeF&~ leneB Hejbleg Ske keef"veeF&~~
es
Yee0 keHeercegefve ves kene, ns jepeved! megvees, mebmeej ceW Deveske elve nQ, Hejvleg en meye kemeeOe nQ, efHej Yeer Jes
R
s
meHeue neWies ee veneR Fmekee keesF& efveMee veneR nw~ Ske GHeee Delevle megiece nw, Hejvleg JeneB Yeer Ske keef"velee nw~
ht
ig
cece DeeOeerve pegiegefle ve=He meesF&~ ceesj peeye leJe veiej ve nesF&~~
R
Deepeg ueies De peye les YeeTB~ keent kes ie=n ieece ve ieeTB~~
ll
.A
peew ve peeGB leJe nesF Dekeepet~ yevee DeeF Demecebpeme Deepet~~
s
Yee0 jepevedd! Jen egefkele cesjs DeOeerve nw Deewj legcnejs veiej ceW cesje peevee nes veneR mekelee~ Deepe leke ceQ peye mes
ya
pevcee ntB efkemeer kes ie=n ee ieeBJe ceW veneR ieee ntB~ eefo veneR peelee ntB lees yengle ye[er neefve nes peeleer nw, Deepe en yengle
N
ye[e Demecebpeme yeve ieee~
va
Se
megefve cenerMe yeesuesG ce=og yeeveer~ veeLe efveiece Deefme veerefle yeKeeveer~~
ye[s mevesn ueIegve Hej kejneR~ efieefj efvepe efmejefve meoe le=ve OejneR~~
th
ee
peueefOe DeieeOe ceewefue yen Hesvet~ meblele Oejefve Oejle efmej jsvet~~
P
Yee0 keHeercegefve kes Demecevpeme Yejs Jeeve megvekej eleeHeYeeveg keesceue JeeCeer ceW yeesuee, veeLe! JesoeW ves Ssmeer veerefle
si
ul
kener nw efke, ye[s ueesie DeHeves mes eseW kee Yeer Deeoj kejles nQ~ Deefive OegBS kees Deewj HeJe&le eflevekes kees OeejCe kejkes
iT
{eslee nw Deewj DeieeOe meceg DeHeves cemleke Hej Hesve kees OeejCe kejlee nw~ He=LJeer DeHeves efmej Hej efvejvlej Oetefue kees
r
Sh
OeejCe kejleer nw~

oes0- Deme keefn iens vejsMe Heo, mJeeceer nesng ke=Heeue~
11
ceesefn ueeefie ogKe meefne eYeg, meppeve oerveoeeue~~167~~

20
ht
Yee0 Flevee ken kej jepee ves keHeercegefve kes ejCe kees Heke[ efueee Deewj yeesuee, ns mJeeceer! Deye cegPe Hej ke=Hee
ig
keerefpees~ ns meppeveeW Deewj oerveeW Hej oee kejves Jeeues! cesjs efueS ke men ueerefpees~
yr
op
peeefve ve=Heefnb DeeHeve DeeOeervee~ yeesuee leeHeme keHe eyeervee~~

C
mele kenGB YetHeefle megveg leesner~ peie veeefnve ogue&Ye keg ceesner~~
DeJeefme keepe ceQ keefjnGB leesje~ ceve leve yeeve Yeiele lewb ceesje~~
Yee0 jepee kees DeHeves DeOeerve peevekej keHe ceW kegMeue cegefve yeesuee, ns jepee! megvees, ceQ legcemes mele kenlee ntB ~
cegPekees peieled ceW keg Yeer ogue&Ye veneR nw~ ceQ lesje keee& DeJeMe keBiee legce ceve, Mejerj Deewj Jeeve mes cesjs Yekele
nes~
peesie pegiegefle peHe ceb$e eYeeT~ HeueF leyeefnb peye keefje ogjeT~~
peew vejsMe ceQ kejewb jmeesF&~ legce Hemeng ceesefn peeve ve keesF&~~
DeVe mees peesF peesF Yeespeve kejF&~ meesF meesF leJe Deeemeg DevegmejF&~~
Hegefve efleve kes ie=n pesJeBF peesT~ leJe yeMe nesF YetHe megveg meesT~~
Yee0 eesie, egefkele, peHe leLee ceb$e kee eYeeJe leYeer HeueerYetle neslee nw, peye Gmekee efHeeJe efkeee peelee nw~ ns
jepevedd! eefo ceQ jmeesF& keB Deewj legce Hejesmees leLee cegPes keesF& veneR peeves lees Jen Devve kee peespees Yeespeve kejsiee Jen
d .
ve
Jen legcnejer Dee%ee kee Heeueve kejsiee~ ns jepevedd! megvees, efHej Gvekes Iej ceWs pees Yeer Yeespeve kej uesiee Jen Yeer legcnejs
er
JeMe ceW nes peeesiee~
es
peeF GHeee jeng ve=He Snt ~ mebyele Yeefj mebkeueHe kejsnt~~
R
oes0- efvele vetleve efpe menme Mele, yejsng meefnle HeefjJeej~
s
ht
ceQ legcnjs mebkeueHe ueefie, efoveefnb kejye pesJeveej~~168~~
ig
Yee0 jepevedd! Iej peekej Fmeer GHeee keer jevee kejes~ Ske Je<e&Hee&vle kes efueS mebkeuhe kej efvele veesvees HeefjJeej
R
ll
kes meefnle SkeSke ueeKe yeeeCeeW kee JejCe kejvee~ ceQ legcnejs mebkeuHe kes efueS efove cesW ner jmeesF& kej efoee keBiee~
.A
Sefn efyeefOe YetHe ke Deefle Leesjs~ nesFnQ mekeue efyee yeMe leesjs~~
s
ya
keefjnQ efyee nesce ceKe mesJee~ lesefnb emebie menpeefnb yeMe osJee~~
N
Yee0 ns jepevedd! Fme ekeej yengle ner Lees[s ke ceW meYeer yeeeCe legcnejs JeMe ceW nes peeeWies Deewj yeeeCe legcnejs
va
nJeveeW Deewj e%eeW cebs mesJee kejWies~ Gmeer emebie mes menpe ner ceW DeLee&led mejuelee mes osJelee Yeer legcnejs JeMe ceW nes peeeWies~
Se
Deewj Ske leesefn kenGB ueKeeT~ ceQ Sefn yes<e ve DeeGye keeT~~
th
legcnjs GHejesefnle kenB jeee~ nefj Deeveye ceQ keefj efvepe ceeee~~
ee
Yee0 ns jepeved! legcekees ceQ Ske Deewj Yeer ueKeeT DeLee&led Heneeve yelee jne ntB, ceQ DeHeves Fme JesMe ceW keYeer veneR
P
si
DeeTBiee~ ceQ lees DeHeveer ceeee kejkes legcnejs Hegjesefnle kees egje ueeTBiee DeLeJee DeHenjCe kej ueeTBiee~
ul
leHeyeue lesefn keefj DeeHeg meceevee~ jefKenGB FneB yej<e Hejceevee~~

iT
ceQ Oeefj leemeg yes<e megveg jepee~ meye efyeefOe leesj meJeeBjye keepee~~
r
Sh
Yee0 legcnejs Gme Hegjesefnle kees leHemee kes yeue mes DeHeves meceeve yeveekej eneB Ske Je<e&Hee&vle jKetBiee~ ns jepee!
11
megvees, ceQ legcnejs Hegjesefnle kee JesMe OeejCe kejkes lesje keee& meye ekeej mes meBJeej otBiee~
20
ieF efveefMe yengle Meeve Deye keerpes~ ceesefn leesefn YetHe YeW efove leerpes~~
ht
ceQ leHeyeue leesefn legjie meceslee~ HengBewnGB meesJeleefnb efvekeslee~~

ig
yr
Yee0 ns jepee! yengle jele yeerle ieeer nw, Deye legce Meeve kejes~ cessjer legcnejer YeW Deepe kes leermejs ef ove nesieer~ ceQ
op
leHemee kes yeue mes legcekees Iees[s kes mecesle meeslesmeesles ner legcnejs Iej HenBgee oBtiee~
C
oes0- ceQ DeeGye meesF yes<e Oeefj, Heefneevesng leye ceesng~

peye Skeeble yeesueeF meye, keLee megveeJeewb leesefn~~169~~
Yee0 ceQ Jener DeLee&led legcnejs Hegjesefnle kee JesMe OeejCe kejkes DeeTBiee~ legce cegPes leye Heneevevee peye ceQ legcnW Skeevle
ceW yegueekej mecHetCe& keLee megvee otBiee~
yeeuekeeC[ 145
Meeve keervn ve=He Deeemeg ceeveer~ Deemeve peeF yew" ueieeveer~~

eefcele YetHe efvee Deefle DeeF&~ mees efkeefce meesJe meese DeefOekeeF&~~
Yee0 keHeercegefve keer Dee%ee ceevekej jepee eleeHeYeeveg ves Meeve efkeee Deewj ue mes %eeveer yevee ngDee keHeer jepee
Deemeve Hej peekej yew" ieee~ jepee eleeHeYeeveg eefcele DeLee&led yengle Leke ieee Lee, Gmes Delevle DeLee&led eiee{ efvee
Dee ieeer~ Hejvleg keHeer jepee kewmes meeslee? Gmes lees eleeHeYeeveg mes eefleMeesOe uesves kes efueS Delevle Meeske Lee~
.
keeuekesleg efveefMeej lenB DeeJee~ pesefnb metkej nesF ve=Heefnb YegueeJee~~
d
ve
Hejce efce$e leeHeme ve=He kesje~ peeveF mees Deefle keHe Ievesje~~
er
lesefn kes Mele megle De ome YeeF&~ Keue Deefle Depee osJe ogKeoeF&~~
es
eLeceefnb YetHe mecej meye ceejs~ efyee meble megj osefKe ogKeejs~~
R
s
Yee0 JeneB keeuekesleg veeceke je#eme Deeee, efpemeves megDej kee JesMe yevee kej jepee kees Yeguee efoee Lee~ Jen
ht
keeuekesleg leHemJeer jepee kee Hejceefce$e Lee~ Jen Delevle ye[s-ye[s keHe kes GHeee peevelee Lee~ Gme keeuekesleg kes meew
ig
R
yess Deewj ome YeeF& Les, pees Delevle Keueeke=efle kes Depese DeLee&led efkemeer mes Yeer ve peerles peevesJeeues leLee osJeleeDeeW kees
ll
og:Ke osvesJeeues Les~ yeeeCeeW, mevleeW Deewj osJeleeDeeW kees og:Keer osKekej jepee eleeHeYeeveg ves efoefiJepee kes eejefcYeke
.A
efoveeW ceW ner keeuekesleg kes meew Heg$eeW Deewj omeeW YeeleeDeeW kees ceej [euee Lee~
s
ya
lesefnb Keue Heeefue yewj meBYeeje~ leeHeme ve=He efceefue ceb$e efyeeeje~~
N
pesefnb efjHeg e meesF jesefme GHeeT~ YeeJeer yeMe ve peeve keg jeT~~
va
Yee0 Gme Keue keeuekesleg ves DeHeves efHeues Jewj kee mcejCe efkeee Deewj leHemJeer jepee mes efceuekej ieesHeveere GHeee kee
Se
efJeeej efkeee~ efpememes Me$eg kee efJeveeMe nes, keeuekesleg ves Jener GHeee je efoee~ YeefJeleJelee kes JeMe ceW nesves kes
th
keejCe eleeHeYeeveg jepee keg Yeer veneR peeve Heeee~

P ee
oes0- efjHeg lespemeer Dekesue DeefHe, ueIeg keefj ieefvee ve leeng~

si
DepengB osle ogKe jefye MeefMeefnb, efmej DeJeMesef<ele jeng~~170~~

ul
iT
Yee0 Dekesuee nesles ngS Yeer Me$eg lespemJeer neslee nw~ Gmes keYeer ese mecePekej GHesef#ele veneR kejvee eeefnes~ Deepe
r
Yeer cee$eefmej He ceW yeee ngDee jeng, mete& Deewj evcee kees og:Ke oslee jnlee nw~
Sh
leeHeme ve=He efvepe meKeefnb efvenejer~ njef<e efceuesG Gef" YeeG megKeejer~~
11
efce$eefnb keefn meye keLee megveeF&~ peelegOeeve yeesuee megKe HeeF&~~

20
Yee0 DeHeves efce$e keeuekesleg kees osKekej leeHeme jepee yengle emevve ngDee Deewj DeHeves Deemeve Hej mes G"kej nef<e&le
ht
ig
neskej Gmemes efceuee~ Gmeves DeHeves efce$e keeuekesleg kees jepee eleeHeYeeveg kees yenkeeves Deewj Gmes yeeeCe JeMeerkejCe
yr
efveefcee Yeespevee%e kes efueS Gkemeeves keer meYeer keLee ken megveeeer~ je#eme keeuekesleg megKe Heekej yeesuee
op
Deye meeOesGB efjHeg megveng vejsMee~ peew legce keervn ceesj GHeosMee~~
C
Heefjnefj meese jnng legce meesF&~ efyeveg Deew<eOe efyeeeefOe efyeefOe KeesF&~~
Yee0 ns jepee! megvees, Deye ceQves eleeHeYeeveg jepee kees meeOe efueee DeLee&led Fmes meceeHle kej uetBiee~ eefo legceves cesjs
GHeosMe kee Heeueve efkeee nw, lees legce efevlee es[ megKe keer veerbo meeses jnes, efJeOeelee ves Dees<eefOe kes efyevee ner yeeefOe
kees meceeHle kej efoee~
kegue mecesle efjHeg cetue yeneF&~ eewLes efoJeme efceueye ceQ DeeF&~~
leeHeme ve=Heefnb yengle Heefjlees<eer~ euee cenekeHeer Deeflejes<eer~~
Yee0kegue kes meefnle Me$eg eleeHeYeeveg kees pe[ mes GKee[ HeWke kej, ceQ eewLes efove legcemes Deekej efceueBtiee~ Fme ekeej,
leHemJeer jepee kees yengle DeeMJeemeve oskej ceneved keHeer, Delevle eesOeer keeuekesleg JeneB mes eue He[e~
YeevegeleeHeefnb yeeefpe meceslee~ HengBeeSefme ve ceePe efvekeslee~~
.
ve=Heefnb veeefj HenB Meeve kejeF&~ neie=n yeeBOesefme yeeefpe yeveeF&~~
d
ve
Yee0 keeuekesleg ves Ske #eCe ceW ner Iees[s meefnle eleeHeYeeveg kees Gmekes Iej HenBgee efoee~ jepee kees Gmekes Helveer kes
er
Heeme Meeve kejekes, Gmekes Iees[s kees keeuekesleg ves Ieg[meeue ceW yeveekej yeeBOe efoee~
es
R
oes0- jepee kes GHejesefnleefnb, nefj uew ieeG yenesefj~~
s
uew jeKesefme efieefj Keesefn cenB, ceeee keefj ceefle Yeesefj~~171~~
ht
ig
Yee0 jepee kes Hegjesefnle kees efHej keeuekesleg egje ues ieee Deewj ceeee mes yegef kees Yeefcele kejkes Gmes ueekej HeJe&le
R
keer iegHee ceW Hesbke efoee~
ll
.A
DeeHeg efyejefe GHejesefnle Hee~ HejsG peeF lesefn mespe DevetHee~~
s
peeiesG ve=He DevegYees efyenevee~ osefKe YeJeve Deefle Deejpe ceevee~~
ya
N
Yee0 mJeeb Hegjesefnle kee JesMe yeveekej keeuekesleg je#eme Hegjesefnle kes ner megvoj mespe Hej mees ieee~ FOej eleeHeYeeveg
va
eele:keeue kee DevegYeJe kejkes peiee DeLeJee, eele:keeue nesves Hej eleeHeYeeveg peiee~ Gmeves mJeeb kees DeHeves YeJeve ceW
Se
osKekej Delevle DeeMee& ceevee~

th
cegefve ceefncee ceve cenB Devegceeveer~ G"sG ieJeBefnb pesefnb peeve ve jeveer~~
ee
keeveve ieeG yeeefpe eef{ lesneR~ Hegj vej veeefj ve peevesG kesneR~~
P
Yee0 ceve ceW efceues ngS cegefve keer ceefncee kee Devegceeve kejkes eleeHeYeeveg Oeerjs mes G"e, efpememes jeveer Yeer veneR peeve
si
ul
Heeeer Deewj Ieg[meeue ceW yeBOes ngS DeHeves Gmeer Iees[s Hej e{kej Jeve kees euee ieee~ veiej kes efkemeer Yeer vej ee veejer ves
iT
jepee kee Deevee ee peevee veneR osKee~

r
Sh
ieS peece pegie YetHeefle DeeJee~ Iej Iej GlmeJe yeepe yeOeeJee~~
GHejesefnleefnb osKe peye jepee~ eefkele efyeueeske megefceefj meesF keepee~~
11
Yee0 efove kes oesHenj yeerle peeves Hej DeLee&led ceOee ceW jepee DeHeves veiej ceW ueew Deeee~ jepee kes Jeve mes mekegMeue
20
ueew Deeves Hej IejIej ceW GlmeJe nesves ueies Deewj yeOeeFeeB yepeves ueieer~ peye jepee ves DeHeves Hegjesefnle kees osKee lees
ht
Gmeer keee& kee mcejCe kejkes eefkele neskej Gmes osKeves ueiee~
ig
yr
pegie mece ve=Heefnb ieS efove leerveer~ keHeercegefve Heo jefn ceefle ueerveer~~
op
mecee peeefve GHejesefnle DeeJee~ ve=Heefnb celes meye keefn mecegPeeJee~~

C
Yee0 eleeHeYeeveg kes leerve efove, leerve egie kes meceeve yeerles~ Gmekeer yegef keHeercegefve kes ejCe ceW ueerve jner Leer~
efveOee&efjle mecee peevekej Hegjesefnle Deeee Deewj Skeevle ceW yegueekej jepee kees DeHeves meye cevleJe kenkej mecePee
efoee~
oes0- ve=He nj<esG Heefneeefve ieg, Yece yeMe jne ve esle~
yejs legjle Mele menme yej, efyee kegbgye mecesle~~172~~
yeeuekeeC[ 147
Yee0 ieg kees Heneevekej jepee emevve ngDee~ YeceJeMeeled Gmekes ceve ceW eslevee veneR jner Deewj legjvle Gmeves meHeefjJeej
Ske ueeKe yeeeCeeW kee JejCe kej efueee~
GHejesefnle pesJeveej yeveeF&~ jme eeefj efyeefOe peefme egefle ieeF&~~
ceeeecee lesefnb keervn jmeesF&~ yebpeve yeng ieefve mekeF ve keesF&~~
efyeefyeOe ce=ieve kej Deeefce<e jeBOee~ lesefn cenB efyee ceeBme Keue meeBOee~~
Yee0keHeer Hegjesefnle ves Jen pesJeveej yeveeee, pees neW jme Deewj eejeW efJeOeeve mes egkele Lee, efpeme ekeej JesoeW ves
d .
ve
ieeee nw~ Gmeves keHecee jmeesF& yeveeeer~ je#emeer ceeee mes yeves ngS yengle mes JebpeveeW kees keewve efieve mekelee nw? Gme
er
og ves Deveske ekeej kes ce=ieeW kee ceebme Hekeeee, pees yeeeCees kes efueS DeYeef#ele nw Deewj GmeceW Yeer yeeeCe kee ceebme
es
[euekej efceuee efoee pees meJe&Lee Demee nes ieee, keeeWefke ce=ieceebme lees keoeefeled keesF& DeJew<CeJe Hebe cekeej mesJeer
R
Jeececeeieer& Kee Yeer ues, Hejvleg vejceebme, GmeceW Yeer yeeeCe ceebme lees keesF& Yeer ceveg<e veneR Kee mekelee~
s
ht
Yeespeve kenB meye efyee yeesueeS~ Heo HeKeeefj meeoj yew"eS~~
ig
R
Hemeve peyeefnb ueeie ceefnHeeuee~ YeF DekeeMeyeeveer lesefn keeuee~~
ll
Yee0 Yeespeve kes efueS meYeer yeeeCeebs kees eleeHeYeeveg jepee ves yegueeee~ Gvekes ejCe Oeeskej GvnW DeeojHetJe&ke meeeflJeke
.A
DeemeveeW Hej yew"eee~ peye jepee eleeHeYeeveg Yeespeve Hejesmeves ueiee, Gmeer mecee keeuekesleg eje keer ngF& DeekeeMeJeeCeer
s
ngF&~ ya
N
efyeeye=bo Gef" Gef" ie=n peent~ nw yeef[ neefve DeVe peefve Keent~~
va
YeeG jmeesF& Yetmegj ceeBmet~ meye efpe G"s ceeefve efyeMJeemet~~

Se
Yee0 ns yeeeCe mecetn! G"G" kej Iej eues peeDees, yengle ye[er Oece& keer neefve nes ieF& nw~ en Devve cele
th
KeeDees, Fme jmeesF& ceW Deve ceebmeeW kes meeLe yeeeCe ceebme keer Yeer jmeesF& ngF& nw~ DeekeeMeJeeCeer kee efJeMJeeme ceeve kej
ee
meYeer yeeeCe Yeespeve es[kej G" iees~

P
si
YettHe efyekeue ceefle ceesn Yegueeveer~ YeeJeer yeMe ve DeeJe cegKe yeeveer~~
ul
iT
Yee0 jepee eleeHeYeeveg Jeekegue nes ieee, Gmekeer yegef ceesn kes YegueeJes ceW Dee ieeer~ nesvenej kes JeMe ceW nesves mes
r
Sh
jepee kes cegKe mes keg Yeer JeeCeer veneR efvekeue jner Leer efpememes Jen DeHeveer mHelee os mekelee~
oes0- yeesues efyee mekeesHe leye, veefnb keg keervn efyeeej~
11
peeF efveMeeej nesng ve=He, cet{ meefnle HeefjJeej~~173~~

20
Yee0 leye meYeer Ske ueeKe yeeeCe eesOe kejkes yeesues, keg Yeer efJeeej veneR efkeee~ kenves ueies, ns cetKe& jepee! let
ht
ig
HeefjJeej meefnle je#eefmeeeWb kes ieYe& ceW peekej je#eme nes~

yr
$eyebOeg lewb efyee yeesueeF&~ Ieeuew efueS meefnle mecegoeF&~~

op
C
F&MJej jeKee Oejce nceeje~ pewnefme lewb mecesle HeefjJeeje~~
Yee0 ns veere #eef$ee! legceves lees Oece&Ye kejkes ve kejves kes efueS ner HeefjJeej meefnle yeeeCeeW kees yegueeee Lee~
F&MJej ves nceejs Oece& keer j#ee keer, let HeefjJeej meefnle ve nes peeesiee~
mebyele ceOe veeMe leJe nesT~ peueoelee ve jefnefn kegue keesT~~
ve=He megefve meeHe efyekeue Deefle $eemee~ YeF yenesefj yej efieje Dekeemee~~
Yee0 Ske Je<e& kes yeere ner lesje veeMe nes peees~ lesjs kegue ceW peueebpeefue osvesJeeuee Yeer keesF& ve jnsiee~ yeeeCeeW kee
en meecetefnke MeeHe megvekej jepee efJekeue ngDee, Gmekes Mejerj ceW Yee JeeHle nes ieee~ efHej DeekeeMe mes esJeeCeer
DeLee&led osJeleeDeeW keer JeeCeer ngF&~
efyeeng meeHe efyeeeefj ve oervne~ veefnb DeHejeOe YetHe keg keervne~~
eefkele efyee meye megefve veYeyeeveer~ YetHe ieeG penB Yeespeve Keeveer~~
.
Yee0 ns yeeeCeeW! DeeHe ueesieeW ves efJeeej kejkes MeeHe veneR efoee~ eneB jepee eleeHeYeeveg ves keg Yeer DeHejeOe veneR
d
ve
efkeee Lee~ DeekeeMeJeeCeer megvekej meYeer yeeeCe eefkele nes iees~ peneB YeespeveeW keer Keeefve DeLee&led YeC[ej Lee JeneB
er
eleeHeYeeveg jepee ieee~
es
lenB ve DeMeve veeEn efyee megDeeje~ efHejsG jeG ceve meese DeHeeje~~
R
meye emebie ceefnmegjve megveeF&~ $eefmele HejsG DeJeveer DekegueeF&~~
s
ht
ig
Yee0JeneB ve lees Yeespeve Lee Deewj ve ner Yeespeve yeveevesJeeuee Hegjesefnle yeeeCe~ jepee ueew Deeee Gmekes ceve ceW DeHeej
R
Meeske GlHevve ngDee~ yeeeCeeW kees DeHeves Yetue peeves, keHecegefve kes efceueves Deewj Gmekes eje esefjle Deeeespeve kes meye
ll
.A
emebieeW kees megveekej, Jeekegue neskej YeeYeerle jepee He=LJeer Hej efiej He[e~
s
oes0- YetHeefle YeeJeer efceF veefnb, peoefHe ve ot<eve leesj~
ya
efkeS DeveLee nesF veefnb, efyeemeeHe Deefle Ieesj~~174~~
N
va
Yee0 ns jepeved! eeefHe legcneje keesF& oes<e veneR nw, efHej Yeer YeefJeleJelee veneR efceleer, pees nesvee neslee nw Jen neskej
Se
ner jnlee nw~ yeeeCeeW kee MeeHe Delevle Yeebkej nw, Jen Pet"e kejves mes Yeer Pet"e veneR nesiee~
Deme keefn meye ceefnosJe efmeOeeS~ meceeeej Hegjueesieve HeeS~~
th
ee
meeseefnb ot<eve owJeefnb osneR~ efyejele nbme keeie efkeS pesneR~~

P
Yee0 Ssmee kenkej meYeer yeeeCe eues iees~ veiej kes ueesieeW ves en meceeeej Heeee~ meYeer Meeske kej jns Les Deewj owJe
si
ul
kees oes<e os jns Les, efpeme owJe ves nbme yeveelesyeveeles keewJee yevee efoee~
iT
GHejesefnleefnb YeJeve HenBgeeF&~ Demegj leeHemeefnb Keyeefj peveeF&~~

r
Sh
lessefnb Keue penB lenB He$e He"eS~ meefpe meefpe mesve YetHe meye OeeS~~
11
Yee0 Hegjesefnle kees DeHeves YeJeve HengBeekej, keeuekesleg je#eme ves leHemJeer jepee kees meceeeej efoee~ Gme og jepee ves
20
peneBleneB He$e Yespe efoes Deewj DeHeveerDeHeveer mesveeSB mepeekej HetJe& ceW Hejeefpele ngS meYeer jepeeDeeW ves OeeJee yeesueles ngS
eleeHeYeeveg Hej DeeeceCe kej efoee~
ht
ig
Iesjsefve veiej efvemeeve yepeeF&~ efyeefyeOe YeeBefle efvele nesF uejeF&~~

yr
petPes mekeue megYe keefj kejveer~ yebOeg mecesle HejsG ve=He Oejveer~~
op
C
Yee0 jepeeDeeW ves veieejs yepeekej eleeHeYeeveg kee veiej Iesj efueee~ efvele Deveske ekeej keer ue[eF& nesves ueieer~ meYeer
Jeerj kejveer kejkes ue[kej petPe iees DeLee&led eg ceW ceejs iees~ ess YeeF& Deefjceo&ve meefnle eleeHeYeeveg jepee Yeer He=LJeer
Hej He[ iees, DeLee&led ceejs iees~
melekesleg kegue keesG veefnb yeeBee~ efyee meeHe efkeefce nesF DemeeBee~~
efjHegefnb peerefle ve=He veiej yemeeF&~ efvepe Hegj ieJeves pee peme HeeF&~~
yeeuekeeC[ 149
Yee0 melekesleg kes kegue ceW keesF& Yeer veneR yeee~ yeeeCeeW kee MeeHe Demele kewmes nes mekelee nw? Deees ngS jepee
HetJe&Me$eg eleeHeYeeveg kees eg ceW peerlekej DeHeves Devegmeej veee veiej yemeekej efJepeeeMe Heekej DeHevesDeHeves veiej kees
ueew iees~
oes0- Yejepe megveg peeefn peye, nesF efyeOeelee yeece~
Oetefj cesmece peveke pece, leeefn yeeuemece oece~~175~~
.
Yee0 ee%eJeukee peer kenles nQ, ns Yejepe! megvees, peye efpemekes efueS efJeOeelee Jeece DeLee&led eefleketue nes peeles nQ,
d
ve
Gmekes efueS Oeeftue Yeer megces HeJe&le yeve peeleer nw~ pevce osvesJeeuee efHelee ecejepe yevekej Gmekes eeCe ues ueslee nw Deewj
er
jmmeer meHe& yevekej Gmes [Bmeves ueieleer nw~
es
R
keeue HeeF cegefve megveg meesF jepee~ YeeG efveMeeej meefnle meceepee~~
s
oMe efmej leeefn yeerme Yegpeob[e~ jeJeve veece yeerj yeefjyeb[e~~
ht
ig
Yee0 ns Yejepe cegefve! megefvees, Jener eleeHeYeeveg jepee mecee Heekej DeHeves meceepe meefnle je#eme ngDee~ Gmekes Heeme
R
ome efmej Deewj yeerme oC[ kes meceeve YegpeeSB LeeR~ Jen JeerjeW ceW es, Jeboveere leLee jeJeCe veece mes efJeKeele ngDee~
ll
.A
YetHe Devegpe Deefjceo&ve veecee~ YeeG mees kegbYekejve yeueOeecee~~
s
ya
meefeJe pees jne Oejceefe peemet~ YeeG efyecee$e yebOeg ueIeg leemet~~
N
veece efyeYeer<eve pesefn peie peevee~ efye<CegYeiele efyeieeve efveOeevee~~
va
jns pes megle mesJeke ve=He kesjs~ YeS efveMeeej Ieesj Ievesjs~~
Se
Yee0 eleeHeYeeveg kee ese YeeF& Deefjceo&ve, jeJeCe kee ese YeeF& yeue kee efveJeememLeeve kegbYekeCe& ngDee~ eleeHeYeeveg
th
kee pees cev$eer Lee, efpemekeer Oece& ceW efe Leer Jen jeJeCe kee ese meewlesuee YeeF& ngDee, efpemekees peieled efJeYeer<eCe veece
ee
mes peevelee nw~ pees ceneefJe<Ceg eerjece kee HejceYekele Deewj efJeefMe%eeve kee efveOeeve Lee~ pees Yeer eleeHeYeeveg kes Heg$e Deewj
P
mesJeke Les Jes meye Delevle Yeebkej je#eme yeves~

si
ul
keeceHe Keue efpeveme Deveskee~ kegefue Yeebkej efyeiele efyeyeskee~~

iT
ke=Hee jefnle efnbmeke meye HeeHeer~ yejefve ve peeefnb efyeMJe HeefjleeHeer~~

r
Sh
Yee0Jes mJesevegmeej He yeveevesJeeues Deveske ekeej kes Keue DeLee&led og eke=efle kes Les~ Jes meye ye[s ner kegefue,
11
Yeeeveke, efJeJeskeMetve, ke=Hee mes jefnle DeLee&led efveo&eer, efnbmeke Deewj HeeHeer Les~ efJeMJe kees og:Ke osvesJeeues Gve je#emeeW
20
kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~

ht
oes0- GHepes peoefHe Heguemlekegue, HeeJeve Deceue DevetHe~

ig
leoefHe cenermegj meeHe yeMe, YeS mekeue DeIeHe~~176~~

yr
op
Yee0 eeefHe Jes meye-kes-meye HeefJe$e efvece&ue Deewj DevegHece Heguemlekegue ceW GlHevve ngS Les, efHej Yeer yeeeCeeW kes MeeHe
C
kes keejCe Jes meye HeeHemJeHe ngS~
keervn efyeefyeOe leHe leerefvengB YeeF&~ Hejce Gie veefnb yejefve mees peeF&~~
ieeG efveke leHe osefKe efyeOeelee~ cee@bienBg yej emevve ceQ leelee~~
keefj efyeveleer Heo ieefn oMeMeerMee~ yeesuesG yeeve megveng peieoerMee~~
nce keent kes cejefnb ve ceejs~ yeevej cevegpe peeefle ogF yeejs~~
Yee0 jeJeCe, kegcYekeCe& Deewj efJeYeer<eCe Fve leerveeW YeeFeeW ves efJeefJeOe ekeej kes leHe efkees~ Fvekee leHe yengle Gie Lee,
Gmekee JeCe&ve mecYeJe veneR nw~ jeJeCe kee leHe osKekej yeee peer Gmekes Heeme Deees Deewj yeesues, yess! ceQ emevve ntB,
Jejoeve ceeBie uees~ jeJeCe eeLe&vee kejkes Deewj yeee peer kes ejCe kees Heke[kej yeesuee, ns peieoerMJej! megefvees, Jeevej
peeefle Deewj JewJeMJeled ceveg kes JebMe ceW GlHevve oes yeeuekeebs kees es[kej nce efkemeer kes neLe mes ve cejW~
SJecemleg legce ye[ leHe keervne~ ceQ yeee efceefue lesefn yej oervne~~
.
Yee0 efMeJe peer HeeJe&leer peer mes kenles nQ, Ssmee ner nes, legceves yengleye[e leHe efkeee nw, Ssmee kenkej ceQves DeLee&led
d
ve
efMeJe leLee yeee ves efceuekej jeJeCe kees Jejoeve efoee~
er
es
efJeMes<e yeee peer ves Jeevej Deewj ceveg<eeW kees es[ meYeer mes DeyeOelJe kee Jejoeve efoee Deewj efMeJe peer ves ome efmejeW
R
keer Deveskelee leLee mebmeej keer mecHetCe& mecHeefe os oer Deewj GvneR keer ke=Hee mes jeJeCe kees uebkee veiejer Yeer eeHle ngF&,
s
efpemekeer eee& Deeies keer peeesieer~
ht
ig
Hegefve eYeg kegbYekejve Heefnb ieeT~ lesefn efyeueesefke ceve efyemecee YeeT~~
R
peew Sefn Keue efvele kejye Dene~ nesFefn meye Gpeeefj mebmee~~
ll
.A
Meejo esefj leemeg ceefle Hesjer~ ceeBiesefme veeRo ceeme <e kesjer~~
s
Yee0 efHej Jejoeve osves ceW meceLe& yeee peer, kegbYekeCe& kes Heeme iees~ Gmes osKekej yeee peer kes ceve ceW yengle DeeMee&
ya
N
ngDee~ yeee peer meeseves ueies eefo en og efvele Deenej DeLee&led Yeespeve kejsiee leye lees meeje mebmeej Gpee[ nes peeesiee
va
DeLee&led keg ner efoveeW ceW kegbYekeCe& mecHetCe& mebmeej kees Kee peeesiee~ leye yeee peer ves mejmJeleer peer kees esefjle kejkes
Se
Gme kegbYekeCe& keer yegef Hesj oer~ Gmeves : cenerves keer efvee ceeBie ueer DeLee&led ceeBievee eeefnes Fvemeve ceeBie efueee
efveemeve~
th
ee
oes0- ieSG efyeYeer<eve Heeme Hegefve, kensG Heg$e yej ceeBieg~

P
lesefnb ceeBiesG YeieJeble Heo, keceue Deceue Devegjeieg~~177~~

si
Yee0 efHej yeee peer, efJeYeer<eCe kes Heeme iees Deewj yeesues, Heg$e! Jejoeve ceeBie uees~ GvneWves (efJeYeer<eCe) YeieJeeved
ul
iT
eerjece kes eerejCekeceueeW ceW efvece&ue esce ceeBiee~

r
Sh
efleveefnb osF yej yee efmeOeeS~ njef<ele les DeHeves ie=n DeeS~~
11
Yee0 Fme ekeej GvnW DeLee&led jeJeCe, kegbYekeCe& Deewj efJeYeer<eCe kees Jejoeve oskej yeee peer meleueeske eues iees~ Jes
20
DeLee&led jeJeCe, kegbYekeCe&, efJeYeer<eCe Yeer ceveesvegketue Jejoeve Heekej DeHeves Iej ueew Deees~
ht
cee levegpee ceboesoefj veecee~ Hejce megbojer veeefj ueueecee~~

ig
meesF cee oervn jeJeveefn Deeveer~ nesFefn peelegOeeveHeefle jeveer~~

yr
njef<ele YeeG veeefj Yeefue HeeF&~ Hegefve oesG yebOeg efyeeensefme peeF&~~
op
C
Yee0 cee oeveJe keer yeser pees yengle ner megvoj Deewj veeefjeeW ceW jlve Leer leLee efpemekee veece ceboesojer Lee, Gmekees cee
oeveJe ves ueekej jeJeCe kees os efoee~ Jener YeefJe<e ceW je#emeebs kes mJeeceer jeJeCe keer Hejeveer yevesieer~ jeJeCe megvoj
Helveer eeHle kejkes yengle emevve ngDee~ efHej Gmeves DeHeves oesveeW ess YeeFeeW kee Yeer owleueeske Deewj iebOeJe&ueeske ceW
peekej efJeJeen efkeee, DeLee&led kegbYekeCe& kee efJeJeen Je=$epJeeuee veeceke owlekevee mes efkeee Deewj efJeYeer<eCe kee efJeJeen
mejcee veeceke iebOeJe&kevee mes efkeee~
yeeuekeeC[ 151
efieefj ef$eket Ske efmebOeg cePeejer~ efyeefOe efveefce&le ogie&ce Deefle Yeejer~~
meesF cee oeveJe yengefj meBJeeje~ keveke jefele ceefve YeJeve DeHeeje~~
Yee0 oef#eCe meceg kes yeere ceW yeee peer kes eje efveefce&le Delevle efJeMeeue Deewj meeOeejCe ueesieeW kes efueS ogie&ce Ske
ef$eket veece kee HeJe&le Lee~ efHej Gmeer kees cee oeveJe ves mepeeee Deewj GmeceW mJeCe& leLee ceefCeeeW mes peefle DemebKe
YeJeve yeveees~
.
YeesieeJeefle peefme Deefnkegue yeemee~ DecejeJeefle peefme MeeefveJeemee~~
d
ve
efleve les DeefOeke jce Deefle yebkee~ peie efyeKeele veece lesefn uebkee~~
er
Yee0 efpeme ekeej, veeiekegue keer efveJeemeveiejer Heeleeueueeske keer YeesieeJeleer nw Deewj pewmes Fv keer efveJeemeHegjer
es
mJeie&ueeske keer DecejeJeleer nw~ Gve oesveeW mes Yeer DeefOeke jceCeere Delevle megvoj Jen ogie& yevee, Gmekee peieled ceW eefme
R
s
uebkee veece He[e~
ht
ig
oes0- KeeF efmebOeg iebYeerj Deefle, eeefjngB efoefMe efHeefj DeeJe~
R
keveke kees ceefveKeefele o={ yejefve ve peeF yeveeJe~~178(ke)
ll
.A
nefj esefjle pesefnb keueHe peesF, peelegOeeveHeefle nesF~
s
Metj eleeHeer Delegueyeue, oue mecesle yeMe meesF~~178(Ke)
ya
Yee0 Gme veiejer kes eejeW Deesj mJeeb meceg ner KeeF& yevekej efIej Deeee Lee~ Gmekee efkeuee mJeCe& mes efveefce&le,
N
va
ceefCeeeW mes peefle Deewj mego={ Lee~ Gmekeer efMeuHekeuee JeCe&veere veneR Leer DeLee&led DeJeCe&veere Leer~ YeieJeeved eerjece keer
Se
esjCee mes efpeme keuHe ceWs pees Yeer je#emeHeefle jeJeCe kes He ceW DeJeleefjle neslee nw, Jen Jeerj, eleeHeer, Delegueveere yeue mes
egkele leLee mesvee meefnle Fmeer uebkee ceW efveJeeme kejlee nw DeLee&led pewmes jece peer keer DeeesOeeHegjer MeeMJele nw, Gmeer
th
ee
ekeej Gvekes eefleHe#eer jeJeCe keer uebkeeHegjer Yeer MeeMJele nw~

P
jns leneB efveefMeej Ye Yeejs~ les meye megjve mecej mebIeejs~~

si
Deye lenB jnefnb Mee kes esjs~ j#eke keesef pe#eHeefle kesjs~~
ul
iT
Yee0 HeeJe&leer peer mes efMeJe peer kenles nQ efke, eejcYe ceW Gme veiejer cebs ceeueer, megceeueer, ceeueJeeve kes vesle=lJe ceW
r
Sh
Deveske ye[s je#eme Ye efveJeeme efkeee kejles Les~ Gve meyekees osJeleeDeeW ves eg ceW ceej [euee Lee~ Deye DeLee&l ed
JewJeMJele cevJevlej ceW Fv keer esjCee Deewj Fe mes esefjle ngS e#ejepe kegyesj Ske kejes[ j#ekeeW kes meeLe Gme
11
uebkeeHegjer ceW jnles nQw~

20
oMecegKe kelengB Keyeefj Deefme HeeF&~ mesve meeefpe ie{ Iesjsefme peeF&&~~
ht
osefKe efyeke Ye yeef[ kekeeF&~ pe#e peerJe uew ieS HejeF&~~

ig
yr
Yee0 keneR mes DeLee&led ceelee kewkemeer mes Fme ekeej kee meceeeej Heekej, jeJeCe ves mesvee mepeekej, ef$eket peekej
op
uebkee ie{ kees Iesj efueee~ jeJeCe kes mewefveke YeeW kees Delevle Yeebkej leLee Gmekeer mesvee kees DeHeveer DeHes#ee ye[er
C
osKekej kegyesj kes mewefveke e#e DeHeves eeCe ueskej JeneB mes Yeeie iees~
efHeefj meye veiej oMeeveeve osKee~ ieeG meese megKe YeeG efyeMes<ee~~
megboj menpe Deiece Devegceeveer~ keervn leneB jeJeve jpeOeeveer~~
Yee0 Fmekes HeMeeled veiej ceW eJesMe kejkes ome cegKeeWJeeues jeJeCe ves IetceIetce kej omeeW efoMee ceW o=ef [euekej
mecHetCe& uebkee veiejer kee efvejer#eCe efkeee~ jeJeCe kee mecemle Meeske euee ieee Deewj Gmes efJeMes<e megKe ngDee~ uebbkeeHegjer
kees mJeYeeJe mes megvoj Deewj meeOeejCe eeefCeeeW kes efueS Delevle Deiece Devegceeve kejkes JeneB jeJeCe ves DeHeveer
jepeOeeveer yeveeeer~
pesefn peme peesie yeeBef ie=n oervns~ megKeer mekeue jpeveerej keervns~~
Ske yeej kegyesj Hej OeeJee~ Heg<Heke eeve peerefle uew DeeJee~~
Yee0 pees efpemekes eesie Lee Gmeer ekeej IejeW kee Deeyebve kej efoee Deewj jeJeCe ves meYeer je#emeeW kees megKeer kej
d .
efoee~ Ske yeej jeJeCe ves kegyesj Hej OeeJee yeesuee Deewj Gvemes peerlekej Heg<Heke efJeceeve ues Deeee~
ve
er
oes0- keewlegkeneR kewueeme Hegefve, ueervnsefme peeF G"eF~
es
cevengB leewefue efvepe yeengyeue, euee yengle megKe HeeF~~179~~
R
Yee0 efHej KesueKesue ceW ner peekej jeJeCe ves kewueeMe HeJe&le G"e efueee, ceevees Jen kewueeMeHe yeKejs Hej DeHeves
s
ht
yeengyeue kees leewuekej Demeerce megKe Heekej eue He[e nes~
ig
R
megKe mebHeefle megle mewve meneF&~ pee eleeHe yeue yegef ye[eF&~~
ll
efvele vetleve meye yee{le peeF&~ efpeefce eefleueeYe ueesYe DeefOekeeF&~~
s .A
Yee0 jeJeCe kee megKe, mecHeefe, Heg$e, mesvee, meneeke, ieCe, efJepee, eleeHe, yeue, yegef leLee ye[hheve DeLee&led ieewjJe
ya
en meye efvele vees neskej Gmeer ekeej ye{les pee jns Les, pewmes eleske ueeYe kes Devevlej eeCeer kee ueesYe DeefOeke neslee
N
peelee nw~
va
Se
Deefleyeue kegbYekejve Deme Yeelee~ pesefn kenB veefnb eefleYe peie peelee~~
kejF Heeve meesJeF <e ceemee~ peeiele nesF eflentB Hegj $eemee~~
th
ee
Yee0 jeJeCe kee Delevle yeueMeeueer kegbYekeCe& pewmee ese YeeF& Lee, efpemekee eeflever eese mebmeej ceW veneR pevcee,
P
keeeWefke Gmekes eeflever nessvesJeeuess Les YeieJeeved eerjece, pees mebmeej ceW pevceW veneR Les, elegled keewmeuee peer kes eneB
si
eke ngS Les~ Jen (kegbYekeCe&) ceefojeHeeve kejlee Deewj : cenerves kes efueS mees peelee Lee~ Gmekes peieles ner leerveeW
ul
iT
ueeskees ceW Yee Hewue peelee Lee~

r
Sh
peew efove eefle Denej kej meesF&~ efyeMJe yesefie meye eewHe nesF&~~
mecej Oeerj veefnb peeF yeKeevee~ lesefn mece DeefOeke ve keesG yeueJeevee~~
11
20
Yee0 eefo Jen eefleefove Deenej kejlee lees mecHetCe& efJeMJe MeerIe ner eewHe nes peelee~ kegbYekejCe& eg ceW Flevee Oeerj
DeLee&led DeefJeeue Lee efke, Gmekee yeKeeve veneR efkeee pee mekelee~ keesF& mebmeejer eeCeer, ve lees kegbYekeCe& kes meceeve Deewj
ht
ig
ve ner Gmemes DeefOeke yeueJeeve Lee DeLee&led mebmeej kes meYeer yeueMeeueer kegbYekeCe& keer DeHes#ee vetve Les~
yr
yeeefjoveeo pes" megle leemet~ Ye cenB eLece ueerke peie peemet~~

op
pesefn ve nesF jve mevecegKe keesF&~ megjHegj efveleefnb HejeJeve nesF&~~

C
Yee0 cesIeveeo jeJeCe kee pesHeg$e Lee, efpemekeer Jeerjebs ceW meJe&eLece ceee&oe Leer~ eg ceW keesF& Yeer cesIeveeo kes mevcegKe
veneR nesslee Lee~ efvele ner osJeueeske mes osJeleeDeeW kee Heueeeve ngDee kejlee Le~
oes0- kegcegKe DekebHeve kegefueMejo, Oetcekesleg Deeflekeee~
Ske Ske peie peerefle meke, Ssmes megYe efvekeee~~180~~
yeeuekeeC[ 153
Yee0 kegbYekeCe& Deewj cesIeveeo kes Deefleefjkele jeJeCe kes Heeme ogceg&Ke, DekecHeve, Jepeoble, Oetcekesleg Deewj Deeflekeee Ssmes
Deveske eese Les, pees SkeSke kejkes DeLee&led Dekesues ner mecHetCe& peieled kees peerleves ceW meceLe& Les~
keeceHe peeveefnb meye ceeee~ meHevesngB efpevekes Oejce ve oeee~~
Yee0 Jes meYeer ceveeene He OeejCe kejves ceW meceLe& Les, Deewj meYeer ceeee peeveles Les, efpevekes Heeme mJeHve ceW Yeer Oece&
Deewj oee veneR Leer~
d .
oMecegKe yew" meYee Ske yeeje~ osefKe Deefcele DeeHeve HeefjJeeje~~
ve
megle mecetn peve Heefjpeve veeleer~ ievew kees Heej efveMeeej peeleer~~
er
mesve efyeueesefke menpe DeefYeceeveer~ yeesuee yeeve eesOe ceo meeveer~~
es
R
Yee0 Ske yeej ome cegKeJeeuee jeJeCe meYee ceW yew"kej meercee mes jefnle DeHeves HeefjJeej kees ossKe jne Lee~ Gmekeer
s
ueeKeeW keer mebKee ceW Heg$eeW kee mecetn, mJepeve, DeHeves Heefjpeve DeLee&led HeeefjJeeefjke ueesie leLee Deveske Heesles Les~ Gmekeer
ht
ig
mJeeb keer mecyeefvOeveer je#eme peeefle kees keewve efieve Heeesiee? DeHeveer Fme efJeMeeue mesvee kees osKekej mJeYeeJe mes
R
DeefYeceeveer jeJeCe eesOe Deewj Denbkeej mes efceefele kejkes Jeeve yeesuee
ll
.A
megveng mekeue jpeveerej petLee~ ncejs yewjer efyeyegOe yeLee~~
s
les mevecegKe veefnb kejefnb uejeF&~ osefKe meyeue efjHeg peeefnb HejeF&~~
ya
Yee0 meYeer je#emeeW kes etLeeW! megvees, osJeleeDeeW kes mecetn nceejs Me$eg nQ~ Jes mevcegKe eg veneR kejles, Me$eg DeLee&led nce
N
va
meyekees DeefOeke yeueJeeve osKekej Yeeie peeles nQ~

Se
efleve kej cejve Ske efyeefOe nesF&~ kenGB yegPeeF megveng Deye meesF&~~
efpe Yeespeve ceKe nesce mejeOee~ meye kew peeF kejng legce yeeOee~~
th
ee
Yee0 Gve osJeleeDeeW kee cejCe Ske ekeej mes nes mekelee nw, ceQ mecePeekej ken jne ntB, Deye Gmes megvees~ yeeeCe
P
Yeespeve, e%e, nJeve, ee Fve meye ceW peekej legce yeeOee [euees~
si
ul
oes0- gOee erve yeuenerve megj, menpesefnb efceefuenQ DeeF~

iT
leye ceeefjnGB efke eef[nGB, Yeueer YeeBefle DeHeveeF~~181~~

r
Sh
Yee0 YetKe mes #eerCe DeLee&led ogye&ue ngS yeue mes jefnle osJelee, menpe ceW ner Deekej cegPemes cessueefceueeHe kej ueWies
11
DeLeJee, Deveeeeme ner Jes cesjs Heke[ ceW Dee peeebsies~ leye ceQ Yeueer ekeej mes GvnW DeHeveekej DeLee&led DeHeves JeMe ceW
20
kejkes ee lees ceej [euetBiee ee es[ otBiee, Hej Jes jnWies cesjs DeOeerve ner~
ht
cesIeveeo kenB Hegefve nBkejeJee~ oervneR efmeKe yeue yeej ye{eJee~~

ig
pes megj mecej Oeerj yeueJeevee~ efpeve kes ueefjyes kej DeefYeceevee~~
yr
efleveefnb peerefle jve Deevesmeg yeeBOeer~ Gef" megle efHeleg DevegMeemeve keeBOeer~~
op
C
Yee0 efHej jeJeCe ves DeHeves ye[s yess cesIeveeo kees yegueeee Gmes efMe#ee oer Deewj Gmekes yeue Deewj Jewj kees ye{eee
DeLee&led osJeleeDeeW kes efJe yeeleW kejkes, Gvekeer efveye&uelee kee JeCe&ve kejkes, jeJeCe ves cesIeveeo kes meeses ngS yeue kees
peieeee Deewj Yetues ngS Jewj kees eeslmeeefnle efkeee, Deewj yeesuee, yess! pees osJelee eg ceW DeefJeeue jnles nQ, pees yeueJeeve
DeLee&led eMebmeveere yeueJeeues nQ, efpevekes Heeme ue[ves kee DeefYeceeve nw, Gve meye osJeleeDeeW kees eg ceW peerlekej yevoer
yevee ueeDees~ yess ves G"kej efHelee keer Dee%ee kees keBOes Hej mJeerkeeje DeLee&led Fveefo ye[s-ye[s Jeerj osJeleeDeeW kees eg
ceW peerlekej yevoer yevee ueeee~
Sefn efyeefOe meyeneR Deeiee oervner~ DeeHegve euesG ieoe kej ueervner~~
euele oMeeveve [esueefle DeJeveer~ iepe&le ieYe& meJeefnb megj jJeveer~~
Yee0 Fme ekeej jeJeCe ves cesIeveeo kes Deefleefjkele Deve meYeer eeseDeeW kees Yeer Deveske Dee%eeSB oerb leLee mJeeb Yeer
neLe ceW ieoe efueS ngS osJeueeske Hej DeeeceCe kejves kes efueS Hewoue ner eue He[e~ jeJeCe kes eueves Hej He=LJeer efnueves
ueieleer Leer Deewj Gmekeer iepe&vee kejles ner osJeleeDeeW keer veeefjeeB ieYe&meeJe kej osleer LeeR~
.
jeJeve DeeJele megvesG mekeesne~ osJeve lekes ces efieefj Keesne~~
d
ve
efoieHeeueve kes ueeske megneS~ metves mekeue oMeeveve HeeS~~
er
Yee0 jeJeCe kees eesOe kejkes DeHeves ueeske ceW DeeeceCe kes efueS Deeles ngS peye megvee, leye osJeleeDeeW ves megces HeJe&le
es
keer kevojeDeeW kees leekee DeLee&led megces keer iegHeeDeeW ceW peekej efHe iees~ ome cegKeJeeues jeJeCe ves omeeW efoiHeeueeW kes
R
s
meYeer megvoj ueeskeessW kees Gvemes metvee ner Heeee~
ht
ig
Hegefve Hegefve efmebIeveeo keefj Yeejer~ osF osJeleve ieeefj Heeejer~~
R
jve ceo cee efHejF peie OeeJee~ eefleYe Keespele kelengB ve HeeJee~~
ll
.A
Yee0 yeejyeej Yeejer efmebnveeo kejkes ueuekeej kej jeJeCe osJeleeDeeW keess ieeefueeeB os jne Lee~ Jen eg kes ceo ceW
s
celeJeeuee neskej DeHeves eeflever Jeerj kees Keespelee ngDee peieled ceW oew[ jne Lee~ Jen keneR DeHeves meceeve eese Hee veneR
ya
mekee DeLeJee eg ceW jeJeCe peieled ceW oew[lee efHej jne Lee~ Jen Keespelee ngDee Yeer DeHeves eeflever Jeerj kees keneR Yeer
N
veneR Hee mekee~
va
jefye MeefMe HeJeve yeve OeveOeejer~ Deefieefve keeue pece meye DeefOekeejer~~
Se
efkevvej efme cevegpe megj veeiee~ nef" meyener kes HebLeefnb ueeiee~~
th
ee
Yee0 mete&, evcee, HeJeve, JeCe osJelee, OeveeOe#e kegyesj, Deefive, keeue, ece, Deeefo pees Yeer DeefOekeejer osJeieCe Les,
P
efkevvej, efme, ceveg<e, osJelee Deewj veeie Fve meYeer kes ceeie& kees jeskekej, jeJeCe n"eled eg kee GHeece kejlee Lee~
si
DeLeJee, metee&efo DeefOekeejer Deewj efkevvej Deeefo efJeefMe eeefCeeeW kes ceeie& Hej jeJeCe n"eled ueie peelee Lee DeLee&led FvnW
ul
Heeref[le kejlee Deewj eg kes efueS efJeJeMe kej oslee Lee~ es Meeefvle mes DeHeves ceeie& kees Yeer veneR pee Heeles Les~
iT
yeeme=ef penB ueefie levegOeejer~ oMecegKe yeMeyeleer& vej veejer~~

r
Sh
Deeemeg kejefnb mekeue YeeYeerlee~ veJeefnb DeeF efvele ejve efyeveerlee~~

11
Yee0 Fme yeeme=ef ceW peneB leke MejerjOeejer Heg<em$eer jnles Les, Jes meye jeJeCe kes JeMe ceW jnles Les~ Jes meye YeeYeerle
20
neskej jeJeCe keer Dee%ee kee Heeueve kejles Les Deewj efvele meYee ceW Deekej efJevece neskej jeJeCe kes ejCeeW ceW veceve
ht
kejles Les~
ig
oes0- Yegpeyeue efyeMJe yeMe keefj, jeKesefme keesG ve mJeleb$e~

yr
op
ceb[ueerke ceefve jeJeve, jepe kejF efvepe ceb$e~~182(ke)~~

C
Yee0 jepeeDeeW kes cegkegceefCe jeJeCe ves mecHetCe& efJeMJe kees DeHeveer YegpeeDeeW kes yeue mes DeHeves JeMe ceW kejkes efkemeer
kees Yeer mJeleb$e veneR jKee~ Jen DeHeveer ner ceb$eCee kes Devegmeej jepe kejlee Lee DeLee&led mJeseeejer nesves kes keejCe
cebef$eeeW keer Yeer ceb$eCee veneR ceevelee Lee~
oes0- osJe pe#e iebOeJe& vej, efkevvej veeie kegceeefj~
peerefle yejer efvepe yeengyeue, yeng mebgoefj yej veeefj~~182(Ke)~~
yeeuekeeC[ 155
Yee0 iebOeJe&, ceveg<e, efkevvej Deewj veeieeW keer yenglemeer megvoj DeefJeJeeefnle eLece DeJemLeeJeeueer kegceeefjeeW kees leLee
yengle meer efJeJeeefnle Hejeeer veeefjeeW kees DeHeves yeengyeue mes peerlekej jeJeCe ves yeueeled njCe Deewj JejCe efkeee~
Fbpeerle meve pees keg kensT~ mees meye peveg Heefnuesefn keefj jnsT~~
eLeceefnb efpeve kenB Deeemeg oervne~ efleve kej eefjle megveng pees keervne~~
Yee0 Fvpeerle cesIeveeo' mes jeJeCe ves pees kene Lee, Jen meye ceevees cesIeveeo Henues ner kej egkee Lee DeLee&led jeJeCe
keer efoefiJepeeee$ee kes Henues ner cesIeveeo ves Fveefo osJeleeDeeW kees yevoer yevee efueee Lee~ meJe&eLece jeJeCe ves efpevekees
d .
ve
Dee%ee oer Leer, Gve je#emeeW kee eefj$e megvees, pees GvneWves efkeee~
er
osKele YeerceHe meye HeeHeer~ efveefMeej efvekej osJe HeefjleeHeer~~
es
kejefnb GHeJe Demegj efvekeeee~ veevee He Oejefnb keefj ceeee~~
R
Yee0 Jes meYeer je#eme mecetn osKeves ceW Yeebkej HeJeeues, HeeHe kes efveJeememLeeve Deewj osJeleeDeeW kees ke osles Les~
s
ht
osJeefJejesOeer je#eme mecetn ceeee kejkes veevee He OeejCe kejles Deewj GHeJe kejles Les~
ig
R
pesefn efyeefOe nesF Oece& efvece&tuee~ mees meye kejefnb yeso eefleketuee~~
ll
.A
pesefnb pesefnb osMe Oesveg efpe HeeJeefnb~ veiej ieeGB Hegj Deeefie ueieeJeefnb~~
s
Yee0 efpeme efJeefOe mes Jewefokemeveeleve Oece& keer pe[ GKe[ mekes je#emeueeske Jes meYeer JesoefJe DeeejCe kejles Les~
ya
je#emeieCe, efpemeefpeme osMe ceW yeeeCe Deewj ieew Heeles Gme veiej, ieeBJe Deewj Hegj ceW Deeie ueiee osles Les~
N
va
MegYe Deeejve kelengB veefnb nesF&~ osJe efyee ieg ceeve ve keesF&~~
Se
veefnb nefjYeieefle peie leHe ieevee~ meHevesngB megefvee ve yeso Hegjevee~~

th
Yee0 jeJeCe kes jepe ceW keneR Yeer keueeCekeejer DeeejCe veneR neslee Lee~ keesF& Yeer osJelee, yeeeCe Deewj iegosJe kees
ee
veneR ceevelee Lee~ Gme mecee YeieJeeved keer Yeefkele, e%e, leHe Deewj %eeve Deeefo veneR neslee Lee Deewj mJeHve ceW Yeer Jeso,
P
HegjeCe veneR megves peeles Les~

si
ul
b0- peHe peesie efyejeiee leHe ceKe Yeeiee meJeve megveF oMeMeermee~
iT
DeeHegve Gef" OeeJeF jnw ve HeeJeF Oeefj meye IeeueF Keermee~~

r
Sh
Deme Ye Deeeje Yee mebmeeje Oece& megefvee veefnb keevee~

11
lesefn yengefyeefOe $eemeF osMe efvekeemeF pees ken yeso Hegjevee~~

20
Yee0 peHe, eesie, Jewjeie, leHe Deewj e%e ceW efoes pee jns osJeleeDeeW kes Yeeie kes efveefcee Geefjle cev$eeW kees peye
ht
jeJeCe DeHeves keeveeW mes megvelee lees Jen mJeeb G"kej oew[ He[lee Deewj keg Yeer meeceieer jnves veneR Heeleer Leer~ eesOe,
ig
Keerme DeLee&led Gefive neskej jeJeCe meye keg ueskej ve kej [euelee Lee~ Fme ekeej mebmeej ceW Yeeeej nes egkee Lee~
yr
op
Oece& keeve mes Yeer veneR megveeeer He[lee Lee~ pees Jeso, HegjeCe Jeeeve kejlee Gmes jeJeCe yengle ekeej mes [jelee, Oecekeelee
C
Deewj osMe mes efvekeeue oslee Lee~
mees0- yejefve ve peeF Deveerefle, Ieesj efveMeeej pees kejefnb~

efnbmee Hej Deefle eerefle, efleve kes HeeHeefn keJeefve efceefle~~183~~
Yee0 Yeebkej je#eme pees kej jns Les, Gme Deveerefle kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ Gve je#emeeW keer efnbmee Hej yengle
eerefle Leer~ Gvekes HeeHe keer keee meercee kener peees?
yee{s Keue yeng eesj pegDeeje~ pes uebHe HejOeve Hejoeje~~
ceeveefnb ceeleg efHelee veefnb osJee~ meeOegve meve kejJeeJeefnb mesJee~~
Yee0 Keue eke=efle kes yengle mes eesj Deewj pegDeejer ye{ jns Les, pees otmejeW kes Oeve Deewj otmejeW keer efm$eeeW kes eefle
uecHe Les, Jes ceeleeefHelee Deewj osJeleeDeeW kees veneR ceeveles Les Deewj meeOeg, eerJew<CeJeeW mes DeHeveer mesJee kejJeeles Les~
efpeve kes en Deeejve YeJeeveer~ les peevesng efveefMeej mece eeveer~~
d .
Yee0 ns HeeJe&leer! efpevekes Ssmes DeeejCe nebs Gve eeefCeeeW kees je#emeeW kes meceeve ner peevevee~
ve
er
DeefleMee osefKe Oece& kew iueeveer~ Hejce meYeerle Oeje Dekegueeveer~~
es
efieefj meefj efmebOeg Yeej veefnb ceesner~ peme ceesefn ieJe Ske Hej esner~~
R
Yee0 Oece& keer Delevle iueeefve DeLee&led og:Ke osKekej Delevle YeeYeerle ngF& He=LJeer Dekeguee ieeeR Deewj Jen yeesueerb
s
ht
HeJe&le, veoer Deewj meceg kee Yeej cegPes Glevee ke veneR os jne nw pewmee efke, Ske ner Hejesner jeJeCe ves cegPes Yeej mes
ig
yeesefPeue yevee efoee~
R
ll
mekeue Oece& osKeF efyeHejerlee~ keefn ve mekeF jeJeve Yee Yeerlee~~
.A
Oesveg He Oeefj oe efyeeejer~ ieF& leneB penB megj cegefve Peejer~~
s
ya
efvepe mebleeHe megveeSefme jesF&~ keent les keg keepe ve nesF&~~
N
Yee0 mecHetCe& Oecees kees He=LJeer efJeHejerle osKe jner LeeR, Hej jeJeCe mes YeeYeerle nesves kes keejCe Jen keg Yeer veneR ken
va
meke jner LeeR~ oe ceW efJeeej kejkes, ieew kee He OeejCe kejkes He=LJeer JeneB ieeeR peneB meYeer osJelee Deewj cegefve Les~
Se
He=LJeer ves DeHevee ke jeskej megveeee~ efkemeer mes Yeer keg keee& veneR nes Hee jne Lee~
th
ee
oes0- megj cegefve iebOeyee& efceefue keefj meyee& ies efyejbefe kes ueeskee~
P
meBie ieeslevegOeejer Yetefce efyeeejer Hejce efyekeue Yee Meeskee~~

si
yeee meye peevee ceve Devegceevee ceesjG keg ve yemeeF&~

ul
pee keefj lewb oemeer mees DeefyeveeMeer ncejsG leesj meneF&~~

r iT
Yee0 meYeer osJelee, cegefve, iebOeJe& efceuekej yeee peer kes ueeske iees~ Gvekes meeLe ieew kee Mejerj OeejCe keer ngF& Yee
Sh
Deewj Meeske mes Delevle Jeekegue efyeeejer DeLee&led efvejern He=LJeer Yeer Leer~ yeee peer ves meye peeve efueee, ceve ceW Devegceeve
11
efkeee efke, cesjer keg veneR yemeeleer nw DeLee&led JeMe veneR eue jne nw~ ns He=LJeer ceelee! efpevekeer let oemeer nw, Jes
20
DeefJeveeMeer eerjece nceejs Deewj legcnejs meYeer kes meneeke nQ~

ht
mees0- Oejefve Oejng ceve Oeerj, ken efyejbefe nefjHeo megefce~

ig
yr
peevele peve keer Heerj, eYeg Yebefpeefnb oeve efyeHeefle~~184~~

op
Yee0 yeee peer ves kene, ns He=LJeer ceeB! DeeHe Oewe& OeejCe keerefpees, YetYeejneefj, eernefj YeieJeeved eerjece kee mcejCe
C
keerefpees~ meJe&meceLe& eYeg mesJeke keer Heer[e peeveles nQ~ eYeg eerjece nce ueesieeW keer Demenveere efJeHeefe kees ve kej oWies~
yeeuekeeC[ 157
* ceemeHeejeeCe, HeeBeJeeB efJeeece *

yew"s megj meye kejefnb efyeeeje~ kenB HeeFe eYeg keefje Hegkeeje~~
Hegj yewkegb" peeve ken keesF&~ keesG ken HeeefveefOe yeme eYeg meesF&~~
Yee0meYee ceW yew"s ngS meYeer osJelee en efJeeej kej jns nQ efke eYeg DeLee&led meJe&meceLe& meekesleeefOeHeefle YeieJeeved
eerjece kees keneB HeeeW, efpevemes Hegkeej kejW DeLee&led DeHeveer Deeefle& Deewj Heer[e kenbs? keesF& yewkegC" Hegj peeves kes efueS
d .
kenlee DeLee&led mecceefle oslee Lee lees keesF& osJelee ken jne Lee efke, Jes eYeg #eerjmeeiej ceW efveJeeme kejles nQ~
ve
er
peekes oe Yeieefle peefme eerleer~ eYeg lenB eie meoe lesefnb jerleer~~
es
lesefnb meceepe efieefjpee ceQ jnsTB~ DeJemej HeeF yeeve Ske kensTB~~
R
Yee0 efpemekes oe ceW pewmeer Yeefkele Deewj eerefle nesleer nw eYeg Gmeer jerefle mes JeneB meowJe eke jnles nQb~ efMeJe peer
s
ht
kenles nQ, ns HeeJe&leer! ceQ Yeer osJeleeDeeW keer Gme meYee ceW Lee DeLee&led DeOe#elee kej jne Lee~ DeJemej Heekej meYeer
ig
osJeleeDeeW eje DeHevesDeHeves cele Jekele kejkes Meevle nes peeves Hej, ceQves meyemes cenJeHetCe& Jeeve kene~
R
ll
nefj yeeHeke meye&$e meceevee~ esce les eie nesefnb ceQ peevee~~
.A
osMe keeue efoefMe efyeefoefMeng ceeneR~ kenng mees keneB peneB eYeg veeneR~~
s
ya
Yee0 eernefj YeieJeeved eerjece meJe&$e meceeve He mes JeeHeke nQ~ DeLeJee, eernefj JeeHeke Yeer nQ Deewj meJe&$e meceees
N
ngS DeLee&led JeeHle Yeer nQ~ Jes esce mes eke nes peeles nQ, Fme jnme kees ceQves peeve efueee nw~ osJeleeDeeW! Yeuee yeleeDees,
va
osMe, keeue efoMeeeW Deewj efoMeeDeeW kes ceOe Yeeie ceW Jen mLeue keneB Deewj keewve nw peneB eYeg eerjece veneR nQ?
Se
Deie peiecee meye jefnle efyejeieer~ esce les eYeg eieF efpeefce Deeieer~~
th
ceesj yeeve meye kes ceve ceevee~ meeOeg meeOeg keefj yee yeKeevee~~
ee
Yee0 eYeg YeieJeeved eerjece Deie-peiecee DeLee&led pe[-esleve mJehe nQ~ DeLeJee, mLeeJej Deewj pebiece peerJepeieled
P
kece&, Heue, Yeesie kes efueS GvneR eYeg kes Heeme mes Deeee nw~ (eneB Deeiele DeLe& ceW Hebeceeble Deie-peiecee Meyo mes
si
lele Deeiele: DeLe& ceW ceed e hee0met0 4-3-82 Fme HeeefCeveere met$e eje ceed elee ngDee nw~) Jes meye mes
ul
iT
jefnle DeLee&led meye mes Hejs nQ, Jes efJejeieer nQ DeLee&led meeceeve peieled mes Jes efJeiele jeie nQ Deewj YekelepeveeW mes Gvnbs efJeefMe
r
jeie nw~ Jes Deefive kes meceeve esce mes eke nes peeles nQ, FmeefueS eneB yew"syew"s esce mes eYeg kees yegueeDees, Jes eke nes
Sh
peeeWies~ cesje en Jeeve meYeer osJeleeDeeW kes ceve ves ceeve efueee DeLee&led meye ves emevveleeHetJe&ke mJeerkeej kej efueee~
11
meeOeg! meeOeg! (yengle Dee ! yengle Dee !) kenkej yeee peer ves Fmekeer eMebmee keer~
20
oes0- megefve efyejbefe ceve nj<e leve, Hegueefke veeve yen veerj~
ht
Demlegefle kejle peesefj kej, meeJeOeeve ceefleOeerj~~185~~

ig
Yee0 cesje Jeeve megvekej yeee peer ceve ceW Delevle emevve ngS~ Gvekes Mejerj ceW jesceebe nes Deeee Deewj Gvekes Dee"eW
yr
op
ves$eeW mess peue yenves ueies~ yegef kes Oeerj YeeieJeled Oece& kes Jes eLeced Deeeee& yeee peer meYeer osJeleeDeeW kes eefleefveefOe kes
C
He ceW mJeeb neLe pees[kej meeJeOeeve neskej, meekesleefJenejer eYeg YeieJeeved eerjece keer eejeW cegKeeW mes mleg efle kejves
ueies~
b0- pee pee megjveeeke peve megKeoeeke eveleHeeue YeieJeblee~
iees efpe efnlekeejer pee Demegjejer efmebOegmeglee efee keblee~~
Heeueve megj Oejveer DeodYegle kejveer cejce ve peeveF keesF&~
pees menpe ke=Heeuee oerveoeeuee kejG Devegien meesF&~~
Yee0 ns osJeleeDeeW kes veeeke, YekeleeW kees megKe osvesJeeues, MejCeeieleeW kes Heeueke, ieew SJeb yeeeCeeW kee efnle kejvesJeeues
YeieJeeved eerjece! DeeHekeer pee nes! pee nes! ns DemegjeW kes Me$eg! ns efmevOegmeglee DeLee&led #eerjmeeiej keer Heg$eer ue#ceer kes
efeelece YeieJeeved efJe<Ceg kees Yeer megKe osvesJeeues! DeeHekeer pee nes~ (efmevOegmeglee ue#ceer lemee: efee: Heefle: efJe<Ceg:
leme keced megKeb leveesefle Fefle efmebOegmeglee efee kevlee~) pees osJelee SJeb He=LJeer kee Heeueve kejves Jeeues nQ, efpevekeer
DeodYegle ueeruee kee jnme keesF& veneR peevelee, pees mJeYeeJele: ke=Heeueg Deewj oerveeW Hej oee kejvesJeeues nQ Jes ner DeeHe
(eYeg eerjece) nce osJeleeDeeW Hej Devegien kejW~
d .
ve
b0- pee pee DeefyeveeMeer meye Ie yeemeer yeeHeke Hejceeveboe~
er
DeefJeiele ieesleerleb eefjle Hegveerleb ceeeejefnle cegkegboe~~
es
pesefn ueeefie efyejeieer Deefle Devegjeieer efyeiele ceesn cegefveye=boe~
R
efveefMe yeemej OeeJeefnb iegveieve ieeJeefnb peeefle meefeoeveboe~~
s
ht
Yee0 ns DeefJeveeMeer! DeLee&led leerveeW keeueeW ceW veeMejefnle leLee leerveeW keeueeW ceW YekelepeveeW kes efueS Devleee&ceer He ceW
ig
meYeer eeefCeeeW kes oe ceW efveJeeme kejvesJeeues meJe&JeeHeke, Hejceevevo, meJe&$e ieceveMeerue, FefveeW mes Hejs, HeefJe$e
R
ll
eefj$eJeeues, ceeee mes jefnle, cegefkele Deewj Yegefkele kes eoelee eYeg eerjece, DeeHekeer pee nes ! pee nes ! efpeve DeeHeeer kes
.A
efueS ceesn mes jefnle JewjeieJeeved cegefvepeve Delevle Devegjeie mes HetCe& neskej jeleefove Oeeve kejles jnles nQ Deewj efpeve
s
ya
DeeHeeer kes mecemle keueeCecee iegCeeW kee ieeve kejles jnles nQ, Ssmes ns meefeoevevo YeieJeeved eerjece! DeeHekeer pee
N
nes!
va
b0- pesefnb me=ef GHeeF& ef$eefyeOe yeveeF& mebie menee ve otpee~

Se
mees kejG DeIeejer efeble nceejer peeefvee Yeieefle ve Hetpee~~

th
pees YeJe Yee Yebpeve cegefve ceve jbpeve iebpeve efyeHeefle yeLee~
ee
ceve yee ece yeeveer eef[ meeeveer Mejve mekeue megj petLee~~
P
Yee0 efpeve DeeHeeer ves osJelee, ceveg<e Deewj eflee&ked veeceJeeueer leerveeW ekeej keer me=ef kees efkemeer otmejs kees mebie ceW
si
ul
meneeke efueS efyevee DeHeves ner mebkeuHe mes GlHeVe efkeee, efHej Gmes megvoj Mejerj Deeefo GHekejCeeW mes egkele kejkes
iT
yeveeee, DeLee&led mepeeee, Jes ner DeIeejer DeLee&led HeeHe Deewj HeeefHeeeW kes Me$eg DeeHe YeieJeeved eerjece, nce meye efvele,
r
Sh
cegkele, yepeerJeeW keer efevlee kejW~ nce DeeHekeer Yeefkele leLee Hetpee veneR peeveles nQb~ pees DeeHeeer mebmeej kes Yee kees ve
kejvesJeeues, cegefvepeve kes ceveeW kee jbpeve kejves Jeeues Deewj efJeHeefe kes mecetneW kee veeMe kejvesJeeues nQ, ceve, JeeCeer, kece&
11
mes JeeCeer keer elegjlee kees es[kej mecHetCe& osJeleeDeeW kes mecetn GvneR DeeHeeer kes MejCe ceW nQb~
20
b0- Meejo egefle Mes<ee $e+<ee DeMes<ee pee kenBg keesG veefnb peevee~
ht
ig
pesefnb oerve efHeeejs yeso Hegkeejs JeG mees eerYeieJeevee~~

yr
YeJe yeeefjefOe ceboj meye efyeefOe megboj iegvecebefoj megKe Hegbpee~

op
cegefve efme mekeue megj Hejce Yeeelegj vecele veeLe Heokebpee~~

C
Yee0 efpeve DeeHeeer kees mejmJeleer, Jeso, Mes<e Deewj mecHetCe& $e+ef<eieCe FveceW mes keesF& veneR peevelee~ Jeso Hegkeej kej
kenles nQ efke, efpeve DeeHe eerjece kees oervepeve efee nQ Jes ner DeeHe (eermeerlee meefnle YeieJeeved eerjece) nce peerJeeW Hej
efJele nes peeeW~ ns veeLe! DeeHe YeJemeeiej kee cebLeve kejvesJeeues cevoj kes meceeve meye ekeej mes megvoj efoJe keueeCe
iegCeieCeeW kes cebefoj leLee megKe kes Hegbpe DeLee&led Skeerke=le keer ngF& jeefMe nQ~ jeJeCe kes Yee mes Hejce Deelegj cegefve, efme
Deewj meYeer osJelee DeeHe kes eerejCe keceue ceW veceve kej jns nQ~
yeeuekeeC[ 159
efJeMes<e eneB yeee peer ves eejeW cegKe mes eej eewHeeee vo ceW mlegefle keer nw~
oes0- peeefve meYee megj Yetefce megefve, yeeve mecesle mevesn~
ieieveefieje iebYeerj YeF, njefve Meeske mebosn~~186~~
Yee0 osJeleeDeesW Deewj He=LJeer kees YeeYeerle peevekej leLee yeee peer kes esceHetCe& Jeeve megvekej, Meeske Deewj mevosn kees
njCe kejvesJeeueer, DeekeeMemJeHe, Hejyee eerjece keer iecYeerj DeekeeMeJeeCeer ngF&~
d .
efJeMes<e eneB Mues<e Deuebkeej kes eYeeJe mes ieieve Meyo DeekeeMe Deewj Hejceelcee eerjece kee Yeer Jeeeke nw~
ve
DeekeeMemleefuuebieeled~ yeemet$e1.1.24 cesW yee kees Yeer DeekeeMe kene ieee nw~
er
es
peefve [jHeng cegefve efme megjsMee~ legceefnb ueeefie OeefjnGB vejyesMee~~
R
DebMeve meefnle cevegpe DeJeleeje~ uewnGB efovekej yebMe Goeje~~
s
ht
Yee0 DeekeeMeJeeCeer ceW YeieJeeved eerjece yeesues, ns cegefveeeW! ns efmeeW, ns meceLe& osJeleeDeeW! cele [jes, legcnejs efueS ner
ig
ceQ vejJesMe OeejCe keBiee DeLee&led efYegpe, Oevegyee&CeOeejer, meerleeHeefle, eerjece neskej ceQ keewmeuee kes ieYe& cesW eJesMe
R
keBiee Deewj ess yeeueke kes He ceW ueesieeW kes mece#e GHeefmLele nesTBiee~ (efvele efkeMeesj neskej Yeer ese jepekegceej
ll
.A
yevevee ner vejJesMe nw) DeHeves DebMeebs DeLee&led #eerjmeeiejMeeeer efJe<Ceg, yewkegC"efJenejer efJe<Ceg leLee Yetcee efJe<Ceg kes meeLe
s
ceQ Goej mete&JebMe ceW ceveg<e DeJeleej uetBiee DeLee&led ceQ meekesleeefOeHeefle efYegpe, Oevegyee&CeOeejer efvele Hevn Je<e& keer
ya
N
DeJemLee ceW efoKevesJeeues YeieJeeved eerjece Fmeer He ceW, Fmeer veece mes oMejLe peer kee pes jepekegceej yevetBiee~ cesjs leerveeW
va
DebMe #eerjmeeiejefJenejer, yewkegC"efJenejer leLee Yetcee veece kes leerveeW efJe<Ceg eceMe: Yejle, ue#ceCe Deewj Me$egIve neWies~ Fme
Se
keuHe cesW cessjs efHeleeceelee, cevegMeleHee ner neWies~ ener cegKe DeJeleej nesiee, FmeceW leerveeW Jew<CeJe eerjeceeJeleejeW kee
Yeer meceemecee Hej DeeJesMe efoKesiee~
th
ee
keMeHe Deefoefle ceneleHe keervne~ efleve kenB ceQ Hetjye yej oervne~~
P
les oMejLe keewmeuee Hee~ keesmeueHegjer eie vejYetHee~~

si
Yee0 HetJe&keeue ceW keMeHe Deewj Deefoefle ves yengle ye[e leHe efkeee Lee~ Gvekees ceQves HetJe& ceW Jejoeve efoee Lee efke, legce
ul
iT
oesveeW kee Heg$e yevetBiee~ Jes keesmeueHegjer DeeesOee ceW oMejLekeewmeuee kes He ceW jepeejeveer neWies~
r
Sh
efleve kes ie=n DeJeleefjnGB peeF&~ jIegkegue efleueke mees eeefjG YeeF&~~
veejo yeeve mele meye keefjnGB~ Hejce Meefe mecesle DeJeleefjnGB~~
11
nefjnGB mekeue Yetefce ieDeeF&~ efveYe&e nesng osJe mecegoeF&~~

20
Yee0 GvneR jIegkegue efleueke cenejepe oMejLe peer kes YeJeve ceW leLee Gvekes ie=n DeLee&led pesHelveer keewmeuee peer kes
ht
ig
meceerHe, ceQ mJeeb eej He yeveekej ueeskeueeruee ceW eejebs YeeF& DeLee&led eleg<Heod efJeYetefle mes DeJeleej uetBiee~ veejo peer kes
yr
meYeer JeeveeW kees mele keBiee~ HejceMeefkele meerlee peer kes meefnle DeJeleej uetBiee~ He=LJeer kes mecHetCe& Yeej kees nj uetBiee~
op
ns osJeleeDeeW kes mecegoee! Deye legce meye efveYe&e nes peeDees~

C
efJeMes<e (ke) eneB OeefjnGB vejyesMee~

(Ke) cevegpe DeJeleeje uewnGB~
(ie) DeJeleefjnGB peeF&~
(Ie) Hejce Meefe mecesle DeJeleefjnGB~
Fve eej JeekeeKeC[eW ceW eej yeej DeJeleej keer eefle%ee kejkes, eYeg eej keuHe kes DeJeleejeW keer metevee os jns nQ,
efpeveceW HetJe& kee DeJeleej cegKe Deewj HeMeeled kes metefele leerve DeJeleej ieewCe nQ~ Gve meyekee cegKe DeJeleej cebbs meceeJesMe
nw~ Devlej Flevee ner nw efke, cevegMeleHee kees Jejoeve osvesJeeues HejelHej Hejyee meekesleeefOeHeefle meYeer kes DebMeer
YeieJeeved eerjece keer ner keLee ceeveme cesW cegKele: JeefCe&le nesieer~ Mes<e leerve DeJeleejeW keer keLeeSB mLeue efJeMes<e Hej yengle
vetve DebMeeW ceW eoefMe&le keer peeeWieer~
ieieve yeeyeeveer megefve keevee~ legjle efHejs megj oe peg[evee~
d .
ve
leye yeee Oejefveefnb mecegPeeJee~ DeYee YeF& Yejesme efpee DeeJee~~
er
Yee0 DeekeeMe ceW keer ieeer Hejyee Hejceelcee eerjece keer JeeCeer DeHeves keeveeW mes megvekej oe ceW emevve ngS osJelee
es
legjvle ueew Deees~ leye yeee peer ves He=LJeer kees mecePeeee~ Jes efveYe&e nes ieF Gvekes oe ceW eYeg kes eefle efJeMJeeme nes
R
Deeee~
s
ht
oes0- efvepe ueeskeefnb efyejbefe ies, osJeve FnF efmeKeeF~
ig
R
yeevej leveg Oeefj Oejefve cenB, nefj Heo mesJeng peeF~~187~~
ll
.A
Yee0 ns osJeleeDeeW! He=LJeer Hej Jeevej Mejerj OeejCe kejkes mJeie&ueeske mes Yeejle Yetefce Hej peekej, JeneB eke nesves
Jeeues YetYeejnejer eernefj YeieJeeved eerjece keer mesJee kejes~ Fme ekeej osJeleeDeeW kees efmeKeekej yeee peer DeHeves ueeske
s
kees eues iees~ ya
N
ieS osJe meye efvepe efvepe Oeecee~ Yetefce meefnle ceve kenB efyeeecee~~
va
pees keg Deeemeg yeee oervne~ nj<es osJe efyeuebye ve keervne~~

Se
yeveej osn Oejer efefle ceeneR~ Delegefuele yeue eleeHe efleve HeeneR~~
th
efieefj le veKe DeeegOe meye yeerje~ nefj ceejie efeleJeefnb ceefle Oeerje~~
ee
efieefj keeveve penB lenB Yeefj Hetjer~ jns efvepe efvepe Deveerke jefe jer~~
P
si
Yee0 ceve ceW eYeg kes DeeMJeemeve mes efJeeece Heekej He=LJeer meefnle meYeer osJelee DeHevesDeHeves Oeece kees eues iees~
ul
yeee peer ves pees keg Dee%ee oer Leer, osJelee Gmes mJeerkeej kej emevve ngS Deewj efJeuecye veneR efkeee~ Fme Yeejle Yetefce
iT
ceW osJeleeDeeW ves Jeve ceW efJeejCe kejves Jeeues JeevejYeeuegDeeW kee Mejerj OeejCe efkeee~ Gvekes Heeme Delegueveere yeue Deewj
r
Sh
eleeHe Lee~ Jes meYeer Jeerj JeevejYeeueg, HeJe&le, Je=#e Deewj DeHeves veeKetveeW kees Mem$e yeveekej Oeerjyegef mes YeieJeeved kee
11
ceeie& efvenejles jnles Les DeLee&led eYeg keer yee peesnves ueies~ peneBleneB HeJe&leeW Deewj JeveeW ceW DeHeveer megvoj mesvee keer jevee
20
kejkes Deewj Jeve eevlejeW kees HetCe&He mes Yejkej Jeevej-Yeeuet jn jns Les~
ht
en meye efej eefjle ceQ YeeKee~ Deye mees megveng pees yeereefnb jeKee~~
ig
DeJeOeHegjer jIegkegueceefve jeT~ yeso efyeefole leseEn oMejLe veeTB~~

yr
op
Oejce OegjbOej iegveefveefOe ieeveer~ oe Yeieefle ceefle MeejbieHeeveer~~

C
Yee0 efMeJe peer kenles nQ efke, ns HeeJe&leer ! en meye megvoj eefj$e ceQves kene, Deye Jen megvees, efpemes yeere ceW ner es[
jKee Lee~ eYeg eerjece kes Jejoeveevegmeej eLece cevJevlej kes DeefOeHeefle mJeeecYegJe ceveg DeHeveer Helveer MeleHee kes meeLe
jIegkegue ceW cenejepe Depe keer Oece&Helveer Fvogceefle kes ieYe& mes pevce ueskej jIegkegue kes ceefCe Deewj DeeesOeeHegjer kes
eeJeleer& Meemeke yeves~ Gvekee Jeso eefme oMejLe veece Lee~ Jes Oece& keer Oegjer kees OeejCe kejvesJeeues iegCeef veefOe leLee
%eeveer Les~ Gvekes oe ceW Meejbie Oeveg<eOeejer YeieJeeved eerjece keer Yeefkele Leer Deewj yegef Yeer GvneR Hej meceefHe&le Leer~
yeeuekeeC[ 161
oes0- keewmeueeefoke veeefj efee, meye Deeejve Hegveerle~

Heefle Devegketue esce o={, nefj Heo keceue efyeveerle~~188~~
Yee0 Gvekeer keewmeueeefoke meele meew cenejeefveeeB GvnbW yengle efee, meYeer DeeejCeeW ceW HeefJe$e, Heefle kes Devegketue,
eernefj kes ejCekeceueeW ceW o={ esceJeeueer Deewj efJevece LeeR~
efJeMes<e MeleHee eneB keewmeuee ngF& LeeR Deewj GvneR MeleHee ves DeHeves Deewj meele meew oes veeefjeeW kee He yeveeee pees
d .
cenejepe oMejLe keer ieewCe HejeefveeeB yeveerb~ Fme ekeej keewmeuee peer cegKe Deewj meele meew oes ieewCe, kegue jeefveeeW keer
ve
mebKee Leer meele meew leerve~
er
es
Ske yeej YetHeefle ceve ceeneR~ YeF ieueeefve ceesjs megle veeneR~~
R
ieg ie=n ieeG legjle ceefnHeeuee~ ejve ueeefie keefj efyevee efyeMeeuee~~
s
efvepe ogKe megKe meye iegefnb megveeeG~ keefn yeefme yengefyeefOe mecegPeeeG~~
ht
ig
Yee0 Ske yeej (mee" npeej Je<e& yeerleves Hej) eeJeleer& cenejepe oMejLe kes ceve ceW iueeefve ngF& DeLee&led Gvekeer
R
emevvelee meceeHle nes ieeer Deewj DeYeeJe keer DevegYetefle ngF&~ Jes meeseves ueies efke, cesjs Heg$e veneR nw~ He=LJeer kee Heeueve
ll
.A
kejves Jeeues cenejepe oMejLe legjvle iegosJe Jeefme peer kes ie=n DeLee&led Deeece kees iees~ Gvekes ejCeeW mes efueHekej
s
efJevee kejkes DeHevee efJeMeeue og:Ke Deewj meYeer epeeDeeW kee megKe iegosJe kees ken megveeee~ leye Jeefme peer ves cenejepe
kees yengle ekeej mes mecePeeee~ ya
N
va
Oejng Oeerj nesFnQ megle eejer~ ef$eYegJeve efyeefole Yeiele Yee nejer~~
Se
Yee0 ns jepeved! Oewe& OeejCe keerefpees~ DeeHe kes eej Heg$e neWies, Jes DeekeeMe, Heeleeue, cele&ueeske ceW eefme leLee
th
DeHeves YekeleeW kes Yee kees njvesJeeues neWies~

ee
e=bieer efjef<eefnb yeefme yeesueeJee~ Heg$ekeece MegYe peie kejeJee~~

P
Yeieefle meefnle cegefve Deengefle oervns~ eies Deefieefve e kej ueervns~~

si
ul
Yee0 Jeefme peer ves e=bieer DeLee&led efpevekes cemleke Hej efnjCe kes pewmeer meeRie Leer Ssmes $e+<e e=bie veeceke $e+ef<e kees
iT
yegueeee Deewj GvneR mes Heg$e keer keecevee kes efueS keueeCekeejer Heg$esef e%e kejJeeee~ $e+ef<e e=bieer ves Yeefkele meefnle ceve
r
Sh
mes DeengefleeeB oeR leye neLe ceW e (Heeeme, Keerj) efueS ngS DeefiveosJe mJeeb eke nes iees~
11
pees yeefme keg oe efyeeeje~ mekeue keepe Yee efme legcneje~~

20
en nefye yeeBef osng ve=He peeF&~ peLee peesie pesefn Yeeie yeveeF&~~
ht
Yee0 DeefiveosJe cenejepe oMejLe kees mecyeesefOele kejles ngS yeesues, ns jepeved! Jeefme peer ves pees keg oe ceW efJeeej
ig
efkeee Lee, legcneje Jen meye keee& efme nesiee~ ns jepeved! en cesjs eje efoee ngD ee nefJe eeveer Keerj efJeYeeie kejkes
yr
DeHeveer leerve meJeCe& HeeflveeeW ceW efpemekeer pewmeer eesielee nes, Gmeer ekeej peekej yeeB oes~
op
C
oes0- leye DeMe YeS HeeJeke, mekeue meYeefnb mecegPeeF~
Hejceevebo ceieve ve=He, nj<e ve oe meceeF~~189~~

Yee0 Fmekes HeMeeled mecHetCe& meYee kees mecePeekej DeefiveosJe Deo=Me DeLee&led meyekeer DeeBKeeW mes DeesPeue nes iees~
DeefiveosJe eje efoes ngS nefJe<eeVe kees Heekej cenejepe oMejLe Hejceevevo ceW ceive nes iees~ Gvekes oe ceW n<e& mecee
veneR jne Lee~
leyeefnb jee efee veeefj yeesueeF~ keewmeueeefo leneB eefue DeeF~~
DeOe& Yeeie keewmeueefnb oervne~ GYee Yeeie DeeOes kej keervne~~
kewkeeer kenB ve=He mees oeT~ jees mees GYee Yeeie Hegefve YeeT~~
keewmeuee kewkeseer neLe Oeefj~ oervn megefce$eefnb ceve emeVe keefj~~
Yee0 Gmeer mecee cenejepe oMejLe peer ves DeHeveer meJeCee& efee keewmeuee, kewkeseer Deewj megefce$ee veeceke leerveeW
cenejeefveeeW kees e%eMeeuee ceW yeguee efueee~ cenejepe keer Dee%ee mes keewmeueeefo cenejeefveeeB HelveerMeeuee mes e%eMeeuee
d .
ve
Hewoue euekej DeeeeR~ cenejepe ves nefJe kee DeeOee Yeeie keewmeuee peer kees os efoee, efHej DeeOes kes oes Yeeie ngS~
er
cenejepe ves DeeOes kee eLece DeLee&led HetCe& kee eewLee Yeeie kewkeseer kees os efoee, pees eewLee Yeeie DeJeefMe Lee efHej
es
Gmekes Yeer oes Yeeie nes iees cenejepe ves Gve oesveeW YeeieeW kees keewmeuee peer SJeb kewkeseer kes neLe ceW jKekej ceve emevve
R
kejkes megefce$ee peer kees os efoee DeLee&led megefce$ee peer kees oesveeW cenejeefveeeW mes mecceeefvele kejeee~
s
ht
Sefn efyeefOe ieYe&meefnle meye veejer~ YeF oe njef<ele megKe Yeejer~~
ig
pee efove les nefj ieYe&efnb DeeS~ mekeue ueeske megKe mebHeefle eS~~
R
ll
Yee0 Fme efJeefOe mes DeLee&led nefJe<eeoeve cee$e mes yegueeeer ngF meYeer cenejeefveeeB nef<e&le oe mes ieYee&Oeeve mebmkeej
.A
eje ieYe&Jeleer ngF~ Gvekes oe ceW yengle ye[e megKe ngDee~ leelHee& en nw efke, nefJe<e kes De& Yeeie mes keewmeuee peer
s
ya
kes ieYe& ceW Hejyee legjere HejcesMJej eerjece HeOeejs, nefJe<e kes elegLe& Yeeie mes kewkeseer peer kes ieYe& ceWb ee%e F&MJej
N
Yejlepeer HeOeejs Deewj nefJe<e kes Dece-Dece YeeieeW mes megefce$ee peer kes ieYe& ceW eceMe: efJejedHe ue#ceCe peer Deewj
va
efnjCeieYe&He Me$egIve peer HeOeejs~ peye mes eernefj meekesleeOeerMe YeieJeeved eerjece DeHeves leerveeW DebMe (efJe<CegDeeW) kes
Se
meeLe ieYe& ceW Deees leye mes mecHetCe& ueeskeeW ceW megKe leLee mecHeefe e ieeer~
th
cebefoj cenB meye jepeefnb jeveer~ MeesYee Meerue lespe keer Keeveer~~
ee
megKe pegle kegke keeue eefue ieeT~ pesefnb eYeg eie mees DeJemej YeeT~~
P
si
Yee0 MeesYee, Meerue Deewj lespe keer KeeefveHe meYeer leerveeW jeefveeeB jepecebefoj ceW megMeesefYele nes jner LeeR~ (keewmeuee peer
ul
iT
MeesYee keer, kewkeseer peer Meerue keer Deewj megefce$ee peer lespe keer Keeefve LeeR~) Fme ekeej hegbmeJeve leLee meercevleesvveeve
r
mebmkeejefeeeDeeW mes GlHevve megKe mes egkele keg keeue yeerlee DeLee&led yeejn ceemeHee&vle eYeg ieYe& cebs efJejepes~ efpeme
Sh
mecee eYeg kees eke nesvee nw, Jen eYeJe mebJelmej, ew$e Megkeue veJeceer ceOee kee mecee GHeefmLele nes ieee~
11
oes0- peesie ueieve ien yeej efleefLe, mekeue YeS Devegketue~

20
ej De Deej nj<epegle, jece pevece megKecetue~~190~~

ht
ig
Yee0 eesie, ueive, ien, efove Deewj efleefLe es meYeer Devegketue nes ieeeR~ megKe kes cetue keejCe eerjecepevce kes mecee
yr
esleve leLee pe[, efeodJeie& leLee DeefeodJeie& emevvelee mes egkele nes ieee~
op
veewceer efleefLe ceOeg ceeme Hegveerlee~ Megkeue He#e DeefYeefpele nefj eerlee~~
C
ceOe efoJeme Deefle Meerle ve Ieecee~ HeeJeve keeue ueeske efyeeecee~~
Yee0 Gme mecee HeefJe$e ceOegceeme DeLee&led ew$e kee cenervee, Megkeue He#e, veJeceer efleefLe, nefj eerlee DeLee&led eerjece efpeme
Hej emevve jnles nQ, Ssmee HegveJe&meg ve#e$e leLee DeefYeefpele cegntle& Lee~ efove kee ceOe efpemeceW ve yengle "b[ Leer Deewj ve ner
yengle ke[er OetHe, mecHetCe& ueeskeeW kees efJeeece osvesJeeuee ceOee kee HeefJe$e mecee Lee~
yeeuekeeC[ 163
Meerleue cebo megjefYe yen yeeT~ njef<ele megj mebleve ceve eeT~~
yeve kegmegefcele efieefj ieve ceefveeeje~ meJeefnb mekeue meefjleece=leOeeje~~
Yee0 Meerleue, cebo Deewj megiebOe Jeeeg yen jne Lee, osJelee nef<e&le Les, mevleeW kes ceve ceW eeJe DeLee&led Glmeen Lee, Jeve
Heg<HeeW mes ueos Les, HeJe&leeW kes mecetn ceefCeeeW mes egkele nes iees Les, meYeer veefoeeB Dece=le keer Oeeje yene jner LeeR~
mees DeJemej efyejbefe peye peevee~ eues mekeue megj meeefpe efyeceevee~~
ieieve efyeceue mebkegue megj petLee~ ieeJeefnb iegve iebOeye& yeLee~~
d .
Yee0 peye yeee peer ves mees DeJemej DeLee&led eYeg kes eekede kee mecee peevee leye Gvekeer esjCee mes meYeer osJelee
ve
er
efJeceeveeW kees mepeekej Gve Hej Dee{ neskej osJeueeske mes eerDeeesOeeHegjer kees eue He[s~ eerDeJeOe kee efv ece&ue
es
DeekeeMe osJeleeDeeW kes mecetneW mes Yej ieee Lee Deewj JeneB ievOeJees kes mecetn eYeg kes efoJeiegCe iee jns Les~
R
yej<eefnb megceve megDebpeefue meepeer~ ienieefn ieieve ogbogYeer yeepeer~~
s
Demlegefle kejefnb veeie cegefve osJee~ yengefyeefOe ueeJeefnb efvepe efvepe mesJee~~
ht
ig
Yee0 osJelee megvoj Heg<Heebpeefue mepeekej megceve DeLee&led emevve ceve mes, megceveJe=ef kej jns Les~ DeekeeMe ceW ieniens
R
SJeb osJeogvogefYeeeB DeHeves DeeHe yepe G"eR~ veeie, cegefve Deewj osJeieCe mlegefle (ieYe&mlegefle) kej jns Les Deewj yengle
ll
.A
ekeej mes YeieJeeved kes ejCeeW cebs DeHeveerDeHeveer mesJeeSB meceefHe&le kej jns Les~
s
oes0- megj mecetn efyeveleer keefj, HengBes efvepe efvepe Oeece~
ya
peieefveJeeme eYeg eies, DeefKeue ueeske efyeeece~~191~~
N
Yee0 osJeleeDeeW kes mecetn efyeveleer DeLee&led eYeg keer ieYe&mlegefle kejkes DeHevesDeHeves Oeece kees HengBes~ Gmeer mecee
va
mecHetCe& ueeskeeW kes efJeeecemLeevemJeHe peieefVeJeeme DeLee&led mecHetCe& peieled kes efveJeememLeeve leLee mecHetCe& peieled ceW
Se
efveJeeme kejvesJeeues meJe&meceLe& eYeg YeieJeeved eerjece, cenejepe oMejLe peer kes jepeYeJeve ceW ceelee keewmeuee peer kes
th
mece#e efYegpe He mes efkeMeesj DeJemLee ceW Oeveg<eyeeCe kes meeLe eke nes iees~
ee
b0- YeS eie ke=Heeuee oerveoeeuee keewmeuee efnlekeejer~

P
njef<ele cenleejer cegefve ceve nejer Degle He efvenejer~~

si
ul
ueeseve DeefYejecee leveg IeveMeecee efvepe DeeegOe Yegpe eejer~

iT
Yet<eve yeveceeuee veeve efyeMeeuee MeesYeeefmebOeg Kejejer~~

r
Sh
ken ogF kej peesjer Demlegefle leesjer kesefn efyeefOe kejeQ Deveblee~
ceeee iegve ieeveeleerle Deceevee yeso Hegjeve Yeveblee~~
11
kevee megKemeeiej meye iegve Deeiej pesefn ieeJeefnb egefle meblee~

20
mees cece efnle ueeieer peve Devegjeieer YeeG eie eerkeblee~~

ht
yeeeb[ efvekeeee efveefce&le ceeee jesce jesce eefle yeso kenw~

ig
yr
cece Goj mees yeemeer en GHenemeer megvele Oeerj ceefle efLej ve jnw~~
op
GHepee peye ieevee eYeg cegmegkeevee eefjle yengle efyeefOe keervn enw~
C
keefn keLee megneF& ceeleg yegPeeF& pesefn ekeej megle esce uenw~~
ceelee Hegefve yeesueer mees ceefle [esueer lepeng leele en Hee~

keerpew efMeMegueeruee Deefle efeeMeeruee en megKe Hejce DevetHee~~
megefve yeeve megpeevee jesove "evee nesF yeeueke megjYetHee~
en eefjle pes ieeJeefnb nefj Heo HeeJeefnb les ve Hejefnb YeJeketHee~~
Yee0 Denwlegkeer ke=Hee kejvesJeeues oerveeW Hej oee kejvesJeeues keewmeuee peer kee efnle kejvesJeeues eYeg eerjece eke ngS~
Gvekes cegefveeeW kes ceve kees njvesJeeues DeeMee&peveke He kees efvenej kej, ceelee keewmeuee emevve nes ieeeR~ eYeg kee
Mejerj, ves$eeW kees Deevevo osvesJeeues, veerues yeeoue kes meceeve Lee~ Gvekeer oesveeW YegpeeDeeW Hej eYeg kes efvepeer Mem$e, Oeveg<e
yeeCe efJejepe jns Les~ eYeg kes eerefJeien Hej kegC[ue, kebkeve, efkebefkeefCe, nej, vetHegj Deeefo DeeYet<eCe efJejepe jns Les~
YeieJeeved eerjece kes Je#emLeue Hej leguemeer, kegvo, cevoej, Heeefjpeele Deewj keceue kes Heg<HeeW mes ieBgLeer ngF& keC" mes ueskej
ejCeHee&vle uekeleer ngF& Jeveceeuee megMeesefYele Leer~ YeieJeeved kes ves$e efJeMeeue Les~ Kej veeceke je#eme kes Me$eg YeieJeeved
d .
eerjece MeesYee kes cenemeeiej He cebs eke ngS~ keewmeuee peer oesveeW neLe pees[kej kenves ueieeR, ns Devevle! DeLee&led
ve
er
Devle mes jefnle Hejyee eerjece! ceQ DeeHekeer mlegefle efkeme ekeej mes keB~ Jeso Deewj HegjeCe DeeHe kees ceeee leLee Gmekes
es
iegCeeW, %eeve mes Hejs Deewj ceevejefnle kenles nQ~ pees DeeHeeer keCeeHe Deewj megKe kes meceg nQ leLee meYeer keueeCekeejer
R
iegCeieCeeW kes Deeieej DeLee&led YeJeve nQ, efpeve DeeHeeer kees Jeso leLee mevle ieeles nQ, Jes ner YekeleeW kes Devegjeieer DeeHe
s
meekesleefyeneefjCeer meerlee peer kes Heefle meekesleeOeerMe YeieJeeved eerjece cesjs efnle kes efueS ner eke ngS nQ~ Jeso kenles nQ
ht
ig
efke, efpevekeer SkeSke jesce ceW ceeee mes efveefce&le yeeeC[eW kes mecetn efJejepeles nQ, Jes ner eYeg cegPe keewmeuee kes Goj
R
DeLee&led Hes kes ieYee&Mee cesW efveJeeme efkees en megvekej OeerjeW keer Yeer yegef efmLej veneR jn mekeleer DeLee&led GvnW Yeer
ll
.A
DeeMee& nes mekelee nw~ ceelee peer kes ceve ceW peye %eeve GlHevve ngDee Deewj eYeg kes eefle SsMJee&YeeJe Dee ieee leye
s
YeieJeeved eerjece cegmkegjees~ Jes yengle ekeej kes eefj$e kejvee eenles nQ, pees ceeleeeer kes SsMJee&YeeJe ceW mecYeJe veneR
ya
nw, FmeefueS YeieJeeved eerjece ves cevegMeleHee keer leHemee SJeb Gvnbs DeHeves eje efoes ngS Jejoeve keer megneJeveer keLee
N
kenkej ceelee keewmeuee kees mecePeeee~ efpeme ekeej keewmeuee ceelee eYeg kes efJe<ee ceW megleesce DeLee&led JeelmeueYeeJe
va
eeHle kej mekeWieer, Deye Jen ceefle DeLee&led YeieJeeved kes eefle SsMJee&yegef ef[ie ieeer leLee eYeg kes eefle Heg$eefJe<eeke esce
Se
mes YeeefJele ceelee keewmeuee peeR yeesueer, ns Heg$e! en He DeLee&led efkeMeesjeJemLee kee He es[ oerefpees~ efpemeceW DeeHekee
th
mJeYeeJe Delevle efee nesiee Ssmeer efMeMegueeruee keerefpees DeLee&led vevnWcegvves ess mes veJepeele yeeueke yeve peeFes, ener
ee
megKe Hejce DevetHe DeLee&led Hetpeveere SJeb GHecee mes jefnle nw~ megpeeve DeLee&led ceelee peer kee DeefYeeee mecePeves Jeeues,
P
osJeleeDeeW kes Yeer jepeeefOejepe YeieJeeved eerjece ves ceelee peer kes en Jeeve megvekej ess mes yeeueke He ceW DeJeleerCe&
si
ul
neskej ove eejcYe efkeee DeLee&led keneBkeneB kej jesves ueies~ leguemeeroeme peer Heueegefle kenles ngS Dee%ee kejles
iT
nQ efke, Deepe Yeer en DeJeleej eefj$e pees ieeles nQ, Jes nefjHeo Hee peeles nQ DeLee&led Jes YeieJeeved eerjece kes eerejCeeW keer
r
Sh
mesJee eeHle kej uesles nQ Deewj Jes mebmeejHe ketHe ceW veneR He[les~
11
oes0- efyee Oesveg megj meble efnle, ueervn cevegpe DeJeleej~

20
efvepe Fe efveefce&le leveg, ceeee iegve iees Heej~~192~~

ht
Yee0 yeeeCeeW, ieewDeeW, osJeleeDeeW leLee mevleeW kee efnle kejves kes efueS ceeee kes iegCeeW Deewj FefveeW mes Hejs nesles ngS
ig
Yeer, eYeg eerjece ves DeHeves leLee DeHeves YekelepeveeW keer Fe mes esemee yeeueHe yeveekej ceveg<e kee DeJeleej
yr
op
DeLeJee cevegJebMe ceW pevce ueskej eerjeceeJeleej ues efueee~

C
megefve efMeMeg ove Hejce efee yeeveer~ mebYece eefue DeeF meye jeveer~~
njef<ele penB lenB OeeF oemeer~ DeeveBo ceieve mekeue Hegj yeemeer~~
Yee0Hejceefee JeeCeer ceW efMeMegHe jece peer kee ove megvekej meYeer jeefveeeB emevveleeegkele DeeMee& mes egkele neskej,
keewmeuee peer kes YeJeve ceW euekej ieeeR~ emevve ngF oeefmeeeB peneBleneB oew[ He[eR mecHetCe& DeJeOeJeemeer Deevevo ceW
ceive nes iees~
yeeuekeeC[ 165
oMejLe Heg$epevce megefve keevee~ ceevengB yeeevebo meceevee~~

Hejce esce ceve Hegueke Mejerje~ eenle G"ve kejle ceefle Oeerje~~
Yee0 Heg$e kee pevce mJeeb DeHeves keeveeW mes megvekej cenejepe oMejLe ceevees yeeevevo ceW mecee iees DeLee&led ueerve nes
iees~ ceve ceW Hejceesce Gce[ Deeee, Mejerj Hegueefkele nes G"e~ Jes G"kej jepeYeJeve ceW peevee eenles Les, Hejvleg yegef
Gvekees Oeerj DeLee&led efmLej kej jner Leer efke, DeYeer jepeYeJeve ceW peevee Gefele veneR nesiee DeLee&led iegosJe kes meeLe ner
Heg$e kees efvenejvee Oece&mebiele nesiee~
d .
ve
peekej veece megvele MegYe nesF&~ ceesjs ie=n DeeJee eYeg meesF&~~
er
Hejceevebo Hetefj ceve jepee~ kene yeesueeF yepeeJeng yeepee~~
es
Yee0 efpevekee veece megveles ner MegYe nes peelee nw, Jener meekesleefyenejer YeieJeeved eerjece cesjs ie=n ceW yeeueke yevekej Deees
R
s
nQ, Ssmee meeseles ner jepee oMejLe peer kee ceve Hejceevevo mes HetCe& nes ieee Deewj mJeeb GvneWves yepeefveeeW kees yegueekej
ht
kene, yeepes yepeeDees~
ig
R
ieg yeefme kenB ieeG nBkeeje~ DeeS efpeve meefnle ve=He eje~~
ll
.A
DevegHece yeeueke osKesefve peeF&~ He jeefMe iegve keefn ve efmejeF&~~
s
Yee0 iegosJe Jeefme peer kes efueS cenejepe kee yegueeJee ieee, DeLeJee mJeeb cenejepe iegosJe Jeefme peer kes Heeme GvnW
ya
yegueeves kes efueS iees Deewj Jeefme peer, JeeceosJe Deeefo Deve yeeeCeeW kes meeLe jepeYeJeve ceW HeOeejs~ GHeceejefnle Gve
N
yeeueke HejcesMJej kees peekej Jeefme peer ves osKee, DeLeJee Jeefme peer ves Ssmee GHeceejefnle yeeueke osKee, efpemekes yeeue
va
DeLee&led jescejesce ceW ke DeLee&led Deveske yeeeC[ efJejepe jns Les, yeee peer Yeer efpemekes yeeue DeLee&led Heg$e nQ, efpemekes
Se
Deueke DeLee&led kesMe Jee DeLee&led IegBIejeues nQ, pees yeeueeW DeLee&led yeeuemJeYeeJe JeeueeW kees ke DeLee&led DeHeves Heeme
th
yeguee ueslee nw, Gme DevegHece yeeueke kees cenejepe oMejLe peer kes meeLe Jeefme peer ves osKee~ Jen He keer jeefMe Lee Deewj
ee
Gmekes iegCe kenves ceW meceeHle veneR nes jns Les~

P
si
oes0- leye veboercegKe ee keefj, peelekejce meye keervn~

ul
neke Oesveg yemeve ceefve, ve=He efyeeve kenB oervn~~193~~

iT
Yee0 leye jepee ves veevoercegKe ee kejkes mecHetCe& peelekece& kee efJeOeeve mecHevve efkeee Deewj yeeeCeeW kees mJeCe&,
r
Sh
ieew, Jem$e leLee ceefCeeeB oeR~

11
OJepe Heleeke leesjve Hegj eJee~ keefn ve peeF pesefn YeeBefle yeveeJee~~
20
megceveye=ef DeekeeMe les nesF&~ yeeevebo ceieve meye keesF&~~

ht
Yee0 veiej ceW OJepee, Heleekee Deewj leesjCe e iees~ efpeme ekeej eerDeJeOe kees mepeeee ieee Lee, Jen kene veneR pee
ig
mekelee~ DeekeeMe mes Heg<HeJe=ef nes jner Leer Deewj meYeer yeeevevo ceW ceive Les~
yr
op
ye=bo ye=bo efceefue eueeR uegieeF&~ menpe efmebieej efkeS Gef" OeeF&~~
C
keveke keueMe cebieue Yeefj Leeje~ ieeJele Hew"efnb YetHe ogDeeje~~
Yee0 mecetnmecetn ceW efceuekej eerDeJeOe keer megneefieefveeeB eue He[eR Jes mJeYeeJele: e=bieej efkees ngS G"kej oew[eR
Jes mJeCe& mes Yejs keueMe Deewj cebieueeW mess Yejs LeeueeW kees ueskej ieeleer ngF& cenejepe kes ej ceW eJesMe kej jner LeeR~
keefj Deejefle vesJeeJeefj kejneR~ yeej yeej efMeMeg ejveefve HejneR~~
ceeieOe metle yebefoieve ieeeke~ HeeJeve iegve ieeJeefnb jIegveeeke~~
Yee0 eerDeJeOe keer meewYeeieJeleer veeefjeeB Deejleer kejkes efveeJej kejleer Deewj yeejyeej efMeMegHe jeIeJe kes ejCeeW
ceW He[ peeleer nQ~ ceeieOe (JebMe eMebmeke), metle (HeewjeefCeke ieeeke), yeefvopeve Deewj emleeJe kes Devegketue GefeeeB
kenvesJeeues Deve ieeekepeve, jIegkegue kes veeeke YeieJeeved eerjece kes HeefJe$e iegCeeW kees iee jns nQ~
meye&me oeve oervn meye keent~ pesefnb HeeJee jeKee veefnb leent~~
ce=ieceo ebove kegbkegce meeRee~ ceeer mekeue yeerefLeve efyee keeree~~
Yee0 meYeer ueesieebs ves meJe&mJe oeve os efoee, efpemeves Heeee Gmeves Yeer veneR jKee~ Devlele: Jen efHej jepeYeJeve ceW Dee
d .
ve
ieee~ meYeer ieefueeeW kees kemletjer, kegbkegce Deewj ebove kes Je mes meerbee ieee FmeefueS ieefueeeW ceW keere[ nes ieee~
er
oes0- ie=n ie=n yeepe yeOeeJe MegYe, eies meg<ecee kebo~
es
nj<eJeble meye penB lenB, veiej veeefj vej ye=bo~~194~~
R
Yee0 eerDeeesOee kes eleske Iej ceW yeOeeJee yepe jne Lee, keeeWefke meg<ecee DeLee&led HejceHetpeveere MeesYee kes cesIemJeHe
s
ht
YeieJeeved eerjece eerDeJeOe ceW eke nes iees Les~ veiej kes veejer Deewj Heg<e peneBleneB emevve Les~
ig
R
eew0- kewkeemeglee megefce$ee oesT~ mebgoj megle pevecele YeF DeesT~~
ll
Jen megKe mebHeefle mecee meceepee ~ keefn ve mekeefnb Meejo Deefnjepee~~
s .A
Yee0 kewkeejepeHeg$eer kewkeseer leLee megefce$ee Fve oesveeW cenejeefveeeW ves Yeer megvoj Heg$eeW kees pevce efoee DeLee&led kewkeseer
ya
peer ves Ske Heg$e Deewj megefce$ee peer ves oes Heg$eeW kees pevce efoee~ Gme megKe, mecHeefe, mecee Deewj meceepe kee JeCe&ve
N
mejmJeleer peer Deewj meHees kes jepee Mes<e peer Yeer veneR kej mekeles~
va
Se
DeJeOeHegjer meesnF Sefn YeeBleer~ eYegefnb efceueve DeeF& peveg jeleer~~

osefKe Yeeveg peveg ceve mekegeeveer~ leoefHe yeveer mebOee Devegceeveer~~
th
ee
Yee0 DeJeOeHegjer Fme ekeej mes MeesefYele nes jner Leer ceevees eYeg eerjeceev peer mes efceueves jeef$e Deeeer nes, Jen ceevees
P
mete&veejeeCe kees osKekej ceve ceW mekegee ieeer nes efHej Yeer Devegceevele: mebOee lees yeve ner ieeer~
si
Deiej OetHe yeng peveg DeBefOeeejer~ G[F Deyeerj cevengB Deveejer~~

ul
iT
cebefoj ceefve mecetn peveg leeje~ ve=He ie=n keueMe mees Fbog Goeje~~
r
Sh
Yee0 Deiej keer OetHe ner ceevees mebOee keer DeBefOeeejer nw DeLee&led DebOesjeHeve nw~ Deyeerj G[ jns nQ ceevees Jener mebOee keer
ueeefuecee nw, cebefoj ceW pe[s ceefCeeeW kes mecetn ner ceevees leejeieCeeW kee mecetn nw~ cenejepe kes YeJeve kee keueMe ceevees
11
megvoj HetCe& evcee nw~

20
YeJeve yesoOegefve Deefle ce=og yeeveer~ peveg Keie cegKej mecee megKe meeveer~~
ht
ig
keewlegke osefKe Helebie Yegueevee~ Ske ceeme lesefn peele ve peevee~~

yr
Yee0 jepeYeJeve ceW Delevle keesceue JeeCeer ceW nes jns JesoOJeefve ceevees mevOeekeeueerve megKe mes meveer ngF& Heef#eeeW keer
op
keuejJe OJeefve nes, en keewlegke osKekej mete&veejeeCe ceevees Yeguee iees~ cenerves Yej kes efoveebs kees GvneWves peeles veneR
C
peevee DeLee&led eerjecepevce kes mecee jeceveJeceer kee Ske efove Ske cenerves kes efoveeW kes yejeyej DeLee&led meele meew yeerme
IeCeW kee nes ieee Deewj mete&veejeeCe kees Fmekee meb%eeve ner veneR nes Heeee, FmeefueS Jes Ske cenervesHee&vle Demleeeue
kees iees ner veneR, eerjecepevceeslmeJe osKeles jns~
oes0- ceeme efoJeme kej efoJeme Yee, cejce ve peeveF keesF~
jLe mecesle jefye LeekesG, efveMee keJeve efyeefOe nesF~~195~~
yeeuekeeC[ 167
Yee0 Ske cenerves kes efove kee Ske efove nes ieee Deewj keesF& Yeer en cece& veneR peeve jne nw~ jLe kes meefnle
mete&veejeeCe eerDeJeOe kes DeekeeMe ceW efmLej nes iees, lees jeef$e efkeme ekeej mes nes, keeeWefke Jen lees mete&veejeeCe kes
Demle nesves Hej ner mecYeJe nw~
en jnme keentB veefnb peevee~ efoveceefve eues kejle iegveieevee~~
osefKe ceneslmeJe megj cegefve veeiee~ eues YeJeve yejvele efvepe Yeeiee~~
.
Yee0 en jnme efkemeer ves Yeer veneR peevee~ meele meew yeerme IeCeW kes HeMeeled mete&veejeeCe YeieJeeved eerjece kee
d
ve
iegCeieeve kejles Demleeeue kees eue He[s~ YeieJeeved eerjece kee pevceceneslmeJe osKekej osJelee, cegefve Deewj veeie DeHeves-
er
Deheves Yeeie kee JeCe&ve kejles ngS DeHevesDeHeves IejeW kees eues~
es
DeewjG Ske kenGB efvepe eesjer~ megveg efieefjpee Deefle { ceefle leesjer~~
R
keekeYegMegefC[ mebie nce oesT~ cevegpeHe peeveF veefnb keesT~~
s
ht
Hejceevebo escemegKe Hetues~ yeerefLeve efHejefnb ceieve ceve Yetues~~
ig
R
en MegYe eefjle peeve Hew meesF&~ ke=Hee jece kew peeHej nesF&~~
ll
.A
Yee0ns HeeJe&leer! DeeHe keer yegef Delevle Oeerj nes egkeer nw, FmeefueS ceQ DeHeveer Ske Deve eesjer ken jne ntB DeLee&led
DeeHemes efHeekej ceveg<eHe OeejCe kejkes meeLe ceW keekeYegMegefC[ peer kees ueskej nce oesveeW Hejceevevo, esce Deewj megKe
s
ya
ceW Hetues ngS ceive ceveJeeues YetuesYetues DeeesOee keer ieefueeeW ceW YekelesefHejles Les~ nceW keesF& veneR peeve Heelee Lee~ Hej
N
en meye eefj$e Jener peeve peelee nw, efpeme Hej eerjece keer ke=Hee nes peeleer nw DeLee&led eerjece keer ke=Hee mes Fme ieesHeveere
va
eefj$e kees Yeer leguemeeroeme peer ves ceeveme ceW efveye kej efoee~
Se
lesefn DeJemej pees pesefn efyeefOe DeeJee~ oervn YetHe pees pesefn ceve YeeJee~~
th
iepe jLe legjie nsce iees nerje~ oervns ve=He veeveeefyeefOe eerje~~
P ee
Yee0 Fme DeJemej Hej pees efbpeme ekeej mes Deeee, efpemes pees ceve ceW Yeeee jepee ves Gmes Jen os efoee~ neLeer, Iees[s
si
mJeCe&, ieew, nerjs Deewj veevee ekeej kes Jem$e cenejepe oMejLe ves oeve ceW efoes~
ul
iT
oes0- ceve meblees<es meyeefve kes, penB lenB osefnb DeMeerMe~

r
mekeue levee efej peerJeng, legueefmeoeme kes F&Me~~196~~

Sh
Yee0 meyekes ceve mevleg nes iees~ ueesie peneBleneB DeeMeerJee&o os jns Les Deewj yeessue jns Les efke, leguemeeroeme kes F&MJej
11
DeejeOeHe cenejepe kes meYeer Heg$e efejbpeerJeer neW~

20
kegke efoJeme yeerles Sefn YeeBleer~ peele ve peeefvee efove De jeleer~~

ht
veecekejve kej DeJemej peeveer~ YetHe yeesefue He"S cegefve ieeveer~~

ig
yr
Yee0 Fme ekeej mes keg efove DeLee&led ieejn efove yeerle iees~ efove Deewj jele peeles ngS veneR peeve He[les Les~ yeejnJeW
op
efove veecekejCe kee DeJemej peevekej cenejepe ves %eeveercegefve Jeefme peer kees yeguee Yespee~
C
keefj Hetpee YetHeefle Deme Yee<ee~ Oeefje veece pees cegefve iegefve jeKee~~
Fve kes veece Deveske DevetHee~ ceQ ve=He kenye mJeceefle DevegHee~~
Yee0 Hetpee kejkes cenejepe oMejLe peer ves Fme ekeej kene, ns ceveveMeerue iegosJe! DeeHe ves pees efJeeej kej jKee nes,
yeeuekeeW kee Jener veece jKe oerefpees~ (cegefve Jeefme peer ves kene) ns cenejepe! Fvekes Deveske DevegHece veece nQ, efHej
Yeer ceQ DeHeveer yegef kes DevegHe kentBiee~
pees Deevebo efmebOeg megKejemeer~ meerkej les $ewueeske megHeemeer~~
mees megKe Oeece jece Deme veecee~ DeefKeue ueeske oeeke efyeeecee~~
Yee0 Jeefme peer ves kene, ns jepeved! pees Deevevo kes meeiej, megKeeW keer jeefMe nQ Deewj pees Gme Deevevo kes Ske yeBto mes
ner mJeie&ueeske, cele&ueeske leLee Heeleeueueeske Fve leerve ueeskeeW kees Deeveefvole kejles jnles nQ~ pees mecHetCe& ueeskeeW kees
efJeeece osvesJeeues nQ, Jener megKeeW kes Deeee eYeg eerjece Fme veece mes eefme neWies DeLee&led meye ceW jceCe kejves Deewj
meye ceW jceCe kejeves kes keejCe ye[s jepekegceej kee veece jece nesiee~
d .
ve
efyeMJe Yejve Hees<eve kej peesF&~ leekej veece Yejle Deme nesF&~~
er
peekes megefcejve les efjHeg veeMee~ veece Me$egnve yeso ekeeMee~~
es
Yee0 pees efJeMJe kee YejCeHees<eCe kejles nQ, Gvekee veece Yejle Fme ekeej nesiee, efpevekes mcejCecee$e mes Me$egDeeW kee
R
s
veeMe nes peelee nw, Gvekee Jeso ceW eefme Me$egIve veece nesiee~
ht
ig
oes0- ueve Oeece jece efee, mekeue peiele DeeOeej~
R
ieg yeefMe lesefn jeKee, ueefceve veece Goej~~197~~
ll
.A
Yee0 pees MegYeue#eCeeW kes Oeece, eerjece kes efee, meejs mebmeej kes DeeOeej Deewj Delevle Goej nQ, ieg Jeefme peer ves
s
GvneR megefce$ee peer kes ye[s Heg$e kee veece ue#ceCe jKee~
ya
N
efJeMes<e eeefHe ue#ceCe peer, Me$egIve peer mes ye[s nQ, efHej Yeer oeMe&efveke efmeevleeW kes DeeOeej Hej leguemeeroeme peer ves
va
ue#ceCe kee veece Devle ceW jKee~ legjere nesves kes keejCe eerjece kee veece eLece, ee%e nesves mes Yejle kee veece efleere,
Se
efnjCeieYe& nesves mes Me$egIve kee veece le=leere Deewj efJejed nesves mes ue#ceCe peer kee veece elegLe& ceW jKee ieee~
th
eerjeceleeHeveereesHeefve<eod kes Devegmeej Yeer De&cee$eelceke eerjece kee veece eLece, cekejelceke Yejle kee veece efleere,
ee
Gkeejelceke Me$egIve kee veece le=leere Deewj Dekeejelceke ue#ceCe peer kee veece elegLe& ceW jKe ieee~
P
Oejs veece ieg oe efyeeejer~ yeso lelJe ve=He leJe megle eejer~~
si
cegefve Oeve peve mejyeme efMeJe eevee~ yeeue kesefue jme lesefnb megKe ceevee~~
ul
iT
Yee0 iegosJe ves oe ceW efJeeej kej eejeW yeeuekeesW kee veece jKee~ DeLeJee eerjece, Yejle, ue#ceCe, Me$egIve veece kes
r
Sh
DeLe& kees oe ceW efJeeejkej eejeW jepekegceejeW kees ner ieg Jeefme peer ves oe ceW OeejCe kej efueee Deewj yeesues, ns
cenejepe! legcnejs eejeW Heg$e Jeso kes leJe DeeWkeej ner nQ, DeLee&led ue#ceCe peer Dekeej kes DeLe& nQ, Me$egIve peer Gkeej
11
kes, Yejle peer cekeej kes leLee eerjece De&cee$ee kes DeLe& nQ~ Deye yeeueueeruee kee GHeece kejles ngS ieesmJeeceer peer
20
kenles nQ efke, pees eYeg cegefveeeW kes Oeve, YekelepeveeW kes meJe&mJe leLee efMeJe peer kes eeCe nQ GvneR eYeg eerjece ves yeeue
ht
eer[e kes jme ceW megKe ceeve efueee nw DeLee&led mJeeb yeeueueeruee ceW Deevevo ues jns nQ, meeLe ner cegefveeeW, YekeleeW Deewj
ig
yr
efMeJe peer kees Yeer Deevevo os jns nQ~

op
yeejsefnb les efvepe efnle Heefle peeveer~ ueefceve jece ejve jefle ceeveer~~
C
Yejle Me$egnve otveG YeeF&~ eYeg mesJeke peefme eerefle ye{eF&~~
Yee0 yeeueeJemLee mes ner DeHevee efnlew<eer Deewj mJeeceer peevekej ue#ceCe peer ves eerjece kes ejCeeW ceW jefle DeLee&led
Yeefkele ceeve ueer nw~ eerYejle Deewj eerMe$egIve Fve oesveeW YeeFeeW ves mJeeceer Deewj mesJeke pewmeer HejmHej eerefle ye{e ueer nw~
Meece ieewj megboj oesG peesjer~ efvejKeefnb efye peveveeR le=ve leesjer~~
eeefjG Meerue He iegve Oeecee~ leoefHe DeefOeke megKemeeiej jecee~~
yeeuekeeC[ 169
Yee0Meece Deewj ieewjJeCe&Jeeueer megvoj oesveeW peesef[eeW eerjeceue#ceCe leLee YejleMe$egIve keer efJe, ceeleeSB eflevekee
lees[kej osKeleer nQ~ eeefHe eejeW YeeF& Meerue, He Deewj iegCeeW kes YeJeve nQ, efHej Yeer megKe kes meeiej eerjece, Yejle,
ue#ceCe Deewj Me$egIve mes DeefOeke nQ~
oe Devegien Fbog ekeemee~ metele efkejve ceveesnj nemee~~
keyengB Gbie keyengB yej Heuevee~ ceeleg ogueejF keefn efee ueuevee~~
.
Yee0 eYeg kes oe ceW DevegienHe evcee ekeeefMele nes jne nw~ efpemekeer efkejCeW eYeg keer ceveesneefjCeeR nBmeer mes
d
ve
metefele nes jner nQ~ keYeer ieeso ceW ueskej, keYeer es Heeueves Hej Heew{ekej efee ueuevee kenkej ceelee keewmeuee eYeg
er
eerjece kees ogueejleeR nQ~
es
oes0- yeeHeke yee efvejbpeve, efveieg&ve efyeiele efyeveeso~
R
mees Depe esce Yeieefle yeMe, keewmeuee kes ieeso~~198~~
s
ht
ig
Yee0 pees eYeg JeeHeke, yee, efvejbbpeve DeLee&led kece& kes uesKe mes jefnle leLee eeke=le nseiegCeeW mes Metve, efJeveesojefnle
R
Deewj Depevcee nQ~ Jes ner eYeg eerjece keewmeuee peer keer esceeYeefkele kes JeMe ceW neskej Gvekeer ieeso ceW efJ ejepe jns nQ~
ll
.A
keece keesef efye Meece Mejerje~ veerue kebpe yeeefjo iebYeerje~~
s
Deve ejve Hebkepe veKe peesleer~ keceue oueefve yew"s peveg ceesleer~~
ya
Yee0 kejes[eW keeceosJe keer efJe mes egkele veerues keceue Deewj Je<ee&keeueerve iecYeerj yeeoue kes meceeve eYeg kee Meeceue
N
va
Mejerj nw~ DeLeJee, kejes[eW keeceosJeeW kees Yeer efpevemes megvojlee efceueer nw, Ssmes Meeceue MejerjJeeues eYeg eerjece,
Se
keewmeuee keer ieeso ceW mebueive veerueer mee[er Hej yew"kej Fme ekeej efJejepe jns nQ, pewmes veerues keceue Hej iecYeerj
Je<ee&keeueerve yeeoue efJejepeceeve nes~ eYeg kes ejCe keceue kes meceeve nQ~ Gvekeer veKeeW keer peesefle Ssmeer eleerle nesleer nw,
th
ee
ceevees ome keceue kes oueeW Hej ome ceesleer yew"s ngS neW~
P
jsKe kegefueMe OJepe DebkegMe meesnw~ vetHegj Oegefve megefve cegefve ceve ceesnw~~
si
keef efkebefkeveer Goj $ee jsKee~ veeefYe ieYeerj peeve pessefnb osKee~~
ul
iT
Yee0 eYeg kes ejCe ceW jsKee Deekeej Jeeues Jepe, OJepe Deewj DebkegMe yengle megvoj MeesYeeeceeve nes jns nQ~ vetHegj keer
r
Sh
OJeefve megvekej cegefveeeW kes ceve Yeer ceesefnle nes peeles nQ~ eYeg kes keefle Hej efkebefkeCeer Deewj Gvekes Goj Hej leerve
jsKeeeW efJejepeceeve nQ~ Gvekeer veeefYe iecYeerj nw Gmes Jener peeve mekelee nw, efpemeves osKee nes~
11
Yegpe efyeMeeue Yet<eve pegle Yetjer~ efne nefj veKe Deefle MeesYee jer~~
20
Gj ceefvenej Heefoke keer MeesYee~ efyee ejve osKele ceve ueesYee~~

ht
ig
Yee0 Deveske DeeYet<eCeeW mes egkele eYeg keer YegpeeSB efJeMeeue DeLee&led ye[er Deewj Deepeeveg (Iegves mes veeres leke) nQ~
yr
oe Hej yeIeveKee keer MeesYee yengle ner DeodYegle Deewj Heejer nw~ oe Hej ceefCeeeW keer ceeuee Deewj nerjs kes nej keer
op
MeesYee nw~ eYeg kes oe Hej o=efoes<e Jeejve kes efueS ceelee keewmeuee eje DeeojeefleMee mes mLeeefHele kejees ngS Jeefme
C
peer kes ejCeefe kees osKekej lees ceve uegyOe nes peelee nw~
efJeMes<e efJe<Ceg YeieJeeved jece kes DebMe nQ~ MecYeg efyejbefe efJe<Ceg YeieJeevee~ GHepeefnb peemeg DebMe les veevee~~
ceeveme 1.145.6~ FmeefueS efJe<Ceg kes Je#e kee Ye=iegejCeefe, Gvekes DebMeer YeieJeeved eerjece kes Je#e Hej veneR Dee
mekelee, keeeWefke DebMeer kes iegCe DebMe ceW peeles nQ, ve efke DebMe kes DebMeer ceW, pewmes meceg kee iegCe uenj ceW pee mekelee nw,
Hej uenj kee iegCe meceg ceW veneR pee mekelee nw~
kebyeg keb" Deefle efeyegke megneF&~ Deeveve Deefcele ceove efye eF&~~
ogF ogF oMeve DeOej Deveejs~ veemee efleueke kees yejvew Heejs~~
Yee0 eYeg kes keC" MebKe kes meceeve nQ, Gvekeer efeyegke DeLee&led "es{er yengle megneJeveer nw~ eYeg kes cegKe Hej Demeerce
keeceosJeeW keer efJe eeer ngF& nw~ oesoes olegefueeeB, ueeue DeOej (nes"), veeefmekee Deewj Yeeue Hej ueieer ngF& efleueke
kee JeCe&ve keewve kej mekelee nw ?
megvoj meJeve megee keHeesuee~ Deefle efee ceOegj leeslejs yeesuee~~
d .
ve
veerue keceue oesG veeve efyeMeeuee~ efyeke Ye=kegef uekeefve yej Yeeuee~~
er
Yee0eYeg eerjece kes keeve ye[s ner megvoj nQ Deewj Gvekes keg GYejs ngS keHeesue ye[s ner megvoj Deewj ceveceesnke nQ~
es
Gvekeer leesleueer yeesueer Delevle efee Deewj ceOegj nw~ veerues keceue kes meceeve eYeg kes efJeMeeue oes ves$e, s{er YeeQnW Deewj
R
cemleke Hej uekeleer ngF& IegBIejeueer ueeW keer uekeve eslee kes meeLe megMeesefYele nes jner nw~
s
ht
efekekeve kee kegbefele ieYegDeejs~ yeng ekeej jefe ceeleg meBJeejs~~
ig
R
Heerle Peiegefueee leveg HeefnjeF&~ peeveg Heeefve efyeejefve ceesefn YeeF&~~
ll
He mekeefnb veefnb keefn egefle Mes<ee~ mees peeveF meHevesngB pesefnb osKee~~
.A
Yee0eYeg kes ieYegDeejs DeLee&led ieYe& kes kesMe ye[s ner efekekeve Deewj IegBIejeues nQ, efpevnsW ceelee peer ves yengle ekeej mes
s
ya
mepeekej yeveeee nw~ Gvekes Mejerj Hej Heerueer Peiegefueee Henveeeer ngF& nw Deewj Gvekes ejCe Deewj neLe kes yeue mes euevee
N
cegPes yengle Yeelee nw~ YeieJeeved eerjece kes He kees Jeso Deewj Mes<e Yeer veneR ken mekeles~ Gmekees lees Jener peeve mekelee nw,
va
efpemeves mJeHve ceW Yeer Gmes osKee nes~

Se
oes0- megKe meboesn ceesnHej, ieeve efieje ieesleerle~

th
obHeefle Hejce esce yeMe, kej efMeMegeefjle Hegveerle~~199~~

ee
Yee0 pees megKe kes IeveerYetle, ceesn mes Hejs, %eeve, JeeCeer Deewj FefveeW mes Deleerle nQ, Jener eYeg eerjece, jepeocHeef le
P
oMejLe Deewj keewmeuee kes Hejceesce kes JeMe ceW neskej HeefJe$e efMeMegeefj$e kej jns nQ~
si
ul
Sefn efyeefOe jece peiele efHeleg ceelee~ keesmeueHegj yeeefmeve megKeoelee~~

iT
efpeve jIegveeLe ejve jefle ceeveer~ efleve keer en ieefle eie YeJeeveer~~
r
Sh
Yee0Fme ekeej mes peieled kes efHeleeceelee YeieJeeved eerjece keesmeueHegjJeeefmeeeW kees megKe osvesJeeues nes iees DeLee&led megKe
11
osves ueies~ ns HeeJe&leer! efpevneWves eerjIegveeLe kes ejCeeW ceW jefle DeLee&led Yeefkele ceeve ueer nw, Gvekeer en ieefle ele#e nw
20
DeLee&led GvnW eYeg keer yeeueueeruee kes oMe&ve kee meewYeeie eeHle nes jne nw~
ht
jIegHeefle efyecegKe peleve keefj keesjer~ keJeve mekeF YeJe yebOeve esjer~~
ig
peerJe ejeej yeMe kew jeKes~ mees ceeee eYeg mees Yee YeeKes~~
yr
op
Yee0 eerjece mes efJecegKe neskej kejes[eW elve kejkes Yeer YeJeyevOeve kees keewve es[ mekelee nw? pees ceeee, ejDeej
C
DeLee&led pe[-esleve peerJeeW kees JeMe ceW kejkes jKeleer nw, Jen ceeee Yeer eYeg kes mece#e YeeYeerle neskej keg kenleer nw~
Ye=kegef efyeueeme veeeJeF leener~ Deme eYeg eef[ Yeefpee keng keener~~
ceve ece yeeve eef[ elegjeF&~ Yepele ke=Hee keefjnQ jIegjeF&~~
Yee0 Gme ceeee kees Yeer pees eYeg YeeQneW kes mebkesle mes veeeles jnles nQ, Yeuee yeleeDees Ssmes eYeg kees es[kej efkemes
Yepevee eeefnS? ceve, kece& Deewj Jeeve mes elegjlee es[kej Yepeve kejves mes jIegkegue kes jepee eerjece ke=Hee kejWies ner~
yeeuekeeC[ 171
Sefn efyeefOe efMeMegefyeveeso eYeg keervne~ mekeue veiejyeeefmeve megKe oervne~~

uew Gbie keyengBke nuejeJew~ keyengB Heeueves Ieeefue PegueeJew~~
Yee0 Fme ekeej, eYeg ves efMeMegueeruee keer Deewj mecHetCe& veiejJeeefmeeebs kees megKe efoee~ ceelee keewmeuee keYeer ieeso ceW
ueskej nuejeleeR DeLee&led eerjeIeJe kees Geueleer nQ Deewj keYeer Heeueves Hej Heew{ekej Pegueeleer nQ~
oes0- esce ceieve keewmeuee, efveefMe efove peele ve peeve~
megle mevesn yeMe ceelee, yeeueeefjle kej ieeve~~200~~
d .
ve
Yee0esce ceW ceive ceelee keewmeuee peer jele Deewj efove peeles ngS veneR peeve Heeleer nQ~ Heg$e kes esce kes JeMe ceW neskej
er
ceelee eYeg kes yeeueeefj$e kee ieeve efkeee kejleer nQ~
es
Ske yeej peveveer DevnJeeS~ keefj e=bieej Heuevee Heew{eS~~
R
efvepe kegue FosJe YeieJeevee~ Hetpee nsleg keervn HekeJeevee~~
s
ht
Yee0Ske yeej ceelee keewmeuee ves eYeg kees venueeee Deewj eerjeceueuee kee e=bieej kejkes GvnW Heeueves Hej Heew{e efoee~
ig
R
DeHeves kegue kes FosJe YeieJeeved jbieveeLe keer Hetpee kejves kes efueS ceelee keewmeuee ves HekeJeeve yeveeee~
ll
.A
keefj Hetpee vewyese e{eJee~ DeeHeg ieF& penB Heeke yeveeJee~~
s
yengefj ceeleg lenJeeB eefue DeeF&~ Yeespeve kejle osKe megle peeF&~~
ya
Yee0 Hetpee kejkes ceelee keewmeuee ves jbieveeLe peer kees vewJese DeefHe&le efkeee Deewj He yevo kejkes, peneB HekeJeeve
N
yeveeee ieee Lee~ JeneB eueer ieeeR~ JeneB mes ueewkej ceelee cebefoj ceW DeeF lees JeneB peekej Heg$e eerjeceueuee kees ner
va
Yeespeve kejles ngS osKee~

Se
ieF peveveer efMeMeg HenB YeeYeerlee~ osKee yeeue leneB Hegefve metlee~~
th
yengefj DeeF osKee megle meesF&~ oe kebHe ceve Oeerj ve nesF&~~

ee
FneB GneB ogF yeeueke osKee~ ceefleYece ceesj efke Deeve efyeMes<ee~~
P
si
osefKe jece peveveer Dekegueeveer~ eYeg nBefme oervn ceOegj cegmegkeeveer~~

ul
Yee0 YeeYeerle neskej ceelee yeeueke kes Heeme ieeeR lees JeneB Heeueves Hej eerjeceueuee kees meesles ngS osKee, efHej cebefoj
iT
ceW Deekej GvneR DeHeves Heg$e jeceueuee kees Yeespeve kejles osKee~ Gvekes oe ceW kecHeve nes ieee, ceve ceW Oewe& veneR nes
r
Sh
jne Lee~ eneB (cebefoj ceW) JeneB (Heeueves Hej) keewmeuee peer ves Ske ner yeeueke eerjece kees oes MejerjeW ceW osKee~ Jen
11
efJeeej kejves ueieeR efke, en cesjer yegef kee Yece nw ee keg Deewj efJeMes<e nw~ Ske ner yeeueke oes mLeeveeW Hej oes
20
DeueieDeueie efeeeSB kejlee ngDee kewmes efoKe jne nw? ceeB kees Jeekegue osKekej eYeg ves ceOegj cegmkeeve kes meeLe nBme
efoee~
ht
ig
oes0- osKejeJee ceeleefnb efvepe, DeodYegle He DeKeb[~

yr
jesce jesce eefle ueeies, keesef keesef yeeeC[~~201~~

op
C
Yee0 DeHeveer ceelee kees eYeg ves Jen DeHevee DeodYegle Deewj DeKeC[ He efoKeeee efpemekes SkeSke jesce ceW kejes[eW
yeeeC[ ueie jns Les~

Deieefvele jefye MeefMe efMeJe elegjeveve~ yengefieefj meefjle efmebOeg ceefn keeveve~~
keeue kece& iegve ieeve megYeeT~ meesG osKee pees megvee ve keeT~~
Yee0 keewmeuee peer ves eYeg ceW Deveske mete&, Deveske evcee, Deveske Mej, Deveske efJe<Ceg, Deveske yeee, yengle mes
HeJe&le, veefoeeB, meceg, He=LJeer, Jeve, keeue, kece&, iegCe, %eeve Deewj mJeYeeJe Deeefo osKeles ngS, Jen Yeer osKee pees efkemeer ves
megvee veneR Lee~
osKeer ceeee meye efyeefOe iee{er~ Deefle meYeerle peesjs kej "e{er~~
osKee peerJe veeeJeF peener~ osKeer Yeieefle pees esjF leener~~
Yee0 keewmeuee peer ves meye ekeej mes ke"esj Delevle YeeYeerle eYeg kes meeceves neLe pees[kej Ke[er ngF& Gme ceeee kees
d .
ve
Yeer osKee~ GvneWves eYeg kes Mejerj ceW efJejepeceeve Gme peerJeelceleJe kees Yeer osKee, efpemes en ceeee veeeleer nw Deewj Gme
er
Yeefkele kees Yeer osKee pees peerJe kees ceeee kes yevOeve mes g[eleer nw~
es
leve Hegueefkele cegKe yeeve ve DeeJee~ veeve cetefo ejveefve efmej veeJee~~
R
efyemeceeJeble osefKe cenleejer~ YeS yengefj efMeMegHe Kejejer~~
s
ht
Yee0 ceelee kee Mejerj Hegueefkele nes G"e, Gvekes cegKe mes Jeeve veneR efvekeue jns Les~ keewmeuee peer ves ves$e yevo kejkes
ig
R
eYeg kes ejCeeW ceW cemleke veJeeee, ceelee kees DeeMee& mes egkele osKekej Kej kes Me$eg eerjIegveeLe efHej yeeue He ceW nes
ll
iees~
.A
Demlegefle keefj ve peeF Yee ceevee~ peiele efHelee ceQ megle keefj peevee~~
s
ya
nefj peveveer yengefyeefOe mecegPeeF&~ en peefve kelengB kenefme megveg ceeF&~~
N
Yee0 ceelee mes mlegefle keer veneR pee jner Leer, GvneWves DeHeves ceve ceW Yee ceevee DeLee&led Jes [j ieeeR~ keewmeuee peer
va
efJeeej kejves ueieeR, Dejs! peieled kes efHelee eYeg eerjece kees ceQves Heg$e kejkes peevee~ eernefj ves ceeB kees yengle ekeej mes
Se
mecePeeee Deewj yeesues, ns ceeB! megvees, en emebie keneR Yeer cele kenvee~
th
oes0- yeej yeej keewmeuee, efyevee kejF kej peesefj~

ee
Deye peefve keyentB yeeHew, eYeg ceesefn ceeee leesefj~~202~~

P
si
Yee0keewmeuee peer yeejcyeej neLe pees[kej eYeg mes eeLe&vee kejleer nQ efke, ns eYees! Deye DeeHekeer en ceeee cegPes
ul
iT
keYeer veneR JeeHes DeLee&led keYeer Yeer cegPekees veneR eYeeefJele kejs~
r
Sh
yeeueeefjle nefj yengefyeefOe keervne~ Deefle Devebo oemeve kenB oervne~~

kegke keeue yeerles meye YeeF&~ ye[s YeS Heefjpeve megKeoeF&~~
11
20
Yee0 eernefj ves yengle ekeej kes yeeueeefj$e efkees Deewj DeHeves oemeeW kees Yeer Delevle Deevevo efoee~ keg mecee
yeerleves Hej HeefjpeveeW kees megKe osvesJeeues meYeer YeeF& eerjece, Yejle, ue#ceCe leLee Me$egIve ye[s nes iees, DeLee&led leerve Je<e&
ht
ig
kes nes iees~

yr
op
et[ekejve keervn ieg peeF&~ efyeeve Hegefve oefvee yeng HeeF&~~

C
Hejce ceveesnj eefjle DeHeeje~ kejle efHejle eeefjG megkegceeje~~
Yee0 iegosJe ves leye peekej et[ekece& keer efJeefOe mecHevve keer DeLee&led JeneB veeF& kees cegC[ve veneR kejvee He[e~ eYeg kes
mebkeuHecee$e mes IegBIejeues kesMe DeHeves DeeHe Deo=Me nes iees Deewj megvoj efMeKee keer efJeefOe mecHevve ngF&~ efHej yeeeCeeW ves
yengle meer oef#eCee Heeeer~ eejeW megkegceej jepekegceej Delevle megvoj DeHeejeefj$e kejles cenejepe kes DeeBieve ceW efJeejles
Les~
yeeuekeeC[ 173
ceve ece yeeve Deieesej peesF&~ oMejLe Deefpej efyeej eYeg meesF&~~
Yee0 pees ceve, kece& Deewj JeeCeer kes Yeer Hejs nQ, Jener eYeg eerjece leerveeW ess YeeFeeW kes meeLe cenejepe oMejLe peer kes
DeeBieve ceW efJeejCe kej jns nQ~
Yeespeve kejle yegueeJele jepee~ veefnb DeeJele leefpe yeeue meceepee~~
keewmeuee peye yeesueve peeF&~ "gcegefke "gcegefke eYeg eueefnb HejeF&~~
.
efveiece vesefle efMeJe Deble ve HeeJee~ leeefn Oejw peveveer nef" OeeJee~~
d
ve
Oetmej Oetefj Yejs leveg DeeS~ YetHeefle efyenBefme ieeso yew"eS~~
er
Yee0 Yeespeve kejles mecee cenejepe oMejLe peer, eerjeceueuee kees yegueeles nQ, Hejvleg eYeg yeeuemeceepe kees es[kej
es
veneR Deeles~ keewmeuee peer peye jeIeJe peer kees yegueeves peeleer nQ, leye Jes "gceke"gceke kej DeLee&led keke kej efHej
R
s
Yeeie eueles nQ~ efpevnW JesoeW ves veseflevesefle kene Deewj efMeJe peer efpevekee Devle veneR Heees, GvneR eerjece kees n"HetJe&ke
ht
Heke[ves kes efueS ceelee keewmeuee peer oew[ He[eR~ mJeeb Oetue mes meves ngS Deewj ceelee kees Yeer Oetue mes Yej kej
ig
R
eerjeceueuee, oMejLe peer kes Heeme Dee iees~ cenejepe ves "nekes mes nBmekej eYeg kees ieeso ceW efye"e efueee~
ll
.A
oes0- Yeespeve kejle eHeue efele, Fle Gle DeJemej HeeF~
Yeeefpe eues efkeuekeele cegKe, oefOe Deesove ueHeeF~~203~~
s
ya
Yee0 Yeespeve kejles mecee ebeue efeeJeeues jeceueuee peer DeJemej Heekej DeHeves cegKe ceW onerYeele ueieees ngS
N
efkeuekeejer kejles ngS FOejGOej kees Yeeie eues, efpememes cegKe mes efiejs ngS onerYeele kees keekeYegMegefC[ peer eeHle kej
va
mekeW~
Se
yeeueeefjle Deefle mejue megneS~ Meejo Mes<e MebYeg egefle ieeS~~

th
ee
efpeve kej ceve Fve meve veefnb jelee~ les peve yebefele efkeS efyeOeelee~~
P
Yee0 Delevle megvoj Deewj mejue eYeg kes yeeueeefj$e mejmJeleer, Mes<e, efMeJe peer leLee JesoeW ves Yeer ieeee~ efpevekee ceve
si
oMejLe peer kes Fve eejeW Heg$eeW Hej veneR Devegjkele ngDee Gvekees efJeOeelee ves "ie efueee Deewj GvneR kees Deieues pevce cesW
ul
iT
efJeOeelee ves peveJebefele efkeee DeLee&led efve:mebleeve kej efoee~

r
YeS kegceej peyeefnb meye Yeelee~ oervn pevesT iegg efHeleg ceelee~~
Sh
iegie=n ieS He{ve jIegjeF&~ DeueHe keeue efyeee meye DeeF&~~

11
Yee0 peye meYeer Yeelee kegceej DeLee&led HeeBe Je<e& keer DeJemLee HetCe& kej egkes, leye ieg Jeefme, efHelee oMejLe, ceelee
20
keewmeuee, ceelee kewkeseer, ceelee megefce$ee peer ves GvnW pevesT efoee DeLee&led eejeW YeeFeeW kee GHeveeve mebmkeej ng Dee~
ht
jIegjeF& DeLee&led jIegkegue kes jepee YeieJeeved eerjece leerveeW YeeFeebs kes meeLe iegosJe Jeefme peer kes Iej He{ves iees~ Lees[s
ig
yr
ner mecee cebs meYeer efJeeeSB Gvekes Heeme Dee ieF~

op
efJeMes<e yeuekeecemleg #eef$eeb <es Je<ex DeLee&led yeeJee&mJeer yeveeves kes efueS yeeeCeHeg$e kee pevesT HeeBeJeW Je<e& ceW
C
kejvee eeefnS Deewj yeueJeeve yeveeves kes efueS #eef$eeHeg$e kee pevesT "s Je<e& ceW kejvee eeefnS~ Fmeer efveece kes
Devegmeej kegceej DeLee&led HeeBe Je<e& kes nesves Hej ner eerjece kee e%eesHeJeerle "W Je<e& ngDee~
peekeer menpe MJeeme egefle eejer~ mees nefj He{ en keewlegke Yeejer~~
efyeee efyevee efveHegve iegve Meeruee~ Kesueefnb Kesue mekeue ve=Heueeruee~~
Yee0 eejesW Jeso efpevekes mJeeYeeefJeke MJeeme nQ, Jes eYeg He{ jns nQ, en Gvekee yengle ye[e keewlegke nw DeLee&led ener
DeHetJe& yeeueueeruee nw~ efJeee Deewj efJevee ceW efveHegCe efoJeiegCeeW Deewj mJeYeeJe mes egkele eerjece, Yejle, ue#ceCe, Me$egIve
Kesue ceW Yeer mecHetCe& jepeueerueeDeeW kees ner Kesueles nQ, DeLee&led Kesue ceW Yeer jece peer kees jepee Deewj Yejle peer kees egJejepe
yeveekej, jepee jece keer ueeruee kee DeefYevee kejles nQb~
kejleue yeeve Oeveg<e Deefle meesne~ osKele He ejeej ceesne~~
efpeve yeerefLeve efyenjefnb meye YeeF&~ Leefkele nesefnb meye ueesie uegieeF&~~
d .
ve
Yee0 eYeg kes kejleue DeLee&led nLesueer ceW yeeCe Deewj Oeveg<e Delevle MeesYeeeceeve nes jns nQ~ YeieJeeved kee He osKekej
er
ej Deewj Deej meYeer ceesefnle nes peeles nQ~ efpeve ieefueeeW ceW meYeer eejeW Yeelee efJenej kejles nQ, JeneB kes meYeer Heg<e
es
Deewj efm$eeeB Gvekes oMe&ve kes efueS Fkes nes peeles nQ~
R
s
oes0- keesmeueHegj yeemeer vej, veeefj ye= De yeeue~
ht
ig
eeveng les efee ueeiele, meye kenB jece ke=Heeue~~204~~
R
Yee0 DeeesOeeHegjJeemeer vej, veejer, yet{s Deewj yeeueke meYeer kees ke=Heeueg eerjece eeCeeW mes Yeer DeefOeke efee ueieles nQ~
ll
.A
eew0- yebOeg meKee meBie uesefnb yeesueeF&~ yeve ce=ieee efvele Kesueefnb peeF&~~
s
ya
HeeJeve ce=ie ceejefnb efpee peeveer~ efove eefle ve=Heefnb osKeeJeefnb Deeveer~~
N
Yee0 YeieJeeved eerjece meeLe ceW leerveeW YeeFeeW Deewj efce$eeW kees yeguee uesles nQ~ eefleefove Jeve ceW ce=ieee Kesueles nQ DeLee&led
va
ce=ieeWs kee DeeKes kejles nQ~ ceve ceW HeefJe$e peevekej DeLeJee, HeefJe$e kejves kes efueS ner ce=ieeW kees ceejles nQ Deewj eefleefove
Se
cenejepe oMejLe peer kees ues peekej efoKeeles nQ~

th
pes ce=ie jece yeeve kes ceejs~ les leveg leefpe megjueeske efmeOeejs~~
ee
Devegpe meKee meBie Yeespeve kejneR~ ceeleg efHelee Deeiee DevegmejneR~~

P
si
Yee0 pees ce=ie eerjece kes yeeCeeW mes ceejs iees nQ, Jes Mejerj es[kej megjueeske DeLee&led efoJe meekesleueeske kees HeOeej
ul
iT
iees~ eerjeIeJe ess YeeFeeW SJeb efce$eeW kes meeLe Yeespeve kejles nQw Deewj ceeleeefHelee keer Dee%ee kee Heeueve kejles
r
Sh
nQ~
11
pesefnb efyeefOe megKeer nesefnb Hegj ueesiee~ kejefnb ke=HeeefveefOe meesF mebpeesiee~~
20
yeso Hegjeve megveefnb ceve ueeF&~ DeeHeg kenBefnb Devegpeve mecegPeeF&~~

ht
Yee0 efpeme ekeej eerDeJeOeHegj kes ueesie megKeer nes peeles nQ ke=Hee kes meeiej YeieJeeved eerjece Jener mebeesie DeLee&led Jener
ig
HeefjefmLeefle GHeefmLele kejles nQ~ eYeg ceve ueieekej iegosJe mes JesoHegjeCe megveles nQ Deewj mJeeb Yejle Deeefo ess YeeFeeW
yr
op
kees mecePeekej kenles nQ, DeLee&led Meem$eere HejcHeje kes Devegmeej eerjece ess YeeFeeW kee Hee" ueieJeeles nQ~
C
eelekeeue Gef" kew jIegveeLee~ ceeleg efHelee ieg veeJeefnb ceeLee~~
Deeemeg ceeBefie kejefnb Hegj keepee~ osefKe eefjle nj<eF ceve jepee~~
Yee0 eerjIegveeLe eele:keeue DeLee&led yeeecegntle& ceW G"kej ceeleeefHelee SJeb iegosJe kees cemleke veJeekej eCeece kejles
nQ~ efHeleeeer mes Dee%ee ceeBiekej Hegj kes meYeer jepekeepe kejles nQ~ Gvekee en eefj$e osKekej cenejepe ceve ceW Delevle
emevve nesles nQ~
yeeuekeeC[ 175
oes0- yeeHeke Dekeue Deveern Depe, efveieg&ve veece ve He~

Yeiele nsleg veevee efyeefOe, kejle eefj$e DevetHe~~205~~
Yee0 pees eYeg eerjece, meJe&JeeHeke, DeJekele keueeDeeWJeeues, meebmeeefjke eseDeeW mes jefnle, Depevcee, iegCeeleerle leLee
eeke=le veece Deewj eeke=le HeeW mes jefnle nQ, Jes ner YeieJeeved eerjece YekeleeW kes efueS veevee ekeej kes yeeueeefj$e kej jnW
nQ~
.
en meye eefjle kene ceQ ieeF&~ Deeefieefue keLee megveng ceve ueeF&~~
d
ve
efyeMJeeefce$e cenecegefve ieeveer~ yemeefnb efyeefHeve MegYe Deeece peeveer~~
er
Yee0 efMeJe peer HeeJe&leer peer kees, keekeYegMegefC[ peer ie[ peer kees, ee%eJeukee peer Yejepe peer kees, SJeb leguemeeroeme
es
peer mevlemeceepe kees mecyeesefOele kejles ngS kenles nQ efke, ceQves (efMeJe, YegMegefC[, ee%eJeukee Deewj leguemeeroeme) en
R
s
meye eefj$e iee kej kene~ DeeHe (HeeJe&leer peer, ie[ peer Yejepe peer Deewj mevlepeve) Deye Deieueer keLee ceve ueieekej
ht
megefvees~ %eeveer cenef<e& efJeMJeeefce$e peer Jeve ceW MegYe Deeece DeLee&led YeieJeeved Jeeceve eje mesefJele nesves mes efmeeece kees
ig
R
MegYe DeLee&led keueeCecee peevekej JeneR efveJeeme kejles Les~
ll
.A
lenB peHe peie peesie cegefve kejneR~ Deefle ceejere megyeengefnb [jneR~~
osKele peie efveMeeej OeeJeefnb~ kejefnb GHeJe cegefve ogKe HeeJeeEn~~
s
ya
Yee0 cegefve efJeMJeeefce$e peer JeneB (efmeeece) ceW peHe, e%e Deewj eesieeYeeme kejles Les leLee ceejere Deewj megyeeng mes
N
yengle [jles Les~ e%e kees osKeles ner je#eme ueesie oew[ He[les Les~ Jes yengle GHeJe DeLee&led GlHeele kejles Les~ efpememes
va
efJeMJeeefce$e peer meefnle meYeer cegefvepeve yengle og:Keer nes peeles Les~
Se
ieeefOelevee ceve efeblee yeeHeer~ nefj efyeveg cejefnb ve efveefMeej HeeHeer~~

th
ee
leye cegefveJej ceve keervn efyeeeje~ eYeg DeJelejsG njve ceefn Yeeje~~
P
Yee0 jepee ieeefOe kes Heg$e yeeef<e& efJeMJeeefce$e peer kes ceve ceW efevlee JeeHle nes ieeer~ Jes meeseves ueies efke, He=LJeer kee
si
Yeej njCe kejvesJeeues, eernefj kes efyevee HeeHeer je#eme veneR cej mekeles~ leye cegefveeeW ceW es efJeMJeeefce$e peer ves ceve ceW
ul
iT
efJeeej efkeee efke, He=LJeer kee Yeej njvesJeeues eYeg eerjece eerDeJeOe ceW DeJeleej ues egkes nQ~
r
Sefn efceme osKeewb eYeg Heo peeF&~ keefj efyeveleer Deeveewb oesG YeeF&~~
Sh
ieeve efyejeie mekeue iegve Deevee~ mees eYeg ceQ osKeye Yeefj veevee~~
11
Yee0 Fmeer yeneves eerDeJeOe ceW peekej ceQ eYeg eerjece kes ejCeeW kes oMe&ve keB Deewj eeLe&vee kejkes oesveebs YeeF&
20
eerjeceue#ceCe kees DeHeves Deeece ceW ues DeeTB~ pees %eeve, Jewjeie leLee meYeer meodiegCeeW kes Deeve DeLee&led efveJeeme
ht
mLeeve nQ, GvneR eYeg eerjece kees ceQ Yej DeeBKe efveneBiee~
ig
yr
oes0- yengefyeefOe kejle ceveesjLe, peele ueeefie veefnb yeej~

op
keefj ceppeve mejpet meefueue, ieS YetHe ojyeej~~206~~

C
Yee0 yengle ekeej mes ceveesjLe kejles ngS efJeMJeeefce$e peer kees ceveesjLe DeLee&led ceve kes jLe mes eerDeJeOe peeles efJeuecye
ve ueiee~ Jes eermejet peue ceW mveeve kejkes jepeej Hej iees~
efJeMes<e eneB ceveesjLe Meyo ceW Mues<e Deuebkeej nw, Fmekee eLece DeLe& nw megvoj keuHevee Deewj otmeje DeLe& nw ceve
He jLe~
cegefve Deeieceve megvee peye jepee~ efceueve ieeG uew efyee meceepee~~
keefj ob[Jele cegefveefnb meveceeveer~ efvepe Deemeve yew"ejsefve Deeveer~~
Yee0 peye cenejepe oMejLe peer ves cegefve efJeMJeeefce$e peer kee Deeieceve megvee, leye Jes yeeeCemeceepe kees meeLe ueskej
efJeMJeeefce$e peer mes efceueves DeLee&led DeieJeeveer kejves iees~ oC[Jeled kejkes cegefve efJeMJeeefce$e peer kees mecceeefvele kejkes
cenejepe ves GvnW DeHeves Deemeve Hej ues peekej yew"e efoee~
.
ejve HeKeeefj keervn Deefle Hetpee~ cees mece Deepeg Oeve veefnb otpee~~
d
ve
efyeefyeOe YeeBefle Yeespeve kejJeeJee~ cegefveJej oe nj<e Deefle HeeJee~~
er
Yee0 cenejepe oMejLe peer ves efJeMJeeefce$e peer kee ejCee#eeueve kejkes, Gvekeer Delevle Hetpee keer DeLee&led
es
mees[<eesHeeej leLee cenejepeesHeeej Hetpee keer Deewj yeesues, Deepe cessjs meceeve keesF& otmeje Oeve veneR nw~ eeJeleer& peer ves
R
s
cenef<e& kees efJeefJeOe ekeej kes Ye#e, Yeespe, uese, eesMe Yeespeve kejeee Deewj escegefve ves oe ceW Delevle n<e& eeHle
ht
efkeee leLee ceve ceW efJeeej kejves ueies efke, Deye lees meejer eefeee Hetjer nes egkeer nw~ Lees[er ner osj cebs eYeg eerjece kes
ig
R
ejCeeW kes oMe&ve nes peeebsies~
ll
.A
Hegefve ejveefve cesues megle eejer~ jece osefKe cegefve osn efyemeejer~~
YeS ceieve osKele cegKe MeesYee~ peveg ekeesj Hetjve MeefMe ueesYee~~
s
ya
Yee0 efHej eerjece, Yejle, ue#ceCe, Me$egIve veeceke eejeW Heg$eeW kees cenejepe ves efJeMJeeefce$e peer kes ejCeeW ceW [eue
N
efoee~ eerjece kees osKekej efJeMJeeefce$e peer DeHeveer osn Yetue iees~ Jes eYeg kes cegKe keer MeesYee kees osKekej Ssmes ceive
va
ngS pewmes HetefCe&cee kes evcee Hej ekeesj uegyOe nes peelee nw~
Se
leye ceve njef<e yeeve ken jeT~ cegefve Deme ke=Hee ve keervnsG keeT~~
th
ee
kesefn keejve Deeieceve legcneje~ kenng mees kejle ve ueeJeGB yeeje~~

P
Yee0 leye cenejepe oMejLe peer ceve ceW emevve neskej en Jeeve yeesues, ns cegefve! DeeHeves Ssmeer ke=Hee Henues keYeer veneR
si
keer~ DeeHe kee Deeieceve efkeme keejCe mes ngDee nw? DeeHe kenW, ceQ Gmes kejves ceW efJeuecye veneR ueieeTBiee~
ul
iT
Demegj mecetn meleeJeefnb ceesner~ ceQ peeeve DeeeGB ve=He leesner~~

r
Devegpe mecesle osng jIegveeLee~ efveefMeej yeOe ceQ nesye meveeLee~~

Sh
Yee0 leye efJeMJeeefce$e peer yeesues-ns jepevedd! DemegjeW kes mecetn cegPes meleeles nQ~ ns ceveg<eeW kes Heeueke cenejepe! ceQ
11
DeeHemes eeefCecee$e kes j#eke eerjece keer eeevee kejves Deeee ntB~ DeeHe ess YeFee ue#ceCe kes meeLe, jIegveeLe peer kees
20
cegPes os oerefpees~ Gvekes eje je#emeeW kee JeOe nesiee Deewj ceQ meveeLe nes peeTBiee~
ht
ig
oes0- osng YetHe ceve njef<ele, lepeng ceesn Deieeve~

yr
Oece& megpeme ve=He legce kenB, Fve kenB Deefle keueeCe~~207~~

op
Yee0 ns jepevedd! ceve ceW emevve neskej oesveeW eeCeefee jepekegceejeW kees cegPes os oerefpees Deewj De%eevepeefvele ceesn es[
C
oerefpees~ ns jepeved! DeeHe kes efueS Oece& Deewj megeMe nesiee Deewj Fvekee Delevle keueeCe nesiee~ DeLeJee, Deefleere
efJeJeen nes peeesiee (leefceue Yee<ee ceW efJeJeen kees Yeer keueeCe kenles nQ~)
megefve jepee Deefle Deefee yeeveer~ oe kebHe cegKe ogefle kegefcnueeveer~~
eewLesHeve HeeeGB megle eejer~ efyee yeeve veefnb kensng efyeeejer~~
yeeuekeeC[ 177
Yee0 efJeMJeeefce$e peer keer Delevle Deefee JeeCeer megvekej cenejepe oMejLe peer kes oe ceW kecHeve GlHevve nes ieee
Deewj Gvekes cegKe keer MeesYee kegcnuee ieeer~ Jes yeesues, ns cenef<e&! nce ves eewLesHeve ceW eej Heg$e Heees, DeeHeves efJeeej kej
Jeeve veneR kene~
ceeBieng Yetefce Oesveg Oeve kees<ee~ meye&me osGB Deepeg menjes<ee~~
osn eeve les efee keg veeneR~ meesG cegefve osGB efveefce<e Ske ceeneR~~
.
Yee0 cenejepe ves kene, ns cenef<e&! DeeHe eerjece kes efJekeuHe ceW, He=LJeer, ieew, Oeve, kees<e, meye keg men<e& ceeBefiees, ceQ
d
ve
emeVeleeHetJe&ke meye keg os mekelee ntB~ ns cegveerMJej! peerJeelcee kees osn Deewj eeCe mes DeefOeke keg Yeer efee veneR neslee,
er
ceQ DeHeves Mejerj Deewj eeCe Yeer #eCe ceW os mekelee ntB~
es
meye megle efee ceesefn eeve keer veeF~ jece osle veefnb yeveF ieesmeeF~~
R
kenB efveefMeej Deefle Ieesj ke"esje~ kenB megvoj megle Hejce efkeMeesje~~
s
ht
Yee0 ns mJeeceer! meYeer Heg$e cegPes eeCe kes meceeve efee nQ, Hejvleg eerjece kees cegPemes osles veneR yevelee nw~ DeLeJee, jece
ig
R
cegPemes osles veneR yeveles~ Yeuee keneB Delevle Yeebkej Deewj ke"esj je#eme Deewj keneB Hejce efkeMeesj DeLee&led yeejnJeW Je<e&
ll
ceW eJesMe efkees ngS cesjs jece, ue#ceCe oesveeW Heg$e~ yengle Demebieefle nw je#emeeW Deewj cesjs Heg$eeW kes yeere~
.A
megefve ve=He efieje esce jme meeveer~ oe nj<e ceevee cegefve ieeveer~~
s
ya
leye yeefme yengefyeefOe mecegPeeJee~ ve=He mebosn veeMe kenB HeeJee~~
N
Yee0 escejme ceW YeeRieer ngF& cenejepe oMejLe peer keer JeeCeer megvekej, %eeveercegefve efJeMJeeefce$e peer ves DeHeves oe ceW
va
yengle n<e& ceevee DeLee&led yengle emevve ngS~ leye Jeefme peer ves eeJeleer& cenejepe oMejLe peer kees yengle ekeej mes
Se
mecePeeee Deewj cenejepe oMejLe peer mevosn veeMe kees eeHle kej iees DeLee&led cenejepe kee mebosn otj nes ieee Deewj
th
eerjece ceW Gvekeer YeieJeledyegef nes ieeer~

ee
Deefle Deeoj oesG levee yeesueeS~ oe ueeF yeng YeeBefle efmeKeeS~~

P
cesjs eeve veeLe megle oesT~ legce cegefve efHelee Deeve veefnb keesT~~
si
ul
Yee0 cenejepe ves Delevle Deeoj mes eerjeceue#ceCe oesveeW Heg$eeW kees yegueeee, GvnW oe mes ueieekej yengle ekeej mes
iT
efMe#ee oer Deewj efJeMJeeefce$e peer mes yeesues, ns veeLe! oesveeW Heg$e cesjs eeCe nQ Deewj DeeHe cesjs efHelee nQ, otmeje keesF& veneR~
r
Sh
Heuele: pewmes efHelee DeHeves Heg$e kes eeCeeW keer j#ee kejlee nw, Gmeer ekeej DeeHe cesjs eeCe meceeve oesveeW Heg$eeW keer j#ee
11
keerefpeesiee~
20
oes0- meeQHes YetHe efjef<eefnb megle, yengefyeefOe osF DeMeerMe ~

ht
peveveer YeJeve ieS eYeg, eues veeF Heo MeerMe~~208(ke)~~

ig
Yee0yengle ekeej mes DeeMeerJee&o oskej cenejepe oMejLe peer ves oesveeW Heg$e (eerjeceue#ceCe) kees efJeMJeeefce$e peer kees
yr
op
meeQHe efoes~ eYeg eerjece, ceelee keewmeuee peer kes YeJeve ceW iees Deewj Gvekes ejCeeW ceW cemleke veJeekej eue He[s~
C
mees0- Heg<eefmebn oesG yeerj, njef<e eues cegefve Yee njve~
ke=HeeefmebOeg ceefleOeerj, DeefKeue efyeMJe keejve kejve~~208(Ke)~~

Yee0 Heg<eeW ceW efmebn kes meceeve Hejeeceer, ke=hee kes meeiej, Oeerj yegefJeeues, mecHetCe& mebmeej kes keejCeHe, ye ee,
efJe<Ceg leLee efMeJe kes Yeer keejCe DeLee&led HejcekeejCe, oesveeW Jeerj eerjece SJeb ue#ceCe peer cegefve efJeMJeeefce$e peer kee
YeenjCe kejves kes efueS emeVe neskej efJeMJeeefce$e peer kes meeLe eue He[s~
Deve veeve Gj yeeng efyeMeeuee~ veerue peuepe leveg Meece leceeuee~~
keef He Heerle kemes yej YeeLee~ efej eeHe meeeke ogngB neLee~~
Yee0 YeieJeeved eerjece kes ves$e ueeue SJeb oe leLee YegpeeSB efJeMeeue nQ~ Gvekee Mejerj veerues keceue Deewj leceeue kes
meceeve MeeceJeCe& nw~ Jes keefle Hej Heerleecyej Deewj lejkeme keme kej yeeBOes ngS nQ~ Gvekes oesveeW neLeeW ceW megvoj
Oeveg<e Deewj yeeCe nQ~
Meece ieewj megvoj oesG YeeF&~ efyeMJeeefce$e ceneefveefOe HeeF&~~
d .
eYeg yeeCeosJe cewwb peevee~ ceesefn efvele efHelee lepesG YeieJeevee~~
ve
er
Yee0 Meeceue Deewj ieesjs megvoj oesveeW YeeFeeW kees efJeMJeeefce$e peer ves ceneefveefOe veerue Deewj Heodce kes He ceW eeHle
es
kej efueee ~ efJeMJeeefce$e peer ceve ceW efJeeej kejves ueies, ceQ peeve ieee eYeg eerjece yeeCeosJe nQ DeLee&led Jes nce
R
yeeeCeeW kees osJelee kes meceeve ceeveles nQ, FmeefueS lees YeieJeeved eerjece ves cessjs efueS DeHeves Hejcemvesner efHeleeeer kees Yeer
s
ht
es[ efoee~
ig
eues peele cegefve oervn osKeeF&~ megefve lee[kee eesOe keefj OeeF&~~
R
ll
Skeefnb yeeve eeve nefj ueervne~ oerve peeefve lesefn efvepe Heo oervne~~
.A
Yee0 ceeie& ceW peeles ngS, cegefve efJeMJeeefce$e peer ves eYeg kees leekee je#emeer kees efoKee efoee~ eerjece kes mece#e DeHeves
s
ya
efJe<ee ceW efJeMJeeefce$e eje kens peeles ngS JeeveeW kees megvekej, leekee eesOe kejkes oew[er Deewj Gmeves eerjeceue#ceCe
N
Hej DeeeceCe kej efoee~ eernefj ves Ske ner yeeCe ceW leekee kes eeCeeW kee njCe kej efueee Deewj Gmes oerve DeLee&led meye
va
meeOeveesW mes nerve Demenee je#emeer peevekej eYeg ves DeHeves HejceHeo HejceOeece meekesle efoee~ DeLeJee, DeHeves Heo DeLee&led
Se
ejCeeW ceW leekee kees efveJeeme efoee~ meye kes osKelesosKeles leekee keer peerJevepeesefle YeieJeeved eerjece kes ejCeeW ceWs
th
efJeueerve nes ieeer~

ee
leye $e+ef<e efvepe veeLeefnb efpee eervner~ efyeeeefveefOe kenB efyeee oervner~~
P
si
peeles ueeie ve gOee efHeHeemee~ Delegefuele yeue leveg lespe ekeemee~~

ul
iT
Yee0 leye cev$ee yeeef<e& efJeMJeeefce$e peer ves oe ceW DeHeves veeLe kees Heneeve efueee DeLee&led eerjece kees DeHevee,
r
FosJe, yeee, efJe<Ceg, efMeJe mes Yeer es Hejyee Hejceelcee kes He ceW Heneeve efueee Deewj efJeeeDeeW kes efveefOe DeLee&led
Sh
mecemle efJeeeDeeW kes cenemeeiej eerjece kees yeuee, Deefleyeuee veeceke oes efJeeeSB eoeve keer, efpevemes YetKeHeeme veneR
11
ueieleer SJeb Mejerj ceW Delegueveere yeue Dee peelee nw leLee lespe ekeeefMele nes peelee nw~
20
efJeMes<e- leekee kes JeOe mes eYeg ves efJeMJeeefce$e peer keer DeefJeee meceeHle kej oer Deewj efJeeeSB ueskej GvnW
ht
efJeeeefYeceeve mes cegkele kej efoee, efpememes Jes Dece=leHe cees#e kes DeefOekeejer nes iees Deewj eefjleeLe& nes ieeer GHeefve<eod~
ig
yr
DeefJeeee ce=legb leerlJee& efJeeeece=leceMvegles~

op
oes0- DeeegOe meye& meceefHe& kew, eYeg efvepe Deeece Deeefve~

C
kebo cetue Heue Yeespeve, oervn Yeiele efnle peeefve~~209~~
Yee0 mecHetCe& efoJeem$eeW kees eYeg kes kejceue ceW meceefHe&le kejkes eerjeceue#ceCe kees DeHeves Deeece (efmeeece) ceW
ues Deekej efJeMJeeefce$e peer ves YekeleeW kee efnlekeejer peevekej eerjeIeJesv mejkeej kees kebo, cetue, Heue ner Yeespeve kes
He ceW efoee Deewj eYeg ves Gmes mJeerkeej efkeee~
yeeuekeeC[ 179
eele kene cegefve meve jIegjeF&~ efveYe&e peie kejng legce peeF&~~
nesce kejve ueeies cegefve Peejer~ DeeHeg jns ceKe keer jKeJeejer~~
Yee0 jeef$e yeerleves kes HeMeeled mebOeeefo efvelekeceeX kes Devevlej jIegkegue kes jepee YeieJeeved eerjece ves cegefve
efJeMJeeefce$epeer mes kene, DeeHe efveYe&e neskej e%eMeeuee ceW peekej e%e eejcYe keerefpees~ cegefveeeW kes mecetn nesce DeLee&led
DeengefleeOeeve e%e kejves ueies~ mJeeb eYeg eerjece, ue#ceCe peer kes meeLe e%e keer j#ee : efoveHee&vle kejles jns~
Deefveb <e[neWje$eb leHeesJevecej#eleeced~~ (Jeeefucekeer jeceeeCe-1]30]5)
d .
ve
megefve ceejere efveMeeej keesner~ uew menee OeeJee cegefveesner~~
er
efyeveg Hej yeeve jece lesefn ceeje~ Mele peespeve iee meeiej Heeje~~
es
Yee0 cegefveeeW kee mJeenekeej megvekej cegefveeeW mes esn kejves Jeeuee eesOeer je#eme ceejere meneekeeW kees ueskej oew[e
R
s
DeLee&led e%emLeue Hej OeeJee yeesue efoee~ YeieJeeved eerjece ves efyevee Heue kes yeeCe mes Gmes DeLee&led ceejere kees ceeje Deewj
ht
Jen meew eesspeve meeiej kes Heej pee efieje~
ig
R
efJeMes<e peveegefle en nw efke, YeieJeeved eerjece ves HeefMeceer efyenej kes yekemej ceW efmLele efmeeece mes ceejere kees
ll
.A
Hesbkee Deewj Jen meceg Heej Deeerkee kes eHet ceW efieje, efpemes Henues ceejereMeer<e kenles Les, Deye Gmekee DeHeYebMe
s
cee@jerMeme nes ieee nw~
ya
HeeJeke Mej megyeeng Hegefve peeje~ Devegpe efveMeeej keke meBIeeje~~
N
va
ceeefj Demegj efpe efveYe&ekeejer~ Demlegefle kejefnb osJe cegefve Peejer~~

Se
Yee0 efHej YeieJeeved eerjece ves Deeivese yeeCe mes megyeeng veeceke je#eme kees ceejkej Yemce kej efoee~ Mes<e je#eme
th
mesvee kee ess YeFee ue#ceCe peer ves mebnej efkeee~ Fme ekeej eg ceW osJeefJejesOeer je#emeeW kees ceejkej eerjeIeJe
ee
mejkeej ves yeeeCeeW kees efveYe&e efkeee~ efJeMJeeefce$e peer kee e%e mecHevve nes ieee~ osJe Deewj cegefveeeW kes mecetn eerjece
P
ue#ceCepeer keer mlegefle kejves ueies~

si
lenB Hegefve kegke efoJeme jIegjeee~ jns keervn efyeeve Hej oeee~~
ul
iT
Yeieefle nsleg yeng keLee Hegjevee~ kens efyee peeefHe eYeg peevee~~
r
Sh
Yee0 efHej jIegjepe eerjeceev, yeeeCeeW Hej oee kejles ngS keg efoveeW leke JeneR DeLee&led efmeeece ceW efveJeeme
efkees~ eYeg keer Yeefkele eeefHle kes efueS yeeeCeeW ves HegjeCeeW keer yengle meer keLeeeW YeieJeeved kes meeceves kener~ eeefHe eYeg
11
eerjece meye keg peeveles nQ~

20
leye cegefve meeoj kene yegPeeF&~ eefjle Ske eYeg osefKee peeF&~~
ht
ig
Oeveg<epeie megefve jIegkegue veeLee~ njef<e eues cegefveJej kes meeLee~~

yr
Yee0 peye eYeg eerjece ves DeJeOe peeves kes efueS efJeMJeeefce$e peer mes Dee%ee ceeBieer leye keewefMeke peer ves DeeojHetJ e&ke
op
mecePeekej kene, eYeg eerefceefLeuee euekej Deewj Yeer Ske eefj$e osKee peees~ DeLeJee, eerefceefLeuee ceW DeeHe kee Ske
C
Deewj eefj$e osKee peevee nw~ efceefLeuee ceW Oeveg<ee%e kee Deeeespeve megvekej jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece emeVe
neskej cegefve efJeMJeeefce$e peer kes meeLe eerefceefLeuee kes efueS eue efoes~
Deeece Ske oerKe ceie ceeneR~ Keie ce=ie peerJe pebleg lenB veeneR~~
Hete cegefveefnb efMeuee eYeg osKeer~ mekeue keLee cegefve kener efyeMes<eer~~
Yee0 eerjIegveeLe ves efceefLeuee kes ceeie& ceW Ske Deeece osKee JeneB HeMeg, He#eer, ce=ie, ceveg<eeefo ye[s peerJe, keer[s-
cekees[s Deeefo ess eeCeer Yeer veneR Les~ eYeg eerjece ves Gme Deeece ceW veejer kes Deekeej keer Ske Hee<eeCe keer efMeuee
osKeer Deewj yeeef<e& efJeMJeeefce$e peer mes Hete~ efJeMJeeefce$e peer ves Gmekeer mecHetCe& efJeMes<ekeLee eerjeIeJe mes ken megveeeer~
oes0- ieewlece veejer meeHe yeme, GHeue osn Oeefj Oeerj~
ejve keceue jpe eenleer, ke=Hee kejng jIegyeerj~~210~~
.
Yee0 keLee kenkej efJeMJeeefce$e peer yeesues, ns Oeerj! DeLee&led HejceOewe&Jeeve jIegJeerj DeLee&led leeieJeerj, oeeJeerj,
d
ve
efJeeeJeerj, HejeeceJeerj leLee Oece&Jeerj Fve HeeBeeW kes GHeue#eCemJeHe jIegkegue kes Jeerj YeieJeeved eerjece en ieewlece
er
$e+ef<e keer Helveer Denuee, ieewlece peer kes MeeHe kes keejCe HelLej kee Mejerj OeejCe kejkes DeeHeeer kes ejCekeceue keer
es
HejeiemJeHe Oetefue een jner nQ~ eYeg Fve Hej ke=Hee keerefpees Deewj FvnW ejCekeceue keer Oetefue eoeve kej oerefpees~
R
b0- Hejmele Heo HeeJeve Meeske vemeeJeve eie YeF& leHeHegbpe mener~
s
ht
osKele jIegveeeke peve megKeoeeke mevecegKe nesF kej peesefj jner~~
ig
R
Deefle esce DeOeerje Hegueke Mejerje cegKe veefnb DeeJeF yeeve kener~
ll
DeefleMee ye[Yeeieer ejveve ueeieer pegieue veeve peueOeej yener~~
.A
Yee0 Meeske kees ve kejvesJeeues HeefJe$e eYeg eerjece peer kes ejCe kee mHeMe& nesles ner leeHemecetn kees menve kejvesJeeueerb
s
ya
Denuee leHemee kes nmlee#ej kes meceeve melele: leHemee keer jeefMe pewmes eke nes ieeeR~ Gvekee Hee<eeCe efMeuee kee
N
Mejerj DeMe nes ieee~ DeHeves mJeHe ceW DeeF& ngeer $e+ef<eHelveer Denuee, YekeleeW kes megKeoelee jIegkegue kes mJeeceer
va
YeieJeeved eerjece kees osKeles ner Gvekes meccegKe neskej oesveeW neLe pees[kej Ke[er jneR~ Denuee eYeg kes eefle GlHevve ngS
Se
Delevle essce kes keejCe DeOeerj nes ieeeR DeLee&led Oewe& Kees yew"eR Gvekee Mejerj jesceebefele nes ieee~ Gvekes cegKe mes keesF&
th
Jeekee kens veneR pee jns Les~ DeefleMee ye[YeeefieveeR Denuee peer eYeg kes ejCeeW mes efueHe ieF~ Gvekes oesveeW ves$eeW mes
ee
peue DeLee&led Deeg keer Oeeje yen eueer~ DeLeJee, egieue DeLee&led Denuee SJeb ieewlece kes ves$eeW mes Deeg keer Oeeje yen
P
eueer~ DeLeJee DeHeves ejCeeW ceW efueHeer ngeer osKekej egieue eerjece SJeb ue#ceCe peer kes ves$eeW mes DeegOeeje yen eueer~
si
ul
Oeerjpe ceve keervne eYeg kenB eervne jIegHeefle ke=Hee Yeieefle HeeF&~
iT
Deefle efvece&ue yeeveer Demlegefle "eveer ieeveiece pee jIegjeF&~~

r
Sh
ceQ veeefj DeHeeJeve eYeg peie HeeJeve jeJeve efjHeg peve megKeoeF&~
11
jepeerJe efyeueeseve YeJe Yee ceeseve Heeefn Heeefn Mejveefnb DeeF&~~

20
Yee0 efHej Denuee peer ves ceve ceW Oewe& OeejCe efkeee~ GvneWves meJe&meceLe& eYeg eerjece kees Heneeve efueee Deewj jIegHeefle
ht
eerjeIeJesv mejkeej keer ke=Hee mes Denuee peer ves eYeg keer Yeefkele eeHle kej ueer~ GvneWves Delevle efvece&ue JeeCeer ceW eYeg
ig
keer mlegefle kejvee eejcYe efkeee, ns Jesoevle%eeve eje eeHle efkees peeves eesie, jIegjepe eerjece! DeeHekeer peenes~
yr
eYeg ceQ DeHeefJe$e veejer ntB Deewj DeeHe peieled kees HeefJe$e kejvesJeeues, jeJeCe kes Me$eg Deewj YekeleeW kes megKeoeeke,
op
MejCeeieleeW kees mebmeej kes Yece mes g[evesJeeues ueeuekeceue kes meceeve efJeefMe ves$eeWJeeues nQ~ ns YeieJeved! j#ee keerefpees,
C
j#ee keerefpees, ceQ DeeHekes MejCe ceW DeeF& ntB~
cegefve eeHe pees oervne Deefle Yeue keervne Hejce Devegien ceQ ceevee~
osKesGB Yeefj ueeseve nefj YeJeceeseve FnF ueeYe Mej peevee~~
efyeveleer eYeg ceesjer ceQ ceefle Yeesjer veeLe ve ceeBieGB yej Deevee~
Heo Heogce Hejeiee jme Devegjeiee cece ceve ceOegHe kejw Heevee~~
yeeuekeeC[ 181
Yee0 ns veeLe! cegefve ieewlece peer ves pees cegPes MeeHe efoee Jen yengle Dee efkeee~ Gmes lees ceQ DeeHe kee Hejce Devegien
ceeveleer ntB~ Fmeer keejCe, ceQ mebmeej kes YeJe kees ve kejves Jeeues DeeHe eernefj kes Yej ves$e oMe&ve kej jner nBt~ efMeJe peer
vess Yeer ener ueeYe peevee nw DeLee&led pewmes veejeeCe keer Fe mes efMeJe peer ves efJe<eHeeve kejkes efleeree kes ev kees eeHle
kej efueee Lee, Gmeer ekeej ceQves Yeer DeHeves HeefleHejcesMJej kes MeeHeHe efJe<e Heerkej Gme evcee mes Yeer kejes[eW iegCee
megvoj efve<keuebke eerjeceev kees eeHle kej efueee~ ns eYeg! cesjer Ske efJeveleer nw, ceQ yegef keer yengle Yeesueer ntB, DeeHemes
otmeje Jejoeve veneR ceeBie jner ntB, cesje ceveHe Yecej DeeHe kes ejCekeceue kes Hejeie kes esceHe cekejvo kee Heeve
d .
kejlee jns~
ve
er
pesefnb Heo megjmeefjlee Hejce Hegveerlee eie YeF efMeJe MeerMe Oejer~
es
meesF& Heo Hebkepe pessefnb Hetpele Depe cece efmej OejsG ke=Heeueg nefj~~
R
Sefn YeeBefle efmeOeejer ieewlece veejer yeej yeej nefj ejve Hejer~
s
ht
pees Deefle ceve YeeJee mees yej HeeJee ieF Heefleueeske Devebo Yejer~~
ig
Yee0 efpeve eerejCeeW mes eke ngF& iebiee peer HejceHeefJe$e nes ieeeR Deewj GvnW efMeJe peer ves DeHeves efmej Hej OeejCe efkeee~
R
ll
yeee peer Yeer efpevekeer Hetpee kejles nQ, Jener eerejCekeceue ke=Heeueg nefj DeLee&led HeeHenjCe kejvesJeeues DeeHe eerjeIeJe ves
.A
cesjs efmej Hej jKee~ Fme ekeej, eerjece kes ejCeeW ceW yeejyeej oC[Jeled eCeece kejkes ieewlece peer keer Helveer Denuee
s
ya
ieewlece peer kes meeLe eueeR~ pees GvnW ceve ceW Delevle Yeeee, Jener Jejoeve Deewj Gmeer ekeej kes veJeerve DeJemLee mes
N
mecHevve ieewleceHe otune kees Heeee~ Deevevo mes HetCe& neskej Denuee DeHeves Heefle kes ueeske eueer ieF~
va
oes0- Deme eYeg oerveyebOeg nefj, keejve jefnle ke=Heeue~

Se
legueefmeoeme Me" leeefn Yepeg, eef[ keHe pebpeeue~~211~~

th
Yee0Fme ekeej meJe&meceLe&, oerveeW kes yevOeg, meYeer HeeHeeW kee njCe kejvesJeeues, DekeejCe ke=Hee kejvesJeeues, YeieJeeved
ee
eerjece nQ~ leguemeeroeme kenles nQ efke, ns Me" ceve! meYeer keHeeW Deewj pebpeeueeW kees es[ GvneR YeieJeeved eerjeIeJe
P
mejkeej kee Yepeve kej~

si
ul
eues jece ueefceve cegefve mebiee~ ieS peneB peie HeeJeefve iebiee~~
iT
Devegpe meefnle eYeg keervn eveecee~ yeng ekeej megKe HeeeG jecee~~
r
Sh
Yee0 Denuee Gej kes HeMeeled YeieJeeved eerjece SJeb eerue#ceCe JeneB eues, peneB peieled kees HeefJe$e kejvesJeeueer ieb iee
11
peer LeeR~ eYeg ves ue#ceCe peer kes meefnle iebiee peer kees eCeece efkeee Deewj meyekees jceevesJeeues YeieJeeved eerjece ves yengle
20
ekeej mes megKe Heeee~

ht
ieeefOemegJeve meye keLee megveeF&~ pesefn ekeej megjmeefj ceefn DeeF&~~

ig
leye eYeg efjef<eve mecesle veneS~ efyeefyeOe oeve ceefnosJeve HeeS~~

yr
op
Yee0 ieeefOe kes Heg$e efJeMJeeefce$e peer ves eerjeceue#ceCe kees Jen keLee megveeF& efpeme ekeej iebiee peer He=LJeer Hej DeeF
C
LeeR~ leye eYeg eerjece ves $e+ef<eeeW kes meeLe iebiee peer ceW mveeve efkeee Deewj iebieeleJeemeer leerLe&Hegjesefnle yeeeCeeW ves Deveske
oeve Heees~
njef<e eues cegefve ye=bo meneee~ yesefie efyeosn veiej efveejeee~~
Hegj jcelee jece peye osKeer~ nj<es Devegpe mecesle efyeMes<eer~~
Yee0 cegefvemecetn keer meneelee kejvesJeeues eYeg eerjece emevve neskej eues~ efJeosnjepe kee veiej MeerIe ner efveke Dee
ieee~ DeLeJee, eYeg eerjece ner pevekeHegj kes efveke Dee iees~ peye ess YeeF& ue#ceCe kes meefnle eerjece ves veiej keer
megvojlee osKeer leye Jes yengle emevve ngS~
yeeHeer ketHe meefjle mej veevee~ meefueue megOeemece ceefve meesHeevee~~
iegbpele cebpeg cee jme Ye=biee~ ketpele keue yengyejve efyenbiee~~
yejve yejve efyekemes peue peelee~ ef$eefyeOe meceerj meoe megKeoelee~~
d .
ve
Yee0 efJeosnveiej ceW Deveske yeeJeefueeeB, Deveske keBgS, Deveske mejesJej leLee keceuee, efJeceuee Deeefo megvoj veefoeeB nQ~
er
Gvekee peue Dece=le kes meceeve leLee meeref{eeB ceefCeeeW mes peefle nQ~ cekejvojme mes celeJeeues Yecej ceOegj iegb peej kej jns
es
nQ~ Deveske ekeej kes He#eer keesceue keuejJe kejles ngS yeesue jns nQb~ Deveske ekeej kes (MJesle, veerue, Heerle Deewj DeCe)
R
keceue efKeues ngS nQ~ Meerleue, cevo, megievOe leerveeW ekeej kee Jeeeg meowJe (meYeer $e+legDeeW ceW) meYeer kees megKe oslee nw~
s
ht
oes0- megceve yeeefkee yeeie yeve, efyeHegue efyenbie efveJeeme~
ig
R
Hetuele Heuele megHeuueJele, meesnle Hegj engB Heeme~~212~~
ll
.A
Yee0 Deveske Heef#eeeW kes efveJeememLeeveHe Heg<HeJeeefkee, yeieeres Deewj Jeve HetuelesHeueles Deewj megvoj HeuueJeeW mes
egkele nesles veiej kes eejeW Deesj megMeesefYele nes jns nQ~
s
ya
yeveF ve yejvele veiej efvekeeF&~ peneB peeF ceve lenBFB ueesYeeF&~~
N
ee yepeej efyeefe$e DeByeejer~ ceefvecee peveg efyeefOe mJekej meBJeejer~~
va
Se
Yee0veiej keer megvojlee kee JeCe&ve kejles veneR yevelee~ ceve peneB peelee nw JeneR uegYee peelee nw~ efceefLeuee kes yeepeej
ye[s megvoj nQ Deewj JeneB kes Decyeejs DeLee&led ppes ceefCeeeW mes egkele nQ, ceevees efJeOeelee ves DeHeves neLe mes GvnW yeveeee
th
ee
nw~
P
Oeefveke yeefveke yej Oeveo meceevee~ yew"s mekeue yemleg uew veevee~~
si
eewn megvoj ieueer megneF&~ meblele jnefnb megiebOe efmebeeF&~~

ul
iT
Yee0 meYeer yeefvekepeve kegyesj kes meceeve Oevee{de nQ Deewj Jes efJeeekesveW ceW Deveske JemlegSB ueskej yew"s nQ~ JeneB kes
r
Sh
eewjens yengle ner megvoj nQ Deewj efceefLeuee keer ieefueeeB meowJe Deie&pee Deeefo megiebefOele JeeW mes efmebeer jnleer nQ~
cebieuecee cebefoj meye kesjs~ efeef$ele peveg jefleveeLe efelesjs~~
11
Hegj vej veeefj megYeie Megefe meblee~ OejceMeerue ieeveer iegveJeblee~~

20
Yee0 meYeer veiejJeeefmeeeW kes YeJeve, osJeceefvoj kes meceeve cebieuecee nQ, ceevees Jes keeceosJeHe efMeuHeer kes eje
ht
ig
efeef$ele efkees iees nQ~ pevekeHegj kes meYeer vejveejer megvoj, HeefJe$e, mevle mJeYeeJe kes, Oeeefce&ke, %eeveer (yee%eeveer)
yr
Deewj meodiegCeeW mes mecHevve nQ~

op
Deefle DevetHe penB peveke efveJeemet~ efyeLekeefnb efyeyegOe efyeueesefke efyeueemet~~

C
nesle eefkele efele kees efyeueeskeer~ mekeue YegJeve MeesYee peveg jeskeer~~
Yee0 peneB cenejepe peveke kee jepeYeJeve nw, Jen yengle ner megvoj nw~ osJelee Yeer pevekejepe kes efJeueeme kees osKekej
DeeMee& mes Leefkele jn peeles nQ~ veiej kes Hejkeess kees osKekej efee eefkele nes peelee nw, ceevees Gmeves mecHetCe& ueeskeeW
keer MeesYee kees DeHeves Heeme ner jeske jKee nw~
yeeuekeeC[ 183
oes0- OeJeue Oeece ceefve Hegj He, megIeefle veevee YeeBefle~

efmee efveJeeme megvoj meove, MeesYee efkeefce keefn peeefle~~213~~
Yee0 OeJeue DeLee&led HelLejeW mes yeves ngS Deewj etves mes efueHle MJesle YeJeveeW ceW ueies ngS ceefCe leLee mJeCe& mes meggMeesefYele
Deewj megvoj ekeej mes yeveees ngS Deveske ekeej kes Jem$eeW kes Hejos nQ~ meerlee peer kes efveJeeme megvoj meove keer MeesYee
kewmes kener pee mekeleer nw? (meerlee peer kes YeJeve kee veece megvoj meove Lee~)
megYeie ej meye kegefueMe keHeee~ Yeerj YetHe ve ceeieOe Yeee~~
d .
ve
yeveer efyeMeeue yeeefpe iepe Meeuee~ ne iepe jLe mebkegue meye keeuee~~
er
Yee0 meYeer ej megvoj nQ, efpeveceW nerjs keer efkeJee[W ueieer nQ~ JeneB meecevle, jepeeDeeW, veeW, ceeieOeeW DeLee&led JebMe
es
eMebmekeeW Deewj YeeeW keer Yeer[ ueieer jnleer nw~ efJeMeeue DeMJeMeeuee Deewj iepeMeeueeSB yeveer ngF& nQ, pees meYeer keeueeW ceW
R
Iees[eW, neefLeeeW, jLeeW mes YejHetj jne kejleer nQ~
s
ht
Metj meefeJe mewveHe yenglesjs~ ve=Heie=n meefjme meove meye kesjs~~
ig
Hegj yeensj mej meefjle meceerHee~ Glejs penB lenB efyeHegue cenerHee~~
R
ll
Yee0 JeneB yengle mes eese, Ye, cev$eerieCe Deewj mesveeHeefle nQ~ jepeYeJeve kes meceeve ner meYeer kes YeJeve nQ~
.A
efceefLeueeveiej kes yeenj leeueeyeeW Deewj veefoeeW kes meceerHe peneBleneB meerlee peer kes mJeebJej kes efveefcee Deees ngS, yengle
s
mes jepeeieCe Glejs ngS nQ~ ya
N
osefKe DevetHe Ske DeBJejeF&~ meye megHeeme meye YeeBefle megneF&~~
va
keewefMeke kensG ceesj ceve ceevee~ FneB jefne jIegyeerj megpeevee~~

Se
Yee0 meYeer DeeJeemeere megefJeOeeDeeW mes egkele SJeb meye ekeej mes megneJeveer Ske DevetHe DeLee&led oesveeW Deesj peueeMeeeW mes
th
egkele DeBJejeF& (Deece kes yeieeres) osKekej efJeMJeeefce$e peer ves kene, ns elegj jIegJeerj! (jIegkegue ceW Jeerj eerjece) cesjs
ee
ceve kee lees Ssmee ceevevee nw efke, eneB ke efueee peees~

P
si
Yeuesefnb veeLe keefn ke=Heeefvekeslee~ Glejs lenB cegefveye=bo meceslee~~

ul
efyeMJeeefce$e cenecegefve DeeS~ meceeeej efceefLeueeHeefle HeeS~~

r iT
Yee0 veeLe! Deer yeele nw, Ssmee kenkej ke=Hee kes Deeee mLeeve YeieJeeved eerjece cegefveJe=voeW kes meefnle JeneB Glejs
Sh
DeLee&led ke iees~ cenecegefve efJeMJeeefce$e peer efceefLeueeveiej ceW HeOeejs nQ, Ssmee meceeeej efceefLeuee kes Meemeke efMejOJepe
11
peveke peer ves Heeee~

20
oes0- mebie meefeJe Megefe Yetefj Ye, Yetmegj yej ieg ieeefle~
ht
eues efceueve cegefveveeekeefnb, cegefole jeG Sefn YeeBefle~~214~~

ig
yr
Yee0 meeLe ceW HeefJe$e cev$eerieCe, Deveske eese, es yeeeCe, iegpeve Deewj DeHeveer peeefle kes jepeJebefMeeeW kees ueskej
op
Fme ekeej emevve neskej jepee peveke peer cegefveeeW kes jepee efJeMJeeefce$e peer mes efceueves DeLee&led DeieJeeveer uesves kes efueS
C
eues~
keervn eCeece Oejefve Oeefj ceeLee~ oervn DeMeer<e cegefole cegefveveeLee~~

efyeeye=bo meye meeoj yebos~ peeefve Yeeie ye[ jeG Devebos~~
Yee0 He=LJeer Hej cemleke jKekej efceefLeueeefOejepe peveke peer ves efJeMJeeefce$e peer kees eCeece efkeee~ emevve neskej
cegefveeeW kes mJeeceer efJeMJeeefce$e peer ves peveke peer kees DeeMeerJee&o efoee~ peveke peer ves efJeMJeeefce$e peer kes meeLe HeOeejs
meYeer yeeeCeJe=voeW kees Deeoj meefnle Jevove efkeee~ DeHevee yengle ye[e Yeeie peevekej jepee peveke peer Deeveefvole nes
iees~
kegMeue eMve keefn yeejefnb yeeje~ efyeMJeeefce$e ve=Heefnb yew"eje~~
lesefn DeJemej DeeS oesG YeeF&~ ieS jns osKeve HegueJeeF&~~
Yee0 yeejcyeej peveke peer eje Hets ngS kegMeue eMveeW kee Gej oskej efJeMJeeefce$e peer ves peveke peer kees efye"e efueee~
.
Gmeer DeJemej Hej oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe Dee iees, pees peveke peer kes Deeves kes mecee efJeMJeeefce$e peer kes Heeme veneR
d
ve
Les, keeeWefke Jes iegosJe keer Hetpee keer JeJemLee kes efueS Heg<HeJeeefkee osKeves eues iees Les~
er
Meece ieewj ce=og yeeme efkemeesje~ ueeseve megKeo efyeMJeefele eesje~~
es
G"s mekeue peye jIegHeefle DeeS~ efyeMJeeefce$e efveke yew"eS~~
R
s
Yee0 Jes oesveeW YeeF& Meeceue Deewj ieewj JeCe&Jeeues, keesceue DeJemLeeJeeues efkeMeesj, DeLee&led yeejn Je<e& ceW Yeer ueieYeie
ht
ig
mee{s HeeBe cenerves kece Les~ Jes meye kes ves$eeWs kees megKe osvesJeeues Deewj efJeMJe kes efee kees egjevesJeeues Les~ peye jIegkegue
R
kes heeueke YeieJeeved eerjece JeneB Deees, leye DeieJeeveer uesves Deees ngS meYeer jepee, cev$eer, eese, yeeeCe, ieg Deewj
ll
.A
peveke HeefjJeej kes Deve #eef$eepeve DeHeves DeeHe ner G"kej Ke[s nes iees~ efJeMJeeefce$e peer ves eerjece-ue#ceCe kees
DeHeves Heeme efye"e efueee~
s
ya
YeS meye megKeer osefKe oesG Yeelee~ yeeefj efyeueeseve Hegueefkele ieelee~~
N
cetjefle ceOegj ceveesnj osKeer~ YeeG efyeosn efyeosn efyeMes<eer~~
va
Se
Yee0 peveke peer kes meeLe Deees ngS meYeer ueesie, oesveeWs YeeF& eerjeceue#ceCe kees osKekej megKeer nes iees~ meye kes
efJeceue ves$eeW ceW peue DeLee&led DeeBmet Les Deewj meye kes Mejerj ceW jesceebe Lee~ oesveeW YeeFeeW keer Meeceueieewj Deewj ceveesnj
th
ee
cetefle& osKekej efJeosnjepee peveke peer efJeMes<e efJeosn nes iees, DeLee&led Gvekes Mejerj keer megefOeyegefOe peeleer jner~ Gvekee
P
Yeewefleke osn%eeve Yeer meceeHle nes ieee leLee GveceW efJeefMe osn%eeve DeLee&led mesJekemesJeYeeJe kee yeesOe Dee ieee~
si
oes0- esce ceieve ceve peeefve ve=He, keefj efyeyeske Oeefj Oeerj~
ul
iT
yeesuesG cegefve Heo veeF efmej, ieoieo efieje ieYeerj~~215~~

r
Sh
Yee0 DeHeves ceve kees esce ceW ceive peevekej, efJeJeske kee DeJeuecyeve ueskej Oewe&OeejCe kejkes, cegefve efJeMJeeefce$e peer
kes ejCeeW ceW efmej veJeekej, jepee peveke peer ieoieod DeLee&led esce kes keejCe mJejYebie kes meeLe, iecYeerj DeLees Jeeueer
11
JeeCeer yeesues~
20
kenng veeLe megvoj oesG yeeueke~ cegefvekegue efleueke efke ve=Hekegue Heeueke~~
ht
yee pees efveiece vesefle keefn ieeJee~ GYee yes<e Oeefj keer meesF DeeJee~~
ig
yr
Yee0 ns veeLe! keefnes, es megvoj oesveeW yeeueke cegefvekegue kes efleueke DeLee&led keesF& cegefvekegceej nQ, ee jepekegueeW kes
op
Heeueve kejvesJeeues keesF& eeJeleer& kegceej nQ~ DeLeJee, efpeme yee kees JesoeW ves veseflevesefle kenkej ieeee nw, keee Jener
C
Hejyee, oes JesMe OeejCe kejkes (jeceue#ceCe kes He ceW DeLeJee meerleejece kes He ceW) meiegCemeekeej He ceW Dee
ieee nw?
menpe efyejeieHe ceve ceesje~ Leefkele nesle efpeefce eb ekeesje~~
leeles eYeg HetGB meefleYeeT~ kenng veeLe peefve kejng ogjeT~~
yeeuekeeC[ 185
Yee0 pees cesje ceve mJeYeeJe mes efJejeieHe DeLee&led mebmeej kes jeie (ueieeJe) mes jefnle mJeHe Jeeuee nw, Jen FvnW
osKekej FveceW Fme ekeej mLeefiele DeLee&led meYeer mebkeuHeeW kees es[kej efmLej nes jne nw, pewmes evcee ceW ekeesj jce
peelee nw~ FmeefueS, ns eYeg! ceQ meleYeeJe mes Het jne ntB, DeeHe keefnS, efHeeJe cele keerefpees~
Fveefnb efyeueeskele Deefle Devegjeiee~ yejyeme yeemegKeefnb ceve leeiee~~
Yee0 Fvekees osKeles ner cesje ceve Delevle Devegjeie mes egkele nes ieee nw Deewj Jen n"eled yeemegKe kees es[ jne nw
.
DeLee&led FveceW cegPekees yeemegKe keer DeHes#ee DeefOeke Deevevo keer DevegYetefle nes jner nw~ Fmekee keee keejCe nw? keee
d
ve
yee ves DeJeleej ues efueee nw? keee efveieg&Ce yee meiegCe nes iees nQ? keee eneB osn Deewj osner ceW Yeso veneR nw? keee Fve
er
oesveeW jepekegceejeW kee Mejerj ceeeecee Deewj Demele veneR nw? Fve meYeer eMveeW kee Gej oerefpees~
es
ken cegefve efyenBefme kensng ve=He veerkee~ yeeve legcnej ve nesF Deueerkee~~
R
s
Yee0 efJeMJeeefce$e peer ves nBmekej kene, jepeved! legceves yengle Dee kene~ legcnejs Jeeve DeLee&led DevegceeveieefYe&le eMve
ht
Demele nes ner veneR mekeles~ es jepeJebMeer nQ~ ener meiegCe meekeej yee nQb~ jeceevevo keer DeHes#ee yeeevevo leepe nw~
ig
R
eneB osn Deewj osner ceW Yeso veneR nw~ es ceeee meyeefuele yee veneR elegled Hejyee nQ~ es nseiegCeeW mes otj neskej efveieg&Ce
ll
nesles ngS meYeer keueeCeiegCeeW kes Deeee nesves kes keejCe meiegCe Yeer nQ~
.A
es efee meyeefnb peneB ueefie eeveer~ ceve cegmegkeeefnb jece megefve yeeveer~~
s
ya
jIegkegueceefve oMejLe kes peeS~ cece efnle ueeefie vejsMe He"eS~~
N
Yee0 peneB leke Fme ef$eueeske ceW eeCeer jnles nQ, es DeLee&led eYeg eerjece meye kes efee nQ~ FmeefueS meYeer peerJeelceeDeeWs
va
kes Yeer esceemHeo Hejceelcee ener nQ~ efJeMJeeefce$e peer keer JeeCeer megvekej eerjece ceve ceW cegmkegje jns nQ~ Gvekeer cegKecege
Se
iecYeerj nw~ efJeMJeeefce$e peer ves kene, es jIegkegue kes ceefCe nQ, DeLee&led eerjece Depe kes Heg$e cenejepe oMejLe kes pes
th
Deewj eerue#ceCe cenejepe oMejLe kes le=leere jepekegceej nQ~ Fvekees cenejepe ves cesjs efnle kes efueS e%e kes j#eeLe& cesjs
ee
meeLe Yespee nw~

P
si
oes0- jece ueKeve oesG yebOegyej, He Meerue yeue Oeece~

ul
ceKe jeKesG meye meeefKe peie, efpeles Demegj mebieece~~216~~

iT
Yee0 es He, Meerue Deewj yeue kes efveJeememLeeve eerjece Deewj eerue#ceCe oesveeW es Yeelee nQ~ pees efke eceMe: legcnejer
r
Sh
meerlee Deewj Gefce&uee veeceke oes Hegef$eeeW kes Jej kes He ceW Yeer emlegle nes mekeles nQ~ meeje mebmeej mee#eer nw, FvneR oesveeW
11
YeeleeDeeW ves cesjs e%e keer j#ee keer nw Deewj eg ceW ceejere, megyeeng pewmes Depese osJeefJejesOeer je#emeeW kees peerlee nw~
20
cegefve leJe ejve osefKe ken jeT~ keefn ve mekeGB efvepe Hegve eYeeT~~
ht
megvoj Meece ieewj oesG Yeelee~ DeeveBont kes DeeveBo oelee~~

ig
Fve keer eerefle HejmeHej HeeJeefve~ keefn ve peeF ceve YeeJe megneJeefve~~
yr
op
megveng veeLe ken cegefole efyeosnt~ yee peerJe FJe menpe mevesnt~~
C
Yee0 jepee peveke peer ves kene, ns cegefveJej! DeeHekes eerejCeeW kes oMe&ve kejkes ceQ DeHeves HegCe kes eYeeJe kees ken
veneR meke jne ntB~ Meeceue Deewj ieewj es oesveeW Yeelee eerjece Deewj eerue#ceCe Deevevo kees Yeer Deevevo osvesJeeues nQ~ Fve
oesveeW YeeFeeW keer HeejmHeefjke eerefle yengle ner HeefJe$e nw, Jen kener veneR pee mekeleer~ Jen Delevle megneJeveer Deewj ceve kees
YeevesJeeueer nw~ peveke peer ves emevve neskej kene, ns veeLe! megefvees, eerjeceue#ceCe kee HejmHej esce lees yee Deewj
peerJe kes meceeve mJeeYeeefJeke nw~ cegPes ueielee nw efke, eerjece Hejyee Hejceelcee nQ Deewj eerue#ceCe peerJeeeee& efJejed
yee nQ~
Hegefve Hegefve eYegefnb efeleJe vejveent~ Hegueke ieele Gj DeefOeke Gent~~
cegefveefnb eMebefme veeF Heo MeerMee~ euesG efueJeeF veiej DeJeveerMee~~
Yee0 ceveg<eeW kes jepee peveke peer, eYeg eerjece kees yeejyeej efvenej jns nQ~ Gvekes Debie jesceebefele nes jns nQ Deewj
oe ceW Delevle Glmeen nw~ cegefve efJeMJeeefce$e peer keer eMebmee kejkes, Gvekes ejCeeW ceW cemleke veJeekej He=LJeer kes
mJeeceer jepee peveke peer eerjeceue#ceCe Deewj cegefveeeW kes meefnle efJeMJeeefce$e peer kees DeHeves veiej ceW efueJee ues eues~
megvoj meove megKeo meye keeuee~ leneB yeeme uew oervn YegDeeuee~~
d .
ve
keefj Hetpee meye efyeefOe mesJekeeF&~ ieeG jeG ie=n efyeoe kejeF&~~
er
Yee0 pees meYeer keeueeW ceW megKeo Deewj megvoj meove veece mes efJeKeele Lee leLee pees meerlee peer kee efveJeememLeeve Lee,
es
meerlee peer mes ueskej jepee peveke peer ves, efJeMJeeefce$e peer kees Jener efveJeeme efoee~ keeeWefke Jen efkemeer ie=nmLe kee
R
efveJeememLeeve veneR nesves kes keejCe yeeef<e& efJeMJeeefce$e Deewj Gvekes meYeer yeeeejer efMe<eeW kes efueS Devegketue Lee~
s
ht
efJeMJeeefce$e peer keer Hetpee Deewj Gvekeer yengle ekeej mes mesJee kejkes cegefve mes peeves keer Dee%ee ueskej peveke peer DeHeves
ig
YeJeve kees eues iees~
R
oes0- $e+<ee mebie jIegyebMeceefve, keefj Yeespeve efyeeece~
ll
.A
yew"s eYeg Yeelee meefnle, efoJeme jne Yeefj peece~~217~~
s
ya
Yee0 $e+ef<e efJeMJeeefce$e peer kes meeLe ceOee kee Yeespeve Deewj efJeeece kejkes eYeg eerjece Yeelee ue#ceCe kes meeLe
N
efJeMJeeefce$e peer kes Heeme Deekej yew" iees~ Gme mecee efove Ske enj DeLee&led leerve Iebs Mes<e Lee~
va
ueKeve oe ueeuemee efyeMes<eer~ peeF pevekeHegj DeeFe osKeer~~

Se
eYeg Yee yengefj cegefveefnb mekegeeneR~ eie ve kenefnb ceveefnb cegmegkeeneR~~

th
Yee0 ue#ceCe peer kes oe ceW en efJeMes<e ueeuemee nw efke, peekej pevekeHegj osKe Deevee eeefnS~ GvnW eYeg eerjece
ee
kee Yee nw, efHej efJeMJeeefce$e peer mes mekegeeles nQ~ eke keg veneR ken jnW nQ, ceve ceW cegmkegje jns nQ~
P
jece Devegpe ceve keer ieefle peeveer~ Yeiele yeuelee efne nguemeeveer~~
si
ul
Hejce efyeveerle mekegefe cegmegkeeF&~ yeesues ieg DevegMeemeve HeeF&~~

iT
Yee0 eerjece ves ess Yewee ue#ceCe peer kes ceve keer DeJemLee peeve ueer~ Gvekes oe ceW YekeleJelmeuelee ngueme He[er,
r
Sh
DeLee&led Deepe Gmes Deeefele oes<e kees meceeHle kejves kee DeJemej efceuesiee, keeeWefke eerue#ceCe, eerjece kes Deefleefjkele
11
pevekeHegj osKeves keer Fe kej jnW nQ~ Fme oes<e kee meceeHeve YekeleJelmeuelee kee cegKe keee& nesiee~ FmeefueS Gmekees
20
emevvelee nes jner nw~ HejceefJevece eerjece mebkegefele neskej Deewj Lees[e mee cegmkegjekej iegosJe keer Dee%ee Heekej yeesues
veeLe ueKeve Hegj osKeve enneR~ eYeg meBkeese [j eie ve kenneR~~
ht
ig
peew jeGj Deeemeg ceQ HeeJeeQ~ veiej osKeeF legjle uew DeeJeeQ~~
yr
Yee0 ns veeLe! ue#ceCe pevekeHegj osKevee eenles nQ~ Jes eYeg kes mebkeese Deewj [j kes keejCe eke DeLee&led mHeHe
op
mes veneR ken jns nQ~ eefo ceQ DeeHeeer mes DeeosMe Hee peeTB lees ue#ceCe kees pevekeHegj efoKeekej legjvle ues DeeTB~
C
megefve cegveerMe ken yeeve meeerleer~ keme ve jece legce jeKeng veerleer~~
Oejce mesleg Heeueke legce leelee~ esce efyeyeMe mesJeke megKeoelee~~
Yee0 eerjece kes Jeeve megvekej cegefveeeW kes jepee efJeMJeeefce$e peer ves esceHetJe&ke kene, ns eerjece! Yeuee DeeHe Jeso keer
ceee&oe keeeW veneR jKeWies, keeeWefke ns leeled! DeeHe Oece&mesleg kes Heeueke, esce kes efJeJeMe leLee mesJekeeW kees megKe osvesJeeuess
nQ~
yeeuekeeC[ 187
oes0- peeF osefKe DeeJeng veiej, megKe efveOeeve oesG YeeF~

kejng megHeue meye kes veeve, megvoj yeove osKeeF~~218~~
Yee0 megKe kes kees<emJeHe oesveeW YeeF& (eerjeceue#ceCe) peekej veiej osKe DeeDees~ DeHeves megvoj cegKe efoKeekej
meYeer efceefLeueeJeeefmeeeW kes ves$eeW kees megHeue kej oes DeLee&led GvnW ves$eeW kee megvoj Heue os oes~
cegefve Heo keceue yebefo oesG Yeelee~ eues ueeske ueeseve megKeoelee~~
yeeuekeye=bo osefKe Deefle MeesYee~ ueies mebie ueeseve ceve ueesYee~~
d .
ve
Yee0 mebmeej kes ves$eeW kees megKe osvesJeeues oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe cegefve efJeMJeeefce$e peer kes ejCekeceueeW keer
er
Jevovee kejkes pevekeveiej osKeves eue He[s~ veiej kes yeeuekeeW kes mecetn ves eerjece, ue#ceCe keer De#eeMeesYee osKeer~ Jes
es
oesveeW YeeFeeW kes meeLe ueie iees~ Gvekes ceve Deewj ves$e eYeg kes He Hej uegyOe nes iees~
R
Heerle yemeve Heefjkej keef YeeLee~ ee eeHe Mej meesnle neLee~~
s
ht
leveg Devegnjefle megebove Keesjer~ Meeceue ieewj ceveesnj peesjer~~
ig
R
Yee0 eYeg kes keefeosMe Hej Heerleecyej, Hese Deewj lejkeme yeBOee nw~ Gvekes eernmle ceW megvoj Oeveg<e Deewj yeeCe
ll
MeesefYele nQ~ Meece Deewj ieewj oesveeW YeeF& (eerjece-ue#ceCe) keer pees[er kes Meeceieewj efJeieneW kee Gve Hej ueieer ngF&
.A
megvoj evove keer Keesjer DevegmejCe kej jner nw DeLee&led eYeg kes Mejerj Hej ueieer ngF& evove keer Keesjer Meece efoKeleer nw
s
Deewj ue#ceCe peer kes Mejerj Hej ueieer ngF& evove keer Keesjer MJesle~ ya
N
kesnefj kebOej yeeng efyeMeeuee~ Gj Deefle efej veeieceefve ceeuee~~
va
megYeie meesve mejmeern ueeseve~ yeove ceebke leeHe$ee ceeseve~~

Se
Yee0 oesveeW YeeFeeW kes mkevOe efmebn kes meceeve nQ~ Gvekeer YegpeeSB efJeMeeue nQ, Gvekes Je#e Hej veeieceefCe DeLee&led
th
iepecegkelee keer ceeuee yengle megvoj ueie jner nw~ Gvekes megvoj Deewj ueeuekeceue kes meceeve ves$e nQb~ Gvekes cegKeev
ee
DeeOeeeflceke, DeeefOeowefJeke, DeeefOeYeewefleke leerveeW leeHeeW kes veeMeke nQ~

P
si
keeveve keveke Hetue efye osneR~ efeleJele efeleefnb eesefj peveg uesneR~~
ul
efeleJeefve ee Ye=kegef yej yeeBkeer~ efleueke jsKe MeesYee peveg eeBkeer~~

r iT
Yee0 Gvekes keeveeW ceW mJeCe& kes yeves ngS keCe&Hetue megvojlee eoeve kej jns nQ~ es osKeles ner ceevees efee kees egje uesles
Sh
nQ~ oesveeW YeeFeeW keer efeleJeve megvoj leLee YeewnW es Deewj s{er nQ~ Gvekes GOJe&HegC[^ efleueke keer jsKee ves ceevees MeesYee
11
kees ner eeBkeer DeLee&led Fkeer kejkes jKe efueee nw~ DeLeJee, eYeg kes GOJe&HegC[^ efleueke keer jsKee ceevees evcee keer
20
MeesYee nw~
ht
oes0- efej eewleveerb megYeie efmej, ceseke kegbefele kesMe~

ig
veKe efMeKe megvoj yebOeg oesG, MeesYee mekeue megosMe~~219~~

yr
op
Yee0 Gvekes megvoj efmej Hej megvoj esHeer efJejepe jner nw~ kesMe keeues Deewj IegBIejeues nQ~ oesveeW YeeF& ejCe kes veKe mes
C
efMeKeeHee&vle megvoj nQ, Gvekes meYeer megosMe DeLee&led megvoj DebieeW Hej efoJeMeesYee nw~
osKeve veiej YetHemegle DeeS~ meceeeej HegjJeeefmeve HeeS~~

OeeS Oeece keece meye leeieer~ cevengB jbke efveefOe uetve ueeieer~~
efvejefKe menpe megvoj oesG YeeF&~ nesefnb megKeer ueeseve Heue HeeF&~~
Yee0 oes jepekegceej veiej osKeves Deees nQ, en meceeeej pevekeHegjJeeefmeeeW ves eeHle efkeee~ Jes meye IejeW Deewj Iej kes
keeees kees es[kej Jewmes ner oew[s ceevees efveefOe uetvess kes efueS oefjpeve oew[ jns neW~ mJeYeeJe mes megvoj oesveeW YeeF&
eerjece, ue#ceCe kees efvenejkej ves$eeW kee Heue Heekej efceefLeueeveiej kes meYeer efveJeemeer megKeer nes jns nQ~
pegyeleer YeJeve PejesKeefve ueeieer~ efvejKeefnb jece He Devegjeieer~~
kenefnb HejmeHej yeeve meeerleer~ meefKe Fve keesef keece efye peerleer~~
.
Yee0 efceefLeuee keer egJeefleeeB DeHevesDeHeves IejeW kes PejesKeeW DeLee&led efKe[efkeeeW hej ueiekej Devegjeie mes egkele neskej
d
ve
eerjece peer kee He efvejKe jner nQ Deewj HejmHej esceHetJe&ke Jeeve kenleer nQ, meefKeeeW! FvnebWves lees kejes[eW keeceosJeeW keer
er
efJe kees peerle efueee nw~
es
megj vej Demegj veeie cegefve ceeneR~ MeesYee Deefme kengB megefveele veeneR~~
R
efye<Ceg eeefj Yegpe efyeOe cegKe eejer~ efyeke yes<e cegKe Hebe Hegjejer~~
s
ht
DeHej osJe Deme keesG ve Deener~ en efye meefKe Heleefjes peener~~
ig
R
Yee0 osJelee, ceveg<e, Demegj DeLee&led owle, veeie Deewj cegefveeeW ceW Ssmeer MeesYee keneR Yeer veneR megveer peeleer nw~ efJe<Ceg eej
ll
.A
YegpeeJeeues nQ DeLee&led mJeeYeeefJekelee mes DeefOeke nQ, yeee kes eej cegKe nQ, pees mJeeYeeefJekelee mes leerve iegvee DeefOeke nw~
ef$eHegjemegj kes Me$eg efMeJe peer ye[er ner Yeebkej JesMeJeeues Deewj HeeBe cegKeJeeues nQ (efMeJe peer kes HeeBe cegKeeW kes veece
s
ya
DeOeesefueefKele nQ meeespeeled, DeIeesj, JeeceosJe, lelHeg<e leLee F&Meeve~)~ eneB lees meye keg DemJeeYeeefJeke nw~ ns meKeer!
N
efJe<Ceg peer, yeee peer Deewj efMeJe peer kees es[kej otmeje keesF& osJelee Fme ekeej veneR nQ, efpememes en efJe GHeefcele keer
va
pee mekes~
Se
oes0- yee efkeMeesj meg<ecee meove, Meece ieewj megKeOeece~

th
Debie Debie Hej Jeeefjeefnb, keesef keesef Mele keece~~220~~

P ee
Yee0 es oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe Jee ceW efkeMeesj DeLee&led eLece efkeMeesjeJemLee ceW mee{s ieejn Je<e& kes efoKeles nQ~
si
es meg<ecee DeLee&led HejceMeesYee kes cebefoj nQ~ meeBJejs Deewj ieesjs megKe kes efveJeememLeeve eerjece, ue#ceCe kes SkeSke Debie
ul
Hej kejes[eW-DejyeeW keeceosJeeW kees Jeej osvee eeefnS~

r iT
kenng meKeer Deme kees levegOeejer~ pees ve ceesn en He efvenejer~~

Sh
Yee0 DeefCecee veece keer efmeef yeesueer, kenes meKeer! Ssmee keewve MejerjOeejer nw, pees eerjeceue#ceCe kee en He
11
osKekej ve ceesefnle nes peees?

20
keesG meesce yeesueer ce=og yeeveer~ pees ceQ megvee mees megveng meeeveer~~
ht
S oesG ve=He oMejLe kes {ese~ yeeue cejeueefve kes keue peese~~
ig
yr
cegefve keewefMeke ceKe kes jKeJeejs~ efpeve jve Depee efveMeeej ceejs~~
op
Yee0 keesF& meKeer DeLee&led ieefjcee veece keer efmeef esceHetJe&ke keesceue JeeCeer ceW yeesueer, ns elegj meKeer! pees ceQves megveer nw,
C
Jen megvees, es yeeue jepenbmeeW kes megvoj pees[s mJeHe oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe cenejepe oMejLe kes efkeMeesj Heg$e nQ~
es efJeMJeeefce$e peer kes e%e kes j#eke nQ, efpevneWves eg ceW Depese je#emeeW kees ceeje nw~
Meeceieele keue kebpe efyeueeseve~ pees ceejere megYegpe ceo ceeseve~~
keewmeuee megle mees megKe Keeveer~ veece jece Oeveg meeeke Heeveer~~
yeeuekeeC[ 189
Yee0 pees Meeceue Mejerj, megvoj keceue pewmes ves$eeWJeeues nQ, efpevnesveW ceejere Deewj megyeeng kes ceo kees ve efkeee nw
DeLee&led ceejere kees meew eespeve meceg kes Heej HeWke efoee nw leLee megyeeng kees Deeivese yeeCe mes Yemce kej efoee nw~
efpevekes neLe ceW Oeveg<e Deewj yeeCe nw, Jes jceCeere kegceej mecemle megKe keer Keeefve leLee eeJeleea oMejLe peer keer ye[er
hejeveer keewmeuee peer kes heg$e nQ DeLee&led Gvnbs keewmeuee peer ves ieYe& ceW OeejCe efkeee Deewj Gvekee veece eerjece nw~
ieewj efkeMeesj yes<e yej kees~ kej Mej eeHe jece kes Hees~~
.
ueefceve veece jece ueIeg Yeelee~ megveg meefKe leemeg megefce$ee ceelee~~
d
ve
Yee0 pees ieewj JeCe& kes efkeMeesj nQ, efpevekee ye[e megvoj JesMe Deewj pees o={lee mes Hese yeeBOes nQ, efpevekes neLe ceW Oeveg<e
er
Deewj yeeCe nw, pees eerjece peer kes HeersHeers eue jns nQ, Jen ue#ceCe veece mes eefme Deewj eerjece kes efee ess YeeF&
es
R
nQ~ ns meKeer! megvees, Gvekeer ceelee kee veece megefce$ee nw~
s
oes0- efyeekeepe keefj yebOeg oesG, ceie cegefveyeOet GOeeefj~
ht
ig
DeeS osKeve eeHeceKe, megefve nj<eeR meye veeefj~~221~~
R
Yee0 yeeeCe efJeMJeeefce$e peer kes e%e keer j#eeHe keee& kejkes ceeie& ceW cegefveHelveer Denuee kee Gej kejkes oesveeW
ll
.A
YeeF& Oeveg<ee%e osKeves kees eerefceefLeuee ceW HeOeejs nQ~ en megvekej meYeer efceefLeueeveer ceefnueeSB emeVe nes ieF~
s
ya
osefKe jece efye keesG Ske kenF&~ peesie peeveefkeefnb en yej DenF&~~
N
peew meefKe Fveefnb osKe vejveent~ Heve Heefjnefj nef" kejF efyeyeent~~
va
Yee0 eerjece keer efJe osKekej keesF& Ske DeLee&led ceefncee veeceke efmeef kenves ueieer, ns meKeer! es DeLee&led meeBJeues
Se
jepekegceej, peevekeer peer kes eesie nQ~ eefo ceveg<eeW kes F&MJej peveke peer Fme meeBJeues jepekegceej kees osK e uesles lees
th
eefle%ee es[kej n"HetJe&ke Fvemes eermeerlee kee efJeJeen kej osles~

ee
keesG ken S YetHeefle Heefneeves~ cegefve mecesle meeoj meveceeves~~

P
si
meefKe Hejbleg Heve jeG ve lepeF&~ efyeefOe yeMe nef" Deefyeyeskeefnb YepeF&~~
ul
iT
Yee0 keesF& DeLee&led ueefIecee veeceke efmeef kenves ueieer, meKeer! Fvekees peveke peer vess Heneeve efueee nw~ cegefve
r
efJeMJeeefce$e peer kes meefnle DeeojHetJe&ke Fvekee mecceeve efkeee nw~ DeLee&led FvnW DeHeves veiej ues Deekej megvojmeove ceW
Sh
efveJeeme efoee nw~ efHej Yeer jepee peveke peer DeHeveer eefle%ee veneR es[ jns nQ~ efJeOeelee keer efkemeer efJeMes<e eespevee kes
11
JeMe ceW nesves kes keejCe cenejepe n" kejkes DeefJeJeske kee ner Yepeve kej jns nQ~
20
keesG ken peew Yeue DenF efyeOeelee~ meye kenB megefvee Gefele Heueoelee~~
ht
leew peeveefkeefnb efceefueefnb yej Snt~ veeefnve Deeefue FneB mebosnt~~

ig
yr
Yee0 keesF& DeLee&led eeefHle veeceke efmeef kenves ueieer, eefo yeee peer Yeues nQ Deewj megvee lees peelee nw efke, Jes meYeer kees
op
Gefele Heue osles nQ, leye lees peevekeer peer kees ener (Meece jepekegceej) Jej efceueWies~ meKeer eneB keesF& mevosn veneR nw~
C
peew efyeefOe yeMe Deme yevew meBpeesiet~ leew ke=leke=le nesefnb meye ueesiet~~
meefKe ncejs Deejefle Deefle leeles~ keyengBke S DeeJeefnb Sefn veeles~~
Yee0 eefo meewYeeieJeMe en mebeesie yeve peees lees meye ueesie ke=leke=le nes peeeWies~ ns meKeer! nceejs ceve ceW lees Fme
keejCe Delevle GleeJeueeHeve nw efke, efJeJeen nesves Hej keYeer lees es eneB memegjeue kes veeles Deeebsies ner~
oes0- veeefnb le nce kenB megveng meefKe, Fve kej ojMeve otefj~
en mebIe leye nesF peye, Hegve Hegjeke=le Yetefj~~222~~
Yee0 ns meKeer! megvees veneR lees DeLee&led efJeJeen veneR nesves Hej nceejs efueS Fve eerjeceue#ceCe kes oMe&ve yengle otj nw~
en mebeesie leYeer yeve mekelee nw, peye nce ueesieeW kes HetJe&keeue ceW efkees ngS yengle mes HegCe neW, efpevekeer meneelee mes ee
lees peveke peer eefle%ee ceW {erue oW DeLeJee eerjece ner efMeJeOeveg<e lees[ oWb~
.
yeesueer DeHej kensng meefKe veerkee~ Sefnb efyeyeen Deefle efnle meyener kee~~
d
ve
Yee0 leye DeHej DeLee&led eekeece veeceke efmeef yeesueer, ns meKeer! legceves yengle Dee kene nw~ Fme
er
eermeerleejeceefJeJeen mes meYeer kee yengle Yeuee nesiee~
es
R
keesG ken Mej eeHe ke"esje~ S Meeceue ce=ogieele efkeMeesje~~
s
meye Demecebpeme DenF meeeveer~ en megefve DeHej kenF ce=og yeeveer~~
ht
ig
Yee0 keesF& DeLee&led F&efMelJe veeceke efmeef kenves ueieer, ns elegj meKeer! efMeJe peer kee Oeveg<e Delevle ke"esj nw Deewj es
R
MeeceueefkeMeesj keesceue Mejerj kes nQ~ eneB meye keg Demecebpeme nw, DeLee&led efyevee cesue kee nw~ efMeJeOeveg<e ke"esjlee keer
ll
.A
meercee nw Deewj eerjece keesceuelee keer Hejekeee nQ~ en megvekej DeHej DeLee&led otmejer JeefMelJe veeceke efmeef keesceue
s
JeeCeer ceW kenves ueieer
ya
meefKe Fve kenB keesG keesG Deme kenneR~ ye[ eYeeJe osKele ueIeg DenneR~~
N
va
Hejefme peemeg Heo Hebkepe Oetjer~ lejer Denuee ke=le DeIe Yetjer~~
Se
mees efke jnefnb efyeveg efMeJeOeveg lees[s~ en eleerefle Heefjnefje ve Yeesjs~~

pesefnb efyejbefe jefe meere meBJeejer~ lesefnb Meeceue yej jesG efJeeejer~~
th
ee
leemeg yeeve megefve meye nj<eeveer~ SsmesF nesG kenefnb ce=og yeeveer~~
P
Yee0 ns meKeer! keesF&keesF& Ssmee kenles nQ efke, Fvekee eYeeJe yengle ye[e nw~ Yeues ner es osKeves ceW ess nQ~ efpevekes
si
ejCekeceue keer Oetefue kee mHeMe& kejkes yengle ye[e HeeHe kejvesJeeueer Denuee Yeer lej ieF, keee Jes eerjece, efMeJeOeveg<e
ul
iT
lees[s efyevee jn mekesbies? en efJeMJeeme Yetuekej Yeer veneR es[vee eeefnS~ efpeve yeee peer ves meerlee peer kees meBJeej kej
r
jee nw DeLee&led yengle megvoj mepeekej yeveeee nw, GvneWves ner efJeeej kej meerlee peer kes efueS meeBJeues Jej keer jevee keer
Sh
nw~ Gmekes Jeeve megvekej meYeer meefKeeeB oe ceW emevve ngF Deewj Ssmee ner nes Fme ekeej keesceue JeeCeer ceW kenves
11
ueieeR~
20
oes0- efne nj<eefnb yej<eefnb megceve, megcegefKe megueeseefve ye=bo~

ht
peeefnb peneB penB yebOeg oesG, lenB lenB Hejceevebo~~223~~

ig
yr
Yee0 megvoj cegKeeW Deewj megvoj ves$eeWJeeueer meefKeeeW kes mecetn oe ceW emevve nesles nQ Deewj megvoj ceve mes megceve
op
DeLee&led Heg<HeeW keer Je=ef kejles nQ~ DeLeJee mecetnye megcegefKeeeB Deewj megueeseefveeeB oe ceW emeVe nes jner nQ Deewj eYeg
C
hej megceveeW (heg<heeW) kes yeneves Deheves megvoj ceveeW keer ner Je<ee& kej jner nQ~ peneBpeneB oesveeW Yeelee peeles nQ JeneBJeneB
Hejceevevo nes peelee nw~

Hegj Hetjye efoefMe ies oesG YeeF&~ penB OevegceKe efnle Yetefce yeveeF&~~
Deefle efyemleej ee iee {ejer~ efyeceue yesefokee efej meBJeejer~~
yeeuekeeC[ 191
Yee0 veiej kes HetJe& efoMee ceW oesveeW Yeelee eerjeceue#ceCe iees, peneB Oeveg<ee%e kes efueS Yetefce yeveeeer ieeer Leer DeLee&led
e%eYetefce keer jevee keer ieeer Leer~ JeneB Delevle efJemle=le #es$e ceW megvoj HeMe& {eueer ieeer Leer Deewj efvece&ue leLee megvoj
e%eJesefokee Yeer yeveeeer ieeer Leer~
engB efoefMe kebeve cebe efyeMeeuee~ jes peneB yew"efnb ceefnHeeuee~~
lesefn Hees meceerHe engB Heemee~ DeHej cebe ceb[ueer efyeueemee~~
kegke TBefe meye YeeBefle megneF&~ yew"efnb veiej ueesie penB peeF&~~
d .
ve
Yee0 eejeW Deesj efJeMeeue mJeCe& kes cebe yeveees iees Les, peneB meerlee peer kes mJeebJej ceW Deees ngS meYeer jepee yew"Wiess~
er
Gmekes Heers efveke ner eejeW Deesj Deewj Yeer cebeeW kes mecetn kee efJeueeme DeLee&led meewvoe& Lee~ Jen cebe ceC[ueer keg
es
TBeer Deewj meye ekeej mes megvoj Leer, peneB peekej veiej kes ueesie mJeebJej osKeves kes efueS yew"Wiess~
R
efleve kes efveke efyeMeeue megneS~ OeJeue Oeece yengyejve yeveeS~~
s
ht
penB yew"er osKeefnb meye veejer~ peLee peesie efvepe kegue Devegnejer~~
ig
R
Yee0 Gve cebeeW kes efveke ner efJeMeeue, megvoj leLee yengle ekeej kes MJesleHekekes YeJeve yeveees iees Les~ DeHeves kegue
ll
leLee eesielee kes Devegmeej peneB yew"kej meYeer efceefLeueeHegj keer veeefjeeB mJeebJej keer keee&Jeener osKee kejWieer~
s .A
Hegj yeeueke keefn keefn ce=og yeevee~ meeoj eYegefnb osKeeJeefnb jevee~~
ya
Yee0 Hegj kes yeeueke keesceue Jeeve kenkej eYeg kees DeeojHetJe&ke jbieYetefce keer jevee efoKee jns nQ~
N
va
oes0- meye efMeMeg Sefn efceme esceyeMe, Hejefme ceveesnj ieele~

Se
leve Heguekeefnb Deefle nj<e efne, osefKe osefKe oesG Yeele~~224~~

th
Yee0 meYeer yeeueke esce kes JeMe neskej Fmeer yeneves eYeg kes keesceue Mejerj kee mHeMe& kejkes Deewj oesveeW YeeleeDeeW kees
ee
osKeosKekej Mejerj mes Hegueefkele Deewj oe ceW emevve nesles nQ~

P
efMeMeg meye jece esceyeMe peeves~ eerefle mecesle efvekesle yeKeeves~~

si
efvepe efvepe efe meye uesefnb yeesueeF&~ meefnle mevesn peeefnb oesG YeeF&~~
ul
iT
Yee0 eYeg eerjece ves meYeer yeeuekeeW kees esce kes JeMe ceW peevee Deewj emevvelee meefnle jbieYetefce kes YeJeveeW keer eMebmee
r
Sh
keer~ DeLeJee, DeHeves Iej kee Heefjee efoee efke, nce eerDeJeOe kes jepekegceej nQ~ yeeueke DeHevesDeHeves efe kes
Devegmeej eYeg kees DeHeves Heeme yegueeles nQ Deewj oesveeW YeeF& mvesn meefnle Gvekes Heeme eues peeles nQ~
11
jece osKeeJeefnb Devegpeefnb jevee~ keefn ce=og ceOegj ceveesnj yeevee~~

20
Yee0 ceer"s Deewj ceveesnj Jeeve kenken kej eerjece ess Yewee ue#ceCe kees jbieYetefce keer jevee efoKee jns nQ~
ht
ig
ueJe efveces<e cenB YegJeve efvekeeee~ jeF peemeg DevegMeemeve ceeee~~

yr
Yeiele nsleg meesF oerveoeeuee~ efeleJele eefkele Oeveg<e ceKeMeeuee~~

op
C
Yee0 efpevekee DevegMeemeve Heekej Gvekeer ceeee #eCe Yej kes ueJe cee$e ceW Deveske yeeeC[eW kes mecetneW kees je [eueleer
nw, Jes ner oerveeW Hej oee kejvesJeeues eYeg eerjece DeHeves Yekele ue#ceCe kes leLee mJeYekele efceefLeuee kes yeeuekeeW kes
Deevevo kes efueS eefkele neskej Oevege&%eMeeuee kee efvejer#eCe kej jns nQ~
keewlegke osefKe eues ieg HeeneR~ peeefve efyeuebye $eeme ceve ceeneR~~
peemeg $eeme [j kenB [j nesF&~ Yepeve eYeeJe osKeeJele meesF&~~
keefnb yeeleW ce=og ceOegj megneF~ efkeS efyeoe yeeueke yeefjeeBF~~
Yee0 en keewlegke osKekej eerjece-ue#ceCe iegosJe efJeMJeeefce$e peer kes Heeme eues~ efJeuecye ngDee peevekej eerjece kes
ceve ceW iegosJe efJeMJeeefce$e peer kee [j nw~ efpevekes $eeme mes [j kees Yeer [j nes peelee nw, Jener eYeg eerjece Yepeve kee
eYeeJe efoKee jns nQ DeLee&led efJeMJeeefce$e peer mes [j jns nQ~ keesceue Deewj megneJeveer yeeleW kenkenkej eYeg ves efceefLeuee
kes yeeuekeeW kees n"HetJe&ke efJeoe efkeee~
oes0- meYee meesce efyeveerle Deefle, mekege meefnle oesG YeeF~
ieg Heo Hebkepe veeF efmej, yew"s Deeemeg HeeF~~225~~
d .
ve
Yee0 YeeYeerle, esceege, Delevle efJeveerle, oesveeW Yeelee (eerjeceue#ceCe) efJeuecye nesves kes keejCe mebkeese meefnle
er
iegosJe kes ejCekeceueeW ceW cemleke veJeekej Dee%ee Heekej yew" iees~
es
R
* ceemeHeejeeCe, "e efJeeece *
s
ht
efveefMe eyesMe cegefve Deeemeg oervne~ meyeneR mebOee yebove keervne~~
ig
R
kenle keLee Fefleneme Hegjeveer~ efej jpeefve pegie peece efmejeveer~~
ll
Yee0 jeef$e kes eJesMe nesles ner cegefve efJeMJeeefce$e peer ves mevOeesHeemeve keer Dee%ee oer Deewj eerjeceue#ceCe meefnle meYeer
.A
yeeeejer efMe<eeW ves efJeMJeeefce$e peer kes vesle=lJe ceW mevOeeJevove efkeee~ FeflenemeHegjeCe keer megvoj keLeeeW kenles ngS
s
oes enj jele yeerle ieeer~ ya
N
cegefveJej Meeve keervn leye peeF&~ ueies ejve eeBHeve oesG YeeF&~~
va
efpeve kes ejve mejesn ueeieer~ kejle efyeefyeOe peHe peesie efyejeieer~~
Se
lesF oesG yebOeg esce peveg peerles~ ieg Heo keceue Heueesle eerles~~
th
ee
Yee0 leye cegefvees efJeMJeeefce$e peer ves Meeve efkeee Deewj oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe efJeMJeeefce$e peer kes ejCe oyeeves
P
ueies~ efpevekes ejCekeceueeW kes efueS efJejeieer mevlepeve Deveske peHe, eesie kejles nQ~ Jes ner oesveeW YeeF& ceevees esce eje
si
peerle efueS iees nQ Deewj emevveleeHetJe&ke iegosJe eerefJeMJeeefce$e peer kes ejCekeceueeW kees OeerjsOeerjs Heuees jns nQ DeLee&led
ul
oyee jns nQ~

r iT
yeej yeej cegefve Deeiee oervner~ jIegyej peeF Meeve leye keervner~~
Sh
eeHele ejve ueKeve Gj ueeS~ meYee meesce Hejce meeg HeeS~~

11
Hegefve Hegefve eYeg ken meesJeng leelee~ Heew{s Oeefj Gj Heo peuepeelee~~
20
Yee0 cegefve efJeMJeeefce$e peer ves yeejyeej Dee%ee oer, leye jIegkegue ceW es eerjece ves peekej Meeve efkeee~ eerue#ceCe
ht
eYeg kes ejCeeW kees oe mes ueieekej Yee mes egkele neskej esceHetJe&ke Delevle megKe Heeles ngS egHeeeHe OeerjsOeerjs oyee
ig
jns nQ~ yeejyeej eYeg eerjece ves kene, ns Yewee! mees peeDees~ leye oe ceW eYeg kes ejCeeW kee Oeeve kejkes Deewj
yr
op
DeHeveer eleer Hej eYeg kes ejCekeceue kees jKekej DeLee&led DeHeves Je#emLeue kees ner eYeg kes ejCeeW keer leefkeee yeveekej
C
ue#ceCe peer Heew{ iees DeLee&led ues iees Hejvleg GvnW veeRo veneR Deeeer~
oes0- G"s ueKeve efveefMe efyeiele megefve, DeveefMeKee Oegefve keeve~

ieg les Heefnuesefnb peieleHeefle, peeies jece megpeeve~~226~~
Yee0 jeef$e kes meceeHle nesves Hej ueeueefMeKee Jeeues cegie&s keer kegke[t...ket Oegefve DeHeves keeveeW mes megvekej ue#ceCe peer
G" iees~ iegosJe kes peeiejCe kes eLece ner mesJee ceW elegj eerjece Yeer peie iees~
yeeuekeeC[ 193
efJeMes<e- eneB mes ome oesnsHee&vle Heg<HeJeeefkee kee JeCe&ve kejkes ieesmJeeceer peer ves Ske ner meeLe meeefnle leLee Jesoevle
Fve oesveeW efJeOeeDeeW keer meweefvleke Hejekeee kee efveoMe&ve kejeee nw~ pewmes DeeeMejeeee& ves ome GHeefve<eoeW kes
JeeKeeve ceW Dewlecele kee eefleHeeove efkeee Deewj ome Mueeskeer mes efvecyeekee&eee& ves wleewle keer eeflee keer, Gmeer
ekeej HegueJeejer kes ome oesns kes ceeOece mes DeefYeveJeJeeuceerefke ieesmJeeceer leguemeeroeme ves eermeerleejece efJeefMeewle cele
kes eefleeHevee ceW efJeod efJece=ie efJeo eeHle efkeee~
mekeue Meewe keefj peeF veneS~ efvele efveyeeefn cegefveefnb efmej veeS~~
d .
ve
mecee peeefve ieg Deeemeg HeeF&~ uesve emetve eues oesG YeeF&~~
er
Yee0 oesveeW YeeFeeW ves (eerjeceue#ceCe ves) esceHetJe&ke mecHetCe& HeefJe$elee kes efJeOeeveeW kee mecHeeove kejkes peekej
es
keceuee veoer ceW mveeve efkeee~ JesoefJeefnle efvelekece&, mevOeeJevove mecHevve kejkes iegosJe efJeMJeeefce$e peer kees efmej
R
veJee kej eCeece efkeee~ iegosJe keer Hetpee kee, vejueerueejbiecebe Hej meerlee peer mes eLece efceueve kee, efceefLeuee kes
s
ht
Deej Je=#eeW kes Gej kee, mJeebJej kes HetJe&efJeOese HeeJe&leerHetpeve kes nsleg Heg<HeJeeefkee ceW meerlee peer kes Deeieceve kee,
ig
eerue#ceCe leLee eermeerlee keer meefKeeeW kes egieueHeoMe&ve kes meewYeeie kee, YekeleYeieJeeved, MeefkeleMeefkeleceeve,
R
ll
eke=efleHeg<e, ceeeecensMJej leLee eleieelcee SJeb Hejceelcee kes meceeiece kee mecee peevekej iegosJe efJeMJeeefce$e peer
.A
kee DeeosMe Heekej, oesveeW YeeF& eleieelcee He eerue#ceCe leLee HejceelceeHe eerjece Heg<He uesves kes efueS eue He[s~
s
ya
YetHe yeeie yej osKesG peeF&~ penB yemeble $e+leg jnF ueesYeeF&~~
N
ueeies efyeHe ceveesnj veevee~ yejve yejve yej yesefue efyeleevee~~
va
veJe HeuueJe Heue megceve megneS~ efvepe mebHeefle megjKe uepeeS~~

Se
Yee0 eerjeceue#ceCe ves peekej peveke peer kee es yeeie osKee, peneB uegyOe neskej Jemevle$e+leg efvejvlej jnlee nw~
th
DeLeJee, peneB Jemeble$e+leg uegYeeee jnlee nw~ JeneB yengjbieer es ueleeDeeW kes efJeleeveeW mes egkele Deveske ceveesnj Je=#e ueies
ee
nQ, pees veJeerve HeuueJeeW, HeueeW Deewj Heg<HeeW mes MeesYeeeceeve nQ, efpevneWves DeHeves HeuueJe, Heue, Heg<He keer mebHeefe mes
P
keuHeJe=#e kees Kee DeLee&led jmenerve yeveekej ueefppele kej efoee nw~
si
ul
eeleke keesefkeue keerj ekeesje~ ketpele efyenie veele keue ceesje~~

iT
ceOe yeeie mej meesn megneJee~ ceefve meesHeeve efyeefe$e yeveeJee~~

r
Sh
efyeceue meefueue mejefmepe yengjbiee~ peueKeie ketpele iegbpele Ye=biee~~

11
Yee0 JeneB eeleke, keeseue, leesles, ekeesj yeesue jns nQw Deewj ceetj ceOegj ieefle mes veee jnW nQ~ yeeie kes ceOe cebs
20
megvoj leeueeye MeesefYele nw, efpemekeer meeref{eeB ceefCeeeW mes peefle leLee efJeefJeOe DeeMee&cee keuee mes yeveeeer ieeer nw~
ht
Gme leeueeye kee peue efvece&ue nw~ JeneB yengjbies DeLee&led veerues, Heerues, MJesle Deewj jkele keceue efKeues nQb~ peue kes He#eer
ig
yeesue jns nQ Deewj Yeewbjs iegbpeej kej jns nQ~

yr
op
oes0- yeeie le[eie efyeueesefke eYeg, nj<es yebOeg mecesle~

C
Hejce jce Deejece en, pees jeceefnb megKe osle~~227~~
Yee0 Fme yeeie Deewj mejesJej kees osKekej eYeg eerjece, ue#ceCe peer kes meefnle emevve ngS~ en Deejece DeLee&led
Jeeefkee Delevle megvoj nw, pees mecemle ejeej kees jceevesJeeues megKemJeHe eerjece kees Yeer megKe os jner nw~
engB efoefMe efeleF HetBef ceeueerieve~ ueies uesve oue Hetue cegefole ceve~~
Yee0 YeieJeeved eerjece eejeW Deesj DeLee&led Deele&, efpe%eemeg, DeLee&Leer& SJeb %eeveerYekeleeW keer Deesj DeLeJee, peeiele, mJeHve,
meg<egefHle SJeb legjereeJemLee keer Deesj DeLeJee, $e+ied, epeg<e, meece, DeLeJe&ved veeceke eej JesoeW keer Deesj DeLeJee, %eeve,
kece&, GHeemevee, MejCeeieefle Fve eej meeOeveeHeLeeW keer Deesj DeLeJee HetJe&, HeefMece, Gej, oef#eCe efoMee keer Deesj DeLeJee
meerlee peer keer Heg$eer, yentjeveer, egJejeveer leLee cenejeveer Fve eej HeeW keer Deesj DeLeJee, GlHeefe, Heeueve, eueekeeefjCeerb,
keuesMeneefjCeeR, meJe&ese<kejer, eerjeceefeelecee Fve meerlee peer keer eej oMeeDeeW keer Deesj DeLeJee, mecevJee, efJejesOe,
Heefjnej, meeOeve leLee Heue Fve eej oeMe&efveke efJeOeeDeeW keer Deesj DeLeJee eeleke, keeseue, leesles SJeb ekeesj veeceke
d .
DeHeves mJeeieled ceW yeesuevesJeeues eej Heef#eeeW keer Deesj DeLeJee, efvele, vewefceefleke, eeeefMele leLee GHeemevee veeceke eejeW
ve
er
Jewefoke kecees keer Deesj DeLeJee, veece, He, ueeruee, Oeece Fve eej JeCees mes egkele elegefJe&Oe jeceeeCe kes keLeeemebieeW
es
keer Deesj DeLeJee, peeefJepee, peuevOej, veejoceesn leLee cevegMeleHee keer leHemee kes ece mes mecHevve nesves Jeeues
R
eej keuHeeW kes DeJeleejeefj$eeW keer Deesj DeLeJee, oMejLe, peveke, Jeefme leLee efJeMJeeefce$e Fve eej efHele=keuHe
s
ceneefJeYetefleeeW keer Deesj DeLeJee keewmeuee, kewkeseer, megefce$ee, megveevee Fve eej ceeleeDeeW keer Deesj DeLeJee DeeesOee ceW
ht
ig
mebmkeejueeruee, efceefLeuee ceW e=bieejueeruee, efe$eket ceW efJenejueeruee leLee uebkee ceW mebnejueeruee keer eej ceveesnj
R
eeeDeeW keer Deesj osKekej leLee ceeueerieCeeW mes DeLeJee, ceeB DeLee&le DeeefoMeefe peieled ceelee meerlee peer kes DeeueerieCe
ll
.A
DeLee&led meKeer ieCeeW mes Hetkej cegefole ceve mes eerjece, leguemeeroue Deewj Heg<He egveves ueies~
s
ya
efJeMes<e ceeB DeeueerieCe ceeueerieCe~ Heg<HeJeeefkee ceW keesF& Heg<e veneR pee mekelee Lee, FmeefueS YeieJeeved eerjece ves
N
ceeB meerlee kes DeeueerieCe DeLee&led meKeer ieCeeW mes ner Hetue uesves keer Devegceefle ceeBieer Deewj emeVelee mes leguemeeroue Deewj Heg<He
va
uesves ueies~
Se
lesefnb DeJemej meerlee lenB DeeF&~ efieefjpee Hetpeve peveefve He"eF&~~

th
mebie meKeer meye megYeie meeeveer~ ieeJeefnb ieerle ceveesnj yeeveer~~

ee
Yee0 Gmeer DeJemej Hej ceelee megveevee peer eje mJeebJej kes HetJe& kejCeere HeeJe&leer Hetpee kes nsleg Yespeer ngF& meerlee peer
P
Yeer JeneB DeLee&led Heg<HeJeeefkee ceW DeeF, peneB eerjece peer emevveleeHetJe&ke leguemeeroue Deewj Heg<He ues jns Les~ Gve YeieJeleer
si
ul
meerlee peer kes meeLe meYeer megvoj leLee elegj meefKeeeB nQ, pees megvoj JeeCeer ceW mJeebJejesefeled cebieueieerle iee jner nQ~
iT
mej meceerHe efieefjpee ie=n meesne~ yejefve ve peeF osefKe ceve ceesne~~
r
Sh
ceppeve keefj mej meefKeve meceslee~ ieF cegefole ceve ieewefj efvekeslee~~
11
Hetpee keervn DeefOeke Devegjeiee~ efvepe DevegHe megYeie yej ceebiee~~

20
Yee0 Gme mejesJej kes meceerHe HeeJe&leer peer kee cebefoj megMeesefYele nw, efpemekee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ Gmes
ht
osKekej ceve ceesefnle nes peelee nw~ YeieJeleer meerlee peer Gme leeueeye cebW DeHeveer meYeer meefKeeeW kes meeLe mveeve kejkes
ig
emevve ceve mes ieewjer peer kes cebefoj ceW ieFb~ pevekevebefoveer peer ves DeefOeke Devegjeie kes meeLe efieefjpee peer keer Hetpee keer leLee
yr
Gvemes DeHeves DevegHe DeLee&led DeHeves He kes eesie megvoj Jej (otune) ceeBiee~
op
C
Ske meKeer efmee mebie efyeneF&~ ieeer jner osKeve HegueJeeF&~~
lesefnb oesG yebOeg efyeueeskes peeF&~ esce efyeyeMe meerlee HenB DeeF&~~
Yee0 Dekeej DeLee&led efJe<Cegpeer kees Yeer ke DeLee&led Deevevo osvesJeeues YeieJeeved eerjece keer meKeer DeLee&led meKee
efMeJepeer keer Helveer leelHee&le: efJe<Ceg peer kees Yeer Deevevo osvesJeeues YeieJeeved eerjece kes meKee efMeJepeer keer Oece&Helveer
HeeJe&leerpeer meKeer JesMe ceW meerlee peer kes meeLe jnleer LeeR~ Gme mecee Jes meerleepeer kee meeLe es[kej Heg<HeJeeefkee osKeves
ieeer ngF& LeeR DeLee&led meerleepeer kes Hetpeve kes mecee HeeJe&leerpeer DeHeves cebefoj ceW GHeefmLele veneR LeeR~ FmeefueS, Jejoeve
yeeuekeeC[ 195
ceeBieves Hej Yeer cebefoj ceW mes SJecemleg Meyo megveeeer veneR He[e~ GvneR meKeer JesMeOeeefjCeer Ske meKeer (eerjece peer kes
meKee efMeJe peer keer m$eer) HeeJe&leer peer ves Heg<HeJeeefkee ceW peekej Heg<He uesles ngS oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe kees osKee
Deewj Jen esce kes efJeJeMe neskej meerlee peer kes Heeme (HeeJe&leer peer kes cebefoj) ceW Dee ieF~
oes0- leemeg oMee osKeer meefKeve, Hegueke ieele peue vewve~
keng keejve efvepe nj<e kej, Hetefnb meye ce=og yewve~~228~~
.
Yee0 meefKeeeW ves Gme Ske meKeer keer oMee osKeer, Gmekes Debie jesceebefele Les Deewj DeeBKeeW ceW esce mes Gce[e ngDee
d
ve
Deegpeue~ meYeer meefKeeeB Gmemes keesceue JeeCeer ceW Hetves ueieeR efke legce DeHeves n<e& kee keejCe yeleeDees~
er
osKeve yeeie kegDeBj oesG DeeS~ yee efkeMeesj meye YeeBefle megneS~~
es
Meece ieewj efkeefce kenewb yeKeeveer~ efieje Deveeve veeve efyeveg yeeveer~~
R
s
Yee0 Jen Ske meKeer yeesueer, meefKeeeW! peveke peer kee yeeie osKeves kes efueS efkeMeesj DeJemLeeJeeues meye ekeej mes
ht
ig
megvoj meeBJeues Deewj ieesjs oes jepekegceej Deees nQ~ Gvekeer kewmes eMebmee keB? keeeWefke pees JeeCeer yeesue mekeleer nw Gmekes
R
Heeme ves$e veneR nw DeLee&led Gmeves eYeg kees osKee veneR, efpeve ves$eeW ves GvnW osKee nw Gvekes Heeme JeeCeer veneR nw DeLee&led Jes
ll
.A
yeesue veneR mekeles~ YeeJe en nw efke, Gvekee JeCe&ve lees Jener kej mekelee nw efpemeceW Ske meeLe oMe&ve Deewj Jeeve kee
mecevJee nes~ keoeefeled JeeCeer kes Heeme ves$e nesles DeLeJee ves$e kes Heeme JeeCeer nesleer lees ner Gvekee JeCe&ve mebYeJe neslee~
s
ya
megefve nj<eeR meye meKeer meeeveer~ efmee efne Deefle Glekeb"e peeveer~~
N
Ske kenF ve=Hemegle lesF Deeueer~ megves pes cegefve meBie DeeS keeueer~~
va
Se
Yee0 Gme meKeer kee Jeeve megvekej Deewj GvnW osKeves kes efueS meerlee peer kes ceve cebbs Delevle Glkeb"e DeLee&led
Glmegkelee peevekej meYeer elegj meefKeeeB emevve ngF~ Ske meKeer kenves ueieerb, ns meefKeeeW! es oesveeW Jener jepekegceej nQ,
th
pees keue cegefve efJeMJeeefce$e peer kes meeLe Deees ngS megves iees~
P ee
efpeve efvepe He ceesefnveer [ejer~ keervns mJeyeme veiej vej veejer~~

si
yejvele efye penB lenB meye ueesiet~ DeJeefme osefKeeefnb osKeve peesiet~~
ul
iT
Yee0efpevneWves DeHeves He keer ceesefnveer [euekej (peeot eueekej) veiej kes meYeer Heg<eeW Deewj efm$eeeW kees DeHeves JeMe
r
ceW kej efueee leLee DeHeves JeMe ceW efkees ngS efceefLeuee kes meYeer vejeW kees veejer yevee efoee~ meYeer ueesie peneBleneB Gve
Sh
oesveeW jepekegceejeW keer efJe kee JeCe&ve kej jns nQ~ Gvekes oMe&ve DeJeMe kejves eeefnS, Jes osKeves eesie DeLee&led oMe&veere
11
nQ~
20
leemeg yeeve Deefle efmeeefnb meesneves~ ojMe ueeefie ueeseve Dekegueeves~~

ht
eueer Deie keefj efee meefKe meesF&~ eerefle Hegjeleve ueKeF ve keesF&~~
ig
yr
Yee0 Gme meKeer kes Jeeve meerlee peer kees yengle efee ueies Deewj eerjece kes oMe&veeW kes efueS peevekeer peer kes ves$e
op
Dekegueeves DeLee&led leueHeueeves ueies~ meerlee peer DeHeveer Gmeer Heejer Ske meKeer kees Deeies kejkes HegueJeejer keer Deesj
C
eueerb~ eerjece kes eefle meerlee peer keer Hegjeleve DeLee&led meekesleueeske keer eerefle kees keesF& veneR osKe jne Lee~
oes0- megefceefj meere veejo yeeve, GHepeer eerefle Hegveerle~

eefkele efyeueeskeefle mekeue efoefMe, peveg efMeMeg ce=ieer meYeerle~~229~~
Yee0 veejo peer kes Jeeve kee mcejCe kejkes meerlee peer kes ceve ceW Hegveerle DeLee&led eerjece kes eefle HeefleefJe<eeke eerefle
GlHevve nes ieeer~ YeeYeerle ngF& yeeuenefjCeeR keer YeeBefle Jes meYeer efoMeeDeeW cesW eefkele neskej osKe jner LeeR~
efJeMes<e : mJeebJej keer Ievee mes keeflehee ceemehetJe& ogOeceefle kes le hej efJejepeceeve YeieJeleer meerleepeer kes oMe&veeW kes
efueS osJeef<e& veejo heOeejs Les~ Gme mecee osJeef<e& ves YeieJeleer meerlee peer kees en DeefYe%eeve efveefo& efkeee Lee efke efpeme
heg<ehebgieJe keer megbojlee kee JeCe&ve megvekej Deehekes ceve ceW Gmes osKeves keer Glkeb"e peie peees Deehe Gmeer kees Deheves heefle
kes he ceW JejCe kej ueerefpeesiee ~ Jes neWies mJeebhegjeCe heg<eesece YeieJeevejece Deewj GvneR kes eje mJeebJej ceW efMeJe
Oeveg&Yebie Yeer nesiee~ meerlee peer kees veejo peer kes Gmeer Jeeve kee mcejCe kejkes eYeg eerjece kes eefle oechele esce Godyeg
nes ieee~
d .
kebkeve efkebefkeefve vetHegj Oegefve megefve~ kenle ueKeve meve jece oe iegefve~~
ve
er
ceevengB ceove ogbogYeer oervner~ cevemee efyeMJe efyepee kenB keervner~~
es
Yee0 meerlee peer kes eernmlekeceueeW ceW efJejepeceeve kebkeCeeW leLee Gvekes keef Hej efJejepeceeve efkebefbkeCeer (kejOeveer)
R
SJeb peevekeer peer kes eerejCeeW ceW MeesefYele vetHegjeW keer Oegefve megvekej oe ceW efJeeej kejkes YeieJeeved eerjece, ue#ceCe peer
s
ht
mes ken jns nQ, ue#ceCe! ceevees ceove DeLee&led ceoeefo efJekeejeW mes jefnle cesjs Yepeveevevo DeLeJee cesjs esce ves $e+iJeso He
ig
kebkeCe, epegJes&oHe efkebefkeCeer Deewj meeceJesoHe vetHegj kes ceeOece mes ogbogYeer yepeeF& nw Deewj efJeMJeefJepee keer Fe
R
keer nw, keeeWefke keece ves Heg<He kee yeeCe ueskej efJeMJeefJepee kejkes Gmes veeee kej [euee~ Deye eerjeceesce efJeMJe kees
ll
.A
efveke= keece mes cegefkele efoueekej, Gmes peerlekej, YeieJeled-eeefHle-megOee mes Gmes Decej yeveevee eenlee nw~ (eneB ceove
s
Meyo kee DeLe& nw keece kees ve kejves Jeeuee, eLee ceob veeMeeefle Fefle ceove: DeLeJee ceob veeMeb veeefle Fefle
ceove:) ya
N
va
Deme keefn efHeefj efeleS lesefn Deesje~ efmeecegKe MeefMe Yes veeve ekeesje~~
Se
YeS efyeueeseve ee Deebeue~ cevengB mekegefe efveefce lepes iebeue~~

Yee0 ue#ceCe peer mes Fme ekeej kenkej, YeieJeeved eerjece ves efpeme Deesj mes kebkeCe, efkebefkeCeer, vetHegj kee mJej Dee
th
ee
jne Lee Gmeer Deesj Heers ceg[kej osKee, lees meerlee peer kes cegKeev kes eerjece kes ves$e ekeesj yeve iees~ DeLee&led pewmes
P
ekeesj evcee kees DeHeueke efvenejlee nw, Gmeer ekeej, meerlee peer kes ceggKe kees YeieJeeved eerjece kes ves$e DeHeueke
si
efvenejves ueies Deewj eercegKeceeOegjer megOee kee Heeve kejves ueies~ eYeg eerjece kes megvoj Deewj efJeceue ves$e Deebeue nes
ul
iees DeLee&led Heueke efiejeves keer ebeuelee es[kej kekeer ueieekej eercegKe Hej efke iees~ ceevees efJeosn JebMe kes
iT
eLeceHeg<e efveefce DeHeves kegue keer yeser meerlee peer leLee jIegkegue kes Deeeg<ceeved eerjece kes oecHelecetueke HetJe&jeieemebie
r
Sh
ceW DeHeveer GHeefmLeefle kees ceee&oe efJe ceevekej leLee efeee, efeelece kes ceOegjefceueve kees Sskeeefvleke ueeYe osves kes
11
efueS eerjece kes ves$e kes DebeueHe HeuekeeW kees es[kej eues iees~
20
osefKe meere MeesYee megKe HeeJee~ oe mejenle yeeve ve DeeJee~~

ht
peveg efyejbefe meye efvepe efveHegveeF&~ efyejefe efyeMJe kenB eieef osKeeF&~~
ig
mebgojlee kenB megvoj kejF&~ efyeie=n oerHeefMeKee peveg yejF&~~

yr
op
Yee0 meerlee peer keer MeesYee osKekej megKemJeHe eerjece ves Yeer megKe Heeee~ Jes oe mes meerlee peer keer megvojlee keer
C
eMebmee kej jns nQ~ cegKe mes Jeeve veneR Dee jne nw DeLee&led DeefveJe&eveere esce ves eYeg kees Yeer efveJe&eve kejves mes jeske
efoee nw~ eYeg eerjece mJeieled ken jns nQ, ceevees yeee peer ves meerlee peer kes ceeOece mes DeHeveer mecHetCe& jevee keer
elegjlee kees ner efJeefMe He mes jekej mebmeej kees ele#e efoKee efoee nw efke, Deye keuee kee Yeer Deekeej osKees~ meerlee
peer megvojlee kees Yeer megvoj yevee jner nQ Deewj mJeeb efJeHe YeJeve ceW oerHeke keer efMeKee DeLee&led ueew keer YeeBefle
peepJeueceeve nes jner nQ~
yeeuekeeC[ 197
meye GHecee keefye jns peg"ejer~ kesefnb HelejeQ efyeosnkegceejer~~

Yee0 meeceeve keefJe ueesie eeke=le Yeesieceeer veeefjeeW kes eefle eeesie kejkej kes meYeer GheceeSB pet"er DeLee&led Gef
kej egkes nQ, Dele: Deye ceQ efJeosnveefvoveer meerlee peer kees efkeme vees GHeceeve mes GHeefcele keB~
efJeMes<e eneB ieesmJeeceer peer ves peeemeer Deeefo eke=le veeefjuebHe keefJeeeW Hej meerOee enej efkeee nw~
oes0- efmee MeesYee efne yejefve eYeg, DeeHeefve oMee efyeeeefj~
d .
yeesues Megefe ceve Devegpe meve, yeeve mecee Devegneefj~~230~~
ve
er
Yee0 meerlee peer keer MeesYee kee oe ceW JeCe&ve kejkes Deewj DeHeves esceoMee kee efJeeej kejkes, mecee kee DevegmejCe
es
kejles ngS eYeg eerjece HeefJe$e ceve mes ess Yewee ue#ceCe kes mece#e Deeies DeevesJeeueer Dee" HebefkeleeeW ceW en ceneJeekee
R
mJeHe Jeeve yeesues
s
ht
leele pevekeleveee en meesF&~ Oeveg<epeie pesefn keejve nesF&~~
ig
Hetpeve ieewefj meKeer uew DeeF&~ kejle ekeeMe efHejle HegueJeeF&~~
R
ll
Yee0 ns Yewee ue#ceCe! en Jener pevekeHeg$eer meerlee peer nQ, efpevekes keejCe Oeveg<ee%e leLee Gmekes DeeOeej Hej mJeebJej
.A
nes jne nw~ mJeebJej kes HetJe& eYeele cebs FvnW HeeJe&leer peer keer Hetpee kejves kes efueS meefKeeeB ues Deeeer nQ ~ en ekeeMe
s
kejles ngS Heg<HeJeeefkee ceW YeceCe kej jner nQ~ ya
N
peemeg efyeueesefke Deueewefkeke MeesYee~ menpe Hegveerle ceesj ceve ueesYee~~
va
mees meye keejve peeve efyeOeelee~ Hejkeefnb MegYeo Debie megveg Yeelee~~
Se
Yee0 ns YeeF& ue#ceCe! megvees, efpeve pevekeveefvboveer keer Deueewefkeke DeLee&led Fme ueeske mes efJeue#eCe MeesYee kees osKekej
th
mJeYeeJe mes HeefJe$e cesje ceve Yeer uegyOe DeLee&led FvnW eeHle kejves kes efueS ueeueeer nes ieee nw~ Jen meye keejCe yeeepeer
ee
peeveles nQ~ cesjs MegYeoeeke oef#eCe Debie He[ke jns nQ~

P
si
jIegJebefMeve kej menpe megYeeT~ ceve kegHebLe Heie OejF ve keeT~~

ul
ceesefn DeefleMee eleerefle ceve kesjer~ pesefnb meHevesngB Hejveeefj ve nsjer~~

iT
Yee0 jIegJebefMeeeW kee en pevcepeele mJeYeeJe nw efke, Gvekee ceve kegHevLe DeLee&led Jeso eje efveef<e HevLe Hej DeHevee
r
Sh
HeeBJe keYeer veneR jKelee~ cegPes DeHeves ceve Hej Delevle efJeMJeeme nw, efpemeves meHeves ceW Yeer Hejeeer veejer kees veneR nsje
11
DeLee&led ceeveefmeke o=ef mes Yeer veneR osKee~

20
efpeve kew uenefnb ve efjHeg jve Heer"er~ veefnb HeeJeefnb Hejeflee ceve [er"er~~
ht
cebieve uenefnb ve efpeve kew veeneR~ les vejyej Leesjs peie ceeneR~~
ig
yr
Yee0 ns YeeF& ue#ceCe! Me$egieCe eg ceW efpevekes Heeme mes Heer" veneR Heeles DeLee&led pees Me$egieCeeW mes nej kej keYeer Heer"
op
veneR efoKeelee, Hejeeer veeefjeeB efpevekes ceve Deewj o=ef kees Yeer veneR eeHle kej HeeleeR Deewj ceeBievesJeeues efYe#egke efpevekes
C
eneB vekejelceke Meyo veneR eeHle kejles DeLee&led pees keYeer YeerKe ceeBievesJeeues kees efyevee keg efoes veneR ueeweles, Ssmes
es Heg<e Fme mebmeej ceW yengle Lees[s nQ~

oes0- kejle yelekener Devegpe meve, ceve efmee He ueesYeeve~
cegKe mejespe cekejbo efye, kejF ceOegHe FJe Heeve~~231~~
Yee0 eerjece ess Yewee ue#ceCe peer mes Jeelee& kej jns nQ~ Gvekee ceve meerlee peer kes He Hej ueesYeeefele nw~ Jen lees
meerlee peer kes cegKekeceue keer efJeHe cekejbo kee Yecej keer YeeBefle Heeve kej jne nw~
efeleJeefle eefkele entB efoefMe meerlee~ kenB ieS ve=HeefkeMeesj ceve efeblee~~
penB efyeueeske ce=ie MeeJeke vewveer~ peveg lenB yej<e keceue efmele esveer~~
Yee0 meerlee peer eefkele neskej eejeW Deesj efvenej jner nQ efke efkeMeesj jepekegceej keneB eues iees? pevekeveefvoveer peer
d .
kes ceve ceW efevlee nesves ueieer~ yeeuece==ie kes meceeve ves$eJeeueer meerlee peer efpeme Deesj osKeleer nQ, ceevees Jes JeneB MJesle
ve
keceueeW keer HebefkeleeeW keer Je<ee& kejleer nQ~
er
es
uelee Dees leye meefKeve ueKeeS~ Meeceue ieewj efkeMeesj megneS~~
R
osefKe He ueeseve ueueeeves~ nj<es peveg efvepe efveefOe Heefneeves~~
s
ht
Yee0 leye meefKeeeW ves meeBJeues Deewj ieesjs megneJeves jepeefkeMeesjeW kees uelee keer Dees DeLee&led Dee[ ceW efoKeeee~ eerjece
ig
kes He kees osKekej meerlee peer kes ueueeees ngS ves$e Yeer nef<e&le ngS ceevees GvneWves DeHeves efveefOe kees Heneeve efueee nes~
R
Lekes veeve jIegHeefle efJe osKes~ HeuekeventB HeefjnjeR efveces<es~~
ll
.A
DeefOeke mevesn osn YeF Yeesjer~ Mejo MeefMeefnb peveg efeleJe ekeesjer~~
s
ya
Yee0 eerjece keer efJe kees osKekej meerlee peer kes veeve Lekes DeLee&led Hegleueer ves euevee es[ efoee Deewj Gvekes
N
HeuekeeW ves Yeer efveces<e DeLee&led efiejvee es[ efoee~ DeefOeke mvesn kes keejCe meerlee peer kees Mejerj keer megefOe Yeesjer nes ieeer
va
DeLee&led GvnW osn kee Yeeve Yetue ieee~ ceevees Mejod kes HetCe& ev kees ekeesjer efvenej jner nes~
Se
ueeseve ceie jeceefnb Gj Deeveer~ oervns Heueke keHee meeeveer~~

th
peye efmee meefKeve esceyeMe peeveer~ keefn ve mekeefnb keg ceve mekegeeveer~~
ee
Yee0 elegj meerlee peer ves ves$e kes ceeie& mes eerjeceev kees oe ceW ueekej HeuekeeW kee efkeJee[ yevo kej efueee~ peye
P
si
meefKeeeW ves meerlee peer kees esce kes JeMe ceW peevee lees Jes keg ken veneR meke Hee jner LeeR, ceve ceW mekegee ieF~
ul
iT
oes0- ueleeYeJeve les eie Yes, lesefn DeJemej oesG YeeF~

r
efvekemes peveg pegie efyeceue efyeOeg, peueo Heue efyeueieeF~~232~~

Sh
Yee0 Gmeer DeJemej Hej oesveeW YeeF&, ueleeDeeW kes PegjcegHe YeJeve mes efvekeuekej meerlee peer SJeb meefKeeeW kes meeceves
11
eke ngS, ceevees Je<ee&keeueerve yeeoue kes Heue DeLee&led Hejos kees Deueie kejkes oes efJeceue evcee ner efvekeue He[s neW~
20
MeesYee meerJeB megYeie oesG yeerje~ veerue Heerle peuepeele Mejerje~~

ht
ceesj HebKe efmej meesnle veerkes~ ieg yeere efyee kegmegce keueer kes~~
ig
yr
Yee0 Deye meefKeeeB egieueieerle emlegle kejles ngS ken jner nQ efke, veerues Deewj Heerues keceue kes Mejerj Jeeues oesveeW YeeF&,
op
eerjeceue#ceCe MeesYee keer meercee leLee yengle megvoj nQ~ Gvekes efmej Hej ceetjefHe (ceesj kee HebKe) yengle megvoj
C
ueie jne nw~ Gmekes yeere-yeere ceW HetueeW keer keueer kes iegs MeesefYele nes jns nQ~
Yeeue efleueke eceefyebog megneS~ meJeve megYeie Yet<eve efye eS~~

efyeke Ye=kegef kee IetBIejJeejs~ veJe mejespe ueeseve jleveejs~~
yeeuekeeC[ 199
Yee0 Fve oesveeW YeeFeebbs kes cemleke Hej efleueke Deewj ece kes keejCe GlHevve ngS Hemeerves keer yetBoW megneJeveer ueie jner
nQ~ Fvekes megvoj keeveeW ceW efJejepeceeve kegC[ueeW Hej lees efJe ner eeer ngF& nw~ Fvekeer YeewbnW s{er leLee yeeue IegBbIejeues
nQ~ veJeerve keceue kes meceeve ves$e jleveejs nQ DeLee&led keesves ceW keg ueeefuecee efueS ngS nQ~
ee efeyegke veeefmekee keHeesuee~ neme efyeueeme uesle ceve ceesuee~~
cegKeefye keefn ve peeF ceesefn HeeneR~ pees efyeueesefke yeng keece uepeeneR~~
.
Yee0 Fvekeer "es{er veeefmekee Deewj keHeesue yengle megvoj nQ~ Fvekes neme keer MeesYee lees ceve kees ner ee kej ues jner nw~
d
ve
Fvekes cegKe keer efJe cegPemes veneR kener pee jner nw, efpemes osKekej yengle mes keece ueefppele nes peeles nQ~
er
Gj ceefve ceeue kebyeg keue ieerJee~ keece keueYe kej Yegpe yeuemeerbJee~~
es
megceve mecesle yeece kej oesvee~ meeBJej kegDeBj meKeer megef" ueesvee~~
R
s
Yee0 Fvekes oe Hej ceefCeeeW keer ceeuee leLee MebKe kes meceeve keC" yengle megvoj nQ~ Fvekeer YegpeeeW keeceosJe kes
ht
ig
nefmlemeeJeke kes metB{ kes meceeve megvoj leLee yeue keer Hejekeee nw~ ns meKeer! Heg<HeeW mes Yeje ngDee oesvee yeeeW neLe ceW
R
efueS ngS, meeBJeues jepekegceej yengle megvoj nQ~
ll
.A
efJeMes<e-keueYe: keefjmeeJeke: neLeer kes yees kees mebmke=le ceW keueYe kenles nQ~
s
ya
oes0- kesnefj keef He Heerle Oej, meg<ecee Meerue efveOeeve~
N
osefKe YeevegkegueYet<eveefnb, efyemeje meefKeve DeHeeve~~233~~
va
Yee0 efmebn kes meceeve keef eosMe Hej Heerleecyej OeejCe efkees ngS HejceMeesYee leLee Meerue DeLee&led megvoj mJeYeeJe Deewj
Se
meodJe=e kes KepeevesmJeHe mete&kegue kes Deuebkeej YeieJeeved eerjece kees osKekej meefKeeeW kees DeHeeve DeLee&led DeHeves
th
Mejerj kee JeJenej Yetue ieee~

ee
Oeefj Oeerjpe Ske Deeefue meeeveer~ meerlee meve yeesueer ieefn Heeveer~~
P
yengefj ieewefj kej Oeeve kejsnt~ YetHeefkeMeesj osefKe efkeve uesnt~~

si
ul
Yee0 Oewe& OeejCe kejkes Ske elegj meKeer neLe Heke[ meerlee peer mes yeesueer, jepekegceejer peer! HeeJe&leer peer kee Oeeve
iT
Heers kej ueerefpeesiee, uelee kes YeJeve mes eke ngS jepeefkeMeesj kees keeeW veneR osKe uesleerR?
r
Sh
mekegefe meere leye veeve GIeejs~ mevecegKe oesG jIegefmebIe efvenejs~~

11
veKe efMeKe osefKe jece kew MeesYee~ megefceefj efHelee Heve ceve Deefle esYee~~
20
Yee0 leye meerlee peer ves mebkeeseHetJe&ke oesveeW ves$eeW kees Keesuee Deewj DeHeves mece#e jIegkegue kes efmebn kes meceeve Hejeeceer
ht
eerjece kees efveneje~ veKe mes efMeKeeHee&vle eerjece keer MeesYee osKekej efHelee keer eefle%ee kee mcejCe kejkes meerlee peer kes
ig
ceve ceW yengle #eesYe ngDee efke, Fleves keesceue eernmle mes jeIeJe peer kewmes Oeveg<e lees[Wies~
yr
op
HejyeMe meefKeve ueKeer peye meerlee~ YeeG ien meye kenefnb meYeerlee~~
C
Hegefve DeeGye Sefn yesefjDeeB keeueer~ Deme keefn ceve efyenBmeer Ske Deeueer~~
Yee0 peye meefKeeeW ves meerlee peer kees HejJeMe DeLee&led Hejceelcee eerjece kes JeMe ceW osKee Deewj HejcesMJej eerjece kees
meerlee peer kes JeMe ceW osKee leye meYeer YeeYeerle neskej yeesueeR, efJeuecye nes ieee DeLee&led MeerIe jepeYeJeve eue osvee
eeefnes~ DeLeJee efJeuecye nes ieee en eermeerleejece kee efceueeHe Henues ner nes peevee eeefnes Lee~ keue Fmeer mecee nce
ueesie efHej DeeeWies~ DeLeJee, ns meerles! DeYeer eefueS, Fmeer mecee keue efHej Dee peeFesiee~ DeLeJee, ns jeIeJe! Deye lees
nceueesie pee jneR nQ, Fmeer mecee keue DeeHe efHej Dee peeFesiee~ DeLeJee, Deepe efpelevee efJeuecye nes jne nw nesves oes,
keee keue en mecee efHej Deeesiee? Ssmee kenkej Ske Deeueer DeLee&led Ske meKeer ceve ceW efJeMes<e He mes nBmeerb~
iet{ efieje megefve efmee mekegeeveer~ YeeG efyeuebye ceeleg Yee ceeveer~~
Oeefj yeef[ Oeerj jece Gj Deeveer~ efHejer DeHeveHeG efHelegyeMe peeveer~~
Yee0 Ske meKeer keer Fme iecYeerj JeeCeer kees megvekej meerlee peer mebkegefele nes ieF~ efJeuecye nes ieee, GvneWves DeHeves
.
ceve ceW ceelee megveevee kee Yee ceevee~ yenglee ye[e Oewe& OeejCe kejkes eerjece kees DeHeves oe ceW HeOejekej DeHeves leLee
d
ve
DeHeves ceveesjLeeW kees efHelee kes DeOeerve mecePekej, meerlee peer Heg<HeJeeefkee mes YeJeve keer Deesj ueeweR~
er
oes0- osKeve efceme ce=ie efyenie le, efHejF yenesefj yenesefj~
es
efvejefKe efvejefKe jIegyeerj efye, yee{F eerefle ve Leesefj~~234~~
R
s
Yee0 meerlee peer ce=ie, He#eer Deewj Je=#eeW kees osKeves kes yeneves mes yeejcyeej Heg<HeJeeefkee keer Deesj ueew Deeleer nQ Deewj
ht
ig
JeneB jIegJeerj eerjece peer keer efJe osKekej Gvekeer eerefle Lees[er veneR ye{leer DeLee&led yengle ye{ peeleer nw~ ener eneB
R
DeJeefnlLee mebeejerYeeJe kee GoenjCe nw~
ll
.A
peeefve keef"ve efMeJeeeHe efyemetjefle~ eueer jeefKe Gj Meeceue cetjefle~~
s
eYeg peye peele peevekeer peeveer~ megKe mevesn MeesYee iegve Keeveer~~
ya
Hejce esscecee ce=og ceefme keervner~ ee efee Yeerleer efueefKe ueervner~~
N
va
Yee0 efMeJe peer kes Oeveg<e kees keef"ve peevekej efevlee kejleer ngF meerlee peer, oe ceW eerjece keer Meececetefle& jKekej
Se
efieefjpee ceefvoj keer Deesj eueerb~ megKe, mvesn, MeesYee Deewj efoJeiegCeeW keer Keeefve eYeg eerjece ves Fve eejeW keer Keeefve
meerleepeer kees peye peeles osKee, leye ceee&oeHeg<eesece YeieJeeved eerjece ves Hejceesce DeLee&led oecHeleesce kees ner keesceue
th
ee
meener yeveeeer Deewj Gmemes DeHeves megvoj efeeefYeefe (oerJeej) Hej meerlee peer kees efeef$ele kej efueee~
P
ieeer YeJeeveer YeJeve yenesjer~ yebefo ejve yeesueer kejpeesjer~~

si
Yee0 meerlee peer efHej YeJeeveer DeLee&led YeJe keer m$eer HeeJe&leer peer kes cebefoj ceW ieeeR~ HeeJe&leer peer kes ejCeeW keer Jevovee
ul
iT
kejkes neLe pees[kej yeesueerb

r
Sh
pee pee pee efieefjjepe efkeMeesjer~ pee censMe cegKe eb ekeesjer~~

pee iepeyeove <e[eveve ceelee~ peiele peveefve oeefceefve ogefle ieelee~~
11
veeEn leJe Deeefo ceOe DeJemeevee~ Deefcele eYeeJe yeso veeEn peevee~~
20
YeJe YeJe efJeYeJe HejeYeJe keeefjefve~ efyeMJe efyeceesnefve mJeyeMe efyeneefjefve~~

ht
ig
Yee0 ns HeJe&lejepe keer efkeMeesjer Heg$eer! DeeHekeer pee nes! pee nes! pee nes! ns censMe! DeLee&led ceneved F&MJej efMeJe peer
yr
kes cegKeHe ev keer ekeesjer! DeeHe keer pee nes! ns neLeer kes ceggKeJeeues ieCesMe Deewj : cegKeeWJeeues keeefle&kese keer
op
ceelee! ns peieled kees pevce osvesJeeueer, efyepeueer kes meceeve ekeeMeceeved MejerjJeeueer YeieJeleer, DeeHe keer pee nes! DeeHe kee
C
Deeefo, ceOe Deewj Devle veneR nw~ DeeHekes Demeerce eYeeJe kees Jesso Yeer veneR peeveles~ DeeHe mebmeej kes pevce, JewYeJeegkele
Heeueve Deewj HejeYeJe DeLee&led mebnej kejvesJeeueer nQ~ DeeHe efJeMJe kees ceesefnle kejvesJeeueer leLee DeHeves JeMe ceW efkees nges
efMeJepeer kes meeLe efJenej kejvesJeeueer nQ~
oes0- HeefleosJelee megleere cenB, ceeleg eLece leJe jsKe~
ceefncee Deefcele ve mekeefnb keefn, menme Meejoe Mes<e~~235~~
yeeuekeeC[ 201
Yee0 ns ceelee peer! HeefleJelee megvoj veeefjeeW ceW DeeHekeer eLece jsKee nw DeLee&led DeeHe meJe&eLece meleer efMejesceefCe nQ~
DeeHe keer Demeerce ceefncee kees menmeeW mejmJeleer Deewj Mes<e veneR ken mekeles~
mesJele leesefn megueYe Heue eejer~ yejoeeefve ef$eHegjeefj efHeeejer~~
osefye Hetefpe Heo keceue legcnejs~ megj vej cegefve meye nesefnb megKeejs~~
Yee0 ns Jej osves Jeeueer! ns ef$eHegjemegj kes Me$eg efMeJe peer keer efee Helveer HeeJe&leer peer! DeeHekeer mesJee kejves mes mesJeke
.
kees DeLe&, Oece&, keece, cees#e es eejeW Heue megueYe nes peeles nQ~ ns osJeer! DeeHekes ejCekeceue keer Hetpee kejkes osJelee,
d
ve
ceveg<e, cegefve meye megKeer nes peeles nQ~
er
ceesj ceveesjLe peeveng veerkes~ yemeng meoe Gj Hegj meyener kes~~
es
keervnsGB eie ve keejve lesner~ Deme keefn ejve iens yewosner~~
R
s
Yee0 DeeHe cesje ceveesjLe Deer ekeej peeveleer nQ, keeeWefke DeeHe meoe meyekes oe He veiej ceW efveJeeme kejleer nQ~
ht
ig
Fmeer keejCe, ceQves Gmes eke veneR efkeee~ Flevee kenkej meerlee peer ves HeeJe&leer peer kes ejCe Heke[ efueS~
R
efyevee esceyeMe YeF YeJeeveer~ Kemeer ceeue cetjefle cegmegkeeveer~~
ll
.A
meeoj efmee emeeo efmej OejsT~ yeesefue ieewefj nj<e efne YejsT~~
s
ya
Yee0 HeeJe&leer peer, meerlee peer kes efJevee Deewj esce kes JeMe ceW nes ieF~ GvneWves meerlee peer kees ceeuee Henveeveer eener,
N
Hejvleg HeeJe&leer peer kes neLeeW mes ceeuee Yeer efiej He[er, ceevees keoeefeled GvnW Ssmee ueiee nes efke, meerlee peer kes oe cebs
va
eerjece peer kee efveJeeme nw, eefo cesjer ceeuee meerlee peer kes ieues ceW He[sieer lees eerjece peer kes keC" ceW Yeer eueer peeesieer~
Se
HetJee&Jeleej ceW meerlee peer kee JesMe yeveeves kes keejCe efMeJe peer ves cegPes leeiee Lee~ Fme yeej eefo DeHejeOe ngDee leye lees
pevcepevceevlej kes efueS efMeJe peer cegPes leeie oWies~ Fme Yee mes HeeJe&leer peer kes neLe mes ceeuee efiej He[er~ Gvekeer Fme
th
ee
elegjlee Hej meerlee peer kes oe ceW efJejepeceeve eerjece keer cetefle& cegmkegje He[er~ meerlee peer ves DeeojHetJe&ke HeeJe&leer peer keer
P
ceeueeemeeo kees efmej Hej OeejCe kej efueee~ oe ceW n<e& mes HetCe& neskej HeeJe&leer peer yeesueerb
si
megveg efmee mele DeMeer<e nceejer~ Hetefpeefn ceve keecevee legcnejer~~

ul
iT
veejo yeeve meoe Megefe meeBee~ mees yej efceefueefn peeefn ceve jeBee~~
r
Sh
Yee0 ns meerlee peer! nceejer mele DeeMeer<e megefvees~ DeeHekeer ceve:keecevee HetCe& nesieer~ veejo peer kee Jeeve HeefJe$e nw
11
Deewj Jen efvejvlej mele neslee nw~ DeeHekees Jener Jej (eerjece) efceueWies, efpeve Hej DeeHekee ceve je ieee nw DeLee&led
20
uegYee ieee nw DeLeJee leuueerve nes ieee nw~

ht
b0- ceve peeefnb jeBesG efceefueefn mees yej menpe megvoj meeBJejes~
ig
kevee efveOeeve megpeeve Meerue mevesn peevele jeJejes~~

yr
Sefn YeeBefle ieewefj DeMeer<e megefve efmee meefnle efne nj<eerb DeueeR~
op
leguemeer YeJeeefveefnb Hetefpe Hegefve Hegefve cegefole ceve cebefoj eueeR~~

C
Yee0 efpeve Hej DeeHekee ceve Devegjkele nw, DeeHekees Jes ner mJeYeeJe mes megvoj, keCee kes efveOeeve, efoJe%eeve mes
mecHevve, DeeHekes Meerue Deewj mvesn kees peevevesJeeues, meeBJeues eerjece ner Jej He ceW efceueWies~ Fme ekeej, HeeJe&leer peer kee
DeeMeerJee&o megvekej meerlee peer kes meefnle meefKeeeB yengle emevve ngFb~ leguemeeroeme peer kenles nQ efke, leguemeer ceelee SJeb
HeeJe&leer ceelee peer kee yeejyeej Hetpeve kejkes emevve ceve mes meefKeeeW meefnle meerlee peer jepeceefvoj eueer ieF~
oes0- peeefve ieewefj Devegketue, efmee efne nj<e ve peeF keefn~
cebpegue cebieue cetue, yeece Debie Hejkeve ueies~~236~~
Yee0 HeeJe&leer peer kees Devegketue peevekej meerlee peer kes oe ceW pewmee n<e& ngDee Gmes kene veneR pee mekelee~ ceOegj
cebieueeW kes cetue keejCe He meerlee peer kes Jeece Debie He[keves ueies~
oe mejenle meere uegveeF&~ ieg meceerHe ieJeves oesG YeeF&~~
.
jece kene meye keewefMeke HeeneR~ mejue mJeYeeJe gDee ue veeneR~~
d
ve
Yee0 FOej eerjece, meerlee peer kes meewvoe& keer eMebmee kej jns nQ~ efHej eerjeceue#ceCe oesveeW YeeF& Heg<He Deewj oue
er
ueskej ieg efJeMJeeefce$e peer kes Heeme ieceve efkees~ eerjece ves efJeMJeeefce$e peer mes Heg<HeJeeefkee keer mecHetCe& Ievee ken
es
megveeeer, keeeWefke Gvekee mJeYeeJe yengle ner mejue nw~ efpemes ue keYeer mHeMe& ner veneR kej Heeee~
R
s
megceve HeeF cegefve Hetpee keervner~ Hegefve DeMeer<e ogng YeeFve oervner~~
ht
ig
megHeue ceveesjLe nesngB legcnejs~ jece ueKeve megefve YeS megKeejs~~
R
Yee0 megceve DeLee&led eerjece kes megvoj ceve leLee Heg<He Heekej cegefve efJeMJeeefce$e peer ves osJeHetpee keer~ efHej oesveeWs YeeFeeW
ll
.A
kees DeeMeerJee&o efoee efke, legce oesveeW kes ceveesjLe megvoj HeueJeeues neW DeLee&led eerjece kees meerlee peer yent He cebs eeHle
s
neW leLee Jener meerleepeer, eerue#ceCe kees YeeYeerceeB kes He ceW oMe&ve oW~ en megvekej eerjeceue#ceCe megKeer ngS~
ya
keefj Yeespeve cegefveJej efyeieeveer~ ueies kenve keg keLee Hegjeveer~~
N
va
efyeiele efoJeme ieg Deeemeg HeeF&~ mebOee kejve eues oesG YeeF&~~
Se
Yee0 ceOee Yeespeve kejkes, efJe%eeveer DeLee&led mesJekemesJeYeeJe kes efJeefMe%eeve mes mecHevve cegefvees efJeMJeeefce$epeer,
th
keg HegjeCe keer keLee kenves ueies~ efove kes meceeHle nesves Hej iegosJe keer Devegceefle Heekej, oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe
ee
meeebkeeueerve le=leere mevOee mecHevve kejves eues~

P
eeeer efoefMe MeefMe GeG megneJee~ efmee cegKe meefjme osefKe megKe HeeJee~~
si
yengefj efyeeej keervn ceve ceeneR~ meere yeove mece efncekej veeneR~~
ul
iT
Yee0 mevOee mecHevve kejves kes HeMeeled HetJee&efYecegKe eueles ngS YeieJeeved eerjece ves HetJe& efoMee ceW Gefole ngS megneJeves
r
Sh
evcee kees meerlee peer kes cegKe kes meceeve osKekej megKe eeHle efkeee~ DeLee&led meeceeve He mes evcee kees meerlee peer
kes cegKe kee GHeceeve peevekej eYeg emevve ngS~ efHej otmejs ner #eCe eerjece ves DeHeves ceve ceW efJeeej efkeee efke, evcee
11
meerlee peer kes cegKe kes meceeve veneR nw, keeeWefke Jen efncekej DeLee&led yeHe& kees GlHevve kejvesJeeuee nw Deewj yeHe& keceue
20
kee Me$eg nw, peyeefke meerlee peer kes cegKe cebs keceuelJe Deewj evlJe es oesveeW efJe iegCe Ske meeLe jnles nQ~
ht
oes0- pevece efmebOeg Hegefve yebOeg efye<e, efove ceueerve mekeuebke~

ig
yr
efmee cegKe mecelee HeeJe efkeefce, eb yeeHegjes jbke~~237~~

op
Yee0 efpemekee pevce meceg ceW ngDee, efHej efpemekee YeeF& efJe<e nw, pees efove ceW ceefueve jnlee nw leLee keuebke mes HetCe& nw,
C
Ssmee efyeeeje keueeDeeW mes #eerCe nesves kes keejCe oefj evcee, meerlee peer kes cegKe keer mecelee kees kewmes eeHle kej
mekelee nw?
IeF ye{F efyejefnefve ogKeoeF&~ iemeF jeng efvepe mebefOeefnb HeeF&~~
keeske Meeskeeo Hebkepe esner~ DeJeiegve yengle evcee leesner~~
yeeuekeeC[ 203
Yee0 YeieJeeved eerjece evcee kees mecyeesefOele kejles ngS kenles nQ efke, evcee! legce Ieles Deewj ye{les nes, legce
efJejefnefCeeeW kees og:Ke osles nes Deewj DeHeveer mebefOe ceW Heekej DeLee&led HetefCe&cee Deewj eefleHeoe keer mebefOe ceW Heekej legcns jeng
ieme ueslee nw~ legce ekeJesekeJeer kees HejmHej efJeeesie kee Meeske osles nes Deewj keceue kes legce esner nes~ ns evcee!
legceceW yengle mes DeJeiegCe nQ, peyeefke meerlee peer kes cegKe ceW keesF& DeJeiegCe veneR nw~
yewosner cegKe Helej oervns~ nesF oes<e ye[ Devegefele keervns~~
efmee cegKe efye efyeOeg yeepe yeKeeveer~ ieg HenB eues efveMee yeef[ peeveer~~
d .
ve
Yee0 ns evcee! legcnW GHeceeve yeveekej meerlee peer kes cegKe keer GHecee osves mes Delevle Devegefele kece& kejves kes
er
keejCe yengle ner oes<e nesiee, keeeWefke Deve GHeceeveeW ceW SkeDeeOe oes<e neslee nw, peyeefke legcnejs lees ceQves yeejn oes<e
es
efieveees~ Fme ekeej, evcee kes yeneves mes meerlee peer kes cegKe keer eMebmee kejkes eerjecepeer, yengle jeef$e peevekej iegosJe
R
kes Heeme eues Deees~
s
ht
efJeMes<e Fme emebie ceW Jeeflejske leLee yeepemlegefle Deuebkeej keer e yengle ner jceCeere yeve He[er nw~
ig
R
keefj cegefve ejve mejespe eveecee~ Deeemeg HeeF keervn efyeeecee~~
ll
efyeiele efveMee jIegveeeke peeies~ yebOeg efyeueesefke kenve Deme ueeies~~
s .A
Yee0 cegefve efJeMJeeefce$e kes ejCe keceue ceW eCeece kejkes, Dee%ee Heekej, eYeg eerjece ves efJeeece efkeee~ jeef$e kes
ya
meceeHle nesves Hej jIegkegue kes veeeke eYeg eerjece peies Deewj HetJe& mes ner peeiele DeJemLee ceW osKekej, DeHeves efee YeeF&
N
ue#ceCe kegceej mes Fme ekeej kenves ueies
va
GeG Deve DeJeueeskeng leelee~ Hebkepe keeske ueeske megKeoelee~~

Se
yeesues ueKeve peesefj pegie Heeveer~ eYeg eYeeJe meteke ce=og yeeveer~~
th
ee
Yee0 ns Yewee! osKees, keceueekeJes SJeb mecHetCe& mebmeej kees megKe osvesJeeues DeCe DeLee&led mete&veejeeCe kes meejLeer
P
ie[ kes ess YeeF& DeCeosJe Gefole nes egkes nQ~ Deye MeerIe ner metees&oe nes peeesiee~ ue#ceCe peer oesveeW neLe pees[kej
si
eYeg kes eYeeJe keer metevee osvesJeeueer keesceue JeeCeer ceW yeesues
ul
oes0- DeCeesoe mekeges kegcego, G[gieve peesefle ceueerve~

iT
efpeefce legcnej Deeieceve megefve, YeS ve=Heefle yeuenerve~~238~~

r
Sh
Yee0 ns eYeg! DeCe kes Gefole nesves mes kegcegoHeg<He mebkegefele nes iees nQ~ leejeieCeeW keer peesefle ceefueve DeLee&led
11
Oetefceue He[ ieeer nw~ efpeme ekeej DeeHekee Deeieceve megvekej meerlee peer kes mJeebJej cebs Deees ngS mecHetCe& jepee
20
Meejerefjke Deewj ceeveefmeke yeueeW mes nerve nes egkes nQ~

ht
ve=He meye veKele kejefnb Gefpeeejer~ eefj ve mekeefnb eeHe lece Yeejer~~
ig
yr
Yee0 meYeer jepee He ve#e$e ekeeMe lees kej jns nQ, Hej Jes Oeveg<eHe DevOekeej kees veneR eue mekeles DeLee&led veneR
op
otj kej mekeles~ leelHee& en nw efke, pewmes ve#e$eeW kes ekeeMe mes DevOekeej kee veeMe veneR neslee, Gmeer ekeej mJeebJej ceW
C
Deees ngS jepeeDeeW kes Meefkele eeesie mes Oeveg<e kee Yebie mebYeJe ner veneR nw~ Fmekes efueS lees DeeHe eerjeIeJe He metees&oe
keer DeeJeMekelee nw~

keceue keeske ceOegkej Keie veevee~ nj<es mekeue efveMee DeJemeevee~~
Ssmesefnb eYeg meye Yeiele legcnejs~ nesFnQ ts Oeveg<e megKeejs~~
Yee0 ns YeieJeved! pewmes jeef$e kee Devle nesves Hej keceue, ekeJes, Yecej SJeb Deveske He#eer emevve nes jns nQ~ Gmeer
ekeej DeeHe kes Deele&, efpe%eemeg, DeLee&Leer& leLee %eeveer es meYeer ekeej kes Yekele Oeveg<e kes tves Hej megKeer nes peeeWies~
efJeMes<e eneB Deele&Yekele keceue kee, efpe%eemegYekele ekeJee kee, DeLee&Leer&Yekele Yecej kee Deewj %eeveerYekele He#eer kee
GHecese mecePevee eeefnes~
GeG Yeeveg efyeveg ece lece veeMee~ ogjs veKele peie lespe ekeeMee~~
d .
jefye efvepe Goe yeepe jIegjeee~ eYeg eleeHe meye ve=Heve efoKeeee~~
ve
Yee0 mete&veejeeCe kes Gefole nesves mes ece kes efyevee ner DevOekeej kee veeMe nes ieee, leejeieCe efHe iees Deewj peieled
er
es
ceW lespe leLee ekeeMe Hewue ieee~ mete&veejeeCe ves DeHeves Goe kes yeneves mes meYeer jepeeDeeW kees DeeHe eYeg eerjece kee
R
eYeeJe efoKeuee efoee nw~
s
leJe Yegpe yeue ceefncee GoIeeer~ eieer Oeveg efyeIeve HeefjHeeer~~
ht
ig
Yee0 ns eYeg! Jemlegle: en Oeveg<e lees[ves keer HejcHeje DeeHe kes Yegpeyeue keer ceefncee kes GodIeeve kes He ceW eke
R
ngF& nw, DeLee&led pewmes efkemeer MegYekeee& kes eejcYe kees GodIeeve kenles nQ, Gmeer ekeej en OevegYeie, meerlee peer kes
ll
.A
mJeebJej kes meeLe DeeHekes yeengyeue keer ceefncee kee GodIeeve meceejesn nw~ DeLeJee, pewmes mete&veejeeCe kee Goe
s
Goeeeue HeJe&le Hej neslee nw, Gmeer ekeej OevegYeie keer HeefjHeeer ner DeeHekes Yegpeyeue keer ceefncee He mete&veejeeCe kes
ya
N
Goe kes efueS Goeeeue keer Ieeer kes He ceW eke ngF& nw~
va
yebOeg yeeve megefve eYeg cegmegkeeves~ nesF Megefe menpe Hegveerle veneves~~
Se
efveleefeee keefj ieg HenB DeeS~ ejve mejespe megYeie efmej veeS~~
th
Yee0 DeHeves YeeF& ue#ceCe peer kee Jeeve megvekej eYeg eerjece cegmkegjees~ mJeYeeJele: HeefJe$e nesles ngS Yeer ueeske ueeruee
ee
ceW omeefJeOe mveeveefeee mes HeefJe$e neskej eYeg ves mveeve efkeee~ efveleefeee DeLee&led eele:keeueerve mevOeeJevove kejkes
P
iegosJe efJeMJeeefce$e peer kes Heeme Deees Deewj mJeeb megYeie DeLee&led megvoj SsMJeee&efo n ceenelceeW mes egkele
si
ul
HejcemeewYeeieMeeueer eYeg ves efJeMJeeefce$e peer kes megvoj ejCekeceueeW ceW efmej veJeeee~
iT
Meleevebo leye peveke yeesueeS~ keewefMeke cegefve HenB legjle He"eS~~

r
Sh
peveke efyevee efleve DeeF megveeF&~ nj<es yeesefue efueS oesG YeeF&~~
11
Yee0 leye peveke peer ves DeHeves Hegjesefnle Meleevevo peer kees yegueeee Deewj GvnW legjvle cegefve efJeMJeeefce$e peer kes Heeme Yespe
20
efoee~ GvnesWves (Meleevevo peer ves) efJeMJeeefce$e peer kees peveke peer keer eeLe&vee megveeeer Deewj emevve ngS oesveeW YeeF&,
eerjeceue#ceCe kees DeHeves Heeme yeguee efueee~ DeLeJee, peveke peer kee jbieYetefce ceW Deeceb$eCe kee meceeeej megvekej
ht
ig
efJeMJeeefce$e peer emevve ngS Deewj GvneWves jbbieYetefce ceW eueves kes efueS Gele nesves kes mebkesleeLe& oesveeW YeeF& eerjece
yr
ue#ceCe kees DeHeves Heeme yeguee efueee~

op
oes0- Meleevebo Heo yebefo eYeg, yew"s ieg HenB peeF~

C
eueng leele cegefve kensG leye, He"Jee peveke yeesueeF~~239~~
Yee0 Meleevevo peer kes ejCeeW keer Jevovee kejkes, eYeg eerjece Deewj ue#ceCe iegosJe efJeMJeeefce$e peer kes Heeme peekej
yew" iees~ leye efJeMJeeefce$e peer ves kene efke, ns leele! Deye jbieYetefce ceW euee peees, Meleevevo peer kes ceeOece mes peveke
peer ves nceW yeguee Yespee nw~
yeeuekeeC[ 205
meere mJeebyej osefKee peeF&~ F&Me keeefn Oeewb osF ye[eF&~~

ueKeve kene peme Yeepeve meesF&~ veeLe ke=Hee leJe peeHej nesF&~~
Yee0 meerlee peer kee mJeebJej euekej osKee peees, osKeles nQ YeieJeeved Mej efkeme kees ye[eF& osvee eenles nQ DeLee&led
efMeJe peer kee Oeveg<e lees[kej keewve meerlee peer kees JejCe kee meewYeeie eeHle kejsiee? ue#ceCe peer ves kene, veeLe! Deepe
Jener eMe kee Hee$e yevesiee, efpeme Hej DeeHeeer (efJeMJeeefce$epeer) keer ke=Hee nesieer~
.
nj<es cegefve meye megefve yej yeeveer~ oervn DeMeer<e meyeefnb megKe ceeveer~~
d
ve
Hegefve cegefveye=bo mecesle ke=Heeuee~ osKeve eues Oeveg<e ceKeMeeuee~~
er
Yee0 ue#ceCe peer keer es JeeCeer megvekej, efJeMJeeefce$e peer meefnle meYeer cegefve emevve nes iees Deewj meYeer ves ceve ceW
es
emevve neskej ue#ceCe peer SJeb eYeg eerjece kees DeeMeerJee&o efoee DeLee&led cegefveeeW ves ue#ceCe peer mes kene, leJe Yeelee
R
s
efJepeeer Yeteeled~ DeLee&led legcnejs Yewee efJepeeer neW Deewj eerjece mes kenejeIeJe efJepeeer YeJe~ DeLee&led ns jeIeJe
ht
mejkeej! DeeHe efJepeeer neWb~ efHej ke=Heeueg eerjece Deewj ue#ceCe cegefveye=voeW meefnle Oeveg<ee%e osKeves eues~
ig
R
jbieYetefce DeeS oesG YeeF&~ Deefme megefOe meye Hegjyeeefmeve HeeF&~~
ll
.A
eues mekeue ie=n keepe efyemeejer~ yeeue pegyeeve pej" vej veejer~~
s
Yee0 jbieYetefce ceW oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe Dee iees nQ, Ssmee meceeeej meYeer efceefLeueeJeeefmeeeW ves Heeee~ leye
ya
yeeueke, egJeke Deewj Je= vejveejer Iej kes meYeer keeees kees Yetuekej eerjeceue#ceCe kes oMe&veeLe& jbieYetefce kees eue
N
He[s~
va
Se
osKeer peveke Yeerj YeF Yeejer~ Megefe mesJeke meye efueS nBkeejer~~
legjle mekeue ueesieve HenB peent~ Deemeve Gefele osng meye keent~~
th
ee
Yee0 peveke peer ves osKee, eneB yengle Yeer[ nes ieeer nw~ leye GvneWves HeefJe$e mesJekeeW kees yeguee efueee Deewj kene,
P
meYeer ueesieeWs kes Heeme legjvle peeDees Deewj meYeer kees yew"ves kes efueS Gefele Deemeve oes, efpememes MeeefvleHetJe&ke mJeebJej
si
keer keee&Jeener eejcYe nes mekes~

ul
iT
oes0- keefn ce=og yeeve efyeveerle efleve, yew"ejs vej veeefj~

r
Gece ceOece veere ueIeg, efvepe efvepe Leue Devegneefj~~240~~

Sh
Yee0 Gve peveke peer kes mesJekeeW ves meYeer Heg<e Deewj ceefnueeDeeW kees DeHevesDeHeves mLeue kes Devegmeej DeLee&led HetpeeW
11
kes eefle efMe MeyoeW ceW, meceJeemkeeW kees ceOece DeLee&led efce$eesefeled MeyoeW ceW, keesueenue kejves Jeeues Demegjeke=efle kes
20
jepee kes HeefjkejeW kees veere DeLee&led lepe&vee ([eBves, Oecekeeves Jeeues MeyoeW ceW) Deewj essesss yeeuekeeW kees ueIeg
ht
DeLee&led nukes MeyoeW ceW keesceue Jeeve kenkej yew"eee~

ig
yr
jepekegDeBj lesefn DeJemej DeeS~ cevengB ceveesnjlee leveg eS~~

op
iegve meeiej veeiej yej yeerje~ megvoj Meeceue ieewj Mejerje~~

C
jepe meceepe efyejepele js~ G[gieve cenB peveg pegie efyeOeg Hetjs~~
Yee0 Gmeer DeJemej Hej (meYeer vejveeefjeeW kes yew" peeves Hej) eerDeJeOe kes jepekegceej eerjece-ue#ceCe jbieYetefce ceW
Deees, ceevees Gvekes Mejerj Hej ceveesnjlee ner eF& ngF& Leer~ meYeer meodiegCeeW kes meeiej, elegj, es Jeerj, megvoj, Meece
ieewj MejerjJeeues eerjeceue#ceCe, megvoj jepemeceepe cebbs Gmeer ekeej megMeesefYele nes jns Les, pewmes leejeieCeeW kes ceOe ceW
oes HetCe& evcee megMeesefYele nes jns neW~
efpeve kes jner YeeJevee pewmeer~ eYeg cetjefle osefKe efleve lewmeer~~
Yee0 efpevekes ceve ceW pewmeer YeeJevee Leer, GvneWves eYeg eerjeceue#ceCe keer cetefle& Gmeer ekeej, mes osKeer~
efJeMes<e eneB Jeerj jme, Yeeeveke jme, jew jme, DeodYegle jme, e=bieej jme, JeerYelme jme, neme jme, esees jme, keCe
jme, Jelmeue jme, Meevle jme Deewj Yeefe jme kes mebmkeejeW mes YeeJegke vejveeefjeeW ves eceMe: FvneR jmeebs keer cetefle& kes
He ceW eYeg eerjeceue#ceCe kes oMe&ve efkees~
d .
osKeefnb YetHe cene jveOeerje~ cevengB yeerj jme Oejs Mejerje~~
ve
[js kegefue ve=He eYegefnb efvenejer~ cevengB Yeeeveke cetjefle Yeejer~~
er
es
Yee0 cenejCeOeerj DeLee&led eg ceW kegMeue jepee, YeieJeeved eerjeceue#ceCe kees Ssmes osKe jns Les, ceevees Jeerj jme ves ner
R
oes Mejerj OeejCe kej efueS neW~ kegefue jepee, YeieJeeved eerjece kees efvenejkej [js, ceevees Gvekes meeceves Delevle
s
ht
Yeeeveke jme keer cetefle& GHeefmLele nes~
ig
jns Demegj ue esefveHe yes<ee~ efleve eYeg eie keeuemece osKee~~
R
Hegjyeeefmeve osKes oesG YeeF&~ vejYet<eve ueeseve megKeoeF&~~
ll
.A
Yee0 ue mes jepee kes JesMe ceW Deees ngS, pees Demegj jbieYetefce ceW efmLele Les, GvneWves YeieJeeved eerjece kees ele#e keeue
s
ya
kes meceeve jew jme He ceW osKee~ pevekeHegjJeeefmeeeW ves oesveeW YeeFeeW (eerjeceue#ceCe) kees ves$eeW kees Deevevo osvesJeeues
N
Heg<eeW kes DeuebkeejmJeHe DeodYegle jme kes He ceW osKee~
va
oes0- veeefj efyeueeskeefnb njef<e efne, efvepe efvepe efe DevegHe~

Se
peveg meesnle e=bieej Oeefj, cetjefle Hejce DevetHe~~241~~

th
Yee0 oe ceW emevve neskej efceefLeueeveer veeefjeeB DeHeveerDeHeveer efe kes DevegHe eYeg kees Fme ekeej osKe jner nQ,
ee
ceevees e=bieej jme ner Hetpeveere GHeceejefnle cetefle& kees OeejCe kejkes megMeesefYele nes jne nes~
P
si
efyeog<eve eYeg efyejecee oermee~ yeng cegKe kej Heie ueeseve meermee~~
ul
peveke peeefle DeJeueeskeefnb kewmes~ mepeve meies efee ueeieefnb pewmes~~

iT
Yee0 efJeeveeW kees eYeg eerjece yengle mes cegKe, neLe, ejCe, ves$e Deewj efmejeW mes egkele efJeje He ceW ner JeerYelme jme
r
Sh
mJeHe efoKes~ jepee peveke peer kes peeefle kes ueesie eYeg kees efkeme ekeej osKe jns nQ, pewmes meies, mecyevOeer Deewj DeHeves
11
efce$e efee ueieles nQ DeLee&led GvneWves eYeg kees neme jme Deewj esees jme kes He ceW osKee~
20
meefnle efyeosn efyeueeskeefnb jeveer~ efMeMeg mece eerefle ve peeefle yeKeeveer~~

ht
peesefieve Hejce leJecee Yeemee~ Meeble Meg mece menpe ekeemee~~

ig
nefjYeieleve osKes oesG Yeelee~ FosJe FJe meye megKe oelee~~

yr
op
Yee0 peveke peer kes meefnle megveevee Deeefo jeefveeeB eYeg kees keCe jme Deewj Jelmeue jme kes He ceW osKe jner nQ~
C
GvnW eYeg kes eefle ess yeeueke pewmeer eerefle nw, pees yeKeeveer veneR pee mekeleer~ eesieerpeveeW kees eYeg HejceleJecee (efeod
Deefeod efJeefMeewle Hejyee) Meg, mJeeYeeefJeke ekeeMe mes mecHevve, meceoMeer&, MeevlemJeHe ceW Yeeef<ele nes jns nQ
DeLee&led eesieerpeve YeieJeeved kees Meevle jme ceW osKe jns nQ~ eerjeceYekeleeW ves oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe kees meYeer megKeeW
kees osvesJeeues FosJe kes meceeve Yeefkele jme ceW osKee~
jeceefnb efeleJe YeeJe pesefn meeree~ mees mevesn cegKe veefnb keLeveeree~~
Gj DevegYeJeefle ve keefn meke meesT~ keJeve ekeej kenw keefye keesT~~
yeeuekeeC[ 207
Yee0 meerlee peer efpeme YeeJe mes eYeg kees efvenej jner nQ, Jen mvesncegKe mes keLeveere veneR nw DeLee&led keLeve kes eesie
veneR nw, keeeWefke meerlee peer Yeer Gme Deevevo kees DeHeves oe ceW DevegYeJecee$e kej jner nQ~ Jen Yeer ken veneR mekeleer
lees keesF& keefJe efkeme ekeej mes ken mekelee nw ?
pesefn efyeefOe jne peeefn peme YeeT~ lesefn leme osKesG keesmeuejeT~~
Yee0 efpemekes ceve ceW efpeme ekeej kee pewmee YeeJe Lee, Gmeves keesmeuejepe YeieJeeved eerjece kees Gmeer ekeej mes osKee~
.
oes0- jepele jepe meceepe cenB, keesmeuejepe efkeMeesj~
d
ve
megvoj Meeceue ieewj leveg, efyeMJe efyeueeseve eesj~~242~~
er
Yee0 keesmeuejepe oMejLe peer kes oesveeW efkeMeesj Heg$e eerjeceue#ceCe jbieYetefce ceW Deekej jepemeceepe ceW efJejepe jns nQ~
es
Gvekes Meeceue Deewj ieewj Mejerj yengle megvoj nQ Deewj Jes efJeMJe kes ves$eeW kees egje jns nQ~ DeLeJee, megvoj Meeceieewj
R
MejerjJeeues, efJeMJe kes efJeceue ves$eeW kees egjevesJeeues, keesmeuejepe oMejLe peer kes oesveeW efkeMeesj Heg$e, meerlee mJeebJej ceW
s
ht
efmLele jepemeceepe ceW osoerHeceeve nes jns nQ~
ig
R
menpe ceveesnj cetjefle oesT~ keesef keece GHecee ueIeg meesT~~
ll
Mejo eb efveboke cegKe veerkes~ veerjpe veeve YeeJeles peer kes~~
s .A
Yee0 oesveeW cetefle&eeB (eerjece-ue#ceCe) mJeYeeJe mes ner ceveesnj DeLee&led megvoj nQ, eefo Gvekeer kejes[eW keeceosJe mes
ya
Yeer GHecee oer peees lees Yeer eser nes peeesieer~ Gve oesveeW YeeFeeW kes eercegKe Mejodkeeue kes evcee keer Yeer efvevoe
N
kejvesJeeues Deewj ye[s megvoj nQ~ Gvekes keceue pewmes ves$e peerJeelcee kees ner Yee peeles nQ~
va
efeleJeefve ee ceej ceve njveer~ YeeJeefle oe peeefle veefnb yejveer~~

Se
Yee0 Gvekeer megvoj efeleJeve keeceosJe kes Yeer ceve kees nj uesleer nw~ Jen oe kees Yeeleer nw, JeefCe&le veneR keer pee
th
ee
mekeleer~
P
keue keHeesue egefle kegb[ue ueesuee~ efeyegke DeOej megvoj ce=og yeesuee~~
si
ul
Yee0 Gvekes keHeesue ye[s megvoj nQ, keeveeW kes kegC[ue ebeue nes jns nQ, Gvekeer "es{er Deewj DeOej (neW") ye[s
iT
megvoj nQ Deewj Gvekeer yeesueer keesceue Deewj ceOegj nw~

r
Sh
kegcegoyebOeg kej efveboke nemee~ Ye=keger efyeke ceveesnj veemee~~

Yeeue efyeMeeue efleueke PeuekeeneR~ kee efyeueesefke Deefue DeJeefue uepeeneR~~
11
20
Yee0 Gvekee neme kegcegoHeg<He kes yebOeg DeLee&led evcee kes efkejCeebs keer Yeer efvevoe kejles nQ DeLee&led evefkejCe mes Yeer
ht
megvoj nQ~ Gvekeer Yeewbns s{er Deewj veeefmekee ceve kees njves Jeeueer nw~ oesveeW Yeelee kes efJeMeeue cemleke Hej efJeMeeue
ig
GOJe&HegC[^ keer leerveleerve jsKeeeW otj mes ner Peuekeleer nQ DeLee&led ekeeMe kes meeLe efoKe peeleer nQ~ Gvekes keeues IegBIejeues
yr
yeeueeW kees osKekej, YeewbjeW keer HebefkeleeeB Yeer ueefppele nes peeleer nw~
op
C
Heerle eewleveerb efmejve megneF&~ kegmegce keueer efyee yeere yeveeF&~~
jsKee efej kebyeg keue ieerJeeB~ peveg ef$eYegJeve meg<ecee keer meerbJeeB~~
Yee0 Gvekes efmejeW Hej Heerueer esHeer MeesYee os jner nw Deewj yeereyeere ceW Heg<HeeW keer keefueeeB mepeeF& ieeer nQ~ jsKeeDeesW
kes keejCe megvoj keC" MebKe kes meceeve meg[ewue Deewj efekekeve nQ, ceevees Jen leerveeW ueeske keer HejceMeesYee keer meercee
nw~
oes0- kegbpej ceefve keb"e keefuele, Gjefve legueefmekee ceeue~
ye=<eYe kebOe kesnefj "Jeefve, yeue efveefOe yeeng efyeMeeue~~243~~
Yee0 Gvekes keC" ceW iepecegkelee kee megvoj keC"nej nw~ Gvekes Je#eebW Hej veJeerve leguemeer keer ceeuee efJejepe jner nw~
Gvekes mkevOe es yewue kes kevOes kes meceeve nQ~ Gvekeer "Jeefve (eueves keer Ske eefeee) efmebn kes meceeve nw leLee
Gvekes yeeng yeue kes meeiej Deewj efJeMeeue nQ~
d .
keef letveerj Heerle He yeeBOes~ kej Mej Oeveg<e yeece yej keeBOes~~
ve
Heerle peie GHeJeerle megneS~ veKe efMeKe cebpeg ceneefye eS~~
er
es
Yee0 GvneWves DeHeves keef eosMe ceW lejkeme Deewj Heerleecyej yeeBOe jKes nQ~ Gvekes neLe ceW yeeCe Deewj yeeeW mkevOe Hej
R
es Oeveg<e nw~ Gvekes yeece mkevOe Hej ner megneJeves Heerues e%eesHeJeerle nbw~ Jes veKe mes efMeKeeHee&vle cebpeg DeLee&led ceeOege&
s
ht
efceefele meewvoe&Jeeve nQ Deewj Gve Hej cenleer efJe e jner nw DeLee&led DeodYegle megvojlee megMeesefYele nw~
ig
R
osefKe ueesie meye YeS megKeejs~ Skeke ueeseve euele ve leejs~~
ll
nj<es peveke osefKe oesG YeeF&~ cegefve Heo keceue iens leye peeF&~~
.A
Yee0 eerjeceue#ceCe kees osKekej meYeer ueesie megKeer nes iees~ Gvekes ves$e Skeke efmLej nes iees~ Gvekeer HegleefueeeW ves
s
ya
Yeer ebeuelee es[ oer DeLee&led euevee es[ efoee~ jepee peveke peer oesveeW YeeleeDeeW kees osKekej emevve ngS~ leye
N
peekej GvneWves cegefve efJeMJeeefce$e peer kes ejCekeceue kees Heke[ efueee~
va
Se
keefj efyeveleer efvepe keLee megveeF&~ jbie DeJeefve meye cegefveefnb osKeeF&~~
penB penB peeefnb kegDeBj Jej oesT~ lenB lenB eefkele efeleJe meye keesT~~
th
ee
Yee0 peveke peer ves eeLe&vee kejkes DeHeveer meye keLee megveeeer Deewj mecHetCe& jbieYetefce cegefve efJeMJeeefce$e peer kees efoKeeeer~
P
es oesveeW jepekegceej peneBpeneB peeles nQ JeneBJeneB meYeer ueesie eefkele neskej GvnW osKeves ueieles nQ~
si
ul
efvepe efvepe Ke jeceefnb meye osKee~ keesG ve peeve keg cejce efyeMes<ee~~
iT
Yeefue jevee cegefve ve=He meve kensT~ jepee cegefole cenemegKe uensT~~
r
Sh
Yee0 DeHevesDeHeves Peeve kes Devegmeej meye ueesieeW ves eerjece kees osKee efkemeer ves Yeer keg efJeMes<e cece& veneR peevee~
11
jbieYetefce keer jevee yengle Deer nw, Fme ekeej cegefve efJeMJeeefce$e peer ves jepee peveke peer mes kene~ jepee peveke peer ves
20
emevve neskej ceneved megKe eeHle efkeee~

ht
oes0- meye cebeve les cebe Ske, megvoj efyeMeo efyeMeeue~

ig
yr
cegefve mecesle oesG yebOeg lenB, yew"ejs ceefnHeeue~~244~~

op
Yee0 meYeer cebeeW mes Ske cebe ye[e megvoj, mJe Deewj efJeMeeue Lee~ Gmeer cebe Hej cenejepe peveke peer ves cegefve
C
efJeMJeeefce$e peer kes meefnle eerjeceue#ceCe kees efye"eee (efJejepeceeve kejeee)~
yeeuekeeC[ 209
* veJeenHejeeCe, otmeje efJeeece *

eYegefnb osefKe meye ve=He efne nejs~ peveg jekesMe Goe YeS leejs~~
Deefme eleerefle meye kes ceve ceeneR~ jece eeHe leesjye meke veeneR~~
Yee0 eYeg eerjece kees osKekej, meerlee mJeebJej ceW Deees ngS meYeer jepee oe mes nej iees, ceevees evcee kes Goe
mes leejs ceefueve nes iees neW~ meye kes ceve cebW Ssmee efJeMJeeme nes ieee efke, eerjece ner efMeJe peer kee Oeveg<e lees[Wies FmeceW
d .
keesF& mebosn veneR nw~
ve
efyeveg YebpesngB YeJe Oeveg<e efyeMeeuee~ cesefueefn meere jece Gj ceeuee~~
er
es
Deme efyeeeefj ieJeveng Iej YeeF&~ peme eleeHe yeue lespe ieJeeBF&~~
R
Yee0 jepee HejmHej kenves ueies, YeeF&! efJeMeeue efMeJeOeveg<e kees lees[s efyevee Yeer meerleepeer, eerjece kes ieues ceW peeceeuee
s
[eue oWieer, Ssmee efJeeej kejkes pee, eleeHe, yeue Deewj lespe kees meceeHle kejkes DeHevesDeHeves Iej eues peeDees~
ht
ig
efyenBmes DeHej YetHe megefve yeeveer~ pes Deefyeyeske DebOe DeefYeceeveer~~
R
leesjsngB Oeveg<e yeen DeJeieene~ efyeveg leesjs kees kegDeBefj efyeeene~~
ll
.A
Yee0 en JeeCeer megvekej Deve jepee nBmes, pees DeefJeJeske kes keejCe DevOes Deewj DeefYeceeveer nes egkes Les~ Jes yeesues,
s
Oeveg<e kes lees[ves Hej Yeer efJeJeen DeJeieen nw DeLee&led efJeJeenHe cenemeeiej Leneves ceW keef"ve nw, lees efyevee Oeveg<e lees[s
jepekegceejer kee efJeJeen keewve kej mekesiee? ya
N
va
efJeMes<e eneB DeJeieen kee MegHe DeefJeieeOe nw Deewj efJeJeen Meyo kee GHeceeve nw~ meeiej Gmekee eeesie ve nesves kes
Se
keejCe uegHleesHeceevee GHecee Deuebkeej nw~

Ske yeej keeueG efkeve nesT~ efmee efnle mecej efpeleye nce meesT~~
th
ee
en megefve DeJej ceefnHe cegmegkeeves~ OejceMeerue nefjYeiele meeeves~~

P
Yee0 Skeyeej keeue Yeer keeeW ve nes meerlee peer kes efueS, nce Gmes Yeer eg ceW peerle ueWies~ en megvekej, Deve Oeeefce&ke,
si
eerjeceYekele, elegj, jepee cegmkegjees pees De DeLee&led eerjece kees ner Jej DeLee&led meerlee peer kee Jej Deewj es mecePeles
ul
iT
Les~
r
mees0- meere efyeeenye jece, iejye otefj keefj ve=Heve kees~

Sh
peerefle kees meke mebieece, oMejLe kes jve yeeBkegjs~~245~~

11
Yee0 jepeeDeeW kee ieJe& otj kejkes YeieJeeved eerjece ner meerlee peer kees yeenWies oMejLe peer kes jCe yeeBkegjs DeLee&led eg
20
ceW kegMeue eerjeceue#ceCe kees mebieece ceW keewve peerle mekelee nw?
ht
yeLe& cejng peefve ieeue yepeeF&~ ceve ceesokeefve efke YetKe yegleeF&~~
ig
efmeKe nceeefj megefve Hejce Hegveerlee~ peieobyee peeveng efpee meerlee~~

yr
op
peiele efHelee jIegHeefleefnb efyeeejer~ Yeefj ueeseve efye uesng efvenejer~~

C
Yee0 jepeeDeeW ieeue yepeekej efvejLe&ke cele cejes~ keee ceve kes ue[d[gDeeW mes YetKe cej mekeleer nw? DeLee&led DeLe&nerve
ceveesjLeeW mes ue#e keer Hetefle& veneR nesleer~ nceejer HejceHeefJe$e efMe#ee megvekej, oe ceW meerlee peer kees peieled keer ceelee
mecePees Deewj eerjece kees peieled kee efHelee mecePekej Fve oesveeW keer efJe kees Yej DeeBKe mes efvenej uees~
megvoj megKeo mekeue iegve jemeer~ S oesG yebOeg MebYeg Gj yeemeer~~
megOee meceg meceerHe efyeneF&~ ce=iepeue efvejefKe cejng kele OeeF&~~
Yee0 es oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe megvoj, megKe osvesJeeues, meYeer meodiegCeeW keer jeefMe leLee YeieJeeved Mej kes oe
ceW efveJeeme kejvesJeeues nQ~ DeHeves meceerHeJeleer& Dece=le kee meeiej es[kej Pet"e ce=iepeue osKekej Gmekes efueS keeeW oew[
cej jns nes?
kejng peeF pee kenB peesF YeeJee~ nce leew Deepeg pevece Heue HeeJee~~
Deme keefn Yeues YetHe Devegjeies~ He DevetHe efyeueeskeve ueeies~~
.
Yee0 efpemekees pees Dee ueies Jener peekej kejes, nceves lees Deepe pevce kee Heue Hee efueee~ Ssmee kenkej, Yeues
d
ve
jepee eYeg kes esce mes Yej iees Deewj oesveeW YeeFeeW kes GHeceejefnle He kees osKeves ueies~
er
osKeefnb megj veYe e{s efyeceevee~ yej<eefnb megceve kejefnb keue ieevee~~
es
R
Yee0 osJelee efJeceeveeW Hej e{kej DeekeeMe mes meerlee mJeebJej kee o=Me osKe jns nQ~ Jes Heg<He Je=ef kej jns nQ leLee
s
ceOegj ieerle Yeer iee jns nQ~
ht
ig
oes0- peeefve megDeJemej meere leye, He"F& peveke yeesueeF~
R
elegj meKeer megboefj mekeue, meeoj eueerb efueJeeF~~246~~
ll
.A
Yee0 leye megvoj DeJemej peevekej, peveke peer ves meerlee peer kees yeguee Yespee~ megvoj mecHetCe& meerlee peer keer meefKeeeB,
s
GvnW DeeojHetJe&ke jbieYetefce keer Deesj efueJee ues eueerb~
ya
N
efmee MeesYee veefnb peeF yeKeeveer~ peieobefyekee He iegve Keeveer~~
va
GHecee mekeue ceesefn ueIeg ueeieerb~ eeke=le veeefj Debie Devegjeieerb~~

Se
Yee0 peiele keer ceelee He Deewj iegCeeW keer Keeefve YeieJeleer meerlee peer keer MeesYee yeKeeveer veneR peeleer~ cegPes meYeer
th
GHeceeeW eser ueie jner nQ, keeeWefke es meeOeejCe efJeueeefmeveer veeefjeeW kes DebieeW ceW Devegjkele nes egkeer nQ DeLee&led Gvekee
ee
meeOeejCe ieeceveeefjeeW kes efueS GHeeesie nes egkee nw~

P
efmee yejefvee lesF GHecee osF&~ kegkeefye keneF Depeme kees uesF&~~
si
ul
peew Heleefje leere mece meeree~ peie Deefme pegyeefle keneB keceveeree~~
iT
Yee0 GvneR GHeceeDeeW kees oskej meerlee peer kee JeCe&ve kejkes kegeflmelekeefJe kenueekej keewve DeHeeMe ues? eefo meerlee
r
Sh
peer kees meeceeve m$eer kes meceeve GHeefcele efkeee peees, lees yeleeDees mebmeej cebs Ssmeer megvoj egJeleer keneB nw?
11
efieje cegKej leve DejOe YeJeeveer~ jefle Deefle ogefKele Deleveg Heefle peeveer~~
20
efye<e yeeveer yebOeg efee pesner~ keefne jceemece efkeefce yewosner~~

ht
Yee0 mejmJeleer peer cegKej DeLee&led yengle yeesueleer nQ, HeeJe&leer peer kee meJeeie meewvoe& veneR nw, keeeWefke Gvekee DeeOee ner
ig
Mejerj m$eer kee nw, DeHeves Heefle kees Mejerjjefnle peevekej jefle yengle ogefKele jnleer nQ~ Yeuee yeleeFes, efJe<e Deewj ceefoje
yr
op
efpevekes efee YeeF& Deewj yenve neW, Ssmeer ue#ceer kes meceeve efJeosnjepeHeg$eer meerlee peer kewmes nes mekeleer nQ?
C
peew efye megOee HeeesefveefOe nesF&~ Hejce Hecee keHe meesF&~~
MeesYee jpeg ceboj e=biee~ ceLew Heeefve Hebkepe efvepe cee~~

Yee0 eefo efJeHe Dece=le kee #eerjmeeiej nes Deewj GmeceW HejceHetpe He mes ner efveefce&le DeHetJe& keHe YeieJeeved neW,
Gmekees (Dece=le kes #eerjmeeiej kees) MeesYee keer jmmeer mes yeBOes ngS e=bieejHe cebojeeue eje keeceosJe DeHeves kej
keceueeW mes ceLeW~
yeeuekeeC[ 211
oes0- Sefn efyeefOe GHepes ueef peye, megvojlee megKe cetue~

leoefHe mebkeese mecesle keefye, kenefnb meere meceletue~~247~~
Yee0 eefo Fme efJeOee mes megvojlee Deewj megKe kes cetuekeejCe ue#ceer eke neW lees Yeer Gmes keefJe mebkeese kes meefnle
meerlee peer kes meceeve ken mekelee nw~ (eneB Goee Deuebkeej keer ye[er ner ceveesneefjCeer e nw~)
eueerb mebie uew meKeer meeeveer~ ieeJele ieerle ceveesnj yeeveer~~
.
meesn veJeue leveg megboefj meejer~ peiele peveefve Delegefuele efye Yeejer~~
d
ve
Yee0 ceveesnj JeeCeer ceW ieerleieeleer ngF& elegj meefKeeeB meerlee peer kees meeLe ueskej eueerb~ peieled keer ceelee meerlee peer kes
er
veJeerve eerefJeien Hej megvoj mee[er megMeesefYele Leer Deewj Gvekeer cenleer efJe Delegueveere Leer DeLee&led efkemeer mes Gvekeer
es
leguevee veneR keer pee mekeleer~
R
s
Yet<eve mekeue megosMe megneS~ Debie Debie jefe meefKeve yeveeS~~
ht
ig
jbieYetefce peye efmee Heieg Oeejer~ osefKe He ceesns vej veejer~~
R
Yee0 YeieJeleer peer kes megvoj DeJeeJeeW ceW meYeer DeeYet<eCe megneJeves ueie jns Les efpevnW meefKeeeW ves DebieDebie ceW je
ll
.A
je kej mepeeee Lee~ peye meerlee peer ves jbieYetefce ceW DeHeves ejCe jKes, leye Gvekes He kees osKekej meYeer vejveejer
s
ceesefnle nes iees~
ya
N
efJeMes<e etBefke meerlee peer HejyeemJeHe nQ, FmeefueS Jes vej Deewj veejer oesveeW keer HeefjefmLeleeeW mes THej nQ~ Dele: ceesn
va
ve veeefj, veeefj kes Hee~ ceeveme, 7.116.2 kee efmeevle eneB eYeeJeer veneR nesiee Deewj otmejer yeele en nw efke, eneB
Se
ceesn Meyo kee DeLe& esceekegue nesvee nw Deewj GejkeeC[ kes ekejCe ceW ceesn kee DeLe& nw, Jeemeveecetueke Deeke<e&Ce,
th
FmeefueS meerlee peer kes He Hej efceefLeuee kes vejeW kes ceesefnle nesves Hej Yeer DeeHeefe veneR nw~
ee
njef<e megjve ogbogYeer yepeeF~ yejef<e emetve DeHemeje ieeF~~

P
Heeefve mejespe meesn peeceeuee~ DeJee efelees mekeue YegDeeuee~~

si
ul
Yee0 osJeleeDeeW ves emevve neskej ogbogYeer DeLee&led veieejs yepeees~ Heg<HeeW keer Je<ee& kejkes DeHmejeDeeW ves ieerle ieees~ meerlee
iT
peer kes kejkeceueeW ceW peeceeuee megMeesefYele Leer~ meYeer jepeeDeeW ves meerlee peer kees menmee DeeMee& Yejer o=ef mes osKee~
r
Sh
meere eefkele efele jeceefnb eene~ YeS ceesnyeMe meye vejveene~~

11
cegefve meceerHe osKes oesG YeeF&~ ueies ueueefke ueeseve efveefOe HeeF&~~
20
Yee0 meerlee peer ves Yeer eefkele efee mes eerjece peer kees osKee~ meYeer jepee ceesnJeMe nes iees~ meerlee peer ves cegefve
ht
efJeMJeeefce$e peer kes meceerHe yew"s ngS eerjeceue#ceCe kees osKee~ efveefOe Heekej meerlee peer kes ves$e Deekegue neskej eerjece
ig
peer ceW ueie iees~

yr
op
oes0- iegpeve ueepe meceepe ye[, osefKe meere mekegeeefve~

C
ueieer efyeueeskeve meefKeve leve, jIegyeerjefnb Gj Deeefve~~248~~
Yee0 iegpeveeW keer ueppee Deewj yengle ye[e meceepe osKekej meerlee peer mebkegefele nes ieFb~ jIegkegue kes Jeerj eerjece kees
DeHeves oe ceW ueekej meerlee peer meefKeeeW kes Mejerj keer Deesj osKeves ueieerb~
jece He De efmee efye osKeer~ vej veeefjve Heefjnjerb efveces<eer~~
meeseefnb mekeue kenle mekegeeneR~ efyeefOe meve efyevee kejefnb ceve ceeneR~~
Yee0 eerjece kee He SJeb meerlee peer keer efJe osKekej Heg<eeW Deewj ceefnueeDeeW ves Heueke efiejevee es[ efoee~ meYeer
ueesie Meeske kej jns nQ, peveke peer kees kenves cebs mekegeeles nQ, DeHeves ceve ceW efJeOeelee mes eeLe&vee kejles nQ~
n efyeefOe yesefie peveke pe[leeF&~ ceefle nceeefj Deefme osng megneF&~~
efyeveg efyeeej Heve leefpe vejveent~ meere jece kej kejw efyeyeent~~
Yee0 ns efJeOeelee! jepee peveke keer pe[lee kees nj ueerefpees~ GvnW nceejer pewmeer megneJeveer yegef oerefpees~ cenejepe
d .
keesF& efJeeej efkees efyevee eefle%ee kees es[kej meerlee peer kee efJeJeen eerjece kes meeLe kej oW~
ve
peie Yeue keefnefn YeeJe meye keent~ n" keervnW DeblengB Gj oent~~
er
es
Sefnb ueeuemee ceieve meye ueesiet~ yej meeBJejes peevekeer peesiet~~
R
Yee0 Fme efJeJeen kees mebmeej Yeuee ner kensiee~ DeLeJee, Fme keee& mes emevve neskej mebmeej peveke peer kees Yeuee
s
ht
kensiee, keeeWefke eerjecemeerlee keer pees[er meye kees Yee jner nw~ n" kejkes lees DevleleesielJee oe ceW peueve ner nesieer~
ig
meYeer ueesie Fmeer ueeuemee ceW ceive nQ efke, meeBJeuee jepekegceej peevekeer peer kes eesie Jej nw~
R
ll
leye yeboerpeve peveke yeesueeS~ efyeoeJeueer kenle eefue DeeS~~
.A
ken ve=He peeF kenng Heve ceesje~ eues YeeB efne nj<e ve Lees[e~~
s
ya
Yee0 leye peveke peer ves yeboerpeveeW kees yegueeee, Jes efJeoeJeueer kee Hee" kejles ngS peveke peer kes Heeme eues Deees~
N
jepee ves kene, mJeebJej ceW peekej cesjer eefle%ee keer Iees<eCee kejes~ Yee ceve ceW emevve neskej eues DeLeJee Gvekes ceve
va
ceW Lees[e Yeer n<e& veneR Lee, keeeWefke efceefLeueeJeeefmeeeW kes meeLe yeboerpeve Yeer Fmeer He#e ceW Les efke peveke peer kees eefle%ee
Se
es[kej eermeerleejeceefJeJeen mecHevve kej osvee eeefnes~ OevegYeie keer eefle%ee mes lees eerjecemeerlee keer meewvoe& kee
th
Deveeoj ner nesiee~

ee
oes0- yeesues yeboer yeeve yej, megveng mekeue ceefnHeeue~

P
si
Heve efyeosn kej kenefnb nce, Yegpee G"eF efyeMeeue~~249~~

ul
iT
Yee0 yevoerpeve es Jeeve yeesues, ns meYeer He=LJeer kes Heeueke jepeeDeeW! nce DeHeveer oesveeW efJeMeeue YegpeeDeeW kees G"e
r
kej peveke peer kee efJeMeeue HeCe ken jns nQ~

Sh
ve=He Yegpeyeue efyeOeg efMeJeOeveg jent~ ieDe ke"esj efyeefole meye keent~~
11
jeJeve yeeve ceneYe Yeejs~ osefKe Mejemeve ieJeBefnb efmeOeejs~~

20
Yee0 en meye ueesieeW kees %eele nw efke, Delevle ieDe (Yeejer) Deewj ke"esj efMeJe peer kee Oeveg<e jepeeDeeW kes
ht
ig
YegpeyeueHe evcee kes efueS jeng kes meceeve nw DeLee&led pewmes jeng, evcee kees ieme ueslee nw, Gmeer ekeej mHeMe&cee$e
yr
mes efMeJeOeveg<e meye jepeeDeeW kes yeue kees Kee peelee nw~ Fme Oeveg<e kees osKekej jeJeCe Deewj yeeCeemegj pewmes ye[s ceneved
op
eese egHekes mes eues iees~

C
meesF Hegjeefj keesob[ ke"esje~ jepe meceepe Deepeg peesF leesje~~

ef$eYegJeve pee mecesle yewosner~ efyeveefnb efyeeej yejF nef" lesner~~
Yee0 Gmeer efMeJe peer kes keef"ve Oeveg<e kees Deepe Fme jepemeceepe ceW efpemeves Yeer lees[ efoee, Gmeer kees meerlee peer
efJeeej efkees efyevee leerveeW ueeske kes efJepee kes meefnle JejCe kej ueWieer~
yeeuekeeC[ 213
megefve Heve mekeue YetHe DeefYeuee<es~ Yeceeveer DeefleMee ceve ceeKes~~

Heefjkej yeeBefOe G"s DekegueeF&~ eues FosJeve efmej veeF&~~
Yee0 yevoerpeve kes cegKe mes eefle%ee megvekej, mJeebJej ceW Deees ngS meYeer jepee efJeMJeefJepee, eMe Deewj peevekeer peer
kees Heeves kes efueS Fgke nes G"s~ mJeeb kees Ye ceevevesJeeues jepeeieCe lees ceve ceW yengle kegefHele nes iees~ keef eosMe
ceW Hese yeeBOekej Deelegj neskej G"s Deewj DeHevesDeHeves FosJeeW kees eCeece kejkes Oeveg<e lees[ves kes efueS eue He[s~
.
leceefke leeefke leefke efMeJeOeveg Oejefnb~ G"F& ve keesef YeeBefle yeue kejneR~~
d
ve
efpeve kes keg efyeeej ceve ceeneR~ eeHe meceerHe cenerHe ve peeneR~~
er
Yee0 jepee ueesie kegefHele neskej yeejyeej ke[er o=ef mes osKekej, efMeJe peer kes Oeveg<e kees Heke[les nQ~ Jen veneR
es
G"lee, kejes[eW ekeej mes yeue kejles nQ~ efpevekes ceve ceW efkemeer ekeej kee eermeerleejece peer kes eefle HejcesMJejYeeJe kee
R
s
efJeeej Deelee nw, Jes jepee Oeveg<e kes Heeme veneR peeles~ GvnW %eeve nw efke, efMeJe peer kee Oeveg<e Gvemes veneR tsiee, JeLe&
ht
keer nBmeer nesieer Deewj GHeemevee Yeer ve nes peeesieer~
ig
R
oes0- leceefke Oejefnb Oeveg cet{ ve=He, G"F ve eueefnb uepeeF~
ll
.A
cevengB HeeF Ye yeengyeue, DeefOeke DeefOeke ieDeeF~~250~~
s
Yee0 ceesn mes egkele jepee, eesOe kejkes efMeJeOeveg<e Heke[les nQ, Jen veneR G"lee, jepee ueefppele neskej ueew peeles nQ~
ya
ceevees JeerjeWs kes YegpeeDeeW kee yeue Heekej Oeveg<e #eCeeefle#eCe DeefOeke mes DeefOeke ieDe (Yeejer) neslee peelee nw~
N
va
YetHe menme ome Skeefnb yeeje~ ueies G"eJeve jF ve eje~~

Se
[ieF ve MebYeg Mejemeve kewmes~ keeceer yeeve meleer ceve pewmes~~

th
Yee0 ome npeej jepee Ske ner yeej Oeveg<e G"eves ueies DeLee&led mJeebJej kes Debeflece efove jepemeYee ceW Deees ngS meYeer
ee
ome npeej jepeeDeeW ves Ske meeLe efceuekej Oeveg<e G"eves kee eeeme efkeee, Hejvleg Jen eueves mes Yeer veneR uelee
P
DeLee&led DeHevee mLeeve veneR es[lee~ efMeJe peer kee Oeveg<e efkeme ekeej mes veneR ef[ielee, pewmes keeefceeeW kes JeeveeW kees
si
megveves mes HeefleJelee meleer veejer kee ceve veneR eueeeceeve neslee~
ul
iT
meye ve=He YeS peesie GHenemeer~ pewmes efyeveg efyejeie meveemeer~~

r
keerjefle efyepee yeerjlee Yeejer~ eues eeHe kej yejyeme nejer~~

Sh
eernle YeS neefj efne jepee~ yew"s efvepe efvepe peeF meceepee~~
11
Yee0 meYeer jepee GHeneme kes eesie nes iees, pewmes Jewjeie mes jefnle meveemeer Heefjneme kee Hee$e yeve peelee nw~ meYeer
20
jepeeieCe keerefle&, efJepee Deewj yengle ye[er Jeerjlee kees Oeveg<e kes neLe n"eled nejkej ueew eues~ oe ceW nej kej meYeer
ht
jepee eernled nes iees DeLee&led MeesYee mes jefnle nes iees~ DeLeJee eernled DeLee&led eerpeer kes eje nled nes iees (ceej [eues
ig
yr
iees)~ meYeer DeHevesDeHeves meceepe ceW peekej yew" iees~

op
ve=Heve efyeueesefke peveke Dekegueeves~ yeesues yeeve jes<e peveg meeves~~

C
oerHe oerHe kes YetHeefle veevee~ DeeS megefve nce pees Heve "evee~~
osJe ovegpe Oeefj cevegpe Mejerje~ efyeHegue yeerj DeeS jveOeerje~~

Yee0 jepee peveke peer Dekeguee iees Deewj ceevees eesOe ceW meves ngS Jeeve yeesues, ceQves pees eefle%ee keer Gmes megvekej
erHeerHe mes DeLee&led meeleeW erHeeW mes Deveske jepee Deees~ Deveske Jeerj Deewj eg ceW kegMeue osJelee leLee owle Yeer ceveg<e
Mejerj OeejCe kejkes Fme meerlee mJeebJej ceW Deees~
oes0- kegDeBefj ceveesnj efyepee yeef[, keerjefle Deefle keceveere~
HeeJevenej efyejbefe peveg, jesG ve Oeveg oceveere~~251~~
Yee0 ceevees ceve kees njvesJeeueer megvoj Heg$eer Deewj yengle ye[er efJepee leLee Delevle keceveere DeLee&led meye keer keecevee
kee efJe<ee yeveer ngF& keerefle& kees Heeves Jeeues Deewj efMeJeOeveg<e lees[ves Jeeues kees efJeOeelee ves veneR yeveeee~
kenng keeng en ueeYe ve YeeJee~ keengB ve Mej eeHe e{eJee~~
.
jnsG e{eGye leesjye YeeF&~ efleue Yeefj Yetefce ve mekesG g[eF&~~
d
ve
Yee0 kenes, en ueeYe efkemekees veneR Yeelee DeLee&led meYeer meerleepeer, efJepeeue#ceer Deewj DeHetJe&keerefle& kes ueesY eer nes
er
mekeles nQ, Hejvleg efkemeer ves Yeer efMeJe peer kes Oeveg<e Hej [esjer veneR e{eF&~ Dejs YeeFeeW! Oeveg<e Hej elebee e{evee Deewj
es
lees[vee lees yengle otj jne, keesF& Fmes efleue Yej Yetefce mes Yeer veneR g[e Heeee DeLee&le, keesF& Fme Oeveg<e mes He=LJeer kees
R
s
efleue Yej Yeer veneR Deueie kej Heeee~
ht
ig
Deye peefve keesG ceeKew Ye ceeveer~ yeerj efyenerve cener ceQ peeveer~~
R
lepeng Deeme efvepe efvepe ie=n peent~ efueKee ve efyeefOe yewosefn efyeyeent~~
ll
.A
Yee0 Deye keesF& Yeer DeHeves kees JeerjYe ceevevesJeeuee ceeKe DeLee&led eesOe ve kejs~ ceQves Fme He=LJeer kees JeerjeW mes
s
efJenerve peeve efueee nw~ ns jepeeDeeW! DeeMee es[ oes, ceQ Oeveg<e lees[s efyevee meerlee peer kee efkemeer mes efJeJeen veneR keBiee~
ya
meYeer DeHevesDeHeves Iej eues peeDees~ efJeOeelee ves cegPe efJeosn keer Heg$eer peevekeer peer kee efJeJeen veneR efueKee nw~
N
va
megke=le peeF peew Heve HeefjnjTB~ kegDeBefj kegDeeBefj jnG kee kejTB~~
Se
peew pevelesGB efyeveg Ye Yetefye YeeF&~ leew Heve keefj neslesGB ve nBmeeF&~~
th
Yee0 eefo eefle%ee es[ otB, lees HegCe euee peeesiee~ yeser kegceejer jn peees, ceQ keee kej mekelee ntB? ns YeeF&! eefo
ee
ceQ peevelee keer He=LJeer JeerjeW mes efJenerve nes ieeer nw, lees eefle%ee kejkes nBmeer kee Hee$e DeLeJee nBmeer kee nsleg veneR yevelee~
P
peveke yeeve megefve meye vej veejer~ osefKe peeveefkeefnb YeS ogKeejer~~
si
ceeKes ueKeve kegefue YeFB YeewnW~ joHe Hejkele veeve efjmeewnW~~

ul
iT
Yee0 peveke peer kee Jeeve megvekej Deewj pevekeveefvoveer meerlee peer kees osKekej, meYeer vejveejer og:Keer nes iees~
r
Sh
ue#ceCe peer kegefHele nes iees, Gvekeer YeewbnW s{er nes ieF, Gvekes joHe DeLee&led oeBleeW kes Jem$e Dees" He[keves ueies, ves$e
eesOe mes egkele nes iees~
11
20
oes0- keefn ve mekele jIegyeerj [j, ueies yeeve peveg yeeve~

veeF jece Heo keceue efmej, yeesues efieje eceeve~~252~~
ht
ig
Yee0 Jes jIegkegue kes Jeerj eerjece kes [j mes keg ken veneR jns Les~ peveke peer kes Jeeve ue#ceCe peer kees yeeCe kes
yr
meceeve ueie iees~ eerjece kes ejCekeceue ceW cemleke veJeekej ue#ceCe peer eceeCeYetle JeeCeer yeesues
op
C
jIegyebefMeve cenB penB keesG nesF&~ lesefnb meceepe Deme kenF ve keesF&~~
kener peveke peefme Devegefele yeeveer~ efyeeceeve jIegkegueceefve peeveer~~

Yee0 efpeme meceepe ceW keesF& Yeer jIegJebMeer neslee nw, Gme meceepe ceW He=LJeer JeerjeW mes efJenerve nes ieeer nw Ssmee keesF& veneR
kenlee, pewmee efke, jIegkegue cesW ceefCe kes meceeve es HejceJeerj eerjece kees Fme meYee ceW efJeeceeve peevekej Yeer jepee
pevekepeer ves Devegefele JeeCeer kener nw~
yeeuekeeC[ 215
efJeMes<e eneB efJeeceeve Meyo mes ue#ceCe peer peveke peer keer veweeefekelee Hej mebosn kej jns nQ, pewmes Ske Yeer Ie kes
efJeeceeve jnves Hej keesF& Yeer IeeYeeJeJeod Yetleueced veneR ken mekelee, Gmeer ekeej eerjece keer efJeeceevelee ceW peveke peer
kee Jeerj efJenerve cener ceQ peeveer keLeve Delevle DeeHeefepeveke, Deceee&efole Deewj DeMeem$eere nw~
megveng Yeevegkegue Hebkepe Yeevet~ kenGB mJeYeeJe ve keg DeefYeceevet~~
peew legcnej DevegMeemeve HeeJeewb~ kebogke FJe yeeeC[ G"eJeewb~~
d .
Yee0 ns mete&kegueHe keceue kes mete& jeIeJesv! megefvees, ceQ mJeYeeJe ken jne ntB, keesF& ieJe& veneR~ eefo ceQ DeeHekee
ve
DeeosMe Hee peeTB, lees Fme yeeeC[ kees iebso keer YeeBefle G"e uetB~
er
es
keees Ie efpeefce [ejewb Heesjer~ mekeGB ces cetueke efpeefce leesjer~~
R
leJe eleeHe ceefncee YeieJeevee~ kee yeeHegjes efHeveeke Hegjevee~~
s
ht
Yee0 ceQ Gme yeeeC[ kees kees Ie[s kes meceeve Hees[ [euetB, ceQ megces HeJe&le kees cetueer kes meceeve lees[ mekelee ntB~
ig
ns YeieJeved! DeeHe kes eleeHe keer ceefncee mes cesjs efueS efyeeeje Hegjevee efHeveeke Oeveg<e keee nw ?
R
ll
veeLe peeefve Deme Deeemeg nesT~ keewlegke kejewb efyeueesefkee meesT~~
.A
keceue veeue efpeefce eeHe e{eJeeQ~ peespeve Mele eceeve uew OeeJeewb~~
s
ya
Yee0 ns veeLe! Ssmee peevekej, DeeosMe nes lees ceQ keewlegke keB Deewj Gmes Yeer DeeHe osefKees keer keceue kes veeue kes
N
meceeve Oeveg<e Hej elebee e{eTB Deewj meew eespeve leke Gmes ueskej oew[tB~
va
Se
oes0- leesjewb $eke ob[ efpeefce, leJe eleeHe yeue veeLe~

peewb ve kejewb eYeg Heo MeHeLe, Hegefve ve Oejewb Oeveg neLe~~253~~
th
ee
Yee0 ns veeLe! DeeHe kes eleeHe kes yeue mes ceQ Gme Oeveg<e kees yejmeeleer es kes ob[ kes meceeve lees[ mekelee ntB~ eefo
P
Ssmee veneR kej meketB, lees DeeHe kes ejCe keer MeHeLe kejkes kenlee ntB efke, efHej DeHeves neLe ceW Oeveg<e veneR OeejCe
si
keBiee~
ul
iT
ueKeve mekeesHe yeeve peye yeesues~ [ieceieeefve ceefn efoiiepe [esues~~

r
Sh
mekeue ueeske meye YetHe [sjeves~ efmee efne nj<e peveke mekegeeves~~
11
Yee0 peye ue#ceCe peer eesOe kejkes Jeeve yeesues leye He=LJeer [ieceiee ieeer DeLee&led YetkecHe Dee ieee Deewj efoiiepe
20
DeLee&led efoMeeDeeW kes neLeer Yeer [esue iees~ mecHetCe& ueeske ceW Yee JeeHle nes ieee, meYeer jepee [j iees, meerlee peer kes
ht
oe ceW n<e& ngDee Deewj peveke peer mebkegefele nes iees~

ig
yr
ieg jIegHeefle meye cegefve ceve ceeneR~ cegefole YeS Hegefve Hegefve HeguekeeneR~~
op
Yee0 ieg efJeMJeeefce$epeer, jIegkegue kes mJeeceer eerjece leLee Deve meYeer cegefvepeve, ue#ceCe kes HejeeceHetCe& Jeeve
C
megvekej yengle emevve ngS~ Gvekes Mejerj ceW yeejyeej jesceebe neslee Lee~
mewveefn jIegHeefle ueKeve efveJeejs~ esce mecesle efveke yeww"ejs~~

Yee0 eerjIegveeLe ves DeeBKe kes mebkesle mes ue#ceCe peer kees eesOe kes DeeJesMe mes jeskee Deewj esce kes meeLe DeHeves efveke
efye"e efueee~
efyeMJeeefce$e mecee MegYe peeveer~ yeesues Deefle mevesncee yeeveer~~
G"ng jece Yebpeng YeJeeeHee~ cesng leele peveke HeefjleeHee~~
Yee0 megvoj mecee peevekej efJeMJeeefce$e peer Delevle mvesnHetCe& JeeCeer yeesues, ns jece! DeLee&led je^ kes cebieue (je
DeLee&led je^ ce DeLee&led cebieue) Deewj meyekees jceeves Jeeues jeIeJe Gef"es, efMeJe peer kee Oeveg<e leesef[es~ ns leeled! DeLee&led
HejceesceemHeo, OevegYeie mes peveke peer kee ke efcee oerefpees~
.
megefve ieg yeeve ejve efmej veeJee~ nj<e efJe<eeo ve keg Gj DeeJee~~
d
ve
"e{ YeS Gef" menpe megneS~ "Jeefve pegyee ce=iejepe uepeeS~~
er
Yee0 iegosJe efJeMJeeefce$e peer kee DeeosMeelceke Jeeve megvekej, eYeg eerjece ves Gvekes ejCeeW ceW eCeece efkeee~ eerjece
es
kes oe ceW meerlee peer keer eeefHle kee n<e& leLee DeHeves efee efMeJe peer kes Oeveg<e lees [ves kee efJe<eeo FveceW mes keg Yeer
R
s
veneR ngDee~ mJeYeeJe mes megvoj eYeg eerjece G"kej cebe Hej Ke[s nes iees~ Jen DeHeveer "Jeefve DeLee&led eueves keer
ht
eefeee mes egJeke efmebn kees Yeer ueefppele kej jns Les~
ig
R
oes0- Gefole Goe efieefj cebe Hej, jIegyej yeeueHelebie~
ll
.A
efyekemes meble mejespe meye, nj<es ueeseve Ye=bie~~254~~
s
Yee0 peye cebe He Goeeeue Hej eerjece He yeeuemete& Gefole ngS leye mevleHe keceue efJekeefmele nes iees (efKeue
iees) Deewj meye kes ves$e He Yecej emevve nes iees~ ya
N
va
ve=Heve kesefj DeeMee efveefMe veeMeer~ yeeve ueKele DeJeueer ve ekeeMeer~~

Se
ceeveer ceefnHe kegcego mekegeeves~ keHeer YetHe Guetke uegkeeves~~

th
Yee0 eerjece He yeeuemete& kes Gefole nesles ner jepeeDeeW keer DeeMee He jeef$e ve nes ieeer Deewj og jepeeDeeW keer
ee
Jeeve ve#e$eeJeueer Yeer ekeeefMele veneR ngF& DeLee&led pewmes mete& kes Gefole nesves Hej jeef$e ve nes peeleer nw, Gmeer ekeej
P
jepeeDeeW keer meerlee peer keer eeefHle keer DeeMee meceeHle nes ieeer Deewj pewmes metees&oe nesves Hej leejeieCe efHe peeles nQ, Gmeer
si
ekeej peye eerjece Oeveg<e lees[ves kes efueS cebe Hej Ke[s ngS leye og jepee kes Jeeve Yeer meceeHle nes iees~ meYeer
ul
iT
egHeeeHe en o=Me osKeves ueies~ Denbkeejer jepeeHe kegcegoHeg<He mebkegefele neskej efmekeg[ iees Deewj keHeer jepeeHe
r
Guuet efHe iees~

Sh
YeS efyeMeeske keeske cegefve osJee~ yej<eefnb megceve peveeJeeEn mesJee~~

11
ieg Heo yebefo meefnle Devegjeiee~ jece cegefveve meve Deeemeg ceebiee~~
20
Yee0 cegefve Deewj osJelee He ekeJes Meeske mes jefnle nes iees~ Jes Heg<HeeW keer Je<ee& kejkes eYeg kes eefle DeHeveer mesJeeeW
ht
ig
eke kejves ueies~ DevegjeieHetJe&ke iegosJe kes ejCeeW keer Jevovee kejkes eerjece ves cegefveeeW mes Oeveg<e lees[ves keer Dee%ee
yr
ceeBieer~
op
C
menpeefnb eues mekeue peie mJeeceer~ cee cebpeg yej kegbpej ieeceer~~
euele jece meye Hegj vej veejer~ Hegueke Hetefj leveg YeS megKeejer~~
Yee0 meejs mebmeej kes mJeeceer eerjece celeJeeues ceOegj es neLeer keer eeue mes DeHeveer mJeYeeefJeke ieefle mes eue He[s~
efMeJeOeveg<e lees[ves kes efueS YeieJeeved eerjece kes eueles ner meYeer vejveejer Mejerj cebs jesceebe mes HetCe& neskej megKeer nes
iees~
yeeuekeeC[ 217
yebefo efHelej megj megke=le meBYeejs~ peew keg Hegve eYeeJe nceejs~~
leew efMeJeOeveg<e ce=veeue efke veeF~ leesjngB jece ieCesMe ieesmeeF~~
Yee0 jbieYetefce ceW yew"s meYeer vejveeefjeeW ves efHelejeW Deewj osJeleeDeeW kees Jevove kejkes DeHeves HetJe& ceW efkees ngS melkeceeW&
kee mcejCe efkeee Deewj eeLe&vee kejves ueies, ns mJeeceer ieCesMe peer eefo nceejs HegCeeW kee keg Yeer eYeeJe nes lees
eerjece, efMeJeOeveg<e kees keceue kes ob[ keer YeeBefle lees[ [eueW~
.
oes0- jeceefn esce mecesle ueefKe, meefKeve meceerHe yeesueeF~
d
ve
meerlee ceeleg mevesn yeMe, yeeve kenF efyeueKeeF~~255~~
er
Yee0 eerjece kees esce kes meefnle efvenej kej meefKeeeWs kees DeHeves meceerHe yegueekej eYeg Hej JeelmeueYeeJe mes egkele esce
es
kes JeMe neskej, meerlee peer keer ceelee megveevee peer efJeueKe kej (og:Keer neskej) Jeeve kenves ueieerb~
R
s
meefKe meye keewlegke osKeefvenejs~ pesG keneJele efnlet nceejs~~
ht
ig
keesG ve yegPeeF kenF ve=He HeeneR~ S yeeueke Deme n" Yeue veeneR~~
R
Yee0 meKeer! pees ueesie Yeer cesjs efnlew<eer kenueeles nQ, Jes meYeer kesJeue Kesue osKeves Jeeuess nQ~ keesF& Yeer cenejepe kes Heeme
ll
.A
mecePeekej veneR kenlee efke, en (eerjece) yeeueke nQ~ Fvekes efueS Fme ekeej kee DeLee&led efMeJeOeveg<e lees[ves kee n"
s
Dee veneR nw~
ya
jeJeve yeeve gDee veefnb eeHee~ nejs mekeue YetHe keefj oeHee~~
N
va
mees Oeveg jepekegDeBj kej osneR~ yeeue cejeue efke ceboj uesneR~~
Se
Yee0 efpeme efMeJeOeveg<e kees jeJeCe Deewj yeeCeemegj ves gDee veneR Deewj mJeebJej ceW Deees ngS meYeer jepee oHe& DeLee&led
th
DeefYeceeve kejkes efpememes nej iees, cenejepe Jener Oeveg<e eerDeJeOe kes ieejn Je<eer&e jepekegceej kes neLe ceW os jns nQ~
ee
keee keneR yeeuenbme DeLee&led nbme kes MeeJeke cebojeeue ienCe kej mekeles nQ, DeLee&led Gmes G"e mekeles nbw? cebojeeue
P
kees G"eves kes efueS lees keHe YeieJeeved keer Heer" meceLe& nw, DeLeJee ie[~
si
ul
YetHe meeeveHe mekeue efmejeveer~ meefKe efyeefOe ieefle keg peeF ve peeveer~~
iT
yeesueer elegj meKeer ce=og yeeveer~ lespeJeble ueIeg ieefvee ve jeveer~~

r
Sh
Yee0 ns meKeer! cenejepe keer mecHetCe& elegjlee meceeHle nes egkeer nw~ efJeOeelee keer ieefle keg Yeer peeveer veneR peeleer~
11
DeLee&led Jes keee mecePekej Ssmeer JeJemLee kej jns neWies, en nce pewmes meeOeejCe ueesie veneR peeve Heeles~ elegj meKeer
20
keesceue JeeCeer ceW yeesueer, ns cenejeveer peer! lespeefmJeeeW kees ese kejkes veneR efievevee eeefnes DeLee&led Gvekee Deekeej
ht
Yeues ese nes Hejvleg eYeeJe yengle ye[e neslee nw~

ig
yr
kenB kegbYepe kenB efmebOeg DeeHeeje~ mees<esG megpeme mekeue mebmeeje~~

op
jefye ceb[ue osKele ueIeg ueeiee~ Goe leemeg ef$eYegJeve lece Yeeiee~~
C
Yee0 osefKees, keneB ess mes (eewjemeer Debiegue kes) cenef<e& kegcYepe Deewj keneB DeHeej Deveske neLe ienje meeiej, efHej
Yeer kegcYepe DeLee&led Deiemle peer ves Gmes leerve DeeeceveeW cebs meesKe efueee~ Gvekee megeMe meejs mebmeej ceW JeeHle nes ieee~
mete&veejeeCe kee ceC[ue osKeves ceW ese ueielee nw, Hejvleg GvneR mete& kee Goe nesves mes leerveeW ueeske kee DevOekeej
Yeeie peelee nw~
oes0- ceb$e Hejce ueIeg peemeg yeMe, efyeefOe nefj nj megj meye&~
cenecee iepejepe kenB, yeMe kej DebkegMe Keye&~~256~~
Yee0 efpemekes JeMe ceW yeee, efJe<Ceg, efMeJe Deeefo meYeer osJelee nQ, Jen jece en ceneceb$e Yeer lees yengle ese nw~
Delevle celeJeeues efJeMeeue neLeer kees esemee DebkegMe (yeer&) JeMe ceW kej ueslee nw~
keece kegmegce Oeveg meeeke ueervns~ mekeue YegJeve DeHeves yeMe keervns~~
.
osefye leefpee mebMee Deme peeveer~ Yebpeye Oeveg<e jece megveg jeveer~~
d
ve
Yee0 keeceosJe ves Delevle meeceeve keesceue Heg<He kes Oeveg<eyeeCe ueskej mecHetCe& ueeskeeW kees DeHeves JeMe ceW kej efueee
er
nw~ ns osJeer! Ssmee peevekej mebMee es[ oW, keeeWefke efpeve HeeBe lespeefmJeeeW keer ceQves eee& keer nw, Jes meye eerjece peer
es
keer efJeYetefleeeB nQ~ eefo Oeveg<e meeiej kes meceeve DeHeej nw lees Gme kes efueS eerjece Deiemle cegefve nQ, Gmes meesKe ueWies~
R
s
eefo Oeveg<e ef$eueeskeer kee DevOekeej nw, lees Gmekes efueS eerjece yeeuemete&ceC[ue nQ~ eefo Oeveg<e meJe&osJecee nQ, lees
ht
eerjece Fme w#ej ceneceb$e kes DeLe& nQ~ eefo Oeveg<e celeJeeuee neLeer nw, lees eerjece DebkegMe DeLee&led yeer& nQ, Gmes
ig
R
efveebef$ele kej ueWies~ eefo Oeveg<e mecHetCe& mebmeej kee meceefHe nw lees eerjece Heg<HeOevJee keeceosJe nQ, Fmeef ueS ns
ll
cenejeveer! megefvees, eerjece peer Oeveg<e lees[Wies ner~
.A
meKeer yeeve megefve YeF Hejleerleer~ efcee efye<eeo yeeef{ Deefle eerefle~~
s
ya
leye jeceefnb efyeueesefke yewosner~ meYee oe efyeveJeefle pesefn lesner~~
N
Yee0 meKeer kes Jeeve megvekej megveevee peer kes ceve ceW eYeg eerjece keer meJe&es lespeefmJelee kes eefle efJeMJeeme nes
va
ieee~ Gvekee og:Ke efce ieee Deewj oe ceW eerjece peer kes eefle Yeefkelecetueke eerefle Delevle ye{ ieeer~ Fmekes HeMeeled
Se
efMeJe peer kee Oeveg<e lees[ves kes efueS cebe mes veeres Deeles ngS eerjece peer kees osKekej, efJeosnveefvoveer meerlee peer YeeYeerle
th
oe mes efpeme efkemeer osJelee mes eeLe&vee kejves ueieerb~

P ee
ceveneR ceve ceveeJe Dekegueeveer~ nesng emevve censMe YeJeeveer~~

si
kejng meHeue DeeHeefve mesJekeeF&~ keefj efnle njng eeHe ieDeeF&~~

ul
iT
Yee0 meerlee peer Jeekegue neskej ceve ner ceve efMeJe peer SJeb HeeJe&leer peer kees ceveeves ueieerb Deewj yeesueerb, ns efMeJe peer Deewj
r
HeeJe&leerpeer! DeeHe emevve nes peeeW, cesjs eje keer ngF& DeHeveer mesJee kees leLee eerjece kes eefle DeHeves mesJ ekeYeeJe kees
Sh
meHeue kej oW~ nceeje efnle kejkes Oeveg<e kee YeejerHeve nj ueW, DeLee&led Gmes yengle nukee kej oWb~
11
ieveveeeke yejoeeke osJee~ Deepeg ueies efkeefvnGB legDe mesJee~~

20
yeej yeej efyeveleer megefve ceesjer~ kejng eeHe ieglee Deefle Leesjer~~
ht
Yee0 ns osJeleeDeeW kees Yeer Jej osvesJeeues YetleieCeeW Deewj efJeIveieCeeW kes Yeer efveevlee eer ieCeHeefle! Deepe kes efueS ner
ig
yr
ceQves legcnejer mesJee keer nw~ cesjer yeejcyeej efJeveleer megvekej Oeveg<e keer ieglee DeLee&led YeejerHeve kees yengle Lees[e yevee oes~
op
oes0- osefKe osefKe jIegyeerj leveg, megj ceveeJe Oeefj Oeerj~

C
Yejs efyeueeseve esce peue, HeguekeeJeueer Mejerj~~257~~
Yee0 jIegkegue kes Jeerj eerjece kes eerefJeien kees osKeosKekej Oewe& OeejCe kejkes eermeerlee peer osJeleeDeeW kees cevee
jner nw DeLee&led efJevee kej jner nQ~ Gvekes efvece&ue ves$e esce kes Deeg mes Yejs nQ SJeb Gvekee Mejerj jesceebe mes egkele nw~
veerkes efvejefKe veeve Yeefj MeesYee~ efHeleg Heve megefceefj yengefj ceve esYee~~
Denn leele oeve n" "eveer~ mecegPele veefnb keg ueeYe ve neveer~~
yeeuekeeC[ 219
Yee0 ves$e Yej eerjece peer keer MeesYee kees YeueerYeeBefle efvenej kej efHeleeeer keer eefle%ee kee mcejCe kej efHej meerlee peer
kee ceve #egyOe nes ieee~ meerlee peer HeMeeleeHe keer cege ceW yeesueerb, Denn...Keso nw~ efHeleeeer ves Yeebkej eefle%ee kej ueer
nw, Jes ueeYe Deewj neefve keg Yeer veneR mecePe Hee jns nQ~
meefeJe meYee efmeKe osF ve keesF&~ yegOe meceepe ye[ Devegefele nesF&~~
kenB Oeveg kegefueMeng eeefn ke"esje~ kenB Meeceue ce=ogieele efkeMeesje~~
d .
Yee0 cev$eerieCe YeeYeerle nQ efHeleeeer kees keesF& Yeer efMe#ee veneR os jne nw~ efJeeveeW kes meceepe ceW yengle ye[e Devegefele
ve
nes jne nw~ keneB Jepe mes DeefOeke kee"esj efMeJeOeveg<e Deewj keneB keesceue DebieJeeues Meeceue efkeMeesj eYeg eerjece, en
er
es
efkeleveer efJemebieefle nw~
R
efyeefOe kesefn YeeBefle Oejewb Gj Oeerje~ efmeefjme megceve kele yesefOee nerje~~
s
ht
mekeue meYee kew ceefle YeF Yeesjer~ Deye ceesefn MebYegeeHe ieefle leesjer~~
ig
R
Yee0 ns efJeOelee! ceQ oe ceW efkeme ekeej Oewe& OeejCe keB~ efMejer<e kes Hetue mes nerje kewmes yesOee pee mekelee nw? Fme
ll
mecee mecHetCe& meYee keer yegef Yeesjer DeLee&led Ye nes ieeer nw~ ns efMeJeOeveg<e! cegPes legcneje ner Deeee nw DeLee&led legce
.A
mJeeb nukes nes peeDees lees keece yeve peees~
s
ya
efvepe pe[lee ueesieve Hej [ejer~ nesefn nDe jIegHeefleefnb efvenejer~~
N
Deefle HeefjleeHe meere ceve ceeneR~ ueJe efveces<e pegie Mele mece peeneR~~
va
Se
Yee0 DeHeveer pelee kees Fve efceefLeuee kes ueesieeW Hej [euekej jIegJebMe kes Heeueke eerjece kees met#celee mes osKekej
Gvekeer Yegpee keer Meefkele kes Devegmeej nukes nes peeDees DeLee&led eerjIegveeLe efpelevee Yeej G"e mekesb legce Gleves ner Yeej mes
th
ee
egkele nes peeDees~ meerlee peer kes ceve ceW Delevle og:Ke nw, Gvekes ueJe efveces<e DeLee&led #eCeeW kes Yeeie, mewke[eQ egieeW kes
P
meceeve yeerle jns nQ~

si
ul
oes0- eYegefnb efeleJe Hegefve efeleJe ceefn, jepele ueeseve ueesue~

iT
Kesuele ceveefmepe ceerve pegie, peveg efyeOeg ceb[ue [essue~~258~~

r
Sh
Yee0 meerlee peer Henues eYeg eerjece kees osKeleer nQ efHej he=LJeer kees~ Gvekes ebeue ves$e Yeer megvoj ueie jns nQ, ceevees
11
evceC[ue He yeeuer ceW keeceosJe keer oes ceueer Kesue jner neW~
20
efJeMes<e eneB meerlee peer kee cegKeceC[ue evcee nw Deewj Jener yeeuer nw~ Deegefyevog ner peue nw Deewj FOejGOej o=ef
ht
[eueves Jeeues meerlee peer kes oesveeW ves$e ner keeceosJe keer oes ceueer nQ~
ig
yr
efieje Deefueefve cegKe Hebkepe jeskeer~ eie ve ueepe efveMee DeJeueeskeer~~

op
ueeseve peue jn ueeseve keesvee~ pewmes Hejce ke=Heve kej meesvee~~

C
Yee0 meerlee peer ves JeeCeerHe Yecejer kees cegKeHe keceue ceW jeske efueee nw~ Jes ueppeeHe jeef$e kees osKekej Gmes
eke veneR kej jner LeeR~ DeLeJee, JeeCeerHe Yecejer kees meerlee peer kes cegKeHe keceue ves ner jeske jKee nw~ Jen
ueppeeHe jeef$e kees osKekej Gme JeeCeerHe YecejJeOet kees eke veneR kej jne nw~ meerlee peer kes ves$eeW kes Deegefyevog
ves$eeW kes keesveeW ceW jn iees nQ, pewmes yengle ye[s ke=HeCe kee mJeCe& Gmekeer Hesefkee ceW efHee ngDee neslee nw~
mekegeer yeekeguelee yeef[ peeveer~ Oeefj Oeerjpe eleerefle Gj Deeveer~~
leve ceve yeeve ceesj Heve meeBee~ jIegHeefle Heo mejespe ceve jeBee~~
leew YeieJeeved mekeue Gj yeemeer~ keefjnQ ceesefn jIegyej keer oemeer~~
Yee0 DeHeveer yengle ye[er Jeekeguelee peevekej YeieJeleer meerlee peer mebkegefele nes ieF Deewj Oewe& OeejCe kejkes DeHeves
oe ceW o={ efJeeeme kees ues DeeF&~ GvneWves mJeieled kene, eefo Mejerj, ceve leLee Jeeve mes cesjer eefle%ee mele nw Deewj
cesje ceve eerjece kes ejCekeceue ceW Devegjkele nw, lees meyekes oe ceW efveJeeme kejvesJeeues meekesleeefOeHeefle YeieJeeved
d .
ve
eerjece cegPes jIegkegue ceW es YeieJeeved eerjece keer oemeer yeveeeWies ner~
er
pesefn kes pesefnb Hej mele mevesnt~ mees lesefn efceueF ve keg mebosnt~~
es
Yee0 efpemekees efpeme Hej mele mvesn neslee nw, Jen Gmes efceuelee ner nw, FmeceW keesF& mevosn veneR nw DeLee&led eefo cesje
R
s
eYeg eerjece Hej mele mvesn nesiee, lees Jes cegPes efceueWies ner FmeceW cegPes efkemeer ekeej kee mevosn veneR nesvee eeefnes Deewj
ht
cesjs mvesn keer melelee kes DeeOeej Hej jIegveeLepeer, efMeJeOeveg<e lees[Wies ner~
ig
R
eYeg leve efeleF esce Heve "evee~ ke=HeeefveOeeve jece meye peevee~~
ll
.A
efmeeefnb efyeueesefke lekesG Oeveg kewmes~ efeleJe ie[ ueIeg yeeueefnb pewmes~~
s
Yee0 meerlee peer ves eYeg eerjece kes Mejerj kees osKekej DeHeveer esceHetCe& eefle%ee kees o={ kej efueee~ ke=Hee kes keesMe
ya
eerjeceev ves meye peeve efueee~ eYeg eerjece ves meerlee peer kees efvenejkej Oeveg<e kees efkeme ekeej mes osKee, pewmes ie[
N
ess mes meHe& (meHeesues) kees osKeles nw~
va
Se
oes0- ueKeve ueKesG jIegyebMeceefve, leekesG nj kees ob[~

Hegueefke ieele yeesues yeeve, ejve eeefHe yeeeb[~~259~~
th
ee
Yee0 ue#ceCe peer ves osKe efueee efke, jIegJebMe kes jlve eerjeceev ves efMeJe peer kes Oeveg<e kees leekee DeLee&led lees[ves keer
P
o=ef mes osKee nw~ leye ue#ceCepeer, YetkecHe keer DeeMebkee mes yeeeC[ kees DeHeves ejCeeW mes oyeekej jesceebefele Mejerj mes
si
He=LJeer kes OeejCe ceW efveegkele HeefjkejeW mes en Jeeve yeesues

ul
iT
efoefMekegbpejngB kece" Deefn keesuee~ Oejng Oejefve Oeefj Oeerj ve [esuee~~

r
jece enefnb Mej Oeveg leesje~ nesng mepeie megefve Deeemeg ceesje~~
Sh
Yee0 ns efoMeeDeeW kes neefLeeeW! ns keHe! ns Mes<e! ns Jejen YeieJeeve! DeeHe meye Oewe& OeejCe kejkes He=LJeer kees
11
OeejCe keerefpees, Jen [ieceiee ve G"s~ eerjece, efMeJe peer kee Oeveg<e lees[vee eenles nQ~ meye ueesie cesje DeeosMe megvekej
20
mepeie DeLee&led meeJeOeeve nes peeFes~

ht
ig
efJeMes<e FvneR HebefkeleeeW mes en leLe mHe nes peelee nw efke, ue#ceCe peer Mes<eveeie kes DeJeleej veneR elegled Gvekes
yr
DeJeleejer yewkegC"efJenejer efJe<Ceg nQ Deewj Gvekes Yeer DebMeer nQ Hejyee eerjece~ peneBpeneB ceeveme ceW Dener<eeefo Meyo Deees
op
nQ JeneB Deefn DeLee&led Mes<eveeie kee F&MJej DeLe& ner mecePevee nesiee~
C
eeHe meceerHe jece peye DeeS~ vej veeefjve megj megke=le ceveeS~~
Yee0 peye YeieJeeved eerjece, efMeJeOeveg<e kes Heeme Dee iees~ leye efceefLeuee kes Heg<e Deewj ceefnueeDeeW ves osJeleeDeeW Deewj
HegCeeW kee mcejCe efkeee~ DeLeJee, megvoj kece&Jeeues osJeleeDeeW mes eeLe&vee keer~
yeeuekeeC[ 221
efJeMes<e eneB megke=efle Meyo yengJeerefn mes mecemle neskej megj Meyo kee efJeMes<eCe ngDee nw~ MeesYeveeefve ke=leeefve S<ee b les
megke=lee:~
meye kej mebMee De Deieevet~ cebo cenerHeve kej DeefYeceevet~~
Ye=iegHeefle kesefj iejye ieDeeF&~ megj cegefveJejve kesefj keojeF&~~
efmee kej meese peveke HeefleeJee~ jeefveve kej oeve ogKe oeJee~~
MebYegeeHe ye[ yeesefnle HeeF&~ e{s peeF meye mebie yeveeF&~~
d .
jece yeengyeue efmebOeg DeHeeje~ enle Heej veefnb keesG keveneje~~
ve
er
Yee0 meYeer kee mebMee Deewj De%eeve, ceboyegef Jeeues jepeeDeeW kee Denbkeej, HejMegjece peer kes ieJe& keer ieglee
es
(YeejerHeve), osJeleeDeeW, ceveg<eeW Deewj cegefveeeW keer Jeekeguelee, meerlee peer kee Meeske, peveke peer kee HeMeeleeHe, megveevee
R
Deeefo jeefveeeW kee Demenveere oeJeeefive kes meceeve og:Ke, es meYeer Dee"eW ceeveefmeke ogye&ueYeeJe DeHevee meceepe yeveekej
s
ht
efMeJe peer kes Oeveg<e He yengle ye[s peueHeesle DeLee&led Heeveer kes penepe kees eeHle kejkes peekej e{ iees~ es meYeer
ig
efMeJeOeveg<e He penepe kes eje eerjece kes yeengyeue He DeHeej meeiej kee Heej Heevee een jns Les, Hejvleg JeneB keesF&
R
keCe&Oeej DeLee&led Gme penepe kees KesvesJeeuee veneR Lee~ leelHee& en nw efke keg ner #eCeesW ceW Fve Dee" mebMeeeefo ee$eer
ll
.A
meceepeeWs kes meeLe efMeJeOeveg<e He peueHeesle eerjece kes Yegpeyeue He meeiej ceW [tyeves ner Jeeuee nw, keeeWefke KesJewee kes
s
efyevee penepe kee meeiej ceW [tyevee DeJeMecYeeJeer nw~
ya
oes0- jece efyeueeskes ueesie meye, efe$e efueKes mes osefKe~
N
va
efeleF& meere ke=Heeeleve, peeveer efyekeue efyeMesef<e~~260~~

Se
Yee0 eerjece ves meYeer ueesieeW kees osKee Deewj GvnW efe$e ceW efueKes ngS kes meceeve mleyOe osKekej efHej ke=Heeeleve
th
(ke=Hee kes Deeee) eYeg ves meerlee peer kees efveneje Deewj GvnW efJeMes<e Jeekegue peevee~
ee
osKeer efyeHegue efyekeue yewosner~ efveefce<e efyenele keueHe mece lesner~~

P
le=ef<ele yeeefj efyeveg pees leveg leeiee~ cegS kejF kee megOee le[eiee~~
si
ul
kee yej<ee peye ke=<eer megKeeves~ mecee egkes Hegefve kee Heefleeves~~
iT
Yee0 eYeg ves meerlee peer kees yengle Jeekegue osKee~ Gvekes efueS SkeSke #eCe keuHe kes meceeve yeerle jns Les~ eYeg ves
r
Sh
efJeeej efkeee efke Heeveer kes efyevee Heemee eefo DeHeves Mejerj kees es[ ner oslee nw, lees Gmekes cejves Hej Dece=le kee mejesJej
keee kej uesiee? DeLee&led Gmekes HetJe& keer leueHeueen kes #eCe kees megKe kes #eCe ceW lees veneR HeefjJele&ve kej mekesiee~
11
Fmeer ekeej, peye ke=ef<e metKe ner ieeer lees efHej Je<ee& keer keee GHeeesefielee? Dele: mecee etke peeves Hej Heleeves mes keee
20
ueeYe?
ht
Deme efpee peeefve peevekeer osKeer~ eYeg Heguekes ueefKe eerefle efyeMes<eer~~
ig
yr
Yee0 Ssmee ceve ceW peevekej YeieJeeved eerjece ves peevekeer peer kees osKee Deewj meerlee peer keer efJeMes<e eerefle osKekej eYeg
op
Hegueefkele nes G"s~

C
iegefnb eveece ceveefnb ceve keervne~ Deefle ueeIeJe G"eF Oeveg ueervne~~
ocekesG oeefceefve efpeefce peye ueeT~ Hegefve Oeveg veYe ceb[ue mece YeeT~~
Yee0 eYeg eerjece ves ceve ner ceve iegosJe efJeMJeeefce$epeer, ieg JeefMe peer leLee ef$eYegJeve ieg efMeJe peer kees eCeece
efkeee~ DeefleueeIeJe DeLee&led Delevle MeerIelee mes efMeJe peer kes Oeveg<e kees G"e efueee~ eYeg ves peye efMeJeOeveg<e kees efueee,
leye Jen efyepeueer kes meceeve eceke G"e, efHej Oeveg<e DeekeeMeceC[ue kes meceeve ceC[ueeke=efle DeLee&led ieesueekeej nes
ieee~
uesle e{eJele Kewbele iee{s~ keengB ve ueKee osKe meye "e{s~~
lesefn ve jece ceOe Oeveg leesje~ Yejs YegJeve Oegefve Ieesj ke"esje~~
Yee0 Oeveg<e kees uesles, e{eles leLee MeerIelee Deewj o={lee mes Keerbeles ngS eYeg eerjece kees efkemeer ves veneR osKee, peyeefke
.
meYeer ueesie Ke[s neskej osKe jns Les~ FOej eYeg eerjece ves efpeme #eCe ceW Oeveg<e kees G"eee elebee e{eF& Deewj Keerbee
d
ve
Gmeer #eCe ceW eerjece ves KesuelesKesueles Oeveg<e kees ceOe Yeeie mes lees[e DeLee&led eejeW efeeeeW Ske ner #eCe ceW mecHevve
er
kej ueer~ Oeveg<e kes ke"esj Deewj Yeebkej OJeefve mes eewoneW YegJeve Yej iees~
es
b0- Yejs YegJeve Ieesj ke"esj jJe jefye yeeefpe leefpe ceejie eues~
R
efekekejefnb efoiiepe [esue ceefn Deefn keesue ketjce keueceues~~
s
ht
megj Demegj cegefve kej keeve oervns mekeue efyekeue efyeeejneR~
ig
R
keesob[ Keb[sG jece leguemeer peeefle yeeve GeejneR~~
ll
.A
Yee0 OevegYeie kee ke"esj Deewj Yeebkej Meyo eewoneW YegJeve cebs Yej ieee~ mete&veejeeCe kes Iees[s DeHeves oef#eCe ceeie&
s
kees es[kej Gej ceeie& keer Deesj eue He[s Deewj mecee mes HetJe& mete&veejeeCe GejeeCe ceW eues iees~ efoMeeDeeW kes
ya
neLeer efekekeej kejves ueies~ He=LJeer efnueves ueieer, Mes<e, Jeejen Deewj keHe keueceues DeLee&led efnueves[gueves ueies~
N
leguemeeroeme peer kenles nQ efke, meYeer osJelee, owle Deewj cegefvepeve keeve ceW neLe keer Tbieueer [eues ngS Jeekegue neskej
va
Se
efJeeej kejves ueies~ eerjece ves Oeveg<e lees[e nw Ssmee efveMee kejkes, pee nes! pee nes! Jeeve kee GeejCe kejves
ueies~
th
ee
mees0- Mej eeHe penepe, meeiej jIegyej yeengyeue~

P
yet[ mees mekeue meceepe, e{e pees eLeceefnb ceesn yeMe~~261~~

si
ul
Yee0 efMeJe peer kee Oeveg<e penepe DeLee&led peueHeesle kes meceeve nw, eerjece kee Yegpeyeue ner cenemeeiej nw~ Jen mecHetCe&
iT
meceepe [tye ieee~ pees ceesn kes JeMe ceW neskej Henues ner Gme penepe Hej e{e Lee DeLee&led pees Henues ceesnJeMe mebMeeeefo
r
Sh
Dee" eeef$eeeW kee meceepe efMeJe peer kes Oeveg<eHe penepe Hej e{e Lee, Jen eerjece keer YegpeeDeeW kes yeue He
cenemeeiej ceW penepe kes meefnle [tye ieee~ YeeJe en nw efke, efMeJeOeveg<e kees ner Deeee ceevekej meeceeve vejveeefjeeW
11
ves mebMee Deewj De%eeve efkeee Lee efke, eerjece efMeJeOeveg<e veneR lees[ mekesbies, cetKe& jepeeDeeW ves Denbkeej efkeee efke,
20
efMeJeOeveg<e Gvemes t peeesiee Deewj HejMegjece peer keer ieJe&ielee en Leer efke, cesjs Deefleefjkele Deewj keesF& efMeJeOeveg<e
ht
G"e ner veneR mekelee~ osJeleeDeeW Deewj cegefveeeW keer YeeHetCe& Jeekeguelee en Leer efke, eefo jeJeCe ves efMeJeOeveg<e lees[e leye
ig
yr
ye[e DeveLe& nes peeesiee~ eYeg keer megkegceejlee kees ueskej meerlee peer keer efevlee, peveke peer kee HeMeele leeHe Deewj
op
megveevee Deeefo cenejeefveeeW kees og:Ke Lee~ Fve Dee"eW ceeveefmeke eeef$eeeW kee DeJeuecyeve Lee efMeJeOeveg<e He peueHeesle~
C
peye Jener (efMeJe Oeveg<e He peueHeesle) eerjece kes Yegpeyeue He meeiej ceW [tyee leye en meye Yeer [tye iees~ leelHee&
en nw efke, efMeJeOeveg<e kes tles ner meYeer kee mebMee Deewj De%eeve ve ngDee~ jepeeDeeW kee DeefYeceeve etj nes ieee~
HejMegjece peer kee ieJe& Yebie ngDee~ osJelee Deewj cegefveeeW keer keelejlee meceeHle ngF&, meerlee peer kee Meeske, peveke peer kee
HeMeele leeHe Deewj megveevee Deeefo jeefveeeW kee og:Ke efce ieee~ eneB Heke Deuebkeej kee DeodYegle eeesie nw~
eYeg oesG eeHeKeb[ ceefn [ejs~ osefKe ueesie meye YeS megKeejs~~
yeeuekeeC[ 223
Yee0 YeieJeeved eerjece ves Oeveg<e lees[kej Gmekes oesveeW KeC[eW kees He=LJeer Hej Hesbke efoee~ en osKekej meYeer ueesie
yengle megKeer nes iees~
keewefMekeHe HeeesefveefOe HeeJeve~ esce yeeefj DeJeieeng megneJeve~~
jeceHe jekesMe efvenejer~ ye{le yeerefe HeguekeeJeueer Yeejer~~
Yee0 esce He DeieeOe megvoj peue mes egkele efJeMJeeefce$e peer He meeiej ceW eerjeceHe HetefCe&cee kes ev kees
.
efvenejkej efJeMeeue jesceebe He lejbieW ye{ ieF, DeLee&led efJeMJeeefce$e peer ner DeieeOe meceg nQ, esce ner JeneB peue nw,
d
ve
eerjece HetCe& evcee nQ Deewj efJeMJeeefce$e peer kes Mejerj kee jesceebe ner meceg keer uenjW nQb~ pewmes peue mes Yejs ngS meeiej
er
ceW HetefCe&cee kes evcee kees osKekej pJeej Deelee nw Deewj meeiej ceW ye[er uenjW G"ves ueieleer nQ, Gmeer ekeej Deepe
es
efMeJeOeveg<e lees[les ngS HetCe&ev kes meceeve eerjece kees efvenej kej efJeMJeeefce$e peer kes Mejerj ceW DeleefOeke jesceebe nes
R
jne nw, DeLee&led esce mes Gvekes jeWies Ke[s nes peeles nQ~
s
ht
yeepess veYe ieniens efvemeevee~ osJeyeOet veeeefnb keefj ieevee~~
ig
yeeeefoke megj efme cegveerMee~ eYegefnb eMebmeefnb osefnb DeMeerMee~~
R
yej<eefnb megceve jbie yengceeuee~ ieeJeefnb efkevvej ieerle jmeeuee~~
ll
.A
jner YegJeve Yeefj pee pee yeeveer~ Oeveg<eYebie Oegefve peele ve peeveer~~
s
cegefole kenefnb penB lenB vej veejer~ YebpesG jece MebYegOeveg Yeejer~~
ya
N
Yee0 DeekeeMe ceW ieniens DeLee&led efceefuele He ceW veieejs efyevee efkemeer kes yepeees ner DeHeves DeeHe yepe G"s~ osJeleeDeeW
va
keer HeeflveeeB JewJeeefnke cebieueieerle iee kej veeeves ueieerb~ yeeeefo osJelee keefHeue Deeefo efmeieCe, Ye=ieg Deeefo cenef<e&ieCe
Se
eYeg keer eMebmee kejles ngS DeeMeer<e DeLee&led MegYekeeceveeebs DeefHe&le kejves ueies~ Jes yengjbieW Heg<HeeW keer ceeueeDeeW kee Je<e&Ce
kejves ueies Deewj efkevvejieCe ceOegj ieerle ieeves ueies~ mecHetCe& YegJeveeW ceW peepee JeeCeer ner Yej jner Leer Deewj Oeveg<eYebie
th
ee
keer OJeefve peeveer ner veneR pee jner Leer DeLee&led ueesieeW kes peepeekeej Meyo ves Oeveg<e tves kes Meyo kees meye kes ceve
P
mes YegueJee efoee~ peneBleneB efceefLeueeHegj kes vejveejer emevve neskej HejmHej kenves ueies efke, eerjece peer ves Deepe
si
efJeMeeue efMeJeOeveg<e lees[ efoee~

ul
iT
oes0- yeboer ceeieOe metleieve, efyeo yeoefnb ceefleOeerj~

r
kejefnb efveeJeefj ueesie meye, ne iee Oeve ceefve eerj~~262~~

Sh
Yee0 Oeerjyegef Jeeues yevoer, mecee kes Devegmeej eMe ieeves Jeeues ceeieOe, jepee kes JebMe eMebmeke Deewj metlepeve DeLee&led
11
HeewjeefCeke peve, eerjece keer ieeHeeceeer mlegefle yeesueves ueies~ efceefLeueeHegj kes meYeer ueesie neLeer, Iees[s Oeve, ceefCe Deewj
20
Jem$e veeweJej kej jns nQ~

ht
efJeMes<e ieeHeeceeer je%e: mlegefleefJe&ocegeles DeLee&led iee Deewj Hee mes egkele jepee keer mlegefle kees efJeo kenles
ig
yr
nQ~
op
PeeBPe ce=obie MebKe menveeF&~ Yesefj {esue ogbogYeer megneF&~~

C
yeepeefnb yeng yeepeves megneS~ penB lenB pegyeefleve cebieue ieeS~~
Yee0 PeeBPe, ce=obie, MebKe, MenveeF&, Yesjer, {esue leLee megneJeves veieejs Deeefo yengle mes yeepes yepe G"s Deewj peneB leneB
meewYeeieJeleer veeefjeeB cebieue ieeves ueieerb~
meefKeve meefnle nj<eer meye jeveer~ metKele Oeeve Heje peveg Heeveer~~
peveke uensG megKe meese efyeneF&~ Hewjle Lekes Leen peveg HeeF&~~
Yee0 meefKeeeW kes meefnle megveevee Deeefo jeefveeeB emevve nes G"erb, ceevees metKeleer ngF& Oeeve keer Kesleer ceW Heeveer He[ ieee
nes~ jepee peveke peer ves Yeer efMeJe OevegYeie kes Devevlej efevlee es[ megKe eeHle efkeee, pewmes GvneWves lewjleslewjles Leke
kej DeieeOe meeiej keer Leen Hee ueer nes~
eernle YeS YetHe Oeveg ts~ pewmes efoJeme oerHe efye ts~~
meere megKeefnb yejefvee kesefn YeeBleer~ peveg eelekeer HeeF peue mJeeleer~~
.
Yee0 Oeveg<e kes tves Hej meYeer jepee eernle DeLee&led MeesYee mes nerve nes iees, pewmes efove ceW oerHeke efJe mes jefnle nes
d
ve
peeles nbw~ meerlee peer kes megKe kee JeCe&ve efkeme ekeej mes efkeee peees? Jes Gleveer ner emevve ngF, ceevees mJeeefle kee peue
er
Heekej eelekeer emevve nes ieeer nes~
es
jeceefnb ueKeve efyeueeskele kewmes~ MeefMeefnb ekeesj efkeMeesjke pewmes~~
R
Meleevebo leye Deeemeg oervne~ meerlee ieceve jece HenB keervne~~
s
ht
ig
Yee0 eerjece kees ue#ceCe peer efkeme ekeej mes osKe jns nQ, pewmess evcee kees ekeesj kee MeeJeke osKelee nw~ leye
R
Meleevevo peer ves meerlee peer kees eerjece kees peeceeuee Henveeves kee DeeosMe efoee Deewj meerlee peer ves eerjece peer kes Heeme
ll
.A
ieceve efkeee~
s
oes0- mebie meKeer megboefj elegj, ieeJeefnb cebieueeej~
ya
ieJeveer yeeue cejeue ieefle, meg<ecee Debie DeHeej~~263~~
N
va
Yee0 Gvekes meeLe ceW meYeer megvoj meefKeeeB efoJecebieueieerle iee jneR nQ~ meerlee peer yeeuenbefbmeveer keer eeue mes eerjece kes
Se
Heeme eueerb, Gvekes DebieeW ceW DeHeej MeesYee Leer~

meefKeve ceOe efmee meesnefle kewmeer~ efyeieve ceOe ceneefye pewmeer~~
th
ee
kej mejespe peeceeue megneF&~ efyeMJe efyepee MeesYee pesefnb eF&~~

P
Yee0 meefKeeeW kes yeere ceW meerlee peer efkeme ekeej MeesefYele nes jneR nQ, pewmes efJeeeW kes mecetn kes yeere ceW ceneefJe
si
ul
nes~ meerlee peer kes kej keceueeW ceW peeceeuee megMeesefYele nes jner nw, efpeme Hej efJeMJeefJepee keer MeesYee eF& ngF& nw~
iT
leve meBkeese ceve Hejce Gent~ iet{ esce ueefKe HejF ve keent~~
r
Sh
peeF meceerHe jece efye osKeer~ jefn peveg kegDeBefj efe$e DeJejsKeer~~
11
Yee0 meerlee peer kes Mejerj ceW mebkeese Deewj ceve ceW HejceGlmeen nw~ mebkeese Deewj Glmeen kes mecHeg cebs efHee ngDee
20
meerlee peer kee esce (jlve) efkemeer kees Yeer veneR efoKe He[ jne nw~ meerlee peer ves meceerHe peekej eerjece peer keer efJe osKeer
jepekegceejer ceevees efe$e ceW efueKeer ngF& meer efmLej jn ieF~
ht
ig
elegj meKeer ueefKe kene yegPeeF&~ HeefnjeJeng peeceeue megneF&~~

yr
megvele pegieue kej ceeue G"eF&~ esce efyeyeMe HeefnjeF ve peeF&~~

op
C
Yee0 meerlee peer kees efmLej osKekej elegj meKeer ves mecePeekej kene, ns meerles! en megneJeveer peeceeuee eerjece kees
Henvee oerefpees~ meerlee peer ves en megveles ner oesveeW neLeeW mes peeceeuee G"eF&, esce kes efJeJeMe nesves kes keejCe meerlee peer mes
eYeg kees ceeuee Henveeeer veneR pee jner nw~ Gvnbs en Yee nw efke, peeceeuee Hej ceb[je jne Yeewbje eYeg kees keneR kee ve
ues~ DeLeJee, peeceeuee kes Heg<HeeW kee eYeg kees DeeIeele veneR ueie peees~ DeLeJee, peeceeuee Henveeves kes HeMeeled eYeg keer
MeesYee kee efJeeesie nes peeesiee~
yeeuekeeC[ 225
meesnle peveg pegie peuepe meveeuee~ MeefMeefnb meYeerle ossle peeceeuee~~

ieeJeefnb efye DeJeueesefke mensueer~ efmee peeceeue jece Gj cesueer~~
Yee0 ceevees oC[ kes meefnle megMeesefYele nes jns oes keceue YeeYeerle neskej evcee kees peeceeuee DeefHe&le kej jnbs nebs~
en efJe osKekej meefKeeeB ieerle iee jner nQ~ meerlee peer ves eerjece kes ieues ceW peeceeuee Henvee oer~
oes0- jIegyej Gj peeceeue, osefKe osJe yej<eefnb megceve~
.
mekeges mekeue YegDeeue, peveg efyeueesefke jefye kegcegoieve~~264~~
d
ve
Yee0 jIegkegue ceW es eerjece kes Je#emLeue Hej efJejepeceeve peeceeuee osKekej osJelee Heg<HeeW keer Je<ee& kej jns nQ~
er
meYeer jepee Gmeer ekeej mebkegefele nes iees, pewmes mete&veejeeCe kees osKekej kegcegoeW kes mecetn mebkegefele nes peeles nQ~
es
R
Hegj De yeesce yeepeves yeepes~ Keue YeS ceefueve meeOeg meye jepes~~
s
megj efkevvej vej veeie cegveerMee~ pee pee pee keefn ossefnb DeMeerMee~~
ht
ig
Yee0 veiej Deewj DeekeeMe cebs cebieue Jeee yepe G"s~ Keue eke=efle kes ueesie ceefueve nes iees Deewj meeOeg mJeYeeJe Jeeues
R
ueesie osoerHeceeve nes G"s~ osJelee, efkevvej, ceveg<e, veeie Deewj es cegefveieCe pee nes! pee nes! pee nes! kenkej
ll
.A
DeeMeerJee&o Deewj MegYekeeceveeeW osves ueies~
s
ya
veeeefnb ieeJeefnb efyeyegOe yeOeter~ yeej yeej kegmegcee_peefue ter~~
N
penB lenB efyee yesoOegefve kejneR~ yeboer efyeoeJeefue GejneR~~
va
Yee0 osJeleeDeeW keer HeeflveeeB veeeves Deewj ieeves ueieerb~ DeekeeMe mes yeejyeej Heg<Hee_peefueeeW keer Je<ee& ngF&~ peneBleneB
Se
yeeeCe JesoOJeefve kejves ueies Deewj yeboerpeve efJeoeJeueer kee GeejCe kejves ueies~
th
ee
ceefn Heeleeue veeke peme yeeHee~ jece yejer efmee YebpesG eeHee~~
P
kejefnb Deejleer Hegj vej veejer~ osefnb efveeJeefj efyee efyemeejer~~

si
Yee0 He=LJeer, Heeleeue Deewj osJeueeske ceW en eMe JeeHle nes ieee efke, eerjece peer ves Oeveg<e kees lees[e Deewj meerlee peer
ul
iT
ves mJeebJej cebs eerjece peer kee JejCe kej efueee~ efceefLeueeHegj kes meYeer vejveejer Deejleer kejves ueies Deewj DeHevee Oeve
r
Yetuekej veeweJej osves ueies~

Sh
meesnefle meere jece kew peesjer~ efye e=bieej cevengB Ske "ewjer~~
11
meKeer kenefnb eYegHeo ieng meerlee~ kejefle ve ejve Hejme Deefle Yeerlee~~
20
ht
Yee0 eermeerlee peer SJeb eerjece peer keer pees[er megMeesefYele nes jner nw, ceevees efJe Deewj e=bieej Ske mLeeve Hej Ske otmejs
ig
mes mecceeefvele ngS nQ~ meefKeeeB kenleer nQ efke, ns meerles! eYeg eerjece kes ejCe Heke[ ueerefpeS, Hej Delevle YeeYeerle
yr
nesves kes keejCe meerlee peer eerjece kes ejCeeW kee mHeMe& veneR kejleer nQ~
op
C
oes0- ieewlece eflee ieefle megjefle keefj, veefnb Hejmeefle heie Heeefve~
ceve efyenBmes jIegyebMeceefve, eerefle Deueewefkeke peeefve~~265~~

Yee0cenef<e& ieewlece keer Helveer Denuee keer ieefle kee mcejCe kejkes meerlee peer DeHeves neLeeW mes eerjece peer kes ejCeeW kee
mHeMe& veneR kej jner nQ~ GvnbW en Yee ngDee efke, keneR cesjs kebkeCe ceW ueies ngS ceefCe Fvekes ejCeeW kes mHeMe& mes veejer
yeve iees lees efvejLe&ke meewleveeW kee mebke nesiee Deewj Gvekees en Yeer [j ueiee efke, Fvekes ejCeeW kee mHeMe& kejkes
Denuee peer leHeesueeske eueer ieF Deewj eYeg kes ejCekeceueeW mes otj nes ieF, keoeefeled Fvekee mHeMe& kejkes ceQ eYeg mes
otj nes peeTBieer lees yengle DeveLe& nesiee~ FmeefueS efJeeesie keer DeHes#ee ejCeeW kee mHeMe& veneR kejvee ner esemkej nw~
meerlee peer kes Fme Deueewefkeke esce kees osKekej jIegJebMe kes ceefCe eerjece ceve ceW cegmkegjees~
* ceemeHeejeeCe, meeleJeeB efJeeece *
.
leye efmee osefKe YetHe DeefYeuee<es~ ketj keHetle cet{ ceve ceeKes~~
d
ve
Gef" Gef" Heefnefj meveen DeYeeies~ penB lenB ieeue yepeeJeve ueeies~~
er
Yee0 leye meerlee peer kees osKekej mJeebJej ceW Deees ngS jepee GvnW Heeves kes efueS Fgke nes G"s~ etj, keHetle DeLee&led
es
kegeflmele mebmkeejes mes pevces ngS kegHeg$e, ceesniemle jepeeieCe, ceve ceW kegefHele nes G"s~ Jes Yeeienerve DeHeves DeemeveeW mes
R
G"kej eg kee keJee Henve kej peneBleneB ieeue yepeeves ueies DeLee&led DeveeHeMeveeHe yekeves ueies~
s
ht
uesng g[eF& meere ken keesT~ Oeefj yeeBOeng ve=He yeeueke oesT~~
ig
R
leesjs Oeveg<e ee[ veneR mejF&~ peerJele nceefnb kegDeBefj kees yejF&~~
ll
.A
Yee0 (keesF& kenlee nw) nce ceW mes keesF& meerlee kees jece kes neLe mes erve uees~ DeLeJee meefKeeeW kes mebj#eCe mes
Deueie kejkes njCe kej uees~ oesveeW jepeHeg$eeW kees Heke[ kej yeeBOe uees~ Oeveg<e lees[ves mes keesF& keee& veneR yevelee~ nceejs
s
peerles peer jepekegceejer kee JejCe keewve kej mekelee nw ? ya
N
pees efyeosn keg kejwb meneF&~ peerleng mecej meefnle oesG YeeF&~~
va
Se
Yee0 eefo jepee peveke keg meneelee kejW lees GvnW Yeer eg ceW oesveeW YeeFeeW kes meefnle peerle uees~
meeOeg YetHe yeesues megefve yeeveer~ jepe meceepeefn ueepe uepeeveer~~
th
ee
yeue eleeHe yeerjlee ye[eF&~ veeke efHeveekeefn mebie efmeOeeF&~~

P
meesF Metjlee keer Deye kengB HeeF&~ Deefme yegefOe leew efyeefOe cegBn ceefme ueeF&~~
si
Yee0 meeOeg jepee, og jepeeDeeW kes Jeeve megvekej yeesues efke, Fme efveue&ppe jepemeceepe kees osKekej lees ueppee Yeer
ul
iT
ueefppele nes G"er nw~ legcneje yeue, eleeHe, legcnejer Jeerjlee Deewj ye[eF& leLee legcnejer veeke Yeer efHeveeke Oeveg<e kes meeLe
r
eueer ieeer~ keee Jen Metjlee DeYeer keneR mes eeHle keer nw, pees Oeveg<e lees[les mecee veneR Leer ? Fmeer ekeej keer yegef Hej
Sh
lees efJeOeelee ves legce meye kes cegKe Hej keeueer meener ueiee oer nw~
11
oes0- osKeng jeceefnb veeve Yeefj, leefpe Fefj<ee ceo ceesng~

20
ueKeve jes<e HeeJeke eyeue, peeefve MeueYe peefve nesng~~266~~

ht
Yee0 meye ueesie F&<ee&, ceo Deewj ceesn es[kej Yej DeeBKe eerjece kes oMe&ve kejes~ ue#ceCe peer kes eesOe kees eyeue
ig
yr
Deefive mecePekej Gmekes Helebies cele yevees DeLee&led ue#ceCe peer kes eesOeeefive ceW HebKes keer YeeBefle cele peue peeDees~
op
yewvelese yeefue efpeefce en keeiet~ efpeefce MeMe enw veeie Deefj Yeeiet~~
C
efpeefce en kegMeue Dekeejve keesner~ megKe mebHeoe enw efMeJeesner~~
ueesYeer ueesuegHe keerjefle enF&~ Dekeuebkelee keer keeceer uenF&~~

nefj Heo efyecegKe Hejce ieefle eene~ leme legcnej ueeuee vejveene~~
Yee0 efpeme ekeej efJevelee kes Heg$e ie[ kee Yeesie keewDee eens, pewmes neefLeeesW kes Me$eg efmebn kes DebMe keer KejieesMe
Fe kejs, pewmes efyevee keejCe kes eesOe kejvesJeeuee kegMeue eenlee nes, pewmes efMeJe peer kee esner megKe mecHeefe keer
yeeuekeeC[ 227
Fe kejlee nes, pewmes ueesYeer Deewj efJe<eeeW kee ueesuegHe keerefle& keer DeefYeuee<ee kejlee nes~ keee efkemeer mecee keeceer
efve<keuebkelee kees eeHle kej mekelee nw ? pewmes eYeg eerjece kes ejCe mes efJecegKe Hejceieefle DeLee&led cees#e keer Deekeeb#ee
kejlee nes~ ns jepeeDeeW! meerlee peer kes eefle legcneje ueeuee Gmeer ekeej Demebiele Deewj DemebYeJe nw~
efJeMes<e DeLee&led meerlee peer kees eeHle kejves kes efueS ie[ efmebn, eesOeefJepeslee, efMeJeefee, efveuees&Ye, DeueesuegHe, efve<keece
SJeb eerJew<CeJeJe=efeJeeues ceneHeg<e keer efJeMes<eleeDeeW keer DeHes#ee nw~ FveceW mes legce ueesieeW kes Heeme Ske Yeer veneR nw,
d .
efHej efkeme DeeOeej Hej legce meerlee peer kes efueS ueeueeefele nes jns nes? HetJees&kele neW efJeMes<eleeeW Skecee$e eYeg eerjece
ve
ceW ner nQ, keeebsefke Fve efJeMes<eleeDeeW kee mecyevOe, SsMJee&, Oece&, eMe, eer, %eeve Deewj Jewjeie mes nw Deewj es neW
er
Skecee$e eYeg eerjece ceW efvele Deewj efvejvlej efJejepeles nQ~ Fmeer keejCe Deye mes keg osj Henues DeeS ue#ceCe peer eYeg
es
R
eerjece kees YeieJeeved kee mecyeesOeve os egkes nQ~ eLee leJe eleeHe ceefncee YeieJeevee~ -ceeveme, 1.253.6~
s
ht
keesueenue megefve meere mekeeveer~ meKeer efueJeeF& ieF penB jeveer~~
ig
jece megYeee eues ieg HeeneR~ efmee mevesn yejvele ceve ceeneR~~
R
ll
Yee0 jepeeDeeW kee keesueenue megvekej meerlee peer [j ieF~ peneB jeefveeeB LeeR JeneB meefKeeeB GvnW efueJee ieF~ eerjece ceve
.A
ceW meerlee peer kes mvesn kee JeCe&ve kejles ngS mJeYeeJele: DeLee&led jepeeDeeW kes eefle keesF& Yeer eefleefeee efkees efyevee ner ieg
s
efJeMJeeefce$e peer kes Heeme eues iees~ ya
N
jeefveve meefnle meeseyeme meeree~ Deye Oeewb efyeefOeefn keen kejveeree~~
va
YetHeyeeve megefve Fle Gle lekeneR~ ueKeve jece [j yeesefue ve mekeneR~~

Se
Yee0 jepeeDeeW kes Fme JeJenej mes megveevee Deeefo jeefveeeB leLee YeieJeleer meerlee peer efevlee kes JeMe nes ieF Deewj
th
meeseves ueieerb keer Fme mecee efJeOeelee kees keee kejvee Gefele nw? DeLeJee meYeer Hej DevegMeemeve kejvesJeeues efJeefOe kees
ee
eerjece mes Fme mecee keee kejevee eeefnes? og jepeeDeeW mes eg DeLeJee ieg efJeMJeeefce$e peer keer mesJee? jepeeDeeW kes
P
si
Jeeve megvekej ue#ceCe peer FOej GOej ke[er o=ef mes osKeles nQ, Hejvleg eerjece peer kes [j mes keg yeesue veneR meke jns
ul
nQ~
r iT
oes0- Deve veeve Ye=keger kegefue, efeleJele ve=Heve mekeesHe~

Sh
cevengB cee iepeieve efvejefKe, efmebIeefkeMeesjefnb eesHe~~267~~

11
Yee0 ue#ceCe peer YeewbnW s{er kejkes ueeue ves$eeW mes eesOeHetJe&ke og jepeeDeesW kees osKe jns nQ, ceevees celeJeeues neefLeeeW
20
kes PegC[ kees osKekej efkeMeesj DeLee&led egJeeJemLee kes efveke HengBes ngS efmebn kes yees kees Glmeen nes ieee nes~
ht
ig
KejYej osefKe efyekeue Hegj veejer~ meye efceefue osefnb cenerHeve ieejer~~
yr
Yee0 veiej ceW Keueyeueer osKekej efceefLeueeHegj keer veeefjeeB Jeekegue nes G"erb Deewj meYeer efceuekej og jepeeDeeW kees
op
ieeefueeeB osves ueieerb~

C
lesefn DeJemej megefve efMeJe OevegYebiee~ DeeeG Ye=iegkegue keceue Helebiee~~

osefKe cenerHe mekeue mekegeeves~ yeepe PeHe peveg ueJee uegkeeves~~
Yee0 Gmeer DeJemej Hej efMeJe OevegYeie kee meceeeej megvekej Ye=iegkegue He keceue kes Helebiee DeLee&led DeHeje kes mete&
HejMegjece peer DeekeeMeceeie& mes efceefLeueeHegj keer jbieYetefce ceW Deees~ GvnW osKekej meYeer jepee Gmeer ekeej mebkegefele neskej
efmekeg[ iees, pewmes yeepe He#eer kes PeHeves Hej ess ueeJee He#eer efHe iees neWb~
ieewj Mejerj Yetefle Yeefue Yeepee~ Yeeue efyeMeeue ef$eHegb[^ efyejepee~~
MeerMe pee MeefMeyeove megneJee~ efjefmeyeme kegke Deve nessF DeeJee~~
.
Ye=keger kegefue veeve efjefme jeles~ menpengB efeleJele cevengB efjmeeles~~
d
ve
ye=<eYe kebOe Gj yeeng efyeMeeuee~ ee pevesG ceeue ce=ieeuee~~
er
keef cegefveyemeve letve ogF yeeBOes~ Oeveg Mej kej keg"ej keue keeBOes~~
es
Yee0 Gvekes ieewj Mejerj Hej Yemce Yeueer ekeej MeesefYele nes jner Leer~ efJeMeeue cemleke Hej ef$eHegb[^ efJejepeceeve Lee~
R
s
Gvekes efmej Hej pee Deewj ev kes meceeve cegKe megvoj Lee, pees eesOe kes keejCe keg ueeue nes Deeee Lee~ Gvekeer Yeewbns
ht
s{er Deewj ves$e eesOe mes ueeue nes iees Les, pees mJeYeeJe mes efvenejles ngS ceevees eg nes jns Les~ yewue kes meceeve Gvekee
ig
R
kebOee, oe Deewj YegpeeeW efJeMeeue, megvoj e%eesHeJeerle, e#e keer ceeuee Deewj megvoj ce=ieeuee Yeer Gejere kes He ceW
ll
efJejepeceeve Leer~ GvneWves DeHeves keef eosMe cebs cegefveJem$e leLee oes lejkeme yeeBOe jKes Les, Gvekes neLe ceW yeeCe leLee Oeveg<e
.A
Deewj Gvekes mkevOe Hej megvoj Hejmee efJejepeceeve Lee~
s
ya
oes0- Meeble yes<e kejveer keef"ve, yejefve ve peeF mJeHe~
N
Oeefj cegefveleveg peveg yeerjjme, DeeeG penB meye YetHe~~268~~
va
Yee0 Gvekee JesMe Meevle Lee, Hejvleg keee& yengle keef"ve Les~ Gvekee en efJe JeefkelelJeeW mes mecHevve mJeHe JeCe&ve
Se
veneR efkeee pee mekelee, ceevees cegefve kee JesMe OeejCe kejkes Jeerjjme ner peneB mecHetCe& jepee nQ, JeneB Dee ieee nes~
th
ee
osKele Ye=iegHeefle yes<e kejeuee~ G"s mekeue Yee efyekeue YegDeeuee~~

P
efHeleg mecesle keefn keefn efvepe veecee~ ueies kejve meye ob[ eveecee~~
si
Yee0 Ye=iegkegue kes mJeeceer HejMegjece peer kes Fme Yeebkej JesMe kees osKekej meYeer jepee Yee mes Jeekegue neskej G"
ul
iT
Ke[s ngS~ meYeer jepee DeHeves efHeleeDeeW kes mecesle DeHeveeDeHevee veece ueskej HejMegjece peer kees oC[Jele eCeece kejves
r
ueies~
Sh
pesefn megYeee efeleJeefnb efnleg peeveer~ mees peeveF peveg Deeeg Kegeveer~~
11
Yee0 HejMegjecepeer, efpemekees DeHevee esceer leLee efnlew<eer Deewj meceLe&ke peevekej megvoj YeeJe mes Yeer osKe uesles nQ, lees
20
Jen mecePelee nw, ceevees Gmekeer Deeeg meceeHle nes ieeer nes~
ht
ig
peveke yenesefj DeeF efmej veeJee~ meere yeesueeF eveece kejeJee~~

yr
DeeefMe<e oervn meKeer nj<eeveer~ efvepe meceepe uew ieF meeeveer~~

op
Yee0 efHej peveke peer ves Deekej HejMegjece peer kees cemleke veJeeee Deewj meerlee peer kees yegueekej cegefve kees eCeece
C
kejeee~ HejMegjece peer ves meerlee peer kees DeKeC[ meewYeeieJeleer nesves kee DeeMeerJee&o efoee~ meefKeeeB emevve nes ieF Deewj
meerlee peer kees elegj mensefueeeB DeHeves meceepe ceW ueskej eueeR ieeeR~
efyeMJeeefce$e efceues Hegefve DeeF&~ Heomejespe cesues oesG YeeF&~~
jece ueKeve oMejLe kes {ese~ oervn DeMeer<e osefKe Yeue peese~~
yeeuekeeC[ 229
Yee0 efHej efJeMJeeefce$e peer Deekej HejMegjece peer mes efceues~ HejMegjece peer kes efHelee peceoefive kes ceecee nesves kes keejCe
efJeMJeeefce$e peer ves DeHeveer yenve kes oewefn$e HejMegjece peer kees eCeece veneR efkeee~ efceuekej kegMeue meceeeej Het efueee
Deewj Denbkeej keer DeefleMeelee kes keejCe HejMegjece peer ves Yeer efJeMJeeefce$e peer kees eCeece veneR efkeee~ leye efJeMJeeefce$e
peer ves oMejLe peer kes efkeMeesj Heg$e oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe kees HejMegjece peer kes ejCekeceueeW ceW [eue efoee~ megvoj
pees[er osKekej HejMegjece peer ves Yeer eerjeceue#ceCe peer keess Delevle Deeeg<e kee DeeMeerJee&o efoee~
jeceefnb efeleF jns Leefke ueeseve~ He DeHeej ceej ceo ceeseve~~
d .
ve
Yee0 eerjece peer kees efvenejles ngS HejMegjece peer kes ves$e Deveske keeceosJe kes ceo kees ve kejvesJeeues eYeg eerjece kes
er
DeHeej He meeiej cebs mLeefiele nes iees DeLee&led efmLej nes iees~
es
R
oes0- yengefj efyeueesefke efyeosn meve, kenng keen Deefle Yeerj~
s
Hetle peeefve Depeeve efpeefce, yeeHesG keesHe Mejerj~~269~~
ht
ig
Yee0 efHej HejMegjece peer peveke peer kees meeceves osKekej peeveyetPekej Debpeeve pewmes Het jns nQ, kenes jepeved! Fleveer
R
Yeer[ kewmeer? eMve kejleskejles HejMegjece peer kes Mejerj ceW eesOe JeeHle nes ieee~
ll
.A
meceeeej keefn peveke megveeS~ pesefn keejve cenerHe meye DeeS~~
s
ya
megvele yeeve efHeefj Devele efvenejs~ osKes eeHeKeb[ ceefn [ejs~~
N
Yee0 efpeme keejCe mecHetCe& jepee efceefLeuee veiej ceW Deees Les, Jen meye meceeeej ken kej peveke peer ves megveeee~
va
peveke peer kes Jeeve megvekej HejMegjece peer ves Heers ceg[kej otmejs mLeeve Hej efveneje lees GvneWves He=LJeer Hej Hesbkes ngS
Se
efMeJe peer kes Oeveg<e kes oes gke[s osKes~

th
Deefle efjefme yeesues yeeve ke"esje~ keng pe[ peveke Oeveg<e kesefnb leesje~~
ee
yesefie osKeeG cet{ ve le Deepet~ GueGB ceefn penB ueefie leJe jepet~~
P
si
Yee0 HejMegjece peer Delevle eesOe mes ke"esj Jeeve yeesues, Dejs peveke! efkeme pe[ ves Fme pe[ Oeveg<e kees lees[e~ ns
ul
iT
cetKe&! efMeJe peer kes Oeveg<e kees lees[vesJeeues kees MeerIe efoKee os veneR lees Deepe peneB leke lesjs jepe keer meercee nw, JeneB
r
leke keer He=LJeer kees Gue otBiee~

Sh
Deefle [j Glej ossle ve=He veeneR~ kegefue YetHe nj<es ceve ceeneR~~
11
megj cegefve veeie veiej vej veejer~ meeseefnb mekeue $eeme Gj Yeejer~~
20
Yee0 Delevle [j kes keejCe pevekepeer, HejMegjece peer kees Gej veneR os jns nQ~ kegefue eke=efle kes jepee ceve ceW yengle
ht
ig
emevve ngS~ osJelee, cegefve, veeie leLee efceefLeueeHegj kes meYeer vejveejer efevlee kej jns nQ~ meyekes ceve ceW HejMegjece peer
yr
kee yengle ye[e Yee nw~

op
ceve Heefleeefle meere cenleejer~ efyeefOe Deye meBJejer yeele efyeieejer~~

C
Ye=iegHeefle kej mJeYeeJe megefve meerlee~ DejOe efveces<e keueHe mece yeerlee~~
Yee0 meerlee peer keer ceelee megveevee peer ceve ceW Delevle HeMeeeeHe kej jner nQ~ Deye lees efJeOeelee ves yeveer ngF& yeele
efyeiee[ oer DeLee&led meye keg Devegketue kejkes eefleketue kej [euee~ HejMegjece peer kee mJeYeeJe megvekej meerlee peer kes
efueS DeeOee #eCe keuHe kes meceeve yeerle jne Lee~
oes0- meYee efyeueeskes ueesie meye, peeefve peevekeer Yeerj~
oe ve nj<e efye<eeo keg, yeesues eerjIegyeerj~~270~~
Yee0 eYeg eerjece ves meYeer kees YeeYeerle osKee~ meerlee peer kees efJeMes<e [jer ngF& peevekej eerpeer mes efvele meceefvJele
jIegkegue kes Jeerj eerjeIeJemejkeej yeesues~ Gme mecee eYeg kes oe ceW keg Yeer n<e& ee efJe<eeo veneR Lee~
veeLe MebYegOeveg Yebpeefveneje~ nesFefn keesG Ske oeme legcneje~~
.
Deeemeg keen keefne efkeve ceesner~ megefve efjmeeF yeesues cegefve keesner~~
d
ve
Yee0 ns veeLe! efMeJe peer kee Oeveg<e lees[vesJeeuee keesF& Ske eOeeve DeeHekee oeme ner nesiee~ keee Dee%ee nw, DeeHe cegPemes
er
keeeW veneR kenles? eYeg kee en Jeeve megvekej mJeYeeJe mes eesOeer cegefve HejMegjece peer eg nesles ngS yeesues
es
R
mesJeke mees pees kejw mesJekeeF&~ Deefj kejveer keefj keefje uejeF&~~
s
megveng jece pesefnb efMeJeOeveg leesje~ menmeyeeng mece mees efjHeg ceesje~~
ht
ig
mees efyeueieeG efyeneF meceepee~ ve le ceejs pewnQ meye jepee~~
R
Yee0 HejMegjece peer yeesues, ns jeIeJe ! mesJeke Jen nw, pees mesJee kejlee nw~ Me$eg kes pewmee DeeejCe kejkes lees ue[eF&
ll
.A
ner kejveer eeefnes~ ns jece! megvees, efpemeves efMeJe peer kee Oeveg<e lees[e nw, Jen menmeyeeng kes meceeve cesje Me$eg nw~ Jen
s
(efMeJe Oeveg<e lees[ves Jeeuee) jepemeceepe es[kej mJeeb Deueie nes peees DeLeJee, eefo legce cesjer Dee%ee kee Heeueve
ya
kejvee eenles nes lees, Fme jepemeceepe mes efMeJeOeveg<e lees[vesJeeues kees Deueie kej oes~ eefo Jen Deueie veneR neslee, lees
N
jepemeceepe ner efyeneF& DeLee&led Gmes es[kej Deueie nes peees veneR lees meYeer jepee ceejs peeeWies~
va
Se
megefve cegefve yeeve ueKeve cegmegkeeves~ yeesues HejMegOejefnb DeHeceeves~~

yeng OevegneR leesjerb ueefjkeeF~ keyengB ve Deefme efjefme keervn ieesmeeF~~
th
ee
Sefn Oeveg Hej cecelee kesefn nslet~ megefve efjmeeF ken Ye=iegkeguekeslet~~
P
Yee0 cegefve HejMegjece peer kes Jeeve megvekej ue#ceCe peer cegmkegjees Deewj meYeer jepeeDeeW kee DeHeceeve kejvesJeeues
si
HejMegjece peer mes yeesues, ns mJeeceer! ue[keheve ceW nceveW OevegefJe&ee kee DeYeeme kejles mecee yengle mes ess Oeveg<eeW kees
ul
iT
lees[e nw~ leye DeeHeves keYeer Yeer Ssmee eesOe veneR efkeee Lee~ Fme Oeveg<e Hej efkeme keejCe DeeHekees cecelee nw? en
r
megvekej Ye=iegkegue kes Heleekee mJeHe HejMegjece peer eg neskej yeesues

Sh
oes0- js ve=He yeeueke keeueyeMe, yeesuele leesefn ve meBYeej~

11
Oevegner mece ef$eHegjeefj Oeveg, efyeefole mekeue mebmeej~~271~~

20
Yee0 ns keeue kes JeMe ceW ngDee jepee kee yeeueke! legPes yeesueles mecee meBYeej DeLee&led ceee&oeDeeW kee %eeve veneR jn
ht
jne nw~ keee meejs mebmeej ceW eefme ef$eHegjemegj kes Me$eg efMeJe peer kee Oeveg<e, meeOeejCe esereser OevegefneeW kes meceeve
ig
yr
nw DeLee&led efnceeuee kes lelJe mes yeves ngS efbpeme Oeveg<e mes gs ngS efJe<CegHe yeeCe ves efMeJe peer eje ef$eHegjemegj kees ve
op
kej [euee, Gme Hetpeveere Oeveg<e keer leguevee let meeOeejCe yeeuekeeW keer KesuevesJeeueer OevegefneeW mes kej jne nw~
C
ueKeve kene nBefme ncejs peevee~ megveng osJe meye Oeveg<e meceevee~~
kee efle ueeYe petve Oeveg leesjs~ osKee jece vees kes Yeesjs~~
Yee0 ue#ceCe peer ves nBme kej kene, ns osJe! megefvees, cesjs meb%eeve ceW lees meYeer Oeveg<e meceeve nQ~ Gme Hegjeves efHeveeke
Oeveg<e kes lees[ves mes keee neefve, ueeYe DeLee&led DeeHekeer keee neefve ngF& Deewj eerjece kees keee ueeYe ngDee? eerjece ves lees
Gme Oeveg<e kees vees kes OeesKes ceW osKee~
yeeuekeeC[ 231
gDele t jIegHeefleefnb ve oes<et~ cegefve efyeveg keepe keefje kele jes<et~~

Yee0 Jen Oeveg<e eYeg kes mHeMe& kejles ner DeHeves DeeHe t ieee DeLee&led efMeJeOeveg<e Flevee Hegjevee nes egkee Lee efke, Jen
nceejs jeIeJe peer kes neLe kee nukee mHeMe& Yeer veneR men Heeee~ Gmecebs jIegkegue kes mJeeceer eerjeIeJemejkeej kee keesF&
oes<e veneR nw~ ns JesoMeem$eeW kee ceveve kejvesJeeues cegefve! DeeHe DekeejCe keeeW eesOe kej jns nQ ?
yeesues efeleF HejMeg keer Deesje~ js Me" megvesefn mJeYeeJe ve ceesje~~
.
yeeueke yeesefue yeOeGB veefnb leesner~ kesJeue cegefve pe[ peeveefn ceesner~~
d
ve
Yee0 leye HejMegjece peer DeHeves Hejmes keer Deesj osKeles ngS ue#ceCe peer mes yeesues, Dejs Me"! keee legceves cesje mJeYeeJe
er
veneR megvee nw? ceQ legPes yeeueke yeesuekej DeLee&led yeeueeJemLee kee peevekej veneR ceej jne ntB~ Dejs pe[! keee let cegPes
es
cegefve cee$e peevelee nw?
R
s
yeeue yeeeejer Deefle keesner~ efyeMJe efyeefole ef$eekegue esner~~
ht
ig
Yegpeyeue Yetefce YetHe efyeveg keervneR~ efyeHegue yeej ceefnosJeve oervneR~~
R
menmeyeeng Yegpe soefveneje~ HejMeg efyeueeskeg cenerHekegceeje~~
ll
.A
Yee0 ceQ mebmeej ceW eefme yeeueeJemLee mes yeeeejer, Delevle eesOeer Deewj #eef$ee kegue kee esner ntB DeLeJee #eef$ee
s
kegue cesje esner jne nw~ ceQves DeHeveer YegpeeDeeW kes yeue mes Deveske yeej Fme He=LJeer kees yeeeCeesner #eef$eeeW mes nerve efkeee
ya
Deewj Deveske yeej Gmes yeeeCeeW kees oeve ceW efoee nw~ ns jepekegceej! menmeyeeng keer Ske npeej YegpeeDeeW kees keeves
N
Jeeues cesjs Fme Hejmes kees lees osKe~
va
Se
oes0- ceeleg efHeleeEn peefve meeseyeMe, kejefme cenerHe efkeMeesj~

ieYe&ve kes DeYe&ke oueve, HejMeg ceesj Deefle Ieesj~~272~~
th
ee
Yee0 ns jepee oMejLe kes efkeMeesj Heg$e ue#ceCe! DeHeves ceeleeefHelee kees MeeskeJeMe cele kej, keeeWefke cesje Delevle
P
Yeebkej Hejmee ieYee&W kes yeeuekeeW kees Yeer ve kejves Jeeuee nw~
si
efyenBefme ueKeve yeesues ce=og yeeveer~ Denes cegveerMe cene Yeceeveer~~

ul
iT
Hegefve Hegefve ceesefn osKeeJe keg"e~ enle G[eJeve HetBefke Hene~~

r
Sh
Yee0 ue#ceCe peer nBmekej keesceue JeeCeer ceW yeesues, Denes! DeeMee& nw, ns cegefveeeW ceW es! DeeHe DeHeves kees yengle
ye[e Jeerj ceeveles nQ~ DeeHe cegPes yeejcyeej Hejmee efoKee jns nQ Deewj DeHeveer HetBke mes Hene[ kees Yeer G[evee eenles nQ
11
DeLee&led pees HeJe&le ye[s-ye[s PebPeeJeeleeW mes veneR G[les Gme kees DeeHe DeHeves cegKe kes HeJeve mes G[evee eenles nQ~
20
FneB kegcn[yeefleee keesG veeneR~ pes lejpeveer osefKe ceefj peeneR~~

ht
ig
osefKe keg"ej Mejemeve yeevee~ ceQ keg kene meefnle DeefYeceevee~~

yr
Yee0 eneB keesF& eser meer keodot keer yeefleee (veJepeele Heue) veneR nw, pees lepe&veer Debiegueer osKekej cej peeleer nw~
op
DeeHekes Hejmes, Oeveg<e Deewj yeeCe leLee DeeHekees Yeer DeefYeceeve kes meefnle osKekej Gmeer kes Gej ceW ceQves keg kene~
C
efJeMes<e peveegefle en nw efke, keodot kee oeseej efoveeW kee Heue lepe&veer Debiegueer kes efoKeeves mes cej peelee nw~
Ye=iegkegue mecegefPe pevesG efyeueeskeer~ pees keg kenng menGB efjefme jeskeer~~
megj ceefnmegj nefjpeve De ieeF&~ ncejs kegue Fve Hej ve megjeF&~~
Yee0 DeeHe kee Ye=iegkegue mecePekej Deewj DeeHekes mkevOe Hej e%eesHeJeerle osKekej DeeHe pees keg ken jns nQ Deewj pees
kenbbsies Jen meye ceQ DeHeves eesOe kees jeske kej men jne ntB Deewj mentBiee, keeeWefke osJelee, yeeeCe, YeieJeeved kes Yekele
eerJew<CeJe leLee ieew Fve Hej nceejs kegue ceW keesF& megjeF& DeLee&led megjlee veneR efoKeeF& peeleer~
yeOes HeeHe DeHekeerjefle nejs~ ceejlentB Hee Heefje legcnejs~~
keesef kegefueMe mece yeeve legcneje~ yeLe& Oejng Oeveg yeeve keg"eje~~
.
Yee0 DeeHe ueesieeWs kees ceejves mes HeeHe nesiee Deewj DeeHe mes nejves Hej DeHeeMe nesiee, FmeefueS DeeHe kes ceejles ngS Yeer
d
ve
nce DeeHe kes ejCe Hej ner He[les nQ~ ns YeieJeve! DeeHekee Jeeve ner kejes[eW JepeeW kes meceeve DeceesIe Deewj ke"esj nw,
er
efHej DeeHe Oeveg<e, yeeCe Deewj Hejmes kees efvejLe&ke ner OeejCe kej jns nbw, DeLee&led DeHeves JeeveeW mes ner eyeue mes eyeue
es
Jeefkele kees Deenle ee nled kej mekeles nQ, efHej Fve Mem$eeW keer keee DeeJeMekelee?
R
oes0- pees efyeueesefke Devegefele kensGB, ceng cenecegefve Oeerj~
s
ht
megefve mejes<e Ye=iegyebMeceefve, yeesues efieje ieYeerj~~273~~
ig
R
Yee0 eefo Hejmes Deewj Oeveg<eyeeCe kees osKekej, ceQves keg Devegefele ken efoee nes lees, ns Oewe&Jeeved Hetpeveere
ll
cegefveJej! DeeHe #ecee kejW~ en megvekej Ye=iegJebMe kes jlve HejMegjece peer eesOe kejkes iecYeerj Jeeve DeLee&led iecYeer j
.A
DeLeeW&Jeeueer JeeCeer ceW yeesues
s
ya
keewefMeke megveng cebo en yeeueke~ kegefue keeue yeMe efvepekegueIeeueke~~
N
Yeeveg yebMe jekesMe keuebket~ efveHe efvejbkegMe DeyegOe DeMebket~~
va
keeue keJeue nesFefn ve ceeneR~ kenGB Hegkeeefj Keesefj ceesefn veeneR~~

Se
Yee0 ns efJeMJeeefce$epeer! megefvees, en yeeueke DeLee&led ue#ceCe, cevoyegefJeeuee, s{er eJe=efeJeeuee, ce=leg kes JeMe leLee
th
DeHeves kegue kee veeMeke nw~ en mete&JebMeHe ev kee keuebke nw~ en Delevle efvejbkegMe DeLee&led DevegMeemeve mes jefnle
ee
cetKe& Deewj efveYeer&ke nw~ en #eCe Yej ceW keeue kee ieeme nes peeesiee~ ceQ Hegkeej kej DeLee&led peesjpeesj mes TBes mJej ceW
P
si
megvee kej ken jne ntB, efHej cesje keesF& oes<e ve nesiee~
ul
legce nkeng peew enng Gyeeje~ keefn eleeHe yeue jes<e nceeje~~
r iT
Yee0 eefo DeeHe Fmekees yeeevee eenles nQ lees, cesjs eleeHe, yeue Deewj eesOe kenkej Fmes cevee kej oerefpees~
Sh
ueKeve kensG cegefve megpeme legcneje~ legceefn Dele kees yejvew Heeje~~
11
DeHeves cegBn legce DeeHeefve kejveer~ yeej Deveske YeeBefle yeng yejveer~~
20
Yee0 ue#ceCe peer ves kene, ns cegefve HejMegjecepeer! DeeHekee megeMe DeeHekes jnles Deewj keewve ken mekelee nw? DeeHe ves
ht
ig
DeHeves cegKe mes DeHeveer keer ngF& kejveer kees Deveske yeej Deveske ekeej mes kene nw~
yr
veefnb meblees<e le Hegefve keg kennt~ peefve efjefme jesefke ogmen ogKe mennt~~
op
yeerjyeleer legce Oeerj DeesYee~ ieejer osle ve HeeJeng MeesYee~~

C
Yee0 eefo DeeHekees meblees<e veneR nes jne nes lees Hegve: keg keefnes, DeHeves eesOe jeskekej Demenveere og:Ke cele
meefnes~ DeeHe JeerjJeleer DeLee&led vewefke yeeeejer, Oeerj DeLee&led efJekeejeW kes keejCe kes jnves Hej Yeer ve efJeke=le nesvesJeeues
Deewj De#eesYe DeLee&led FefveeW keer ebeuelee mes jefnle nQ~ DeeHe ieeueer osles ngS MeesYee kees veneR Hee jns nQ~ DeeHekeer MeesYee
lees DeeMeerJee&o osves ceW nw~
yeeuekeeC[ 233
oes0- Metj mecej kejveer kejefnb, keefn ve peveeJeefnb DeeHeg~

efyeeceeve jve HeeF efjHeg, keeej kejefnb eueeHeg~~274~~
Yee0MetjJeerj ueesie eg ceW kejveer DeLee&led jCekeewMeue kejles nQ, Hejvleg mJeeb ken kej Gmes eke veneR kejles~ Fmekes
efJeHejerle keeej ueesie Me$eg kees egYetefce ceW Heekej eueeHe kejles nQ DeLee&led efvejLe&ke JeeCeer kee eeesie kejles nQ~
legce leew keeue neBefke peveg ueeJee~ yeej yeej ceesefn ueeefie yeessueeJee~~
megvele ueKeve kes yeeve ke"esje~ HejMeg megOeeefj Oejs kej Ieesje~~
d .
ve
Yee0 ceevees DeeHe keeue kees lees, HeMeg kes meceeve neBkekej ueees nQ DeLee&led Gmes jmmeer mes yeeBOekej Iemeer ueees nQ,
er
FmeefueS Fme keeue HeMeg kees yeejyeej cesjs efueS yeguee jns nQ~ ue#ceCe peer kes Fme ke"esj Jeeve kees megvekej HejMegjece
es
peer ves Ieesj Hejmes kees megOeej kej mkebOe kes THej mes DeHeves neLe ceW ues efueee~
R
s
Deye peefve osF oes<e ceesefn ueesiet~ kegyeeoer yeeueke yeOepeesiet~~
ht
yeeue efyeueesefke yengle ceQ yeeBee~ Deye en cejefvenej Yee meeBee~~
ig
R
Yee0 ns ueesieeW! Deye cegPes oes<e cele osvee~ keg yeesuevesJeeuee en yeeueke yeOe kes eesie nw~ yeeueke peevekej Fmes ceQves
ll
.A
yengle yeeeee, Hejvleg en mele ner cejCenej DeLee&led cejves eesie yeve ieee nw~ DeLeJee, cejCe (ce=leg) ner Fmekee nej
s
yeve ieeer nw~
ya
N
efJeMes<e cejCeb nej: eme me cejCenej: DeLee&led ce=leg ner efpemekee nej yeve ieeer nes Jen cejCenej nw~
va
keewefMeke kene efcee DeHejeOet~ yeeue oes<e iegve ieveefnb ve meeOet~~

Se
Kej keg"ej ceQ Dekeve keesner~ Deeies DeHejeOeer iegesner~~

th
Glej ossle e[GB efyeveg ceejs~ kesJeue keewefMeke Meerue legcnejs~~

ee
ve leg Sefn keeef keg"ej ke"esjs~ iegefnb Gefjve neslesGB ece Leesjs~~
P
Yee0 efJeMJeeefce$e peer ves kene, DeHejeOe #ecee keerefpees~ meeOegpeve yeeuekeeW kes iegCe Deewj oes<e kees veneR efieveles~
si
ul
HejMegjece peer ves kene, cesje Hejmee ke"esj nw Deewj ceQ keCee jefnle Deewj eesOeer ntB leLee cesjs Deeies DeHejeOe kejves Jeeuee
iT
iegesner, cegPes Gej os jne nw, efHej Yeer ceQ DeeHekes Meerue kes keejCe Fmes efyevee ceejs es[ jne ntB, veneR lees Fmes
r
Sh
n"HetJe&ke ke"esj Hejmes mes kee kej Lees[s mes ner ece ceW (iegesner kees) oC[ oskej iegosJe mes G$e+Ce nes peelee~
11
oes0- ieeefOemetveg ken oe nBefme, cegefveefnb nefjDejF metPe~

20
DepeieJe Keb[sG TKe efpeefce, DepentB ve yetPe DeyetPe~~275~~

ht
Yee0 efJeMJeeefce$e peer ves oe ceW nBmekej kene, cegefve HejMegjece peer kees nefjeeueer ner metPe jner nw Deewj nefj DeLee&led
ig
YeieJeeved DejF& DeLee&led Me$egHe mes efoKe jns nQ~ efpeve eYeg eerjece ves DepeieJe veeceke efMeJe peer kes Oeveg<e kees ievves kes
yr
op
meceeve lees[ [euee, Gve eYeg kees Deye Yeer en DeyeesOe HejMegjece peer veneR Heneeve Hee jns nQ~
C
efJeMes<e efHeveekeespeieJeb Oeveg: DeLee&led efpeme Oeveg<e kees eerjece ves lees[e Gmekes efHeveeke Deewj DepeieJe es oes veece Les~
kensG ueKeve cegefve Meerue legcneje~ kees veefnb peeve efyeefole mebmeeje~~
ceelee efHeleefnb G$e+ve YeS veerkes~ ieg $e+ve jne meese ye[ peerkes~~
mees peveg ncejsefnb ceeLes kee{e~ efove eefue ieS yeepe yeng yee{e~~
Deye Deeefvee yeJenefjDee yeesueer~ legjle osGB ceQ Lewueer Keesueer~~
Yee0 ue#ceCe peer ves kene, ns cegefve HejMegjecepeer! DeeHekes mJeYeeJe Deewj eefj$e kees keewve veneR peevelee? Jen lees mebmeej
ceW efJeefole ner nw~ ue#ceCe peer keekegJeeesefkele ceW kenves ueies~ YeieJeved! DeeHe ceelee Deewj efHelee mes HetCe& He ceW G$e+Ce
nes ner iees~ DeeHekes efueS ieg kee ner $e+Ce Mes<e jne, FmeefueS DeeHekes ceve kees yengle Meeske nw~ Jen $e+Ce ceevees cesjs ner
cemleke kes efveefcee efueee Lee~ yengle efove yeerle iees Fmekee yengle ye[e yeepe (eeJe=ef) ye{ ieee nw~ Deye DeeHe
JeJenefjee DeLee&led $e+Ce osvesJeeuee cenepeve kees yeguee ueeFes~ ceQ Lewueer (HewmeeW kes efmekekeeW keer Peesueer ) Keesue kej
legjvle $e+Ce oskej egkelee kej otB~
d .
ve
megefve keg yeeve keg"ej megOeeje~ nee nee meye meYee Hegkeeje~~
er
Ye=iegJej HejMeg osKeeJeng ceesner~ efyee efyeeeefj yeeGB ve=Heesner~~
es
Yee0 ue#ceCe peer kes keg Jeeve megvekej, Gvnbs ceejves kes efueS HejMegjece peer ves Hejmes kees megOeej efueee~ mecHetCe&
R
s
meYee nee! nee! kenkej efeuueeves ueieer~ ue#ceCe peer yeesues ns jepeeDeeW kes esner HejMegjecepeer! DeeHe cegPes Hejmee
ht
efoKeeles nQ~ ceQ yeeeCe efJeeej kejkes DeeHekees yeee jne ntB~
ig
R
efceues ve keyengB megYe jve iee{s~ efpe osJelee Iejefn kes yee{s~~
ll
Devegefele keefn meye ueesie Hegkeejs~ jIegHeefle meeveefnb ueKeve efveJeejs~~
.A
Yee0 DeeHe kees keYeer eg ceW iecYeerj eese veneR efceuee nw~ yeeeCe osJelee! DeeHe DeHeves Iej kes ner ye[s nQ DeLee&led
s
ya
DeHeveer ceelee Deewj leerve YeeFeeW kes mece#e Jeerjlee kee eoMe&ve kejkes DeeHe ye[s nes iees~ ue#ceCe peer eje Fme eefle%ee
N
kes kejles ner, en Jeeve Devegefele nw, ue#ceCe peer kees Flevee ke"esj Jeeve veneR yeesuevee eeefnes Ssmee kenkej meye
va
ueesie efeuueeves ueies, efHej eYeg eerjece ves mebkesle mes ue#ceCe peer kees jeskee~
Se
oes0- ueKeve Glej Deengefle meefjme, Ye=iegJej keesHe ke=Meeveg~

th
ye{le osefKe peue mece yeeve, yeesues jIegkegue Yeeveg~~276~~

ee
Yee0 Deengefle kes meceeve ue#ceCe peer kes GejeW mes HejMegjece peer kes eesOeHe Deefive kees ye{les osKekej jIegkegue kes
P
mete& YeieJeeved eerjece peue kes meceeve JeeCeer yeesues~ efpememes HejMegjece peer kee eesOeHe Deefive Lees[e Meevle nes peees~
si
ul
veeLe kejng yeeueke Hej esnt~ metOe otOecegKe keefje ve keesnt~~

iT
peew Hew eYeg eYeeJe keg peevee~ leew efke yejeyejer kejle Deeevee~~
r
Sh
Yee0 ns veeLe! yeeueke Hej JeelmeueHetCe& mvesn keerefpees~ Meg ogOecegBns yees Hej eesOe cele keerefpees~ eefo en
11
DeeHekee keg Yeer eYeeJe peevelee, lees en Devepeeve DeeHekeer yejeyejer kewmes kejlee DeLee&led DeeHekes meeceves Gej kewmes
20
oslee?
ht
peew ueefjkee keg Deeieefj kejneR~ ieg efHeleg ceeleg ceeso ceve YejneR~~
ig
keefje ke=Hee efMeMeg mesJeke peeveer~ legce mece Meerue Oeerj cegefve ieeveer~~
yr
op
Yee0 eefo yeeueke keg Devegefele kejlee Yeer nw lees ieg, efHelee, ceelee ceve ceW Delevle emevve nes peeles nQ~ DeeHe
C
ue#ceCe kees yeeuemesJeke peevekej ke=Hee keerefpees~ DeeHe mJeYeeJe mes MeceeOeeve DeLee&led Meeefvleefee, Oeerj DeLee&led
efJekeejjefnle Deewj %eeveercegefve nQ~

jece yeeve megefve kegke peg[eves~ keefn keg ueKeve yengefj cegmegkeeves~~
nBmele osefKe veKe efMeKe efjefme yeeHeer~ jece leesj Yeelee ye[ HeeHeer~~
yeeuekeeC[ 235
Yee0 eerjece peer kee Jeeve megvekej HejMegjece peer keg Meerleue DeLee&led Meevle ngS, efHej ue#ceCe peer keg ken kej
cegmkegjees~ ue#ceCe peer kees nBmeles osKekej HejMegjece peer kee eesOe Gvekes ejCeeW kes veKe mes efMeKeeHee&vle JeeHle nes
ieee~ Jes yeesues, ns jece! lesje Yeelee lees yengle HeeHeer nw~
ieewj Mejerj Meece ceve ceeneR~ keeueket cegKe HeecegKe veeneR~~
menpe s{ DevegnjF ve leesner~ veere ceere mece osKe ve ceesner~~
.
Yee0 Fmekee Mejerj lees ieesje nw, Hej ceve mes keeuee nw~ en keeueket DeLee&led efJe<ecegneB nw, ogOecegneB veneR~ en
d
ve
mJeYeeJe mes s{e nw, legcneje Devegieceve veneR kejlee en efveke= yeeueke cegPes ce=leg kes meceeve veneR osKelee~
er
oes0- ueKeve kensG nBefme megveng cegefve, eesOe HeeHe kej cetue~
es
R
pesefn yeMe peve Devegefele kejefnb, ejefnb efyeMJe eefleketue~~277~~
s
Yee0 ue#ceCe peer ves nBmekej kene, ns cegefve! megefvees, en eesOe HeeHe kee cetue nw, efpemekes JeMe neskej ueesie Devegefele
ht
ig
keee& kejles nQ Deewj mebmeej kes eefleketue DeeejCe kejles nQ~
R
ceQ legcnej Devegej cegefvejeee~ Heefjnefj keesHe keefje Deye oeee~~
ll
.A
t eeHe veefnb pegefjefn efjmeeves~ yewef"e nesFefnb HeeBe efHejeves~~
s
ya
Yee0 ns cegefveeeW kes jepee HejMegjecepeer! ceQ DeeHekee Devegieeceer mesJeke ntB, eesOe es[ Deye oee keerefpees~ te ngDee
N
Oeveg<e eesOe kejves mes lees veneR peg[siee~ DeeHe yew" peeeW, DeeHekes ejCe og:Ke jns neWies~
va
peew Deefle efee leew keefje GHeeF&~ peesefje keesG ye[ iegveer yegueeF&~~
Se
yeesuele ueKeveefnb peveke [sjeneR~ ce kejng Devegefele Yeue veeneR~~

th
Yee0 eefo en Oeveg<e DeeHekees yengle efee nw lees Ske GHeee kejvee eeefnes, efkemeer ye[s iegCeer DeLee&led ye{F& kees
ee
yegueJee kej Fmes peg[Jee uesvee eeefnes~ ue#ceCe peer kes yeesueles mecee peveke peer yengle [jles nQ Deewj Gvemes kenles nQ
P
efke, DeeHe egHe jnW, Flevee Devegefele Gej Dee veneR nw~
si
ul
Lej Lej keeBHeefnb Hegj vej veejer~ es kegceej Kees Deefle Yeejer~~
iT
Ye=iegHeefle megefve megefve efvejYee yeeveer~ efjefme leve pejF nesF yeue neveer~~
r
Sh
Yee0 efceefLeueeHegj kes vejveejer LejLej keeBHe jnW nQ~ ceve ceW kenles nQ, ess jepekegceej lees yengle Keess nQ DeLee&led
11
eesOeer cegefve kees efe{e kej yengle DeveLe& keje jns nQ~ HejMegjece peer kee Mejerj ue#ceCe peer keer efveYeer&ke JeeCeer megve
20
megvekej eesOe mes peuee pee jne nw DeLee&led Gvekes Mejerj ceW eesOe keer pJeeuee G" jner nw Deewj Gvekes yeue keer neefve
ht
nesleer pee jner nw~ YeeJe en nw efke ue#ceCe peer kes efveYeer&ke JeeveeW mes HejMegjece peer kee eesOe ye{ jne nw Deewj yeue
ig
Ie jne nw~
yr
op
yeesues jeceefnb osF efvenesje~ yeeGB efyeeeefj yebOeg ueIeg leesje~~

C
ceve ceueerve leveg megvoj kewmes~ efye<ejme Yeje keveke Ie pewmes~~
Yee0 HejMegjece peer eerjece peer kees efvenesje DeLee&led Gvekes eefle ke=le%elee kee YeeJe eke kejles ngS yeesues, ns jeIeJe!
ceQ, legcneje ese YeeF& nw Ssmee efJeeej kejkes Fme ue#ceCe kees yeeelee pee jne ntB~ en ceve mes ceefueve Deewj Mejerj mes
megvoj efkeme ekeej mes nw, pewmes efJe<e kes Je mes Yeje ngDee megJeCe& kee Ie[e DeLee&led Fmekee Mejerj lees megJeCe& kes Ie[s kes
meceeve nw, Hej ceve efJe<eekele nw~
oes0- megefve ueefceve efyenBmes yengefj, veeve lejsjs jece~
ieg meceerHe ieJeves mekegefe, Heefjnefj yeeveer yeece~~278~~
Yee0 HejMegjece peer kee en Jeeve megvekej ue#ceCe peer efHej "nekee ueieekej nBmes~ leye eerjece ves ue#ceCe peer kees
Hekeej Yejer ke[er ef mes osKee, efpememes ue#ceCe peer mebkegefele neskej eefleketue JeeCeer es[ iegosJe efJeMJeeefce$e peer
kes Heeme eues iees~
.
Deefle efyeveerle ce=og Meerleue yeeveer~ yeesues jece peesefj pegie Heeveer~~
d
ve
megveng veeLe legce menpe megpeevee~ yeeueke yeeve keefje veefnb keevee~~
er
Yee0 YeieJeeved eerjece oesveeW neLe pees[kej Delevle efJevece, Meerleue Deewj keesceue JeeCeer yeesues, ns veeLe! megefvees, DeeHe
es
mJeYeeJele: megpeeve DeLee&led megvoj %eeve mes mecHevve nQ~ Fme yeeueke kee Jeeve DeHeves keeveeW kee efJe<ee cele yeveeFes,
R
DeLee&led Devemegveer kej oerefpees~ (Ske keeve mes megvekej otmejs keeve mes efvekeeue oerefpees~)
s
ht
yejw& yeeueke Ske megYeeT~ Fveefnb ve meble efyeot<eefnb keeT~~
ig
lesefnb veeneR keg keepe efyeieeje~ DeHejeOeer ceQ veeLe legcneje~~
R
ll
ke=Hee keesHe yeOe yebOe ieesmeeF~ cees Hej keefje oeme keer veeF~~
.A
keefne yesefie pesefn efyeefOe efjefme peeF&~ cegefveveeeke meesF kejewb GHeeF&~~
s
ya
Yee0 yejw& (keeves Jeeuee ceOegcekeKeer keer peeefle kee Ske keer[e) Deewj yeeueke es oesveeW Ske ner eke=efle kes nesles nQ~
N
mevle keYeer Yeer FvnW s[les veneR~ Gme yeeueke ue#ceCe ves keg Yeer keee& veneR efyeiee[e nw~ ns veeLe! DeeHe kee DeHejeOeer
va
lees ceQ ntB DeLee&led efMeJeOeveg<e ceQves lees[e nw~ DeeHe oeme keer ner YeeBefle cegPe Hej ke=Hee, eesOe, JeOe (ce=leg) keer JeJemLee
Se
DeLeJee yebOe (yeeBOeves) kee efJeOeeve keg Yeer keefjes~ ns cegefveeeW kes veeeke mJeeceer! DeeHe MeerIe keefnes, efpeme efJeefOe mes
th
DeeHekee eesOe peees, ceQ Jener GHeee keB~

ee
ken cegefve jece peeF efjefme kewmes~ DepengB Devegpe leJe efeleJe Devewmes~~
P
Sefn kes keb" keg"ej ve oervne~ leJe ceQ keen keesHe keefj keervne~~
si
Yee0HejMegjece peer ves kene, ns jece! cesje eesOe kewmes peeesiee? Fme mecee Yeer legcneje ese YeeF& Devegefele o=ef mes
ul
iT
ner osKe jne nw~ Fmekes ieues Hej Hejmee veneR efoee DeLee&led Fmekee ieuee Hejmes mes veneR keee, leye ceQves eesOe kejkes
r
efkeee ner keee? DeLee&led cesjs eesOe kee keesF& HeefjCeece ner veneR efvekeuee~ Gus eesOeereesOeer ken kej cesjer efvevoe ner
Sh
keer ieeer~
11
oes0- ieYe& meJeefnb DeJeefveHe jJeefve, megefve keg"ej ieefle Ieesj~

20
HejMeg Dele osKeGB efpeele, yewjer YetHeefkeMeesj~~279~~

ht
Yee0 efpeme Hejmes keer Yeebkej ieefle DeLee&led keerefle& megvekej jepeHeeflveeeB ieYe&Heele kej osleer neW Gmeer DeHeves Hejmes kes
ig
yr
jnles ngS Yeer ceQ DeHeves Me$eg efkeMeesj jepeHeg$e kees peerefJele osKe jne ntB~
op
yenF ve neLe onF efjefme eleer~ Yee keg"ej kegbef"le ve=HeIeeleer~~

C
YeeG yeece efyeefOe efHejsG megYeeT~ ceesjs oe ke=Hee keme keeT~~
Yee0 cesjs neLe Deeies veneR ye{ jns nQ, cesjer eleer eesOe mes peueer pee jner nw~ jepeeDeesW kees ceejves Jeeuee cesje en
Hejmee kegefC"le nes ieee nw DeLee&led FmeceW Oeej veneR jner~ efJeOeelee eefleketue nes iees, cesje mJeYeeJe efHej ieee DeLee&led
Gie mes keessceue yeve ieee~ cesjs oe ceW keye Deewj keeebs ke=Hee DeLee&led Deepe ke=Hee kee ve lees mecee nw Deewj ve ner keesF&
keejCe, efHej Yeer cegPeceW Deepe ke=HeeCe kes mLeeve Hej ke=Hee Dee ieeer~
yeeuekeeC[ 237
Deepeg oee ogKe ogmen meneJee~ megefve meewefceef$e efyenBefme efmej veeJee~~
yeeG ke=Hee cetjefle Devegketuee~ yeesuele yeeve Pejle peveg Hetuee~~
peew Hew ke=Hee pejw cegefve ieelee~ eesOe YeS leveg jeKe efyeOeelee~~
Yee0 Deepe oee ves cegPes Demenveere og:Ke menve kejeee nw~ en megvekej megefce$ee peer kes Heg$e ue#ceCe peer ves "nekes
mes nBmekej, efmej veJeekej kene, cegefveJej! DeeHekeer ke=Hee He yeeej DeeHekeer cetefle& kes ner Devegketue nw~ DeeHe yeeve
yeesue jns nQ lees ceevees Hetue Pe[ jns nQ DeLee&led pewmes Jeeeg kes Pekeesjs mes efnueles ngS Je=#e mes HetuePe[er nesleer nw, Gmeer
d .
ve
ekeej DeeHekeer ke=Hee kes eYeeJe mes DeeHekeer cetefle& Yeer DeeHekes cegKe kees ceeOece yeveekej JeeveeW keer HetuePe[er kej jner
er
nw~ eefo ke=Hee kes nesves Hej DeeHekee Mejerj peue jne nw, lees ns cegefve! eesOe kes nesves Hej lees DeeHekes Mejerj kees efJeOeelee
es
ner jKebs~
R
osKeg peveke nef" yeeueke Snt~ keervn enle pe[ peceHegj iesnt~~
s
ht
yesefie kejng efkeve DeeBefKeve Deese~ osKele es Kees ve=He {ese~~
ig
Yee0 HejMegjece peer ves peveke peer kees mecyeesefOele kejles ngS kene, ns jepee peveke! osKees, en yeeueke n"er nw Deewj
R
ll
en pe[yegef eceHegjer ceW DeHevee Iej yeveevee eenlee nw~ Fmes MeerIe cesjer DeeBKeeW mes DeesPeue keeebs veneR kej osles? en
.A
jepeefkeMeesj osKeves ceW ese, Hej yengle Keese nw~
s
ya
efyenBmes ueKeve kene cegefve HeeneR~ cetBefoe DeeBefKe kelengB keesG veeneR~~
N
Yee0 ue#ceCe peer nBmes Deewj HejMegjece peer mes kene, ns cegefveJej! DeeBKe cetBo ueerefpees, DeeBKe cetBoves Hej keneR Yeer keesF&
va
veneR oerKe He[lee keeeWefke ceQ efJejed ntB, DeeHe mes He=Leked nes ner veneR meketBiee~
Se
oes0- HejMegjece leye jece eefle, yeesues Jeeve meeesOe~

th
MebYeg Mejemeve leesefj Me", kejefme nceej eyeesOe~~280~~

P ee
Yee0 leye HejMegjecepeer, YeieJeeved eerjece kes eefle eesOeHetJe&ke Jeeve yeesues~ Dejs Me"! efMeJe peer kee Oeveg<e lees[kej
si
cesje eyeesOe kejlee nw DeLee&led cegPes meevlJevee os jne nw~

ul
iT
yebOeg kenF keg meccele leesjs~ let ue efyevee kejefme kej peesjs~~
r
ke Heefjlees<e ceesj mebieecee~ veeefnb le e[g keneGye jecee~~

Sh
Yee0 lesjer ner mecceefle mes lesje ese YeeF& keg Jeeve kenlee pee jne nw Deewj let neLe pees[kej ueHetCe& efJevee kej
11
jne nw~ mebieece ceW cesje Heefjlees<e kej DeLee&led cesjs meeLe v eg kejkes DeHeves Hejeece mes cegPes mebleg kej, veneR lees
20
mJeeb kees jece kenueevee es[ os~ (DeLee&led jece kee Jeee Hejyee ner cegPes eg ceW mebleg kej mekelee nw~)
ht
ue leefpe kejefn mecej efMeJeesner~ yebOeg meefnle ve le ceejGB leesner~~

ig
yr
Ye=iegHeefle yekeefnb keg"ej G"eS~ ceve cegmegkeeefnb jece efmej veeS~~

op
Yee0 ns efMeJeesner! let ue es[kej cegPemes v eg kej, veneR lees legPes lesjs ess YeeF& kes meeLe ceej [euetBiee~
C
HejMegjece peer Hejmee G"ekej yeke jns nQ DeLee&led ceee&oejefnle Jeekee yeesue jns nQ Deewj efmej veJeees ngS eYeg eerjece
ceve ceW cegmkegje jns nQ~

iegven ueKeve kej nce Hej jes<et~ kelengB megOeeFng les ye[ oes<et~~
s{ peeefve Mebkee meye keent~ yee ebceefnb iemeF ve jent~~
Yee0 eerjece peer efJeeej kej jns nQ efke, osefKees, Fvekes #eef$eeoceve yeueHe iegCe kees, DeHeves Jeeveeelege& mes
ue#ceCe ves ve efkeee~ efHej Yeer HejMegjece peer cegPe Hej eesOe kej jns nQ~ keneRkeneR mejuelee mes Yeer yengle oes<e nes
peelee nw~ ueeske ceW Yeer s{e peevekej meYeer kees Yee ueielee nw~ jeng Yeer s{s evcee kees veneR iemelee~
efJeMes<e:- iegCeb #eef$ee oceveesefele Hejeeceb yeueb nefvle Fefle iegCen:~ DeLee&led ue#ceCe peer ves DeHeves efveYeer&ke JeeveeW mes
HejMegjece peer ceW eesOe kee mebeej efkeee, efpememes HejMegjece peer kee yeue meceeHle nes ieee~ eLee Ye=iegHeefle megefve megefve
.
efvejYee JeeCeer~ efjefme leve pejF nesF yeue neveer~~ ceeveme, 1.278.6~ Dele: eneB iegven Meyo Heejmeer Yee<ee kee
d
ve
DeHejeOe Jeeeke veneR ceevevee eeefnes~
er
jece kensG efjefme leefpee cegveerMee~ kej keg"ej Deeies en MeerMee~~
es
pesefnb efjefme peeF keefje meesF mJeeceer~ ceesefn peeefvee DeeHeve Devegieeceer~~
R
s
Yee0 YeieJeeved eerjece ves kene, ns cegefveeeW kes F&MJej HejMegjecepeer! DeeHe eesOe es[ oerefpees~ DeeHekes neLe ceW Hejmee
ht
ig
Deewj DeeHekes ner mece#e cesje en efmej, DeeHekees keneR otj veneR peevee nw~ ns mJeeceer! efpeme ekeej mes DeeHe kee eesOe pee
R
jne nes, DeeHe Jener keerefpees~ DeeHekees cegPes DeHevee Devegieceve kejvesJeeuee mesJeke ner ceevevee eeefnes~
ll
.A
oes0- eYegefnb mesJekeefnb mecej keme, lepeng efyeeJej jes<e~
s
yes<e efyeueesefke kensefme keg, yeeuekentB veefnb oes<e~~281~~
ya
Yee0 mJeeceer Deewj mesJeke kes yeere eg kewmee? ns yeeeCees! eesOe es[ oerefpees, DeeHe kees #eef$eeesefeled HeefjJes<e
N
ceWb osKekej ue#ceCe ves keg ken efoee~ yeeueke ue#ceCe kee Yeer keesF& oes<e veneR nw~
va
Se
osefKe keg"ej yeeve Oeveg Oeejer~ YeF ueefjkeefnb efjefme yeerj efyeeejer~~
veece peeve Hew legceefnb ve eervne~ yebMe mJeYeeJe Glej lesefnb oervne~~
th
ee
Yee0 DeeHekees Hejmee, yeeCe Deewj Oeveg<e OeejCe efkees ngS osKekej Deewj Jeerj efJeeej kejkes yeeueke kees eesOe nes ieee
P
nesiee~ Jen DeeHekee veece peevelee Lee, Hejvleg Gmeves DeeHekees Heneevee veneR Lee~ #eef$eeJebMe kes mJeYeeJe kes keejCe
si
DeeHekes Devegefele JeekeeeW kee Gmeves elegej os efoee~

ul
iT
peew legce Deewlesng cegefve keer veeF~ Heojpe efmej efMeMeg Oejle ieesmeeF~~
r
Sh
ceng etke Devepeevele kesjer~ eefne efyee Gj ke=Hee Ievesjer~~

11
Yee0 ns mJeeceer! eefo DeeHe cegefve keer YeeBefle Deees nesles lees en yeeueke DeeHekes ejCeOetefue kees efmej Hej OeejCe
20
kejlee~ De%eeve keer Fme etke DeLee&led $egef kees #ecee keerefpees~ yeeeCe kes oe ceW lees yengle DeefOeke ke=Hee nesveer
eeefnes~
ht
ig
nceefnb legceefnb mejyeefj keefme veeLee~ kenng le keneB ejve kenB ceeLee~~
yr
jece cee$e ueIeg veece nceeje~ HejMegmeefnle ye[ veece legcneje~~

op
C
Yee0 ns veeLe! nceejer, DeeHekeer keee leguevee Deewj nceeje DeeHekee keee JeeoefJeJeeo? Yeuee yeleeFes lees, keneB ejCe
Deewj keneB cemleke DeLee&led ceQ DeeHekes ejCe kee mesJeke ntB Deewj DeeHe cemleke kes meceeve meye kes Hetpe~ meyemes ess
keer meyemes ye[s kes meeLe keee leguevee? jece (je, ce ) en oes De#ej kee meye mes ese cesje veece Deewj DeeHekee lees
HejMeg kes meeLe yengle ye[e HeeBe De#ejeW kee HejMegjece veece nw~ Dele: HejMegjece mes jece keer keee leguevee Deewj HejMegjece
kees jece mes keee F&<ee&?
yeeuekeeC[ 239
osJe Ske iegve Oeveg<e nceejs~ veJe iegve Hejce Hegveerle legcnejs~~
meye ekeej nce legce meve nejs~ ceng efyee DeHejeOe nceejs~~
Yee0 ns osJe! cesjs Heeme lees Oeveg<e ner Skecee$e iegCe nw Deewj DeeHekes Heeme lees Delevle HeefJe$e e%eesHeJeerle kes Mece, oce,
leHe, Meewe, #eeefvle, Deepe&Je, %eeve, efJe%eeve Deewj Deeefmlekee es veew iegCe nQ~ nce meye ekeej mes DeeHe mes nejs ngS nQ~ ns
yeeeCeosJe! nceejs DeHejeOeeW kees #ecee keerefpees~
d .
oes0- yeej yeej cegefve efyeeJej, kene jece meve jece~
ve
yeesues Ye=iegHeefle me<e nBefme, lentB yebOeg mece yeece~~282~~
er
es
Yee0 Fme ekeej (HejMegjece) kees eerjece YeieJeeved ves yeejyeej cegefve Deewj efJeeJej kene, leye Ye=iegJebMe kes mJeeceer
R
eesOeHetJe&ke yeesues, let Yeer DeHeves YeeF& kes meceeve s{e nw~
s
ht
efveHeefnb efpe keefj peeveefn ceesner~ ceQ peme efyee megveeJeGB leesner~~
ig
eeHe megJee Mej Deengefle peevet~ keesHe ceesj Deefle Ieesj ke=Meevet~~
R
meefceOe mewve elegjbie megneF&~ cene cenerHe YeS HeMeg DeeF&~~
ll
.A
ceQ Sefnb HejMeg keeef yeefue oervns~ mecej peie peie keesefve keervns~~
s
ya
Yee0 keee let cegPes kesJeue yeeeCe kejkes ner mecePelee nw~ ceQ pewmee yeeeCe ntB, Jen legPes megvee jne ntB~ cesjs Oeveg<e kees
N
egJee Deewj Gmemes tves Jeeues yeeCeeW kees Deengefle mecePe~ cesje eesOe Delevle Yeebkej Deefive nw~ jepeeDeeW keer megneJeveer
va
elegjbefieCeer mesveeebs ner meefceOee yeveerb Deewj ye[s-ye[s cetOee&efYeef<ekele He=LJeerHeefle jepescenejepes ner yeefueHeMeg yeves~ ceQves
Se
Fmeer Hejmes mes keekej yeefue efoes Deewj mebmeej cebs kejes[eW meceje%e kej [euee~
th
ceesj eYeeJe efyeefole veefnb leesjs~ yeesueefme efveoefj efyee kes Yeesjs~~
ee
YebpesG eeHe oeHe ye[ yee{e~ Denefceefle cevengB peerefle peie "e{e~~
P
Yee0 cesje eYeeJe legPes efJeefole veneR nw, FmeefueS yeeeCe kes OeesKes mes cesje DeHeceeve kejkes let yeesuelee jne~ Oeveg<e
si
ul
lees[e lees lesje yengle ieJe& ye{ ieee~ legPes Denbkeej Flevee nw, ceevees mebmeej kees peerle kej Ke[e ngDee nw~
iT
jece kene cegefve kenng efyeeejer~ efjefme Deefle yeef[ ueIeg etke nceejer~~
r
Sh
gDeleefnb t efHeveeke Hegjevee~ ceQ kesefn nsleg kejewb DeefYeceevee~~

11
Yee0 eYeg eerjece ves kene, Jeso, Meem$eeW kes leJe kees mecePeves Jeeues ceveveMeerue cegefve! DeeHe efJeeej kejkes kenW,
20
DeeHekee eesOe yengle ye[e nw Deewj nceejer Yetue yengle eser nw~ yengle Hegjevee efMeJe peer kee efHeveeke Oeveg<e cesjs mHeMe&
ht
kejles ner t ieee~ ceQves GmeceW keesF& ece veneR efkeee lees efHej ceQ efkeme keejCe DeefYeceeve keB~
ig
yr
oes0- peew nce efveojefnb efyee yeefo, mele megveng Ye=iegveeLe~

op
leew Deme kees peie megYe pesefn, Yee yeMe veeJeefnb ceeLe~~283~~
C
Yee0 ns Ye=iegkegue kes mJeeceer HejMegjecepeer! megefvees, eefo nce yeeeCe peevekej DeeHe kee DeHeceeve kejles neW lees nce
meleeefle%ee kejkes kenles nQ efke, Fme mebmeej ceW Ssmee keewve mee megvoj Jeerj nw, efpemes nce YeeJeMe efmej veJeeeWies?
osJe ovegpe YetHeefle Ye veevee~ meceyeue DeefOeke nesG yeueJeevee~~
peew jve nceefnb Heeejw keesT~ uejefnb megKesve keeue efkeve nesT~~
ef$ee leveg Oeefj mecej mekeevee~ kegue keuebke lesefnb Heecej Deevee~~
kenGB mJeYeeJe ve kegueefnb eMebmeer~ keeueng [jefnb ve jve jIegyebmeer~~
efyeeJebMe kew Deefme eYegleeF&~ DeYee nesF pees legceefnb [sjeF&~~
Yee0 osJelee, owle, jepee Deewj Deveske ekeej kes Jeerj FveceW keesF& meceeve yeueJeeues neW DeLeJee, DeefOeke yeueJeeve neW,
pees Yeer nceW eg ceW ueuekeejsiee Gmemes nce megKeHetJe&ke eg kejWies~ keeue Yeer keeeW ve nes #eef$ee Mejerj OeejCe kejkes
pees eg ceW [je, Gme #eef$eeeOece ves DeHeves kegue cebs keuebke uee efoee~ ceQ mJeYeeJe kenlee ntB, kegue keer eMebmee veneR
.
kejlee ntB~ jIegJebMeer ueesie eg ceW keeue mes Yeer veneR [jles, efHej Yeer nce DeeHe mes [j jns nQ Deewj DeeHekees eCeece kej
d
ve
jns nQ~ Dele: yeeeCe peevekej nce DeeHekee DeHeceeve kej jns nQ, en DeeHekee HetCe& Yece nw~ yeeeCeJebMe keer Ssmeer
er
eYeglee nw efke, pees DeeHemes [jlee nw, Jen meJe&$e DeYee nes peelee nw~ DeLeJee, pees DeYee DeLee&led Hejceelcee Yeer nw, Jen
es
Yeer DeeHe mes [jlee nw~
R
s
megefve ce=og iet{ yeeve jIegHeefle kes~ GIejs Heue HejMegOej ceefle kes~~
ht
ig
Yee0 Fme ekeej jIeg DeLee&led mecHetCe& peerJepeieled cee$e kes Heefle DeLee&led Heeueke YeieJeeved eerjece kes keesc eue efkevleg
R
ieesHeveere jnmeeW mes Yejs efHeues : HebefkeleeeW ceW kens ngS <e[wMJee&yeesOeke Jeeve megvekej HejMegOej DeLee&l ed Hejmee
ll
.A
OeejCe kejvesJeeues HejMegjece peer keer yegef kes ceesn kes Hejos Kegue iees~
s
jece jceeHeefle kej Oeveg uesnt~ Kewbeng efcew ceesj mebosnt~~
N
ya
osle eeHe DeeHegefnb eef{ ieeT~ HejMegjece ceve efyemecee YeeT~~
va
Yee0 HejMegjece peer yeesues, ns jece (eesefieeeW kes jceCe mLeeve) meefeoevevo, Hejyee Hejceelcee DeeHe ue#ceerHeefle
Se
efJe<Ceg peer kee en Oeveg<e cegPemes ueerefpees Fmes Keerbefees Deewj Fme Hej elebee e{e oerefpeS efpememes cesje mebosn efce
th
peees~ en kenkej eYeg eerjece kes neLe cesW Jew<CeJe Oeveg<e osles ner Jen mJeeb e{ ieee~ HejMegjece peer kes ceve ceW yengle
ee
DeeMee& ngDee~
P
oes0- peevee jece eYeeJe leye, Hegueke eHegefuuele ieele~

si
peesefj Heeefve yeesues yeeve, oe ve esce Deceele~~284~~

ul
iT
Yee0 leye HejMegjece peer ves YeieJeeved eerjece kee eYeeJe peeve efueee, Gvekee Mejerj jesceebe mes eHegefuuele nes ieee,
r
Sh
Gvekes oe ceW esce veneR mecee jne Lee~ Jes neLe pees[kej eYeg eerjece mes en Jeeve yeesues
pee jIeg yebMe yevepe yeve Yeevet~ ienve ovegpe kegue onve ke=Meevet~~
11
pee megj efyee Oesveg efnlekeejer~ pee ceo ceesn keesn Yecenejer~~
20
efyevee Meerue kevee iegve meeiej~ peeefle yeeve jevee Deefle veeiej~~
ht
mesJeke megKeo megYeie meye Debiee~ pee Mejerj efye keesef Devebiee~~
ig
yr
kejewb keen cegKe Ske eMebmee~ pee censMe ceve ceeveme nbmee~~
op
Devegefele yengle kensGB Deieelee~ ceng ceecebefoj oesG Yeelee~~

C
keefn pee pee pee jIegkeguekeslet~ Ye=iegHeefle ieS yeveefnb leHe nslet~~
Yee0 HejMegjece peer yeesues, ns jIegJebMeHe keceue kes mete&! DeeHekeer pee nes~ ns Delevle Ieves owleHe Jeve kees peueeves
kes efueS Deefive He eYees! DeeHekeer pee nes~ ns osJelee, yeeeCe Deewj ieewDeeW kes efnlekeejer! DeeHekeer pee nes~ ns ceo,
ceesn, eesOe Deewj Yece kees njvesJeeues HejcesMJej! DeeHekeer pee nes~ ns efJevecelee, Meerue, keCee Deeefo iegCeieCeeW kes
meeiej Deewj Jeeve jevee ceW Delevle kegMeue HejcessMJej! DeeHekeer pee nes~ ns mesJekeeW kees megKe osvesJeeues, ns meJeeie
yeeuekeeC[ 241
megvoj, ns kejes[eW keeceosJeeW kes meceeve efJe mes egkele Mejerj Jeeues Hejceelcee! DeeHekeer pee nes~ ceQ Ske cegKe mes
DeeHekeer kewmes eMebmee keB? ns efMeJe peer kes ceve He ceeveme mejesJej kes nbme! DeeHekeer pee nes~ ceQves DeeHekees ve
peevekej, yengle Devegefele kene~ ns #ecee kes cebefoj oesveeW Yeelee eerjeceue#ceCe! DeeHe cegPes #ecee keerefpees~ ns jIegkegue
kes HeleekeemJeHe eerjece! DeeHekeer pee nes~ Fme ekeej veew yeej pee kenkej Ye=iegkegue kes mJeeceer HejMegjece peer
leHemee kes efueS Jeve kees eues iees~
DeHeYee kegefue cenerHe [sjeves~ penB lenB keeej ieJeBefnb Hejeves~~
d .
ve
Yee0 DeHeves ner Yee mes kegefue jepee [j iees Deewj Jes keeej ueesie peneBleneB egHekesegHekes Yeeie iees~
er
oes0- osJeve oervneR ogbogYeer, eYeg Hej yej<eefnb Hetue~
es
nj<es Hegj vej veeefj meye, efcesG ceesn Yee Metue~~285~~
R
Yee0 osJeleeDeeW ves veieejs yepeees Deewj eYeg eerjece Hej Heg<HeeW keer Je<ee& kejves ueies~ efceefLeueeHegj kes meYeer vejveejer
s
ht
emevve ngS Gvekes ceesn, Yee Deewj ke efce iees~
ig
R
Deefle ieniens yeepeves yeepes~ meyeefnb ceveesnj cebieue meepes~~
ll
petLe petLe efceefue megcegefKe megveeveer~ kejefnb ieeve keue keesefkeueyeeveer~~
s .A
Yee0 efceefLeuee ceW Delevle Ieves cebieueJeee yepeves ueies~ meYeer ves megvoj cebieue mepeees~ etLeetLe ceW efceuekej megvoj
ya
cegKeeWJeeueer, megvoj ves$eeWJeeueer, keesefkeue kes meeceve yeesuevesJeeueer cewefLeueeefveeeB cebieueieerle ieeves ueieerb~
N
megKe efyeosn kej yejefve ve peeF&~ pevece oefj cevengB efveefOe HeeF&~~
va
Se
efyeiele $eeme YeF meere megKeejer~ peveg efyeOeg Goe ekeesjkegceejer~~

Yee0 peveke peer kes megKe kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ Jes Fleves emevve ngS, ceevees pevcepeele oefj ves efveefOe
th
ee
eeHle kej ueer nes~ HejMegjece peer kee $eeme ve ngDee, meerlee peer megKeer ngF, ceevees evcee kes Goe nesves Hej ekeesj keer
P
kegceejer emevve nes ieeer nes~

si
peveke keervn keewefMekeefnb eveecee~ eYeg emeeo Oeveg YebpesG jecee~~

ul
iT
ceesefn ke=leke=le keervn ogngB YeeF&~ Deye pees Gefele mees keefne ieesmeeF&~~
r
Sh
Yee0 peveke peer ves efJeMJeeefce$e peer kees eCeece efkeee Deewj kene efke, ns eYeg! DeeHekes emeeo mes ner jece peer ves Oeveg<e
lees[e, DeLeJee, DeeHekeer emevvelee kes efueS eYeg eerjece ves Oeveg<e lees[e DeLee&led efMeJeOeveg<e lees eYeg eerjece kes
11
mebkeuHecee$e mes t ieee neslee Deewj meerlee peer lees Gvekeer MeeMJele Oece&Helveer nQ ner, Hej eYeg ves OevegYeieueeruee DeeHekeer
20
emevvelee kes efueS keer~ ns mJeeceer! oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe ves Deepe cegPes ke=leke=le kej efoee, keeeWefke HejMegjece
ht
ceoYebieemebie mes cegPes Oeveg<e kes #ejlJe kee, eerue#ceCe kes De#ejlJe kee Deewj eerjece kes Heg<eeseceJe kee %eeve nes
ig
yr
ieee~ Dele: ceQ ke=leke=le nes ieee~ Deye cesjs efueS pees Gefele kee&Je nes DeeHe Jen kenW~
op
ken cegefve megveg vejveeLe eyeervee~ jne efyeyeen eeHe DeeOeervee~~

C
tleneR Oeveg YeeG efyeyeent~ megj vej veeie efyeefole meye keent~~
Yee0 cegefve efJeMJeeefce$e peer ves kene, ns elegj vejsMe pevekepeer! megefvees, DeeHekeer eefle%ee kes Devegmeej meerlee peer kee
efJeJeen Oeveg<e kes DeeOeerve Lee~ Oeveg<e kes tles ner YeieJeleer meerlee peer kee YeieJeeved eerjece mes efJeJeen nes ieee~ en
leLe osJeleeDeeW, cegefveeebW Deewj veeieeW kees %eele nes egkee nw, efHej Yeer eermeerleejece vejueeruee kej jns nQ, DeleSJe,
vejueeske kes megKe kes efueS Jewefoke efJeJeenefJeefOe nesveer ner eeefnes~
oes0- leoefHe peeF legce kejng Deye, peLee yebbMe yeJenej~
yetefPe efyee kegueye= ieg, yesoefyeefole Deeeej~~286~~
Yee0efHej Yeer eneB mes peekej legce, yeeeCeeW, kegue kes Je=eW, DeHeves kegueieg ee%eJeukeepeer, Deewj Meleevevo peer mes
Hetkej, efpeme ekeej legcnejs JebMe kee JeJenej nes Deewj efpeme ekeej JesoeW ceW efJeefole yeeeefJeJeen kee Deeeej DeLee&led
Heefle nes Jen meye kejes~
.
otle DeJeOeHegj He"Jeng peeF&~ Deeveefnb ve=He oMejLeefnb yeesueeF&~~
d
ve
cegefole jeG keefn Yeuesefn ke=Heeuee~ He"S otle yeesefue lesefn keeuee~~
er
Yee0 legce eneB mes peekej eerDeJeOe kes efueS otle Yespees~ Jes eeJeleer& cenejepe oMejLe kees (Jejee$ee kes efJeOeeve kes
es
Devegmeej) yeguee ueeebs~ cenejepe peveke peer ves emevve neskej kene, ns ke=Heeueg! yengle Dee DeLee&led DeeHekee megPeeJe
R
s
yengle Gefele nw~ en kenkej, Gmeer mecee efJeMJeeefce$e peer kes meeceves ner, meleJele Deeefo otleeW kees yegueekej efJeMJeeefce$e
ht
peer kes neLeeW ueive Heef$ekee efueKeJeekej, oesveeW kes mebegkele nmlee#ej mes egkele Heef$ekee oskej cenejepe peveke peer ves otle
ig
R
eerDeJeOe Yespe efoes~
ll
.A
yengefj cenepeve mekeue yeesueeS~ DeeF meyeefve meeoj efmej veeS~~
ne yee cebefoj megjyeemee~ veiej meJeeBjng eeefjngB Heemee~~
s
ya
Yee0 efHej peveke peer ves meYeer cenepeveeW (efvecee&CekegMeue efMeefuHeeeW) kees yegueeee Deewj meye ves DeeojHetJe&ke ef mej
N
veJeekej cenejepe kees eCeece efkeee~ cenejepe ves Dee%ee oer, veiej Deewj Fmekes eejeW Deesj Jele&ceeve yeepeej, ceeie&,
va
jepeYeJeve leLee osJeeueeeW kees JeJeefmLele kejkes mepeeDees~

Se
njef<e eues efvepe efvepe ie=n DeeS~ Hegefve Heefjeejke yeesefue He"eS~~
th
ee
jeng efyeefe$e efyeleeve yeveeF&~ efmej Oeefj yeeve eues meeg HeeF&~~
P
Yee0 Jes emevveleeHetJe&ke eues Deewj DeHevesDeHeves Iej Deees, efHej GvneWves HeefjeejkeeW (DevegyebOekeee&DeeW) kees yeguee
si
Yespee Deewj Gvemes kene, legce ueesie efJeefMe efe$eeWJeeues megvojmegvoj efJeleeveeW (ceC[Heebs) kees jeje kej yeveeDees~ Jes
ul
iT
mesJeke Yeer cenepeveeW kes JeeveeW kees efmej Hej OeejCe kejkes megKe Heekej eue He[s~
r
He"S yeesefue iegveer efleve veevee~ pes efyeleeve efyeefOe kegMeue megpeevee~~
Sh
efyeefOeefn yebefo efleve keervn DejbYee~ efyejes keveke keoefue kes KebYee~~
11
Yee0 Gve ueesieeW ves Yeer Deveske efMeefuHeeeW kees yeguee Yespee, pees ceC[He yeveeves keer efJeefOe ceW elegj Deewj efveHegCe Les~
20
GvneWves yeee peer keer Jevovee kejkes efvecee&Ce kee keee& DeejcYe efkeee Deewj mJeCe& kes kesues kes KecYes yeveees~
ht
ig
oes0- nefjle ceefveve kes He$e Heue, Heogcejeie kes Hetue~

yr
jevee osefKe efyeefe$e Deefle, ceve efyejbefe kej Yetue~~287~~

op
Yee0 GvneWves njernjer ceefCeeeW (Hevvee) kes Hees Deewj Heue yeveees~ Heodcejeie ceefCe kes HeeruesHeerues Heg<He yeveees
C
Gvekeer Delevle efJeefe$e jevee osKekej JeneB yeee peer kee ceve Yeer Yetue peelee Lee~
yesveg nefjle ceefvecee meye keervnW~ mejue meHejye Hejefnb veefnb eervnW~~
keveke keefuele Deefnyesefue yeveeF&~ ueefKe veefnb HejF meHejve megneF&~~
lesefn kes jefe Heefe yevOe yeveeS~ efyee efyee cegkelee oece megneS~~
yeeuekeeC[ 243
ceeefveke cejkele kegefueMe efHejespee~ eerefj keesefj Heefe jes mejespee~~

efkeS Ye=bie yengjbie efyenbiee~ iegbpeefnb ketpeefnb HeJeve emebiee~~
megj eeflecee KebYeve ieef{ kee{eR~ cebieue ye efueS meye "e{eR~~
eewkes YeeBefle Deveske HegjeF&~ efmebOegj ceefvecee menpe megneF&~~
oes0- meewjYe HeuueJe megYeie megef", efkeS veerueceefve keesefj~
nsce yeewj cejkele IeJeefj, uemele Heecee [esefj~~288~~
d .
ve
Yee0 GvneWves nefjleceefCe DeLee&led Hevvee mes, meerOes Deewj ieeB"eW kes meefnle megvoj meYeer yeeBme kes Je=#e yeveees, pees Heneeve
er
ceW ner veneR Deeles Les efke, ke=ef$ece nQ ee mJeeYeeefJeke~ GvneWves mJeCe& keer veeieyesefue DeLee&led Heeve keer ueleeeW yeveeeer, pees
es
megneJeveer Deewj megvoj HeeeW mes egkele nesves kes keejCe Heneeve ceW ner veneR Deeleer Leer efke, Jes JeemleefJeke nQ ee
R
DeJeemleefJeke~ GvneR kes yeereyeere ceW Heeerkeejer kejkes yevOe yeveees Deewj ceOeceOe ceW cegkelee kes, ceesefleeeW keer
s
ht
PeeuejW Yeer yeveeeer~ ueeue ceeefCekee, veerue cejkele, MJesle nerjs Deewj Heerues HegKejepe kes keesCeeW kees eerjkej Heeerkeejer
ig
kes meeLe ueeue, veerues, Heerues Deewj MJesle keceue yeveees~ GveceW GvneWves yengle mes Yecej Deewj He#eer Yeer yeveees, pees Jeeeg kes
R
ll
meeLe efceuekej iegvpeej kejles Deewj yeesueles Les~ KecYeeW ceW efMeefuHeeeW ves osJeleeDeeW keer eefleceeeW ie{ kej efvekeeueerb~ Jes
.A
meYeer (cetefle&eeB) cebieueJe efueS Ke[er LeeR~ Deveske ekeej keer Hejcemegvoj iepecegkeleeDeeW mes Hetj kej eewkesb yeveeeer ieeer
s
ya
LeeR~ cejkeleceefCe kees kegjso kej, GvneWves yengle megvoj Deece kes HeuueJe Yeer yeveees~ JeneB jsMece keer [esj ceW megJeCe& kes
N
yeewj (Deece kes Hetue) Deewj cejkeleceefCe kes IeJej (Deece kes HeueeW kes Peyyes DeLee&led Je=vle) megMeesefYele nes jns Les~
va
jes efej yej yeboveJeejs~ cevengB ceveesYeJe Hebo meBJeejs~~

Se
cebieue keueMe Deveske yeveeS~ OJepe Heleeke He ecej megneS~~

th
Yee0 Deveske ekeej kes megvoj JeboveJeej yeveees iees Les~ ceevees keeceosJe ves ueesieeW kees HeBmeeves kes efueS DeHeves Hevos
ee
meBJeejs neW~ Deveske ekeej kes cebieuekeueMe Deewj megneJeveer OJepeeeW, HeleekeeeW, megvoj Jem$eeW kes Hejos Deewj PeeuejW leLee
P
eecej Yeer megMeesefYele Les~

si
ul
oerHe ceveesnj ceefvecee veevee~ peeF ve yejefve efyeefe$e efyeleevee~~

iT
pesefnb ceb[He ogueefnefve yewosner~ mees yejvew Deefme ceefle keefye kesner~~
r
Sh
Yee0 Deveske ceefCecee oerHeke Yeer yeveees iees Deewj efJeefe$e ceC[HeeW kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ efpeme ceC[He
11
ceW ogunve (efJeJeenesvcegKeer) meerlee peer efJejepeWieer Gmekee JeCe&ve kej mekes Ssmeer yegef efkeme keefJe kes Heeme nw?
20
otuen jece He iegve meeiej~ mees efyeleeve eflengB ueeske Gpeeiej~~

peveke YeJeve kew MeesYee pewmeer~ ie=n ie=n eefle Hegj osefKee lewmeer~~
ht
ig
Yee0 efpeme ceC[He ceW He Deewj iegCeeW kes meeiej eerjece otune (Jej) He ceW efJejepeceeve neWies, Jen ceC[He lees leerveeW
yr
ueeskeeW ceW Gpeeiej nes jne nw DeLee&led meJe&es He ceW megMeesefYele nes jne nw~ cenejepe peveke kes YeJeve keer pewmeer MeesYee
op
Leer, Gmeer ekeej keer MeesYee pevekeHegj kes eleske ie=n ceW efoKe He[leer Leer~
C
pessefnb eflejngefle lesefn mecee efvenejer~ lesefn ueIeg ueiew YegJeve ome eejer~~
pees mebHeoe veere ie=n meesne~ mees efyeueesefke megjveeeke ceesne~~
Yee0 Gme mecee (eermeerleejece efJeJeen kes HetJe&) efpemeves Yeer pevekeHegj kee efvejer#eCe efkeee, Gmekees eewoneW YegJeve
pevekeHegj keer DeHes#ee ess ner ueies~ meeceeve keesef keer epee kes Iej cebs DeLeJee, elegLe& esCeer kes kece&eejer kes Iej ceW
pees mebHeefe MeesefYele nes jner Leer Gmes osKekej osJeleeDeeW kes jepee Fv Yeer ceesefnle nes peeles Les~
oes0- yemeF veiej pesefnb ueef#ce keefj, keHe veeefj yej yes<e~
lesefn Hegj keer MeesYee kenle, mekegeefnb Meejo Mes<e~~289~~
Yee0 efpeme veiej ceW ceeee mes es veejer kee JesMe yeveekej eermeerleeefHeCeerb ceneue#ceer efJejepeleer neW DeLeJee, efpeme
veiej ceW YeieJeleer DeeefoMeefe eermeerlee keer mesJee kejves kes efueS JewkegC", #eerjmeeiej Deewj MJesle erHe keer ue#ceer peer ner
ceeee mes es veejer DeLee&led jepekegceejer kee JesMe yeveekej Gefce&uee, ceeb[Jeer Deewj egeflekeerefle& kes He ceW efJejepeleer nQ,
Gme pevekeHegj keer MeesYee kenves ceW mejmJeleer peer Deewj Mes<e Yeer mebkegefele nes peeles nQ~
d .
ve
HengBes otle jece Hegj HeeJeve~ nj<es veiej efyeueesefke megneJeve~~
er
YetHe ej efleve Keyeefj peveeF&~ oMejLe ve=He megefve efueS yeesueeF&~~
es
Yee0 meleJele Deeefo peveke peer kes otle, HeefJe$e eerjeceHegj (eerDeJeOe Oeece) HengBe iees~ veiej kees megvoj osKekej Jes
R
emevve ngS~ GvneWves eeJeleer& peer kes jepeej Hej peekej eeflenejeW eje cenejepe kees DeHeves Deeves kee meceeeej efoee~
s
ht
cenejepe ves megveles ner pevekejepe kes otleeW kees DeHeves Heeme yeguee efueee~
ig
keefj eveece efleve Heeleer oervner~ cegefole cenerHe DeeHeg Gef" ueervner~~
R
yeeefj efyeueeseve yeeBele Heeleer~ Hegueke ieele DeeF& Yeefj eleer~~
ll
.A
Yee0 peveke peer kes otleeW ves eCeece kejkes, eeJeleer& peer kees pevekejepe keer Heef$ekee oer~ cenejepe ves emevve neskej
s
ya
efmebnemeve mes G"kej mJeeb Heef$ekee ues ueer~ Heef$ekee kee Jeeeve kejles ngS cenejepe oMejLe peer kes DeeBKeeW ceW DeeBmet Dee
N
iees~ Gvekee Mejerj jesceebefele ngDee Deewj oe Yej Deeee~
va
jece ueKeve Gj kej yej eer"er~ jefn ieS kenle ve Keeer ceer"er~~
Se
Hegefve Oeefj Oeerj Heef$ekee yeeBeer~ nj<eer meYee yeele megefve meeBeer~~
th
Yee0 Gvekes oe ceW eerjeceue#ceCe Deewj neLe ceW es Heef$ekee Leer, Fve oesveeW kes meceeiece mes cenejepe Lees[er osj
ee
leke mleyOe jns~ Heef$ekee ceW efueKes leekee, ceejere, megyeeng kes DeeeceCe, Denueeece kee efvejer#eCe, efMeJeOeveg<e keer
P
ke"esjlee, HejMegjece kes eesOe pewmes Kes DeLee&led keg meceeeej Hegve: je#emeeW Hej efJepee, Denueesej, efMeJeOevegYeie,
si
ul
meerleepeeceeue meceHe&Ce Deewj HejMegjece Hejepee pewmes ceer"s meceeeejeW kees Yeer cenejepe veneR ken mekes~ efHej Oewe&
iT
OeejCe kejkes cenejepe ves mJeeb Heef$ekee kee Jeeeve efkeee~ meye yeeleW mele megvekej jepemeYee yengle emevve ngF&~
r
Sh
Kessuele jns leneB megefOe HeeF&~ DeeS Yejle meefnle ueIeg YeeF&~~
11
Hetle Deefle mevesn mekegeeF&~ leele keneB les Heeleer DeeF&~~

20
Yee0 mejet le Hej Kesueles ngS, JeneR Hej pevekejepe keer Heef$ekee kes Deeves kee meceeeej Heekej, ess Yewee Me$egIve
ht
kes meeLe Yejle peer jepemeYee ceW Dee iees~ Delevle esce mes mebkeese kejkes oMejLe peer mes Hetves ueies, ns efHeleeeer! en
ig
Heef$ekee keneB mes DeeF& nw?

yr
op
oes0- kegMeue eeveefee yebOeg oesG, Denefnb kenng kesefnb osMe~

C
megefve mevesn meeves yeeve, yeeBeer yengefj vejsMe~~290~~
Yee0 efHelee eer yeleeF&es, nceejs eeCe efee oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe kegMeue mes efkeme osMe ceW jn jns nQ? Fme
ekeej, Yejle peer kes esce mes meves ngS Jeeve megvekej cenejepe ves peveke peer keer Heef$ekee kee efHej Jeeeve efkeee~
megefve Heeleer Heguekes oesG Yeelee~ DeefOeke mevesn meceele ve ieelee~~
eerefle Hegveerle Yejle kew osKeer~ mekeue meYee megKe uensG efyeMes<eer~~
yeeuekeeC[ 245
Yee0 Heef$ekee megvekej oesveeW YeeF& eerYejle Deewj eerMe$egIve jesceebefele nes G"s~ Gvekee DeleefOeke mvesn Gvekes Mejerj ceW
veneR mecee jne Lee~ eerYejle keer eYeg eerjece Hej HeefJe$e eerefle osKekej mecHetCe& jepemeYee ves efJeMes<e megKe eeHle efkeee~
leye ve=He otle efveke yew"ejs~ ceOegj ceveesnj yeeve Geejs~~
Yewee kenng kegMeue oesG yeejs~ legce veerkes efvepe veeve efvenejs~~
Yee0leye cenejepe oMejLe peer ves otleeW kees DeHeves efveke yew"e efueee Deewj ceOegj leLee megvoj Jeeve yeesues, Yewee!
d .
Henues DeHevee kegMeue megveeDees Deewj en yeleeDees efke, legceves cesjs oesveeW yeeuekeeWs kees mekegMeue DeHeveer DeeBKeeW mes efveneje
ve
nw?
er
es
Meeceue ieewj Oejs Oeveg YeeLee~ yee efkeMeesj keewefMeke cegefve meeLee~~
R
Heefneeveng legce kenng megYeeT~ esce efyeyeMe Hegefve Hegefve ken jeT~~
s
ht
Yee0 Jes Meeceue Deewj ieesjs JeCe& kes nQ, Oeveg<e Deewj lejkeme OeejCe kejles nQ, Gvekeer efkeMeesjeJemLee nw Deewj Jes yeeef<e&
ig
efJeMJeeefce$e peer kes meeLe nQ~ eefo legce GvnW Heneeveles nes lees Gvekes mJeYeeJe kee JeCe&ve kejes, keeeWefke eYeg eerjece kes
R
mJeYeeJe kes pewmee mJeYeeJe ef$eueeske ceW efkemeer kee veneR nw~ Fme ekeej, esce kes efJeJeMe neskej cenejepe ves yeejyeej
ll
.A
Hete~
s
ya
pee efove les cegefve ieS efueJeeF&~ leye les Deepeg meeBefe megefOe HeeF&~~
N
kenng efyeosn keJeve efyeefOe peeves~ megefve efee yeeve otle cegmegkeeves~~
va
Yee0 peye mes eer efJeMJeeefce$e peer cesjs Heg$eeW kees ueskej iees nQ, leye mes Deepe ner ceQves mele meceeeej Heeee nw~
Se
yeleeDees, peveke peer ves cesjs jeIeJe peer kees kewmes peevee? cenejepe kes efee Jeeve megvekej peveke peer kes otle cegmkegje
th
He[s~
P ee
oes0- megveng cenerHeefle cegkeg ceefve, legce mece Oeve ve keesG~

si
jece ueKeve efpevekes levee, efyeMJe efyeYet<eve oesG~~291~~

ul
iT
Yee0 ns jepeeDeeW kes cegkegceefCe eeJeleer& cenejepe! megefvees, DeeHe kes meceeve keesF& Yeer eeCeer Oeve veneR nw~ efJeMJe kes
r
DeeYet<eCemJeHe eerjeceue#ceCe efpeve Deehe kes oesveeW Heg$e nQ~

Sh
Hetve peesie ve levee legcnejs~ Heg<e efmebIe eflengB Hegj Gefpeeejs~~

11
20
Yee0 cenejepe Heg<eeW ceW efmebn kes meceeve leerveeW ueeske ceW ekeeMeceeve DeeHe kes oesveeW Heg$e eerjeceue#ceCe Hetves eesie
veneR nQ~
ht
ig
efpeve kes peme eleeHe kes Deeies~ MeefMe ceueerve jefye Meerleue ueeies~~
yr
efleve kenB keefne veeLe efkeefce eervnW~ osefKee jefye efke oerHe kej ueervnW~~
op
C
Yee0 efpevekes eMe Deewj eleeHe kes meeceves evcee ceefueve Deewj mete&veejeeCe Meerleue ueieves ueieles nQ~ ns veeLe! Gvekes
efueS DeeHe kenles nQ efke, GvnW legceves kewmes Heneevee? keee neLe ceW oerHeke ueskej mete&veejeeCe kees osKee peelee nw?
DeLee&led Gvekees osKeves kes efueS efkemeer GHekejCe keer DeeJeMekelee veneR nesleer~
meere mJeebyej YetHe Deveskee~ efmeces megYe Ske les Skee~~
MebYeg Mejemeve keeng ve eje~ nejs mekeue yeerj yeefjDeeje~~
leerefve ueeske cenB pes Yeceeveer~ meye kew Meefe MebYeg Oeveg Yeeveer~~
mekeF G"eF Mejemegj ces~ meesG efne neefj ieeG keefj Hes~~
pesefn keewlegke efMeJe Mewue G"eJee~ meesG lesefn meYee HejeYeJe HeeJee~~
Yee0 meerlee peer kes mJeebJej cebW Deveske jepee Ske mes Ske megvoj Ye eese efmece kej Deees Les DeLee&led Fkes ngS
Les~ efMeJe peer kee Oeveg<e keesF& efnuee Yeer veneR mekee Deewj meYeer yeueJeeve Jeerj nej iees~ leerveeW ueeske ceW pees Yeer Ye ceeves
peevesJeeues DeLee&le DeHeves kees Jeerj ceeveves Jeeues eese Les, efMeJe peer kes Oeveg<e ves meyekeer Meefkele ve kej oer~ pees
d .
ve
yeeCeemegj megces HeJe&le kees Yeer G"e mekelee nw, Jen Yeer oe ceW nej kej efMeJeOeveg<e keer Heefjecee kejkes ueew ieee~
er
efpeme jeJeCe ves KesueKesue ceW efMeJe peer kes HeJe&le kewueeMe kees G"e efueee Lee, Gme jeJeCe ves Yeer Gme meerlee mJeebJej ceW
es
HejeYeJe DeLee&led DeHeceevepeveke Hejepee Heeeer~
R
oes0- leneB jece jIegyebMe ceefve, megefvee cene ceefnHeeue~
s
ht
YebpesG eeHe eeeme efyeveg, efpeefce iepe Hebkepeveeue~~292~~
ig
R
Yee0 ns cenejepe eeJeleer&peer! megefvees, Gme meerleemJeebJejmeYee ceW jIegJebMe kes ceefCe eerjece ves efMeJeOeveg<e kees efyevee
ll
eeeme kes Gmeer ekeej lees[ [euee, pewmes neLeer keceue oC[ kees lees[ [euelee nw~
.A
megefve mejes<e Ye=iegveeeke DeeS~ yengle YeeBefle efleve DeeBefKe osKeeS~~
s
ya
osefKe jece yeue efvepe Oeveg oervne~ keefj yeng efyevee ieceve yeve keervne~~
N
Yee0 OevegYeie megvekej HejMegjece peer eesOe kejkes Gme meYee ceW Deees Deewj GvneWves yengle ekeej mes DeeBKeW efoKeeeerb
va
DeLee&led eesOe eke efkeee~ efHej eerjece kee yeue osKekej GvnW Jew<CeJeOeveg<e efoee Deewj eerjece kes kej keceue ceW Gmes
Se
DeHeves DeeHe ner e{les osKe kej eerjece keer Hejer#ee kejkes HejMegjece peer ves GvnW DeHevee Oeveg<e oss efoee Deewj yengle
th
ekeej mes efJevee kejkes Jeve kes efueS emLeeve efkeee~

P ee
jepeve jece Delegueyeue pewmes~ lespe efveOeeve ueKeve Hegefve lewmes~~

si
kebHeefnb YetHe efyeueeskele peekes~ efpeefce iepe nefj efkeMeesj kes leekes~~
ul
iT
Yee0 ns jepeved! efpeme ekeej, eerjece Delegueveere yeueJeeues nQ, Gmeer ekeej ue#ceCe peer Yeer lespe kes efveOeeve DeLee&led
r
kees<e nQ~ efpevekes osKeves mes jepee Gmeer ekeej kebefHele nes peeles nQ, pewmes efmebn kes yees eje ke[er o=ef mes osKeves Hej
Sh
neLeer keeBHe peeles nQ~

11
osJe osefKe leJe yeeueke oesT~ Deye ve DeeBefKe lej DeeJele keesT~~
20
Yee0 ns osJe! DeeHekes oesveeW yeeuekeeW kees osKekej Deye keesF& Yeer DeeBKe kes veeres veneR Deelee DeLee&led Jes oesveeW Deefleere
ht
nQ~
ig
yr
otle yeeve jevee efee ueeieer~ esce eleeHe yeerj jme Heeieer~~
op
meYee mecesle jeG Devegjeies~ otleve osve efveeJeefj ueeies~~

C
keefn Deveerefle les cetBosG keevee~ Oejce efyeeeefj meyeefnb megKe ceevee~~
Yee0 esceeleeHe Deewj Jeerjjme mes Heieer ngF& pevekejepe kes otleeW keer Jeeve jevee cenejepe kees yengle efee ueieer~ meYee
meefnle eeJeleer& cenejepe esce ceW ceive nes iees Deewj otleeW kees veeweJej osves ueies, Hejvleg otleeW ves Deveerefle ken kej
DeHeves keeve cetBo efueS DeLee&led oMejLe peer mes kene efke, meerlee peer pewmes peveke peer keer yeser nQ, Jewmes nceejer Yeer~
eerDeeesOee meerlee peer keer memegjeue nw, eneB nce osves kes efueS Deees nQ uesves kes efueS veneR, eneB mes keg Yeer uesvee
yeeuekeeC[ 247
Deveerefle nw~ Fme ekeej keer yeele nce megvevee Yeer veneR eenles~ FmeefueS nce DeHeves keeve yevo kej jns nQ~ otleeW kes Fme
Oece& kee efJeeej kejkes meYeer meYeemeo yengle emevve ngS~
oes0- leye Gef" YetHe yeefMe kenB, oervn Heef$ekee peeF~
keLee megveeF& iegefnb meye, meeoj otle yeesueeF~~293~~
Yee0 leye efmebnemeve mes G"kej cenejepe ves peekej Jeefme peer kees Heef$ekee oer Deewj otleeW kees yegueekej iegosJe kees
.
DeeojHetJe&ke mecHetCe& keLee megveeeer~
d
ve
megefve yeesues ieg Deefle megKe HeeF&~ Hegve Heg<e kenB ceefn megKe eF&~~
er
efpeefce meefjlee meeiej cenB peeneR~ peeefHe leeefn keecevee veeneR~~
es
efleefce megKe mebHeefle efyeveefnb yeesueeS~ OejceMeerue HenB peeefnb megneS~~
R
s
Yee0 mecHetCe& meceeeej megvekej kes Delevle megKe Heekej iegosJe Jeefme peer yeesues, HeefJe$e Heg<eeW kes efueS He=LJeer megKeeW
ht
ig
mes eeer jnleer nw~ pewmes iebiee Deeefo meYeer veefoeeB meceg kes Heeme peeleer nQ, eeefHe Gmes keesF& keecevee veneR nesleer, Gmeer
R
ekeej meYeer megKe Deewj mebHeefeeeB Oecee&lcee kes Heeme efyevee yegueees ner eueer peeleer nQ~
ll
.A
legce ieg efyee Oesveg megj mesyeer~ leefme Hegveerle keewmeuee osyeer~~
s
megke=leer legce meceeve peie ceeneR~ YeeG ve nw keesG nesvesG veeneR~~
ya
Yee0 pewmes DeeHe ieg, yeeeCe, ieew Deewj osJeleeDeeW kes mesJeke nQ, Gmeer ekeej keewmeuee osJeer Yeer HeefJe$e nQ~ ns jepeved!
N
DeeHekes meceeve HegCeelcee Fme mebmeej ceW ve ngDee, ve nw Deewj ve neR keesF& nesiee~
va
Se
legce les DeefOeke Hegve ye[ keekes~ jepeve jece meefjme megle peekes~~
yeerj efyeveerle Oejce yele Oeejer~ iegve meeiej yej yeeueke eejer~~
th
ee
legce kenB meye& keeue keueevee~ mepeng yejele yepeeF efvemeevee~~

P
Yee0 ns jepeved! legcnejs meceeve ye[e HegCe efkemekee nes mekelee nw, efpevekes eerjece pewmes Heg$e neW? DeeHe kes eejeW es
si
Heg$e Jeerj, efJevece, Oece&Jele OeejCe kejves Jeeues iegCeeW kes meceg nQ~ DeeHekes efueS meYeer keeueeW ceW keueeCe ner keueeCe
ul
iT
nw~ Deye veieejs yepeekej yeejele keer leweejer kejes~

r
oes0- eueng yesefie megefve ieg yeeve, Yeuesefnb veeLe efmej veeF~
Sh
YetHeefle ieJeves YeJeve leye, otleve yeeme osJeeF~~294~~

11
Yee0 peuoer eerefceefLeuee euees, iegosJe kes Ssmes Jeeve megvekej "erke nw iegosJe, pewmeer Dee%ee kenkej, eCeece
20
kejkes otleeW kees efveJeeme efoueJeekej, cenejepe jepeYeJeve eues iees~

ht
jepee meye jefveJeeme yeesueeF&~ peveke Heef$ekee yeeBefe megveeF&~~

ig
megefve mebosMe mekeue nj<eeveer~ DeHej keLee meye YetHe yeKeeveer~~

yr
op
Yee0 cenejepe ves mecHetCe& meele meew jeefveeeW kes jefveJeeme kees yeguee efueee Deewj mJeeb peveke peer keer Heef$ekee kee
C
Jeeeve kejkes megveeee~ mebosMe megvekej meYeer jeefveeeB emevve ngF~ Deve meYeer keLeeeW Yeer cenejepe ves yeKeeve kej
megveeeer~
esce eHegefuuele jepeefnb jeveer~ cevengB efMeefKeefve megefve yeeefjo yeeveer~~
cegefole DeMeer<e osefnb ieg veejer~ Deefle Deevebo ceieve cenleejer~~
uesefnb HejmHej Deefle efee Heeleer~ oe ueieeF peg[eJeefnb eleer~~
Yee0 esce mes eHegefuuele neskej jeefveeeB Fme ekeej MeesefYele nes jner nQ, ceevees Je<ee&keeueerve yeeoue keer JeeCeer (iepe&vee)
megvekej ceetjer emevve nes jner nes~ iegHelveer DebOeleer peer emevve neskej DeeMeerJee&o os jneR nQ~ meYeer ceeleeeW Deevevo ceW
Deefleceive nQ~ meYeer jeefveeeB HejmHej Delevle efee Heef$ekee ues uesleer nQ~ Gmes oe mes ueieekej DeHeveer eleer kees Meerleue
kejleer nbw DeLee&led Heef$ekee kes De#ejeW ceW jeefveeeW kees De#ej Hejyee keer DevegYetefle nes jner nw~
jece ueKeve kew keerjefle kejveer~ yeejefnb yeej YetHeyej yejveer~~
cegefve emeeo keefn ej efmeOeeS~ jeefveve leye ceefnosJe yeesueeS~~
d .
ve
efoS oeve Deevebo meceslee~ eues efyeeJej DeeefMe<e oslee~~
er
Yee0 cenejepe oMejLe peer ves eerjeceue#ceCe keer keerefle& Deewj Gvekes keceeW& kee yeejcyeej JeCe&ve efkeee Deewj en meye
es
cegefve efJeMJeeefce$e peer kee emeeo nw, Ssmee kenkej cenejepe oMejLe peer ojyeej ceW eues iees~ leye jeefveeeW ves yeeeCeeW kees
R
yegueeee Deewj Deevevo kes meeLe GvnW Deveske oeve efoes~ es yeeeCe oeve eeHle kejkes DeeMeerJee&o osles ngS jepeYeJeve mes
s
ht
eue He[s~
ig
R
mees0- peeeke efueS nBkeeefj, oerefvn efveeJeefj keesef efyeefOe~
ll
efej peerJengB megle eeefj, eeyeef&le& oMejlLe kes~~295~~
.A
Yee0 cenejeefveeeW ves eeekeeW kees yeguee efueee Deewj kejes[eW ekeej mes veeweJej efoee~ eeekeeW ves kene, eeJeleer&
s
ya
cenejepe kes eejeW Heg$e (eerjece, Yejle, ue#ceCe Deewj Me$egIve) efejbpeerJeer neW~
N
kenle eues Heefnjs He veevee~ njef<e nves ieniens efvemeevee~~
va
meceeeej meye ueesieve HeeS~ ueeies Iej Iej nesve yeOeeS~~

Se
Yee0 cenejepe kes eejeW Heg$e efejbpeerJeer neW, Fme ekeej kenkej, veevee ekeej kes Jem$e Henves ngS eeekepeve eue
th
ee
He[s~ meYeer ueesieeW ves eermeerleejeceefJeJeen kee meceeeej Heeee Deewj eerDeJeOe kes IejIej ceW yeOeeJes DeLee&led GlmeJe
P
nesves ueies~
si
YegJeve eeefj ome YejsG Gent~ pevekemeglee jIegyeerj efyeyeent~~

ul
iT
megefve MegYe keLee ueesie Devegjeies~ ceie ie=n ieueer meBJeejve ueeies~~
r
peeefHe DeJeOe meowJe megneJeefve~ jeceHegjer cebieuecee HeeJeefve~~

Sh
leoefHe eerefle kew jerefle megneF&~ cebieue jevee jeer yeveeF&~~

11
Yee0 pevekeveefvoveer eerpeevekeer SJeb jIegkegue kes Jeerj YeieJeeved eerjece kes efJeJeen kes Glmeen mes eewoneW YegJeve
20
HeefjHetCe& nes iees~ eerjece kes efJeJeen kee MegYe meceeeej megvekej, DeJeOe kes ueesie esce ceW Yej iees~ Jes ceeie&, Iej leLee
ht
ieefueeeW kees mepeeves ueies~ eeefHe eerDeeesOee YeieJeeve, eerjece keer Hegjer, eegj cebieueeW mes egkele Deewj meeleeW HegefjeeW ceW
ig
yr
meYeer mes Delevle HeefJe$e nw, efHej Yeer en lees megneJeveer eerefle keer jerefle nw, meyeves ceebieefueke jeveeeW yeveeeeR~
op
OJepe Heleeke He eecej ee~ eJee Hejce efyeefe$e yepee~~

C
keveke keueMe leesjve ceefve peeuee~ njo otye oefOe Dele ceeuee~~
oes0- cebieuecee efvepe efvepe YeJeve, ueesieve jes yeveeF~~

yeerLeer meerbeerb elegjmece, eewkes ee HegjeF~~296~~
Yee0 OJepee, Heleekee, megvoj Jem$e Deewj megvoj eecejeW mes DeeesOee kee yeepeej Delevle efJeefe$e ekeejeW mes {@bke
efoee ieee~ mJeCe& kes keueMe, leesjCe, ceefCeeeW keer PeeuejW, nuoer, otyee&, oner, De#ele, Deewj megvoj ceeueeeW es meYeer
yeeuekeeC[ 249
cebieuecee HeoeLe& ueesieeW ves DeHevesDeHeves IejeW ceW yevee kej jKes~ meYeer ieefueeeB kegcekegce, ebove, kesMej Deewj Deie&pee Fve
kes meceeve cee$ee mes yeves ngS eej JeeW mes meerbeer Deewj megvoj eewkes Hegjeeer ieF DeLee&led jeer ieeer~
penB lenB petLe petLe efceefue Yeeefceefve~ meefpe veJemeHle mekeue ogefle oeefceefve~~
efyeOegyeoveer ce=ie MeeJeke ueeseefve~ efvepe mJeHe jefle ceeve efyeceeseefve~~
ieeJeefnb cebieue cebpegue yeeveer~ megefve keuejJe keuekebef" uepeeveer~~
.
Yee0 peneBleneB Deveske mecetneW ceW efceuekej meesueneW e=bieej kejkes, efJeegle kes meceeve ekeeMe Jeeueer meYeer
d
ve
evcegefKeeeB leLee yeeuece=ie kes meceeve ves$eeWJeeueer, DeHeves mJeHe mes keece keer Helveer jefle kes Denbkeej kees ve
er
kejvesJeeueer, eerDeJeOe keer megneJeveer ceefnueeeW keesceue JeeCeer cebs cebieueieerle ieeves ueieerb~ Gvekes ceOegj mJej mes
es
keesefkeueeeW Yeer ueefppele nes ieF~
R
YetHe YeJeve efkeefce peeF yeKeevee~ efyeMJeefyeceesnve jesG efyeleevee~~
s
ht
cebieue ye ceveesnj veevee~ jepele yeepele efyeHegue efvemeevee~~
ig
R
Yee0 cenejepe oMejLe kee YeJeve kewmes yeKeevee peees? JeneB efJeMJe kees efJeMes<e He mes ceesefnle kejvesJeeues ceC[He
ll
.A
yeveees iees Les~ JeneB veevee ekeej kes megvoj ceebieefueke Je megMeesefYele Les Deewj Deveske veieejs yepe jns Les~
s
kelengB efyeo yeboer GejneR~ kelengB yesso Oegefve Yetmegj kejneR~~
ya
ieeJeefnb megboefj cebieue ieerlee~ uew uew veece jece De meerlee~~
N
yengle Gen YeJeve Deefle Leesje~ ceevengB Gceefie euee engB Deesje~~
va
Se
Yee0 keneR yeboerpeve efJeoeJeueer kee GeejCe kej jns nQ, keneR yeeeCe JesoHee" kej jns nQ~ eerDeJeOe keer
megvoefjeeB, eerjece Deewj eermeerlee kee veece ueskej efJeJeen kes ceebieefueke ieerle iee jner nQ~ Glmeen yengle nw, Gmekes efueS
th
cenejepe oMejLe kee YeJeve Yeer yengle ese He[ jne nw, ceevees eer DeJeOe kee Glmeen cenejepe kes YeJeve keer meercee
ee
kees Heej kejkes Gce[ kej eejeW Deesj eue He[e nes~
P
si
oes0- MeesYee oMejLe YeJeve keF, kees keefye yejvew Heej~

ul
peneB mekeue megj MeerMe ceefve, jece ueervn DeJeleej~~297~~

r iT
Yee0 cenejepe oMejLe kes YeJeve keer MeesYee kee JeCe&ve keewve keefJe kej mekelee nw? efpeme Iej ceW mecHetCe& osJeleeDeeW kes
Sh
efMejesceefCe Hejyee Hejceelcee YeieJeeved eerjece DeJeleej efueS nQ~

11
YetHe Yejle Hegefve efueS yeesueeF&~ ne iee mebove meepeng peeF&~~

20
eueng yesefie jIegyeerj yejelee~ megvele Hegueke Hetjs oesG Yeelee~~

ht
Yee0efHej cenejepe ves Yejle peer kees yeguee efueee Deewj kene, peekej neLeer, Iees[s Deewj jLeeW kees mepeJeeDees Deewj
ig
yr
jIegJeerj eerjece kes yeejele kes efueS MeerIe euees~ en megvekej oesveeW YeeF& Yejle peer Deewj Me$egIve peer jesceeve mes HetCe& nes
op
iees~
C
Yejle mekeue meenveer yeesueeS~ Deeemeg oervn cegefole Gef" OeeS~~
jefe efe peerve legjie efleve meepes~ yejve yejve yej yeeefpe efyejepes~~
Yee0 Yejle peer ves meYeer meenefveeeW DeLee&led DeMJeHeeuekeeW kees yegueeee Deewj Iees[eW kees mepeeves keer Dee%ee oer~ Jes
(DeMJeMeeueeDeeW kes DeOe#e) emevve neskej G" kej oew[s~ GvneWves Deveske ekeej kes megvoj peerveeW kees jekej Iees[s
kees mepeees~ Jes yengjbies es Iees[s megMeesefYele nes jns Les~
megYeie mekeue megef" ebeue kejveer~ Dee FJe pejle Oejle Heie Oejveer~~
veevee peeefle ve peeefnb yeKeeves~ efveoefj HeJeve peveg enle G[eves~~
Yee0 Jes meYeer Iees[s ye[s megvoj Deewj ebeue efeeekeueeHeeW Jeeues Les~ Jes He=LJeer Hej Fme ekeej ejCe jKeles Les, pewmes
Jen peuelee ngDee ueesne nes DeLee&led pewmes keesF& peueles ngS ueesns Hej yengle osj leke HeeBJe veneR efkee mekelee, Gmeer ekeej
Jes He=LJeer Hej peuoerpeuoer HeeBJe jKeles Deewj G"e uesles Les~ Jes Iees[s veevee peeefleeeW kes Les, pees yeKeeves veneR pee mekeles~
ceevees Jeeeg kee Yeer efvejeoj kejkes Jes DeekeeMe ceW G[vee eenles neW~
d .
ve
efleve meye eue YeS DemeJeeje~ Yejle meefjme yee jepekegceeje~~
er
meye megvoj meye Yet<eveOeejer~ kej Mej eeHe letve keef Yeejer~~
es
Yee0 GvneR Iees[eW Hej Yejle peer keer meceeve DeJemLeeJeeues meYeer wue DeLee&led veeer DeJemLeeJeeues, eekeefekee efee,
R
meYeer cenejepe oMejLe kes DeOeervemLe jepeeDeeW kes Heg$e meJeej ngS~ meYeer megvoj Les, meYeer ves DeeYett<eCe OeejCe efkeee Lee,
s
ht
meYeer kes neLe ceW Oeveg<eyeeCe leLee keef eosMe ceW efJeMeeue lejkeme yeBOes Les~
ig
oes0- js yeerues eue meye, Metj megpeeve veyeerve~
R
pegie Heoej DemeJeej eefle, pes Deefmekeuee eyeerve~~298~~
ll
.A
Yee0 meYeer jnjs DeLee&led ie"erues MejerjJeeues, megvoj mepesOepes Jeerj ,elegj Deewj veeer DeJemLeeJeeues, eke
s
ya
cekeJeeues jepekegceej nQ~ eleske DeMJeejesner kes meeLe oesoes Heoej Heoeefle (Hewoue mewefveke) efveegkele nQ, pees leueJeej
N
eueeves keer keuee ceW kegMeue nQ~
va
yeeBOes efyejo yeerj jve iee{s~ efvekeefme YeS Hegj yeensj "e{s~~
Se
Hesjefnb elegj legjie ieefle veevee~ nj<eefnb megefve megefve HeveJe efvemeevee~~
th
Yee0 keef"ve egeW ceW efJeoeJeueer kees OeejCe kejvesJeeues Ssmes Jeerj mewefveke, efvekeuekej veiej kes yeenj Ke[s ngS~ Jes
ee
veevee ekeej keer eeueeW ceW kegMeue elegj Iees[eW kees Hesj jns nQ DeLee&led GvnW eueves kee DeYeeme keje jns nQ~ Jes leLee
P
Gvekes Iees[s {esue leLee veiee[eW keer Oegve megvekej emevve nes jns nQ~
si
ul
jLe meejefLeve efyeefe$e yeveeS~ OJepe Heleeke ceefve Yet<eve ueeS~~

iT
eJeBj ee efkebefkeefve Oegefve kejneR~ Yeeveg eeve MeesYee DeHe njneR~~

r
Sh
Yee0 meejefLeeeW ves Yeer OJepee, Heleekee, ceefCe Deewj DeeYet<eCeeW kees ueekej yengle mes efJeue#eCe efe$eeW Jeeues jLeeW kees
11
mepeeee~ GveceW megvoj eecej OeejCe kej jns nQ Deewj Deveske efkebefkeefCeeeB veve keer OJeefve kej jner nQ~ Jes jLe
20
mete&veejeeCe keer jLe keer MeesYee kee DeHenjCe kej jns nQ~
ht
Meecekejve Deieefvele ne nesles~ les efleve jLeve meejefLeve peesles~~

ig
megvoj mekeue Deuebke=le meesns~ efpeveefnb efyeueeskele cegefve ceve ceesns~~

yr
op
Yee0 DeeesOee ceW pees MeecekeCe& peeefle kes DemebKe Iees[s GHeueyOe Les, GvneR kees pevekeHegj peevesJeeues Gve jLeeW ceW
C
meejefLeeeW ves peesle efoee~ Jes MeecekeCe& Iees[s Deveske ekeej mes mepes ngS megMeesefYele nes jns Les~ efpevnW osKeles ner cegefveeebW
kes ceve Yeer ceesefnle nes peeles Les~

pes peue eueefnb Leueefnb keer veeF&~ eHe ve yet[ yesie DeefOekeeF&~~
Dem$e Mem$e meye meepe yeveeF&~ jLeer meejefLeve efueS yeesueeF&~~
yeeuekeeC[ 251
Yee0 pees MeecekeCe& Iees[s peue ceW Yeer mLeue keer YeeBefle eueles Les Deewj DeHeveer Jesie keer DeefOekelee kes keejCe Gvekee
eHe (veeue mes ueiee ngDee ejCe) Heeveer cebs veneR [tyelee Lee~ jLeeW ceW meye ekeej mes Dem$eMem$eeW kees mepeekej
meejefLeeeW ves jefLeeeW kees yeguee efueee~
oes0- eef{ eef{ jLe yeensj veiej, ueeieer pegjve yejele~
nesle meiegve megvoj meyeefnb, pees pesefn keejpe peele~~299~~
d .
Yee0 jLeeW Hej e{-e{kej veiej kes yeenj jefLeeeW keer yeejele Fked"er nesves ueieer~ pees efpeme keee& kes efueS peelee
ve
Gve meyekees, megvoj ceebieefueke Mekegve nesles Les~
er
es
eew0: keefuele keefjJejefve Hejerb DeByeejer~ keefn ve peeefnb pesefnb YeeBefle meBJeejer~~
R
eues cee iepe Iee efyejepeer~ cevengB megYeie meeJeve Ieve jepeer~~
s
ht
ig
Yee0 neefLeeeW Hej megvoj newoW mepeeeer ieF~ Jes efpeme ekeej meBJeejer ieeer LeeR, GvnW kene veneR pee mekelee~ eueles ngS
R
celeJeeues neefLeeeW keer keleejW megMeesefYele nes jner LeeR, ceevees eeJeCe ceeme kes megvoj cesIeeW keer HebefeeeB eue jner neW~
ll
.A
yeenve DeHej Deveske efyeOeevee~ efMeefyekee megYeie megKeemeve eevee~~
s
ya
efleve eef{ eues efyeeJej ye=boe~ peveg leveg Oejs mekeue egefle boe~~
N
Yee0 Deewj Yeer Deveske ekeej kes Jeenve, megvoj HeeueefkeeeB Deewj yew"ves ceW megKeo Deveske efJeceeve Yeer mepeees iees~ Gve
va
Hej e{kej yeeeCeJe=vo yeejele kes efueS eue He[s, ceevees Jeso kes voeW ves ner Mejerj OeejCe kej efueS nebs~
Se
ceeieOe metle yebefo iegveieeeke~ eues eeve eef{ pees pesefn ueeeke~~
th
ee
yesmej TB ye=<eYe yeng peeleer~ eues yemleg Yeefj Deieefvele YeeBleer~~

P
Yee0 ceeieOe (JebMe eMebmeke), metle (HeewjeefCeke ieeeke), yeboer (Yee) Deeefo iegCeeW kes ieeeke, eejCe, pees efpevekes
si
ul
eesie Les, Jes meye Gve JeenveeW Hej e{kej, eerjece kes yeejele ceW eue He[s~ yesmej DeLee&led DeMJelej (Keej), TB
iT
Deewj yengle peeefleeeW kes yewue Deveske ekeej keer Jemlegebbs Heer" Hej OeejCe efkees ngS eue He[s~
r
Sh
keesefve keeBJeefj eues keneje~ efyeefyeOe yemleg kees yejvew Heeje~~

11
eues mekeue mesJeke mecegoeF&~ efvepe efvepe meepe meceepe yeveeF&~~

20
Yee0 kejes[eW keeBJej cebbs Deveske JemlegeW efpevnW keewve JeCe&ve kej mekelee nw, ueskej keBnej DeLee&led mkevOe Yeej (kebOeeW
ht
Hej Yeej {esves Jeeues mesJeke) keeBJej G"eG"e kej eue He[s~ DeHevesDeHeves meceepe keer meppee mepeekej meYeer mesJekeeW
ig
yr
kes mecetn eue He[s~

op
oes0- meye kes Gj efveYe&j nj<e, Hetefjle Hegueke Mejerj~

C
keyeefnb osefKeyew veeve Yeefj, jece ueKeve oesG yeerj~~300~~

Yee0 meye kes oe cebW efveYe&j DeLee&led DeHeej n<e& nw~ meYeer kes Mejerj jesceebe mes HetCe& nQ~ meYeer ener ceveesjLe kej jns
nQ efke, oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe kees nce DeeBKe Yej keye osKeWies?
* ceemeHejeeCe, Dee"JeeB efJeeece *
iejpeefnb iepe Iebe Oegefve Ieesje~ jLe jJe yeeefpe efnbme engB Deesje~~
efveoefj Ieveefnb Iegce&jefnb efvemeevee~ efvepe HejeJe keg megefvee ve keevee~~
Yee0 neLeer iejpe jns nQ, Gvekeer IebeW keer IeveIeesj OJeefve nes jner nw~ eejeW Deesj jLeesW kes eueves keer OJeefve Deewj
Iees[eW keer efnveefnveen nes jner nw~ yeeoueeW kees eflejmke=le kejkes veieejs gle leeue ceW Oeceekes mes yepe jns nQ~ DeHevee ee
d .
Hejeee keg Yeer Meyo keeve mes megveeeer veneR He[ jne nw~
ve
er
cene Yeerj YetHeefle kes ejs~ jpe nesF peeF He<eeve Heyeejs~~
es
e{er Deeefjve osKeefnb veejer~ efueS Deejleer cebieue Leejer~~
R
Yee0cenejepe kes ej Hej yengle Yeer[ nw, Hesbkes ngS HelLej Yeer Gme Yeer[ kes Oekekeecegkekeer ceW tt kej Oetue
s
ht
nesles pee jns nQ~ megneieve veeefjeeB Leeue cebbs cebieue Deejleer ueer ngF DeeefuekeeDeeW Hej e{er ngF yeejele keer MeesYee osKe
ig
jner nQ~
R
ll
ieeJeefnb ieerle ceveesnj veevee~ Deefle Deevebo ve peeF yeKeevee~~
.A
leye megceb$e ogF mebove meepeer~ peesles jefye ne efveboke yeepeer~~
s
ya
Yee0 eerDeJeOe keer veeefjeeB veevee ekeej kes cebieue (e{eJes) kes ieerle iee jner nQ~ Jen DeefleMee Deevevo yeKeevee veneR
N
pee mekelee~ leye megceb$e peer ves oes jLe mepeees Deewj GveceW mete&veejeeCe kes Iees[eW kees Yeer efvebefole kejvesJeeues megvoj Iees[s
va
peesles~
Se
efJeMes<e megceb$e, cenejepe kes Jeefkeleiele meejLeer, DeLe&Meem$eer Deewj Dee"JeW ceb$eer Yeer Les~
th
ee
oesG jLe efej YetHe HenB Deeves~ veefnb Meejo HenB peeefnb yeKeeves~~
P
jepe meceepe Ske jLe meepee~ otmej lespe Hegbpe Deefle Yeepee~~
si
Yee0 oesveeW megvoj jLe megceb$e peer cenejepe oMejLe kes Heeme ues Deees, pees mejmJeleer peer kes eje Yeer yeKeeves veneR pee
ul
iT
mekeles Les~ Ske jLe (pees cenejepe kes efueS ueeee ieee Lee) jepemeceepe kes DevegHe mepeeee ieee Lee Deewj otmeje jLe
r
Jeefme peer kes efueS Lee Jen Delevle lespeescee megMeesefYele nes jne Lee DeLee&led Jen eesef$ee yeeeCeesefeled mebOeeJebove kes
Sh
HebeHee$e kegMe, meefceOee, Deefivenes$e kes GHekejCeeW Deewj Deefive mes egkele Lee~
11
oes0- lesefnb jLe efej yeefme kenB, njef<e e{eF vejsMe~

20
DeeHeg e{sG mebove megefceefj, nj ieg ieewefj ieCesMe~~301~~

ht
Yee0 Gmeer lespeescee efleere jLe Hej cenef<e& Jeefme peer kees emevveleeHetJe&ke Dee{ kejekes, cenejepe mJeeb efMeJepeer,
ig
yr
iegosJe, ieewjer SJeb ieCesMe kees mcejCe kejkes DeHeves jepeesefeled jLe Hej e{s~
op
meefnle yeefme meesn ve=He kewmes~ megj ieg mebie Hegjboj pewmes~~
C
keefj kegue jerefle yeso efyeefOe jeT~ osefKe meyeefnb meye YeeBefle yeveeT~~
megefceefj jece ieg Deeemeg HeeF&~ eues cenerHeefle MebKe yepeeF&~~

Yee0 Jeefme peer meefnle cenejepe efkeme ekeej megMeesefYele nes jns nQ, pewmes Je=nmHeefle kes meeLe Fv megMeesefYele nesles nQ~
cenejepe kegue keer jerefle Deewj JesoefJeefOe kejkes meye ekeej kes meepe mes egkele yeejeefleeeW kees osKekej, eerjece kee
mcejCe kejkes, iegosJe JeefMe peer keer Dee%ee Heekej, jepekeere MebKe yepeekej efceefLeueeHegj kes efueS eue He[s~
yeeuekeeC[ 253
nj<es efyeyegOe efyeueesefke yejelee~ yej<eefnb megceve megcebieue oelee~~

YeeG keesueenue ne iee ieepes~ yeesce yejele yeepeves yeepes~~
Yee0 yeejele osKekej osJelee emevve ngS Deewj MegYecebieue osvesJeeues Heg<HeeW keer Je<ee& kejves ueies~ keessueenue nesves ueiee,
neLeer Deewj Iees[s iejpeves ueies, DeekeeMe Deewj yeejele ceW yeepes yepeves ueies~
megj vej veeefj megcebieue ieeF&~ mejme jeie yeepeefnb menveeF&~~
.
Ieb Iebef Oegefve yejefve ve peeneR~ mejJe kejefnb HeeFke HenjeneR~~
d
ve
kejefnb efyeot<eke keewlegke veevee~ neme kegMeue keue ieeve megpeevee~~
er
Yee0 osefJeeeB Deewj DeJeOe keer veeefjeeB cebieueieerle iee G"erb~ megvoj jmeegkele cebieuejeie ceW MenveeF&eeB yepeves ueieer~
es
Iebe Deewj eser Ieber keer OJeefve kee JeCe&ve efkeee veneR pee mekelee~ Kesueves Jeeues Deveske ekeej kes Jeeeece mes egkele
R
s
Kesue kej jns nQ Deewj HeleekeeeW Henje jns nQ~ neme cebbs kegMeue Deewj megvoj ieeve cebW elegj efJeot<ekeieCe veevee ekeej kes
ht
efJeveesso Yejs Kesue kej jns nQ~
ig
R
oes0- legjie veeeJeefnb kegDeBj yej, Dekeefve ce=obie efvemeeve~
ll
.A
veeiej ve efeleJeefnb eefkele, [ieefnb ve leeue yeBOeeve~~302~~
s
Yee0 ce=obieeW Deewj veiee[eW kees megvekej es jepekegceej Iees[eW kees veee jns nQ~ Iees[s leeue yebOeeW mes efJeeefuele veneR nes
ya
jns nQ Deewj elegj vele&keieCe Iees[eW kee ve=le eefkele neskej osKe jns nQ~
N
va
yeveF ve yejvele yeveer yejelee~ nesefnb meiegve megvoj MegYeoelee~~

Se
Yee0 efpeme ekeej mes eerjece keer yeejele yeve He[er nw Gmekee JeCe&ve kejles veneR yeve jne nw~ cebieue osvesJeeues megvoj
th
Mekegve nes jns nQ~ GveceW mes eneB yeejn MekegveeW kee JeCe&ve efkeee pee jne nw~
ee
eeje ee<e yeece efoefMe uesF&~ cevengB mekeue cebieue keefn osF&~~
P
oeefnve keeie megKesle megneJee~ vekegue ojme meye keent HeeJee~~

si
meevegketue yen ef$eefyeOe yeeejer~ meIe meyeeue DeeJe yej veejer~~

ul
iT
ueesJee efHeefj efHeefj ojme osKeeJee~ megjYeer mevecegKe efMeMegefnb efHeeeJee~~

r
ce=ieceeuee efHeefj oeefnefve DeeF&~ cebieue ieve peveg oervn osKeeF&~~

Sh
scekejer ken sce efyeMes<eer~ Meecee yeece megle Hej osKeer~~

11
mevecegKe DeeeG oefOe De ceervee~ kej Hegmleke ogF efyee eyeervee~~

20
Yee0 (1) ee<e DeLee&led veeruekeb" yeejele kes yeeeerb Deesj eeje DeLee&led DeHeves Keeves keer Jemleg ues jns nQ, ceevees Jen
ht
meYeer cebieueeW kees ken os jns nQ~ (2) oeefnveer Deesj megvoj njsYejs Kesle ceW megvoj keewDee, YegMegefC[ cenejepe kes He
ig
yr
ceW efJejepeceeve nQ~ (3) meYeer ueesieeW ves vekegue DeLee&led vesJeues kee oMe&ve Heeee~ (4) Devegketuelee kes meeLe DeLee&led Oetue
op
veneR G[elee ngDee Meerleue cebo megiebOe Jeeeg yen jne nw~ (5) peue HetCe& Ie[s Deewj ess yeeueke kees ieeso ceW uesk ej
C
meewYeeieJeleer ceefnuee yeejele kes mevcegKe DeeF~ (6) ueesce[er ves yeejyeej DeHevee mJeHe efoKeeee~ (7) keeceOesveg
yeejele kes mevcegKe ye[s kees otOe efHeueeleer ngF& efoKeer~ (8) efnjCeeW keer Hebefe yeejele kes oeefnves Deesj mes DeeF&, ceevees
Gmeves cebieueeW kes mecetneW kes oMe&ve keje efoes~ (9) scekejer DeLee&led ueeue jbie keer eerue efJeMes<e keueeCe ken jner
Leer~ (10) yeejele kes yeeeerb Deesj megvoj Je=#e DeLee&led DeeceJe=#e Hej Meecee DeLee&led keeseue efeef[ee efoKeer~ (11)
yeejele kes meeceves oner Deewj ceueer Deeeer~ (12) neLe ceW Hegmleke efueS ngS oes kegMeue JesoHee"er yeeeCe yeeeejer
efoKes~
efJeMes<e Fve yeejn MekegveeW mes YeieJeeved eerjece peer kes eefj$e ceW yeejn keueeCe kes emebie GHeefmLele ngS~ eLee
mekegMeue efJeJeenmecHeeove, megKeHetJe&ke efe$eketefveJeeme, peevleefveien, efJejeOeJeOe, MetHe&CeKee efJeHeerkejCe, Kej
ot<eCeef$eefMeje JeOe, ceejereJeOe, nvegceeve efceueve, yeeefueJeOe, meslegyevOe, uebkee efJepee Deewj jepe eeefHle~
d .
oes0- cebieuecee keueevecee, DeefYecele Heue oeleej~
ve
peveg meye meeBes nesve efnle, YeS meiegve Ske yeej~~303~~
er
es
Yee0 ceevees mele nesves kes efueS ner meYeer cebieuecee, eegj keueeCeeW mes egkele, ceveesJeebefle Heue osves Jeeues yeejneW
R
Mekegve Ske meeLe GHeefmLele nes iees~
s
cebieue meiegve megiece meye leekes~ meiegve yee megvoj megle peekes~~
ht
ig
jece meefjme yej ogueefnefve meerlee~ meceOeer oMejLe peveke Hegveerlee~~
R
megefve Deme yeen meiegve meye veees~ Deye keervns efyejbefe nce meeBes~~
ll
.A
Yee0 efpeve oMejLe peer kes meiegCemeekeej yee eerjece pewmes megvoj Heg$e nQ, Gvekes efueS lees meYeer cebieue Mekegve megiece
s
ya
ner nQ~ efpemeceW eerjece pewmee Jej, eermeerlee pewwmeer JeOet Deewj oMejLepeveke pewmes HeefJe$e meceOeer neW Ssmee efJeJeen
N
megvekej, meYeer Mekegve yeejele kes meeceves veee G"s~ GvneWves efJeeej efkeee efke, yeee peer ves Deye nceW mele yevee efoee
va
DeLee&led YeieJeeved eerjece kees lees yeejn meHeueleeeW efceueWieer ner, eens nce GHeefmLele jnW ee ve jnW, Hejvleg Fme efJeJeen ceW
Se
nceW GHeefmLele kejkes efJeOeelee ves nceWb mele kej efoee~

th
Sefn efyeefOe keervn yejele Heeevee~ ne iee ieepeefnb nves efvemeevee~~

ee
DeeJele peeefve Yeevegkegue keslet~ meefjleefve peveke yeBOeeS meslet~~

P
yeere yeere yej yeeme yeveeS~ megjHegj meefjme mebHeoe eS~~

si
DeMeve Meeve yej yemeve megneS~ HeeJeefnb meye efvepe efvepe ceve YeeS~~
ul
iT
efvele vetleve megKe ueefKe Devegketues~ mekeue yejeefleve cebefoj Yetues~~

r
Sh
Yee0 Fme ekeej MekegveeW Deewj cebieueeW kes meeLe eerjece keer yeejele ves eerDeJeOe mes eerefceefLeuee kes efueS emLeeve
11
efkeee~ JeneB neLeer, Iees[s iejpe jns nQ Deewj veieejs yepe jns nQ~ mete&kegue kes Heleekee mJeHe oMejLe peer kees Deeles ngS
20
peevekej, peveke peer ves ceeie& ceW He[ves Jeeueer veefoeeW ceW mesleg (Hegue) yebOeJee efoee~ yeereyeere ceW efveJeeme kes efueS
megvoj efJeeece mLeue yeveJeees iees, GveceW FvHegj kes meceeve meYeer mecHeefeeeB e jner LeeR~ JeneB meYeer yeejeleer, Yeespeve,
ht
ig
Mewee, megneJeves megvoj Jem$e, DeHevesDeHeves ceve kes Devegketue eeHle kej jns Les~ Fme ekeej, efvejvlej veJeerve DeHeves
yr
Devegketue, megKe kes meeOeveeW kees osKekej, meYeer yeejeleer DeHeves IejeW kees Yetue iees DeLee&led efceefLeuee kes ceeie& ceW ner GvnW
op
Fleveer megefJeOeeeW efceueer efke, Jes JeneR jceves ueies~

C
oes0- DeeJele peeefveyejele yej, megefve ieniens efvemeeve~
meefpe iepe jLe Heoej legjBie, uesve eues DeieJeeve~~304~~

Yee0 es yeejele kees Deeleer peevekej ieniens DeLee&led emevvelee Yejs TBes mJej Jeeues veiee[eW kes Jeee kees megvekej,
efceefLeuee kes DeieJeeve ueesie neLeer, jLe, Hewoue Deewj Iees[eW kees mepeekej yeejele keer DeieJeeveer uesves eues~
yeeuekeeC[ 255
keveke keueMe Yeefj keesHej Leeje~ Yeepeve ueefuele Deveske ekeeje~~

Yejs megOeemece meye HekeJeeves~ YeeBefle YeeBefle veefnb peeefnb yeKeeves~~
Heue Deveske yej yemleg megneF&~ njef<e YeW efnle YetHe He"eF&~~
Yee0 mJeCe& kes keueMe Deewj Hejele leLee LeeueeW ceW Yej kej, Deveske ekeej kes megvoj Hee$e, efpeveceW DeJeCe&veere Dece=l e
kes meceeve mJeeo Jeeues meYeer HekeJeeve Yejs ngS Les~ Deveske Heue Deewj megvojmegvoj JemlegeW, oMejLe peer kees Yebs osves
kes efueS jepee peveke peer ves emevve neskej DeieJeeveeW kes meeLe Yespee~
d .
ve
Yet<eve yemeve ceneceefve veevee~ Keie ce=ie ne iee yeng efyeefOe eevee~~
er
cebieue meiegve megiebOe megneS~ yengle YeeBefle ceefnHeeue He"eS~~
es
oefOe efeGje GHenej DeHeeje~ Yeefj Yeefj keeBJeefj eues keneje~~
R
s
Yee0 He=LJeer kes Heeueke cenejepe peveke peer ves Deveske DeeYet<eCe, Jem$e, megvoj ceefCeeeB, He#eer (leeslee, cewvee Deeefo),
ht
ce=ie (ke=<Cemeej Deeefo), neLeer, Iees[s yengle ekeej kes Jeenve, Deveske ekeej kes ceebieefueke Mekegve Deewj megiebefOele HeoeLe&
ig
R
Yespes~ oner Deewj efeGjs kee DeHeej GHenej keeBJejeW ceW YejYej kej keneBj (mkebOeYeej mesJeke) ueskej eues~
ll
.A
DeieJeeveve peye oerKe yejelee~ Gj Deevebo Hegueke Yej ieelee~~
ossefKe yeveeJe meefnle DeieJeevee~ cegefole yejeefleve nves efvemeevee~~
s
ya
Yee0 pevekeHegj kes DeieJeeveeW ves peye eer DeJeOe keer DeHetJe& yeejele osKeer leye Gvekes oe ceW Deevevo Gce[ Deeee
N
Deewj Mejerj jesceebe mes Yej iees~ GOej yeejeefleeeW ves DeieJeeveeW kes meeLe GHenej keer meepemeppeeeW osKekej emevve
va
Se
neskej veieejs yepeees~

oes0- njef<e HejmeHej efceueve efnle, kegke eues yeiecesue~
th
ee
peveg Deevebo meceg ogF, efceuele efyeneF megyesue~~305~~

P
Yee0 DeieJeeveebs Deewj yeejele ceW mes keg ueesie emevve neskej HejmHej efceueves kes efueS, Hebefe lees[kej eue He[s ceevees
si
ul
DeHeveerDeHeveer ceee&oeeW es[kej, oes Deevevo kes meeiej HejmHej efceue jns neW~
iT
yejef<e megceve megj megboefj ieeJeefnb~ cegefole osJe ogbogYeer yepeeJeefnb~~

r
Sh
yemleg mekeue jeKeer ve=He Deeies~ efyevee keervn efleve Deefle Devegjeies~~
esce mecesle jee meye ueervne~ YeF yekemeerme peeekeefve oervne~~
11
keefj Hetpee ceevelee ye[eF&~ peveJeemes kenB eues efueJeeF&~~

20
Yee0 Heg<He keer Je<ee& kejkes osJeleeDeeW keer megvoefjeeB cebieue ieerle iee jner nQ Deewj osJelee emevve neskej veieejs yepee jns
ht
ig
nQ~ DeieJeeveeW ves cenejepe peveke eje Yespeer ngF& meYeer JemlegeW, cenejepe oMejLe peer kes mece#e GHeefmLele kej oeR Deewj
yr
Gve DeieJeeveeW ves peveke peer keer YeW mJeerkeejves kes efueS Delevle Devegjeie mes HetCe& neskej eeJeleer& peer mes eeLe&vee keer~
op
DeJeOe vejsMe ves esce kes meeLe peveke peer keer meye JemlegeW mJeerkej kej ueerb~ emevvelee mes Hegjmkeej efJeleefjle ngS Deewj Jes
C
eeekeeW kees os efoes iees~ DeieJeeve ueesieeW ves yeejele keer Hetpee, mecceeve Deewj eMebmee kejkes GvnW peveJeeme kes efueS ues
eues~
efJeMes<e yeejele kes efJeeecemLeeve kees peveJeeme DeLee&led peveJeeme kenles nQ, mebmke=le ceW yeejele kees pevee leLee peve
kenles nQ~ Fmeer kes DeHeYebMe He ceW iegpejeleer Yee<ee ceW yeejele kees peeve kene peelee nw~
yemeve efyeefe$e HeeBJe[s HejneR~ osefKe Oeveo Oeve ceo HeefjnjneR~~
Deefle megvoj oervnsG peveJeemee~ penB meye kenB meye YeeBefle megHeemee~~
Yee0 efJeefe$e Jem$eeW kes HeeBJe[s (DeefleefLeeeW kes ejCeeW kes veeres efyeees peeves Jeeues Jem$e) He[ jns nQ DeLee& led
efyeees pee jns nQ, efpevnbs osKekej kegyesj Yeer DeHeves Oeve kee ceo es[ osles nQ~ cewefLeue DeieJeeveeW ves yeejele kees yengle
megvoj peveJeeme (efJeeece mLeeve) efoee peneB meYeer yeejeefleeeW kes efueS meye ekeej keer megefJeOeeeW Leer~
.
peeveer efmee yeejele Hegj DeeF&~ keg efvepe ceefncee eieef peveeF&~~
d
ve
oe megefceefj meye efmeef yeesueeF&~ YetHe HengveF& kejve He"eF&~~
er
Yee0 meerlee peer ves en peeve efueee keer pevekeHegj ceW eerDeJeOe mes yeejele Dee ieeer nw, leye Gvnebbsves keg DeHeveer
es
ceefncee kees eke kejkes metefele kej efoee~ oe ceW mcejCe kejkes meerlee peer ves meYeer DeefCeceeefo Dee"eW efmeefeeW kees
R
s
yeguee efueee leLee GvnW eeJeleer& cenejepe oMejLe peer kes DeeefleLemelkeej kejves kes efueS peveJeemes ceW Yespe efoee~
ht
ig
oes0- efmeefOe meye efmee Deeemeg Dekeefve, ieF peneB peveJeeme~
R
efueS mebHeoe mekeue megKe, megjHegj Yeesie efyeueeme~~306~~
ll
.A
Yee0 meYeer efmeefeeB, YeieJeleer meerlee peer kee DeeosMe megvekej, Fvueeske keer meYeer mebHeefeeeB megKe kes meYeer meeOeve
s
Deewj meYeer efoJe YeesieefJeueemeeW kes meeOeveeW kees efueS ngS, peneB eeJeleer& oMejLe peer kes yeejele kees peveJeeme efoee
ya
ieee Lee JeneB ieF Deewj eleske yeejeefleeeW kes Devegketue YeJeve yeveekej #eCe Yej ceW mJeie& kes meYeer megKe GHeefmLele kej
N
efoes~
va
Se
efvepe efvepe yeeme efyeueesefke yejeleer~ megjmegKe mekeue megueYe meye YeeBleer~~
efyeYeJe Yeso keg keesG ve peevee~ mekeue peveke kej kejeEn yeKeevee~~
th
ee
Yee0 DeHevesDeHeves efveJeememLeeve ceW meye ekeej mes meYeer mJeie&ueeske kes megKeeW kees megueYe osKekej Yeer efkemeer ves keg
P
Yeer efJeYeJe kee Yeso veneR peevee Deewj meYeer yeejeleer peveke peer keer eMebmee kejves ueies, DeLee&led meYeer ves en JewYeJe peveke
si
peer kee ner ceevee~

ul
iT
efmee ceefncee jIegveeeke peeveer~ nj<es oe nsleg Heefneeveer~~

r
Sh
Yee0 jIegkegue kee GVeeve kejves Jeeues YeieJeeved eerjece meerlee peer keer ceefncee peeve iees Deewj Fme mJeeiele kee keejCe
mecePekej eYeg oe ceW yengle emeVe ngS~
11
20
efHeleg Deeieceve megvele oesG YeeF&~ oe ve Deefle Deevebo DeceeF&~~

mekegeefve keefn ve mekele ieg HeeneR~ efHeleg ojmeve ueeuee ceve ceeneR~~
ht
ig
Yee0 efHelee eeroMejLe kee Deeieceve megveles ner oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe kes oe ceWs DeefleMee nesves kes keejCe
yr
Deevevo mecee veneR jne nw~ eYeg mebkeese kes keejCe iegosJe kes mece#e keg ken veneR meke jns nQ, Hejvleg oesveeW YeeF& kes
op
ceve ceW efHeleeeer kes oMe&ve kejves kee ueesYe nw~

C
efyeMJeeefce$e efyevee yeef[ osKeer~ GHepee Gj meblees<e efyeMes<eer~~

njef<e yebOeg oesG oe ueieeS~ Hegueke Debie Debyeke peue eS~~
eues peneB oMejLe peveJeemes~ ceveng mejesJej lekesG efHeeemes~~
yeeuekeeC[ 257
Yee0 efJeMJeeefce$e peer ves eerjeceue#eceCe keer yengle ye[er efJevecelee osKeer, leye Gvekes oe ceW efJeMes<e meblees<e GlHevve
nes ieee~ GvneWves emevve neskej oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe kees oe mes ueiee efueee~ efJeMJeeefce$e peer kes DebieDebie
jesceebefele nes G"s Deewj Gvekes Debyeke DeLee&led ves$e esceeeg mes HetCe& nes iees~ efJeMJeeefce$e peer oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe
kees ueskej JeneB eues peneB peveJeeme ceW cenejepe oMejLe peer efJejepe jns Les, ceevees Heemes ueesie mejesJej osKekej Gmekeer
Deesj ye{ jns neW, DeLee&led efJeMJeeefce$e peer Gleveer ner Deelegjlee mes oMejLe peer kes Heeme pee jns nw,b pewmes Heemee mejesJej kes
Heeme peelee nw~
d .
ve
oes0- YetHe efyeueeskes peyeefnb cegefve, DeeJele megleve mecesle~
er
G"s njef<e megKeefbmebOeg cenB, eues Leen meer uesle~~307~~
es
Yee0 efpeme mecee cenejepe oMejLe peer ves efJeMJeeefce$e peer kees DeHeves oesveeW Heg$eeW meefnle DeHeves Heeme Deeles osKee, Jes
R
emevve neskej Deemeve mes G" iees Deewj megKe kes meceg ceW Leen uesles ngS mes eue He[s~
s
ht
cegefveefnb ob[Jele keervn cenerMee~ yeej yeej Heo jpe Oeefj MeerMee~~
ig
R
keewefMeke jeG efueS Gj ueeF&~ keefn DeeefMe<e Heter kegMeueeF&~~
ll
.A
Yee0 He=LJeer kes F&MJej, jepee oMejLe peer ves ejCeOetefue kees cemleke Hej ueiee kej cegefve efJeMJeeefce$e kees yeejyeej
oC[Jeled eCeece efkeee~ efJeMJeeefce$e peer ves cenejepe oMejLe kees DeHeves oe mes ueiee efueee Deewj DeeMeerJe&eve ken kej
s
Gvekee kegMeue meceeeej Hete~ ya
N
Hegefve ob[Jele kejle oesG YeeF&~ osefKe ve=Heefle Gj megKe ve meceeF&~~
va
megle efne ueeF ogmen ogKe cess~ ce=leke Mejerj eeve peveg YeWs~~
Se
Yee0 efhej oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe kees oC[Jeled kejles ngS osKekej vejsMe oMejLe peer kes oe ceW megKe mecee
th
ee
veneR jne Lee~ GvneWves oesveeW Heg$eeW kees oe mes ueieekej Heg$e efJeeesie mes GlHevve Demenveere og:Ke kees efcee efoee, ceevees
P
ce=leke Mejerj, Devlejyeee oesveeW eeCeeW mes efceuee nes~

si
Hegefve yeefme Heo efmej efleve veeS~ esce cegefole cegefveJej Gj ueeS~~
ul
iT
efyee ye=bo yebos ogngB YeeF&~ ceve YeeJeleer DeeefMe<eW HeeF&~~

r
Sh
Yee0 efHej eerjeceue#ceCe ves Jeefme peer kes ejCeeW ceW efmej veJeeee~ cegefvees Jeefme peer ves esce Deewj emevvelee mes
egkele neskej oesveeW YeeFeeW kees oe mes ueiee efueee~ efHej oesveeW YeeFeeW ves yeeeCeeW kes mecetneW kees Jebove efkeee Deewj
11
Gvemes ceve kees Yeeves Jeeues DeeMeerJee&o Heees~

20
Yejle menevegpe keervn eveecee~ efueS G"eF ueeF Gj jecee~~

ht
nj<es ueKeve osefKe oesG Yeelee~ efceues esce HeefjHetefjle ieelee~~

ig
yr
Yee0 Me$egIve peer kes meeLe Yejle peer ves YeieJeeved eerjece kees eCeece efkeee~ eerjece ves GvnW G"ekej oe mes ueiee
op
efueee~ oesveeW Yeelee eerYejle Deewj eerMe$egIve kees osKekej eerue#ceCe yengle emevve ngS Deewj esce mes HeefjHetCe& Mejerj
C
neskej efceues DeLee&led Yejle peer kees eCeece efkeee Deewj eCeece kejles ngS Me$egIve peer kees oe mes ueieeee~
oes0- Hegjpeve Heefjpeve peeeflepeve, peeeke ceb$eer ceerle~

efceues peLeeefyeefOe meyeefnb eYeg, Hejce ke=Heeueg efyeveerle~~308~~
Yee0 DeJeOeHegjJeemeer, HeefjJeej kes ueesie, jIegJebMe peeefle kes Deve #eef$eepeve, eeekepeve, megceb$e Deeefo Dee"eW ceb$eer
Deewj DeefYevevove Deeefo efce$e, Fve meyekees Hejceke=Heeueg efJevece eerjeceue#ceCe efJeefOe kes Devegmeej efceues DeLee&led ye[eW
kees eCeece efkeee, eseW kees DeeMeerJee&o efoee Deewj meceJeemkeeW kees ieues mes ueiee efueee~
jeceefnb osefKe yejele peg[eveer~ eerefle keer jerefle ve peeefle yeKeeveer~~
ve=He meceerHe meesnefnb megle eejer~ peveg Oeve Oejceeefoke levegOeejer~~
.
Yee0 eerjece kees osKekej mecHetCe& yeejele Meerleue nes ieeer~ DeJeOeJeeefmeeeW keer eerefle keer jerefle yeKeeveer veneR peeleer nw~
d
ve
cenejepe oMejLe peer kes meceerHe eejeW Heg$e Ssmes megMeesefYele nes jns nQ, ceevees DeLe&, Oece&, keece Deewj cees#e ves Mejerj OeejCe
er
kej efueee nes~
es
R
efJeMes<e eneB Me$egIve peer DeLe&, ue#ceCe peer Oece&, Yejle peer keece Deewj YeieJeeved eerjece kees cees#e mecePevee eeefnes~
s
eneB leLee oesne eceebke 325 ceW GHeceeve kes He ceW Deeee ngDee keece, m$eerHeg<e mebeesieelceke efceLegveOeceer& veneR nw,
ht
ig
elegled Hejceelcee eerjece kes eerejCekeceue kes kewbkee& keer DeefYeuee<ee ner keece nw~ Jener Heg<e kee eeHe nw,
R
efceLegveOeceer& keece lees eeCeer keer menpeJe=efe nw~ Jen lees metkej, kegkekegj kees Yeer megueYe nw, Gmekeer Oecee&efo Heg<eeLees kes
ll
.A
meeLe efieveleer veneR keer pee mekeleer Deewj ve ner keer ieeer nw~
s
megleve mecesle oMejLeefnb osKeer~ cegefole veiej vej veeefj efyeMes<eer~~
ya
megceve yejef<e megj nveefnb efvemeevee~ veekeveer veeeefnb keefj ieevee~~
N
va
Yee0 eejeW Heg$eeW kes meefnle cenejepe oMejLe peer kees osKekej efceefLeueeveiej kes vejveejer efJeMes<e emevve ngS~ osJelee
Se
Heg<HeeW keer Je<ee& kejkes veieejs yepee jns nQ Deewj mJeie& keer vele&efkeeeB DeLee&led DeHmejeeW cebieueieerle ieekej veee jner nQ~
Meleevebo De efyee meefeJeieve~ ceeieOe metle efyeog<e yeboerpeve~~
th
ee
meefnle yejele jeG meveceevee~ Deeemeg ceeBefie efHejs DeieJeevee~~

P
Yee0 yeejele kes meefnle cenejepe oMejLe ves Meleevevopeer, Deve yeeeCe, peveke peer kes ceb$eerieCe, efceefLeueeHegj kes
si
ul
ceeieOe, metle Deewj efJeeved yeboerpeveeW kee mecceeve efkeee~ cenejepe oMejLe peer kee DeeosMe Heekej, DeieJeeveer uesves Deees
iT
ngS DeieJeeve ueesie efceefLeueeHegj kees ueew Deees~

r
Sh
eLece yejele ueieve les DeeF&~ leeles Hegj eceeso DeefOekeeF&~~

yeeevebo ueesie meye uenneR~ ye{nBg efoJeme efveefMe efyeefOe meve kenneR~~
11
20
Yee0 yeejele efJeJeencegntle& mes Henues DeeF& leLee meJe&eLece en yeejele cegntle& kes Devegmeej efceefLeuee cebs HeOeejer, FmeefueS
efceefLeueeHegj ceW Delevle Deevevo nes jne nw~ efceefLeueeHegj kes vejveejer yeeevevo kee DevegYeJe kej jns nQ Deewj efJeOeelee
ht
ig
mes eeLe&vee kejles nQ efke, es efovejele Deewj ye{ peeeW 24 IeCeW ceW Yeer ve meceeHle neW, elegled SkeSke efovejele
yr
Deveefievele IeCeW kes nes peeeW~

op
oes0- jece meere MeesYee DeJeefOe, megke=le DeJeefOe oesG jepe~

C
penB lenB Hegjpeve keneEn Deme, efceefue vej veeefj meceepe~~309~~
Yee0 peneBleneB Heg<eeW Deewj ceefnueeDeeW kes meceepe efceuekej, DeLeJee, Heg<eHeg<e mes efceuekej Deewj ceefnueeeW
ceefnueeDeeW mes efceuekej Fme ekeej ken jns nQ efke, pewmes eerjece SJeb eermeerlee oesveeW MeesYee keer meercee nQ, Gmeer ekeej
oMejLe peer Deewj peveke peer megke=le DeLee&led melkecees keer meercee nQ~
yeeuekeeC[ 259
peveke megke=le cetjefle yewosner~ oMejLe megke=le jece Oeefj osner~~

Fve mece keeng ve efMeJe DeJejeOes~ keeng ve Fve meceeve Heue ueeOes~~
Yee0 meerleepeer, peveke peer kes HegCeeW keer cetefle& nQ Deewj eerjece MejerjOeejer oMejLe peer kes megHeg$e~ Fve oesveeW (peveke peer
Deewj oMejLe peer) kes meceeve efkemeer ves Yeer efMeJe peer keer DeejeOevee veneR keer Deewj ve ner efkemeer ves Fvekes meceeve HegCeeW
kee Heue eeHle efkeee~
.
Fve mece keesG ve YeesG peie ceeneR~ nw veefnb kelentB nesvesG veeneR~~
d
ve
nce meye mekeue megke=le kes jemeer~ YeS peie peveefce pevekeHegj yeemeer~~
er
efpeve peevekeer jece efye osKeer~ kees megke=leer nce meefjme efyeMes<eer~~
es
Hegefve osKeye jIegyeerj efyeyeent~ uesye Yeueer efyeefOe ueeseve ueent~~
R
s
Yee0 cenejepe peveke peer SJeb cenejepe oMejLe peer kes meceeve mebmeej cebbs ve lees keesF& ngDee, ve nw Deewj ve ner keneR
ht
nesvesJeeuee nw~ nce meYeer mecHetCe& megke=leeW keer jeefMe nQ, keeeWefke nce mebmeej ceW pevce ueskej Yeer pevekeHegj kes Jeemeer ngS,
ig
R
efpevneWves eermeerleejece keer egieueefJe jbieYetefce ceW peeceeuee meceHe&Ce kes mecee osKeer~ Gve nce efceefLeueeJeeefmeeeW kes
ll
meceeve Deewj keewve efJeefMe melkece& Jeeues nes mekeles nQ? efHej nce eermeerlee kes meeLe mecHevve nesvesJeeues eerjece kee
.A
efJeJeen Yeer osKeWies Deewj Yeueer ekeej mes ves$eeW kee ueeYe ueWies~
s
ya
kenefnb HejmeHej keesefkeue yeeveer~ Sefn efyeyeen ye[ ueeYe megveeveer~~
N
ye[s Yeeie efyeefOe yeele yeveeF&~ veeve DeefleefLe nesFnQ oesG YeeF&~~
va
Yee0 keesefkeue kes meceeve yeesuevesJeeueer megvoj veeveeW Jeeueer efceefLeueeefveeeB HejmHej kenves ueieerb, ns megveeveer (megvoj
Se
ves$eeW Jeeueer meefKeeeW)! Fme efJeJeen mes yengle ye[e ueeYe nesiee~ nceejs yengle ye[s Yeeie mes efJeOeelee ves yeele yeveeeer~
th
oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe nceejs ves$eeW kes DeefleefLe (Heengves) neWies DeLee&led eerjece, meerlee peer kes Heefle neWies Deewj
ee
eerue#ceCe, Gefce&uee peer kes otune neWies~

P
si
oes0- yeejefnb yeej mevesn yeMe, peveke yeesueeGye meere~

ul
uesve DeeFnQ yebOeg oesG, keesef keece keceveere~~310~~

r iT
Yee0 Heg$eer esce kes JeMe ceW neskej peveke peer yeejcyeej meerlee peer kees efceefLeuee yegueeeWies, leye kejes[eW keeceosJe mes Yeer
Sh
DeefOeke megvoj Deewj kejes[eW keeceeW kes Yeer eeefHle keer Fe kes efJe<ee oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe, meerlee peer kees efueJee
11
peeves kes efueS efceefLeuee DeeeWies~

20
efyeefyeOe YeeBefle nesFefnb HengveeF&~ efee ve keeefn Deme meemegj ceeF&~~

ht
leye leye jece ueKeveefnb efvenejer~ nesFnQ meye Hegj ueesie megKeejer~~
ig
yr
Yee0 ns ceeBB! eneB eerjeceue#ceCe keer Deveske ekeej mes HengveeF& (DeeefleLe melkeej) nesieer, Ssmeer memegjeue efkeme
op
kees veneR efee nesieer ? leyeleye eerjece-ue#ceCe peer kees osKekej meYeer efceefLeuee kes vejveejer megKeer nes peeeWies~
C
meefKe peme jece ueKeve kej peese~ lewmesF YetHe mebie ogF {ese~~
Meece ieewj meye Debie megneS~ les meye kenefnb osefKe pes DeeS~~
Yee0 ns meKeer! pewmeer eerjeceue#ceCe keer pees[er nw, Gmeer ekeej cenejepe oMejLe peer kes mebie Yeer oes jepekegceej
Deees nQ~ Jes Yeer meeBJeues Deewj ieesjs leLee meye DebieeW mes megvoj nQ, pees osKekej Deees nQ, Jes Ssmee kenles nQ~
kene Ske ceQ Deepeg efvenejs~ peveg efyejbefe efvepe neLe meBJeejs~~
Yejle jecener keer Devegnejer~ menmee ueefKe ve mekeefnb vej veejer~~
Yee0 Ske ves kene, ceQves lees Deepe ner osKee nw, ceevees yeee peer ves Gve eejeW jepekegceejeW kees DeHeves neLe mes mepeekej
yeveeee nw~ eerYejle, eerjece kes ner meceeve nQ~ keessF& Yeer vejveejer menmee Fvekee Yeso veneR osKe mekeles~
ueKeve Me$egmetove SkeHee~ veKe efMeKe les meye Debie DevetHee~~
.
ceve YeeJeefnb cegKe yejefve ve peeneR~ GHecee kenB ef$eYegJeve keesG veeneR~~
d
ve
Yee0 eerue#ceCe Deewj eerMe$egIve meceeve He kes nQ~ veKe mes efMeKeeHee&vle Fvekes meYeer Debie GHeceejefnle Deewj megvoj
er
nQ~ es ceve kees Yeeles nQ, cegKe mes JeCe&ve veneR efkees pee mekeles~ Fve eejeW YeeFeeW keer GHecee kes efueS leerveeW ueesskeeW ceW
es
keesF& GHeceeve veneR nw~
R
s
b0: GHecee ve keesG ken oeme leguemeer kelengB keefye keesefyeo kenQ~
ht
ig
yeue efyevee efyeee Meerue MeesYee efmebOeg Fve mes SF DenQ~~
R
Hegj veeefj mekeue Hemeeefj Debeue efyeefOeefnb efyevee megveeJeneR~
ll
.A
yeeefnengB eeefjG YeeF Sefnb Hegj nce megcebieue ieeJeneR~~
s
Yee0 leguemeeroeme peer kenles nQ efke, keefJe Deewj keesefJeo DeLee&led Jeso%e efJeeved kenles nQ efke, keneR Yeer keesF & Yeer Fvekee
ya
GHeceeve veneR nw~ yeue, efJeee, efJevee Deewj Meerue (mJeYeeJe Deewj meoJe=efe) leLee MeesYee kes meeiej Fve eejeW YeeFeeW kes
N
meceeve es ner nQ~ ener eneB DevevJee nw~ meYeer efceefLeueeHegj keer veeefjeeB DeeBeue Hewueekej yeee peer kees megveekej
va
efJeveleer kejleer nQ efke, ns HejcesMJej! es eejeW YeeF& (eerjece, Yejle, ue#ceCe Deewj Me$egIve) Fmeer pevekeHegj ceW eermeerlee,
Se
ceeb[Jeer, Gefce&uee Deewj egeflekeerefle& kes meeLe efJeJeeefnle neW Deewj nce efceefLeueeefveeeB megvoj cebieueieerle ieeeW~
th
ee
mees0- kenefnb HejmHej veeefj, yeeefj efyeueeseve Hegueke leve~

P
meefKe meye kejye Hegjeefj, Hegve HeeesefveefOe YetHe oesG~~311~~

si
Yee0 ves$eeW ceW Deeg Yejkej jesceebefele Mejerj Jeeueer meYeer efceefLeueeefveeeB HejmHej ken jner nQ, ns meKeer! YeieJeeved efMeJe
ul
iT
peer meye keg mecHevve kejWies, keeeWefke oesveeW cenejepe peveke peer Deewj oMejLe peer HegCeebs kes meeiej nQ~
r
Sefn efyeefOe mekeue ceveesjLe kejneR~ DeeveBo Gceefie Gceefie Gj YejneR~~

Sh
Yee0 Fmeer ekeej meye ueesie ceveesjLe kej jns nQ Deewj yeejyeej Gce[ jns Deevevo mes DeHeves oe kees Yej jns nQ~
11
20
pes ve=He meere mJeebyej DeeS~ osefKe yebOeg meye efleve megKe HeeS~~
kenle jece peme efyeMeo efyeMeeuee~ efvepe efvepe YeJeve ieS ceefnHeeuee~~
ht
ig
Yee0 pees jepee, meerlee peer kes mJeebJej ceW Deees Les, Jes meYeer YeeFeeW kees osKekej yengle megKeer ngS Deewj meYeer jepee,
yr
eerjece kes efvece&ue Deewj efJeMeeue eMe kee JeCe&ve kejles ngS DeHevesDeHeves IejeW kees ueew iees~
op
C
ieS yeerefle keg efove Sefn YeeBleer~ ecegefole Hegjpeve mekeue yejeleer~~
Yee0 Fme ekeej keg efove yeerle iees, meYeer efceefLeuee kes ueesie Deewj meYeer yeejeleer yengle emevve Les~
cebieue cetue ueieve efove DeeJee~ efnce $e+leg Deienve ceeme megneJee~~
Yee0 nscevle $e+leg, Deienve DeLee&led ceeie&Meer<e& ceeme kes keejCe megneJevee, meYeer cebieueeW kee cetue, efJeJeen kee cegntle&
efove Dee ieee~
yeeuekeeC[ 261
efJeMes<e Fme oesns keer en HeeBeJeer Hebefe nw, Fmemes Hebeceer metefele ngF&, megneJee mes Megkeue He#e metefele ngDee~ cebieue
Meyo kes Mues<e kes keejCe cebieueeW kee cetue cebieue efove, nscevle $e+leg Deewj Deienve ceeme keer metevee ievLekeej ves
Meyole: oer nw~ Fme ekeej, Fmeer Hebefe mes nscevle $e+leg, ceeie&Meer<e& ceeme, Megkeue He#e, Hebeceer efleefLe leLee cebieue efove,
eerjece kee JewJeeefnke cegntle& efove nw, en meye metefele nes ieee~
ien efleefLe veKele peesie yej yee~ ueieve meesefOe efyeefOe keervn efyeee~~
He"w oervn veejo meve meesF&~ ieveer peveke kes ievekeve peesF&~~
d .
ve
megveer mekeue ueesieve en yeelee~ kenefnb peesefle<eer DeHej efyeOeelee~~
er
Yee0 ien, efleefLe, ve#e$e kes eesie Deewj es efove kes Devegmeej cegntle& kee MeesOeve kejkes, yeee peer ves efJeeej efkeee
es
Deewj ueiveHeef$ekee efueKekej, veejo peer mes eermeerleejece efJeJeen kes efueS Jener cegntle& Yespee, efpemekees cenejepe peveke
R
peer kes peesefleef<eeeW ves Yeer ieefCelepeesefle<e kes DeeOeej Hej efieve DeLee&led MeesOe jKee Lee~ meYeer efceefLeuee kes ueesieeW ves en
s
ht
yeele megveer efke, efceefLeuee kes peesefleef<eeeW kes cegntle& kee meceLe&ve yeee peer ves Yeer efkeee, leye Jes kenves ueies peesefle<eer Yeer
ig
otmejs yeee peer ner nQ~
R
ll
oes0- OesvegOetefue yesuee efyeceue, mekeue megcebieue cetue~
.A
efyeeve kensG efyeosn meve, peeefve meiegve Devegketue~~312~~
s
ya
Yee0 mecHetCe& megcebieueeW keer cetue ieesOetefue yesuee kees ner yeeeCeeW ves JewJeeefnke Mekegve kes Devegketue peevekej yeleeee~
N
GHejesefnleefnb kensG vejveene~ Deye efyeuebye kej keejve keene~~
va
Meleevebo leye meefeJe yeesueeS~ cebieue mekeue meeefpe meye ueeS~~

Se
Yee0 efceefLeuee vejsMe ves DeHeves Hegjesefnle mes kene, Deye efJeuecye kee keee keejCe nw ? leye Meleevevo peer ves cebef$eeeW kees
th
ee
yegueeee Deewj Jes meYeer ceb$eer mecHetCe& ceebieefueke JeeW kees mepee kej ues Deees~
P
MebKe efvemeeve HeveJe yeng yeepes~ cebieue keueMe meiegve MegYe meepes~~
si
megYeie megJeeefmeefve ieeJeefnb ieerlee~ kejefnb yeso Oegefve efyee Hegveerlee~~

ul
iT
Yee0 yengle mes MebKe, veiee[s Deewj {esue yepeves ueies~ cebieuekeueMe Deewj keueeCecee MekegveeW kees mepeeee ieee~ megvoj
r
Sh
meewYeeieJeleer efceefLeueeefveeeB ieerle ieeves ueieerb Deewj HeefJe$e yeeeCe JesoOJeefve kejves ueies~
uesve eues meeoj Sefn YeeBleer~ ieS peneB peveJeeme yejeleer~~
11
keesmeueHeefle kej osefKe meceepet~ Deefle ueIeg ueeie efleveefnb megjjepet~~

20
Yee0 Fme ekeej, Meleevevo peer DeeojHetJe&ke DeJeOevejsMe oMejLe peer kees efJeJeeneLe& yegueeves eues, peneB peveJeeme ceW
ht
ig
yeejeleer Les, JeneB iees~ keesmeue peveHeo kes mJeeceer cenejepe oMejLe peer kes meceepe kees osKekej pevekejepe kes Hegjesefnle
yr
Deewj cebef$eeeW kees oMejLe peer keer DeHes#ee osJeleeDeeW kes jepee Fv yengle ess ueies~
op
YeesG mecee Deye Oeeefje HeeT~ en megefve Heje efvemeeveefve IeeT~~

C
iegefnb Hetef keefj kegue efyeefOe jepee~ eues mebie cegefve meeOeg meceepee~~
Yee0 Deye mecee nes ieee nw efJeJeen kes efueS eerpevekeHegj kes ej Hej HeOeeje peees~ Meleevevo peer kee en Jeeve
megvekej veieejeW Hej eesW He[eR DeLee&led TBeer OJeefve mes veieejs yepe G"s~ iegosJe mes Dee%ee ueskej, kegueefJeef Oe DeLee&led
jIegJebMe keer HejcHeje kes Devegmeej, ieesoeve Deeefo kejkes DeHeves meeLe cegefveeeW Deewj mevleeW kee meceepe ueskej, oMejLe peer
peveJeeme mes pevekeej eues~
oes0- Yeeie efyeYeJe DeJeOesMe kej, osefKe osJe yeeeefo~
ueies mejenve menme cegKe, peeefve pevece efvepe yeeefo~~313~~
Yee0 DeJeOe vejsMe oMejLe peer kes meewYeeie keer mebHeefe kees osKekej, DeHeves pevce kees JeLe& peevekej yeeeefo osJelee
Deewj menmecegKeeW Jeeues Mes<e peer mejenvee kejves ueies~
megjve megcebieue DeJemej peevee~ yej<eefnb megceve yepeeF& efvemeevee~~
.
efMeJe yeeeefoke efyeyegOe yeLee~ e{s efyeceeveefve veevee petLee~~
d
ve
esce Hegueke leve oe Gent~ eues efyeueeskeve jece efyeyeent~~
er
Yee0 osJeleeDeeW ves eYeg kes efJeJeen kee megvoj ceebieefueke DeJemej peevee Deewj Jes veieejs yepeekej Heg<HeeW keer Je=ef kejves
es
ueies~ efMeJepeer, yeeeefo Deewj Deveske etLeeW ceW efJeYekele osJeleeDeeW kes mecetn, esce kes kejeCe jesceebefele Mejerj neskej,
R
s
oe ceW Glmeen mes egkele neskej eYeg eerjece kee efJeJeen osKeves kes efueS efJeceeveeW Hej e{kej eue He[s~
ht
ig
osefKe pevekeHegj megj Devegjeies~ efvepe efvepe ueeske meyeefnb ueIeg ueeies~~
R
efeleJeefnb eefkele efyeefe$e efyeleevee~ jevee mekeue Deueewefkeke veevee~~
ll
.A
veiej veeefj vej He efveOeevee~ megIej megOejce megMeerue megpeevee~~
efleveefnb osefKe meye megj megjveejer~ YeS veKele peveg efyeOeg Gefpeeejer~~
s
ya
Yee0 pevekeHegj osKekej osJelee Devegjkele ngS~ meYeer kees efceefLeuee keer DeHes#ee DeHevesDeHeves ueeske ess ueieves ueies~
N
osJelee eefkele neskej, efJeefe$e DeLee&led efJeefJeOe DeeMeees Jeeues Deveske ceC[HeeW kees osKe jns nQ~ JeneB meYeer jeveeeW
va
Deueewefkeke DeLee&led Fme ueeske mes efJeue#eCe nQ~ efceefLeuee veiej kes meYeer vejveejer He kes kees<e, megvoj, Oeeefce&ke,
Se
megvoj mJeYeeJe Jeeues Deewj elegj nQ~ GvnW osKekej meYeer osJe Deewj osefJeeeB Gmeer ekeej Heerkes He[ iees, pewmes evcee kes
th
Gpeeues ceW leeje ieCe nes peeles nQ~

P ee
efyeefOeefnb YeeG Deeejpe efyeMes<eer~ efvepe kejveer keg kelengB ve osKeer~~

si
Yee0 yeee peer kees efJeMes<e DeeMee& ngDee, keeeWefke GvneWves efceefLeuee ceW keneR Yeer keg Yeer DeHeveer ke=efle (jevee)
ul
iT
veneR osKeer~
r
oes0- efMeJe mecegPeeS osJe meye, peefve Deeejpe Yegueeng~

Sh
oe efyeeejng Oeerj Oeefj, efmee jIegyeerj efyeyeeng~~314~~

11
Yee0 efMeJe peer ves yeee peer kes meefnle meYeer osJeeleDeeW kees mecePeeee, ns osJeleeDeeW! DeeMee& ceW cele Yetuees~ Oew e&
20
OeejCe kejkes oe ceW eermeerlee SJeb eerjIegJeerj kes efJeJeen Hej efJeeej kejes DeLee&led eneB DeHeveer ke=efle kee efevleve cele
ht
kejes~ en efJeJeen lees legcnejs yeeHe kes yeeHe kee nw~

ig
yr
efpeve kej veece uesle peie ceeneR~ mekeue Decebieue cetue vemeeneR~~
op
kejleue nesefnb HeoejLe eejer~ lesF efmee jece kensG keeceejer~~

C
Yee0 keece kes Me$eg efMeJe peer ves kene efpevekee veece uesles ner meYeer DecebieueeW kes cetue ve nes peeles nQ Deewj mebmeej ceW
eejeW HeoeLe& DeLe&, Oece&, keece, cees#e nmleieled nes peeles nQ, Jener eermeerleejece eneB ogunveotune yeves nQ~
Sefn efyeefOe MebYeg megjve mecegPeeJee~ Hegefve Deeies yej yemen eueeJee~~
osJeve osKes oMejLe peelee~ ceneceeso ceve Hegueefkele ieelee~~
yeeuekeeC[ 263
Yee0 Fme ekeej efMeJe peer ves osJeleeDeeWs kees mecePeeee Deewj efHej meye mes Deeies es yewue vevoer kees eueeee~ osJeleeDeeW
ves oMejLe peer kees pevekejepe kes ej Hej peeles osKee~ oMejLe peer kes ceve ceW yengle ye[er emevvelee Leer Deewj Gvekes meYeer
Debie jesceebefele Les~
meeOeg meceepe mebie ceefnosJee~ peveg leveg Oejs kejefnb megKe mesJee~~
meesnle meeLe megYeie megle eejer~ peveg DeHeyejie mekeue levegOeejer~~
.
Yee0 cenejepe oMejLe peer kes meeLe mevleeW kee meceepe Deewj yeeeCe ueesie nQ, ceevees meYeer ueewefkeke Deewj Heejueewefkeke
d
ve
megKe Mejerj OeejCe kejkes eeJeleer& peer keer mesJee kej jns nQ~ DeJeOevejsMe kes meeLe eejeW megvoj Heg$e megMeesefYele nQ, ceevees
er
meYeer cees#eeW (meeHe, meeegpe, meeceerHe, meeueeskee) ves Mejerj OeejCe kej efueee nes~
es
efJeMes<e eneB YeieJeeved eerjece kees meeHe mes, eerYejle kees meeegpe mes, eerue#ceCe kees meeceerHe mes Deewj eerMe$egIve
R
kees meeueeskee mes GHeefcele efkeee ieee nw~
s
ht
cejkele keveke yejve yej peesjer~ osefKe megjve YeF eerefle ve Leesjer~~
ig
Hegefve jeceefnb efyeueesefke efne nj<es~ ve=Heefnb mejeefn megceve efleve yej<es~~
R
ll
Yee0 cejkele ceefCe Deewj mJeCe& kes meceeve es oes peesef[eeW (jeceue#ceCe Deewj YejleMe$egIve) kees osKekej,
.A
osJeleeDeeW kes oe ceW yengle ner eerefle DeLee&led Devegjefkele ngF&~ efHej YeieJeeved eerjece kees osKekej osJelee oe ceW emevve
s
ya
ngS Deewj jepee oMejLe peer keer mejenvee kejles ngS GvneWves Heg<HeeW keer Je<ee& keer~
N
oes0- jeceHe veKeefMeKe megYeie, yeejefnb yeej efveneefj~
va
Hegueke ieele ueeseve mepeue, Gcee mecesle Hegjeefj~~315~~

Se
Yee0 veKe mes efMeKeeHee&vle megvoj YeieJeeved eerjece kes He kees yeejyeej osKekej HeeJe&leer peer kes meefnle eerefMeJe peer
th
Mejerj mes jesceebefele Deewj ves$eeW ceW Deegpeue Yej jns Les~
ee
kesefkekeb" ogefle Meeceue Debiee~ leef[le efyeefveboke yemeve megjbiee~~

P
yeen efyeYet<eve efyeefyeOe yeveeS~ cebieue cee meye YeeBefle megneS~~

si
ul
Yee0 eYeg eerjece kes Meeceue Debie ceesj kes keC" keer MeesYee kes meceeve MeesYee mes egkele nQ~ megvoj Heerues jbie kee
iT
Gvekee Jem$e, efJeegle keer Yeer efvevoe kejlee nw~ meye ekeej mes megvoj cebieuecee Deveske ekeej kes efJeJeenkeeefueke
r
Sh
DeeYet<eCe mepeees ngS nQ~

11
Mejo efyeceue efyeOeg yeove megneJeve~ veeve veJeue jepeerJe uepeeJeve~~

20
mekeue Deueewefkeke megvojleeF&~ keefn ve peeF ceveneR ceve YeeF&~~

ht
Yee0 YeieJeeved eerjece kee megneJevee cegKe, Mejodkeeue kes efvece&ue evcee kes meceeve nw~ Gvekes ves$e veJeerve DeLee&led
ig
eele:keeueerve jepeerJe eeveer ueeue keceue kees Yeer ueefppele kej jns nQ~ Gvekeer mecHetCe& megvojlee Deueewefkeke nw, Jen
yr
op
kener veneR pee mekeleer nw~ Jen lees ceve mes ceve kees ner Yeeleer nw~
C
yebOeg ceveesnj meesnefnb mebiee~ peele veeeJele eHeue legjbiee~~
jepekegDeBj yej yeeefpe osKeeJeefnb~ yebMe eMebmeke efyeo megveeJeefnb~~

Yee0 meeLe peeles ngS ebeue Iees[eW kees veeeles ngS eYeg eerjece kes megvoj leerveeW Yeelee eerYejle, ue#ceCe Deewj Me$egIve
eYeg eerjece kes meeLe yengle megvoj ueie jns nQ~ jepekegceej DeHeves es Iees[eW kees efoKeeles nQ DeLee&led Skeotmejs kees
DeHevesDeHeves Iees[s keer eeue efoKeeles nQ~ JebMeeW keer eMebmee kejves Jeeues yeboerpeve Gvekee megeMe megveeles nQ~
pesefn legjbie Hej jece efyejepes~ ieefle efyeueesefke Keieveeeke ueepes~~
keefn ve peeF meye YeeBefle megneJee~ yeeefpe yes<e peveg keece yeveeJee~~
Yee0 efpeme Iees[s Hej eYeg eerjece efJejepe jns nQ Gmekeer ieefle (eeue) osKekej He#eerjepe ie[ Yeer ueefppele nes jns
nQ~ Jen kene veneR pee mekelee, keeeWefke Jen meye ekeej mes megvoj nw, ceevees keeceosJe ves ner Iees[s kee JesMe yevee efueee
nes~
b0: peveg yeeefpe yes<e yeveeF ceveefmepe jece efnle Deefle meesnF&~
d .
ve
DeeHeves yee yeue He iegve ieefle mekeue YegJeve efyeceesnF&~~
er
peieceiele peerve pe[eJe peesefle megceesefle ceefve ceeefveke ueies~
es
efkebefkeefve ueueece ueieece ueefuele efyeueesefke megj vej cegefve "ies~~
R
Yee0 ceevees YeieJeeved eerjece kes efueS mJeeb Iees[s kee JesMe OeejCe kejkes keeceosJe Delevle MeesefYele nes jns nQ~ DeHeveer
s
ht
DeJemLee, yeue, He, iegCe Deewj eeue mes Jen Iees[e mecHetCe& Iees[eW kees ceesefnle kej jne nw~ Gmekes peerve ceW pe[s ngS
ig
jlveeW keer peesefle peieceiee jner nw~ Gmekeer efkebefbkeCeer DeLee&led kejOeveer ceW ueies ngS jlve Deewj megvoj ueieece kees osKekej
R
ll
osJelee, ceveg<e, cegefve, meye "ie mes iees DeLee&led ceevees, Gmeves "ienejer kejkes meye kes ceve kees uet efueee nw~
.A
oes0- eYeg cevemeefnb ueeueerve ceve, euele yeeefpe efye HeeJe~
s
ya
Yetef<ele G[gieve leef[le Ieve, peveg yej yejefn veeeJe~~316~~
N
Yee0 eYeg keer Fe mes ueeueerve ngS DeLee&led efceues ngS ceveJeeuee Iees[e euelee ngDee yengle efJe eeHle kej jne nw,
va
ceevees leejeieCeeW Deewj efJeegle mes megMeesefYele yeeoue, es ceesj kees veee jne nes~ leelHee& en nw efke, Gme DeMJe ves DeHeves
Se
ceve kees eYeg keer Fe mes efceuee efueee Deewj eYeg kes mebkesle kes efyevee Yeer Gvekeer Fe mes Jen veeelee nw~ Fme Hej
th
ieesmJeeceer peer ves Gles#ee keer ceevees leejeieCeeW Deewj efJeegle mes megMeesefYele yeeoue, ceetj kees veee jne nes~ eneB yeeoue nQ
ee
YeieJeeved eerjece, ve#e$eieCe nQ Gvekes JewJeeefnke DeeYet<eCe, efyepeueer nw Heerleecyej Deewj ceetj nw, Iees[e~
P
pesefn yej yeeefpe jece DemeJeeje~ lesefn MeejoG ve yejvew Heeje~~

si
ul
Mej jece He Devegjeies~ veeve HebeoMe Deefle efee ueeies~~

iT
nefj efnle meefnle jece peye peesns~ jcee mecesle jceeHeefle ceesns~~
r
Sh
efvejefKe jece efye efyeefOe nj<eeves~ Dee"F veeve peeefve Heefleeves~~

megj mesveHe Gj yengle Gent~ efyeefOe les [sJe{ ueeseve ueent~~
11
20
Yee0 efpeme es Iees[s Hej YeieJeeved eerjece Dee{ nQ Gmekee mejmJeleer peer Yeer JeCe&ve veneR kej mekeleeR~ Mejpeer,
ht
YeieJeeved eerjece kes He Hej Devegjkele ngS leye GvnW Hevn ves$e yengle efee ueies~ peye eer nefj (efJe<Ceg) ves esceHetJe&ke
ig
eerjece peer kees efveneje leye ue#ceer peer kes meefnle ue#ceerHeefle veejeeCe Yeer YeieJeeved eerjece kes He Hej ceesefnle nes iees~
yr
eerjece keer efJe osKekej yeee peer emevve ngS, Hejvleg DeHeves Dee" ner ves$e peevekej HeMeeeeHe kejves ueies~ osJe
op
mesveeHeefle keeefle&kese peer kes ceve ceW yengle Glmeen nw, keeeWefke GvnW yeee peer keer DeHes#ee [s{ iegCee DeefOeke ves$e ueeYe
C
efceue jne nw DeLee&led keeefle&kese peer yeejn ves$eeW mes YeieJeeved eerjece kees osKe jns nQ, pees Dee" kee [s{ iegvee nw~
jeceefnb efeleJe megjsMe megpeevee~ ieewlece meeHe Hejce efnle ceevee~~

osJe mekeue megjHeefleefnb efmeneneR~ Deepeg Hegjboj mece keesG veeneR~~
Yee0 elegj Fv, YeieJeeved eerjece kees Ske npeej ves$eeW mes osKeves ueies~ GvneWves DeHeves efueS efoes ngS ieewlece cegefve kes
MeeHe kees HejcekeueeCekeejer ceevee~ meYeer osJeleeieCe Fv kees efmeneves ueies DeLee&led F&<ee& kes meeLe eMebmee kejves ueies
yeeuekeeC[ 265
Deewj yeesues, Deepe Fv kes meceeve keesF& Yeer meewYeeieMeeueer veneR nw, keeeWefke Jes meyemes DeefOeke Ske npeej ves$eeW mes eYeg
kes meewvoe& kees osKe jns nQ~
efJeMes<e eneB leelHee& en nw efke, Denuee kes meeLe ue kejves Hej ieewlece $e+ef<e ves Fv kees Ske npeej iegHleebieeW mes
egkele nesves kee MeeHe efoee Lee Deewj Fv keer eeLe&vee kejves Hej kene efke, peye legce YeieJeeved eerjece kees otune He ceW
osKeesies leye es meYeer iegHleebie, ves$e yeve peeeWies~
d .
cegefole osJeieve jeceefnb osKeer~ ve=Hemeceepe ogngB nj<e efyeMes<eer~~
ve
Yee0 eerjece kees osKekej osJeieCe Yeer emevve nQ Deewj oesveeW jepemeceepe eerDeJeOe Deewj eerefceefLeuee ceW Delevle efJeMes<e
er
es
n<e& nw~
R
b0- Deefle nj<e jepemeceepe ogngB efoefMe oggbogYeer yeepeefnb Ieveer~
s
ht
yej<eefnb megceve megj njef<e keefn pee peeefle pee jIegkegueceveer~~
ig
Sefn YeeBefle peeefve yejele DeeJele yeepeves yeng yeepeneR~
R
jeveer megJeeefmeefve yeesefue Heefjefve nsleg cebieue meepeneR~~
ll
.A
Yee0 oesveeW jepemeceepeeW kees yengle n<e& nw Deewj veieejs yepe jns nQ~ ns jIegkegueceefCe eerjece! DeeHe keer pee nes! pee
s
ya
nes! pee nes! Ssmee kenkej osJelee Heg<HeeW keer Je<ee& kej jns nQ~ Fme ekeej, yeejele kees Deeles peevekej peveke peer kes ej
N
Hej yengle mes yeepes yepeves ueies Deewj meerlee peer keer ceelee megveevee megneefieve ceefnueeDeeW kees yegueekej Heefjve kejves kes
va
efueS cebieue meepe mepeeves ueieerb~

Se
oes0- meefpe Deejleer Deveske efyeefOe, cebieue keueMe meBJeeefj~

th
eueerb cegefole Heefjefve kejve, iepeieeefceefve yej veeefj~~317~~

P ee
Yee0 Deveske ekeej mes Deejleer mepeekej ceebieefueke keueMeeW kees meBJeej kej neLeer keer eeue eueves Jeeueer megveevee
si
Deeefo es HetpeceefnueeeW emevve nesleer ngF Heefjve kejves kes efueS eue He[eR~
ul
iT
efyeOegyeoveer meye meye ce=ieueeseefve~ meye efvepe leveg efye jefle ceo ceeseefve~~
r
Sh
Heefnjs yejve yejve yej eerje~ mekeue efyeYet<eve mepes Mejerje~~

mekeue megcebieue Debie yeveeS~ kejefnb ieeve keuekebef" uepeeS~~
11
20
kebkeve efkebefkeefve vethegj yeepeefnb~ eeefue efyeueesefke keece iepe ueepeefnb~~

yeepeefnb yeepeve efyeefyeOe ekeeje~ veYe De veiej megcebieueeeje~~
ht
ig
Yee0 YeieJeeved eerjece keer meemet ceeB megveevee peer SJeb Gvekeer meneesefieveerb meYeer GvneR keer meceJeemke ceefnueeeW
yr
op
evcee kes meceeve cegKeJeeueer nQ~ Jes meYeer nefjCe kes meceeve ves$eJeeueer nQ Deewj meYeer ceefnueeeW DeHeveer Mejerj keer keeefvle
C
mes keeceHelveer jefle kes ceo kees ve kejvesJeeueer nQ~ meYeer ves yengle ekeej keer yengjbieer meeef[eeB Henve jKeer nw Deewj meYeer
ves DeeYet<eCeeW mes DeHeves Mejerj kees mepee jKee nw~ meYeer ceefnueeeW DeHeves DebieeWs ceW megvoj cebieue mepee jKes nQ~ Jes
keesefkeueeDeeW kees ueefppele kejleer ngF& megvoj cebieueieeve kej jner nQ~ Gvekes kebkeCe, efkebefkeefCe (kejOeveer) Deewj vetHegj
yepe jns nQ~ Gvekeer eeue osKekej keeceosJe kes neLeer Yeer ueefppele nes peeles nbw~ Deveske ekeej kes Jeee yepe jns nQ~
DeekeeMe Deewj veiej ceW megvoj cebieueeeej nes jns nQ~
Meeer Meejoe jcee YeJeeveer~ pes megjeflee Megefe menpe meeeveer~~
keHe veeefj yej yes<e yeveeF&~ efceueerb mekeue jefveJeemeefnb peeF&~~
kejefnb ieeve keue cebieue yeeveer~ nj<e efyeyeMe meye keengB ve peeveer~~
Yee0 Meeer (FveCeer), Meejoe, ue#ceer Deewj HeeJe&leer Deeefo pees mJeYeeJe mes elegj osJeHeeflveeeB LeeR~ Jes meye ceeee mes
es ceefnueeDeeW kee JesMe yeveekej peveke peer kes jefveJeeme ceW peekej efceue ieF~ Jes megvoj cebieuecee JeeCeer ceW ieeve kejves
.
ueieerb~ meYeer jeefveeeB n<e& kes efJeJeMe nQ, efkemeer ves Fvekees veneR Heneevee~
d
ve
b0- kees peeve kesefn Deevebo yeMe meye yee yej Heefjve eueerb~
er
keue ieeve ceOegj efvemeeve yej<eefnb megceve megj MeesYee Yeueerb~~
es
Deevebokebo efyeueesefke otuen mekeue efne njef<ele YeF~
R
DebYeespe Debyeke Debyeg Gceefie megDebie HeguekeeJeefue F~~
s
ht
Yee0 Deevevo kes JeMe ceW nesves mes efkeme kees keewve peeveleer ? meYeer ceefnueeeW HejyeeHe Jej kee Heefjve kejves eue
ig
R
He[er nQ~ megvoj ieeve Deewj ceOegj veieejs keer Oegve nes jner nw~ osJelee Heg<HeeW keer Je<ee& kej jns nQ~ en MeesYee yengle es nw~
ll
Deevevo He peue kes cesIemJeHe eerjece kees ner otune osKekej meYeer peveke peer keer jeefveeeB oe ceW emevve nes ieF~
.A
Gvekes keceue pewmes ves$eeW ceW peue Gce[ He[e Deewj Gvekes megvoj DebieeW ceW HeguekeeJeefue e ieeer~
s
ya
oes0- pees megKe Yee efmee ceeleg ceve, osefKe jece yej yes<e~
N
mees ve mekeefnb keefn keueHe Mele, menme Meejoe Mes<e~~318~~
va
Yee0 meerlee peer keer ceelee megveevee peer kes ceve ceW YeieJeeved eerjece kee otune JesMe osKekej pees megKe ngDee Jen megKe
Se
menmeeW Meejoe Deewj Mes<e mewke[eW keuHehee&vle Yeer veneR ken mekeles~
th
veeve veerj nef" cebieue peeveer~ Heefjefve kejefnb cegefole ceve jeveer~~
ee
yeso efyeefnle De kegue Deeee~ keervn Yeueer efyeefOe meye yeJene~~

P
si
Yee0 cebieue kee DeJemej peevekej, ves$eeW kes DeeBmegDeeW kees jeskekej jeveer megveevee peer emevve neskej eerjece kee
ul
Heefjve kejves ueieerb~ GvneWves JesoeW ceW efJeefnle kecees, kegue kes DeeeejeW leLee JeJenejeW kees YeueerYeeBefle mecHevve efkeee~
r iT
Hebe meyeo Oegefve cebieue ieevee~ He HeeBJe[s Hejefnb efyeefOe veevee~~

Sh
keefj Deejleer DejIe efleve oervne~ jece ieceve ceb[He leye keervne~~
11
Yee0 Hebe MeyoeW keer Oegve DeLee&led peeOJeefve, cebieueOJeefve, JesoOJeefve, yeboerOJeefve Deewj veiee[eW keer OJeefve nes jner nw
20
leLee cebieueieeve ieees pee jns nQ Deewj Deveske ekeej kes Jem$eeW kes HeeBJejs He[ jns nQ~ jeefveeeW ves Deejleer kejkes DeIe&
ht
efoee Deewj eerjece ves ej mes ceC[He keer Deesj ieceve efkeee~
ig
oMejLe meefnle meceepe efyejepes~ efyeYeJe efyeueesefke ueeskeHeefle ueepes~~

yr
op
mecee mecee megj yej<eefnb Hetuee~ Meebefle He{efnb ceefnmegj Devegketuee~~

C
Yee0 meceepe kes meefnle cenejepe oMejLe megMeesefYele nes jns nQ~ Gvekee JewYeJe osKekej ueeskeHeefle Yeer ueefppele nes jns
nQ~ meceemecee Hej osJelee Heg<HeeW keer Je<ee& kej jns nQ Deewj Devegketue yeeeCe MeeefvleHee" kej jns nQ~
veYe De veiej keesueenue nesF&~ DeeHeve Hej keg megveF ve keesF&~~
Sefn efyeefOe jece ceb[Heefnb DeeS~ DejIe osF Deemeve yew"eS~~
yeeuekeeC[ 267
Yee0 DeekeeMe Deewj veiej ceW keesueenue nes jne nw~ DeHevee Deewj Hejeee keesF& keg Yeer (Meyo) veneR megve jne nw~ Fme
ekeej YeieJeeved eerjece ceC[He ceW Deees, GvnW DeIe& oskej Deemeve Hej yew"eee ieee~
b0- yew"eefj Deemeve Deejleer keefj efvejefKe yej megKe HeeJeneR~
ceefve yemeve Yet<eve Yetefj yeejefnb veeefj cebieue ieeJeneR~~
yeeeefo megjJej efyee yes<e yeveeF keewlegke osKeneR~
DeJeueesefke jIegkegue keceue jefye efye megHeue peerJeve uesKeneR~~
d .
ve
Yee0 eYeg kees Deemeve Hej yew"ekej, Deejleer kejkes, Jej He ceW efJejepeceeve eerjece kees osKekej ueesie megKe Hee jns nQ
er
leLee ceefnueeeW, ceefCe, Jem$e Deewj Deveske DeeYet<eCeeW keer veeweJej kej jner nQ SJeb cebieue iee jner nQ~ yeeeefo es
es
osJelee yeeeCe kee JesMe yevee kej efJeJeen cebieue osKe jns nQ Deewj jIegkegueHe keceue kes mete& YeieJeeved eerjece kees
R
osKekej DeHeves peerJeve kees megHeue DeLee&led megvoj Heue mes egkele mecePe jns nQ~
s
ht
oes0- veeT yeejer YeeB ve, jece efveeJeefj HeeF~
ig
R
cegefole DeMeer<eefnb veeF efmej, nj<e ve oe meceeF~~319~~
ll
.A
Yee0 veeF&, yeejer (Heeve osvesJeeuee) Yee, ve (vele&ke) es meYeer eerjece keer veeweJej Heekej, efmej veJeekej emevvelee
s
mes DeeMeerJee&o os jns nQ~ Fvekes oe ceW n<e& veneR mecee jne nw~
ya
N
efceues peveke oMejLe Deefle eerleer~ keefj yewefoke ueewefkeke meye jerleer~~
va
efceuele cene oesG jepe efyejepes~ GHecee Keesefpe Keesefpe keefye ueepes~~
Se
Yee0 ueewefkeke Deewj Jewefoke meYeer HejcHejeDeeW kees mecHevve kejkes Delevle emevvelee mes peveke peer Deewj oMejLe peer
th
Skeotmejs mes efceues (meeceOe kee ueeskeeeej mecHevve efkeee)~ oesveeW cenejepe efceueles mecee yengle megMeesefYele nes jns nQ~
ee
Gvekeer GHecee KeespeKeespe kej keefJeieCe ueefppele nes G"s~

P
uener ve kelengB neefj efne ceeveer~ Fve mece SF GHecee Gj Deeveer~~

si
ul
meeceOe osefKe osJe Devegjeies~ megceve yejef<e peme ieeJeve ueeies~~

iT
Yee0 keneR Yeer Fvekeer GHecee eeHle veneR keer Deewj oe ceW nej ceeve efueS~ Fvekes meceeve ener nQ, Devle ceW ener
r
Sh
GHecee oe ceW efveefMele keer~ meeceOe DeLee&led meceefOeeeW kee efceueve osKekej, osJelee esce ceW ceive ngS Deewj Heg<HeeW keer
11
Je<ee& kejkes oesveeW kee eMe ieeves ueies~

20
peie efyejbefe GHepeeJee peye les~ osKes megves yeen yeng leye les~~
ht
mekeue YeeBefle mece meepe meceepet~ mece meceOeer osKes nce Deepet~~
ig
yr
Yee0 peye mes yeee peer ves peieled kees GlHevve efkeee nw, leye mes nce osJeleeDeebbs ves yengle mes efJeJeen osKes Deewj yengle mes
op
efJeJeen megves nQb~ GveceW meppee Deewj meceepe meye ekeej mes meceeve Les, Hejvleg nceves meceeve meceOeer lees Deepe ner osKes,
C
DeLee&led eLee veece leLee iegCe:~
osJe efieje megefve megvoj meeBeer~ eerefle Deueewefkeke ogngB efoefMe ceeeer~~
osle HeeBJe[s DejIe megneS~ meeoj peveke ceb[Heefnb ueeS~~
Yee0 osJeleeDeeW keer megvoj Deewj meleJeeCeer megvekej, oesveeWs jepemeceepeeW ceW Deueewefkeke eerefle Hewue ieeer~ HeeBJe[s Deewj
megvoj DeIe& osles ngS peveke peer DeeojHetJe&ke oMejLe peer kees ceC[He ceW ues Deees~
b0- ceb[He efyeueesefke efyeefe$e jevee efejlee cegefve ceve njs~
efvepe Heeefve peveke megpeeve meye kenB Deeefve efmebIeemeve Oejs~~
kegue F meefjme yeefme Hetpes efyevee keefj DeeefMe<e uener~
keewefMekeefnb Hetpele Hejce eerefle efke jerefle leew ve Hejw kener~~
Yee0 ceC[He keer efJeefe$e jevee Deewj megvojlee osKeles ner cegefveeeW kes ceve Yeer DeHele nes iees~ elegj peveke peer ves
meYeer yeejeefleeeW kes efueS DeHeves neLe mes ues Deekej efmebnemeve jKes~ kegue kes FosJelee kes meceeve Jeefme peer keer Hetpee
d .
ve
keer Gvemes efJevee kejkes DeeMeerJee&o eeHle efkeee~ efJeMJeeefce$e peer keer Hetpee kejles mecee peveke peer kes ceve ceW pees
er
Hejceeerefle ngF& Gmekeer jerefle lees kener veneR pee mekeleer~
es
oes0- yeeceosJe Deeefoke $e+<ee, Hetpes cegefole cenerMe~
R
efoS efoye Deemeve meyeefnb, meye meve uener DeMeerMe~~320~~
s
ht
Yee0 JeeceosJe Deeefo $e+ef<eeeW keer cenejepe peveke ves emevve neskej Hetpee keer, meyekees efoJe DeLee&led mJeiees&efele
ig
R
Deemeve efoes Deewj meYeer mes DeeMeerJee&o eeHle efkees~
ll
.A
yengefj keervn keesmeueHeefle Hetpee~ peeefve F&Me mece YeeJe ve otpee~~
keervn peesefj kej efyevee ye[eF&~ keefn efvepe Yeeie efyeYeJe yengleeF&~~
s
ya
Yee0 efHej F&MJej kes meceeve peevekej cenejepe oMejLe peer keer peveke peer ves Hetpee keer~ Gvekes ceve ceW keesF& otmeje
N
YeeJe veneR Lee~ cenejepe ves DeHeves Yeeie kes JewYeJe keer DeefOekelee kenkej neLe pees[kej efJevee Deewj eMebmee keer~
va
Se
Hetpes YetHeefle mekeue yejeleer~ meceOeer mece meeoj meye YeeBleer~~

Deemeve Gefele efoS meye keent~ kenewb keen cegKe Ske Gent~~
th
ee
Yee0 cenejepe peveke peer ves meYeer yeejeefleeeW keer DeHeves meceOeer cenejepe oMejLe peer kes meceeve ner DeeojHetJe&ke meye
P
ekeej mes Hetpee keer Deewj meyekees Gefele Deemeve efoes~ Ske cegKe mes ceQ peveke peer kee Glmeen kewmes kentB ?
si
mekeue yejele peveke meveceeveer~ oeve ceeve efyeveleer yej yeeveer~~

ul
iT
efyeefOe nefj nj efoefMeHeefle efovejeT~ pes peeveefnb jIegyeerj eYeeT~~

r
keHe efyee yej yes<e yeveeS~ keewlegke osKeefnb Deefle meeg HeeS~~
Sh
Hetpes peveke osJe meye peeves~ efoS megDeemeve efyeveg Heefneeves~~

11
Yee0 oeve, mecceeve, eeLe&vee Deewj esJeeCeer mes peveke peer ves mecHetCe& yeejele kee mecceeve efkeee~ yeeepeer, efJe<Cegpeer,
20
efMeJepeer, efoiedHeeue, mete&veejeeCe Deewj Yeer pees osJelee YeieJeeved eerjece kes eYeeJe kees peeveles nQ, Jes keHe mes yeeeCe kee
ht
JesMe yeveekej Delevle megKe Heeles ngS keewlegke osKe jns nQ~ Gve meyekees osJelee kes meceeve peevekej peveke peer ves Hetpee
ig
yr
keer Deewj efyevee Heneeves ner GvnW megvoj Deemeve efoee~

op
b0- Heefneeve kees kesefn peeve meyeefnb DeHeeve megefOe Yeesjer YeF&~
C
Deevebo kebo efyeueesefke otuen GYee efoefMe DeeveBoceF&~~
megj ueKes jece megpeeve Hetpes ceeveefmeke Deemeve oS~

DeJeueesefke Meerue mJeYeeJe eYeg kees efyeyegOe ceve ecegefole YeS~~
Yee0 JeneB keewve efkemes Heneevelee Deewj keewve efkemes peevelee? meYeer kees DeHeveer megefOe Yetue ieeer~ Deevevokevo eerjece
kees otuen He ceW osKekej oesveeW efoMeeDeeW ceW DeLee&led efceefLeuee Deewj DeJeOe kes meceepe ceW Deevevo ner Deevevo nes ieee~
yeeuekeeC[ 269
elegj eYeg eerjece ves osJeleeDeeW kees osKee leLee Heneeve efueee Deewj Gvekeer hetpee keer SJeb GvnW ceeveefmeke Deemeve efoee~
eYeg eerjece kes megvoj eefj$e Deewj mJeYeeJe kees osKekej osJelee ceve ceW emevve nes iees~
oes0- jeceeb cegKe eb efye, ueeseve ee ekeesj~
kejle Heeve meeoj mekeue, esce eceeso ve Leesj~~321~~
Yee0 meYeer kes ves$eHe megvoj ekeesj eerjeceev kes cegKeHe ev keer Dece=le He efJe kee Heeve kej jns nQ~
.
meyekes ceve ceW esce Deewj eceeso DeLee&led FueeYe mes GlHevve n<e& Lees[e veneR nw DeLee&led yengle nw~
d
ve
mecee efyeueesefke yeefme yeesueeS~ meeoj Meleevebo megefve DeeS~~
er
yesefie kegDeBefj Deye Deeveng peeF&~ eues cegefole cegefve Deeemeg HeeF&~~
es
R
Yee0 efJeJeen kee mecee osKekej yeeef<e& Jeefme peer ves peveke peer kes Hegjesefnle Meleevevo peer kees yeguee efueee~ Jeefme
s
peer kee DeeosMe megvekej Meleevevo peer DeeojHetJe&ke Gvekes Heeme Deees~ Jeefme peer ves kene, Deye jepekegceejer kees MeerIe uess
ht
ig
DeeFes~ cegefve kee DeeosMe Heekej Meleevevo peer emevve neskej peveke peer kes jefveJeeme kees eues iees~
R
jeveer megefve GHejesefnle yeeveer~ ecegefole meefKeve mecesle meeeveer~~
ll
.A
efyee yeOet kegueye= yeesueeF~ keefj keguejerefle megcebieue ieeF~~
s
Yee0 elegj jeefveeeB (megveevee Deeefo) ves DeHeves Hegjesefnle kes cegKe mes eerDeJeOe kes Hegjesefnle Jeefme peer keer JeeCeer
ya
N
megvekej meefKeeeW kes meefnle emevve neskej yeeeCe Heeflveeebs (cew$eseer Deeefo) Deewj DeHeves kegue keer Je=eDeeW kees yeguee
va
efueee Deewj efJeJeen kes HetJe& keer jerefleeeW kee Heeueve kejkes megvoj cebieueieerle ieeves ueieerb~
Se
veeefj yes<e pes megj yej yeecee~ mekeue megYeee megvojer Meecee~~
efleveefnb osefKe megKe HeeJeefnb veejer~ efyeveg Heefneeefve eeveng les Heejer~~
th
ee
Yee0 ceveg<e veeefjeeW kes JesMe ceW DeeF& ngF& pees mJeYeeJe mes megvoj Deewj Meecee DeLee&led meowJe meesuen Je<e& keer efoKeves
P
Jeeueer es osJeHeeflveeeBB LeeR, Gvnbs osKekej efceefLeuee keer veeefjeeB yengle megKe eeHle kej jner LeeR~ Jes efyevee peeveHeneeve
si
ul
kes Yeer efceefLeueeefveeeW kees eeCe mes Yeer DeefOeke efee ueie jner LeeR~
iT
efJeMes<e Meecee <ees[Me Jeeef<e&keer DeLee&led meesuen Je<e& keer egJeleer kees Meecee kenles nQ~
r
Sh
yeej yeej meveceeveefnb jeveer~ Gcee jcee Meejo mece peeveer~~

11
meere meBJeeefj meceepe yeveeF&~ cegefole ceb[Heefnb eueerb efueJeeF&~~

20
Yee0 osJeJeOetDeeW kees HeeJe&leerpeer, ue#ceer peer Deewj mejmJeleer peer kes meceeve peevekej, peveke peer keer jeefveeeB Gvekee
ht
yeejyeej mecceeve kej jner LeeR~ meerlee peer kees mepeekej Deewj efJeJeen kes GHekejCeeW kees JeJeefmLele kejkes jeefveeeB
ig
emevve nesleer ngF& kegceejer kees ceC[He keer Deesj efueJee ues eueerb~
yr
op
b0- eefue ueeF meerleefnb meKeer meeoj meefpe megcebieue Yeeefceveer~

C
veJe meHle meepes megvojer meye cee kegbpej ieeefceveer~~
keue ieeeve megefve cegefve Oeeve leeieefnb keece keesefkeue ueepeneR~

cebpeerj vetHegj keefuele kebkeve leeue ieefle yej yeepeneR~~
Yee0 megvoj ue#eCeeW Jeeueer meefKeeeB cebieueeW kees mepeekej meerlee peer kees DeeojHetJe&ke efueJee ues eueerb~ meYeer megvoefjeeW
ves meesuen e=bieej mepeees Les~ meYeer celeJeeues neLeer keer eeue mes eue jneR Leer~ Gvekee megvoj ieeve megvekej, cegefve Yeer
Oeeve es[ osles Les~ keeceosJe keer keesefkeueeeW ueefppele nes jner LeeR~ Gvekes ejCeeW ceW Heeeue HewbpeefveeeB, leLee megvoj
kebkeCe leeue keer ieefle kes Devegmeej es ekeej mes yepe jns Les~
oes0- meesnefle yeefvelee ye=bo cenB, menpe megneJeefve meere~
efye ueuevee ieve ceOe peveg, meg<ecee eflee keceveere~~322~~
Yee0 egJeefle veeefjeeW kes mecetn ceW mJeYeeJe mes megvoj meerlee peer MeesefYele nes jner LeeR ceevees, efJe He megvoj
.
ceefnueeDeeW kes yeere meYeer keer keecevee kee efJe<ee yeveer ngF& HejceMeesYeeHe veejer efJejepeceeve nes~
d
ve
efmee megvojlee yejefve ve peeF&~ ueIeg ceefle yengle ceveesnjleeF&~~
er
DeeJele osefKe yejeefleve meerlee~ HejeefMe meye YeeBefle Hegveerlee~~
es
meyeefn ceveefnb ceve efkeS eveecee~ osefKe jece YeS Hetjvekeecee~~
R
s
Yee0 meerlee peer keer megvojlee kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ cesjer yegef yengle eser Deewj meerlee peer keer megvojlee
ht
ig
yengle ye[er nw~ He keer jeefMe meye ekeej mes HeefJe$e YeieJeleer meerlee peer kees Deeles osKekej, meYeer Jej eeef$eeeW ves Gvnbs
R
ceve ner ceve ceW eCeece efkeee Deewj meYeer ueesie meerlee peer kes meefnle eerjece kees osKekej HetCe&keece nes iees DeLee&led meYeer
ll
.A
keer keeceveeeW HetCe& nes ieF~
s
nj<es oMejLe megleve meceslee~ keefn ve peeF Gj DeeveBo peslee~~
ya
megj eveece keefj yeefj<eefnb Hetuee~ cegefve DeeefMe<e Oegefve cebieue cetuee~~
N
ieeve efvemeeve keesueenue Yeejer~ esce eceeso ceieve vej veejer~~
va
Se
Yee0 Heg$eeW kes meefnle cenejepe oMejLe peer Yeer yengle emevve ngS~ Gvekes oe ceW efpelevee Deevevo Lee, Gmes kene veneR
pee mekelee~ osJelee eCeece kejkes Heg<HeeW keer Je<ee& kej jns nQ Deewj meYeer cebieueeW keer cetue, cegefveeeW keer DeeMeerJee&oOJeefve
th
ee
nes jner nw~ cebieueieeve Deewj veiejeWs keer OJeefve kee Yeejer keesueenue nw~ efceefLeueeveiej kes vejveejer eermeerleejece
P
efJe<eeke esce leLee ceveeens ueeYe mes GlHevve emevvelee ceW ceive nw~
si
Sefn efyeefOe meere ceb[Heefnb DeeF&~ ecegefole Meebefle He{efnb cegefvejeF&~~

ul
iT
lesefn DeJemej kej efyeefOe yeJene~ ogngB kegueieg meye keervn Deee~~
r
Sh
Yee0 Fme ekeej mes meerlee peer ceC[He ceW DeeF~ cegefvejepe Jeefmepeer, efJeMJeeefce$e peer ee%eJeukeepeer, Meleevevo peer
Deeefo emevve neskej MeeefvleHee" kejves ueies~ Gmeer DeJemej Hej oesveeW kegueiegDeeW DeLee&led Jeefme Deewj Meleevevo peer ves
11
JesoefJeefOe Deewj ueeskeJeJenej kes Devegketue meYeer kegueeeej mecHevve efkees~

20
b0- Deeeej keefj ieg ieewefj ieveHeefle cegefole efyee HegpeeJeneR~

ht
megj eieef Hetpee uesefnb osefnb DeMeer<e Deefle megKe HeeJeneR~~

ig
yr
ceOegHeke& cebieue Je pees pesefn mecee cegefve ceve cenB enQ~

op
Yejs keveke keesHej keueMe mees leye efueS Heefjeejke jnQ~~1~~

C
Yee0 iegpeve kegueeeej mecHevve kejkes Deewj meye yeeeCe emevve neskej eermeerleejece peer mes ieCeHeefle Deewj ieewjer keer
Hetpee keje jns nQ~ ieCesMe peer Deewj HeeJe&leer peer Deeefo osJelee eke neskej Hetpee mJeerkeejles nQ, DeeMeerJee&o osles nQ Deewj
yengle megKe eeHle kejles nbw~ ceOegHeke& DeLee&led meceeve cee$ee ceW oner, Ieer Deewj ceOeg kee Ieesue Deeefo pees Yeer ceebieefuekeJe
cegefveieCe efpeme mecee ceve ceW eenles nQ, Gmeer mecee, mJeCe& kes HejeleeW Deewj keueMeeW ceW Yejkej mesJeke ueskej GHeefmLele
nes jns nQ~
yeeuekeeC[ 271
b0- kegue jerefle eerefle mecesle jefye keefn osle meye meeoj efkees~
Sefn YeeBefle osJe HegpeeF meerleefnb megYeie efmebIeemeve efoes~~
efmee jece DeJeueeskeefve HejmeHej esce keeng ve ueefKe Hejw~
ceve yegef yej yeeveer Deieesej eie keefye kewmes kejw~~2~~
Yee0 DeHeves kegue keer jerefle mJeeb mete&veejeeCe esce kes meefnle ken jns nQ~ Jen meye eermeerleejece ves DeeojHetJe&ke
.
mecHevve efkees~ Fme ekeej osJeleeDeeW keer Hetpee keje kej yeeeCeeW ves meerlee peer kees megvoj efmebnemeve yew"ves kes efueS
d
ve
efoee~ eermeerleejece keer HejmHej efeleJeve Deewj Gme mes GodYetle HeejmHeefjke DeefveJe&eveere esce efkemeer kees veneR efoKe
er
He[ jne nw~ ceve, yegef, es JeeCeer mes Yeer Hejs Gve Hejceelce obHeefle kes esce kees keefJe kewmes eke kej mekelee nw~
es
R
oes0- nesce mecee leveg Oeefj Deveue, Deefle megKe Deengefle uesefnb~
s
efyeeyes<e Oeefj yeso meye, keefn efyeyeen efyeefOe osefnb~~323~~
ht
ig
Yee0 nesce kes mecee DeefiveosJe Mejerj OeejCe kejkes Delevle megKeHetJe&ke eermeerleejece eje oer ngF& Deengefle mJeerkeej
R
kejles nQ~ meYeer Jeso, yeeeCeeW kee JesMe OeejCe kejkes efJeJeen keer efJeefOe ken osles nQ~
ll
.A
peveke Heeceefn<eer peie peeveer~ meere ceeleg efkeefce peeF yeKeeveer~~
s
ya
megpeme megke=le megKe megvojleeF&~ meye mecesef efyeefOe jeer yeveeF&~~
N
Yee0 mecHetCe& peieled peevelee nw efke, cenejepe peveke peer keer heeefYeef<ee cenejeveer megveevee kees megeMe, megke=le
va
Se
DeLee&led melkece&, megKe leLee megvojlee Fve meYeer GHekejCeeW kees meces kej FvneR mes yeee peer ves meBJeejmeBJeej kej
yeveekej jee nw DeLee&led megveevee efkemeer ceeleeefHelee kes jpeMege kee HeefjCeece veneR nQ, Jes lees yeee peer eje yeveeeer
th
ee
ngF& efHele=osJeleeDeebs keer ceevemeer Heg$eer nQ, FmeefueS Gvekee JeCe&ve kewmes efkeee peee~
P
mecee peeefve cegefveyejve yeesueeF~ megvele megJeeefmeefve meeoj ueeF~~

si
peveke yeece efoefMe meesn megveevee~ efnceefieefj mebie yeveer peveg ceevee~~
ul
iT
Yee0 mecee peevekej (keveeoeve kee) Jeefme, Meleevevo Deeefo escegefveeeW ves megveevee peer kees yegueJeeee~ cegefveeeW
r
Sh
kee DeeosMe megveles ner meewYeeieJeleer ceefnueeeW megveevee peer kees DeeojHetJe&ke ceb[He ceW ues DeeF~ keveeoeveeLe& peveke peer
11
kes JeeceYeeie ceW megveevee peer megMeesefYele ngF&,b ceevees efnceeeue HeJe&le kes meeLe cewvee yeveer ngF& neW~
20
keveke keueMe ceefve keesHej js~ Megefe megiebOe cebieue peue Hetjs~~
ht
efvepe kej cegefole jee De jeveer~ Oejs jece kes Deeies Deeveer~~
ig
Yee0 HeefJe$e SJeb megieefvOele cebieue peue mes HetCe& megJeCeeW& kes keueMe Deewj ceefCeeeW kes megvoj HejeleeW kees cenejepe peveke
yr
op
peer Deewj cenejeveer megveevee peer ves emevve nesles ngS DeHeves neLe mes ueekej eerjece peer kes Deeies jKee~
C
He{efnb yeso cegefve cebieue yeeveer~ ieieve megceve Peefj DeJemej peeveer~~
yej efyeueesefke obHeefle Devegjeies~ HeeeB Hegveerle HeKeejve ueeies~~

Yee0 cegefvepeve cebieue JeeCeer ceW JesoHee" kejves ueies~ DeJemej peevekej DeekeeMe mes Heg<HeeW keer Pe[er ueie ieeer~ eYeg
eerjece kees Jej He ceW osKekej peveke jepeobHeefle (efMejOJepe peer Deewj megveeveepeer) Devegje nes iees Deewj otune
eerjece kes HeefJe$e ejCe HeKeejves ueies~
b0- ueeies HeKeejve Heee Hebkepe esce leve HeguekeeJeueer~
veYe veiej ieeve efvemeeve peeOegefve Gceefie peveg engB efoefMe eueer~~
pes Heo mejespe ceveespe Deefj Gj mej meowJe efyejepeneR~
pes meke=le megefcejle efyeceuelee ceve mekeue keefue ceue YeepeneR~~1~~
Yee0 cenejepe peveke peer Deewj cenejeveer megveevee peer ceve kes YeieJeledesce Deewj leve keer HeguekeeJeefue DeLee&led jesceebe
kes meeLe otune eerjece kes eerejCekeceue kee e#eeueve kejves ueies~ DeekeeMe Deewj veiej ceW nes jns cebieueieeve, veieejs
d .
ve
Deewj peepeekeej keer OJeefve ceevees Gceie kej (GHeve kej) eejeW efoMeeDeeW ceW eueer ieeer~ pees ejCekeceue keeceosJe
er
kes Me$eg efMeJe peer kes oeHe mejesJej ceW keceue keer YeeBefle meowJe efJejepeles jnles nQ, efpevnW Ske yeej mcejCe kejles ner
es
ceve ceW efvece&uelee Dee peeleer nw Deewj meYeer keefueegie kes ceue mcejCekeee& kes ceve mes Yeeie peeles nQ~
R
pes Hejefme cegefveyeefvelee uener ieefle jner pees HeelekeceF&~
s
ht
cekejbo efpeve kees MebYeg efmej Megefelee DeJeefOe megj yejveF&~~
ig
keefj ceOegHe ceve cegefve peesefiepeve pes mesF DeefYecele ieefle uenQ~
R
les Heo HeKeejle YeeieYeepeve peveke pee pee meye kenQ~~2~~
ll
.A
Yee0 efpeve eerejCeeW kee mHeMe& kejkes cenef<e& ieewlece peer keer Helveer Denuee peer ves ieefle DeLee&led Heefleueeske eeHle kej
s
ya
ueer, MeeHe mes cegkele ngF Deewj efoJeMejerj keer eeefHle nes ieF, pees HeeHe mJeHe LeeR~ efpeve eerejCekeceue kee cekejvo
N
(peue) HeefJe$elee keer meercee osJeleeDeeW keer es veoer iebiee peer yevekej efMeJe peer kes efmej Hej efJejepeceeve ngDee~ DeHeves
va
ceve kees Yecej yeveekej cegefve Deewj eesieerpeve, efpevekeer mesJee kejkes ceveesJeebefle ieefle eeHle kejles nQ~ GvneR
Se
eerejCekeceueeW kees meewYeeieMeeueer peveke obHeefle meewYeeiecee megJeCe& Hee$e ceW e#eeefuele kej jns nQ, (Oees jns nQ)~
th
meYeer ueesie pee nes! pee nes! Fme ekeej peepeekeej keer OJeefve kej jns nQ~
ee
yej kegDeBefj kejleue peesefj MeeKeeseej oesG kegueieg kejwb~

P
Yeees Heeefveienve efyeueesefke efyeefOe megj cevegpe cegefve DeeveBo Yejwb~~

si
ul
megKecetue otuen osefKe obHeefle Hegueke leveg nguemees efnees~

iT
keefj ueeske yeso efyeOeeve keveeoeve ve=HeYet<eve efkeees~~3~~

r
Sh
Yee0 Jej Deewj JeOet (eermeerleejece) kes neLe kees pees[kej DeLee&led eerjece keer nLesueer meerlee peer kes nLesueer Hej
11
jKekej oesveeW kegueieg eerJeefme Deewj eerMeleevevo MeeKeeseej DeLee&led iees$eeseej kej jns nQ~ Fme ekeej eerjece eje
20
meerlee peer kee HeeefCeienCe efkeee ieee~ en HeeefCeienCe ceneslmeJe mecHevve ngDee~ Fmekeer DevegHece efJeefOe osKekej
mJeie&ueeske kes osJelee efceefLeuee Deewj DeJeOe kes ceveg<e, leLee leerveeW ueeske ceW YeceCe kejvesJeeues cegefvepeve Deevevo mes
ht
ig
HeefjHetCe& nes iees~ meYeer megKeeW kes keejCemJeHe otune eerjece kees osKekej jepeobHeefle megveevee peer Deewj cenejepe peveke
yr
peer jesceebefele Mejerj neskej oe ceW Guueefmele (emevve) ngS~ jepeeDeeW kes DeeYet<eCe peveke peer ves ueewefkeke Deewj
op
JewefokeefJeOeeve kejkes keveeoeve kej efoee DeLee&led DeHeveer eermeerlee veeceke kevee eerjece veeceke Jej kees meceefHe&le kej
C
oer~
efnceJeble efpeefce efieefjpee censMeefnb nefjefnb eermeeiej oF&~

efleefce peveke jeceefnb efmee mecejHeer efyeMJe keue keerjefle veF&~~
keeeW kejw efyevee efyeosn efkeees efyeosn cetjefle meeBJejer~
keefj nesce efyeefOeJele ieeBef" peesjer nesve ueeieer YeeBJejer~~4~~
yeeuekeeC[ 273
Yee0 efpeme ekeej efnceeeue HeJe&le ves HeeJe&leer peer kees censMJej efMeJe peer kes efueS meceefHe&le efkeee Lee Deewj efpeme
ekeej #eerjmeeiej ves ue#ceer peer kees YeieJeeved eernefj efJe<Ceg kes efueS eoeve efkeee Lee, Gmeer ekeej peveke peer ves
YeieJeleer meerlee peer kees YeieJeeved eerjece kees meceefHe&le kej efoee~ efJeMJe ceW en ceOegjveJeerve keerefle& mLeeefHele ngF&
DeLee&led efMeJe peer SJeb efJe<Ceg peer kes Yeer keejCemJeHe YeieJeeved eerjece kees HeeJe&leer peer SJeb ue#ceer peer keer keejCe
mJeHe meerlee peer meceefHe&le keer ieF~ efJeosnjepe peveke peer efkeme ekeej efJevee kejW, keeeWefke eerjece keer Meeceue cetefle&
ves peveke peer kees efyevee osn kes DeLee&led DeelceYeeJe ceW JeJeefmLele kej efoee Lee~ Deye Jes JeJenej ceW Dee ner veneR Hee
d .
jns Les, FmeefueS efJevee veneR kej meke jns Les~ efJeefOeJeled ueepeengefle kejkes ieeB" pees[er ieeer DeLee&led eerjece kes
ve
er
Heerleecyej mes eermeerlee keer egvejer kee ieefvLeyebOeve ngDee Deewj YeeBJejer nesves ueieer DeLee&led eermeerleejece peer megJeCe& keueMe
es
ceefC[le DeefiveosJe keer Yeecejer osles ngS Heefjecee kejves ueies~ (meele Hesjs efueS~)
R
oes0- pee Oegefve yeboer yesoOegefve, cebieue ieeve efvemeeve~
s
ht
megefve nj<eefnb yej<eefnb efyeyegOe, megjle megceve megpeeve~~324~~
ig
Yee0 peeOJeefve, cebieueOJeefve, JessoOJeefve ceebieefueke ieeve Deewj veiee[s keer OJeefve megvekej elegj osJelee emevve nes jns nQ
R
ll
Deewj keuHeJe=#e kes Heg<HeeW keer Je<ee& kej jns nQ~
.A
kegDeBj kegDeBefj keue YeeBJeefj osneR~ veeve ueeYe meye meeoj uesneR~~
s
ya
peeF ve yejefve ceveesnj peesjer~ pees GHecee keg kenewb mees Leesjer~~
N
Yee0 kegDeBj DeLee&led otune eerjece, kegDeBefj DeLee&led ogunve eermeerlee megvoj YeebJejer os jns nQ~ meYeer yejeleer Deewj
va
Iejeleer DeeojHetJe&ke ves$eeW kee ueeYe ues jns nQ~ en ceveesnj pees[er JeefCe&le veneR keer pee mekeleer~ Fmekeer pees keg Yeer
Se
GHecee kentBiee Jen Lees[er nesieer, FmeefueS eermeerleejece keer pees[er kes eefleefyecyeeW keer GHecee kenkej keefJe kece& mes
th
mebleg nes uetBiee~

ee
jecemeere megvoj HeefjeneR~ peieceieele ceefve KebYeve ceeneR~~

P
cevengB ceove jefle Oeefj yeng Hee~ osKele jece efyeyeen DevetHee~~
si
ul
ojme ueeuemee meBkege ve Leesjer~ eiele ogjle yenesefj yenesjer~~

iT
Yee0 YeieJeeved eerjece Deewj YeieJeleer eermeerlee kes megvoj eefleefyecye efceefLeueeefJeJeenceC[He kes ceefCecee KecYeeW ceW
r
Sh
eefleefyeefcyele neskej peieceie (ekeeefMele) nes jns nQ, ceevees keeceosJe Deewj jefle DeieefCele He OeejCe kejkes DevegHece
11
eermeerleejece efJeJeen osKe jns nQ~ GvnW eermeerleejece efJeJeen kes oMe&ve keer ye[er ueeuemee nw, Hejvleg eermeerleejece peer
20
kes meewvoe& kee uesMe Yeer DeHeves Heeme veneR nesves kes keejCe, keece Deewj jefle kes ceve ceW yengle ye[e mebkeese nw FmeefueS
ht
peye oMe&ve keer Fe yeueJeleer nesleer peeleer nw lees eefleefyecyeeW kes yeneves mes KecYeeW ceW eke nes peeles nQ Deewj peye
ig
DeHeveer megvojlee keer vetvelee kee mebkeese Deelee nw, leye efHe peeles nQ~ Fve oesveeW veW ceW Jes yeejyeej eke nes jns nQ
yr
Deewj efHe jns nQ~

op
C
YeS ceieve meye osKeefvenejs~ peveke meceeve DeHeeve efyemeejs~~
ecegefole cegefveve YeeBJejer Hesjer~ vesiemeefnle meye jerefle efveyesjer~~

Yee0 meYeer osKevesJeeues eermeerleejece peer keer YeeBJejer kes meewvoe&meeiej ceW [tye iees~ peveke peer kes ner meceeve meYeer
Iejeleeryejeleer DeHeveeHeve Yetue iees nQ~ cegefveeeW ves emevveleeHetJe&ke otuneogunve eerjecemeerlee peer keer YeeBJejer efHejeF&
Deewj vesie kes meeLe meYeer jerefleeeB mecHevve keer~
jece meere efmej meWogj osneR~ MeesYee keefn ve peeefle efyeefOe kesneR~~
Deve Hejeie peuepe Yeefj veerkes~ MeefMeefnb Yet<e Deefn ueesYe Deceer kes~~
Yee0 YeieJeeved eerjece, YeieJeleer eermeerlee kes efmej Hej efmebotj oeve kej jns nbw~ en MeesYee efkemeer Yeer efJeefOe mes veneR
kener pee mekeleer, FmeefueS HekeeefleMeeesefe Deuebkeej kes ceeOece mes Fvekes GHeceeveeW keer ner eefleefeee kee JeCe&ve
efkeee pee jne nw~ meHe&, keceue ceW Yeueer ekeej mes ueeue Hejeie Yejkej Dece=le kes ueesYe mes evcee kees ueeue Hejeie mes
HetCe& keceue kes eje Yeueer ekeej mes efJeYetef<ele kej jne nw (mepee jne nw)~
d .
ve
efJeMes<e Fme emebie ceW GHeceeveeW keer ner efeeeDeeW kee JeCe&ve efkeee ieee nw~ eerjece keer Yegpee GHecese nw Deewj meHe&
er
GHeceeve, ueeue jbie kee efmebotj GHecese nw Deewj DeCe Hejeie Gmekee GHeceeve nw, eerjece kee nmle GHecese nw Deewj Hejeie
es
mes Yeje ngDee keceue Gmekee GHeceeve nw, eermeerlee kee cegKe GHecese nw Deewj evcee nw Gmekee GHeceeve, meerlee peer kee
R
meewvoee&vevo GHecese nw Deewj Gmekee GHeceeve nw Dece=le, efmebotjoeve GHecee efeeelceke GHecese nw Deewj efJeYetef<ele kejvee
s
ht
efeeelceke GHeceeve nw~ leelHee& en nw efke, meHe& kees Dece=le keer een nw, Gmeer ekeej YeieJeeved eerjece keer YegpeeDeeW kees
ig
R
eermeerlee keer meewvoee&vevo keer DeHes#ee nw~ evcee, meHe& kees Dece=le leYeer os mekelee nw, peye Gmes meHe& mes keg DeHetJe&
ll
Jemleg efceues~ Dele: meHe& Gmes Hejeie mes Yeje ngDee keceue GHenej ceW os jne nw Deewj evcee Gmes Dece=le osiee DeLee&led
.A
eerjece efmebotjoeve kes ceeOece mes meerlee peer kes cegKeceb[ue kees meewYeeie os jns nQ Deewj Gmemes Devegjeie eeHle kej jns nQ~
s
ya
eerjece kes kejleue ceW efmebotj nw Deewj Gvekeer oeefnveer Yegpee meHe& kes meceeve ueekeer ngF& nw~ YeieJeleer meerl ee peer kee
N
Yeeueceb[ue evcee nw, pees eerjece kes efmebotj Yejs kejleue mes Deuebke=le nes ieee~ ener Gmekee Hejeie mes Yejs keceue mes
va
Deuebke=le nesvee nw~

Se
yengefj yeefme oervn DevegMeemeve~ yej ogueefnefve yew"s Ske Deemeve~~

th
Yee0 efHej Jeefme peer ves DeeosMe efoee Deewj Jej JeOet (YeieJeeved eerjece Deewj YeieJeleer eermeerlee) Ske Deemeve Hej yew"
ee
iees~
P
b0- yew"s yejemeve jece peeveefke cegefole ceve omejLe YeS~

si
ul
leveg Hegueke Hegefve Hegefve osefKe DeHeves megke=le megjle Heue veS~~
iT
Yeefj YegJeve jne Gen jeceefyeyeen Yee meyeneR kene~

r
Sh
kesefn YeeBefle yejefve efmejele jmevee Ske en cebieue cene~~1~~

Yee0 YeieJeeved eerjece Deewj YeieJeleer eermeerlee Ske ner es Deemeve Hej otuneogunve kes He ceW yew"s~ oMejLe peer
11
DeHeves HegCeHe keuHeJe=#e kes veJeerve Heue kes He ceW eerjecemeerlee kees osKekej Mejerj mes jesceebefele neskej ceve ceW
20
emevve ngS~ en Glmeen mecHetCe& YegJeveeW ceW Yej jne Lee~ meYeer ves kene, eermeerleejece efJeJeen mecHevve nes ieee~ cesjer
ht
Ske jmevee mes en ceneved cebieue JeCe&ve kejkes efkeme ekeej meceeHle efkeee pee mekelee nw~
ig
yr
leye peveke HeeF yeefme Deeemeg yeen meepe meBJeeefj kew~

op
ceeb[Jeer eglekeerjefle Gjefceuee kegDeBefj ueF& nBkeeefj kew~~

C
kegMekesleg kevee eLece pees iegve Meerue megKe MeesYeeceF&&~
meye jerefle eerefle mecesle keefj mees yeeefn ve=He Yejleefnb oF&~~2~~
Yee0 leye Jeefme peer keer Dee%ee Heekej, efJeJeen kee meepemepeekej, peveke peer ves ceeb[Jeer, Gefce&uee, egeflekeerefle&
veeceke leerveeW jepekegceeefjeeW kees yeguee efueee~ pees ceeb[Jeer veece keer, iegCe, Meerue, megKe Deewj MeesYee keer eegjlee mes egkele
yeeuekeeC[ 275
peveke peer kes ess YeeF& kegMeOJepe peer keer eLece kevee LeeR, GvnW cenejepe ves esceHetJe&ke meYeer ueewefkekeJewefoke
jerefleeeW kee mecHeeove kejkes Yejle peer kees yeen efoee DeLee&led eerceeb[Jeer kee eerYejle mes efJeJeen kej efoee~
peevekeer ueIeg Yeefieveer mekeue megboefj efmejesceefve peeefve kew~
mees peveke oervneR yeeefn ueKeveefnb mekeue efyeefOe meveceeefve kew~~
pesefn veece egeflekeerjefle megueeseefve megcegefKe meye iegve Deeiejer~
mees oF& efjHegmetoveefnb YetHeefle He Meerue Gpeeiejer~~3~~
d .
ve
Yee0 pees peevekeer peer keer eser yenve LeeR DeLee&led megveevee peer kes ieYe& mes GlHevve ngF& LeeR, GvneR Gefce&uee peer kees
er
meYeer megvoefjeeW keer efMejesceefCe peevekej, meye ekeej mes mecceeve kejkes peveke peer ves ue#ceCe peer mes yeen efoee DeLee&led
es
Gefce&uee peer kee ue#ceCe peer kes meeLe efJeJeen kej efoee~ efpevekee veece egeflekeerefle& Lee, pees megvoj cegKe Deewj megvoj
R
ves$eJeeueer LeeR, pees meYeer iegCeeW keer KeeefvemJeHe LeeR Deewj pees He leLee Meerue ceW Yeer leerveeW ueeske ceW eefme LeeR, GvnW
s
ht
peveke peer ves Me$egIve peer kees yeen efoee DeLee&led egeflekeerefle& peer kee efJeJeen Me$egIve peer kes meeLe kej efoee~
ig
DevegHe yej ogueefnefve HejmHej ueefKe mekegefe efne nj<eneR~
R
meye cegefole megvojlee mejenefnb megceve megj ieve yej<eneR~~
ll
.A
megvojer megvoj yejefve men meye Ske ceb[He jepeneR~
s
peveg peerJe Gj eeefjG DeJemLee efyeYegve meefnle efyejepeneR~~4~~
N
ya
Yee0 Fme ekeej eejeW Jej (eerjece, Yejle, ue#ceCe Deewj Me$egIve) leLee eejeW JeOegeWb (eermeerlee, ceeb[Jeer, Gefce&uee
va
Deewj eggeflekeerefle&) HejmHej DeveggHe nesves kes keejCe, Skeotmejs kees efvenejkej mebkegefele neskej oe ceW emevve nes jns
Se
nQ~ meYeer oMe&ke emevve neskej eejeW otune Deewj eejeW ogunveeW keer megvojlee mejen jns nQ Deewj osJeieCe Heg<HeeW keer Je<ee&
th
kej jns nQ~ eejeW megvoefjeeB (YeieJeleer meerlee, ceeb[Jeer, Gefce&uee Deewj egeflekeerefle&) eejeW megvoj JejeW (eerjece, Yejle,
ee
ue#ceCe Deewj Me$egIve) kes meeLe Ske ner ceC[He ceW megMeesefYele nes jns nQ~ ceevees peerJe kes oe ceW legjeree, meg< egefHle,
P
mJeHve Deewj peeiele veece keer eejeW DeJemLeeeW DeHeves efJeYegJeeW legjere, ee%e, efnjCeieYe& Deewj JewMJeevej kes meeLe
si
megMeesefYele nes jner nQ~

ul
iT
efJeMes<e eneB meerlee peer legjereeJemLee, ceeb[Jeer peer meg<egefHle DeJemLee, egeflekeerefle& peer mJeHveeJemLee Deewj Gefce&uee peer
r
Sh
peeiele DeJemLee nQ~ Fvekes efJeYegJeeW ceW eerjece legjere ewleve meerleeefHeCeer legjereeJemLee kes efJeYeg, eerY ejle ee%e
ceeb[JeerefHeCeerb meg<egefHle DeJemLee kes efJeYeg, eerMe$egIve efnjCeieYe& egeflekeerefle&efHeCeer mJeHveeJemLee kes efJeYeg Deewj
11
eerue#ceCe efJejed JewMJeevej Gefce&ueeefHeCeerb peeiele DeJemLee kes efJeYeg nQ~

20
oes0- cegefole DeJeOeHeefle mekeue megle, yeOegve mecesle efveneefj~

ht
ig
peveg HeeS ceefnHeeue ceefve, efeeve meefnle Heue eeefj~~325~~

yr
Yee0 eejeW Heg$eJeOegDeeW meefnle eejeW Heg$eeW kees efvenejkej DeJeOevejsMe oMejLe peer Delevle emevve nQ, ceevees jepeeDeeW kes
op
cegkegceefCe eeJeleer& oMejLe peer ves eejeW efeeeDeeW (Yeefe, leHemee, ee Deewj mesJee) kes meefnle cees#e, keece, Oece&
C
Deewj DeLe& kees eeHle kej efueee nes~

efJeMes<e eneB eerjece cees#e nQ Deewj jeceHe cees#e keer efeee Yeefe ner meerlee peer nQ~ eerYejle keece
YeieJeledkewbkeee&&efYeuee<e nQ Deewj Gvekeer efeee nQ ceeb[JeerefHeCeer leHemee, eerue#ceCe ner Oece& nQ Deewj ue#ceCeHe Oece&
keer ee efeee nQ~ Gefce&ueepeer, eer Me$egIve peer DeLe& nQ Deewj Me$egOvehe DeLe& keer mesJee efeee nQ egeflekeerefle&~
efJeMes<e Fme emebie hej efJeMes<e efpe%eemeeLe& cesjs eje efueefKele eermeerleejece efJeJeen oMe&ve veeceke hegmleke heef{es~
peefme jIegyeerj yeen efyeefOe yejveer~ mekeue kegDeBj yeens lesefnb kejveer~~
keefn ve peeF keg oeFpe Yetjer~ jne keveke ceefve ceb[He Hetjer~~
Yee0 YeieJeeved eerjece kes efJeJeen keer pewmeer efJeefOe kener ieF&, Gmeer Heefle mes meYeer leerveeW kegceejeW kee efJeJeen ngDee~
peveke peer ves yengle DeefOeke onspe efoee, Gmekee keg Yeer JeCe&ve efkeee veneR pee mekelee~ ceC[He mJeCeeW& Deewj ceefCeeeW
.
mes Yej ieee~
d
ve
kebyeue yemeve efyeefe$e Heesjs~ YeeBefle YeeBefle yeng ceesue ve Leesjs~~
er
iepe jLe legjie oeme De oemeer~ Oesveg Deuebke=le keeceogne meer~~
es
yemleg Deveske keefje efkeefce uesKee~ keefn ve peeF peeveefnb efpeve osKee~~
R
s
Yee0 kecyeue, DeeMee&peveke jsMeceer Jem$e, pees Deveske ekeej kes Deewj yengcetue Les~ neLeer, jLe, Iees[s, oeme, oemeer,
ht
ig
keeceOesveg kes meceeve mepeer ngF& ieeweW, Fme ekeej keer Deveske JemlegeW peveke peer ves onspe ceW oer, Gvekeer ieCevee kewmes keer
R
peees? GvnW lees Jes ner peeveles nw,b efpevneWves GvnsW osKee nes~
ll
.A
ueeskeHeeue DeJeueesefke efmeneves~ ueervn DeJeOeHeefle meye megKe ceeves~~
s
oervn peeekeve pees pesefnb YeeJee~ Gyeje mees peveJeemesefnb DeeJee~~
ya
Yee0 efpevnW osKekej ueeskeHeeue Yeer F&<ee& mes eMebmee kejves ueies~ DeJeOevejsMe oMejLe peer ves emevve neskej meye onspe
N
efueS~ efpevnW pees Dee ueiee, Jen ceeBieves JeeueeW kees os efoee~ pees DeJeMes<e yeee Jener peveJeemes ceW Deeee~
va
Se
leye kej peesefj peveke ce=og yeeveer~ yeesues meye yejele meveceeveer~~
th
Yee0 leye mecHetCe& yeejele kee mecceeve kejkes neLe pees[kej cenejepe peveke peer keesceue JeeCeer ceW yeesues
ee
b0- meveceeefve mekeue yejele Deeoj oeve efyevee ye[eF kew~

P
ecegefole cene cegefve ye=bo yebos Hetefpe esce ue[eF kew~~

si
efmej veeF osJe ceveeF meye meve kenle kej mebHeg efkeS~
ul
iT
megj meeOeg eenle YeeJe efmebOeg efke lees<e peue Debpeefue efoS~~1~~
r
Sh
Yee0 Deeoj, oeve, ceeve Deewj eMebmee kejkes, mecHetCe& yeejele kee mecceeve kejkes, emevve neskej esce G[suekej, Hetpee
kejkes, peveke peer ves es cegefvemecetneW kee Jevove efkeee~ osJeleeDeeW mes eeLe&vee kejkes, efmej veJeekej, neLe peess[s ngS
11
peveke peer, meYeer yeejeefleeeW mes kenves ueies, osJelee Deewj mevlepeve lees Megoe kee YeeJe ner eenles nQ~ keee Ske
20
eguuet peue osves mes meceg mebleg nes peelee nw, DeLee&led keee Ske eguuet peue mes Gme meceg keer Heeme yegPe mekeleer nw,
ht
peess Deveske veefoeeW kes peue mes Yeer veneR Yej Heelee? Dele: osJelee Deewj mevle YeeJe kes YetKes nesless nQ, Jemleg kes veneR~
ig
yr
kej peesefj peveke yenesefj yebOeg mecesle keesmeuejee meeW~

op
yeesues ceveesnj yewve meeefve mevesn Meerue megYeee meeW~~

C
mebyebOe jepeve jeJejs nce ye[s Deye meye efyeefOe YeS~
Sefn jepe meepe mecesle mesJeke peeefveyes efyeveg ieLe ueS~~2~~

Yee0 efHej DeHeves ess YeeF& kegMeOJepe kes meeLe, neLe pees[kej cenejepe peveke peer ves keesmeuevejsMe oMejLe peer mes
mJeeYeeefJeke Meerue Deewj mvesn mes meves ngS ceveesnj Jeeve yeesues, ns jepeved! DeeHekes Fme JewJeeefnke mecyevOe mes Deye nce
yeeuekeeC[ 277
meye ekeej mes ye[s nes iees nQ~ meYeer meepemeppee meefnle Fme efceefLeuee jepe kees ner DeeHe efyevee ceesue efueee ngDee,
DeHevee mesJeke peeves~
S oeefjkee Heefjeeefjkee keefj Heeefueyeerb kevee veF&~
DeHejeOe efceyees yeesefue He"S yengle newb {er"er keF&~~
Hegefve YeevegkegueYet<eve mekeue meveceeve efyeefOe meceOeer efkeS~
keefn peeefle veefnb efyeveleer HejmHej esce HeefjHetjve efnS~~3~~
d .
ve
Yee0 ns cenejepe! Fve eejeW jepekeveeDeeW kees DeHeveer veJeerve keCee kejles ngS DeHeveer mesefJekee kejkes peeefveesiee~
er
DeLeJee, DeeHe DeHeves veJeerve keCee mes Fve eej mesefJekeeDeeW kees DeHeveer eej yeser kejkes ceeefveesiee~ ceQves DeeHekees
es
yegueeJee Yespee Deewj yengle ye[er Oe=lee keer, DeeHe Fme DeHejeOe kees #ecee keerefpeesiee~ efHej mete&kegue kes Yet<eCe oMejLe
R
peer ves DeHeves meceOeer peveke peer kee meYeer ekeej mes mecceeve efkeee~ oesveeW meceOeer cenejepe peveke peer Deewj cenejepe
s
ht
oMejLe peer keer HeejmHeefjke efJevecelee kener veneR peeleer~ oesveeW cenejepeeW kes oe esce mes HeefjHetCe& nes iees~
ig
ye=boejkee ieve megceve yej<eefnb jeG peveJeemesefnb eues~
R
ogbogYeer pee Oegefve yeso Oegefve veYe veiej keewletnue Yeues~~
ll
.A
leye meKeer cebieue ieeve kejle cegveerMe Deeemeg HeeF kew~
s
otuen ogueefnefveve meefnle megboefj eueerb keesnyej ueeF kew~~41~~
N
ya
Yee0 cenejepe eejeW Heg$eeW kee efJeJeen kejkes peveJeemes eue He[s~ osJeleeieCe Heg<HeeW keer Je<ee& kejves ueies~ DeekeeMe
va
Deewj veiej oesveeW ceW Delevle megvoj keewletnue (Deevevo mes Yeje ngDee keesueenue) Lee~ JeneB veiee[eW keer peeOJeefve leLee
Se
JessoOJeefve nes jner Leer~ DeekeeMe Deewj veiej ceW Delevle megvoj Glmegkelee mes egkele ceebieefueke Kesue nes jns Les~ leye
th
Jeefmepeer, efJeMJeeefce$epeer, ee%eJeukee peer Deewj Meleevevo peer keer Dee%ee Heekej megvoj meefKeeeB eejeW otune (eerjece,
ee
Yejle, ue#ceCe Deewj Me$egIve) eejeW ogefunefveeeW (eermeerlee, ceeb[Jeer, Gefce&uee Deewj egeflekeerefle&) kes meeLe keesnJej kees
P
DeeojHetJe&ke efueJeekej eue oerb~

si
ul
oes0- Hegefve Hegefve jeceefnb efeleJe efmee, mekegeefle ceve mekegew ve~
iT
njle ceveesnj ceerve efye, esce efHeeemes vewve~~326~~

r
Sh
Yee0 YeieJeleer meerleepeer, eerjece kees Hegve:Hegve: osKe jner nQ, Jes mebkegefele nes jner nQ, Hej Gvekee ceve veneR mebkegefele
nes jne nw~ eerjece esce kes Heemes meerlee peer kes oesveeW ves$e megvoj ceefueeeW keer efJe kees egje jns nQ~
11
20
Meece Mejerj megYeee megneJeve~ MeesYee keesef ceveespe uepeeJeve~~

peeJeke pegle Heokeceue megneS~ cegefve ceve ceOegHe jnle efpeve eS~~
ht
ig
Yee0 YeieJeeved eerjece kee mJeYeeJe mes megvoj Meeceue Mejerj DeHeveer MeesYee mes kejes[eW keeceosJe kees ueefppele kej jne
yr
nw~ ceneJej mes egkele eerjece kes eerejCekeceue yengle megvoj nQ~ cegefveeeW kes ceve He Yeewbjs efpeve Hej ees DeLee&led
op
ceb[jees jnles nQ~

C
Heerle Hegveerle ceveesnj Oeesleer~ njefle yeeuejefye oeefceefve peesleer~~

keue efkebefkeefve keef met$e ceveesnj~ yeeng efyeMeeue efyeYet<eve megvoj~~
Yee0 Heerueer, HeefJe$e ceve kees njvesJeeueer eYeg keer Oeesleer (efJeengleer Oeesleer) keer peesefle yeeuemete& Deewj efJeegle keer
peesefle kees Yeer ceevees egjeleer jnleer nw DeLee&led Gmekees mLeeveevleefjle kejleer jnleer nw~ keef eosMe ceW efkebefkeefCe Deewj ceve
kees njvesJeeuee keefmet$e nw, efJeMeeue yeengDeeW ceW megvoj DeeYet<eCe megMeesefYele nQ~
Heerle pevesG ceneefye osF&~ kej cegefkee eesefj efele uesF&~~
meesnle yeen meepe meye meepes~ Gj Deeele DeefleYet<eve jepes~~
.
Yee0 YeieJeeved eerjece kes Jeece mkevOe Hej Heeruee e%eesHeJeerle Hetpeveere efJe eoeve kej jne nw Deewj oef#eCe eernmle
d
ve
cebs efJejepeceeve efvele DeeYet<eCe cegefkee efee kees egje uesleer nw~ mepes ngS efJeJeen kes meYeer meepe DeLee&led GHekejCe
er
(pees[e peecee Fleeefo) eerefJeien Hej yengle MeesefYele nes jns nQ~ efJeMeeue oe Hej nej keewmlegYeceefCe, Jewpeevleer ceeuee
es
Deeefo DeeYet<eCe Delevle osoerHeceeve nes jns nQ~
R
efHeej GHejvee keeBKee meesleer~ ogngB DeeBejefve ueies ceefve ceesleer~~
s
ht
veeve keceue keue kegb[ue keevee~ yeove mekeue meewboe& efveOeevee~~
ig
R
Yee0 Heeruee oghee keeBKee meesleer kes Heefle mes DeLee&led ieues mes ueskej oesveeW keeBKe Deewj He=Yeeie ceW Henvee ngDee,
ll
.A
megvoj ueie jne nw~ Gmekes oesveeW DeebeueeW ceW cegkeleeceefCe ueieer ngF& nw~ keceue kes meceeve eYeg kes ves$e Deewj keeveeW ceW
Henves ngS kegC[ue yengle ceOegj nQ~ cegKe lees mecemle megvojleeDeebW kee Kepeevee ner nw~
s
ya
megvoj Ye=kegef ceveesnj veemee~ Yeeue efleueke efejlee efveJeemee~~
N
meesnle ceewj ceveesnj ceeLes~ cebieuecee cegkelee ceefve ieeLes~~
va
Se
Yee0 eYeg keer Ye=kegef ye[er megvoj nw Deewj Gvekeer veeefmekee ceve kees egje jner nw~ cemleke Hej efJejepeceeve efleueke
megvojlee kee efveJeememLeeve ner nw~ ceeLes Hej cebieuecee cegkeleeceefCeeeW mes ietBLee ngDee, ceve kees njves Jeeuee ceewj
th
ee
(efJeJeenesefele cegkeg) yengle MeesefYele nes jne nw~

P
b0- ieeLes ceneceefve ceewj cebpegue Debie meye efele eesjneR~

si
Hegj veeefj megj megvojer yejefnb efyeueesefke meye le=ve leesjneR~~

ul
iT
ceefve yemeve Yet<eve Jeeefj Deejefle kejefnb cebieue ieeJeneR~

r
megj megceve yej<eefnb metle ceeieOe yebefo megpeme megveeJeneR~~1~~

Sh
Yee0 es ceefCeeeW mes ietBLee ngDee ceewj yengle ner ceOegj Deewj megvoj nw~ YeieJeeved eerjece kes meYeer Debie Oeeve kejves
11
JeeueeW kes efee kees egje jns nQ~ efceefLeueeHegj keer veeefjeeB Deewj meYeer osJe megvoefjeeB, Jej eerjece kees osKekej eflevekes
20
lees[ jner nQ efke, keneR o=efoes<e ve ueie peees~ Jes Deveske ceefCe, Jem$e Deewj DeeYet<eCeeW keer Je<ee& kejkes Deejleer kejleer nQ
ht
Deewj cebieue ieeleer nQ~ osJelee heg<he yejmeeles nQ Deewj metle, ceeieOe leLee yeboer, YeieJeeved eerjece kee megeMe megveeles nQ~
ig
yr
keesnyejefnb Deeves kegDeBj kegDeBefj megJeeefmeefveve megKe HeeF kew~

op
Deefle eerefle ueewefkeke jerefle ueeieer kejve cebieue ieeF kew~~

C
uenkeewefj ieewefj efmeKeeJe jeceefnb meere meve Meejo kenQ~
jefveJeeme neme efyeueeme jme yeMe pevce kees Heue meye uenQ~~2~~
Yee0 meewYeieJeleer ceefnueeDeeW ves megKe Heekej eejeW jepekegceej Deewj eejes jepekegceeefjeeW kees keesnJej ceW ueekej
efJejepeceeve kejeee Deewj cebieue ieekej Delevle esce mes ueewefkeke jerefle kejves ueieerb~ uenkeewefj keer Heefle HeeJe&leerpeer,
YeieJeeved eerjece kees efmeKeeleer nQ Deewj mejmJeleerpeer, meerlee peer kees kenleer nQ~ mecHetCe& pevekejefveJeeme nemejme kes
yeeuekeeC[ 279
megvoj eeesieeW kes Deevevo kes JeMe ceW nw~ meYeer cenejeefveeeB meefKeeeB, megJeeefmeefveeeB DeHeves pevce kee Heue eeHle kej jner
nQ~
efvepe Heeefve ceefve cenB osefKe eefle cetjefle megHeefveOeeve keer~
eeueefle ve Yegpeyeuueer efyeueeskeefve efyejn Yee yeMe peevekeer~~
keewlegke efyeveeso eceeso esce ve peeF keefn peeveefnb Deueerb~
yej kegDeBefj megboefj mekeue meKeer efueJeeF peveJeemesefnb eueerb~~3~~
d .
ve
Yee0 DeHeves neLe ceW OeejCe efkees ngS kebkeCe kes ceefCe ceW mJeHe kes efveOeeve YeieJeeved eerjece keer eeflecetefle& DeLee&led
er
Hejeeerb osKekej YeieJeleer meerlee peer DeHeveer Yegpee He uelee kees veneR efnuee jner nQ, keeeWefke pevekeveefvoveer peer efJejn
es
kes Yee kes JeMe ceW nQ~ Jes meeseleer nQ efke, eefo DeHevee neLe veeres kej ueWieer lees eYeg kes oMe&ve veneR nes Heeebbsies~ Fme
R
ekeej, keewlegke DeLee&led Heefjneme Yejs Kesue (efJeveeso, neme, Heefjneme, eceeso leLee Deevevo) Deewj esce kene veneR pee
s
ht
mekelee, Fmes lees keesnJej keer meefKeeeB ner peeveleer nQ~ meYeer megvoj Jej Deewj yengDeeW kees meefKeeeB keesnJej mes efueJeekej
ig
peveJeeme kees eueer ieF~
R
ll
lesefn mecee megefvee DeMeer<e penB lenB veiej veYe DeeveBo cene~
.A
efej efpeeng peesjer ee eeefjG cegefole ceve meyeneR kene~~
s
ya
peesieerb efme cegveerMe osJe efyeueesefke eYeg ogbogefYe nveer~
N
eues njef<e yejef<e emetve efvepe efvepe ueeske pee pee pee Yeveer~~4~~
va
Yee0 Gme mecee peneBleneB DeeMeerJee&o ner megveeeer He[ jne Lee~ DeekeeMe Deewj efceefLeuee veiej ceW ceneved Deevevo Lee~
Se
megvoj eejebs peesef[eeB efejbpeerJeer jnW Fme ekeej emevve neskej meYeer ves kene~ es eesieerpeve, efmeieCe, Gekeesef kes
th
cegefvepeve leLee osJeleeDeebs ves eYeg kees osKekej veieejs yepeees Deewj emevve neskej Heg<HeeW keer Je<ee& kejkes pee nes! pee nes!
ee
pee nes! Fme ekeej peepeekeej yeesuekej DeHevesDeHeves ueeske kees eues iees~
P
oes0- meefnle yeOetefve kegDeBj meye, leye DeeS efHeleg Heeme~

si
ul
MeesYee cebieue ceeso Yeefj, GceiesG peveg peveJeeme~~327~~

iT
Yee0 leye DeLee&led keesnJej keer efJeefOe mecHevve kejkes meYeer eejeW jepekegceej, yeOetefve DeLee&led DeHeveerDeHeveer veF&
r
Sh
yengDeeW kes meeLe, efHeleeeer oMejLe peer kes Heeme Deees, ceevees Jen peveJeemee MeesYee, cebieue Deewj Deevevo mes Yejkej Gce[
11
euee nes~
20
Hegefve pesJeveej YeF& yeng YeeBleer~ He"S peveke yeesueeF yejeleer~~

ht
Hejle HeeBJe[s yemeve DevetHee~ megleve mecesle ieJeve efkeees YetHee~~

ig
Yee0 efHej yengle ekeej mes jmeesF& yeveer Deewj peveke peer ves Yeespeve kes efueS meYeer yeejeefleeeW kees yeguee Yespee~ megvoj
yr
op
Devet"s Jem$eeW kes HeeBJe[s He[ jns Les~ Heg$eeW kes meefnle cenejepe Yeespeve kes efueS eue He[s~
C
meeoj meye kes HeeeB HeKeejs~ peLee peesie Heer{ve yew"ejs~~
OeesS peveke DeJeOeHeefle ejvee~ Meerue mevesn peeF veefnb yejvee~~

Yee0 DeeojHetJe&ke meYeer kes ejCe HeKeejs iees (Oeeses iees) Deewj eesieleevegmeej meye kees ueke[er kes HeeeW (heer{e)
Hej yew"eee ieee~ peveke peer ves DeJeOevejsMe oMejLe peer kes ejCe Oeeses~ Gvekes mJeYeeJe Deewj mvesn kee JeCe&ve veneR
efkeee pee mekelee~
yengefj jece Heo Hebkepe OeesS~ pes nj oe keceue cenB ieesS~~
leerefveG YeeF jece mece peeveer~ OeesS ejve peveke efvepe Heeveer~~
Yee0 efHej peveke peer ves YeieJeeved eerjece kes Gve eerejCekeceueeW kees Oeesee, efpevnW efMeJe peer DeHeves oe keceue ceW
efHeekej jKeles nQ~ leerveeW YeeFeeW kees eerjece kes meceeve peevekej peveke peer ves Gvekes ejCe DeHeves neLe mes Oeeses~
Deemeve Gefele meyeefnb ve=He oervns~ yeesefue metHekeejer meye ueervns~~
.
meeoj ueies Hejve HeveJeejs~ keveke keerue ceefve Heeve meBJeejs~~
d
ve
Yee0 meye kees cenejepe ves Gefele Deemeve efoes efHej metHekeejer DeLee&led Yeespeve yeveeves JeeueeW kees yeguee efueee~
er
DeeojHetJe&ke Heeve keer HeeueW He[ves ueieerb~ Gvekes Hees mJeCe& kes keerueeW Deewj ceefCeeeW mes yeveees iees Les~
es
R
oes0- metHeesove megjYeer mejefHe, megvoj mJeeo Hegveerle~
s
ve cenB meye kes Heefme ies, elegj megDeej efyeveerle~~328~~
ht
ig
Yee0 elegj Deewj efJevece Hejesmeves Jeeues Ske #eCe ceW ner meyekes efueS megvoj mJeeo mes egkele Deewj HeefJe$e oeueYeele
R
leLee keeceOesveg ieew kee Ieer Hejesme iees~
ll
.A
Hebe keJeefue keefj pesJeve ueeiess~ ieeefj ieeve megefve Deefle Devegjeies~~
s
YeeBefle Deveske Hejs HekeJeeves~ megOee meefjme veefnb peeefnb yeKeeves~~
ya
Hemeve ueies megDeej megpeevee~ efyebpeve efyeefyeOe veece kees peevee~~
N
va
Yee0 Jes yeejeleer Hebe keJeue kejkes DeLee&led eeCeee mJeene, DeHeeveee mJeene, Jeeveee mJeene, Goeveee mJeene,
Se
meceeveece mJeene Fve ceb$eeW mes HeeBe ieeme Deefive ceW nJeve kejkes Yeespeve kejves ueies~ ieejerieeve megvekej Jes yengle
th
Devegjkele nes iees~ HeeueeW Hej Dece=le kes meceeve mJeeoJeeues Deveske ekeej kes HekeJeeve He[s Les~ Jes yeKeeves veneR pee
ee
mekeles Les~ Deveske ekeej kes Jebpeve, efpevekee keesF& veece veneR peeve mekelee, elegj jmeesFes Hejesmeves ueies~
P
eeefj YeeBefle Yeespeve egefle ieeF&~ Ske Ske efyeefOe yejefve ve peeF&~~
si
jme efej efyebpeve yeng peeleer~ Ske Ske jme Deieefvele YeeBleer~~
ul
iT
Yee0 JesoeW ceW eej ekeej kes Ye#e, Yeespe, uese, ees<e Yeespeve ieees iees nQb~ SkeSke kes Yeer Gleves ner GHeekeej
r
Sh
nQ, Gvekee JeCe&ve mecYeJe veneR nw~ ceOegj, Decue, ueJeCe, keg, ke<eee leLee eflekele Fve : jmeeW kes megvoj yengle ekeej
kes Jebpeve Yeer nQb~ GveceW SkeSke jme kes Yeer Deveske ekeej nQ~
11
20
pesJeBle osefnb ceOegj Oegefve ieejer~ uew uew veece Heg<e De veejer~~
mecee megneJeefve ieeefj efyejepee~ nBmele jeGmegefve meefnle meceepee~~
ht
ig
Sefn efyeefOe meyeneR Yeespeve keervne~ Deeoj meefnle Deeeceve ueervne~~

yr
Yee0 yeejeefleeeW kes Yeespeve kejles mecee efceefLeuee keer veeefjeeB DeJeOe keer veeefjeeW Deewj Heg <eebs kee veece uesueskej
op
ceOegj mJej mes ieejer osves ueieerb~ Fme megneJeves mecee ceW ieejer Yeer megvoj ueie jner nw~ efceefLeueeefveeeW keer ieejer megvekej
C
yejeefleeeW kes meeLe cenejepe oMejLe peer Yeer nBme jns nQ~ Fme ekeej, meYeer ves Yeespeve efkeee Deewj efHej Deeoj kes meeLe
meYeer yejeefleeeW kes efueS Deeeceve kee peue efoee ieee~ meYeer ves megiebefOele peue mes cegKe Oeesee~
efJeMes<e cenejepe oMejLe peer kes neme kes mebyevOe ceW veJeieeOeer kes eefme YeieJeled mee#eelkeej mebheVe hejcenbme peer
cenejepe kee Ske YeeJeye meJewee vo eneB G=le efkeee pee jne nw
yeeuekeeC[ 281
keeefueke neue megvees mepeveer ce[es eiedees Ske keewlegke Yeejer

pesJeBle peeefve Jejele meyew DeJeOesMe ueKees efceefLeuesMe Deejer~
jece kees he efvenejle ner megefOe Yetefue ieF efpele ieeJeefvenejer
Yetefue ieF& DeJeOesMe kees veece Jes osve ueieeR efceefLeuesMe kees ieejer~~
oes0- osF Heeve Hetpes peveke, oMejLe meefnle meceepe~
d .
ve
peveJeemesefnb ieJeves cegefole, mekeue YetHe efmejleepe~~329~~
er
Yee0 peveke peer ves leecyetue (Heeve keer yeer[er) oskej yejeefleeeW meefnle oMejLe peer kee mecceeve efkeee~ mecHetCe&
es
jepeeDeeW kes cegkegceefCe eeJeleer& cenejepe oMejLe peer emevve neskej peveJeemes keer Deesj eues iees~
R
s
ht
* ceemeHejeeCe, veJeeB efJeeece *
ig
R
efvele vetleve cebieue Hegj ceeneR~ efveefce<e meefjme efove peeefceefve peeneR~~
ll
.A
ye[s Yeesj YetHeefleceefve peeies~ peeeke iegve ieve ieeJeve ueeies~~
s
Yee0 Fme ekeej veiej ceW efvele veJeerve cebieue nes jns nQ leLee efove Deewj jele #eCe kes meceeve yeerle jns nQ~ FOej
ya
jepeeDeebs kes cegkegceefCe cenejepe oMejLe peer eele:keeue peies~ eeekeieCe Gvekes iegCeieCeeW kees ieeves ueies~
N
va
osefKe kegDeBj yej yeOegve meceslee~ efkeefce keefn peele ceeso ceve peslee~~
Se
eeleefeee keefj ies ieg HeeneR~ cene eceeso esce ceve ceeneR~~
th
Yee0 es JeOegDeeW kes meefnle DeHeves eejeW Heg$eeW kees osKekej Gvekes ceve ceW efpelevee Deevevo ngDee Jen kewmes kene
ee
peees? cenejepe mveeve, mevOeeJevove kejkes iegosJe Jeefme peer kes Heeme iees~ Gvekes ceve ceW yengle ye[e Deevevo Deewj
P
esce Lee~
si
ul
keefj eveece Hetpee kej peesjer~ yeesues efieje Deefcee peveg yeesjer~~
iT
legcnjer ke=Hee megveng cegefvejepee~ YeeGB Deepeg ceQ Hetjvekeepee~~

r
Sh
Deye meye efyee yeesueeF ieesmeeBF&~ osng Oesveg meye YeeBefle yeveeF&~~
megefve ieg keefj ceefnHeeue ye[eF&~ Hegefve He"S cegefve ye=bo yeesueeF&~~
11
20
Yee0 eCeece Deewj Hetpee kejkes neLe pees[kej cenejepe ceevees Dece=le ceW [gyeesF& ngF& JeeCeer yeesues, ns cegefvejepe! megefvees,
ht
DeeHekeer ke=Hee mes Deepe ceQ HetCe&keece nes ieee DeLee&led Deepe cesjs meYeer keee& HetCe& nes iees~ ns mJeeceer! Deye meYeer
ig
JesoHee"er yeeeCeeW kees yegueekej, meye ekeej mes mepeeeer ngF& ieewDeeW kee oeve kejW~ cenejepe keer JeeCeer megvekej Deewj
yr
eeJeleer& peer keer eMebmee kejkes efHej iegosJe Jeefme peer ves cegefve mecetneW kees yeguee Yespee~
op
C
oes0- yeeceosJe De osJeefjef<e, yeeueceerefke peeyeeefue~
DeeS cegefveJej efvekej leye, keewefMekeeefo leheMeeefue~~330~~

Yee0 Jeefme peer kes Deeceb$eCe Hej yeeJesee JeeceosJe, osJeef<e& veejo DeeefokeefJe Jeeuceerefke, peeyeeueer Deewj efJeMJeeefce$e
Deeefo leHemee mes megMeesefYele nesvesJeeues es cegefveeeW kes mecetn JeneB DeLee&led pevekeveiej ceW efmLele jepee oMejLe peer kes
peveJeemes ceW Deees~
ob[ eveece meyeefnb ve=He keervns~ Hetefpe meesce yejemeve oervns~~
eeefj ue#e yej Oesveg ceBieeF&~ keece megjefYe mece Meerue megneF&~~
meye efyeefOe mekeue Deuebke=le keervneR~ cegefole ceefnHe ceefnosJeve oervneR~~
kejle efyevee yeng efyeefOe vejveent~ uensGB Deepeg peiepeerJeve ueent~~
Yee0 eeJeleer& peer ves meYeer kees ob[Jeled eCeece efkeee~ meYeer cenef<e&eeW keer Hetpee kejkes esceHetJe&ke es Deemeve efoee~
d .
keeceOesveg kes meceeve mJeYeeJe Jeeueer megvoj es eej ueeKe keefHeuee ieewJeW ceBieJeeF&~ Gve meYeer kees meye ekeej mes
ve
er
Deuebke=le efkeee DeLee&led mepeeee Deewj emevve neskej cenejepe ves yeeeCeeW kees os efoee~ cenejepe oMejLe peer yengle
es
ekeej mes efJevee kejves ueies Deewj yeesues, ns cenef<e&eeW! Deepe ceQves peieled ceW peerJeve kee ueeYe eeHle kej efueee~
R
HeeF DeMeer<e cenerMe Deveboe~ efueS yeesefue Hegefve peeeke ye=boe~~
s
ht
keveke yemeve ceefve ne iee mebove~ efoS yetefPe efe jefyekeguevebove~~
ig
R
Yee0 DeeMeerJee&o eeHlekej eeJeleer& jepee oMejLe peer emevve ngS Deewj GvneWves eeeke mecetneW kees yeguee efueee~
ll
.A
mete&kegue kees Deeveefvole kejvesJeeues cenejepe oMejLe peer ves meYeer eeekeeW keer efe Hetkej mJeCe&, Jem$e, ceefCe, Iees[s,
s
neLeer Deewj jLe efoes~ ya
N
eues He{le ieeJele iegve ieeLee~ pee pee pee efovekej kegue veeLee~~
va
Sefn efyeefOe jece efyeyeen Gent~ mekeF ve yejefve menmecegKe peent~~

Se
Yee0 efJeoeJeueer He{les ngS Deewj cenejepe keer iegCeieeLeeeW ieeles ngS ns mete&kegue kes mJeeceer! DeeHekeer pee nes! pee
th
ee
nes! pee nes! Fme ekeej peekeeje ueieeles ngS eeekepeve eues iees~ Fme ekeej, eerjece kee efJeJeen mecHevve ngDee~
P
Fme Glmeen kees Jes Mes<eveejeeCe Yeer veneR ken mekeles efpevekes Heeme Ske npeej cegKe nQ~
si
ul
oes0- yeej yeej keewefMeke ejve, MeerMe veeF ken jeG~

iT
en meye megKe cegefvejepe leJe, ke=Hee kee#e HemeeG~~331~~

r
Sh
Yee0 efJeMJeeefce$e peer kes ejCeeW ceW yeejyeej efmej veJeekej eeJeleer& peer kenles nQ, ns veeLe! en meYeer megKe DeeHekes
11
ke=Heecee kee#e kes emeeo mes ner mecYeJe nw~

20
peveke mevesn Meerue kejletleer~ ve=He meye YeeBefle mejen efyeYetleer~~

ht
efove Gef" efyeoe DeJeOeHeefle ceeiee~ jeKeefnb peveke meefnle Devegjeiee~~

ig
yr
Yee0 eeJeleer& oMejLe peer cenejepe peveke peer kes mvesn, Meerue, keee& Deewj Gvekes SsMJee& keer meye ekeej mes mejenvee
op
C
kejles nQ~ DeJeOevejsMe eefleefove Deekej peveke peer mes peeves keer Devegceefle ceeBieles nQ, Hej peveke peer esce kes meeLe GvnW
jeske uesles nQ~

efvele vetleve Deeoj DeefOekeeF&~ efove eefle menme YeeBefle HengveeF&~~
efvele veJe veiej Devebo Gent~ oMejLe ieJeve meesneF ve keent~~
yeeuekeeC[ 283
Yee0 efvele vetleve Deeoj DeefOeke nes jne nw Deewj efvele veJeerve He mes menmeeW ekeej kee DeeefleLe nes jne nw~
efceefLeueeveiej ceW efvele veee Deevevo Deewj Glmeen nw~ efkemeer kees Yeer cenejepe oMejLe peer kee peevee Dee veneR ueie
jne nw~
yengle efoJeme yeerles Sefn YeeBleer~ peveg mevesn jpeg yeBOes yejeleer~~
keewefMeke Meleevebo leye peeF&~ kene efyeosn ve=Heefnb mecegPeeF&~~
Deye oMejLe kenB Deeemeg osnt~ peeefHe eBef[ ve mekeng mevesnt~~
d .
ve
Yeuesefnb veeLe keefn meefeJe yeesueeS~ keefn pee peerJe MeerMe efleve veeS~~
er
Yee0 Fme ekeej mes yengle efove yeerle iees, ceevees efceefLeuee kes mvesn keer jmmeer cebs meYeer yejeleer yeBOes ngS Les~ keesF&
es
DeHeves Iej peeves kee veece ner veneR ues jne Lee~ leye yeeef<e& efJeMJeeefce$e peer SJeb Meleevevo peer ves peekej pevekejepe kees
R
mecePeekej kene, Deye eeJeleer& oMejLe peer kees eerDeJeOe HeOeejves keer Devegceefle oerefpees~ eeefHe DeeHe esce veneR es[
s
ht
mekeles Deewj esce kes keejCe oMejLe peer kees es[ veneR mekeles, efHej Yeer Ske ve Ske efove Ssmee kejvee ner He[siee~ ns
ig
veeLe! "erke nw Fme ekeej, efJeMJeeefce$e peer SJeb Meleevevo peer mes kenkej, peveke peer ves DeHeves cebef$eeeW kees yegueeee~
R
ll
DeeHe meye mes Glke= neW, DeeHe efejbpeerJeer neW Fme ekeej cebieue Jeeve kenkej Gve cebef$eeeW ves cemleke veJeekej jepee
.A
peveke peer kee DeefYeJeeove efkeee~
s
ya
efJeMes<e eeeerve mecee ceW ceb$eer ee Deve epee ueesie jepee kes efueS pee peerJe Fve oes efeeeDeebs kee eeesie kejles Les~
N
es oesveeW ner DeeMeerJee&o He ceW eegkele ueesd uekeej, ceOeceHeg<e Ske Jeeve kes Oeeleg He nQ~ Fvekee DeLe& nw, pee
va
DeLee&led DeeHe meye mes Glke= neW, peerJe DeLee&led DeeHe peerefJele jnW~ ceeveme peer ceW pee peerJe Meyo kee eej yeej eeesie
Se
ngDee nw~ yeeuekeeC[ ceW cenejepe peveke peer kes efueS Ske yeej Deewj DeeesOeekeeC[ ceW cenejepe oMejLe peer kes efueS
th
leerve yeej~
ee
oes0- DeJeOeveeLe eenle eueve, Yeerlej kejng peveeG~

P
YeS Hesce yeme meefeJe megefve, efyee meYeemeo jeG~~332~~

si
ul
Yee0 jepee peveke peer ves kene, DeeesOeeefOeHeefle cenejepe oMejLe peer eerDeJeOe kees euevee een jns nQ~ Yeerlej
iT
DeLee&led Devle:Hegj ceW jefveJeeme kees metevee kej oerefpees~ en megveles ner ceb$eerieCe, yeeeCe, peveke peer kes meYeemeo Deewj
r
Sh
jepee mJeeb Yeer esce kes JeMe ceW nes iees~

11
HegjJeemeer megefve eefueefn yejelee~ yetPele efyekeue HejmHej yeelee~~

20
mele ieceve megefve meye efyeueKeeves~ cevengB meeBPe mejefmepe mekegeeves~~

ht
Yee0 efceefLeuee HegjJeemeer yeejele Deye emLeeve kejsieer, Ssmee megvekej Jeekegue neskej HejmHej yeelee DeLee&led meceeeej
ig
yr
Hetves ueies~ yejele kee ieceve mele nw, Ssmee megvekej meYeer ueesie og:Keer nes iees, ceevees mebbOee kes mecee keceue cegjPee
op
iees neW~
C
penB lenB DeeJele yemes yejeleer~ lenB lenB meerOe euee yeng YeeBleer~~
efyeefyeOe YeeBefle cesJee HekeJeevee~ Yeespeve meepe ve peeF yeKeevee~~

Yeefj Yeefj yemenB DeHeej keneje~ He"S peveke Deveske megDeeje~~
Yee0 eerDeJeOe mes eerefceefLeuee Deeles mecee yeejeefleeeW ves peneBpeneB Jeeme efkeee Lee GveGve efJeeece mLeueeW kes
efueS Deveske ekeej keer meerOe DeLee&led meerOee (efmeevve, pewmes Deee, oeue, eeJeue, Meeke, cemeeues veceke Deeefo) euee
DeLee&led peveke peer kes eje Yespee ieee~ Deveske ekeej kes cessJes, HekeJeeve, efce"eFeeB efpemekees yeKeevee veneR pee mekelee
Ssmee Yeespeve yeveeves kee GHekejCe (ke[ener, yeueesner, Leeueer Deeefo) yewueeW Deewj Deveske keneBjeW Hej YejYej kej
peveke peer ves Yesspee Deewj Deveske jmeesFes Yeer meeLe ceW Yespes~
legjie ueeKe jLe menme Heeermee~ mekeue meBJeejs veKe De MeerMee~~
cee menmeome efmebOegj meepes~ efpeveefnb osefKe efoefMe kegbpej ueepes~~
keveke yemeve ceefve Yeefj Yeefj eevee~ ceefn<eer Oesveg yemleg efyeefOe veevee~~
d .
ve
Yee0 Ske ueeKe Iees[s, Heeerme npeej jLe, efpevnW veKe mes efMeKe leke mepeeee ieee Lee, Ssmes ome npeej celeJeeues
er
neLeer, efpevnW osKekej efoMeeDeeW kes neLeer Yeer ueefppele nes jns Les, leLee JeenveeW ceW YejYej kej mJeCe&, Jem$e, ceefCeeeB,
es
YewbmeW, ieeweW Deewj Deveske ekeej keer Deve JemlegeW oeR~
R
oes0- oeFpe Deefcele ve meefkee keefn, oervn efyeosn yenesefj~
s
ht
pees DeJeueeskele ueeskeHeefle, ueeske mebHeoe Leesefj~~333~~
ig
R
Yee0 Ssmes Deveske onspe efpevnW kene veneR pee mekelee, efpevnbs osKeves Hej ueeskeHeeueeW kees ueeskeeW keer mebHeefe Yeer yengle
ll
.A
Lees[er ueieleer Leer, cenejepe peveke peer ves onspe ceW efoee~
s
meye meceepe Sefn YeeBefle yeveeF&~ peveke DeJeOeHegj oervn He"eF&~~
ya
Yee0 Fme ekeej mecHetCe& onspe kes meceeve kees mepeekej, peveke peer ves cenejepe kes emLeeve kes Henues eerDeJeOe Yespe
N
va
efoee~
Se
efJeMes<e keeeWefke osnspeeW kee meb%eeve cenejepe oMejLe kees nes peelee, lees Jes efYe#egkeeW kees yeeB osles eerDeeesOee keg Yeer
th
veneR HengBe Heelee, FmeefueS peveke peer ves onspeeW kees cenejepe kes meb%eeve kes Henues ner eerDeJeOe Yespe efoee~
ee
eefueefn yejele megvele meye jeveer~ efyekeue ceerveieve peveg ueIeg Heeveer~~
P
Hegefve Hegefve meere ieeso keefj uesneR~ osF DeMeer<e efmeKeeJeve osneR~~
si
ul
Yee0 yeejele eue jner nw, Ssmee megvekej meYeer jeefveeeB Gmeer ekeej efJekeue ngF, pewmes Lees[e peue jnves Hej ceefueeeB
iT
Jeekegue nes peeleer nQ~ Jes meerlee peer kees Hegve:Hegve: ieeso cebW uesleer nQ, DeeMeerJee&o oskej GvnW efMe#ee osleer nQ~
r
Sh
nesSng meblele efHeeefnb efHeeejer~ efej Deefnyeele DeMeer<e nceejer~~

11
meemeg memegj ieg mesJee kejsnt~ Heefle Ke ueefKe Deeemeg Devegmejsnt~~

20
Yee0 ns meerles! DeeHe efvejvlej DeHeves efeelece eerjece keer efee jnWieer~ DeeHekee meewYeeie Devevle Je<ee&W leke jnsiee ener
ht
nceeje DeeMeerJee&o nw~ DeeHe meemegDeeW, MJemegj leLee iegDeeW keer mesJee keefjesiee Deewj DeHeves Heefle eerjece keer Fe
ig
osKekej Gvekeer Dee%ee kee DevegmejCe keefjesiee~

yr
op
Deefle mevesn meye meKeer meeeveer~ veeefj Oejce efmeKeJeefnb ce=og yeeveer~~
C
meeoj mekeue kegDeBefj mecegPeeF&~ jeefveve yeej yeej Gj ueeF&~~
yengefj yengefj YeWefnb cenleejer~ kenefnb efyejbefe jeer kele veejer~~

Yee0 Delevle mvesn mes meYeer elegj meefKeeeB keesceue JeeCeer ceW meerlee peer kees veejerOece& efmeKeeleer nQ~ Fmeer ekeej, meerlee
peer kes Deefleefje ceeb[Jeerpeer, Gefce&uee peer SJeb egeflekeerefle& peer Fve meYeer jepekegceeefjeeW kees jeefveeeW ves yeejcyeej oe mes
yeeuekeeC[ 285
ueieekej mecePeeee~ ceeleeeW yeejyeej YeW jner nQ DeLee&led eejeW Hegef$eeeW kees ieues ueiee jner nQw Deewj kenleer nQ efke,
yeee peer ves veeefjeeW kees efkeme ekeej yeveeee?
efJeMes<e keeeWefke Yeejleere veeefj Deheves peerJeve kees heernj leLee memegjeue Fve oes efJe mLeeveeW mes pees[kej Deheveer
cecelee kee mebeespeve kewmes kej heeleer nw, Deewj pevcemLeeve mes Yeer memegjeue kees DeefOeke ceceleemheo yevee uesleer nw, en
keef"ve keee& lees Gmeer kes JeMe kee nw, Fmeer ef mes Yeejleere veeefj keer jevee hej cewefLeueeveer ceeleeeW DeeMee& kej jner
.
nQ~
d
ve
oes0- lesefn DeJemej YeeFve meefnle, jece Yeeveg kegue kesleg~
er
eues peveke cebefoj cegefole, efyeoe kejeJeve nsleg~~334~~
es
R
Yee0 Gmeer mecee mete&kegue kes HeleekeemJeHe YeieJeeved eerjece leerveeW YeeFeeW kes meeLe emevve neskej JeOegDeeW kees efJeoe
s
kejeves peveke peer kes jepeYeJeve eues~
ht
ig
eeefjG YeeF megYeee megneS~ veiej veeefj vej osKeve OeeS~~
R
keesG ken eueve enle nQ Deepet~ keervn efyeosn efyeoe kej meepet~~
ll
.A
uesng veeve Yeefj He efvenejer~ efee Heengves YetHe megle eejer~~
s
kees peevewb kesefn megke=le meeeveer~ veeve DeefleefLe keervns efyeefOe Deeveer~~
ya
Yee0 mJeYeeJe mes megneJeves eejeW YeeFeeW kees osKeves kes efueS veiej kes veeefjvej oew[s~ keesF& meKeer kenves ueieerb, es
N
va
Deepe ner euevee eenles nQ~ peveke peer ves Fvekeer efJeoe keer leweejer kej ueer nw~ Fvekee He DeeBKe Yej osKe uees,
Se
DeJeOevejsMe kes eejeW Heg$e Heejs DeefleefLe nQ~ ns meKeer! keewve peeves efkeme HegCe kes Heue mes yeee peer ves Fve eejeW
YeeleeDeeW kees eneB ueekej nceejs ves$eeW kee DeefleefLe yeveeee?
th
ee
cejveMeerue efpeefce HeeJe efHeet<ee~ megjle uenw pevece kej YetKee~~

P
HeeJe veejkeer nefjHeo pewmes~ Fve kej ojmeve nce kenB lewmes~~
si
Yee0 efpeme ekeej, cejCeemevve Jeefkele Dece=le Hee peees, efbpeme ekeej pevceeW kee YetKee keuHeJe=#e Hee peees, efpeme
ul
iT
ekeej vejke ceW peevesJeeuee Jeefkele nefjHeo DeLee&led eernefj kee efveJeememLeeve JewkegC" Hee peees, nceejs efueS Fvekes oMe&ve
r
Sh
Gmeer ekeej ogue&Ye nQ~

efvejefKe jece MeesYee Gj Oejnt~ efvepe ceve Heefve cetjefle ceefve kejnt~~
11
Sefn efyeefOe meyeefnb veeve Heue oslee~ ieS kegDeBj meye jepe efvekeslee~~
20
Yee0 eerjece keer MeesYee kees osKekej oe ceW OeejCe kej uees~ DeHeves ceve kees meHe& Deewj Fvekes ceve kees ceefCe yevee uees
ht
ig
DeLee&led pewmes meHe& ceefCe kees efHee ueslee nw, Gmeer ekeej eYeg eerjece keer cetefle& kees DeHeves ceve ceW efHee uees~ Fme ekeej,
yr
meyekees ves$eeW kee Heue osles ngS meYeer jepekegceej peveke peer kes jepeYeJeve iees~
op
oes0- He efmebOeg meye yebOeg ueefKe, njef<e G"sG jefveJeemeg~

C
kejefnb efveeJeefj Deejleer, cene cegefole ceve meemeg~~335~~
Yee0 He kes eej meeiejmJeHe eejeW YeeFeeW (eerjece, Yejle, ue#ceCe Deewj Me$egIvepeer) kees osKekej peveke peer kee
jefveJeeme emevve neskej G" ieee~ meYeer meemegeW ceve ceW yengle cegefole neskej veeweJej Deewj Deejleer kejves ueieerb~
osefKe jece efye Deefle Devegjeieer~ esce efyeyeMe Hegefve Hegefve Heo ueeieer~~
jner ve ueepe eerefle Gj eF&~ menpe mevesn yejefve efkeefce peeF&~~
Yee0 YeieJeeved eerjece keer efJe osKekej meemegeW Delevle Devegjkele nes ieF~ Jes esce kes efJeJeMe neskej Hegve:Hegve:
ejCeeW ceW efueHe ieF~ Gvekes ceve ceW keesF& ueppee veneR jner, oe ceW eerefle e ieF&~ megveevee Deeefo jeefveeeW kes
mJeeYeeefJeke esce kee kewmes JeCe&ve efkeee peee?
YeeFve meefnle Gyeef DevnJeeS~ jme DeMeve Deefle nsleg pesJeeBS~~
yeesues jece megDeJemej peeveer~ Meerue mevesn mekegecee yeeveer~~
Yee0 meemegDeeW ves leerveeW YeeFeeW kes meefnle eYeg eerjece kees Gyeve ueieekej mveeve kejJeeee Deewj Delevle esce mes
d .
ve
ceOegj, Decue, ueJeCe, keg, ke<eee Deewj eflekele Fve : jmeeW mes efveefce&le Yeespeve eYeg kees efpeceeee~ YeieJeeved eerjece
er
megvoj DeJemej peevekej Meerue, mvesn Deewj mebkeese mes Yejer ngF& JeeCeer yeesues
es
jeG DeJeOeHegj enle efmeOeeS~ efyeoe nesve nce FneB He"eS~~
R
ceeleg cegefole ceve Deeemeg osnt~ yeeueke peeefve kejye efvele vesnt~~
s
ht
Yee0 ns ceeleeDeeW! DeJeOe kes jepee (cesjs efHeleeeer) eerDeJeOe HeOeejvee eenles nQ~ efJeoe nesves kes efueS nce eneB Yespes
ig
R
iees nQ~ DeeHe meye emevve ceve mes nceW Dee%ee oWb Deewj DeHevee yeeueke peevekej efvejvlej esce kejles jefnesiee~
ll
.A
megvele yeeve efyeueKesG jefveJeemet~ yeesefue ve mekeefnb esceyeMe meemet~~
s
oe ueieeF kegDeBefj meye ueervneR~ Heefleve meewbefHe efyeveleer Deefle keervneR~~
ya
N
Yee0 eYeg kee en Jeeve megvekej mecHetCe& jefveJeeme efJeueKe He[e eYeg esce kes efJeJeMe ngF& meYeer meemegeW keg yeesue
va
veneR Hee jneR LeeR~ GvneWves meYeer yesefeeW kees oe mes ueiee efueee Deewj Gvekes HeefleeeW kees meewbHekej Delevle efJeveleer keer~
Se
b0- keefj efyevee efmee jeceefnb mecejHeer peesefj kej Hegefve Hegefve kenw~
th
yeefue peeGB leele megpeeve legce kenB efyeefole ieefle meye keer Denww~~
ee
HeefjJeej Hegjpeve ceesefn jepeefnb eeveefee efmee peeefveyeer~

P
leguemeerMe Meerue mevesn ueefKe efvepe efkebkejer keefj ceeefveyeer~~

si
ul
Yee0 megveevee peer ves eeLe&vee kejkes YeieJeleer meerlee peer kees YeieJeeved eerjece kees meceefHe&le kej efoee~ neLe pees[kej
iT
Hegve:Hegve: kenves ueieerb, ns elegj meyekes esceemHeo eerjece! ceQ yeefuenejer peeleer ntB, DeeHekees meyekeer ieefle efJeefole nw~
r
Sh
DeeHe Fme efceefLeueeHeefjJeej kees, HegjpeveeW kees, cegPes Deewj cenejepe kees, meerlee peer eeCeefee nQ Ssmee peeefv eesiee~ ns
leguemeeroeme kes F&MJej! nceejer meerlee peer kes Meerue Deewj mvesn kees osKekej GvnW DeHeveer oemeer kejkes ceeefveesiee~
11
20
mees0- legce HeefjHetjve keece, peeve efmejesceefve YeeJe efee~

peve iegve ieenke jece, oes<e oueve keveeeleve~~336~~
ht
ig
Yee0 ns eerjece! DeeHe HeefjHetCe& keece, %eeefveeeW ceW efMejesceefCe, YeeJe kes efee, meppeveeW kes iegCeeW kees ienCe kejvesJeeues,
yr
op
oes<eeW kees ve kejvesJeeues Deewj keCee kes Deeeleve DeLee&led efveJeememLeeve nQ~
C
Deme keefn jner ejve ieefn jeveer~ esce Hebke peveg efieje meceeveer~~
megefve mevesnmeeveer yej yeeveer~ yengefyeefOe jece meemeg meveceeveer~~

Yee0 Flevee kenkej cenejeveer megveeveepeer, YeieJeeved eerjece kes ejCeeW kees Heke[kej egHe jn ieF, ceevees Gvekeer
JeeCeer esce He Hebke DeLee&led keere[ ceW mecee ieF& DeLee&led HeBme ieF&~ mvesn mes meveer ngF& es JeeCeer megvekej eerjece ves
meemeg ceeB kee yengle ekeej mes mecceeve efkeee~
yeeuekeeC[ 287
jece efyeoe ceeBiele kej peesjer~ keervn eveece yenesefj yenesjer~~

HeeF DeMeer<e yengefj efmej veeF&~ YeeFve meefnle eues jIegjeF&~~
Yee0 YeieJeeved eerjece ves neLe pees[kej efJeoe ceeBieles ngS yeejcyeej eCeece efkeee~ DeeMeerJee&o Heekej efHej cemleke
veJeekej leerveeW YeeFeeW kes meefnle eerjIegveeLe pevekeYeJeve mes eues~
cebpeg ceOegj cetjefle Gj Deeveer~ YeF mevesn efMeefLeue meye jeveer~~
d .
Yee0 YeieJeeved eerjece keer megvoj Deewj ceOegj cetefle& kees oe ceW ueekej meYeer jeefveeeB mvesn mes efMeefLeue nes ieF~
ve
Hegefve Oeerjpe Oeefj kegDeBefj nBkeejer~ yeej yeej YeWefnb cenleejer~~
er
es
HengBeeJeefnb efHeefj efceueefnb yenesjer~ ye{er HejmHej eerefle ve Leesjer~~
R
Hegefve Hegefve efceuele meefKeve efyeueieeF&~ yeeue ye efpeefce Oesveg ueJeeF&~~
s
Yee0 efHej Oewe& OeejCe kejkes eejeW yesefeeW kees yegueekej ceeleeeW yeejyeej YeWves ueieerb DeLee&led ieues mes ueieeves ueieerb~
ht
ig
HengBeeleer Deewj efHej efceueleer LeeR, HejmHej esce yengle ye{ jne Lee~ yeejyeej efceueleer ngF ceeleeDeeW kees jepekegceeefjeeW mes
R
meefKeeeW ves Fmeer ekeej Deueie kej efoee pewmes lelkeeue peveer ngF& ieew kees ess ye[s mes Deueie kej efoee ieee nes~
ll
.A
oes0- esceefyeyeme vej veeefj meye, meefKeve meefnle jefveJeeme~
s
ceevengB keervn efyeosnHegj, kevee efyejn efveJeeme~~337~~
ya
N
Yee0 meYeer efceefLeuee Hegj kes vejveejer Deewj meefKeeeW kes meefnle mecHetCe& jefveJeeme esce kes efJeJeMe nes ieee, ceevees
va
pevekeHegj ceW keCee Deewj efJejn ves efveJeeme ner kej efueee nes~
Se
Megke meeefjkee peevekeer peeS~ keveke efHebpejefve jeefKe He{eS~~

th
yeekegue kenefnb keneB yewosner~ megefve Oeerjpe HeefjnjF ve kesner~~

ee
YeS efyekeue Keie ce=ie Sefn YeeBleer~ cevegpe oMee kewmes keefn peeleer~~
P
Yee0 efpeve leesles Deewj cewveeW kees YeieJeleer meerlee peer ves efpeueees Les Deewj mJeCe& kes efHebpe[W ceW jKekej GvnW He{eee Lee~
si
ul
Jes leeslee Deewj ceQvee Yeer meerlee peer keer efJeoeeer mecee Jeekegue neskej kenves ueies, Jewosner keneB nQ...Jewosner keneB
iT
nQ? Gvekeer en JeeCeer megvekej Yeuee efkemekees Oewe& ve es[ os~ HeMeg, He#eer Fme ekeej Jeekegue nes iees lees ceveg<eeWb keer
r
Sh
oMee kewmes kener pee mekeleer nw?

yebOeg mecesle peveke leye DeeS~ esce Gceefie ueeseve peue eS~~
11
meere efyeueesefke Oeerjlee Yeeieer~ jns keneJele Hejce efyejeieer~~

20
ueervn jee Gj ueeF peevekeer~ efceer cenecejpeeo ieeve keer~~

ht
mecegPeeJele meye meefeJe meeeves~ keervn efyeeej DeveJemej peeves~~

ig
yr
Yee0 peye ess YeeF& kegMeOJepe kes meeLe efmejOJepe pevekepeer, meerlee peer kes Heeme Deees leye Gvekes ves$eeW ceW esce mes
op
Gce[s ngS DeeBmet e iees~ peveke peer lees HejceJewjeieJeeve kenuee jns Les, Hejvleg meerlee peer kees osKekej Gvekee Yeer Oewe&
C
Yebie nes ieee~ jepee peveke peer ves meerlee peer kees oe mes ueiee efueee Deewj Gvekes %eeve keer yengle ye[er ceee&oe efce
ieF&~ meYeer elegj ceb$eer cenejepe peveke peer kees mecePeeves ueies~ peveke peer ves Devegefele DeJemej peevekej efJeeej efkeee
DeLee&led Oewe& OeejCe efkeee~
yeejefnb yeej meglee Gj ueeF&~ meefpe megvoj Heeuekeer ceieeF&~~
Yee0 yeejyeej Heg$eer peevekeer, ceeb[Jeer, Gefce&uee leLee egeflekeerefle& Fve meYeer Hegef$eeebs kees oe mes ueieekej peveke peer ves
mepeer ngF& megvoj Heeuekeer cebieJeeF&~
oes0- esceefyeyeMe HeefjJeej meye, peeefve megueieve vejsMe~
kegDeBefj e{eF& Heeueefkeve, megefcejs efmeef ieCesMe~~338~~
Yee0 mecHetCe& HeefjJeej esce kes efJeJeMe nes ieee~ cenejepe peveke peer ves megvoj cegntle& peevekej eser DeJemLeeJeeueer
.
eejeW Hegef$eeeW DeLee&led meerleepeer, ceeb[Jeerpeer, Gefce&uee peer Deewj egeflekeerefle& peer kees HeeueefkeeeW Hej e{Jeeee Deewj efmeef
d
ve
meefnle ieCeHeefle kee mcejCe efkeee~
er
efJeMes<e meewleve keer mecYeeJevee kes [j mes peveke peer ves efmeef kes ner meefnle ieCeHeefle peer kee mcejCe efkeee, yegef kee
es
mcejCe veneR efkeee, FmeerefueS mejmJeleer peer ves cebLeje Deewj kewkeseer keer yegef Hesjer efpememes jepejmeYebie ngDee~
R
s
yengefyeefOe YetHe meglee mecegPeeF&~ veeefjOejce keguejerefle efmeKeeF&~~
ht
oemeer oeme efoS yenglesjs~ Megefe mesJeke pes efee efmee kesjs~~
ig
R
Yee0 peveke peer ves Hegef$eeeW kees yengle ekeej mes mecePeeee GvneWves jepekegceeefjeeW kees veejer Oece& Deewj kegue keer jerefle
ll
.A
efmeKeeF&~ yengle meer oeefmeeeB Deewj oeme efoes Deewj Ssmes HeefJe$e mesJeke efoes pees meerlee peer kees Yeer efee Les~
s
meere euele yeekegue HegjJeemeer~ nesefnb meiegve MegYe cebieue jemeer~~
ya
Yetmegj meefeJe mecesle meceepee~ mebie eues HengBeeJeve jepee~~
N
va
Yee0 meerlee peer kes eueles mecee meYeer efceefLeueeHegjJeemeer Jeekegue nes G"s~ JeneB megvoj keueeCekeejer cebieueeW kes jeefMe
Se
Mekegve nesves ueies~ yeeeCeeW, cebef$eeeW Deewj meYeer meceepe kes meeLe jepee pevekepeer, meerlee peer kees HengBeeves kes efueS yeejele
kes mebiemebie eues~
th
ee
mecee efyeueesefke yeepeves yeepes~ jLe iepe yeeefpe yejeefleve meepes~~

P
oMejLe efyee yeesefue meye ueervns~ oeve ceeve HeefjHetjve keervns~~

si
ejve mejespe Oetefj Oeefj Meer<ee~ cegefole cenerHeefle HeeF DeMeer<ee~~

ul
megefceefj iepeeveve keervn Heeevee~ cebieuecetue meiegve YeS veevee~~

r iT
Yee0 emLeeve kee mecee osKekej yeepes yepeves ueies Deewj yeejeefleeeW ves jLe, Iees[s Deewj neLeer mepeees~ oMejLe peer ves
Sh
meYeer yeeeCeeW kees yeguee efueee Deewj oeve leLee mecceeve mes HeefjHettCe& efkeee~ Gvekes ejCekeceue keer Oetefue kees efmej Hej
11
jKekej leLee DeeMeerJee&o Heekej cenejepe yengle emevve ngS Deewj ieCeHeefle peer kee mcejCe kejkes eerDeJeOe kes efueS
20
eeeCe efkeee~ Gme mecee Deveske cebieueeW kes cetue keejCe Mekegve ngS~
ht
oes0- megj emetve yej<eefnb njef<e, kejefnb DeHmeje ieeve~

ig
eues DeJeOeHeefle DeJeOeHegj, cegefole yepeeF efvemeeve~~339~~

yr
op
Yee0 osJelee emevve neskej Heg<HeeW keer Je<ee& kejves ueies, DeHmejeeW cebieueieeve kejves ueieerb emevveleeHetJe&ke veieejs
C
yepeekej DeJeOevejsMe oMejLepeer, eerDeJeOe kes efueS eues~
ve=He keefj efyevee cenepeve Hesjs~ meeoj mekeue ceeieves sjs~~

Yet<eve yemeve yeeefpe iepe oervns~ esce Heesef<e "e{s meye keervns~~
yeeuekeeC[ 289
Yee0 cenejepe oMejLe peer ves efJevee kejkes meYeer espeveeW kees ueeweee Deewj DeeojHetJe&ke meYeer efYe#egkeesW kees
yegueeee, GvnW DeeYet<eCe, Jem$e, neLeer, Iees[s efoes~ meyekees esce mes Heg kejkes DeHeves HeeBJe Hej Ke[e kej efoee DeLee&led
JeJeefmLele peerefJekee os oer, efpememes keesF& YeerKe ve ceeBies~
yeej yeej efyeoeJeefue YeeKeer~ efHejs mekeue jeceefnb Gj jeKeer~~
yengefj yengefj keesmeueHeefle kenneR~ peveke esceyeMe efHejw ve enneR~~
Yee0 Jes meYeer yeejyeej cenejepe keer efJeoeJeueer kenkej YeieJeeved eerjece kees oe ceW jKekej ueews~ oMejLe peer
d .
ve
cenejepe Hegve:Hegve: peveke peer kees ueew peeves kes efueS kenles nQ, Hejvleg cenejepe peveke peer Hesce kes efJeJeMe ceW nesves kes
er
keejCe ueewvee veneR eenles~
es
Hegefve ken YetHeefle yeeve megneS~ efHeefje cenerMe otefj yeef[ DeeS~~
R
jeG yenesefj Gleefj YeS "e{s~ esce eyeen efyeueeseve yee{s~~
s
ht
leye efyeosn yeesues kej peesjer~ yeeve mevesn megOee peveg yeesjer~~
ig
kejewb keJeve efyeefOe efyevee yeveeF&~ cenejepe ceesefn oervn ye[eF&~~
R
ll
Yee0 efHej cenejepe oMejLe peer ves megvoj Jeeve kens, ns jepee peveke! Deye ueew peeFes, yengle otj Dee iees nQ~ efHej
.A
jepee peveke peer Glejkej Ke[s nes iees Deewj Gvekes ves$eeW ceW esce kes eJeen ye{ iees~ leye peveke peer neLe pees[ kejkes
s
ya
ceevees mvesn keer megOee ceW [tyeeskej Jeeve yeesues, ns cenejepe! ceQ efkeme ekeej yeveekej efJevee keB?
N
oes0- keesmeueHeefle meceOeer mepeve, meveceeves meye YeeBefle~
va
efceueefve HejmeHej efyevee Deefle, eerefle ve oe meceeefle~~340~~

Se
Yee0 cenejepe oMejLe peer ves DeHeves mJepeve (efce$e) meceOeer peveke peer kee meye ekeej mes mecceeve efkeee~ oesveeWb
th
HejmHej efceue jns Les, Gvekeer efJevecelee Deewj esce oe ceW veneR mecee jner Leer~
ee
cegefve ceb[efueefnb peveke efmej veeJee~ DeeefMejyeeo meyeefnb meve HeeJee~~

P
meeoj Hegefve YeWs peeceelee~ He Meerue iegveefveefOe meye Yeelee~~

si
ul
Yee0 leye peveke peer ves cegefveeeW kes mecetn kees eCeece efkeee Deewj meye mes DeeMeerJee&o Heeee~ efHej DeeojHetJe&ke He
iT
Meerue SJeb iegCeeW kes cenemeeiej eejeW YeeFeebW eerjece, Yejle, ue#ceCe Deewj Me$egIve veeceke meYeer peceeFeeW kees ieues
r
Sh
ueieeee~
11
peesefj Hebken Heeefve megneS~ yeesues yeeve esce peveg peeS~~

20
jece kejewb kesefn YeeBefle eMebmee~ cegefve censMe ceve ceeveme nbmee~~
ht
Yee0 efHej megvoj keceue kes meceeve neLe pees[kej ceevees esce mes GlHevve ngS Jeeve yeesues~ peveke peer ves kene, ns
ig
eerjece! ns cegefveeebs SJeb efMeJe peer kes ceveHe ceevememejesJej kes jepenbme! DeeHekeer kewmes eMebmee keB?
yr
op
kejefnb peesie peesieer pesefn ueeieer~ keesn ceesn cecelee ceo leeieer~~
C
yeeHeke yee DeueKe DeefyeveeMeer~ efeoevebo efvejiegve iegvejeMeer~~
Yee0 eesOe, ceesn, cecelee Deewj ceo es[kej eesieer ueesie efpevekes efueS eesie meeOevee kejles nQ~ pees meJe&JeeHeke, yee
DeLee&led meyemes ye[s DeueKe DeLee&led eeke=le ves$eeW mes veneR osKes peeves eesie, DeefJeveeMeer DeLee&led efJeveeMejefnle, efeoevevo
DeLee&led %eeve Deewj Deevevocee, efveieg&Ce DeLee&led nse iegCeeW mes jefnle, iegCeeW keer jeefMe DeLee&led meYeer keueeCe iegCeieCeeW kes
Hegbpe nQ~
ceve mecesle pesefn peeve ve yeeveer~ lejefke ve mekeefn mekeue Devegceeveer~~
ceefncee efveiece vesefle keefn kenF&~ pees eflengB keeue Skejme jnF&~~
Yee0 efpevnbs ceve kes meefnle JeeCeer veneR peeve Heeleer, meYeer Devegceeve kejvesJeeues eeeerve Deewj veJeveweeefeke efpevnW leke&
kee efJe<ee veneR yevee Heeles, efpevekeer ceefncee kees Jeso veseflevesefle ken kej kenles nQ, pees leerveeW keeueeW ceWs Ske jme jnles
nQ~
.
oes0- veeve efye<ee cees kenB YeeG, mees mecemle megKe cetue~
d
ve
meyeF megueYe peie peerJe kenB, YeS F&Me Devegketue~~341~~
er
Yee0 Jes ner DeeHe mecemle megKeeW kes HejcekeejCe eerjece cesjs ves$eeW kes efJe<ee yeve iees~ JeemleJe cebW DeeHe pewmes F&MJej kes
es
Devegketue nesves Hej mebmeej ceW peerJe kees meye keg megueYe nes peelee nw~
R
s
meyeefnb YeeBefle ceesefn oervn ye[eF&~efvepe peve peeefve ueervn DeHeveeF&~~
ht
ig
nesefnb menme oMe Meejo Mes<ee~ kejefnb keueHe keesefke Yeefj uesKee~~
R
ceesj Yeeie jeGj iegve ieeLee~ keefn ve efmejeefnb megveng jIegveeLee~~
ll
.A
Yee0 ns jIegveeLepeer! megefvees, DeeHeves meye ekeej mes cegPes ye[hheve efoee nw~ DeHevee mesJeke peevekej cegPes DeHeveeee nw~
s
eefo ueeKeeW mejmJeleer Deewj Mes<e neW Deewj Jes kejes[eW keuHeHee&vle ieCevee kejW lees Yeer Jes cesjs Yeeie Deewj DeeHe keer
ya
iegCeieeLeeDeeW kee JeCe&ve kejkes meceeHle veneR kej mekeles DeLee&led cesjs Yeeie kee Yeer keesF& Devle veneR nw Deewj DeeHekes
N
iegCeeW kee Yeer keesF& Devle veneR nw~
va
Se
ceQ keg kenGB Ske yeue ceesjs~ legce jerPeng mevesn megef" Leesjs~~
yeej yeej ceeieGB kej peesjs~ ceve Heefjnjw ejve peefve Yeesjs~~
th
ee
Yee0 efHej Yeer keg ken jne ntB, cesjs Heeme Ske ner yeue nw, Jen nw mvesn kee~ DeeHe Lees[s mes ner megvoj Deewj HeefJe$e
P
mvesn mes jerPe peeles nQ~ ceQ neLe pees[kej yeejyeej ceeBie jne ntBb efke, en cesje ceve DeeHekes Gve eerejCeeW kees OeesKes mes
si
Yeer %eeveHe eYeele kes nesves Hej Yeer veneR es[s, efpeve eerejCeesW kees Oeeskej ceQves keveeoeveefJeefOe mecHevve keer~
ul
iT
megefve yej yeeve esce peveg Hees<es~ Hetjve keece jece Heefjlees<es~~
r
keefj yej efyevee memegj meveceeves~ efHeleg keewefMeke yeefme mece peeves~~
Sh
Yee0 ceevees esce kes eje Heg efkees ngS es JeeveeW kees megvekej, HetCe&keece YeieJeeved eerjece emevve ngS Deewj es
11
efJevee kejkes MJemegjeer peveke peer kee mecceeve efkeee Deewj GvnW efHeleeeer oMejLe peer SJeb iegosJe efJeMJeeefce$e peer leLee
20
Jeefme peer kes meceeve peevee DeLee&led Fve leerveesW keer esCeer ceW jKe efueee~
ht
ig
efyeveleer yengefj Yejle meve keervner~ efceefue meesce Hegefve DeeefMe<e oervner~~
yr
Yee0 efHej peveke peer ves Yejle peer mes eeLe&vee keer~ Gvemes esceHetJe&ke efceue kej Hegve: DeeMeerJee&o efoee~
op
C
oes0- efceues ueKeve efjHegmetoveefnb, oerefvn DeMeer<e cenerMe~
YeS HejmeHej esceyeMe, efHeefj efHeefj veeJeefnb MeerMe~~342~~

Yee0 efHej pevekepeer, ue#ceCe peer SJeb Me$egIve peer mes efceues Deewj DeMeerJee&o efoee~ cenejepe peveke peer SJeb eerjece,
Yejle, ue#ceCe, Me$egIve eejeW YeeF& HejmHej esce kes JeMe nes iees Deewj Jes yeejyeej eCeece kej jns nQ DeLee&led peveke peer
eejeW YeeFeeW kees eCeece kej jns nQ Deewj eejeW YeeF& peveke peer kees eCeece kej jns nQ~
yeeuekeeC[ 291
yeej yeej keefj efyevee ye[eF& jIegHeefle eues mebie meye YeeF&~~
peveke iens keewefMeke Heo peeF&~ ejve jsveg efmej veeveve ueeF&~~
Yee0yeejyeej efJevee Deewj ye[eF& kejkes meYeer leerveeW YeeFeeW kes meeLe, YeieJeeved eerjece eues~ peveke peer ves peekej
efJeMJeeefce$e peer kes ejCe Heke[ efueS Deewj Gvekeer ejCeOetefue DeHeves efmej Deewj ves$eeW ceW ueieeee~
megveg cegveerMe yej ojmeve leesjs~ Deiece ve keg eleerefle ceve ceesjs~~
.
pees megKe megpeme ueeskeHeefle enneR~ kejle ceveesjLe mekegele DenneR~~
d
ve
mees megKe megpeme megueYe ceesefn mJeeceer~ meye efmeefOe leJe ojmeve Devegieeceer~~
er
Yee0 peveke peer ves kene, ns cegefveveeLe! DeeHekes es oMe&veeW mes cesjs efueS Deye keg Yeer keef"ve veneR nw, Ssmee cegPes
es
efJeMJeeme nw~ efpeve megKe Deewj megeMeeW kees ueeskeHeeue eenles nQ Deewj ceveesjLe kejves ceW Yeer mebkegefele nesles nQ~
R
s
Jes megKe Deewj megvoj eMe cesjs efueS megueYe nes egkes nQ, keeeWefke meYeer efmeefeeB DeeHekes oMe&veeW kee Devegieceve
ht
kejleer nQ~
ig
R
keervn efyevee Hegefve Hegefve efmej veeF&~ efHejs cenerMe DeeefMe<ee HeeF&~~
ll
.A
eueer yejele efvemeeve yepeeF&~ cegefole es ye[ meye mecegoeF&~~
jeceefnb efvejefKe ieece vej veejer~ HeeF veeve Heue nesefnb megKeejer~~
s
ya
Yee0 peveke peer ves Hegve:Hegve: efmej veJeekej efJeMJeeefce$e peer mes efJevee efkeee Deewj DeeMeerJee&o Heekej ueew iees~ FOej
N
essye[s DeLee&led yeeuekeJe= mecegoeeeW mes egkele eerjece keer Jejee$ee veieejs yepeekej emevveleeHetJe&ke eerDeJeOe kes
va
efueS eue He[er~ eerjece kees osKekej ceeie& ceW He[ves Jeeues ieeceeW kes vejveejer ves$eeW kee Heue Heekej megKeer nes peeles Les~
Se
oes0- yeere yeere yej yeeme keefj, ceie ueesieve megKe osle~
th
ee
DeJeOe meceerHe Hegveerle efove, HengBeer DeeF pevesle~~343~~

P
Yee0 yeereyeere ceW es efJeeecemLeueeW Hej efveJeeme kejkes ceeie& kes ueesieeW kees megKe osles ngS, HeefJe$e efove ceW yeejele
si
eerDeJeOe kes meceerHe pee HengBeer~

ul
iT
nves efvemeeve HeveJe yej yeepes~ Yesefj MebKe Oegefve ne iee ieepes~~
r
PeeBefPe yeerve ef[ceef[ceer megneF&~ mejme jeie yeepeefnb menveeF&~~

Sh
Yee0 TBes Oegve mes veieejs yepeees iees, yengle mes {esue yepes, Yesjer Deewj MebKeeW keer OJeefve ngF&~ neLeer, Iees[s iejpeves
11
ueies~ PeeBPe, JeerCee, ef[ceef[ceer leLee megvoj MenveeF&eeB megvoj cebieuejeie ceW yepeves ueieerb~
20
Hegj peve DeeJele Dekeefve yejelee~ cegefole mekeue HeguekeeJeefue ieelee~~

ht
ig
efvepe efvepe megvoj meove meBJeejs~ ne yee eewn Hegj ejs~~

yr
Yee0 DeJeOeHegjJeemeer yeejele kees Deeles megvekej emevve ngS~ meyekes DebieeW ceW HeguekeeJeefue e ieF&~ meyeves DeHeves Iej,
op
yeepeej, ceeie&, eewjens Deewj DeJeOeHegj kes ejeW kees megvoj mepeeee~
C
ieueer mekeue Dejiepee efmebeeF&~ penB lenB eewkes ee HegjeF&~~

yevee yepeej ve peeF yeKeevee~ leesjve kesleg Heleeke efyeleevee~~
Yee0 mecHetCe& ieefueeeB Deie&pee, kes Je mes meerbeerb ieF~ peneBleneB megvoj eewkeW Hetjkej yeveeF& ieF~ yeepeej Flevee
megvoj yevee Lee efke, Jen yeKeevee veneR peelee~ JeneB leesjCe, OJepe, Heleekee Deewj ceC[He Yeer mepes Les~
meHeue HetefieHeue keoefue jmeeuee~ jesHes yekegue keobye leceeuee~~
ueies megYeie le Hejmele Oejveer~ ceefvecee Deeueyeeue keue kejveer~~
Yee0 megvoj HeueeW mes egkele megHeejer kes Je=#e kesues, Deece, yekegue, keocye Deewj leceeue kes Je=#e Yeer ueieees iees~ ueies
ngS megvoj Je=#e He=LJeer kees mHeMe& kej jns Les~ Gvekeer LeeueW ceefCeeeW mes peefle LeeR Deewj Gvekeer keueeke=efle yengle megvoj
LeeR~
.
oes0- efyeefyeefOe YeeBefle cebieue keueMe, ie=n ie=n jes meBJeeefj~
d
ve
megj yeeeefo efmeneefnb meye, jIegyej Hegjer efveneefj~~344~~
er
Yee0 eleske IejeW Hej Deveske ekeej kes cebieue keueMe mepeekej jKes Les~ eerjece keer DeJeOeveiejer kees efvenejkej,
es
R
yeee peer Deeefo osJelee Yeer F&<ee& kes meefnle eMebmee kejles Les~
s
YetHe YeJeve lesefn DeJemej meesne~ jevee osefKe ceove ceve ceesne~~
ht
ig
cebieue meiegve ceveesnjleeF&~ efjefOe efmeefOe megKe mebHeoe megneF&~~
R
peveg Gen meye menpe megneS~ leveg Oeefj Oeefj oMejLe ie=n eS~~
ll
.A
osKeve nsleg jece yewosner~ kenng ueeuemee nesF ve kesner~~
s
Yee0 Gme DeJemej Hej cenejepe oMejLe peer kee YeJeve yengle MeesefYele nes jne Lee~ Gmekeer jevee kees osKe kej
N
ya
keeceosJe kee ceve Yeer ceesefnle nes peelee Lee~ ceebieefueke Mekegve, megvojlee, veJeeW efveefOe Deewj Dee"eW efmeef, meYeer ekeej kes
va
megKe Deewj megneJeveer mecHeefe leLee Deve meYeer mJeYeeJe mes megvoj Glmeen ceevees Mejerj OeejCe kejkes oMejLe peer kes
Se
YeJeve ceW e iees Les~ Yeuee yeleeFes, yeeobHeefle YeieJeeved eerjece Deewj YeieJeleer meerlee peer kees osKeves keer efkemes Fe
veneR nesieer?
th
ee
petLe petLe efceefue eueerb megJeeefmeefve~ efvepe efye efveojefnb ceove efyeueeefmeefve~~
P
mekeue megcebieue mepes Deejleer~ ieeJeefnb peveg yeng yes<e Yeejleer~~

si
ul
Yee0 DeHeveer megvojlee mes keeceosJe keer Helveer jefle kee efvejeoj kejleer ngF, meYeer megcebieueeW mes HetCe& Deejleer mepeeF& ngF
iT
meewYeeieJeleer ceefnueeeW, Deveske mecetneW ceW ieeleer ngF& eueerb, ceevees mejmJeleer peer ner yengle mes JesMe yeveekej eYeg keer
r
Sh
Deejleer kejves eueer pee jner neW~

11
YetHeefleYeJeve keesueenue nesF&~ peeF ve yejefve mecee megKe meesF&~~

20
keewmeueeefo jece cenleejer~ esceefyeyeMe leveg oMee efyemeejer~~

ht
Yee0 cenejepe kes YeJeve ceW yengle keesueenue nes jne nw~ Fme mecee kes Deevevo kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee nw~
ig
keewmeueeefo meYeer eerjece keer ceeleeeW esce kes efJeJeMe neskej Mejerj keer oMee Yetue ieF~
yr
op
oes0- efoS oeve efyeeve efyeHegue, Hetefpe ieCesMe Hegjeefj~

C
ecegefole Hejce oefj peveg, HeeF HeoejLe eeefj~~345~~
Yee0 ieCeHeefle peer Deewj efMeJe peer keer Hetpee kejkes ceeleeDeeW ves yeeeCeeW kees yengle mes oeve efoes~ Jes Ssmeer emevve LeeR,
ceevees Hejceoefj (yengle pevceeW mes efveOe&ve) DeLe&, Oece&, keece, cees#e Fve eejes HeoeLeeW& kees Heekej emevve nes jne nes~
Hesce eceeso efyeyeMe meye ceelee~ eueefnb ve ejve efMeefLeue YeS ieelee~~
jece ojme efnle Deefle Devegjeieerb~ Heefjefve meepe mepeve meye ueeieerb~~
yeeuekeeC[ 293
Yee0 meYeer ceeleeeW esce leLee F ueeYe mes GlHevve Deevevo kes efJeJeMe nQ~ Gvekes ejCe veneR eue jns nQ~ meYeer Debie
efMeefLeue nes iees nQb~ meYeer ceeleeeW eermeerleejece peer kes oMe&ve kes efueS Delevle Devegjeie mes egkele nes ieF Deewj Heefjve
kes meYeer meepemepeeves ueieerb~
efyeefyeOe efyeOeeve yeepeves yeepes~ cebieue cegefole megefce$ee meepes~~
njo otye oefOe HeuueJe Hetuee~ Heeve HetefieHeue cebieue cetuee~~
De#ele Debkegj jeseve ueepee~ cebpegue cebpeefj legueefme efyejepee~~
d .
ve
gns Hegj Ie menpe megneS~ ceove mekegve peveg veer[ yeveeS~~
er
Yee0 Deveske ekeej kes yeepes yepeves ueies~ megefce$ee peer ves emevve neskej yeejn cebieue mepeees~ nuoer, otyee&, oner,
es
HeuueJe, Heg<He, cebieue kee cetue Heeve, megHeejer, De#ele (eeJeue), Debkegj (DeBKegeW), ieesjeseve, Oeeve kee ueeJee Deewj
R
keesceue cebpeefjeebbs mes megMeesefYele leguemeer GHeefmLele keer ieF&~ mJeYeeJe mes megvoj tns DeLee&led Keef[ee efceer kes eje
s
ht
Deveske ekeej mes efeef$ele efkees ngS mJeCe& kes Ie[s Ssmes eleerle nes jns Les ceevees keeceosJe kes Heef#eeeW ves DeHeves IeeWmeues
ig
yeveees neW~
R
ll
meiegve megiebOe ve peeefnb yeKeeveer~ cebieue mekeue mepeefnb meye jeveer~~
.A
jeer Deejleer yengle efyeOeevee~ cegefole kejefnb keue cebieue ieevee~~
s
ya
Yee0 Deveske ekeej kes Mekegve meteke megiebefOele HeoeLe& GHeefmLele efkees iees, pees yeKeeves veneR pee mekeles~ Fme ekeej,
N
meYeer jeefveeeB meYeer cebieue meepemepee jner LeeRb~ GvneWves Deveske ekeej keer DeejefleeeB yeveekej jeerb Deewj emevve neskej
va
ceOegj cebieueieeve kejves ueieerb~

Se
oes0- keveke Leej Yeefj cebieueefve, keceue kejefve efueS ceele~

th
eueerb cegefole Heefjefve kejve, Hegueke HeuueefJele ieele~~346~~

P ee
Yee0 cebieueeW mes megJeCe& kes LeeueeW kees Yejkej, GvnW DeHeves keceue kes pewmes keesceue neLeeW ceW efueS ngS jesceebe mes
si
egkele HeuueJe kes meceeve DeeejCe kej jns DeLee&led esce keer efJeJeuelee mes Lees[e keebHeles ngS MejerjJeeueer eYeg eerjece
ul
keer meele meew ceeleeeW emevve nesleer ngF YeieJeeved eerjece keer Heefjve kejves eue He[eR~
r iT
OetHe Oetce veYe ceseke YeeT~ meeJeve Ieve Ieceb[ peveg "eT~~
Sh
megjle megceve ceeue megj yej<eefnb~ cevengB yeueeke DeJeefue ceve kej<eefnb~~
11
Yee0 OetHe DeLee&led Deiej OetHe kes Oegebbs mes DeekeeMe keeuee nes ieee, ceevees eeJeCe kes cenerves ceW Gce[s-Iegce[s ngS cesIe
20
Gme Hej e iees neW~ osJelee keuHeJe=#e kes Heg<HeeW keer ceeuee keer Je<ee& kej jns nQ, Jes ceeueeeWs Ssmeer ueie jner nQ, ceevees
ht
eeJeCe kes DeekeeMe ceW eeer ngF& yeiegueeW keer HebefkeleeeB ceveeW kees Deekeef<e&le kej jner neW~
ig
yr
cebpegue ceefvecee yeboveJeejs~ cevengB HeekeefjHeg eeHe meBJeejs~~

op
eieefnb ogjefnb Deve Hej Yeeefceefve~ ee eHeue peveg ocekeefnb oeefceefve~~

C
Yee0 eerDeJeOeveiej ceW ceefCeeeW mes peefle megvoj yeboveJeej Ssmes ueie jns nQ, ceevees Heeke owle kes Me$eg Fv kes Oeveg<e
mepes neWb~ eerDeJeOe keer DeeefuekeeDeeW Hej megue#eCee meewYeeieJeleer ceefnueeeW eke nesleer Deewj efHe peeleer nQ, ceevees
megvoj ebeue efyepeefueeeB eceke jner neW~
ogbogefYe Oegefve Ieve iejpeefve Ieesje~ peeeke eeleke oeogj ceesje~~
megj megiebOe Megefe yej<eefnb yeejer~ megKeer mekeue meefme Hegj vej veejer~~
Yee0 veiee[eW keer OJeefve ner eneB yeeoueeW keer Ieesj iepe&vee nw~ eeekeieCe ner eneB eeleke ceW{ke Deewj ceesj nQ~ osJelee
ner megvoj megiebefOele iegueeye peue Deeefo kes He ceW peueJe=ef kej jns nQ Deewj vejveejer He njernjer Kesleer megKeer nes
jner nQ~
mecee peeefve ieg Deeemeg oervne~ Hegj eyesMe jIegkegueceefve keervne~~
megefceefj MebYeg efieefjpee ievejepee~ cegefole cenerHeefle meefnle meceepee~~
.
Yee0 mecee peevekej iegosJe eerJeefme ves Dee%ee oer Deewj jIegkegueceefCe eerjece ves eerDeJeOeHegj ceW eJesMe efkeee~
d
ve
efMeJepeer, HeeJe&leer peer Deewj ieCeHeefle peer kee mcejCe kejkes meceepe meefnle oMejLe peer yengle emevve ngS~
er
oes0- nesefnb meiegve yej<eefnb megceve, megj ogbogYeer yepeeF~
es
efyeyegOe yeOet veeeefnb cegefole, cebpegue cebieue ieeF~~347~~
R
s
Yee0 megvoj Mekegve nesves ueies, osJelee ogbogefYeeeB yepeekej Heg<HeeW keer Je<ee& kejves ueies Deewj osJeJeOegeW megvoj ceOegj
ht
ig
cebieue iee kej veeeves ueieerb~
R
ceeieOe metle yebefo ve veeiej~ ieeJeefnb peme eflengB ueeske Gpeeiej~~
ll
.A
peeOegefve efyeceue yeso yej yeeveer~ ome efoefMe megefvee megcebieue meeveer~~
s
Yee0 ceeieOe, metle, yeboer Deewj es ve leerveeW ueeske ceW eefme eYeg kes eMe iee jns nQ~ omeeW efoMeeDeeW ceW megcebieueeW mes
ya
N
meveer ngF& peeOJeefve Deewj efvece&uees JesoeW keer JeeCeer megveeeer He[ jner nw~
va
efyeHegue yeepeves yeepeve ueeies~ veYe megj veiej ueesie Devegjeies~~

Se
yeves yejeleer yejefve ve peeneR~ cene cegefole ceve megKe ve meceeneR~~

th
Yee0 Deveske Jeee yepeves ueies, DeekeeMe kes osJelee Deewj veiej kes ueesie esce ceW ceive nes iees~ yeejeleer mepes ngS Les, Jes
ee
JeefCe&le veneR efkees pee mekeles~ Jes Delevle emevve nQ, Gvekes ceve ceW Deveske ekeej kes megKe mecee veneR jns nQ~
P
Hegjyeeefmeve leye jee peesnejs~ osKele jeceefnb YeS megKeejs~~

si
ul
kejefnb efveeJeefj ceefveieve eerje~ yeeefj efyeueeseve Hegueke Mejerje~~

iT
Yee0 leye yeejele ceW veneR iees ngS, eerDeJeOeHegjJeeefmeeeW ves eeJeleer& peer kee DeefYeJeeove efkeee Deewj efJeJeeefn le
r
Sh
eerjece kees osKekej megKeer nes iees~ Gvekes DeeBKeeW ceW DeeBmet Deewwj Mejerj ceW jesceebe Lee~ Jes Oeve, ceefCe Deewj Jem$e
11
veeweJej kejves ueies~

20
Deejefle kejefnb cegefole Hegj veejer~ nj<eefnb efvejefKe kegDeBj yej eejer~~
ht
efMeefyekee megYeie Deesnej GIeejer~ osefKe ogueefnefveve neseEn megKeejer~~

ig
Yee0 eerDeJeOeHegj keer veeefjeeB emevve neskej Deejleer kej jner nQb Deewj eejeW kegceejeW kees osKekej emevve nes jner nQ~
yr
op
HeeueefkeeeW kes megvoj Deesnej DeLee&led meeceves ueies ngS Heoe&W kees Keesuekej eejeW ogunveeW kees osKe kej Jes megKeer nes peeleer
C
nQ~
oes0- Sefn efyeefOe meyener osle megKe, DeeS jepeogDeej~

cegefole ceeleg Heefjefve kejefnb, yeOegve mecesle kegceej~~348~~
Yee0 Fme ekeej meyekees megKe osles ngS eejebs JeOetDeeW meefnle eejeW jepekegceej jepeej Hej Dee iees Deew j ceeleeeW
emevve neskej Gvekeer Heefjve kejves ueieerb~
yeeuekeeC[ 295
kejefnb Deejleer yeejefnb yeeje~ esce eceeso kenw kees Heeje~~

Yet<eve ceefve He veevee peeleer~ kejefnb efveeJeefj Deieefvele YeeBleer~~
Yee0 ceeleeeW yeejcyeej Deejleer kejleer nQ, Gvekes esce Deewj eceeso DeLee&led ceveeener Jemleg keer GHeueefyOe mes nesves Jeeueer
emevvelee kees keewve ken mekelee nw? veevee ekeej kes DeeYet<eCe ceefCe Deewj Jem$eeW kees ceeleeeW Deveske ekeej mes veeweJej
kej jner nQ~
yeOegve mecesle osefKe megle eejer~ Hejceevevo ceieve cenleejer~~
d .
Hegefve Hegefve meere jece efye osKeer~ cegefole meHeue peie peerJeve uesKeer~~
ve
meKeer meere cegKe Hegefve Hegefve eener~ ieeve kejefnb efvepe megke=le mejener~~
er
es
yej<eefnb megceve veefnb ve osJee~ veeeefnb ieeJeefnb ueeJeefnb mesJee~~
R
Yee0 eejeW yengDeeW kes meeLe eejeW Heg$eeW kees osKekej, ceeleeeW Hejceevevo ceW ceive nes ieFb&~ yeejyeej eermeerleejece peer
s
keer efJe kees osKekej ceeleeDeeW ves mebmeej cebs DeHeves peerJeve kees meHeue mecePee~ meefKeeeB yeejyeej meerlee peer kee cegKe
ht
ig
osKekej DeHeves HegCeeW keer eMebmee kejkes cebieueieeve kej jner nQ~ #eCe#eCe ceW osJelee Heg<HeJe=ef kej jns nQ, veee jns nQ,
R
iee jns nQ Deewj DeHeveer mesJeeeW GHeefmLele kej jns nQ~
ll
.A
osefKe ceveesnj eeefjG peesjer~ Meejo GHecee mekeue {B{esjer~~
s
osle ve yeveefnb efveHe ueIeg ueeieer~ Skeke jner He Devegjeieer~~
ya
Yee0 ceve kees njvesJeeueer eejeW DeLee&led eermeerleejecepeer, eerceeb[JeerYejlepeer, eerGefce&ueeue#ceCe peer leLee
N
eeregeflekeerefle&Me$egIve peer keer peesef[eeW kees osKekej, mejmJeleer peer ves meYeer GHeceeeW {tB{er keesF& GHecee osles ve yeveer~
va
meYeer GHeceeeW yengle eser ueieerb~ efHej mejmJeleer peer eejeW peesef[eeW kes He ceW Devegjkele neskej Skeke jnkej GvnW
Se
osKeves ueieerb~
th
oes0- efveiece veerefle kegue jerefle keefj, DejIe HeeBJe[s osle~

ee
yeOegve meefnle megle Heefjef meye, eueerb efueJeeF efvekesle~~349~~

P
Yee0 Fme ekeej Jeso keer veerefle (efJeefOe) Deewj kegue keer jerefle mecHevve kejkes DeIe& Deewj Jem$eeW kes HeeBJe[s osleer ngF&,
si
ul
meYeer ceeleeeW JeOegDeeW kes meefnle meYeer Heg$eeW keer ej Hej Heefjve kejkes, GvnW efueJeekej jepeYeJeve eueerb~
iT
eeefj efmebIeemeve menpe megneS~ peveg ceveespe efvepe neLe yeveeS~~

r
Sh
efleve Hej kegDeBefj kegDeBj yew"ejs~ meeoj HeeeB Hegveerle HeKeejs~~

Yee0 JeneB mJeYeeJele: megvoj eej efmebnemeve efJejepe jns Les, ceevees GvnW keeceosJe ves DeHeves neLe mes yeveeee Lee~ GvneR
11
20
Hej eejeW JeOegDeeW kes meefnle eejeW JejeW kees yew"eee, DeLee&led SkeSke efmebnemeve Hej Ske-Ske veJeocHeefle kees
efJejepeceeve kejeee leLee DeeojHetJe&ke Gvekes HeefJe$e HeeBJe HeKeejs~
ht
OetHe oerHe vewJese yeso efyeefOe~ Hetpes yej ogueefnefve cebieueefveefOe~~

ig
yr
yeejefnb yeej Deejleer kejneR~ yepeve ee eecej efmej {jneR~~

op
Yee0 OetHe, oerHe, vewJese Deeefo JewefokeefJeefOe mes cebieue kes meeiej He eejeW JejJeOegDeeW keer pees[er keer Hetpee keer~
C
ceeleeeW yeejyeej Deejleer kej jner nQ Deewj eejeW pees[er kes cemleke Hej megvoj HebKes Deewj eecej eue jns nQ~
yemleg Deveske efveeJeefj nesneR~ Yejerb eceeso ceeleg meye meesneR~~

HeeJee Hejce leJe peveg peesieer~ Dece=le uensG peveg meblele jesieer~~
pevece jbke peveg Heejme HeeJee~ DebOeefnb ueeseve ueeYe megneJee~~
cetke yeove peveg Meejo eF&~ ceevengB mecej Metj pee HeeF&~~
Yee0 Deveske ekeej keer JemlegeW veeweJej nes jner nQb~ FueeeYe peefvele emevvelee mes Yejer ngF meYeer ceeleeeW megMeesefYele
nes jner nQ, ceevees eesieer ves HejceleJe kees Hee efueee nes, ceevees efvejvlej kee jesieer ves Dece=le Hee efueee, ceevees pevceeW kes
oefj ves HeejmeceefCe Hee efueee, ceevees o=efnerve kees megvoj ves$eeW kee ueeYe nes ieee, ceevees ietbies kes cegKe Hej mejmJeleer peer
e ieF, ceevees Jeerj ves eg ceW efJepee eeHle kej ueer~
oes0- Sefn megKe les Mele keesef iegve, HeeJeefnb ceeleg Devebo~
YeeFve meefnle efyeeeefn Iej, DeeS jIegkegue ebo~~350(ke)~~
d .
Yee0 Fme megKe mes Yeer DejyeeW iegCee Deevevo ceeleeeW Hee jner nQ~ jIegkegue kes evcee YeieJeeved eerjece, YeeFeeW meefnle
ve
er
efceefLeuee ceW efJeJeeefnle neskej Iej Dee iees nQ~
es
efJeMes<e Fme emebie ceW ceeleeDeeW kes megKe keer : GHeceeeW oskej ieesmJeeceer leguemeeroeme peer ves eerjece keer :
R
meHeueleeDeeW keer Deesj mebkesle efkeee nw, Jes nQ leekeeJeOe, efJeeeeeefHle, ceejeremegyeeng Hejepee Deewj e%ej#ee,
s
Denueesej, OevegYeie leLee HejMegjeceHejepee~
ht
ig
oes0- ueeskejerefle peveveerb kejefnb, yej ogueefnefve mekegeeefnb~
R
ceeso efyeveeso efyeueesefke ye[, jece ceveefnb cegmegkeeefnb~~350(Ke)~~
ll
.A
Yee0 ceeleeeW ueeskejerefle kej jner nQ, eejeW JejJeOegDeeW keer peesef[eeB mebkegefele nes jner nQ~ yengle ye[e Deevevo Deewj
s
efJeveeso osKekej YeieJeeved eerjece ceve ceW cegmkegje jns nQ, keeeWefke en Deevevo GvnW meekesle ceW keneB efceuelee?
ya
osJe efHelej Hetpes efyeefOe veerkeer~ Hetpeer mekeue yeemevee peer keer~~
N
meyeefnb yebefo ceeieefnb yejoevee~ YeeFve meefnle jece keueevee~~
va
Yee0 yengle ekeej mes ceeleeDeeW ves osJeleeDeeW Deewj efHele=ieCeeW keer Hetpee keer~ oe keer meYeer Jeemevee DeLee&led MegYe
Se
JemlegDeeW keer eeefHle keer Fe HetCe& nes ieF&~ meYeer keer Jevovee kejkes ceeleeeW leerveeW YeeFeeW kes meefnle eerjece kes
th
keueeCe kee Jejoeve ceeBieleer nQ~

ee
Deblejefnle megj DeeefMe<e osneR~ cegefole ceeleg Debeue Yeefj uesneR~~

P
YetHeefle yeesefue yejeleer ueervns~ eeve yemeve ceefve Yet<eve oervns~~

si
ul
Deeemeg HeeF jeefKe Gj jeceefnb~ cegefole ieS meye efvepe efvepe Oeeceefnb~~
iT
Yee0 osJelee DevleOee&ve jnkej efHesefHes DeeMeerJee&o osles nQ Deewj DeeMeerJee&o megvekej ceeleeeW GvnW DeeBeue Hewueekej
r
Sh
ues uesleer nQ~ eeJeleer& cenejepe ves yeejeefleeeW kees yegueeee Deewj GvnW Jeenve, Jem$e leLee ceefCecee DeeYet<eCe efoes~ meYeer
11
yeejeleer cenejepe kee DeeosMe Heekej oe ceW eerjece kees efJejepeceeve keje emevvelee mes DeHevesDeHeves Iej kees iees~
20
Hegj vej veeefj mekeue HeefnjeS~ Iej Iej yeepeve ueies yeOeeS~~
ht
peeeke peve peeeefnb peesF peesF&~ ecegefole jeG osefnb meesF meesF&~~
ig
mesJeke mekeue yepeefveDee veevee~ Hegjve efkeS oeve meveceevee~~

yr
op
Yee0 eerDeJeOeHegj kes vej Deewj veeefjeeWb kees Yeer cenejepe ves Henveves kes efueS megvoj Jem$e efoes~ IejIej ceW yeOeeFeeB
C
yepeves ueieeR~ eeekepeve peespees ceeBieles nQ cenejepe oMejLe JenerJener emevvelee mes os osles nQ~ meYeer mesJekeeW Deewj
Deveske yepeefveeeB DeLee&led yeepee yepeeves JeeueeW kees cenejepe oMejLe peer ves oeve Deewj mecceeve mes HetCe& kej efoee~
oes0- osefnb DeMeer<e peesneefj meye, ieeJeefnb iegve ieve ieeLe~
leye ieg Yetmegj meefnle ie=n, ieceve keervn vejveeLe~~351~~
yeeuekeeC[ 297
Yee0 meYeer ueesie cenejepe kee DeefYeJeeove kejkes DeeMeer<e DeLee&led DeeMeerJee&o DeLeJee MegYekeeceveeeW os jns nQ Deewj
cenejepe kes efoJeiegCeeW keer ieeLeeeW ieeles nQ~ leye cenejepe ves iegpeveebs Deewj yeeeCeeW kes meeLe jepeYeJeve ceW emLeeve
efkeee~
pees yeefme DevegMeemeve oervne~ ueeske yeso efyeefOe meeoj keervne~~
Yetmegj Yeerj osefKe meye jeveer~ meeoj G"erb Yeeie ye[ peeveer~~
HeeeB HeKeeefj mekeue DevnJeeS~ Hetefpe Yeueer efyeefOe YetHe pesJeeBS~~
d .
Deeoj oeve esce HeefjHees<es~ osle DeMeer<e eues ceve lees<es~~
ve
Yee0 Jeefme peer ves pees Dee%ee oer Gve meYeer ueewefkeke Deewj Jewefoke efJeefOeeeWb kees cenejepe ves DeeojHetJe&ke mecHevve
er
es
efkeee~ meYeer jeefveeeB DeHeves YeJeve ceW HeOeejer yeeeCeeW keer Yeer[ osKekej DeHevee yengle ye[e Yeeie peevekej DeeojHetJe&ke
R
G"erb~ cenejepe oMejLe peer ves meYeer yeeeCeeW kes ejCe Oeeskej GvnW mveeve kejeee~ Gvekeer Hetpee kejkes Yeueer YeeBefle
s
efpeceeee Deewj GvnW Deeoj, oeve leLee esce mes HeefjHeg efkeee~ ceve ceW mebleg ngS yeeeCe Yeespeve kejkes DeeMeerJee&o osles
ht
ig
ngS jepeYeJeve mes eues iees~
R
yeng efyeefOe keervn ieeefOemegle Hetpee~ veeLe ceesefn mece Oeve ve otpee~~
ll
keervn eMebmee YetHeefle Yetjer~ jeefveve meefnle ueervn Heie Oetjer~~
.A
Yeerlej YeJeve oervn yej yeemet~ ceve peesieJele jn ve=He jefveJeemet~~
s
ya
Yee0 cenejepe ves ieeefOevevove efJeMJeeefce$e peer keer yengle ekeej mes Hetpee keer Deewj kenves ueies, ns veeLe! Deepe ces js
N
meceeve keesF& otmeje Oeve veneR nw~ eeJeleer& cenejepe ves efJeMJeeefce$e peer keer ye[er eMebmee keer Deewj meYeer jeefveeeW kes
va
meeLe efJeMJeeefce$e peer kes ejCeeW keer Oetefue ueer~ efJeMJeeefce$e peer kees jepee oMejLe peer ves jepeYeJeve kes Yeerlejer ke#e ceW
Se
efveJeeme efoee peneB cenejepe Deewj mecHetCe& jefveJeeme Gvekes ceveesYeeJeeW keer j#ee kejles jnles Les DeLee&led en eeeme kejles
th
Les efke efkemeer ekeej efJeMJeeefce$e peer kee ceve Goeme ve nes~
ee
Hetpes ieg Heo keceue yenesjer~ keervn efyevee Gj eerefle ve Leesjer~~

P
Yee0 Fmekes HeMeeled eeJeleer& cenejepe ves iegosJe Jeefme peer kes eerejCekeceueeW keer Hetpee Deewj eeLe&vee keer~ Gvekes
si
oe ceW yeeef<e& Jeefme peer kes eefle yengle eerefle DeLee&led Yeefkele Leer~
ul
iT
oes0- yeOegve mecesle kegceej meye, jeefveve meefnle cenerMe~

r
Hegefve Hegefve yebole ieg ejve, osle DeMeer<e cegveerMe~~352~~

Sh
Yee0 eejeW yengDeeW eermeerlee, ceeb[Jeer, Gefce&uee Deewj egeflekeerefle& meefnle eejeW kegceej eerjece, Yejle, ue#ceCe leLee
11
Me$egIve Deewj meYeer jeefveeeW kes meefnle eeJeleer& cenejepe oMejLe peer Hegve:Hegve: iegosJe kes eerejCeeW kee Jevove kejles
20
Les Deewj Hegve:Hegve: Jeefme peer GvnW DeeMeerJee&o osles Les~

ht
efyevee keervn Gj Deefle Devegjeies~ megle mebHeoe jeefKe meye Deeies~~

ig
vesie ceeBefie cegefveveeeke ueervne~ DeeefMejyeeo yengle efyeefOe oervne~~

yr
Gj Oeefj jeceefnb meere meceslee~ njef<e keervn ieg ieceve efvekeslee~~

op
Yee0 megKe kes meeOeve heg$e Deewj meYeer ekeej keer mebHeefe cenecegefve Jeefme peer kes meeceves jKekej cenejepe ves DeefleMee
C
esce mes egkele neskej Fve megKemebHeefeeeW kees mJeerkeej kejves kes efueS iegosJe mes eeLe&vee keer~ cegefveeeW kes veeLe Jeefme
peer ves mJese mes vesie ceeBie efueee Deewj yengle ekeej mes cenejepe kees DeeMeerJee&o efoee~ YeieJeleer meerlee peer kes meefnle
YeieJeeved eerjece kees DeHeves oe ceW OeejCe kejkes emevve nesles ngS iegosJe ves DeHeves YeJeve DeLee&led kegefee kes efueS
emLeeve efkeee~
efJeMes<e eleerle neslee nw efke, Jeefme peer ves ye[er yengjeveer eermeerlee kes meefnle ye[s jepekegceej eerjece kees ner vesie ceW
ceeBie efueee Lee~
efyeeyeOet meye YetHe yeesueeF~ ewue ee Yet<eve HeefnjeF~~
yengefj yeesueeF megJeeefmeefve ueervner~ efe efyeeeefj HeefnjeJeve oervner~~
Yee0 cenejepe oMejLe peer ves meYeer yeeeCeHeeflveeeW kees yegueeee Deewj GvnW megvoj Jem$e leLee DeeYet<eCe (ienves)
.
OeejCe kejees~ Fmekes HeMeeled megJeeefmeveer veiej keer efJeJeeefnle Hegef$eeeW kees yegueJeeee Deewj Gvekeer efe kee efJeeej
d
ve
kejkes GvnW HenveeJes efoes, keeeWefke cegBnueieer nesves kes keejCe veiej keer yesefeeB ner eeJeleer& peer mes DeHeveer efe ken
er
mekeleer LeeR~
es
vesieer vesie peesie meye uesneR~ efe DevegHe YetHeceefve osneR~~
R
efee Heengves Hetpe pes peeves~ YetHeefle Yeueer YeeBefle meveceeves~~
s
ht
ig
Yee0 meYeer vesieer ueesie eesielee kes Devegmeej vesie ues jns nQ Deewj cenejepe Gvekes efe kes DevegHe vesie os jns nQ~ pees
R
Heejs Heengves DeLee&led yeser He#e kes mecyevOeer yenveesF&, peceeF& Deeefo Hetpe Les, GvnW oe mes Heneevekej cenejepe ves
ll
.A
YeueerYeeBefle Gvekee mecceeve efkeee~
s
osJe osefKe jIegyeerj efyeyeent~ yejef<e emetve eMebefme Gent~~
ya
Yee0 osJelee jIegkegue kes Jeerj YeieJeeved eerjece kee efJeJeen osKekej Heg<HeeW keer Je<ee& kejkes Glmeen keer eMebmee kejves
N
va
ueies~
Se
oes0- eues efvemeeve yepeeF megj, efvepe efvepe Hegj megKe HeeF~
kenle HejmeHej jece peme, esce ve oe meceeF~~353~~
th
ee
Yee0 osJelee veieejs yepeeyepeekej hejmhej ceW eerjece kee eMe kenles ngS megKe Heekej DeHevesDeHeves ueeske kees eue
P
He[s Gvekes oe ceW esce veneR mecee jne Lee~

si
ul
meye efyeefOe meyeefnb meceefo vejveent~ jne oe Yeefj Hetefj Gent~~

iT
penB jefveJeeme leneB Heieg Oeejs~ meefnle yeOetefve kegDeBj efvenejs~~

r
Sh
Yee0 cenejepe ves meye ekeej mes meyekee mecceeve efkeee~ Gvekes oe ceW Glmeen HeefjHetCe& nes jne Lee, efHej cenejepe
11
JeneB HeOeejs peneB Devle:Hegj ceW jefveJeeme Ske$e Lee Deewj eejeW yengDeeW kes meeLe eejeW Heg$eeW kees osKee~
20
efueS ieeso keefj ceeso meceslee~ kees keefn mekeF YeeG megKe peslee~~
ht
yeOet meesce ieeso yew"ejer~ yeej yeej efne njef<e ogueejer~~

ig
Yee0 emevvelee kes meefnle cenejepe ves eejeW heg$eeW kees DeHeves ieeso ceW yew"e efueee, GvnW efpelevee ye[e megKe ngDee, Gmes
yr
op
keewve ken mekelee nw? esceHetJe&ke JeOegDeeW kees ieeso ceW yew"e kej oe ceW emevve neskej cenejepe ves yeejyeej GvnW
C
ogueeje~
osefKe meceepe cegefole jefveJeemet~ meye kes Gj DeeveBo efkeees yeemet~~

kensG YetHe efpeefce YeeG efyeyeent~ megefve megefve nj<e nesF meye keent~~
yeeuekeeC[ 299
Yee0 Gme meceepe kees osKekej jefveJeeme emevve ngDee~ meyekes oe ceW Deevevo ves efveJeeme kej efueee Lee~ efpeme
ekeej eejeW YeeleeDeeW kee efJeJeen ngDee Jen meye cenejepe ves kene~ en megvemegvekej meYeer Devle:Hegj kes HeefjpeveeW leLee
cenejeefveeeW kees n<e& nes jne Lee~
peveke jepe iegve Meerue ye[eF&~ eerefle jerefle mebHeoe megneF&~~
yengefyeefOe YetHe YeeB efpeefce yejveer~ jeveer meye ecegefole meggefve kejveer~~
.
Yee0 cenejepe peveke peer kes iegCe, mJeYeeJe, ye[er eerefle keer jerefle, megvoj mebHeefe Fve meyekees cenejepe oMejLe peer ves
d
ve
YeeB keer YeeBefle yengle ekeej mes JeCe&ve efkeee~ meYeer cenejeefveeeB en keee& megvekej yengle emevve ngF~
er
oes0- megleve mecesle veneF ve=He, yeesefue efyee ieg ieeefle~
es
Yeespeve keervn Deveske efyeefOe, Iejer Hebe ieF jeefle~~354~~
R
s
Yee0 Heg$eeW kes meefnle mveeve kejkes yeeeCeeW, iegpeveeW Deewj DeHeveer peeefle kes ueesieeW kees yegueekej cenejepe ves Deveske
ht
ig
ekeej kes Yeespeve efkees Deewj HeeBe Ie[er jele yeerle ieF&~
R
cebieueieeve kejefnb yej Yeeefceefve~ YeF megKecetue ceveesnj peeefceefve~~
ll
.A
DeBeF Heeve meye keenBBt HeeS~ meke megiebOe Yetef<ele efye eS~~
s
jeceefnb osefKe jpeeemeg HeeF&~ efvepe efvepe YeJeve eues efmej veeF&~~
ya
Yee0 meewYeeieJeleer efm$eeeB cebieueieeve kej jner nQ~ Jen megvoj jeef$e megKe keer keejCe yeve ieF&~ meYeer ueesie Deeeceve
N
va
kejkes leecyetue DeLee&led Heeve kes yeer[s eeHle efkees Deewj ceeueeDeeW leLee megiebefOele HeoeLe& mes megMeesefYele neskej megvojlee mes
Se
ees DeLee&led yengle megvoj ueies~ eerjece kees osKekej jepee keer Dee%ee Heekej GvnW eCeece kejkes meYeer ueesie DeHeves
DeHeves Iej eues iees~
th
ee
esce eceeso efyeveeso ye[eF&~ mecee meceepe ceveesnjleeF&~~

P
keefn ve mekeefnb Mele Meejo Mes<et~ yeso efyejbefe censMe ieCesMet~~

si
mees ceQ kenewb keJeve efyeefOe yejveer~ Yetefceveeie efmej OejF efke Oejveer~~
ul
iT
Yee0 esce, eceeso DeLee&led Devegketue GHeueefyOe keer emevvelee, efJeveeso DeLee&led neme-Heefjneme, ye[eF& DeevevoHetCe&
r
Sh
mecee, efJeJeenesefele meceepe leLee veiej keer megvojlee Fve meyekees mewke[eW mejmJeleer, Mes<e, Jeso, yeee, efMeJe peer Deewj
ieCeHeefle peer Yeer veneR ken mekeles lees Gmekees ceQ kegeflmele yegefJeeuee leguemeeroeme efkeme ekeej JeCe&ve kejkes ken mekelee
11
ntB? keee He=LJeer Hej GlHevve nesvesJeeuee meeOeejCe meHe& DeLeJee efceer kee yevee ngDee meeBHe He=LJeer kees OeejCe kej mekelee
20
nw?
ht
ve=He meye YeeBefle meyeefnb meveceeveer~ keefn ce=og yeeve yeesueeF& jeveer~~
ig
yr
yeOet ueefjefkeveerb Hej Iej DeeF~ jeKesG veeve Heueke keer veeF~~
op
Yee0 cenejepe oMejLe peer ves meye ekeej mes meyekee mecceeve efkeee Deewj keesceue Jeeve kenkej meYeer jeefveeeW kees
C
yegueeee Deewj yeesues, es eejeW yengeW ue[keer DeLee&led yengle yeeefuekeeeW nQ, (:: Je<e& keer ner nQ) otmejs Iej DeeF nQ,
FvnW Gmeer ekeej mecYeeue kej jKevee pewmes heuekeW ves$e keer HegleefueeeW kees jKee kejleer nQ~
oes0- ueefjkee eefcele GveeRo yeMe, Meeve kejeJeng peeF~
Deme keefn ies efyeeeceie=n, jece ejve efele ueeF~~355~~
Yee0 eejeW yeeueke ee$ee kes keejCe Lekes ngS nQ, Dele: es Glke= efvee kes JeMe ceW nes egkes nQ~ peekej FvnW Meeve
kejeDees~ cenejeefveeeW kees Fme ekeej efveos&Me oskej DeHeves efee kees eerjece kes ejCeeW ceW ueieekej eeJeleer& peer efJeeece
ie=n kees eues iees~
YetHeyeeve megefve menpe megneS~ peef[le keveke ceefve HeueBie [meeS~~
megYeie megjefYe Hee Hesve meceevee~ keesceue keefuele megHesleer veevee~~
GHeyejnve yej yejefve ve peeneR~ eke megiebOe ceefvecebefoj ceeneR~~
d .
ve
jleveoerHe megef" ee eBoesJee~ kenle ve yeveF peeve pesefnb peesJee~~
er
Yee0 cenejepe kes mJeYeeJe mes megneJeves Jeeve megvekej, cenejeefveeeW ves mJeCe& Deewj ceefCeeeW mes peefle Heuebie mJeeb
es
efyeees~ megvoj keeceOesveg kes otOe kes Hesve kes meceeve MJesle Deewj keesceue Deveske ekeej keer megHesefleeeB DeLee&led megvoj
R
eeojW efyeeeer ieF~ es GHeyejnve DeLee&led leefkeeeW kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ Gme jepecebefoj ceW ceeefuekeeeW,
s
ht
megiebefOele Je Deewj ceefCe efJejepe jns Les~ jlve kee oerHe Deewj THej ueiee ngDee eBoessJee Delevle megvoj Lee~ Gmes kenles
ig
veneR yevelee, Gmes lees Jener peeve mekelee nw efpemeves osKee nes DeLee&led efpemeves Oeeve ceW Yeer eYeg eerjece keer Meeve keer
R
ll
PeeBkeer kes oMe&ve efkees neW~
.A
mespe efej jefe jece G"eS~ esce mecesle HeueBie Heew{eS~~
s
ya
Deeiee Hegefve Hegefve YeeFve oervneR~ efvepe efvepe mespe Meeve efleve keervneR~~
N
Yee0 Fme ekeej megvoj Mewee mepeekej ceeleeDeeW ves eerjece kees G"eee DeLee&led ieeso ceW G"eee~ esce kes meefnle GvnW
va
Heuebie Hej Heew{e efoee~ eYegg ves yeejyeej leerveeW YeeFeeW kees Dee%ee oer~ GvneWves Yeer Gmeer ke#e ceW mepes ngS DeHevesDeHeves
Se
Mewee Hej Meeve efkeee~

th
osefKe Meece ce=og cebpegue ieelee~ kenefnb meesce yeeve meye ceelee~~
ee
ceejie peele YeeeJeefve Yeejer~ kesefn efyeefOe leele lee[kee ceejer~~

P
si
Yee0 YeieJeeved eerjece kes Meeceue megvoj keesceue DebieeW kees osKekej meYeer ceeleeeW esce meefnle keesceue Jeeve kenves
ul
ueieerb, ns leele! efJeMJeeefce$e peer kes meeLe ceeie& ceW peeles ngS Delevle Yeebkej leekee kees DeeHeves kewmes ceej [euee?
r iT
oes0- Ieesj efveMeeej efyeke Ye, mecej ieveefnb veefnb keeng~

Sh
ceejs meefnle menee efkeefce, Keue ceejere megyeeng~~356~~

11
Yee0 pees Delevle Ieesj je#eme, Yeebkej Jeerj Deewj eg ceW efkemeer kees veneR efieveles Les, Ssmes og ceejere Deewj megyeeng
20
kees Gvekes meneekeeW meefnle DeeHe ves kewmes ceeje ?

ht
cegefve emeeo yeefue leele legcnejer~ F&Me Deveske kejJejW ejer~~

ig
yr
ceKe jKeJeejer keefj ogngB YeeF&~ ieg emeeo meye efyeee HeeF&~~
op
Yee0 ns leele! ceQ yeefuenejer peeleer ntB, cegefve efJeMJeeefce$e peer kes emeeo mes HejcesMJej ves DeeHe oesveeW YeeFeeW kes Deveske
C
efJeIve eue efoes~ oesveeW YeeFeeW ves e%e keer j#ee kejkes iegosJe kes emeeo mes meejer efJeeeeW eeHle kej ueer~
cegefveeflee lejer ueiele Heie Oetjer~ keerjefle jner YegJeve Yeefj Hetjer~~
kece" Heer" Heefye ket ke"esje~ ve=He meceepe cenB efMeJe Oeveg leesje~~
yeeuekeeC[ 301
Yee0 ns jeIeJe! DeeHekeer ejCeOetefue ueieles ner cegefve Helveer Denuee lej ieF~ DeeHekeer keerefle& mecHetCe& ueeskeeW ceW HetCe&
He mes Yej ieF&~ DeeHe ves meerlee mJeebJej kes efueS Deees ngS jepemeceepe kes yeere kegJes keer Heer", Jepe Deewj HeJe&le kes
efMeKej mes Yeer ke"esj efMeJeOeveg<e efHeveeke kees lees[ efoee~
efyeMJe efyepee peme peeveefke HeeF&~ DeeS YeJeve yeeefn meye YeeF&~~
mekeue Deceeveg<e kejce legcnejs~ kesJeue keewefMeke ke=Hee megOeejs~~
.
Yee0 DeeHeves efJeMJe efJepee, eMe Deewj meerlee peer kees eeHle efkeee~ meeLe ner Gmeer efceefLeuee ceW DeHeves meeLe leerv eeW
d
ve
YeeFeebs kee efJeJeen kejkes mekegMeue DeHeves Iej DeeesOee ueew Deees~ DeeHekes meYeer kece& Deceeveg<e DeLee&led ceveg<e mes
er
efJeue#eCe nQ~ Fvnbs ceveg<e veneR kej mekeles~ en meye keg efJeMJeeefce$e peer keer ke=Hee ves megOeeje nw~ DeLeJee, DeeHekeer
es
keesceue ke=Hee ves efJeMJeeefce$e peer kees Yeer megOeeje nw~ veJeerve me=efkeee& efJeMJeeefce$e peer keer Yeer efyeie[er megOeejer lees kesJeue
R
DeeHe jeIeJemejkeej keer ke=Hee ves megOeejer~
s
ht
Deepegg megHeue peie pevece nceeje~ osefKe leele efyeOegyeove legcneje~~
ig
R
pes efove ieS legceefnb efyeveg osKes~ les efyejbefe peefve Heejefnb uesKes~~
ll
.A
Yee0 ns leele! Deepe DeeHekee evcee kes meceeve megvoj cegKe osKekej peieled ceW nceeje DeLee&led DeeHekeer nce meYeer
ceeleeDeeW kee pevce uesvee megvoj Heue mes egkele nes ieee~ nceejs pees efove DeeHeeer jeceueuee kees osKes efyevee DeLee&led
s
ya
DeeHekes oMe&ve kes efyevee eues iees GvnW yeee uesKes DeLee&led nceejer Deeeg<e keer efoveeW keer ieCevee ceW ve [eueW~
N
oes0- jece elees<eer ceeleg meye, keefn efyeveerle yej yewve~
va
megefceefj MebYeg ieg efyee Heo, efkeS veerboyeme vewve~~357~~

Se
Yee0 efJevece Deewj es Jeeve kenkej eYeg eerjece ves meYeer ceeleeDeeW kees mebleg kej efoee Deewj efMeJepeer, iegosJ e
th
ee
efJeMJeeefce$e peer leLee Deve yeeeCeeW kes ejCeeW kees mcejCe kejkes DeLeJee, Fve meyekes efveJeememLeeve DeHeves mJeHe kee
P
ner mcejCe kejkes, eYeg ves DeHeves ves$eeW kees veerbo kes JeMe kej efueee DeLee&led ceeleeDeebW keer Fe mes Meeve keer ueeruee kej
si
ueer~ Jemleglemleg eYeg eerjece efvele peeieles ner jnles nQ~

ul
iT
veeroGB yeove meesn megef" ueesvee~ cevengB meeBPe mejmeern meesvee~~

r
Iej Iej kejefnb peeiejve veejer~ osefnb HejmeHej cebieue ieejer~~

Sh
Yee0 veerbo ceW Yeer eYeg kee megvoj cegKe Ssmes megMeesefYele nes jne nw ceevees, meeebkeeue ueeuekeceue mecHegefle nes ieee nes~
11
eerDeJeOe keer veeefjeeB eleske Iej ceW peeiejCe kej jner nQ Deewj HejmHej (veveo, YeeefYeeeW kees Deewj YeeefYeeeB , veveoeW
20
kees) cebieue ieejer os jner nQ~

ht
Hegjer efyejepeefle jepeefle jpeveer~ jeveer kenefnb efyeueeskeng mepeveer~~

ig
yr
megvoj yeOegve meemeg uew meesF~ Heefvekeefve peveg efmejceefve Gj ieesF~~

op
Yee0 jeefveeeB kenleer nQ, ns meefKeeeW! osKees, jeef$e lees megvoj ueie jner nw, Hejvleg eerDeJeOeHegjer yengle megvoj ueie jner
C
nw, keeeWefke jeef$e kees pees evcee efceuee nw, Jen mekeuebke DeLee&led Ieleeye{lee jnlee nw, Hejvleg Fme DeJeOeHegjer kees
pees eerjeceev efceues nQ, Jes efve<keuebke Deewj meowJe HetCe& nQ~ meemegDeeW ves eejeW megvoj JeOegDeeW kees ueskej Deueie mespe Hej
Meeve efkeee ceevees, meefHe&efCeeeW ves DeHeves efmej ceW jnves Jeeueer ceefCeeeW kees DeHeves oe ceW efHee efueee nes~
eele Hegveerle keeue eYeg peeies~ Deveet[ yej yeesueve ueeies~~
yeboer ceeieOe iegveieve ieeS~ Hegjpeve ej peesnejve DeeS~~
Yee0 HeefJe$e eele:keeue ceW eYeg eerjece peies es leeceet[ cegies& yeesueves ueies~ yeboer Deewj ceeieOeeW ves iegCeieCeeWb kee ieeve
efkeee~ Hegjpeve YeieJeeved eerjece kee DeefYeJeeove kejves kes efueS jepeej Hej Dee iees~
yebefo efyee megj ieg efHeleg ceelee~ HeeF DeMeer<e cegefole meye Yeelee~~
peveefveve meeoj yeove efvenejs~ YetHeefle mebie ej Heieg Oeejs~~
Yee0 yeeeCe osJelee, ieg, efHelee leLee ceeleeDeeW kees Jevove kejkes DeeMeerJee&o eeHle kejkes meYeer eejeW YeeF&, eerjece,
.
Yejle, ue#ceCe, Me$egIve emevve ngS~ ceeleeDeeW ves Deeoj kes meeLe eYeg kes eercegKe kes oMe&ve efkees Deewj eYeg cenejepe
d
ve
oMejLe peer kes meeLe jepeej Hej HeOeej iees~
er
oes0- keervn Meewe meye menpe Megefe, meefjle Hegveerle veneF~
es
eeleefeee keefj leele Heefnb, DeeS eeefjG YeeF~~358~~
R
Yee0 mJeYeeJele: HeefJe$e eYeg ves meYeer Meewe keer efJeefOeeeB HetCe& keer Deewj HeefJe$e mejet peer ceW mveeve kejkes eeleefeee
s
ht
DeLee&le eele:mevOeesheemeve kejkes eejeW YeeF& eerjece, Yejle, ue#ceCe, Me$egIve, efHeleeeer kes meceerHe HeOeej Deees~
ig
R
YetHe efyeueesefke efueS Gj ueeF&~ yew"s njef<e jpeeemeg HeeF&~~
ll
osefKe jece meye meYee peg[eveer~ ueeseve ueeYe DeJeefOe Devegceeveer~~
s .A
Yee0 cenejepe ves osKekej eYeg kees oe mes ueiee efueee Deewj jepee%ee Heekej emevve neskej YeieJeeved eerjece yew"
ya
iees~ eerjece kees osKekej Deewj Gvekees ves$eeW kes ueeYe keer meercee peevekej mecHetCe& meYee Meerleue DeLee&led emevve nes ieF&~
N
Hegefve yeefme cegefve keewefMeke DeeS~ megYeie Deemeveefve cegefve yew"eS~~
va
megleve mecesle Hetefpe Heo ueeies~ efvejefKe jece oesG ieg Devegjeies~~
Se
Yee0 efHej yeeef<e& Jeefme peer SJeb cegefve efJeMJeeefce$e peer jepemeYee ceW Deees~ cenejepe ves oesveeW cegefveeeW kees megvoj
th
DeemeveeW Hej yew"eee~ eejeW Heg$eeW meefnle cenejepe oMejLe oesveeW cegefveeeW keer Hetpee kejkes Gvekes ejCeeW cebb s efueHe iees~
ee
eerjece kees osKekej oesveeW ieg Jeefme peer SJeb efJeMJeeefce$e peer Devegjeie mes Yej iees~
P
si
kenefnb yeefme Oejce Feflenemee~ megveefnb cenerHe meefnle jefveJeemee~~

ul
cegefve ceve Deiece ieeefOemegle kejveer~ cegefole yeefme efyeHegue efyeefOe yejveer~~
iT
yeesues yeeceosJe meye meeBeer~ keerjefle keefuele ueeske eflengB ceeBeer~~

r
Sh
megefve Deevebo YeeG meye keent~ jece ueKeve Gj DeefOeke Gent~~

11
Yee0 Jeefme peer Oeeefce&ke Fefleneme kenles nQ Deewj jefveJeeme meefnle cenejepe megveles nQ~ cegefveeeW kes ceve kees Yeer Deiece
20
efJeMJeeefce$e peer keer keerefle& kees Jeefme peer ves emevve neskej Deveske ekeej mes JeefCe&le efkeee~ JeeceosJ e peer yeesues, en
mecHetCe& keerefle& mele nw, keeeWefke efJeMJeeefce$e peer keer megvoj keerefle& leerveeW ueeske ceW Hewue jner nw DeLee&led cebefele nesleer
ht
ig
jnleer nw~ en megvekej mecHetCe& meYeemeoeW kes ceve cebs n<e& ngDee Deewj eerjeceue#ceCe peer kes ceve ceW lees yengle Glmeen
yr
ngDee~
op
oes0- cebieue ceeso Gen efvele, peeefnb efoJeme Sefn YeeBefle~

C
Gceefie DeJeOe Deevebo Yeefj, DeefOeke DeefOeke DeefOekeeefle~~359~~
Yee0 efvejvlej cebieue, emevvelee Deewj Glmeen nes jne nw~ Fmeer ekeej efove eues pee jns nQ~ Gceiee ngDee Deevevo
DeeesOee cebs Yej ieee Deewj Gmekeer DeefOekelee efoveeefleefove DeefOeke nesleer pee jner nw~
megefove meesefOe kej kebkeve esjs~ cebieue ceeso efyeveeso ve Leesjs~~
efvele veJe megKe megj osefKe efmeneneR~ DeJeOe pevce peeeefnb efyeefOe HeeneR~~
yeeuekeeC[ 303
Yee0 megvoj cegntle& kee MeesOeve kejkes eejeW YeeFeeW kes neLe kes kebkeCe es[s iees DeLee&led GvnW Deye ie=nemLeeece ceW
eJesMe keer Devegceefle efceue ieF&~ Gme mecee cebieue, emevvelee Deewj nemeHeefjneme Lees[e veneR DeLee&led yengle nes jne Lee~
Fme ekeej efvejvlej veee megKe osKekej osJelee efmeneles nQ Deewj yeee peer kes Heeme eerDeJeOe cebW ner pevce ceeBieles nQ~
efyeMJeeefce$e eueve efvele enneR~ jece meesce efyevee yeMe jnneR~~
efove efove Meleiegve YetHeefle YeeT~ osefKe mejen cenecegefvejeT~~
.
Yee0 efJeMJeeefce$e peer efvele euevee eenles nQ, Hejvleg YeieJeeved eerjece kes megvoj esce Deewj efJevee kes JeMe ceW neskej
d
ve
eueves kee keee&ece mLeefiele kejkes "nj peeles nQ~ efoveefove cenejepe oMejLe peer kee efJeMJeeefce$e peer kes eefle meew
er
iegCee eeYeeJe ye{ peelee nw, Gmes osKekej cenecegefveeeW kes jepee efJeMJeeefce$e peer cenejepe keer eMebmee kejles nQ~
es
ceeBiele efyeoe jeG Devegjeies~ megleve mecesle "e{ Yes Deeies~~
R
veeLe mekeue mebHeoe legcnejer~ ceQ mesJeke mecesle megle veejer~~
s
ht
kejye meoe ueefjkeve Hej esnt~ ojMeve osle jnye cegefve ceesnt~~
ig
Deme keefn jeG meefnle megle jeveer~ HejsG ejve cegKe DeeJe ve yeeveer~~
R
ll
Yee0 Ske efove efJeMJeeefce$e peer ves efJeoe ceeBie ner efueee~ cenef<e& kes efJeoe ceeBieles mecee eeJeleer& peer Devegjeie mes
.A
efJeJeue nes iees~ eejeW Heg$e meefnle efJeMJeeefce$e peer kes Deeies Ke[s nes iees Deewj yeesues, ns veeLe! en meejer mebHeefe
s
ya
DeeHekeer nw~ ceQ Heg$eeW Deewj HeeflveeeW meefnle DeeHe kee mesJeke ntB~ efvejvlej yeeuekeeW Hej ceceleeHetCe& mvesn keerefpeesiee Deewj ns
N
cegves! cegPes Yeer oMe&ve osles jefnesiee~ Fme ekeej kenkej Heg$eeW Deewj cenejeefveeeW meefnle cenejepe, efJeMJeeefce$e peer kes
va
ejCeeW Hej He[ iees~ Gvekes cegKe mes JeeCeer veneR efvekeue jner Leer~
Se
oervn DeMeer<e efyee yeng YeeBleer~ eues ve eerefle jerefle keefn peeleer~~
th
jece meesce mebie meye YeeF&~ Deeemeg HeeF efHejs HengBeeF&~~

ee
Yee0 yeeeCe efJeMJeeefce$e peer ves cenejepe kees yengle ekeej mes DeeMeerJee&o efoee Deewj eues~ Jen eerefle keer jerefle veneR
P
kener pee mekeleer~ eerjece meYeer YeeFeeW kes meeLe efJeMJeeefce$e peer kees esceHetJe&ke HengBeekej Gvekeer Dee%ee Heekej ueew
si
ul
Deees~
iT
oes0- jece He YetHeefle Yeieefle, yeen Gen Devebo~

r
Sh
peele mejenle ceveefnb ceve, cegefole ieeefOe kegue ebo~~360~~

Yee0 eerjece kee He, eeJeleer& cenejepe oMejLe peer keer Yeefkele, eerjece efJeJeen kes Glmeen Deewj Deevevo kees ceve
11
ner ceve mejenles ngS emevve nges ieeefOeJebMe #eerjmeeiej kes evcee efJeMJeeefce$e peer eues pee jns nQ~
20
yeeceosJe jIegkegue ieg ieeveer~ yengefj ieeefOemegle keLee yeKeeveer~~

ht
megefve cegefve megpeme ceveefnb ceve jeT~ yejvele DeeHeve Hegve eYeeT~~
ig
yr
Yee0 cegefve JeeceosJe Deewj jIegkegue kes %eeveer Jeefme peer ves efHej mes ieeefOevevove efJeMJeeefce$e peer keer keLee megveeeer~
op
cegefve efJeMJeeefce$e peer kee megeMe megvekej cenejepe oMejLe peer ceve ner ceve DeHeves HegCe eYeeJe kee JeCe&ve kejves ueies~
C
yengjs ueesie jpeeemeg YeeT~ megleve mecesle ve=Heefle ie=n ieeT~~
penB lenB jece yeen meye ieeJee~ megpeme Hegveerle ueeske eflengB eJee~~
Yee0 cenejepe oMejLe keer jepee%ee ngF&, meYee efJemeefpe&le ngF& ueesie DeHevesDeHeves IejeW kees iees Deewj cenejepe oMejLe
peer Yeer DeHeves Heg$eeW kes meefnle jepeYeJeve kees HeOeej iees~ peneBleneB meYeer ves eerjeceefJeJeen kes eMe kee ieeve efkeee,
kej jns nQ Deewj kejles jnWies~ en HeefJe$e eMe leerveebs ueeske ceW eee ngDee nw~
DeeS yeeefn jece Iej peye les~ yemeefnb Devebo DeJeOe meye leye les~~
Yee0 peye mes eerjece efJeJeen kejkes Iej Deees nQ, leye mes meYeer Deevevo eerDeeesOee ceW ner efveJeeme kej jns nQ~
eYeg efyeyeen peme YeeG Gent~ mekeefnb ve yejefve efieje Deefnveent~~
keefyekegue peerJeve HeeJeve peeveer~ jece meere peme cebieue Keeveer~~
lesefn les ceQ keg kene yeKeeveer~ kejve Hegveerle nslet efvepe yeeveer~~
d .
b0- efvepe efieje HeeJeefve kejve keejve jece peme leguemeer keees~
ve
jIegyeerj eefjle DeHeej yeeefjefOe Heej keefye keewveW ueees~~
er
GHeyeerle yeen Gen cebieue megefve pes meeoj ieeJeneR~
es
yewosefn jece emeeo les peve meye&oe megKe HeeJeneR~~
R
Yee0 eYeg eer jece peer kes efJeJeen ceW pewmee Glmeen ngDee, Gmes mejmJeleer peer Deewj Mes<e Yeer veneR ken mekeles~
s
ht
eerjecemeerlee kes eMe kees meYeer cebieueeW keer Keeefve SJeb keefJekegue kes peerJeve kees HeefJe$e kejvesJeeuee peevekej ceQves
ig
R
(leguemeeroeme ves) DeHeveer JeeCeer kees HeefJe$e kejves kes efueS eerjece kee eMe keg DebMeeW ceW yeKeeve kej kene nw~ Deheveer
ll
JeeeCeer kees heefJe$e kejves kes keejCe cegPe leguemeeroeme ves eYeg eerjece kes yeeuekeeueerve eMe kee JeCe&ve efkeee nw~ jIegJeerj
.A
eerjece kee eefj$e DeHeej meeiej nw, Gmekee Heej efkeme keefJe ves Heeee? YeieJeeved eerjece kes GHeJeerle DeLee&led GHeveeve
s
ya
mebmkeej Deewj efJeJeen kes Glmeen Deewj cebieue kees pees ueesie DeeojHetJe&ke megveles Deewj ieeles nQ leLee pees ueesie megveWies Deewj
N
ieeeWies Jes ueesie eermeerleejece peer kes emeeo mes meowJe megKe Hee jns nQ Deewj meowJe megKe Heeles jnWies~
va
mees0- efmee jIegyeerj efyeyeen, pes meesce ieeJeefnb megveefnb~

Se
efleve kenB meoe Gen, cebieueeeleve jece peme~~361~~

th
Yee0 pees ueesie esce kes meefnle eermeerleejece peer kes efJeJeen kees ieeles nQ, megveles nQ leLee ieeeWies Deewj megveWies, Gvekes efueS
ee
efvejvlej Glmeen DeLee&led ceneslmeJe nw Deewj neslee jnsiee, keeeWefke YeieJeeved eerjece kee eMe meYeer cebieueeW kee Deeeleve
P
DeLee&led YeJeve nw~

si
* veJeenHeejeeCe, leermeje efJeeece *

ul
iT
* ceemeHeejeeCe, omeJeeB efJeeece *

r
Sh
Fefle eerceodieesmJeeefceleguemeeroemeefJejefeleseerceeceeefjleceevemesmekeuekeefuekeueg<eefJeOJebmeves
11
megKemecHeeoveb veece eLeceb meesHeeveb yeeuekeeC[b mecHetCe&ced~

20
Fme ekeej mecHetCe& keefueegie kes HeeHe kees ve kejves Jeeues eer ieesmJeeceer leguemeeroeme peer eje ef Jejefele
ht
ig
eerjeceeefjleceeveme ceW megKemecHeeove veece Jeeuee eLece meesHeeve yeeuekeeC[ mecHetCe& nes ieee~ en eermeerleejece peer kees
yr
meceefHe&le nes~
op
eer jeceYeeeee&sCe yeeuekeeC[s e ceevemes~ erkee eLece meesHeeves ke=lee YeeJeeLe&yeesefOeveer~~

C
~~eerjeIeJe:Mebleveesleg~~
yeeuekeeC[ meceeHle

~~eer meerleejece~~
eer ieCesMeee vece:
d .
ve
eer:
er
es
efleere meesHeeve
R
DeeesOeekeeC[
s
ht
ig
Mueeske
R
cebieueeejCe
ll
.A

s
meewefceef$e meerleevegejb emevveb eevleb Jeveb veeruemejespeMeesYeb~
ya
Oe=les<egeeHeb leHeveeleeHeb jeceb Yepes yeecegveervmesJeced~~
N
velJee eerleguemeeroemeb DeeesOeekeeC[ F&e&les~
va
eer jeceYeeeees&Ce erkee YeeJeeLe&yeesefOeveer~~

Se
eer meerleejece, eer ieCeHeefle kees vecemkeej~ YeieJeeved eer meerleejece meyemes Glke= efJejepeceeve nes jns nQ~ efleere meesHeeve
th
ee
DeeesOeekeeC[ kee eejcYe neslee nw~ eneB leerve cebieueeejCe Mueeske efueKes iees nQ~
P
si
Jeecees e efJeYeeefle YetOejmeglee osJeeHeiee cemlekes

ul
Yeeues yeeueefJeOegie&ues e iejueb emeesjefme Jeeuejed~

iT
meeseb YetefleefJeYet<eCe: megjJej: meJee&efOeHe: meJe&oe~

r
Sh
MeJe&: meJe&iele: efMeJe: MeefMeefveYe: eerMej: Heeleg ceeced~~1~~

11
Yee0 efpevekes Jeece Debie ceW HeJe&lejepeHeg$eer eerHeeJe&leer peer efJejepeceeve nQ, efpevekes cemleke Hej osJeveoer iebiee peer uenje
20
jner nQ, efpevekes Yeeue Hej yeeue evcee leLee efpevekes ieues ceW nueenue efJe<e nw, efpevekes oe Hej meHe&jepe Mes<e
ht
efJeeceeve nQ, Jes ner Yemce kees Yeer DeeYet<eCe yeveeves Jeeues osJeleeDeeW ceW es, meyekes mJeeceer, HeeHeeW kes veeMekeee&,
ig
meJe&JeeHeke, evcee kes meceeve ieewj Deewj Meerleue, keueeCecee, eermeerlee kes eje Devegie=nerle Mej peer cesjer j#ee kejW~
yr
op
efJeMes<e en Meeot&ue efJeeeref[le Je=e nw~ eqeee Devegie=nerle: Mej, eerMej meerleevegie=nerle Mej Fefle
C
YeeJe:~
DeLee&led eneb eerheo kee DeLe& nw meerleepeer efeee Devegie=nerle: Mej Fme efJeen ceW ceOece heo ueesheer le=leeree lelheg<e
meceeme kejkes eerMej Meyo efve<heVe neslee nw, Fmekee DeLe& nw eermeerlee peer kes eje Devegie=nerle Mej~
emevveleeb ee ve ieleeefYe<eskelemleLee ve cecueew JeveJeemeog:Kele:~
cegKeecyegpeeer jIegvevome ces meoemleg mee cebpeguecebieueeoe~~2~~
Yee0 efpevekes cegKe keer MeesYee jepeeefYe<eske kes meceeeej mes Yeer emevvelee kees veneR eeHle ngF& Deewj pees JeveJeeme kes
og:Ke mes Yeer veneR ceefueve ngF&, Jener eermeerlee kes meefnle jIegvevove YeieJeeved eerjece kes cegKe keceue keer MeesYee cegPe
leguemeeroeme kes efueS meowJe megvoj Deewj ceOegj cebieue eoeve kejves Jeeueer yeveer jns~ efJeMes<e-en JebMemLe Je=e nw~
veerueecyegpeMeeceuekeesceueeb meerleemeceejesefHeleJeeceYeeieced~
HeeCeew cenemeeekeeeeeHeb veceeefce jeceb jIegJebMeveeLeced~~3~~
.
Yee0 veerues keceue kes meceeve Meeceue Deewj keesceue DebieJeeues, efpevekes Jeece Yeeie ceW Jeso kes DevegMeemeve mes Jeefme
d
ve
peer eje meerlee peer efJejepeceeve kejeeer ieF nQ, efpevekes neLe ceW DeceesIe ue#e nesves kes keejCe ceneve yeeCe Deewj megvoj
er
Oeveg<e nw, Ssmes jIegJebMe kes mJeeceer YeieJeeved eerjece kees ceQ veceve kejlee ntB~
es
R
efJeMes<e ener Mueeske HetCe& Deewj HeefJe$e Ske Mueeskeer jeceeeCe nw~ Fmekes eleske ejCe ceW eYeg keer yeeueueeruee,
s
ht
efJeJeenueeruee, jCeueeruee, jepeueeruee kee eceMe: JeCe&ve ngDee nw~ en Ghepeeefle Je=e nw~
ig
oes0- eeriegejve mejespe jpe, efvepe ceve cegkegj megOeeefj~
R
yejveGB jIegyej efyeceue peme, pees oeeke Heue eeefj~~
ll
.A
Yee0 eer meceoeeevegieled iegosJe kes ejCekeceue kes Hejeie He jpe mes DeHeves ceve He oHe&Ce kees megOeej kej, ceQ
s
ya
(leguemeeroeme) jIegJej eerjece kes efvece&ue eMe kee JeCe&ve kejlee ntB~ DeLeJee, jIegkegue ceW es eejeW YeeF& eerjece, Yejle,
N
ue#ceCe SJeb Me$egIve kes efvece&ue eMe kee JeCe&ve kejlee ntB leLee efpeve Hejce YeeieJeleeW kes keejCe jIegJej eYeg eerjece kee
va
eMe efvece&ue ngDee, GvneR YeieJeleer meerleepeer, ue#ceCepeer, kesJe SJeb YeeJeles Yewee Yejle peer kee JeCe&ve kejlee ntB, pees
Se
DeLe&, Oece&, keece, cees#e veeceke eejeW HeueeW kees osvesJeeues nQ leLee pees DeLe&, Oece&, keece, cees#e Fve eejeW HeueeW kes Yeer
th
Heue DeefJejue Yeefkele, DeveHeeeveer Yeefkele, efveYe&je Yeefkele Deewj escee Yeefkele kees osvesJeeues nQ~
ee
efJeMes<e en oesne nvegceeve eeueermee kee Yeer eLece oesne nw~ JeneB Yeer jIegJej efJeceue peme Meyo ceW yengJeerefn meceeme
P
si
kejkes nvegceeve peer kees Deve HeoeLe& ceeve uesvee eeefnS jIegJejme efJeceueb eMe: esve DeLee&led efpeve nvegceeve peer kes
ul
keejCe eerjece kee eMe efJeceue ngDee nw, Ssmes nvegceeve peer kee JeCe&ve kejlee ntB~ Fmemes Gvekes cegKe ceW DeJeMe De%eeve
iT
keer keeefueKe ueiesieer pees nvegceeve eeueermee kees leguemeeroeme peer keer ke=efle veneR ceeveles~
r
Sh
peye les jece yeeefn Iej DeeS~ efvele veJe cebieue ceeso yeOeeS~~
11
YegJeve eeefjome YetOej Yeejer~ megke=le cesIe yej<eefnb megKe yeejer~~

20
Yee0 peye mes YeieJeeved eerjece efJeJeeefnle neskej Iej Deees nQ, leYeer mes eerDeJeOe ceW efvele vees cebieue, emevveleeeW
ht
Deewj yeOeeJes DeLee&led GlmeJe nes jns nQ~ eewoneW YegJeve He efJeMeeue HeJe&leeW Hej, melkece& He cesIe, megKe He peue keer
ig
yr
Je<ee& kej jns nQb DeLee&led pewmes HeJe&le Hej cesIe eee: yengle Je<ee& kejles nQ, Gmeer ekeej eeJeleer& oMejLe peer eje Meeefmele
op
eewoneW YegJeveeW ceW melkece&, megKe keer Je<ee& kej jns nQ~
C
$e+efOe efmeefOe mebHeefle veoer megneF&~ Gceefie DeJeOe DebyegefOe kenB DeeF&~~
ceefveieve Hegj vej veeefj megpeeleer~ Megefe Deceesue megboj meye YeeBleer~~
Yee0 $e+ef DeLee&led efveefOe, efmeef Deewj mebHeefe He megvoj veefoeeB Gce[kej DeJeOe He meceg kes Heeme Dee ieF& nQ
DeLee&led pewmes iebieepeer, ecegveepeer, mejmJeleer peer meeiej kes Heeme Deeleer nQ, Gmeer ekeej, $e+ef, efmeef SJeb mebHeefeeeB
DeJeOe kes Heeme Dee ieF nQ~ ceefCe mecetneW kes meceeve veiej kes vejveejer HeefJe$e, Decetue Deewj meye ekeej mes megvoj nQ~
DeeesOeekeeC[ 307
keefn ve peeF keg veiej efyeYetleer~ peveg Fleefvee efyejbefe kejletleer~~

meye efyeefOe meye Hegj ueesie megKeejer~ jeceeb cegKe eb efvenejer~~
Yee0 veiej keer efJeYetefle keg Yeer kener veneR peeleer nw, ceevees yeee peer keer Fleveer ner me=ef jevee keer eelegjer nw~
eerjeceev kes cegKeev kees osKekej meYeer DeJeOeHegj kes ueesie meye ekeej mes megKeer nQ~
cegefole ceeleg meye meKeer mensueer~ Heefuele efyeueesefke ceveesjLe yesueer~~
.
jece He iegve Meerue megYeeT~ ecegefole nesefnb osefKe megefve jeT~~
d
ve
Yee0 meYeer ceeleeeW, Gvekeer meYeer meceJeemke meefKeeeB ceveesjLe keer uelee kees Heueleer ngF& osKekej emevve nQ~ eerjece
er
kes He, iegCe, Meerue Deewj mJeYeeJe kees osKemegvekej, cenejepe oMejLe peer emevve nes jns nQ~
es
R
oes0- meye kes Gj DeefYeuee<e Deme, kenefnb ceveeF censMe~
s
DeeHeg Dele pegyejepe Heo, jeceefnb osG vejsMe~~1~~
ht
ig
Yee0 meyekes ceve ceW ener Fe nw Deewj meYeer DeJeOeJeemeer efMeJe peer mes ceveekej ener kenles nQ efke, cenejepe oMejLe
R
peer DeHeves jnles ngS eYeg eerjece kees egJejepe Heo os oW~
ll
.A
Ske mecee meye meefnle meceepee~ jepemeYee jIegjepe efyejepee~~
s
mekeue megke=le cetjefle vejveent~ jece megpeme megefve Deefleefn Gent~~
ya
N
Yee0 Ske mecee mecHetCe& meceepe DeLee&led ceb$eer, Deceele, mesveeHeefle, meecevle, meYeemeoeW kes meefnle jIegkegue kes jepee
va
oMejLe peer jepemeYee ceW efJejepeceeve ngS~ cenejepe oMejLe peer mecHetCe& HegCeebs kes cetefle& He Les~ yeboerpeveeW kes cegKe mes
Se
eerjece kee megeMe megvekej cenejepe kees yengle ner Glmeen Lee~
th
ve=He meye jnefnb ke=Hee DeefYeuee<es~ ueeskeHe kejefnb eerefle Ke jeKes~~

ee
ef$eYegJeve leerefve keeue peie ceeneR~ Yetefj Yeeie oMejLe mece veeneR~~
P
Yee0 meYeer jepee eeJeleer& peer keer ke=Hee keer Fe kejles jnles nQ Deewj meYeer ueeskeHeeue cenejepe keer meblegef Deewj
si
ul
Ke DeLee&led Fe keer j#ee kejles ngS meye keg kejles nQ~ leerveeW ueeskeeW Deewj Yetle, Jele&ceeve, YeefJe<eled Fve leerveeW
iT
keeueeW ceW cenejepe oMejLe peer kes meceeve ye[e YeeieMeeueer keesF& veneR nw~
r
Sh
cebieuecetue jece megle peemet~ pees keg keefne Leesj meye leemet~~
11
jee megYeee cegkegj kej ueervne~ yeove efyeueesefke cegkeg mece keervne~~
20
eJeve meceerHe YeS efmele kesMee~ cevengB pej"Heve Deme GHeosMee~~

ve=He pegyejepe jece kenB osnt~ peerJeve pevece ueeng efkeve uesnt~~
ht
ig
Yee0 mecHetCe& cebieueeW kes cetue keejCe Hejceelcee eerjece efpevekes Heg$e nQ, Gvekes efueS pees keg kene peees meye Lees[e
yr
nw~ eeJeleer& cenejepe oMejLe peer ves mJeYeeJele: DeLee&led efyevee efkemeer eeespeve kes neLe ceW oHe&Ce ues efueee~ DeHevee cegKe
op
osKekej s{s ngS cegkeg kees meceeve DeLee&led meerOee efkeee~ keeveeW kes meceerHe kes kesMe MJesle nes iees Les ceevees Gvekes
C
yeneves Je=eJemLee ner oMejLe peer kes keeve kes meceerHe peekej en GHeosMe os jner Leer efke, ns cenejepe! Deye egJejepe
Heo eerjece kees os oerefpees~ DeeHe DeHeves peerJeve ceW ner DeHeves peerJeve Deewj pevce kee ueeYe keeeW veneR ues uesles?
oes0- en efyeeej Gj Deeefve ve=He, megefove megDeJemej HeeF~
esce Hegueefke leve cegefole ceve, iegefnb megveeeG peeF~~2~~
Yee0 en efJeeej oe ceW ueekej megvoj efove Deewj cebieue DeJemej Heekej cenejepe oMejLe peer ves esce mes jesceebefele
Mejerj Deewj ceve ceW emevve neskej DeHeves efbmebnemeve mes iegosJe kes efmebnemeve kes Heeme peekej, eer iegJej kees DeHevee
cevleJe megveeee~
kenF YegDeeue megefvee cegefveveeeke~ YeS jece meye efyeefOe meye ueeeke~~
mesJeke meefeJe mekeue HegjJeemeer~ pes ncejs Deefj efce$e Goemeer~~
meyeefnb jece efee pesefn efyeefOe ceesner~ eYeg DeMeer<e peveg leveg Oeefj meesner~~
d .
ve
efyee meefnle HeefjJeej ieesmeeF~ kejefnb esn meye jewefjefnb veeF~~
er
Yee0 He=LJeer kes Heeueke eeJeleer& oMejLe peer kenves ueies, ns cegefveeeW kes mJeeceer iegosJe! megefvees, Deye jeceYe peer
es
meYeer efJeefOeeeW mes meye ueeeke nes egkes nQ~ mesJeke, ceb$eerpeve, meYeer DeJeOeHegj kes Jeemeer Deewj Yeer pees nceejs Me$eg
R
jeJeCeeefo, efce$e pevekeeefo Deewj lemLe, Goemeerve oeef#eCeele jepee nQ meYeer kees eerjece Gleves ner efee nQ, pewmes cegPes
s
ht
efee nQ, ceevees DeeHekee DeeMeerJee&o ner Mejerj OeejCe kejkes eerjece He ceW megMeesefYele nes jne nQb~ ns ieesmeeF (mJeeceer)!
ig
DeHeves HeefjJeejeW kes meeLe yeeeCe Jeie& DeeHe kes ner meceeve eerjece Hej esn DeLee&led cecelJe kes meeLe mvesn kejles nQ~
R
pes ieg ejve jsveg efmej OejneR~ les peve mekeue efyeYeJe yeme kejneR~~
ll
.A
ceesefn mece en DevegYeeG ve otpes~ meye HeeeGB jpe HeeJeefve Hetpes~~
s
ya
Yee0 pees ueesie iegosJe keer ejCeOetefue DeHeves efmej Hej OeejCe kejles nQ Jes mecHetCe& efJeMJe kes efJeYeJeeW kees DeHeves JeMe
N
ceW kej uesles nQ~ cesjs meceeve efkemeer otmejs ves Fme ekeej kee DevegYeJe veneR efkeee nw~ DeeHeeer iegosJe kes eerejCekeceueeW
va
keer HeefJe$e Oetefue keer Hetpee kejkes ceQves meye keg Hee efueee~
Se
Deye DeefYeuee<e Ske ceve ceesjs~ Hetefpeefnb veeLe Devegien leesjs~~

th
cegefve emevve ueefKe menpe mevesnt~ kensG vejsMe jpeeemeg osnt~~

ee
Yee0 Deye (Fme mecee) cesjs ceve ceW Skecee$e Fe nw~ ns veeLe! Jen DeeHekes ner Devegien mes HetCe& nesieer~ cenejepe
P
kee mJeeYeeefJeke mvesn osKekej eer Jeefme cegefve emevve ngS Deewj kenves ueies, ns jepevedd! DeeHe jpeeemeg DeLee&led jepee%ee
si
ul
oerefpees~
iT
oes0- jepeve jeGj veece peme, meye DeefYecele oeleej~

r
Sh
Heue Devegieeceer ceefnHe ceefve, ceve DeefYeuee<e legcnej~~3~~

Yee0 ns jepevedd! DeeHekee veece Deewj eMe meYeer ceveesJeebefle keeceveeDeeW kees osves Jeeuee nw~ DeeHekes ceve keer DeefYeuee<ee
11
jepeeDeeW keer Yeer cegkegceefCe nw, Heue Gmekee Devegieeceer nw~ DeLeJee, ns jepeeDeeW kes cegkegceefCe eeJeleer& peer! DeeHekes
20
ceve keer DeefYeuee<ee kee Heue Devegieeceer nw DeLee&led Deewj ueesieeW keer FeDeeW kee Heue Devegieceve veneR kejlee~ eleske
ht
eeCeer keer eleske Fe veneR Hetjer nesleer~

ig
yr
meye efyeefOe ieg emevve efpee peeveer~ yeesuesG jeG jnefme ce=og yeeveer~~
op
veeLe jece keefjeefnb pegyejepet~ keefne ke=Hee keefj keefje meceepet~~

C
Yee0 iegosJe kees ceve ceW meye ekeej mes emevve peevekej cenejepe oMejLe peer emevve neskej keesceue JeeCeer ceW yeesues,
ns veeLe! eerjece kees egJejepe yevee ueerefpees~ DeeHe ke=Hee kejkes keefnes nce Gme meceepe DeLee&led ceneslmeJe keer jevee
kejWb~
ceesefn Dele en nesF Gent~ uenefnb ueesie meye ueeseve ueent~~
eYeg emeeo efMeJe meyeF efveyeeneR~ en ueeuemee Ske ceve ceeneR~~
DeeesOeekeeC[ 309
Yee0 cesjs jnles en Gen DeLee&led eerjece jepeeefYe<eske ceneslmeJe nes peees~ meYeer DeJeOe kes ueesie ves$eeW kee ueeYe
eeHle kej ueW~ DeeHekes emeeo mes efMeJe peer ves cesje meye keg efveJee&n kej efoee~ ener Skecee$e eerjece jepeeefYe<eske keer
ueeuemee ceve ceW DeJeefMe jn ieF& nw~
Hegefve ve meese leveg jnG efke peeT~ pesefnb ve nesF Hees HeefleeT~~
megefve cegefve oMejLe yeeve megneS~ cebieue ceeso cetue ceve YeeS~~
.
Yee0 Hegve: DeLee&led Fme Fe kes HetCe& nesves kes HeMeeled Mejerj jns ee peees Fmekee cegPes keesF& Meeske veneR, efpememes
d
ve
Heers keesF& HeMeeeeHe ve nes~ oMejLe peer kes cebieue Deewj emevvelee kes cetue Jeeve megvekej cegefve Jeefme peer kees yengle
er
Des ueies Deewj Jes yeesues
es
megveg ve=He peemeg efyecegKe HeefleeneR~ peemeg Yepeve efyeveg pejefve ve peeneR~~
R
YeeG legcnej levee meesF mJeeceer~ jece Hegveerle esce Devegieeceer~~
s
ht
ig
Yee0 ns jepeved! megefvees efpeve eYeg mes efJecegKe neskej ueesie Heleeles nQ Deewj efpevekes Yepeve kes efyevee ceve keer peueve
R
veneR peeleer nw, Jes ner HeefJe$e esce kee Devegieceve kejves Jeeues, mecemle mebmeej kes mJeeceer YeieJeeved eerjece, DeeHekes Heg$e
ll
.A
ngS nQ~
s
oes0- yesefie efyeuebye ve keefje ve=He, meeefpee meyeF meceepe~
ya
megefove megcebieue leyeefnb peye, jece nesefnb pegyejepe~~4~~
N
va
Yee0 ns jepevedd! MeerIelee keerefpees, efJeuecye cele keerefpees~ MeerIe ner mecHetCe& meceepe kees mepeeFes~ Gmeer mecee megvoj
Se
efove Deewj megvoj cegntle& nesiee peye eer jece egJejepe nebbsies~
cegefole cenerHeefle cebefoj DeeS~ mesJeke meefeJe megceb$e yeesueeS~~
th
ee
keefn peepeerJe MeerMe efleve veeS~ YetHe megcebieue yeeve megveeS~~

P
Yee0 cenejepe oMejLe peer emevveleeHetJe&ke jepeYeJeve Deees Deewj Gvekeer Dee%ee mes megceb$e peer ves Gvekes meYeer mesJekeeW
si
ul
Deewj cebef$eeeW kees yeguee efueee~ DeLeJee, cenejepe ves ner DeHeves mesJekeeW Deewj cebef$eeeW leLee efJeMes<ekej megceb$e peer kees yeguee
iT
efueee~ pee peerJe! DeeHe keer pee nes, DeeHe efejbpeerJeer jnW, kenkej meYeer mesJekeeW Deewj megceb$e Deeefo meefeJeeW ves
r
Sh
cemleke veJeekej cenejepe kee DeefYeJeeove efkeee Deewj jepee oMejLe peer ves Gve meyekees megvoj cebieue Yejs Jeeve megveees~
ecegefole ceesefn kensG ieg Deepet~ jeceefnb jee osng pegyejepet~~
11
peew Hebeefnb cele ueeieew veerkee~ kejng njef<e efne jeceefnb erkee~~
20
ceb$eer cegefole megvele efee yeeveer~ DeefYecele efyejJe HejsG peveg Heeveer~~
ht
efyeveleer meefeJe kejefnb kej peesjer~ efpeeng peieleHeefle yeefjme kejesjer~~

ig
yr
Yee0 Deepe emevveleeHetJe&ke iegosJe ves cegPes DeeosMe os kej kene nw efke, ns jepeved! eerjece kees egJejepe Heo os oes~
op
eefo DeeHe meye Hebe HejcesMJej kees en cele Dee ueielee nes lees emevve neskej eerjece kees jepeefleueke kej oerefpees~
C
Heejer JeeCeer megveles ner meYeer ceb$eer emevve nes iees, ceevees DeefYecele DeLee&led ceveesefYeueef<ele ceve mes eens ngS HeoeLe& He
efyejJes DeLee&led MeerIe Debkegefjle ngS Je=#e Hej Heeveer He[ ieee nes~ meYeer ceb$eer neLe pees[kej efJeveleer kejves ueies~ ns
peieledHeefle eeJeleer& peer! DeeHe kejes[eW Je<e&Hee&vle peerefJele jnW~
peie cebieue Yeue keepe efyeeeje~ yesefiee veeLe ve ueeFe yeeje~~
ve=Heefnb ceeso megefve meefeJe megYee<ee~ ye{le yeeQef[ peveg uener megMeeKee~~
Yee0 en lees peieled kee cebieue kejves Jeeuee keee& DeeHe ves efJeeeje nw~ ns veeLe! MeerIelee keerefpees efJeuecye cele
keerefpees~ cebef$eeeW keer megvoj JeeCeer megvekej cenejepe kees emevvelee ngF&, ceevees ye{leer ngF& uelee ves megvoj Deece keer
MeeKee kee DeJeuecyeve Hee efueee nes~
oes0- kensG YetHe cegefvejepe kej, peesF peesF Deeemeg nesF~
jece jepe DeefYe<eske efnle, yesefie kejng meesF meesF~~5~~
.
Yee0 cenejepe ves kene, cegefveeeW kes jepee Jeefme peer keer eerjece kes jepeeefYe<eske kes efueS peespees Dee%ee nes DeeHe
d
ve
ueesie JenerJener kejW~
er
njef<e cegveerMe kensG ce=og yeeveer~ Deeveng mekeue megleerjLe Heeveer~~
es
Deew<eOe cetue Hetue Heue Heevee~ kens veece ieefve cebieue veevee~~
R
s
Yee0 emevve neskej cegefveeeW kes F&MJej Jeefme peer ves keesceue JeeCeer ceW kene, mecHetCe& esleerLees kee peue ues DeeDees
ht
ig
Deewj Dees<eefOeeeB, pe[er-yetefeeB Heg<He, Heue, Hees Deewj leecyetue Fme ekeej Deveske cebieueeW kes veece efievee kej kens~
R
eecej ejce yemeve yeng YeeBleer~ jesce Hee He Deieefvele peeleer~~
ll
.A
ceefveieve cebieue yemleg Deveskee~ pees peie peesie YetHe DeefYe<eskee~~
s
Yee0 eecej, ece& DeLee&led ce=ieece&, yengle ekeej kes Jem$e, veevee peeefleeeW kes Tveer kecyeue leLee jsMeceer Jem$e, megvoj
ya
N
ceefCeeeW kes mecetn, Deveske ceebieefueke JemlegeW Deewj peieled kes Skecee$e jepee DeLee&led meeJe&Yeewce eeJeleer& kes DeefYe<eske
va
kes efueS pees Yeer Gefele nes Gve meYeer kees ueeves kes efueS Jeefme peer ves Dee%ee oer~
Se
yeso efyeefole keefn mekeue efyeOeevee~ kensG jeng Hegj efyeefyeOe efyeleevee~~
meHeue jmeeue HetBefieHeue kesje~ jesHeng yeerefLeve Hegj engB Hesje~~
th
ee
jeng cebpeg ceefve eewkes ee~ kenng yeveeJeve yesefie yepee~~

P
Hetpeng ieveHeefle ieg kegueosJee~ meye efyeefOe kejng Yetefcemegj mesJee~~

si
Yee0 Jeso ceW efJeefole meYeer efJeOeeveeW kees kenkej Jeefme peer ves kene, veiej ceW Deveske ekeej kes ceC[He yeveeDees Deewj
ul
iT
veiej kes eejeW Deesj Heue mes egkele Deece, megHeejer Deewj keoueer kes Je=#eeWW kees ueiee oes~ megvoj ceefCeeeW mes egkele eewkes
r
Sh
yeveeDees Deewj MeerIe yeepeejeW kees mepeeves kes efueS kenes~ ieCeHeefle, kegue kes ieg Deewj osJelee Fve meye keer Hetpee kejes Deewj
yeeeCeeW keer meye ekeej mes mesJee kejes~
11
oes0- OJepe Heleeke leesjve keueMe, mepeng legjie jLe veeie~

20
efmej Oeefj cegefveJej yeeve meye, efvepe efvepe keepeefnb ueeie~~6~~

ht
ig
Yee0 meye ueesie OJepee, Heleekee, leesjCeej, cebieuekeueMe, Iees[s jLe Deewj neLeer mepeeDees~ meYeer ueesie Jeefme peer kes
yr
DeeosMe kees efmej Hej OeejCe kejkes DeHevesDeHeves keee& ceW ueie iees~
op
pees cegveerMe peseEn Deeemeg oervne~ mees lesefnb keepe eLece peveg keervne~~
C
efyee meeOeg megj Hetpele jepee~ kejle jece efnle cebieue keepee~~
megvele jece DeefYe<eske megneJee~ yeepe ieneien DeJeOe yeOeeJee~~

Yee0 Jeefme peer ves efpemes pees Dee%ee oer, Gmeves Jen keee& ceevees Henues ner kej efueee Lee~ oMejLe peer yeeeCeeW, mevleeW
Deewj osJeleeDeeW keer Hetpee kej jns nQ Deewj eerjece kes efueS ceebieefueke keee& kej jns nQ~ eerjece kee megneJevee DeefYe<eske
megvekej DeJeOe ceW OeceekeeW kes meeLe yeOeeJes yepeves ueies~
DeeesOeekeeC[ 311
jece meere leveg meiegve peveeS~ Hejkeefnb cebieue Debie megneS~~

Hegueefke meesce HejmeHej kenneR~ Yejle Deeieceve meteke DenneR~~
YeS yengle efove Deefle DeJemesjer~ meiegve eleerefle YeW efee kesjer~~
Yee0 eerjece Deewj meerlee peer kes Mejerj ceW ceebieefueke Mekegve eleerle nesves ueies~ Gvekes megneJeves cebieuecee Debie He[keves
ueies DeLee&led eerjece kes oeefnves Deewj meerlee peer kes Jeece Debie He[keves ueies~ ocHeefle (eermeerleejece peer) jesceebefele
neskej esceHetJe&ke HejmHej kenves ueies efke, es Mekegve Yejle kes Deeieceve kes meteke nbw DeLee&led es Yejle kes Deeves keer
d .
ve
metevee os jns nQ~ Yejle, Me$egIve kees veefveneue iees yengle efove nes iees, ceve ceW Delevle efevlee nw~ MekegveeW mes efeepeveeW
er
kes efceueves kee efJeMJeeme nes jne nw~
es
Yejle meefjme efee kees peie ceeneR~ FnF meiegve Heue otmej veeneR~~
R
jeceefnb yebOeg meese efove jeleer~ Deb[efve kece" oe pesefn YeeBleer~~
s
ht
Yee0 nce ueesieeW kes efueS mebmeej ceW Yejle kes meceeve keewve efee nw? Mekegve kee ener Heue nw Deewj keesF& otmeje veneR~
ig
R
nce oesveeW mes Yejle efceueWies, Jen efceueves kee mLeeve keesF& Yeer nes~ eYeg eerjece kees Yewee Yejle keer, efovejele efevlee
ll
.A
jnleer nw, pewmes kegJes kes oe kees Deb[s keer efevlee jnleer nw~
s
efJeMes<e peveegefle en nw efke, peue ceW jnves Jeeuee kegJee DeHevee Deb[e peue mes otj mLeue ceW jKe oslee nw Deewj peue
ya
N
ceW jnkej Yeer Jen otjJeleer& Deb[eW kee DeHeves ceeveefmeke efevleve Deewj mebkeuHe mes Heeueve kejlee nw, Gmeer ekeej eYeg
va
eerjece ves Yeer DeJeOe ceW efJejnpeue kee mebke peevekej DeHeveer ueerueeMeefkele mes Yejle peer kees veefveneue Yespe efoee nw,
Se
Hejvleg eerDeJeOe ceW jnkej Yeer DeHeves ceeveefmeke mebkeuHe mes megotj jnvesJeeues Yewee Yejle kee ueeueveHeeueve kej jns nQ~
th
oes0- Sefn DeJemej cebieue Hejce, megefve jnmesG jefveJeeme~

ee
MeesYele ueefKe efyeOeg ye{le peveg, yeeefjefOe yeerefe efyeueeme~~7~~

P
Yee0 Fme DeJemej Hej eerjecejepeeefYe<eske He Hejce cebieue megvekej jefveJeeme emevve ngDee, ceevees HetCe& evcee kees
si
ul
megMeesefYele osKekej meceg ceW lejbieeW kee efJeueeme ye{ jne nes DeLee&led pewmes HetCe& ev kees osKekej meceg ceW uenjW
iT
De"KesefueeeB kejves ueieleer nQ, Gmeer ekeej eerjeceev kee jepe Glke<e& osKekej jefveJeeme He cenemeeiej cebs emevvelee
r
Sh
keer uenjW G" ieF~

11
eLece peeF efpeve yeeve megveeS~ Yet<eve yemeve Yetefj efleve HeeS~~
20
esce Hegueefke leveg ceve Devegjeieerb~ cebieue keueMe mepeve meye ueeieerb~~
ht
Yee0 efpeve mesJekeeW ves meJe&eLece peekej jeefveeeW kees eerjecejepeeefYe<eske kee meceeeej kee Jeeve megveeee, Gvnebbsves
ig
Deveske DeeYet<eCe Deewj Jem$e Heees~ cenejeefveeeB esce mes jesceebefele MejerjJeeueer ngF leLee ceve ceW Delevle Devegjeie Gce[
yr
Deeee~ meYeer ceebieefueke keueMe mepeeves ueieerb~

op
C
eewkes ee megefce$ee Hetjer~ ceefvecee efyeefyeOe YeeBefle Deefle jer~~
DeeveBo ceieve jece cenleejer~ efoS oeve yeng efyee nBkeejer~~

Yee0 megefce$ee peer ves Deveske ekeej kes megvoj ceefCeeeW mes eewkesb Hetjer DeLee&led yeveeF~ eejeW Deesj mes eleg<keesCe yeveekej
yeere cebs cegkeleeceefCeeeB Yejerb~ eerjece keer ceelee keewmeuee Deevevo ceW ceive nes ieF Deewj Gvnebbsves yeeeCeeW kees yegueekej
yengle oeve efoes~
Hetpeer ieeceosefye megj veeiee~ kensG yenesefj osve yeefueYeeiee~~
pesefn efyeefOe nesF jece keueevet~ osng oee keefj mees yejoevet~~
ieeJeefnb cebieue keesefkeueyeeveer~ efyeOegyeoveer ce=ieMeeJekeveeveer~~
Yee0 GvneWves ieece kes osJeer, osJelee Deewj veeiejepe keer Hetpee keer, efHej osJeleeDeeW kees yeefueYeeie DeLee&led HetpeeYeeie
osves kes efueS kene~ keewmeuee peer kenves ueieerb, ns osJeleeDeebs! efpeme ekeej mes eerjeceueuee peer kee keueeCe nes DeeHe
oeekej Jener Jejoeve oW~ evcegKeer, yeeuece=ie kes meceeve ves$eJeeueer, keesefkeueeDeeW kes meceeve yeesueves Jeeueer eerDeJeOe
d .
ve
keer veeefjeeB cebieue ieeves ueieerb~
er
efJeMes<e eneB yeefue kee DeLe& HeMegDeeW kees keekej yeefue e{eves mes veneR nw, elegled yeefue JewMJeosJe keer YeeBefle osJeleeDeeW
es
kes efveefcee meeeflJeke Yeespeve kes meceHe&Ce mes nw~ FmeefueS mebmke=le ceW yeefue kee DeLe& Hetpee Yeer neslee nw Debeflekevemle
R
s
yeefueeoerHeeb~ jIegJebMe, 2.24~
ht
ig
oes0- jece jepe DeefYe<eske megefve, efne nj<es vej veeefj~
R
ueies megcebieue mepeve meye, efyeefOe Devegketue efyeeeefj~~8~~
ll
.A
Yee0 eerjecejepeeefYe<eske megvekej, DeJeOe kes vejveejer oe ceW emevve ngS Deewj yeee peer kees DeHeves Devegketue
s
peevekej meYeer ueesie cebieue mepeeves ueies~
ya
leye vejveen yeefme yeesueeS~ jeceOeece efmeKe osve He"eS~~
N
va
ieg Deeieceve megvele jIegveeLee~ ej DeeF Heo veeeG ceeLee~~

Se
meeoj DejIe osF Iej Deeves~ meesjn YeeBefle Hetefpe meveceeves~~

iens ejve efmee meefnle yenesjer~ yeesues jece keceue kej peesjer~~
th
ee
Yee0 leye jepee oMejLe peer ves Jeefme peer kees yegueeee Deewj efMe#ee osves kes efueS GvnW eerjece kes YeJeve Yespe efoee~
P
eerjIegveeLe ves iegosJe kee Deeieceve megveles ner ej Hej Deekej Gvekes ejCeeW ceW cemleke veJeeee~ DeeojHetJe&ke DeIe&
si
oskej GvnW DeHeves Iej cebs ues Deees leLee <ees[MeesHeeej mes iegosJe keer Hetpee kejkes Gvekee mecceeve efkeee~ efHej YeieJeleer
ul
iT
meerlee peer kes meefnle YeieJeeved eerjece iegosJe kes ejCe Heke[ efueS Deewj keceue kes meceeve keesceue neLeeW kees pees[kej
r
yeesues
Sh
mesJeke meove mJeeefce Deeiecevet~ cebieue cetue Decebieue ocevet~~

11
leoefHe Gefele peve yeesefue meeerleer~ He"Fe keepe veeLe Deefme veerleer~~
20
Yee0 mesJeke kes Iej ceW mJeeceer kee Deeieceve meYeer cebieueeW kee keejCe Deewj DecebieueeW kee veeMeke neslee nw, efHej Yeer
ht
Gefele veerefle lees en nw efke, esceHetJe&ke mesJeke kees yegueekej Gmes keee& kes efueS Yespe osvee eeefnes~ keee& meewbHeves kes
ig
yr
efueS mJeeceer kees mesJeke kes Iej veneR peevee eeefnes~

op
eYeglee leefpe eYeg keervn mevesnt~ YeeG Hegveerle Deepeg en iesnt~~

C
Deeemeg nesF mees kejewb ieesmeeF~ mesJeke uenF mJeeefce mesJekeeF&~~
Yee0 DeeHe eYeg ves DeHeveer eYeglee kees es[ cegPe Hej mvesn efkeee en Iej HeefJe$e nes ieee~ ns mJeeceer! pees DeeosMe nes
Jen keB~ mesJeke, mJeeceer keer mesJee eeHle kejs~
DeeesOeekeeC[ 313
efJeMes<e meJe&%e eYeg eerjece kees Deeieeceer JeveJeeme kee Je=eevle efJeefole nw, FmeerefueS GvneWves eneB cece iesnt kee
eeesie veneR efkeee en iesnt kene DeLee&led en cesje Iej veneR nw, keue Fmes es[ cegPes peevee nesiee, Hejvleg DeeHeeer kes
HeoeHe&Ce mes Fmekeer HeefJe$elee DeJeMe efve:meefvoiOe nes ieF&~
oes0- megefve mevesn meeves yeeve, cegefve jIegyejefnb eMebme~
jece keme ve legce kenng Deme, nbme yebMe DeJelebme~~9~~
d .
Yee0 Fme ekeej, esce mes meves Jeeve megvekej cegefve Jeefme peer ves jIeges eerjece keer eMebmee keer~ ns mete&JebMe kes
ve
DeeYet<eCe eerjece! Yeuee legce Ssmee keeeW veneR kenesies?
er
es
yejefve jece iegve Meerue megYeeT~ yeesues esce Hegueefke cegefvejeT~~
R
YetHe mepesG DeefYe<eske meceepet~ eenle osve legceefnb pegyejepet~~
s
ht
jece kejng meye mebpece Deepet~ peew efyeefOe kegMeue efveyeenw keepet~~
ig
Yee0 YeieJeeved eerjece kes iegCe, Meerue Deewj mJeYeeJe kee JeCe&ve kejkes esce mes jesceebefele neskej cegefvejepe Jeefme peer
R
ll
yeesues, jepee oMejLe ves jepeefleueke kes GHekejCe mepee efueS nQ~ Jes legcnW egJejepe Heo osvee eenles nQ~ ns eerjece! Deepe
.A
meye ekeej kee mebece keerefpees~ DeLeJee, meye kes eeCeeW kee mebeceve DeLee&led eeflejesOe keerefpees keeeWbefke kewkeseer eje
s
ya
DeeHe kees JeveJeeme os efoes peeves Hej Mejerj es[kej meYeer kes eeCe DeeHe kes Heeme peevee eenWies~ Dele: Gve meye kee
N
mebeceve keerefpees, jeske oerefpees efkemeer kees cejves ve oerefpees~ eefo efJeOeelee en keee& mekegMeue mecHevve kej oW~
va
ieg efmeKe osF jee Heefnb ieeT~ jece oe Deme efyemecee YeeT~~
Se
peveces Ske mebie meye YeeF&~ Yeespeve Meeve kesefue ueefjkeeF&~~

th
kejveyesOe GHeyeerle efyeeene~ mebie mebie meye YeS Gene~~

ee
efyeceue yebMe en Devegefele Sket~ yebOeg efyeneF ye[sefn DeefYe<esket~~

P
eYeg meessce Heefleeefve megneF&~ njG Yeiele ceve kew kegefueeF&~~

si
ul
Yee0 iegosJe, eerjece kees ueewefkeke Deewj Heejueewefkeke efMe#ee oskej cenejepe oMejLe peer kes eneB eues iees~ eerjece
r iT
kes ceve ceW Fme ekeej kee efJe<cee ngDee, nce meYeer eejeW YeeF& Ske ner meeLe pevces Deewj ue[keheve ceW Yeer Ske ner meeLe
Sh
YeespeveMeeve Deewj eer[eeW mecHevve keer~ Ske ner meeLe keCe&sove, GHeJeerle Deewj efJeJeen kes GlmeJe mecHevve ngS~
11
efvece&ue JebMe cebs en Devegefele nes jne nw efke, ess Yewee Yejle kees es[kej DeLeJee, ess YeeFeeW kees es[kej ye[s
20
kee DeefYe<eske efkeee pee jne nw~ eYeg kee esceHetCe& en Heleevee, eerjeceYekeleeW kes oe keer kegefuelee kees otj kej os~
ht
oes0- lesefn DeJemej DeeS ueKeve, ceieve esce Deevevo~

ig
yr
meveceeves efee yeeve keefn, jIegkegue kewjJe ebo~~10~~

op
Yee0 Gmeer mecee esce Deewj Deevevo ceW ceive neskej, ue#ceCe peer JeneB Deees Deewj efee Jeeve kenkej, jIegkegue kes
C
evcee YeieJeeved eerjece ves ue#ceCe peer kee mecceeve efkeee~
yeepeefnb yeepeve efyeefyeOe efyeOeevee~ Hegj eceeso veefnb peeF yeKeevee~~

Yejle Deeieceve meyeefnb ceveeJeefnb~ DeeJeefnb yesefie veeve Heue HeeJeefnb~~
Yee0 Deveske ekeej kes yeepes yepe jns nQ, veiej kee eceeso kene veneR pee mekelee nw~ meYeer vejveejer Yejle peer kee
Deeieceve cevee jns nQ~ meYeer ceve mes ken jns nQ efke, Yejle peer MeerIe Dee peeeW Deewj Jes Yeer efmebnemeveemeerve jepee eerjece
kees efvenejkej ves$eebs kee Heue Hee ueW~
ne yee Iej ieueer DeLeeF&~ kenefnb HejmeHej ueesie uegieeF&~~
keeefue ueieve Yeefue kesefleke yeeje~ Hetefpeefnb efyeefOe DeefYeuee<e nceeje~~
.
Yee0 yeepeej, ceeie&, Iej, ieueer Deewj eewheeueeW ceW yew"s ngS vejveejer HejmHej eee& kejles nQ efke, ns efJeOeelee! keue kee
d
ve
Jen megvoj cegntle& DeYeer efkeleveer osj nw, peye nceejer Fe HetCe& nesieer?
er
keveke efmebIeemeve meere meceslee~ yew"efnb jece nesF efele eslee~~
es
mekeue kenefnb keye nesFefn keeueer~ efyeIeve ceveeJeefnb osJe kegeeueer~~
R
s
Yee0 meerlee peer kes meefnle eerjece peye mJeCe&efmebnemeve Hej yew"Wies, leYeer nceejs efee ceW esle nesiee DeLee&led Meeefvle
ht
ig
nesieer~ meYeer ken jns nQ efke, keue keye nesiee? FOej og osJelee efJeIve cevee jns nQ~
R
efleveefnb meesneF ve DeJeOe yeOeeJee~ eesjefnb ebefoefve jeefle ve YeeJee~~
ll
.A
Meejo yeesefue efyevee megj kejneR~ yeejefnb yeej HeeeB uew HejneR~~
s
Yee0 GvnW DeJeOe kee yeOeeJee DeLee&led yeOeeF& kee cebieuecee GlmeJe veneR Dee ueie jne nw, keeeWefke eesj kees
ya
N
ee@boveer jele veneR Yeeleer~ osJelee, mejmJeleer peer kees yegueekej efJevee kej jns nQ Deewj yeejyeej Gvekes ejCeeW kees
va
Heke[kej ues peeles nQ~

Se
oes0- efyeHeefle nceeefj efyeueesefke yeef[, ceeleg keefje meesF Deepeg~

jece peeefnb yeve jepe leefpe, nesF mekeue megjkeepeg~~11~~
th
ee
Yee0 ns ceeB! nceejer yengle ye[er efJeHeefe kees osKekej Deepe DeeHe Jener keerefpees, efpememes eerjeceev DeeesOee kee
P
jepe es[kej Jeve eues peeeW Deewj osJeleeDeeW kes meYeer keee& HetCe& nes peeebs~
si
ul
megefve megj efyevee "eef{ Heefleeleer~ YeFGB mejespe efyeefHeve efncejeleer~~

iT
osefKe osJe Hegefve kenefnb efvenesjer~ ceeleg leesefn veefnb LeesefjG Keesjer~~
r
Sh
Yee0 osJeleeDeeW kee Jeeve megvekej mejmJeleer peer Ke[er-Ke[er Helee jner nQ~ Jes meeseleer nQ efke, ceQ jIegkegueHe
11
keceueJeve kees ve kejves kes efueS nscevle keer jeef$e yeve ieF&~ mejmJeleer peer kees Heleeleer ngF& osKekej, osJelee Gvekee
20
efvenesje kejles ngS DeLee&led eeLe&vee kejles ngS kenves ueies, ns ceeB! DeeHekee Lees[e Yeer oes<e veneR nw~
ht
efyemecee nj<e jefnle jIegjeT~ legce peeveng meye jece eYeeT~~

ig
peerJe kejce yeMe megKe ogKe Yeeieer~ peeFe DeJeOe osJeefnle ueeieer~~
yr
op
Yee0 YeieJeeved eerjece efJe<eeo Deewj n<e& Fleeefo veW mes jefnle nQ~ DeeHe lees eerjece kee meye eYeeJe peeveleer nQ~ peerJe
C
ner kece& kes JeMe ceW nesves kes keejCe megKeog:Ke kee Yeeieer DeLee&led Yeeskelee yevelee nw~ Dele: DeeHe osJeleeDeeW kes efnle kes
efueS eerDeJeOe DeJeMe peeFes~

yeej yeej ieefn ejve meBkeeseer~ eueer efyeeeefj efyeyegOe ceefle Heeseer~~
TBe efveJeeme veerefe kejletleer~ osefKe ve mekeefnb HejeF efyeYetleer~~
DeeesOeekeeC[ 315
Yee0 osJeleeDeeW ves yeejyeej ejCe Heke[ kej mejmJeleer peer kees mebkeese ceW [euee Deewj mejmJeleer peer en efJeeej
kej eueerb efke, osJeleeDeeW keer yegef yengle efveke= nesleer nw~ Fvekee efveJeeme lees TBee DeLee&led mJeie& ceW nw Hej Fvekeer
kejletle DeLee&led kece& yengle efvecve nQ~ es efkemeer otmejs keer efJeYetefle osKe veneR mekeles DeLee&led otmejeW kee Glke<e& Fvemes
osKee veneR peelee~
Deeefieue keepe efyeeeefj yenesjer~ keefjnQ een kegMeue keefye ceesjer~~
njef<e oe oMejLe Hegj DeeF&~ peveg ien oMee ogmen ogKeoeF&~~
d .
ve
Yee0 efHej Deieues keee& kee efJeeej kejkes elegj keefJe cesjer een kejWies~ leelHee& en nw efke, peye cesjs efveefcee mes
er
eerjece kee Jeveieceve nesiee, leYeer lees jeJeCe kee JeOe nesiee Deewj leYeer lees peieled kees Meeefvle efceue mekesieer~ Ssmee efJeeej
es
kej mejmJeleer peer oe ceW emevve neskej, oMejLe peer kes Hegj eerDeeesOee ceW DeeF, ceevees Demenveere og:Ke osves Jeeueer
R
MeefveMej keer ceneoMee Dee ieF& nes~
s
ht
oes0- veece cebLeje ceboceefle, esjer kewkeF kesefj~
ig
R
Depeme Hesejer leeefn keefj, ieF& efieje ceefle Hesefj~~12~~
ll
.A
Yee0 cebLeje veece Jeeueer Ske ceboyegef kewkeseer peer keer oemeer Leer~ mejmJeleer peer Gmeer kees DeHeeMe keer efHeejer DeLee&led
efJeMeeue Hesefkee yeveekej Gmeer keer yegef kees Hesjkej DeLee&led efJeHejerle kejkes eueer ieF~
s
ya
oerKe cebLeje veiej yeveeJee~ cebpegue cebieue yeepe yeOeeJee~~
N
Hetsefme ueesieve keen Gent~ jece efleueke megefve Yee Gj oent~~
va
Se
Yee0 cebLeje ves eerDeJeOeveiej keer mepeeJe Deewj megvoj cebieue yeOeeJes yepeles osKee~ Gmeves ueesieeW mes Hete, en
kewmee Glmeen DeLee&led GlmeJe nw? Gvemes eerjece peer kes mecYeeefJele efleueke keer leweejer megvekej cebLeje kes oe ceW
th
ee
yengle peueve ngF&~

P
kejF efyeeej kegyegef kegpeeleer~ nesF Dekeepe keJeefve efyeefOe jeleer~~

si
osefKe ueeefie ceOeg kegefue efkejeleer~ efpeefce ieJeB lekeF uenGB kesefn YeeBleer~~
ul
iT
Yee0 kegeflmeleyegef Deewj kegpeeefle DeLee&led ogeke=efle mes egkele, cebLeje efJeeej kejves ueieer efke, Deepe jele ceW ner efkeme
r
Sh
ekeej mes Dekeepe DeLee&led eerjecejepeeefYe<eske ceW efJeIve He[s~ pewmes ceOegcekeKeer kes jme mes Yejs ngS es kees osKekej
kegefue oeJeeueer efYeefuueveer DeJemej {t{leer nw efke, efkeme YeeBefle mes ceQ ceOeg kes es kee jme Hee peeTB, Gmeer ekeej
11
cebLeje Yeer Jen GHeee meeseves ueieer efke, en eerjecejepe kee jme Gmes eeHle nes, efpemekee Jen DeHeves mJeeefceveer
20
cenejeveer kewkeseer kes He#e ceW GHeeesie kej mekes~

ht
Yejleceelegg HenB ieF efyeueKeeveer~ kee Deveceefve nefme ken nBefme jeveer~~
ig
yr
Glej osF veefnb uesF Gmeemet~ veeefjeefjle keefj {ejF DeeBmet~~

op
Yee0 Jen cebLeje jesleer, efyeueKeleer eerYejle keer ceelee kewkeseer peer kes Heeme ieF&~ jeveer kewkeseer ves nBmekej kene, Dejer
C
cebLeje! let keeeW Deveceefve nes ieF& nw DeLee&led lesje ceve Goeme keeeW nw? cebLeje Gej veneR osleer nw, uecyesuecyes MJeeme
uesleer peeleer nw Deewj mJeeLeer& veejer kee veeke mes Yeje eefj$e emlegle kejkes Pet"s DeeBmet yeneleer nw~
nBefme ken jeefve ieeue ye[leesjs~ oervn ueKeve efmeKe Deme ceve ceesjs~~
leyengB ve yeesue esefj yeef[ HeeefHeefve~ e[F MJeeme keeefj peveg meeBefHeefve~~
Yee0 jeveer kewkeseer ves nBmekej kene, lesjs Heeme yengle ye[e ieeue nw DeLee&led let yengle DemeYe ekeej mes yeesueleer nw~ cesjs
ceve ceW Ssmee ueielee nw efke, legPes ue#ceCe ves efMe#ee oer nw DeLee&led [eBHekeej ueieeF& nw~ efHej Yeer yengle ye[er HeeefHeveer
oemeer (cebLeje) veneR yeesueleer nw Deewj keeueer meeBefHeve kes meceeve TBesTBes HegHekeej kes MJeeme es[leer peeleer nw~
oes0- meYee jeefve ken kenefme efkeve, kegMeue jece ceefnHeeue~
ueKeve Yejle efjHegoceve megefve, Yee kegyejer Gj meeue~~13~~
.
Yee0 jeveer kewkeseer cebLeje kes Devegej kee o=Me osKekej YeeYeerle nesleer ngF& kenves ueieeR, Gej keeeW veneR osleer nw,
d
ve
eerjeceYe peer, eeJeleer& peer, ue#ceCe, Yejle Deewj Me$egIve kegMeue nQ ve? Fvekee keesF& Decebieue lees veneR ngDee? en
er
megvekej, kegye[er (kegye[Jeeueer) cebLeje kes oe ceW meeue DeLee&led Demenveere ke ngDee~
es
R
kele efmeKe osF nceefnb keesG ceeF&~ ieeue kejye kesefn kej yeue HeeF&~~
s
jeceefnb eef[ kegMeue kesefn Deepet~ peeefn pevesMe osF pegyejepet~~
ht
ig
Yee0 cebLeje Jebie Yejs JeeveeW ceW yeesueer, ns ceeB! cegPes keesF& keeeW efMe#ee osiee Deewj ceQ efkemekee yeue Heekej ieeue
R
keBieer DeLee&led efkemekes yeue mes yeesuetBieer? Deepe eerjece kees es[kej efkemekee kegMeue nes mekelee nw, efpeve eerjece kees
ll
.A
cenejepe oMejLe peer egJejepe Heo os jns nQ?
s
ya
YeeG keewefmeueefn efyeefOe Deefle oeefnve~ osKele iejye jnle Gj veeefnve~~
N
osKeng keme ve peeF meye MeesYee~ pees DeJeueesefke ceesj ceve esYee~~
va
Yee0 cenejeveer keewmeuee kes efueS yeee peer Delevle oeefnves DeLee&led Devegketue nes iees nQ~ en osKekej keewmeuee kes
Se
oe ceW meewYeeie kee ieJe& meceelee veneR~ DeLeJee, osKeves ceW lees keewmeuee kes oe ceW ieJe& jnlee veneR efoKelee, Hejvleg Jes
th
meewYeeie mes ieJeeaueer nes egkeer nQ~ DeLeJee, keewmeuee kes eefle efJeOeelee keer Devegketuelee osKekej cesjs oe ceW Deye
ee
DeeHekes meewYeeie kee ieJe& veneR jn jne nw~ Deye ceQ Delevle Demenee nes ieF& ntB~ DeeHe ner peekej DeJeOe veiej keer
P
MeesYee keeeW veneR osKe uesleeR, efpemes osKekej cesjs ceve ceW Delevle #eesYe DeLee&led og:Ke ngDee nw ?
si
ul
Hetle efyeosMe ve meese legcnejs~ peeveefle nng yeMe veen nceejs~~

iT
veerbo yengle efee mespe legjeF&~ ueKeng ve YetHe keHe elegjeF&~~

r
Sh
Yee0 DeeHekee Heg$e Yejle efJeosMe (veefveneue) otj osMe ceW nw~ DeeHekees Gmekeer efkemeer ekeej keer efevlee veneR nw~ DeeHe
11
peeveleer nQ efke, cenejepe nceejs DeLee&led kewkeseer kes JeMe ceW nQ~ megvoj lees<eke keer mespe Hej DeeHe kees veerbo yengle efee nw
20
DeLee&led ieodoscemeveo ueieekej DeeHe meesleer jnleer nQ~ jepee oMejLe keer keHeegkele elegjlee kees veneR osKeleer nQ~
ht
megefve efee yeeve ceefueve ceve peeveer~ Pegkeer jeefve Deye jng Dejieeveer~~
ig
Hegefve Deme keyengB kenefme IejHeesjer~ leye Oeefj peerYe ke{eJeGB leesjer~~
yr
op
Yee0 cebLeje kes meeceeve ueesieeW kees efee ueieves Jeeues JeeveeW kees megvekej leLee Gmekes ceve kees ceefueve (ceue mes
C
egkele) peevekej jeveer kewkeseer Gme Hej efPe[ke He[eR Deewj yeesueerb, yeme Deye let etHe jn~ ns Iej kees Hees[ves Jeeueer! eefo
keYeer efHej Ssmee kene, lees Heke[ kej lesjer peerYe efvekeueJee uetBieer~
oes0- keeves Keesjs ketyejs, kegefue kegeeueer peeefve~
eflee efyeMesef<e Hegefve esefj keefn, Yejle ceeleg cegmegkeeefve~~14~~
DeeesOeekeeC[ 317
Yee0 mejmJeleer peer keer ceeee mes efJeMes<em$eer DeLee&led kewkeseer keer yegef efJeHejerle ngF&, FmeefueS efJekeueebieeWb kes eefle
DeHeceeve kee YeeJe jKeleer ngF keeveeW DeLee&led Ske ves$e kes efJekeej mes egkele, KeesjeW DeLee&led uebie[eW SJeb efvekeues ngS
kegye[ kes keejCe efJekeueebie yevOegDeeW kees kegefue Deewj efJeHejerle DeeejCeJeeuee peevekej, efHej esefj kenkej eerYejle
keer ceelee kewkeseer Heefjneme keer cege ceW cegmkegje He[eR~
efeeyeeefoefve efmeKe oerefvnGB leesner~ meHevesngB lees Hej keesHe ve ceesner~~
megefove megcebieue oeeke meesF&~ leesj kene Hegj pesefn efove nesF&~~
d .
ve
Yee0 efHej kewkeseer yeesueerb, ns efeeJeeefoefve! DeLee&led eerjeceefleueke kee efee mebosMe megveeves Jeeueer cebLejs! ceQves legPekees
er
efMe#ee oer nw, cegPes mJeHve ceW Yeer legce Hej eesOe veneR nw~ efbpeme efove legcneje keLeve mele DeLee&led eerjece kee jepeefleueke
es
nesiee Jener megvoj cebieueeW kees osves Jeeuee MegYe efove nesiee~
R
pes" mJeeefce mesJeke ueIeg YeeF&~ en efovekej kegue jerefle megneF&~~
s
ht
jece efleueke peew meeBesng keeueer~ osGB ceeBieg ceve YeeJele Deeueer~~
ig
R
Yee0 ye[e YeeF& mJeeceer Deewj ese YeeF& mesJeke ngDee kejlee nw, mete&kegue keer ener megneJeveer jerefle nw~ ns meKeer! eefo
ll
.A
keue mele ner eerjece kee jepeefleueke nesiee lees legce DeHevee ceveYeeee ceeBie uees, ceQ DeYeer os otBieer~
s
keewmeuee mece meye cenleejer~ jeceefnb menpe mJeYeeJe efHeeejer~~
ya
cees Hej kejefnb mevesn efyeMes<eer~ ceQ keefj eerefle Hejer#ee osKeer~~
N
va
Yee0 mejue mJeYeeJeJeeues eerjece kees keewmeuee kes meceeve ner meYeer (meele meew) ceeleeeW efee nQ~ cegPe Hej eerjece
Se
efJeMes<e mvesn kejles nQ, ceQves Gvekeer eerefle keer Hejer#ee kejkes osKe efueee nw~
peew efyeefOe pevece osF keefj esnt~ nesng jece efmee Hetle Hegleesnt~~
th
ee
eeve les DeefOeke jece efee ceesjs~ efleve kes efleueke esYe keme leesjs~~
P
Yee0 eefo efJeOeelee cegPe Hej ke=Hee Deewj cecelJe kejkes cegPes Deieuee pevce oW lees eerjece Deewj eermeerlee cesjs Heg$e Deewj
si
ul
Heg$eJeOet neW~ eerjece cesjs eeCe mes Yeer DeefOeke cegPes efee nQ, Gvekes efleueke mes legPes #eesYe keeeW nw ?
iT
oes0- Yejle MeHeLe leesefn mele keng, Heefjnefj keHe ogjeG~

r
Sh
nj<e mecee efyemecee kejefme, keejve ceesefn megveeG~~15~~

11
Yee0 legPes Yejle keer MeHeLe nw, let keHe Deewj ogjeG (efHeeJe) keer YeeJevee es[kej mele ken~ ns cebLeje! n<e& kes
20
mecee efJe<eeo Deewj DeeMee& kej jner nw, Fmekee keejCe cegPes megvee~
ht
Skeefnb yeej Deeme meye Hetpeer~ Deye keg kenye peerYe keefj otpeer~~
ig
Heesjw peesie keHeej DeYeeiee~ YeuesG kenle ogKe jGjsefn ueeiee~~

yr
op
Yee0 cebLeje ves Jebie kejles ngS kene, cenejeveer peer Ske ner yeej kes kenves mes lees cesjer meYeer DeeMeeeW HetCe& nes ieF~
C
Deye eefo keg kentBieer lees otmejer peerYe ueieeveer He[sieer DeLee&led cesjer en peerYe lees efvekeue peeesieer, efHej kewmes keg ken
meketBieer? cesje en DeYeeiee keHeeue (efmej) Hees[ves eesie nw, keeeWefke Dee kenves Hej Yeer DeeHekees og:Ke ueie ieee
DeLee&led ceQves lees Dee mecePekej ner kene, Gmekee DeeHeves Gue DeLe& efvekeeuee~
kenefnb Petef" Hegefj yeele yeveeF&~ les efee legceefnb keF ceQ ceeF&~~
ncengB kenye Deye "kegjmeesneleer~ veeefnb le ceewve jnye efove jeleer~~
Yee0 pees ueesie Pet"mee yeeleW yeveekej kenles nQ DeLee&led Pet" kees mele yeveekej DeeHekees JeemleefJekelee mes otj jKeles
nQ, Jes ueesie ner DeeHekees efee nQ~ ns ceeB! ceQ meemee yeesueleer ntB, FmeefueS ceQ ke[Jeer ntB~ Deye ceQ "kegjmeesneleer
DeLee&led mJeeefceveer kees Deer ueievesJeeueer, Yeues ner Jen mele mes otj nes Ssmeer yeeleW kentBieer veneR lees efovejele ceewve
jntBieer~
keefj kegHe efyeefOe HejyeMe keervne~ yeJee mees uegefvee ueefne pees oervne~~
keesG ve=He nesG nceefnb kee neveer~ esefj eef[ Deye nesye efke jeveer~~
d .
ve
Yee0 kegHe DeLee&led efJeHejerle HeJeeueer yeveekej efJeOeelee ves cegPes HejeOeerve kej efoee, pees yeesee Jener keee pee jne
er
nw~ pees HetJe& ceW efoee nw, Jener Deye Hee jner ntB~ keesF& Yeer jepee nes peees nceW keee neefve nw? keee ceQ oemeer es[kej Deye
es
jeveer yeve peeTBieer? DeLee&led ve ner eerjece kes DeefYe<eske mes Jeefkeleiele cesjer keesF& neefve nw Deewj ve ner eerYejle kes
R
DeefYe<eske mes cesje keesF& Jeefkeleiele ueeYe nw~
s
ht
peejw peesie megYeeG nceeje~ DeveYeue osefKe ve peeF legcneje~~
ig
R
leeles kegke yeele Devegmeejer~ efcee osefye yeef[ etke nceejer~~
ll
.A
Yee0 ns cenejeveerpeer! nceeje mJeYeeJe lees peueeves eesie nw, keeeWefke DeeHekee Deefnle nce mes osKee veneR peelee nw,
FmeefueS keg yeele keer Leer~ ns osJeer! cesjer en yengle ye[er Yetue #ecee keerefpees~
s
ya
oes0- iet{ keHe efee yeeve megefve, leere DeOejyegefOe jeefve~
N
megjceeee yeMe yewefjefveefnb, mego peeefve Heefleeeefve~~16~~
va
Se
Yee0 veeefjeeW ceW DeOeceeke=efle keer eerjeceefJejesefOeveer cebLeje efpemes DeefmLej yegef efceueer nw, efHes ngS kehe DeLe&
Jeeues efee Jeeve megvekej osJeleeDeeW keer ceeee kes JeMeerYetle jeveer kewkeseer DeHeveer Me$eg cebLeje kees DeHevee mJeeYeeefJeke
th
ee
efce$e peevekej Gme kee efJeMJeeme kej yew"erb~

P
efJeMes<e DeOeje DeOecee yegef: emee: mee DeOej yegef: mebmke=le ceW DeOej Meyo DeOece kee Yeer Jeeeke nw~ cebLeje keer
si
ul
yegef kees mejmJeleer ves DeOej DeLee&led DeOece kej efoee nw~ Dele: DeOejyegef efJeMes<e%e cebLeje kee ner nw~
iT
meeoj Hegefve Hegefve HeBtefle Deesner~ Meyejer ieeve ce=ieer peveg ceesner~~
r
Sh
leefme ceefle efHejer DenF peefme Yeeyeer~ jnmeer esefj Ieele peveg Heeyeer~~
11
legce HetBng ceQ kenle [sjeTBb~ Oejsng ceesj IejHeesjer veeTB~~

20
meefpe eleerefle yengefyeefOe ieef{ esueer~ DeJeOe mee{meeleer leye yeesueer~~

ht
Yee0 jeveer kewkeseer DeeojHetJe&ke yeejyeej cebLeje mes Het jner nQ, ceevees efYeefuueveer kes ieeve mes nefjCeer ceesefnle nes ieF&
ig
nes~ pewmeer YeefJeleJelee DeLee&&led nesvenej nw, Gmeer ekeej kewkeseer keer yegef efHej ieF&~ oemeer cebLeje emevve ngF&, ceevees
yr
op
Gmekee Ieele ueie ieee nes DeLee&led cebLeje ves YeceJeMe DeHeveer eespevee kees meHeue nesles osKe emevvelee kee DevegYeJe
C
efkeee, peyeefke kewkeseer keer yegef YeefJeleJelee kes keejCe efHejer Leer~ cebLeje ves elegej efoee, cenejeveer peer! DeeHe Het
jner nQ, Hejvleg ceQ kenves mes [j jner ntB, keeeWefke DeeHeves Henues ner cesje veece IejHees[er (Iej Hees[ves Jeeueer) jKe efoee
nw~ Fmekes Devevlej, yengle ekeej mes erueie{kej DeLee&led pewmes keesF& ueke[er kees eruekej, ie{kej mepeelee nw, Gmeer
ekeej DeHeveer yeele kees keeHeerkej efJeMJeeme kees mepeekej (pecee kej) DeJeOe keer mee{smeeleer DeLee&led MeefveMej keer
(mee{s meele Je<e& leke eueves Jeeueer) ceneYeebkej oMee kes meceeve cebLeje yeesueer
DeeesOeekeeC[ 319
efee efmee jece kene legce jeveer~ jeceefnb legce efee mees Hegefj yeeveer~~
jns eLece Deye les efove yeerles~ mecee efHejs efjHeg nesefnb efHejerles~~
Yee0 ns jeveer! eermeerleejece peer DeeHekees efee nQ Ssmee DeeHe ves kene nw Deewj DeeHe eerjece kees efee nQ, DeeHekeer en
JeeCeer Yeer mele nw, Hejvleg Jes efove Henues Les DeLee&led leye mecee DeeHekes Devegketue Lee peye eermeerleejece peer DeeHekees efee
Les Deewj DeeHe GvnW efee LeeR, Hejvleg Deye Jes efove eues iees~ mecee kes efHejves DeLee&led efJeHejerle nesves Hej efee Yeer Me$eg nes
peeles nQ~
d .
ve
Yeeveg keceue kegue Hees<eefveneje~ efyeveg peue peeefj kejF meesF eje~~
er
peefj legcneefj en meJeefle GKeejer~ BOeng keefj GHeeG yej yeejer~~
es
Yee0 osefKees, pees mete& keceue mecetn kees Hees<eCe kejves Jeeues nbw, Jener mete&veejeeCe Gmeer keceue kees peue kes efyevee
R
s
peueekej Keeke kej osles nQ~ DeeHekeer meewleW DeeHekeer pe[ kees GKee[ Hesbkevee eenleer nQ~ DeeHe GHeee He megvoj yee[
ht
keer JeJemLee kejkes Gme pe[ kees BOe oerefpees, efpememes DeeHekeer meewleW DeeHekeer pe[ leke HengBe ner ve mekesb~
ig
R
oes0- legceefnb ve meese meesneie yeue, efvepe yeMe peeveng jeG~
ll
.A
ceve ceueerve cegn ceer" ve=He, jeGj mejue megYeeG~~17~~
s
Yee0 DeeHekees lees DeHeves meewYeeie kes yeue kes keejCe efevlee veneR nw~ DeeHe cenejepe kees DeHeves JeMe ceW peeveleer nQ,
ya
peyeefke Ssmee veneR nw~ jepee oMejLe ceve kes cewues Deewj cegBn kes ceer"s nQ DeLee&led yeesueles yengle ceOegj nQ, Hej Gvekee ceve
N
ceueeW mes Yeje nw Deewj DeeHekee mJeYeeJe mejue nw~
va
Se
elegj ieBYeerj jece cenleejer~ yeere HeeF efvepe yeele meBJeejer~~

He"S Yejle YetHe veefveeGjs~ jece ceeleg cele peeveye jGjs~~
th
ee
Yee0 eerjece keer ceelee keewmeuee peer yengle elegj Deewj iebYeerj nQ, GvneWves DeJemej Heekej Fmeer yeere DeHeveer yeele yevee
P
ueer nw~ DeeHe en yeele peeve ueW keer eerjece keer ceelee keewmeuee peer keer mecceefle mes ner cenejepe ves eerYejle kees
si
veefveneue Yespe efoee nw~

ul
iT
mesJeefnb mekeue meJeefle ceesefn veerkes~ iejefyele Yejle ceeleg yeue Heer kes~~
r
Sh
Meeue legcnej keewefmeueefn ceeF&~ keHe elegj veefnb nesF peveeF&~~

11
Yee0 (keewmeuee peer keer en OeejCee nw efke,) cesjer meYeer meewleW Yeueer ekeej mes cesjer mesJee kejleer nQ, Hejvleg efeelece
20
cenejepe oMejLe kes yeue mes Yejle keer ceelee kewkeseer ieJeer&ueer nes jner nQ~ DeLeJee, ns eerYejle keer ceeB kewkeseer! DeeHekeer
en OeejCee nw efke, meYeer meewleW cesjer mesJee kejleer nQ Deewj Fmeer keejCe mes Yejle keer ceelee DeeHe, DeHeves Heefle oMejLe kes
ht
ig
yeue mes ieJeer&ueer nes ieF nQ, peyeefke HeefjefmLeefle Fmekes efJeHejerle nw~ ns ceeB! keewmeuee peer kees DeeHekee Keke nw~ Jes
yr
keHe ceW elegj nQ, FmeefueS DeeHekes eefle Jes DeHeves Demeblees<e kees eke veneR kejleeR~
op
C
jepeefnb legce Hej esce efyeMes<eer~ meJeefle megYeeG mekeF veefnb osKeer~~
jefe eHebe YetHeefnb DeHeveeF&~ jece efleueke efnle ueieve OejeF&~~

Yee0 keewmeuee peer meewleve kes mJeYeeJe kes keejCe legce Hej cenejepe kee efJeMes<e esce veneR osKe mekeleer nQ, FmeefueS
eHebe jekej cenejepe oMejLe kees DeHeves JeMe ceW kejkes GvneWves eerjece kes jepeefleueke kes efueS cegntle& efveefMele keje
efueee~
en kegue Gefele jece kenB erkee~ meyeefnb meesneF ceesefn megef" veerkee~~
Deeefieefue yeele mecegefPe [j ceesner~ owJe osG efHeefj mees Heue Deesner~~
Yee0 Fme kegue DeLee&led jIegkegue ceW eerjece kes efueS jepeefleueke Gefele nw, Jen meye kees Dee ueie jne nw, cegPes lees
yengle Dee ueielee nw, Hejvleg Fmemes Deeies keer yeele mecePekej cegPes yengle [j ueie jne nw DeLee&led keneR jepeceelee
yevekej keewmeuee DeeHe kes meeLe Deleeeej kej yew"bs~ efHej F&MJej Gvnbs Gmeer ekeej kee Heue oW DeLee&led jepeceelee yeve
kej Yeer keewmeuee DeeHe Hej Deleeeej ve kej mekesb Deewj F&MJej kejW efke, keewmeuee keYeer jepeceelee ve yeve HeeeW~
d .
ve
oes0- jefe Heefe keesefke kegefueHeve, keervnsefme keHe eyeesOe~
er
keefnefme keLee Mele meJeefle kew, pesefn efyeefOe yee{ efyejesOe~~18~~
es
Yee0 Fme ekeej, kejes[eW kegefueleeDeeW kees mepeeJe kes meeLe jekej cebLeje ves kewkeseer kees keHeHetCe& %eeve efoee
R
s
DeLee&led GvnW keHe kes efmeevleeW mes eyeesefOele efkeee Deewj mewke[eW Ssmeer meewleeW keer keLeeeW kener, efpememes kewkeseer kes
ht
ceve ceW keewmeuee peer kes eefle efJejesOe ye{ ieee~
ig
R
YeeJeeryeMe eleerefle Gj DeeF&~ HetB jeefve Hegefve MeHeLe osJeeF&~~
ll
.A
kee HetBng legce DeyengB ve peevee~ efvepe efnle Deveefnle HeMeg Heefneevee~~
s
Yee0 YeefJeleJelee kes keejCe kewkeseer kes oe ceW cebLeje kes JeekeeeW kes eefle efJeMJeeme Dee ieee efhej jeveer ves DeHeveer
ya
MeHeLe efoueekej cebLeje mes JeemleefJekelee Heter~ cebLeje eg neskej yeesueer, DeeHe keee Het jner nQ? DeeHe ves DeYeer Yeer
N
veneR peevee, peyeefke HeMeg Yeer DeHevee efnle Deewj Deefnle Heneeve peelee nw~
va
Se
YeeG HeeKe efove mepele meceepet~ legce HeeF& megefOe ceesefn meve Deepet~~
KeeFe Heefnefje jepe legcnejs~ mele kens veefnb oes<e nceejs~~
th
ee
peew Demele keg kenye yeveeF&~ leew efyeefOe osFefn nceefnb mepeeF&~~
P
Yee0 eerjece jepeefleueke kee meepe mepeeles Hevn efove yeerle iees, DeeHe ves Deepe cegPemes meceeeej Heeee~ nce DeeHekes
si
ner jepe ceW Keeleer Deewj Henveleer nQ DeLee&led DeeHe ner kes ke=Hee mes nceeje Yeespeve Deewj Jem$e eue jne nw~ mele kenves mes
ul
iT
nceW oes<e veneR ueiesiee~ eefo ceQ keg yeveekej Demele kentBieer lees yeee peer cegPes Gmekee oC[ oWies~
r
jeceefnb efleueke keeefue peew YeeT~ legce kenB efyeHeefle yeerpe efyeefOe yeeT~~
Sh
jsKe KeBeeF kenGB yeue YeeKeer~ Yeeefceefve YeFng otOe keF ceeKeer~~
11
peew megle meefnle kejng mesJekeeF&~ leew Iej jnng ve Deeve GHeeF&~~
20
Yee0 eefo keue eerjece kee jepeefleueke nes ieee lees mecePees efke, efJeOeelee ves legcnejs efueS efJeHeefe kee yeerpe yees efoee
ht
nw~ ceQ jsKee Keerbekej yeueHetJe&ke Yee<eCe kejleer ngF& ken jner ntB efke, ns Yeeefceefve (megue#eCes)! DeeHe otOe keer cekeKeer nes
ig
yr
egkeer nQ DeLee&led pewmes otOe ceW mes cekeKeer efvekeeue oer peeleer nw, Gmeer ekeej DeJeOejepeHeefjJeej ceW DeeHekee DeefmlelJe
op
veneR jne~ eefo Heg$e eerYejle kes meeLe DeeHe keewmeuee peer keer mesefJekee keer YeeBefle mesJee kejWieer leYeer Iej ceW jn mekeleer
C
nQ, Fmekes Deefleefjkele keesF& otmeje GHeee veneR nw~
oes0- ket efyeveleefnb oervn ogKe, legceefnb keewefmeuee osye~

Yejle yebefoie=n mesFnQ, ueKeve jece kes vesye~~19~~
Yee0 efpeme ekeej ket ves efJevelee kees ke efoee Lee, Gmeer ekeej keewmeuee peer DeeHekees og:Ke oWieer~ eerYejle
yebefoie=n kes mesJeke yeveWies DeLee&led yeboer yevee efueS peeeWies Deewj ue#ceCe peer, eerjece kes cegKe meneeke neWies~ DeLeJee,
DeeesOeekeeC[ 321
eerYejle yeboer (eejCe) yevekej jepeie=n keer mesJee kejWies Deewj eerue#ceCe, eerjece kes vesye DeLee&led meceeve megKe kes
Yeeskelee yevebsies~
efJeMes<e eneB eegkele vesye Meyo De&Jeeeke vesce Meyo kee DeHeYebMe nw~ leelHee& en nw efke, eerue#ceCe, eerjece kes
vesce DeLee&le De& eeveer egJejepe Heo kes DeefOekeejer neWies~
kewkeemeglee megvele keg yeeveer~ keefn ve mekeF keg menefce megKeeveer~~
d .
leve HemesG keoueer efpeefce keeBHeer~ kegyejer oMeve peerYe leye eeBHeer~~
ve
Yee0 cebLeje keer en kegJeeCeer megvekej kewkeejepeHeg$eer keg Yeer veneR ken Hee jner LeeR~ Jes menmee YeeYeerle neskej
er
es
metKe ieFb~ Gvekes Mejerj cebs Hemeervee Dee ieee, Jes kesues kes Je=#e keer YeeBefle keeBBHe G"erb~ leye kegyepee cebLeje ves DeHeves oeBle
R
mes peerYe oyee efueee DeLee&led oeBle mes peerYe oyeekej Gmeves en yeleevee eene efke, mele keer Fleveer Yeebkej metevee ceQves
s
jeveer kees keeeW oer?
ht
ig
keefn keefn keesefke keHe keneveer~ Oeerjpe Oejng eyeesOesefme jeveer~~
R
keervnsefme keef"ve He{ee kegHee"t~ efpeefce ve veJew efHeefj Gkeef" kegkee"t~~
ll
.A
Yee0 cebLeje ves kejes[eW keHe kes keLeeveke kenkej, Oewe& OeejCe keerefpees Fme ekeej, DeeMJeemeve osles ngS jeveer kees
s
eyeg efkeee DeLee&led mecePeeee~ kegeflmele oes<eHetCe& Hee" He{ekej kewkeseer kees cebLeje ves Glevee keef"ve yevee efoee pewmes
ya
N
nJeve Deeefo MegYekeeee&W ceW ve Deeves Jeeueer metKeer ueke[er efHej veneR Pegke Heeleer~
va
efHeje kejce efee ueeefie kegeeueer~ yeefkeefnb mejenF ceeefve cejeueer~~

Se
megveg cebLeje yeele Hegefj leesjer~ oefnefve DeeBefKe efvele HejkeF ceesjer~~
efove eefle osKeGB jeefle kegmeHeves~ kenGB ve leesefn ceesnyeMe DeHeves~~
th
ee
keen kejewb meefKe metOe megYeeT~ oeefnve yeece ve peeveGB keeT~~

P
oes0- DeHeves euele ve Deepeg ueefie, DeveYeue keengke keervn~

si
kesefnb DeIe Skeefnb yeej ceesefn, owJe ogmen ogKe oervn~~20~~

ul
iT
Yee0 kewkeseer kee kece& efHej ieee DeLee&led melkece&, og<kece& yeve ieee~ Jes yeieueer kees nbefmeveer ceevekej Gmekeer eMebmee
r
Sh
kejves ueieerb DeLee&led cebLeje pewmeer og ceefnuee kees kewkeseer ves meeOJeer ceeve efueee Deewj yeesueerb, ns cebLeje! megve, lesjer yeele
mele nw~ cesjer oeefnveer DeeBKe efvele He[keleer nw~ ceQb eefleefovejele kees yegjs meHeves osKeleer ntB, Hejvleg DeHeves ner ceesn kes
11
JeMe ceW neskej legcemes veneR kenleer ntB~ ns meKeer! keee keB cesje mJeYeeJe yengle meerOee nw~ ceQ keg Yeer oeefnvee Deewj
20
yeeBee veneR mecePeleer DeLee&led cegPes Devegketuelee Deewj eefleketuelee keer Heneeve ner veneR nw~ DeHeves eueles lees ceQves efkemeer
ht
kee yegje veneR efkeee nw~ efJeOeelee ves cesjs efkeme HeeHe mes cegPes Ske ner yeej ceW Demenveere og:Ke os efoee?
ig
yr
vewnj pevece Yejye ye peeF&~ efpeele ve kejye meJeefle mesJekeeF&~~

op
Deefj yeMe owJe efpeeeJele peener~ cejve veerke lesefn peerJeve eener~~
C
Yee0 ceQ ceeekes ceW ner peekej mecHetCe& peerJeve meceeHle kej uetBieer, Hejvleg peerles peer meewleve keer mesJee veneR keBieer~
efJeOeelee efpemes Me$eg kes DeOeerve jKekej efpeueelee nw, Gme peerJeve keer DeHes#ee lees cejCe ner Dee nw~
oerve yeeve ken yengefyeefOe jeveer~ megefve kegyejer efleeceeee "eveer~~
Deme keme kenng ceeefve ceve Tvee~ megKe meesneie legce kenB efove otvee~~
Yee0 peye jeveer ves yengle ekeej mes oerveleeHetCe& Jeeve kens leye ketye[ Jeeueer cebLeje ves ie@bJeej DeJemejJeeefoveer m$eer keer
ceeee (keHe Je_evee) eejcYe keer Deewj yeesueer, DeHeves ceve kees keewmeuee keer DeHes#ee DeuHe ceevekej DeeHe Fme ekeej
keer efvejeMeeHetCe& Jeeve keeeW ken jner nQ? DeeHekes efueS megKe Deewj meewYeeie lees efove otvee Deewj jele eewiegvee nw~
pesefnb jeGj Deefle DeveYeue leekee~ meesF HeeFefn en Heue HeefjHeekee~~
peye les kegcele megvee ceQ mJeeefceefve~ YetKe ve yeemej veerbo ve peeefceefve~~
HetBsGB iegefveve jsKe efleve KeeBeer~ Yejle YegDeeue nesefnb en meeBeer~~
d .
ve
Yeeefceefve kejng le kenewb GHeeT~ nQ legcnjer mesJeeyeMe jeT~~
er
Yee0 efpemeves DeeHekee Delevle Deefnle meesee nw DeLeJee, DeHeveer o=ef mes osKee nw, Jener HeefjCeece ceW en Hekee ngDee
es
Heue Heeesiee DeLee&led Gmeer kee Yeebkej Deefnle nesiee, DeeHekee veneR~ ns mJeeefceveer peer! peye mes ceQves en kegceb$e DeLee&led
R
Yejle keer DevegHeefmLeefle ceW eerjece kee jepeeefYe<eske megvee nw, leye mes cegPes ve ner efove Yej YetKe ueieleer nw Deewj ve ner
s
ht
jele kees veerbo Deeleer nw~ ceQves iegefCeeeW DeLee&led Heefuele peesefle<e kes efJeeveeW mes Hete, GvneWves en mele jsKee Keerbekej
ig
R
ken efoee nw efke, eerYejle ner eerDeJeOe kes YetHeeue DeLee&led Meemeke yeveWies~ ns megue#eCes! eefo DeeHe kejW lees ceQ GHeee
ll
kentB~ cenejepe oMejLe DeeHekeer mesJee kes JeMe ceW nQ~
s .A
efJeMes<e : pees peesefleef<eeeW ves cebLeje mes kene Lee efke Yejle YegDeeue DeLee&led Yetheeue neWies leelhee&le: Yetefce kee heeueve
ya
kejWies Deewj 14 Je<e& hee&vle Yetefce mes heeefuele neskej Yetefce kes veeres ieghee yevee kej jnWies~ YetDeeue neWies DeLee&led Yetefce ner
N
va
Gvekee DeeueJeeue eeveer mLeue yeve peeesieer~ hejvleg cebLeje ves Gvekee DeeMee veneR mecePee Deewj Jen YegDeeue Meyo kee
Se
DeLe& jepee ner mecePe yew"er~ eneB peesefle<eer Pet"s veneR Les elegled Pet"er Leer cebLeje~
th
oes0- HejGB ketHe legDe yeeve Hej, mekeGB Hetle Heefle leeefie~
ee
kenefme ceesj ogKe osefKe ye[, keme ve kejye efnle ueeefie~~21~~

P
Yee0 kewkeseer yeesueeR, ceQ lesjs Jeeve kes DeeOeej Hej kegBS ceW Yeer efiej mekeleer ntB leLee DeHeves Heg$e Yejle Deewj Heefle
si
ul
cenejepe oMejLe peer kees es[ mekeleer ntB~ legce cesje yengle ye[e og:Ke osKekej eefo keesF& GHeee ken jner nes lees Gmes
iT
DeHeves efnle kes efueS keeeW veneR keBieer?

r
Sh
kegyejer keefj keyegueer kewkesF&~ keHe gjer Gj Heenve sF&~~

11
ueKeF ve jeefve efveke ogKe kewmes~ ejF nefjle le=ve yeefue HeMeg pewmes~~
20
Yee0 kegyejer ves kewkeseer kees keyegueer DeLee&led DeHeveer yeele ceeveves kes efueS Jeeveye kejkes, DeHeves oeHe HelLej
ht
Hej keHeHe gjer (eeket) lespe DeLee&led jie[ kej leerKeer keer~ jeveer kewkeseer DeHeves efvekeJeleer& og:Ke kees efkeme ekeej
ig
veneR osKe jner nw, pewmes yeefue Hej e{ves Jeeuee HeMeg keves kes "erke Henues njer Ieeme ejlee nw hej Gmekes Devevlej nesves
yr
op
Jeeueer Deheveer ce=leg kees veneR mecePe heelee~

C
megvele yeele ce=og Deble ke"esjer~ osefle cevengB ceOeg ceengj Ieesjer~~
kenF esefj megefOe DenF efke veeneR~ mJeeefceefve keefnng keLee ceesefn HeeneR~~
Yee0 cebLeje keer yeele megveves ceW keesceue, Hejvleg HeefjCeece ceW Delevle ke"esj DeLee&led Yeeeveke nw~ ceevees cebLeje ceOeg ceW
Ieesuekej efJe<e efHeuee jner nw~ oemeer kenves ueieer, mJeeefceveer peer! DeeHekees mcejCe nw ee veneR, en keLee DeeHeves Ske yeej
cegPemes kener Leer~
DeeesOeekeeC[ 323
ogF yejoeve YetHe meve Leeleer~ ceeBieng Deepeg peg[eJeng eleer~~

megleefnb jepe jeceefnb yeveyeemet~ osng uesng meye meJeefle ngueemet~~
Yee0 osJeemegj mebieece ceW cenejepe oMejLe ves pees oes Jejoeve DeeHekees efoes Les, Oejesnj ceW He[s ngS GvneR oesveesW JejoeveeW
kees Deepe cenejepe oMejLe mes ceeBie ueerefpees~ DeHeveer leLee cesjer eleer kees Meerleue keerefpees~ eLece Jejoeve mes DeHeves Heg$e
eerYejle kees jepe Deewj efleere Jejoeve mes eerjece kees JeveJeeme os oerefpees~ DeHeveer meYeer meewleveeW kee Deevevo erve
ueerefpees~
d .
ve
YetHeefle jece MeHeLe peye kejF&~ leye ceeBiesng pesefnb yeeve ve jF&~~
er
nesF Dekeepe Deepeg efveefMe yeerles~ yeeve ceesj efee ceevesng peer les~~
es
Yee0 peye cenejepe eerjece keer MeHeLe kej ueW leYeer Jejoeve ceeBefiees, efpememes Jes Jeeve mes ve cegkej mekesb~ Deepe keer
R
s
jele yeerle peeves Hej Dekeepe DeLee&led keepe keer neefve nes peeesieer, keeeWefke keue ner eerjece kee jepeefleueke nes peeves Hej
ht
keg Yeer veneR efkeee pee mekesiee~ FmeefueS cesjs Jeeve DeHeves oe mes efee ceevees Deewj Gme Hej efeeevJeeve kejes~
ig
R
DeLeJee, cesjs Jeeve eeCe mes Yeer efee ceevevee, eeCe eues peeeW Hej DeHeves efveMee mes veneR ef[ievee~
ll
.A
oes0- ye[ kegIeele keefj Heeleefkeefve, kensefme keesHeie=n peeng~
keepe meBJeejsng mepeie meye, menmee peefve Heefleeeng~~22~~
s
ya
Yee0 HeeefHeveer cebLeje ves yengle ye[e Yeebkej DeeIeele kejkes kewkeseer mes efHej kene, keesHeYeJeve ceW eueer peeFes, meleke&
N
va
jn kej keece yeveeFes~ menmee efJeMJeeme cele keerefpeesiee, meye keg meeseefJeeej kej keerefpeesiee~
Se
kegyeefjefnb jeefve eeveefee peeveer~ yeej yeej yeef[ yegef yeKeeveer~~

th
leesefn mece efnle ve ceesj mebmeeje~ yens peele kej Yeeefme DeOeeje~~
ee
peew efyeefOe Hegjye ceveesjLe keeueer~ kejewb leesefn eKe Hetleefj Deeueer~~
P
yengefyeefOe esefjefnb Deeoj osF&~ keesHeYeJeve ieJeveer kewkesF&~~

si
ul
Yee0 jeveer kewkeseer ves kegyejer cebLeje kees DeHeves eeCeeW mes Yeer efee mecePee~ yeejyeej cebLeje keer efJeMeeue yegef keer
iT
eMebmee keer~ kewkeseer ves kene, ns cevLejs! Fme mebmeej ceW lesjs meceeve cesje keesF& Yeer efnlew<eer veneR nw~ let yens peeles kes efueS
r
Sh
DeeOeej nes ieF& DeLee&led efJeHeefe kes meeiej ceW yenleer ngF& cegPe kewkeseer kees legceves Deeee oskej efkeveejs Hej ueiee efueee~
11
ns meKeer! eefo keue efJeOeelee ves cesje ceveesjLe HetCe& efkeee lees ceQ legcnW DeHeveer DeeBKe keer Hegleueer yevee uetBieer~ oemeer cebLeje
20
kees yengle ekeej mes mecceeve oskej, kewkeseer keesHeYeJeve ceW eueerb ieF~
ht
efyeHeefle yeerpe yej<ee $e+leg esjer~ YegFB YeF kegceefle kewkeeer kesjer~~
ig
HeeF keHe peue Debkegj peecee~ yej oesG oue ogKe Heue Heefjveecee~~
yr
op
Yee0 eneB efJeHeefe ner yeerpe nw Deewj oemeer cebLeje ner Je<ee& $e+leg nw, kewkeseer keer kegyegef ner Yetefce yeve ieF& , GmeceW
C
keHe kee peue Heekej Jen Debkegj pece Deeee, efpemekes essess oes oue DeLee&led Hees kes meceeve yeves oesveeW Jejoeve
Deewj HeefjCeece ceW DeevesJeeuee og:Ke ner Fmekee Heue yeve ieee DeLee&&led pewmes Je<ee& $e+leg ceW He=LJeer Hej He [e ngDee yeerpe
peue keer meneelee mes oes oueeW kes meeLe Debkegefjle neskej Heue GlHevve kejlee nw, Gmeer ekeej cebLeje keer esj Cee mes
kewkeseer keer kegyegef ceW efJeHeefe kee JeHeve ngDee pees oesveeW Jejoeve He oueeW kes meeLe Debkegefjle neskej keHepeue keer
meneelee mes ner og:Ke He Heue kee HeefjCeeceer yeve ieee~
keesHe meceepe meeefpe meye meesF&~ jepe kejle efvepe kegceefle efyeieesF&~~
jeGj veiej keesueenue nesF&~ en kegeeefue keg peeve ve keesF&~~
Yee0 eesOe kes meYeer GHekejCeeW kees mepeekej kewkeseer keesHeYeJeve ceW peekej mees ieF~ jepe kejles ngS kewkeseer DeHeveer
ner kegyegef kes eje ve kej oer ieFb&~ jepeYeJeve Deewj eerDeJeOe veiej ceW keesueenue nes jne nw keesF& Yeer kewkeseer keer en
kegeeue keg Yeer veneR peeve jne nw~
.
oes0- ecegefole Hegj vej veeefj meye, mepeefnb megcebieueeej~
d
ve
Ske eefyemeefnb Ske efveie&ceefnb, Yeerj YetHe ojyeej~~23~~
er
Yee0 veiej kes emevve vejveejer megvoj cebieueeeej mepee jns nQ~ Ske jepeej ceW eJesMe kejles nQ Deewj Ske jepeej
es
mes efvekeue jns nQ~ cenejepe kes ej Hej yengle Yeer[ nw~
R
s
yeeue meKee megefve efne nj<eeneR~ efceefue ome HeeBe jece HenB peeneR~~
ht
ig
eYeg Deeojefnb esce Heefneeveer~ HetBefnb kegMeue sce ce=og yeeveer~~
R
Yee0 YeieJeeved eerjece kes yeeueefce$e eerjece kes jepeefleueke kee meceeeej megvekej, oe ceW yengle emevve nesles nQ Deewj
ll
.A
omeome, HeeBeHeeBe kes mecetneW ceW efceuekej eerjece kes Heeme peeles nQ~ Gvekee esce Heneeve kej, eYeg eerjece GvnW
s
mecceeefvele kejles nQ Deewj keesceue JeeCeer ceW Gvemes kegMeue#esce Hetles nQ~
ya
efHejefnb YeJeve eYeg Deeemeg HeeF&~ kejle HejmeHej jece ye[eF&~~
N
va
kees jIegyeerj meefjme mebmeeje~ Meerpe mevesn efveyeenefveneje~~

Se
Yee0 HejmHej eerjece keer eMebmee kejles ngS Gvekes yeeueefce$e eYeg keer Dee%ee Heekej DeHeves IejeW kees ueewles nQ Deewj
th
kenles nQ efke, mebmeej ceW jIegkegue kes Jeerj eerjece kes meceeve Meerue SJeb mvesn kee Ske meeLe efveJe&nve kejves Jeeuee keewve
ee
nw?
P
pesefnb pesefnb peesefve kejce yeMe YeceneR~ lenB lenB F&Me osG en nceneR~~
si
mesJeke nce mJeeceer efmeeveent~ nesG veele en Deesj efveyeent~~

ul
iT
Yee0 meYeer ueesie HejcesMJej mes eeLe&vee kejles nQ efke, ns YeieJeeved! nce DeHeves kecee&W kes DeOeerve neskej eewjemeer ueeKe
r
Sh
eesefveeeW ceWs mes efpemeefpeme eesefve ceW pevce ueskej YeceCe kejW JeneBJeneB DeeHe nceW ener oerefpees efke GveGve eesefveeeW
ceW nce mesJeke jnW Deewj YeieJeleer meerlee peer kes Heefle YeieJeeved eerjece nceejs mJeeceer yeveW jnW~ Fme mesJekemesJeYeeJe
11
mecyevOe kee nceejs peerJeveHee&vle efveJee&n neslee jns DeLee&led nceW cegefkele veneR eeefnes~ nce lees eleske pevce ceW eYeg
20
eerjece kes mesJeke ner yeves jnvee eenles nQ~

ht
ig
Deme DeefYeuee<e veiej meye keent~ kewkeemeglee oe Deefle oent~~

yr
kees ve kegmebieefle HeeF vemeeF&~ jnF ve veere celes elegjeF&~~

op
Yee0 eerDeJeOe veiej kes meYeer ueesieeW kes ceve ceW Fmeer ekeej keer DeefYeuee<ee nw~ GOej keesHeYeJeve ceW meeseer ngF&
C
kewkeseer kes oe ceW yengle peueve nes jner nw~ yegjer mebieefle Heekej keewve veneR ve nes peelee? veere ueesieeWb kes cele ceW
jnvesJeeues Jeefkele kes ceve ceW elegjlee veneR jn peeleer DeLee&led veere Jeefkele kes ceb$eCee mes eueves Hej ueeske Deewj Hejueeske
oesveeW ve nes peeles nQ~
oes0- meeBPe mecee meevebo ve=He, ieeG kewkeeer iesn~
ieceve efve"gjlee efveke efkee, peveg Oeefj osn mevesn~~24~~
DeeesOeekeeC[ 325
Yee0 mebOee kes mecee mebOeeJebove Deeefo efveleke=leeW mes efveJe=le neskej eeJeleer& cenejepe oMejLepeer, eerjece
jepeeefYe<eske kee meceeeej megveeves kes efueS DeevevoHetJe&ke kewkeseer kes YeJeve ceW iees~ ceevees Mejerj OeejCe efkees ngS mvesn
ves ner efvegjlee DeLee&led ke"esjlee kes efveke emLeeve efkeee nes~
keesHeYeJeve megefve mekegesG jeT~ Yee yeme Deieng[ HejF ve HeeT~~
Yee0 kewkeseer kees keesHeYeJeve ceW eefJe ngS megvekej, cenejepe oMejLe peer mebkegefele nes iees Deewj kewkeseer kes
.
nesves Hej eeCeejeOe eerjece kes ogefKele nesves kes [j mes cenejepe kes ejCe Deeies veneR He[ jns Les, keeeWefke cenejepe keer
d
ve
o=ef ceW kewkeseer Delevle jeceevegjeefieveerb LeeR~ Dele: Gvekes kegefHele nesves Hej eerjece kee og:Keer nesvee mecYeJe Lee, pees
er
cenejepe kes Yee kee keejCe yevee~
es
megjHeefle yemeF yeengyeue peekes~ vejHeefle mekeue jnefnb ke leekes~~
R
mees megefve eflee efjme ieeG megKeeF&~ osKeng keece eleeHe ye[eF&~~
s
ht
Metue kegefueMe Deefme DeBieJeefvenejs~ les jefleveeLe megceve Mej ceejs~~
ig
R
Yee0 eneB ieesmJeeceer peer keekeJeeesefkele kes ceeOece mes eerjecekeLee kes meeceeve eesleeDeeW kees peeieke kejles ngS,
ll
.A
cenejepe oMejLe Hej efceLee DeejesefHele keecegkelee kee KeC[ve kejles ngS, Gmekes meceeOeeve ceW leerve eMve kejles nQ ns
eesleeDeeW efpeve cenejepe oMejLe peer kes yeengyeue mes Fv DecejeJeleer ceW megKeHetJe&ke efveJeeme kejles nQ, efpevekes Ke kees
s
ya
osKekej ner meYeer jepee cenejepe keer Fe kee Heeueve kejles nQ, keee Jes eeJeleer& cenejepe Helveer kee eCeekeesHe
N
megvekej metKe iees? keee eneB legce ueesie keece kee eleeHe Deewj keece kee ye[hheve osKe jns nes? pees eeJeleer& cenejepe
va
oMejLepeer, osJeemegj mebieece ceW ceneosJe efMeJe peer kee ef$eMetue, Fv kee Jepe Deewj cenekeeueer keer leueJeej kee enej Yeer
Se
men egkes Les, GvneR HejceeerjeceYekele eerjeIeJe mejkeej kes Hetpe efHelee oMejLe peer kees jefle kes Heefle keeceosJe ves Heg<HeeW
th
kes yeeCeeW mes ner ceej [euee? DeLee&led veneR~ eneB meye keg Skecee$e eerjeceesce kes DeeOeej Hej ner Iee~ cenejepe ves
ee
kewkeseer kees eerjece efee peevekej ner Gvekes meYeer keoeejCeeW kees menve efkeee~
P
meYee vejsMe efeee HenB ieeT~ osefKe oMee ogKe oeve YeeT~~
si
ul
Yetefce Meeve He cees Hegjevee~ efoS [eefj leve Yet<eve veevee~~

iT
kegceefleefnb keefme kegyes<elee Heeyeer~ DeveDeefnJeele mete peveg Yeeyeer~~

r
Sh
peeF efveke ve=He ken ce=og yeeveer~ eeveefeee kesefn nsleg efjmeeveer~~
11
Yee0 cenejepe oMejLe peer YeeYeerle nesles ngS DeHeveer efeee kewkeseer kes Heeme iees~ Jes lees Gmes eerjeceYekelee ner peeve
20
jns Les~ Gmekeer Jele&ceeve oMee osKekej eeJeleer& peer kees Demenveere og:Ke ngDee~ kewkeseer Yetefce Hej Meeve efkees ngF& Leer~
ht
Gmeves ceess Deewj Hegjeves Jem$e Henve jKes Les Deewj Gmeves DeHeves Mejerj kes DeeYet<eCe peneBleneB Hesbke efoes Les~ en
ig
Yeebkej JesMe OeejCekej kegyegef Jeeueer kewkeseer efkeme ekeej megMeesefYele nes jner Leer, ceevees Jen kegJes<elee kewkeseer kes
yr
YeefJe<eledkeeueerve JewOeJe keer metevee os jner Leer~ kewkeseer kes efveke peekej cenejepe ves keesceue JeeCeer ceW kene, ns
op
eeCeefee! DeLee&led cesjs eeCe eerjece kees DeHevee HejceesceemHeo ceeveves Jeeueer kewkeseer legce efkeme keejCe "er ngF& nes?
C
b0: kesefn nsleg jeefve efjmeeefve Hejmele Heeefve Heefleefnb vesJeejF&~

ceevengB mejes<e Yegpebie Yeeefceefve efye<ece YeeBefle efvenejF&~~
oesG yeemevee jmevee oMeve yej cejce "enj osKeF&~
leguemeer ve=Heefle YeefJeleyelee yeMe keece keewlegke uesKeF&~~
Yee0 ns jeveer kewkeseer! legce efkeme keejCe mes "er nes, Ssmee kenkej neLe kee mHeMe& kejles ngS Heefle cenejepe oMejLe
kees kewkeseer Peke kej GvnW otj kej osleer nw, ceevees eesOe mes egkele ngF& meHe& keer Helveer veeefieve Yeebkej o=ef mes cenejepe
kees osKe jner nww~ kewkeseer kes oe ceW cebLeje eje GlHevve keer ngF& Yejle jepeeefYe<eske leLee eerjeceJeveJeeme keer
Jeemevee ner kewkeseer He veeefieve keer oes efpeJeeeW nQ Deewj Yejle kees jepeeefYe<eske leLee eerjece kees JeveJeeme veeceke oes
Jejoeve ner Gme veeefieve kes oes oeBle nQ~ Jen [meves kes efueS cece&mLeeve osKe jner nw efke, keye cenejepe MeHeLe kejW Deewj
ceQ Jejoeve ceeBie uetB~ ieesmJeeceer leguemeeroeme peer kenles nQ efke, nesvenej YeeJeer kes JeMe ngS cenejepe oMejLepeer, kewkeseer
d .
ve
keer HetJees&kele efeeeDeeW kees Gmekee keecekeewlegke mecePe jns nQ~ GvnW DeYeer leke en %eele veneR nes Heeee nw efke, cebLeje
er
ves kewkeseer kees eerjeceefJecegKe yevee efoee nw Deewj Jes mJeeLe& kes DeeJesMe ceW Deye DeHeves JeelmeueYeepeve eerjeIeJe kees
es
Me$eg mecePe kej JeveJeeme os jner nQ~
R
s
mees0- yeej yeej ken jeG, megcegefKe megueeseefve efHekeyeeefve~
ht
keejve ceesefn megveeG, iepeieeefceefve efvepe keesHekej~~25~~
ig
R
Yee0 jepee oMejLe peer yeejyeej ken jns nQ, ns megcegKeer (megvoj cegKeJeeueer)! ns megueeseefve (megvoj ves$eJeeueer)! ns
ll
.A
efHekeyeeefve (keeseue kes meceeve ceOegj yeesueves Jeeueer)! ns iepeieeefceefve (neLeer kes meeceve euevesJeeueer)! DeHeves eesOe
kee cegPes keejCe megveeDees~
s
ya
efJeMes<e eneB kewkeseer peer kees cenejepe eje efoes ngS eejeW efJeMes<eCe, eerjeceesce kes DeefYeeee mes nw~ cenejepe kee
N
va
ceevevee nw efke, yeeueHe eerjeIeJe kees yeejcyeej etceves kes keejCe kewkeeer megcegKeer nQ~ jepeerJeueeseve eerjece kees Hegve:
Se
Hegve: efvenejves kes keejCe kewkeseer megueeseefve nQb~ jecejece ken kej yegueeves kes keejCe kewkeseer efHekeyeeefve nQ Deewj
yeeueHe eerjeIeJe kees ieeso ceW ueskej PetcePetce kej eueves kes keejCe kewkeseer iepeieeefceefve Yeer nQ~
th
ee
Deveefnle leesj efeee kesefnb keervne~ kesefn ogF efmej kesefn pece en ueervne~~
P
keng kesefn jbkeefn kejng vejsMet~ keng kesefn ve=Heefnb efvekeemeewb osMet~~
si
Yee0 ns efee kewkeseer! legcneje Deefnle efkemeves efkeee nw? keewve Ssmee oes efmejeWJeeuee nw, keeeWefke Ske efmejJeeuee
ul
iT
legcneje Deefnle veneR kej mekelee? efkemes ecejepe uesvee eenles nQ DeLee&led cesjs eje oefC[le neskej keewve eceueeske peevee
r
eenlee nw? yeesuees, efkeme oefj kees jepee yevee otB Deewj efkeme jepee kees osMe mes efvekeeue otB~
Sh
mekeGB leesj Deefj DecejG ceejer~ kene keer yeHegjs vej veejer~~
11
peeveefme ceesj mJeYeeJe yejes~ ceve leJe Deeveve eb ekees~~

20
Yee0 kewkeseer ceQ legcnejs Me$eg osJelee kees Yeer ceej mekelee ntB DeLee&led legcemes Me$eglee kejves Jeeues Gme osJelee kee Yeer ceQ
ht
JeOe kej mekelee ntB, pees Dece=le Heerkej Decej nes egkee nw, efHej keer[s-cekees[eW kes meceeve efvejern cele&ueeske kes vej
ig
yr
veeefjeeW keer keee yeele nw? ns yejes (jIegJej eerjece kees ieeso ceW efye"eves kes keejCe megvoj G DeLee&led HeueLeer Jeeueer)
op
kewkeseer! legce lees cesje mJeYeeJe peeveleer nes~ cesje ceve legcnejs cegKeev kee ekeesj nw, keeeWefke eerjeceev efJe<eeke
C
JeelmeuejmemegOee legcnejs cegKeev cebbs efJejepeceeve nw, Gmeer kees cesje ceve ekeesj Heerlee jnlee nw~
efeee eeve megle mejyeme ceesjs~ Heefjpeve epee mekeue yeMe leesjs~~
peew keg kenewb keHe keefj leesneR~ Yeeefceefve jece MeHeLe Mele ceesneR~~
Yee0 ns eerjeceesceemHeo kewkeseer! cesjs eeCe, Heg$e, meJe&mJe HeefjJeej Deewj epee es meye legcnejs DeOeerve nQ~ eefo ceQ
legcemes keg Yeer keHe kejkes ken jne ntB, lees ns megue#eCes! cegPes eerjece peer keer mewke[eW MeHeLe nw~
DeeesOeekeeC[ 327
efyenBefme ceeBieg ceveYeeJeefle yeelee~ Yet<eve meepeg ceveesnj ieelee~~

Iejer kegIejer mecegefPe efpee osKet~ yesefie efeee Heefjnjng kegyes<et~~
Yee0 legce nBme kejkes DeHeveer ceveeener yeele cegPemes ceeBie uees Deewj DeHeves megvoj Mejerj Hej DeeYet<eCe mepeeDees leLee
Ie[er Deewj kegIe[er DeLee&led mecee Deewj kegmecee kee oe ceW efJeeej kejkes osKees~ ns eerjece efeeceeer kewkeeer! Fme
efveefvole JesMe kees MeerIe es[ oes~
oes0- en megefve ceve iegefve MeHeLe yeef[, efyenB efme G"er ceeflecebo~
d .
ve
Yet<eve mepeefle efyeueesefke ce=ie, cevengB efkejeefleefve Hebo~~26~~
er
Yee0 cenejepe kee en Jeeve megvekej, ceve ceW yengle ye[e eerjeceMeHeLe kee efJeeej kejkes, ceboyegef Jeeueer kewkeseer
es
nBmekej G"er Deewj Jen DeHeves DebieeW ceW Gmeer ekeej DeeYet<eCe mepeeves ueieer, ceevees nefjCe kees osKekej Gmes HeeBmeves kes
R
efueS efYeueveer peeue kee Heboe mepee jner nes~
s
ht
Hegefve ken jeG mego efpee peeveer~ esce Hegueefke ce=og cebpegue yeeveer~~
ig
R
Yeeefceefve YeeG leesj ceveYeeJee~ Iej Iej veiej Devebo yeOeeJee~~
ll
jeceefnb osGB keeefue pegyejepet~ mepeng megueeseefve cebieue meepet~~
s .A
Yee0 efHej cenejepe ves DeHeves ceve ceW kewkeseer kees mego DeLee&led megvoj oeJeeueer efce$e peevekej esce mes jesceebefele
ya
neskej keesceue Deewj ceOegj JeeCeer ceW kene, ns Yeeefceveer! legcneje ceveeene nes ieee~ osKees eerDeJeOe veiej kes IejIej ceW
N
Deevevo GlmeJe nes jne nw~ ns megvoj ves$eeWJeeueer kewkeseer! keue eerjece kees egJejepe Heo os jne ntB~ Deye legce cebieue kes
va
meepemepeeDees~
Se
oueefke G"sG megefve oe ke"es~ peveg gF ieeG Heeke yejlees~~

th
SsmesG Heerj efyenBefme lesefn ieesF&~ eesj veeefj efpeefce eieef ve jesF&~~
P ee
Yee0 en megvekej kewkeseer kee ke"esj oe Yeer Gmeer ekeej He G"e, pewmes Hekee ngDee yejlees (yeeue t peeves Hej
si
ngDee Hees[e) t peeves Hej Heer[e kes meeLe Hetlee nw~ Ssmeer Yeebkej Heer[e kees Yeer kewkeseer ves nBme kej efHee efueee Deewj
ul
eesj keer veejer (eesjer kejves Jeeues keer m$eer) kes meceeve Jen eke kejkes veneR jes mekeerb~
r iT
ueKeefnb ve YetHe keHe elegjeF&~ keesef kegefue ceefve ieg He{eF&~~

Sh
peeefHe veerefle efveHegve vejveent~ veeefj eefjle peueefveefOe DeJeieent~~

11
Yee0 cenejepe oMejLepeer, kewkeseer keer Gme keHe Yejer elegjlee kees veneR osKe jns nQ, keeeWefke kewkeseer kejes[eW
20
kegefueefMejesceefCeeeW keer Yeer Deeeeee& cebLeje eje He{eF& ngF& efMe<ee nQ DeLee&led Jen meeOeejCe ieg keer efJeeeLeea veneR
ht
nQ~ eeefHe cenejepe oMejLe peer veerefle ceW efveHegCe nQ, Hejvleg ceelee, yenve, Helveer leLee Heg$eer Fve eejeW ceeveleeDeeW mes otj
ig
yr
YeesieeOeeve eeke=leveejer kee eefj$e DeieeOe meeiej Yeer lees nw~

op
keHe mevesn ye{eF yenesjer~ yeesueer efyenBefme veeve cegKe ceesjer~~

C
oes0- ceeBieg ceeBieg Hew kenng efHee, keyengB ve osng ve uesng~
osve kensng yejoeve ogF, lesG HeeJele mebosng~~27~~

Yee0 efHej keHeHetCe& mvesn kees ye{ekej DeeBKeeW Deewj cegKe kees cees[kej kewkeseer nBmeleer ngF& yeesueerb, ns efee! DeeHe
ceeBieesceeBiees Ssmee kenles Yej nQ, keYeer oslesuesles veneR nQ~ cegPes oes Jejoeve osves kes efueS kene Lee, GvnW Heeves ceW Yeer cegPes
mebosn ueie jne nw~
peevesGB cejce jeG nBefme kenF&~ legceefnb keesneye Hejce efee DenF&~~
Leeleer jeefKe ve ceeBefieng keeT~ efyemeefj ieeG ceesefn Yeesj megYeeT~~
Yee0 cenejepe nBmekej kenles nQ efke, neB ceQves jnme peeve efueee, legcnW lees "vee ner yengle efee nw~ JejoeveeW kees
Oejesnj ceW jKekej legceves cegPemes keYeer veneR ceeBiee Deewj meerOee mJeYeeJe nesves kes keejCe cegPes oesveeW Jejoeve Yetue iees Les~
PetB"sngB nceefnb oes<e peefve osnt~ ogF kew eeefj ceeBefie cekeg uesnt~~
d .
jIegkegue jerefle meoe eefue DeeF&~ eeve peeefnb ye yeeve ve peeF&~~
ve
Yee0 nceW Pet"e oes<e cele oes, oes kes mLeeve Hej eej keeeW veneR ceeBie uesleer? meoe mes eueer Dee jner jIegkegue keer ener
er
es
jerefle nw efke, jIegJebefMeeeW kes eeCe eues peeles nQ Hej Gvekee Jeeve veneR peelee~
R
veefnb Demele mece Heeleke Hegbpee~ efieefjmece nesefnb efke keesefke iegbpee~~
s
ht
melecetue meye megke=le megneS~ yeso Hegjeve efyeefole ceveg ieeS~~
ig
Yee0 Demele kes meceeve HeeHeeW kes mecetn Yeer veneR nes mekeles~ keee kejes[eW esereser iegbpeeeW (IetceefeeeB) Ske
R
ll
HeJe&le kes meceeve nes mekeleer nQ? meYeer megvoj melkece& melecetueke nQ DeLee&led meYeer eskeceebs& kee cetue mele nw~ en
.A
yeele eejeW JesoeW leLee De"ejneW HegjeCeeW ceW eefme nw Deewj mJeeecYegJe ceveg ves Yeer DeHeveer cevegmce=efle ceW ieeee nw~
s
ya
lesefn Hej jece MeHeLe keefj DeeF&~ megke=le mevesn DeJeefOe jIegjeF&~~
N
yeele {eF kegceefle nBefme yeesueer~ kegcele kegefyenie keguen peveg Keesueer~~
va
Yee0 Fme Hej Yeer cesjs eje eerjece keer MeHeLe kej ueer ieF& nw~ eerjIegveeLe lees cesjs HegCeeW Deewj cesjs mvesn keer meercee nQ~
Se
Fme ekeej, cenejepe mes DeHeveer yeele { kejekes ogyegef Jeeueer kewkeseer nBmekej yeesueer, ceevees efveke= ceb$eCeeHe
th
ee
ogHe#eer yeepe keer esHeer Keesue oer nes~

P
oes0- YetHe ceveesjLe megYeie yeve, megKe megefyenbie meceepe~

si
efYeefuueefve efpeefce e[ve enefle, yeeve Yeebkej yeepe~~28~~

ul
iT
Yee0 cenejepe oMejLe peer kes ceveesjLeHe megvoj Jeve ceW efveJeeme kejvesJeeues megKeHe megvoj Heef#eeeW kes meceepe Hej
r
Sh
kewkeseer efYeueveer kes meceeve DeHeves Yeebkej JeeveHe yeepe He#eer kees es[vee eenleer nw~
megveng eeveefee YeeJele peer kee~ osng Ske yej Yejleefnb erkee~~
11
20
ceeBieGB otmej yej kej peesjer~ HegjJeng veeLe ceveesjLe ceesjer~~

leeHeme yes<e efyeMes<e Goemeer~ eewon yeefjme jece yeveyeemeer~~
ht
ig
Yee0 kewkeseer yeesueer, ns eeCeefee eeJeleer& peer cenejepe! cesjs ceve kees YeevesJeeuee Jejoeve megefvees~ Ske Jejoeve Yejle
yr
op
kee jepeeefYe<eske os oerefpees~ ns veeLe! otmeje Jejoeve ceQ neLe pees[kej ceeBie jner ntB, cesjs ceveesjLe HetCe& keerefpees, eer
C
jece leHemJeer kee JesMe OeejCe kejkes Ske efJeefMe Mes<e DeLee&led mesJeke kees meeLe ueskej Deewj Ske Glke= oemeer DeHeveer
Deveve mesefJekee kees menejer yeveekej eewon Je<eeX kes efueS JeveJeemeer yeveW~
efJeMes<e eneB efJeMes<e Deewj Goemeer oesveeW ner Meyo meejieefYe&le nw~ mebmke=le ceW Mes<e Meyo Mes<eveeie DeJeefMe (keeves mes
yeee ngDee) Deewj Heefjkej kee Jeeeke nw~ eneB le=leere DeLe& ner efueee ieee nw~ efJeefMe: Mes<e: mesJeke: eme me:
DeeesOeekeeC[ 329
efJeMes<e:~ leLee Glke=e oemeer eme me: Goemeer~ eneB Gkeej Glke= kee Jeeeke nw, Fme ekeej kewkeseer kes cegKe mes
mJeeb ner eerjeceJeveJeeme kes meeLe mejmJeleer peer ves eermeerlee SJeb eerue#ceCe kes JeveJeeme keer Iees<eCee keje oer~
megefve eflee yeeve YetHe efne Meesket~ MeefMe kej gDele efyekeue efpeefce keesket~~
ieeG menefce veefnb keg keefn DeeJee~ peveg meeeve yeve PeHesG ueeJee~~
efyeyejve YeeG efveHe vejHeeuet~ oeefceefve nvesG cevengB le leeuet~~
.
Yee0 m$eer DeLee&led meeOeejCe veejer keer Yetefcekee ceW jnvesJeeueer kewkeseer kes Jeeve megvekej cenejepe oMejLe peer kes oe
d
ve
ceW Delevle Meeske ngDee, ceevees evcee keer efkejCeeW kee mHeMe& kejles ner ekeJee efJekeue nes ieee nes~ cenejepe Yee mes
er
mence iees DeLee&led efkebkee&JeefJecet{ nes iees~ Gvekes cegKe mes keg Yeer kene veneR pee jne Lee, ceevees ueJee DeLee&led yesj
es
He#eer kes mecetn Hej yeepe He#eer PeHe He[e nes~ ceveg<eeW kes Heeueke cenejepe oMejLe efJeke=le JeCe&Jeeues nes iees DeLee&led
R
Gvekee Deekeej Meeske kes efJekeej mes MeesYeenerve nes ieee~ ceevees DeekeeMe mes efiejer ngF& efyepeueer ves leeue Je=#e kees ve kej
s
ht
efoee nes~
ig
R
ceeLes neLe cebtefo oesG ueeseve~ leveg Oeefj meese ueeie peveg meeseve~~
ll
ceesj ceveesjLe megjle Hetuee~ Hejle keefjefve efpeefce nlesG mecetuee~~
.A
DeJeOe Gpeeefj keervn kewkesF&~ oervnsefme Deeue efyeHeefle kew vesF&~~
s
ya
Yee0 cenejepe oMejLe peer DeHeves cemleke Hej neLe jKekej oesveeW DeeBKes cetBokej Gmeer ekeej efevlee kejves ueies,
N
ceevees, Meeske ner Mejerj OeejCe kejkes Meeske kej jne nes~ eeJeleer& peer ves ceve ceW ner kene, ceevees cesjs ceveesjLeHe
va
keuHeJe=#e kes Heg<He ceW Heue ueieles ner, nefLeveer ves keuHeJe=#e kees pe[ meefnle GKee[kej ve kej efoee nes~ kewkeseer ves
Se
DeJeOe kees Gpee[ kej jKe efoee Deewj Gmeves Deeue efJeHeefe keer veerbJe [eue oer~
th
oes0- keJeves DeJemej kee YeeG, ieesG veeefj efyeMJeeme~

ee
peesie efmeef Heue mecee efpeefce, peefleefnb Deefyeee veeme~~29~~

P
si
Yee0 Dejs! efkeme DeJemej ceW keee nes ieee? Helveer kes THej mes cesje efJeMJeeme G" ieee~ kewkeseer ves cegPes Gmeer ekeej
ul
ve kej efoee, pewmes eelveMeerue eesieer kees eesie keer efmeef He Heue kes mecee lece, ceesn, ceneceesn, leeef cee Deewj
iT
DebOeleeefcee veeceke HeeBe HeJeeX mes egkele DeefJeee ve kej osleer nw~ DeLeJee efkeme mecee keee GHeefmLele nes ieee?
r
Sh
DeJemej Lee eerjece kes jepeeefYe<eske kee Deewj GHeefmLele nes ieee eerjece kee JeveJeeme, cegPe vej keer meneeefjCeerb veejer
11
(Helveer) kes efJeMJeeme mes ceQ ve nes ieee, pewmes eesieer kees eesie keer efmeef He Heue kes mecee Hej DeefJeee ve kej
20
osleer nw~
ht
Sefn efyeefOe jeG ceveefnb ceve PeeBKee~ osefKe kegYeeBefle kegceefle ceve ceeKee~~
ig
Yejle efke jeGj Hetle ve neWner~ Deevesng ceesue yesmeeefn efke ceesner~~
yr
op
Yee0 cenejepe oMejLe peer Fme ekeej mes ceve ner ceve KeerPe kej HeMeeleleeHe kejves ueies~ Gvekeer en Jeekegue ese
C
osKekej kegceefle DeLee&led DeJeOeYetefce keer meee Hej yegef jKevesJeeueer kewkeseer ceve ceW kegefHele nes G"erb~ kewkeseer yeesueerb, ns
cenejepe! keee Yejle DeeHekes Heg$e veneR nQ? keee DeeHe GvnW ee kejkes ues Deees nQ leLee keee cegPe kees DeeHe efkemeer
yeepeej mes ee kej ueees nQ? keeeWefke eefo ceQ DeeHe keer HeefjCeerlee Helveer ntB Deewj Yejle DeeHe eje nefJe<eeVe keer efJeefOe
mes ieYee&Oeeve efeee eje cegPemes pevces nQ lees Gvekee jepe Hej DeefOekeej yevelee nw~
efJeMes<e kegceefle kee keg Meyo mebmke=le ceW He=LJeer kee Yeer Jeeeke nw Deewj He=LJeer kee mecyevOe meee mes nw~ Fme mecee
kewkeseer keer yegef He=LJeer kes jepemegKeYeesie ceW kesefvle nw, FmeefueS ieesmJeeceer peer ves GvnW kegceefle kene keew
He=efLeJeeb ceefle: yegef: emee mee kegceefle:~
pees megefve Mej Deme ueeie legcnejs~ keens ve yeesueng yeeve meBYeejs~~
osng Glej Devegkejng efke veeneR~ melemebOe legce jIegkegue ceeneR~~
.
Yee0 pees megvekej DeeHekees yeeCe pewmes ueies, DeeHe mecYeeue kej Jeeve keeeW veneR yeesueles nQ, cenejepe DeeHe Gej
d
ve
oerefpees~ cegPes Devegketuelee mes Jejoeve eoeve kej jns nQ keer veneR, keeeWefke DeeHe jIegkegue ceW meleeefle%e nQ~
er
osve kensng Deye peefve yej osnt~ lepeng mele peie DeHepeme uesnt~~
es
mele mejeefn kensnt yej osvee~ peevesng uesFefn ceeBefie eyesvee~~
R
s
Yee0 DeeHeves Jejoeve osves kes efueS kene Lee, Deye cele oerefpees~ mele es[ oerefpees, peieled ceW DeHeeMe ueerefpees~
ht
ig
DeeHeves, DeHeves mele keer eMebmee kejkes cegPes Jejoeve osves kes efueS kene Lee~ DeeHe peeveles Les efke, eyewvee DeLee&led oeBle
R
mes eyeekej Keeves Jeeuee Yetvee ngDee evee leLee cekekes kee ueeJee kewkeseer ceeBie uesieer~
ll
.A
efMeefye oOeerefe yeefue pees keg YeeKee~ leveg Oeve lepesG yeeve Heve jeKee~~
s
Deefle keg yeeve kenefle kewkesF&~ ceevengB ueesve pejs Hej osF&~~
ya
Yee0 cenejepe efMeefJe, cenef<e& oOeerefe, owlejepe yeefue ves pees keg osves kes efueS eefle%ee kejkes kene, GvneWves DeHevee
N
va
Mejerj Deewj Oeve es[e Hejvleg DeHeves Jeeve Deewj eefle%ee kee Heeueve efkeee~ kewkeseer Delevle kegJeeve ken jner nw,
Se
ceevees Jen peues ngS Hej veceke ef[ke jner nw~

oes0- Oejce OegjbOej Oeerj Oeefj, veeve GIeejs jee~
th
ee
efmej Oegefve ueervn Gmeeme Deefme, ceejsefme ceesefn keg"ee~~30~~

P
Yee0 Oece& keer Oetjer kees OeejCe kejves Jeeues cenejepe oMejLe ves Oewe& OeejCe kejkes DeeBKeW Keesueerb~ GvneWves efmej Heer
si
ul
kej uecyee MJeeme efueee Deewj yeesues, Dejs kewkeseer ves lees cegPes yegjs mLeeve Hej leueJeej ceejer nw~
iT
Deeies oerefKe pejle efjme Yeejer~ cevengB jes<e lejJeeefj GIeejer~~

r
Sh
cetef" kegyegef Oeej efve"gjeF&~ Oejer ketyejer meeve yeveeF~~

ueKeer cenerHe kejeue ke"esje~ mele efke peerJeve uesFefn ceesje~~
11
20
Yee0 cenejepe ves DeHeves mevcegKe Yeebkej eesOe ceW peueleer ngF& kewkeseer kees osKee~ ceevees ceeve mes efvekeueer ngF& eesOe
keer vebieer leueJeej nes~ kewkeseer keer kegyegef efpemekeer cegef"ee Leer Deewj efvegjlee ner efpemekeer lespe Oeej Leer leLee pees cebLeje
ht
ig
He meeve Hej yeveekej jKeer ieF& Leer~ DeLeJee, cebLeje ves efpeme Hej meeve yeveekej jKeer DeLee&led DeHeves eHebe mes Gmekeer
yr
Oeej Deewj vegefkeueer kej oer~ cenejepe ves osKee en leueJeej lees yengle Yeebkej Deewj ke"esj nw, keee en mele ner cesje
op
peerJeve ues uesieer?

C
yeesues jeG keef"ve keefj eleer~ yeeveer meefyevee leemeg meesneleer~~
efeee yeeve keme kenefme kegYeeBleer~ Yeer eleerefle eerefle keefj neleer~~
Yee0 cenejepe DeHeveer eleer kees keef"ve kejkes kewkeseer kees YeevesJeeueer efJeveeHetCe& JeeCeer yeesues, ns efees
jeceevegjeefieCeerb! ns Yeerj MeesYeeJeeueer kewkeseer! Fme ekeej efJeMJeeme Deewj esce keer nlee kejkes kegeflmele efJeeej Jeeues
Jeeve keeeW ken jner nes?
DeeesOeekeeC[ 331
ceesjs Yejle jece ogF DeeBKeer~ mele kenGB keefj Mej meeKeer~~
DeJeefme otle ceQ He"Fye eelee~ SsnQ yesefie megvele oesG Yeelee~~
megefove meesefOe meye meepe mepeeF&~ osGB Yejle kenB jepe yepeeF&~~
Yee0 ceQ efMeJe peer kees mee#eer kejkes mele ken jne ntB efke, Yejle Deewj eerjece cesjs oes yeeeWoeefnves ves$e nQ~ ceQ keue
eele:keeue otleeW kees DeJeMe YespetBiee~ cesje mebosMe megveles ner oesveeW YeeF& YejleMe$egIve veefveneue mes MeerIe eerDeJeOe Dee
peeeWies~ megvoj cegntle& kee MeesOeve kejkes jepeeefYe<eske kes meYeer meepe mepeekej [bkee yepeekej ceQ Yejle kees jepe os
d .
ve
otBiee~
er
oes0- ueesYe ve jeceefnb jepe kej, yengle Yejle Hej eerefle~
es
ceQ ye[ es efyeeeefj efpee, kejle jnsGB ve=He veerefle~~31~~
R
s
Yee0 eerjece kees jepe kee ueesYe veneR nw, GvnW eerYejle Hej yengle esce nw, Hejvleg ceQ ner oe ceW ye[s -ess kee
ht
efJeeej kejkes jepeveerefle kejlee jne, DeLee&led jepeveerefle kes DeeOeej Hej eerYejle kes ye[s YeeF& eerjece kees egJejepe Heo
ig
R
osves kee efJeeej kejlee jne~
ll
.A
jeceMeHeLe Mele kenGB megYeeT~ jececeeleg keg kensG ve keeT~~
ceQ meye keervn leesefn efyeveg HetBs~ lesefn les HejsG ceveesjLe @bts~~
s
ya
efjefme Heefjn Deye cebieue meepet~ keg efove ieS Yejle pegyejepet~~
N
Yee0 ceQ MegYeeJe mes ken jne ntB cegPes eerjece keer mewke[eW MeHeLe nw efke, cegPes keYeer Yeer, keg Yeer eerjece keer ceelee
va
keewmeuee ves veneR kene~ ceQves legPemes Hets efyevee meye keg efkeee, FmeerefueS lees cesjs ceveesjLe tBs DeLee&led efjkele He[
Se
iees, Gvekee keesF& Heue veneR efceuee~ kewkeseer! eesOe es[ oes Deye ceebieefueke meepemepeeDees~ keg efove yeerleves Hej
th
Yejle egJejepe yeve peeeWies~

P ee
Skeefn yeele ceesefn ogKe ueeiee~ yej otmej Demecebpeme ceeBiee~~

si
DepentB oe onle lesefn DeeBee~ efjefme Heefjneme efke meeBesngB meeBee~~

ul
iT
Yee0 Ske ner yeele mes cegPes yengle ke keer DevegYetefle ngF& nw~ legceves otmeje Jejoeve meecebpemenerve DeLee&led
r
DemeecebpemeHetCe& ceeBiee nw, keeeWefke eerYejle kes jepe mes eerjece kes JeveJeeme keer keesF& mebieefle veneR yew"leer~ Deye Yeer
Sh
Gmeer leeHe mes cesje oe peue jne nw~ en eesOe Heefjneme kee nw ee mele ner mele nw DeLee&led en De&mele lees veneR
11
nw?
20
keng leefpe jes<e jece DeHejeOet~ meye keesG kenF jece megef" meeOet~~
ht
legntB mejenefme kejefme mevesnt~ Deye megefve ceesefn YeeG mebosnt~~

ig
peemeg mJeYeeJe Deefjefn Devegketuee~ mees efkeefce keefjefn ceeleg eefleketuee~~

yr
op
Yee0 legce eesOe es[kej eerjece kee DeHejeOe kenes, keeeWefke meYeer ueesie kenles nQ efke, eerjece megef" DeLee&led megvoj
C
Deewj meeOeg nQ DeLee&led GveceW mecHetCe&leee meeOeglee efJejepeceeve nw~ legce Yeer Gvekeer mejenvee kejleer Leer Deewj mvesn kejleer
Leer~ DeYeer eerjece kes efJe en Jeeve megvekej cegPes mebosn nes ieee~ efpeve eerjece kee mJeYeeJe Me$eg kees Yeer Devegketue
ueielee nw, Jes eerjeIeJe DeHeveer ceeB kes eefleketue DeeejCe kewmes kejWies?
oes0- efeee neme efjefme Heefjnjefn, ceeBieg efyeeeefj efyeyeske~
pesefnb osKeewb Deye veeve Yeefj, Yejle jepe DeefYe<eske~~32~~
Yee0 ns eerjeceesceemHeo kewkeseer! en Heefjneme kee eesOe es[es efJeJeske mes efJeeej kejkes Jejoeve ceeBiees, efpememes
ceQ Deye Yejle kee jepeeefYe<eske ves$e Yej osKe meketB~
* ceemeHeejeeCe, ieejnJeeB efJeeece *
efpeeF ceerve ye yeeefj efyenervee~ ceefve efyeveg Heefveke efpeeF ogKe oervee~~
kenGB mJeYeeJe ve ue ceve ceeneR~ peerJeve ceesj jece efyeveg veeneR~~
d .
mecegefPe osKeg efpee efeee eyeervee~ peerJeve jece ojme DeeOeervee~~
ve
er
Yee0 ns kewkeseer! peue mes jefnle ceueer Yeues peer ues, keoeefeled ceefCe kes efyevee og:Ke mes oerve DeLee&led DeYeeJeiemle
es
meHe& Yeues peer mekes, Hejvleg ceQ DeHevee JeemleefJeke YeeJe kenlee ntB, cesjs ceve ceW keesF& ue veneR nw~ cesje peerJeve eerjece kes
R
efyevee veneR jn mekelee~ DeLee&led ceueer Deewj meHe& eflee&ieeesefve nesves kes keejCe cegPemes DeefOeke mebJesoveMeerue kewmes nes
s
ht
mekeles nQ~ Gvekes esceemHeo DeefeodJeie& kes pe[ HeoeLe& nQ, efkevleg cesjs esceemHeo eYeg efeodDeefeod efJeefMe DewleleJe
ig
nQ~ ns elegj DevegjeefieCeer kewkeseer! mecePekej osKees, cesje peerJeve eerjece kes oMe&ve kes DeOeerve nw~
R
ll
megefve ce=og yeeve kegceefle Deefle pejF&~ cevengB Deveue Deengefle Ie=le HejF&~~
.A
kenF kejng efkeve keesef GHeeee~ FneB ve ueeefieefn jeGefj ceeee~~
s
ya
Yee0 oMejLe peer kes keesceue Jeeve megvekej kegeflmeleyegef Jeeueer kewkeseer ceve ceW eesOe mes peueer pee jner nw, ceevees
N
Deefive ceW Ieer keer Deengefle He[ jner nes~ kewkeseer kenves ueieer, cenejepe! keeeW ve DeeHe kejes[eW GHeee kej [eueW, Hej
va
eneB DeeHekeer ceeee veneR ueiesieer DeLee&led ceQ DeeHekes ue mes eYeeefJele veneR nesTBieer~
Se
osng efke uesng Depeme keefj veeneR~ ceesefn ve yengle eHebe meesneneR~~
th
jece meeOeg legce meeOeg meeeves~ jececeeleg Yeefue meye Heefneeves~~

ee
peme keewefmeuee ceesj Yeue leekee~ leme Heue Gveefnb osGB keefj meekee~~
P
si
Yee0 DeeHe Jejoeve oerefpees DeLeJee (veneR kenkej) mebmeej ceW DeHeeMe ueerefpees~ cegPes yengle eHebe Des veneR
ul
ueieles~ eerjece meeOeg nQ Deewj DeeHe elegj meeOeg nQ~ eerjece keer ceelee keewmeuee Yeueer nQ, Deye en leLe meYeer ueesie
iT
Heneeve iees nQ~ keewmeuee ves efpeme ekeej cesje Yeuee osKee DeLee&led efveefMele efkeee, ceQ Gvnbs meypeer kes YeeJe mes Gmeer
r
Sh
ekeej kee Heue otBieer DeLee&led pewmes Oeve kes ner DevegHeele ceW meypeer efceuee kejleer nw, Gmeer ekeej keewmeuee kes keee& kes
11
DevegHeele ceW ner GvnW Heue efceuesiee~

20
oes0- nesle eele cegefveyes<e Oeefj, peew ve jece yeve peeefnb~

ht
ceesj cejve jeGj Depeme, ve=He mecegefPee ceve ceeefnb~~33~~

ig
Yee0 ns jepeved! DeHeves ceve ceW mecePe ueerefpees efke, eefo keue eele:keeue nesles ner cegefveJesMe OeejCe kejkes eerjece Jeve
yr
op
kees veneR eues peeles lees, cesje cejCe Deewj DeeHe kee DeHeeMe efveefMele nw~
C
Deme keefn kegefue YeF& Gef" "e{er~ ceevengB jes<e lejbefieefve yee{er~~
HeeHe Henej eie YeF meesF&~ Yejer eesOe peue peeF ve peesF&~~
oesG yej ketue keef"ve n" Oeeje~ YeBJej ketyejer yeeve eeeje~~
{enle YetHe He le cetuee~ eueer efyeHeefle yeeefjefOe Devegketuee~~
DeeesOeekeeC[ 333
Yee0 Ssmee kenkej kegefue oe Jeeueer kewkeseer pees He=LJeer Hej ueser Leer G"kej Ke[eR nes ieF&, ceevees eesOe keer veoer
ner ye{ ieF& nes~ Jen eesOe He veoer HeeHe He HeJe&le mes eke ngF&, pees eesOe kes peue mes Yejer Leer Deewj osKeer veneR pee
jner Leer~ oesveeW Jejoeve ner Gmekes oesvees efkeveejs Les Deewj keef"ve n" ner Gme veoer keer Oeeje Leer~ kegyejer cebLeje kes
JeeveeW kee eeej ner Gme eesOe veoer keer Ieesj YebJej Leer~ Jen eesOe veoer cenejepe oMejLeHe Je=#e keer pe[ kees {neleer
ngF& efJeHeefe He meceg kes meccegKe eue He[er~
ueKeer vejsMe yeele meye meeBeer~ eflee efceme ceereg Meer<e Hej veeeer~~
d .
ve
ieefn Heo efyevee keervn yew"ejer~ peefve efovekej kegue nesefme keg"ejer~~
er
Yee0 jepee ves osKee keer Fmekeer meYeer yeeleW mele nQ~ m$eer kes yeneves cesjs efmej Hej ce=leg veee jner nw~ GvnesWves ejCe
es
Heke[kej efJevee kejkes kewkeseer kees yew"eee Deewj kene, kewkeseer! mete&kegue kees keeves kes efueS kegune[er cele yeve
R
peeDees~
s
ht
ceeBieg ceeLe DeyeneR osGB leesner~ jece efyejn peefve ceejefme ceesner~~
ig
R
jeKeg jece kenB pesefn lesefn YeeBleer~ veeefnb le peefjefn pevece Yeefj eleer~~
ll
.A
Yee0 kewkeseer cemleke ceeBie uees legPes DeYeer os otB~ eerjece kes efJejn ceW cegPes cele ceej [euees~ efpeme efkemeer ekeej mes
eerjece kees Jeve peeves mes jeske uees, veneR lees peerJeve Yej eleer peuesieer~
s
ya
oes0- osKeer yeeefOe DemeeOe ve=He, HejsG Oejefve Oegefve ceeLe~
N
kenle Hejce Deejle yeeve, jece jece jIegveeLe~~34~~
va
Se
Yee0 cenejepe oMejLe ves peye yeeefOe kees DemeeOe osKee DeLee&led peye kewkeseer kees efkemeer Yeer ekeej mes ceeveles veneR
osKee, leye Delevle Jeekegue JeeveeW mes jecejece jIegveeLe Meyo kee GeejCe kejles ngS efmej Heerkej He=LJeer Hej efiej
th
He[s~
P ee
yeekegue jeG efMeefLeue meye ieelee~ keefjefve keueHele cevengB efveHeelee~~

si
keb" metKe cegKe DeeJe ve yeeveer~ peveg Hee"erve oerve efyeveg Heeveer~~
ul
iT
Yee0 cenejepe Jeekegue nes iees, Gvekes meYeer Debie efMeefLeue ({erues) He[ iees, ceevees nefLeveer ves keuHeJe=#e kees
r
lees[kej efieje efoee nes~ jepee kee keb" metKe ieee~ cegKe mes JeeCeer veneR efvekeueleer, pewmes Heeveer kes efyevee Hegjevee ceueer
Sh
oerve DeLee&led DeYeeJe mes egkele nes ieee nes~

11
Hegefve ken keg ke"esj kewkeseer~ cevengB Ieee cenB ceengj osF&~~
20
peew DeblengB Deme kejleye jnsT~ ceeBieg ceeBieg legce kesefnb yeue kensT~~
ht
Yee0 efHej ke"esj kewkeseer Delevle ke[Jes ke"esj Jeeve kenves ueieer, ceeveeW Jen IeeJe ceW efJe<e os jner Leer~ eefo Devle
ig
yr
ceW DeeHe kees ener kejvee Lee, lees eejcYe ceW efkeme yeue mes Jejoeve ceeBieesJejoeve ceeBiees kene Lee~
op
ogF efke nesF Ske mecee YegDeeuet~ nBmeye ""eF HegueeGye ieeuet~~
C
oeefve keneGye De ke=HeveeF&~ nesF efke sce kegMeue jewleeF&~~
Yee0 ns cenejepe! "nekee ueieekej nBmevee Deewj ieeue Hegueevee, es HejmHej efJejesOeer oesveeW efeeeeW keee Ske meeLe nes
mekeleer nw DeLee&led "nekes ueieekej nBmeves Jeeuee Jeefkele keee ieeue kees Heguee mekelee nw? veneR, keeeWefke "nekes ceW ner
Jen Jeeeg efvekeue ieee neslee nw, efpemekes eje ieeue Hegueeee peelee nw~ ueesieeW kes meeceves oeveer kenueevee Deewj ke=HeCelee
kejvee keee Ssmee mecYeJe nw? jeJele DeLee&led MetjJeerj yevekej eg Yeer kejvee Deewj Mejerj kee kegMeue leLee #esce eenvee
kewmes mecYeJe nw?
e[ng yeeve efke Oeerjpe Oejnt~ peefve Deyeuee efpeefce kevee kejnt~~
leveg eflee levee Oeece Oeve Oejveer~ melemebOe kenB le=ve mece yejveer~~
Yee0 ee lees Jeeve esef[es DeLeJee, Oewe& OeejCe keerefpees~ meeceeve yeuenerve ieeceerCe veejer keer YeeBefle keCee cele
.
keerefpees~ meleeefle%e kes efueS Mejerj, m$eer, Heg$e, YeJeve, Oeve Deewj He=LJeer, es le=Ce kes meceeve kens iees nQ DeLee&led
d
ve
meleeefle%e Jeefkele FvnW eflevekes kes meceeve es[ oslee nw~
er
oes0- cejce yeeve megefve jeG ken, kegke oes<e veefnb leesj~
es
ueeiesG leesefn efHeMeee efpeefce, keeue keneJele ceesj~~35~~
R
Yee0 kewkeseer kes cece&Yesoer Jeeve megvekej eeJeleer& peer ves kene, lesje keg Yeer oes<e veneR nw, cesje keeue ner legcnW
s
ht
efHeMeee pewmes ueie ieee nw Deewj Jener legcemes meye keg kenuee jne nw~
ig
R
enle ve Yejle YetHeleefnb Yeesjs~ efyeefOeyeMe kegceefle yemeer Gj leesjs~~
ll
mees meye ceesj HeeHe Heefjveecet~ YeeG keg"enj pesefnb efyeefOe yeecet~~
s .A
Yee0 Yejle Yetue kej Yeer YetHelee DeLee&led jepeHeo veneR eenles nQ~ ogYee&ieJeMe legcnejs oe ceW kegyegef efveJeeme kejves
ya
ueieer nw~ Jen meye cesjs HeeHe kee HeefjCeece nw, efpememes Devegefele mLeeve Hej Deewj Devegefele DeJemej Hej efJeOeelee eefleketue
N
nes iees nQ~
va
Se
megyeme yeefmeefn efHeefj DeJeOe megneF&~ meye iegve Oeece jece eYegleeF&~~
keefjnQ YeeF mekeue mesJekeeF&~ nesFefn eflengB Hegj jece ye[eF&~~
th
leesj keuebke ceesj HeefleeT~ cegSngB ve efceefefn ve peeFefn keeT~~

ee
Deye leesefn veerke ueeie ke meesF&~ ueeseve Dees yew"g cegBn ieesF&~~
P
si
peye ueefie efpeDeewb kenGB kej peesjer~ leye ueefie peefve keg kenefme yenesjer~~
ul
efHeefj Heeflewnefme Deble DeYeeieer~ ceejefme ieeF vene ueeieer~~

r iT
Yee0 mecHetCe& iegCeeW kes Deeee eerjece keer eYeglee mes DeeesOee efHej megneJeveer neskej megvoj Jeeme kes meeLe yeme
Sh
peeesieer~ meYeer leerveeW YeeF& eerjece keer mesJee kejWies~ leerveeW ueeske ceW eerjece keer ye[eF& nesieer, Hejvleg legcneje keuebke Deewj
11
cesje HeMeele leeHe es oesveeW nce oesveeW kes cejves Hej Yeer veneR efceWies Deewj keYeer Yeer veneR peeeWies~ Deye legcnW pees Dee
20
ueies Jener kejes~ legce DeHevee cegKe efHeekej cesjer DeeBKeeW mes DeesPeue neskej yew"es~ ceQ legcemes neLe pees[kej kenlee ntB
ht
efke, peye leke ceQ peerefJele jntB leye leke cegPemes efHej keg cele kenvee~ ns DeYeeefieveer kewkeseer! let efHej Devle ceW
ig
Heleeesieer, keeeWefke meeceeve leeBle kes efueS let ieee kees ceej jner nw~ DeLeJee, JeeveHe jmmeer mes yeBOes ngS ieee keer
yr
nlee kej jner nw~ DeLeJee, efmebn kes yees kes efueS ieee kee JeOe kej jner nw, peyeefke efmebn DeHeves ner eje ceejs ngS
op
HeMeg kee ceeBme Keelee nw, otmejs kes eje efkees ngS efMekeej kee ceeBme veneR Keelee~
C
oes0- HejsG jeG keefn keesef efyeefOe, keens kejefme efveoeve~

keHe meeeefve ve kenefle keg, peeieefle cevengB cemeeve~~36~~
DeeesOeekeeC[ 335
Yee0 cenejepe oMejLe kejes[eW ekeej mes kenkej (mecePeekej) He=LJeer Hej He[ iees Deewj kenves ueies, kewkeseer
DeeesOee kee meJe&veeMe keeeW kej jner nes? Hejvleg keHe ceW elegj kewkeseer keg Yeer veneR kenleer DeLee&led cenejepe kes
efkemeer Yeer Jeekee kee Gej veneR os jner nw~ ceevees, MceMeeve ceW peieleer ngF& esleceb$e keer efmeef kej jner nes~
jece jece j efyekeue YegDeeuet~ peveg efyeveg HebKe efyenbie efyeneuet~~
oe ceveeJe Yeesj peefve nesF&~ jeceefnb peeF kenw peefve keesF&~~
.
Yee0 cenejepe Jeekegue neskej jecejece j jns nQ~ ceevees HebKe kes efyevee He#eer efJekeue nes jne nes~ eeJeleer& peer
d
ve
DeHeves oe ceW mete&veejeeCe kees cevee jns nQ, ns YeieJeeved! Deepe eele:keeue veneR nes Deewj keesF& eerjece kees Jeve peeves
er
kes efueS ve kens~
es
Goe kejng peefve jefye jIegkegueieg~ DeJeOe efyeueesefke Metue nesFefn G~~
R
YetHe eerefle kewkeefe efve"gjeF&~ GYee DeJeefOe efyeefOe jeer yeveeF&~~
s
ht
ig
Yee0 cenejepe oMejLe peer ken jns nQ, ns jIegkegue kes es (jIegJebMe kes eJele&ke) mete&veejeeCe! DeeHe DeHevee Goe
R
cele emlegle keerefpees DeLee&led Gefole veneR nesFes, keeeWefke DeeHe kee metees&oe osKekej DeeesOee ceW Delevle efJe<eeo nes
ll
.A
peeesiee~ cenejepe keer eerefle Deewj kewkeseer keer efvegjlee Fve oesveeW keer ner meercee efJeOeelee ves yeveekej jeer nw DeLee&led eerefle
keer meercee nQ, cenejepe oMejLe Deewj efvegjlee keer meercee nw kewkeseer~
s
ya
efyeueHele ve=Heefn YeeG efYevegmeeje~ yeervee yesveg MebKe Oegefve eje~~
N
He{efn Yee iegve ieeJeefnb ieeeke~ megvele ve=Heefnb peveg ueeieefnb meeeke~~
va
cebieue mekeue meesneefnb ve kewmes~ menieeefceefveefnb efyeYet<eve pewmes~~

Se
lesefnb efveefMe veerbo Hejer veefnb keent~ jeceojme ueeuemee Gent~~

th
Yee0 cenejepe kes efJeueeHe kejles ngS eele:keeue nes ieee~ jepeej Hej JeerCee, JebMeer Deewj MebKe keer OJeefve nesves ueieer~
ee
yeboerpeve efJeoeJeefue He{ves ueies, ieeeke DeLee&led ceeieOe cenejepe kes iegCeieeve ieeves ueies, efpemes megveles ner jepee kes oe
P
si
ceW yeeCe pewmes egYeves ueies Les~ meYeer cebieue cenejepe oMejLe keer hegjer kes efueS Fmeer ekeej veneR MeesefYele nes jns nw pewmes
ul
heefle kes meeLe peevesJeeueer meeOJeer DevegjeefieCeeR kees DeeYet<eCe veneR Yeeles keeeWefke heefleelee kes efueS heefle ner hejce DeeYet<eCe
iT
neslee nw Deewj heefleesce ner Gmekee ebieej leelhee&le: Lees[er ner osj ceW eYeg eerjece Jeve kees peeeWies Deewj DeJeOehegjer
r
Sh
menieeefceveer yevekej eYeg kes meeLe Jeve kees ner eueer peeesieer~ DeJeOe leneB pen jece efveJeemet~ eerjece kes oMe&veeW keer
11
ueeuemee Deewj Glmeen kes keejCe Gme jeef$e ceW efkemeer Yeer DeeesOeeJeemeer kees veerbo veneR DeeF&~
20
efJeMes<e eneB menieeefceveer Meyo Heefle kes meeLe eueves Jeeueer ceefnuee kes efueS eegkele ngDee nw~ me: ieefle ee mee
ht
menieeefceveer
ig
oes0- ej Yeerj mesJeke meefeJe, kenefnb Gefole jefye osefKe~

yr
op
peeiesG DepengB ve DeJeOeHeefle, keejve keJeve efyemesef<e~~37~~

C
Yee0 mesJekeeW Deewj cebef$eeeW keer Yeer[ jepeej Hej nesves ueieer~ Jes mete&veejeeCe kees Gefole nesles osKekej kenves ueies
efke, eerDeeesOeeHeefle cenejepe DeYeer Yeer veneR peies, eneB keewve Ssmee efJeMes<e keejCe nw?
Heefues Henj YetHe efvele peeiee~ Deepeg nceefnb ye[ Deejpe ueeiee~~
peeng megceb$e peieeJeng peeF&~ keerefpee keepe jpeeemeg HeeF&~~
Yee0 cenejepe efvejvlej efHeues enj DeLee&led elegLe& enj ceW ner peie peeles nQ~ Deepe nceW yengle ye[e DeeMee& ueie
jne nw~ megceb$e! peeDees Deewj cenejepe kees peieeDees~ jepee%ee Heekej eerjece jepeeefYe<eske kee keee& eejcYe efkeee peees~
ieS megceb$e leye jeGj ceeneR~ osefKe Yeeeveke peele [sjeneR~~
OeeF KeeF peveg peeF ve nsje~ ceevengB efyeHeefle efye<eeo yemesje~~
Yee0 leye megceb$e peer jepeYeJeve cebs iees, Gmes Yeebkej osKekej megceb$e peeves ceW [j jns Les, ceevees jepeYeJeve oew[kej
.
Kee jne Lee~ Jen osKee veneR pee jne Lee, ceevees JeneB Hej efJeHeefe Deewj og:Ke kee efveJeeme nes egkee Lee~
d
ve
HetBs keesG ve Gej osF&~ ieS pesefnb YeJeve YetHe kewkesF&~~
er
keefn peepeerJe yew" efmej veeF~ osefKe YetHe ieefle ieeG megKeeF&~~
es
Yee0 Hetves Hej keesF& Gej veneR os jne Lee~ efpeme keesHeYeJeve ceW cenejepe oMejLe Deewj kewkeseer Les, megceb$e JeneB iees~
R
pee peerJe (DeeHe keer pee nes Deewj DeeHe peerefJele jnW) kenkej cemleke veJeekej megceb$e peer yew" iees~ cenejepe keer
s
ht
keCe oMee osKekej megceb$e peer metKe iees~
ig
R
meese efyekeue efyeyejve ceefn HejsT~ ceevengB keceue cetue HeefjnjsT~~
ll
meefeJe meYeerle mekeF veefnb HetBer~ yeesueer DeMegYe Yejer MegYe ter~~
.A
Yee0 megceb$e peer ves osKee cenejepe Meeske mes Jeekegue Deewj efJeke=le Deekeej neskej He=LJeer Hej He[s ngS nQ, ceevees keceue
s
ya
ves DeHeveer pe[ es[ oer nw~ ceb$eer megceb$e peer Delevle YeeYeerle nQ, Jes Het veneR meke jns nQb~ efHej keueeCe mes efjkele
N
Deewj DeMegYe mes Yejer ngF& kewkeseer yeesueer
va
oes0- Hejer ve jepeefnb veero efveefMe, nsleg peeve peieoerMe~

Se
jece jece jef Yeesj efkee, kenF ve cejce cenerMe~~38~~

th
Yee0 Deepe cenejepe kees jele ceW veerbo veneR DeeF&, Fmekee keejCe lees YeieJeeved ner peeves~ cenejepe ves jecejece j kej
ee
meyesje kej efoee DeLee&led meejer jele jecejece kee j kejles jns~ Jes keesF& jnme veneR yelee jns nQ~
P
Deeveng jeceefnb yesefie yeesueeF&~ meceeeej leye HetBsng DeeF&~~

si
ul
euesG megceb$e jee Ke peeveer~ ueKeer kegeeefue keerefvn keg jeveer~~

iT
Yee0 eerjece kees MeerIe yeguee ues DeeDees, efHej Deekej meceeeej Het uesvee~ cenejepe kee Ke peevekej megceb$epeer,
r
Sh
eerjece kees yegueeves eue He[s~ GvneWves osKe efueee keer jeveer ves keg yegje keee& kej efoee nw~
11
meese efyekeue ceie HejF ve HeeBT~ jeceefnb yeesefue keefnefnb kee jeT~~
20
Gj Oeefj Oeerjpe ieeG ogDeejs~ HetBbefbefnb mekeue osefKe ceve ceejs~~

ht
Yee0 Meeske mes efJekeue nesves kes keejCe megceb$e peer kes ejCe ceeie& ceW veneR He[ jns nQ~ Jes meeseves ueies efke, eerjece kees
ig
yr
yegueekej cenejepe keee kenbsies? oe ceW Oewe& OeejCe kejkes megceb$e peer YeJeve mes ej Hej Dee iees~ meYeer ueesie megceb$e
op
peer kees ceve ceejs ngS osKekej Hetves ueies

C
meceeOeeve keefj mees meyener kee~ ieeG peneB efovekej kegue erkee~~
jece megceb$eefnb DeeJele osKee~ Deeoj keervn efHelee mece uesKee~~

efvejefKe yeove keefn YetHe jpeeF&~ jIegkegueoerHeefnb euesG efueJeeF&~~
jece kegYeeBefle meefeJe meBie peeneR~ osefKe ueesie penB lenB efyeueKeeneR~~
DeeesOeekeeC[ 337
Yee0 megceb$e peer meyekee meceeOeeve kejkes, peneB mete&kegue kes efleueke eerjece Les, JeneB iees~ eerjece ves megceb$e peer kees
Deeles osKee, Gvekee Deeoj efkeee Deewj GvnW efHelee kes meceeve mecePee~ eerjece kee cegKe osKekej cenejepe keer jepee%ee
kenkej jIegkegue kes oerHeke eYeg eerjece kees DeHeves mebie efueJeekej, megceb$e jepeYeJeve keer Deesj eue He[s~ eerjece,
kegYeeBefle DeLee&led efyevee keesF& Deuebkeej OeejCe efkees, ejCe ceW efyevee Heo$eeCe kes DemleJemle cege cebs ceb$eer kes meeLe pee
jns nQ, en osKekej peneBleneB ueesie efyeueKeves ueies~
oes0- peeF oerKe jIegyebMeceefve, vejHeefle efveHe kegmeepe~
d .
ve
menefce HejsG ueefKe efmebefIeefveefnb, cevengB ye= iepejepe~~39~~
er
metKeefnb DeOej pejefnb meye Debiet~ cevengB oerve ceefvenerve Yegpebiet~~
es
me<e meceerHe oerefKe kewkesF&~ ceevengB ceereg Iejer ieefve uesF&~~
R
Yee0 jIegJebMe kes ceefCe eerjece ves peekej ceveg<eeW kes mJeeceer jepee oMejLe peer kee Ssmee Devegefele meepe osKee DeLee&led
s
ht
GvnW DemleJemle He=LJeer Hej He[s ngS osKee, ceevees efmebnveer kees osKekej Je= iepejepe (neefLeeeW kee jepee) He=LJeer Hej
ig
efiej He[e nes~ cenejepe kes Dees metKe jns nQ, Gvekes meYeer Debie peue jns nQ, ceevees ceefCe mes nerve meHe& oerveog:Keer
R
ll
neskej He[e nes~ cenejepe kes meceerHe eg kewkeseer kees YeieJeeved eerjece ves Ssmes osKee, ceevees Jen cenejepe keer ce=leg keer
.A
Ie[er efieve jner nes~ DeLeJee, ceevees mee#eeled ce=leg ner cenejepe kes ceneemLeeve keer Ie[er efieve jner nes~
s
ya
keveecee ce=og jece megYeeT~ eLece oerKe ogKe megvee ve keeT~~
N
leoefHe Oeerj Oeefj mecee efyeeejer~ HetBer ceOegj yeeve cenleejer~~
va
ceesefn keng ceeleg leele ogKe keejve~ keefje peleve pesefnb nesF efveJeejve~~
Se
megveng jece meye keejve Snt~ jepeefnb legce Hej yengle mevesnt~~
th
osve kensefve ceesefn ogF yejoevee~ ceeBiesGB pees keg ceesefn meesnevee~~
ee
mees megefve YeeG YetHe Gj meeset~ eef[ ve mekeefnb legcnej meBkeeset~~

P
Yee0 YeieJeeved eerjece kee mJeYeeJe keCee mes egkele Deewj keesceue nw~ GvneWves eLece yeej en og:Ke osKee nw, Fmekes
si
ul
HetJe& keneR megvee Yeer veneR Lee~ efHej Yeer Oewe& OeejCe kejkes mecee kee efJeeej kejkes eerjece ves ceelee kewkeseer mes ceOegj
iT
Jeeve ceW Hete, ns ceeB! cegPe mes efHeleeeer kes og:Ke kee keejCe kenes~ Jener elve efkeee peee efpememes Gvekes ke kee
r
Sh
efveJeejCe nes mekes~ kewkeseer yeesueerb, ns eerjece! es meye keejCe megefvees, cenejepe kes mecHetCe& og:Ke kee keejCe en nw
efke, cenejepe kees DeeHe Hej yengle mvesn nw~ cenejepe ves cegPes oes Jejoeve osves kes efueS kene Lee, ceQves Gvemes Jener ceeBiee
11
pees keg cegPes Dee ueiee~ Gmes megvekej cenejepe kes oe ceW Meeske nes ieee, keeeWefke Jes DeeHekee mebkeese veneR es[
20
mekeles~
ht
ig
oes0- megle mevesn Fle yeeve Gle, mebke HejsG vejsMe~

yr
mekeng le Deeemeg Oejng efmej, cesng keef"ve keuesMe~~40~~

op
Yee0 FOej Heg$e kee esce Deewj GOej Jeeve, cenejepe Fve oesveeW kes mebke cebs He[ iees nQ~ eefo legce meceLe& nes lees
C
Dee%ee kees efmej Hej OeejCe kejes Deewj DeHeves efHeleeeer kee keef"ve keuesMe efcee oes~
efveOejke yewef" kenF keg yeeveer~ megvele keef"velee Deefle Dekegueeveer~~

peerYe keceeve yeeve Mej veevee~ cevengB ceefnHe ce=og ue meceevee~~
peveg ke"esjHeve Oejs Mejer~ efmeKeF Oeveg<eefyeee yej yeer~~
meye emebie jIegHeefleefnb megveeF&~ yewef" cevengB leveg Oeefj efve"gjeF&&~~
Yee0 kewkeseer efve:mebkeese yew" kej ke"esj JeeCeer ken jner nw, Gmes megveles ner ke"esjlee Yeer Delevle Jeekegue nes G"er~
kewkeseer keer peerYe Oeveg<e kes meceeve nw Deewj Gmemes efvekeueles ngS Jeeve, ceevees Deveske yeeCe nQ~ cenejepe oMejLe keesceue
ue#e kes meceeve nQ, ceevees ke"esjlJe (ke"esjHeve) ner esJeerj kee Mejerj OeejCe kejkes OevegefJe&ee meerKe jne nw ~
jIegkegue kes mJeeceer eerjece kees mecHetCe& emebie megveekej, ceevees Mejerj OeejCe keer ngF& efvegjlee ner yew" ieF& nw~
ceve cegmegkeeF Yeevegkegue Yeevet~ jece menpe Deevevo efveOeevet~~
yeesues yeeve efyeiele meye ot<eve~ ce=og cebpegue peveg yeeie efyeYet<eve~~
d .
ve
Yee0 mJeeYeeefJeke Deevevo kes Kepeeves, mete&kegue kes mete& YeieJeeved eerjece ceve cebs cegmkegje kej meYeer oes<eeW mes jefnle
er
keesceue Deewj ceOegj JeeCeer kes efJeYet<eCe pewmes Jeeve yeesues
es
megveg peveveer meesF megle ye[Yeeieer~ pees efHeleg ceeleg yeeve Devegjeieer~~
R
levee ceeleg efHeleg lees<eefveneje~ ogue&Ye peveefve mekeue mebmeeje~~
s
ht
ig
Yee0 ns ceeB! megvees, Jener Heg$e ye[Yeeieer nw, pees efHeleeceelee kes DeeosMe ceW Devegjeie jKelee nw~ ns ceeB! ceeleeefHelee kees
R
mevleg kejves Jeeuee Heg$e mecHetCe& mebmeej ceW yengle ogue&Ye nw~
ll
.A
oes0- cegefveieve efceueve efyeMes<e yeve, meyeefnb YeeBefle efnle ceesj~
s
lesefn cenB efHeleg Deeemeg yengefj, meccele peveveer leesj~~41~~
ya
Yee0 ns ceeB! cegefveeeW leLee cesjs efueS efove efieveves Jeeues keesue, efkejele, Jeevej, Yeeuet Deeefo cesjs ieCeeW kes efceueve mes Jeve
N
va
ceW efJeMes<e He mes cesje meye ekeej kee efnle nesiee~ GmeceW Yeer efHeleeeer keer Dee%ee Deewj efHej DeeHe keer mecceefle nw~
Se
Yejle eeveefee HeeJeefnb jepet~ efyeefOe meye efyeefOe ceesefn mevecegKe Deepet~~
peew ve peeGB yeve Ssmesng keepee~ eLece ieefvee ceesefn cet{ meceepee~~
th
ee
Yee0 cesjs eeCeeW mes efee Yejle jepe Hee peeeWies~ Deepe efJeOeelee meye ekeej mes cesjs Devegketue nQ~ eefo Fme ekeej kes
P
keee& ceW Yeer ceQ Jeve veneR peelee ntB, lees cetKees kes meceepe ceW cesjer eLece efieveleer nesieer~
si
ul
mesJeefnb DejB[ keueHele leeieer~ Heefjnefj Dece=le uesefnb efye<e ceeBieer~~

iT
lesG ve HeeF Deme mecee egkeeneR~ osKeg efyeeeefj ceeleg ceve ceeneR~~
r
Sh
Yee0 pees ueesie keuHeJe=#e kees es[kej jW[-Je=#e keer mesJee kejles nQ, pees Dece=le kees es[kej efJe<e ceeBie uesles nQ, Jes
11
Yeer Ssmee mecee Heekej veneR etkeles~ ns ceeB! ceve ceW efJeeej kejkes osefKees, keee ceQ HetJees&kele ekeej kes cetKees mes DeefOeke
20
cetKe& ntB?
ht
Debye Ske ogKe ceesefn efyeMes<eer~ efveHe efyekeue vejveeeke osKeer~~

ig
Leesefjefnb yeele efHeleefnb ogKe Yeejer~ nesefle eleerefle ve ceesefn cenleejer~~

yr
op
Yee0 ns ceeB! cenejepe kees Delevle Jeekegue ossKekej cegPes en Ske efJeMes<e og:Ke nw~ Lees[er yeele mes efHeleeeer kees
C
yengle ye[e og:Ke ngDee, ns ceeB! cegPes efJeMJeeme veneR nes jne nw~
jeG Oeerj iegve GoefOe DeieeOet~ Yee ceesefn les keg ye[ DeHejeOet~~
peeles ceesefn ve kenle keg jeT~ ceesefj MeHeLe leesefn keng meefleYeeT~~
DeeesOeekeeC[ 339
Yee0 cenejepe Oewe&Jeeve Deewj iegCeeW kes DeieeOe meeiej nQ~ cegPemes keg ye[e DeHejeOe nes ieee nw, efpememes cenejepe
cegPes keg Yeer veneR ken jns nQ DeLee&led keg Yeer DeeosMe veneR os jns nQ~ legcnW cesjer MeHeLe cegPemes Fmekee meleYeeJe kenes
DeLee&led JeemleefJeke jnme yeleeDees~
oes0- menpe mejue jIegyej yeeve, kegceefle kegefue keefj peeve~
eueF peeWke peue yeeieefle, peeefHe meefueue meceeve~~42~~
d .
Yee0 mJeYeeJe mes mejue jIegkegue ceW es eerjece kes Jeeve kees kegyegef kewkeseer ves kegefue Jeeve kejkes peevee~ peeWke
ve
peue ceW s{er ieefle mes eueleer nw, eeefHe peue meceeve neslee nw, "erke Gmeer ekeej peue kes meceeve eerjIegveeLe kee
er
es
mJeYeeJe nw Deewj peeWke kes meceeve kewkeseer keer s{er yegef nw~
R
jnmeer jeefve jece Ke HeeF&~ yeesueer keHe mevesn peveeF&~~
s
MeHeLe legcnej Yejle kew Deevee~ nsleg ve otmej ceQ keg peevee~~
ht
ig
Yee0 eerjece peer kee Ke DeLee&led Peeve osKekej jeveer kewkeseer emevve ngF& Deewj ke=ef$ece mvesn eke kejleer yeesueer,
R
legcnejer MeHeLe Deewj Yejle keer meewiebOe ceQves Deewj keg otmeje nsleg veneR mecePee nw~
ll
.A
legce DeHejeOe peesie veefnb leelee~ peveveer peveke yebOeg megKeoelee~~
s
ya
jece mele meye pees keg kenng~ legce efHeleg ceeleg yeeve jle Denng~~
N
Yee0 ns leele! legce DeHejeOe kes eesie veneR nes, keeeWefke legce ceeleeefHelee Deewj YeeFeeW kees megKe osves Jeeues nes~ ns
va
jece! legce pees keg ken jns nes Jen meye mele nw~ legce ceeleeefHelee kes Jeeve Heeueve ceW lelHej nes~
Se
efHeleefnb yegPeeF kenng yeefue meesF&~ eewLesHeve pesefnb Depeme ve nesF&~~

th
legce mece megDeve megke=le pesefnb oervns~ Gefele ve leemeg efvejeoj keervns~~
P ee
Yee0 ns jeIeJe! ceQ yeefuenejer peeTB, legce DeHeves efHeleeeer kees mecePeekej Jener kenes efpememes, eewLesHeve DeLee&led
si
Je=eJemLee ceW Gvekee DeHeeMe ve nes~ efpeme HegCe ves cenejepe kees legce pewmee Dee%eekeejer Heg$e eoeve efkeee, Gme HegCe
ul
iT
kee efvejeoj kejvee eeJeleer& peer kes efueS Gefele veneR nw~
r
ueeieefnb kegcegKe yeeve MegYe kewmes~ ceien ieeeefoke leerjLe pewmes~~

Sh
jeceefnb ceeleg yeeve meye YeeS~ efpeefce megjmeefj iele meefueue megneS~~
11
Yee0 kewkeseer kes efveefvole cegKe ceW Jeeve kewmes MegYe ueieles nQ pewmes, ceieOe ceW ieee, efJe<CegHeo, Heuieg Deeefo leerLe&
20
keueeCekeejer nQ~ eerjece kees ceelee kewkeseer kes meYeer Jeeve Yeees, pewmes iebiee peer kees eeHle kejkes, meYeer ekeej kee
ht
ig
DeHeefJe$e eotef<ele peue Yeer megvoj nes peelee nw~

yr
oes0- ieF cegje jeceefnb megefceefj, ve=He efHeefj kejJe ueervn~

op
meefeJe jece Deeieceve keefn, efyevee mecee mece keervn~~43~~

C
Yee0 Fmeer yeere cenejepe keer cete& meceeHle ngF&, GvneWves eerjece kee mcejCe kejkes kewkeseer keer Deesj mes Heers
ceg[kej kejJe efueee DeLee&led HeeMJe& HeefjJele&ve efkeee, yeeeerb Deesj mes oeefnveer Deesj Mejerj kees cees[ efueee~ ceb$eer megceb$e
peer ves eerjece kee Deeieceve metefele kejkes mecee kes Devegketue efJevee efkeee~ (cenejepe! eerjece HeOeej Deees nQ, en
metevee oer~)
DeJeefveHe Dekeefve jece Heieg Oeejs~ Oeefj Oeerjpe leye veeve GIeejs~~
meefeJe meBYeeefj jeG yew"ejs~ ejve Hejle ve=He jece efvenejs~~
Yee0 leye eerjece kees DeHeves Heeme HeOeejs ngS megvekej, He=LJeerHeefle cenejepe oMejLe peer ves Oewe& OeejCe kejkes ves$e
Keesues~ ceb$eer megceb$e peer ves mecYeeue kej cenejepe kees efye"e efoee~ DeHeves ejCeeW ceW He[les ngS DeLee&led eCeece kejles ngS
eerjece kees jepee oMejLe peer ves osKee~
.
efueS mevesn efyekeue Gj ueeF&~ iew ceefve cevengB Heefveke efHeefj HeeF&~~
d
ve
jeceefnb efeleF jnsG vejveent~ euee efyeueeseve yeeefj eyeent~~
er
Yee0 cenejepe oMejLe peer ves mvesn mes Jeekegue neskej eerjece kees oe mes ueiee efueee, ceevees meHe& ves ieeer ngF& ceefCe
es
kees efHej mes eeHle kej efueee nes~ ceveg<eesW kes jepee oMejLe, eerjece kees osKeles ner jns~ Gvekes efJeceue ves$eeW mes Deegpeue
R
s
kee eJeen eue He[e~
ht
ig
Meeske efyeyeMe keg kenw ve Heeje~ oe ueieeJele yeejefnb yeeje~~
R
efyeefOeefnb ceveeJe jeG ceve ceeneR~ pesefnb jIegveeLe ve keeveve peeneR~~
ll
.A
Yee0 cenejepe oMejLe Meeske kes JeMe ceW nesves mes keg Yeer veneR ken Hee jns nQ~ Jes yeejcyeej eerjeIeJe kees oe mes
s
ueiee uesles nQ~ cenejepe oMejLe ceve ceW yeee peer kees cevee jns nQ, efpememes eerjIegveeLe peer Jeve kees ve peeeW~
ya
megefceefj censMeefnb kenBF efvenesjer~ efyeveleer megveng meoeefMeJe ceesjer~~
N
va
DeeMeglees<e legce DeJe{joeveer~ Deejefle njng oerve peve peeveer~~

Se
Yee0 efMeJe peer kee mcejCe kejkes Delevle oerveleeHetJe&ke efJeveleer kej cenejepe oMejLe peer kenles nQ, ns meoeefMeJe!
th
DeeHe cesjer eeLe&vee megefvees, DeeHe DeeMeglees<e (MeerIe mebleg nesves Jeeues) nQ leLee DeJe{joeveer (efkemeer keer Yeer Deesj neskej
ee
ceveesJeebefle oeve osves Jeeues) nQ~ cegPes oervemesJeke peevekej cesjer Deeefle& eeveer Heer[e nj ueW~
P
oes0- legce esjke meye kes oe, mees ceefle jeceefnb osng~
si
yeeve ceesj leefpe jnefnb Iej, Heefjnefj Meerue mevesng~~44~~

ul
iT
Yee0 DeeHe meyekes oe kes esjke nQ, eerjece kees Jener yegef os oerefpees, efpememes eerjeIeJe cesje Jeeve DeLee&led DeeosMe
r
Sh
es[kej Meerue Deewj mvesn kee leeie kejkes Iej ceW ner jn peeeW~
11
Depeme nesG peie megpeme vemeeT~ vejke Hejewb ye megjHegj peeT~~

20
meye ogKe ogmen meneJeng ceesneR~ ueeseve Dees jece peefve nesneR~~
ht
Yee0 ns efMeJepeer! eens peieled ceW cesje DeHeeMe nes ee HetJe& kee megeMe ve nes peees~ eens ceQ vejke ceW He[ peeTB ee
ig
HetJe&HegCeeW mes Deefpe&le cesjer mJeie& keer eeefHle Yeer ve nes peees~ cegPemes meYeer Demenveere og:Ke kees menve keje ueerefpees,
yr
Hej eerjece cesjer DeeBKeeW mes DeesPeue ve neW~

op
C
Deme ceve iegveF jeG veefnb yeesuee~ HeerHej Heele meefjme ceve [esuee~~
jIegHeefle efHeleefnb esceyeMe peeveer~ Hegefve keg keefnefn ceeleg Devegceeveer~~

osMe keeue DeJemej Devegmeejer~ yeesues yeeve efyeveerle efyeeejer~~
Yee0 cenejepe ceve ceW Fme ekeej efJeeej kej jns nQ, yeesueles veneR nQ~ Gvekee ceve HeerHeue kes Hees kes meceeve ebeue
nes G"e DeLee&led keYeer yeee peer kees ceveelee, keYeer efMeJe peer kees, keYeer eerjece kees Jeve osves kes He#e ceW nes peelee, lees
DeeesOeekeeC[ 341
keYeer Iej ceW jKeves kes He#e ceW~ jIegkegue kes mJeeceer eerjece, efHeleeeer oMejLe peer kees esce kes JeMe peeve kej Deewj ceelee
kewkeseer efHej keg kenWieer, Ssmee Gvekes ue#eCeeW mes Devegceeve kejkes osMe, keeue Deewj mecee kee DevegmejCe kejles ngS
efJeeej kejkes efJevece Jeeve yeesues
leele kenGB keg kejGB ef{"eF&~ Devegefele ceye peeefve ueefjkeeF&~~
Deefle ueIeg yeele ueeefie ogKe HeeJee~ keeng ve ceesefn keefn eLece peveeJee~~
osefKe ieesmeeFBefnb HetBsGB ceelee~ megefve emebie YeS Meerleue ieelee~~
d .
ve
Yee0 ns leeled! keg ken jne ntB, Oe=lee kej jne ntB, cesje ue[keheve peevekej Devegefele kees #ecee keerefpeesiee~ yengle
er
esermeer yeele kes efueS efHeleeeer ves og:Ke Heeee~ efkemeer ves Yeer cegPes Henues kenkej veneR yeleeee~ ns He=LJeer kes mJeeceer!
es
DeeHekees Jeekegue osKekej, ceQves ceeleeeer mes Hete~ kewkeseer ceeB kes cegKe mes mecHetCe& emebie megvekej cesjs Debie Meerleue nes
R
iees~
s
ht
ig
efJeMes<e ieesmeeFBefnb Meyo KeC[ ceW eegkele iees Meyo He=LJeer kee Jeeeke nw, Fme eeesie kes Heers YeieJeeved eerjece kee
R
en DeefYeeee efHee ngDee nw efke, ieesmJeeceer DeLee&led He=LJeer kes mJeeceer DeeHe ner nQ, Fmes DeeHe Yejle kees os oerefpees~ ceQ
ll
.A
lees Jeve ceW peeves kee efveMee kej egkee ntB~
s
oes0- cebieue mecee mevesn yeMe, meese Heefjnefje leele~
ya
Deeemeg osFe njef<e efne, keefn Heguekes eYeg ieele~~45~~
N
va
Yee0 ns efHeleeeer! Fme cebieue kes mecee ceW DeeHe cegPe Hej Heg$e mvesn mes JeMeerYetle neskej Meeske kejvee es[ oerefpees~
Se
oe ceW emevve neskej cegPes Jeve peeves keer Dee%ee oerefpees, Ssmee kenkej eYeg eerjece kes Debie jesceebefele nes G"s~
Oeve pevece peieleerleue leemet~ efHeleefnb eceeso eefjle megefve peemet~~
th
ee
eeefj HeoejLe kejleue leekes~ efee efHeleg ceeleg eeve mece peekes~~
P
Yee0 mebmeej ceW Gmeer kee pevce Oeve nw efpemekes DeeejCeebs kees megvekej efHelee kees eceeso DeLee&led FueeYe mes peefvele
si
ul
Deevevo nes~ eejeW HeoeLe& (DeLe&, Oece&, keece, cees#e) Gmeer kes kejleue DeLee&led nLesueer ceW Dee peeles nQ, efpemekees efHelee
iT
ceelee eeCe kes meceeve efee nessles nQ~

r
Sh
efJeMes<e mebeesie mes YeieJeeved eerjece kes Heeme keewmeuee, kewkeseer, megefce$ee es leerve ceeleeeW Deewj efHeleeeer oMejLe, es
11
eejes ceevees eej HeoeLe&, DeLe&, Oece&, keece, cees#e kes oelee nQ~ eYeg eerjece, efHeleeeer oMejLe keer eerefle mes Oece& keer,
20
kewkeseer keer emevvelee mes DeLe& keer, megefce$ee keer meblegef mes keece keer Deewj keewmeuee peer keer efeelee mes cees#e keer efmeef
mecePe jns nQ~
ht
ig
Deeemeg Heeefue pevece Heue HeeF&~ SsnGB yesefieefnb nesG jpeeF&~~

yr
efyeoe ceeleg meve DeeJeGB ceeBieer~ eefuenGB yeveefnb yengefj Heie ueeieer~~
op
C
Yee0 Dee%ee kee Heeueve kejkes, DeHeves pevce uesves kee Heue Heekej, ceQ MeerIe ner Dee peeTBiee~ cegPes Jeve peeves keer
jepee%ee nes peees, ceQ ceeleeeer mes efJeoe ceeBie DeeTB, efHej DeeHeeer kees eCeece kejkes Jeve euee peeTBiee~
Deme keefn jece ieceve leye keervne~ YetHe Meeske yeMe Glej ve oervne~~
veiej yeeefHe ieF yeele megleerer~ gDele e{er peveg meye leve yeerer~~
Yee0 leye Ssmee kenkej eerjece ves efJeoe ceeBieves kes efueS ceelee peer kes Heeme emLeeve efkeee~ cenejepe ves Meeske kes JeMe
ceW nesves kes keejCe keg Yeer Gej veneR efoee~ Jen leerKeer Jeelee& (meceeeej) veiej ceW Fme ekeej JeeHle nes ieF& ceevees
mHeMe& kejles ner meyekes Mejerj ceW yeerer veeceke Ieeme e{ ieF& nes~
efJeMes<e efnceeeue eosMe ceW Ske yeerer veeceke Ieeme nesleer nw pees tles ner efyet kes [bke keer YeeBefle meejs Mejerj ceW
Demenveere Heer[e GlHevve kej osleer nw~
d .
megefve YeS efyekeue mekeue vej veejer~ yesefue efyeHe efpeefce osefKe oJeejer~~
ve
pees penB megveF OegveF efmej meesF&~ ye[ efye<eeo veefnb Oeerjpe nesF&~~
er
es
Yee0 efpeme ekeej Jeve keer Deefive kees osKeles ner uelee Deewj Je=#e metKe peeles nQ Gmeer ekeej eerjece Jeveieceve kee
R
meceeeej megvekej eerDeJeOe kes meYeer vejveejer efJekeue nes iees~ pees peneB megvelee Jen JeneR efmej Heerves ueielee Lee~
s
ueesieeW kes ceve ceW yengle ye[e og:Ke Lee, ceve ceW Oewe& veneR nes jne Lee~
ht
ig
oes0- cegKe megKeeefnb ueeseve meJeefnb, Meeske ve oe meceeF~
R
cevengB keve jme kekeF&, Glejer DeJeOe yepeeF~~46~~
ll
.A
Yee0 ueesieeW kes cegKe metKe peeles Les, Gvekes ves$e DeegHeele kej jns Les, Meeske oe ceW veneR mecee jne Lee, ceevees
s
keCejme keer mesvee ner [bkee yepeekej eerDeJeOe cebs Glej DeeF& nes~
ya
N
efceuesefn ceePe efyeefOe yeele yesieejer~ penB lenB osefn kewkeefeefnb ieejer~~
va
Sefn HeeefHeefveefnb yetefPe kee HejsT~ eF YeJeve Hej HeeJeke OejsT~~

Se
Yee0 yeee peer ves cesue DeLee&led megvoj mebeesie kes yeere ceW ner yeele efyeiee[ oer~ ueesie peneBleneB kewkeseer kees ieeueer
th
osves ueies~ yeesues, Fme HeeefHeveer kewkeseer kees keee mecePe He[e, Fmeves HHej ekej Gme Hej Deefive jKe efoee DeLee&led pewmes
ee
mejkeb[s keer le ye[s Heefjece mes yeveekej, keesF& DeuHeyegefJeeuee Jeefkele Gme Hej mJeeb Deeie jKe os, kewkeseer ves Gmeer
P
ekeej kee keee& efkeee, mJeeb Henues eerjece Hej esce efkeee Deewj Deepe Gmeer esce He mejkeb[s keer le Hej JeveJeeme
si
ul
He Deefive jKe oer~

iT
efvepekej veeve keeef{ en oerKee~ [eefj megOee efye<e eenle eerKee~~

r
Sh
kegefue ke"esj kegyegef DeYeeieer~ YeF jIegyebMe yesveg yeve Deeieer~~

11
Yee0 kewkeseer DeHeves neLe mes DeHevee ves$e efvekeeue kej osKevee eenleer nw~ Dece=le Hesbke kej, efJe<e kee mJeeo eKe
20
uesvee eenleer nw~ kewkeseer kegefue, ke"esj Deewj kegeflmele yegefJeeueer leLee DeYeeefieveer nw~ en jIegJebMe He yeeBme kes Jeve
kes efueS Deefive yeve ieF&~
ht
ig
HeeueJe yewef" Hes[ Sefnb keee~ megKe cenB Meeske "e Oeefj "ee~~
yr
meoe jece Sefn eeve meceevee~ keejve keJeve kegefueHeve "evee~~

op
C
Yee0 Fmeves HeuueJe Hej yew"kej, Je=#e kees kee [euee DeLee&led Yejle keer jepemeee Hej Deeefele jnkej Fmeves cenejepe
oMejLe He Je=#e kees ner kee [euee~ megKe ceW Meeske kee meceepe je [euee~ eerjece meowJe Fmekees eeCe kes meceeve
efee Les, efkeme keejCe kewkeeer ves en kegefuelee "eve oer?
mele kenefnb keefye veeefj megYeeT~ meye efyeefOe Deien DeieeOe ogjeT~~7~~
efvepe eefleefyebye yeke ieefn peeF&~ peeefve ve peeF veeefj ieefle YeeF&~~8~~
DeeesOeekeeC[ 343
Yee0 keefJeieCe mele ner kenles nQ efke, ceeB, yenve, Helveer Deewj yeser Fve eejeW DeJeOeejCeeDeeW mes otj YeesieJeeefoveer veejer
kee mJeYeeJe meye ekeej mes Deieen DeLee&led Deieee neslee nw Deewj Gmekeer efHeeves keer eJe=efe yengle ner iebYeerj nesleer nw~
ns YeeF&! keoeefeled DeHeveer Hejeeerb Heke[vee mecYeJe nw, Hejvleg mJeeLe&HejeeCe Deewj YeieJeeved mes efJecegKe veejer keer
ceveesoMee veneR peeveer pee mekeleer~
oes0- keen ve HeeJeke peeefj meke, kee ve meceg meceeF~
kee ve kejw Deyeuee eyeue, kesefn peie keeue ve KeeF~~47~~
d .
ve
Yee0 Deefive keee veneR peuee mekelee, meceg ceW keee veneR mecee mekelee leLee Deyeuee DeLee&led DeeOeeeflceke yeue mes
er
jefnle, eyeue DeLee&led Yeewefleke Yeesieyeue mes egkele YeieJeled Yepevenerve m$eer keee veneR kej mekeleer? keeue efkemes veneR Kee
es
mekelee? DeLee&led pewmes Deefive meye keg peuee mekelee nw, meceg ceW meye keg mecee mekelee nw Deewj keeue meye kees Kee
R
mekelee nw Gmeer ekeej DeeOeeeflceke yeue mes jefnle kesJeue YeesieHejeeCe m$eer eneB Jen meye keg kej mekeleer nw~
s
ht
kee megveeF efyeefOe keen megveeJee~ kee osKeeF en keen osKeeJee~~
ig
R
Ske kenefnb Yeue YetHe ve keervne~ yej efyeeeefj veefnb kegceefleefnb oervne~~
ll
pees nef" YeeG mekeue ogKe Yeepeveg~ Deyeuee efyeyeMe ieeve iegve iee peveg~~
.A
Yee0 yeee peer ves keee megvee kej, keee megvee efoee? keee efoKeevee eeefnes Lee Deewj keee efoKee efoee? DeLee&led
s
ya
jepeeefYe<eske megveekej, JeveJeeme megveeee Deewj eerjece kee jepeefleueke efoKeevee eeefnes Lee, Hej Deepe eerjece keer
N
keCe Jeveee$ee efoKee jns nQ~ GveceW mes keg ueesie kenves ueies efke, cenejepe ves Dee veneR efkeee, kegeflmele
va
yegefJeeueer kewkeeer kees efJeeej kejkes Jejoeve veneR efoee~ Jener efyevee efJeeejs efoee ngDee Jejoeve Deepe n"eled meYeer
Se
og:KeeW kee Hee$e yeve ieee~ DeeOeeeflceke yeue mes nerve kewkeseer kes efJeJeMe ngS cenejepe kee ceevees %eeveHe iegCe euee
th
ieee~
ee
Ske Oejce Hejefceefle Heefneeves~ ve=Heefnb oes<e veefnb osefnb meeeves~~

P
efMeefJe oOeerefe nefjeb keneveer~ Ske Ske meve kenefnb yeKeeveer~~

si
ul
Yee0 otmejs ueesie pees Oece& keer Heefjefceefle DeLee&led ceee&oe kees Heneeveles Les, Jes elegj ueesie cenejepe kees oes<e veneR osles~
iT
efMeefJe, oOeerefe Deewj nefjMev keer keLee Ske otmejs mes yeKeeve kej DeLee&led JeeKeeve kes meeLe kenles nQ~
r
Sh
Ske Yejle kej meccele kenneR~ Ske Goeme YeeJe megefve jnneR~~
11
keeve cetBefo kej jo ieefn peerne~ Ske kenefnb en yeele Deueerne~~

20
megke=le peeefnb Deme kenle legcnejs~ jece Yejle kenB eeveefHeDeejs~~

ht
Yee0 keg ueesie eerjece kes JeveJeeme ekejCe ceW kewkeseer kes meeLe eerYejle keer mecceefle kenles nQ, otmejs ueesie en
ig
yr
YeeJe megvekej Goeme jn peeles nQ DeLee&led efKeVe nes peeles nQ~ neLe mes keeve cetBokej oeBle mes peerYe oyeekej keg ueesie
op
kenles nQ efke, en yeele efvejeOeej Deewj ceee&oe jefnle nw~ Ssmee kenles ner legcnejs meYeer HegCe eues peeeWies, keeeWefke
C
eerYejle kees eerjece eeCe kes meceeve efee nQ~
oes0- ev eJew ye Deveue keve, megOee nesF efye<eletue~

meHevesngB keyengB ve kejefnb keg, Yejle jece eefleketue~~48~~
Yee0 Yeues ner evcee yeHeer&ueer efkejCeeW Jeeuee neskej Yeer Deefive kes keCe efiejees, Yeues ner Dece=le efJe<e kes meceeve nes
peees DeLee&led DeHeves peerJeve iegCe kees es[kej ueesieeW kes eeCe uesves ueies~ Fleves Hej Yeer eerYejle mJeHve ceW Yeer, keYeer Yeer,
keg Yeer, eerjece kes eefleketue veneR kejWies~
Ske efyeOeeleefnb ot<eve osner~ megOee osKeeF oervn efye<e pesneR~~
KejYej veiej meese meye keent~ ogmen oen Gj efcee Gent~~
.
Yee0 Deve ueesie yeee peer kees oes<e osles nQ, efpevneWves Dece=le efoKeekej efJe<e os efoee, DeLee&led eerjece kee
d
ve
jepeeefYe<eskeHe Dece=le efoKeekej, JeveJeemeHe efJe<e os efoee~ eerDeJeOe veiej ceW Keueyeueer cee ieF& meYeer ueesieeW kes
er
ceve ceW Meeske Deewj Demenveere leHeve nesves ueieer, oe kee Glmeen efce ieee~
es
efyeeyeOet kegueceeve pe"sjer~ pes efee Hejce kewkeeer kesjer~~
R
ueieerb osve efmeKe Meerue mejener~ yeeve yeevemece ueeieefnb leener~~
s
ht
ig
Yee0 pees kewkeseer kees Hejceefee, yeeeCeeW keer HeeflveeeB, kegue keer mecceeefvele Je= ceefnueeeW leLee iegHelveer DevOeleer
R
peer Deewj HejcHeje mes kewkeseer keer pes"eefveeeB LeeR, Jes kewkeseer kes Meerue keer eMebmee kejkes efMe#ee osves ueieerb~ Gvekes Jeeve
ll
.A
kewkeseer kees yeeCe kes meceeve ueie jns Les~
s
Yejle ve ceesefn efee jece meceevee~ meoe kenng en meye peie peevee~~
ya
kejng jece Hej menpe mevesnt~ kesefnb DeHejeOe Deepeg yeve osnt~~
N
va
Yee0 ns kewkeseer! legce meowJe ener kenleer nes efke, cegPes eerjece kes meceeve Yejle efee veneR nQ~ en yeele meeje mebmeej
Se
peevelee nw efke, legce eerjece Hej mJeYeeJe mes esce kejleer nes, Deepe efkeme DeHejeOe Hej kegefHele neskej efveoes&<e eerjece kees
Jeve os jner nes?
th
ee
keyengB ve efkeeng meJeefle Deejsmet~ eerefle eleerefle peeve meye osmet~~

P
keewmeuee Deye keen efyeieeje~ legce pesefn ueeefie yepe Hegj Heeje~~
si
Yee0 legceves keYeer DeHeveer meewleveeW kes eefle Deejsmet (Ss<e&) DeLee&led F&<ee& veneR keer~ legcnejer eerjece kes eefle eerefle Deewj
ul
iT
efJeMJeeme kees mecHetCe& keesmeue osMe peevelee nw~ Deye keewmeuee ves DeeHekee keee efyeiee[e nw, efpemekes efueS DeeHe ves
r
eerDeJeOeHegj ceW JepeHeele kej [euee~

Sh
efJeMes<e F&<ee& SJe Ss<e& DeLee&led F&<ee& Meyo ner mJeeefLe&ke DeCed elee kejves mes Ss<e& yeve peelee nw Deewj Ss<e& kee ner
11
DeHeYebMe Deejsmet nw~

20
oes0- meere efke efHee meBie Heefjnefjefnb, ueKeve efke jefnnQ Oeece~
ht
ig
jepe efke YetBpeye Yejle Hegj, ve=He efke efpeFefnb efyeveg jece~~49~~
yr
Yee0 ns kewkeseer! keee meerlee peer DeHeves efeelece eerjece kee meeLe es[ oWieer, keee eerue#ceCe, eerjece kes efyevee
op
eerDeJeOeOeece ceW jnWies, keee eerjeceue#ceCe kes efyevee eerYejle eerDeJeOe kee jepe YeesieWies, keee cenejepe oMejLe
C
eerjece kes efyevee peerefJele jnWies?
efJeMes<e Yeesieye kes mLeeve Hej YetBpeye ken kej, yeeeCe HeeflveeeB eesOe ceW ener kenvee eenleer nQ efke, eerjece kes efyevee
eerYejle jepeHe Heue Yetve kej Yeer veneR KeeeWies~
Deme efyeeeefj Gj e[ng keesnt~ Meeske keuebke keesef" peefve nesnt~~
Yejleefnb DeJeefme osng pegyejepet~ keeveve keen jece kej keepet~~
DeeesOeekeeC[ 345
Yee0 ns kewkeeer! oe ceW Sssmee efJeeej kejkes eesOe es[ oerefpees~ Meeske Deewj keuebke keer kees"er (efceer ee F kee
yevee ngDee yengle ye[e mLeeve)cele yeefvees~ Yejle peer kees jepe DeJeMe oerefpees, Hejvleg Jeve ceW eerjece kee keee keee&
nw?
veeefnve jece jepe kes YetKes~ Oejce Oegjerve efye<ee jme Kes~~
ieg ie=n yemengB jece leefpe iesnt~ ve=He meve Deme yej otmej uesnt~~
Yee0 kewkeseer! eYeg eerjeceev jepe kes YetKes veneR nQ~ es Oece& keer Oegjer kees Jenve kejves Jeeues leLee efJe<ee jme mes
d .
ve
Kes DeLee&led Deemeefkele jefnle nQ~ FmeefueS legcnW en DeeMebkee veneR nesveer eeefnes efke, eerjece, Yejle peer mes jepe erve
er
ueWies~ (leye DevOeleer peer ves kene) eerjece, jepeYeJeve es[kej iegosJe kes YeJeve DeLee&led Deeece ceW jn ueW, Fme
es
ekeej cenejepe mes otmeje Jejoeve ues uees~
R
peew veefn ueefienng kens nceejs~ veefnb ueeefieefn keg neLe legcnejs~~
s
ht
peew Heefjneme keervn keg nesF&~ leew keefn eie peveeJeng meesF&~~
ig
R
Yee0 eefo nceejs kenves ceW veneR ueieesieer DeLee&led nceeje kenvee veneR ceeveesieer leye legcnejs neLe keg Yeer veneR ueiesiee
ll
DeLee&led legcnW keesF& ueeYe veneR nesiee~ eefo legceves keesF& Heefjneme efkeee nes, lees Gmes eke ken kej meyekes meeceves yelee
.A
oes~
s
ya
jece meefjme megle keeveve peesiet~ keen keefnefnb megefve legce kenB ueesiet~~
N
G"ng yesefie meesF kejng GHeeF&~ pesefn efyeefOe Meeske keuebke vemeeF&~~
va
Yee0 eerjece pewmee yese Jeve kes eesie nw, Ssmee megveles ner ueesie legcnW keee kenbsies? kewkeseer! peuoer G"kej Ke[er nes
Se
peeDees Deewj Jener GHeee kejes, efpeme efJeefOe mes ueesieeW kee Meeske Deewj DeeHekee keuebke ve nes peees~
th
b0: pesefn YeeBefle Meeske keuebke peeF GHeee keefj kegue Heeuent~
ee
nef" Hes jeceefnb peele yeve peefve yeele otmeefj eeuent~~

P
si
efpeefce Yeeveg efyeveg efove eeve efyeveg leveg eb efyeveg efpeefce peeefceveer~
ul
efleefce DeJeOe leguemeeroeme eYeg efyeveg mecegefPe Oeewb efpee Yeeefceveer~~

iT
Yee0 efpeme ekeej mes DeJeOeJeeefmeeeW kee Meeske Deewj DeeHekee keuebke euee peees, Jener GHeee kejkes jIegkegue kee
r
Sh
Heeueve kej ueerefpees~ Jeve peeles ngS eerjece kees n"eled ueewe ueerefpees Deewj otmejer yeele cele eueeFes~ leguemeeroeme peer
11
kenles nQ efke, DevOeleer Deeefo yeeeCe JeOegeW Deewj jIegkegue keer ceeveveeree Je= ceefnueeeW leLee jeveer kewkeseer keer
20
HejcHejeiele pes"eefveeeB, leerve GoenjCe oskej mecePeeles ngS yeesueerb, ns MegYeue#eCeeW Jeeueer kewkeseer! leefveke DeHeves ceve ceW
ht
lees mecePees, efpeme ekeej mete& kes efyevee efove lespe mes nerve nes peelee nw, efpeme ekeej eeCe kes efyevee Mejerj MeesYeenerve nes
ig
peelee nw, leLee efpeme ekeej evcee kes efyevee jeef$e ekeeMenerve Deewj Yeeeveke nes peeleer nw, Gmeer ekeej DeJeOe, eYeg eer
yr
jece kes efyevee efeeenerve Deewj MeesYeenerve nes peeesiee~ DeLeJee, eerYejle, eerjece kes efyevee mete& mes jefnle efove keer YeeBefle
op
lespe mes nerve nes peeeWies Deewj eYeg kes efyevee cenejepe oMejLe eeCe kes efyevee Mejerj kes meceeve efveef<ee, efvejLe&ke nes
C
peeeWies leLee jeIeJesv peer kes efyevee epee, ev kes efyevee jeef$e kes meceeve MeesYeenerve Deewj DebOekeej mes egkele nes
peeesieer~
mees0- meefKeve efmeKeeJeve oervn, megvele ceOegj Heefjveece efnle~
lesefnb keg keeve ve keervn, kegefue eyeesOeer ketyejer~~50~~
Yee0 meefKeeeW ves ceOegj Deewj HeefjCeece ceW efnlekej efMe#ee oer, Gmes megveles ngS Gme kewkeseer ves keg Yeer keeve veneR efoee
DeLee&led eJeCesefve mes veneR megvee~ Devemegveer kej oer, keeeWefke Jen kegefue kegye[er cebLeje eje eyeesefOele ngF& LeeR, DeLee&led
mecePeeeer ieF Leer~
Glej ve osF ogmen efjefme Keer~ ce=efieve efeleJe peveg yeeefIeefve YetKeer~~
yeeefOe DemeeefOe peeefve efleve leeieer~ eueerb kenle ceeflecebo DeYeeieer~~
.
Yee0 Demenveere eesOe mes #e DeLee&led efvegj Deewj Gie ngF& kewkeseer Gvekee Gej veneR os jner nw Deewj GvnW Gmeer
d
ve
ekeej osKe jner nw, pewmes Deenej kes efueS YetKe mes le[heleer ngF& yeeefIeve nefjefCeeeW kees osKeleer nw~ jesie kees Demenveere
er
peevekej DeLee&led kewkeseer kee n" es[vee DemecYeJe peevekej DevOeleer Deeefo yeeeefCeeeB, kegue keer Je=eeW Deewj
es
kewkeseer keer HeejcHeefjke pes"eefveeeB Gmes es[kej ceeflecevo (cevoyegef Jeeueer), DeYeeieer (Yeeienerve), kenles ngS
R
jepeYeJeve mes eue oerb~
s
ht
jepe kejle eefn owJe efyeieesF~ keervnsefme Deme peme kejF ve keesF&~~
ig
R
Sefn efyeefOe efyeueHeefnb Hegj vej veejer~ osefnb kegeeueefnb keesefke ieejer~~
ll
.A
Yee0 jepe kejles ngS DeLee&led jepemegKe Yeesieles ngS Fmekees efJeOeelee ves ve kej efoee~ kewkeseer ves lees Ssmee kej
[euee, pewmee keesF& veneR kej mekelee~ Fme ekeej, DeJeOeHegj kes meYeer vejveejer efJeueeHe kejves ueies Deewj yegjer eeue
s
eueves Jeeueer kewkeseer kees kejes[eW ieeefueeeB osves ueies~ ya
N
pejefnb efye<ece pej uesefnb Gmeemee~ keJeefve jece efyeveg peerJeve Deemee~~
va
efyeHegue efyeeesie epee Dekegueeveer~ peveg peueej ieve metKele Heeveer~~

Se
Yee0 DeJeOeJeemeer Yeebkej Meeske kes pJej ceW peueles ngS TBeerTBeer MJeeme uesves ueies Deewj kenves ueies efke, eerjece
th
ee
kes efyevee peerJeve keer keewvemeer DeeMee nw? yengleye[s efJeeesie mes eerDeJeOe keer epee Gmeer ekeej Dekeguee G"er, pewmes
P
peue kes metKeles ner leueweeW Deewj veefoeeW ceW jnves Jeeues peuepevleg Dekeguee G"les nQ~
si
Deefle efye<eeo yeMe ueesie uegieeF&~ ieS ceeleg Heefnb jece ieesmeeBF&~~
ul
iT
cegKe emevve efele eewiegve eeT~ efcee meese peefve jeKew jeT~~
r
Sh
Yee0 DeJeOe kes Heg<e Deewj ceefnueeeW DeefleMee efJe<eeo DeLee&led og:Ke kes JeMe ceW nes iees~ FefveeW kes mJeeceer,
$e+ef<ekesMe, Hejceelcee eerjece, ceelee keewmeuee peer kes Heeme iees~ Gvekee cegKe emevve Lee, Gvekes ceve ceW HetJees&kele eej
11
GHeueefyOeeeW keer DeeMee ceW eej iegCee Glmeen Lee~ cenejepe GvnW YeJeve ceW ve jKe ueW, en mecYeeefJele Meeske Yeer efce
20
ieee~
ht
ig
efJeMes<e eerjece ves kewkeseer kes mece#e JeveJeeme keer eej GHeueefyOeeeW ceW ece mes cees#e, Oece&, DeLe& Deewj keece kes He
yr
cebs mJeerkeeje Lee~ cegefveieCeeW kee efceueve cees#e, efHelee keer Dee%ee kee Heeueve Oece&, kewkeseer keer mecceefle DeLe& Deewj
op
eeCeefee Yejle keer jepe eeefHle keece, Je nw DeeesOeekeeC[ kee 41 JeeB oesne Deewj Gmeer kes HeMeeled Henueer
C
eewHeeF&~ JeveJeeme kee efveMee nes peeves Hej FvneR eejeW GHeueefyOeeeW keer eleeMee mes eerjece peer kes oe ceW eej iegCee
Glmeen ngDee~
oes0- veJe ieebo jIegyeerjceve, jepe Deueeve meceeve~
t peeefve yeve ieceve megefve, Gj Deevebo DeefOekeeve~~51~~
DeeesOeekeeC[ 347
Yee0 jIegkegue kes Jeerj eerjece kes ceveHe egJee neLeer kes oe ceW jepeHe yevOeve kees te peevekej Deewj Jeve ceW
peevee megvekej, Deevevo DeefOeke nes ieee DeLee&led pewmes yevOeve kes tves mes iepeMeeuee mes efvekeuekej Jeve keer Deesj euee
ngDee egJee neLeer yengle Deeveefvole nes G"lee nw, Gmeer ekeej YeieJeeved kee ceve Yeer jepeHe yevOeve kees te ngDee
peevekej Deewj DeHeves Jeveieceve keer Dee%ee megvekej yengle emevve ngDee~
jIegkegueefleueke peesefj oesG neLee~ cegefole ceeleg Heo veeeG ceeLee~~
oerefvn DeMeer<e ueeF Gj ueervns~ Yet<eve yemeve efveeJej keervns~~
d .
ve
Yee0 jIegkegue kes efleueke (es) eerjece ves oesveeW neLe pees[kej emevve neskej ceelee keewmeuee peer kes ejCeeW ceWs
er
cemleke veJeeee~ ceeleeeer ves eYeg kees DeeMeerJee&o efoee, GvnW oe mes ueiee efueee Deewj DeeYet<eCe leLee Jem$e eeekeeW
es
kees veeweJej efoee~
R
yeej yeej cegKe egbyeefle ceelee~ veeve vesn peue Hegueefkele ieelee~~
s
ht
ieeso jeefKe Hegefve oe ueieeS~ meJele escejme Heeo megneS~~
ig
R
Yee0 ceelee keewmeuee eYeg kes eercegKe kees yeejyeej etce jner nQ~ Gvekes ves$eeW ceW mvesn kee peue nw Deewj Gvekes DebieeW
ll
.A
ceW jesceebe nes jne nw~ keewmeuee peer ves eYeg eerjece kees ieeso ceW ueskej, efHej oe mes ueiee efueee~ Gvekes megvoj LeveeW
mes escejme DeLee&led Jelmeuejme He ogiOe et jne Lee~
s
ya
esce eceeso ve keg keefn peeF&~ jbke Oeveo Heoyeer peveg HeeF&~~
N
meeoj megboj yeove efvenejer~ yeesueer ceOegj yeeve cenleejer~~
va
Se
Yee0 keewmeuee kee esce Deewj eceeso DeLee&led eerjeceHe DeYeer keer eeefHle mes GlHevve ngDee Deevevo, keg Yeer veneR
kene pee mekelee~ ceevees oefj ves osJeeW kes OeveeOe#e kegyesj keer HeoJeer Hee ueer~ ceeB keewmeuee DeeojHetJe&ke YeieJeeved kes
th
ee
megvoj cegKe kees efvenej kej ceOegj Jeeve yeesueerb

P
kenng leele peveveer yeefuenejer~ keyeefnb ueieve cego cebieuekeejer~~

si
megke=le Meerue megKe meerJeB megneF&~ pevece ueeYe keF DeJeefOe DeIeeF&~~
ul
iT
Yee0 ns leeled! keefnes ceelee yeefuenejer peeleer nw, emevvelee Deewj cebieue kees kejves Jeeues DeeHe kes efleueke kee MegYe cegntle& keye nw?
r
Deepe nceejs HegCe, Meerue SJeb megKe keer meercee nw Deewj Deepe nceejs pevce kes ueeYe keer HetCe& Hejekeee nw~
Sh
oes0- pesefn eenle vej veeefj meye, Deefle Deejle Sefn YeeBefle~
11
efpeefce eeleke eeleefke le=ef<ele, ye=ef Mejo $e+leg mJeeefle~~52~~

20
Yee0 efpeme cegntle& kees DeJeOe kes meYeer vejveejer Delevle Deele& neskej, Fme ekeej een jns nQ, pewmes Heemes eeleke
ht
Deewj eelekeer Mejo$e+leg ceW mJeeefle ve#e$e keer Je<ee& kees eenles nQb~
ig
yr
leele peeGB yeefue yesefie venent~ pees ceve YeeJe ceOegj keg Keent~~
op
efHeleg meceerHe leye peeSnt Yewee~ YeF yeef[ yeej peeF yeefue cewee~~
C
Yee0 ns leeled (cesjs Jeelmeue kes DeemHeo) jeIeJe! ceQ yeefuenejer peeleer ntB, legce MeerIe vene uees Deewj pees legcnejs ceve
kees Yeees, keg ceOegj (efceeVe, ceesoke Deeefo) Kee uees~ ns Yewee (Ye)! efHeleeeer kes meceerHe leye DeLee&led mJeuHeenej
kes HeMeeled peevee, yengle osj nes ieF& nw, ceeB yeefuenejer peeleer nw~
ceeleg yeeve megefve Deefle Devegketuee~ peveg mevesn megjle kes Hetuee~~
megKe cekejbo Yejs efeecetuee~ efvejefKe jece ceve YeJeBj ve Yetuee~~
Yee0 Delevle Devegketue DeHeveer ceelee eer keewmeuee peer kes Jeeve megvekej, pees mvesn DeLee&led Jeelmeue esce He
keuHeJe=#e kes ceevees Heg<He Les, pees megKe He cekejbo (Heg<Hejme) mes Yejs Les, pees eer DeLee&led jepeue#ceer kes cetue Deeee
Les, GvnW osKekej Yeer eerjece kee ceveHe Yecej veneR Yetuee DeLee&led Gve Hej Deekeef<e&le veneR ngDee~
efJeMes<e leelHee& en nw efke, ceeleeeer ves HetJe& kes Devegso ceW eej eewHeeF& Deewj Ske oesne eje pees Jeeve kens, Gvemes
meeceeve Jeefkele kees Deekeef<e&le nesvee mJeYeeefJeke Lee, Hejvleg HejcesMJej eerjece Gve Hej keeeW Deekeef<e&le nesles?
.
Oejce Oegjerve Oejce ieefle peeveer~ kensG ceeleg meve Deefle ce=og yeeveer~~
d
ve
efHelee oervn ceesefn keeveve jepet~ penB meye YeeBefle ceesj ye[ keepet~~
er
Yee0 Oece& keer Oegjer kees OeejCe kejves Jeeues eerjece ves Oece& keer ieefle kee %eeve kejkes DeLee&led Jeve ee$ee ceW Oece& ee$ee
es
kee ueeYe mecePekej, ceelee keewmeuee peer mes Delevle keesceue JeeCeer ceW kene, ns ceeB! efHelee peer ves cegPes Jeve kee jepe
R
efoee nw~ peneB cesje meye ekeej mes yengle ye[e keee& nw DeLee&led Deye DeeesOee ceW cesjer keesF& GHeeesefielee veneR nw~
s
ht
Deeemeg osefn cegefole ceve ceelee~ pesefnb cego cebieue keeveve peelee~~
ig
R
peefve mevesn yeme [jHeefme Yeesjs~ DeeveBo Decye Devegien leesjs~~
ll
.A
Yee0 ns ceeB! DeeHe emevve ceve mes cegPes Dee%ee oW, efpememes Jeve peeves ceW emevvelee Deewj cebieue nes, DeeHe Jeelmeue esce
s
kes JeMe neskej Yetue kej Yeer cele [efjesiee~ ns ceeB! DeeHekeer ke=Hee mes JeneB Deevevo ner Deevevo nesiee~
ya
oes0- yej<e eeefjome efyeefHeve yeefme, keefj efHeleg yeeve eceeve~
N
DeeF HeeeB Hegefve osefKenGB, ceve peefve kejefme ceueeve~~53~~
va
Se
Yee0 eewon Je<e& Hee&vle Jeve ceW efveJeeme kejkes, efHeleeeer kes Jeeve kees eceeefCele kejkes Hegve: eerDeJeOe Deekej
DeeHekes eerejCeeW kes oMe&ve keBiee~ DeHeves ceve kees ceueeve DeLee&led n<e& mes jefnle cele keerefpeesiee DeLee&led og:Ke cele
th
ee
keerefpeesiee~
P
yeeve efyeveerle ceOegj jIegyej kes~ Mej mece ueies ceeleg Gj kejkes~~
si
menefce metefKe megefve Meerleefue yeeveer~ efpeefce peJeeme Hejs HeeJeme Heeveer~~
ul
iT
Yee0 jIegkegue ceW es eerjece kes efJevece SJeb ceOegj Jeeve ceelee keewmeuee kes oe ceW yeeCe kes meceeve ueies Deewj
r
Sh
kejkes DeLee&led keke kej kemekeves ueies~ eYeg keer Meerleue JeeCeer megvekej, ceeleeeer Gmeer ekeej YeeYeerle neskej
metKe ieF, pewmes Je<ee& kee peue He[ves Hej peJeeme veeceke Ieeme metKe peeleer nw~
11
keefn ve peeF keg oe efye<eeot~ cevengB ce=ieer megefve kesnefj veeot~~

20
veeve mepeue leve Lej Lej keeBHeer~ ceepeefnb KeeF ceerve peveg ceeHeer~~
ht
ig
Yee0 ceelee keewmeuee peer mes keg Yeer kene veneR pee jne nw, Gvekes oe ceW Gmeer ekeej kee Meeske ngDee, pewmes efmebn
yr
keer iepe&vee megvekej nefjCeer kees nes peelee nw~ ceeB keewmeuee peer kes ves$e Deegpeue mes HetCe& nes iees~ Gvekee Mejerj LejLej
op
keeBHe G"e (yengle keefcHele nes G"e)~ ceevees ceebpee DeLee&led eLece Je<ee& mes GlHevve Hesve kees Keekej ceerve (m$eer ceueer)
C
celeJeeueer, cejCeemevve nes G"er nes~
Oeefj Oeerjpe megle yeove efvenejer~ ieoieo yeeve kenefle cenleejer~~

leele efHeleefnb legce eeveefHeeejs~ osefKe cegefole efvele eefjle legcnejs~~
jepe osve kenB MegYe efove meeOee~ kensG peeve yeve kesefnb DeHejeOee~~
leele megveeJeng ceesefn efveoevet~ kees efovekej kegue YeeG ke=Meevet~~
DeeesOeekeeC[ 349
Yee0 Oewe& OeejCe kejkes, Heg$e eerjece kes cegKe kees efvenej kej, ceelee keewmeuee tles ngS mJej ceW Jeeve kenves ueieerb,
ns leeledd! cesjs Jeelmeue jme kes Deeuecyeve Heg$e jeIeJe! legce DeHeves efHeleeeer kees eeCe kes meceeve efee nes, legcnejs eefj$e
kees osKekej cenejepe efvejvlej emevve nesles jnles nQ~ legcns jepe osves kes efueS GvneWves MegYe efove efveefMele efkeee, efHej
legcnejs efkeme DeHejeOe mes eeJeleer& peer ves legcnW Jeve peeves kes efueS ken efoee~ ns yess! cegPes Jen keejCe megveeDees keewve
Jeefkele mete&kegue kes efueS Deefive yeve ieee~
oes0- efvejefKe jece Ke meefeJemegle, keejve kensG yegPeeF~
d .
ve
megefve emebie jefn cetke efpeefce, oMee yejefve veefnb peeF~~ 54~~
er
Yee0 eYeg eerjece kee Ke (mebkesle) osKekej, ceb$eer megceb$e kes Heg$e DeefYevevove ves ceeleeeer kees meye keejCe
es
mecePeekej kene~ meye emebie megvekej keewmeuee ceelee cetke DeLee&led ietbies keer YeeBefle egHe jn ieF~ Gvekeer oMee kee JeCe&ve
R
veneR efkeee pee mekelee~
s
ht
jeefKe ve mekeF ve keefn meke peent~ ogntB YeeBefle Gj oeve oent~~
ig
R
efueKele megOeekej iee efueefKe jent~ efyeefOe ieefle yeece meoe meye keent~~
ll
.A
Yee0 keewmeuee peer ve lees eerjece kees Iej ceW jKe mekeleer nQ Deewj ve ner, Jeve peeDees, Ssmee ken mekeleer nQ~ oesveeW
s
ekeej mes keewmeuee ceelee kes oe ceW Demenveere oen DeLee&led peueve nes jner nw~ Jes meeseves ueieerb efke, osKees efJeOeelee
ya
keer ieefle DeLee&led eeue meowJe meYeer kes efueS Jeece DeLee&led s{er ngDee kejleer nw~ evcee efueKeles mecee jeng efueKee ieee
N
DeLee&led keneB lees eeJeleer&peer, eerjece kes jepeefleuekeHe evcee keer jevee kej jns Les Deewj keneB GvneR mes jengHe
va
eerjece kee JeveJeeme jee efueee ieee~

Se
th
efJeMes<e kece&keeC[ ceW ieneW kes Deekeej kes ece ceW evcee kee Deekeej efleeree kes ev kes meceeve efveefo& nw~
ee
evcee efueKeles mecee Gmekes yeere ceW menmee DeefOeke meener efiej peees, lees Jen metHee&keej nes peelee nw Deewj Jener yeve
P
peelee nw, jeng~ eneB leelHee& ener nw efke, cenejepe efleeree kes ev kes meceeve eerjecejepeeefYe<eske keer jevee kej
si
ul
jns Les, pees Gvekes Devegmeej kewkeseer kes efJeMJeemeHe efMeJe peer kee DeeYet<eCe yeve peelee, Hejvleg efJeOeelee kes Jeece nesves kes
iT
keejCe Gmeer kes yeere ceW kewkeseer keer kegceefle He meener efiej He[er efpememes veneR eenles ngS Yeer cenejepe kes neLe mes
r
Sh
eerjece JeveJeemeHe jeng je efoee ieee~

11
Oejce mevesn GYee ceefle Iesjer~ YeF ieefle meeBHe bgoefj kesjer~~
20
jeKeGB megleefnb kejGB DevegjesOet~ Oejce peeF De yebOeg efyejesOet~~

kenGB peeve yeve leew yeef[ neveer~ mebke meese efyeyeMe YeF jeveer~~
ht
ig
Yee0 Oece& Deewj mvesn (Heg$e Jeelmeue) Fve oesveeW ves keewmeuee ceelee keer yegef kees Iesj efueee Deewj Gvekeer DeLee&l ed
yr
ceelee keewmeuee keer ieefle meeBHetboj keer nes ieF&~ YeeJe en nw efke, peye meHe& tboj veeceke efJeMes<e keer[s kees cegBn
op
ceW ueslee nw, lees ve ner Gmes efveieue Heelee nw Deewj ve ner es[ Heelee nw, keeeWefke peveegefle kes Devegmeej eefo meHe& tboj
C
kees efveieue peees, lees Gmekeer ce=leg nesieer Deewj peye es[ os lees Jen o=efnerve nes peeesiee~ "erke Fmeer ekeej, eefo
keewmeueepeer, eerjece kees jKeleer nQ, lees Heg$e kes Oece& kes ueesHe keer mecYeeJevee mes ceeB keer ce=leg mecYeeefJele nw Deewj eefo
eerjece kees Jeve peeves kes efueS kenleer nQ, lees Heg$e kes efJeeesie mes jeslesjesles Gvekeer o=efnervelee Yeer DeJeMecYeeJeer nw~
keewmeuee peer meeseves ueieerb, eefo DevegjesOe DeLee&led esceHetJe&ke n" keB Deewj Heg$e eerjece kees eerDeJeOe kes jepeYeJeve ceW
jKe uetB, lees Fvekee Oece& euee peeesiee Deewj YeeFeeW kes yeere efJejesOe nes mekelee nw Deewj eefo FvnW Jeve peeves kes efueS
kentB, lees cegPes yengleye[er neefve nesieer~ Fme ekeej, cenejeveer keewmeuee Oece&mebke leLee Heg$eMeeske kes efJeJeMe nes ieF~
yengefj mecegefPe eflee Oejce meeeveer~ jece Yejle oesG megle mece peeveer~~
mejue mJeYeeJe jece cenleejer~ yeesueer yeeve Oeerj Oeefj Yeejer~~
Yee0 efHej Hejceelegj Deewj mejue mJeYeeJeJeeueer eerjece keer ceelee keewmeueepeer, Yeejleere DeeoMe&, Jewefoke,
.
Oecee&Jeueefcyeveer es ceefnuee kee Oece& mecePekej leLee eerjece Deewj eerYejle Fve oesveeW Heg$eeW kees meceeve peevekej, yengle
d
ve
ye[e Oewe& OeejCe kejkes, YeieJeeved eerjece mes en Jeeve yeesueerb
er
leele peeGB yeefue keervnsng veerkee~ efHeleg Deeemeg meye Oejceke erkee~~
es
R
oes0- jepe osve keefn oervn yeve, ceesefn ve mees ogKe uesMe~
s
legce efyeveg Yejleefnb YetHeefleefnb, epeefnb eeb[ keuesMe~~55~~
ht
ig
Yee0 ns leeled! cesjs Heejs Heg$e jeIeJe, ceQ legcnejer yeefuenejer peeTBieer, legceves DeHeves efHeleeeer keer Dee%ee mes efyevee eeeme
R
kes Heees ngS jepe kees es[kej Jeve peeves kee efveCe&e kejkes yengle Dee efkeee, ke eeWefke efHeleeeer keer Dee%ee mecHetCe&
ll
.A
Oece& kee efleueke nw~ cenejepe ves jepe osves kes efueS kenkej Jeve efoee, Fmekee cegPes uesMecee$e Yeer og:Ke veneR nw~
s
Jemlegle: legcnejs efyevee eerYejle kees, cenejepe kees Deewj eerDeJeOe keer epee kees eeC[ keuesMe nesiee~
ya
N
peew kesJeue efHeleg Deeemeg leelee~ leew peefve peeng peeefve yeef[ ceelee~~
va
peew efHeleg ceeleg kensG yeve peevee~ leew keeveve Mele DeJeOe meceevee~~
Se
Yee0 ns leeled (Heg$e)! eefo legcnW Jeve peeves kes efueS kesJeue legcnejs efHeleeeer keer Dee%ee nes, leye legce efHelee mes ceelee
th
kees ye[er peevekej Jeve cele peeDees, efkevleg eefo legcnejs efHeleeeer cenejepe SJeb legcnejer ceelee kewkeseer Fve oesveeW ves
ee
efceuekej legcnWb Jeve peeves kes efueS kene nes, leye lees Jeve legcnejs efueS Ske meew DeeesOee kes meceeve nw, keeeWefke efHelee mes
P
ome iegveer ye[er nesleer nw ceelee Deewj ceelee mes ome iegveer ye[er nesleer nw, meewlesueer ceelee~ eLee
si
ul
efHelego&MeiegCee ceelee ieewjJesCeeefleefjeles~

r iT
ceelego&MeiegCee ceeveeb efJeceeleeOece&efYeCee~

Sh
efHeleg yeveosJe ceeleg yeveosJeer~ Keiece=ie ejve mejesn mesJeer~~

11
DeblengB Gefele ve=Heefnb yeveyeemet~ yee efyeueesefke efne nesF njemet~~

20
Yee0 ns jeIeJe! Deye JeveosJelee DeeHekes efHelee neWies Deewj JeveosefJeeeB DeeHekeer ceelee~ HeMeg Deewj He#eer ner DeeHekes
ht
ejCekeceueeW kes mesJeke neWies~ jepee kes efueS Deble DeLee&led elegLe& Deeece ceW ner JeveJeeme Gefele nw~ legcnejer en
ig
yr
DeJemLee osKekej pees Jeve kes efueS Gefele veneR nw, ceve ceW yengle keuesMe nes jne nw~
op
ye[Yeeieer yeve DeJeOe DeYeeieer~ pees jIegyebMe efleueke legce leeieer~~

C
peew megle kenewb mebie ceesefn uesnt~ legcnjs oe nesF mebosnt~~
Yee0 ns jIegJebMe kes efleueke eerjece! Jeve ye[Yeeieer nw Deewj DeJeOe Yeeienerve nw, efpemes DeeHeves es[ efoee~ ns Heg$e!
eefo ceQ kentB efke, DeeHe cegPes meeLe ues ueerefpees, lees DeeHekes oe ceW mebosn nes mekelee nw~ DeeHe meese mekeles nQ efke, ceeB
cesjer Oece&HejeeCelee kes eefle efJeMJemle veneR nQ DeLeJee Deheves heefleele hej { veneR nw FmeerefueS efJeheefe emle cesjs
DeeesOeekeeC[ 351
efheleeeer kees es[kej cesjs meeLe Jeve peevee eenleer nw~ FmeefueS ceQ mJeeb DeeHe mes mJeeb kees meeLe ues eueves kes efueS
veneR kentBieer~ ceQ eewon Je<e&Hee&vle YeJeve ceW ner jn uetBieer~
Hetle Hejce efee legce meyener kes~ eeve eeve kes peerJeve peer kes~~
les legce kenng ceeleg yeve peeTB~ ceQ megefve yeeve yewef" HeefleeTB~~
Yee0 ns Heg$e jeIeJe! DeeHe meYeer kees yengle efee nQ~ DeeHe eeCe kes Yeer eeCe Deewj peerJeve kes Yeer peerJeve DeLee&led
d .
Hejceelcee nQ~ Jener DeeHe Hejceelcee Deewj eeefCe cee$e kes HejceesceemHeo eerjece ken jns nQ, ceeleeeer ceQ Jeve pee jne
ve
ntB~ ceQ en Jeeve megvekej yew"kej Helee jner ntB, keeeWefke ve lees ceQ DeeHekes mebie pee mekeleer ntB Deewj ve ner DeeHekees
er
es
Iej ceW jeske mekeleer ntB~
R
oes0- en efyeeeefj veefnb kejngB n", Pet" mevesn ye{eF~~
s
ht
ceeefve ceeleg kej veele yeefue, megjefle efyemeefj peefve peeF~~56~~
ig
R
Yee0 en efJeeej kejkes Deewj Demele mvesn ye{ekej ceQ DeeHe mes mJeeb kees mebie ues eueves kee n" veneR kej jner ntB~
ll
ceQ yeefuenejer peeTB, ceelee kee veelee ceevekej DeeHekees cesjer mce=efle Yetue veneR peees DeLee&led ceelee kee mecyevOe ceevekej
.A
DeeHe cegPes Yetue cele peeFesiee~ meceemecee Hej mcejCe kejles jefnesiee~
s
ya
osJe efHelej meye legceefnb ieesmeeF~ jeKengB Heueke veeve keer veeF~~
N
DeJeefOe Debyeg efee Heefjpeve ceervee~ legce keveekej Oejce Oegjervee~~
va
Deme efyeeeefj meesF kejng GHeeF&~ meyeefnb efpeele pesefnb YeWng DeeF&~~
Se
peeng megKesve yeveefnb yeefue peeTB~ keefj DeveeLe peve Heefjpeve ieeTB~~
th
meye kej Deepeg megke=le Heue yeerlee~ YeeG kejeue keeue efyeHejerlee~~
P ee
Yee0 ns FefveeW kes mJeeceer Hejceelcee eerjece! vejueeruee ceW JeveJeeme kes mecee osJelee Deewj efHelej meYeer DeeHekeer Gmeer
si
ekeej mes j#ee kejW, pewmes Heueke kes oesveeW Heuues veeve DeLee&led DeeBKe keer Hegleueer keer j#ee kejles nQ~ ns jeIeJe! DeeHe
ul
iT
keCee keer Keeefve Deewj Oece& keer Oegjer kees OeejCe kejves Jeeues nQ, eewon Je<e& keer DeJeefOe peue nw Deewj Heejs HeefjJeej kes
r
ueesie ceueer nQ~ DeLee&led pewmes peue kes meceeHle nesves Hej ceueer peerefJele veneR jn mekeleer, Gmeer ekeej eewon Je<e&
Sh
JeveJeeme keer DeJeefOe meceeHle nesves Hej DeeHekes Heefjpeve peerefJele veneR jnWies~ Ssmee efJeeej kejkes, DeeHe Jener GHeee kejW
11
efpememes peerles peer DeeHe meyekees efceue mekesb~ DeLee&led vevoerieece ceW ner DeeHekes DeJeefOe kee Debeflece #eCe HetCe& nes Deewj Gmeer
20
mecee eerDeJeOe kes vejveejer DeeHekes oMe&ve kej mekesb~ ceQ yeefuenejer peeTB, DeeHe mesJekeeW HeefjJeej Deewj DeeesOee kees
ht
DeveeLe kejkes megKeHetJe&ke Jeve HeOeej peeFes~ Deepe meYeer kee HegCeHeue meceeHle nes ieee nw, mecee meyekes efJeHejerle
ig
yr
Deewj Yeebkej nes ieee nw~

op
yengefyeefOe efyeueefHe ejve ueHeeveer~ Hejce DeYeeefieefve DeeHegefnb peeveer~~

C
oeve ogmen oen Gj yeeHee~ yejefve ve peeefnb efyeueeHe keueeHee~~
Yee0 keewmeuee peer yengle ekeej mes efJeueeHe kejkes mJeeb kees yengleye[er DeYeeefieveer peevekej eerjeIeJe peer kes ejCeeW
mes efueHe ieF~ oe ceW Demenveere Yeebkej oen DeLee&led leeHe JeeHle nes ieee~ ceeB keewmeuee kes efJeueeHeeW kes mecetn
JeCe&ve veneR efkees pee mekeles~
jece G"eF ceeleg Gj ueeF&~ keefn ce=og yeeve yengefj mecegPeeF&~~
Yee0 eerjece ves G"ekej ceelee kees oe mes ueiee efueee Deewj keesceue Jeeve kenkej efHej GvnW mecePeeee efke, DeeHe
eefo efJekeue nes peeebsieer, lees ceQ Oece& kee Heeueve kewmes kej meketBiee?
oes0- meceeeej lesefn mecee megefve, meere G"er DekegueeF~
peeF meemeg Heo keceue pegie, yebefo yewef" efmej veeF~~57~~
d .
Yee0 Gmeer mecee eerjece Jeveieceve kee meceeeej megvekej, meerlee peer Dekegueekej G"erb~ DeHeves YeJeve mes keewmeuee peer
ve
kes YeJeve ceW peekej meemeg ceeB kes oesveeW ejCekeceueeW kee Jebove kejkes efmej Pegkee kej yew" ieF~
er
es
oervn DeMeer<e meemeg ce=og yeeveer~ Deefle megkegceeefj osefKe Dekegueeveer~~
R
yewef" veefcelecegKe meeseefle meerlee~ He jeefMe Heefle esce Hegveerlee~~
s
Yee0 meemeg keewmeuee ves keesceue JeeCeer ceW meerlee peer kees DeeMeerJee&o efoee~ eermeerlee kees Delevle megkegceejer osKekej
ht
ig
(Jeve peeves kes efueS Gvekeer Glmegkelee mecePekej) keewmeuee peer Dekeguee ieF~ He keer jeefMe leLee Heefle eerjece kes esce
R
mes HeefJe$e YeieJeleer eermeerleepeer, cegKe veeres kejkes yew" kej efevlee kejves ueieerb~
ll
.A
eueve enle yeve peerJeveveeLee~ kesefn megke=leer meve nesFefn meeLee~~
s
keer leveg eeve efke kesJeue eevee~ efyeefOe kejleye keg peeF ve peevee~~
ya
N
Yee0 meerlee peer efJeeej kejves ueieerb, Deepe lees cesjs peerJeve kes mJeeceer jIegveeLe peer Jeve kees euevee eenles nQ, Gvekee
va
efkeme megke=efle mes meeLe nes mekesiee? keee cesjs Mejerj Deewj eeCe oesveeW eYeg kes meeLe peeeWies? DeLeJee, kesJeue cesjs eeCe
Se
eerjeIeJe kes meeLe peeeWies~ efJeOeelee kees keee kejCeere nw? en keg Yeer %eele veneR nes jne nw~
th
ee ejve veKe uesKeefle Oejveer~ vetHegj cegKej ceOegj keefye yejveer~~

ee
cevengB esce yeMe efyeveleer kejneR~ nceefnb meere Heo peefve Heefjnjner~~
P
Yee0 meerlee peer DeHeves megvoj ejCeeW kes veKeeW mes He=LJeer kees kegjso jner nQ Deewj Gvekes eerejCeeW kes vetHegjeW kes ceOegj
si
ul
MeyoeW kees keefJe (leguemeeroeme) JeCe&ve kej jns nQ~ keefJe Gles#ee ceW kenles nbw, ceevees esceJeMe neskej meerlee peer kes vetHegj,
iT
YeieJeleer meerlee peer kes ejCeeW mes eeLe&vee kej jns nQ efke, Jeveieceve kes mecee meerlee peer kes ejCe nceW (vetHegjeW) kees ve
r
Sh
leeieW~
11
cebpeg efyeueeseve ceeseefle yeejer~ yeesueer osefKe jece cenleejer~~

20
leele megveng efmee Deefle megkegceejer~ meemeg memegj Heefjpeveefnb efHeeejer~~

ht
Yee0 meerlee peer kees megvoj ves$eeW mess peue efiejeles DeLee&led DeegHeele kejles ngS osKekej, eerjece keer ceelee keewmeuee peer
ig
yeesueerb, ns leele! jeIeJe megefvees, meerlee peer yengle megkegceejer nQ, Jes meemegDeeW, MJemegj cenejepe eeJeleer& peer leLee HeefjJeej
yr
kees Yeer yengle efee nQ~

op
C
oes0- efHelee peveke YetHeeue ceefve, memegj Yeevegkegue Yeeveg~
Heefle jefyekegue kewjJe efyeefHeve, efyeOeg iegve He efveOeeveg~~58~~

Yee0 ns jeIeJe! Fvekes efHelee nQ jepeeDeeW kes cegkegceefCe cenejepe peveke Deewj Fvekes MJemegj nQ mete&kegue kes mete&
eeJeleer& peer cenejepe leLee Fve meerlee peer kes Heefle DeeHe, pees efke, jIegkegueHe kegcegoJeve kes efueS evcee, iegCeeW Deewj
He kes efveOeeve mJeeb eerjeceev nQ~
DeeesOeekeeC[ 353
ceQ Hegefve Heg$eyeOet efee HeeF&~ He jeefMe iegve Meerue megneF&~~

veeve Hegleefj keefj eerefle ye{eF&~ jeKesGB eeve peeveefkeefnb ueeF&~~
Yee0 efHej ceQves (keewmeuee) Yeer He keer jeefMe, iegCeeW Deewj mJeYeeJe mes megneJeveer meerlee kees Heejer Heg$eJeOet kes He ceW
Heeee~ ceQves meerlee kees ves$eeW keer Hegleueer yeveekej, DeHeveer emevvelee Deewj esce ye{ekej DeHeves eeCeeW kees pevekevebefoveer ceW
ueieekej jKee (yeejn Je<e&Hee&vle)~
.
keueHeyesefue efpeefce yengefyeefOe ueeueer~ meeRefe mevesn meefueue eefleHeeueer~~
d
ve
Hetuele Heuele YeeG efyeefOe yeecee~ peeefve ve peeF keen Heefjveecee~~
er
Yee0 ns jeIeJe! ceQves meerlee peer kees keuHeJe=#e keer uelee keer YeeBefle mvesn kes peue mes meerbekej yengle ekeej mes ogueeje
es
Deewj Heeuee~ Gme meerleeHe keuHeuelee kes HetuelesHeueles mecee ner efJeOeelee eefleketue nes iees~ en mecePe ceW veneR
R
s
Deelee keer HeefjCeece kewmee nesiee ?
ht
ig
HeueBie Heer" leefpe ieeso efnb[esje~ efmee ve oervn Heieg DeJeefve ke"esje~~
R
efpeJevecetefj efpeefce peesieJele jnTB~ oerHe yeeefle veefnb ejve kenTB~~
ll
.A
Yee0 meerlee peer ves Heuebie, Heer" DeLee&led Yeespeve kejles mecee kee Yeejleere Heer{e, cesjer ieeso Deewj efnb[esues kees es[kej
s
ke"esj He=LJeer Hej yeejn Je<e&Hee&vle ejCe veneR jKee DeLee&led eeeMe: ceQ meerlee peer kees Heuebie Hej Heew{e osleer, efHej GvnW
ya
Heer" DeLee&led Heer{s Hees Hej efJejepeceeve kejekes Yeespeve kejeleer, efHej meerlee peer kees ieeso ceW ueskej Jeeefkee ceW Iegceeleer
N
Deewj efHej Petueves kes efueS efnb[esues Hej efJejeefpele kej osleer ntB~ Fmeer ece ceW FvnW eerDeJeOe Deees yeejn Je<e& yeerles Deewj
va
FvneWves Fme keeue ceW ke"esj He=LJeer Hej ejCe veneR jKee~ DeLeJee, He=LJeer Hej ke"esjlee mes ejCe veneR jKee~ Fvnbbs ceQves
Se
oew[kej eueves kee DeJemej veneR efoee~ ceQ Fvekees mebpeerJeveer (pe[er) keer cetefuekee keer YeeBefle meeJeOeeveer mes yeee
th
yeeekej HeeueleerHees<eleer jnleer ntB~ Fvekees ceQ oerHeke keer yeeer neves kes efueS Yeer veneR kenleer ntB~ eeeMe: YeJeve ceW
ee
ceefCe kee oerHeke jKeleer ntB, efpevnW peueeves ee yegPeeves keer DeeJeMekelee veneR He[leer~
P
si
meesF efmee eueve enefle yeve meeLee~ Deeemeg keen nesF jIegveeLee~~
ul
eb efkejve jme jefmeke ekeesjer~ jefye Ke veeve mekeF efkeefce peesjer~~

r iT
Yee0 Jener meerlee peer Deepe DeeHekes meeLe Jeve euevee eenleer nQ~ ns jIegveeLepeer! DeeHekeer keee Dee%ee nes jner nw?
Sh
evcee kes efkejCeeW kes jme keer jefmeke ekeesjer mete& kes meeceves DeHeves ves$eeW kees kewmes pees[ mekeleer nw, DeLee&led efpemekes
11
ves$e evcee kees efvenejves kes DeYemle nQ, Jen mete& kees kewmes osKe mekeleer nw? leelHee& en nw efke, meerlee peer kes efueS
20
JeveJeeme meJe&Lee eefleketue Deewj DevegHeege nQ~

ht
oes0- keefj kesnefj efveefMeej ejefnb, og pebleg yeve Yetefj~

ig
efye<e yeeefkee efke meesn megle, megYeie mepeerJeefve cetefj~~59~~

yr
op
Yee0 Jeve ceW neLeer, efmebn, je#eme Deewj yengle mes og peerJepevleg Ietceles jnles nQb~ ns Heg$e! keee efJe<e keer Jeeefkee ceW
C
megvoj mebpeerJeveer yeter MeesYee Heeleer nw?
yeve efnle keesue efkejele efkeMeesjer~ jeerb efyejbefe efye<ee megKe Yeesjer~~
Heenve ke=efce efpeefce keef"ve megYeeTB~ efleveefnb keuesMe ve keeveve keeTB~~
kew leeHemeeflee keeveve peesiet~ efpeve leHe nsleg lepee meye Yeesiet~~
efmee yeve yeefmeefn leele kesefn YeeBleer~ efe$eefueefKele keefHe osefKe [sjeleer~~
Yee0 ns jeIeJe! Jeve kes efueS lees yeee peer ves efJe<eemegKeeW mes DeveefYe%e, keesueeW Deewj efkejeleeW keer efkeMeesef jeeW kees
yeveeee nw~ nceejer pevekejepeefkeMeesjer Jeve kes efueS veneR nQ~ efpeve keesue, efkejele efkeMeesefjeeW kee mJeYeeJe HelLej kes
keer[eW kes meceeve keef"ve neslee nw, Gvekees Jeve ceW keYeer Yeer keuesMe veneR neslee~ DeLeJee, leHeefmJeeeW keer HeeflveeeB Jeve kes
eesie nesleer nQ, efpevneWves leHe kes efueS meYeer YeesieeW kee leeie kej efoee nes~ ns leeled (cesjs Jelmeue jme kes Deeuecyeve)
jeIeJe! meerlee peer Jeve ceW efkeme ekeej jnWieer, pees efe$e ceW efueKes (efeef$ele) JeevejeW kees osKe kej Yeer [j peeleer nw?
.
megjmej megYeie yevepe yeveeejer~ [eyej peesie efke nbmekegceejer~~
d
ve
Deme efyeeeefj peme Deeemeg nesF&~ ceQ efmeKe osGB peeveefkeefnb meesF&~~
er
Yee0 ns jeIeJe! osJeleeDeeW kes leeueeye ceevememejesJej kes megvoj keceueJeve ceW efJenej kejves Jeeueer nbme keer kegceejer
es
keee meeOeejCe ies kes eesie nQ, DeLee&led pees osJe leeueeye kes keceueJeve ceW efJenej kejleer nebs, keee Jen yeeuecejeefuekee
R
s
Gme Hebefkeue peue mes Yejs ess mes ies kes eesie nQ, efpemeceW metkejketkej Deeefo ueesles neW ? Ssmee efJeeej kejkes DeeHe
ht
keer pees Dee%ee nes, ceQ meerlee peer kees Jener efMe#ee otB~
ig
R
peew efmee YeJeve jnw ken Debyee~ ceesefn kenB nesF yengle DeJeuebyee~~
ll
.A
megefve jIeyeerj ceeleg efHee yeeveer~ Meerue mevesn megOee peveg meeveer~~
s
oes0- keefn efee yeeve efyeyeskecee, keervn ceeleg Heefjlees<e~
ya
ueies eyeesOeve peeveefkeefnb, eieef efyeefHeve iegve oes<e~~60~~
N
va
Yee0 ceelee keewmeuee peer ves efHej kene, eefo meerlee peer Jeveieceve kee efveMee es[kej YeJeve ceW jnW, lees cesjs efueS Jes
Se
yengleye[er DeJeuecye nes mekeleer nQ~ jIegkegue kes Jeerj eerjece ves Meerue Deewj mvesn kes Dece=le mes meveer ngF& meer ceelee
th
keewmeuee peer keer keesceue JeeCeer megvekej efJeJeske mes HetCe& Jeeve kenkej ceelee keewmeuee peer kees Heefjleg efkeee Deewj
ee
Jeve kes iegCe Deewj oes<e kees eke kejles ngS pevekeveefvoveer meerlee peer kees mecePeeves ueies~
P
ceeleg meceerHe kenle mekegeeneR~ yeesues mecee mecegefPe ceve ceeneR~~

si
ul
jepekegceeefj efmeKeeJeve megvent~ Deeefve YeeBefle efpee peefve keg iegvent~~

iT
Yee0 YeieJeeved eerjece ceelee keewmeuee peer kes meceerHe DeHeveer Oece&Helveer meerlee peer mes kenves ceW mebkeese kejles nQ, Hejvleg
r
Sh
ceve ceW mecee mecePekej eYeg yeesues, ns jepekegceejerpeer! cesjer efmeKeeJeve (efMe#ee) megefvees, ceve ceW Deewj otmejs ekeej mes
11
keg cele efJeeej keerefpees~

20
DeeHeve ceesj veerke peew ennt~ yeeve nceej ceeefve ie=n jnnt~~
ht
Deeemeg ceesj meemeg mesJekeeF&~ meye efyeefOe Yeeefceefve YeJeve YeueeF&~~

ig
Yee0 eefo DeeHe DeHevee Deewj cesje oesveeW kee Yeuee eenleer nQ, lees nceeje Jeeve ceevekej Iej ceW jn ueerefpees~ meemeg
yr
op
keer mesJee cesjer Dee%ee nw~ ns Yeeefceveer (es ue#eCeeW mes mecHevve) meerles! YeJeve ceW jnves ceW meye ekeej mes YeueeF& nw~
C
Sefn les DeefOeke Oejce veefnb otpee~ meeoj meemeg memegj HeoHetpee~~
peye peye ceeleg keefjefnb megefOe ceesjer~ nesFefn esce efyekeue ceefle Yeesjer~~
leye leye legce keefn keLee Hegjeveer~ megboefj mecegPeeSng ce=og yeeveer~~
kenGB mJeYeeJe MeHeLe Mele ceesneR~ megcegefKe ceeleg efnle jeKeGB leesneR~~
DeeesOeekeeC[ 355
Yee0 DeeojHetJe&ke meemeg Deewj MJemegj kes ejCeeW keer Hetpee kejvee Fmemes DeefOeke keesF& otmeje Oece& veneR nw~ ceelee peer
peyepeye cesje mcejCe kejWieer, esceefJekeue nesves kes keejCe Gvekeer yegef, Yeesjer DeLee&led yeeJeueer, efJeYeefcele nes peeesieer~
ns megvojer! leyeleye legce Hegjeveer DeLee&led HegjeCe eefme (cevegMeleHee DeJeleej keer ) keLee kenkej GvnW keesceue
JeeCeer ceW mecePeevee~ ceQ DeHevee YeeJe ken jne ntB, cegPes mewke[eW MeHeLe nw DeLeJee, cegPes DeHeves mJeYeeJe keer mewke[eW MeHeLe
nw, ns megcegKeer! ceQ legcnW ceeleeeer kes efueS ner eerDeJeOe ceW jKe jne ntB~
.
oes0- ieg egefle meccele Oejce Heue, HeeFe efyeveefnb keuesMe~
d
ve
n" yeMe meye mebke mens, ieeueJe veng<e vejsMe~~61~~
er
Yee0 ns meerles! ieg SJeb Jeso mes meccele Oece& kee Heue keuesMe kes efyevee ner eeHle kej efueee peelee nw~ cenef<e& ieeueJe
es
R
Deewj jepee veng<e ves n" kes keejCe yengle mebke menve efkees Les, DeLee&led pewmes DeHeves n" kes keejCe efJeMJeeefce$e peer
s
eje ceeBies iees Dee" meew MeecekeCe& Iees[eW kees Fkee kejves ceW ieeueJe cegefve kees yengle mebke menvee He[e Deewj n" kes
ht
ig
keejCe ner FveCeer keer eeefHle kes efueS $e+ef<eeeW keer meJeejer kee eeesie kejkes veng<e kees Depeiej yevekej Ieesj mebke
R
menvee He[e Gmeer ekeej DeeHe kees Yeer Jeve ceW mebke menves He[Wies~
ll
.A
efJeMes<e eneB oesveeW GoenjCeeW kee leelHee& en nw efke, meerlee peer kees efyecye Mejerj Deewj eefleefyecye Mejerj Fve oesveeW ceW
s
ya
Ieesj mebke menvee He[e~ JeemleefJeke Mejerj ceW Jeveceeie& kee ke Deewj DeefiveJeeme leLee eefleefyecye Mejerj ceW njCe, uebkee
N
keer eelevee Deewj Deefive ceW eJesMe~
va
ceQ Hegefve keefj eceeve efHeleg yeeveer~ yesefie efHejye megveg megcegefKe meeeveer~~
Se
efoJeme peele veefnb ueeefieefn yeeje~ megboefj efmeKeJeveg megveng nceeje~~

th
Yee0 ns megvoj cegKeJeeueer elegj meerles! megvees, efHej ceQ efHeleeeer keer JeeCeer kees eceeefCele kejkes MeerIe ueew DeeTBiee~ ns
ee
megvojer! nceejer efmeKeeJeve megvees, eewon Je<e& kes efove peeles efJeuecye ve ueiesiee~
P
si
peew n" kejng esce yeMe yeecee~ leew legce ogKe HeeGye Heefjveecee~~
ul
iT
keeveve keef"ve Yeebkej Yeejer~ Ieesj Ieece efnce yeeefj yeeejer~~

r
Sh
Yee0 ns Jeeceebefieveer! eefo legce esce kes JeMe n" kejesieer lees HeefjCeece ceW legce og:Ke HeeDeesieer~ Jeve yengle keef"ve Deewj
yengle ner Yee GlHevve kejves Jeeuee nw~ GmeceW OetHe, "b[ yeHeer&uee peue Deewj Jeeeg es meYeer yengle Yeebkej nesles nQ~
11
20
kegMe kebke ceie keeBkej veevee~ eueye Heeeosefnb efyeveg Heo$eevee~~

ejvekeceue ce=og cebpeg legcnejs~ ceejie Deiece YetefceOej Yeejs~~
ht
ig
Yee0 JeneB kegMe, keeBs Deewj Deveske ekeej kes kebke[eW Hej, petles, HeveneR kes efyevee Hewoue euevee en meye kekej nw~
yr
op
legcnejs ejCe keceue kes meceeve keesceue Deewj megvoj nQ~ ceeie& yengle ner Deiece nw leLee JeneB ye[s-ye[s HeJe&le nesles nQ~
C
keboj Keesn veoer veo veejs~ Deiece DeieeOe ve peeefnb efvenejs~~
Yeeueg yeeIe ye=ke kesnefj veeiee~ kejefnb veeo megefve Oeerjpe Yeeiee~~
Yee0 Jeve ceW ye[er-ye[er Deiece Deewj iebYeerj iegHeeeW, Keesn, DeieeOe veefoeeB, veo Deewj veeues nQ, pees osKes veneR pee
mekeles~ JeneB Yeeuet, yeeIe, Yesef[es, efmebn Deewj neLeer Flevee Yeebkej iepe&ve kejles nQ, efpemes megvekej Oewe& Yeeie peelee
nw~
oes0- Yetefce Meeve yeuekeue yemeve, DeMeve kebo Heue cetue~
les efke meoe meye efove efceefueefnb, meyeF mecee Devegketue~~62~~
Yee0 Jeve ceWs He=LJeer Hej Meeve, Jem$e kes efueS Jeukeue (Hes[eW keer eueW), Yeespeve kes efueS kebocetue Deewj Jeve kes
Heue nesles nQ~ Jes Yeer keee meye efove mecee kes Devegketue efceueles nQ ? DeLee&led veneR~ keYeer efceueles nQ lees keYeer efvejenej
ner jnvee He[lee nw~
.
vej Denej jpeveerej ejneR~ keHe yes<e efyeefOe keesefke OejneR~~
d
ve
ueeieF Deefle Henej kej Heeveer~ efyeefHeve efyeHeefle veefnb peeF yeKeeveer~~
er
Yee0 Jeve ceW ceveg<eeW kee Yeespeve kejves Jeeues je#eme Ietceles jnles nQ~ Jes kejes[eW ekeej mes keHecee JesMe OeejCe kejles
es
nQ~ Hene[ kee Heeveer yengle ueielee nw DeLee&led ke oslee nw, Heeeve kes eefleketue neslee nw, Jeve keer efJeHeefe yeKeeveer veneR
R
s
pee mekeleer~
ht
ig
yeeue kejeue efyenie yeve Ieesje~ efveefMeej efvekej veeefj vej eesje~~
R
[jHeefnb Oeerj ienve megefOe DeeS~ ce=ieueeseefve legce Yeer megYeeS~~
ll
.A
Yee0 Jeve ceW Yeebkej meHe& Deewj Ieesj He#eer nesles nQb~ efm$eeeW Deewj Heg<eeW kees egjeves Jeeues je#emeeW kes mecetn Jeve ceW
s
jnles nQ~ ns ce=ieueeseveer (nefjCe kes meceeve ves$e Jeeueer) meerles! Jeve kee mcejCe kejves Hej Oeerj ueesie Yeer [j peeles nQ~
legce lees mJeYeeJe mes Yeer DeLee&led [jves Jeeueer nes~ ya
N
va
nbmeieceefve legce veefnb yeve peesiet~ megefve DeHepeme ceesefn osFefnb ueesiet~~
Se
ceeveme meefueue megOee eefleHeeueer~ efpeeF efke ueJeve HeeesefOe cejeueer~~

th
Yee0 ns nbmeieeefceveer (nbme kes meceeve eueves Jeeueer) meerles! legce Jeve kes eesie veneR nes, megvekej ueesie cegPes DeHeeMe
ee
ner oWies~ Yeuee yeleeDees, ceevememejesJej kes Dece=le kes meceeve peue eje HeeueerHees<eer ieF& nbefmeveer keneR veceke kes meceg
P
cebs peer mekeleer nw ?

si
veJe jmeeue yeve efyenjveMeeruee~ meesn efke keesefkeue efyeefHeve kejeruee~~

ul
iT
jnng YeJeve Deme oe efyeeejer~ ebyeoefve ogKe keeveve Yeejer~~

r
Sh
Yee0 veJeerve Deece kes Jeve ceW efJenej kejves Jeeueer keesefkeuee (keeseue) keee kejerue kes Jeve ceW MeesefYele nesleer nw ? ns
evcegKeer meerles! oe ceW Ssmee efJeeej kejkes, legce Iej ceW jn peeDees, Jeve ceW yengle og:Ke nw~
11
20
oes0- menpe mego ieg mJeeefce efmeKe, pees ve kejF efmej ceeefve~
mees HeefleeF DeIeeF Gj, DeJeefme nesF efnle neefve~~63~~
ht
ig
Yee0 mJeYeeJe mess efce$eHe efnlew<eer, ieg Deewj mJeeceer keer efMe#ee kees efmej Hej ceeve kej DeLee&led efMejesOeee& kejkes pees
yr
veneR kejles, Jen HeMeele leeHe kejkes DeIee peeles nQ DeLee&led ceve Yejkej Heleeles nbw Deewj Gvekes efnle keer DeJeMe neefve
op
nesleer nw~
C
megefve ce=og yeeve ceveesnj efHee kes~ ueeseve ueefuele Yejs peue efmee kes~~
Meerleue efmeKe oenke YeF kewmes~ ekeFefnb Mejo eb efveefMe pewmes~~
DeeesOeekeeC[ 357
Yee0 efeelece eerjece peer kes keesceue Deewj ceve kees njves Jeeues Jeeve megvekej, eermeerlee peer kes ueefuele DeLee&led Deefle
megneJeves ves$eeW ceW peue Yej Deees~ eYeg eerjece keer Meerleue efMe#ee meerlee peer kes efueS efkeme ekeej oen (peueve) GlHevve
kejves Jeeueer ngF&, pewmes ekeJeer kes efueS MejodHetefCe&cee keer eeBoveer jele~
Glej ve DeeJe efyekeue yewosner~ lepeve enle Megefe mJeeefce mevesner~~
yejyeme jesefke efyeueeseve yeejer~ Oeefj Oeerjpe Gj DeJeefvekegceejer~~
ueeefie meemeg Heie ken kej peesjer~ ceye osefye yeef[ Deefyevee ceesjer~~
d .
ve
Yee0 meerlee peer kes cegKe mes keg Gej veneR Dee jne nw~ efJeosnveefvoveer Jeekegue nes ieF Deewj meeseves ueieerb efke, cesjs
er
HejceHeefJe$e mvesnermJeeceer eerjIegveeLe peer cegPes es[vee eenles nQ~ n"HetJe&ke efJeceue ves$eeW ceW Deegpeue kees jeskekej oe
es
ceW Oewe&OeejCe kejkes YetefceHeg$eer eermeerlee ves meemeg keewmeueepeer kes ejCeeW ceW efueHekej, neLe pees[kej kene, ns osJeer!
R
cesjer yengle ye[s DeefJevee DeLee&led Oe=lee (GodoC[lee) kees #ecee keerefpeesiee~
s
ht
oervn eeveHeefle ceesefn efmeKe meesF&~ pesefn efyeefOe ceesj Hejceefnle nesF&~~
ig
R
ceQ Hegefve mecegefPe oerefKe ceve ceener~ efHee efyeeesie mece ogKe peie veeneR~~
ll
.A
Yee0 cesjs eeCeHeefle eerjeIeJesv peer ves cegPes Jener efMe#ee oer efbpeme efJeefOe mes cesje HejcekeueeCe nes, efHej ceQves DeHeves
ceve ceWs mecePekej en osKee efke, mebmeej ceW efeelece kes efJeeesie mes ye[e keesF& og:Ke veneR nw~
s
ya
oes0- eeveveeLe keveeeleve, megboj megKeo megpeeve~
N
legce efyeveg jIegkegue kegcego efyeOeg, megjHegj vejke meceeve~~64~~
va
Se
Yee0 Devevlej YeieJeleer eermeerlee, eerjece mes yeesueerb, ns keCee kes cebefoj! ns megvoj megKe osves Jeeues! meye keg peeveves
Jeeues, cesjs eeCeveeLe eerjeIeJe! ns jIegkegue He kegcego kes evcee eYeg! DeeHekes efyevee mJeie& Yeer cesjs efueS vejke kes
th
ee
meceeve nw~
P
ceeleg efHelee Yeefieveer efee YeeF&~ efee HeefjJeej mego mecegoeF&~~

si
meemeg memegj ieg mepeve meneF&~ megle megboj megMeerue megKeoeF&~~

ul
iT
penB ueefie veeLe vesn De veeles~ efHee efyeveg efleeefnb lejefvengB les leeles~~
r
Sh
Yee0 ns veeLe! ceeleeefHelee, yenve SJeb Heeje YeeF&, efee HeefjJeej Deewj efce$eeW kes mecetn, meeme, MJemegj, iegpeve, efce$e,
meneeke, megvoj, MeesYeve MeerueJeeues megKeoelee Heg$e leLee Heg$eer, es meYeer peneB leke vesn Deewj mecyevOe nw, es meye Heefle kes
11
efyevee m$eer kes efueS mete&veejeeCe mes Yeer DeefOeke leHeeves Jeeues DeLee&led leeHe osves Jeeues Deewj keoeeer nQ~
20
leve Oeve Oeece Oejefve Hegj jepet~ Heefle efyenerve meye Meeske meceepet~~
ht
Yeesie jesiemece Yet<eve Yee~ pece peelevee meefjme mebmee~~

ig
yr
eeveveeLe legce efyeveg peie ceeneR~ cees kenB megKeo kelengB keg veeneR~~
op
Yee0 Mejerj, Oeve, Iej, He=LJeer, veiej Deewj jepe, Heefle kes efyevee es meye keg veejer kes efueS Meeske kee ner meceepe nw~
C
Heefle kes efyevee Helveer kes efueS Yeesie jesie kes meceeve nw, DeeYet<eCe yeesPe kes meceeve nw Deewj mebmeej ece keer eelevee
(HeeefHeeeW kees cejCe kes HeMeeled ecejepe eje efoee peeves Jeeuee ke"esj ob[) kes meceeve nw~ ns eeCeveeLe! DeeHekes efyevee
mebmeej ceW cesjs efueS keneR Yeer keesF& Yeer megKe osves Jeeuee veneR nw~
efpee efyeveg osn veoer efyeveg yeejer~ lewmew veeLe Heg<e efyeveg veejer~~
veeLe mekeue megKe meeLe legcnejs~ Mejo efyeceue efyeOeg yeove efvenejs~~
Yee0 ns veeLe! pewmes peerJeelcee kes efyevee Mejerj Deewj peue kes efyevee veoer efvejLe&ke nesleer nw, Gmeer ekeej Heg<e (Heefle)
kes efyevee veejer (Helveer) Yeer DeLe&nerve Deewj MeesYeenerve nw~ ns veeLe! DeeHekes Mejodkeeueerve efvece&ue evcee kes meceeve
eercegKe kees efvenejkej DeeHekes meeLe cegPes meYeer megKe GHeueyOe nes peeeWies leLee GHeueyOe nQ~
oes0- Keie ce=ie Heefjpeve veiej yeve, yeuekeue efyeceue ogketue~
veeLe meeLe megjmeove mece, Hejvemeeue megKe cetue~~65~~
.
Yee0 DeeHekes meeLe jnves Hej He#eer Deewj HeMeg cesjs keggcyeer neWies, Jeukeue (Je=#eeW kes eue) cesjs efueS efvece&ue ogketue
d
ve
Gejere leLee mee[er kes meceeve neWies Deewj DeeHe kes meeLe cesjs efueS HeCe&keger Yeer osJeYeJeve kes meceeve megKe kee Deeee
er
yevesieer~
es
eew0: yeveosyeer yeveosJe Goeje~ keefjnQ meemeg memegj mece meeje~~
R
kegMe efkemeuee meeLejer megneF&~ eYeg meBie cebpeg ceveespe legjeF&~~
s
ht
ig
Yee0 Goej JeveosefJeeeB Deewj JeveosJe meemeMJemegj kes meceeve cesjer osKeYeeue kejWies~ Heg<He Deewj HeuueJeeW keer yeveer ngF&
R
meeLejer (Yetefce keer Mewee) DeeHekes meeLe megvoj keeceosJe eje yeveeF& ngF& leesMeke keer Mewee kes meceeve megKeoeefeveer
ll
.A
nesieer~
s
kebo cetue Heue Deefcee Dene~ DeJeOe meewOe Mele meefjme Hene~~
ya
efve efve eYeg Heo keceue efyeueeskeer~ jefnnGB cegefole efoJeme efpeefce keeskeer~~
N
va
Yee0 kebocetue, Heue ner cesjs efueS Dece=le kee Yeespeve nesiee~ Jeve kes HeJe&le ner cesjs efueS mewke[eW eerDeJeOe kes
Se
jepecenue kes meceeve neWies~ #eCe#eCe DeeHe eYeg jeIeJe kes ejCekeceue kees osKekej efove ceW ekeJeer keer YeeBefle ceQ
th
emevve jn uetBieer~
ee
yeve ogKe veeLe kens yenglesjs~ Yee efye<eeo HeefjleeHe Ievesjs~~

P
eYeg efyeeesie ueJeuesMe meceevee~ meye efceefue nesefnb ve ke=HeeefveOeevee~~

si
ul
Yee0 ns veeLe! DeeHe ves Jeve kes yengle mes og:Ke, Deveske Yee, ke Deewj HeefjleeHeeW kee JeCe&ve efkeee, Hejvleg ns
iT
ke=HeeefveOeeve! es meye efceuekej Yeer DeeHe eYeg jeIeJe kes efJeeesie kes ueJeuesMe kes meceeve Yeer veneR neWies~
r
Sh
Deme efpee peeefve megpeeve efMejesceefve~ uesFe mebie ceesefn eef[e peefve~~
11
efyeveleer yengle kejewb kee mJeeceer~ keveecee Gj Deblejpeeceer~~

20
Yee0 ns megpeeveeW DeLee&led megvoj %eeveJeeueeW kes efMejesceefCe! oe ceW Ssmee peevekej cegPes meeLe ues ueerefpees, esef [es
ht
cele~ ns mJeeceer! ceQ yengle keee eeLe&vee keB, keeeWefke DeeHe mJeeb keCee kes mJeHe, oe ceW efveJeeme kejves Jeeues
ig
yr
Deewj Devleee&ceer nQ DeLee&led meYeer kee efveeb$eCe kejves Jeeues nQ~

op
oes0- jeefKee DeJeOe pees DeJeefOe ueefie, jnle ve peefveeefnb eeve~

C
oerveyebOeg megboj megKeo, Meerue mevesn efveOeeve~~66~~

Yee0 ns oerveyevOeg! ns meJe&megvoj! ns megKeoelee! ns Meerue Deewj mvesn kes keesMe jeIeJesv mejkeej! eefo DeeHe cegPes
eewon Je<e& keer DeJeefOeHee&vle eerDeeesOee ceW jKeWies lees cesjs eeCeeW kees jnles cele peeefveesiee DeLee&led leye cesjs eeCe veneR
jnWies~
DeeesOeekeeC[ 359
ceesefn ceie euele ve nesFefn nejer~ efve efve ejve mejespe efvenejer~~
meyeefn YeeBefle efHee mesJee keefjnewb~ ceejie peefvele mekeue ece nefjnewb~~
Yee0 cegPes, ceeie& eueles mecee #eCe#eCe DeeHe kes eerejCekeceue kees osKekej nej DeLee&led LekeeJe veneR nesieer~ ceQ
meye ekeej mes DeHeves efeelece DeeHeeer jIegveeLe peer keer mesJee keBieer Deewj ceeie& ceW GlHevve meYeer eceeW kees nj uetBieer~
HeeeB HeKeeefj yewef" le eneR~ keefjnGB yeeeg cegefole ceve ceeneR~~
.
ece keve meefnle Meece leveg osKes~ kenB ogKe mecee eeveHeefle HesKes~~
d
ve
Yee0 DeeHekes ejCeeW kees Oeeskej Je=#e keer eee ceW yew"kej, ceve ceW emevve nesles ngS DeeHekees DeeBeue mes yeeej
er
keBieer~ ecekeCeeW (Hemeerves keer yet@boeW) kes meefnle DeeHe kes Meeceue Mejerj kees osKekej DeHeves eeCeHeefle DeeHe eerjeIeJe
es
mejkeej kes oMe&ve kejkes cegPes og:Ke kee mecee ner keneB jnsiee?
R
s
mece ceefn le=ve leHeuueJe [emeer~ HeeeB Heueesefefn meye efveefMe oemeer~~
ht
ig
yeej yeej ce=og cetjefle peesner~ ueeefieefn leeefle yeeeefj ve ceesner~~
R
Yee0 meceleue, Yetleue hej Ieeme Deewj Je=#e kes HeuueJe kees efyeekej, en oemeer meerlee Hetjer jele DeeHekes ejCe
ll
.A
oyeeesieer, yeejcyeej DeeHekeer keesceue cetefle& kees osKekej cegPes iece& nJee Yeer veneR ueiesieer~
s
kees eYeg meBie ceesefn efeleJeefveneje~ efmebIeyeOegefnb efpeefce MeMeke efmeDeeje~~
ya
ceQ megkegceeefj veeLe yevepeesiet~ legceefnb Gefele leHe cees kenB Yeesiet~~
N
va
Yee0 pewmes efmebn keer Helveer kees KejieesMe Deewj ieero[ veneR osKe mekeles, Gmeer ekeej DeeHekes meeLe ceW jn jner cegP e
Se
meerlee kees keewve osKe mekelee nw? eYeg keee ceQ megkegceejer ntB, lees DeeHe leHemee kes eesie nQ? keee DeeHekes efueS leHemee
th
Gefele nw Deewj cesjs efueS Yeesie? DeLee&led veneR~

ee
oes0- SsmesG yeeve ke"esj megefve, peew ve oe efyeueieeve~

P
leew eYeg efye<ece efyeeesie ogKe, meefnnQ Heecej eeve~~67~~

si
ul
Yee0 DeeHekes Ssmes ke"esj JeeveeW kees megvekej eefo cesje oe veneR Hee, lees efveMee ner cesjs veere eeCe DeeHeeer
iT
jeIeJe kes efJeeesie kes efJe<ece og:Ke kees menve kejWies~

r
Sh
Deme keefn meere efyekeue YeF Yeejer~ yeeve efyeeesie ve mekeer meBYeejer~~
11
osefKe oMee jIegHeefle efpee peevee~ nef" jeKes veefnb jeefKeefn eevee~~
20
Yee0 Ssmee kenkej eermeerlee peer yengle Jeekegue nes ieF Deewj Jes eYeg kes Jeeve efJeeesie kees Yeer veneR mecYeeue mekeerb~
ht
meerlee peer keer en oMee osKekej jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece ves oe ceW peeve efueee efke, eerDeJeOe ceW
ig
n"HetJe&ke jKeves Hej meerlee peer DeHeves eeCe veneR jKeWieer~

yr
op
kensG ke=Heeueg YeevegkegueveeLee~ Heefjnefj meese eueng yeve meeLee~~

C
veefnb efye<eeo kej DeJemej Deepet~ yesefie kejng yeve ieceve meceepet~~
Yee0 mete&kegue kes mJeeceer ke=Heeueg YeieJeeved eerjece ves kene, ns meerles! efevlee es[kej cesjs meeLe Jeve ceW eef ueS~
Deepe efJe<eeo DeLee&led og:Ke kee mecee veneR nw~ Jeveieceve kes meceepe kees MeerIe mepeeFes, DeLee&led jepekeere Jem$e
es[kej leHemJeer kee JesMe OeejCe keerefpees~ DeVeenej es[kej Heueenej kes efueS leweej jefnes~ DeuebkejCe Deewj Jem$e
meefKeeeW ceW efJeleefjle kej oerefpees~
keefn efee yeeve efeee mecegPeeF&~ ueies ceeleg Heo DeeefMe<e HeeF&~~
yesefie epee ogKe cesye DeeF&~ peveveer efve"gj efyemeefj peefve peeF&~~
Yee0 Fme ekeej efee Jeeve kenkej DeHeveer eeCeefeee meerlee peer kees mecePeeee~ eerjece ceelee keewmeuee kes ejCeeW
ceW efueHe iees~ Gvemes DeeMeerJee&o eeHle efkeee~ ceeB yeesueerb, ns jeIeJe! eewon Je<e& kee JeveJeeme HetCe& kejkes MeerIe
DeeesOee ueewkej epee kee og:Ke efceeFes Deewj en efveo&e ke"esj ceelee DeeHekes eje ve YegueeF& peees~
.
efHeefjefnb oMee efyeefOe yengefj efke ceesjer~ osefKenGB veeve ceveesnj peesjer~~
d
ve
megefove megIejer leele keye nesFefn~ peveveer efpeele yeove efyeOeg peesFefn~~
er
Yee0 ns efJeOeelee! keee en cesjer keCe oMee efHej ueewieer DeLee&led pees ceQ Deepe eYeg kees JeveJeeme kes efueS Yespe jner
es
ntB, keee Fvekee Hegve: eleeieceve osKetBieer? keee efHej ceQ eermeerleejece peer keer ceveesnj pees[er kees DeeBKe Yej osKetBieer? ns
R
s
Heejs jeIeJe! Gme megvoj efove keer Jen megvoj Ie[er keye nesieer, peye peerleer ngF& ceeB keewmeuee DeeHekes evcegKe kees
ht
efvenejsieer?
ig
R
oes0- yengefj ye keefn ueeue keefn, jIegHeefle jIegyej leele~
ll
.A
keyeefnb yeesueeF ueieeF efne, njef<e efvejefKenGB ieele~~68~~
s
Yee0 ns jeIeJe! ceQ efHej keye Jelme kenkej, ueeue kenkej, jIegHeefle, jIegJej Deewj leeled kes mecyeesOeveeW mes
ya
DeeHekees yegueekej oe mes ueieekej emevveleeHetJe&ke DeeHekes Mejerj kees efvejKetBieer (osKetBieer)?
N
va
ueefKe mevesn keeleefj cenleejer~ yeeve ve DeeJe efyekeue YeF Yeejer~~

Se
jece eyeesOe keervn efyeefOe veevee~ mecee mevesn ve peeF yeKeevee~~

th
Yee0 eerjece ves osKee keer ceelee keewmeuee Gvekes mvesn ceW keelej nes ieF nQ Deewj Gvekes cegKe mes keesF& Jeeve veneR
ee
efvekeue jne nw, Jes yengle Jeekegue nQ~ eerjece ves veevee ekeej mes ceelee kee eyeesOeve efkeee DeLee&led GvnW mecePeeee~ Gme
P
mecee kee mvesn kene veneR pee mekelee~

si
leye peevekeer meemeg Heie ueeieer~ megefvee ceee ceQ Hejce DeYeeieer~~
ul
iT
mesJee mecee owJe yeve oervne~ ceesj ceveesjLe meHeue ve keervne~~

r
Sh
Yee0 leye pevekeveefvoveer meerlee peer meemeg ceeB keewmeuee kes ejCeeW mes efueHe ieF Deewj yeesueerb, ns ceeB! megefvees, ceQ yengle
ye[er ogYee&ieMeeefueveer ntB~ Deye leke lees DeeHe cesjer mesJee kejleer jneR Deewj peye cesjer mesJee kee mecee Deeee leye F&MJej ves
11
cegPes JeveJeeme os efoee~ cesjs ceveesjLe meHeue veneR efkees~

20
lepeye esYe peefve eef[e esnt~ kejce keef"ve keg oes<e ve ceesnt~~
ht
ig
megefve efmee yeeve meemeg Dekegueeveer~ oMee keJeefve efyeefOe kenewb yeKeeveer~~
yr
Yee0 ceeleepeer! cesjs eefle #eesYe es[ oerefpees Deewj DeHeveer cecelee keYeer cele esef[esiee~ kee&Je kee Heeueve kejvee
op
yengle keef"ve nw, cesje Yeer keesF& oes<e veneR nw~ meerlee peer kes Jeeve megvekej meemeg keewmeuee peer Dekeguee ieF, en oMee
C
efkeme ekeej yeKeeve kej kentB?

yeejefnb yeej ueeF Gj ueervner~ Oeefj Oeerjpe efmeKe DeeefMe<e oervner~~
Deeue nesG DeefnJeele legcneje~ peye ueefie iebie pecegve peue Oeeje~~
DeeesOeekeeC[ 361
Yee0 keewmeuee peer ves meerlee peer kees yeejcyeej oe mes ueieeee Deewj Oewe& OeejCe kejkes GvnW efMe#ee Deewj DeeMeerJee&o
efoee~ ns meerles! peye leke iebiee peer Deewj ecegvee peer ceW peue keer Oeeje nw, leye leke legcneje meewYeeie DeKeC[ jns~
oes0- meerleefnb meemeg DeMeer<e efmeKe, oerefvn Deveske ekeej~
eueer veeF Heo Heogce efmej, Deefle efnle yeejefnb yeej~~69~~
Yee0 meemeg keewmeuee peer ves meerlee peer kees Deveske ekeej mes DeeMeerJee&o Deewj efMe#eeeW oerb~ meerlee peer Delevle esce mes
.
yeejcyeej keewmeuee peer kes ejCekeceueeW ceW cemleke veJeekej, eerjece kes meeLe keewmeuee peer kes YeJeve mes eue He[eR~
d
ve
* ceemeHeejeeCe, yeejnJeeB efJeeece *
er
es
meceeeej peye ueefceve HeeS~ yeekegue efyeueKe yeove Gef" OeeS~~
R
kebHe Hegueke leve veeve meveerje~ iens ejve Deefle esce DeOeerje~~
s
ht
Yee0 peye ue#ceCe peer ves meceeeej Heeee (Gefce&uee peer mes) leye Jes Jeekegue nes G"s, Gvekee cegKe efyeueKe DeLee&led
ig
R
MeesYee mes jefnle nes ieee, leLee Deewoeme Deewj DeegDeeW mes hetCe& nesves kes keejCe meeOeejCeleee efJeke=le ue#e DeLee&led
ll
.A
osKeves ceW megKeeo veneR jne~ Jes DeHeves YeJeve mes G"kej oew[s, Gvekes Mejerj ceW kecHeve Deewj jesceebe Lee~ Gvekes ves$e
DeeBmet mes egkele Les~ esce ceW Delevle DeOeerj neskej eerue#ceCe ves eerjece kes ejCe Heke[ efueS~
s
ya
keefn ve mekele keg efeleJele "e{s~ ceerve oerve peveg peue les kee{s~~
N
meese oe efyeefOe kee nesefveneje~ meye megKe megke=le efmejeve nceeje~~
va
Se
Yee0 ue#ceCe peer mes keg kene veneR pee jne nw, Jes Ke[s-Ke[s eerjece kees osKe jns nQ, ceevees peue mes efvekeeuee ngDee
owveeJemLee kees eeHle ceueer nes~ ue#ceCe peer oe ceW meeseves ueies efke, efJeOeelee! Deye keee nesves Jeeuee nw? cesjs
th
ee
mecHetCe& megKe Deewj HegCe ve nes iees~

P
cees kenB keen kenye jIegveeLee~ jefKenQ YeJeve efke uewnQ meeLee~~
si
ul
jece efyeueesefke yebOeg kej peesjs~ osn iesn meye meve le=ve leesjs~~
iT
yeesues yeeve jece vee veeiej~ Meerue mevesn mejue megKe meeiej~~
r
Sh
leele esce yeMe peefve keojent~ mecegefPe oe Heefjveece Gent~~

11
Yee0 jIegveeLe peer cegPekees keee kenbsies? cegPes DeeesOee kes jepeYeJeve ceW jKeWies ee meeLe ues ueWies~ eerjece ves Mejerj,
20
Iej, meYeer mes le=Ce leess[ DeLee&led le=Ce kes meceeve cecelJe lees[s ngS, oesveeW neLe pees[s ngS, YeeF& ue#ceCe kees osKee~ veerefle
ceW efveHegCe, Meerue Deewj mvesn kes keejCe mejue, megKe kes meceg eerjece, ue#ceCe peer mes yeesues, DeLeJee veerefle ceW efveHegCe,
ht
ig
mJeYeeJe mes mejue, Meerue, mvesn SJeb megKeeW kes meceg YeieJeeved eerjece en Jeeve yeesues, ns leeled! DeHeves oe ceW
yr
HeefjCeece ceW Glmeen (ceneslmeJe) mecePekej esce kes keejCe keojeDees cele DeLee&led Jeekegue neskej kee&Je cele es[es~
op
C
oes0- ceeleg efHelee ieg mJeeefce efmeKe, efmej Oeefj kejefnb megYeee~
uensG ueeYe efleve pevece kej, vele pevece peie peee~~70~~

Yee0 pees ueesie ceeleeefHelee, ieg Deewj mJeeceer keer megvoj efMe#ee kees efmej Hej OeejCe kejkes Heeueve kejles nQ, GvneWves
ner mebmeej ceW pevce kee ueeYe efueee veneR lees Deewj ueesieeW kee pevce JeLe& nw~
Deme efpee peeefve megveng efmeKe YeeF&~ kejng ceeleg efHeleg Heo mesJekeeF&~~
YeJeve Yejle efjHegmetove veeneR~ jeG ye= cece ogKe ceve ceeneR~~
ceQ yeve peeGB legceefnb uesF meeLee~ nesF meyeefnb efyeefOe DeJeOe DeveeLee~~
Yee0 ns Yewee! oe ceW Ssmee peevekej cesjer efMe#ee megvees, ceeleeefHelee kes ejCeeW keer mesJee kejes, Fme mecee Yejle
Deewj Me$egIve Iej ceW veneR nQ, cenejepe Je= nQ, GvnW ceve ceW cesje og:Ke Yeer nw~ eefo ceQ legcnW meeLe ueskej Jeve peelee ntB,
lees meye ekeej mes DeeesOee DeveeLe nes peeesieer~
d .
ve
ieg efHeleg ceeleg epee HeefjJee~ meye kenB HejF ogmen ogKe Yee~~
er
jnng kejng meye kej Heefjlees<et~ vele leele nesFefn ye[ oes<et~~
es
Yee0 ieg, efHeleeceelee, epee Deewj HeefjJeej Fve meyekees Demenveere og:Ke kee Yeej He[siee, FmeefueS DeJeOe ceW jnes
R
s
Deewj meyekee Heefjlees<e kejes DeLee&led meyekees mecePeeDees veneR lees yengleye[e oes<e nesiee~
ht
ig
peemeg jepe efee epee ogKeejer~ mees ve=He DeJeefme vejke DeefOekeejer~~
R
jnng leele Deefme veerefle efyeeejer~ megvele ueKeve YeS yeekegue Yeejer~~
ll
.A
Yee0 efpemekes jepe ceW Heejer epee og:Keer nesleer nw, Jen jepee DeJeMe ner vejke kee DeefOekeejer yeve peelee nw, Ssmeer
s
veerefle kee efJeeej kejkes, ns Yewee ue#ceCe! legce DeeesOee ceW jnes~ eYeg kee en Jeeve megvekej, ue#ceCe peer yengle
Jeekegue ngS~ ya
N
va
efmeDejs yeeve metefKe ieS kewmes~ Hejmele legefnve leecejme pewmes~~

Se
oes0- Glej ve DeeJele esce yeMe, iens ejve DekegueeF~

veeLe oeme ceQ mJeeefce legce, lepeng le keen yemeeF~~71~~
th
ee
Yee0 eYeg kes Meerleue Jeeve mes ue#ceCe peer efkeme ekeej metKe iees, pewmes legefnve DeLee&led Heeues kee mHeMe& kejles ner
P
keceue metKe peelee nw~ esce kes JeMe nesves mes ue#ceCe peer kes cegKe mes Gej veneR Dee jne nw~ GvneWves Dekegueekej
si
YeieJeeved eerjece kes ejCe Heke[ efueS Deewj yeesues ns veeLe! ceQ oeme ntB, DeeHe mJeeceer nQ, eefo DeeHe cegPes es[ jns nQ,
ul
iT
lees cesje JeMe ner keee nw?

r
oervn meerKe ceesefn veerke ieesmeeFb&~ ueeefie Deiece DeHeveer keojeF~~

Sh
vejyej Oeerj Oejce Oegj Oeejer~ efveiece veerefle kenB les DeefOekeejer~~
11
ceQ efMeMeg eYeg mevesn eefleHeeuee~ ceboj ces efke uesefnb cejeuee~~
20
Yee0 ns YeieJeved! ns cesjs veeLe! DeeHe ves lees cegPes yengle Deer efMe#ee oer nw, Hejvleg DeHeveer keeejlee kes keejCe Jen
ht
cegPes keef"ve ueie jner nw, keeeWefke pees Oece& keer Oegjer OeejCe kejves Jeeues, Oeerj DeLee&led efJekeejeW kee keejCe jnves Hej Yeer
ig
yr
efJeke=le veneR nesves Jeeues es Heg<e nQ, Jes Fme Jeso keer veerefle kes DeefOekeejer nQ~ ceQ lees DeeHe eYeg eerjeIeJe kes Jelmeue
op
mvesn kee HeeueeHees<ee ese mee yeeueke ntB~ keee nbme cebojeeue Deewj megces kees G"e mekeles nQ?
C
ieg efHeleg ceeleg ve peeveGB keent~ kenGB mJeYeeJe veeLe Heefleeent~~
penB ueefie peiele mevesn meieeF&~ eerefle eleerefle efveiece efvepe ieeF&~~
ceesjs meyeF Ske legce mJeeceer~ oerveyebOeg Gj Deblejpeeceer~~
DeeesOeekeeC[ 363
Yee0 ns veeLe! ceQ DeHevee mJeYeeJe kenlee ntB, DeeHe efJeMJeeme keerefpees ceQ DeeHekees es[kej ieg, efHeleeceelee efkemeer
kees veneR peevelee ntB, Fme mebmeej ceW JesoeW ves peneB leke DeHeves mvesn keer meieeF& (mecyevOe), eerefle Deewj efJeMJeeme kee ieeve
efkeee nw, Jen meye cesjs efueS oerveeW kes yevOeg, oe kes Devleee&ceer, Skecee$e mJeeceer DeeHe ner nQ~
Oejce veerefle GHeosefMee leener~ keerjefle Yetefle megieefle efee peener~~
ceve ece yeeve ejve jle nesF&~ ke=HeeefmebOeg Heefjnefje efke meesF&~~
.
Yee0 Oece& Deewj veerefle kee lees Gmes GHeosMe osvee eeefnes, efpemes keerefle&, mecHeefe Deewj esieefle efee nes~ ns ke=Hee kes
d
ve
meeiej eerjeIeJe! pees ceve mes, kece& mes Deewj JeeCeer mes DeeHekes eerejCeeW ceW ner jle DeLee&led esceHetJe&ke ueiee nes, keee
er
DeeHe Gmes es[ oWies? DeLeJee, keee Gmes DeeHekees es[ osvee eeefnes?
es
oes0- keveeefbmebOeg megyebOeg kes, megefve ce=og yeeve efyeveerle~
R
mecegPeeS Gj ueeF eYeg, peeefve mevesn meYeerle~~72~~
s
ht
ig
Yee0 keCee kes meeiej eerjece ves, es YeeF& ue#ceCe peer kes keesceue Deewj efJevece Jeeve megvekej, GvnW esce kes keejCe
R
YeeYeerle peevekej, oe mes ueiee kej mecePeeee~
ll
.A
ceeBieng efyeoe ceeleg meve peeF&~ DeeJeng yesefie eueng yeve YeeF&~~
s
cegefole YeS megefve jIegyej yeeveer~ YeeG ueeYe ye[ ieF yeef[ neveer~~
ya
Yee0 ns YeeF&! peekej megefce$ee ceelee peer mes efJeoe ceeBiees, MeerIe DeeDees Deewj cesjs meeLe Jeve euees~ jIeges eerjece keer
N
va
JeeCeer megvekej, ue#ceCe peer emevve nes iees~ Gvekees yengle ye[e ueeYe ngDee DeLee&led meeLe eueves keer Devegceefle efceueer
Se
Deewj yengle ye[er neefve meceeHle ngF&, keeeWefke ue#ceCe peer keer o=ef ceW eYeg mes He=Leked nesvee ner meye mes ye[er neefve Leer
Deewj eYeg kes meeLe jnvee meye mes ye[e ueeYe~
th
ee
njef<ele oe ceeleg HenB DeeS~ cevengB DebOe efHeefj ueeseve HeeS~~

P
peeF peveefve Heie veeeG ceeLee~ ceve jIegvebove peeveefke meeLee~~

si
Yee0 ue#ceCe peer oe ceW emevve neskej ceelee megefce$ee kes Heeme Deees, ceevees o=efnerve ves ieee ngDee ves$e efHej Hee
ul
iT
efueee~ ue#ceCe peer ves peekej pevce osves Jeeueer megefce$ee peer kes ejCeeW cesW cemleke veJeeee, Hejvleg Gvekee ceve jIegkegue
r
Sh
kees Deeveefvole kejves Jeeues eYeg eerjece Deewj pevekeveefvoveer eermeerlee peer kes meeLe Lee~
HetBsG ceeleg ceefueve ceve osKeer~ ueKeve kener meye keLee efyemes<eer~~
11
ieF& menefce megefve yeeve ke"esje~ ce=ieer osefKe oJe peveg engB Deesje~~
20
Yee0 ceelee megefce$ee peer ves ue#ceCe peer kee ceve ceefueve DeLee&led og:Keer osKekej Hete, ue#ceCe peer ves meye efJeMes<e
ht
ig
keLee megveeeer~ eerjeceJeveJeeme meceeeejHe ke"esj Jeeve megvekej, megefce$ee peer Gmeer ekeej DeeleeefMele Yee mes [j
yr
kej mence ieF, pewmes nefjCeer eejeW Deesj Jeve keer Deeie osKekej [j peeleer nw~
op
C
EfJeMes<e : eneB ceefueve Meyo ceue mes ege DeLe& ceW veneR eege ngDee nw, keeeWefke ue#ceCe peer kes ceve ceW keesF& ceue nw ner
veneR, eneB ceefueve Meyo cueeve Meyo kee leodYeJe mecePevee eeefnes~ mebmke=le ceW cueeve Meyo kee og:Keer nesvee DeLe& neslee
nw~
ueKeve ueKesG Yee DevejLe Deepet~ Sefnb mevesn yeMe kejye Dekeepet~~
ceeBiele efyeoe meYee mekegeeneR~ peeF mebie efyeefOe keefnefn efke veeneR~~
Yee0 ue#ceCe peer ves osKee, Deepe lees DeveLe& nes ieee, en ceelee megefce$ee peer eerjece Hej Jeelmeue mvesn kes keejCe
cesje Dekeepe kejbsieer DeLee&led cesjs keee& ceW keeJe [eueWieer~ ue#ceCepeer, ceelee peer mes efJeoe ceeBieles mecee YeeYeerle
neskej mebkeese kej jns nQ Deewj ken jns nQ, ns yeeepeer! cegPes ceelee peer eerjIegveeLe peer kes meeLe peeves kes efueS kenbsieer
ee veneR?
oes0- mecegefPe megefce$ee jece efmee, He megMeerue megYeeG~
ve=He mevesn ueefKe OegvesG efmej, HeeefHeefve oervn kegoeG~~73~~
d .
ve
Yee0 megefce$ee peer ves eerjece SJeb YeieJeleer eermeerlee kes He, Meerue Deewj mJeYeeJe kees mecePekej, Gve Hej cenejepe kes
er
mvesn kees osKekej efmej Heere Deewj yeesueerb, HeeefHeveer kewkeseer ves lees yegje oeBJe DeLee&led yegjs mLeeve Hej Ieele ueieeee Deewj
es
iebYeerj oeJeeefive ueiee oer~
R
Oeerjpe OejsG kegDeJemej peeveer~ menpe mego yeesueer ce=og yeeveer~~
s
ht
leele legcneefj ceeleg yewosner~ efHelee jece meye YeeBefle mevesner~~
ig
R
Yee0 eefleketue mecee peevekej, megefce$ee peer ves Oewe& OeejCe efkeee Deewj mJeYeeJe mes megvoj oe Jeeueer leLee eeefCe
ll
.A
cee$e keer efce$e eLeeLe& veeceJeeueer megefce$eepeer, ue#ceCe peer mes keesceue JeeCeer yeesueerb, ns leeled, Heg$e ue#ceCe! efJeefMe Mejerj
Jeeueer meYeer MeefkeleeeW keer DeJeleejer He YeieJeleer meerlee peer legcnejer ceeB nQ Deewj efvele mvesn kejves Jeeues Hejceelcee
s
eerjece meye ekeej mes legcnejs efHelee nQ~ ya
N
DeJeOe leneB penB jece efveJeemet~ lenBFB efoJeme penB Yeeveg ekeemet~~
va
peew Hew meere jece yeve peeneR~ DeJeOe legcnej keepe kegg veeneR~~
Se
Yee0 peneB eerjece kee efveJeeme nw DeeesOee JeneR nw, peneB mete&veejeeCe kee ekeeMe nw efove JeneR nw~ eerjece kes Jeve
th
ee
eues peeves Hej, eerDeeesOee GvneR kes meeLe eueer peeesieer~ eefo eermeerleejece peer Jeve pee jns nQ, lees DeeesOee ceW
P
legcneje keesF& keee& veneR nw~

si
ieg efHeleg ceeleg yebOeg megj meeF~ mesFe mekeue eeve keer veeF~~
ul
iT
jece eeveefee peerJeve peer kes~ mJeejLe jefnle meKee meyener kes~~
r
Sh
Yee0 eeefHe ieg, efHelee, ceelee, ye[e YeeF&, osJelee Deewj mJeeceer Fve meye keer eeCe kes meceeve mesJee kejveer eeefnes,
Hejvleg eerjece Fme ceevelee mes Yeer THej nQ, keeeWefke YeieJeeved eerjece eeCeeW kees Yeer efee nQ, peerJeelcee kes Yeer peerJeve nQ
11
Deewj meYeer kes mJeeLe&jefnle efce$e nQ~

20
Hetpeveere efee Hejce peneB les~ ceeefvee meyeefnb jece kes veeles~~
ht
Deme efpee peeefve mebie yeve peent~ uesng leele peie peerJeve ueent~~
ig
yr
Yee0 mebmeej ceW peneB leke Hetpee kes eesie Deewj Hejceefee DeLee&led HeefJe$e esce kes Deeee ueesie nQ, meyekees eerjece kes
op
ner mecyevOe mes ceevevee eeefnes DeLee&led efpevekee eerjece mes mecyevOe veneR nw, Jes ve lees Hetpee kejves kes eesie nQ Deewj ve
C
ner esce kejves eesie~ ns yess ue#ceCe! Ssmee oe ceW peevekej legce meerleejece peer kes meeLe Jeve peeDees Deewj peieled ceW
peerves kee ueeYe ues uees~

oes0- Yetefj Yeeie Yeepeve Yeeng, ceesefn mecesle yeefue peeGB~
peew legcnjs ceve eef[ ue, keervn jece Heo "eGB~~74~~
DeeesOeekeeC[ 365
Yee0 ns ue#ceCe! ceQ yeefuenejer peeleer ntB, eefo legcnejs ceve ves ue es[kej eerjece kes ejCeeW ceW mLeeve DeLee&led
efveJeeme mLeeve yevee efueee nw Deewj eefo ue es[s ngS legcnejs ceve kees eerjece kes ejCeebs ves DeHevee efveJeememLeeve yevee
efueee, leye legce cesjs meefnle yengle ye[s meewYeeie kes Hee$e yeve iees nes~
Heg$eJeleer pegyeleer peie meesF&~ jIegHeefle Yeiele peemeg megle nesF&~~
vele yeeBPe Yeefue yeeefo efyeeeveer~ jece efyecegKe megle les efnle neveer~~
.
Yee0 Jener egJeleer ceefnuee Heg$eJeleer DeLee&led megvoj Heg$e kees pevce osves Jeeueer nw Deewj Jener Heg$eJeleer egJeleer DeLee&led
d
ve
JeemleefJeke veejer nw, efpemekee Heg$e eerjece kee Yekele nes, veneR lees YeieJeled efJecegKe Heg$e keer ceeB mes lees yeeBPe DeLee&led
er
yebOeem$eer es nw~ YeieJeeved kee Yepeve veneR kejves Jeeues Heg$e kees pevce oskej ceelee JeLe& efyeeeeer DeLee&led HeMeg pewmeer
es
mebleeve kees keeeW pevce efoee? eerjece mes efJecegKe Heg$e mes ceelee kes efnle keer neefve nes peeleer nw~
R
s
efJeMes<e : heg$eJeleer Meyo ceW celeghed elee eeMemle DeLe& ceW ngDee nw~
ht
ig
legcnjsefnb Yeeie jece yeve peeneR~ otmej nsleg leele keg veeneR~~
R
mekeue megke=le kej ye[ Heue Snt~ jece meere Heo menpe mevesnt~~
ll
.A
Yee0 ns yess! legcnejs Yeeie mes eerjece Jeve kees pee jns nQ, Gvekes JeveJeeme ceW otmeje Deewj keg Yeer keejCe veneR nw~
s
pees YeieJeeved eerjece SJeb YeieJeleer eermeerlee kes eerejCeeW ceW mJeeYeeefJeke mvesn nw Jener mecHetCe& melkeceeW& kee meyemes ye[e
ya
N
Heue nw~
va
jeie jes<e Fefj<ee ceo ceesnt~ peefve meHevesng Fvekes yeMe nesnt~~
Se
mekeue ekeej efyekeej efyeneF&~ ceve ece yeeve kejsng mesJekeeF&~~

th
Yee0 ns ue#ceCe! jeie, eesOe, F&<ee&, ceo Deewj ceesn Fve HeeBe efJekeejeW kes JeMe ceW mJeHve cebs Yeer cele nesvee DeLee&led
ee
cegPe Hej Deewj Gefce&uee Hej jeie cele kejvee, kewkeseer Hej eesOe cele kejvee, eerJew<CeJe kes eefle F&<ee& cele kejvee, DeHeveer
P
mesJee Hej ceo cele kejvee Deewj eerjece Hej ceesn cele kejvee~ eefo es Dee Yeer peeeW lees FvnW efveebef$ele kej uessvee~ meYeer
si
ul
ekeej kes efJekeejeW kees es[kej ceve, JeeCeer, Mejerj mes mesJee kejvee~
iT
legce kenB yeve meye YeeBefle megHeemet~ meBie efHeleg ceeleg jece efmee peemet~~
r
Sh
pesefnb ve jece yeve uenefnb keuesMet~ megle meesF kejsng FnF GHeosMet~~
11
Yee0 efpevekes meeLe eerjecemeerlee peer pewmes efHeleeceelee neW, Ssmes legcnejs efueS lees Jeve ceW meye ekeej mes megHeeme
20
DeLee&led meYeer megefJeOeeeW nQ~ ns Heg$e! eerjece efpememes Jeve ceW keuesMe veneR HeeeW legce Jener kejvee cesje ener GHeosMe nw~
ht
b0: GHeosMe en pesefnb leele legceles jece efmee megKe HeeJeneR~

ig
efHeleg ceeleg efee HeefjJeej Hegj megKe megjefle yeve efyemejeJeneR~~

yr
leguemeer megleefnb efmeKe osF Deeemeg oervn Hegefve DeeefMe<e oF&~

op
jefle nesG Deefyejue Deceue efmee jIegyeerj Heo efvele efvele veF&~~
C
Yee0 ns leeled! cesje ener GHeosMe nw efke, efpememes eerjece SJeb YeieJeleer meerlee peer legcemes megKe Heeles jnW Deewj Jeve ceW
efHelee, ceelee, efee HeefjJeej Deewj DeeesOee leLee megKe keer mce=efle Yetue peeeW~ leguemeeroeme peer kenles nQ, Fme ekeej Heg$e
ue#ceCe kees efMe#ee oskej, ceelee megefce$ee peer ves Gvns Jeve peeves keer Dee%ee oer efhej DeeMeerJee&o efoee efke, legcnejs oe
ceW eermeerleejece peer kes ejCeeW kes eefle DeefJejue efvece&ue Deewj efveleefvele veJeerve Yeefkele nes~
mees0- ceeleg ejve efmej veeF, eues legjle Mebefkele oe~
yeeiegj efye<ece leesjeF, cevengB Yeeie ce=ie Yeeie yeMe~~75~~
Yee0 ceelee megefce$ee peer kes ejCeeW ceW cemleke veJeekej, Gefce&uee peer kes mecyevOe ceW oe ceW Mebefkele nesles ngS
eerue#ceCe Gmeer ekeej eue He[s ceevees meewYeeieJeMe nefjCe Yeebkej peeue kees lees[kej Jeve keer Deesj Yeie ieee nes~
eneB Mebefkele Meyo kee eeesie kejkes ieesmJeeceer peer ves ue#ceCe peer keer Gefce&uee peer kes meeLe eueves keer Fe keer
DeeMebkee mHe kej oer Deewj ce=ie eje peeue lees[ves kee GoenjCe oskej ue#ceCe peer kes Jewjeie kee mebkesle os efoee~ Fme
d .
ve
mebyevOe ceW efJeMes<e peeveves kes efuees cesjs eje efueefKele ceeveme ceW megefce$ee veeceke hegmleke DeJeMe heef{es~
er
ieS ueKeve penB peeveefkeveeLee~ Yes ceve cegefole HeeF efee meeLee~~
es
yebefo jece efmee ejve megneS~ eues mebie ve=Hecebefoj DeeS~~
R
s
Yee0 peneB peevekeerHeefle YeieJeeved eerjece Les ue#ceCe peer JeneB iees~ esceemHeo eerjece kee meeLe Heekej, ue#ceCe peer
ht
ceve ceW emevve ngS~ eermeerleejece peer kes megneJeves ejCeeW kees Jebove kejkes Gvekes mebie eues~ eerjece, meerlee, ue#ceCe
ig
R
efJeoe uesves kes efueS cenejepe oMejLe peer kes YeJeve Deees~
ll
.A
kenefnb HejmeHej Hegj vej veejer~ Yeefue yeveeF efyeefOe yeele efyeieejer~~
leveg ke=Me ceve ogKe yeove ceueerves~ efyekeue cevengB ceeKeer ceOeg erves~~
s
ya
Yee0 Hegj (DeJeOeHegj) kes Heg<em$eer HejmHej ken jns nQ efke, yeee peer ves Deer yeele yeveekej efyeiee[ oer~ Gvekee
N
Mejerj ogye&ue nw, ceve ceW og:Keer Deewj cegKe mes Goeme vejveejer Fleves og:Keer nQ, ceevees ceOeg kees erve uesves Hej
va
ceOegcekeKeereeB Jeekegue nes ieF& neW~

Se
kej ceerpeefnb efmej Oegefve HeefleeneR~ peveg efyeveg HebKe efyenie DekegueeneR~~
th
ee
YeF yeef[ Yeerj YetHe ojyeeje~ yejefve ve peeF efye<eeo DeHeeje~~

P
Yee0 veiej kes vejveejer neLe ceueles Deewj efmej Heer kej Heleeles nQ, pewmes HebKeeW kes efyevee He#eer Dekeguee jns neW~
si
cenejepe kes ej Hej yengle Yeer[ nes ieF& nw, Jen DeHeej efJe<eeo JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~
ul
iT
meefeJe G"eF jeG yew"ejs~ keefn efee yeeve jece Heieg Oeejs~~
r
efmee mecesle oesG levee efvenejer~ yeekegue YeeG YetefceHeefle Yeejer~~

Sh
Yee0 eerjece HeOeejs nQ, en efee Jeeve kenkej, ceb$eer megceb$e peer ves G"ekej cenejepe kees efye"eee~ Jeveieceve kes
11
efueS leweej meerlee peer kes meefnle oesveeW Heg$eeW eerjece, ue#ceCe kees osKekej He=LJeer kes mJeeceer cenejepe oMejLe peer yengle
20
Jeekegue nes iees~

ht
ig
oes0- meere meefnle megle megYeie oesG, osefKe osefKe DekegueeF~

yr
yeejefnb yeej mevesn yeMe, jeG uesF Gj ueeF~~76~~

op
Yee0 meerlee peer kes meefnle oesveeW megvoj Heg$eeW eerjece, ue#ceCe kees Hegve:Hegve: osKekej Meeske mes Deekegue cenejepe
C
oMejLe peer, mvesnJeMe yeejcyeej GvnW oe mes ueiee uesles nQ~

mekeF ve yeesefue efyekeue vejveent~ Meeske peefvele Gj oeve oent~~
Yee0 cenejepe yeesue veneR meke jns nQ, Delevle Jeekegue nw, Gvekes oe ceW Heg$e eerjece kes efJeeesie keer mecYeeJevee mes
G"s ngS Meeske mes GlHevve Yeebkej oen (peueve) nes jne nw~
DeeesOeekeeC[ 367
veeF Meer<e Heo Deefle Devegjeiee~ Gef" jIegyeerj efyeoe leye ceeBiee~~
efHeleg DeeefMe<e Deeemeg ceesefn oerpew~ nj<e mecee efyemecee kele keerpew~~
leele efkeS efee esce eceeot~ peme peie peeF nesF DeHeyeeot~~
Yee0 leye jIegkegue kes Jeerj eerjece ves G"kej, Delevle esce mes efHeleeeer kes ejCe ceW cemleke veJeekej, Jeve peeves kes
efueS efJeoe ceeBieer, ns efHeleeeer! cegPes DeeMeerJee&o leLee eewon Je<ee&W kes efueS Jeve peeves kee DeeosMe oerefpees~ DeeHe n<e& kes
mecee efJe<eeo keeeW kej jns nQ? ns leeled! esceemHeo kes Hesce kes keejCe eceeo kejves Hej eMe euee peelee nw Deewj peieled
d .
ve
ceW yengle efvevoe nesleer nw~
er
megefve mevesn yeMe Gef" vejveene~ yew"ejs jIegHeefle ieefn yeeBne~~
es
megveng leele legce kenB cegefve kenneR~ jece ejeej veeeke DenneR~~
R
MegYe De DeMegYe kejce Devegnejer~ F&Me osF Heue oe efyeeejer~~
s
ht
kejF pees kejce HeeJe Heue meesF&~ efveiece veerefle Deefme ken meye keesF&~~
ig
R
oes0- Deewj kejw DeHejeOe keesG, Deewj HeeJe Heue Yeesie~
ll
Deefle efyeefe$e YeieJeble ieefle, kees peie peevew peesie~~77~~
.A
Yee0 eerjece kee Jeeve megvekej, esce kes JeMe ngS cenejepe oMejLe peer ves G"kej oesveeW neLe Heke[kej jIegkegue kes
s
ya
mJeeceer eerjece kees efveke yew"e efueee Deewj yeesues, ns cesjs Jelmeue esce kes Deeee eerjece! DeeHekes efueS cegefvepeve
N
kenles nQ efke, eerjece ejdDeejd DeLee&led eslevepe[ (efeledDeefeled) Jeie& kes veeeke nQ~ MegYe Deewj DeMegYe kece& kes
va
Devegmeej oe ceW efJeeej kejkes F&MJej Heue osles nQ~ pees pewmee kece& kejlee nw Gmekees Jener Heue efceuelee nw, Jeso keer
Se
ener veerefle nw, Ssmee meYeer ueesie kenles nQ~ efkevleg DeHejeOe keesF& otmeje kejs Heue efkemeer otmejs kees efceues YeieJeeved keer
th
ieefle yengle efJeefe$e nw, Fmes peieled ceW keewve peeveves eesie nw? leelHee& en nw efke, cesjs DeHejeOe kee Heue DeeHe keeeW Yeesie
ee
jns nQ?
P
jee jece jeKeve efnle ueeieer~ yengle GHeee efkeS ue leeieer~~

si
ul
ueKee jece Ke jnle ve peeves~ Oejce OegjbOej Oeerj meeeves~~

iT
Yee0 cenejepe oMejLe peer ves eerjece kees jKeves kes efueS ue es[kej yengle mes GHeee efkees, efkevleg GvneWves peye
r
Sh
eerjece kee Ke osKe efueee Deewj peeve iees efke, Oece& keer Oegjer kees OeejCe kejves Jeeues, efJekeejeW mes Yeer veneR efJeeefuele
11
nesves Jeeues, elegj eerjece veneR jn jns nQ~

20
leye ve=He meere ueeF Gj ueervneR~ Deefle efnle yengle YeeBefle efmeKe oervneR~~
ht
keefn yeve kes ogKe ogmen megveeS~ meemeg memegj efHeleg megKe mecegPeeS~~
ig
Yee0 leye cenejepe ves YeieJeleer meerlee peer kees oe mes ueiee efueee~ GvnW Delevle esce mes yengle ekeej mes efMe#ee oer~
yr
op
cenejepe ves meerlee peer kees Jeve kes Demenveere og:Ke ken megveees, Gmekes efJeHejerle meemeg, MJemegj Deewj efHelee kee megKe
C
mecePeeee~ cenejepe kee mebkesle en Lee efke, eewon Je<e& Hee&vle, meerlee peer memegjeue Deewj ceeekes ceW jn kej mecee
kee ueW~
efmee ceve jece ejve Devegjeiee~ Iej ve megiece yeve efye<ece ve ueeiee~~
DeewjG meyeefnb meere mecegPeeF&~ keefn keefn efyeefHeve efyeHeefle DeefOekeeF&~~
Yee0 meerlee peer kee ceve eerjece kes ejCeeW ceW Devegjkele Lee, FmeefueS GvnW ve lees Iej megiece ueiee Deewj ve ner Jeve
Yeebkej ueiee Deewj Yeer meYeer ueesieeW ves Jeve keer efJeHeefe keer DeefOekelee kenken kej meerlee peer kees mecePeeee~
meefeJe veeefj ieg veeefj meeeveer~ meefnle mevesn kenefnb ce=og yeeveer~~
legce kengB leew ve oervn yeveyeemet~ kejng pees kenefnb memegj ieg meemet~~
Yee0 cebef$eeeW keer HeeflveeeB leLee elegj iegHelveer DebOeleer peer esce kes meefnle keesceue JeeCeer ceW meerlee peer mes kenleer nQ,
.
meerles! legcnW lees JeveJeeme veneR efoee ieee nw, FmeefueS, pees legcnejs MJemegj, iegosJe Jeefme Deewj meemeg peer kenles nQ, legce
d
ve
Jener kejes DeLee&led Jeve ceW cele peeDees~
er
oes0- efmeKe Meerleue efnle ceOegj ce=og, megefve meerleefnb ve meesneefve~
es
Mejo eb ebefoefve efvejefKe, peveg ekeF& Dekegueeefve~~78~~
R
s
Yee0 Meerleue, keueeCekeeefjCeer, ceOegj Deewj keesceue efMe#ee meerlee peer kees megvekej veneR Deer ueieer~ Mejodkeeueerve
ht
ig
evcee keer eeboveer kees osKekej, ceevees ekeF& Dekeguee ieF& nes~
R
meere mekege yeMe Glej ve osF&~ mees megefve leceefke G"er kewkesF&~~
ll
.A
cegefve He Yet<eve Yeepeve Deeveer~ Deeies Oeefj yeesueer ce=og yeeveer~~
s
ve=Heefnb eeve efee legce jIegyeerje~ Meerue mevesn ve eef[efn Yeerje~~
ya
megke=le megpeme Hejueeske vemeeT~ legceefnb peeve yeve keefnbefnb ve keeT~~
N
Deme efyeeeefj meesF kejng pees YeeJee~ jece peveefve efmeKe megefve megKe HeeJee~~
va
Se
Yee0 mebkeese kes JeMe ceW nesves kes keejCe meerlee peer Gej veneR os jner nQ~ cenejepe oMejLe, ceb$eerHelveer Deewj iegHelveer
kee Jen Jeeve megvekej eesOe ceW leceleceeF& ngF& kewkeseer G"er~ cegefveeeW kes efueS Gefele JeukeueJem$e, efleueke Deeefo
th
ee
DeeYet<eCe Deewj keceC[ue Deeefo Hee$eeW kees ueekej, eerjece kes Deeies jKekej, keesceue JeeCeer ceW yeesueer, ns jIegJeerj! DeeHe
P
cenejepe kees eeCe kes meceeve efee nQ~ YeeYeerle cenejepe Meerue Deewj mvesn oesveeW veneR es[Wies Hejvleg Fmemes Gvekes HegCe,
si
megeMe Deewj Hejueeske kee veeMe nes peeesiee, efHej Yeer Jes DeeHekees Jeve peeves kes efueS keYeer veneR kenWies, Hej DeeHekees
ul
cenejepe kes efyevee kens ner Gvekeer Fe kee Deeoj kejvee eeefnes~ Ssmee efJeeej kej, Jener keerefpees pees DeeHekees
iT
Dee ueies~ ceelee kewkeseer keer efMe#ee megvekej eerjece ves megKe Heeee DeLee&led emevve ngS~
r
Sh
YetHeefnb yeeve yeeve mece ueeies~ kejefnb ve eeve Heeeve DeYeeies~~

11
ueesie efyekeue cegjefle vejveent~ keen keefje keg metPe ve keent~~

20
jece legjle cegefve yes<e yeveeF&~ eues peveke peveefveefnb efmej veeF&~~
ht
Yee0 cenejepe kees kewkeseer kes Jeeve yeeCe kes meceeve ueies~ Jes meeseves ueies efke, DeYeeies eeCe eeeCe veneR kej jns
ig
yr
nbw, DeLee&led Mejerj es[kej keeeW veneR eues pee jns nQ? ueesie efJekeue nQ Deewj cenejepe cete|le nes iees~ keee efkeee
op
peees efkemeer kees keg veneR metPe jne nw? eerjece legjvle cegefveJesMe yeveekej DeLee&led JeukeueJem$e Heeogkee, keceC[ue
C
OeejCe kejkes, efHelee oMejLe Deewj ceelee kewkeseer kees cemleke veJeekej Jeve kes efueS eue He[s~
oes0- meefpe yeve meepe meceepe meye, yeefvelee yebOeg mecesle~

yebefo efyee ieg ejve eYeg, eues keefj meyeefnb Deesle~~79~~
DeeesOeekeeC[ 369
Yee0 Jeve keer meppee Deewj meYeer GHekejCeeW mes megmeefppele neskej egJeleer Helveer meerlee SJeb eleske HeefjefmLeefle ceW
meneeke ess YeeF& ue#ceCe kes meeLe yeeeCeeW Deewj iegosJe kes ejCeeW kee Jebove kejkes JeneB GHeefmLele meYeer vej
veeefjeeW kees esleveeMetve DeLee&led cetef&le kejkes eYeg eerjece Jeve kees eue He[s~
efvekeefme yeefme ej YeS "e{s~ osKes ueesie efyejn oJe oe{s~~
keefn efee yeeve mekeue mecegPeeS~ efyee ye=bo jIegyeerj yeesueeS~~
ieg meve keefn yej<eeMeve oervns~ Deeoj oeve efyevee yeMe keervns~~
d .
ve
peeeke oeve ceeve meblees<es~ ceerle Hegveerle esce Heefjlees<es~~
er
Yee0 jepeYeJeve mes efvekeuekej meerleepeer, ue#ceCe peer meefnle eerjece Jeefme peer kes ej Hej Ke[s nes iees~ GvneWves
es
meYeer ueesieeW kees efJejn He oeJeeefive mes peueles ngS osKee~ efee Jeeve kenkej eYeg ves meYeer vejveeefjeeW kees mecePeeee
R
s
Deewj HeeBeeW JeerjleeDeeW mes mecHevve jIegkegue kes Jeerj eerjece ves yeeeCeeW kes mecetneW kees yeguee efueee~ iegosJe Jeefme peer mes
ht
eeLe&vee kejkes yegueees ngS meYeer yeeeCeeW kes efueS yej<eeMeve DeLee&led eewon Je<ee&W kes efueS Yeespeve efoee~ meYeer yeeeCeeW
ig
R
kees eYeg ves Deeoj, oeve Deewj efJevee kes JeMe ceW kej efueee~ efYe#egkeeW kees oeve Deewj ceeve mes mebleg efkeee~ HeefJe$e efce$eeW
ll
.A
kees HeefJe$e esce mes eYeg ves Heefjleg efkeee DeLee&led esce kee ner Heeefjleesef<eke efoee~
s
ya
efJeMes<e YeeJe en nw efke, yeeeCeebs kees eewon Je<e& kes efoveeW kes Devegmeej, DeeeJee kee uesKeepeesKee leweej kejkes,
N
Glevee ner Devve iegosJe kes Deeece ceWb GHeefmLele kej efoee Deewj iegosJe mes eeLe&vee kej ueer~
va
oemeer oeme yeesueeF yenesjer~ iegefnb meewbefHe yeesues kej peesjer~~

Se
meye kej meej meBYeej ieesmeeBF~ kejye peveke peveveer keer veeF~~
th
Yee0 efceefLeuee mes Deees ngS oeefmeeeW Deewj oemeeW kees yegueekej, GvnW iegosJe kees meeQHekej eYeg neLe pees[kej yeesues, ns
ee
mJeeefceved! Fve meYeer oemeer, oemeeW kee DeeHe ceeleeefHelee keer YeeBefle eyevOe Deewj mecYeeue keerefpeesiee~
P
si
yeejefn yeej peesefj pegie Heeveer~ kenle jece meye meve ce=og yeeveer~~
ul
meesF meye YeeBefle ceesj efnlekeejer~ pesefn les jnQ YegDeeue megKeejer~~
r iT
Yee0 yeejyeej oesveeW neLe pees[kej eerjece meye mes keesceue JeeCeer ceW ken jns nQ efke, Jener meye ekeej mes cesje
Sh
efnlekeejer nesiee, efpememes cenejepe megKeer jnWies~

11
oes0- ceeleg mekeue ceesjs efyejn, pesefnb ve nesefnb ogKe oerve~

20
meesF GHeeG legce kejsng meye, Hegj peve Hejce eyeerve~~80~~

ht
ig
Yee0 ns HejcekegMeue DeJeOeHegjJeeefmeeeW! legce meye Jener GHeee kejvee efpememes cesjer meYeer ceeleeeW cesjs og:Ke mes oerve ve
yr
nes peeeW~
op
C
Sefn efyeefOe jece meyeefnb mecegPeeJee~ ieg Heo Heogce njef<e efmej veeJee~~
ieveHeefle ieewefj efiejerMe ceveeF&~ eues DeMeer<e HeeF jIegjeF&~~

Yee0 Fme ekeej YeieJeeved eerjece ves meyekees mecePeeee Deewj emevve neskej, iegosJe peer kes ejCeeW ceW cemleke veJeeee~
iegosJe kee DeeMeerJee&o Heekej, eerieCesMe, HeeJe&leer SJeb efMeJe peer mes eeLe&vee kejkes jIegkegue kes jepee eerjece Jeve kees
eue He[s~
jece euele Deefle YeeG efye<eeot~ megefve ve peeF Hegj Deejle veeot~~
kegmeiegve uebke DeJeOe Deefle Meesket~ nj<e efye<eeo efyeyeMe megjueesket~~
Yee0 eerjece kes eueles mecee DeJeOeJeeefmeeeW kees yengle og:Ke ngDee~ DeJeOeHegj kee Deele&veeo megvee veneR peelee Lee~
Gme mecee uebkee ceW DeHeMekegve, DeeesOee ceW Delevle Meesske Deewj osJeueeske n<e& leLee efJe<eeo oesveeW kes JeMe ceW Lee,
DeLee&led osJelee eerjece Jeveieceve mes emevve Les Deewj DeeesOeeJeeefmeeeW keer oeveere oMee osKekej og:Keer Les~
.
ieF cegje leye YetHeefle peeies~ yeesefue megceb$e kenve Deme ueeies~~
d
ve
jece eues yeve eeve ve peeneR~ kesefn megKe ueeefie jnle leveg ceeneR~~
er
Yee0 cete& ieF& leye cenejepe peies, megceb$e peer kees yegueekej Fme ekeej kenves ueies, megceb$e! eerjece lees Jeve kees eues
es
iees, Hej cesjs eeCe veneR pee jns nQ~ en efkeme megKe kes efueS DeYeer Mejerj ceW jn jns nQ~
R
s
eefn les keJeve yeLee yeueJeevee~ pees ogKe HeeF leefpeefnb leveg eevee~~
ht
ig
Hegefve Oeefj Oeerj kenF vejveent~ uew jLe mebie meKee legce peent~~
R
Yee0 Fmemes keewve JeLee DeefOeke yeueJeleer nesieer, efpeme og:Ke kees Heekej eeCe Mejerj kees es[Wies? efHej cenejepe Oewe&
ll
.A
OeejCe kejkes kenves ueies, ns efce$e! jLe ueskej eerjece, ue#ceCe, meerlee peer kes mebie peeDees~
s
oes0- megef" meggkegceej kegceej oesG, pevekemeglee megkegceeefj~
ya
jLe e{eF osKejeF yeve, efHejsng ieS efove eeefj~~81~~
N
va
Yee0 Delevle megkegceej oesveeW jepeHeg$eeW eerjece, ue#ceCe kees leLee megkegceejer pevekejepeHeg$eer meerlee peer kees jLe Hej
Se
e{ekej Jeve efoKeuee kej, eej efove yeerleves Hej ueew Deevee~
th
peew veefnb efHejefnb Oeerj oesG YeeF&~ melemebOe {yele jIegjeF&~~

ee
leew legce efyevee kejsng kej peesjer~ Hesefje eYeg efceefLeuesMe efkeMeesjer~~
P
Yee0 eefo OeerjefMejesceefCe oesveeW YeeF& veneR ueewW, keeeWefke Jes jIegkegue kes jepee eerjece, melemebOe Deewj o={ele nQ, leye
si
ul
legce neLe pees[kej efJevee kej uesvee efke, ns eYeg! peveke efkeMeesjer meerlee peer kees ner DeeesOee ueewe oer efpees~
iT
peye efmee keeveve osefKe [sjeF&~ kensng ceesefj efmeKe DeJemej HeeF&~~
r
Sh
meemeg memegj Deme kensG meBosMet~ Hegef$e efHeefje yeve yengle keuesMet~~
11
Yee0 peye meerlee peer Jeve osKekej [j peeeW, leYeer DeJemej Heekej cesjer efMe#ee kenvee~ ns Heg$eer meerles! DeeHekes meeme,
20
MJemegj ves Fme ekeej mebosMee kene nw, DeeHe DeeesOee ueew eefueS, Jeve ceW yengle keuesMe DeLee&led ke nw~
ht
efHeleg ie=n keyengB keyengB memegjejer~ jnsng peneB efe nesF legcnejer~~
ig
eefn efyeefOe kejsng GHeee keobyee~ efHejF le nesF eeve DeJeuebyee~~

yr
op
Yee0 keYeer efHelee peveke peer kes Iej ceW lees keYeer memegjeue ceW, DeeHe JeneR jnvee~ peneB DeeHe keer efe nes~ Fme ekeej,
C
GHeeeeW kee mecetn emlegle keefjesiee, eefo meerlee peer ueew DeeeW lees cesjs eeCe kee DeJeuecye nes peeesiee~
veeefnb le ceesj cejve Heefjveecee~ keg ve yemeeF YeeG efyeefOe yeecee~~

Deme keefn cegjef HejsG ceefn jeT~ jece ueKeve efmee Deeefve osKeeT~~
DeeesOeekeeC[ 371
Yee0 veneR lees HeefjCeece ceW cesje cejCe ner nesiee~ keg JeMe veneR eue jne nw, efJeOeelee eefleketue nes iees nQ, Ssmee
kenkej eerjece, ue#ceCe Deewj meerlee kees ueekej cegPes efoKeeDees, Fme ekeej ebove kejkes cenejepe cetef&le neskej
He=LJeer Hej efiej He[s~
oes0- HeeF jpeeemeg veeF efmej, jLe Deefle yesie yeveeF~
ieeG peneB yeensj veiej, meere meefnle oesG YeeF~~82~~
.
Yee0 cenejepe keer jepee%ee Heekej, cemleke veJeekej, Delevle JesieMeeueer jLe mepeekej megceb$e peer veiej kes yeenj iees,
d
ve
peneB meerlee peer kes meefnle oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe efJejepe jns Les~
er
leye megceb$e ve=He yeeve megveeS~ keefj efyeveleer jLe jece e{eS~~
es
eef{ jLe meere meefnle oesG YeeF&~ eues oe DeJeOeefnb efmej veeF&~~
R
s
Yee0 leye megceb$e peer ves cenejepe kee DeeosMe megveeee Deewj efJeveleer kejkes eerjece kees jLe Hej e{eee, meerlee peer kes
ht
ig
meefnle oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe oe ceW efJejepeceeve eerDeJeOe kees eCeece kejkes Jeve kees eue efoes~
R
euele jece ueefKe DeJeOe DeveeLee~ efyekeue ueesie meye ueeies meeLee~~
ll
.A
ke=HeeefmebOeg yengefyeefOe mecegPeeJeefnb~ efHejefnb esce yeMe Hegefve efHeefj DeeJeefnb~~
s
Yee0 eerjece kes eueles mecee, eerDeJeOe kees DeveeLe osKekej, meYeer Jeekegue DeJeOeJeemeer eYeg kes meeLe ueie iees~
ya
N
ke=Hee kes meeiej eerjece, DeJeOeJeeefmeeeW kees yengle ekeej mes mecePeeles nQ~ DeeesOeeJeemeer ueewles nQ, efHej esceJeMe neskej
va
eYeg kes Heeme Dee peeles nQ~

Se
ueeieefle DeJeOe YeeeJeefve Yeejer~ ceevengB keeuejeefle DeBefOeeejer~~

Ieesj pebleg mece Hegj vej veejer~ [jHeefnb Skeefnb Ske efvenejer~~
th
ee
Iej cemeeve Heefjpeve peveg Yetlee~ megle efnle ceerle cevengB peceotlee~~
P
yeeieve efyeHe yesefue kegefcnueeneR~ meefjle mejesJej osefKe ve peeneR~~

si
Yee0 DeeesOee Delevle Yeeeveke ueie jner nw, ceevees Jen DebOesjer keeuejeef$e nes~ veiej kes vej, veejer Yeebkej peerJe
ul
iT
pevleg kes meceeve nes iees nQb~ Jes Ske otmejs kees osKekej [j jns nQ~ Iej, MceMeeve pewmee nes ieee~ veiejJeemeer eceotle kes
r
Sh
meceeve ueie jns nQ~ Heg$e, efnlew<eer, efce$eieCe, ceevees eceotleeW kes meceeve efoKeeF& He[les nQ~ JeeefkeeDeeW ceW Je=#e Deewj ueleeeW
metKe jner nbw, veefoeeB Deewj leeueeye osKes veneR pee jns nQ~
11
oes0- ne iee keesefve kesefuece=ie, HegjHeMeg eeleke ceesj~

20
efHeke jLeebie Megke meeefjkee, meejme nbme ekeesj~~83~~

ht
ig
jece efyeeesie efyekeue meye "e{s~ penB lenB cevengB efe$e efueefKe kee{s~~
yr
Yee0 neLeer, Iees[s, kejes[eW Kesue kes efueS jKes ngS ce=ie, veiej kes HeMeg, eeleke, ceetj, keeseue, ekeJee, Megke DeLee&led
op
leeslee, ceQvee, meejme, nbme leLee ekeesj en meye eerjece kes efJeeesie mes efJekeue neskej, peneBleneB ceevees oerJeejeW ceW Keeso
C
kej efueKes ngS efe$e kes meceeve Ke[s nQ~

veiej mekeue peveg ienyej Yeejer~ Keie ce=ie efyeHegue mekeue vej veejer~~
efyeefOe kewkeF& efkejeefleefve keervner~ pesefnb oJe ogmen omengB efoefMe oervner~~
Yee0 mecHetCe& DeeesOee ceevees Ske efJeMeeue Ievee Jeve yeve ieee~ GmeceW jnvesJeeues meYeer vejveejer, ceevees Deveske He#eer
Deewj HeMeg nQ~ efJeOeelee ves kewkeseer kees efYeueveer He ceW yeveeee, efpemeves omeeW efoMeeDeeW ceW Demenveere oeJeeefive ueiee oer~
meefn ve mekes jIegyej efyejneieer~ eues ueesie meye yeekegue Yeeieer~~
meyeefnb efyeeej keervn ceve ceeneR~ jece ueKeve efmee efyeveg megKe veeneR~~
peneB jece lenB meyeF meceepet~ efyeveg jIegyeerj DeJeOe veefnb keepet~~
eues meeLe Deme ceb$e {eF&~ megj ogue&Ye megKe meove efyeneF&~~
d .
ve
jece ejve Hebkepe efee efpeveneR~ efye<ee Yeesie yeMe kejefnb efke efleveneR~~
er
Yee0 Jes eerjece kes efJejn keer Deefive kees veneR men mekes Deewj meYeer ueesie Jeekegue neskej Yeeie eues~ meyeves ceve ceW
es
efJeeej efkeee efke, eermeerlee, eerjece leLee ue#ceCe peer kes efyevee megKe keer mecYeeJevee veneR nw~ peneB eerjece nQ, JeneR
R
mecHetCe& meceepe nw~ jIegJeerj eerjece kes efyevee DeJeOe ceW keesF& keee& veneR nw, Fme ekeej ceb$eCee { kejkes osJe ogue&Ye
s
ht
megKeHetCe& YeJeveeW kees es[kej DeJeOeJeemeer eerjece kes meeLe eue efoes~ efpevekees eerjece kes ejCekeceue efee nQ, keee
ig
GvnW efJe<eeYeesie JeMe ceW kej mekeles nQ?
R
ll
oes0- yeeueke ye= efyeneF ie=n, ueies ueesie meye meeLe~
.A
lecemee leerj efveJeeme efkee, eLece efoJeme jIegveeLe~~84~~
s
ya
Yee0 yeeueke Deewj Je=, Iej es[kej meYeer ueesie eYeg kes meeLe ueie iees~ JeveJeeme kes eLece efove eerjIegveeLe ves
N
lecemee kes le Hej efveJeeme efkeee~
va
jIegHeefle epee esceyeMe osKeer~ meoe oe ogKe YeeG efyeMes<eer~~

Se
keveecee jIegveeLe ieesmeeBF&~ yesefie HeeFeefnb Heerj HejeF&~~

th
ee
Yee0 jIegkegue kes mJeeceer eerjece ves DeJeOe keer epee kees DeHeves esce kes JeMe ceW osKee~ Gvekes oeeHetCe& oe ceW
P
efJeMes<e og:Ke ngDee~ eerjece keCeemJeHe, jIegkegue kes veeLe Deewj meYeer peerJeeW kes iees DeLee&led meYeer kes FefveeW kes
si
mJeeceer nQ~ Jes otmejeW keer Heer[e kees MeerIe ner Hee peeles nQ DeLee&led peeve peeles nQ Deewj mJeerkeej kej uesles nQ~
ul
iT
keefn meesce ce=og yeeve megneS~ yeefngefyeefOe jece ueesie mecegPeeS~~

r
efkeS Oejce GHeosMe Ievesjs~ ueesie esce yeMe efHejefnb ve Hesjs~~

Sh
Yee0 esceHetJe&ke megneJeves keesceue Jeeve kenkej, eerjece ves ueesieeW kees yengle ekeej mes mecePeeee~ yengle mes Oece&
11
mecyevOeer GHeosMe Yeer efkees, efkevleg eerDeJeOe kes ueesie esce kes JeMe nesves kes keejCe ueeweves Hej Yeer veneR ueew jns Les~
20
Meerue mevesn eef[ veefnb peeF&~ Demecebpeme yeMe Yes jIegjeF&~~

ht
ueesie Meeske ece yeMe ieS meesF&~ kegke osJeceeee ceefle ceesF&~~
ig
yr
Yee0 Meerue Deewj mvesn es[s veneR pee mekeles, eerjece Demecebpeme kes efJeJeMe nQ DeLee&led Jeve peeeWies lees Meerue keer j#ee
op
nesieer Deewj DeJeOe ueewWies lees mvesn keer j#ee nesieer, oesveeW kees Ske meeLe kewmes efveYeeee peees? DeJeOe kes ueesie Meeske
C
Deewj ece kes JeMe ceW neskej mees iees, osJeceeee ves Yeer Gvekeer yegef kees keg ceesefnle kej efoee~
peyeefnb peece pegie peeefceefve yeerleer~ jece meefeJe meve kensG meeerleer~~
Keespe ceeefj jLe neBkeng leelee~ Deeve GHeee yeefveefn veefnb yeelee~~
Yee0 peye oes enj jele yeerleer, leye eerjece ves esceHetJe&ke ceb$eer mes kene, ns leeled! Keespe ceeefj DeLee&led jLe kes HeefneeW
kes efeeW kees efceeles ngS jLe Deeies eueeFes Deewj efkemeer GHeee mes yeele veneR yevesieer~
DeeesOeekeeC[ 373
oes0- jece ueKeve efmee eeve eef{, MebYeg ejve efmej veeF~
meefeJe eueeeG legjle jLe, Fle Gle Keespe ogjeF~~85~~
Yee0 efMeJe peer kes ejCeeW ceW cemleke veJeekej eerjece, ue#ceCe, meerlee peer jLe Hej Dee{ ngS Deewj ceb$eer megceb$e peer ves
Yeer FOejGOej jLe eueekej jLe kes efeeW kees ve kejkes MeerIe jLe kees euee efoee~
peeies mekeue ueesie YeS Yees~ ies jIegveeLe YeeG Deefle mees~~
.
jLe kej Keespe kelengB veefnb HeeJeefnb~ jece jece keefn engB efoefme OeeJeefnb~~
d
ve
Yee0 FOej meJesje ngDee meYeer DeJeOeJeemeer peies eerjIegveeLe eues iees nQ, lecemee le Hej yengle keesueenue ngDee~ Jes
er
keneR Yeer jLe kee efe veneR Heeles nQ~ jecejece ken kej eejeW efoMeeDeeW ceW oew[les nQ~
es
R
cevengB yeeefjefveefOe yet[ penepet~ YeeG efyekeue ye[ yeefveke meceepet~~
s
Skeefnb Ske osefnb GHeosMet~ lepes jece nce peeefve keuesMet~~
ht
ig
Yee0 ceevees meceg ceW penepe [tye peeves mes yengleye[e JeeHeeefjeeW kee meceepe Jeekegue nes G"e nes~ Skeotmejs kees
R
GHeosMe osles nQ efke, eerjece ves Jeve ceW keuesMe peevekej ner ncekees es[ efoee~ DeLeJee, nce ueesieeW mes mJeeb Hej keuesMe
ll
.A
keer mecYeeJevee osKekej eYeg eerjece ves nceW es[ efoee~
s
ya
efveboefnb DeeHeg mejenefnb ceervee~ efOeie peerJeve jIegyeerj efyenervee~~
N
peew Hew efee efyeeesie efyeefOe keervne~ leew keme cejve ve ceeBies oervne~~
va
Yee0 DeJeOeJeemeer DeHeveer efvevoe kejles nQ Deewj ceueer keer eMebmee kejles nQ DeLee&led peue kes efyevee ceueer veneR peerleer,
Se
Hejvleg nce eerjece kes efyevee keeeW peer jns nQ? eerjece mes efJenerve neskej peerJeve kees efOekekeej nw~ eefo efJeOeelee ves nceeje
th
efeelece mes efJeeesie efkeee lees efHej nceW ceeBieves Hej ce=leg keeeW veneR oer?
ee
Sefn efyeefOe kejle eueeHe keueeHee~ DeeS DeJeOe Yejs HeefjleeHee~~

P
efye<ece efyeeesie ve peeF yeKeevee~ DeJeefOe DeeMe meye jeKeefnb eevee~~

si
ul
Yee0 Fme ekeej kee eueeHe DeLee&led efvejLe&ke JeekeeeW kes mecetn kee GeejCe kejles ngS, og:Ke mes Yejs ngS
r iT
DeeesOeeJeemeer lecemeele mes DeJeOe ueew Deees~ GvnW YeieJeeved eerjece kee Flevee Yeebkej efJeeesie Lee, pees JeeKeeve
Sh
eje kene veneR pee mekelee~ meye ueesie DeJeefOe keer eleeMee ceW DeHeves eeCe jKe jns nQ~
11
oes0- jece ojme efnle vesce yele, ueies kejve vej veeefj~
20
cevengB keeske keeskeer keceue, oerve efyenerve leceeefj~~86~~

ht
ig
Yee0 eerjece peer kes oMe&veeW kes efueS vej, veejer efveece Deewj Jeleevegeve kejves ueies, ceevees mete& kes efyevee ekeJee,
yr
ekeJeer Deewj keceue oerve nes iees neW~

op
meerlee meefeJe meefnle oesG YeeF&~ e=bieyesjHegj HengBes peeF&~~

C
Glejs jece osJemeefj osKeer~ keervn ob[Jele nj<e efyeMes<eer~~

ueKeve meefeJe efmee keervn eveecee~ meyeefn meefnle megKe HeeeG jecee~~
Yee0 eermeerlee SJeb megceb$e peer kes meefnle oesveebs YeeF& eerjece, ue#ceCe peekej e=bieyesjHegj HengBe iees~ osJeveoer iebiee peer
kees osKekej, eerjece jLe mes Glejs Deewj efJeMes<e emevvelee kes meeLe iebiee peer kees ob[Jeled eCeece efkeee, ue#ceCe, megceb$e
leLee meerlee peer ves Yeer iebiee peer kees eCeece efkeee~ meYeer leerveeW HeefjkejeW kes meefnle eesefieeeW kees Yeer jceeves Jeeues eerjece
ves megKe Heeee~
iebie mekeue cego cebieue cetuee~ meye megKe kejefve njefve meye Metuee~~
keefn keefn keesefke keLee emebiee~ jece efyeueeskeefnb iebie lejbiee~~
Yee0 iebiee peer meYeer emevveleeDeeW Deewj cebieueeW keer cetue nQ~ Jes meYeer megKeeW kees GlHevve kejvesJeeueerb Deewj meYeer og:KeeW
d .
kees njvesJeeueerb nQ~ Fme ekeej, kejes[eW keLee emebieeW kees kenken kej, YeieJeeved eerjece, iebiee peer keer lejbie DeLee&led
ve
uenjeW kes oMe&ve kej jns nQ~
er
es
meefeJeefnb Devegpeefnb efeeefnb megveeF&~ efyeyegOe veoer ceefncee DeefOekeeF&~~
R
ceppeve keervn HebLe ece ieeT~ Megefe peue efHeele cegefole ceve YeeT~~
s
megefcejle peeefn efceF ece Yee~ lesefn ece en ueewefkeke yeJene~~
ht
ig
Yee0 megceb$epeer, ue#ceCe peer Deewj Hejce esceemHeo meerlee peer kees osJeveoer iebiee peer keer ceefncee keer DeefOekelee megveekej,
R
YeieJeeved eerjece ves iebiee peer cebs mveeve efkeee~ Gvekes ceeie& kee ece euee ieee Deewj HeefJe$e peue Heerles ner eerjece kee
ll
.A
ceve emevve nes ieee~ efpevekee mcejCe kejles ner ece kee Yeej efce peelee nw GvnW ece? en lees vejueeruee kee JeJenej
s
nw~
oes0- Meg meefeoevevocee, jece Yeevegkegue kesleg~
ya
N
va
eefjle kejle vej Devegnjle, mebme=efle meeiej mesleg~~87~~

Se
Yee0 Meg meled, efeled Deewj DeevevomJeHe mete&kegue kes Heleekee YeieJeeved eerjece ceveg<eeW kee DevegmejCe kejles ngS
th
mebmeej meeiej kes meslegHe eefj$eeW kees emlegle kejles nQ~

ee
en megefOe iegn efve<eeo peye HeeF&~ cegefole efueS efee yebOeg yeesueeF&~~
P
efueS Heue cetue YeW Yeefj Yeeje~ efceueve euesG efne nj<e DeHeeje~~
si
ul
Yee0 en DeLee&led eerjece Deeieceve kee meceeeej peye iegnjepe efve<eeo ves Heeee leye emevve neskej GvneWves DeHeves efee
iT
yebOegDeeW kees yeguee efueee Deewj yenbefieeebbs ceW YejYej kej Heue Deewj kebocetue YeW efueS ngS, ceve ceW DeHeej n<e& kes meeLe
r
Sh
eYeg eerjece mes efceueves kes efueS eues~

11
keefj ob[Jele YeW Oeefj Deeies~ eYegefnb efyeueeskele Deefle Devegjeies~~

20
menpe mevesn efyeyeMe jIegjeF&~ HetBer kegMeue efveke yew"eF~~

ht
Yee0 eYeg kees ob[Jeled kejkes Gvekes meeceves YeW jKekej, Delevle Devegjeie mes Yejs ngS efve<eeojepe eYeg eerjece kees
ig
efvenejves ueies~ jIekegue kes jepee eerjece, efve<eeojepe kes mJeeYeeefJeke mvesn kes efJeJeMe neskej GvnW efveke yew"ekej Gvemes
yr
op
kegMeue meceeeej Hetves ueies~

C
veeLe kegMeue Heo Hebkepe osKes~ YeeGB YeeieYeepeve peve uesKes~~
osJe Oejefve Oeve Oeece legcneje~ ceQ peve veere meefnle HeefjJeeje~~
Yee0 efve<eeojepe ves kene, ns veeLe! DeeHekes eerejCekeceueeW kes oMe&ve kejkes meye keg kegMeue nw~ Deepe ceQ ueesieeW
keer efieveleer ceW Yeeie kee Hee$e yeve ieee~ DeLeJee meewYeeieHee$eeW keer ieCevee ceW Dee ieee~ ns osJe! He=LJeer, Oeve, YeJeve
en meye keg DeeHekee nw, HeefjJeej meefnle kece& mes efveke= ceQ DeeHekee mesJeke ntB~
DeeesOeekeeC[ 375
ke=Hee keefje Hegj Oeeefje HeeBT~ LeeefHee peve meye ueesie efmeneT~~
kensng mele meye meKee megpeevee~ ceesefn oervn efHeleg Deeemeg Deevee~~
Yee0 DeeHe ke=Hee kejkes veiej ceW ejCe jKeW~ DeHeves Yekele kees mLeeefHele kej oW, efpememes meYeer ueesie efmeneeW DeLee&led
F&<ee&HetJe&ke cesjer eMebmee kejW~ eerjIegveeLe ves kene, ns elegjefce$e! legceves meye keg mele kene nw, Hej efHeleeeer ves cegPes
otmejer Dee%ee oer nw~
oes0- yej<e eeefjoMe yeeme yeve, cegefve yele yes<e Denej~
d .
ve
ieece yeeme veefnb Gefele megefve, iegnefnb YeeG ogKe Yeej~~88~~
er
Yee0 cegPes eewon Je<e& Jeve ceW efveJeeme kejvee nesiee~ cesje Jele, JesMe Deewj Deenej cegefveeeW kee mee nesiee, cegPes ieeceJeeme
es
Gefele veneR nw~ en megvekej iegn kees yengle ye[e og:Ke ngDee~
R
jece ueKeve efmee He efvenejer~ kenefnb meesce ieece vej veejer~~
s
ht
les efHeleg ceeleg kenng meefKe kewmes~ efpeve He"S yeve yeeueke Ssmes~~
ig
R
Ske kenefnb Yeue YetHeefle keervne~ ueeseve ueeng nceefnb efyeefOe oervne~~
ll
Yee0 eerjece, ue#ceCe Deewj YeieJeleer meerlee peer kes He kees osKekej ieece kes vejeW keer veeefjeeB DeLee&led ieeceJeOegeW
.A
esceHetJe&ke kenves ueieerb, ns meKeer! Jes efHeleeceelee kewmes nQ, efpevneWves Ssmes yeeuekeeW kees Jeve Yesspee efoee? GveceW mes Ske
s
ya
ueesie kenves ueies cenejepe ves yengle Dee efkeee efJeOeelee ves nceW ves$eeW kee ueeYe os efoee~
N
leye efve<eeoHeefle Gj Devegceevee~ le efMebMegHee ceveesnj peevee~~
va
uew jIegveeLeefnb "eGB osKeeJee~ kensG jece meye YeeBefle megneJee~~

Se
Yee0 leye efve<eeojepe ves oe mes Devegceeve efkeee DeLee&led eYeg kes Devegketue mecceeve efkeee~ DeMeeske Je=#e kees megvoj
th
peevee Deewj eerjece kees efueJee kej, Jen mLeeve efoKeueeee~ eerjece ves kene, en meye ekeej mes megvoj nw~
ee
Hegjpeve keefj peesnej Iej DeeS~ jIegyej mebOee kejve efmeOeeS~~

P
iegn meBJeeefj meeLejer [meeF&~ kegMe efkemeueecee ce=ogue megneF&~~

si
ul
Yee0 e=bieyesjHegjJeemeer eYeg kees eCeece kejkes DeHevesDeHeves Iej ueew Deees~ eerjece mebOee kejves kes efueS HeOeejs leye
iT
efve<eeojepe iegn ves kegMe Deewj HeuueJe mes egkele keesceue megvoj me@bJeej kej meeLejer efyeeeer DeLee&led Yetefce Hej Mewee
r
Sh
efyee oer~
Megefe Heue cetue ceOegj ce=og peeveer~ oesvee Yeefj Yeefj jeKesefme Deeveer~~
11
Yee0 HeefJe$e Heue Deewj kebocetue kees ceOegj Deewj keesceue peevekej, oesves ceW YejYej kej ueekej meeceves jKee~
20
oes0- efmee megceb$e Yeelee meefnle, kebo cetue Heue KeeF~

ht
ig
Meeve keervn jIegcebMeceefve, HeeeB Heueesle YeeF~~89~~

yr
op
Yee0 meerlee peer, megceb$e peer leLee Yeelee ue#ceCe peer kes meeLe kebocetue, Heue Keekej jIegJebMe kes ceefCe eerjece peer ves
C
Gmeer meeLejer Hej Meeve efkeee Deewj YeeF& ue#ceCe peer eYeg kes ejCe oyeeves ueies~
G"s ueKeve eYeg meesJele peeveer~ keefn meefeJeefnb meesJeve ce=og yeeveer~~
kegke otefj meefpe yeeve Mejemeve~ peeieve ueies yewef" yeerjemeve~~
Yee0 eYeg kees Meeve kejles peevekej, keesceue JeeCeer cebs ceb$eer megceb$e peer kees meesves kes efueS kenkej ue#ceCe peer G"s~
eerjece keer Mewee mes keg otjer Hej Oeveg<e Hej yeeCe mepeekej Jeerjemeve Hej yew" kej, ue#ceCe peer peieves ueies~
iegn yeesueeF Heen eleerleer~ "eJeB "eJeB jeKes Deefle eerleer~~
DeeHeg ueKeve HenB yew"sG peeF&~ keef YeeLeer Mej eeHe e{eF&~~
Yee0 efve<eeojepe iegn ves efJeMJemle Henje osvesJeeueebs kees yegueekej, Delevle esce mes mLeevemLeeve Hej jKe efoee~ keef
eosMe ceW lejkeme, Oeveg<e leLee yeeCe e{ekej mJeeb ue#ceCe peer kes Heeme peekej yew" iees~
meesJele eYegefnb efveneefj efve<eeot~ YeeG esce yeMe oe efye<eeot~~
.
leveg Hegueefkele peue ueeseve yenF&~ yeeve meesce ueKeve meve kenF&~~
d
ve
Yee0 eYeg kees meesles ngS osKekej efve<eeojepe esceJeMeeled oe ceW yengle og:Keer ngS~ Gvekee Mejerj jesceebefele nes G"e
er
ves$eeW mes DeegHeele nesves ueiee~ Jes esceHetJe&ke ue#ceCe peer mes Jeeve kenves ueies~
es
R
YetHeefle YeJeve mJeYeeJe megneJee~ megjHeefle meove ve Helej HeeJee~~
s
ceefvecee jefele ee eewyeejs~ peveg jefleHeefle efvepe neLe meBJeejs~~
ht
ig
Yee0 cenejepe oMejLe peer kee YeJeve mJeYeeJele: megvoj nw~ Fv kee YeJeve Yeer Gmekeer mecelee kees veneR Hee mekelee~
R
GmeceW megvoj ceefCeeeW mes jefele ceveesnj eewyeejs DeLee&led eej ejeW Jeeues Ssmes leeW kes THej kes yebieues nQ, efpevnW
ll
.A
keeceosJe ves ceevees DeHeves neLe mes mepeees nQ~
s
oes0- Megefe megefyeefe$e megYeesiecee, megceve megiebOe megyeeme~
ya
HeueBie cebpeg ceefve oerHe penB, meye efyeefOe mekeue megHeeme~~90~~
N
va
Yee0 pees HeefJe$e, Delevle efJeefe$e DeLee&led efJeefJeOe efe$eeW mes egkele, megvoj Yeesie keer meeceefieeeW mes meceefvJele, megiebefOele
Se
Heg<HeeW keer megvoj megjefYe mes egkele nQ, peneB Delevle megvoj Heuebie leLee ceefCeeeW kes oerHeke efJejepeles nQ~ peneB meye ekeej
th
keer meYeer megefJeOeeeW nQ~

ee
efyeefyeOe yemeve GHeOeeve legjeF&~ erj Hesve ce=og efyeMeo megneF&~~

P
lenB efmee jece Meeve efveefMe kejneR~ efvepe efye jefle ceveespe ceo njneR~~
si
ul
Yee0 Deveske ekeej kes megvoj Jem$e Deewj megvoj leefkeee leLee otOe kes Hesve kes meceeve MJeslemegvoj lees<ekesb efpeve
iT
HeuebieeW Hej efyeeeer ieF& nQ, GvneR HeuebieeW Hej jeef$e ceW eermeerleejece peer Meeve kejles nQ, pees DeHeveer efJe mes jefle Deewj
r
Sh
keeceosJe kes ceo kees Yeer nj uesles nQ~

11
les efmee jece meeLejer meesS~ eefcele yemeve efyeveg peeefnb ve peesS~~
20
ceeleg efHelee Heefjpeve Hegjyeemeer~ meKee megMeerue oeme De oemeer~~

peesieJeefnb efpeveefnb eeve keer veeF~ ceefn meesJele lesF jece ieesmeeF~~
ht
ig
Yee0 Jes ner eermeerleejece peer eefcele neskej, efyevee eeoj kes kegMe keer eeF& Hej meeses ngS nQ, pees osKes veneR peeles nQ~
yr
efpeve eerjece kees ceeleeefHelee, keggcyeer peve, HegjJeemeer, megvoj Meerue Jeeues efce$eieCe, oeme, oeefmeeeB eeCe kes meceeve
op
meeJeOeeveer mes yeeeyeee kej jKeles nQ~ Jes ner He=LJeer kes mJeeceer eerjece Deepe He=LJeer Hej mees jns nQ~
C
efHelee peveke peie efyeefole eYeeT~ memegj megjsMe meKee jIegjeT~~

jeceeb Heefle mees yewosner~ meesJeefle ceefn efyeefOe yeece ve kesner~~
DeeesOeekeeC[ 377
Yee0 mebmeej ceW efJeefole eYeeJeJeeues peveke peer efpevekes efHelee nQ leLee jIegkegue kes jepee Deewj Fv kes efce$e cenejepe
oMejLe efpevekes MJemegj nQ, eYeg eerjeceev pewmes meJe&Meefkeleceeve eYeg efpevekes Heefle nQ, Jener eermeerlee He=LJeer Hej mees jneR
nQ~ efJeOeelee efkeme kes efueS eefleketue veneR nQ ?
efmee jIegyeerj efke keeveve peesiet~ kejce eOeeve mele ken ueesiet~~
Yee0 keee eer meerleejece Jeve kes eesie nQ? keee kece& eOeeve nw, en yeele ueesie mele kenles nQ? DeLee&led eermeerleejece
.
peer ves keewvemee Ssmee kece& efkeee nw, efpememes FvnW JeveJeeme efceuee?
d
ve
oes0- kewkeevebefboefve ceboceefle, keef"ve kegefueHeve keervn~
er
es
pesefnb jIegvebove peeveefkeefnb, megKe DeJemej ogKe oervn~~91~~
R
Yee0 cevoyegef Jeeueer kewkeejepeHeg$eer kewkeseer ves Ssmeer keef"ve kegefuelee keer nw, efpemeves jIegkegue kees Deeveefvole kejves
s
ht
Jeeues eerjece leLee pevekeveefvoveer eermeerlee kees megKe kes DeJemej Hej og:Ke efoee nw~
ig
YeF efovekej kegue efyeHe keg"ejer~ kegceefle keervn meye efyeMJe ogKeejer~~
R
ll
YeeG efye<eeo efve<eeoefnb Yeejer~ jece meere ceefn Meeve efvenejer~~
.A
Yee0 kewkeseer mete&kegue He Je=#e kes efueS kegune[er yeve ieF&~ Fme kegeflmeleyegef Jeeueer kewkeseer ves mecHetCe& efJeMJe kees
s
ya
og:Keer kej efoee~ eerjecemeerlee kees He=LJeer Hej Meeve kejles ngS osKekej, efve<eeojepe iegn kees yengle og:Ke ngDee~
N
yeesues ueKeve ceOegj ce=og yeeveer~ ieeve efyejeie Yeieefle jme meeveer~~
va
keeng ve keesG megKe ogKe kej oelee~ efvepe ke=le kejce Yeesie meye Yeelee~~
Se
Yee0 ue#ceCe peer %eeve, Jewjeie Deewj Yeefkelejme mes meveer ngF& ceer"er keesceue JeeCeer yeesues, ns YeeF&! keesF& efkemeer kees
th
ee
megKeog:Ke veneR oslee, meYeer DeHeves efkees ngS kece& kes Devegmeej ner megKeog:Ke Yeesieles nQ~
P
peesie efyeeesie Yeesie Yeue ceboe~ efnle Deveefnle ceOece Yece Heboe~~
si
ul
pevece cejve penB ueefie peie peeuet~ mebHeefle efyeHeefle kejce De keeuet~~
iT
Oejefve Oeece Oeve Hegj HeefjJee~ mejie vejke penB ueefie yeJene~~
r
Sh
osefKee megefvee iegefvee ceve ceeneR~ ceesn cetue HejceejLe veeneR~~

11
Yee0 eesie (mebeesie), efJeeesie (DeueieeJe), Yeesie, Yeuee, yegje, efnle, Deefnle, ceOece DeLee&led Goemeerve es meye Yece
20
kes Hebos nQb~ Fme peieled kes peeue ceW peneB leke pevce, cejCe, mebHeefe, efJeHeefe, kece& leLee keeue, He=LJeer, YeJeve, Oeve, Hegj,
veiej, HeefjJeej, mJeie&, Deewj vejke Fleeefo, peneB leke JeJeneefjke meee osKeer, megveer DeLeJee, ceve ceW efJeeej keer pee
ht
ig
jner nw, Fmekes cetue ceW kesJeue ceesn nw, eneB HejceeLe& nw ner veneR~
yr
oes0- meHeves nesF efYeKeeefj ve=He, jbke veekeHeefle nesF~

op
peeies ueeYe ve neefve keg, efleefce eHebe efpee peesF~~92~~

C
Yee0 efpeme ekeej, mJeHve ceW jepee efYeKeejer nes peelee nw Deewj oefj mJeie& kee Heefle Fv nes peelee nw, Hej peieves Hej
jepee, jepee ner jnlee nw Deewj oefj, oefj ner jnlee nw~ jepee kees ve keesF& neefve nesleer nw Deewj ve ner oefj kees keesF&
ueeYe, Fmeer ekeej Fme eHebe kees Yeer oe ceW mecePevee eeefnes~ DeLee&led en mecHetCe& JeJenej #eCeYebiegj nw, eneB keg
Yeer mLeeeer veneR nw~
Deme efyeeeefj veefnb keerefpee jes<et~ keengefn yeeefo ve oerefpee oes<et~~
ceesn efveMee meye meesJeefveneje~ osKeefnb meHeve Deveske ekeeje~~
Sefnb peie peeefceefve peeieefnb peesieer~ HejceejLeer ehebe efyeeesieer~~
Yee0 Ssmee efJeeej kej eesOe cele keerefpees Deewj efkemeer kees Yeer JeLe& kee oes<e cele oerefpees~ Fme ceesnHe jeef$e ceW
meYeer meesves Jeeues ueesie, Deveske ekeej kes mJeHve osKeles nQ~ Fme peieled keer jeef$e ceW HejceeLe& kes efevleke, eHebe mes otj
jnves Jeeues eesieer ueesie ner peeieles nQ~
d .
ve
peeefvee leyeefnb peerJe peie peeiee~ peye meye efye<ee efyeueeme efyejeiee~~
er
nesF efyeyeske ceesn Yece Yeeiee~ leye jIegveeLe ejve Devegjeiee~~
es
Yee0 peerJe kees leYeer peieled cebs peeiee ngDee peevevee eeefnes, peye Jen mebmeej kes efJe<eeeW kes efJeueemeeW mes efJejkele nes
R
s
peees~ Gmekes ceve ceW efJeJeske nes, Gmekee ceesnYece Yeie peees, leye Gmes eerjece kes ejCeeW ceW Devegjeie eeHle nes peelee
ht
nw~
ig
R
meKee Hejce HejceejLe Snt~ ceve ece yeeve jece Heo vesnt~~
ll
.A
jece yee HejceejLe Hee~ Deefyeiele DeueKe Deveeefo DevetHee~~
mekeue efyekeej jefnle ieleYesoe~ keefn efvele vesefle efveHeefnb yesoe~~
s
ya
Yee0 ns efce$e ener Hejce HejceeLe& nw, peneB peerJe kees ceve, Mejerj Deewj JeeCeer mes eerjece peer kes ejCeeW ceW mvesn GlHevve
N
nes peees~ eerjece Hejyee nQ, HejceeLe& DeLee&led cees#e Gvekee He nw~ Jes DeefJeieled DeLee&led keneR mes iees ngS veneR nQ, Jes
va
meJe&JeeHeke nQ, efkevleg eeke=efleke ves$eeW mes veneR efoKeles, FmeefueS DeueKe nQ~ Jes Deeefojefnle nesves kes keejCe Deveeefo Deewj
Se
GHeceeDeeW mes jefnle nesves kes keejCe DevetHe nQ~ eYeg eerjece mecHetCe& efJekeejeW mes jefnle leLee DeHevesHejees kes Yeso mes
th
Metve nQ~ Jeso efvejvlej ve Fefle DeLee&led en Yeer veneR, en Yeer veneR`, Ssmee kenkej Gvekee efvejvlej efveHeCe kejles nQ~
P ee
oes0- Yeiele Yetefce Yetmegj megjefYe, megj efnle ueeefie ke=Heeue~

si
kejle eefjle Oeefj cevegpe leve, megvele efceefnb peie peeue~~93~~

ul
iT
Yee0 Yekele, He=LJeer, yeeeCe, ieew Deewj osJeleeDeebs kes efnle kes efueS, ke=Heeueg eerjece, ceveg<e kee Mejerj OeejCe kejkes
r
eefj$e kejles nQ~ Gmes megvekej mebmeej kes peeue efce peeles nQ~
Sh
meKee mecegefPe Deme Heefjnefj ceesnt~ efmee jIegyeerj ejve jle nesnt~~
11
kenle jece iegve Yee efYevegmeeje~ peeies peie cebieue oeleeje~~

20
Yee0 ns efce$e! Ssmee mecePekej, ceesn es[kej eermeerleejece peer kes eerejCeeW ceW Devegjkele nes peeDees~ Fme ekeej,
ht
ig
ue#ceCe peer eje eerjece kes iegCe kenleskenles eele:keeue nes ieee Deewj peieled kees cebieue osves Jeeues eerjece peie iees~
yr
op
mekeue Meewe keefj jece veneJee~ Megefe megpeeve ye erj ceBieeJee~~

C
Devegpe meefnle efmej pee yeveeS~ osefKe megceb$e veeve peue eS~~
Yee0 meye ekeej keer Meeweefeee mecHevve kej YeieJeeved eerjece ves iebiee peer ceW mveeve efkeee~ mebOeeJebove kes Deveblej
HeefJe$e Deewj elegj eerjece ves ye[ kee otOe cebieJeeee, Gmemes ue#ceCe peer kes meefnle eYeg ves DeHeves efmej Hej pee yeveeeer~
en osKekej megceb$e peer keer DeeBKeeW ceW DeeBmet e iees~
DeeesOeekeeC[ 379
oe oen Deefle yeove ceueervee~ ken kej peesefj yeeve Deefle oervee~~
veeLe kensG Deme keesmeueveeLee~ uew jLe peeng jece kes meeLee~~
Yee0 megceb$e peer kes oe ceW Delevle oen (peueve) ngDee~ Gvekee cegKe Delevle ceueerve DeLee&led n<e& mes jefnle, og:Keer
nes ieee~ megceb$e peer neLe pees[kej Delevle oerve Jeeve kenves ueies, ns veeLe! DeeesOeeefOeHeefle cenejepe oMejLe peer ves
cegPemes Fme ekeej kene Lee, ns megceb$e! jLe ueskej eerjece kes meeLe peeDees~
.
yeve osKeeF megjmeefj DevnJeeF&~ Deeveng Hesefj yesefie oesG YeeF&~~
d
ve
ueKeve jece efmee Deevesng Hesjer~ mebMee mekeue meBkeese efveyesjer~~
er
Yee0 Jeve efoKeekej iebiee peer ceW mveeve keje kej oesveeW YeeFeeW kees MeerIe DeeesOee ueewe ueeDees~ meYeer mebMeeeW Deewj
es
R
mebkeeseeW kees meceeHle kejkes, ue#ceCe, eerjece Deewj eermeerlee kees ueewe ueeDees~
s
oes0- ve=He Deme kensG ieesmeeFB peme, keefne kejewb yeefue meesF~
ht
ig
keefj efyeveleer HeeeBve HejsG, oervn yeeue efpeefce jesF~~94~~
R
Yee0 cenejepe ves Fme ekeej kene nw, ns FefveeW kes mJeeceer $e+ef<ekesMe Hejceelcee eerjece! DeeHe pees kenW ceQ Jen
ll
.A
keB~ ceQ DeeHekes yeefuenejer peelee ntB, Fme ekeej eeLe&vee kejkes megceb$e peer eYeg eerjece kes ejCe Hej efiej He[s Deewj ess
s
yeeueke keer YeeBefle jes efoes DeLee&led HetHet kej jes He[s~ ya
N
leele ke=Hee keefj keerefpee meesF&~ peeles DeJeOe DeveeLe ve nesF&~~
va
cebef$eefnb jece G"eF eyeesOee~ leele Oejce cele legce meye meesOee~~
Se
Yee0 ns veeLe! DeeHe ke=Hee kejkes Jener kejW efpememes DeJeOe DeveeLe ve nes peees~ DeHeves ejCeeW Hej He[s ngS ceb$eer kees
th
G"ekej, eerjece ves mecePeeee, ns leeled! DeeHeves Oece& kes meYeer celeeW kee MeesOeve efkeee nw DeLee&led Oece& kes meeceeve Deewj
ee
efJeMes<e meYeer He#e DeeHe kees %eele nQ~

P
si
efMeefJe oOeerefe nefjeb vejsMee~ mens Oejce efnle keesef keuesMee~~

ul
jbefleosJe yeefue YetHe megpeevee~ Oejce OejsG meefn mebke veevee~~

iT
Oejce ve otmej mele meceevee~ Deeiece efveiece Hegjeve yeKeevee~~

r
Sh
Yee0 efMeefJe, oOeerefe, cenejepe nefjMev ves Oece& kes efueS kejes[eW keuesMe mens nQ~ cenejepe jefvleosJe, owlejepe yeefue
11
Deewj Yeer elegj jepeeDeeW ves Deveske mebke menkej Oece& kees OeejCe efkeee~ mele kes meceeve keesF& otmeje Oece& veneR nw~
20
en yeele DeeieceeW, JesoeW SJeb HegjeCeeW ves JeeKeeve kes ceeOece mes ieekej megveeeer nw~
ht
ceQ meesF Oejce megueYe keefj HeeJee~ lepes eflentB Hegj DeHepeme eJee~~
ig
yr
mebYeeefJele kenB DeHepeme ueent~ cejve keesef mece oeve oent~~

op
Yee0 Gmeer Oece& kees cebwves megueYe kejkes menpelee mes eeHle kej efueee nw, Fmes es[ves mes leerveeW ueeskeeW ceW DeHeeMe e
C
peeesiee~ mebYeeefJele DeLee&led mecceeefvele Jeefkele kes efueS DeHeeMe keer eeefHle kejes[eW cejCe kes meceeve Demenveere oen
keejke nw, DeLee&led Jen menves eesie veneR peueve GlHevve kej osleer nw~
legce meve leele yengle kee kenTB~ efoS Glej efHeefj Heeleke uenTB~~
Yee0 ns leeled! DeeHekees yengle keee kentB, Gue kej Gej osves mes lees ceQ HeeHe ner eeHle keBiee~
oes0- efHeleg Heo ieefn keefn keesef veefle, efyevee kejye kej peesefj~
efeblee keJeefvengB yeele keer, leele keefje peefve ceesefj~~95~~
Yee0 efHeleeeer kes ejCe Heke[kej kejes[eW eCeece kenkej, neLe pees[kej cesjer Deesj mes efJeveleer kej ueerefpeesiee~ ns
efHeleeeer! DeeHe cesjer efkemeer ekeej keer efevlee ve kejW~
legce Hegefve efHeleg mece Deefle efnle ceesjs~ efyeveleer kejGB leele kej peesjs~~
.
meye efyeefOe meesF kejleye legcnejs~ ogKe ve HeeJe efHeleg meese nceejs~~
d
ve
Yee0 efHej DeeHe efHeleeeer kes meceeve ner cesjs Delevle efnlew<eer nQ~ ceQ DeeHemes neLe pees[kej efJeveleer kejlee ntB~ DeeHeeer
er
es
kee Jener meye ekeej mes kee&Je nw, efpememes efHeleeeer cesjs Meeske ceW og:Ke veneR HeeeW~
R
megefve jIegveeLe meefeJe mebyeeot~ YeeG meHeefjpeve efyekeue efve<eeot~~
s
Hegefve keg ueKeve kener keg yeeveer~ eYeg yejpes ye[ Devegefele peeveer~~
ht
ig
mekegefe jece efvepe MeHeLe osJeeF&~ ueKeve meBosMe keefne peefve peeF&~~
R
Yee0 eerjece SJeb ceb$eer kee mebyeeo megvekej, HeefjJeej kes meefnle efve<eeojepe iegn efJekeue nes iees~ efHej ue#ceCe peer ves
ll
.A
keg keg JeeCeer kener~ ye[e Devegefele peevekej eYeg ves ue#ceCe peer kees jeskee~ eerjece ves mebkegefele nesk ej DeHeveer
s
ya
MeHeLe efoueeeer Deewj ceb$eer mes kene efke, ue#ceCe kee mebosMe peekej cele keefnesiee~
N
ken megceb$e Hegefve YetHe meBosMet~ meefn ve meefkeefn efmee efyeefHeve keuesMet~~
va
pesefn efyeefOe DeJeOe DeeJe efHeefj meeree~ meesF jIegyeerj legceefnb kejveeree~~
Se
vele efveHe DeJeuebye efyenervee~ ceQ ve efpeeye efpeefce peue efyeveg ceervee~~
th
Yee0 efHej megceb$e peer ves meerlee peer kes eefle efoee ngDee cenejepe oMejLe peer kee mebosMee kene, meerlee peer Jeve kee
ee
keuesMe veneR men mekesbieer~ ns jIegkegue kes Jeerj eerjece! efpeme efJeefOe mes meerlee peer DeeesOee ueew DeeeW, legcnW Jener
P
kejCeere nw DeLee&led kejvee eeefnes, veneR lees DeJeuecye mes HetCe&leee efJenerve ceQ Gmeer ekeej veneR peer meketBiee, pewmes peue
si
ul
kes efyevee ceueer veneR peerlee nw~

iT
oes0- ceFkes memegjs mekeue megKe, peyeefnb peneB ceve ceeve~

r
Sh
lenB leye jnefnb megKesve efmee, peye ueefie efyeHeefle efyeneve~~96~~

11
Yee0 meerlee peer kes ceeekes pevekeHegj Deewj memegjeue DeJeOeHegj ceW meye ekeej kes megKe nQ~ peye leke efJeHeefeHe jeef$e
20
kee eele:keeue veneR nes, Gmekes ceOe peye, peneB Gvekee ceve Yeees leye, JeneB meerlee peer megKeHetJe&ke jn ueW~
ht
efyeveleer YetHe keervn pesefn YeeBleer~ Deejefle eerefle ve mees keefn peeleer~~
ig
efHeleg meBosMe megefve ke=HeeefveOeevee~ efmeeefnb oervn efmeKe keesef efyeOeevee~~

yr
op
Yee0 meggceb$e peer efHej yeesues, ns jeIeJe! cenejepe ves efpeme ekeej mes eeLe&vee keer nw, Jen Deele& (Jeekeguelee) Deewj Jen
C
eerefle cegPemes kener veneR peeleer~ efHeleeeer kee mebosMe megvekej, ke=HeeefveOeeve eerjece ves meerlee peer kees kejes[eW ekeej mes
efMe#ee oer~
meemeg memegj ieg efee HeefjJee~ efHejng le meye kej efcew KeYee~~
megefve Heefle yeeve kenefle yewosner~ megveng eeveHeefle Hejce mevesner~~
DeeesOeekeeC[ 381
Yee0 ns meerles! eefo legce ueew peeDees, lees meemeg, MJemegj, ieg Deewj efee HeefjJeej Fve meyekee ke otj nes peeesiee~
Heefle eerjece kes Jeeve megvekej, efJeosn veefvoveer peevekeer peer kenves ueieerb, ns cesjs Hejcemvesn (oecHele esce) kes Deeee
eeCesMJej jeIeJesv! megefvees
eYeg keveecee Hejce efyeyeskeer~ leveg leefpe jnefle en efkeefce skeer~~
eYee peeF kenB Yeeveg efyeneF&~ kenB ebefkee eb leefpe peeF&~~
Yee0 ns eYeg! DeeHe ceW eegj cee$ee ceW keCee nw, DeeHe Hejce efJeJeskeJeeve nQ~ Yeuee efJeeej keerefpees, Mejerj kees
d .
ve
es[kej eee jeskeves mes Yeer kewmes Deueie jn mekeleer nw? eYee mete& kees es[kej keneB pee mekeleer nw Deewj eefvkee,
er
evcee kees es[kej keneB pee mekeleer nw?
es
Heefleefnb escecee efyevee megveeF&~ kenefle meefeJe meve efieje megneF&~~
R
legce efHeleg memegj meefjme efnlekeejer~ Glej osGB efHeefj Devegefele Yeejer~~
s
ht
Yee0 Fme ekeej, DeHeves Heefle eerjece kees esce eegj efJevee megveekej, meerleepeer, ceb$eer kes meeceves megneJeveer JeeCeer kenves
ig
R
ueieerb, DeeHe cesjs efHelee leLee cesjs MJemegj kes meceeve nQ, cesje efnle kejves Jeeues nQ, DeeHekees Guekej Gej os jner ntB, en
ll
yengle ye[e Devegefele nw~
.A
oes0- Deejefle yeMe mevecegKe YeFG@b, efyeueie ve ceeveye leele~
s
ya
Deejpemegle Heo keceue efyeveg, yeeefo peneB ueefie veele~~97~~
N
Yee0 ns leeled! ceQ DeHeves ceve keer Jeekeguelee Yejer Deelegjlee kes keejCe DeeHekes meeceves ngF& ntBb~ Fmemes efJeueie DeLee&led
va
DeveLee cele ceeefveesiee~ Deee&Heg$e eerjeIeJe kes eerejCekeceue kes efyevee mebmeej ceW peneB leke veeles nQ, Jes meye JeLe& nQ~
Se
efHeleg yewYeJe efyeueeme ceQ oer"e~ ve=He ceefve cegkeg efceefuele Heo Heer"e~~
th
megKeefveOeeve Deme efHeleg ie=n ceesjs~ efHee efyenerve ceve YeeJe ve Yeesjs~~
ee
Yee0 ceQveW efHeleeeer pevekejepe kes JewYeJe kee efJeueeme Yeer osKee nw, efpevekeer ejCe HeeogkeeeW DeOeervemLe jepeeDeeW kes
P
cegkegceefCeeeW mes efceueleer jnleer nQ DeLee&led meecevle jepee cesjs efHeleeeer keer ejCe Heeogkee Hej DeHeveer cegkegceefCeeeW kees
si
ul
jKekej eCeece kejles nQ~ megKe kes efveOeeve, Ssmes efHeleeeer kee Iej Yeer efeelece eerjece kes efyevee cesjs ceve kees Yetue kej
iT
Yeer veneR Yeelee~

r
Sh
memegj ekekeJeF keesmeuejeT~ YegJeve eeefjome eie eYeeT~~

11
Deeies nesF pesefn megjHeefle uesF&~ DejOe efmebIeemeve Deemeve osF&~~

20
memegj SleeMe DeJeOe efveJeemet~ efee HeefjJeej ceeleg mece meemet~~

efyeveg jIegHeefle Heo Heogce Hejeiee~ ceesefn kesG meHevesngB megKeo ve ueeiee~~
ht
ig
Yee0 cessjs MJemegj DeeesOeeefOeHeefle cenejepe mJeeb eeJeleer& peer nQ, Gvekee eYeeJe eewoneW YegJeve ceW eke nw~ efpevnW
yr
Fv Deeies neskej memecceeve DeHeves YeJeve ceW efueJee ueeles nQ Deewj DeHevee DeeOee efmebnemeve ner eeJeleer& peer kees Deemeve
op
osles nQ~ Fme ekeej, kes cesjs MJemegj, DeeesOee pewmee efveJeeme, Heeje HeefjJeej, ceelee kes meceeve meemegeW es meye keg
C
eerjIegheefle kes eerejCekeceue kes Hejeie kes efyevee cegPes mJeHve ceW Yeer keesF& megKeoeeke veneR ueielee~
Deiece HebLe yeveYetefce Heneje~ keefj kesnefj mej meefjle DeHeeje~~
keesue efkejele kegjbie efyenbiee~ ceesefn meye megKeo eeveHeefle mebiee~~
Yee0 Deiececeeie&, Jeve keer Yetefce, HeJe&le, neLeer, efmebn, Heej jefnle leeueeye Deewj veefoeeB, keesue, efkejele pewmeer
JevepeeefleeeB, ce=ie Deewj He#eer es meYeer eeCeHeefle eerjece kes mebie ceW cegPes megKeoeeke ner ueieles nQ~
oes0- meemeg memegj meve ceesefj ngBefle, efyevee kejye Heefj HeeBe~
ceesj meese peefve keefje keg, ceQ yeve megKeer megYeeBe~~98~~
Yee0 cesjer Deesj mes cesjer meemegDeeW Deewj MJemegj peer kees HeeBJe Heke[kej efJevee kej ueerefpeesiee~ cesjer keg Yeer efevlee
.
veneR kejW, ceQ mJeYeeJele: Jeve ceW megKeer ntB~
d
ve
eeveveeLe efee osJej meeLee~ yeerj Oegjerve Oejs Oeveg YeeLee~~
er
veefnb ceie ece Yece ogKe ceve ceesjs~ ceesefn ueefie meese keefje peefve Yeesjs~~
es
R
Yee0 JeerjeW keer Oegjer kees OeejCe kejves Jeeues, Oeveg<e Deewj lejkeme OeejCe efkees ngS cesjs eeCeveeLe eerjeIeJe Deewj Heejs
s
osJej cesjs meeLe nQ~ cesjs ceve ceW ceeie& kee ece, efkemeer ekeej kee Yece leLee og:Ke veneR nw~ cesjs efueS Yetuekej Yeer DeeHe
ht
ig
ueesie Meeske veneR kejW~
R
megefve megceb$e efmee Meerleefue yeeveer~ YeeG efyekeue peveg Heefve ceefve neveer~~
ll
.A
veeve metPe veefnb megveF ve keevee~ keefn ve mekeF keg Deefle Dekegueevee~~
s
Yee0 meerlee peer keer Meerleue JeeCeer megvekej, megceb$e peer Gmeer ekeej Jeekegue nes iees, pewmes ceefCe keer neefve mes meHe&
ya
N
Jeekegue nes peelee nw~ Jes Fleves DeefOeke Dekeguee iees efke, ve lees GvnW ves$eeW mes keg metPelee Lee Deewj ve ner keeve mes
va
keg megvee peelee Lee, Jes keg Yeer veneR ken meke jns Les~
Se
jece eyeesOe keervn yeng YeeBleer~ leoefHe nesefle veefnb Meerleue eleer~~
peleve Deveske meeLe efnle keervns~ Gefele Glej jIegvebove oervns~~
th
ee
Yee0 eerjece ves yengle ekeej mes eyeesOe efkeee DeLee&led mecePeeee, efHej Yeer Gvekeer eleer Meerleue veneR nes jner Leer~
P
megceb$e peer ves meeLe eueves kes efueS Deveske elve efkees Hej eerjIegveeLe ves GvnW Gefele Gej efoee~ DeLeJee Gefele ve
si
jIegvevo Gej oervns DeLee&le Deehekee cesjs meeLe euevee Gefele ve nesiee Fme ekeej jIegkegue kees Deevebefole kejves Jeeues
ul
iT
eerjece ves megceb$e kees Gej efoee~

r
Sh
cesef peeF veefnb jece jpeeF&~ keef"ve kejceieefle keg ve yemeeF&~~

jece ueKeve efmee Heo efmej veeF&~ efHejsG yeefveke efpeefce cetj ieJeeBF&~~
11
Yee0 eerjece peer keer jepee%ee efceeeer veneR pee mekeleer~ kece& keer ieefle yengle keef"ve nw, megceb$e peer kee keg Yeer JeMe
20
veneR eue jne nw~ eerjece, ue#ceCe, meerlee peer kes ejCeeW ceW eCeece kej, megceb$e peer DeJeOe keer Deesj Ssmes eue He[s,
ht
pewmes JeeHeejer yeefveke ves DeHevee cetueOeve ner ieBJee efoee nes~
ig
yr
oes0- jLe neBkesG ne jece leve, nsefj nsefj efnefnveeefnb~

op
osefKe efve<eeo efye<eeoyeMe, Oegveefnb Meer<e Heefleeefnb~~99~~

C
Yee0 megceb$e peer ves jLe kees neBkee~ Iees[s eerjece kes Mejerj kees osKeosKekej efnveefnveeves ueies~ Iees[s keer Ssmeer oMee
osKekej, efve<eeo ueesie efmej Heerves Deewj Heleeves ueies~

peemeg efyeeesie efyekeue HeMeg Ssmes~ epee ceeleg efHeleg peerJeeEn kewmes~~
Yee0efpevekes efJeeesie ceW HeMeg Fme ekeej efJekeue nes jns neW, Gvekes efJeeesie ceW epee, ceelee Deewj efHelee kewmes peer jns
nQ?
DeeesOeekeeC[ 383
yejyeme jece megceb$e He"eS~ megjmeefj leerj DeeHeg leye DeeS~~

ceeBieer veeJe ve kesJe Deevee~ kenF legcnej cejce ceQ peevee~~
Yee0 eerjece peer ves n"HetJe&ke leLee Jej DeLee&led Jejoeve kes JeMe ceW nesves kes keejCe megceb$e peer kees eerDeJeOe Yespee,
efHej DeeHe eermeerlee peer SJeb ue#ceCe peer kes meeLe iebiee peer kes efkeveejs Deees~ eerjece ves veeJe ceeBieer kesJe veneR ueeee,
Gmeves kene, ceQves DeeHekee cece& peeve efueee nw~
.
efJeMes<e 1. yejyeme Meyo ceW Mues<e Deuebkeej nesves kes keejCe Deveske DeLees keer DeefYeJeefkele nesleer nw~ meeceevele:
d
ve
yejyeme Meyo kee DeLe&, n" neslee nw Deewj Mues<e mes Jej JeMe Fve oes MeyoeW kes eesie mes yejyeme Meyo Jejoeve kes
er
JeMeerYetle DeLe& kees Yeer kenlee nw~ DeLee&led veejo peer eje efoes ngS Jejoeve kes Devegmeej Jeve ceW Jeevej, Yeeuet ner
es
YeieJeeved eerjece keer meneelee kejWies~ Dele: JeneB megceb$e peer keer keesF& DeeJeMekelee veneR nw~
R
s
2. jeJeCe ves eerjeceue#ceCe kes neLe mes ner DeHeveer leLee kegcYekeCe& keer ce=leg ceebieer Dele: JeneB le=leere ceveg<e keer
ht
DeeJeMekelee veneR nw~ Dele: eYeg ves megceb$e peer kees DeJeOe Yespe efoee~
ig
R
3. kewkeseer ves kesJeue eermeerlee SJeb ue#ceCe peer kees eerjece kes meeLe Jeve peeves keer Deveg%ee oer nw, Dele: Fve leerveeW
ll
.A
JejoeveeW kes JeMe ceW nesves kes keejCe eerjece ves megceb$e peer kees DeJeOe Yespe efoee~
s
ejve keceue jpe kenB meye kenF&~ ceeveg<e kejefve cetefj keg DenF&~~
N
ya
gDele efMeuee YeF veeefj megneF&~ Heenve les ve kee" keef"veeF&~~
va
lejefveG cegefve Iejveer nesF peeF&~ yee HejF ceesefj veeJe G[eF&~~
Se
Yee0 meYeer ueesie DeeHekes ejCekeceue keer Oetefue kes efueS kenles nQ efke, Jen ceveg<e yeveeves Jeeueer keesF& pe[er nw,
th
efpemekes tles ner HelLej keer efMeuee megvoj veejer yeve ieF& lees HelLej mes kee keef"ve veneR neslee~ veeJe Yeer cegefve keer Helveer
ee
nes peeesieer~ ceeie& ceW ner cesjer veeJe G[ peeesieer~ DeLeJee, "ienejer nes peeesieer Deewj cesjer veeJe G[ peeesieer~
P
Sefnb eefleHeeueGB meye HeefjJee~ veefnb peeveGB keg Deewj keyee~~

si
peew eYeg Heej DeJeefme iee ennt~ ceesefn Heo Heogce HeKeejve kennt~~
ul
iT
Yee0 Fmeer kes eje ceQ mecHetCe& HeefjJeej kee Heeueve kejlee ntB Deewj keesF& otmeje keee& veneR peevelee ntB~ ns eYeg! eefo
r
Sh
DeeHe DeJeMe Heej peevee eenles nQ, lees cegPes ejCekeceue kees HeKeejves kes efueS keefnes~
b0: Heo Heogce OeesF e{eF veeJe ve veeLe GlejeF& eneQ~
11
ceesefn jece jeGefj Deeve oMejLe MeHeLe meye meeBeer keneQ~~

20
yeleerj ceejngB ueKeve Hew peye ueefie ve HeeeB HeKeeefjneQ~

ht
leye ueefie ve leguemeeroeme veeLe ke=Heeue Heej GleeefjneQ~~

ig
yr
Yee0 ejCekeceue kees Oeeskej veeJe Hej e{ekej ceQ GlejeF& veneR eenlee ntB~ ns eerjece! cegPes DeeHekeer meewievOe Deewj
op
oMejLe peer keer MeHeLe nw, ceQ meye keg mele ken jne ntB~ Yeues ue#ceCe peer iebiee le Hej yeeCe mes ceejW, efHej Yeer peye
C
leke ejCe veneR OeesTBiee, ns leguemeeroeme kes veeLe eerjece! leye leke DeeHe kees Heej veneR GleeBiee~
mees0- megefve kesJe kes yewve, esce ueHess DeHes~

efyenBmes kevee Ssve, efeleF peevekeer ueKeve leve~~100~~
Yee0 kesJe kes esce mes ueHess, efkevleg DeHes DeLee&led s{s Jebieesefkele mes Yejs ngS Jeeve megvekej, keCee kes Oeece
eerjece, meerlee peer Deewj ue#ceCe peer kes Mejerj kees osKekej "nekes ueieekej nBmes~
ke=HeeefmebOeg yeesues cegmegkeeF&~ meesF ke pesefnb leJe veeJe ve peeF&~~
yesefie Deeefve peue HeeeB HeKee~ nesle efyeuebye Gleejefn Hee~~
Yee0 ke=Hee kes meeiej eerjece peer nBmekej yeesues, Jener kejes efpememes legcnejer veeJe ve peees~ MeerIelee mes peue ues Deekej
ejCe Oees uees, efyeuecye nes jne nw, nceW Heej Gleej oes~
peemeg veece megefcejle Ske yeeje~ Glejefnb vej YeJeefmebOeg DeHeeje~~
meesF ke=Heeueg kesJeefnb efvenesje~ pesefnb peie efkee eflengB Heieng les Leesje~~
d .
ve
Yee0 efpemekee veece Ske yeej mcejCe kejkes meeOeke ueesie DeHeej YeJeefmevOeg mes Heej Glej peeles nQ, efpevneWves mebmeej kees
er
Fme ejCe mes Lees[e kej efoee Lee DeLeJee leerve ejCeeW mes Yeer Lees[e kej efoee Lee~ GvneR ke=Heeueg eerjece ves kesJe kee
es
efvenesje efkeee DeLee&led DeHevee keece kejJeeves kes efueS Gmes ceveeee~
R
Heo veKe efvejefKe osJemeefj nj<eer~ megefve eYeg yeeve ceesn ceefle kej<eer~~
s
ht
kesJe jece jpeeemeg HeeJee~ Heeefve ke"Jelee Yeefj uew DeeJee~~
ig
R
Yee0 eerjece kes ejCeveKe kees osKekej iebiee peer emevve ngF Deewj YeieJeeved kes Jeeve megvekej Gvekeer yegef kees ceesn
ll
ves Deekeef<e&le kej efueee, DeLee&led iebiee peer kees Lees[er osj kes efueS YeieJeeved kes eefle ceesn nes ieee~ leelHee& en nw efke,
.A
peye Heej peeves kes efueS YeieJeeved ves kesJe mes cevegnej keer leye iebiee peer kees #eCe Yej kes efueS en ueiee efke, eerjece
s
ya
YeieJeeved nQ ee veneR ? kesJe ves eerjece mes jepee%ee HeeF& Deewj Jen ke"ewlee Yej kej iebiee peer kee peue ues Deeee~
N
Deefle Deevevo Gceefie Devegjeiee~ ejve mejespe HeKeejve ueeiee~~
va
yejef<e megceve megj mekeue efmeneneR~ Sefn mece HegveHegbpe keesG veeneR~~
Se
Yee0 Delevle Deevevo Deewj Devegjeie ceW Gcebefiele neskej DeLee&led DeeHueeefJele neskej kesJe eerjeIeJe kes ejCekeceue
th
kees HeKeejves ueiee (Oeesves ueiee)~ meYeer osJelee Heg<HeeW keer Je<ee& kejkes F&<ee& kes meeLe kesJe keer eMebmee kej jns nQ,
ee
Fmekes meceeve Deepe keesF& Yeer HegCeHegbpe veneR nw~ DeLee&le hegCe mecetneW Jeeuee veneR nw~
P
oes0- Heo HeKeeefj peue Heeve keefj, DeeHeg meefnle HeefjJeej~

si
ul
efHelej Heej keefj eYegefnb Hegefve, cegefole ieeG uew Heej~~101~~

iT
Yee0 mJeeb HeefjJeej kes meefnle eerjece kes ejCeeW kees HeKeejkej ejCeece=le peue kee Heeve kejkes, efHelejeW kees Heej keje
r
Sh
kes, efHej emevvelee mes kesJe eermeerlee, ue#ceCe peer kes meeLe eYeg eerjece kees veeJe Hej efye"e kej iebiee peer kes Heej ues
ieee~
11
20
Gleefj "e{ YeS megjmeefj jslee~ meere jece iegn ueKeve meceslee~~
kesJe Gleefj ob[Jele keervne~ eYegefnb mekege Sefn veefnb keg oervne~~
ht
ig
Yee0 iegn Deewj ue#ceCe peer kes meefnle eermeerleejece peer veeJe mes Glejkej iebiee peer keer jsle DeLee&led yeeuet ceW Ke[s nes
yr
iees~ kesJe ves veeJe mes Glejkej eYeg kees ob[Jele efkeee~ eYeg kees mebkeese ngDee, ceQves Fmes keg Yeer veneR efoee~
op
C
efHee efne keer efmee peeveefvenejer~ ceefve cegojer ceve cegefole Gleejer~~
kensG ke=Heeueg uesng GlejeF&~ kesJe ejve iens DekegueeF&~~

Yee0 efeelece eerjece kes oe kees peeveves Jeeueer eermeerlee ves ceve ceW emevve neskej DeHeveer ceefCecee cegefkee neLe mes
Gleej oer~ DeLeJee DeHeves MeerMe kee et[eceefCe SJeb neLe keer cegefkee emevve neskej Gleej oer~ ke=Heeueg eerjece peer ves
kene, kesJe! GlejeF& ues uees~ kesJe ves Dekegueekej eermeerleejece peer kes ejCe Heke[ efueS Deewj yeesuee
DeeesOeekeeC[ 385
efJeMes<e keeeWefke kesJe ves YeieJeeved eerjece keer GlejeF& uesves mes cevee kej efoee Lee ve veeLe GlejeF eneQ~ ceeveme
2.100.9, Hejvleg eerue#ceCe SJeb eermeerlee keer GlejeF& DeYeer Mes<e Leer, FmeefueS eermeerlee peer ves ue#ceCe peer keer GlejeF&
kes efueS et[eceefCe SJeb mJeeb keer GlejeF& kes efueS cegefkee Gleej ueer~
veeLe Deepeg ceQ keen ve HeeJee~ efces oes<e ogKe oeefjo oeJee~~
yengle keeue ceQ keerefvn cepetjer~ Deepeg oervn efyeefOe yeefve Yeefue Yetjer~~
.
Yee0 veeLe! Deepe ceQves keee veneR Heeee? cesjs oes<e, og:Ke Deewj oeefj He oeJeeefive meye efce iees~ ceQves yengle keeue
d
ve
leke cepeotjer keer, Hej Deepe efJeOeelee ves megvoj Deewj yengle DeefOeke Heeefjeefceke os efoee~
er
Deye keg veeLe ve eeefne ceesjs~ oerveoeeueg Devegien leesjs~~
es
efHejleer yeej ceesefn pees osJee~ mees emeeo ceQ efmej Oeefj uesJee~~
R
s
Yee0 ns veeLe! ns oerveoeeueg! DeeHekes Devegien mes Deye cegPes keg Yeer veneR eeefnes~ ns veeLe! efHejleer yeej DeLee&led
ht
ig
JeveJeeme mes ueewles mecee DeLeJee, cesjer peerJeveee$ee kes Devle ceW DeeHe cegPes pees oWies Jen emeeo ceQ cemleke Hej e{e
R
kej ues uetBiee~
ll
.A
oes0- yengle keervn eYeg ueKeve efmee, veefnb keg kesJe uesF~
s
efyeoe keervn keveeeleve, Yeieefle efyeceue yej osF~~102~~
ya
Yee0 eYeg eerjece, eerue#ceCe, eermeerlee peer ves yengle Deeien efkeee, Hej kesJe keg Yeer veneR ues jne nw~ efHej
N
va
keCee kes YeJeve eerjece peer ves efJeceue YeefkeleHe Jejoeve oskej kesJe kees efJeoe efkeee~ DeLeJee YeieJeleer eermeerlee peer
Se
ves keCee kes YeJeve eerjece peer keer efJeceueYeefkele kees ner kesJe kees JejoeveHe ceW oskej Gmes efJeoe kej efoee~
th
* ceemeHeejeeCe, lesjnJeeB efJeeece *

P ee
leye ceppeve keefj jIegkegueveeLee~ Hetefpe HeejefLeJe veeeG ceeLee~~

si
Yee0 leye DeLee&led kesJe kees efJeoe osves kes HeMeeled, jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece peer ves iebiee peer ceW mveeve
ul
iT
kejkes HeeLe&JesMJej (efMeJe peer) keer Hetpee kejkes cemleke veJeeee~

r
Sh
efmee megjmeefjefnb kensG kej peesjer~ ceeleg ceveesjLe HegjGye ceesjer~~

Heefle osJej meBie kegMeue yenesjer~ DeeF kejewb pesefnb Hetpee leesjer~~
11
Yee0 meerlee peer ves iebiee peer mes neLe pees[kej kene, ns ceeB! DeeHe cesje ceveesjLe HetCe& keerefpees~ efpememes ceQ DeHeves Heefle
20
eerjeIeJe leLee ess osJej ue#ceCe kes meeLe mekegMeue JeveJeemeee$ee Hetjer kejkes, Deekej DeeHe keer Hetpee keB~
ht
ig
megefve efmee efyevee esce jme meeveer~ YeF leye efyeceue yeeefj yej yeeveer~~
yr
megveg jIegyeerj efeee yewosner~ leJe eYeeJe peie efyeefole ve kesner~~

op
ueeskeHe nesefnb efyeueeskele leesjs~ leesefn mesJeefnb meye efmeefOe kej peesjs~~
C
legce pees nceefnb yeef[ efyevee megveeF&~ ke=Hee keerefvn ceesefn oerefvn ye[eF&~~
leoefHe osefye ceQ osye DeMeer<ee~ meHeue nesve efnle efvepe yeeieerMee~~
oes0- eeveveeLe osJej meefnle, kegMeue keesmeuee DeeF~
Hetefpeefnb meye ceve keecevee, megpeme jefnefn peie eF~~103~~
Yee0 Fmekes HeMeeled meerlee peer keer escejme mes meveer ngF& eeLe&vee megvekej, efvece&ue peueJeeueer iebiee peer ceW es JeeCeer
ngF& DeLee&led iebiee peer yeesueeR, ns jIegJeerj eerjece peer keer efeee! ns efJeosn veefvoveer peevekeer peer! megefvees, mebmeej ceW
DeeHekee eYeeJe efkemekees veneR %eele nw~ DeLeJee, mebmeej ceW DeeHekee eYeeJe efkemeer kees %eele veneR nw, keeeWefke Gmes
meeceeve yegef mes veneR peevee pee mekelee~ Jemlegle: DeeHekeer ke=Heeo=ef mes DeLee&led osKeves cee$e mes meeOeejCe peerJe Yeer
ueeskeHeeue nes peeles nQ~ meYeer DeefCeceeefo efmeefeeB, neLe pees[kej DeeHekeer mesJee kejleer nQ~ DeeHeves pees nceW yengle
eeLe&vee megveeeer, Jen lees ke=Hee keer nw Deewj cegPekees ye[hheve oer nww~ ns osJeer! DeeHe osJeeefOeosJe eerjece peer keer Helveer nQ~
d .
meerles! efHej Yeer ceQ DeHeveer JeeieerMee DeLee&led mejmJeleer kees meHeue kejves kes efueS DeeMeerJee&o DeJeMe otBieer~ DeeHe DeHeves
ve
er
eeCeHeefle eerjece SJeb osJej ue#ceCe kes meeLe JeveJeemeee$ee HetCe& kejkes, kegMeueHetJe&ke eerDeeesOee HeOeej Deeebsieer~
es
DeeHekeer meYeer ceve : keeceveees HetCe& neWieer, DeeHekee megeMe mebmeej ceW eee jnsiee~
R
iebie yeeve megefve cebieue cetuee~ cegefole meere megjmeefj Devegketuee~~
s
ht
Yee0 iebiee peer keer emevvelee Deewj cebieueeW kes Deeee He JeeveeW kees megvekej Deewj osJeveoer iebiee peer kees DeHeves
ig
Devegketue peevekej meerlee peer emevve ngF~
R
ll
leye eYeg iegnefnb kensG Iej peent~ megvele metKe cegKe Yee Gj oent~~
.A
oerve yeeve iegn ken kej peesjer~ efyevee megveng jIegkegueceefve ceesjer~~
s
ya
veeLe meeLe jefn HebLe osKeeF&~ keefj efove eeefj ejve mesJekeeF~~
N
pesefnb yeve peeF jnye jIegjeF&~ Hejvekeger ceQ kejye megneF&~~
va
leye ceesefn kenB peme osye jpeeF&~ mees keefjnGB jIegyeerj oesneF&~~
Se
Yee0 leye eYeg eerjece ves efve<eeojepe iegn mes kene, legce Iej ueew peeDees~ en megveles ner efve<eeojepe kee cegKe metKe
th
ieee Deewj Gvekes oe ceW eYeg kes mebYeeefJele efJeeesie mes yengleye[e oen DeLee&led leeHe ngDee~ efve<eeojepe iegn neLe
ee
pees[kej oerveleeHetJe&ke Jeeve kenves ueies, ns jIegkegue kes ceefCe eerjece peer! cesjer eeLe&vee megefvees, ceQ DeeHekes meeLe
P
jnkej Jeve kee ceeie& efoKeueekej eej efoveeW leke DeeHe kes eerejCeeW keer mesJee kejkes, DeeHe efpeme Jeve ceW peekej jnWies
si
ul
JeneB ceQ DeeHekes efueS megvoj HeCe&keger yeveeTBiee, efHej DeeHe cegPes pewmeer jepee%ee oWies ceQ Jener keBiee~ ns jIegkegue kes
iT
Jeerj eerjece! DeeHe keer ogneF& nes (DeeHe kee keueeCe nes)~
r
Sh
menpe mevesn jece ueefKe leemet~ mebie ueervn iegn oe ngueemet~~

11
Hegefve iegn ieeefle yeesefue meye ueervns~ keefj Heefjlees<e efyeoe leye keervns~~
20
Yee0 eerjece ves efve<eeojepe iegn kee mJeeYeeefJeke mvesn osKekej oe ceW Guueeme kes meeLe iegn kees DeHeves mebie ues
ht
efueee~ efHej jepee iegn ves DeHeves ieeefle DeLee&led yebOegyeebOeJeeW, HeefjpeveeW Deewj meYeer cebef$eeeW kees yeguee efueee Deewj Gvekee
ig
yr
Heefjlees<e kejkes DeLee&led mecePeeyegPeekej meyekees efJeoe kej efoee (ueewe efoee) leLee mJeeb eYeg kes meeLe eues~
op
oes0- leye ieveHeefle efMeJe megefceefj eYeg, veeF megjmeefjefnb ceeLe~

C
meKee Devegpe efmee meefnle yeve, ieceve keervn jIegveeLe~~104~~
Yee0 leye eYeg DeLee&led meJe&meceLe& jIeg DeLee&led MegYeDeMegYe kee uebIeve kejves Jeeues, jIeg Meyo kes DeLe&He mecHetCe&
peerJeeW kes veeLe eeveer F&MJej, YeieJeeved eerjece ves eerieCesMe leLee efMeJe peer kee mcejCe kejkes, osJeveoer iebiee peer kees
eCeece kejkes, efce$e iegn, ess Yewee ue#ceCe leLee meerlee peer kes meefnle e=bieyesjHegj mes Jeve kes efueS ieceve efkeee~
DeeesOeekeeC[ 387
lesefn efove YeeG efyeHe lej yeemet~ ueKeve meKee meye keervn megHeemet~~
eele eeleke=le keefj jIegjeF&~ leerjLejepe oerKe eYeg peeF&~~
Yee0 Gme efove mebOeekeeue ceW YeieJeeved eerjece kee Ske Je=#e kes veeres Jeeme DeLee&led efJeeece ngDee~ ue#ceCe peer leLee
efce$e efve<eeojepe ves eermeerleejece peer keer meYeer megefJeOeeHetCe& JeJemLeeeW keer~ eele:keeue jIegkegue kes jepee eYeg eerjece ves
eele:keeueerve ke=le DeLee&led Jeso efJeefnle mebOeeJevove, Deefivenes$e Deeefo efvele vesce kejkes, peekej leerLe&jepe eeeie kes
.
oMe&ve efkees~
d
ve
meefeJe mele ee efee veejer~ ceeOeJe meefjme ceerle efnlekeejer~~
er
es
eeefj HeoejLe Yeje YeB[e~ Hegve eosMe osMe Deefle ee~~
R
s$e Deiece ie{ iee{ megneJee~ meHevesngB veefnb eefleHeefve HeeJee~~
s
mewve mekeue leerjLe yej yeerje~ keueg<e Deveerke oueve jveOeerje~~
ht
ig
mebiece efmebnemeve megef" meesne~ $e Deeye cegefve ceve ceesne~~
R
eJeBj pecegve De iebie lejbiee~ osefKe nesefnb ogKe oeefjo Yebiee~~
ll
.A
oes0- mesJeefnb megke=leer meeOeg Megefe, HeeJeefnb meye cevekeece~~
s
yeboer yeso Hegjeve ieve, kenefnb efyeceue iegve ieece~~105~~
ya
N
Yee0 eneB Heke Deuebkeej eje eeeie kees leerLees kes jepee kes He ceW emlegle kej jns nQ~ mele ner leerLe&jepe eeeie
va
kee ceb$eer nw leLee ee, DeLee&led Jeso Deewj F&MJej ceW DeemLee leerLe&jepe keer efee Helveer nbw~ Gvekes yeejn ceeOeJe pewmes efnle
Se
kejves Jeeues efce$e nQ~ DeLe&, Oece&, keece, cees#e veeceke eej HeoeLees mes leerLe&jepe kee Yeb[ej (jepekees<e) Yeje jnlee nw~
th
HegCecee eeeie eosMe ner, Gvekee megvoj osMe nw~ eeeie #es$e (iebiee keer Oeeje Jeeuee #es$e peneB keuHeJeemeer keuHeJeeme
ee
kejles nQ) ner Deiece Deewj o={ ie{ DeLee&led jepeogie& (efkeuee) nw, efpemes mJeHve ceW Yeer HeeHeHe eefleHe#eer veneR Hee mekeles
P
(peerlekej veneR DeefOeke=le kej mekeles)~ meYeer (efveveeveyes kejes[) leerLe& ner es Jeerj, eg ceW Oeerj jnves Jeeues
si
ul
leerLe&jepe keer mesvee nQ, pees oes<eeW keer mesvee kees ve kejles jnles nQ~ iebiee, ecegvee, mejmJeleer kee mebiece ner leerLe&jepe kee
iT
efmebnemeve nw Deewj cegefveeeW kes ceve kees ceesefnle kejves Jeeuee De#eeJe, leerLe&jepe kee $e nw~ YeieJeleer iebiee peer Deewj
r
Sh
ecegvee peer keer uenjW ner leerLe&jepe kes oes eecej nQ, efpevekes oMe&ve kejves cee$e mes og:Ke Deewj oeefj ve nes peeles nQ~
melkece& kejves Jeeues HeefJe$e meeOegpeve, DeLee&led meppeveJe=vo eeeie He jepee keer mesJee kejles nQ (Jes ner eeeie He jepee
11
kes Heefjkej nQ)~ eeeie He jepee keer mesJee mes Jes ceve eje Fefle Heue Heeles nQ~ eejeW Jeso, De"ejneW HegjeCe,
20
De"ejneW GHeHegjeCe ner eeeie He jepee kes yeboerieCe nQ, pees leerLe&jepe kes efvece&ue iegCe mecetn kees kenles jnles nQ~
ht
ig
kees keefn mekeF eeeie eYeeT~ keueg<e Hegbpe kegbpej ce=iejeT~~

yr
Deme leerjLeHeefle osefKe megneJee~ megKe meeiej jIegyej megKe HeeJee~~

op
keefn efmee ueKeveefnb meKeefnb megveeF&~ eercegKe leerjLejepe ye[eF&~~

C
keefj eveece osKele yeve yeeiee~ kenle cenelece Deefle Devegjeiee~~

Yee0 HeeHemecetn He neefLeeeW kees ve kejves kes efueS, efmebnmJeHe eeeie kes eYeeJe kees keewve ken mekelee nw? Ssmes
megneJeves leerLe&jepe kees ossKe kej megKe kes meceg jIegJej eerjece ves megKe Heeee, DeLee&led eYeg emevve ngS~ DeHeves eercegKe
mes meerleepeer, ue#ceCe peer Deewj efce$e efve<eeo kees leerLe&jepe keer ye[eF& megveemegveekej kenles ngS, eCeece kejkes leerLe&jepe
kes JeveeW Deewj yeieereeW kees osKeles ngS Delevle esce mes eYeg eerjece peer eeeie kee ceenelce ken jnW nbw~
Sefn efyeefOe DeeF efyeueeskeer yesveer~ megefcejle mekeue megcebieue osveer~~
cegefole veneF keerefvn efMeJe mesJee~ Hetefpe peLeeefyeefOe leerjLe osJee~~
Yee0 Fme ekeej, mes YeieJeeved eerjece ves Deekej mcejCe kejves cee$e mes meYeer megcebieueeW kees osves Jeeueer ef$eJesCeer kes
d .
oMe&ve efkees, emevveleeHetJe&ke vene kej meescesMJej YeieJeeved efMeJe peer keer eerjece ves mesJee keer Deewj efJeefOeHetJe&ke eeeie
ve
leerLe& kes meYeer osJeleeDeeW keer Hetpee keer~
er
es
leye eYeg Yejepe HenB DeeS~ kejle ob[Jele cegefve Gj ueeS~~
R
cegefve ceve ceeso ve keg keefn peeF&~ yeeevevo jeefMe peveg HeeF&~~
s
ht
Yee0 leye eYeg eerjece, meerleepeer, ue#ceCe peer SJeb efve<eeojepe iegn peer kes meeLe cenef<e& Yejepe kes Heeme Deees~ GvnW
ig
R
oC[Jeled kejles ngS cegefve ves oe mes ueiee efueee~ Yejepe cegefve kes ceve kee ceeso DeLee&led Deevevo keg Yeer veneR kene
ll
pee mekelee, ceevees cenef<e& ves yeeevevo keer jeefMe kees ner Hee efueee nw~
.A
oes0- oervn DeMeer<e cegveerMe Gj, Deefle DeeveBo Deme peeefve~
s
ya
ueeseve ieesej megke=le Heue, cevengB efkeS efyeefOe Deeefve~~106~~
N
Yee0 cegefve Yejepe ves YeieJeeved eerjece kees DeeMeerJee&o efoee, ceevees yeee peer ves mecHetCe& melkecees kes Heue kees ner ues
va
Deekej, Yejepe kes ves$eeW kee efJe<ee yevee efoee DeLee&led Deepe HegCeeW kee Heue ner Mejerj OeejCe kejkes Yejepe kes ves$eeW
Se
kes mece#e GHeefmLele ngDee, Ssmee peevekej, cenef<e& kes oe ceW Delevle Deevevo ngDee~
th
ee
kegMeue eMve keefj Deemeve oervns~ Hetefpe esce HeefjHetjve keervns~~

P
kebo cetue Heue Debkegj veerkes~ efoS Deeefve cegefve cevengB Deceer kes~~
si
meere ueKeve peve meefnle megneS~ Deefle efe jece cetue Heue KeeS~~
ul
YeS efyeieleece jece megKeejs~ Yejepe ce=og yeeve Geejs~~

iT
Deepeg megHeue leHe leerjLe leeiet~ Deepeg megHeue peHe peesie efyejeiet~~
r
Sh
meHeue mekeue MegYe meeOeve meepet~ jece legceefnb DeJeueeskele Deepet~~

11
ueeYe DeJeefOe megKe DeJeefOe ve otpeer~ legcnjs ojme Deeme meye Hetpeer~~
20
Yee0 cenef<e& Yejepe ves eYeg kee kegMeue Hetkej GvnW Deemeve efoee~ YeieJeeved eerjece keer Hetpee kejkes, GvnW DeHeves
ht
esce mes HeefjHetCe& kej efoee~ DeLeJee, YeieJeeved keer Hetpee kejkes Yejepe ves DeHeves esce kees ner HeefjHetCe& kej efueee~ cegefve
ig
ves ceevees Dece=le kes mecyevOe mes GlHevve ngS megvoj kebocetue, Heue Deewj Debkegj Meeke eYeg kees vewJese meceefHe&le efkees~
yr
op
eYeg eerjece ves meerlee peer, ue#ceCe peer Deewj DeHeves mesJeke efve<eeojepe iegn kes meeLe efeHetJe&ke megneJeves cetue Deewj Heue
C
Keees DeLee&led mJeerkeej efkeee~ YeieJeeved eerjece kee Hewoue eueves mes GlHevve ece meceeHle nes ieee, Jes megKeer ngS, leye
Yejepe ves keesceue Jeeve kens, ns YeieJeved! Deepe cesjs leHe, leerLe&ee$ee Deewj leeie meHeue nes iees, Deepe peHe, eesie
Deewj Jewjeie meHeue nes iees~ ns eerjece! Deepe DeeHekes oMe&ve kejles ner mecHetCe& keueeCeeW kee meepe Yeer meHeue nes
ieee~ eYeg keesF& otmejer ueeYe keer DeJeefOe Deewj megKe keer DeJeefOe veneR nw, DeLee&led DeeHekes oMe&ve ner meYeer ueeYeeW Deewj
meYeer megKeeW keer meercee nw~ DeeHekes oMe&veeW mes cesjer meYeer DeeMeeeW HetCe& nes ieF~
DeeesOeekeeC[ 389
Deye keefj ke=Hee osng yej Snt~ efvepe Heo mejefmepe menpe mevesnt~~
oes0- kejce yeeve ceve eef[ ue, peye ueefie peve ve legcnej~
leye ueefie megKe meHevesngB veneR, efkeS keesef GHeeej~~107~~
Yee0 ns eYeg! Deye ke=Hee kejkes DeHeves ejCekeceueeW cebs mJeeYeeefJeke esce os oerefpees, cesjs efueS ener Jejoeve nw~ kece&,
JeeCeer Deewj ceve mes ue es[kej peerJe peye leke DeeHekee mesJeke veneR yevelee, leye leke kejes[eW megKeeW kes elve kejves
.
Hej Yeer GmeW mJeHve ceW Yeer megKe veneR efceue mekelee~
d
ve
megefve cegefve yeeve jece mekegeeves~ YeeJe Yeieefle Deevebo DeIeeves~~
er
leye jIegyej cegefve megpeme megneJee~ keesef YeeBefle keefn meyeefnb megveeJee~~
es
mees ye[ mees meye iegve ieve iesnt~ pesefn cegveerMe legce Deeoj osnt~~
R
cegefve jIegyeerj HejmeHej veJeneR~ yeeve Deieesej megKe DevegYeJeneR~~
s
ht
Yee0 Yejepe cegefve kes Jeeve megvekej eerjece mebkegefele nes iees Deewj cegefve kes YeeJe leLee Yeefkele kes Deevevo mes le=Hle
ig
R
ness iees~ leye jIeges eerjece ves Yejepe cegefve kee megneJevee megeMe kejes[eW ekeej mes kenkej megveeee~ ns cegefveeeW kes
ll
F&MJej Yejepe! efpemes DeeHe Deeoj osles nQ, Jener ye[e nes peelee nw Deewj Jener mecHetCe& esiegCeesW kes mecetneW kee Iej yeve
.A
peelee nw~ cegefve leLee YeieJeeved eerjece oesveeW ner Skeotmejs kes eefle efJevece nes jns nQ DeLee&led Pegke jns nQ Deewj oesveeW
s
JeeCeer kes efJe<ee mes Hejs DeefveJe&eveere megKe kee DevegYeJe kej jns nQ~ ya
N
efJeMes<e : eneB en leLe Delevle Oeeve osves eesie nw efke ceneYeejle Deeefo heJe& SJeb YeeieJeled veJece mkevOe ceW JeefCe&le
va
leLe Yejej mes eer jeceeeCe ceW JeefCe&le mehleef<e&eeW ceC[ue ceW efJejepeceeve eer Yejej keer keLee meJe&Lee efYevve nw~
Se
ceneYeejle Deewj YeeieJele ceW JeefCe&le Yejej eefo meeceeve keesef kes yeeeCe kegceej nQ pees esCeeeee& pewmes DeOece ke#ee
th
kes Deeeee& kes efhelee nQ Deewj eerjeceeeCe ceW JeefCe&le Yejepe mehleef<e&eeW ceW efJeefMe Deveeefo $e+ef<e, cenef<e& Jeeuceerefke kes
ee
efMe<e, eerceeveme kes eeslee, hejce jeceYee yeeef<e& nQ~

P
en megefOe HeeF eeeie efveJeemeer~ yeg leeHeme cegefve efme Goemeer~~

si
ul
Yejepe Deeece meye DeeS~ osKeve oMejLe megDeve megneS~~

iT
Yee0 eerjece Yejepe Deeece ceW HeOeejs nQ, en meceeeej Heekej meYeer eeeie#es$e ceW jnves Jeeues, efJe<eeeW mess
r
Sh
Goemeerve, yeeeejer, leHemJeer, cegefve Deewj efmepeve, megvoj oMejLe jepekegceej kees osKeves kes efueS Yejepe kes Deeece
11
ceW Deees~
20
jece eveece keervn meye keent~ cegefole YeS ueefn ueeseve ueent~~
ht
osefnb DeMeer<e Hejce megKe HeeF&~ efHejs mejenle megbojleeF&~~

ig
Yee0 YeieJeeved eerjece ves meYeer yeeeeefjeeW, cegefveeeW, leHeefmJeeeW Deewj efmepeveeW kees eCeece efkeee~ Jes meye ves$eeW kee
yr
op
ueeYe eehle kejkes (eYeg kes oMe&ve kejkes) emevve ngS~ meYeer HejcemegKe DeLee&led esmegKe Heekej eYeg kees DeeMeerJee&o
C
leLee MegYekeeceveeeW osves ueies Deewj YeieJeeved eerjece keer megvojlee keer mejenvee kejles ngS DeHevesDeHeves DeeeceeW kees
ueew iees~
oes0- jece keervn efyeeece efveefMe, eele eeeie veneF~
eues meefnle efmee ueKeve peve, cegefole cegefveefnb efmej veeF~~108~~
Yee0 eerjece ves jeef$e ceW Yejepe kes Deeece ceW ner efJeeece efkeee~ eele:keeue eeeie ceW mveeve kejkes leLee Yejepe
peer kees eCeece kejkes, meerleepeer, ue#ceCe peer leLee DeHeves mesJeke efve<eeojepe kes meeLe emevveleeHetJe&ke Deeies eues~
jece meesce kensG cegefve HeeneR~ veeLe keefne nce kesefn ceie peeneR~~
cegefve ceve efyenBefme jece meve kenneR~ megiece mekeue ceie legce kenB DenneR~~
Yee0 YeieJeeved eerjece peer ves esce kes meeLe Yejepe peer mes kene (Hete), ns veeLe! yeleeebs, nce efkeme ceeie& mes peeeW?
.
Yejepe cegefve ceve ceW nBmekej eerjece mes kenles nQ, ns eYeg! DeeHekes efueS meYeer ceeie& megiece nQ~
d
ve
meeLe ueeefie cegefve efMe<e yeesueeS~ megefve ceve cegefole Heeemeke DeeS~~
er
es
Yee0 eYeg kes meeLe kes efueS Yejepe cegefve ves efMe<eeW kees yegueeee~ Gvekeer Dee%ee megvekej ceve ceW emevve nesles ngS
R
HeeemeeW efMe<e Dee iees~
s
ht
efJeMes<e eej Jeso, eej GHeJeso, De"ejn HegjeCe, De"ejn mce=efleeeB, efMe#ee, keuHe, efvekele, peewefle<e, vo Deewj
ig
JeekejCe es : yesoebie, es ner Yejepe cegefve kes Heeeme efMe<e nQ~
R
meyeefnb jece Hej esce DeHeeje~ mekeue kenefnb ceie oerKe nceeje~~
ll
.A
cegefve yeg eeefj mebie leye oervns~ efpeve yeng pevece megke=le meye keervns~~
s
ya
keefj eveece $e+ef<e Deeemeg HeeF&~ ecegefole oe eues jIegjeF&~~
N
Yee0 Gve meYeer Heeeme efMe<eeW kees YeieJeeved eerjece Hej DeHeej esce Lee Deewj meYeer ken jns Les efke, ceeie& nceeje osKee
va
ngDee nw~ leye Yejepe cegefve ves Gve eej yeeeejer efMe<eeW kees eerjece kes meeLe efoee, efpevneWves yengle mes pevceeW ceW meYeer
Se
MegYekece& efkees Les~ eCeece kejkes, Yejepe cegefve keer Dee%ee Heekej, jIegjepe eerjece emevve ceve mes Deeies eues~
th
efJeMes<e eneB eej yeg, $e+ied, epeg<ed, meeced leLee DeLeJe&Ce en eej Jeso ner Les~ Fvnebsves meew kejes[ jeceeeCe kes He
ee
cebs meew kejes[ pevce ueskej, eerjeceiegCe ieekej mecemle MegYekece& kej efoes Less~
P
si
ieece efveke peye efvekemeefnb peeF&~ osKeefnb ojme veeefj vej OeeF&~~
ul
nesefnb meveeLe pevece Heue HeeF&~ efHejefnb ogefKele ceve mebie He"eF&~~
r iT
Yee0 peye eerjece ieece kes efveke mes peekej efvekeueles nQ, leye ieeBJe kes vejveejer oew[kej oMe&veere eerjece kees osKeles
Sh
nQb~ DeHeves peerJeve kee Heue Heekej, meveeLe DeLee&led eYeg eerjece kes eje veeLeJeeved nes peeles nQ (eYeg eerjece peer kees
11
DeHevee mJeeceer ceevekej Oeve nes peeles nQ~) Deewj DeHeves ceve kees eYeg kes meeLe Yespe kej ogefKele neskej DeHeves IejeW kees
20
ueew Deeles nQ~

ht
oes0- efyeoe efkeS yeg efyevee keefj, efHejs HeeF ceve keece ~
ig
Gleefj veneS pecegve peue, pees Mejerj mece Meece~~109~~

yr
op
Yee0 YeieJeeved eerjece ves eeLe&vee kejkes eejeW yeeeejer yegDeeW kees efJeoe kej efoee~ Jes eYeg kes Heeme mes ceveeene
C
Jejoeved Heekej Yejepe cegefve kes Deeece kees ueew iees~ efHej YeieJeeved eerjece veewkee mes Heej Glejkej, ecegvee peer kes
peue ceW mveeve efkees, pees eerjeIeJesv kes Mejerj kes meceeve ner Meeceue Lee~
megvele leerjyeemeer vej veejer~ OeeS efvepe efvepe keepe efyemeejer~~
ueKeve jece efmee megbojleeF&~ osefKe kejefnb efvepe Yeeie ye[eF&~~
DeeesOeekeeC[ 391
Yee0 eYeg kee Deeieceve megvekej ecegvee peer kes leerj Hej jnves Jeeues meYeer Heg<em$eer DeHevesDeHeves keee& es[kej
oew[s leLee ue#ceCepeer, eerjece Deewj YeieJeleer eermeerlee keer megvojlee osKekej, DeHeves Yeeie keer eMebmee kejves ueies~
Deefle ueeuemee meyeefn ceve ceeneR~ veeGB ieeGB yetPele mekegeeneR~~
pes efleve cenB yee ye= meeeves~ efleve keefj pegiegefle jece Heefneeves~~
Yee0 meyekes ceve ceW eYeg kes mecyevOe ceW peeveves keer yengle ueeuemee DeLee&led Glkeb"e Leer, Hejvleg meYeer YeieJeeved kee
.
veece Deewj ieece Hetves ceW mebkeese kej jns Les~ Gve ecegvee leJeeefmeeeW ceW pees JeeesJe= Deewj elegj Les, GvneWves egefkele
d
ve
kejkes DeLee&led eerJelmeueebve Deeefo kes oMe&veeW mes YeieJeeved eerjece kees Heneeve efueee~
er
mekeue keLee efleve meyeefnb megveeF&~ yeveefnb eues efHeleg Deeemeg HeeF&~~
es
megefve meefye<eeo mekeue HeefleeneR~ jeveer jee keervn Yeue veeneR~~
R
Yee0 Gve ueesieeW ves meYeer kees mecHetCe& keLee megveeeer Deewj yeleeee efke, eerjece efHelee keer Dee%ee Heekej Jeve kees eue
s
ht
He[s nQ~ en meceeeej megvekej, meYeer ueesie og:Ke kes meeLe HeMeeled leeHe kejves ueies Deewj yeesues, jeveer kewkeseer Deewj
ig
R
cenejepe oMejLe ves Dee veneR efkeee~
ll
lesefn DeJemej Ske leeHeme DeeJee~ lespeHegbpe ueIeg yeeme meggneJee~~
.A
keefye DeueefKele ieefle yes<e efyejeieer~ ceve ece yeeve jece Devegjeieer~~
s
ya
Yee0 Gmeer DeJemej Hej Ske eOeeve leHemJeer Deeee, pees lespe kee lees mecetn Lee leLee eser DeJemLee kee ye[e megvoj
N
ueie jne Lee~ Jen keefJe Lee, Gmekeer ieefle Deue#e Leer DeLee&led Jen leHemJeer efkeme Deesj mes Deeee, efkeme ceeie& mes Deeee,
va
en efkemeer ves veneR osKee~ Jen JesMe mes efJejeieer Lee, DeLee&led Jen MJesle kee<eeeJem$e OeejCe efkees ngS ejCe ceW Heeogkee,
Se
ieues ceW yengleye[er ceefCeeeW Jeeueer megvoj leguemeer keer keC"er, eoMe efleueke, efMeKee, e%eesHeJeerle leLee keceC[ue OeejCe
th
efkees Lee Deewj Jen ceve kece& Deewj Jeeve mes YeieJeeved eerjece kee Devegjeieer Lee~
ee
oes0- mepeue veeve leve Hegueefke efvepe, FosJe Heefneeefve~

P
HejsG ob[ efpeefce Oejefveleue, oMee ve peeF yeKeeefve~~110~~

si
ul
Yee0 DeHeves FosJe eerjece, ue#ceCe, meerlee peer kees Heneevekej, ves$eeW ceW DeeBmet Yejkej jesceebefele Mejerj Jeeuee neskej
iT
leeheme [C[s keer YeeBefle He=LJeer Hej efiej He[e~ Gmekeer oMee yeKeeveer veneR peeleer~
r
Sh
jece meesce Hegueefke Gj ueeJee~ Hejce jbke peveg Heejme HeeJee~~

11
cevengB esce HejceejLe oesT~ efceuele Oejs leve ken meye keesT~~
20
Yee0 eerjece ves esceHetJe&ke jesceebefele neskej leeHeme kees oe mes ueiee efueee, ceevees Hejceoefj ves heejme ceefCe Hee
ht
efueee~ meYeer ueesie kenves ueies efke, ceevees Mejerj OeejCe kejkes esce Deewj HejceeLe& cees#e HejmHej efceue jns neW~
ig
yengefj ueKeve HeeeBve meesF ueeiee~ ueervn G"eF Gceefie Devegjeiee~~

yr
op
Hegefve efmee ejve Oetefj Oeefj Meer<ee~ peveefve peeefve efMeMeg oervn DeMeer<ee~~
C
Yee0 efHej Jen leeHeme cegefve, eerue#ceCe kes ejCeeW mes efueHe ieee~ Devegjeie mes HetCe& neskej ue#ceCe peer ves Gmes G"e
efueee, efHej leeHeme ves YeieJeleer eermeerlee peer kes ejCeeW keer Oetefue kees cemleke Hej OeejCe efkeee~ ceeB ves efMeMeg DeLee&led
leeHeme kees ese yeeueke (Heg$e) peevekej DeeMeerJee&o efoee~
keervn efve<eeo ob[Jele lesner~ efceuesG cegefole ueefKe jece mevesner~~
efHeele veeve Heg He efHeet<ee~ cegefole megDeMeve HeeF efpeefce YetKee~~
Yee0 efHej efve<eeojepe iegn ves leeHeme kees oC[Jeled efkeee Deewj Jen leeHeme efve<eeojepe kees eerjece kee mvesner meKee
osKekej, Gvemes emevveleeHetJe&ke efceuee~ leeHeme DeHeves oesveeW ves$e mes eYeg eerjece kes HemegOee kee Heeve kejves ueiee~ Jen
Flevee emevve ngDee, ceevees YetKee Jeefkele megvoj Yeespeve Hee ieee nes~
efJeMes<e eneB leeHeme emebie kees ueskej Deveske MebkeeeW G"eeer peeleer nQ~ keg ueesie Fmes #esHeke kenles nQb Deewj keg
Deveske Gles#eeeW kejles nQ~ cesjer DeJeOeejCee ceW en leeHeme ieesmJeeceer leguemeeroeme peer kes Deefleefjkele Deewj keesF& veneR nbw~
en ieesmJeeceer peer kee meceeefOeoMe&ve nw~ eerjece keer ueerueeeW osMe, keeue Deewj HeefjefmLeefleeeW mes THej G"kej Gve
d .
ve
YekeleeW keer YeeJevee kes Devegmeej efvele ner eke ee iegHleHe ceW nesleer jnleer nw~ ecegvee le Hej ieesmJeeceer leguemeeroeme
er
peer kes pevceYetefce jepeeHegj ceW YeeJevee peieled kes Devegmeej HengBekej, leguemeeroeme peer kee eYeg mes efceuevee, Gvekes Heece=le
es
kee Heeve kejvee, en meye keg mJeeYeeefJeke nw, pewmes cenelcee metjoeme peer kee YeieJeeved ke=<Ce keer ueeruee mes efceuekej
R
yeejeleer DeLeJee, {e@b{er nesvee~ Fme emebie kes mecyevOe ceW efJeMes<e peeveves kes efueS cesjs eje efueefKele, ceeveme ceW leeHeme
s
emebie veeceke iebLe osefKees~
ht
ig
jece ueKeve efmee He efvenejer~ nesefnb mevesn efyekeue vej veejer~~
R
les efHeleg ceeleg kenng meefKe kewmes~ efpeve He"S yeve yeeueke Ssmes~~
ll
.A
Yee0 eerjece, ue#ceCe, meerlee peer kee He ossKekej ecegvee le kes vejveejer esce mes efJekeue nes iees~ ceefnueeeW
s
yeesueerb, ns meKeer! Jes efHeleeceelee kewmes nQ, efpevneWves Ssmes yeeuekeeWs kees Jeve Yespe efoee?
ya
oes0- leye jIegyeerj Deveske efyeefOe, meKeefnb efmeKeeJeve oervn~
N
va
jece jpeeemeg Meer<e Oeefj, YeJeve ieJeve lesefnb keervn~~111~~

Se
Yee0 leye jIegkegue kes Jeerj eerjece ves efce$e efve<eeojepe iegn kees Deveske ekeej keer efMe#eeeW oerb~ leye eerjece keer
jepee%ee kees efmej Hej OeejCe kejkes efve<eeojepe iegn ves DeHeves Iej kes efueS emLeeve efkeee~
th
ee
Hegefve efmee jece ueKeve kej peesjer~ pecegveefnb keervn eveece yenesjer~~
P
eues memeere cegefole oesG YeeF&~ jefyelevegpee keF kejle ye[eF&~~

si
Yee0 efHej eerjece, ue#ceCe, meerlee peer ves neLe pees[kej ecegvee peer kees eCeece efkeee, efHej meerlee peer kes meefnle
ul
iT
oesveeW YeeF& mete&Heg$eer ecegvee peer keer eMebmee kejles ngS eues~
r
HeefLeke Deveske efceueefnb ceie peelee~ kenefnb meesce osefKe oesG Yeelee~~
Sh
jepe megueve Debie legcnejs~ osefKe meese Deefle oe nceejs~~

11
ceejie eueng Heeeosefnb HeeSB~ peesefle<e Pet" nceejs YeeSB~

20
Yee0 ceeie& ceW peeles ngS Deveske HeefLeke efceueles nQ Deewj oesveeW YeeleeDeeW kees osKekej esceHetJe&ke kenles nQ efke, legce oesveeW
ht
kes Debie ceW jepeeDeeW kes es ue#eCe nQ~ legcnW osKekej nceejs oe ceW Delevle Meeske nes jne nw~ legce efyevee Heo$eeCe kes
ig
Hewoue ceeie& ceW eue jns nes nceejs ner YeeJe mes peesefle<e Pet"e He[ jne nw~
yr
op
Deiece HebLe efieefj keeveve Yeejer~ lesefn cenB meeLe veeefj megkegceejer~~
C
keefj kesnefj yeve peeF ve peesF&~ nce meBie eueefnb pees Deeemeg nesF&~~
peeye peneB ueefie lenB HengBeeF&~ efHejye yenesefj legceefnb efmej veeF&~~
Yee0 ceeie& ye[e keef"ve nw, Jeve cebs yengleye[s HeJe&le nQ, GmeceW Yeer DeeHe ueesieeW kes meeLe Ske megkegceejer ceefnuee nw~
ceeie& ceW neLeer Deewj efmebn nw, pees osKes veneR pee mekeles~ eefo Dee%ee nes lees nce meeLe eueWb, DeeHe peneB leke peeeWies JeneB
leke HengBeekej, efHej DeeHekees eCeece kejkes nce Hegve: ueew DeeeWies~
DeeesOeekeeC[ 393
oes0- Sefn efyeefOe HetBefefnb esce yeMe, Hegueke ieele peue vewve~
ke=HeeefmebOeg Hesjefnb efleveefnb, keefn efyeveerle ce=og yewve~~112~~
Yee0 Fme ekeej jesceebefele Mejerj neskej, DeeBKeeW ceW DeeBmet Yejkej esce kes efJeJeMe ngS HeefLekeieCe, eerjece mes Hetles nQ
Deewj ke=Hee kes meeiej YeieJeeved eerjece efJevece leLee keesceue JeeCeer kenkej Gvnbs ueewe osles nQ~
pes Hegj ieeBJe yemeefnb ceie ceeneR~ efleveefnb veeie megj veiej efmeneneR~~
.
kesefn megke=leer kesefn Iejer yemeeS~ Oeve Hegvecee Hejce megneS~~
d
ve
Yee0 ceeie& ceW pees Hegj Deewj ieece yeme jns nQ, GvnW veeieeW Deewj osJeleeDeeW kes veiej F&<ee&HetJe&ke efmene jns nQ~ Jes kenles
er
nQ, Fve Hejcemegvoj HegCeeW keer eegjlee mes egkele HegjeW Deewj ieeceeW kees efkeme melkece& kejves Jeeues ves efkeme mecee yemeeee?
es
R
penB penB jece ejve eefue peeneR~ efleve meceeve DecejeJeefle veeneR~~
s
HegveHegbpe ceie efveke efveJeemeer~ efleveefnb mejenefnb megjHegj yeemeer~~
ht
ig
pes Yeefj veeve efyeueeskeefnb jeceefnb~ meerlee ueKeve meefnle IeveMeeceefnb~~
R
Yee0 peneB peneB YeieJeeved eerjece kes ejCe eues peeles nQ Gve eeceeW, veiejeW Deewj hegjeW kes meceeve Fv keer hegjer
ll
.A
DecejeJeefle Yeer veneR nw~ ceeie& kes efveke jnves Jeeues ueesie HegCeHegbpe mes cege nQ, Gvnbs osJeueeske kes efveJeemeer mejenles nQ,
s
pees ueesie eermeerlee SJeb ue#ceCe peer kes meefnle Je<ee&keeueerve yeeoue kes meceeve Meeceue eerjece kees DeeBKe Yej efvenej jns
nQ~ ya
N
va
pes mej meefjle jece DeJeieenefnb~ efleveefnb osJemej meefjle mejenefnb~~

Se
pesefn lelej eYeg yew"efnb peeF&~ kejefnb keueHele leemeg ye[eF&~~

Hejefme jece Heo Heogce Hejeiee~ ceeveefle Yetefce Yetefj efvepe Yeeiee~~
th
ee
Yee0 efpeve leeueeye Deewj veefoeeW ceW YeieJeeved eerjece mveeve kejles nQ, GvnW osJeleeDeeW kes leeueeye ceevememejesJej Deeefo
P
Deewj osJeveoer iebiee peer Deeefo mejenleer nQ (Gvekeer eMebmee kejleer nw)~ efpeme Je=#e kes veeres eYeg eerjece peekej efJeeece
si
kes efueS yew"les nQ, keuHeJe=#e Gvekeer eMebmee kejles nQ~ eerjece kes ejCekeceue keer Hejeie he Oetefue kee mHeMe& kejkes
ul
iT
He=LJeer DeHevee yengleye[e meewYeeie ceeveleer nw~

r
oes0- eBnB kejefnb Ieve efyeyegOeieve, yej<eefnb megceve efmeneefnb~

Sh
osKele efieefj yeve efyenie ce=ie, jece eues ceie peeefnb~~113~~

11
Yee0 yeeoue eee kej jns nQ Deewj osJeleeieCe Heg<HeeW keer Je<ee& kejles ngS efmene jns nQb (F&<ee& kes meeLe eMebmee kej
20
jns nQ)~ HeJe&le, Jeve, He#eer Deewj HeMegDeeW kees osKeles ngS, eerjece, ue#ceCe, meerlee peer ceeie& ceW eues pee jns nQ~
ht
ig
efJeMes<e eneB jece Heo mes ner ieesmJeeceer peer ves eerjece, ue#ceCe SJeb meerlee peer kee yeesOe kejeee nw, eLee j jeIeJe,
yr
Dee DeeefoMeefkele meerleepeer, ce peerJeeeee& ue#ceCepeer~

op
C
meerlee ueKeve meefnle jIegjeF&~ ieeBJe efveke peye efvekemeefnb peeF&~~
megefve meye yeeue ye= vej veejer~ eueefnb legjle ie=n keepe efyemeejer~~
Yee0 meerlee peer SJeb ue#ceCe peer kes meeLe peye, jIegkegue kes jepee eerjece ieeBJe kes efveke mes peekej efvekeueles nQ, leye
meYeer yeeueke, Je=, Heg<e Deewj efm$eeeB DeHeves Iej kes keee& Yetuekej eYeg kes oMe&veeW kes efueS legjvle eue He[les
nQ~
jece ueKeve efmee He efvenejer~ HeeF veeve Heue nesefnb megKeejer~~
mepeue efyeueeseve Hegueke Mejerje~ meye YeS ceieve osefKe oesG yeerje~~
Yee0 eerjece, ue#ceCe Deewj YeieJeleer meerlee peer kes He kees efvenejkej (osKekej) ves$eeW kee Heue Heekej, ieece kes
meYeer vejveejer megKeer nes peeles nQ~ oesveeW YeeFeeW kees osKekej meyekes ves$eeW ceW peue Yej Deeee~ meYeer kes MejerjeW ceW
jesceebe nes Deeee Deewj meYeer esce ceW ceive nes iees~
.
yejefve ve peeF oMee efleve kesjer~ ueefn peveg jbkeefve megjceefve {sjer~~
d
ve
Skeve Ske yeesefue efmeKe osneR~ ueeseve ueeng uesng ve SneR~~
er
Yee0 Gvekeer oMee kener veneR peeleer, ceevees oefjeWs ves megjceefCe DeLee&led efevleeceefCe kee {sj Hee efueee nes~ Skeotmejs
es
kees yegueekej efMe#ee osles nQ, Fmeer #eCe ves$eeW kee ueeYe ues uees DeLee&led YeieJeeved eerjece kees osKe uees~
R
s
jeceefnb osefKe Ske Devegjeies~ efeleJele eues peeefnb meBie ueeies~~
ht
ig
Ske veeve ceieefye Gj Deeveer~ nesefnb efMeefLeue leveg ceve yej yeeveer~~
R
Yee0 keg ueesie eerjece kees osKekej, esce ceW Yejs ngS Skeke efvenejles ngS, eYeg kes meeLe ueies eues pee jns nQ~
ll
.A
Deve ueesie ves$eeW kes ceeOece mes eerjece, ue#ceCe, meerlee peer keer efJe kees oe ceW ues Deekej, es Mejerj, ceve, JeeCeer
s
mes efMeefLeue nes peeles nQ DeLee&led Gvekes Mejerj efveMes, ceve mebkeuHeMetve Deewj JeeCeer cetke nes jner nw~
ya
oes0- Ske osefKe ye eBnB Yeefue, [eefme ce=ogue le=ve Heele~
N
va
kenefnb ieJeeBFe efveke ece, ieJeveye Deyeefnb efke eele~~114~~

Se
Yee0 Deve ueesie JeJe=#e keer megvoj eee osKekej, keesceue Ieeme Deewj Hees efyeekej kenles nQ efke, #eCe Yej Fme
th
Mewee Hej yew"kej DeHeveer Lekeeve Gleej ueerefpees, efHej DeYeer eues peeFesiee DeLeJee, eele:keeue HeOeeefjesiee, pewmeer
ee
DeeHekeer Devegketuelee nes~

P
Ske keueMe Yeefj Deeveefnb Heeveer~ DeBeFe veeLe kenefnb ce=og yeeveer~~
si
megefve efee yeeve eerefle Deefle osKeer~ jece ke=Heeueg megMeerue efyeMes<eer~~
ul
iT
peeveer eefcele meere ceve ceeneR~ Ieefjke efyeuebye keervn ye eneR~~

r
Sh
Yee0 Deve ueesie Ie[eW ceW Yej kej peue ueeles nQ Deewj keesceue JeeCeer ceW kenles nQ, mJeeceer! Deeeceve kej ueerefpees
DeLee&led Lees[e peue Heer ueerefpees~ ieeceJeeefmeeeW kes keesceue Jeeve megvekej, Gvekeer efJeMes<e eerefle kees osKekej, meerlee peer
11
kees ceve ceW eefcele DeLee&led Lekeer ngF& peevekej, ke=Heecee megvoj Meerue Jeeues eerjece ves Ske Ie[er Yej Je keer eee kes
20
veeres efJeuecye DeLee&led ee$ee kees efJeueefcyele kej efoee (efJeeece efkeee)~
ht
ig
cegefole veeefj vej osKeefnb MeesYee~ He DevetHe veeve ceve ueesYee~~

yr
Skeke meye meesnefnb engB Deesje~ jeceeb cegKe eb ekeesje~~

op
Yee0 emevve neskej m$eer Deewj Heg<e eerjece keer MeesYee kees osKe jns nQ, keeeWefke eYeg kes GHeceeDeeW mes jefnle He ceW
C
meYeer ieeceJeeefmeeeW kes ves$e Deewj ceve uegyOe nes jns nQb~ meYeer ieeceJeemeer eerjeceev kes cegKeev kes ekeesj yeves ngS
kekeer ueieees ngS eejeW Deesj megMeesefYele nes jns nQ~ DeLee&led meYeer vejveeefjeeW kes eejeW Deesj eerjeceev kes
cegKeev kes ner oMe&ve nes jns nQ, ener eYeg kee efJeMJeleescegKelJe nw~
leve leceeue yejve leve meesne~ osKele keesef ceove ceve ceesne~~
oeefceefve yejve ueKeve megef" veerkes~ veKe efMeKe megYeie YeeJeles peer kes~~
DeeesOeekeeC[ 395
Yee0 YeieJeeved eerjece kee veJeerve leceeue Je=#e kes meceeve Meeceue Mejerj megMeesefYele nes jne nw, efpemes osKeles ner kejes[eW
keeceosJe kes ceve ceesefnle nes peeles nQ~ efJeegle kes meceeve ieewjJeCe& kes ue#ceCe peer yengle megvoj nQ, Jes veKe mes
efMeKeeHee&vle megvoj nQ Deewj peerJeelcee kees yengle Yeeles nQ~
cegefveHe keefve kemes letveerje~ meesnefnb kej keceueefve Oeveg leerje~~
oes0- pee cegkeg Meer<eefve megYeie, Gj Yegpe veeve efyeMeeue~
.
Mejo Hejye efyeOeg yeove yej, uemele mJeso keve peeue~~115~~
d
ve
Yee0 Gve oesveeW YeeFeeW kes keefeosMeeW ceW cegefveHe DeLee&led JeukeueJem$e Deewj lejkeme kemes ngS nQ~ Gvekes
er
nmlekeceueeW ceW Oeveg<e Deewj yeeCe megMeesefYele nes jns nQ~ Gvekes efmejeW ceW megvoj peeeW ner cegkeg yeve ieF& nw~ oesveeW
es
YeeleeDeeWb kes oe, YegpeeeW Deewj ves$e efJeMeeue (ye[s-ye[s) nQ~ Gvekes Mejod keer HetefCe&cee kes evcee pewmes cegKeeW Hej
R
s
Hemeerves keer yetBoeW kes mecetn megMeesefYele nes jns nQ~
ht
ig
yejefve ve peeF ceveesnj peesjer~ MeesYee yengle Leesefj ceefle ceesjer~~
R
jece ueKeve efmee megbojleeF&~ meye efeleJeefnb efele ceve ceefle ueeF&~~
ll
.A
Lekes veeefj vej esce efHeeemes~ cevengB ce=ieer ce=ie osefKe efoee mes~~
s
Yee0 Fme ceveesnj pees[er kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ eerjece, ue#ceCe keer MeesYee yengle nw Deewj cesjer yegef
ya
yengle Lees[er nw~ meYeer ieece vejveejer efee, ceve Deewj yegef kees ueiee kej eerjece, ue#ceCe, meerlee peer keer megvojlee kes
N
va
oMe&ve kej jns nQ~ esce kes Heemes veejervej DeLee&led ceefnuee Deewj Heg<e Gmeer ekeej, Lekes DeLee&led YeeJeefJeYeesj neskej
Se
efmLej nes iees, ceevees oerHeke kees osKekej nefjCeer Deewj efnjCe efmLej nes iees neW~
th
efJeMes<e oerHeke kes ekeeMe kees osKekej ce=ieer Deewj ce=ie efveMes nes peeles nQ~ en o=Me Deepe Yeer yengMe: ceeie& ceW
ee
osKeves kees efceuelee nw~

P
si
meere meceerHe ieeceeflee peeneR~ HetBle Deefle mevesn mekegeeneR~~

ul
yeej yeej meye ueeieefnb HeeSB~ kenefnb yeeve ce=og mejue megYeeSB~~
iT
Yee0 YeieJeleer eermeerlee kes meceerHe ieece keer ceefnueeeW peeleer nQ Deewj Hetves ceW Delevle esce kes keejCe mekegee peeleer
r
Sh
nQ~ meYeer ieeceerCe ceefnueeeW yeejyeej eermeerlee kes ejCeeW ceW efueHeleer nQ Deewj mJeYeeJe mes ner mejue leLee keesceue
11
JeeCeer kenleer nQ~

20
jepekegceeefj efyevee nce kejneR~ eflee megYeeJe keg HetBle [jneR~~

ht
mJeeefceefve Deefyevee ceye nceejer~ efyeueie ve ceeveJe peeefve ie@bJeejer~~

ig
yr
Yee0 ns jepekegceejer! nce ieeceerCe ceefnueeeW DeeHemes eeLe&vee kejleer nbw~ DeHeves veejer mJeYeeJe kes keejCe DeeHemes keg
op
Hetves ceW nce [j jner nQ~ ns mJeeefceveer peer! nceejer Fme Devegefele eeLe&vee kees #ecee keerefpeesiee Deewj ncekees ieBJeej
C
DeLee&led DeefMeef#ele Deewj DemeYe peevekej DeHeves mes otj cele ceeefveesiee~
jepekegDeBj oesG menpe meueesves~ Fve les ueefn ogefle cejkele meesves~~
oes0- Meeceue ieewj efkeMeesj yej, megboj meg<ecee Ssve~
Mejo Meye&jerveeLe cegKe, Mejo mejesn vewve~~116~~
keesef ceveespe uepeeJeefvenejs~ megcegefKe kenng kees Deeefnb legcnejs~~
Yee0 en oesveeW jepekegceej mJeYeeJe mes megvoj nQ~ cejkele ceefCe Deewj mJeCe& ves FvneR mes keeefvle HeeF& nw~ DeLee&led
cejkele ceefCe kees pees veerefuecee efceueer nw, Jen meeBJeues jepekegceej mes eeHle ngF& nw Deewj mJeCe& ceW pees HeerueeHeve efoKe jne
nw, Jen ieesjs jepekegceej mes ner eeHle ngDee nw~ oesveeW jepekegceej efkeMeesj meeBJeues Deewj ieesjs nQ leLee Hevn Je<e& mes kece
Jee Jeeues efoKeles nQ~ es es megvoj leLee HejceMeesYee kes Ssve, DeLee&led Deeee nQ~ Fvekes cegKe Mejod HetefCe&cee keer evcee
kes meceeve nQ Deewj Fvekes ves$e Mejodkeeue kes keceue pewmes nQ~ DeLee&led pewmes evcee kes meeceves keceue mebkegefele jnlee nw,
Gmeer ekeej nce evcegefKeeeW kes meeceves Fvekes ves$e yebo nQ~ ns megcegKeer! legcneje cegKe Oeve nw, efpemes Meeceue
d .
ve
jepekegceej yeejyeej osKeles nQ~ Ssmes kejes[eW keeceosJeeW kees ueefppele kejves Jeeues oesveeW jepekegceej legcnejs keewve
er
(mecyevOeer) nQ, yeleeDees?
es
megefve mevesncee cebpegue yeeveer~ mekegeer efmee ceve cenB cegmegkeeveer~~
R
s
efleveefnb efyeueesefke efyeueeskeefle Oejveer~ ogngB mebkeese mekegeefle yejyejveer~~
ht
mekegefe meessce yeeue ce=ie veeveer~ yeesueer ceOegj yeeve efHekeyeeveer~~
ig
R
Yee0 ieece JeOegDeeW keer mvesn mes egkele ceOegj JeeCeer megvekej, meerlee peer mebkegefele nesves ueieerb Deewj ceve ceW cegmkegjeeerb~
ll
.A
kegueebievee JeOet (megvoj ogunve) meerleepeer, Gve meefKeeeW kees osKekej He=LJeer kees osKeleer nQ Deewj oesveeW kes mebkeese mes
s
mebkegefele nes peeleer nQ~ leelHee& en nw efke, meerlee peer meeseleer nQ efke, eefo Gej veneR otBieer, lees ieeBJe keer efm$eeeB og:Keer
ya
nes peeeWieer, eefo Gej otBieer, lees DeHeveer ceelee He=LJeer kes mece#e DeHeves Heefle kee Heefjee osves mes Yeejleere ceefnuee keer
N
Meeueervelee meceeHle nes peeesieer~ efHej yeeuenefjCeer kes meceeve ves$e Jeeueer, keesefkeuee kes meceeve yeesueves Jeeueer,
va
pevekeveefvoveer peevekeer peer mebkegefele neskej esceHetJe&ke ceOegj Jeeve yeesueerb

Se
menpe mJeYeeJe megYeie leve ieesjs~ veece ueKeve ueIeg osJej ceesjs~~
th
yengefj yeove efyeOeg Debeue {eBkeer~ efHee leve efeleF YeewnB keefj yeeBkeer~~
ee
Kebpeve cebpeg eflejers veeveefve~ efvepe Heefle kensG efleveefnb efmee meeveefve~~
P
si
Yee0 efpevekee mJeYeeJe menpe DeLee&led mejue nw, DeLeJee efpevekee pevce mes ner cesjs eefle megvoj YeeJe nw, Ssmes yengle
ul
iT
megvoj, pees ieesjs Mejerj Jeeues nQ, Gvekee veece ue#ceCe nw, Jes cesjs ess osJej nQ DeLee&led ye[s osJej Yejle veefveneue ceW nQ~
r
ue#ceCe Gvemes ess nQ, FmeefueS Jes ueIeg osJej nQ~ efHej, meerlee ves DeHeves cegKeev kees DeeBeue mes {@bkekej, efeelece
Sh
eerjece keer Deesj osKekej, DeHeveer YeewbnW s{er kejkes Kebpeve He#eer kes meceeve megvoj Deewj ceOegj eflejs ves$eeW eje, mebkesle
11
mes Gve ieeceerCe ceefnueeDeeW mes Kebpeve He#eer kes meceeve eerjece kees DeHevee Heefle kenkej DeLeJee, eflejs ves$eeW mes eYeg keer
20
Deesj efvenej kej GvneR kees DeHevee Heefle kenkej Heefjee efoee~
ht
efJeMes<e eermeerlee ves DeeBeue mes cegKe {@bkekej mebkesle en efkeee efke, pewmes efee kes efceefuele nesles ngS Yeer Heefle kees
ig
yr
DeeBeue keer Dees mes osKeves Hej ner helveer kees jmeevegYetefle nesleer nw, Gmeer ekeej Hejceelcee keer DeejeOevee cebs Yeer efkemeer ve
op
efkemeer Yeefkele meefnle YeeJe kee Deeee uesves ceW ner Yepeve kee Deevevo Deelee nw~
C
YeF cegefole meye ieeceyeOeter~ jbkeve jee jeefMe peveg ueter~~
oes0- Deefle meesce efmee HeeeB Heefj, yengefyeefOe osefnb DeMeerMe~

meoe megneefieefve jnng legce, peye ueefie ceefn Deefn MeerMe~~117~~
Yee0 meYeer ieece JeOegeW yengle emevve ngF&, ceevees oefjeW ves jeejeefMe DeLee&led jepee keer OevejeefMe (jepekees<e) uet ueer
nes~ ieeBJe keer veeefjeeB Delevle HeefJe$e esce kes meeLe meerlee peer kes ejCeeW kees Heke[kej yengle ekeej mes DeeMeerJee&o os
DeeesOeekeeC[ 397
jneR nQ~ kenleer nQ, ns jepekegceejer! peye leke He=LJeer Mes<eveeie kes efmej Hej efJejepe jner nw, Gme keeueHee&vle Deehe meowJe
meewYeeieJeleer jnW~
Heejyeleer mece Heefleefee nesnt~ osefye ve nce Hej e[ye esnt~~
Hegefve Hegefve efyevee keefje kej peesjer~ peew Sefn ceejie efHeefje yenesjer~~
ojMeve osye peeefve efvepe oemeer~ ueKeer meere meye Hesce efHeeemeer~~
ceOegj yeeve keefn keefn Heefjlees<eer~ peveg kegcegefoveer keewcegoer Hees<eer~~
d .
ve
Yee0 ns jepekegceejer! DeeHe eerHeeJe&leer peer kes ner meceeve DeHeves Heefle keer Heejer neW ns osJeer! nce Hej mes DeHeveer cecelee
er
cele esef[es~ nce neLe pees[kej yeejyeej efJevee kejleer nQ~ eefo DeeHe Fme ceeie& mes efHej ueewW, lees DeHeveer oemeer
es
peevekej nceW oMe&ve oerefpeesiee~ eermeerlee peer ves meYeer ieeceerCe ceefnueeDeeW kees escejme keer Heemeer osKee~ ceer"s Jeeve
R
kenken kej meyekees Heefjleg efkeee~ DeLee&led mecePeekej mebleg efkeee, ceevees keewcegoer DeLee&led eeboveer ves kegcegefoefveeeW
s
ht
kees DeHeves efkejCeeW kes ceeOece mes Heg kej efoee nes~
ig
R
leyeefnb ueKeve jIegyej Ke peeveer~ HetBsG ceie ueesieve ce=og yeeveer~~
ll
megvele veeefj vej YeS ogKeejer~ Hegueefkele ieele efyeueeseve yeejer~~
.A
Yee0 Gmeer mecee, eerjece kee mebkesle peevekej ue#ceCe peer ves ueesieeW mes keesceue JeeCeer ceW ceeie& Hete, en megveles ner
s
ya
meYeer m$eerHeg<e og:Keer nes iees, Gvekes Mejerj jesceebefele nes G"s Deewj Gvekes ves$eeW ceW DeeBmet Yej Deees~
N
efcee ceeso ceve YeS ceueerves~ efyeefOe efveefOe oervn uesle peveg erves~~
va
mecegefPe kejce ieefle Oeerjpe keervne~ meesefOe megiece ceie efleve keefn oervne~~
Se
Yee0 ieeceJeeefmeeeW keer emevvelee efce ieF&, ceve Goeme nes ieee, ceevees oer ngF& efveefOe kees yeee peer erve ues jnW nQ~
th
ee
kece& keer ieefle mecePekej, nceejs Heeme Fleves #eCeeW kes efueS ner eermeerleejece peer kes oMe&ve kee meewYeeie Lee, ieeceJeeefmeeeW
P
ves Oewe& OeejCe efkeee Deewj megiece ceeie& kee MeesOeve kejkes Gve ueesieeW ves ue#ceCe peer kees yelee efoee~
si
oes0- ueKeve peevekeer meefnle leye, ieceve keervn jIegveeLe~

ul
iT
Hesjs meye efee yeeve keefn, efueS ueeF ceve meeLe~~118~~

r
Sh
Yee0 Fmekes HeMeeled ue#ceCe peer Deewj eermeerlee peer kes meefnle eerjIegveeLe peer ves Jeve kes efueS emLeeve efkeee~ efee
Jeeve kenkej, meYeer kees ueeweee, Hej meyekes ceve kees DeHeves meeLe ues efueee~
11
efHejle veeefj vej Deefle HeefleeneR~ owJeefnb oes<e osefnb ceve ceeneR~~
20
meefnle efye<eeo HejmeHej kenneR~ efyeefOe kejleye Gues meye DenneR~~

ht
ig
Yee0 ueewles ngS ieece kes veejervej yengle Heleeles nQ Deewj Jes ceve ceW owJe DeLee&led kece&Heueoelee F&MJej kees oes<e osles
yr
nQ~ efJe<eeo kes meeLe Skeotmejs mes kenles nQ efke, efJeOeelee kes meYeer keee& Gus DeLee&led efJeHejerle nQ~
op
efveHe efvejbkegMe efve"gj efveMebket~ pesefnb MeefMe keervn mepe mekeuebket~~

C
Ke keueHele meeiej Keeje~ lesefnb He"S yeve jepekegceeje~~
Yee0 kenles nQ efke, osKees, yeee peer Delevle efvejbkegMe nQ DeLee&led Fve Hej efkemeer kee eefleyevOe veneR nw~ Jen efveo&e
Deewj efve:Mebke, DeLee&led efveYeer&ke nQ~ efpevneWves Fleves megvoj evcee kees jesieer Deewj keuebkeer yevee efoee, DeLee&led Dece=le
efkejCeeWJeeuee neskej Yeer evcee #ee kee jesieer yevee Deewj iegHelveer Hej Deemekele neskej keuebkeer yeve ieee~ keuHeJe=#e
kees meeOeejCe Hes[ yeveeee Deewj DeieeOe meceg kees Keeje kejkes DeHese yevee efoee DeLee&led efpeme efJeOeelee ves evcee kees
jesieer Deewj keuebkeer, osJeJe=#e kees meeceeve Je=#e Deewj meeiej kees Keeje yeveeee, Gmeer ves jepemegKe kes eesie Fve
jepekegceejeW kees Jeve Yespe efoee?
peew Hew Fveefnb oervn yeveyeemet~ keervn yeeefo efyeefOe Yeesie efyeueemet~~
S efyeejefnb ceie efyeveg Heo$eevee~ jes yeeefo efyeefOe yeenve veevee~~
Yee0 eefo efJeOeelee ves Fve jepekegceejeW kees JeveJeeme efoee, lees efHej Deveske Yeesie keer meeceefieeeB keeeW je [eueer? es
.
jepekegceej efyevee HeveneR kes vebies ejCe mes Jeve ceW YeceCe kej jns nQ, efHej efJeOeelee ves Deveske neLeer, Iees [s, jLe, efJeceeve
d
ve
Deeefo JeenveeW keer jevee JeLe& ner keer~
er
S ceefn Hejefnb [eefme kegMe Heelee~ megYeie mespe kele me=pele efyeOeelee~~
es
lelej yeeme Fveefnb efyeefOe oervne~ OeJeue Oeece jefe kele ece keervne~~
R
s
Yee0 eefo es oes jepekegceej Deewj jepekegceejer kegMe Deewj Hees efyeekej He=LJeer Hej meesles nQ, lees efJeOeelee meg voj-megvoj
ht
ig
MeweeDeeW keer keeeW jevee kejles nQ? efJeOeelee ves Fvekees lees Je=#e kes veeres efveJeeme efoee, efHej otmejeW kes efueS etves mes
R
Heesles ngS megvoj MJesle YeJeveebs keer jevee kejkes keeeW ece efkeee?
ll
.A
oes0- peew S cegefve He Oej peefue, megboj megef" megkegceej~
s
efyeefyeOe YeeBefle Yet<eve yemeve, yeeefo efkeS kejleej~~119~~
ya
Yee0 eefo megvoj Deewj Delevle megkegceej es leerveeW cegefveeeW kes ner Jem$e OeejCe kejles nQ Deewj efmej Hej pee yevee jKeer
N
va
nw, DeLee&led yeee peer kes jefele DeeYet<eCeeW Deewj Jem$eeW kee Fvekes efueS keesF& GHeeesie veneR nw, lees efHej yeee peer ves JeLe&
Se
ner Deveske ekeej kes DeeYet<eCeeW Deewj Jem$eeW keer jevee keer~
peew S kebo cetue Heue KeeneR~ yeeefo megOeeefo DeMeve peie ceeneR~~
th
ee
Yee0 eefo es leerveeW (eermeerlee, jece SJeb ue#ceCe) kebocetue leLee Jeve kes Heue ner Keeles nQ Deewj keesF& Yeespeve Fvekes
P
Yeeie ceW veneR nw, lees efHej mebmeej ceW Dece=le Deeefo Yeesspeve JeLe& nw?
si
ul
Ske kenefnb S menpe megneS~ DeeHeg eie YeS efyeefOe ve yeveeS~~

iT
penB ueefie yeso kener efyeefOe kejveer~ meJeve veeve ceve ieesej yejveer~~
r
Sh
osKeng Keesefpe YegDeve ome eejer~ kenB Deme Heg<e keneB Deefme veejer~~
Fveefnb osefKe efyeefOe ceve Devegjeiee~ Helej peesie yeveeJew ueeiee~~
11
keervn yengle ece Sske ve DeeS~ lesefnb Fefj<ee yeve Deeefve ogjeS~~
20
Yee0 Deve ueesie kenves ueies, mJeYeeJe mes megvoj es (eermeerlee, jece, ue#ceCe) mJeeb ner eke ngS nQ, FvnW efJeOeelee
ht
ig
ves veneR yeveeee~ Jeso ves peneB leke nceejs eJeCe (keeve), ves$e Deewj ceve kee efJe<ee yeveer ngF& yeee peer keer jevee kees
yr
JeCe&ve kejkes kene, JeneB leke eewones YegJeve {tb{kej osKees eerjece, ue#ceCe, Ssmes Heg<e keneB nQ Deewj eer meerlee peer
op
pewmeer veejer keneB nw ? FvnW osKekej efJeOeelee kee Yeer ceve Devegjkele nes ieee Deewj Fvekeer GHecee osves kes efu eS Fvekes
C
meeo=Me kes eesie GHeceeveeW kees yeveeves ueiee~ yengle ece efkeee, Hejvleg keesF& Yeer efJeOeelee kes yeveees ngS vejveejer
Fvekeer meceevelee ceW veneR Deees~ Fmeer F&<ee& kes keejCe efJeOeelee ves Fve leerveesW kees Jeve ceW ues Deekej efHee efoee~
Ske kenefnb nce yengle ve peeveefnb~ DeeHegefnb Hejce Oeve keefj ceeveefnb~~
les Hegefve HegveHegbpe nce uesKse~ pes osKeefnb osefKenQ efpeve osKes~~
DeeesOeekeeC[ 399
Yee0 otmejs ueesie kenves ueies, nce lees yengle veneR peeveles nQ, nce DeHeves kees ner Delevle Oeve kejkes ceeve jns nQ~
efHej nceves Gvekees HegCeeW kee Hegbpe ceeve efueee nw, pees ueesie Fvnbs osKe jns nQ, YeefJe<e ceW pees osKeWies Deewj HetJe& ceW
efpevneWves FvnW osKee nw~
oes0- Sefn efyeefOe keefn keefn yeeve efee, uesefn veeve Yeefj veerj~
efkeefce eefuenQ ceejie Deiece, megef" megkegceej Mejerj~~120~~
.
Yee0 Fme ekeej, Heejs Jeeve kenken kej ieece kes vejveejer DeHeves ves$eeW ces DeeBmet Yej uesles nQ Deewj kenles nQ,
d
ve
Delevle megkegceej Mejerj Jeeues es leerveeW HeefLeke Deiece ceeie& ceW kewmes eueWies?
er
veeefj mevesn efyekeue meye nesneR~ ekeF& meeBPe mecee peveg meesneR~~
es
ce=og Heo keceue keef"ve ceie peeveer~ ienyej oe kenefnb yej yeeveer~~
R
s
Yee0 ieece keer meYeer veeefjeeB esce mes efJekeue nes peeleer nw, pewmes meeebkeeue cebs ekeF& MeesefYele nes leer nw~ Fve leerveeW
ht
ig
HeefLekeeW kes ejCeeW kees keceue kes meceeve keesceue leLee Jeve kees keef"ve peevekej, keCe jme mes efIejs ngS oe mes
R
veeefjeeB es JeeCeer cebs kenleer nQ~
ll
.A
Hejmele ce=ogue ejve Deveejs~ mekegeefle ceefn efpeefce oe nceejs~~
s
peew peieoerMe Fveefnb yeve oervne~ keme ve megcevecee ceejie keervne~~
ya
peew ceeBiee HeeFe efyeefOe HeeneR~ S jefKeeefnb meefKe DeeBefKeve ceeneR~~
N
va
Yee0 Fvekes keesceue ueeue ejCeeW kees mHeMe& kejles ngS, He=LJeer Gmeer ekeej mebkegefele nes jner nw, pewmes nceejs oe
Se
mebkegefele nes jns nQ~ eefo peieled kes F&MJej efJeOeelee ves FvnW (eermeerlee, jece, ue#ceCe) kees Jeve efoee, lees ceeie& kees
Heg<Hecee keeeW veneR yeveeee? eefo nce efJeOeelee kes Heeme mes ceeBiee ngDee heeleeR, lees ns meKeer! Fve leerveeW HeefLekeeW kees nce
th
ee
DeHeveer DeeBKeeW ceW jKe uesleeR~

P
pes vej veeefj ve DeJemej DeeS~ efleve efmee jece ve osKeve HeeS~~
si
megefve megHe yetPeefnb DekegueeF&~ Deye ueefie ieS keneB ueefie YeeF&~~
ul
iT
mecejLe OeeF efyeueeskeefnb peeF&~ ecegefole efHejefnb pevece Heue HeeF&~~

r
oes0- Deyeuee yeeueke ye= peve, kej ceerpeefnb Heefleeefnb~

Sh
nesefnb esceyeMe ueesie Fefce, jece peneB penB peeefnb~~121~~

11
Yee0 Gme DeJemej Hej pees Heg<em$eer veneR Deees, Jes eermeerlee, jece, ue#ceCe kees veneR osKe Heees~ (eneB jece Meyo
20
ue#ceCe kee Yeer GHeue#eCe nw~) leerveeW HeefLekeeW kee mJeHe megvekej Jes Dekegueekej Hetves ueies, ns YeeF&! eermeerlee, jece,
ht
ue#ceCe DeYeer keneB leke iees neWies? pees meceLe& nQ Jes lees oew[kej peekej osKe uesles nQ Deewj eYeg kes oMe&ve kej DeHeves
ig
yr
pevce uesves kee Heue Heekej FueeYe mes GlHevve emevvelee kes meeLe ueew Deeles nQ, efkevleg eueves efHejves ceW pees DemeceLe&
op
efveye&ue ceefnueeeW, yeeueke Deewj Je=peve nQ, Jes neLe ceueles Deewj Heleeles nQ efke, nee efJeOeelee! ncemes Deeves ceW
C
efJeuecye keeeW ngDee? Fme ekeej eerjece peneBpeneB peeles nQ JeneBJeneB ueesie esce kes efJeJeMe nes peeles nQ~
ieeBJe ieeBJe Deme nesF Devebot~ osefKe Yeevegkegue kewjJe ebot~~

pes keg meceeeej megefve HeeJeefnb~ les ve=He jeefveefnb oes<e ueieeJeefnb~~
kenefnb Ske Deefle Yeue vejveent~ oervn nceefnb peesF ueeseve ueent~~
Yee0 Fme ekeej mes mete&kegueHe kegcego kes evcee eYeg eerjeceev peer kees osKekej ieeBJeieeBJe ceW Deevevo neslee
nw~ pees ueesie keg Yeer meceeeej megve Heeles nQ, Jes cenejepe oMejLe Deewj cenejeveer kewkeseer kees oes<e ueieeles nQ~ otmejs
ueesie kenles nQ efke, cenejepe oMejLe peer Des nQ, efpevneWves eerjece peer kees JeveJeeme oskej nceW ves$eeW kee ueeYe lees os
efoee~
kenefnb HejmeHej ueesie uegieeF&~ yeeleW mejue mevesn megneF&~~
les efHeleg ceeleg Oeve efpeve peeS~ Oeve mees veiej peneB les DeeS~~
d .
ve
Oeve mees osMe Mewue yeve ieeTB~ penB penB peeefnb Oeve meesF "eTB~~
er
megKe HeeeG efyejbefe jefe lesner~ S pesefn kes meye YeeBefle mevesner~~
es
Yee0 Heg<e Deewj efm$eeeB HejmHej mejue mvesn mes megvoj yeeleW ken jns nQ, Jes efHeleeceelee Oeve nQ, efpevnebsves Fve leerveeW
R
kees pevce efoee nw~ Jen veiej Oeve nw, peneB mes es ueesie Deees nQ~ Jen osMe, Jen HeJe&le, Jen Jeve, Jen ieece Oeve nQ~
s
ht
peneBpeneB es pee jns nQ, Jen mLeeve Oeve nw~ efpeme Jeefkele kes es meye ekeej mes mvesner DeLee&led mvesn kes Deeee nQ,
ig
R
Gmeer keer jevee kejkes yeee peer ves yengle megKe Heeee~
ll
jece ueKeve efmee keLee megneF&~ jner mekeue ceie keeveve eF&~~
.A
oes0- Sefn efyeefOe jIegkegue keceue jefye, ceie ueesieve megKe osle~
s
ya
peeefnb eues osKele efyeefHeve, efmee meewefceef$e mecesle~~122~~
N
Yee0 eerjece, ue#ceCe Deewj meerlee peer keer keLee Jeve kes mecHetCe& ceeie& ceW eeer jner~ Fme ekeej, ceeie& kes ueesieeW kees
va
Se
megKe osles ngS Jeve kees osKeles ngS mete&kegueHe keceue kes mete& eerjece, meerlee peer SJeb ue#ceCe peer kes meeLe eues pee
jns nQ~
th
ee
* veJeenHejeeCe, eewLee efJeeece *

P
si
Deeies jece ueKeve yeves Hees~ leeHeme yes<e efyejepele kees~~

ul
GYee yeere efmee meesnefle kewmeer~ yee peerJe efyee ceeee pewmeer~~
iT
Yee0 Deeies eerjece leLee Gvekes Heers ue#ceCe peer efJejepe jns nQb, Jes oesveeW leHeefmJeeeW kes JesMe OeejCe efkees ngS, yengle
r
Sh
megvoj ueie jns nQ~ oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe kes yeere ceW eermeerlee peer efkeme ekeej megMeesefYele nes jner nw, pewmes yee
11
Deewj peerJeeeee& kes yeere ceW YeieJeeved keer ceeee DeLee&led ke=Hee megMeesefYele nesleer nw~
20
efJeMes<e keesMeeW ceW ceeee Meyo ke=Hee, ueeruee, cetue De%eeve leLee ue, Fve eej DeLee&W ceW eefme nw~ ceeee ke=Heeeeb
ht
ueerueeeeb cetuee%eeves ues leLee~ Gkele eej DeLeeW& ceW mes eneB ke=Hee DeLe& DeYeer nw~ peerJe Meyo eneB peerJeeeee& kes DeLe&
ig
yr
ceW eegkele nw~

op
yengefj kenGB efye peefme ceve yemeF&~ peveg ceOeg ceove ceOe jefle uemeF&~~
C
GHecee yengefj kenGB efpee peesner~ peveg yegOe efyeOeg efyee jesefnefve meesner~~
Yee0 efHej ceQ Jen efJe ken jne ntB, pees cesjs ceve ceW efveJeeme kej jner nw~ eerjece, ue#ceCe peer kes yeere ceW meerlee peer
Ssmes megMeesefYele nes jner nQ, ceevees Jemevle Deewj keece kes yeere ceW jefle MeesYee Hee jner neW~ efHej oe ceW osKekej DeLee&led
ceeveefmeke ves$eeW mes oMe&ve kejkes GHecee ken jne ntB, ceevees yegOe Deewj evcee kes yeere ceW jesefnCeer megMeesefYele nes jner neW~
DeeesOeekeeC[ 401
efJeMes<e eneB ceevemekeej ves ece mes leerve GHeceeebs oskej, YeieJeleer eermeerlee peer kes SsMJee&, meewvoe& Deewj ceeOege& kee
oMe&ve kejeee nw~
eYeg Heo jsKe yeere efyee meerlee~ Oejefle ejve ceie eueefle meYeerlee~~
meere jece Heo Debke yejeS~ ueKeve eueefnb ceie oeefnve ueeS~~
Yee0 YeieJeleer eermeerlee peer ceeie& ceW eYeg eerjece kes ejCeebs keer jsKeeDeeW kes yeereyeere cesW ejCe jKeleer nQ Deewj
.
YeeYeerle neskej eueleer nQ efke, keneR Gvekes ejCeebbs mes eYeg kes ejCeeW keer jsKeeeW efce ve peeeW~ meerlee peer SJeb eerjece
d
ve
kes ejCe efevneW kees yeeeyeeekej ue#ceCe peer ceeie& ceW oeefnveer Deesj mes eueles nQ, efpememes ceee&oe keer j#ee kes meeLe
er
eYeg keer Devegketuelee keer Yeer j#ee nesleer jns~
es
jece ueKeve efmee eerefle megneF&~ yeeve Deieesej efkeefce keefn peeF&~~
R
Keie ce=ie ceieve osefKe efye nesneR~ efueS eesefj efele jece yeesneR~~
s
ht
ig
Yee0 eerjece, ue#ceCe, meerlee peer keer HejmHej eerefle ye[er ner megneJeveer leLee JeeCeer kes efJe<ee mes Hejs nw, Jen efkeme
R
ekeej kener peees? eYeg keer efJe kees osKekej, He#eer Deewj HeMeg Yeer ceive nes peeles nQ~ yeesner eerjece ves efee kees egje
ll
.A
efueee nw~
s
oes0- efpeve efpeve osKes HeefLeke efee, efmee mecesle oesG YeeF~
ya
YeJe ceie Deiece Devebo lesF, efyeveg ece jns efmejeF~~123~~
N
va
Yee0 efpeveefpeve ueesieeWs ves meerlee peer kes meefnle Heejs HeefLeke oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe peer kees Jeve HeLe ceW peeles
Se
ngS osKee, Jes ner mebmeej kes ogie&ce ceeie& DeLee&led pevcecejCeelceke DeeJeeiecevecee ceeie& kees DeevevoHetJe&ke efyevee ece kes
meceeHle kejkes, Deeveefvole jn jns nQ DeLee&led Deye Gvekes efueS keesF& YeJeyevOeve veneR jn ieee, Jes cegkele neskej eYeg kes
th
ee
efvele HeefjkejeW ceW efceue iees nQ~

P
DepengB peemeg Gj meHevesngB keeT~ yemeefnb ueKeve efmee jece yeeT~~

si
jece Oeece HeLe HeeFefn meesF&~ pees HeLe HeeJe keyengB cegefve keesF&~~
ul
iT
Yee0 Deepe Yeer efpemekes oe ceW efkemeer Yeer mecee mJeHve ceW Yeer eerue#ceCe, meerlee peer SJeb eerjece He yeesner
r
Sh
efveJeeme kejles nQ, Jener eerjeceOeece kee Jen HeLe eeHle kej uesiee, pees ceeie& keYeer keesF& cegefve eeHle kejlee nw~
leye jIegyeerj eefcele efmee peeveer~ osefKe efveke ye Meerleue Heeveer~~
11
lenB yeefme kebo cetue Heue KeeF&~ eele veneF eues jIegjeF&~~
20
Yee0 leye jIegkegue kes Jeerj eerjece ves meerlee peer kees eefcele peevee Deewj Lees[er ner otj Hej JeJe=#e leLee Meerleue peue
ht
ig
osKekej, jIegjepe eerjece peer JeneB efveJeeme kej jeef$e cebs kevo, cetue, Heue kee Deenej kej, eele:keeue mveeve kejkes
yr
Deeies kes efueS eues~

op
osKele yeve mej Mewue megneS~ yeeueceerefke Deeece eYeg DeeS~~

C
jece oerKe cegefve yeeme megneJeve~ megboj efieefj keeveve peue HeeJeve~~
Yee0 Fme ekeej, Jeve, leeueeye Deewj megneJeves HeJe&leeW kees osKeles ngS, eYeg eerjece Jeeuceerefke cegefve kes Deeece Deees~
eerjece ves cegefve kee megneJevee efveJeeme, megvoj Jeve Deewj HeJe&le leLee HeeJeve peue osKee~ (pees Deepe Yeer Jeeuceerefke iebiee
kes veece mes eefme nw~)
mejefve mejespe efyeHe yeve Hetues~ iegbpele cebpeg ceOegHe jme Yetues~~
Keie ce=ie efyeHegue keesueenue kejneR~ efyejefnle yewj cegefole ceve ejneR~~
Yee0 JeneB leeueeyeeW ceW keceue leLee Jeve ceW Je=#e efJekeefmele nes jns Les~ cekejvo ceW Yetues ngS Yecej ceOegj iegbpeej kej
jns Les~ Deveske He#eer, HeMeg keesueenue kejles Deewj Jewj mes jefnle neskej emevvelee mes Jeve ceW efJeejCe kejles Les~
oes0- Megefe megboj Deeece efvejefKe, nj<es jeefpeJevewve~
.
megefve jIegyej Deeieceve cegefve, Deeies DeeeG uesve~~124~~
d
ve
Yee0 Fme ekeej, yengle megvoj Jeeuceerefke peer kee Deeece osKekej ueeue keceue kes meceeve ves$eeWJeeues YeieJeeved eerjece
er
emevve ngS~ jIegkegue ceW es YeieJeeved kee Deeieceve megvekej, GvnW efueJee ues peeves kes efueS cenef<e& Jeeuceerefke peer Deeies
es
Deees~
R
s
cegefve kenB jece ob[Jele keervne~ DeeefMejyeeo efyeeJej oervne~~
ht
ig
osefKe jece efye veeve peg[eves~ keefj meveceeve Deeeceefnb Deeves~~
R
Yee0 cenef<e& Jeeuceerefke peer kees YeieJeeved eerjece ves oC[Jeled efkeee Deewj es yeeeCe Jeeuceerefke peer ves eYeg kees
ll
.A
DeeMeerJee&o efoee~ eerjece keer efJe kees osKekej, cenef<e& kes ves$e Meerleue nes iees, Jes mecceeve kejkes eYeg kees Deeece ues
s
Deees~
ya
cegefveJej DeefleefLe eeveefee HeeS~ leye cegefve Deemeve efoS megneS~~
N
va
kebo cetue Heue ceOegj ceBieeS~ efmee meewefceef$e jece Heue KeeS~~
Se
Yee0 cegefve es Jeeuceerefke peer ves Deepe eeCeeW kes efee eYeg kees DeefleefLe He cebs eeHle efkeee nw~ Fmekes HeMeeled cegefve
th
ves eerjece, ue#ceCe, meerlee peer kees megvoj Deemeve efoee~ Jeeuceerefke peer ves ceOegj kevo, cetue, Heue cebieJeees~ eermeerlee,
ee
ue#ceCepeer, Deewj eerjece ves kevo, cetue, Heue Keees~

P
yeeueceerefke ceve DeeveBo Yeejer~ cebieue cetjefle veeve efvenejer~~

si
leye kej keceue peesefj jIegjeF&~ yeesues yeeve meJeve megKeoeF&~~

ul
iT
Yee0 cebieuecetefle& eerjece, ue#ceCe, meerlee peer kees DeHeves ves$eeW mes efvenejkej cenef<e& Jeeuceerefke peer kes ceve ceW yengle
r
Sh
ye[e-Deevevo ngDee~ leye jIeg DeLee&led peerJecee$e kes mJeeceer Deewj jIegkegue kes jepee YeieJeeved eerjece keceue kes meceeve
keesceue neLe pees[kej keeveeW kees megKe osvesJeeues Jeeve yeesues
11
20
legce ef$ekeeue ojmeer cegefveveeLee~ efyeMJe yeoj efpeefce legcnjs neLee~~

Deme keefn eYeg meye keLee yeKeeveer~ pesefn pesefn YeeBefle oervn yeve jeveer~~
ht
ig
Yee0 ns cegefveeeW kes mJeeceer Jeeuceerefke peer! DeeHe ef$ekeeueoMeer& DeLee&led leerveeW keeue keer IeveeDeeW kees osKe uesles nQ~
yr
mecHetCe& efJeMJe yesjHeue kes meceeve DeeHekes neLe ceW nw DeLee&led pewmes keesF& Jeefkele yesj kes Heue kees neLe ceW ueskej
op
Gmekeer mecHetCe& HeefjefmLeefle mecePe ueslee nw, Gmeer ekeej DeeHe efJeMJe kes Yeerlejyeenj meye keg peeve uesles nQ~ Ssmee ken
C
kej, eYeg ves Jen meye keLee ken megveeeer, efpemeefpeme ekeej mes jeveer kewkeseer ves JeveJeeme efoee Lee~
oes0- leele yeeve Hegefve ceeleg efnle, YeeF Yejle Deme jeG~
cees kenB ojme legcnej eYeg, meye cece Hegve eYeeG~~125~~
DeeesOeekeeC[ 403
Yee0 efHelee peer kes Jeeve kee Heeueve, efHej ceelee kewkeseer kee efnle Deewj Yewee Yejle pewmee jepee leLee cegPes DeeHekee
oMe&ve, ns eYeg! meye cesjs HegCe kee eYeeJe nw~
osefKe HeeeB cegefvejee legcnejs~ YeS megke=le meye megHeue nceejs~~
Deye penB jeGj Deeemeg nesF&~ cegefve Goyesie ve HeeJew keesF&~~
cegefve leeHeme efpeve les ogKe uenneR~ les vejsMe efyeveg HeeJeke onneR~~
cebieue cetue efyee Heefjlees<et~ onF keesef kegue Yetmegj jes<et~~
d .
ve
Deme efpee peeefve keefne meesF "eTB~ efmee meewefceef$e meefnle penB peeTB~~
er
lenB jefe efej Hejve le=ve Meeuee~ yeeme kejewb keg keeue ke=Heeuee~~
es
Yee0 ns cegefvejepe! DeeHekes eerejCeeW kes oMe&ve kejkes cesjs meYeer melkece& meHeue nes iees~ Deye peneB DeeHekeer Dee%ee
R
nes, peneB keesF& cegefve cegPemes Gsie veneR eeHle kejW DeLee&led cesjs jnves mes efkemeer kees efJe#esHe veneR nes JeneB ceQ jn uetB,
s
ht
keeeWefke efpeve jepeeDeeW mes cegefve Deewj leHemJeerpeve og:Ke Heeles nQ, Jes jepee efyevee Deefive kes ner peue peeles nQ~ yeeeCeeW kee
ig
meblees<e meYeer cebieueeW kee cetue nw Deewj yeeeCeeW kee eesOe kejes[eW kegueeW kees peuee oslee nw~ ceve ceW Ssmee peevekej, DeeHe
R
ll
Jener mLeeve keefnes, peneB ceQ meerlee, ue#ceCe kes meeLe peeTB~ ns ke=Heeueg! JeneB megvoj HeCe&keger yevee kej keg
.A
keeueHee&vle efveJeeme keB~
s
ya
menpe mejue megefve jIegyej yeeveer~ meeOeg meeOeg yeesues cegefve ieeveer~~
N
keme ve kenng Deme jIegkegue keslet~ legce Heeueke meblele egefle meslet~~
va
Yee0 mJeYeeJe mes mejue jIeg DeLee&led peerJeeW kes JejCeere eerjece keer JeeCeer megvekej, %eeveer cegefve Jeeuceerefke peer yeesues,
Se
meeOegmeeOeg(yengle Deeyengle Dee), ns jIegkegue kes Heleekee eerjece! DeeHe Ssmee keeeW veneR kenbsies, keeeWefke
th
DeeHe meowJe JesoHe mesleg kes Heeueke nQ~

ee
b0- egefle mesleg Heeueke jece legce peieoerMe ceeee peevekeer~

P
pees me=peefle peie Heeueefle njefle Ke HeeF ke=HeeefveOeeve keer~~

si
ul
pees menmeMeer<e DenerMe ceefnOej ueKeve meejeej Oeveer~

iT
megj keepe Oeefj vejjepe leveg eues oueve Keue efveefMeej Deveer~~
r
Sh
Yee0 ns eerjece! DeeHe JesoHe mesleg kes Heeueke nQ~ YeieJeleer meerlee peer DeeHekeer ceeee DeLee&led ke=HeeMeefkele nQ, pees
11
ke=HeeefveOeeve DeeHeeer jece peer kee mebkesle Heekej, yeee peer eje peieled kee me=peve kejeleer nQ, efJe<Ceg peer kes eje peieled
20
kee Heeueve kejeleer nQ leLee efMeJe peer eje peieled kee mebnej kejeleer nQ~ DeLeJee DeeHe Deewj pevekeveefvoveer peevekeer peer
ht
JesoHe mesleg kes Heeueke nQ~ meerlee peer keer ceeee DeLee&led ueeruee ner ke=Hee kes efveOeeve DeeHeeer kee mebkesle Heekej ece mes
ig
yeee, efJe<Ceg SJeb efMeJe peer kee He OeejCe kejkes peieled kee me=peve, Heeueve Deewj mebnej kejleer nQ~ pees menme efmejJeeues
yr
efJejed leLee DenerMe DeLee&led Mes<eveeie kes Yeer efveevlee, JejenHe mes He=LJeer kees OeejCe kejves Jeeues Deewj ej (efeod
op
Jeie&), Deej (Deefeod Jeie&) kes meefnle Fme peieled kes Oeveer DeLee&led Heefle, JewkegC"efJenejer efJe<Ceg nQ, Jes ner DeeHekes meeLe
C
ue#ceCe peer kes He cebs nQ~ DeeHe osJeleeDeeW kes keee& kes efueS jepee kee Mejerj OeejCe kejkes, og je#emeeW keer mesvee kees
ve kejves kes efueS Jeve kees eues nQ~

mees0- jece mJeHe legcnej, yeeve Deieesej yegefHej~
Deefyeiele DekeLe DeHeej, vesefle vesefle efvele efveiece ken~~126~~
Yee0 ns eerjece! DeeHekee mJeHe, JeeCeer mes Deiece, yegef mes Hejs, meJe&JeeHeke, DekeLeveere Deewj DeHeej nw, Gmes
veseflevesefle Fme ekeej mecemle HeoeLeeW& kee efve<e&Ce kejles ngS Jeso efvejvlej kenles jnles nQ~
peie HesKeve legce osKeefvenejs~ efyeefOe nefj MebYeg veeeJeefvenejs~~
lesG ve peeveefnb cejce legcneje~ Deewj legceefnb kees peeveefveneje~~
meesF peeveF pesefn osng peveeF&~ peevele legceefnb leggceefnb nesF peeF&~~
.
Yee0 en mebmeej Ske es#eCe DeLee&led Kesue nw, Fmes DeeHe osKeves Jeeues nQ~ Fme mebmeej He ke"Hegleueer kees ece mes
d
ve
pevce eje yeee, Heeueve eje efJe<Ceg Deewj mebnej eje efMeJe peer veeeves Jeeues nQ~ Jes (yeee, efJe<Ceg Deewj efMeJe peer) Yeer
er
DeeHe kee cece& veneR peeveles Gvekeer efkeme efeee mes DeeHe mebleg neWies, Yeuee ef$eosJe kes Deefleefjkele Deewj keewve DeeHekees
es
peeveves Jeeuee nw? ns Hejceelceved! DeeHekees Jener peeve mekelee nw, efpemes DeeHe mJeeb pevee osles nQ, DeLee&led efpemekees DeeHe
R
mJeeb ke=Hee kejkes DeHeves mJeHe kee %eeve keje osles nQ~ pees DeeHekees peeveles nQ, Ssmes meeOeke %eelee DeeHekees peeveles
s
ht
peeveles DeeHekes efueS nes peeles nQ~
ig
R
legcnefjefn ke=Hee legceefnb jIegvebove~ peeveefnb Yeiele Yeiele Gj ebove~~
ll
.A
Yee0 ns jIekegue leLee jIeg veeceke peerJe kees Deeveefvole kejves Jeeues! ns YekeleeW kes oe kes ebove DeLee&led Deeueeoke
(YekeleeW kes oe kees Deeveefvole kejves Jeeues) eYeg eerjece! DeeHekeer ke=Hee mes DeeHekes Yekele DeeHe kees peeveles nQ~
s
ya
efeoevebocee osn legcnejer~ efyeiele efyekeej peeve DeefOekeejer~~
N
vej leveg Oejng meble megj keepee~ kenng kejng peme eeke=le jepee~~
va
Se
Yee0 YeieJeved! DeeHekee Mejerj ewleve Deewj Deevevocee nw~ DeeHe pevce, cejCe, efmLeefle, HeefjJele&ve, HeefjJeOe&ve Deewj
efJeveeMe Fve : efJekeejeW mes jefnle nQ~ DeeHekees DeefOekeejer ner peeveles nQ~ DeeHe mevleeW Deewj osJeleeDeebW kes keee& kes efueS
th
ee
ceveg<e kee Mejerj OeejCe kejles nQ~ DeeHe meeOeejCe jepee keer YeeBefle ken Deewj kej jns nQ DeLee&led meeOeejCe jepekegceej
P
keer ueeruee kej jns nQ~

si
jece osefKe megefve eefjle legcnejs~ pe[ ceesnefnb yegOe nesefnb megKeejs~~
ul
iT
legce pees kenng kejng meye meeBee~ peme keeefDe leme eeefne veeee~~
r
Sh
Yee0 ns eerjece! DeeHekes eefj$eeW kees osKe Deewj megvekej pe[yegef Jeeues ueesie ceesefnle nes peeles nQ Deewj efJeeved megKeer
nes peeles nQ~ DeeHe pees kenles nQ, Gmeer kees mele kejles nQ, keeeWefke efpeme ekeej JesMe yeveeee peees Gmeer ekeej veeevee
11
eeefnes~
20
oes0- HetBsng ceesefn efke jnewb kenB, ceQ HetBle mekegeeGB~

ht
penB ve nesng lenB osng keefn, legceefnb osKeeJeewb "eGB~~127~~

ig
yr
Yee0 DeeHeves cegPe mes Hete efke, ceQ keneB jntB? ceQ lees Hetves ceW mebkeese kej jne ntB~ DeeHe peneB ve neW JeneB yeleeebbs
op
DeLee&led keessF& Ssmee mLeeve yeleeeW peneB DeeHe keer JeeHekelee veneR nes, leye ceQ DeeHekees mLeeve efoKee otB, ke eeWefke
C
meJe&osMeJe=efe kees JeeHeke kenles nQ, eefo Jen Ske Yeer Debiegue mLeeve Hej veneR jne lees Hejceelcee kee JeeHekelJe kewmee?
DeeHe meJe&JeeHle nQ Deewj meJe&$e jn jns nQ~ Dele: DeeHekees mLeeve efoKeeves kee eMve ner veneR G"lee~
megefve cegefve yeeve Hesce jme meeves~ mekegefe jece ceve cenB ceggmegkeeves~~
yeeueceerefke nBefme kenefnb yenesjer~ yeeveer ceOegj Deefcee jme yeesjer~~
DeeesOeekeeC[ 405
Yee0 escejme ceW Yeerves ngS cenef<e& yeeuceerefke peer kes Jeeve megvekej, eerjece mebkegefele neskej ceve ceW cegmkegjees~ efHej
cenef<e& yeeuceerefke peer nBmekej Dece=lejme ceW [tyeeseer ngF& ceOegj JeeCeer kenves ueies~
megveng jece Deye kenGB efvekeslee~ peneB yemeng efmee ueKeve meceslee~~
Yee0 ns eerjece! megefvees, Deye Jen YeJeve yeleelee ntB, peneB DeeHe meerlee peer SJeb ue#ceCe peer kes meeLe jnW~
efJeMes<e eneB mes cenef<e& yeeuceerefke peer eewon mLeeveeW kee efveos&Me kejvee eejcYe kej jns nQ~ FvneR kes ceeOece mes Jes
d .
eewon HejceYeeieJeleeW keer eee& kejWies~ DeLeJee, YekeleeW kes Gve eewon efJeMes<eleeDeeW keer eee& kejWies, efpeveceW mes efkemeer
ve
Ske efJeMes<elee kes jnves Hej Yeer YeieJeeved, Yekele kes oe ceW efveJeeme kejles nQ~ eneB en Oeeve jns efke, vo jevee kes
er
DevegjesOe mes Yeues ner keneR meerlee peer SJeb ue#ceCe peer kee veece ve megveeeer He[s, Hejvleg GHeue#eCe keer efJeOee mes eleske
es
mLeeve ceW leerveeW kee efveJeeme mecePevee nesiee~
R
s
efpeve kes meJeve meceg meceevee~ keLee legcneefj megYeie meefj veevee~~
ht
Yejefnb efvejvlej nesefnb ve Hetjs~ efleve kes efne legce kenB ie=n js~~
ig
R
Yee0 efpevekes keeve meceg kes meceeve nQ, Jes DeeHekeer Deveske keLeeHe iebiee peer kees Yejles jnles nQ Deewj keYeer HetCe& veneR
ll
.A
nesles, Gvekes oe, DeeHe leerveeW eerjece, meerlee, ue#ceCe peer kes efueS megvoj YeJeve nQ~ DeLee&led efpevekes keeve DeeHekeer
s
keLee megvelesmegveles keYeer le=Hle veneR nesles, Gvekes oe ceW DeeHe efveJeeme keerefpees~
ya
N
efJeMes<e en eLece efJeMes<elee kee JeCe&ve mecHevve ngDee, pees eerHeeJe&leer, eerie[ eerYejepe leLee eeree%eJeukee peer ceW
va
meceefvJele nes peelee nw~

Se
ueeseve eeleke efpeve keefj jeKes~ jnefnb ojme peueOej DeefYeuee<es~~

efveojefnb meefjle efmebOeg mej Yeejer~ He efyebog peue nesefnb megKeejer~~
th
ee
efleve kes oe meove megKeoeeke~ yemeng yebOeg efmee men jIegveeeke~~

P
Yee0 ns jIegkegue kes mJeeceer eYeg eerjece! efpevneWves DeHeves ves$e kees eeleke yevee jKee nw, pees DeeHekes oMe&veHe cesIeeW
si
ul
keer DeefYeuee<ee efkees jnles nQ Deewj pees efJeMeeue veoer, meceg leLee leeueeyeeW kee Yeer efvejeoj kejles nQ~ kesJeue DeeHeeer kes
iT
He kes efyevog peue mes DeLee&led DeeHekeer Ske nukeer PeeBkeer efvenejkej megKeer nes peeles nQ, Gvekes megKe osves Jeeues oeHe
r
Sh
YeJeve ceW DeeHe, YeeF& ue#ceCe peer Deewj Oece&Helveer meerlee peer kes meeLe Jeeme keerefpees~
11
efJeMes<e en efleere ceneYeeieJele kee ue#eCe nw, pees yeeuekeeC[ kes ner Geje& ceW eercevegMeleHee, eeroMejLe
20
keewmeuee, eerJeefmeDebOeleer, eerefJeMJeeefce$e, eerDenuee, eerpevekemegveevee leLee mecemle efceefLeueeJeeefmeeebbs ceW

ht
meceefvJele nes peelee nw~

ig
oes0- peme legcnej ceeveme efyeceue, nbefmeefve peerne peemeg~

yr
op
cegkeleenue iegve ieve egveF, jece yemeng efne leemeg~~128~~

C
Yee0 ns jeIeJesv! eesefieeeW kes Yeer jceCe kes Deeee eYeg! DeeHekes efvece&ue eMeeefj$eHe ceevememejesJej ceW efpemekeer
efpeJee nbefmeveer kes meceeve DeeHekes iegCeieCe He ceesefleeeW kees etieleer jnleer nw, Gmekes oe ceW DeeHe eermeerlee, ue#ceCe
peer kes meeLe Jeeme kejW~
efJeMes<e en le=leere mLeeve nw, pees leermejs ekeej kes YeieJeledYekele kee ue#eCe nw~ en DeeesOeekeeC[ kes HetJee&& cebs
DeJeOeJeeefmeeeW, efve<eeojepe iegn, kesJe, megceb$e leLee ieece kes vejveeefjeeW ceW meceefvJele nes peelee nw~
eYeg emeeo Megefe megYeie megyeemee~ meeoj peemeg uenF efvele veemee~~
legceefnb efveyesefole Yeespeve kejneR~ eYeg emeeo He Yet<eve OejneR~~
Meer<e veJeefnb megj ieg efpe osKeer~ eerefle meefnle keefj efyevee efyeMes<eer~~
kej efvele kejefnb jece Heo Hetpee~ jece Yejesme oe veefnb otpee~~
ejve jece leerjLe eefue peeneR~ jece yemeng efleve kes ceve ceeneR~~
Yee0 efpemekeer veeefmekee DeeHekes emeeo mes DeeF& ngF& leguemeer, megvoj vewJese, Heg<He, F$e Deeefo megiebefOele JeeW keer HeefJe$e
d .
ve
megiebOe kees DeeojHetJe&ke efvejvlej ienCe kejleer jnleer nw~ pees DeeHekees efveJesefole efkees ngS HeoeLe& kee ner Yeespeve kejles nQ
er
DeLee&led DeHeves Yeespeve kes HetJe&, pees megvoj leguemeer HeOejekej eleske meeceieer DeeHekees Yeesie Oeje kej efHej emeeo yegef
es
mes Heeles nQ~ pees DeeHekes emeeo He ceW ner Jem$eeW Deewj DeeYet<eCeeW kees OeejCe kejles nQ~ efpevekes efmej, osJelee, iegpeve SJeb
R
yeeeCeeW kees osKekej Delevle efJeMes<e efJevee kes meeLe eerefleHetJe&ke veceve kejles nQ~ efpevekes neLe, jece DeLee&led Hejyee
s
DeeHe eerjece eYeg kes eerejCekeceue keer Hetpee kejles nQ~ efpevekes oe ceW DeeHeeer eYeg eerjece kee ner efJ eMJeeme jnlee
ht
ig
nw, DeeHeeer kes Deefleefjkele efpevnW F He ceW Deewj efkemeer kee efJeMJeeme veneR jnlee~ efpevekes ejCe eerjece DeLee&led
R
DeeHeeer kes Oeece He leerLe& (eerDeJeOe, eerefe$eket) eue kej peeles nQ~ ns eerjece! meerlee peer SJeb ue#ceCe peer kes
ll
.A
meeLe DeeHe Gvekes oe ceW efveJeeme keerefpees~
s
efJeMes<e en elegLe& mLeeve keer mecHetCe& efJeMes<elee eerDeeesOeekeeC[ kes Geje& kes eefleHeee Yewee Yejle ceW De#ejMe:
Ie peeleer nw~
ya
N
va
ceb$ejepe efvele peHeefnb legcneje~ Hetpeefnb legceefnb meefnle HeefjJeeje~~

Se
lejHeve nesce kejefnb efyeefOe veevee~ efyee pesJeeBF osefnb yeng oevee~~
legce les DeefOeke iegefnb efpee peeveer~ mekeue Yeee mesJeefnb meveceeveer~~
th
ee
oes0- meye keefj ceeBieefnb Ske Heue, jece ejve jefle nesG~
P
efleve kes ceve cebefoj yemeng, efmee jIegvebove oesG~~129~~

si
Yee0 pees efvejvlej DeeHekes ceb$ejepe <e[#ejceb$e kee peHe kejles nQ (kece mes kece mee" ceeuee kee peHe kejles nQ)~ pees
ul
iT
DeHeves HeefjJeej kes meefnle DeeHekeer Hetpee kejles nQ (eerjece Hebeeeleve keer Hetpee)~ pees Deveske ekeej kes leHe&Ce Deewj nesce
r
kejles nQb, yeeeCeeW kees Yeespeve kejekes yengle oeve osles nQ~ DeHeves oe ceW DeeHemes DeHeves meodiegosJe kees DeefOeke
Sh
peevekej, mecceeve kejkes Gvekeer meye ekeej mes mesJee kejles nQ~ Fme ekeej, mecHetCe& JesoefJeefnled kece& kejkes meYeer mes
11
Ske ner Jejoeve ceeBieles nQ, Jen en efke, eermeerleejece peer kes ejCeeW ceW jefle DeLee&led esceeYeefkele nes peees~ Gvekes ceve
20
cebefoj ceW ue#ceCe kes meeLe DeeHe oesveeW eermeerleejece peer efveJeeme kejW~
ht
efJeMes<e en HeeBeJes mLeeve kee mecHetCe& ue#eCe DejCekeeC[ kes HetJee&& cebs eefleHeeefole meYeer cegefveieCeeW, eerDeef$e,
ig
yr
eerMejYebie, eermegleer#Ce, eerDeiemle Deeefo ceneYeeieJeleeW ceW Ie peeleer nw~

op
keece keesn ceo ceeve ve ceesne~ ueesYe ve esYe ve jeie ve esne~~

C
efpeve kes keHe obYe veefnb ceeee~ efleve kes oe yemeng jIegjeee~~
Yee0 ns jIegkegue kes jepee eerjece! efpevekes oe ceW keece, eesOe, ceo, ceeve Deewj ceesn veneR nw~ efpevekes oe ceW
ueesYe (ueeuee), #eesYe (efkemeer Yeer ekeej kee ceeveefmeke efJekeej) veneR nw~ efpevekes oe cebs jeie Deewj s<e veneR nw~
efpevekes Heeme keHe, ocYe Deewj ceeee DeLee&led ue veneR nw, GvneR HejceYeeieJeleeW kes oe ceW DeeHe meerlee, ue#ceCe peer
kes meeLe Jeeme keerefpees~
DeeesOeekeeC[ 407
efJeMes<e Fme "W mLeeve keer Hetjer efJeMes<elee DejCekeeC[ kes Geje& ceW JeefCe&le eerpeeeg, eerMeyejer leLee eerveejo
pewmes Hejce eerjeceYekeleeW ceW meceefvJele nes peeleer nw~
meye kes efee meye kes efnlekeejer~ ogKe megKe meefjme eMebmee ieejer~~
kenefnb mele efee yeeve efyeeejer~ peeiele meesJele Mejve legcnejer~~
legceefnb eef[ ieefle otmeefj veeneR~ jece yemeng efleve kes ceve ceeneR~~
.
Yee0 ns YeieJeeved eerjece! pees meYeer kes efee Deewj meYeer kes efnlew<eer nQ~ efpevekes efueS megKe, og:Ke, eMebmee leLee ieeueer
d
ve
meceeve nw~ pees efJeeej kejkes mele Deewj efeeJeeve ner kenles nQ~ pees peeieles Deewj meesles DeLee&led eleske DeJemLee ceW
er
DeeHekeer MejCe ceW jnles nQ DeLee&led DeeHekees es[kej efpevekes efueS keesF& otmejer ieefle veneR nw DeLee&led pees DeeHekes Deveve
es
MejCeeieled nQ~ GvneR kes ceve ceW DeeHe eermeerlee, ue#ceCe peer kes meeLe efveJeeme kejbbs~
R
s
efJeMes<e en meeleJeW mLeeve kee HetCe&ue#eCe efkeef<kevOekeeC[ kes HetJee&& ceW eefleHeeefole nvegceeve peer cenejepe leLee
ht
ig
megieerJe peer ceW HetCe& He mes meceefvJele nes peeleer nw~
R
peveveer mece peeveefnb Hejveejer~ Oeve HejeJe efye<e les efye<e Yeejer~~
ll
.A
pes nj<eefnb Hej mebHeefle osKeer~ ogefKele nesefnb Heo efyeHeefle efyeMes<eer~~
s
efpeveefnb jece legce eeveefHeeejs~ efleve kes ceve MegYe meove legcnejs~~
ya
Yee0 ns eYeg jeIeJesv peer! pees Hejeeer veejer kees DeHeves ceelee kes meceeve peeveles nQ leLee pees, otmejs kes Oeve kees efJe<e mes
N
va
Yeer Yeebkej efJe<e ceeveles nQ~ pees otmejs keer mebHeefe osKekej emevve nesles nQ~ pees otmejs keer efJeHeefe ceW efJeMes<e og:Keer nes
Se
peeles nQ~ efpevnW DeeHe eeCeeW kes meceeve efee nQ, Gvekes oe DeeHe DeLee&led eermeerlee, jece ue#ceCe peer kes keueeCecee
YeJeve nQ~
th
ee
efJeMes<e Fme Dee"JeW mLeeve keer efJeMes<elee efkeef<kevOeekeeC[ kes Geje& cebs eefleHeeefole eermegieerJe, peecyeJeeve, veue,
P
veerue, Debieo Deeefo mecHetCe& JeevejeW leLee mJeebeYee SJeb mecHeeefle Deeefo meneeke HeefjkejeW ceW Ie peeleer nw~
si
ul
oes0- mJeeefce meKee efHeleg ceeleg ieg, efpeve kes meye legce leele~
iT
ceve cebefoj efleve kes yemeng, meere meefnle oesG Yeele~~130~~

r
Sh
Yee0 ns leeled DeLee&led HejceesceemHeo eerjece! efpevekes mJeeceer, meKee, efHelee, ceelee Deewj ieg meye keg DeeHe ner nQ,
11
GvneR kes cevecebefoj ceW eermeerlee kes meefnle DeeHe oesveeW Yeelee efveJeeme kejW~
20
efJeMes<e en veJeced mLeeve kee ue#eCe megvojkeeC[ kes HetJee&& ceW eefleHeeefole nvegceeve peer ceW meceiele: meceefvJele nes
ht
peelee nw~
ig
yr
DeJeiegve leefpe meye kes iegve ienneR~ efyee Oesveg efnle mebke menneR~~
op
veerefle efveHegve efpeve keF peie ueerkee~ Iej legcnej efleve kej ceve veerkee~~
C
Yee0 pees DeJeiegCeeW kees es[kej meyekes iegCeeW kees ner ienCe kejles nQb~ yeeeCeeW Deewj ieewDeeW kes efueS mebke menles nQ~
peieled ceW efpevekeer veerefle ceW efveHegCe (kegMeue) kes He ceW ceee&oe jner nw~ Gvekee megvoj ceve eermeerlee, ue#ceCe Deewj
DeeHekee megvoj Iej nw~
efJeMes<e Fme oMeced mLeeve kee mecHetCe& JewefMede megvojkeeC[ kes Geje& ceW eefleHeeefole efJeYeer<eCe peer ceW megmebieef"le nes
peelee nw~
iegve legcnej mecegPeF efvepe oesmee~ pesefn meye YeeBefle legcnej Yejesmee~~
jece Yeiele efee ueeieefnb pesner~ lesefn Gj yemeng meefnle yewosner~~
Yee0 pees DeeHekes iegCeeW Deewj DeHeves oes<eeW kee DevegmebOeeve kejles nQ, efpevnbs meye ekeej mes DeeHekee ner Yejesmee jnlee nw~
efpevekees DeeHe eerjece kes Yekele efee ueieles nQ, Gvekes oe ceW eermeerlee SJeb ue#ceCe peer kes meefnle DeeHe efveJeeme
kejW~
d .
efJeMes<e en ieejnJeW mLeeve kee ue#eCe, egkeeC[ kes HetJee&& ceW eefleHeeefole meceg, ceboesojer, Debieo Deeefo YeeieJeleeW
ve
ceW meceefvJele nes peelee nw~
er
es
peeefle HeeBefle Oeve Oejce ye[eF&~ efee HeefjJeej meove megKeoeF&~~
R
meye leefpe legceefn jnF uee ueeF&~ lesefn kes oe jnng jIegjeF&~~
s
ht
Yee0 pees peeefle (peeefle kee DeefYeceeve), HeeBefle (Jeie& efJeMes<e), Oeve, Oece&, ye[eF&, efee keggcye, megKe osves Jeeues
ig
R
YeJeve, meye keg es[kej DeeHe ceW ner DeHeveer efeeJe=efe kees ueiee kejkes jn ueslee nw, Gme YeeieJele kes oe ceW DeeHe
ll
eerjece, meerlee peer SJeb ue#ceCe peer kes meeLe jnW~
s .A
efJeMes<e en yeejnJeW mLeeve kee ue#eCe, egkeeC[ kes Geje& ceW eefleHeeefole Deefive, yeee, Fv, efMeJe peer Deeefo
ya
N
osJeleeDeeW ceW leLee osJeebMe JeevejieCe, cenef<e& Yejepe Deewj efve<eeojepe iegn ceW mebieef"le nes peelee nw~
va
mejie vejke DeHeyejie meceevee~ penB lenB osKe Oejs Oeveg yeevee~~
Se
kejce yeeve ceve jeGj esje~ jece kejng lesefn kes Gj [sje~~
th
Yee0 ns eerjece! pees meceeveHe mes mJeie&, vejke leLee cees#e Fve leerveeW kees meceeve mecePelee nw~ DeLeJee, Fve leerveebs ner
ee
DeJemLeeDeeW ceW meceeve He mes peneBleneB DeeHekees Oeveg<e, yeeCe OeejCe kejles ngS osKelee jnlee nw~ pees kece&, JeeCeer
P
Deewj ceve mes DeeHekee ner mesJeke nw~ DeeHe, Gmeer kes oe ceW eermeerlee leLee ue#ceCe peer kes meeLe [sje DeLee&led DeHevee
si
ul
efveJeeme kejW~
iT
efJeMes<e en lesjnJeW mLeeve kee mecHetCe& ue#eCe GejkeeC[ kes HetJee&& ceW eefleHeeefole eerYejle, Me$egIve, mevekeeefo
r
Sh
cenef<e& Deewj eerDeJeOe keer mecHetCe& epee ceW meceefvJele nes peelee nw~
11
oes0- peeefn ve eeefne keyengB keg, legce meve menpe mevesn~

20
yemeng efvejbblej leemeg ceve, mees jeGj efvepe iesn~~131~~

ht
Yee0 efpemekees DeeHemes keYeer Yeer keg Yeer veneR eeefnes~ pees DeeHemes mJeeYeeefJeke mvesn kejlee nw, Gmeer kes ceve ceW
ig
yr
DeeHe eermeerlee, ue#ceCe kes meeLe efvejvlej Jeeme kejW~ Gmeer HejceYekele kee efveef<kebeve ceve DeeHekee efvepe iesn DeLee&led
op
Jeefkeleieled mLeeeer YeJeve nw~

C
efJeMes<e en eewonJeW mLeeve kee mecHetCe& ue#eCe, GejkeeC[ kes Geje& ceW eefleHeeefole eerYegMegefC[ ceW HetCe&HesCe
meceefvJele nes peelee nw~ Jemlegle: cenef<e& yeeuceerefke peer eje kens ngS eerjeceYekeleeW keer eewoneW efJeMes<eleeeW eerceeveme peer
kes eefleHeee cetOe&veYekele eerYejle Deewj eernvegceeve ceW HetCe&le: Ie peeles nbw~ Dele: en Dekesues ner eewoneW YekeleeW
kee eefleefveefOelJe kej uesles nQ~ Fmekeer efJemle=le eee& HeMeeled cebs efueKes peeves Jeeues eerjeIeJe ke=HeeYee<e ceW keer
peeesieer~
DeeesOeekeeC[ 409
Sefn efyeefOe cegefveJej YeJeve osKeeS~ yeeve meesce jece ceve YeeS~~
ken cegefve megveng Yeevegkegueveeeke~ Deeece kenGB mecee megKeoeeke~~
Yee0 Fme ekeej, mes escegefve yeeuceerefke peer ves YeieJeeved eerjece kees eewon Yeefkele efJeOeeDeeW kes JeCe&ve kes yeepe mess
eewon YeJeve efoKeees~ Gvekes esceHetJe&ke Jeeve eYeg eerjece kes ceve kees Yee iees~ efHej cegefve yeeuceerefke peer ves kene, ns
mete&kegue kes mJeeceer eerjeIeJe! Deye Jele&ceeve mecee ceW megKe osvesJeeuee Deeece kenlee ntB~
.
efe$eket efieefj kejng efveJeemet~ lenB legcnej meye YeeBefle megHeemet~~
d
ve
Mewue megneJeve keeveve ee~ keefj kesnefj ce=ie efyenie efyene~~
er
Yee0 ns eYeg! DeeHe, eerefe$eketHeJe&le Hej efveJeeme keerefpees~ JeneB DeeHekee meye ekeej mes megHeeme nesiee, DeLee&led JeneB
es
DeeHekees meejer megefJeOeeeW efceuesieer~ eerefe$eketHeJe&le yengle megneJevee nw~ eerefe$eket kes Jeve yengle megvoj nQ, JeneB
R
s
neLeer, efmebn, efnjCe Deewj He#eer efJenej kejles nQ~
ht
ig
veoer Hegveerle Hegjeve yeKeeveer~ Deef$e efeee efvepe leHeyeue Deeveer~~
R
megjmeefj Oeej veece ceboeefkeefve~ pees meye Heeleke Heesleke [eefkeefve~~
ll
.A
Yee0 eerefe$eket ceW HegjeCeeW ceW eMebefmele HeefJe$e veoer nw, efpemes Deef$e peer keer efee Helveer DevegmetFee peer DeHeveer leHemee
kes yeue mes efe$eket ceW ues DeeF& LeeR, pees osJeveoer iebiee peer keer Oeeje DeLee&led leerve OeejeDeeW ceW mJeie& keer Oeeje nw~
s
ya
Fmekee veece cebboeefkeveer nw, pees meYeer HeeHeHe yeeuekeeW kees ve kejves kes efueS, [eefkeveer ien kes meceeve nw~ DeLee&led pewmes
N
[eefkeveer ien efMeMegDeeW kees ceej [eueleer nw~ Gmeer ekeej, ceboeefkeveer peer oMe&ve, Deeeceve, mveeve Deewj peueHeeve cee$e mes
va
meYeer HeeHeeW kees meceeHle kej osleer nQ~

Se
efJeMes<e Dee<e&ievLeeW kes Devegmeej peye YeieerjLe cenejepe keer eeLe&vee Hej efMeJe peer ves DeHeveer pee mes iebiee peer kees es[e
th
leye iebiee peer leerve OeejeDeeW ceW efJeYekele ngF~ GveceW mes iebiee peer keer pees Oeeje Heeleeue kees ieF, GvnW YeesieeJeleer kenles nQ,
ee
pees mJeie&ueeske kees ieF, Jen ceboeefkeveer veece mes eefme ngFb Deewj pees Fme He=LJeerueeske ceW DeeF, GvnW YeeieerjLeer kenles nQ~
P
Dele: mJeie&ueeske keer ceboeefkeveer kees ner DevegmetFee peer eerefe$eket ues DeeF, FmeefueS eneB ieesmJeeceer peer ves megjmeefj
si
ul
Oeeje kee eeesie efkeee nw~

iT
Deef$e Deeefo cegefveJej yeng yemeneR~ kejefnb peesie peHe leHe leve kemeneR~~
r
Sh
eueng meHeue ece meye kej kejnt~ jece osng ieewjJe efieefjJejnt~~
Yee0 ns jeIeJe, eerjece! eerefe$eket ceW Deef$e peer Deeefo yengle mes cegefvepeve efveJeeme kejles nQ~ Jes leHe mes DeHeves Mejerj
11
kees kemeles jnles nQ DeLee&led ke=Me kejles jnles nQ~ eefueS (cesjs meeLe eefueS), meyekee ece meHeue keerefpees~ ns eerjece!
20
HeJe&leeW ceW es efJevOe Deewj Gmemes Yeer es eerefe$eket HeJe&le kees ieewjJe eoeve keerefpees, pees DeeHekes efveJeeme kes keejCe
ht
Deye keeceoefieefj kes veece mes eefmeef eeHle kej uesiee~

ig
yr
oes0- efe$eket ceefncee Deefcele, kener cenecegefve ieeF~

op
DeeF veneS meefjleJej, efmee mecesle oesG YeeF~~132~~

C
Yee0 cenecegefve yeeuceerefke peer ves eerefe$eket keer Demeerce ceefncee kees ieekej kene~ eermeerlee kes meefnle oesveeW Yeelee,
eerjece Deewj ue#ceCe peer ves Deekej veefoeeW ceW es ceboeefkeveer peer ceW mveeve efkees~
jIegyej kensG ueKeve Yeue Ieet~ kejng kelengB Deye "enj "et~~
ueKeve oerKe Hee Glej kejeje~ engB efoefMe efHejsG Oeveg<e efpeefce veeje~~
veoer Hevee Mej Mece oce oevee~ mekeue keueg<e keefue meeGpe veevee~~
efe$eket peveg Deeue Densjer~ egkeF ve Ieele ceej ceg"Yesjer~~
Deme keefn ueKeve "eBJe osKejeJee~ Leue efyeueesefke jIegyej megKe HeeJee~~
jcesG jece ceve osJeve peevee~ eues meefnle megj LeHeefle HeOeevee~~
keesue efkejele yes<e meye DeeS~ jes Hejve le=ve meove megneS~~
yejefve ve peeefnb cebpeg ogF Meeuee~ Ske ueefuele ueIeg Ske efyeMeeuee~~
.
Yee0 jIegkegue ceW es Deewj jIeg DeLee&led peerJeeW kes eje JejCeere YeieJeeved eerjece ves kene, ue#ceCe! en Iee yengle
d
ve
Dee nw, eneR keneR Hej mLeeve keer JeJemLee kejes DeLee&led keger yeveeves keer JeJemLee kejes~ ue#ceCe peer ves HeemJeveer
er
veoer kee Gejer TBee efkeveeje osKee Deewj yeesues, eneB eejeW Deesj mes Oeveg<e kes meceeve Ske veeuee efHeje ngDee nw~
es
ceboeefkeveer veoer Gmekeer Hevee DeLee&led elebee ([esjer) nQ~ DeeOeeeflceke ueesieeW kes Mece DeLee&led ceve kees Meevle kejves
R
keer eefeee, oce DeLee&led FefveeW kee oceve, oeve DeLee&led meeeflJeke oeve ner yeeCe nQ~ keefueegie kes meYeer oes<e, Deveske
s
ht
ekeej kes efnbmeke pevleg pees Fve yeeCeeW kes ue#e DeLee&led efveMeeves nQ~ efe$eket HeJe&l e ceevees efmLej Densefj DeLee&led
ig
R
DeeKeske (efMekeejer) nw, pees Ieele DeLee&led ceejves mes veneR etkelee~ ceg"Yesj kejkes, ueuekeej kej, eg kejkes, meeceves
ll
mes Fve HeeHeHe pevlegDeeW kees ceejlee nw~ Ssmee ken kej ue#ceCe peer ves YeieJeeved eerjece kees keger yeveeves kes efueS
.A
GHeege mLeeve efoKeueeee~ ue#ceCe peer eje efveefo& mLeeve osKekej, jIegkegue cebs es eerjece ves megKe Heeee DeLee&led
s
ya
eYeg emevve ngS~ eerefe$eket ceW meYeer eesefieeeW kees jceevesJeeues Hejyee eerjece kee ceve jce ieee nw, peye osJeleeDeebW ves
N
en peevee leye mLeHeefle DeLee&led osJeleeDeebbs kes efMeuHeer efJeMJekecee& kees eOeeve ceevekej meYeer osJelee eues DeLee&led efJeceeveeW
va
kes efyevee Hewoue eues~ meYeer osJelee keesueeW, efkejeleeW kes JesMe cebs eerefe$eketefJenejer eYeg kes Heeme Deees Deewj HeeeW leLee
Se
Ieeme mes megvoj YeJeve yeveees~ oes megvoj kegefee yeveeeer ieF&, efpevekee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ FveceW mes Ske
th
megvoj yengle eser keger yeveeeer ieF&, efpemeceW eYeg DeHeveer eeCeefeee eermeerlee SJeb ue#ceCe peer kes meeLe Yeespeve, efJeeece
ee
Deeefo kejWies~ Ske efJeMeeue kegef yeveeeer ieF&, peneB YeieJeeved eerjece Deeievlegke cegefveeeW kes meeLe meecetefnke, meeJe&peefveke
P
eee& kejWies~
si
ul
oes0- ueKeve peevekeer meefnle eYeg, jepele efej efvekesle~

iT
meesn ceove cegefve yes<e peveg, jefle $e+legjepe mecesle~~133~~

r
Sh
Yee0 ue#ceCe peer Deewj YeieJeleer meerlee peer kes meefnle eYeg eerjece megvoj HeCe&ie=n ceW megMeesefYele nes jns nQ, ceevees jefle
11
Deewj $e+legDeeW kes jepee Jemevle kes meefnle cegefveJesMe OeejCe kejkes keeceosJe ner megMeesefYele nes jnss nQ~
20
* ceemeHeejeeCe, eewonJeeB efJeeece *

ht
ig
Decej veeie efkebvej efoefMeHeeuee~ efe$eket DeeS lesefn keeuee~~

yr
jece eveece keervn meye keent~ cegefole osJe ueefn ueeseve ueent~~
op
C
Yee0 Gme mecee osJelee, veeie, efkevvej Deewj omeeW efokedHeeue eerefe$eket Deees~ meyekees eerjece ves eCeece efkeee Deewj
meYeer osJeleeDeeW ves eerjece kees eCeece efkeee~ ves$eeW kee ueeYe ueskej osJelee emevve ngS~
yejef<e megceve ken osJe meceepet~ veeLe meveeLe YeS nce Deepet~~
keefj efyeveleer ogKe ogmen megveeS~ njef<ele efvepe efvepe meove efmeOeeS~~
DeeesOeekeeC[ 411
Yee0 Heg<HeeW keer Je<ee& kejkes osJeleeDeeW kes meceepe ves kene, ns veeLe! Deepe nce meveeLe nes iees~ osJeleeDeebs ves eeLe&vee
kejkes jeJeCe mes eeHle nes jns DeHeves Demenveere og:Ke kees megveeee Deewj eYeg kee DeeMJeemeve Heekej DeHevesDeHeves ueeske
kees eues iees~
efe$eket jIegvebove eS~ meceeeej megefve megefve cegefve DeeS~~
DeeJele osefKe cegefole cegefveye=boe~ keervn ob[Jele jIegkegue eboe~~
Yee0 eerefe$eket ceW jIegvebove DeLee&led peerJecee$e kees Deevevo osvesJeeues YeieJeeved eerjece ees, DeLee&led HeCe&keger yevee
d .
ve
kej jn jns nQ~ en meceeeej megvemegve kej cegefveieCe Dee iees~ emevve cegefve mecetneW kees Deeles osKekej, jIegkegue kes
er
evcee YeieJeeved eerjece ves GvnW oC[Jeled efkeee~
es
efJeMes<e : eneB jIegMeyo jIegkegue Deewj mechetCe& peerJe peieled Fve oesveeW DeLeeX kee yeesOeke nw YeieJeeved eerjece oesveeW kees ner
R
s
Deevevo osles nQ FmeerefueS GvnW jIegvebove kene peelee nw~ jIegve mechetCe& peerJeeved jIegkeguees leceJeebMe vevoeefle Fefle
ht
jIegvevove :
ig
R
cegefve jIegyejefnb ueeF Gj uesneR~ megHeue nesve efnle DeeefMe<e osneR~~
ll
.A
efmee meewefceef$e jece efye osKeefnb~ meeOeve mekeue meHeue keefj uesKeefnb~~
s
Yee0 cegefvepeve, eerjece kees oe mes ueiee uesles nQ Deewj DemegjeW kes mebnej kes efueS eYeg kees DeeMeerJee&o osles nQ~
ya
eermeerlee SJeb megefce$ee Heg$e ue#ceCe peer leLee eerjece keer efJe osKeles nQ Deewj DeHeves mecHetCe& meeOeveeW kees meHeue kejkes
N
mecePeles nQ~
va
Se
oes0- peLeepeesie meveceeefve eYeg, efyeoe efkeS cegefveye=bo~

kejefnb peesie peHe peeie leHe, efvepe Deeeceefve mJebo~~134~~
th
ee
Yee0 eesielee kes Devegmeej cegefveeeW kee mecceeve kejkes, eYeg ves cegefve mecetn kees efJeoe efkeee~ Jes DeHeves DeeeceeW ceW
P
mJevo DeLee&led DeHeveer Fe kes Devegmeej eesie, peHe, e%e Deewj leHe kejves ueies~ eerefe$eket ceW GvnW keesF& veneR
si
jeskelee, leelhee& en nw efke eerefe$eket ceW jeJeCe kee eJesMe veneR nw~
ul
iT
en megefOe keesue efkejeleve HeeF&~ nj<es peveg veJe efveefOe Iej DeeF&~~
r
kebo cetue Heue Yeefj Yeefj oesvee~ eues jbke peveg uetve meesvee~~
Sh
Yee0 peye keesue, efkejeleeW ves en megefOe DeLee&led eerefe$eket ceW eermeerlee, ue#ceCe meefnle eYeg eerjece kes efveJeeme kee
11
meceeeej Heeee leye Jes Fleves emevve ngS, ceevees Gvekes Iej ceW veew efveefOeeeB Dee ieF& neW~ keesue, efkejele HeeeW kes oesveeW ceW
20
kevo, cetue, Heue YejYej kej eYeg kes Heeme Ssmes eues, ceevees meesvee uetves kes efueS oefj pee jns neW~
ht
ig
efleve cenB efpeve osKes oesG Yeelee~ DeHej efleveefnb HetBefnb ceie peelee~~
yr
kenle megvele jIegyeerj efvekeeF& ~ DeeF meyeefve osKes jIegjeF&~~

op
Yee0 efpeve ueesieeW ves oesveeW Yeelee eerjece, ue#ceCe peer kees osKee nw, Gvemes ceeie& ceW peeles ngS otmejs ueesie Hetles nQ~
C
eerjece keer megvojlee kenles Deewj megveles Deekej meYeer ves jIegjepe eerjece peer kees osKee~
kejefnb pegnej YeW Oeefj Deeies~ eYegefnb efyeueeskeefnb Deefle Devegjeies~~
efe$e efueKes peveg penB lenB "e{s~ Hegueke Mejerj veeve peue yee{s~~
Yee0 eYeg kes Deeies YeW jKekej pegnej DeLee&led He=LJeer Hej efmej ske kej eCeece kejles nQ Deewj Delevle Devegjeie ceW
Yej kej eYeg eerjece kees osKeles nQ~ meYeer efe$e ceW efueKes ngS kes meceeve, peneBleneB Ke[s jn iees~ Gvekes Mejerj
jesceebefele nes iees, ves$eeW ceW Deegpeue keer yee{ Dee ieF& DeLee&led Gvekes ves$e DeeBmegDeebs mes Yej iees~
jece mevesn ceieve meye peeves~ keefn efee yeeve mekeue meveceeves~~
eYegefnb pegneefj yenesefj yenesjer~ yeeve efyeveerle kenefnb kej peesjer~~
.
Yee0 eerjece ves meYeer keesue, efkejeleeWW kees esce ceW ceive peevee, leye efee Jeeve kenkej meyekee mecceeve efkeee~ eYeg
d
ve
eerjece kees yeejcyeej pegnej kes meeLe eCeece kejkes, neLe pees[kej esceHetJe&ke keesue, efkejele eeLe&vee kejves ueies~
er
oes0- Deye nce veeLe meveeLe meye, YeS osefKe eYeg HeeBe~
es
Yeeie nceejs Deeieceve, jeGj keesmeuejee~~135~~
R
s
Yee0 ns veeLe! Deye nce DeeHekes ejCeeW kees osKekej meveeLe nes iees nQ DeLee&led nce kees Ske meceLe& mJeeceer eeHle nes
ht
ig
egkes nQ~ ns keesmeue peveHeo kes jepee eerjece! nceejs Yeeie mes DeeHekee Jeve ceW Deeieceve ngDee nw~
R
Oeve Yetefce yeve HebLe Heneje~ penB penB veeLe HeeGB legce Oeeje~~
ll
.A
Oeve efyenie ce=ie keeveveeejer~ meHeue pevece YeS legceefnb efvenejer~~
s
nce meye Oeve meefnle HeefjJeeje~ oerKe ojme Yeefj veeve legcneje~~
ya
Yee0 ns veeLe! peneBpeneB DeeHeves ejCe jKee Jen Yetefce, Jeve, ceeie& Deewj HeJe&le Oeve nw~ Jeve ceW YeceCe kejves Jeeues
N
va
He#eer Deewj ce=ie Oeve nQ~ DeeHekees efvenejkej (osKekej) Gvekes pevce DeLee&led peerJeve meHeue nes iees nQ~ nce meye keesue,
Se
efkejele DeHeves HeefjJeejeW kes meeLe Oeve nQ, keeeWefke nce ves ves$e Yej DeeHekes oMe&ve efkees~
keervn yeeme Yeue "eGB efyeeejer~ FneB mekeue $e+leg jnye megKeejer~~
th
ee
nce meye YeeBefle kejye mesJekeeF&~ keefj kesnefj Deefn yeeIe yejeF&~~
P
yeve yesn[ efieefj keboj Keesne~ meye nceej eYeg Heie Heie peesne~~
si
lenB lenB legceefnb Densj KesueeGye~ mej efvejPej peue"eGB osKeeGye~~

ul
iT
nce mesJeke HeefjJeej meceslee~ veeLe ve mekegeye Deeemeg oslee~~

r
Sh
Yee0 DeeHeves megvoj mLeeve kee efJeeej kejkes efveJeeme efkeee nw~ eneB DeeHe meYeer $e+legDeeW ceW megKeer jnWies~ nce neLeer,
efmebn, meHe& Deewj yeeIeeW mes yeeeles ngS DeeHekeer meye ekeej mes mesJee kejWies~ ns eYeg! Delevle meIeve Jeve, HeJe&le, iegHeeeW
11
Deewj Keesn DeLee&led {ueeJe keer Yetefce, Tye[-Keeye[ ies, veeues, meye keg nceeje SkeSke Heie osKee ngDee nw~ nce
20
JeneBJeneB DeLee&led Deveske mLeeveeW Hej DeeHekees DeeKes Kesueeebsies DeLee&led efMekeej Kesueves ceW meneelee kejWies~ DeeHekees
ht
megvoj leeueeye, Pejves Deeefo peue kes mLeeve efoKeeeWies~ nce HeefjJeej kes meefnle DeeHekes mesJeke nQb, ns veeLe! DeeHe Dee%ee
ig
yr
osves ceW mebkeese veneR kejWies~

op
oes0- yeso yeeve cegefve ceve Deiece, les eYeg kevee Ssve~
C
yeeve efkejeleve kes megvele, efpeefce efHeleg yeeueke yewve~~136~~
Yee0 pees JesoeW kes Jeeve Deewj cegefveeeW kes ceve kes efueS Yeer Deiece nQ, Ssmes keCee kes YeJeve, meJe& meceLe& eerjece
efkejeleeW kes Jeeve Fme ekeej megve jns nQ, pewmes efHelee yeeueke kes Jeeve megvelee nw~
jeceefnb kesJeue esce efHeeeje~ peeefve uesng pees peeveefveneje~~
jece mekeue yeveej leye lees<es~ keefn ce=og yeeve esce HeefjHees<es~~
DeeesOeekeeC[ 413
Yee0 pees peeveves Jeeues nQ, Jes DeeHe ueesie peeve ueW efke, eerjece kees kesJeue esce DeLee&led Meg esce efee nw~ DeLeJee,
eerjece kees esce ner efee nw Deewj keg veneR~ Fmekes HeMeeled eerjece ves meYeer keesue, efkejeleeW kees mebleg efkeee~ keesceue
Jeeve kenkej, meYeer kees esce mes HeefjHeg kej efoee~
efyeoe efkeS efmej veeF efmeOeeS~ eYeg iegve kenle megvele Iej DeeS~~
Sefn efyeefOe efmee mecesle oesG YeeF&~ yemeefnb efyeefHeve megj cegefve megKeoeF&~~
Yee0 eYeg ves meYeer keesue, efkejeleeW kees efJeoe efkeee~ Jes Yeer YeieJeeved eerjece kees efmej veJeekej iees Deewj eYeg kes iegCeeW
d .
ve
kees kenlesmegveles DeHeves IejeW keess Dee iees~ Fme ekeej, osJeleeDeeW Deewj cegefveeeW kees megKe osves Jeeues oesveebs YeeF& eerjece
er
ue#ceCe, meerlee peer kes meefnle Jeve ceW efveJeeme kejves ueies~
es
peye les DeeF jns jIegveeeke~ leye les Yee yeve cebieueoeeke~~
R
Hetueefnb Heueefnb efyeHe efyeefOe veevee~ cebpeg yeefuele yej yesefue efyeleevee~~
s
ht
Yee0 jIegkegue kes veeeke eerjece peye mes Deekej eerefe$eket ceW jns (efJejepes) leye mes, eerefe$eket Jeve cebieue osves
ig
Jeeuee nes ieee~ JeneB megvoj ueleeDeeW kes efJeleeveeW mes Deeefuebefiele Deveske ekeej kes Je=#e meowJe Hetueves Deewj Heueves ueies~
R
ll
megjle meefjme megYeee megneS~ cevengB efyeyegOe yeve Heefjnefj DeeS~~
.A
iegbpele cebpegue ceOegkej esveer~ ef$eefyeOe yeeeefj yenF megKe osveer~~
s
ya
Yee0 Jes Je=#e mJeYeeJe mes megvoj Deewj keuHeJe=#e kes meceeve Les, ceevees Jes vevove Jeve kees es[kej, JeneB efe$eket ceW
N
Deees neW~ megvoj YecejeW keer HebefeeeB ceOegj iegbpeej kej jner nw Deewj meye ekeej mes megKe osves Jeeueer leerveeW ekeej keer
va
yeeej yen jner nw~

Se
oes0- veeruekeb" keuekeb" Megke, eeleke ekeke ekeesj~

th
YeeBefle YeeBefle yeesueefnb efyenie, meJeve megKeo efele eesj~~137~~

ee
Yee0 veeruekeb" DeLee&led ceetj, keeseue, leesles, eeleke, ekeJee Deewj ekeesj Deeefo Deveske He#eer keeveeW kees megKe osves
P
Jeeues Deewj efee kees egjeves Jeeues mJejeW ceW yeesueles nQ~
si
ul
keefj kesnefj keefHe keesue kegjbiee~ efyeiele yewj efyeejefnb meye mebiee~~
iT
efHejle Densj jece efye osKeer~ nesefnb cegefole ce=ieye=bo efyeMes<eer~~

r
Sh
Yee0 neLeer, efmebn, Jeevej, megDej, ce=ie, Jewj es[kej meye meeLe efJeejCe kejles nQ~ DeeKes (efMekeej) ceW YeceCe
11
kejles ngS eerjece keer efJe osKekej, ce=ieeW kes mecetn yengle emevve nesles nQ~
20
efyeyegOe efyeefHeve penB ueefie peie ceeneR~ osefKe jece yeve mekeue efmeneneR~~
ht
megjmeefj mejmeF efovekej kevee~ ceskeuemeglee ieesoeJeefj Oevee~~

ig
meye mej efmebOeg veoer veo veevee~ ceboeefkeefve kej kejefnb yeKeevee~~
yr
op
Yee0 mebmeej ceW peneB leke osJeleeDeebs kes Jeve nQ, Jes meYeer eerjece kee Jeve osKekej F&<ee& kes meeLe eMebmee kejles nQ~
C
osJeveoer iebiee peer, mejmJeleer peer, mete& keer kevee ecegvee peer, ceskeueHeJe&le keer Heg$eer vece&oe peer leLee Oeve ieesoeJejer peer,
meYeer ceevememejesJej Deeefo leeueeye, eejeW cenemeeiej, mejet peer Deeefo veefoeeB, meesveYe Deeefo Deveske veo, ceboeefkeveer
peer keer eMebmee kejles nQ~
Goe Demle efieefj Jej kewueemet~ ceboj ces mekeue megjyeemet~~
Mewue efnceeeue Deeefoke pesles~ efe$eket peme ieeJeefnb lesles~~
efyebOe cegefole ceve megKe ve meceeF&~ ece efyeveg efyeHegue ye[eF& HeeF&~~
Yee0 Goeeeue, Demleeeue, HeJe&leeW ceW es kewueeMe, meYeer osJeleeDeebs kes efveJeememLeeve cebojeeue, megces Deewj
efnceeeue Deeefo efpeleves HeJe&le nQ, Jes meye eerefe$eket HeJe&le kee eMe ieeles nQ~ efJevOeeeue ceve ceW emevve nQ, Gvekee
megKe Gvekes ceve ceW veneR mecee jne nw, keeeWefke efyevee ece kes efJevOeeeue ves yengle ye[eF& Hee ueer~
oes0- efe$eket kes efyenie ce=ie, yesefue efyeHe le=ve peeefle~
Hegve Hegbpe meye Oeve Deme, kenefnb osJe efove jeefle ~~138~~
Yee0 eerefe$eket Jeve kes He#eer, HeMeg, ueleeeW, Je=#e, le=CeeW keer peeefleeeB meye kes meye HegCeeW kes HegbpemJeHe Deewj Oeve
d .
ve
nQb, Fme ekeej osJelee efovejele kenles nQ~
er
veeveJeble jIegyejefnb efyeueeskeer~ HeeF pevece Heue nesefnb efyeMeeskeer~~
es
Hejefme ejve jpe Deej megKeejer~ YeS Hejce Heo kes DeefOekeejer~~
R
Yee0 ves$eJeeved ueesie jIegJej eerjece kees osKekej, peerJeve kee Heue Heekej, Meeskejefnle nes peeles nQ Deewj Deejd DeLee&led
s
ht
pe[ mLeeJej ueesie, eYeg eerjece keer ejCe Oetefue kee mHeMe& kejkes, megKeer Deewj HejceHeo kes DeLee&led eermeekesle ceW efveJeeme
ig
R
DeefOekeejer nes iees~
ll
mees yeve Mewue megYeee megneJeve~ cebieuecee Deefle HeeJeve HeeJeve~~
.A
ceefncee keefne keJeefve efyeefOe leemet~ megKemeeiej penB keervn efveJeemet~~
s
ya
Yee0 Jen eerefe$eket Jeve Deewj eerefe$eket HeJe&le mJeYeeJele: megvoj, cebieuecee Deewj Delevle HeefJe$eeW kees Yeer
N
HeefJe$e kejves Jeeuee nw~ Gme eerefe$eket keer ceefncee efkeme ekeej kener peees, peneB megKe kes meeiej eYeg eerjece ves
va
efveJeeme efkeee~
Se
Hee HeeesefOe leefpe DeJeOe efyeneF&~ penB efmee ueKeve jece jns DeeF&~~
th
keefn ve mekeefnb meg<ecee peefme keeveve~ peew Mele menme nesefnb menmeeveve~~
P ee
Yee0 #eerjmeeiej kees es[kej Deewj DeeesOee kee leeie kejkes, peneB (efpeme eerefe$eket ceW) Deekej eermeerlee,
si
ue#ceCe peer kes meeLe eerjece jn jns nQ, Gme Jeve keer pewmeer HejceMeesYee nw, Gmekees eefo Ske ueeKe Mes<eveejeeCe neW lees
ul
iT
Yeer Jes veneR ken mekeles~

r
mees ceQ yejefve kenewb efyeefOe kesner~ [eyej kece" efke ceboj uesner~~
Sh
mesJeefnb ueKeve kejce ceve yeeveer~ peeF ve Meerue mevesn yeKeeveer~~

11
Yee0 Jen ceQ efkeme efJeefOe mes JeCe&ve kejkes kentB ? keee meeOeejCe ies kes kegJes ceboj HeJe&le kees G"e mekeles nQ?
20
ue#ceCe peer kece&, ceve Deewj JeeCeer mes YeieJeeved eermeerleejece peer keer mesJee kejles nQ, Gvekes Meerue Deewj mvesn kee JeCe&ve
ht
veneR efkeee pee mekelee~

ig
yr
oes0- efve efve ueefKe efmee jece Heo, peeefve DeeHeg Hej vesn~
op
kejle ve meHevesngB ueKeve efele, yebOeg ceeleg efHeleg iesn~~139~~

C
Yee0 #eCe#eCe eermeerleejece peer kes ejCeeW kees osKekej, DeHeves Hej Gvekee Jeelmeue mvesn peevekej, ue#ceCe peer
mJeHve ceW Yeer YeeF& Me$egIve, ceelee keewmeuee, megefce$ee, efHelee oMejLe Deewj jepeYeJeve Hej DeHevee efee veneR kejles~
DeLeJee, DeHeves efee ceW Fve meyekee mcejCe veneR kejles~
jece mebie efmee jnefle megKeejer~ Hegj Heefjpeve ie=n megjefle efyemeejer~~
efve efve efHee efyeOeg yeove efvenejer~ ecegefole cevengB ekeesjkegceejer~~
DeeesOeekeeC[ 415
Yee0 veiej, HeefjJeej Deewj Iej keer mce=efle Yegueekej, meerleepeer, eerjece kes meeLe eerefe$eket ceW megKeHetJe&ke jnleer nQ~
#eCe#eCe DeHeves efeelece eerjece kes cegKe kees efvenejkej meerlee peer ekeesj keer kegceejer keer YeeBefle emevve jnleer nQ~
veen vesn efvele ye{le efyeueeskeer~ njef<ele jnefle efoJeme efpeefce keeskeer~~
efmee ceve jece ejve Devegjeiee~ DeJeOe menme mece yeve efHee ueeiee~~
Yee0 efvejvlej DeHeves eeCeveeLe eerjece peer kee esce osKekej eermeerlee peer efove ceW ekeJes keer YeeBefle emevve jnleer nQ~
.
eermeerlee peer kee ceve eerjece peer kes ejCeeW ceW Devegjkele nw~ GvnWb menme DeeesOee keer YeeBefle Jeve efee ueie jne nw~
d
ve
Hejvekeger efee efeelece mebiee~ efee HeefjJeej kegjbie efyenbiee~~
er
meemeg memegj mece cegefveeflee cegefveJej~ DeMeve Deefcee mece kebo cetue Hej~~
es
R
Yee0 efeelece eerjece kes meeLe meerlee peer kees HeCe&keger efee ueieleer nw~ ce=ie Deewj He#eer Gvnbs HeefjJeej kes meceeve efee
s
ueieles nQ~ cegefve HeeflveeeB Deewj cegefveieCe meerlee peer kees meeme Deewj MJemegj kes meceeve ueieles nQ~ kevo, cetue Deewj Heue kee
ht
ig
Yeespeve GvnsW Dece=le kes meceeve ueielee nw~
R
veeLe meeLe meeLejer megneF&~ ceeve Meeve Mele mece megKeoeF&~~
ll
.A
ueeskeHe nesefnb efyeueeskele peemet~ lesefn efke ceesefn meke efye<ee efyeueemet~~
s
Yee0 eYeg kes meeLe kegMe Deewj HeuueJeeW keer Mewee meerlee peer kees mewke[eW keece MeweeDeeW keer YeeBefle megKe osleer nw~
ya
N
efpevekes oMe&ve cee$e mes Yeer meeceeve ueesie ueeskeHeeue nes peeles nQ, keee GvneR meerlee peer kees efJe<eeeW kes efJeueeme ceesefnle
va
kej mekeles nQ?

Se
oes0- megefcejle jeceefnb lepeefnb peve, le=ve mece efye<ee efyeueemeg~

jeceefeee peie peveefve efmee, keg ve Deeejpe leemeg~~140~~
th
ee
Yee0 eerjece kee mcejCe kejles ner YeieJeeved kes Yekelepeve efJe<eeYeesieeW kees le=Ce kes meceeve es[ osles nQ~ pees mJeeb
P
peieled keer ceelee Deewj YeieJeeved eerjece keer HejceesceemHeo Helveer nQ, Gve meerlee peer kes efueS meye keg leeie osves ceW
si
ul
DeeMee& veneR~
iT
meere ueKeve pesefn efyeefOe megKe uenneR~ meesF jIegveeLe kejefnb meesF kenneR~~
r
Sh
kenefnb Hegjeleve keLee keneveer~ megveefnb ueKeve efmee Deefle megKe ceeveer~~
11
Yee0 meerlee peer Deewj ue#ceCe peer efpeme ekeej megKe eeHle kejles nQ, eerjIegveeLe Jener kejles nQ Deewj Jener kenles nQ~
20
Hegjeveer keLeeeW Deewj keneefveeeB kenles nQ leLee ue#ceCe peer Deewj meerlee peer Delevle megKe ceevekej megveles nQ~
ht
peye peye jece DeJeOe megefOe kejneR~ leye leye yeeefj efyeueeseve YejneR~~
ig
megefceefj ceeleg efHeleg Heefjpeve YeeF&~ Yejle mevesn Meerue mesJekeeF&~~

yr
ke=HeeefmebOeg eYeg nesefnb ogKeejer~ Oeerjpe Oejefnb kegmecee efyeeejer~~

op
ueefKe efmee ueKeve efyekeue nesF peeneR~ efpeefce Heg<eefnb Devegmej HeefjeneR~~
C
Yee0 peyepeye eerjece eerDeJeOe kee mcejCe kejles nQ, leyeleye Gvekes ves$eeW ceW peue Yej peelee nw~ ceelee, efHelee,
HeefjJeej, Yeelee, Yejle peer kee mvesn, Gvekee Meerue leLee Gvekeer mesJee kee mcejCe kejkes ke=Hee kes meeiej YeieJeeved eerjece
og:Keer nes peeles nQ, efHej Devegefele mecee peevekej Oewe& OeejCe kejles nQ~ en osKekej meerlee peer Deewj ue#ceCe peer
Jeekegue nes peeles nQ, pewmes Hejeeerb Heg<e kee DevegmejCe kejleer nw~
efeee yebOeg ieefle ueefKe jIegvebove~ Oeerj ke=Heeueg Yeiele Gj ebove~~
ueies kenve keg keLee Hegveerlee~ megefve megKe uenefnb ueKeve De meerlee~~
Yee0 eeCeefeee meerlee peer SJeb ue#ceCe peer keer ieefle osKekej, HejceOeerj, ke=Heeueg, Yekele kes oe kees Meerleue kejves
Jeeues, eerjece keg Ssmeer HeefJe$e keLee kenves ueieles nQ, efpememes ue#ceCe peer Deewj meerlee peer megKe eeHle kejles nQ~
oes0- jece ueKeve meerlee meefnle, meesnle Hejve efvekesle~
.
efpeefce yeemeJe yeme DecejHegj, Meeer peeble mecesle~~141~~
d
ve
Yee0 eermeerlee-ue#ceCe peer kes meefnle eerjece HeCe&keger ceW Fme ekeej meesefnle nes jns nQ, pewmes Meeer Deewj peevle kes
er
meeLe Fv DecejeJeleer ceW jnless nQ~
es
R
peesieJeefn eYeg efmee ueKeveefnb kewmes~ Heueke efyeueeseve ieesueke pewmes~~
s
mesJeefnb ueKeve meere jIegyeerjefnb~ efpeefce Deefyeyeskeer Heg<e Mejerjefnb~~
ht
ig
Sefn efyeefOe eYeg yeve yemeefnb megKeejer~ Keie ce=ie megj leeHeme efnlekeejer~~
R
Yee0 eYeg eerjece Deewj meerleepeer, ue#ceCe peer kees efkeme ekeej meeJeOeeveer mes HeeuelesHees<eles nQ, efpeme ekeej mes oesveeW
ll
.A
Heuekesb ves$eeW kes ieesueke kee mecneue kejles nQ~ ue#ceCepeer, eermeerleejece peer keer Fme ekeej mesJee kejles nQ, efpeme ekeej
s
DeefJeJeskeer Heg<e Mejerj keer j#ee kejlee nw~ Fme ekeej, He#eer, ce=ie, osJelee Deewj leHeefmJeeeW kee efnle kejves Jeeues, eYeg
ya
eerjece, meerlee peer Deewj ue#ceCe peer kes meeLe Jeve cebW megKeHetJe&ke efveJeeme kej jns nQ~
N
va
kensGB jece yeve ieceve megneJee~ megveng megceb$e DeJeOe efpeefce DeeJee~~
Se
Yee0 YegMegefC[ peer ie[peer kees, efMeJe peer HeeJe&leer peer kees, ee%eJeukee peer Yejepe peer kees Deewj leguemeeroeme peer
th
mevleeW kees meeJeOeeve kejles ngS kenles nQ, ceQves eerjece kee megneJevee Jeveieceve kene, Deye Jen emebie megvees, efpeme ekeej
ee
megceb$e peer eerDeJeOe Deees~

P
efHejsGB efve<eeo eYegefnb HengBeeF&~ meefeJe meefnle jLe osKesG DeeF&~~

si
ceb$eer efyekeue efyeueesefke efve<eeot~ keefn ve peeF peme YeeG efye<eeot~~

ul
iT
Yee0 eYeg eerjece kees ecegvee Heej es[kej efve<eeojepe iegn e=bieyesjHegj ueews Deewj Deekej GvneWves megceb$e meefnle eerjece
r
Sh
kee jLe osKee~ ceb$eer megceb$e peer kees Jeekegue osKekej, efve<eeojepe kees pewmee efJe<eeo ngDee Jen kene veneR pee mekelee~
11
jece jece efmee ueKeve Hegkeejer~ HejsG Oejefveleue yeekegue Yeejer~~

20
osefKe oefKeve efoefMe ne efnefnveeneR~ peveg efyeveg HebKe efyenie DekegueeneR~~

ht
Yee0 jecejece, meerlee, ue#ceCe Fme ekeej, Hegkeej ueieeles ngS Delevle Jeekegue neskej megceb$e peer He=LJeer Hej He[s
ig
ngS nQ~ oef#eCe efoMee keer Deesj osKekej, Iees[s efnveefnvee jns nQ, ceevees HebKeeW kes efyevee He#eer Dekeguee jns neWb~
yr
op
oes0- veefnb le=ve ejefnb ve efHeeefnb peue, ceeseefnb ueeseve yeeefj~

C
yeekegue YeS efve<eeo meye, jIegyej yeeefpe efveneefj~~142~~
Yee0 Iees[s ve lees le=Ce ej jns (Kee jns) nQ Deewj ve ner peue Heer jns nQ~ Jes ves$eeW mes DeeBmet efieje jns nQ~ Fme ekeej
eerjece peer kes Iees[eW kees osKekej meYeer efve<eeo ieCe Jeekegue nes iees~
Oeefj Oeerjpe leye kenF efve<eeot~ Deye megceb$e Heefjnjng efye<eeot~~
legce Hebef[le HejceejLe ieelee~ Oejng Oeerj ueefKe efyecegKe efyeOeelee~~
DeeesOeekeeC[ 417
Yee0 leye Oewe& OeejCe kejkes efve<eeojepe iegn kenves ueies, megceb$e peer! Deye og:Ke esef[es~ DeeHe HejceeLe& leJe kes
%eelee HeefC[le nQ~ yeee peer kees Fme mecee eerDeJeOe kes eefleketue osKekej Oewe& OeejCe keerefpees~
efyeefyeOe keLee keefn keefn ce=og yeeveer~ jLe yew"ejsG yejyeme Deeveer~~
Meeske efMeefLeue jLe mekeF ve neBkeer~ jIegyej efyejn Heerj Gj yeeBkeer~~
Yee0 keesceue JeeCeer ceW Deveske keLeeeW kenken kej iegnjepe ves megceb$e peer kees ueekej n"HetJe&ke jLe Hej efye"eee~
.
megceb$e peer Meeske kes keejCe efMeefLeue nesves mes jLe kees veneR euee meke jns nQ~ Gvekes oe ceW eerjece efJejn keer leerKeer
d
ve
Heer[e nw~
er
ejHejeefnb ceie eueefnb ve Ieesjs~ yeve ce=ie cevengB Deeefve jLe peesjs~~
es
De{gefke Hejefn efHeefj nsjefnb Heers~ jece efyeeesie efyekeue ogKe leers~~
R
s
Yee0 jLe kes Iees[s le[He[e jns nQ, ceeie& ceW eue veneR Hee jns nQ~ ceeveeW Jeve kes efnjCeeW kees ues Deekej jLe ceW pees[
ht
ig
efoee ieee nes~ Jes "eskej Keekej efiej He[les nQ, DeLee&led efkemeer HelLej ee efceer kes {sues mes keje kej efiej He[les nQ~
R
efHej Heers ceg[kej osKeles nQ, keeeWefke Jes eerjece kes efJeeesie kes leer#Ce og:Ke mes Jeekegue nQ~
ll
.A
pees ken jece ueKeve yewosner~ efnbkeefj efnbkeefj efnle nsjefnb lesner~~
s
yeeefpe efyejn ieefle keefn efkeefce peeleer~ efyeveg ceefve Heefveke efyekeue pesefn YeeBleer~~
ya
Yee0 pees keesF& eerjece, ue#ceCe, meerlee peer Fme ekeej kenlee nw, Gmes es Iees[s yeejyeej efnbkeej kejkes esce mes
N
va
osKeles nQ~ Iees[eW kes efJejn keer ieefle efkeme ekeej kener pee mekeleer nw, pewmes ceefCe kes efyevee meHe& Jeekegue nes ieS nesb~
Se
oes0- YeeG efve<eeo efye<eeo yeMe, osKele meefeJe legjbie~

yeesefue megmesJeke eeefj leye, efoS meejLeer mebie~~143~~
th
ee
Yee0 ceb$eer megceb$e Deewj Iees[eW kees osKekej efve<eeojepe iegn og:Ke kes JeMe nes iees~ leye megceb$e peer kees jLe ues peeves ceW
P
DemeceLe& peevekej, eej megvoj mesJekeeW kees yegueekej, meejLeer (megceb$e peer kes mebie) os efoee~ DeLeJee, megceb$e peer kes
si
ul
meeLe eej mesJeke Deewj Ske meejLeer Yeer os efoee~

iT
iegn meejefLeefnb efHejsG HengBeeF&~ efyejn efye<eeo yejefve veefnb peeF&~~

r
Sh
eues DeJeOe uesF jLeefnb efve<eeoe~ nesefnb veefnb ve ceieve efye<eeoe~~

11
Yee0 cenejepe oMejLe peer kes meejLeer ceb$eer megceb$e peer kees HengBeekej, efve<eeojepe iegn ueews~ Gvekes efJejn Deewj og:Ke
20
kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ efve<eeo DeLee&led iegn kes eejeW mesJeke jLe ueskej eerDeJeOe kees eues~ Jes #eCe#eCe
efJe<eeo (og:Ke) ceW ceive nes jns Les~
ht
ig
meese megceb$e efyekeue ogKe oervee~ efOeie peerJeve jIegyeerj efyenervee~~

yr
jefnefn ve Debleng DeOece Mejer~ peme ve uensG efyegjle jIegyeer~~

op
C
Yee0 og:Ke mes oerve neskej Jeekegue ngS megceb$e peer Meeske kejves ueies, jIegJeerj eerjece peer mes efJenerve Fme peerJeve kees
efOekekeej nw~ en DeOece Mejerj Devle ceW lees veneR jnsiee, Hejvleg jIegkegue kes Jeerj eYeg eerjece kes efyeg[les DeLee&led Deueie
nesles mecee Fmeves eMe veneR eeHle kej efueee (te veneR)~
YeS Depeme DeIe Yeepeve eevee~ keJeve nsleg veefnb kejle Heeevee~~
Denn cebo ceve DeJemej etkee~ DepengB ve oe nesle ogF tkee~~
Yee0 cesjs eeCe DeHeeMe Deewj HeeHe kes Hee$e yeve iees~ es efkeme keejCe mes Mejerj es[kej eeeCe veneR kej jns nQ,
DeLee&led eerjece kes Heeme veneR eues pee jns nQ~ Dejs, veere ceve! let DeJemej etke ieee DeLee&led (ke) peye kewkeseer ves
cegPes eerjece kees yegueeves Yespee~ (Ke) peye DeeesOeeJeeefmeeeW kes meeceves mes ceQ eerjece kees jLe Hej ueskej ieee~ (ie)
peye eLece jeef$e cebs lecemee le mes meesles ngS DeeesOeeJeeefmeeeW kees es[kej cegPes eerjece kee jLe ues peevee He[e~ (Ie)
peye eYeg keer Dee%ee mes metvee jLe ueskej cegPes DeeesOee peevee He[ jne nw~ Fve DeJemejeW kee legceves ueeYe veneR G"eee~
Deye Yeer oe kes oes gke[s veneR nes peeles, DeLee&led oe he veneR peelee~
d .
ve
ceerefpe neLe efmej Oegefve HeefleeF&~ cevengB ke=Heve Oeve jeefMe ieJeeBF&~~
er
efyejo yeeBefOe yej yeerj keneF&~ euesG mecej peveg megYe HejeF&~~
es
Yee0 megceb$e peer neLe ceuekej efmej Heerkej Helee jns nQ, ceevees ke=HeCe ves Oeve keer jeefMe ner iegcee oer nw, ceevees
R
yengleye[e eMe eeHle kej Jeerj kenueekej keesF& megvoj Ye mebieeceYetefce kees es[kej Yeie euee nes~
s
ht
oes0- efyee efyeyeskeer yesoefyeo, meccele meeOeg megpeeefle~
ig
R
efpeefce OeesKes ceoHeeve kej, meefeJe meese lesefn YeeBefle~~144~~
ll
.A
Yee0 efJeJeske mes HetCe&, Jeso%eeW kes eje mecceeefvele, meeOeg, megvoj peeefle ceW GlHevve ngDee yeeeCe, efpeme ekeej OeesKes mes
Devpeeves ceW ceefoje Heerkej Meesefkele nes peelee nw, Gmeer ekeej megceb$e peer Meeske kejves ueies~
s
ya
efpeefce kegueerve eflee meeOeg meeeveer~ HeefleosJelee kej ceve yeeveer~~
N
jnw kejce yeMe Heefjnefj veent~ meefeJe oe efleefce oeve oent~~
va
Se
Yee0 efpeme ekeej, megvoj kegue ceW GlHevve ngF& meeOJeer, elegj, kece&, ceve Deewj JeeCeer mes HeefleJelee m$eer kees Gmekee
Heefle ogYee&ieJeMe es[ jne nes Deewj Jen veejer efJekeue nes, ceb$eer kes oe ceW Gmeer ekeej kee oen, leeHe (peueve) nw~
th
ee
efJeMes<e- eneB megceb$e kes efueS eege eej GheceeeW megceb$e peer keer hetJeexe eejeW ceveesoMeeDeeW keer meteke nw~ leelhee&le:
P
eLece yeej keer Yetue hej megceb$e peer Deheveer OevejeefMe iegceees ngS Ske ke=heCe Jeeheejer keer YeeBefle helee jns nQ efke
si
ul
kewkeseer kes kenves hej Jes eerjece kees cenejepe kes jepecenue ceW keeeW ues ieS ? keeeW vener eerjece kees mJeeb Deewj
iT
Jeefmepeer kes eje DeeesOee kes jepe efmebnemeve hej DeefYeef<ee kej efoee~ otmejer Yetue hej megceb$e peer kees eg lepekej
r
Sh
Yeeies ngS eMemJeer eese pewmee heMeele leehe nes jne nw efke nee! eYeg kees jeskeves kes efueS ceeie& ceW uess ngS
eerDeJeOeJeeefmeeeW kees Oekekes os-oskej megceb$e peer eerjece kee jLe keeeW ues ieS ? Deheveer leermejer Yetue hej megceb$e peer
11
20
efJeJeskeer Jeso%e meccele meppeve kegueerve Gme yeeeCe keer YeeBefle heMeele leehe kej jns nQ efpemeves OeesKes ceW ceefoje heer ueer
nes~ nee! lecemee le hej meeses ngS eer DeeesOeeJeeefmeeeW kees es[kej ceQves eYeg eerjece kee jLe Deeies keeeW ye{eee?
ht
ig
kece mes kece DeeesOeeJeeefmeeeW kees peieekej GvnW eYeg kes oMe&ve ner keje oslee~ Deheves Debeflece etke hej megceb$e peer heefle
yr
heefjleee meeeflJeke veejer keer YeeBefle helee jns nQ~ Dejs! peye eerjeIeJe ves cegPes DeeesOee ueew Deeves keer Dee%ee oer Gmeer
op
mecee cesje oe oes tke keeeW veneR nes ieee ?

C
ueeseve mepeue [eref" YeF Leesjer~ megveF ve meJeve efyekeue ceefle Yeesjer~~
metKeefnb DeOej ueeefie cegBn ueeer~ efpeG ve peeF Gj DeJeefOe keHeeer~~
Yee0 megceb$e peer kes ves$e mepeue DeLee&led Deegpeue mes HetCe& nes iees nQ~ Gvekeer o=ef yengle Lees[er nes egkeer nw DeLee&led
GvnW yengle kece efoKe jne nw~ Jes keeveeW mes Yeer veneR megve Hee jns nQ Deewj Gvekeer yegef Jeekegue leLee Yeesueer nes egkeer nw
DeeesOeekeeC[ 419
DeLee&led Jen efmLej veneR nw~ Gvekes DeOej metKe jns nQ, cegKe ceW ueeer ueie ieF& nw DeLee&led cegKe kee ueej metKe ieee nw~
en meye ce=leg kes ue#eCe nesves Hej Yeer Gvekes eeCe veneR pee jns nQ, keeeWefke Gvekes oe ceW eewon Je<ees kes eerjece
JeveJeeme DeJeefOe kee efkeJee[ ueiee nw DeLee&led megceb$e peer kees en DeeMee nw efke eewon Je<ees kes HeMeeled YeieJeeved eerjece
efceueWies~
efyeyejve YeeG ve peeF efvenejer~ ceejsefme cevengB efHelee cenleejer~~
.
neefve ieueeefve efyeHegue ceve yeeHeer~ peceHegj HebLe meese efpeefce HeeHeer~~
d
ve
Yee0 megceb$e kee Deekeej efJeke=le nes ieee Jen osKee veneR pee jne Lee, ceevees Gvnebsves efHeleeceelee keer nlee kej oer
er
nes~ megceb$e kes ceve ceW yengleye[er neefve Deewj iueeefve JeeHle nes ieF&, pewmes keesF& HeeHeer eceHegj kes ceeie& cebs Meeske kej jne
es
nes~
R
s
yeeve ve DeeJe oe HeefleeF&~ DeJeOe keen ceQ osKeye peeF&~~
ht
ig
jece jefnle jLe osefKeefn peesF&~ mekegefeefn ceesefn efyeueeskele meesF&~~
R
Yee0 megceb$e peer kes cegKe mes Jeekee veneR efvekeue jns nQ, Jes oe ceW Helee kej meese jns nQ efke, ceQ DeJeOe ceW peekej
ll
.A
keee osKetBiee? DeLeJee, eerDeJeOe peekej kewmes osKetBiee? pees Yeer jLe kees eerjece peer mes jefnle osKesiee Jen cegPes osKeves ceW
s
mebkegefele nesiee~
ya
oes0- OeeF HetBefnQ ceesefn peye, efyekeue veiej vej veeefj~
N
Glej osye ceQ meyeefnb leye, oe yepe yew"eefj~~145~~
va
Se
Yee0 peye Jeekegue veiej kes vejveejer cegPemes oew[kej HetWies, leye ceQ DeHeves oe ceW Jepe kees yew"ekej meYeer kees
Gej otBiee~ DeLeJee, DeHeves oe kees Jepe yeveekej meye kees efye"e kej JeJeefmLele Gej otBiee~
th
ee
HegefnQ oerve ogefKele meye ceelee~ kenye keen ceQ efleveefnb efyeOeelee~~
P
Hetefefnb peyeefnb ueKeve cenleejer~ keefnnGB keJeve meBosMe megKeejer~~

si
Yee0 ns efJeOeelee! peye oerve Deewj og:Ke mes Heeref[le eerjece keer meYeer ceeleeeW cegPemes eerjeIeJe kes efJe<ee cebs HetWieer,
ul
iT
leye Gvemes ceQ keee kentBiee? peye ue#ceCe keer ceeB megefce$ee HetWieer, leye Gvemes ceQ keewvemee megKeo mebosMe kentBiee?
r
Sh
jece peveefve peye DeeFefnb OeeF&~ megefceefj ye efpeefce Oesveg ueJeeF&~~

HetBle Glej osye ceQ lesner~ ieS yeve jece ueKeve yewosner~~
11
Yee0 peye ye[s kee mcejCe kejkes lelkeeue peveer ngF& ieew keer YeeBefle eerjece keer ceelee keewmeuee peer oew[kej
20
Deeebbsieer, leye Gvekes Hetves Hej ceQ GvnW ener Gej otBiee efke, eerjece, ue#ceCe, meerlee peer Jeve eues iees~
ht
ig
peesF HetBefefn lesefn Gej osyee~ peeF DeJeOe Deye en megKe uesyee~~
yr
HetBefefnb peyeefnb jeG ogKe oervee~ efpeJeve peemeg jIegveeLe DeOeervee~~

op
ownGB Glej keewve cegn ueeF&~ DeeeGB kegMeue kegDeBj HengBeeF&~~

C
megvele ueKeve efmee jece meBosMet~ le=ve efpeefce leveg Heefjnefjefnb vejsMet~~
Yee0 pees Hetsiee Gmes Gej otBiee, Deye eer DeJeOe peekej ceQ ener megKe uetBiee (megceb$e peer kee en Jeeve Jebieelceke
nw)~ peye og:Keer Deewj oerve ngS cenejepe oMejLe peer HetWies, efpevekee peerJeve eerjIegveeLe kes DeOeerve nw, leye ceQ keewvemee
cegBn ueskej Gej otBiee efke, ceQ jepekegceejeW kees kegMeueHetJe&ke Jeve ceW es[kej Dee ieee? eerjece, ue#ceCe, meerlee peer kee
mebbosMe megvekej cenejepe le=Ce kes meceeve Mejerj es[ oWies~
oes0- oe ve efyeojsG Hebke efpeefce, efyegjle efeelece veerj~
peevele newb ceesefn oervn efyeefOe, en peelevee Mejerj~~146~~
Yee0 efeelece eerjeceHe peue kes efyeg[les DeLee&led Deueie nesles ner cesje oe keere[ keer YeeBefle veneR He ieee~
Dele: ceQ peevelee ntB efke yeee peer ves cegPes Fmeer Mejerj ceW en eelevee os oer nw~ DeLeJee, en Mejerj ner eeleveeHe ceW os
efoee nw, pees HeeefHeeeW kees Yeesieves kes efueS efceuee kejleer nw~
Sefn efyeefOe kejle HebLe HeefleeJee~ lecemee leerj legjle jLe DeeJee~~
d .
ve
efyeoe efkeS keefj efyevee efve<eeoe~ efHejs HeeeB Heefj efyekeue efye<eeoe~~
er
Yee0 Fme ekeej, ceeie& cebs megceb$e peer kes HeMeeled leeHe kejleskejles legjvle ner jLe lecemee kes le Hej Dee ieee~ megceb$e
es
peer ves efJevee kejkes iegnjepe kes mesJeke efve<eeoeW kees ueewe efoee~ Jes Yeer (iegnjepe kes mesJeke) og:Ke mes Jeekegue neskej
R
eCeece kejkes e=bieyesjHegj ueew iees~
s
ht
Hew"le veiej meefeJe mekegeeF&~ peveg ceejsefme ieg yeeYeve ieeF&~~
ig
yewef" efyeHe lej efoJeme ieJeeBJee~ meeBPe mecee leye DeJemej HeeJee~~
R
Yee0 veiej ceW eJesMe kejles ngS megceb$e peer mebkegefele nes jns nQ, ceevees GvneWves ieg, yeeeCe Deewj ieew keer nlee kej oer
ll
.A
nes~ Je=#e kes veeres yew"kej efove efyeleeee~ peye mebOee kee mecee ngDee leye GvneWves DeJemej Heeee~
s
ya
efJeMes<e- megceb$e peer keer ef ceW cenejepe oMejLe ceW ieg pewmeer eerjece esce oer#ee oeve keer hee$elee nw, yeeeCe pewmeer
N
hetpelee nw Deewj ieew pewmeer eYeg eerjece kes eefle heg$e Jelmeuelee nw~ mebeesie mes megceb$e peer eYeg kee mebosMe megveekej GvneR
va
cenejepe oMejLe peer kes cejCe kes efveefcee yeve jns nQ~ DeleSJe mJeeb kees ieg, yeeeCe Deewj ieew kee nleeje mecePekej
Se
megceb$e peer kees DeJeOe eJesMe ceW mebkeese keer DevegYetefle nes jner nw~
th
DeJeOe eyesMe keervn DeBefOeeejs~ Hew" YeJeve jLe jeefKe ogJeejs~~

ee
efpeve efpeve meceeeej megefve HeeS~ YetHe ej jLe osKeve DeeS~~

P
Yee0 megceb$e peer ves DevOesjs ceW DeeesOee ceW eJesMe efkeee~ jLe kees jepeej Hej jKe kej, megceb$e jepeYeJeve ceW eefJe
si
ul
ngS~ peespees ueesie megceb$e peer kes Deeieceve kee meceeeej megve Heees, Jes jLe kees osKeves kes efueS jepee kes ej Hej Deees~
iT
jLe Heefneeefve efyekeue ueefKe Ieesjs~ iejefnb ieele efpeefce DeeleHe Deesjs~~
r
Sh
veiej veeefj vej yeekegue kewmes~ efveIele veerj ceerveieve pewmes~~

11
Yee0 jLe kees Heneevekej, Iees[eW kees Jeekegue osKekej, DeJeOeJeeefmeeeW kes Mejerj Gmeer ekeej ieue jns Les, pewmes OetHe
20
mes yeHe& kes Deesues efHeIeue peeles nQ~ veiej kes m$eerHeg<e, efkeme ekeej mes Jeekegue Les, pewmes peue kes meceeHle nesles mecee
ceefueeeW kes mecetn Jeekegue nes peeles nQ~
ht
ig
oes0- meefeJe Deeieceve megvele meye, efyekeue YeeG jefveJeeme~

yr
YeJeve Yeebkej ueeie lesefnb, ceevengB esle efveJeeme~~147~~

op
C
Yee0 ceb$eer kee Deeieceve megvekej, mecHetCe& jefveJeeme Jeekegue nes G"e~ megceb$e peer kees jepeYeJeve Flevee Yeebkej ueiee,
ceevees Jen esleeW kee efveJeememLeeve yeve ieee nes~

Deefle Deejefle meye HetBefnb jeveer~ Glej ve DeeJe efyekeue YeF yeeveer~~
megveF ve meJeve veeve veefnb metPee~ kenng keneB ve=He pesefn lesefn yetPee~~
oeefmeve oerKe meefeJe efyekeueeF&~ keewmeuee ie=n ieFb& efueJeeF&~~
DeeesOeekeeC[ 421
Yee0 Delevle Deee& DeLee&led Deekeguelee mes meYeer jeefveeeB Het jner nQ, megceb$e peer kes cegKe mes keesF& Gej veneR Dee jne
nw~ Gvekeer JeeCeer Jeekegue nes ieF&, Jes keeve mes veneR megve jns nQ Deewj ves$eeW mes keg veneR efoKe jne nw~ yeleeDees,
cenejepe keneB nQ? Fme ekeej, Jes efpemeefkemeer mes Het jns nQ~ oeefmeeeW ves ceb$eer megceb$e peer keer Jeekeguelee osKeer leye
GvnW keewmeuee kes YeJeve ceW ues ieF~
peeF megceb$e oerKe keme jepee~ Deefcee jefnle peveg eb efyejepee~~
Deemeve Meeve efyeYet<eve nervee~ HejsG Yetefceleue efveHe ceueervee~~
d .
ve
Yee0 megceb$e peer ves peekej, cenejepe oMejLe peer kees efkeme ekeej osKee, ceevees Dece=le mes jefnle evcee efJeke=le he
er
mes MeesefYele nes jne nes~ cenejepe, Deemeve, Meeve Deewj DeeYet<eCeeW mes jefnle neskej Delevle Goeme efmLeefle ceW He=LJeer Hej
es
He[s nQ~
R
uesF Gmeeme meese Sefn YeeBleer~ megjHegj les peveg KeBmesG pepeeleer~~
s
ht
jece jece ken jece mevesner~ Hegefve ken jece ueKeve yewosner~~
ig
uesle meese Yeefj efve efve eleer~ peveg peefj HebKe HejsG mebHeeleer~~
R
ll
Yee0 cenejepe TBesTBes MJeeme ues jns nQ Deewj Fme ekeej mes Meeske kej jns nQ, ceevees HegCe kes #eerCe nesves Hej
.A
cenejepe eeeefle mJeie& mes efiej iees neW~ Jes jecejece, mvesner jece kenles nQ~ efHej ne jece! ne ue#ceCe! ne meerlee!
s
ya
kenles nges #eCe#eCe Meeske mes DeHeves oe Yej uesles nQ, ceevees HebKeeW kes peue peeves Hej mecHeeleer veeres efiej He[e nes~
N
oes0- osefKe meefeJe pee peerJe keefn, keervnsG ob[ eveece~
va
megvele G"sG yeekegue ve=Heefle, keng megceb$e kenB jece~~148~~

Se
Yee0 cenejepe kees osKekej, ceb$eer megceb$e peer ves peepeerJe kenkej oC[Jeled eCeece efkeee~ ceb$eer keer JeeCeer megveles
th
ner cenejepe Jeekegue neskej G"s Deewj yeesues, megceb$e! kenes eerjece keneB nQ ?
ee
YetHe megceb$e ueervn Gj ueeF&~ yet[le keg DeOeej peveg HeeF&~~

P
si
meefnle mevesn efveke yew"ejer~ HetBle jeG veeve Yeefj yeejer~~

ul
jece kegMeue keng meKee mevesner~ kenB jIegveeLe ueKeve yewosner~~

iT
Deeves Hesefj efke yeveefnb efmeOeeS~ megvele meefeJe ueeseve peue eS~~
r
Sh
Yee0 cenejepe oMejLe peer ves megceb$e peer kees oe mes ueiee efueee, ceevees Meeske kes meeiej ceW [tyeles ngS cenejepe keg
11
DeeOeej Hee ieS nQ~ mvesn kes meeLe megceb$e peer kees efveke yew"ekej ves$eeW ceW DeeBmet Yejkej cenejepe Hetves ueies, ns esceer
20
efce$e megceb$e! eerjece kee kegMeue meceeeej megveeDees~ jIegkegue kes veeLe eerjece, ue#ceCe leLee meerlee peer keneB nQ? keee
ht
legce eerjece, ue#ceCe, meerlee kees ueewe ueees ee Jes Jeve kees ner HeOeej iees? en megveles ner ceb$eer kes ves$eeW ceW DeeBmet e
ig
iees~
yr
op
Meeske efyekeue Hegefve HetB vejsMet~ keng efmee jece ueKeve mebosMet~~
C
jece He iegve Meerue megYeeT~ megefceefj megefceefj Gj meesele jeT~~
jepe megveeF oervn yeveyeemet~ megefve ceve YeeG ve nj<e njemet~~

mees megle efyegjle ieS ve eevee~ kees HeeHeer ye[ ceesefn meceevee~~
Yee0 Meeske mes efJekeue cenejepe ves efHej Hete, megceb$e! meerlee, jece, ue#ceCe kee mebosMee kenes~ eerjece kes He, iegCe,
eefj$e Deewj mJeYeeJe kee oe ceW mcejCe kejkes cenejepe Meeske kejves ueies~ efpeme Heg$e eerjece kees jepe keer metevee
oskej ceQves JeveJeeme os efoee, efHej Yeer Gvekes ceve ceW ve lees jepe megvekej emevvelee ngF& Deewj ve ner JeveJeeme megvekej
efJe<eeo~ Gme Heg$e kes Yeer efyeg[les DeLee&led Deueie nesles ner cesjs eeCe veneR iees~ cesjs meceeve ye[e HeeHeer keewve nw?
oes0- meKee jece efmee ueKeve penB, leneB ceesefn HengBeeG~
veeefnb le eenle eueve Deye, eeve kenGB meefleYeeG~~149~~
Yee0 ns efce$e! peneB eerjece, ue#ceCe, meerlee jn jns nQ, JeneB cegPes Yeer HengBee oes DeLee&led ues euees veneR lees Deye cesjs
.
eeCe euevee eenles nQ~ ceQ DeHevee meleYeeJe ken jne ntB~
d
ve
efJeMes<e- cenejepe kes DevegjesOe kejves hej Yeer elegj ceb$eer megceb$e eeJeleea peer kees eYeg kes heeme oes keejCeeW mes veneR ues
er
es
pee mekes eLece lees megceb$e peer kees eYeg kes Jele&ceeve efveJeeme kee "erke-"erke heefj%eeve veneR Lee~ keoeefeled Jes iegn kes
R
ceeOece mes eYeg jece kes JeveJeeme mLeeve kee helee ueiee Yeer uesles lees Yeer cenejepe kee eYeg kes heeme peevee meJe&Lee Oece& mes
s
efJe nes peelee~ DeleSJe megceb$e peer ves cenejepe kees eYeg kes heeme ues peeves keer Dehes#ee eeJeleea peer keer ce=leg kees es
ht
ig
ceevee~
R
Hegefve Hegefve HetBle cebef$eefnb jeT~ efeelece megJeve meBosMe megveeT~~
ll
.A
kejG meKee meesF yesefie GHeeT~ jece ueKeve efmee veeve osKeeT~~
s
Yee0 cenejepe ceb$eer mes yeejcyeej Het jns nQ, ns efce$e! cesjs meyemes efee Heg$e eerjece kee mebosMe megveeDees~ efce$eJej!
ya
N
Jen GHeee MeerIe kejes eerjece, ue#ceCe, meerlee kees DeeBKeeW mes efoKee oes~
va
meefeJe Oeerj Oeefj ken ce=og yeeveer~ cenejepe legce Hebef[le ieeveer~~
Se
yeerj megOeerj OegjbOej osJee~ meeOeg meceepe meoe legce mesJee~~

th
Yee0 ceb$eer ves Oewe& OeejCe kejkes keesceue JeeCeer ceW kene, ns cenejepe! DeeHe %eeveer, HeefC[le, Jeerj, megvoj, Oewe& keer
ee
Oegjer kees OeejCe kejves Jeeues osJelegue nQ~ DeeHe ves meowJe mevle meceepe keer mesJee keer nw~
P
pevece cejve meye ogKe megKe Yeesiee~ neefve ueeYe efee efceueve efyeeesiee~~
si
ul
keeue kejce yeMe nesefnb ieesmeeF~ yejyeme jeefle efoJeme keer veeF~~
iT
Yee0 ns mJeeceer! pevce, ce=leg, megKe, og:Ke, meYeer MegYe, DeMegYe Yeesie, neefve, ueeYe, efeepeveeW kee efceueve Deewj efJeeesie
r
Sh
es n"HetJe&ke jele Deewj efove kes meceeve mecee Deewj kece& kes JeMe nesles ner jnles nQ, DeLee&led FvnW euee veneR pee mekelee~
11
Gmeer efveece kes Devegmeej Heeerme Je<e& Henues DeeHekee eerjece mes efceueve ngDee Deewj Deepe efJeeesie nes ieee~
20
megKe nj<eefnb pe[ ogKe efyeueKeeneR~ oesG mece Oeerj Oejefn ceve ceeneR~~
ht
Oeerjpe Oejng efyeyeske efyeeejer~ eef[e meese mekeue efnlekeejer~~

ig
Yee0 pe[ ueesie megKe ceW emevve nesles nQ Deewj og:Ke ceW efJeueKeves ueieles nQb, Hejvleg Oewe&Jeeved Heg<e megKe Deewj og:Ke
yr
op
oesveeW kees meceeve He mes ceve ceW OeejCe kejles nQ~ ns meYeer kes efnlekeejer cenejepe! efJeJeske mes efJeeej kej Oewe& OeejCe
C
keerefpees Deewj Meeske es[ oerefpees~
oes0- eLece yeeme lecemee YeeG, otmej megjmeefj leerj~

vneF jns peueHeeve keefj, efmee mecesle oesG yeerj~~150~~
Yee0 eerjece kee lecemee le Hej eLece Jeeme ngDee Deewj e=bieyesjHegj ceW iebbiee peer kes le Hej otmeje efveJeeme ngDee~ Gme
efove meerlee peer kes meefnle oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe iebiee peer ceW mveeve kejkes kesJeue peueHeeve kejkes ner jn iees~
DeeesOeekeeC[ 423
efJeMes<e e=bieyesjHegj ces eerjece ves meerlee, ue#ceCe Deewj megceb$e peer kes meefnle kevo, cetue, Heue Keeee Lee, pewmes keer
DeeesOeekeeC[ kes 89 JeW(veJeemeerJeW) oesns ceW mHe nw, Hejvleg eneB megceb$e peer ves kesJeue peueHeeve keer yeele FmeefueS
kener, keeeWefke Gvekeer yegef Meeske mes Yeefcele nes ieF& Leer~
kesJe keerefvn yengle mesJekeeF&~ mees peeefceefve efmebiejewj ieJeeBF&~~
nesle eele ye erj ceBieeJee~ pee cegkeg efvepe Meer<e yeveeJee~~
.
Yee0 kesJe ves yengle mesJee keer~ eYeg ves Jen jeef$e efmebiejewj DeLee&led e=bieyesjHegj ceW efyeleeeer~ eele:keeue nesles ner eerjece
d
ve
ves JeJe=#e kee otOe cebieeee Deewj DeHeves efmej Hej pee kee cegkeg yeveeee~
er
jece meKee leye veeJe ceBieeF&~ efeee e{eF e{s jIegjeF&~~
es
ueKeve yeeve Oeveg Oejs yeveeF&~ DeeHeg e{s eYeg Deeemeg HeeF&~~
R
s
Yee0 eerjece kes meKee efve<eeojepe ves leye veeJe cebieeeer~ Helveer eermeerlee kees veeJe Hej e{ekej jIegJebMe ceW megMeesefYele
ht
ig
nesves Jeeues eerjece mJeeb veeJe Hej e{s~ ue#ceCe peer JeJeefmLele kejkes eerjece kee Oeveg<eyeeCe efueS ngS Les~ eYeg mes
R
Dee%ee Heekej mJeeb eerue#ceCekegceej Yeer veeJe Hej e{s~
ll
.A
efyekeue efyeueesefke ceesefn jIegyeerje~ yeesues ceOegj yeeve Oeefj Oeerje~~
s
leele eveece leele meve kensnt~ yeej yeej Heo Hebkepe iensnt~~
ya
Yee0 cegPekees Jeekegue osKekej, leeie Jeerjlee, oee Jeerjlee, efJeee Jeerjlee, Hejeece Jeerjlee Deewj Oece& Jeerjlee mes egkele
N
va
jIegJeerj eerjece Oewe& OeejCe kejkes ceOegj Jeeve yeesues, ns leeled! efHeleeeer kees eCeece keefnesiee, yeejyeej Gvekes
Se
ejCekeceue Heke[ ueerefpeesiee~

kejye HeeeB Heefj efyevee yenesjer~ leele keefje peefve efeblee ceesjer~~
th
ee
yeve ceie cebieue kegMeue nceejs~ ke=Hee Devegien Hegve legcnejs~~

P
Yee0 efHej efHeleeeer kes ejCe Hej He[ kej, cesjer Deesj mes efJevee kej ueerefpeesiee Deewj cesje mebosMe keefnesiee~ ns
si
ul
efHeleeeer! DeeHe cesjer efevlee ve kejW, DeeHekeer ke=Hee, DeeHekes Devegien Deewj DeeHekes HegCe mes nceejs efueS Jeve kes ceeie& ceW
iT
cebieue Deewj kegMeue ner nesiee~ DeLee&led DeeHekeer ke=Hee mes ceQ kegMeue cebieue mes jntBiee, DeeHekes Devegien DeLee&led
r
Sh
DevegkecHee mes ue#ceCe kee cebieue nesiee Deewj DeeHe kes HegCe mes meerlee peer Yeer mekegMeue Deewj cebieue ceW jnWieer~
b0: legcnjs Devegien leele keeveve peele meye megKe HeeFnewb~
11
eefleHeeefue Deeemeg kegMeue osKeve HeeeB Hegefve efHeefj DeeFnewb~~

20
peveveer mekeue Heefjleesef<e Heefj Heefj HeeeB keefj efyeveleer Ieveer~

ht
leguemeer kejsng meesF peleve pesefnb efyeefOe kegMeue jn keesmeueOeveer~~

ig
yr
Yee0 ns leeled! DeeHekes Devegien DeLee&led DevegkecHee mes Jeve ceW peeles ngS ceQ meYeer megKe kees eeHle kej uetBiee~ ceQ DeeHekeer
op
Dee%ee kee eefleeHetJe&ke Heeueve kejkes JeveJeeme DeJeefOe kes HeMeeled Hegve: mekegMeue DeeHekes eerejCeeW kes oMe&ve kes efueS
C
eerDeJeOe ueew DeeTBiee~ Fmeer ekeej, meYeer ceeleeDeeW kees mecePeekej mebleg kejkes yeejyeej ejCeebs Hej He[kej yengle
efJeveleer keerefpeesiee~ leguemeeroeme peer kenles nQ efke, leg DeLee&led legjere eerjece, ue DeLee&led ue#ceCe, meer DeLee&led
eermeerlee peer ves kene, ns megceb$e, Jener elve keefjesiee efpememes keesmeueHeefle cenejepe kegMeue mes jnW~
mees0- ieg meve kenye meBosMe, yeej yeej Heo Heogce ieefn~
kejye meesF GHeosMe, pesefnb ve meese ceesefn DeJeOeHeefle~~151~~
Yee0 iegosJe kes Yeer yeejyeej ejCe Heke[kej Gvemes cesje mebosMe keefnesiee~ ns iegosJe! DeeHe cenejepe kees Gmeer
ekeej Jener GHeosMe oerefpeesiee efpememes DeeesOeeefOeHeefle cesjs efJe<ee ceW Meeske ve kejW~
Hegjpeve Heefjpeve mekeue efvenesjer~ leele megveeesng efyeveleer ceesjer~~
meesF meye YeeBefle ceesj efnlekeejer~ peeles jn vejveen megKeejer~~
Yee0 ns leeled! HegjJeemeer, HeefjJeej kes meYeer ueesieeW kees cesjer Deesj mes efvenesje kejles ngS DeLee&led yeejyeej DevegjesOe
.
kejles ngS ener efJeveleer megveeFesiee efke, Jener meye ekeej mes cesje efnlew<eer nesiee efpememes cenejepe megKe Heeebsies~
d
ve
kenye meBosMe Yejle kes DeeS~ veerefle ve leefpee jepeHeo HeeS~~
er
Heeuesng epeefnb kejce ceve yeeveer~ mesesng ceeleg mekeue mece peeveer~~
es
Deesj efveyeensng YeeeHe YeeF&~ keefj efHeleg ceeleg megpeve mesJekeeF&~~
R
leele YeeBefle lesefn jeKeye jeT~ meese ceesj pesefnb kejwb ve keeT~~
s
ht
Yee0 Yejle kes Deeves Hej cesje en mebosMe ken oerefpeesiee~ ns Yewee Yejle! DeeHe jepeHeo Heekej veerefle veneR es[W~
ig
R
kece&, ceve Deewj JeeCeer mes epee kee Heeueve kejW~ meYeer ceeleeDeebW kees meceeve peevekej Gvekeer mesJee kejW~ ns YeeF&! efHelee,
ll
ceelee Deewj meppeveesW keer mesJee kejkes YeeeHe DeLee&led Yeele=lJe kes mecyevOe kees efveYeeles jnW~ ns Yewee! cenejepe kees Gmeer
.A
ekeej jKeW efpememes Jes keYeer Yeer cesjs efJe<ee ceW Meeske veneR kejW~
s
ya
ueKeve kens keg yeeve ke"esje~ yejefpe jece Hegefve ceesefn efvenesje~~
N
yeej yeej efvepe MeHeLe osJeeF&~ kenye ve leele ueKeve ueefjkeeF&~~
va
Se
Yee0 efHej ue#ceCe peer ves keg ke"esj Jeeve kens, GvnW jeskekej efHej eerjece peer ves cegPemes DevegjesOe efkeee~ yeej
yeej DeHeveer MeHeLe efoueeeer Deewj kene, ue#ceCe kes ue[keheve keer yeele efHeleeeer mes cele keefnesiee~
th
ee
oes0- keefn eveece keg kenve efuee, efmee YeF efMeefLeue mevesn~
P
Leefkele yeeve ueeseve mepeue, Hegueke HeuueefJele osn~~152~~

si
ul
Yee0 eCeece kenkej meerlee peer keg kenvee eeneR~ Gmeer mecee ceW mvesn mes efMeefLeue nes ieF, Gvekeer JeeCeer ke ieF&,
iT
Gvekes ves$e Deegpeue mes HetCe& nes iees, Gvekee Mejerj jesceebefele neskej HeuueJe kes meceeve keeBHeves ueiee~
r
Sh
lesefn DeJemej jIegyej Ke HeeF&~ kesJe Heejefnb veeJe eueeF&~~

jIegkegue efleueke eues Sefnb YeeBleer~ osKesGB "e{ kegefueMe Oeefj eleer~~
11
Yee0 Gmeer DeJemej Hej jIegkegue ceW es eerjece kee mebosMe Heekej kesJe ves iebiee peer kes Gme Heej peeves kes efueS veeJe
20
euee oer~ Fme ekeej, jIegkegue kes efleueke eerjece e=bieyesjHegj mes Jeve kes efueS eues Deewj ceQ DeHeves oe Hej Jepe
ht
jKekej, en o=Me osKelee jne~

ig
yr
ceQ DeeHeve efkeefce kenewb keuesMet~ efpeele efHejsGB uesF jece meBosMet~~
op
Deme keefn meefeJe yeeve jefn ieeT~ neefve ieueeefve meese yeMe YeeT~~
C
Yee0 ceQ DeHevee keuesMe kewmes kentB, ceQ lees eerjece kee mebosMe ueskej peerefJele ueewe DeLee&led eefo eerjece kee mebosMe
DeeHekees veneR osvee neslee, lees ceQ Yeer eYeg eerjece kes efJeeesie ceW eeCe leeie oslee~ Ssmes Jeeve kenkej ceb$eer egHe jn iees~
Jes neefve, iueeefve Deewj Meeske kes JeMe nes iees~
metle yeeve megveleefnb vejveent~ HejsG Oejefve Gj oeve oent~~
leueHele efye<ece ceesn ceve ceeHee~ ceepee cevengB ceerve kenB yeeHee~~
DeeesOeekeeC[ 425
Yee0 meejLeer Deewj ceb$eer megceb$e peer kee Jeeve megveles ner cenejepe oMejLe peer He=LJeer Hej efiej He[s~ oe ceW Demenveere
oen DeLee&led peueve nesves ueieer, cenejepe le[He[eves ueies Deewj Gvekee ceve ceesn DeLee&led Yeceelceke efJeeej mes Gvcee nes
G"e, ceevees ceueer kees ceeBpee DeLee&led eLece Je<ee& kee Hesve JeeHle nes ieee nes~
keefj efyeueeHe meye jesJeefnb jeveer~ cene efyeHeefle efkeefce peeF yeKeeveer~~
megefve efyeueeHe ogKentB ogKe ueeiee~ OeerjpentB kej Oeerjpe Yeeiee~~
.
Yee0 efJeueeHe kejkes meYeer jeefveeeB jes jner LeeR~ Jen ceneved efJeHeefe kewmes yeKeeveer pee mekeleer nw ? cenejeefveeeW kee
d
ve
efJeueeHe megvekej og:Ke kees Yeer og:Ke ueie ieee Deewj Oewe& kee Yeer Oewe& Yeeie ieee~
er
oes0- YeeG keesueenue DeJeOe Deefle, megefve ve=He jeGj Meesj~
es
efyeHegue efyenie yeve HejsG efveefMe, ceevengB kegefueMe ke"esj~~153~~
R
s
Yee0 cenejepe kes jepeYeJeve ceW efJeueeHe peefvele evove (efeuueevee) megvekej, DeJeOe ceW Yeer yengle keesueenue cee
ht
ig
ieee, ceevees jeef$e ceW yengle mes Heef#eeebs mes egkele Jeve cebs ke"esj Jepe efiej He[e nes~
R
eeve keb"iele YeeG YegDeeuet~ ceefve efyenerve peveg yeekegue yeeuet~~
ll
.A
Fbefe mekeue efyekeue YeFB Yeejer~ peveg mej mejefmepe yeve efyeveg yeejer~~
s
Yee0 cenejepe kes eeCe Gvekes keC"ieled nes iees, ceevees ceefCe mes efJenerve meHe& Jeekegue nes ieee nes~ meYeer FefveeB
ya
N
Jeekegue nes G"erb, ceevees peue kes efyevee leeueeye kee keceue mecetn metKe jne nes~
va
keewmeuee ve=He oerKe ceueevee~ jefyekegue jefye DeLeeG efpee peevee~~

Se
Gj Oeefj Oeerj jece cenleejer~ yeesueer yeeve mecee Devegmeejer~~

th
Yee0 keewmeuee peer ves cenejepe kees ceueeve DeLee&led n<e& mes jefnle osKee, Deewj peeve ieF efke met e&kegue kes mete&,
ee
cenejepe Deye Demle ner nesves Jeeues nQ~ eerjece keer ceeB keewmeuee peer oe ceW Oewe& OeejCe kejkes mecee kee DevegmejCe
P
kejleer ngF& yeesueerb

si
ul
veeLe mecegefPe ceve keefje efyeee~ jece efyeeesie HeeesefOe DeHee~~

iT
kejveOeej legce DeJeOe penepet~ e{sG mekeue efee HeefLeke meceepet~~

r
Sh
Yee0 ns veeLe cenejepe! oe ceW mecePekej efJeeej keerefpees~ eerjece kee efJeeesie DeHeej meeiej nw~ eewon Je<e& keer
11
DeJeefOe penepe nw~ Gme Hej eerjece kes mecHetCe& efeepeve He HeefLekeeW kee meceepe e{e ngDee nw, DeeHe Gmekes keCe&Oeej
20
nQ~
ht
Oeerjpe Oeefje le HeeFe Hee~ veeefnb le yetef[efn meye HeefjJee~~

ig
peew efpee Oeefje efyevee efHee ceesjer~ jece ueKeve efmee efceefueefnb yenesjer~~
yr
op
Yee0 DeeHe Oewe& OeejCe kejbs lees Heej Heeee pee mekelee nw, veneR lees mecHetCe& HeefjJeej eerjece kes efJejnmeeiej ceW [tye
C
peeesiee~ ns efeelece cenejepe! eefo DeeHe cesjer eeLe&vee oe ceW OeejCe kej ueW lees efHej eerjece, ue#ceCe, meerlee peer
efceue peeeWies~
oes0- efeee yeeve ce=og megvele ve=He, efeleeG DeeBefKe GIeeefj~
leueHele ceerve ceueerve peveg, meerbele Meerleue yeeefj~~154~~
Yee0 DeHeveer efeelecee keewmeuee peer kes Jeeve megvekej, cenejepe ves DeeBKe Keesuekej osKee, pewmes peue#ee mes
Goeme, Heeveer kes efyevee le[helee ngDee ceueer Meerleue peue mes meerbeves Hej eslevee eeHle kej G"e nes~
Oeefj Oeerjpe Gef" yew" YegDeeuet~ keng megceb$e kenB jece ke=Heeuet~~
keneB ueKeve kenB jece mevesner~ kenB efee Heg$eyeOet yewosner~~
Yee0 Oewe& OeejCe kejkes cenejepe oMejLe G"kej yew" iees Deewj yeesues, megceb$e! yeleeDees, ke=Heeueg eerjece keneB nQb?
.
ue#ceCe keneB nQ? cesjs Jeelmeue mvesn kes Deeee eerjece keneB nQ Deewj Heejer Heg$eJeOet efJeosnveefvoveer peevekeer peer keneB
d
ve
nQ?
er
efyeueHele jeG efyekeue yeng YeeBleer~ YeF pegie meefjme efmejeefle ve jeleer~~
es
leeHeme DebOe meeHe megefOe DeeF&~ keewmeueefnb meye keLee megveeF&~~
R
s
Yee0 cenejepe Jeekegue neskej efJeueeHe kejves ueies~ jeef$e egie kes meceeve nes ieeer, Jen yeerleleer ner veneR Leer~ o=efnerve
ht
ig
leHemJeer kes MeeHe kee mcejCe nes Deeee~ keewmeuee peer kees meye keLee megveeeer~
R
efJeMes<e ueeske ceW eeefuele eJeCe kegceej, eceCe kee DeHeYebMe nw, pees DeefJeJeeefnle, HeefjJeepeke kes DeLe& ceW Henues
ll
.A
eeefuele Lee~ cenef<e& HeeefCeveer ves Yeer (kegceej: eceCeeefoYeer:~ Hee0De0, 2.9.60) kene, FmeefueS DevOeocHeefle yeeeCe
s
Les Deewj JewMe eje Met (elegLe& JeCe& keer m$eer) mes pevcess ngS Ske Heefjeejke kees DeHeveer mesJee ceW jKee Lee, pees Fve
ya
N
o=efnerve ocHeefle kees ner ceeleeefHelee ceevelee Lee~ peveegefle kes DeeOeej Hej o=efnerve ceefnuee kee veece megMeeruee Deewj
va
o=efyeeefOele Heg<e kee veece Meevleveg kene peelee nw~ nceW efkemeer Dee<e&ievLe ceW eceCe kes ceeleeefHelee kee veece efueefKele
Se
He ceW DeYeer leke GHeueyOe veneR ngDee nw, keneR nesiee nefj Deveble nefj keLee Deveblee~
YeeG efyekeue yejvele Feflenemee~ jece jefnle efOeie peerJeve Deemee~~
th
ee
mees leveg jeefKe kejye ceQ keene~ pesefnb ve esce Heve ceesj efveyeene~~
P
Yee0 Fme Fefleneme kee JeCe&ve kejleskejles eeJeleer& peer yengle Jeekegue nes iees Deewj efJekeue DeLee&led Gvekes Mejerj
si
ul
keer omeeW FefveeW Deewj HebeeeCeeW keer Meefkele keueeeW efJeke=le nes ieF~ cenjepe ves kene, eerjece kes efyevee cesjs peerJeve keer
iT
DeeMee kejvee efOekekeej nw~ Jen Mejerj jKekej ceQ keee keBiee, efpemeves cesjs esce Deewj eefle%ee kee efveJee&n veneR efkeee?
r
Sh
DeHeveer eefle%ee kes Devegmeej eerjece kes efyevee cegPes Ske #eCe veneR peerefJele jnvee eeefnes Lee~ Hej ceQ n efove peerefJele
jne Dele: en Mejerj eYeg kes efJejneefive ceW Yemce kej osvee ner Gefele nesiee~
11
ne jIegvebove eeve efHejerles~ legce efyeveg efpeele yengle efove yeerles~~

20
ne peevekeer ueKeve ne jIegyej~ ne efHeleg efnle efele eeleke peueOej~~

ht
ig
Yee0 ne! eeCeeW kes meceeve efee jIegkegue leLee jIeg Meyo kes JeeeeLe& meYeer peerJeelceeDeebs kees Deeveefvole kejves Jeeues
yr
eerjece! DeeHe kes efyevee peerles ngS yengle efove (: efove) yeerle iees~ ne pevekeveefvoveer meerles! ne ue#ceCe! ne efHelee kes
op
esceHetCe& efee He eeleke kes yeeoue! DeLeJee, ne efHelee kes efnlew<eer Deewj cesjs efee He eeleke kes cesIe eerjeIeJe!
C
oes0- jece jece keefn jece keefn, jece jece keefn jece~
leveg Heefjnefj jIegyej efyejn, jeG ieeG megjOeece~~155~~

Yee0 Fme ekeej jecejece kenkej, efHej jece kenkej, Hegve: jecejece, jece kenkej (: yeej jece) kenkej
DeLee&led Fmeer ceeOece mes <e[#ej eerjeceveece peHe kej leLee : yeej eerjeceveece kes GeejCe mes eYeg kes efyevee :
efove leke peerefJele jnves kes HeeHe kee eeeefMele kejkes Deewj : yeej eerjeceveece kee GeejCe kejkes : ekeej keer
DeeesOeekeeC[ 427
MejCeeieefle keer eefle%ee kejkes leLee : yeej eerjeceveece kes GeejCe mes Mejerj, m$eer, Heg$e, YeJeve, Oeve Deewj He=LJeer kes
ceesn kee leeie kejkes eerjece kes efJejn ceW Mejerj es[kej cenejepe eeJeleer& oMejLe peer megjOeece DeLee&led megjHeefle Fv
kes ueeske ceW eues iees~
efJeMes<e eneB megjOeece kee DeLe& nw, Fv kee Oeece, keeeWefke Deeies kes ekejCeeW ceW Ssmes ner mebkesle efceueles nQ~ Hegv e:
egkeeC[ ceW megjOeece Meyo meekesleueeske kes efueS eegkele nesiee~
d .
efpeJeve cejve Heue oMejLe HeeJee~ Deb[ Deveske Deceue peme eJee~~
ve
efpeele jece efyeOeg yeove efveneje~ jece efyejn ceefj cejve meBJeeje~~
er
es
Yee0 cenejepe oMejLe peer ves peerJeve Deewj cejCe oesveeW kee Heue Hee efueee~ Deveske yeeeC[eW ceW Gvekee efvece&ue eMe
R
e ieee~ DeHeves peerJeve keeue ceW cenejepe eerjece kes cegKeev kees efvenejles jns Deewj eerjece kes efJeeesie ceW cejkej
s
GvneWves ce==leg kees Yeer meBJeeje, DeLee&led mepeeee leLee ce=leg kee e=bieej efkeee~ Decebieue cebs Yeer cebieue yevee efoee~
ht
ig
Meeske efyekeue meye jesJeefnb jeveer~ He Meerue yeue lespe yeKeeveer~
R
kejefnb efyeueehe Deveske ekeeje~ hejefnb Yetefce leue yeejefnb yeeje~~
ll
.A
Yee0 meYeer jeefveeeB (kewkeseer kees es[kej) cenejepeeer kes He, Meerue, yeue Deewj lesspe keer eMebmee kejkes jes jneR nQ~
s
Deveske ekeej mes efJeueeHe kej jner nQ, yeejcyeej He=LJeer Hej Hee[ Kee kej efiej jner nQ~
ya
N
efyeueHeefnb efyekeue oeme De oemeer~ Iej Iej ove kejefnb Hegjyeemeer~~
va
DeLeeG Deepeg Yeevegkegue Yeevet~ Oejce DeJeefOe iegve He efveOeevet~~

Se
Yee0 Jeekegue ngS oeme Deewj oeefmeeeB efJeueeHe kej jner nQ~ IejIej ceW DeJeOeJeemeer ove kej jns nQ DeLee&led jes jns
th
nQ~ Jes kenles nQ, Deepe Oece& keer meercee leLee iegCeeW Deewj He kes keesMemJeHe eeroMejLeHe mete&kegue kes mete& Demle nes
ee
iees~
P
ieejer mekeue kewkeFefnb osneR~ veeve efyenerve keervn peie pesneR~~

si
Sefn efyeefOe efyeueHele jwefve efyeneveer~ DeeS mekeue cenecegefve ieeveer~~

ul
iT
Yee0 meYeer ueesie kewkeseer kees ieeefueeeB os jns nQ, efpemeves peieled kees ner ves$e mes efJenerve kej efoee nw~ Fme ekeej,
r
Sh
efJeueeHe kejles Jen jele yeerle ieF&~ eele:keeue meYeer %eeveer cenef<e&ieCe jepeYeJeve ceW Deees~
oes0- leye yeefme cegefve mecee mece, keefn Deveske Fefleneme~
11
Meeske efveJeejsG meyeefnb kej, efvepe efyeieeve ekeeme~~156~~

20
Yee0 leye Jeefme cegefve mecee kes meceeve ner Deveske HetJe& Fefleneme kenkej, DeHeves efJeefMe %eeve kes ekeeMe mes
ht
ig
(efJeefMeewle efmeevle kes Devegmeej) meYeer kes Meeske kees meercee Heej kejves mes jeske efoee~
yr
lesue veeJe Yeefj ve=He leveg jeKee~ otle yeesueeF yengefj Deme YeeKee~~
op
OeeJeng yesefie Yejle HeBn peent~ ve=He megefOe kelengB kenng peefve keent~~
C
Yee0 Jeefme peer ves lesue mes Yejer veeJe ceW cenejepe kes Mejerj kees jKe efoee Deewj efHej otleeW kees yegueekej Ssmee kene,
oew[es MeerIe Yejle kes Heeme peeDees Deewj keneR Yeer efkemeer mes Yeer cenejepe kee meceeeej cele kenvee~
Fleveefnb kensng Yejle meve peeF&~ ieg yeesueeF He"eG oesG YeeF&~~
megefve cegefve Deeemeg OeeJeve OeeS~ eues yesie yej yeeefpe uepeeS~~
Yee0 peekej Yejle peer kees kesJeue Flevee kenvee efke, oesveeW YeeF& eerYejle, Me$egIve peer kees ieg Jeefme ves yeguee Yespee
nw~ cegefve Jeefme peer kee DeeosMe megvekej, oew[vesJeeues otle oew[les ngS eues, Jes DeHeves Jesie mes es Iees[eW kees Yeer
ueefppele kej jns Les~
DevejLe DeJeOe DejbYesG peye les~ kegmeiegve nesefnb Yejle kenB leye les~~
osKeefnb jeefle Yeeeveke meHevee~ peeefie kejefnb keg keesef keueHevee~~
Yee0 peye mes eerDeJeOe ceW DeveLe& kee DeejcYe ngDee, leye mes eerYejle kes efueS DeHeMekegve nesves ueies~ Jes jeef$e ceW
d .
ve
Yeeeveke mJeHve osKeles nQ Deewj peeiekej, kejes[eW ke[Jeer keuHeveeeW kejles nQ DeLee&led DeHeves ceve ceW DeMegYe efJeeej ueeles
er
nQ~
es
efyee efpeJeeBF osefnb efove oevee~ efMeJe DeefYe<eske kejefnb efyeefOe veevee~~
R
ceeBieefn oe censMe ceveeF&~ kegMeue ceeleg efHeleg Heefjpeve YeeF&~~
s
ht
Yee0 eerYejle efove ceW yeeeCeeW kees Yeespeve kejekes oeve osles nQ Deewj Deveske ekeej mes efMeJe peer kee DeefYe<eske DeLeJee,
ig
R
cebieuecee meveeleve Oece& kes HeeBeeW osJeleeDeeW kee DeefYe<eske kejles nQ~ oe ceW efMeJe peer mes eeLe&vee kejkes, meYeer
ll
ceeleeDeeW, efHeleeeer, HeefjJeej (YeieJeleer eermeerlee meefnle leerveeW yengDeeW Deewj Yeelee eerjece, ue#ceCe) kes kegMeue DeLee&led
.A
keueeCe keer eeevee kejles nQ~
s
ya
oes0- Sefn efyeefOe meesele Yejle ceve, OeeJeve HengBes DeeF~
N
ieg DevegMeemeve meJeve megefve, eues ieCesMe ceveeF~~157~~
va
Yee0 Fme ekeej ceve ceW eerYejle kes efevlee kejles mecee ner eerDeJeOe kes oew[eke otle Gvekes Heeme Deekej HengBe
Se
iees~ iegosJe keer Dee%ee megvekej mecYeeefJele efJeIve keer DeeMebkee mes iemle eerYejle, Me$egIve peer kes meeLe eerieCesMe keer
th
eeLe&vee kejkes eerDeJeOe kes efueS eue He[s~

ee
eues meceerj yesie ne neBkes~ veeIele meefjle Mewue yeve yeeBkes~~

P
oe meese ye[ keg ve meesneF&~ Deme peeveefnb efpee peeGB G[eF&~~

si
ul
Yee0 meejLeer eje neBkes ngS Iees[s veefoeeW, HeJe&le Deewj s{-ces{s JeveeW kees ueeBIeles ngS Jeeeg kes Jesie mes eue He[s~
iT
eerYejle kes oe ceW yengle Meeske Lee, GvnW keg Yeer veneR Dee ueie jne Lee~ Jes oe ceW Ssmee efJeeej kej jns Les
r
Sh
efke, G[kej DeJeOe jepeYeJeve ceW euee peeTB~

11
Ske efveces<e yej<e mece peeF&~ Sefn efyeefOe Yejle veiej efveejeF&~~
20
Demeiegve nesefnb veiej Hew"eje~ jefnb kegYeeBefle kegKesle kejeje~~

ht
Yee0 Ske-Ske #eCe Je<e& kes meceeve pee jne Lee~ Fme ekeej, eerYejle, eerDeJeOe veiej kes efveke Dee iees~ veiej ceW
ig
eJesMe kejles ner Deveske DeHeMekegve nes jns nQ, KesleeW ceW keewJes yegjer ekeej mes kej[-kej[ j jns nQ~
yr
op
Kej efmeeej yeesueefnb eefleketuee~ megefve megefve nesF Yejle Gj Metuee~~

C
eernle mej meefjlee yeve yeeiee~ veiej efyeMes<e YeeeJeve ueeiee~~
Yee0 ieOes Deewj ieero[ Yeer eefleketue DeLee&led DeMegYe jerefle mes yeesue jns nQ~ en megvemegvekej eerYejle kes oe ceW
yengle og:Ke nes jne nw~ leeueeye, veoer, Jeve Deewj yeieeres MeesYee mes nerve nQ~ DeJeOe veiej yengle Yeebkej ueie jne nw~
Keie ce=ie ne iee peeefnb ve peesS~ jece efyeeesie kegjesie efyeieesS~~
veiej veeefj vej efveHe ogKeejer~ cevengB meyeefve meye mebHeefle nejer~~
DeeesOeekeeC[ 429
Yee0 He#eer, HeMeg, neLeer, Iees[s osKes veneR pee jns nQ, Jes eerjece kes efJeeesieHe Yeebkej jesie mes ve kej efoes iees nQ~
DeJeOeveiej keer ceefnueeeW Deewj Heg<e Delevle og:Keer nQ, ceevees meYeer ves DeHeveer meejer mecHeefe yeepeer ceW nej oer nes~
oes0- Hegjpeve efceueefnb ve kenefnb keg, ieJeBefnb peesnejefnb peeefnb~
Yejle kegMeue HetBef ve mekeefnb, Yee efye<eeo ceve ceeefnb~~158~~
Yee0 veiej kes ueesie eerYejle mes efceueles nQ, keg Yeer veneR kenles, eCeece kejles nQ Deewj Oeerjs mes eues peeles nQ~ Gvekes
.
ceve ceW Yee Deewj og:Ke nw, Jes eerYejle kee kegMeue Yeer veneR Het mekeles~ DeLeJee, Jes Fleves MeerIe eues peeles nQ efke,
d
ve
eerYejle Gvekee kegMeue Yeer veneR Het Heeles nQ~
er
ne yee veefnb peeF efvenejer~ peveg Hegj oMe efoefMe ueeefie oJeejer~~
es
DeeJele megle megefve kewkeevebefoefve~ nj<eer jefyekegue peuen ebefoefve~~
R
Yee0 DeJeOe kes yeepeej Deewj ceeie& osKes veneR pee jns nQ, ceevees DeJeOe kes omeeW efoMeeDeeW ceW pebieueer Deeie ueieer ngF& nw~
s
ht
Heg$e (eerYejle) kees Deeles ngS (cebLeje mes) megvekej mete&kegueHe keceue kes efueS eeBoveer jele kes meceeve kew kee
ig
R
jepeHeg$eer kewkeseer emevve ngF~
ll
meefpe Deejleer cegefole Gef" OeeF&~ ejsefnb YeWef YeJeve uesF DeeF&~~
.A
Yejle ogefKele HeefjJeej efveneje~ ceevengB legefnve yevepe yeve ceeje~~
s
ya
Yee0 kewkeseer emevvelee mes G"kej, mJeeb Deejleer mepeekej oew[er Deewj jepeej Hej ner Yejle peer mes efceuekej oesveeW
N
YeeFeeW kees DeHeves YeJeve ceW ues DeeF~ eerYejle ves HeefjJeej kees (ceeb[Jeer peer kees) Gmeer ekeej og:Keer osKee, ceevees
va
keceue kes Jeve kees Heeuee ceej ieee nes~

Se
kewkeseer njef<ele Sefn YeeBleer~ cevengB cegefole oJe ueeF efkejeleer~~

th
megleefnb memeese osefKe ceve ceejs~ HetBefle vewnj kegMeue nceejs~~

P ee
Yee0 kewkeseer Fme ekeej emevve ngF&, ceevees Jeve ceW Deeie ueieekej efYeueveer emevve nes jner nes~ Heg$e kees ceve ceejs ngS
si
Meeske mes egkele osKekej, kewkeseer Hetleer nQ efke, nceejs ceeekes ceW kegMeue lees nw?
ul
iT
efJeMes<e nceW Ske efYeueveer mes en %eele ngDee efke, Jen DeefiveosJe mes en ceevelee ceeBieleer nw efke, ns DeefiveosJe! cesjs
r
Heg$e kee efJeJeen nesves Hej ceQ Deeie ueieekej mecHetCe& Jeve DeeHekees Yeespeve kes efueS meewbHe otBieer Deewj Ssmee kejkes Jen
Sh
emevve nesleer nw~ peyeefke, Fmemes Gmeer keer neefve nesleer nw, keeeWefke Jeve keer uekeef[eeW mes ner Gmekes Heg$e keer peerefJekee
11
eueleer nw leLee Jeve keer Deefive mes Gmekes Heg$e kes peueves keer Yeer mecYeeJevee jnleer nw~
20
mekeue kegMeue keefn Yejle megveeF&~ HetBer efvepe kegue kegMeue YeueeF&~~
ht
keng kenB leele keneB meye ceelee~ kenB efmee jece ueKeve efee Yeelee~~
ig
yr
Yee0 eerYejle ves kewkeseer kees Gmekes ceeekes kee mecHetCe& kegMeue meceeeej ken megveeee, efHej DeHeves kegue kee kegMeue
op
cebieue Hete~ (eerYejle yeesueskenes!) efHeleeeer keneB nQ? meYeer ceeleeeW keneB nQ? YeieJeleer meerlee peer keneB nQ? Heejs
C
Yeelee eerjeceue#ceCe keneB nQ?
efJeMes<e kewkeseer kes #eCe Yej egHe jnves Hej, Yejle peer ves ceeb[Jeer kees mebkesle kejkes kene, yeesuees, efHeleeeer, meYeer
ceeleeeW, eermeerlee SJeb oesveeW Yeelee eerjece, ue#ceCe keneB nQ? ceeb[Jeer peer Gej veneR os mekeerb~
oes0- megefve megle yeeve mevesncee, keHe veerj Yeefj vewve~
Yejle meJeve ceve Metue mece, HeeefHeefve yeesueer yewve~~159~~
Yee0 Heg$e Yejle kes esceHetCe& Jeeve megvekej, ves$eeW ceW keHe kes DeeBmet Yejkej HeeHe kejves Jeeueerb kewkeseer, Yejle peer kes
keeveeW Deewj ceve kees ef$eMetue kes meceeve egYevesJeeues kekeejke Jeeve yeesueerb
leele yeele ceQ mekeue meBJeejer~ YeF menee cebLeje efyeeejer~~
kegke keepe efyeefOe yeere efyeieejsG~ YetHeefle megjHeefle Hegj Heieg OeejsG~~
Yee0 ns yess! ceQves meye yeele yevee ueer, efyeeejer efvejern cebLeje cesjer meneeke ngF~ yeere ceW efJeOeelee ves keg Lees[er-meer
.
yeele efyeiee[ oer, cenejepe FvHegj kees HeOeej iees~
d
ve
megvele Yejle YeS efyeyeMe efye<eeoe~ peveg mencesG keefj kesnefj veeoe~~
er
leele leele ne leele Hegkeejer~ Hejs Yetefceleue yeekegue Yeejer~~
es
R
Yee0 en megveles ner eerYejle Fme ekeej efJe<eeo DeLee&led og:Ke kes efJeJeMe nes iees, ceevees efmebn keer iepe&vee mes neLeer
s
Yee mes mence ieee nes~ ne leeled! ne leeled! (ne! efHeleeeer! ne efHeleeeer! ne! efHeleeeer) TBes mJej mes efeuueekej
ht
ig
yengle Jeekegue neskej, eerYejle Deemeve Hej mes He=LJeer leue Hej efiej He[s Deewj yeesues
R
euele ve osKeve HeeeGB leesner~ leele ve jeceefnb meewbHesng ceesner~~
ll
.A
yengefj Oeerj Oeefj G"s meBYeejer~ keng efHeleg cejve nsleg cenleejer~~
s
Yee0 ns efHeleeeer! DeeHekes Fvueeske emLeeve kejles mecee ceQ veneR osKe Heeee Deewj DeeHeves cegPes YeieJeeved eerjece kees
ya
N
veneR meewbHee DeLee&led cegPes yeere ceW ner es[kej eues iees~ efHej Oewe& OeejCe kejkes, eerYejle mecYeeuekej G"s Deewj
va
kewkeseer mes Hete, ceeB! efHeleeeer keer ce=leg kee keejCe yeleeDees~
Se
megefve megle yeeve kenefle kewkesF&~ cejce HeeBef peveg ceengj osF&~~
Deeefong les meye DeeHeefve kejveer~ kegefue ke"esj cegefole ceve yejveer~~
th
ee
Yee0 Heg$e Yejle peer kes Jeeve megvekej kewkeseer Ssmes ken jner nw DeLee&led Gej os jner nw, ceevees Heer" Hej cecee&vleke
P
IeeJe kejkes, Gme Hej efJe<e kes Ieesue kee ef[keve os jner nes~ kegefue oeJeeueer, ke"esj eke=efle keer kewkeseer ves emevve
si
ul
ceve mes eejcYe mes DeHeveer mecHetCe& kejveer ken megveeeer~

iT
oes0- Yejleefnb efyemejsG efHeleg cejve, megvele jece yeve ieewve~

r
Sh
nsleg DeHeveHeG peeefve efpee, Leefkele jns Oeefj ceewve~~160~~

11
Yee0 Yejle peer kees efHeleeeer kee cejCe Yetue ieee~ eerjece kee Jeveieceve megveles ner oe ceW mJeeb kees ner Gmekee
20
keejCe peevekej, ceewve OeejCe kejkes eerYejle Leefkele DeLee&led mecHetCe& eseeW Meevle kejkes mleyOe jn iees~
ht
efyekeue efyeueesefke megleefnb mecegPeeJeefle~ cevengB pejs Hej ueesve ueieeJeefle~~

ig
leele jeG veefnb meeseve peesiet~ efye{F& megke=le peme keervnsG Yeesiet~~
yr
op
Yee0 Heg$e Yejle kees efJekeue DeLee&led Jeekegue Deewj mecHetCe& eseDeeW mes Metve osKekej, kewkeseer mecePee jner nw, ceevees
C
Jen peues Hej veceke ueiee jner nw~ kewkeeer yeesueer, ns leeled! cenejepe Meeske kejves eesie veneR nQb, Gvnebbsves HegCe Deewj eMe
kee Depe&ve kejkes meYeer jepeYeesie efkees Deewj Gve HegCeeW leLee eMe kee megKe Yeesiee~
peerJele mekeue pevece Heue HeeS~ Deble DecejHeefle meove efmeOeeS~~
Deme Devegceeefve meese Heefjnjnt~ meefnle meceepe jepe Hegj kejnt~~
DeeesOeekeeC[ 431
Yee0 cenejepe ves peerefJele jnles ner pevce kes mecHetCe& Heue eeHle kej efueS Deewj Devle ceW osJeleeDeeW kes mJeeceer Fv kes
YeJeve HeOeej iees~ Ssmee Devegceeve kejkes legce DeHeves efHeleeeer kee Meeske es[ oes~ DeHeves ceb$eer, mesveeHeefle, Hegjpeve Deewj
Heefjpeve meceepe kes meeLe DeJeOeHegj ceW jepe kejes~
megefve megef" mencesG jepekegcee~ Heekes le peveg ueeie DeBiee~~
Oeerjpe Oeefj Yeefj uesefnb Gmeemee~ HeeefHeefve meyeefnb YeeBefle kegue veemee~~
.
Yee0 kewkeseer kee en Jeeve megvekej, jepekegceej eerYejle yengle mence iees DeLee&led Jeekegue nes G"s, ceevees Hekes ngS
d
ve
IeeJe Hej Debieej DeLee&led peueleer ngF& Deefive kes keCeeW kee mecetn ueie ieee nes~ Oewe& OeejCe kejkes, eerYejle peer TBee
er
MJeeme Yej uesles nQ~ ceve cebs meeseles nQ efke, HeeefHeveer kewkeseer ves lees meYeer ekeej mes kegue kees ner ve kej efoee~
es
peew Hew kegefe jner Deefme leesner~ pevecele keens ve ceejsefme ceesner~~
R
Hes[ keeef lewb HeeueG meerbee~ ceerve efpeeve efveefle yeeefj Gueeree~~
s
ht
ig
Yee0 eerYejle kewkeseer mes yeesues, eefo legcnejs ceve ceW Fmeer ekeej keer kegeflmele yegef Leer DeLee&led yegjer efe Leer, lees
R
legce ves pevce uesles ner cegPes keeeW veneR ceej [euee? legce ves Je=#e kees kee kej HeuueJe kees meerbee nw~ ceueer kes peerJeve
ll
.A
kes efueS (leeueeye mes) peue kees ner Gueere [euee DeLee&led eeroMejLeHe Je=#e kees keekej, cegPe YejleHe HeuueJe kees
jepepeue mes legceves meeRevee eene~ cegPe YejleHe ceueer kees efpeueeves kes efueS eerDeJeOeHe leeueeye mes legce ves
s
eerjeceHe peue kees Gueeree, DeLee&led yeenj Hesbke efoee~ ya
N
oes0- nbmeyebMe oMejLe peveke, jece ueKeve mes YeeF~
va
peveveer let peveveer YeF&, efyeefOe meve keg ve yemeeF~~161~~

Se
Yee0 keneB cesje mete& kee JebMe, eereeJeleer& peer pewmes efHelee, eerjece, ue#ceCe pewmes HejcesMJej cesjs Yeelee, (Ssmes MegYe
th
ee
mebeesie kes yeere) ns ceeB! peveveer let peveveer YeF& DeLee&led DeHeveer ceelee kes ner meceeve Heefle kees ceejvesJeeueer let cesjer ceeB yeve
P
ieF&~ efJeOeelee kes meeceves efkemeer kee keg Yeer JeMe veneR euelee~
si
peye lewb kegceefle kegceleefpee "eT~ Keb[ Keb[ nesF oe ve ieeT~~

ul
iT
yej ceeBiele ceve YeF veefnb Heerje~ ieefj ve peern cegnB HejsG ve keerje~~
r
Sh
Yee0 ns kegyegef kewkeseer! peye legceves DeHeves peerJeelcee ceW en kegeflmele yegef OeejCe keer leye legcnejs oe kes gke[s-
gke[s keeeW veneR nes iees? Jejoeve ceeBieles mecee legcnejs ceve kees Heer[e keeeW veneR ngF&? legcnejer peerYe keeeW veneR ieue
11
ieF&? legcnejs cegKe ceW keer[s keeeW veneR He[ iees?

20
YetHe eleerefle leesefj efkeefce keervner~ cejve keeue efyeefOe ceefle nefj ueervner~~
ht
efyeefOengB ve veeefj oe ieefle peeveer~ mekeue keHe DeIe DeJeiegve Keeveer~~

ig
yr
mejue megMeerue Oejce jle jeT~ mees efkeefce peeveefnb leere megYeeT~~
op
Yee0 cenejepe ves legcneje efJeMJeeme keeeW kej efueee? cejCekeeue ceW efJeOeelee ves Gvekeer yegef nj ueer Leer, pees mecHetCe&
C
HeeHe, keHe Deewj ogieg&CeeW keer Keeefve nesleer nw, Ssmeer mJeeLe&HejeeCe (keewmeuee, meerlee Deeefo ceefnueeDeeW kes Deefleefjkele)
meeOeejCe veejer kes oe keer ieefle yeee peer Yeer veneR peeve Heees~ cenejepe, mejue, megvoj eefj$eJeeues Deewj Oece& ceW
Devegjkele Les, Jes ieeceveejer kee mJeYeeJe kewmes peeve mekeles Les?
efJeMes<e en Gefkele Gme meeOeejCe mJeeefLe&veer veejer kes efueS nw, pees ceelee, Heg$eer, yenve Deewj Helveer Fve eejeW Yeejleere
mebmke=efle keer DeJeOeejCeeDeeW mes otj Keue eke=efle keer veejer nw~
Deme kees peerJe pebleg peie ceeneR~ pesefnb jIegveeLe eeveefee veeneR~~
Yes Deefle Deefnle jece lesG leesner~ kees let Denefme mele keng ceesner~~
pees nefme mees nefme cegnB ceefme ueeF&~ DeeBefKe Dees Gef" yew"efn peeF&~~
Yee0 mebmeej ceW keewve Ssmee peerJepevleg DeLee&led ye[e, ese eeCeer nw, efpemes jIegveeLe DeLee&led mecHetCe& peerJeeW kes mJeeceer
eerjece eeCe kes meceeve efee veneR nQ~ Jes Yeer eerjece legcnejs efueS Delevle Deefnle DeLee&led Me$eg nes iees~ legce keewve nes
cegPe mes mele kenes? legce pees nes Jen jnes, cegKe ceW meener ueieekej eneB mes G"kej cesjer DeeBKeebs mes DeesPeue neskej
d .
ve
peekej yew"es DeLee&led Deye ceQ legcnW DeHeveer DeeBKeeW mes veneR osKevee eenlee~
er
oes0- jece efyejesOeer oe les, eie keervn efyeefOe ceesefn~
es
cees meceeve kees Heelekeer, yeeefo kenGB keg leesefn~~162~~
R
s
Yee0 efpemekee oe jece efJejesOeer nw, Ssmeer ceeB keer keesKe mes efJeOeelee ves cegPes eke efkeee nw~ cesjs meceeve HeeHeer keewve
ht
nw? ceQ legcnW JeLe& ner keg ken jne ntB~
ig
R
megefve Me$egIve ceeleg kegefueeF&~ pejefnb ieele efjefme keg ve yemeeF&~~
ll
lesefn DeJemej kegyejer lenB DeeF&~ yemeve efyeYet<eve efyeefyeOe yeveeF&~~
s.A
Yee0 ceelee keer kegefuelee megvekej Me$egIve peer kes Debie eesOe mes peues pee jns nQ~ Gvekee keg JeMe veneR eue jne nw~
ya
Gmeer DeJemej Hej Deveske Jem$e Deewj DeeYet<eCe DeHeves Mejerj Hej mepeekej JeneB DeLee&led peneB eerYejle, Me$egIve yew"s Les,
N
Gme kewkeseer YeJeve ceW cebLeje oemeer Dee ieF&~
va
ueefKe efjefme YejsG ueKeve ueIeg YeeF&~ yejle Deveue Ie=le Deengefle HeeF&~~
Se
ngceefke ueele leefke ketyej ceeje~ Heefj cegBn Yeefj ceefn kejefle Hegkeeje~~
th
ee
Yee0 Gmes osKekej, eerue#ceCe kes ess YeeF& Me$egIve peer eesOe mes Yej iees~ peueles ngS Deefive ves Ieer keer Deengefle Hee
P
ueer, GvneWves DeHeves ejCe kees ngceefke, DeLee&led o={ kejkes pees[ mes Hekeej kej, ke"esj o=ef mes osKekej, cebLeje kes
si
ketye[ Hej ner ceej efoee~ Jen TBes mJej ceW Hegkeej DeLee&led evove kejleer ngF&, efeuueeleer ngF& He=LJeer Hej efiej He[er~
ul
iT
ketyej tsG Het keHee~ oefuele oMeve cegKe efOej eee~~

Deen owJe ceQ keen vemeeJee~ kejle veerke Heue DeveFme HeeJee~~
r
Sh
Yee0 Gmekee ketye[ t ieee, efmej Het ieee, Gmekes meYeer yeeermeeW oeBle t iees Deewj cegKe mes jkele kee eJeen
11
eue He[e~ Jen eerKeleer ngF& yeesueer, Deen F&MJej! ceQves keee efyeiee[e? Dee kejles ngS yegje Heue Heeee~
20
megefve efjHegnve ueefKe veKe efMeKe Keeser~ ueies Iemeerve Oeefj Oeefj PeeWer~~
ht
Yejle oeeefveefOe oerefvn g[eF&~ keewmeuee Heefnb ies oesG YeeF&~~

ig
yr
Yee0 cebLeje keer yeele megvekej, veKe mes efMeKee leke leLee Keeser DeLee&led yengle yegjer og m$eer peevekej Me$egIve peer
op
Gmekes yeeue Heke[ kej Iemeerves ueies~ oee kes meeiej Yejle peer ves cebLeje kees Me$egIve peer mes g[e efoee Deewj eerYejle,
C
Me$egIve oesveeW YeeF& ceelee keewmeuee peer kes Heeme iees~
oes0- ceefueve yemeve efyeyejve efyekeue, ke=Me Mejerj ogKe Yeej~

keveke keueHe yej yesefue yeve, ceevengB nveer leg<eej~~163~~
DeeesOeekeeC[ 433
Yee0 keewmeuee peer kes Jem$e ceefueve nes iees Les, Gvekee Deekeej efyeyejve, DeLee&led efJeke=le Deewj Goeme nes ieee Lee, Jes
Jeekegue LeeR~ og:Ke kes Yeej mes keewmeuee peer kee Mejerj Gmeer ekeej ogye&ue nes ieee Lee, ceevees mJeCe& mes efveefce&le es
keuHeueeflekee kes Jeve kees leg<eej DeLee&led efnceHeele ves ve kej efoee nes~
Yejleefnb osefKe ceeleg Gef" OeeF&~ cegjefle DeJeefve Hejer PeFB DeeF&~~
osKele Yejle efyekeue YeS Yeejer~ Hejs ejve leveg oMee efyemeejer~~
.
Yee0 Me$egIve peer kes meeLe eerYejle kees osKekej, ceelee keewmeuee G"kej oew[eR Deewj Jes ekekej Keekej cetef&le
d
ve
neskej, He=LJeer Hej efiej He[eR~ ceelee peer keer oMee osKeles ner eerYejle yengle Jeekegue nes iees Deewj Jes DeHeves Mejerj keer
er
oMee kees Yegueekej, ye[er ceeleeeer kes ejCeeW Hej efiej He[s~
es
ceeleg leele kenB osng osKeeF&~ kenB efmee jece ueKeve oesG YeeF&~~
R
s
kewkeefe kele peveceer peie ceeBPee~ peew peveefce le YeF keens ve yeeBPee~~
ht
kegue keuebke pesefn pevecesG ceesner~ DeHepeme Yeepeve efeepeve esner~~
ig
R
Yee0 eerYejle yeesues, ceeB! efHelee peer kees efoKee oes~ eermeerlee leLee oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe keneB nQ? kewkeseer Fme
ll
.A
mebmeej ceW keeeW pevceer? pevceer Yeer lees Jen keeeW veneR yeeBPe (efve:mmebleeve) nes ieF&, efpemeves DeHeeMe kes Hee$e, efeepeveeW
s
kee esn kejves Jeeues cegPe pewmes kegue kes keuebke kees pevce efoee~
ya
kees ef$eYegJeve ceesefn meefjme DeYeeieer~ ieefle Deefme leesefj ceeleg pesefn ueeieer~~
N
efHeleg megjHegj yeve jIegkegue keslet~ ceQ kesJeue meye DevejLe nslet~~
va
efOeie ceesefn YeeGB yesveg yeve Deeieer~ ogmen oen ogKe ot<eve Yeeieer~~
Se
Yee0 ns ceeB! leerveeW ueeskeeW ceW cesjs meceeve keewve Yeeienerve nw, efpemekes keejCe DeeHekeer Ssmeer ieefle ngF&? efHelee peer
th
ee
FvHegj ceW nQ Deewj jIeggkegue kes Heleekee eerjece Jeve ceW nQ Deewj ceQ Skecee$e meYeer DeveLeeX kee nsleg eneB ntB ~ cegPes
P
efOekekeej nw~ ceQ Demenveere peueve, og:Ke Deewj oes<e kee Hee$e leLee mete&JebMeHe yeeBme kes Jeve kes efueS Deefive yeve ieee~
si
oes0- ceeleg Yejle kes yeeve ce=og, megefve Hegefve G"er meBYeeefj~
ul
efueS G"eF ueieeF Gj, ueeseve ceeseefle yeeefj~~164~~

r iT
Yee0 ceelee keewmeuee, Yejle peer kes keesceue Jeeve megvekej, efHej mecYeeuekej G"erb~ ves$eeW mes DeeBmet efiejeleer ngF& Yejle
Sh
peer kees G"ekej oe mes ueiee efueee~

11
mejue megYeee ceee efne ueeS~ Deefle efnle cevengB jece efHeefj DeeS~~
20
YeWsG yengefj ueKeve ueIeg YeeF&~ Meeske mevesn ve oe meceeF&~~

ht
ig
Yee0 mejue mJeYeeJe Jeeueer ceelee peer ves Delevle esce mes eerYejle kees ieues ueiee efueee, ceevees eYeg eerjece Jeve mes
yr
eerDeJeOe ueew Deees nQ, efHej ue#ceCe peer kes ess YeeF& Me$egIve peer kees ceeB ves oe mes ueiee efueee~ Meeske Deewj mvesn
op
Gvekes oe ceW veneR mecee jne Lee~

C
osefKe mJeYeeJe kenle meye keesF&~ jece ceeleg Deme keens ve nesF&~~
ceelee Yejle ieeso yew"ejs~ DeeBmeg HeeWef ce=og yeeve Geejs~~
Yee0 ceeB keewmeuee peer kee mJeYeeJe osKekej, meYeer ueesie ken jns Les efke, eerjece keer ceelee peer Ssmeer keeeW ve neW?
ceelee peer ves Yejle peer kees ieeso ceW yew"e efueee~ Gvekes DeeBmet HeeWkej, keesceue Jeeve yeesueerb
DepengB ye yeefue Oeerjpe Oejnt~ kegmecee mecegefPe Meeske Heefjnjnt~~
peefve ceeveng efne neefve ieueeveer~ keeue kejce ieefle DeIeefle peeveer~~
Yee0 ns Jelme! ceQ yeefuenejer peeTB Deye Yeer Oewe& OeejCe kejes, mecee kees efJeHejerle mecePekej Meeske es[ oes~ ceve ceW
efHeleeeer kes efveOeve mes neefve Deewj eerjece kes Jeveieceve mes iueeefve cele ceevees~ ns leeled! en peeve uees efke, mecee Deewj
kece& keer ieefle DeIeefle nw DeLee&led en lees neskej ner jnlee nw, Fmekee veeMe veneR nes mekelee~
.
keengefnb oes<e osng peefve leelee~ Yee ceesefn meye efyeefOe yeece efyeOeelee~~
d
ve
pees SlesngB ogKe ceesefn efpeeeJee~ DepengB kees peeveF kee lesefn YeeJee~~
er
Yee0 ns leeled! efkemeer kees oes<e cele oes~ cesjs efueS ner efJeOeelee meye ekeej mes eefleketue nes iees nQ, pees Fleves ye[s
es
og:Ke ceW Yeer cegPes efpeuee jns nQ~ DeYeer Yeer keewve peeves efke, GvnW keee Dee ueie jne nw?
R
s
oes0- efHeleg Deeemeg Yet<eve yemeve, leele lepes jIegyeerj~
ht
ig
efyemecee nj<e ve oe keg, Heefnjs yeuekeue eerj~~165~~
R
Yee0 ns yess Yejle! efHeleeeer kes ner DeeosMe mes jIegkegue kes Jeerj eerjece ves DeeYet<eCe Deewj Jem$e es[ efoee~ Gvekes
ll
.A
oe ceW efJemcee DeLee&led Meeske Deewj n<e& keg Yeer veneR Lee leelHee&le: n<e&efJe<eeo kes v mes THej G"kej, GvneWves
s
Jeukeue Jem$e OeejCe efkeee~
ya
cegKe emevve ceve jeie ve jes<et~ meye kej meye efyeefOe keefj Heefjlees<et~~
N
va
eues efyeefHeve megefve efmee meBie ueeieer~ jnF ve jece ejve Devegjeieer~~
Se
Yee0 eerjece kee cegKe emevve Lee, Gvekes ceve ceW jeie Deewj jes<e veneR Lee~ Jes meye ekeej mes meyekee Heefjlees<e kejkes
DeLee&led meyekees mecePeekej Jeve kees eues~ megvekej, meerlee peer Gvekes meeLe ueie ieF~ eerjece kes ejCe keer DevegjeefieCeer
th
ee
eermeerlee jeskeves Hej Yeer veneR jneR~

P
megveleefnb ueKeve eues Gef" meeLee~ jnefnb ve peleve efkeS jIegveeLee~~

si
leye jIegHeefle meyener efmej veeF&~ eues mebie efmee De ueIeg YeeF&~~
ul
iT
Yee0 megveles ner G"kej ue#ceCe peer Yeer meeLe eue He[s~ elve kejves Hej Yeer jIegveeLe peer eerDeJeOe ceW veneR jn mekes~
r
Sh
DeLeJee eerjIegveeLe peer kes elve kejves hej Yeer ue#ceCe DeeesOee ceW veneR jn mekes~ leye meYeer kees eCeece kejkes
jIegkegue kes mJeeceer eerjece, eermeerlee peer Deewj ess YeeF& ue#ceCe kes meeLe Jeve kees eue He[s~
11
jece ueKeve efmee yeveefnb efmeOeeS~ ieFGB ve mebie ve eeve He"eS~~

20
Yee0 eerjece, ue#ceCe, meerlee Jeve kees eues iees, ve lees ceQ Gvekes mebie ieF& Deewj ve ner Gvekes meeLe DeHeves eeCeeW kees
ht
ig
Yespe mekeer~
yr
en meye Yee Fve DeeBefKeve Deeies~ leG ve lepee leveg peerJe DeYeeies~~
op
ceesefn ve ueepe efvepe vesn efvenejer~ jece meefjme megle ceQ cenleejer~~
C
efpeeF cejF Yeue YetHeefle peevee~ ceesj oe Mele kegefueMe meceevee~~
Yee0 en meye FvneR DeeBKeebs kes meeceves nes ieee, efHej Yeer DeYeeies cesjs peerJeelcee ves Mejerj kees veneR es[e~ cegPes DeHevee
Jelmeue mvesn osKekej ueppee veneR ueie jner nw~ eerjece pewmes Heg$e Deewj cegPe pewmeer ceeB, oesveeW ceW keee leguevee? cenejepe
eer ves Yeueer ekeej mes peervee Deewj cejvee peeve efueee Lee DeLee&led eerjece keer GHeefmLeefle ceW peerJeve Deewj eerjece keer
DeeesOeekeeC[ 435
DevegHeefmLeefle ceW cejCe es nw, ener peerJevecejCe kee jnme cenejepe ves Yeueer ekeej mes peevee Deewj DeHeves JeJenej ceW
Gleeje cesje oe lees mewke[eW JepeeW kes meceeve nw~
oes0- keewmeuee kes yeeve megefve, Yejle meefnle jefveJeeme~
yeekegue efyeueHele jepeie=n, ceevengB Meeske efveJeeme~~166~~
Yee0 keewmeuee kes Jeeve megvekej, eerYejle kes meefnle mecHetCe& jefveJeeme Jeekegue neskej efJeueeHe kejves ueiee, ceevees
.
jepeYeJeve ceW Meeske kee efveJeeme nes ieee Lee~
d
ve
efyeueHeefnb efyekeue Yejle oesG YeeF&~ keewmeuee efueS oe ueieeF~~
er
YeeBefle Deveske Yejle mecegPeees~ keefn efyeyeskecee yeeve megveees~~
es
Yee0 Jeekegue neskej Yejle peer Deewj Gvemes GHeueef#ele Me$egIve peer es oesveeW YeeF& efJeueeHe kejves ueies~ DeLeJee Ye
R
eeveer Yee, Yeefe, YeieJeeved leLee YeeJe ceW jle eeveer ueies ngS oesveeW YeeF& Jeekegue neskej efJeueehe kejves ueies~ leye
s
ht
keewmeuee peer ves oesvees YeeFeeW kees oe mes ueiee efueee~ keewmeuee peer ves efJeJeskeHetCe& megneJeves Jeeve kenkej, Deveske
ig
R
ekeej mes eerYejle kees mecePeeee~
ll
.A
efJeMes<e- eneB eLece hebefe ceW eege Yejle Meyo eesie Meefe mes Yee, Yeefe, YeieJeeved Deewj YeeJe ceW jle kee Jeeeke
s
nw~ DeleSJe Jen oesG YeeF& Meyo kee efJeMes<eCe yeve ieee~ Yes<eg Yee Yeefe YeieJeod YeeJes<eg jleew Yejleew~
ya
YejlengB ceeleg mekeue mecegPeeF&~ keefn Hegjeve egefle keLee megneF&~~
N
ue efyenerve Megefe mejue megyeeveer~ yeesues Yejle peesefj pegie Heeveer~~
va
Se
Yee0Yejle peer ves Yeer HegjeCeeW Deewj JesoeW keer megvoj keLeeeW kenkej, meYeer (n meew Devd"eveyes) ceeleeDeesW kees
mecePeeee~ Yejle peer oesveeW neLe pees[kej ue mes jefnle, HeefJe$e, mejue Deewj megvoj Jeeve yeesues
th
ee
pes DeIe ceeleg efHelee megle ceejs~ ieeFiees" ceefnmegj Hegj peejs~~
P
pes DeIe eflee yeeueke yeOe keervns~ ceerle cenerHeefle ceengj oervnW~~
si
pes Heeleke GHeHeeleke DenneR~ kejce yeeve ceve YeJe keefye kenneR~~
ul
iT
les Heeleke ceesefn osG efyeOeelee~ peew en nes F ceesj cele ceelee~~
r
Yee0 ceelee, efHelee Deewj Heg$eeW kees ceejves Hej leLee ieew kee iees DeLee&le ieesMeeuee Deewj yeeeCeeW kee veiej peueeves Hej pees
Sh
HeeHe nesles nQ, pees HeeHe m$eer Deewj yeeueke kee JeOe kejves Hej nesles nQ, pees HeeHe efce$e Deewj jepee kees efJe<e osves Hej neslee
11
nw, pees HeeHe Deewj GHeHeeHe ceve, JeeCeer, Mejerj mes GlHevve nesles nQ, Ssmes ceveer<eerpeve kenles nQ, eefo Fme ekeej kee cesje
20
cele nes lees efJeOeelee cegPes GvneR HeeHeeW kee Heue os oW DeLee&led ceQ GvneR HeeHeeW kes Heue YeesietB~
ht
oes0- pes Heefjnefj nefj nj ejve, Yepeefnb Yetleieve Ieesj~

ig
yr
efleve keer ieefle ceesefn osG efyeefOe, peew peveveer cele ceesj~~167~~
op
Yee0 pees ueesie efJe<Ceg Deewj efMeJe peer kes ejCeeW kees es[kej Ieesj YetleieCeeW kees Yepeles nQ~ ns ceeB! eefo
C
eerjeceJeveJeeme ceW cesje cele nes, lees GvneR YetleYekeleeW keer ieefle efJeOeelee cegPes os oW~
yeseefnb yeso Oejce ogefn uesneR~ efHeMegve Hejee HeeHe keefn osneR~~
keHeer kegefue keuenefee eesOeer~ yeso efyeot<eke efyeMJe efyejesOeer~~
ueesYeer uebHe ueesuegHeeeje~ pes leekeefnb HejOeve Hejoeje~~
HeeJeewb ceQ efleve kew ieefle Ieesje~ peew peveveer en meccele ceesje~~
Yee0 pees ueesie Jeso kees yese osles nQ Deewj Oece& kee oesnve kej uesles nQ, pees efHeMegve DeLee&led Ske keer yeele otmejs leke
HengBeeles nQ, pees otmejeW kee HeeHe kenles jnles nQ, pees ueesie keHeer, kegefue, keuenefee, leLee eesOeer nesles nQ Deewj pees
JesoeW keer efvevoe kejles jnles nQ leLee efJeMJeYej kes efJejesOeer nesles nQ, pees ueesYeer, efJe<eeeW kes uecHe, ueesuegHe Deewj eej
DeLee&led efHekej otmejeW kes YeeJe peeveves kee elve kejles nQ, pees otmejeW kes Oeve Deewj otmejeW keer m$eer Hej yegjer o=ef [eueles
nQ, ns ceeB! GvneR keer Ieesj ieefle ceQ eeHle keB, eefo cesjer eerjeceJeveJeeme ceW leefveke Yeer mecceefle nes~ DeLeJee, eefo
eerjeceJeveJeeme cesjer mecceefle mes ngDee nes~
d .
ve
pes veefnb meeOegmebie Devegjeies~ HejceejLe HeLe efyecegKe DeYeeies~~
er
pes ve Yepeefnb nefj vejleveg HeeF&~ efpeveefnb ve nefj nj megpeme meesneF&~~
es
leefpe egefleHebLe yeece HeLe eueneR~ yebeke efyejefe yes<e peie ueneR~~
R
efleve kew ieefle ceesefn Mej osT~ peveveer peew en peeveewb YesT~~
s
ht
Yee0 pees mevleeW kes mebie ceW Devegjeie veneR jKeles, pees DeYeeies cees#e kes ceeie& mes efJecegKe nQb, pees ceeveJe Mejerj OeejCe
ig
kejkes Yeer YeieJeeved kees veneR Yepeles, efpevekees efJe<Ceg Deewj efMeJe peer kee MeesYeve eMe veneR megnelee, pees Jesoceeie& es[kej
R
ll
Jeececeeie& Hej eueles nQ, pees Jebeke ueesie "ie kee JesMe yeveekej peieled kees ueles jnles nQ, ns ceeB! GvneR keer ieefle cegPes
.A
Mej peer os oW, eefo ceQ en Yeso peevelee nesTB~
s
ya
oes0- ceeleg Yejle kes yeeve megefve, meeBes mejue megYeee~
N
kenefle jece efee leele legce, meoe yeeve ceve keee~~168~~
va
Yee0 ceelee peer mejue mJeYeeJeJeeues Yejle peer kes keesceue Deewj mele Jeeve megvekej kenves ueieerb, ns yess Yejle! legce
Se
JeeCeer, ceve Deewj Mejerj mes mJeYeeJele: mejue leLee eerjece kees efee nes~
th
ee
jece eeve kes eeve legcnejs~ legce jIegHeefleefnb eeveng les Heejs~~
P
efyeOeg efye<e eJew meJew efnce Deeieer~ nesF yeeefjej yeeefj efyejeieer~~
si
YeS ieeve ye efcew ve ceesnt~ legce jeceefnb eefleketue ve nesnt~~

ul
cele legcnej en pees peie kenneR~ mees meHevesngB megKe megieefle ve uenneR~~
r iT
Yee0 ns leeled! eerjece legcnejs eeCeeW kes Yeer eeCe nQ~ legce eerjIegHeefle kes eeCeeW kes Yeer efee nes~ eens evcee efJe<e
Sh
efiejeeW, eens Deefive efnceHeele kejs, eens peue ceW jnvesJeeues ceueer Deeefo pevleg peue kes efJejeieer nes peeeW DeLee&led peue
11
mes Jewjeie ues ueW~ Yeues ner %eeve kes nesves Hej ceesn ve efces, Fleves Hej Yeer legce eerjece kes eefleketue veneR nesDeesies~
20
eerjeceJeveieceve ceW legcneje cele nw, pees Ssmee kenWies, Jes mJeHve ceW Yeer megKe Deewj megvoj ieefle veneR eeHle kejWies~
ht
Deme keefn ceeleg Yejle efne ueeS~ Leve Hee meJeeEn veeve peue eS~~
ig
yr
kejle efyeueeHe yengle eefn YeeBleer~ yew"sefnb yeerefle ieF& meye jeleer~~
op
Yee0 Ssmee kenkej ceelee keewmeuee peer ves eerYejle kees oe mes ueiee efueee~ Gvekes mleve ogiOemeeJe kejves ueies,
C
Gvekes ves$eeW ceW DeeBmet e iees~ Fme ekeej, yengle efJeueeHe kejles ngS ceelee keewmeuee peer kes meeLe yew"syew"s ner eerYejle
keer mecHetCe& jele yeerle ieF&~

yeeceosJe yeefme leye DeeS~ meefeJe cenepeve mekeue yeesueeS~~
cegefve yeng YeeBefle Yejle GHeosMes~ keefn HejceejLe yeeve megosMes~~
DeeesOeekeeC[ 437
Yee0 leye JeeceosJe Deewj Jeefmepeer, Yejle peer kes Heeme Deees Deewj meYeer cebef$eeeW Deewj mebYeevle ueesieeW kees yeguee efueee~
ceveveMeerue Jeefme peer ves megvoj osMe keeueevegmeej HejceeLe& DeLee&led cees#e kes Jeeve kenkej, yengle ekeej mes eerYejle kees
GHeosMe efoee~ iegosJe yeesues
oes0- leele oe Oeerjpe Oejng, kejng pees DeJemej Deepeg~
G"s Yejle ieg yeeve megefve, kejve kensG meye meepeg~~169~~
d .
Yee0 ns yess Yejle! Deye oe ceW Oewe& OeejCe kejes, Deepe pees DeJemej nw Jen kejes DeLee&led efHeleeeer kee Devlesef
ve
kece& kejes~ iegosJe kes Jeeve DeLee&led DeeosMe megvekej, Yejle peer G"s Deewj meYeer ekeej kee meepe DeLee&led oenmebmkeej
er
kee eyevOe kejves kes efueS kene~
es
R
ve=Heleveg yeso efyeefole DevnJeeJee~ Hejce efyeefe$e efyeceeve yeveeJee~~
s
ieefn Heo Yejle ceeleg meye jeKeer~ jneR jece ojmeve DeefYeuee<eer~~
ht
ig
Yee0 eerYejle ves lesue Yejer veeJe ceW jKes ngS cenejepe oMejLe peer kes Mejerj kees JesoeW ceW eefme efJeOeeve mes mveeve
R
kejeee Deewj Delevle efJeefe$e DeLee&led efJeefJeOe efe$eeW mes egkele efJeceeve mepeeee leLee GmeceW cenejepe kes Mejerj kees
ll
.A
HeOejeee~ eerYejle ves cenejepe kes meeLe meleer nesves kes efueS leweej keewmeuee Deeefo meYeer ceeleeDeeW kees ejCe Heke[kej
s
jKe efueee DeLee&led GvnW meleer veneR nesves efoee~ meYeer ceeleeeW eewon Je<eeW& kes HeMeeled eerDeJeOe DeevesJeeues eerjece kes
ya
oMe&veeW keer DeefYeuee<ee ceW jn ieF DeLee&led cenejepe kes meeLe meleer nesves kes efueS MceMeeve veneR ieF~
N
va
ebove Deiej Yeej yeng DeeS~ Deefcele Deveske megiebOe megneS~~

Se
mejpeg leerj jefe efelee yeveeF&~ peveg megjHegj meesHeeve megneF&~~

Yee0 evove, Deiej Deewj Deveske ekeej kes DeHeej megievOe JeeW kes yengle mes Yeej mecetn Deees~ mejet kes leerj Hej
th
ee
meBJeej kej cenejepe oMejLe keer efelee ueieeF& ieF&, ceevees Jen mJeie&ueeske keer mebgoj meer{er nes~
P
Sefn efyeefOe oen efeee meye keervner~ efyeefOeJele vneF efleueebpeefue oervner~~
si
meesefOe mece=efle meye yeso Hegjevee~ keervn Yejle oMeiee$e efyeOeevee~~

ul
iT
Yee0 Fme ekeej, eerYejle ves cenejepe keer mecHetCe& oenefeee mecHevve keer Deewj efJeefOeHetJe&ke mejet peer ceW mveeve
r
Sh
kejkes cenejepe kees efleueebpeefue oer~ De"ejneW mce=efle, eejeW Jeso, Deewj meYeer HegjeCeeW kee MeesOeve kejkes eerYejle ves
cenejepe kee oMeiee$e efJeOeeve mecHevve efkeee~
11
20
penB peme cegefveJej Deeemeg oervne~ lenB leme menme YeeBefle meye keervne~~
Yees efyeMeg efoes meye oevee~ Oesveg yeeefpe iepe yeenve veevee~~
ht
ig
Yee0 Jeefme peer ves peneB pewmee DeeosMe efoee, JeneB Gmeer ekeej mes eerYejle ves meye keg menme ekeej mes efkeee~
yr
efJeMeg ngS DeLee&le SkeeoMee kejkes ueies nges metleke mes tkej Meg ngS Deewj ieew, Iees[s, neLeer, veevee ekeej kes
op
Jeenve leLee Deve Yeer yengle mes oeve efoes~

C
oes0- efmebIeemeve Yet<eve yemeve, Devve Oejefve Oeve Oeece~

efoes Yejle ueefn Yetefcemegj, Yes HeefjHetjve keece~~170~~
Yee0 Yejle peer ves efmebnemeve, Deuebkeej, Jem$e, Devve, He=LJeer, Oeve Deewj YeJeve meye efoee~ GvnW eeHle kej
ceneyeeeCeieCe HeefjHetCe& keece nes iees DeLee&led Gvekeer keeceveeeW HetCe& ngF~
* ceemeHeejeeCe, HevnJeeB efJeeece *

efHeleg efnle Yejle keerefvn peefme kejveer~ mees cegKe ueeKe peeF veefnb yejveer~~
megefove meesefOe cegefveJej leye DeeS~ meefeJe cenepeve mekeue yegueeS~~
Yee0 efHeleeeer oMejLe peer kes efueS eerYejle ves pees eekece& efkeee Jen ueeKeeW cegKeeW mes JeCe&ve veneR efkeee pee
d .
ve
mekelee~ megvoj cegntle& kee MeesOeve kejkes meYeer es cegefveieCe Deees Deewj meYeer cebef$eeeW leLee espeveeW kees yeguee efueee~
er
yew"s jepemeYee meye peeF&~ He"es yeesefue Yejle oesG YeeF&~~
es
Yejle yeefme efveke yew"ejs~ veerefle Oejcecee yeeve Geejs~~
R
s
Yee0 meYeer peekej jepemeYee ceW yew"s Deewj eerYejle Deewj Me$egIve peer Fve oesveebs YeeFeeW kees yeguee Yespee~ DeLeJee Yejle
ht
DeLee&le Yeefe, Yee, YeieJeeved ceW jle oesveeW YeeF& Yejle Me$egIve kees jepemeYee ceW Jeefme peer ves yeguee Yespee~ Jeefme peer ves
ig
R
eerYejle kees DeHeves efveke yew"e efueee Deewj veerefle leLee Oece& mes HetCe& keesceue Jeeve yeesues~
ll
.A
eLece keLee meye cegefveJej yejveer~ kewkeefe kegefue keerefvn peefme kejveer~~
YetHe Oejceyele mele mejene~ pesefnb leveg Heefjnefj esce efveyeene~~
s
ya
Yee0 meJe&eLece Jeefme peer ves mecHetCe& Jen keLee ken megveeeer, efpeme ekeej kegefue kewkeseer ves keee& efkeee Lee, efHej
N
cenejepe oMejLe kes Oece&, Jele Deewj mele keer mejenvee keer, efpevneWves Mejerj kee leeie kejkes esce kee efveJee&n efkeee~
va
Se
kenle jece iegve Meerue megYeeT~ mepeue veeve HeguekesG cegefvejeT~~

yengefj ueKeve efmee eerefle yeKeeveer~ Meeske mevesn ceieve cegefve ieeveer~~
th
ee
Yee0 eerjece kes iegCe, Meerue Deewj mJeYeeJe kee JeCe&ve kejleskejles Jeefme peer mepeue ves$e Deewj Hegueefkele nes G"s
P
DeLee&led cegefve kes ves$eeW ceW DeeBmet Deewj Mejerj ceW jesceebe nes ieee, efHej ue#ceCe peer Deewj meerlee peer kes esce kee yeKeeve
si
kejkes %eeveercegefve Meeske Deewj mvesn ceW [tye iees~

ul
iT
oes0- megveng Yejle YeeJeer eyeue, efyeueefKe kensG cegefveveeLe~

r
Sh
neefve ueeYe peerJeve cejve, peme DeHepeme efyeefOe neLe~~171~~

Yee0 Jeefme peer ves efJeueKekej DeLee&led og:Keer neskej kene, ns Yejle! megvees, YeefJeleJelee eyeue nesleer nw~ neefve
11
ueeYe, peerJevece=leg, eMe Deewj DeHeeMe es meYeer yeee peer kes neLe ceW nw~
20
efJeMes<e neefve YeF& omeceewefue keer, ueeYe efJeYeer<eCe jepe~

ht
ig
peerJeve Yee cegefve ceKeve kees, oMejLe cejCe Dekeepe~~

yr
megeMe Yeees peie Yejle kees, DeHeeMe kewkeefe meeLe~

op
neefve ueeYe peerJeve cejCe, peme DeHepeme efJeefOe neLe~~

C
Deme efyeeeefj kesefn osFe oes<et~ yeLe& keeefn Hej keerefpee jes<et~~
leele efyeeej kejng ceve ceeneR~ meese peesie oMejLe ve=He veeneR~~
Yee0 Ssmee efJeeej kej efkemes oes<e efoee peees Deewj JeLe& efkeme Hej eesOe efkeee peees? ns Yejle! ceve ceW efJeeej
kejes jepee oMejLe Meeske kes eesie veneR nQb~
DeeesOeekeeC[ 439
meesefee efyee pees yeso efyenervee~ leefpe efvepe Oece& efye<ee ueeueervee~~
meesefee ve=Heefle pees veerefle ve peevee~ pesefn ve epee efee eeve meceevee~~
Yee0 Gme yeeeCe kes efueS Meeske kejvee eeefnes, pees Jeso mes efJenerve nes Deewj DeHevee Oece& es[kej efJe<eeYeesieeW ceW
efueHle nes ieee nes~ Jen jepee meeseveere nw, pees veerefle veneR peevelee Deewj efpemes epee eeCe kes meceeve efee veneR nw~
meesefee yewMe ke=Heve OeveJeevet~ pees ve DeefleefLe efMeJe Yeiele megpeevet~~
meesefee Met efyee DeHeceeveer~ cegKej ceeveefee ieeve iegceeveer~~
d .
ve
Yee0 Jen JewMe Meeske kejves eesie nw, pees Oeveer neskej Yeer ke=HeCe nw pees DeefleefLe Deewj efMeJe peer kee Yekele veneR nw
er
Deewj pees elegj veneR nw~ yeeeCeeW kee DeHeceeve kejvesJeeuee, yengle yeesueves Jeeuee, %eeve kee Denbkeej jKeves Jeeuee, Meeske
es
kes keejCe Demevlegefuele elegLe& JeCe&Jeeuee Yeer Meeske kes eesie nw~
R
meesefee Hegefve Heefle yebeke veejer~ kegefue keuen efee Feeejer~~
s
ht
meesefee yeg efvepe yele HeefjnjF&~ pees veefnb ieg Deeemeg DevegmejF&~~
ig
R
Yee0 efHej DeHeves Heefle kees "ievesJeeueer kegefue, efpemes Peie[e kejvee efee nes Ssmes mJese kes Devegmeej DeeejCe kejves
ll
Jeeueer YeesieHejeeCe ceefnuee Yeer meeseveere nw~ Jen yeeeejer Meeske kejves eesie nw, efpemeves DeHevee Jele es[ efoee nes
.A
Deewj ieg keer Dee%ee kee Heeueve veneR kejlee nes~
s
ya
oes0- meesefee ie=ner pees ceesn yeMe, kejF kejce HeLe leeie~
N
meesefee peleer eHebe jle, efyeiele efyeyeske efyejeie~~172~~
va
Yee0 pees ceesn kes JeMe ceW neskej DeHeves Jewefoke kece&ceeie& kee leeie kej efoee nw, Jen ie=nmLe cejCe kes HeMeeled
Se
meeseveere nw~ eHebe ceW ueiee ngDee, %eeve Deewj Jewjeie mes jefnle meveemeer cejCe kes HeMeeled Meeske kes eesie nw~
th
yewKeeveme meesF meeseve peesiet~ leHe efyeneF pesefn YeeJeF Yeesiet~~

ee
meesefee efHeMegve Dekeejve eesOeer~ peveefve peveke ieg yebOeg efyejesOeer~~

P
Yee0 Jen JeeveemLe cejCe kes HeMeeled meeseves eesie nw, efpemes leHemee es[ Yeesie Dee ueielee nw~ pees Ske keer
si
ul
yeele otmejs leke HengBeeves Jeeuee, efyevee keejCe eesOe kejves Jeeuee, ceeleeefHelee, ieg leLee YeeFeeW kee efJejesOe kejves
iT
Jeeuee nes, Jen Yeer meeseves eesie nw~

r
Sh
meye efyeefOe meesefee Hej DeHekeejer~ efvepe leveg Hees<eke efvejoe Yeejer~~
meesefee ueesYeefvejle Deeflekeeceer~ megj egefle efvevoke HejOevemJeeceer~~
11
20
Yee0 otmejeW kee DeHekeej kejves Jeeuee, DeHeves Mejerj kee Hees<eCe kejves Jeeuee, yengle ner efveo&eer Jeefkele meye ekeej mes
meeseveere nw~ ueesYe ceW ueiee ngDee, Delevle keeceer, osJelee Deewj JesoeW kee efvevoke leLee otmejeW kes Oeve kee mJeeceer,
ht
ig
DeLee&led otmejeW kes Oeve kees n[heves Jeeuee Yeer meeseveere nw~
yr
meeseveere meyeneR efyeefOe meesF&~ pees ve eef[ ue nefj peve nesF&~~

op
meeseveere veefnb keesmeuejeT~ YegJeve eeefjome eie eYeeT~~

C
Yee0 pees ue es[kej YeieJeeved eerjece kee Yekele veneR nes peelee, Jener meYeer ekeejeW mes meeseveere nw~ DeeesOeeHeefle
cenejepe oMejLe peer Meeske kes eesie veneR nQ, Gvekee eYeeJe eewonebs YegJeve cebs eke nw~
YeeG ve DenF ve Deye nesefveneje~ YetHe Yejle peme efHelee legcneje~~
efyeefOe nefj nj megjHeefle efoefMeveeLee~ yejveefnb meye oMejLe iegve ieeLee~~
Yee0 ns Yejle! efpeme ekeej legcnejs efHeleeeer Les, Ssmee jepee veneR ngDee, veneR nw Deewj veneR Deye nesves Jeeuee nw~ yeee,
efJe<Ceg, efMeJe, Fv Deewj efokeHeeue es meYeer cenejepe kes iegCeeW keer ieeLeeDeeW kee JeCe&ve kejles nQ~
oes0- kenng leele kesefn YeeBefle keesG, keefjefn ye[eF& leemeg~
jece ueKeve legce Me$egnve, meefjme megJeve Megefe peemeg~~173~~
Yee0 ns leele! yeleeDees, Gme Jeefkele keer ye[eF& efkeme ekeej mes keesF& kejsiee, efpemekes eerjece, ue#ceCe, legce DeLee&led
.
Yejle Deewj Me$egIve pewmes HeefJe$e Heg$e neW~
d
ve
meye ekeej YetHeefle ye[Yeeieer~ yeeefo efye<eeo keefje lesefn ueeieer~~
er
en megefve mecegefPe meese Heefjnjnt~ efmej Oeefj jepe jpeeemeg kejnt~~
es
R
Yee0 cenejepe meye ekeej mes YeeieMeeueer nQ, Gvekes efueS JeLe& ner Meeske efkeee pee jne nw~ Ssmee megv ekej Deewj
s
mecePekej legce Meeske es[es Deewj cenejepe keer jepee%ee efmej Hej OeejCe kejkes Gmekee Heeueve kejes~
ht
ig
jee jepeHeo legce kenB oervne~ efHelee yeeve Hegj eeefne keervne~~
R
lepes jece pesefnb yeeveefnb ueeieer~ leveg HeefjnjsG jece efyejneieer~~
ll
.A
ve=Heefnb yeeve efee veefnb efee eevee~ kejng leele efHeleg yeeve eceevee~~
s
Yee0 cenejepe ves legcnW jepeHeo efoee nw, efHelee kee Jeeve mele kejvee eeefnes~ cenejepe ves DeHeves efpeme mele Jeeve
ya
N
kes efueS eerjece kees Yeer es[ efoee Deewj GvneR eerjece keer efJejnDeefive cebs Mejerj kee Yeer leeie kej efoee~ cenejepe
va
kees Jeeve efee nw, eeCe efee veneR nw, FmeefueS ns leeled! efHelee peer kes Jeeve kees eceeefCele keerefpees~
Se
kejng Meer<e Oeefj YetHe jpeeF&~ nw legce kenB meye YeeBefle YeueeF&~~
HejMegjece efHeleg Deeiee jeKeer~ ceejer ceeleg ueeske meye meeKeer~~
th
ee
levee pepeeefleefnb peewyeve oeT~ efHeleg Deeiee DeIe Depeme ve YeeT~~

P
Yee0 ns Yejle! cenejepe keer Dee%ee kees efMejesOeee& kejkes Heeueve kejes~ legcnejs efueS meye ekeej mes YeueeF& ner nw~
si
ul
mecHetCe& ueeske mee#eer nw efke, efHelee keer Dee%ee keer j#ee kejkes HejMegjece peer ves DeHeveer ceeB kees ner ceej [euee~ eeeefle
iT
kees efHelee keer Dee%ee mes heg$e Heg ves DeHeveer egJeeJemLee os oer, GvnW HeeHe Deewj DeHeeMe veneR ngDee~
r
Sh
oes0- Devegefele Gefele efyeeej leefpe, pes Heeueefnb efHeleg yewve~

les Yeepeve megKe megpeme kes, yemeefnb DecejHeefle Ssve~~174~~
11
20
Yee0 Devegefele, Gefele kee efJeeej es[kej, pees efHelee kes Jeeve kee Heeueve kejles nQ, Jes megKe Deewj megeMe kes Hee$e
nesles nQ Deewj osJeleeDeebs kes Heefle Fv kes YeJeve ceW efveJeeme kejles nQ~
ht
ig
DeJeefme vejsMe yeeve Hegj kejnt~ Heeueng epee Meeske Heefjnjnt~~

yr
megjHegj ve=He Heeefeefnb Heefjlees<et~ legce kenB megke=le megpeme veefnb oes<et~~
op
Yee0 efHelee peer kes Jeeve kees DeeHe DeJeMe mele keerefpees, epee kee Heeueve keerefpees, Meeske esef[es~ cenejepe
C
oMejLe Yeer Fvueeske ceW Heefjlees<e DeLee&led HetCe& meblees<e eeHle kejWies~ DeeHekees Yeer HegCe Deewj megeMe efceuesiee, keesF& oes<e
veneR nesiee~
yeso efyeefole meccele meyener kee~ pesefn efHeleg osF mees HeeJeF erkee~~
kejng jepe Heefjnjng ieueeveer~ ceeveng ceesj yeeve efnle peeveer~~
DeeesOeekeeC[ 441
Yee0 en efmeevle JesoeW ceW efJeefole Deewj meYeer kee meccele nw DeLee&led mecceeefvele nw efke, efpemes efHelee osles nQ, Jener
jepeefleueke Heelee nw~ DeeHe jepe keerefpees, iueeefve es[ oerefpees~ cesje Jeeve keueeCeeo peevekej ceeve ueerefpees~
megefve megKe uenye jece yewosner~ Devegefele kenye ve Hebef[le kesner~~
keewmeueeefo mekeue cenleejer~ lesG epee megKe nesefnb megKeejer~~
Yee0 en megvekej, eerjece Deewj meerlee peer megKe eeHle kejWies Deewj keesF& Yeer HeefC[le efkemeer kees Yeer Devegefele veneR
.
kensiee~ keewmeuee peer Deeefo pees Yeer eerjece keer ceeleeeW nQ, Jes Yeer epee kes megKe mes megKeer neWieer~
d
ve
cejce legcnej jece meye peeveefnb~ mees meye efyeefOe legce meve Yeue ceeveefnb~~
er
meewbHesng jepe jece kes DeeS~ mesJee kejsng mevesn megneS~~
es
Yee0 legcneje mecHetCe& cece& eerjece peeveles nQ~ Jen legcemes meye ekeej mes Yeuee ner ceeveles nQ~ eerjece kes Deeves Hej Gvnbs
R
jepe meewbHe osvee Deewj megneJeves mvesn kes meeLe Gvekeer mesJee kejvee~
s
ht
oes0- keerefpee ieg Deeemeg DeJeefme, kenefnb meefeJe kej peesefj~
ig
R
jIegHeefle DeeS Gefele peme, leme leye kejye yenesefj~~175~~
ll
.A
Yee0 ceb$eerieCe Yeer neLe pees[kej kenles nQ efke ns Yejle! iegosJe keer Dee%ee kee DeJeMe Heeueve keerefpees~ eerjece kes
s
Deeves Hej pees Gefele nes, efHej Jener kej ueerefpeesiee~
ya
keewmeuee Oeefj Oeerjpe kenF&~ Hetle HeLe ieg Deeemeg DenF&~~
N
mees Deeoefje keefje efnle ceeveer~ leefpee efye<eeo keeue ieefle peeveer~~
va
Se
Yee0 ceelee keewmeuee Oewe& OeejCe kejkes kenves ueieerb, ns Heg$e! iegosJe keer Dee%ee HeLe nw DeLee&led Fmekee mesJeve kejves
mes HeeHeHe jesie ve nes peelee nw~ Gmes keueeCekeejer ceevekej Deeoj kejes Deewj Gmekee Heeueve kejes~ keeue keer ieefle
th
ee
mecePekej og:Ke es[ oes~

P
yeve jIegHeefle megjHegj vejveent~ legce Sefn YeeBefle leele keojent~~

si
Heefjpeve epee meefeJe meye Debyee~ legceneR megle meye kenB DeJeuebyee~~
ul
iT
Yee0 eerjece Jeve ceW nQ, cenejepe osJeHegj DeLee&led Fvueeske ceW nQ~ ns leeled! legce eerDeJeOe ceW jnkej Fme ekeej
r
keoje jns nes DeLee&led Meeske mes Deelegj neskej jepe veneR mJeerkeej jns nes~ ns yess! HeefjJeej, epee, ceb$eer, meYeer ceeleeeW
Sh
Fve meyekes legce ner DeJeuecye DeLee&led Deeee nes~

11
ueefKe efyeefOe yeece keeue keef"veeF&~ Oeerjpe Oejng ceeleg yeefue peeF&~~
20
efmej Oeefj ieg Deeemeg Devegmejnt~ epee Heeefue Heefjpeve ogKe njnt~~
ht
Yee0 efJeOeelee kees eefleketue osKekej Deewj mecee keer keef"velee kees mecePekej legce Oewe& OeejCe kejes, ceeB legcnejer
ig
yr
yeefuenejer peeleer nw~ iegosJe keer Dee%ee kees cemleke Hej OeejCe kejkes Gvekee DevegmejCe kejes, epee kee Heeueve kejkes
op
DeHeves HeefjpeveeW kee ke nj uees~

C
ieg kes yeeve meefeJe DeefYevebove~ megves Yejle efne efnle peveg ebove~~
megveer yenesefj ceeleg ce=og yeeveer~ Meerue mevesn mejue jme meeveer~~
Yee0 oe ceW evove kes meceeve efnlekej iegosJe kes Jeeve Deewj cebef$eeeW kee DeefYevevove DeLee&led iegosJe kes Jeeve
kee Devegceesove eerYejle ves megvee, efHej ceelee keewmeuee peer keer mvesn, Meerue, mejue jme DeLee&le Jelmeue jme mes meveer ngF&
JeeCeer eerYejle ves megveer~
b0: meeveer mejue jme ceeleg yeeveer megefve Yejle yeekegue YeS~
ueeseve mejesn meJele meerbele efyejn Gj Debkegj veS~~
mees oMee osKele mecee lesefn efyemejer meyeefnb megefOe osn keer~
leguemeer mejenle mekeue meeoj meerJeB menpe mevesn keer~~
Yee0 mejue leLee Yeefkelejme mes meveer ngF&, ye[er ceelee keewmeuee peer keer JeeCeer megvekej, eerYejle Jeekegue nes iees~
Gvekes DeegHeele kejles ngS ves$e oe ceW Debkegefjle efJejn Je=#e kes DebkegjeW kees meerbeves ueies~ Gme mecee Jen oMee
d .
ve
osKekej, meYeer meYeemeoeW kees Mejerj keer megefOe Yetue ieF&~ leguemeeroeme peer kenles nQ efke, meYeer meYeemeo DeeojHetJe&ke
er
mJeeYeeefJeke mvesn keer meercee eerYejle keer eMebmee kejves ueies~
es
mees0- Yejle keceue kej peesefj, Oeerj OegjbOej Oeerj Oeefj~
R
yeeve Deefcee peveg yeesefj, osle Gefele Gej meyeefnb~~176~~
s
ht
Yee0 OeerjeW keer Oegjer kees OeejCe kejves Jeeues Yejle peer, keceue kes meceeve neLeeW kees (pees jepe kes keere[ mes otj nes
ig
R
egkes nQ) pees[kej, ceevees Dece=lejme mes [gyeeses ngS JeeveeW mes meYeer (iegosJe, ceb$eer Deewj ye[er ceeleeeer) kees Gefele
ll
Gej os jnW nQ~
.A
ceesefn GHeosMe oervn ieg veerkee~ epee meefeJe meccele meyener kee~~
s
ya
ceeleg Gefele Hegefve Deeemeg oervne~ DeJeefme Meer<e Oeefj eenGB keervne~~
N
Yee0 cegPes iegosJe ves yengle megvoj GHeosMe efoee nw, pees epee Deewj ceb$eer meYeer kees meccele nw~ efHej ye[er ceeleeeer ves
va
Yeer cegPes Gefele GHeosMe efoee nw~ Gmes efMejesOeee& kejkes ceQ DeJeMe kejvee eenlee ntB~
Se
ieg efHeleg ceeleg mJeeefce efnle yeeveer~ megefve ceve cegefole keefje Yeefue peeveer~~
th
ee
Gefele efke Devegefele efkeS efyeee~ Oejce peeF efmej Heeleke Yee~~
P
Yee0 ieg, efHelee, ceelee Deewj mJeeceer keer efnle mecyeefvOeveer JeeCeer kees megvekej, Gmes Yeueer DeLee&led es peevekej emevve
si
ceve mes Heeueve kejvee eeefnes~ en Gefele nw DeLeJee Devegefele Fme ekeej efJeeej kejves Hej Oece& euee peelee nw Deewj
ul
iT
efmej Hej HeeHe kee Yeej e{ peelee nw~

r
legce leew osng mejue efmeKe meesF&~ pees Deeejle ceesj Yeue nesF&~~
Sh
peeefHe en mecegPele newb veerkes~ leoefHe nesle Heefjlees<e ve peer kes~~

11
Yee0 DeeHe meye lees cegPes Jener mejue efMe#ee os jns nQ, efpemekes DeeejCe mes cesjer YeueeF& nes~ eeefHe ceQ en Yeueer
20
ekeej mes mecePe jne ntB, efHej Yeer cesjs oe kees meblees<e veneR nes jne nw~
ht
ig
Deye legce efyevee ceesefj megefve uesnt~ ceesefn Devegnjle efmeKeeJeve osnt~~
yr
Gej osGB ceye DeHejeOet~ ogefKele oes<e iegve ieveefnb ve meeOet~~

op
Yee0 Deye DeeHe meye cesje efJevee megve ueW Deewj cegPes DevegmejCe kejves eesie efMe#ee oW~ ceQ Gej os jne ntB, cesjs
C
DeHejeOe kees #ecee kejW, keeeWefke meppeve ueesie ogefKele peveeW kes oes<e Deewj iegCeeW kees veneR efievee kejles~
oes0- efHeleg megjHegj efmee jece yeve, kejve kenng ceesefn jepe~
Sefn les peeveng ceesj efnle, kew DeeHeve ye[ keepe~~177~~
Yee0 efHeleeeer osJeueeske ceW nQ Deewj eermeerleejece peer Jeve ceW, DeeHe ueesie cegPes jepe kejves kes efueS ken jns nQ~ Fmemes
DeeHe ueesie cesje yengleye[e efnle mecePe jns nQ DeLeJee Dehevee yengleye[e keee& DeLee&led Fve oesveeW keer DevegHeefmLeefle ceW
DeeesOeekeeC[ 443
cegPes jepe oskej DeeHe cesje keewvemee yengleye[e efnle kejvee eenles nQ? ee, DeHeves efkeme yengleye[s keee& kees efme
kejvee eenles nQ, keeeWefke efHeleeeer Deewj eermeerleejece peer keer DevegHeefmLeefle ceW cesje DeLeJee DeeHe meyekee keesF& yengle
ye[e efnle nesiee, cegPes Fmekeer mecYeeJevee ner veneR eleerle nesleer~
efnle nceej efmeeHeefle mesJekeeF&~ mees nefj ueervn ceeleg kegefueeF&~~
ceQ Devegceeefve oerKe ceve ceeneR~ Deeve GHeee ceesj efnle veeneR~~
Yee0 eermeerlee peer kes Heefle eerjece peer keer mesJee ceW ner nceeje yengleye[e efnle nw~ Jen Yeer ceelee peer keer kegefuelee
d .
ve
ves nj efueee DeLee&led cesjer ceelee keer kegefuelee mes cegPemes YeieJeeved eerjece keer mesJee efve ieF&~ ceQves ceve ceW Devegceeve
er
kejkes osKe efueee nw efke, otmejs GHeee mes cesje efnle veneR nesiee~
es
Meeske meceepe jepe kesefn uesKes~ ueKeve jece efmee Heo efyeveg osKes~~
R
yeeefo yemeve efyeveg Yet<eve Yee~ yeeefo efyejefle efyeveg yee efyeee~~
s
ht
mepe Mejerj yeeefo yeng Yeesiee~ efyeveg nefjYeieefle peee peHe peesiee~~
ig
peee peerJe efyeveg osn megneF&~ yeeefo ceesj meye efyeveg jIegjeF&~~
R
ll
Yee0 ue#ceCe, eerjece SJeb eermeerlee peer kes ejCeeW kees efyevee osKes Meeske kee meceepe mJeHe en jepe cesjs efueS
.A
efkeme efieveleer ceW nw? Jem$eeW kes efyevee YeejmJeHe DeeYet<eCe JeLe& nw~ Jewjeie kes efyevee yeeefJeeej DeLee&led Jesoevle Meem$e
s
ya
kee efevleve JeLe& nw~ jesie mes egkele Mejerj kes efueS yengle mes HeoeLeeW& kee Yeesie JeLe& nw~ eerjeceYeefkele kes efyevee peHe
N
Deewj eesie JeLe& nw~ peerJeelcee kes efyevee megvoj Mejerj JeLe& nw~ Gmeer ekeej jIegkegue kes jepee eerjece kes efyevee cesje meye
va
keg JeLe& nw~

Se
peeGB jece Heefnb Deeemeg osnt~ Skeefnb DeeBke ceesj efnle Snt~~
th
ceesefn ve=He keefj Yeue DeeHeve ennt~ meesG mevesn pe[lee yeMe kennt~~
ee
Yee0 ceQ eerjece peer kes Heeme pee jne ntB, ener cegPes Dee%ee oerefpees, ener Ske efveefMele efmeevle nw Deewj ener cesje
P
efnle nw~ cegPes jepee yeveekej DeeHe DeHevee Yeuee een jns nQ, Jen Yeer mvesn keer pe[lee kes JeMe ceW neskej ken jns nQ~
si
ul
oes0- kewkeseer megle kegefueceefle, jece efyecegKe ieleueepe~

iT
legce eenle megKe ceesnyeMe, ceesefn mes DeOece kes jepe~~178~~

r
Sh
Yee0 pees kewkeseer kee Heg$e nw, efpemekeer yegef Delevle kegefue nw, pees eerjece peer mes efJecegKe Deewj efveue&ppe nw, Ssmes
cegPe Yejle pewmes DeOece kes jepe ceW DeeHe ueesie ceesnJeMe nesves kes keejCe ner megKe een jns nQ~
11
20
kenGB meeBe meye megefve Heefleeent~ eeefne OejceMeerue vejveent~~

ceesefn jepe nef" osFnG peyeneR~ jmee jmeeleue peeFefn leyeneR~~
ht
ig
Yee0 ceQ mele ken jne ntB, DeeHe meye megvekej efJeMJeeme keerefpees~ jepee kees mJeYeeJe mes Oece&Meerue nesvee eeefnes~
yr
efpeme mecee DeeHe ueesie n"HetJe&ke cegPes jepe oerefpeesiee, Gmeer mecee He=LJeer jmeeleue ceW eueer peeesieer~
op
ceesefn meceeve kees HeeHe efveJeemet~ pesefn ueefie meere jece yeveyeemet~~
C
jee jece kenB keeveve oervne~ efyegjle ieceve DecejHegj keervne~~

ceQ Me" meye DevejLe kej nslet~ yewef" yeele meye megveGB meeslet~~
efyeveg jIegyeerj efyeueesefkee yeemet~ jns eeve meefn peie GHenemet~~
Yee0 cesjs meceeve Deewj keewve HeeHe kee efveJeeme mLeeve nesiee, efpemekes keejCe eermeerleejece peer kee JeveJeeme ngDee~
cenejepe ves eerjece kees JeveJeeme efoee Deewj Gvekes efyeg[les (Deueie nesles) ner osJeueeske ceW emLeeve efkeee~ meYeer
DeveLeeW& kee keejCe He og ceQ (Yejle) meesle ngDee yew"kej meye yeele megve jne ntB~ jIegkegue kes Jeerj eerjece peer kes
efyevee eerDeJeOe kee jepeYeJeve osKeles ngS, mebmeej kee GHeneme menkej cesjs eeCe jn jns nQ, Jes efvekeueles veneR~
jece Hegveerle efye<ee jme Kes~ ueesuegHe Yetefce Yeesie kes YetKes~~
kenB ueefie kenewb oe keef"veeF&~ efveoefj kegefueMe pesefnb uener ye[eF&~~
Yee0 keeeWefke cesjs eeCe eerjeceHe HeefJe$ejme mes Kes nQ Deewj es efJe<eeeW kes ueesuegHe leLee Yetefce kes Yeesie kes YetKes nQ,
.
FmeefueS es eerjece peer kes efyevee Yeer cesjs Mejerj ceW jn jns nQ~ ceQ DeHeves oe keer keef"velee keneB leke kentB, efpemeves
d
ve
Jepe kee efvejeoj kejkes ye[eF& HeeF& nw DeLee&led Fleveer ye[er keCee keer Ie[er ceW Yeer cesje oe veneR Hee, peyeefke Fme
er
HeefjefmLeefle ceW Jepe neslee lees He peelee~
es
R
oes0- keejve les keejpe keef"ve, nesF oes<e veefnb ceesj~
s
kegefueMe DeefmLe les GHeue les, ueesn kejeue ke"esj~~179~~
ht
ig
Yee0 cesje keesF& oes<e veneR nw, keejCe DeLee&led pevce osves Jeeues mes keee& DeLee&led keejCe ceW GlHevve nesves Jeeuee HeoeLe&
R
keef"ve neslee nw, pewmes oOeerefe kes DeefmLe mes GlHevve ngDee Jepe DeefmLe keer DeHes#ee Yeebkej neslee nw, Deewj HelLej mes
ll
.A
GlHevve ngDee ueesne HelLej keer DeHes#ee ke"esj neslee nw, Gmeer ekeej kewkeseer mes GlHevve ngDee ceQ, kewkeseer keer DeHes#ee
s
Yeebkej Deewj ke"esj ntB~
ya
N
kewkeseer YeJe leveg Devegjeies~ Heecej eeve DeIeeF DeYeeies~~
va
peew efee efyejn eeve efee ueeies~ osKeye megveye yengle Deye Deeies~~
Se
Yee0 cesjs veere eeCe kewkeseer mes GlHevve ngS Mejerj mes esce kejles nQ, FmeefueS Jes ogYee&ie mes le=Hle nes jns nQ~ eefo
th
Heejs eerjece kes efJejn ceW Yeer cegPes eeCe efee ueies nQ DeLee&led eerjece peer kee Jeveieceve megvekej veneR efvekeues lees Deeies
ee
Yeer ceQ yengle keg osKetBiee Deewj megvetBiee~

P
ueKeve jece efmee kenB yeve oervne~ He"F DecejHegj Heefle efnle keervne~~
si
ul
ueervn efyeOeJeHeve DeHepeme DeeHet~ oervnsG epeefnb Meeske mebleeHet~~

iT
ceesefn oervn megKe megpeme megjepet~ keervn kewkeeer meye kej keepet~~
r
Sh
Sefn les ceesj keen Deye veerkee~ lesefn Hej osve kenng legce erkee~~
11
Yee0 kewkeseer ves ue#ceCe, eerjece Deewj YeieJeleer eerpeevekeer kees JeveJeeme os efoee~ cenejepe kees efyevee DeJemej kes
20
osJeueeske Yespekej DeHeves Heefle kee Yeer efnle efkeee, mJeeb efJeOeJeeHeve Deewj DeHeeMe eeHle efkeee, epee kees Meeske Deewj
ht
og:Ke efoee, cegPes Yeer megKe, megeMe Deewj megvoj jepe efoee~ Fme ekeej, kewkeseer ves meyekee keee& efkeee nw~ DeLee&led
ig
eerue#ceCe, eerjece, YeieJeleer eermeerlee peer kees jepe kes mLeeve Hej JeveJeeme efoee pees yengle Devegefele ngDee, DeHeves Heefle
yr
op
cenejepe eeJeleer& peer kees efyevee mecee kes ner Fvueeske Yespe efoee, keee en Gefele kene peeesiee? mJeeb meewYeeie kes
C
mLeeve Hej efJeOeJeeHeve, megeMe kes mLeeve Hej DeHeeMe ues efueee, keee en Yeejleere veejer kes efueS DeeoMe& nesiee? epee
kees n<e& kes mLeeve Hej Meeske, megKe kes mLeeve Hej og:Ke oskej kewkeseer ves keee mecee%eer keer ceee&oe kee efveJe&nve efkeee?
cegPes keee Gmeves megKe, megeMe Deewj megjepe efoee nw? keoeefHe veneR~ keee Heg$e kes eefle ceelee kee ener kee&Je nw? Fme
ekeej mes kewkeseer ves mecHetCe& ueeske kee Dekeee& ner lees efkeee nw~ Fmemes DeefOeke Deye cesjer keee YeueeF& nes mekesieer? Fme
Hej Yeer DeeHe ueesie erkee DeLee&led jepeefleueke osves kes efueS ken jns nQ~
DeeesOeekeeC[ 445
kewkeefe pe"j peveefce peie ceeneR~ en ceesefn kenB keg Devegefele veeneR~~
ceesefj yeele meye efyeefOeefnb yeveeF&~ epee HeeBe kele kejng meneF&~~
Yee0 kewkeseer kes ieYe& mes mebmeej ceW pevce ueskej, en cesjs efueS keg Yeer Devegefele veneR nw~ efJeOeelee ves ner cesjer meYeer
yeele yevee oer nw~ ns epee Jeie&! ns efveCee&eke Hebepeve! iegosJe! ceb$eer! Deewj ceelee peer! DeeHe ueesie keee meneelee kej
jns nQ DeLee&led meye ekeej mes cesjer yeele efyeie[ ner ieF& nw, efHej jepeefleueke osves kes efueS ken kej DeeHe ueesie Gmes Deewj
DeefOeke keeeW efyeiee[ jns nQ?
d .
ve
oes0- ien ie=nerle Hegefve yeele yeMe, lesefn Hegefve yeerer ceej~
er
leeefn efHeeeFe yeeveer, kenng keewve GHeeej~~180~~
es
Yee0 ns meYeemeoeW! DeeHe ener yeleeeW, pees ieneW kes eje Heke[ efueee ieee nes, efHej Jeele kes jesie mes Heeref[le nes,
R
s
efHej Gmeer kees efyet ves [bme efueee nes, Hegve: Gmeer kees ceefoje efHeuee oer peees, lees Gmekee keesF& GHeeej nes mekelee nw?
ht
DeLee&led veneR~ Fmeer ekeej, cegPekees cebLeje He mee{smeeleer, MeefveMej keer ceneoMee ves HetCe&He mes ienCe kej efueee nw
ig
R
Deewj efHeleeeer keer ce=leg kes keejCe ceQ Jeele jesieer keer YeeBefle yeeJeuee nes egkee ntB leLee eYeg eerjece kes JeveJeeme kes
ll
meceeeej ves cegPes efyet kes meceeve [bke ceej kej Heer[e mes efJekeue kej efoee nw~ Fleves Hej Yeer DeeHe ueesie cegPes
.A
jepeefleueke oskej jepe He ceefoje efHeueevee eenles nQ~ Deye cesje keee GHeeej nesiee? Deye lees cesjer ce=leg nesieer ner~
s
ya
kewkeefe megJeve peesie peie peesF&~ elegj efyejbefe oervn ceesefn meesF&~~
N
oMejLe levee jece ueIeg YeeF&~ oervn ceesefn efyeefOe yeeefo ye[eF&~~
va
Yee0 kewkeseer kes Heg$e kes eesie mebmeej ceW pees keg Yeer Lee, Jen meye elegj efJeOeelee ves cegPes os efoee nw~ efJeOeelee ves
Se
oMejLe peer kes Heg$e Deewj eerjece kes ess YeeF& kee ieewjJe cegPes JeLe& ner os [euee, ceQ Fmekes eesie veneR ntB~
th
ee
legce meye kenng ke{eJeve erkee~ jee jpeeemeg meye kenB veerkee~~
P
Glej osGB kesefn efyeefOe kesefn kesner~ kenng megKesve peLee efe pesner~~
si
Yee0 DeeHe meye cegPes erkee ke{eves kes efueS DeLee&led jepeefleueke kejJeeves kes efueS ken jns nQ~ meyekes efueS cenejepe
ul
iT
keer jepee%ee Deer nw~ ceQ efkemeefkemekees efkeme ekeej mes Gej otB? efpemekees pewmeer efe nes DeeHe ueesie megKeHetJe&ke
r
Jener kenbs~
Sh
ceesefn kegceeleg mecesle efyeneF&~ kenng keefnefn kesefn keerefvn YeueeF&~~

11
cees efyeveg kees meejeej ceeneR~ pesefn efmee jece eeveefee veeneR~~
20
Yee0 DeeHe ueesie ner yeleeebs efke og ceelee kewkeseer kes mecesle cegPe Yejle kees es[kej keewve kensiee keer en YeueeF& keer
ht
ieF& DeLee&led Dee keee& efkeee ieee? DeLee&led eerjeceJeveJeeme kees ee lees kewkeseer Dee kensieer ee ceQ~
ig
yr
efJeMes<e en eerYejle peer kee Jebie nw~ cegPes es[kej efeledDeefeled mes egkele Fme mebmeej ceW keewve nw, efpemes
op
eermeerleejece peer eeCe kes meceeve efee veneR nQ?

C
Hejce neefve meye kenB ye[ ueent~ Deefove ceesj veefnb ot<eve keent~~
mebMee Meerue esce yeMe Dennt~ meyeF Gefele meye pees keg kennt~~
Yee0 yengle ye[er-neefve ner meyekes efueS yengleye[e ueeYe nes ieee nw DeLee&led DeeHe meye yengleye[er neefve kees
yengleye[e ueeYe ceeve jns nQ, FmeefueS eerjece peer Deewj efHeleeeer keer DevegHeefmLeefle ceW Yeer DeeHe cegPes jepee yeveevee
eenles nQ~ FmeceW cesje ner ogefo&ve nw, efkemeer kee oes<e veneR nw~ DeeHe meye mebosn mes egkele esce kes JeMe ceW nes iees nQ
DeLee&led DeeHekees en ueielee nw efke, Yejle, eerjece peer kes efyevee megKeHetJe&ke jn mekeWies ee veneR, peyeefke Ssmee veneR nw,
ceQ eYeg kes efyevee kewmes megKeer jn mekelee ntB? DeeHe meye pees keg ken jns nQ, Jen DeeHe meyekes efueS Gefele nw~
oes0- jece ceeleg megef" mejueefele, cees Hej esce efyeMesef<e~
kenle megYeee mevesn yeMe, ceesefj oervelee osefKe~~181~~
.
Yee0 eerjece keer ceelee keewmeuee peer megvoj Deewj mejue efeeJeeueer nQ~ GvnW cegPe Hej efJeMes<e Jeelmeue esce nw,
d
ve
FmeefueS cesjer oervelee osKekej, Jes Yeer mJeeYeeefJeke mvesn kes JeMe ceW neskej cegPes jepe mJeerkeejves kes efueS ken jneR nQ,
er
peyeefke Gvekeer Jen JeemleefJekelee veneR nw~
es
ieg efyeyeske meeiej peie peevee~ efpeveefnb efyeMJe kej yeoj meceevee~~
R
cees kenB efleueke meepe mepe meesT~ YeS efyeefOe efyecegKe efyecegKe meye keesT~~
s
ht
ig
Yee0 peiele peevelee nw, iegosJe cenef<e& Jeefme peer efJeJeske kes meceg nQ~ Gvekes efueS en efJeMJe yesj kes Heue kes
R
meceeve nw DeLee&led Jes efJeMJe keer eleske HeefjefmLeefle mes Heefjefele nQ~ Jes Yeer cesjs efueS jepeefleueke kee meepe mepee jns nQ~
ll
.A
peye efJeOeelee ner efJecegKe nes iees leLee meYeer ueesie cegPe mes efJecegKe nes ner iees nQ, lees efHej efJeOeelee kes Heg$e iegosJe keeeW
veneR efJecegKe nebsies?
s
ya
Heefjnefj jece meere peie ceeneR~ keesG ve keefnefn ceesj cele veeneR~~
N
mees ceQ megveye menye megKe ceeveer~ Debleng keere leneB penB Heeveer~~
va
Se
Yee0 Devleee&ceermJeHe eermeerleejece peer kees es[kej keesF& Yeer mebmeej ceW en veneR kensiee efke, eerjeceJeveJeeme
ekejCe ceW cesje DeLee&led Yejle kee meccele veneR nw~ cesjer JeemleefJekelee lees kesJeue eermeerleejece peer peeveles nQ~ Jen meye
th
ee
ceQ megKe ceevekej megvetBiee Deewj mentBiee, keeeWefke peneB Heeveer neslee nw, JeneB Devlele: keere[ neslee ner nw DeLee&led iegCe kes
P
meeLe oes<e kee jnvee mJeeYeeefJeke ner nw~

si
[j ve ceesefn peie keefnefn efke Heesett~ Hejueeskeng kej veeefnve meeset~~

ul
iT
SkeF Gjyeme ogmen oJeejer~ ceesefn ueefie Yes efmee jece ogKeejer~~
r
Yee0 cegPes mebmeej keeeW ve yegje kens, Fmekee cegPes [j veneR nw Deewj cegPes Hejueeske keer Yeer keesF& efevlee veneR nw~ cesjs
Sh
oe ceW Ske ner Demenveere oeJeeefive (pebieue keer Deeie) efveJeeme kej jne nw Jen en efke, cesjs efueS eermeerleejece peer
11
og:Keer nes iees~

20
peerJeve ueeng ueKeve Yeue HeeJee~ meye leefpe jece ejve ceve ueeJee~~
ht
ceesj pevece jIegyej yeve ueeieer~ Pet" keen HeefleeGB DeYeeieer~~

ig
yr
Yee0 ue#ceCe ves peerJeve kee Yeuee DeLee&led es ueeYe Heeee, Gvnebsves meye keg es[kej eerjece peer kes ejCeeW ceW
op
DeHevee ceve ueiee efueee nw~ cesje pevce lees eerjece peer kes Jeve kes efueS ngDee nw~ ceQ Yeeienerve Yejle keeeW Pet"e
C
HeMeeeeHe kej jne ntB?
oes0- DeeHeefve oeve oervelee, kenGB meyeefnb efmej veeF~

osKes efyeveg jIegveeLe Heo, efpee kew pejefve ve peeF~~182~~
Yee0 DeHeveer Demenveere oervelee ceQ meyekees efmej veJeekej ken jne ntB~ eerjece kes ejCeeW kes oMe&ve efkees efyevee cesjs
oe keer peueve veneR pee mekeleer~
DeeesOeekeeC[ 447
Deeve GHeeG ceesefn veefnb metPee~ kees efpee kew jIegyej efyeveg yetPee~~
Skeefnb DeeBke FnF ceve ceeneR~ eelekeeue eefuenGB eYeg HeeneR~~
Yee0 cegPes Deewj otmeje GHeee veneR metPe jne nw~ jIeg DeLee&led mecHetCe& peerJeeW kes eje JejCe kejves eesie eerjece peer kes
efyevee cesjs oe kees keewve mecePe mekelee nw? cesjs ceve ceW ener Skecee$e efveMee nw efke, ceQ keue eele:keeue eYeg kes
Heeme euee peeTBiee~
peeefHe ceQ DeveYeue DeHejeOeer~ YeF ceesefn keejve mekeue GHeeOeer~~
d .
ve
leoefHe Mejve mevecegKe ceesefn osKeer~ efce meye keefjnQ ke=Hee efyeMes<eer~~
er
Yee0 eeefHe ceQ Delevle yegje Deewj DeHejeOeer ntB, cesjs ner keejCe meye DeveLe& ngDee nw, efHej Yeer cegPes DeHeves meccegKe
es
MejCe ceW Deeee ngDee osKekej, meye keg #ecee kejkes eYeg efJeMes<e ke=Hee kejWies~
R
Meerue mekege megef" mejue megYeeT~ ke=Hee mevesn meove jIegjeT~~
s
ht
Deefjngke DeveYeue keervn ve jecee~ ceQ efMeMeg mesJeke peeefHe yeecee~~
ig
Yee0 jIegkegue kes jepee DeLeJee, jIeg DeLee&led meYeer peerJeeW kes oe ceW Devleee&ceer He mes efJejepeceeve eerjece, Meerue
R
ll
(eefj$e Deewj mebkeese kes keejCe), megvoj, mejue mJeYeeJe Jeeues nQ~ Jes ke=Hee Deewj mvesn kes YeJeve nQ~ eerjece peer ves
.A
DeHeves Me$eg kee Yeer Deefnle veneR efkeee nw~ ceQ yeeueke Deewj mesJeke ntB, eeefHe ceQ eYeg mes eefleketue ntB~
s
ya
legce Hew HeeBe ceesj Yeue ceeveer~ Deeemeg DeeefMe<e osng megyeeveer~~
N
pesefnb megefve efyevee ceesefn peve peeveer~ DeeJeefnb yengefj jece jpeOeeveer~~
va
Yee0 legce (DeeHe) Yeer DeLee&led meYeer Hebe ueesie cesje Yeuee ceevekej, megvoj JeeCeer ceW Dee%ee Deewj DeeMeerJee&o os
Se
oerefpees~ efpememes YeieJeeved eerjece peer cesjer eeLe&vee megvekej, cegPes DeHevee mesJeke peevekej DeHeveer jepeOeeveer DeeesOee ceW
th
ueew DeeeW~
ee
oes0- peeefHe pevece kegceeleg les, ceQ Me" meoe meoesme~

P
DeeHeve peeefve ve leeefienQ, ceesefn jIegyeerj Yejesme~~183~~

si
ul
Yee0 eeefHe cesje pevce og ceelee mes ngDee nw~ ceQ og Deewj meowJe oes<eegkele ntB, efHej Yeer eYeg cegPes DeHevee peevekej
iT
veneR es[Wies~ cegPes jIegJeerj eerjece kee Yejesmee nw~

r
Sh
Yejle yeeve meye kenB efee ueeies~ jece mevesn megOee peveg Heeies~~
ueesie efyeeesie efye<ece efye<e oeies~ ceb$e meyeerpe megvele peveg peeies~~
11
20
Yee0 eerjece peer kes mvesnece=le mes Heies ngS pewmes eerYejle peer kes Jeeve, meyekees efee ueies~ ueesie efJeeesieHe leer#Ce
efJe<e mes oiOe nes iees Les, ceevees yeerpe mes egkele eerjececeb$e megveles ner peie iees~
ht
ig
efJeMes<e eneB eerYejle peer kes eje kene nggDee meele oesneW ceW efJemeie& kes meeLe <e[#ej eerjece ceb$e keer JeeKee keer
yr
ieF&~
op
ceeleg meefeJe ieg Hegj vej veejer~ mekeue mevesn efyekeue YeS Yeejer~~
C
Yejleefnb kenefnb mejeefn mejener~ jece esce cetjefle leveg Deener~~
Yee0 ceeleeeW, ceb$eer, iegpeve Deewj DeJeOeHegj kes meYeer vejveejer esce mes yengle efJekeue nes iees~ meye ueesie yeejcyeej
eMebmee kejkes eerYejle peer kes efueS kenles nQ efke, eerYejle peer kee Mejerj lees eerjeceesce keer cetefle& nw~
leele Yejle Deme keens ve kennt~ eeve meceeve jece efee Dennt~~
Yee0 ns Yewee Yejle! DeeHe Ssmee keeeW veneR kenbsies, keeeWefke DeeHe eerjece peer kees eeCe kes meceeve efee nQ~
pees Heecej DeeHeefve pe[leeF&~ legceefnb megieeF ceeleg kegefueeF&~~
mees Me" keesefke Heg<e meceslee~ yeefmeefn keueHe Mele vejke efvekeslee~~
Yee0 pees og DeHeveer pe[lee kes keejCe DeeHe Hej kewkeseer ceelee keer kegefuelee keer DeeMebkee kejsiee, Jen Me" DeHeves
kejes[eW HetJe&peeW kes meeLe meew keuHeHee&vle vejke kes YeJeve ceW efveJeeme kejsiee~
Deefn DeIe DeJeiegve veefnb ceefve ienF&~ njF iejue ogKe oeefjo onF&~~
d .
Yee0 ceefCe, meHe& kes HeeHe Deewj DeJeiegCeeW kees veneR ienCe kejlee, elegled Gmekes efJe<e kee njCe kej ueslee nw Deewj meHe&
ve
kes Yeebkej og:Ke Deewj oeefj kees peuee [euelee nw~ Gmeer ekeej kewkeseer mes GlheVe neskej Yeer Deehe Yewee Yejle Gmekes
er
kegke=le mes eYeeefJele veneR nges, elegled Gmekes jeceefJejesOe he efJe<e kees ve kejkes ceeB kees YeieJeeved jece mes efceueekej
es
Gmekes mevleehe Deewj oeefje kees ve kej [eueWies~
R
s
oes0- DeJeefme eefuee yeve jece penB, Yejle ceb$e Yeue keervn~
ht
ig
Meeske efmebOeg yet[le meyeefnb, legce DeJeuebyeve oervn~~184~~
R
Yee0 peneB eerjece peer nQ, Gme Jeve ceW DeJeMe euee peees, ns Yejlepeer! DeeHeves yengle Deer ceb$eCee keer nw, Meeske
ll
.A
kes meceg ceW [tyeles ngS meYeer kees DeeHeves DeJeuecyeve efoee nw~
s
Yee meyekes ceve ceeso ve Leesje~ peveg Ieve Oegefve megefve eeleke ceesje~~
ya
euele eele ueefKe efvejvee veerkes~ Yejle eeve efee Yes meyener kes~~
N
va
Yee0 meyekes ceve ceW yengleye[er emevvelee ngF&, ceevees yeeoue keer iepe&vee megvekej, ces{ke Deewj ceesj emevve nes iees
Se
neW~ eerYejle eele:keeue euevee eenles nQ, en megvoj efveCe&e osKekej, Yejle peer meYeer kees eeCe kes meceeve efee nes
th
iees~
ee
cegefveefnb yebefo Yejleefnb efmej veeF&~ eues mekeue Iej efyeoe kejeF&~~
P
Oeve Yejle peerJeve peie ceeneR~ Meerue mevesn mejenle peeneR~~

si
ul
Yee0 Jeefme peer keer Jevovee kejkes, eerYejle kees eCeece kejkes, efJeoe ueskej meYeer meYeemeo DeHeves IejeW kees eue
iT
He[s~ mebmeej ceW eerYejle kee peerJeve Oeve nw~ Fme ekeej, meYeemeo Gvekes Meerue Deewj mvesn keer eMebmee kejles ngS pee
r
Sh
jns nQ~
11
kenefnb HejmeHej Yee ye[ keepet~ mekeue euew kej meepeefnb meepet~~
20
pesefn jeKeefnb jng Iej jKeJeejer~ mees peeveF peveg iejove ceejer~~
ht
Yee0 meye ueesie HejmHej ken jns nQ, yengleye[e keee& nes ieee~ meYeer eueves kee meepe mepee jns nQ, efpeme Jeefkele
ig
yr
kees Iej ceW, jKeJeeueer kes efueS jnes Ssmee kenkej jKeles nQ, Jen peevelee nw, ceevees Gmekee ieo&ve kee efoee~
op
keesG ken jnve keefne veefnb keent~ kees ve enF peie peerJeve ueent~~
C
kesefn ve YeeJe efmee ueefceve jecet~ meye kenB efee efne meoe mekeecet~~
Yee0 keesF& kenlee nw, efkemeer kees Yeer jnves kes efueS veneR kenvee eeefnes~ mebmeej ceW peerJeve kee ueeYe keewve veneR
eenlee? meYeer kes efee eermeerlee, ue#ceCe, SJeb eerjece efkemekees veneR Yeeles ? meowJe ceve ceW keesF& ve keesF& keecevee jnleer
ner nw~
DeeesOeekeeC[ 449
oes0- pejG mees mebHeefle meove megKe, mego ceeleg efHeleg YeeF~
mevecegKe nesle pees jece Heo, kejw ve menpe meneF~~185~~
Yee0 eerjece kes ejCeeW kes mevcegKe nesves ceW pees mJeYeeJele: meneelee veneR kejlee, Jen mecHeefe, megKe, Iej, ceelee
efHelee Deewj YeeF& peue peeeW DeLee&led Jener HeefjJeej kes ueesie mvesn kejves eesie nQ, pees eerjece kes Yepeve kejves ceW
meneeke neW~
.
Iej Iej meepeefnb yeenve veevee~ nj<e oe HejYeele Heeevee~~
d
ve
Yee0 meYeer DeJeOeJeemeer (eele:keeue eerYejle kes meeLe eueves kes efueS), Deveske Jeenve mepee jns nQ~ eele:keeue
er
eerjeIeJe kes oMe&ve kes efueS emLeeve kejWies~ FmeefueS meyekes oe ceW n<e& nw~
es
R
Yejle peeF Iej keervn efyeee~ veiej yeeefpe iepe YeJeve YeB[e~~
s
mebHeefle meye jIegHeefle kew Deener~ peew efyeveg peleve eueewb leefpe leener~~
ht
ig
leew Heefjveece ve ceesefn YeueeF&~ HeeHe efMejesceefve meeFB oesneF&~~
R
Yee0 eerYejle ves Iej peekej efJeeej efkeee efke, veiej, Iees[s, neLeer, jepeYeJeve, YeeC[eieej, en mecHetCe& mecHeefe
ll
.A
jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece keer nw~ eefo Fmekeer keesF& JeJemLee efkees efyevee, Fmeer ekeej, es[kej euelee ntB,
s
leye HeefjCeece ceW cesjer YeueeF& (keueeCe) veneR nesieer~ en mHe mJeeceer kee esn nesiee Deewj DeHeves mJeeceer kee esn
meYeer HeeHeeW kee efMejesceefCe DeLee&led meyemes ye[e HeeHe nw~ ya
N
va
kejF mJeeefce efnle mesJeke meesF&~ ot<eve keesef osF efkeve keesF&~~
Se
Deme efyeeeefj Megefe mesJeke yeesues~ pes meHevesngB efvepe Oejce ve [esues~~
keefn meye cejce Oejce Yeue YeeKee~ pees pesefnb ueeeke mees lesefnb jeKee~~
th
ee
Yee0 Ssmee efJeeej kejkes eerYejle ves Gve HeefJe$e mesJekeeW kees yegueeee, pees mJeHve ceW Yeer DeHeves Oece& DeLee&led kee&Je
P
mes veneR ef[ieles~ GvnW meYeer ieesHeveere cece& mecePeekej (eerDeJeOe ceW jnkej veiej keer j#ee kejvee ner es kee&Je nw)
si
megvoj Oece& DeLee&led kee&Je kene~ pees efpemekes eesie Lee, Gmes Gmeer keee& ceW efveegkele efkeee DeLee&led eerDeJeOe keer Hetjer
ul
iT
megj#ee megefveefMele keer~

r
keefj meye peleve jeefKe jKeJeejs~ jece ceeleg HenB Yejle efmeOeejs~~
Sh
Yee0 Fme ekeej, mechetCe& elve (JeJemLee) kejkes, veiej ceW j#ekeeW kees efveegkele kejkes, Yejle peer, eerjece keer
11
ceeleeeer keewmeuee peer kes Heeme iees~

20
oes0- Deejle peveveer peeefve meye, Yejle mevesn megpeeve~

ht
kensG mepeeJeve Heeuekeer, megKeo megKeemeve eeve~~186~~

ig
yr
Yee0 meYeer ceeleeDeeW kees eerjece kes oMe&veeW kes efueS Deee& DeLee&led JeekegueleeHetJe&ke Glmegke peevekej, mvesn ceW elegj
op
eerYejle ves megvoj megKe osves Jeeueer HeeueefkeeeB Deewj megKeHetJe&ke yew"ves eesie DeemeveeW mes egkele JeenveeW kees mepeeves kes
C
efueS kene~
eke ekeF& efpeefce Hegj vej veejer~ enle eele Gj Deejle Yeejer~~
peeiele meye efveefMe YeeG efyenevee~ Yejle yeesueeS meefeJe megpeevee~~
kensG uesng meye efleueke meceepet~ yeveefnb osye cegefve jeceefnb jepet~~
yesefie eueng megefve meefeJe peesnejs~ legjle legjie jLe veeie meBJeejs~~
Yee0 veiej kes vejveejer, ekeJes Deewj ekeJeer keer YeeBefle oe ceW Delevle Deee& neskej MeerIe eele:keeue een jns nQ~
Fme ekeej, mecHetCe& jeef$e Yej peeieles ngS eele:keeue nes ieee~ eerYejle ves elegj cebef$eeeW (megceb$e peer Deeefo) kees
yegueeee Deewj kene, meYeer jepeefleueke kes GHekejCe ues ueerefpees~ Jeve ceW ner iegosJe eerjece kees jepe os oWies~ MeerIe
eefueS, megvekej cebef$eeeW ves eCeece efkeee leLee legjvle Iees[s jLe neefLeeeW kees mepeeee~
DebOeleer De Deefieefve meceepet~ jLe eef{ eues eLece cegefvejepet~~
efyee ye=bo eef{ yeenve veevee~ eues mekeue leHe lespe efveOeevee~~
d .
ve
Yee0 YeieJeleer DevOeleer peer Deewj Deefive meceepe DeLee&led Deefivenes$e keer mectHeCe& meeceieer kes meeLe meJe&eLece cegefveeeW
er
kes jepee Jeefme peer jLe Hej e{kej eerefe$eket kes efueS eues~ meYeer leHemeeDeeW Deewj lespe kes efveOeeve DeLee&led
es
keesMemJeHe Deve yeeeCe mecetn Yeer Deveske JeenveeW Hej e{kej Jeve kes efueS eue He[s~
R
veiej ueesie meye meefpe meefpe eevee~ efe$eket kenB keervn Heeevee~~
s
ht
efMeefyekee megYeie ve peeefnb yeKeeveer~ eef{ eef{ euele YeF meye jeveer~~
ig
R
Yee0 eerDeJeOe veiej kes meye ueesieeW ves JeenveeW kees mepeemepeekej eerefe$eket kes efueS emLeeve efkeee~ pees yeKeeveer
ll
veneR pee mekeleer Ssmes Deveske megvoj Heeueefkeeebs Hej e{-e{kej meYeer jeefveeeB DeLee&led jepeIejeves keer ceefnueeeW Jeve kes
.A
efueS eue He[eR~
s
ya
efJeMes<e efve<eeojepe iegn eje eermeerlee, jece SJeb ue#ceCe kes eerefe$eket efveJeeme kee meceeeej eerDeJeOe ceW Dee ieee
N
Lee~ DeleSJe, meyekees HetJe& mes ner %eele nw efke, eerjece eerefe$eket ceW efJejepe jns nQ~
va
oes0- meewbefHe veiej Megefe mesJekeve, meeoj meyeefnb eueeF~

Se
megefceefj jece efmee ejve leye, eues Yejle oesG YeeF~~187~~

th
ee
Yee0 HeefJe$e mesJekeeW kees eerDeJeOeveiej keer megj#ee Deewj JeJemLee meewbHekej, DeeojHetJe&ke Jeve peeves Jeeues meYeer vej
P
veeefjeeW kees emLeeve keje kej meyemes Heers eerYejle, Me$egIve peer oesveeW YeeF&, eerjece leLee YeieJeleer eermeerlee kee mcejCe
si
kejkes eerefe$eket kes efueS eues~

ul
jece ojMe yeMe meye vej veejer~ peveg keefj keefjefve eues leefke yeejer~~
iT
yeve efmee jece mecegefPe ceve ceeneR~ meevegpe Yejle Heeeosefnb peeneR~~
r
Sh
osefKe mevesn ueesie Devegjeies~ Gleefj eues ne iee jLe leeies~~

11
Yee0 meYeer DeJeOe kes vejveejer eerjece oMe&ve keer Fe kes JeMe ceW neskej Gmeer ekeej Deelegjlee mes eues, pewmes
20
Heemes neLeer Deewj nefLeveer peue keer Deesj o=ef kejkes eue He[les nQ~ ceve ceW eermeerleejece peer kees Jeve ceW efJejepeles ngS
ht
DeLee&led efyevee petles Henvekej Heoee$ee kejles ngS mecePekej ess YeeF& Me$egIve peer kes meeLe eerYejle Hewoue eues pee jns
ig
nQ~ Gvekee mvesn osKekej, meYeer ueesie Devegjeie mes Yej iees~ Iees[s, neLeer leLee jLeeW kees es[ efoee leLee JeenveeW mes
yr
op
Glejkej Hewoue eue He[s~

C
peeF meceerHe jeefKe efvepe [esueer~ jece ceeleg ce=og yeeveer yeesueer~~
leele e{ng jLe yeefue cenleejer~ nesFefn efee HeefjJeej ogKeejer~~

legcnjs euele eefueefnb meye ueesiet~ mekeue Meeske ke=Me veefnb ceie peesiet~~
Yee0 meceerHe peekej, DeHeveer Heeuekeer eerYejle kes Heeme jeskekej, eerjece keer ceelee keewmeuee peer eerYejle mes keesceue
JeeCeer ceW yeesueerb, yess Yejle! jLe Hej e{es DeLee&led jLe Hej e{kej euees~ ceelee yeefuenejer peeleer nw, DeveLee efee
DeeesOeekeeC[ 451
HeefjJeej og:Keer nes peeesiee~ legcnejs Hewoue eueles meYeer ueesie Hewoue ner eueWies~ Meeske kes keejCe meYeer ueesie ogye&ue nes
egkes nQ, Jes Hewoue ceeie& kes eesie veneR nQ~
efmej Oeefj yeeve ejve efmej veeF&~ jLe eef{ euele YeS oesG YeeF&~~
lecemee eLece efoJeme keefj yeemet~ otmej ieesceefle leerj efveJeemet~~
Yee0 ceeleeeer kes Jeeve kees efMejesOeee& kejkes Gvekes ejCeeW ceW cemleke veJeekej oesveeW YeeF& eerYejleMe$egIve peer jLe
.
Hej e{kej eues~ eLece efove lecemee kes le Hej Jeeme kejkes, otmeje efveJeeme ieesceleer kes le Hej efkeee~
d
ve
oes0- Hee Denej Heue DeMeve Ske, efveefMe Yeespeve Ske ueesie~
er
kejle jece efnle vesce yele, heefjnefj Yet<eve Yeesie~~188~~
es
R
Yee0 keg DeeesOeeJeemeer otOe kee Deenej kejkes Deewj keg Heueenej kejkes leLee keg jeef$eYeespeve kejkes DeLee&led
s
mecHetCe& efove jeef$e ceW Ske yeej Yeespeve kejkes DeeYet<eCe Deewj YeesieeW kees es[kej eerjece kes efueS efveece Deewj Jele kej
ht
ig
jns nQ~
R
meF& leerj yeefme eues efyeneves~ e=bieyesjHegj meye efveejeves~~
ll
.A
meceeeej meye megves efve<eeoe~ oe efyeeej kejF meefye<eeoe~~
s
Yee0 meF& veoer (efmebefokee) kes le Hej Jeeme kejkes, eele:keeue ner ueesie eue He[s Deewj meYeer e=bieyesjHegj kes efveke
ya
N
Dee iees~ iegnjepe efve<eeo ves mecHetCe& meceeeej megvee, Jes og:Ke kes meeLe oe ceW efJeeej kejves ueies~
va
keejve keJeve Yejle yeve peeneR~ nw keg keHe YeeJe ceve ceeneR~~
Se
peew Hew efpee ve nesefle kegefueeF&~ leew kele ueervn mebie kekeeF&~~
th
Yee0 efkeme keejCe mes Yejle Jeve kees pee jns nQ? Gvekes ceve ceW keee keg keHe kee YeeJe nw? eefo Yejle kes oe ceW
ee
kegefuelee veneR nesleer, lees GvneWves DeHeves meeLe mesvee keeeW ueer nw?
P
peeveefnb meevegpe jeceefnb ceejer~ kejGB Dekebke jepe megKeejer~~

si
ul
Yejle ve jepeveerefle Gj Deeveer~ leye keuebke Deye peerJeve neveer~~

iT
Yee0 Jes (Yejle) peeve jns neWies efke, ess Yewee ue#ceCe kes meeLe eerjece kees ceejkej ceQ megKeer jnkej Dekebke
r
Sh
DeLee&led efJeIveyeeOeeDeeW mes jefnle jepe keB~ Yejle ves oe ceW jepeveerefle kee efJeeej veneR efkeee~ leye DeLee&led
11
eerjeceJeveJeeme mes lees GvnW keuebke ueiee ner Deewj Jeveee$ee kejles mecee Gvekes peerJeve keer neefve Yeer nesieer~
20
mekeue megjemegj pegjefnb pegPeeje~ jeceefnb mecej ve peerleefveneje~~

ht
kee Deeejpe Yejle Deme kejneR~ veefnb efye<e yesefue Deefcee Heue HejneR~~
ig
Yee0 mecHetCe& osJelee Deewj Demegj eese eefo Ske meeLe efceuekej eg kejW, lees Yeer eg ceW Jes eerjece kees veneR peerle
yr
op
mekeles~ Yejle keewvemee Ssmee DeeMee& kej jns nQ DeLee&led en lees Gvekes efueS mJeeYeeefJeke nw, keeeWefke Jes kewkeseer kes
C
yess nQ~ keYeer efJe<e keer uelee ceW Dece=le kes Heue veneR Heuee kejles DeLee&led efJe<e keer uelee ceW lees efJe<e kes ner Heue
ueieWies~
oes0- Deme efyeeeefj iegn ieeefle meve, kensG mepeie meye nesng~
nLeJeeBmeng yeesjng lejefve, keerefpee Ieeejesng~~189~~
Yee0 Ssmee efJeeej kejkes, efve<eeojepe iegn ves DeHeveer peeefle kes meYeer ueesieeW mes kene, meye ueesie meeJeOeeve nes peeDees~
Hetjer veewkeeDeeW kees leLee Hetjs IeeeW kees DeHeves neLe ceW ues uees~ veewkeeeW iebiee peer ceW [tyees oes Deewj Ieeejesng DeLee&led Iee
Hej DeeeceCe kej oes leLee GvnW jeske uees~
nesng meBpeesFue jeskeng Ieee~ "eng mekeue cejw kes "ee~~
mevecegKe ueesn Yejle meve uesTB~ efpeele ve megjmeefj Glejve osTB~~
.
Yee0 meye ueesie megmeefppele nes peeDees, IeeeW kees jeske uees, cejves keer mecHetCe& JeJemLee kej uees (eg ceW ue[ves Deewj
d
ve
cejves kes efueS leweej nes peeDees)~ ceQ meeceves mes Yejle mes ueesne uetBiee DeLee&led eg keBiee Deewj peerles peer GvnW iebiee peer
er
Heej nesves veneR otBiee~
es
mecej cejve Hegefve megjmeefj leerje~ jece keepe veYebie Mejerje~~
R
Yejle YeeF ve=He ceQ peve veeret~ ye[s Yeeie Deefme HeeFe ceeret~~
s
ht
mJeeefce keepe keefjnGB jve jejer~ peme OeJeefuenGB YegJeve oMe eejer~~
ig
R
lepeGB eeve jIegveeLe efvenesjs~ ogntB neLe cego ceesoke ceesjs~~
ll
.A
Yee0 Ske Deesj eg ceW cejvee, efHej iebiee peer kee le, Hegve: eerjece kee keee& Deewj en Mejerj Yeer #eCeYebiegj, GOej
eerjece kes ess Yeelee jepee Yejle Deewj FOej ceQ eerjece kee Ske esemee mesJeke, Ssmeer ce=leg ye[s meewYeeie mes eeHle
s
ya
nesleer nw~ DeHeves mJeeceer eerjece kes keee& kes efueS jCeYetefce ceW Yejle mes eg keBiee Deewj eewoneW YegJeve kees DeHeves eMe
N
mes OeJeue, DeLee&led GppeJeue (MegYe) kej otBiee~ eerjece kes ner efvenesjs Hej (ke=le%elee ceW) DeHeves eeCe es[tBiee~ cesj s
va
oesveeW neLe ceW ue[d[t nw, DeLee&led eg ceW peerletBiee lees, eerjece kee ke=le%e mesJeke jntBiee Deewj Yejle kes neLeeW ceBiee lees
Se
mJeie&megKe kees eeHle keBiee leLee eewoneW YegJeve ceW mJe keerefle& kee Hee$e yevetBiee~
th
meeOeg meceepe ve peekej uesKee~ jece Yeiele cenB peemeg ve jsKee~~

ee
peee efpeele peie mees ceefnYee~ peveveer peewyeve efyeHe keg"e~~

P
si
Yee0 meeOegDeeW kes meceepe ceW efpemekeer efieveleer veneR nes leLee eerjeceYekeleeW ceW efpemekeer jsKee DeLee&led ieCevee ve nes, Jen
ul
iT
He=LJeer kee Yeej leLee ceeB keer egJeeJemLeeHe Je=#e keer kegune[er yevekej peiele ceW JeLe& ner peerlee nw DeLee&led mevleeW kes
r
meceepe eje DeHeceeefvele Deewj YeieJeeved keer Yeefkele mes otj jnves Jeeuee Jeefkele He=LJeer kee Yeej nw Deewj DeHeves pevce mes
Sh
ceeB keer egJeeJemLee kees Yeer Gmeves efvejLe&ke meceeHle efkeee~

11
oes0- efyeiele efye<eeo efve<eeoHeefle, meyeefnb ye{eF& Gen~

20
megefceefj jece ceeBiesG legjle, lejkeme Oeveg<e meveen~~190~~

ht
ig
Yee0 mJeeb og:Ke es[kej DeLee&led Glmeeefnle neskej efve<eeoeW kes jepee iegn ves meyekes ceve ceW Glmeen ye{ekej eerjece
yr
kee mcejCe kejkes legjvle yeeCeeW mes Yeje lejkemeOegve<e Deewj keJee ceBieeee~
op
yesefieefnb YeeFng mepeng meBpeesT~ megefve jpeeF keojeF ve keesT~~

C
Yeuesefnb veeLe meye kenefnb menj<ee~ Skeefnb Ske ye{eJeFb kej<ee~~
Yee0 YeeFeeW! MeerIe ner cesjer jepee%ee megvekej, eg kes mecHetCe& mebeesieeW kees mepee uees keesF& keeej ve yeves~ meYeer ueesie
n<e&HetJe&ke kenves ueies, mJeeceer! pewmeer Dee%ee, yengle Dee nw~ Skeotmejs ceW eg kes eefle Deeke<e&Ce DeLee&led Glmeen
ye{e jns nQ~
DeeesOeekeeC[ 453
eues efve<eeo peesneefj peesnejer~ Metj mekeue jve eF jejer~~

megefceefj jece Heo Hebkepe HeveneR~ YeeLee yeeBefOe e{eJeBefn OevegneR~~
Yee0 iegnjepe kees yeejyeej eCeece kejkes, meYeer efve<eeo mewefveke eues~ meYeer Jeerj nQ Deewj meyekees eg Yeelee nw~
YeieJeeved kes ejCekeceue keer Hevener DeLee&led petleer kee mcejCe kejkes, keefeosMe ceW lejkeme yeeBOekej efve<eeo mewefveke
Oeveg<eeW Hej elebeeeW e{e jns nQ~
.
DeBiejer Heefnefj ketBef[ efmej OejneR~ Hejmee yeeBme mesue mece kejneR~~
d
ve
Ske kegMeue Deefle Dees[ve KeeB[s~ ketoefnb ieieve cevengB efefle eB[s~~
er
Yee0 Jes DeBiejer DeLee&led Debiej#eke keJee Henve kej efmej Hej ketBef[ DeLee&led kegC[ kes Deekeej kee ueesns kee es He
es
OeejCe kejles nQ~ Hejmee, uee"er ceW ueies ngS Yeeues leLee yejs kees meerOee kej jns nQ Deewj Ske leueJeej kes enej kees
R
s
menve kejves cebW Delevle kegMeue mewefveke, DeekeeMe ceW Ssmes Gueles nQ, ceevees He=LJeer kees es[ egkes neW~
ht
ig
efvepe efvepe meepe meceepe yeveeF&~ iegn jeGleefnb peesnejs peeF&~~
R
osefKe megYe meye ueeeke peeves~ uew uew veece mekeue meveceeves~~
ll
.A
Yee0 DeHevesDeHeves meepe Deewj eg kes GHekejCeeW kees mepeekej, meYeer mewefvekeeW ves peekej DeHeves jepee iegn kees TBes
s
mJej ceW peepeekeej kejkes eCeece efkeee~ jepee iegn ves meYeer eeseDeeW kees eg ceW meye ekeej mes eesie peevekej
veece uesueskej meYeer kee mecceeve efkeee~ ya
N
va
oes0- YeeFng ueeJeng OeesKe peefve, Deepeg keepe ye[ ceesefn~

Se
megefve mejes<e yeesues megYe, yeerj DeOeerj ve nesefn~~191~~

th
Yee0 iegn jepee ves kene, YeeFeebbs! OeesKee cele ueevee DeLee&led eceeo Deewj DemeeJeOeeveer cele kejvee, Deepe cegPes yengle
ee
ye[e keee& nw~ iegn jepee kes Jeeve megvekej, meYeer eese egesefele eesOeHetJe&ke yeesues, ns Jeerj cenejepe iegn! DeeHe
P
DeOeerj cele nesFes~

si
jece eleeHe veeLe yeue leesjs~ kejefnb keke efyeveg Ye efyeveg Ieesjs~~
ul
iT
peerJele HeeGB ve Hees OejneR~ b[ cegb[cee cesefoefve kejneR~~

r
Sh
Yee0 ns mJeeceer! eerjece kes eleeHe Deewj DeeHekes yeue mes nce Me$eg mesvee kees efyevee JeerjeW kes Deewj efyevee Iees[s kes kej
oWies DeLee&led meYeer JeerjeW, DeMJeejesefneeW, iepeejesefneeW kees ceej [eueWies~ nce peerles peer eg ceW Heers Heie veneR jKeWies
11
DeLee&led eeJeled peerJeve eg mes YeeieWies veneR~ nce He=LJeer kees b[cegb[cee DeLee&led Oe[eW Deewj efmejeW mes egkele kej oWies~
20
oerKe efve<eeoveeLe Yeue esuet~ kensG yepeeG pegYeeT {esuet~~

ht
ig
Slevee kenle erbke YeF yeeBS~ kensG meiegefveeve Kesle megneS~~

yr
Yee0 efve<eeoeW kes jepee iegn ves DeHeves Jeerj mewefvekeeW keer esueer Yeueer osKekej DeLee&led DeHeveer mesvee kees meye ekeej mes
op
megmeefppele Deewj meMekele peevekej kene efke, Deye eg kee {esue yepee oes DeLee&led eg kes yeepes mes DeeeceCe kee
C
mebkesle kej oes~ efve<eeojepe kes Flevee kenles ner, Gvekes yeeeerb Deesj efkemeer keer erbke ngF&~ MekegveJeseeDeeW ves kene, Kesle
megnees DeLee&led eg kee #es$e megvoj nw, nce eg ceW efJepeeer DeJeMe neWies~
yet{ Ske ken meiegve efyeeejer~ Yejleefnb efceefuee ve nesFefn jejer~~
jeceefnb Yejle ceveeJeve peeneR~ meiegve kenF Deme efyeien veeneR~~
Yee0 Ske Je= ves Mekegve efJeeejkej kene, eerYejle mes efceuevee eeefnes, eg veneR nesiee DeLeJee, eerYejle mes efceuevee
nesiee, eg veneR~ Mekegve Ssmee kenlee nw efke, eerYejle, eerjece kees ceveeves eerefe$eket pee jns nQ DeLee&led jepe mJeerkeej
kejves kes efueS, eerjece kees eerYejle mencele kejvee een jns nQ~ Gvekes ceve ceW efJeien eeveer efJejesOe veneR nw Deewj Jes
eYeg kes meeLe efJeien DeLee&led eg kejves veneR pee jns nQ~
megefve iegn kenF veerke ken yet{e~ menmee keefj Heefleeefnb efyecet{e~~
Yejle mJeYeeJe Meerue efyeveg yetPes~ yeef[ efnle neefve peeefve efyeveg petPes~~
d .
ve
Yee0 Je= keer en yeele megvekej jepee iegn ves kene, Je= yengle "erke ken jns nQ~ menmee efJeeej kes efyevee keee&
er
kejkes efJeefMe ceesn mes egkele cetKe& ueesie HeMeeledleeHe kejles nQ~ Yejle peer kee mJeYeeJe Deewj eefj$e efyevee mecePes, efyevee
es
peevekeejer kes eg kejkes yengleye[er neefve nes mekeleer nw~
R
oes0- ienng Iee Ye meefceef meye, uesGB cejce efceefue peeF~
s
ht
yetefPe efce$e Deefj ceOeieefle, leme leye keefjnGB DeeF~~192~~
ig
R
Yee0 ns meYeer JeerjeW! Fkes neskej Fme Iee kees Heke[kej ienCe kej uees DeLee&led DeHeves DeefOekeej ceW efkees jnes~ ceQ
ll
.A
peekej eerYejle kees efceuekej Gvekee cece& DeLee&led ieesHeveere YeeJe peeve uetB~ Me$egefce$e Deewj GoemeerveeW keer YeeJeveeeW
s
mecePekej, pewmeer HeefjefmLeefle nesieer Deekej Gmeer ekeej keBiee~
ya
ueKeye mevesn megYeee megneS~ yewj eerefle veefnb oggjF ogjeS~~
N
va
Yee0 ceQ eerYejle kes mvesn Deewj megneJeves ueieves Jeeues megvoj YeeJe kees met#celee mes osKetBiee, keeeWefke Jewj Deewj esce
Se
efHeeves mes efHeles veneR nQ, Jes efkemeer ve efkemeer ese mes eke nes ner peeles nQ~
th
Deme keefn YeW meBpeesJeve ueeies~ kebo cetue Heue Keie ce=ie ceeBies~~
ee
ceerve Heerve Hee"erve Hegjeves~ Yeefj Yeefj Yeej kenejve Deeves~~

P
si
Yee0 mewefvekeeW mes Fme ekeej kenkej efve<eeojepe YeW keer meeceieer Fkeer kejves ueies~ GvneWves kevocetue leLee Keie
ul
ce=ie DeLee&led DeekeeMe ceW G[vesJeeues leesles He#eer kes eje Keespekej Keees peeves Jeeuee DeeceHeue ceBieJeeee~ kenejeW ves
iT
keeBJejeW ceW YejYej kej HegjeCeeW ceW Heef"le DeLee&led Deveske HeewjeefCeke mlegefleeebs eje eMebefmele Deewj efpemeceW ceueer mJemLe
r
Sh
nesleer nw, Ssmeer ceOeOeeje kee iebieepeue ueees~

11
efJeMes<e eneB Keiece=ie Deewj ceerveHeerve es oesveeW Meyo ieesmJeeceer eerleguemeeroeme kes ket iet{eLe&ke leLee ceeefce&ke nQ
20
Deewj ener yeeuekeeC[ kes eejcYe ceW eefle%eele DeLe& keer DevetHelee Yeer nw~ meeceevele: Fve HeoeW kee ener DeLe& efvekeuelee
ht
nw efke, efve<eeojepe ves kevocetue, He#eer, efnjCe Deewj ceueer ceBieeeer, keeeWefke leerveeW ner ekeej keer meeceefieeeW kes ceeOece
ig
mes Jes Yejle peer keer ceveesJe=efe kee Hejer#eCe kejvee eenles Les~ Gvekeer OeejCee ceW eefo Yejle peer meeeflJeke neWies lees kevo
yr
op
cetue ienCe kejWies, jepeme neWies lees He#eer Deewj efnjCe mes mebleg neWies Deewj eefo leceesiegCeer neWies lees ceefueeeW mes mebleg
C
neWies, Hejvleg en OeejCee mele mes yengle otj nw, keeeWefke efve<eeojepe Hejce eerjeceYekele, meeeflJeke Deewj eerJew<CeJe nQ~
DeleSJe, Jes YeW cebs Fve JemlegDeebs kees veneR ues pee mekeles Deewj HetJees&kele DeLe& DevetHe DeLe& veneR nw, pees ieesmJeeceer peer kees
DeYeer nw~ Dele: eneB ieesmJeeceer peer kee DeYeer DevetHe DeLe& ner eefleHeee ievLe kee oe leLee emleesleJe nw~
efve<eeojepe ves kevocetue kes meeLe Jen Heue ceBieeee, pees keesMe ceW Keiece=ie kee Yeer Jeeeke nw~ meelJele keesMe ceW
DeeceHeue kes Heee&eJeeefeeeW ceW Keiece=ie keer Yeer ieCevee nw~ eLee
DeeesOeekeeC[ 455
jmeeueb meeled Keiece=ieb menkeej e meewjYeb~

etleceeceHeueb mJeerb osJesb keesefkeueefeeced~~
Deece kes Heue kees Keiece=ie FmeefueS kene ieee nw, keeeWefke Fmes DeekeeMeieeceer leeslee veece kee He#eer ceeie&Ce DeLee&led
Keespe kejkes Keelee nw~ Keiesve Megkesve ce=ieles Fefle Keiece=ieb~ DeeceHeue kes meeLe peue Heerves ceW keesF& mJeemLe keer
yeeOee veneR nesleer Deewj uebie[e Deeefo osMeer Deece Keeves Hej peue Heervee yengle Devegketue jnlee nw~ efve<eeojepe ves kenejeW mes
yenBefieeeW eje iebieepeue Yeer ceBieeee~ Dele: Gmekes efueS eneB ievLekeej ves ceerve, Heerve, Hee"erve, Hegjeves leerve efJeMes<eCe
d .
ve
efoes~ Jen iebieepeue ceBieeee, pees Hegjeves DeLee&led HegjeCeeW ceW eefme nw~ Hee"erve DeLee&led pees JesoeW ceW Yeer Deveske ceb$eeW eje
er
Heef"le nw~ Heef"lecesJe Hee"erveb, ceerveHeerve ceervee: heervee eefmceved leled ceerveHeerveb efpemeceW ceueer ceess nes peeles nQ~
es
Fme ekeej HegjeCeeW ceW eefme JesoeW ceW Heef"led peneB ceueer mJemLe nesleer nw, Ssmes iebiee kes ceOe mes efJeMeg iebieepeue
R
yenBefieeeW ceWb kenej ues Deees~ eefo eneB ceueer DeLe& efJeJeef#ele neslee lees kenej Meyo kee eeesie veneR ngDee neslee, eneB
s
ht
ceuueenebs keer yeele keer peeleer~ Deepe Yeer ye[s IejeW ceW Heeveer Yejves kee keee& kenej ner kejles nQ~ meelJele keesMe ceW peue
ig
kes Heee&eJeeeer MeyoeW ceW ceerveHeerve Yeer Deeee nw~ pewmes keerueeueb meefueueb HeeLees ceerveHeerveb e peerJeveb~ kegMeb Jeveb peueb
R
veerjb heeveere leeseceye=Ceb~~
ll
.A
efceueve meepe meefpe efceueve efmeOeeS~ cebieue cetue meiegve MegYe HeeS~~
s
ya
osefKe otefj les keefn efvepe veecet~ keervn cegveerMeefnb ob[ eveecet~~
N
Yee0 Fme ekeej efceueve kes meepe mepeekej iegnjepe eerYejle mes efceueves kes efueS iees~ GvneWves cebieueeW kes Deeee,
va
keueeCekeejer MekegveeW kees ner eeHle efkeee~ Jeefme peer kees osKekej DeHevee veece kenkej, iegn peer ves cegefvejepe kees otj
Se
mes ner eCeece efkeee~

th
peeefve jeceefee oervn DeMeerMee~ Yejleefnb kensG yegPeeF cegveerMee~~

ee
jece meKee megefve mevove leeiee~ eues Gleefj Gceiele Devegjeiee~~

P
si
ieeGB peeefle iegn veeGB megveeF&~ keervn peesnej ceeLe ceefnb ueeF&~~
ul
Yee0 iegn peer kees eerjece kee efee peevekej Jeefme peer ves DeeMeerJee&o efoee Deewj cegefveeeW kes F&MJej iegosJe ves eerYejle
r iT
kees yegueekej, iegnjepe kee Heefjee efoee~ Yejle peer ves eerjece kes meKee iegn peer kee Jeefme peer mes Heefjee megvekej
Sh
Deewj GvnW DeHeves Heeme Deeles osKekej, jLe es[ efoee Deewj Gce[les ngS Devegjeie kes meeLe jLe mes Glejkej iegn peer mes
11
efceueves eue He[s~ efve<eeojepe ves DeHeves ieeBJe e=bieyesjHegj kee, efve<eeo peeefle kee, Deewj iegn veece kee eJeCe keje kej
20
He=LJeer Hej cemleke ske kej peesnej DeLee&led eCeece efkeee~

ht
oes0- kejle ob[Jele osefKe lesefn, Yejle ueervn Gj ueeF~

ig
cevengB ueKeve meve YeW YeF, esce ve oe meceeF~~193~~

yr
op
Yee0 GvnW DeLee&led efve<eeojepe kees oC[Jeled kejles ngS osKekej, eerYejle ves oe mes ueiee efueee, ceevees Gvekeer
C
ue#ceCe peer mes YeW nes ieF& nes~ esce eerYejle kes oe ceW veneR mecee jne Lee~
YeWle Yejle leeefn Deefle eerleer~ ueesie efmeneefnb esce kew jerleer~~
Oeve Oeve Oegefve cebieue cetuee~ megj mejeefn lesefnb yej<eefnb Hetuee~~
Yee0 eerYejle Delevle eerefle DeLee&led emevvelee kes meeLe efve<eeo kees YeW jns nQ DeLee&led efceue jns nQ~ ueesie eerYejle kes
esce keer jerefle keer eMebmee kej jns nQ~ mecHetCe& cebieueeW keer cetue DeeeeHe OeveOeve OJeefve nes jner nw~ efve<eeojepe
keer eMebmee kejkes osJelee Heg<HeJe=ef kej jns nQ~
ueeske yeso meye YeeBefleefnb veeree~ peemeg eBn gF uesFe meerbee~~
lesefn Yeefj Debke jece ueIeg Yeelee~ efceuele Hegueke HeefjHetefjle ieelee~~
.
Yee0 pees ueeske Deewj Jeso oesveeW ner ekeej mes meeceeve ueesieeW keer o=ef ceW efveke=keesef kee nw~ meeOeejCe ueesie efpemekeer
d
ve
eee kee mHeMe& kejkes Yeer DeHeves Hej peue kee erbe uesles nQ, Gmeer efve<eeo kees DeHeveer YegpeeDeeW ceW Yejkej eerjece kes
er
ess Yeelee eerYejle jesceebe mes HeefjHetCe& Mejerj kes meeLe esce mes efceue jns nQ DeLee&led eerjeceesceceefncee mes eerYejle
es
Jewefoke ceb$eeW kes iebYeerj DeLe& kees peeveles nQ, efpeveceW efkemeer kes Yeer eefle DeHeceeve ee eflejmkeej kee YeeJe veneR nw~
R
FmeefueS, ceerceebmee kes efve<eeo mLeHeefle eepekeeefOekejCe ceW efve<eeo kees e%e kejves kee DeefOekeej efoee ieee nw~
s
ht
jece jece keefn pes pecegneneR~ efleveefn ve HeeHe Hegbpe mecegneneR~~
ig
R
eefn leew jece ueeF Gj ueervne~ kegue mecesle peie HeeJeve keervne~~
ll
.A
Yee0 jecejece kenkej pees Debie[eF& uesles nQ, Gvekes Yeer meceerHe HeeHeeW kes mecetn veneR Deeles~ Fme efve<eeojepe kees lees
mee#eeled Hejyee Hejceelcee eerjece ves oe mes ueiee efueee Deewj Fmes HeefjJeej kes mecesle peieled ceW HeefJe$e Deewj peiele kees
s
HeefJe$e kejves Jeeuee yevee efoee~ ya
N
kejceveeMe peue megjmeefj HejF&~ lesefn kees kenng Meer<e veefnb OejF&~~
va
Guee veece peHele peie peevee~ yeeueceerefke YeS yee meceevee~~

Se
Yee0 Yeuee yeleeFes, eefo kece&veeMee veoer kee peue iebiee peer ceW efceue peelee nw lees keee keesF& Gmes efmej Hej veneR OeejCe
th
ee
kejlee? DeLee&led pewmes iebiee peer mes efceuekej kece&veeMee kee peue Yeer HeefJe$e nes peelee nw, Gmeer ekeej eerjece mes efceuekej
P
Heeflele peerJe Yeer HeeJeve nes peelee nw~ peiele peevelee nw efke, jece veece kee Gue cejeceje peHe kej cenef<e& Jeeuceerefke
si
peer, yeee peer kes meceeve keeJepeiele kes eLecekeee& yeve iees DeLee&led pewmes yeee peer ves eeefCeeeW kes Yeesieeeleve MejerjeW
ul
keer me=ef keer, Gmeer ekeej eerjeceveece kee Gue cejeceje peHekej, cenef<e& Jeeuceerefke peer ves meJe&eLece keeJepeieled
iT
keer me=ef keer~

r
Sh
efJeMes<e ceje Meyo eeefHe jece veece kee Gue nw, efHej Yeer Jen eerjece kee veece ner nw~ DeLeJee, Guee veece peHele
11
peie peevee~ DeLee&led peiele keer peevekeejer ceW en Gue nw, Hejvleg HejceeLe&le: en Yeer YeieJeeved eerjece peer kee veece nw,
20
veneR lees meHleef<e& Jeeuceerefke peer kees cejeceje kee ner GHeosMe keeeW kejles ? ceje ceje ceje ewJe cejsefle peHe meJe&oe ceje
ht
Meyo efvejLe&ke veneR nw Deewj ve ner cejs ngS kee Jeeeke nw, ce Meyo peerJe kes keueeCe keejke efMeJe peer leLee evcee
ig
yr
kee Jeeeke nw~ eLeecece jeefle Fefle ceje~ pees meeOeke kees keueeCe SJeb keueeCe mJeHe efMeJe peer leLee jeceevHe
op
evcee kees Yeer os [euelee nw, Gmes ceje kenles nQ~

C
oes0- mJeHee Meyej Keme peceve pe[, Heecej keesue efkejele~
jece kenle HeeJeve Hejce, nesle YegJeve efyeKeele~~194~~

Yee0 mJeHee (keges kee ceeBme HekeevesJeeuee eeC[eue), Meyej, Yeerue, Keme, DemeYe peeefle, peceve, pe[ (pe[eke=efle
kes eceve) DeLee&led Fmueece Deeefo, Heecej (efvecve mebmkeejJeeues) keesue Deewj efkejele Yeer eerjeceveece kee yewKejer JeeCeer
ceW peHe kejves cee$e mes eewoneW YegJeve ceW efJeKeele Deewj HejceHeefJe$e nes peeles nQ~
DeeesOeekeeC[ 457
veefnb Deejpe pegie pegie eefue DeeF&~ kesefn ve oervn jIegyeerj ye[eF&~~
jece veece ceefncee megj kenneR~ megefve megefve DeJeOe ueesie megKe uenneR~~
Yee0 en DeeMee& veneR nw, en HejcHeje egieegie mes eueleer Dee jner nw~ jIegJeerj, DeLee&led efpevekes keejCe meeceeve
peerJe Yeer Jeerj nes peeles nQ, Ssmes YeieJeeved eerjece ves efkeme kees ye[hheve veneR efoee~ Fme ekeej, osJelee eerjece veece keer
ceefncee ken jns nQ Deewj megvemegve kej DeJeOe kes ueesie megKe eeHle kej jns nQ~
efJeMes<e jIeJe: DeLee&led peerJee: Jeerje: YeJeefvle esve me jIegJeerj: DeLee&led HeeHe, HegCe kee Yeesie kejves Jeeues meeceeve peerJe
d .
ve
Yeer efpevekeer ke=Hee mes Jeerj yeve peeles nQ, GvneR Hejyee Hejceelcee kees jIegJeerj kenles nQ~
er
jecemeKeefnb efceefue Yejle meescee~ HetBer kegMeue megcebieue scee~~
es
osefKe Yejle kej Meerue mevesnt~ Yee efve<eeo lesefn mecee efyeosnt~~
R
Yee0 eerjece peer kes meKee iegn peer kees esce kes meefnle efceuekej eerYejle ves Gvekes kegMeue, megvoj cebieue Deewj
s
ht
keueeCe kes mecyevOe ceW Hete~ eerYejle peer kes mJeYeeJe Deewj mvesn kees osKekej, Gme mecee efve<eeojepe iegn efJeosn nes
ig
iees, DeLee&led GvnW Mejerj keer megefOe Yetue ieF&~
R
ll
mekege mevesn ceeso ceve yee{e~ Yejleefnb efeleJele Skeke "e{e~~
.A
Oeefj Oeerjpe Heo yebefo yenesjer~ efyevee meesce kejle kej peesjer~~
s
ya
Yee0 efve<eeojepe kes ceve ceW mebkeese, esce Deewj emevvelee ye{ ieF&~ Jes kekeer ueieekej eerYejle kees efvenejles ngS
N
Ke[s jn iees~ efHej Oewe& OeejCe kejkes eerYejle kes eerejCeeW kee Jevove kejkes neLe pees[kej efve<eeojepe esceHetJe&ke
va
efJevee kejves ueies~

Se
kegMeue cetue Heo Hebkepe HesKeer~ ceQ eflengB keeue kegMeue efvepe uesKeer~~
th
Deye eYeg Hejce Devegien leesjs~ meefnle keesef kegue cebieue ceesjs~~
ee
Yee0 ns eYeg! mecHetCe& kegMeueeW kes DeeeeHe DeeHekes eerejCekeceue kees osKekej, ceQves Yetle, Jele&ceeve Deewj
P
si
YeefJe<eled leerveeW keeue ceW DeHeveer kegMeuelee mecePe ueer nw~ ns eYeg! DeeHekes HejceDevegien mes kejes[eW kegueeW kes meefnle cesje
ul
cebieue ner cebieue nw~

iT
oes0- mecegefPe ceesefj kejletefle kegue, eYeg ceefncee efpee peesF~

r
Sh
pees ve YepeF jIegyeerj Heo, peie efyeefOe yebefele meesF~~195~~

11
Yee0 cesjer keee&Mewueer Deewj kegue mecePekej leLee ceve cebs eYeg eerjece keer ceefncee kee efJeeej kejkes, pees Jeefk ele
20
jIegJeerj eerjece kes eerejCe kee Yepeve veneR kejlee, mebmeej ceW efJeOeelee kes eje Jener Jebefele ngDee DeLee&led "iee ieee~
ht
keHeer keeej kegceefle kegpeeleer~ ueeske yeso yeensj meye YeeBleer~~

ig
jece keervn DeeHeve peyener les~ YeeGB YegJeve Yet<eve leyener les~~
yr
op
Yee0 ceQ keHeer, keeej, ogyegef Jeeuee leLee nerve peeefle Jeeuee Deewj meye ekeej mes ueeske Deewj Jeso mes yeefn<ke=le ntB,
C
Hej peye mes eerjece ves cegPes DeHevee yevee efueee leYeer mes ceQ mebmeej kee DeeYet<eCe yeve ieee~
osefKe eerefle megefve efyevee megneF&~ efceuesG yenesefj Yejle ueIeg YeeF&~~
keefn efve<eeo efvepe veece megyeeveer~ meeoj mekeue peesnejer jeveer~~
Yee0 efve<eeojepe keer eerefle osKekej Deewj megneJeveer efJeveleer megvekej, efHej eerYejle kes ess YeeF& eerMe$egIve efve<eeojepe
mes efceues~ efve<eeoeW kes mJeeceer iegn ves DeHevee veece yeleekej, jepeIejeves keer meYeer ceefnueeDeeW kees DeeojHetJe&ke eCeece
efkeee~
peeefve ueKeve mece osefnb DeMeer<ee~ efpeeng megKeer Mele ueeKe yejer<ee~~
efvejefKe efve<eeo veiej vej veejer~ YeS megKeer peveg ueKeve efvenejer~~
.
Yee0 efve<eeojepe kees eerue#ceCe kes meceeve peevekej, meYeer jepeceeleeebs DeeMeerJee&o os jneR nQ, legce megKeHetJe&ke meew
d
ve
ueeKe Je<e& peerefJele jnes~ efve<eeojepe kees osKekej eerDeJeOeveiej kes vejveejer Fleves megKeer ngS, ceevees GvneWves eerue#ceCe
er
kees efvenej efueee nes~
es
kenefnb uensG Sefn peerJeve ueent~ YeWsG jeceYe Yeefj yeent~~
R
megefve efve<eeo efvepe Yeeie ye[eF&~ ecegefole ceve ueF euesG uesJeeF&~~
s
ht
ig
Yee0 meYeer vejveejer kenves ueies, Fme efve<eeojepe ves lees DeHeves peerJeve kee ueeYe ues efueee, keeeWsefke eerjeceYe ves Fmes
R
DeHeves yeeBneW ceW Yejkej YesWe~ efve<eeoHeefle iegn peer DeHeves Yeeie keer ye[eF& megvekej, emevve ceve mes meYeer kees efueJee ues
ll
.A
eues~
s
oes0- mevekeejs mesJeke mekeue, eues mJeeefce Ke HeeF~
ya
Iej le lej mej yeeie yeve, yeeme yeveeSefve peeF~~196~~
N
va
Yee0 meYeer mesJekeeW kees efve<eeojepe ves mebkesle efoee, Jes DeHeves mJeeceer kee mebkesle Heekej eues~ GvneWves IejeW ceW, Je=#eeW
Se
kes veeres, leeueeyeeW kes le Hej, yeeieeW Deewj JeveeW ces mesvee kes efueS DemLeeeer efveJeeme yeveees~
e=bieyesjHegj Yejle oerKe peye~ Yes mevesn yeMe Debie efMeefLeue leye~~
th
ee
meesnle efoS efve<eeoefnb ueeiet~ peveg leveg OejW efyevee Devegjeiet~~

P
Yee0 peye eerYejle ves e=bieyesjHegj osKee, leye mvesn kes JeMe nesves mes Gvekes meYeer Debie efMeefLeue nes iees~ efve<eeojepe kees
si
ul
DeHevee kevOee efoes ngS, meneje ueskej eerYejle Fme ekeej MeesefYele nes jns nQb, ceevees efJevee Deewj Devegjeie ves Mejerj
iT
OeejCe kej efueee~

r
Sh
Sefn efyeefOe Yejle mewve meye mebiee~ oerKe peeF peie HeeJeefve iebiee~~
jeceIee kenB keervn eveecet~ Yee ceve ceieve efceues peveg jecet~~
11
20
Yee0 Fme ekeej eerYejle ves mebie ceW DeeF& ngF& mecHetCe& mesvee kes meeLe peieleHeeJeveer iebiee peer kes oMe&ve efkees~ GvneWves
jeceIee kees eCeece efkeee, Gvekee ceve esce ceW Ssmee ceive ngDee, ceevees eerYejle kees eerjece ner efceue iees neW~
ht
ig
kejefnb eveece veiej vej veejer~ cegefole yeecee yeeefj efvenejer~~

yr
keefj ceppeve ceeBieefnb kej peesjer~ jeceeb Heo eerefle ve Leesjer~~

op
C
Yee0 veiej kes vejveejer iebiee peer kees eCeece kejles nQb Deewj yeemJeHe iebiee peer kee peue osKekej, yengle emevve nes
jns nQ~ iebiee peer ceW mveeve kejkes neLe pees[kej Gvemes eerjeceev kes eerejCeeW ceW Delevle eerefle (esce) ceeBieles nQ~
Yejle kensG megjmeefj leJe jsvet~ mekeue megKeo mesJeke megjOesvet~~
peesefj Heeefve yej ceeBieGB Snt~ meere jece Heo menpe mevesnt~~
DeeesOeekeeC[ 459
Yee0 eerYejle peer ves kene, ns iebieepeer! DeeHekeer jsCegkee meyekees megKe osvesJeeueer Deewj mesJekeeW kes efueS lees keeceOesveg
nw~ ceQ neLe pees[kej ener Jejoeve ceeBielee ntB efke, eermeerleejece peer kes ejCeeW ceW cegPes mJeeYeeefJeke esce efceue peees~
oes0- Sefn efyeefOe ceppeve Yejle keefj, ieg DevegMeemeve HeeF~
ceeleg veneveer peeefve meye, [sje eues efueJeeF~~197~~
Yee0 Fme ekeej iebiee peer ceW mveeve kejkes, iegosJe keer Dee%ee Heekej, meYeer ceeleeDeeW kees mveeve keer ngeer peevekej,
.
eerYejle meYeer kees efveJeeme Hej efueJee eues~
d
ve
penB lenB ueesieve [sje keervne~ Yejle meesOe meyener kej ueervne~~
er
ieg mesJee keefj Deeemeg HeeF&~ jece ceeleg HenB ies oesG YeeF&~~
es
Yee0 ueesieeW ves peneBleneB efveJeeme efkeee Lee, eerYejle ves meyekee meceeeej efueee~ iegosJe keer mesJee kejkes, Gvemes
R
Dee%ee Heekej, oesveeW YeeF& eerYejleMe$egIvepeer, eerjece keer ceeleeeer keewmeuee peer kes Heeme iees~
s
ht
ejve eeBefHe keefn keefn ce=og yeeveer~ peveveer mekeue Yejle meveceeveer~~
ig
R
YeeFefnb meewbefHe ceeleg mesJekeeF&~ DeeHeg efve<eeoefnb ueervn yeesueeF&~~
ll
.A
Yee0 ceeleeDeeW kes ejCe oyeekej, keesceue JeeCeer ceW kenken kej eerYejle ves meYeer ceeleeDeeW kee mecceeve efkeee~
s
Me$egIve peer kees ceelee keer mesJee meewbHe kej eerYejle ves efve<eeojepe kees yeguee efueee~
ya
eues meKee kejmeeW kej peesjs~ efMeefLeue Mejerj mevesn ve Leesjs~~
N
HetBle meKeefnb mees "eGB osKeeT~ veskeg veeve ceve pejefve peg[eT~~
va
Se
Yee0 efve<eeojepe kes neLe mes neLe pees[kej Yejle peer eues~ Gvekee Mejerj efMeefLeue Lee Deewj mvesn Lees[e veneR DeLee&led
yengle Lee~ Yejle peer efce$e efve<eeo mes Hetves ueies, meKes! Jen mLeeve efoKeeFes, leefveke ves$eeW Deewj ceve keer leHeve kees yegPee
th
ee
oerefpees~
P
penB efmee jece ueKeve efveefMe meesS~ kenle Yejs peue ueeseve keesS~~
si
Yejle yeeve megefve YeeG efye<eeot~ legjle leneB ueF ieeG efve<eeot~~
ul
iT
Yee0 peneB jeef$e ceW eermeerlee, jece SJeb ue#ceCe peer Meeve efkees Les~ Ssmee kenleskenles eerYejle kes ves$eeWs kes keesves ceW
r
Sh
Deegpeue Yej Deees~ eerYejle kee Jeeve megvekej, efve<eeojepe kes ceve ceW yengle og:Ke ngDee Deewj eerYejle kees Jes legjvle
JeneB ues iees~
11
oes0- penB efMebMegHee Hegveerle le, jIegyej efkee efyeeece~

20
Deefle mevesn meeoj Yejle, keervnsG ob[ eveece~~198~~

ht
ig
Yee0 peneB efMebMegHee DeLee&led DeMeeske kes HeefJe$e Je=#e kes veeres eerjece ves efJeeece efkeee Lee~ eerYejle ves Delevle esce
yr
kes meeLe DeeojHetJe&ke oC[Jeled eCeece efkeee~

op
C
kegMe meeLejer efveneefj megneF&~ keervn eveece eoefve peeF&~~
ejve jsKe jpe DeeBefKeve ueeF&~ yeveF ve kenle eerefle DeefOekeeF&~~

Yee0 megvoj kegMe keer Mewee osKekej, peekej eerYejle peer ves eoef#eCeeHetJe&ke eCeece efkeee, DeLeJee eoef#eCee keer
Heefle mes peekej eCeece efkeee~ eYeg kes ejCeeW keer jsKee keer Oetefue kees DeeBKeeW ceW ueieeee~ eerYejle keer eerefle keer
DeefOekelee kenles veneR yeveleer~
keveke efyebog ogF eeefjke osKes~ jeKes Meer<e meere mece uesKes~~
mepeue efyeueeseve oe ieueeveer~ kenle meKee meve yeeve megyeeveer~~
Yee0 kegMe keer Mewee ceW efeHekes ngS eermeerlee keer mee[er mes efvekeues ngS oeseej DeLeJee, n DeLeJee, oes keer
elegie&gCeer Dee" DeLeJee, oeseej eewyeerme megJeCe& efyevog eerYejle peer ves osKes~ GvnW efmej Hej jKe efueee Deewj Gve mJeCe&
kes efyevogDeebs kees meerlee peer kes meceeve peeve Gvekes ves$e DeegHetCe& nes iees, oe cebs Delevle iueeefve nesves ueieer~ DeHeves
efce$e iegnjepe efve<eeo mes megvoj JeeCeer ceW eerYejle en Jeeve kenves ueies
d .
ve
eernle meere efyejn ogeflenervee~ peLee DeJeOe vej veeefj ceueervee~~
er
efHelee peveke osGB Helej kesner~ kejleue Yeesie peesie peie pesner~~
es
memegj Yeevegkegue Yeeveg YegDeeuet~ pesefn efmenele DecejeJeefleHeeuet~~
R
eeveveeLe jIegveeLe ieesmeeF~ pees ye[ nesle mees jece ye[eF&~~
s
ht
Yee0 efce$e! osKees, es mJeCe& kes efyevog eermeerlee kes efJejn ceW MeesYee mes nle Deewj ekeeMe mes nerve nes iees nQ, pewmes
ig
R
DeeesOee kes vejveejer eermeerleejece peer kes efJeeesie ceW ceueerve nQ DeLee&led ener mJeCe&efyevog peye YeieJeleer eermeerlee keer
ll
mee[er ceW Les, leye efkeleves ekeeefMele nesles Les, Deepe eermeerlee mes Deueie neskej, Jes keeefvle Deewj MeesYee mes nerve nes jns nQ~
.A
peye FvnW eermeerlee kes efJeeesie keer DevegYetefle nes jner nw lees, DeJeOe kes vejveeefjeeW kee keee kenvee nw? efpeve eermeerlee
s
ya
kes efHeleeeer peveke peer keer efkememes GHecee otB, efpevekees mebmeej ceW ner Yeesie Deewj eesie oesveeW nmleieled ngS? efpevekes MJemegj
N
mete&kegue kes mete& cenejepe eeroMejLe Les, efpevekeer eMebmee DecejeJeleer kes mJeeceer Fv Yeer kejles nQ~ efpevekes eeCeHeefle
va
mecHetCe& peerJeeW keer FefveeW kes mJeeceer YeieJeeved eerjece nQ~ pees Yeer ye[e neslee nw, Jen eerjece keer ye[eF& mes ner neslee nw~
Se
oes0- Heefle osJelee megleere ceefve, meere meeLejer osefKe~

th
efyenjle oe ve nnefj nj, Heefye les keef"ve efyeMesef<e~~199~~

ee
Yee0 HeefleJelee esveeefjeeW keer cegkegceefCe YeieJeleer eermeerlee keer kegMe keer Mewee kees osKekej, cesje oe Delevle
P
si
og:Ke mes Deenle neskej veneR Hee~ ns efMeJepeer! en Jepe mes Yeer efJeMes<e keef"ve nw~
ul
ueeueve peesie ueKeve ueIeg ueesves~ Yes ve YeeF Deme Denefnb ve nesves~~
iT
Hegjpeve efee efHeleg ceeleg ogueejs~ efmee jIegyeerjefnb eeveefHeeejs~~

r
Sh
ce=og cetjefle megkegceej megYeeT~ leele yeeG leve ueeie ve keeT~~

11
les yeve menefnb efyeHeefle meye YeeBleer~ efveojs keesef kegefueMe Sefnb eleer~~
20
Yee0 ue#ceCe, megvoj, cegPemes Yeer ess Deewj ueeueve, Heeueve kes eesie nQ, Ssmee YeeF& ve ngDee, ve nw Deewj ve ner nesves
ht
Jeeuee nw~ ue#ceCe, HegjpeveeW kees efee, efHeleeceelee kes ogueejs leLee eermeerleejece peer kees eeCeeW kes meceeve Heejs nQ,
ig
Gvekeer cetefle& keesceue leLee mJeYeeJe yengle megkegceej nw, Gvekes Mejerj ceW keYeer iece&Jeeeg Yeer veneR ueiee, Jener ue#ceCe, Jeve
yr
op
ceW meye ekeej mes efJeHeefe men jns nQ DeLee&led ceQ eneB Gvekeer kegMe keer Mewee Yeer veneR osKe jne ntB~ Heuele: cesjs
C
ue#ceCe jeef$e ceW efJeeece Yeer veneR kejles neWies, cesjer Fme eleer ves lees kejes[eW Jepe kee Yeer efvejeoj kej efoee~
jece peveefce peie keervn Gpeeiej~ He Meerue megKe meye iegve meeiej~~
Hegjpeve Heefj peve ieg efHeleg ceelee~ jece mJeYeeJe meyeefnb megKeoelee~~
yewefjG jece ye[eF& kejneR~ yeesueefve efceueefve efyevee ceve njneR~~
Meejo keesef keesef Mele Mes<ee~ keefj ve mekeefnb eYeg iegve ieve uesKee~~
DeeesOeekeeC[ 461
oes0- megKemJeHe jIegyebMeceefve, cebieue ceeso efveOeeve~

les meesJele kegMe [eefme ceefn, efyeefOe ieefle Deefle yeueJeeve~~200~~
Yee0 He, eefj$e leLee mJeYeeJe, megKe, SJeb Deve MegYeiegCeeW kes meceg eerjece ves pevce ueskej peiele kees Gpeeiej
DeLee&led eefme kej efoee~ leelHee& en nw efke, eerjecepevce kes keejCe Deepe cele&ueeske, GmeceW Yeer YeejleJe<e&, GmeceW
Yeer keesmeue peveHeo, GmeceW Yeer DeJeOeveiej meyemes eefme ngDee~ DeJeOeHegj efveJeemeer, HeefjJeej, iegpeve, efHelee leLee
ceeleeeW meYeer kees eerjece kee mJeYeeJe megKe osves Jeeuee nw~ Me$eg Yeer eerjece keer eMebmee kejles nQ~ eerjece DeHeves Yee<eCe,
d .
ve
efceueve Deewj efJevecelee mes meYeer kes ceve kees egje uesles nQ~ kejes[eW mejmJeleer Deewj DejyeeW Mes<e Yeer eYeg eerjece kes es
er
iegCeieCeeW keer ieCevee veneR kej mekeles~ pees jIegkegue kes ceefCe YeieJeeved eerjece megKemJeHe leLee cebieueeW Deewj
es
emevveleeDeeWs kes keesMe nQ, Jes Yeer kegMe keer meeLejer efyeekej He=LJeer Hej meesles nQ, efJeOeelee keer ieefle Delevle yeueJeleer
R
nesleer nw~
s
ht
jece megvee ogKe keeve ve keeT~ peerJevele efpeefce peesieJele jeT~~
ig
Heueke veeve Heefve ceefve pesefnb YeeBleer~ peesieJeefnb peveefve mekeue efove jeleer~~
R
ll
Yee0 eerjece ves keYeer Yeer keeve mes og:Ke megvee Yeer veneR Lee~ cenejepe eeJeleer& peer mebpeerJeve Je=#e DeLee&led peer Jeve
.A
cetefuekee kes Je=#e keer YeeBefle GvnW yeeeyeeekej jKeles Les~ efpeme ekeej ves$eeW keer j#ee Heuekesb kejleer nQ Deewj meHe& efpeme
s
ya
ekeej ceefCeeeW kees jKee kejles nQ, Gmeer ekeej efovejele meYeer ceeleeeW GvnW meeJeOeeveer mes yeee kej ueeueleerHeeueleer
N
LeeR~
va
les Deye efHejle efyeefHeve Heoeejer~ kebo cetue Heue Hetue Denejer~~
Se
efOeie kewkeeer Decebieue cetuee~ YeFefme eeve efeelece eefleketuee~~

th
Yee0 Jener eerjece Fme mecee kevocetue, Heue Deewj Hetue kee Deenej kejkes Jeve ceW Hewoue YeceCe kej jns nQb~ meYeer
ee
DecebieueeW keer jeefMe kewkeseer kees efOekekeej nw, pees eeCeeW kes Yeer efeelece Hejceelcee eerjece kes eefleketue nes ieF&~
P
si
ceQ efOeie efOeie DeIe GoefOe DeYeeieer~ meye GleHeele YeeG pesefn ueeieer~~
ul
kegue keuebke keefj me=pesG efyeOeelee~ meeFBesn ceesefn keervn kegceelee~~

r iT
Yee0 mecHetCe& HeeHeebbs kee meceg, Yeeienerve ceQ Yejle Yeer efOekekeej kee Hee$e ntB.. ceQ efOekekeej kee Hee$e ntB, efpemekes efueS
Sh
meYeer GlHeele ngS~ efJeOeelee ves cegPes jIegkegue kes keuebke kes He ceW jee Deewj kegceelee kewkeseer ves cegPes mJeeceer eerjece kes
11
esn kes He ceW ner pevce efoee~

20
megefve meesce mecegPeeJe efve<eeot~ veeLe keefje kele yeeefo efye<eeot~~

ht
jece legceefnb efee legce efee jeceefnb~ en efvejpeesme oes<e efyeefOe yeeceefnb~~
ig
yr
Yee0 Yejle peer kee Jeeve megvekej efve<eeojepe GvnW esceHetJe&ke mecePeeves ueies, ns veeLe! DeeHe efvejLe&ke Meeske keeeW kej
op
jns nQ? eerjece DeeHekees efee nQ Deewj DeeHe eerjece kees efee nQ~ Hetjs ekejCe kee ener efve<ke<e&, ener efveees[ nw, ener
C
efveCe&e nw Deewj mecemle eerjeceYekeleeW kee ener efveMee nw~ Jewefoke Jee*dcee kee ener efmeevle nw leLee DeeHe oesveeW kee
HejmHej esce efvejpeesme DeLee&led Delegueveere nw~ efkemeer eeke=le ee Deeeke=le lejepet Hej veneR leewuee pee mekelee~ oes<e lees
eefleketue efJeOeelee Deewj efJeOeelee keer Jeecee, DeLee&led yeeHelveer mejmJeleer peer kee nw~
b0- efyeefOe yeece keer kejveer keef"ve pesefnb ceeleg keervner yeeJejer~
lesefn jeefle Hegefve Hegefve kejefnb eYeg meeoj mejnvee jeJejer~~
leguemeer ve legce meeW jece efeelece kenle newb meewbnQ efkeS~
Heefjveece cebieue peeefve DeHeves DeeefveS Oeerjpe efnS~~
Yee0 ns Yejle! eefleketue efJeOeelee Deewj efJeOeelee keer Helveer mejmJeleer peer keer kejveer DeLee&led ke=efle yengle keef"ve nw~
efpemeves ceeB kewkeseer kees yeeJeueer yevee efoee~ Gme jele DeLee&led cesjs e=bieyesjHegj ceW eYeg kes efJeeece keer jele ceW eerjece eYeg
yeejcyeej DeeojHetJe&ke DeeHekeer ner mejenvee kejles jns~ leguemeeroeme peer kenles nQ efke, efve<eeojepe ves kene, ceQ MeHeLe
kejkes kenlee ntB efke, DeeHekes meceeve eerjece kee keesF& Yeer efeelece veneR nw~ HeefjCeece kees cebieue peevekej, DeeHe DeHeves
d .
ve
oe ceW Oewe& OeejCe keerefpees~
er
mees0- Deblejpeeceer jece, mekege meesce ke=Heeeleve~
es
eefuee keefje efyeeece, en efyeeej o={ Deeefve ceve~~201~~
R
s
Yee0 mebkeese, Meg esce Deewj ke=Hee kes efJeMeeue YeJeve eerjece Devleee&ceer nQ DeLee&led meyekes oe ceW jnkej meyekes
ht
oe keer meye HeefjefmLeefle peeveles nQ~ oe cebs en o={ efJeeej ues Deekej eefueS Deewj efJeeece keerefpees~
ig
R
* ceemeHeejeCe, meesuenJeeB efJeeece *
ll
.A
meKee yeeve megefve Gj Oeefj Oeerje~ yeeme eues megefcejle jIegyeerje~~
s
ya
en megefOe HeeF veiej vej veejer~ eues efyeueeskeve Deejle Yeejer~~
N
Yee0 efce$e efve<eeojepe kes Jeeve megvekej, oe ceW Oewe& OeejCe kejkes, jIegJeerj eerjece kee mcejCe kejles ngS,
va
eerYejle DeHeves efveJeememLeeve kees eues iees~ en meceeeej Heekej efve<eeojepe kes veiej kes vejveejer yengle ye[er
Se
Jeekeguelee kes meeLe eerYejle kes oMe&ve kejves kes efueS eue He[s~ DeLeJee, eerYejle kes Deeieceve kee meceeeej Heekej
th
veiej kes vejveejer eerYejle kees osKeves kes efueS eue He[s~ Gvekes ceve ceW eerYejle kes oMe&veeW keer yengleye[er Deeefle&
ee
DeLee&led efJekeuelee Leer~

P
si
Hejoefvee keefj kejefnb eveecee~ osefnb kewkeefeefnb Keesefj efvekeecee~~

ul
Yeefj Yeefj yeeefj efyeueeseve uesneR~ yeece efyeOeeleefnb ot<eve osneR~~

iT
Ske mejenefnb Yejle mevesnt~ keesG ken ve=Heefle efveyeensG vesnt~~

r
Sh
efveboefnb DeeHeg mejeefn efve<eeoefnb~ kees keefn mekeF efyeceesn efye<eeoefnb~~

11
Yee0 e=bieyesjHegj kes vejveejer, eerYejle keer Heefjecee kejkes eCeece kejles nQ Deewj kewkeseer kees yengle oes<e osles nQ~
20
DeHeves efvece&ue ves$eeW ceW yeejyeej DeeBmet Yej uesles nQ Deewj eefleketue efJeOeelee kees oes<e osles nQ~ keg ueesie eerYejle kes
ht
mvesn keer eMebmee kejles nQ Deewj keg otmejs ueesie kenles nQ efke, cenejepe oMejLe peer ves esce kee efveJee&n kej efueee~ Jes
ig
meye efve<eeojepe keer mejenvee kejkes DeHeveer efvevoe kejles nQ~ Gvekes efJeceesn DeLee&led ceesn mes jefnle efveoes&<e efJe<eeo
yr
op
DeLee&led og:Ke kees keewve ken mekelee nw?

C
Sefn efyeefOe jeefle ueesie meye peeiee~ Yee efYevegmeej iegoeje ueeiee~~
iegefnb megveeJe e{eF megneF&~ veF& veeJe meye ceeleg e{eF&~~

ob[ eeefj cenB Yee meye Heeje~ Gleefj Yejle leye meyeefnb meBYeeje~~
Yee0 Fme ekeej meYeer ueesie jele Yej peeieles jns~ eele:keeue nesves Hej iebiee peer kes le Hej Heej Glejves keer eefeee ceW
iegoeje DeLee&led keesueenue nesves ueiee~ iegosJe kees megneJeveer Deewj mego={ veeJe Hej e{ekej eerYejle ves veJeerve veewkee Hej
DeeesOeekeeC[ 463
meYeer ceeleeDeeW kees e{eee~ eej oC[eW ceW eerYejle keer mecHetCe& mesvee Heej nes ieF&~ eerYejle ves Heej Glejkej leye meYeer
kees mecYeeue efueee~
efJeMes<e DeJeOeer ceW yeesueves kes DeLe& ceW iegojve keer efeee kee eeesie neslee nw~ eLee efceefue ve peeF veefnb iegojle yeveF&~
ceeveme 2.240.5~ Gmeer kee eneB eeesie nw~ eele:keeue veoer kes le Hej eeeMe: Heej peeves JeeueeW keer Yeer[ kee
keesueenue kejvee mJeeYeeefJeke nw~
d .
oes0- eeleefeee keefj ceeleg Heo, yebefo iegefnb efmej veeF~
ve
Deeies efkeS efve<eeo ieve, oervnsG keke eueeF~~202~~
er
es
Yee0 eele:keeue keer efeee DeLee&led mevOeeJevove Deeefo kejkes, ceeleeDeeW kes ejCeeW keer Jevovee kejkes, iegosJe kees
R
eCeece kejkes Yejle peer ves efve<eeoieCeeW kees Deeies efkeee Deewj GvneR keer osKejsKe ceW mesvee kees euee efoee DeLee&led
s
eueves kee DeeosMe efoee~
ht
ig
efkeeG efve<eeoveeLe DeiegDeeF&~ ceeleg Heeuekeer mekeue eueeF&&~~
R
meeLe yeesueeF YeeF ueIeg oervne~ efyeeve meefnle ieceve ieg keervne~~
ll
.A
Yee0 efve<eeoveeLe iegn ves DeiegDeeF& keer DeLee&led Jes DeeiesDeeies eues Deewj vesle=lJe mecYeeuee~ meYeer ceeleeDeeW keer
s
ya
HeeueefkeeeB eueeeer ieF&~ Gvekes meeLe yegueekej, ess YeeF& Me$egIve peer kees os efoee~ yeeeCeeW kes meeLe iegosJe ves Jeve kes
N
efueS emLeeve efkeee~
va
DeeHeg megjmeefjefnb keervn eveecet~ megefcejs ueKeve meefnle efmee jecet~~

Se
ieJeves Yejle Heeeosefnb HeeSB~ keesleue mebie peeefnb [esefjDeeSB~~

th
ee
Yee0 DeeHe DeLee&led eerYejle ves iebiee peer kees eCeece efkeee Deewj ue#ceCe peer kes meefnle eermeerleejece peer kee mcejCe
P
efkeee~ eerYejle efyevee HeveneR kes ner Hewoue eue He[s~ Heeuelet Iees[s jefmmeeeW ceW yeBOes ngS eerYejle kes meeLe eues pee jns
si
nQ DeLee&led eerYejle kes meeLe mesJeke Iees[eW kees jefmmeeeW mes yeeBOekej efueS ues pee jns nQ~
ul
iT
kenefnb megmesJeke yeejefnb yeeje~ nesFe veeLe DeMJe DemeJeeje~~

r
jece Heeeosefnb HeeeB efmeOeeS~ nce kenB jLe iepe yeeefpe yeveeS~~
Sh
Yee0 megvoj mesJeke yeejyeej ken jns nQ, ns veeLe! Iees[s Hej DemeJeej nes peeFes~ eerYejle kenves ueies, eerjece lees
11
efyevee petles, HeveneR kes Heoee$ee kejkes Jeve iees Deewj nceejs efueS jLe, neLeer Deewj Ieess[s yeveees iees~
20
efmej Yeefj peeGB Gefele Deme ceesje~ meye les mesJeke Oejce ke"esje~~
ht
ig
osefKe Yejle ieefle megefve ce=og yeeveer~ meye mesJeke ieve iejefnb ieueeveer~~
yr
op
Yee0 ceQ efmej kes yeue Jeve peeTB cesjs efueS ener Gefele nesiee~ mesJeke Oece& meyemes ke"esj neslee nww~ eerYejle peer keer
C
en ieefle osKekej Deewj Gvekeer keesceue JeeCeer megvekej meYeer mesJekeieCe iueeefve mes ieues pee jns nQ~
oes0- Yejle leermejs Henj kenB, keervn eyesMe eeeie~

kenle jece efmee jece efmee, Gceefie Gceefie Devegjeie~~203~~
Yee0 jecemeerlee, jecemeerlee kenles ngS yeejyeej Devegjeie mes Gceieles ngS eerYejle ves efove kes leermejs enj eeeie ceW
eJesMe efkeee~
Peuekee Peuekele HeeeBve kewmes~ Hebkepe keesMe Deesme keve pewmes~~
Yejle Heeeosefnb DeeS Deepet~ YeeG ogefKele megefve mekeue meceepet~~
Yee0 eerYejle kes ejCeeW ceW Peuekee DeLee&led HeHeesues efkeme ekeej Peuekeles DeLee&led efoKe jns nQ, pewmes keceue kes
keesMe Hej eele:keeue Deesme kes keCe efoKeles nQ~ Deepe eerYejle e=bieyesjHegj mes eeeie Hewoue Deees nQ, en megvekej
mecHetCe& meceepe og:Keer nes ieee~
Keyeefj ueervn meye ueesie veneS~ keervn eveece ef$eyesefveefnb DeeS~~
d .
ve
meefyeefOe efmeleeefmele veerj veneves~ efoS oeve ceefnmegj meveceeves~~
er
Yee0 eerYejle peer ves peye meyekee meceeeej Hee efueee efke, meYeer ueesie mveeve kej egkes nQ, leye eCeece efkeee Deewj
es
meYeer ueesie ef$eJesCeer mebiece Hej Dee iees~ meYeer ueesieeW ves efJeefOeHetJe&ke MJesle Deewj veerues DeLee&led iebieeecegvee peer kes peue
R
kes mebiece ceW mveeve efkeee, oeve efoee Deewj leerLe& Hegjesefnle yeeeCeeW kee mecceeve efkeee~
s
ht
osKele Meeceue OeJeue efnueesjs~ Hegueefke Mejerj Yejle kej peesjs~~
ig
mekeue keeceeo leerjLejeT~ yeso efyeefole peie eie eYeeT~~
R
ceeBieGB YeerKe leeefie efvepe Oejcet~ Deejle keen ve kejF kegkejcet~~
ll
.A
Deme efpee peeefve megpeeve megoeveer~ meHeue kejefnb peie peeeke yeeveer~~
s
oes0- DejLe ve Oejce ve keece efe, ieefle ve enGB efvejyeeve~
ya
pevece pevece jefle jece Heo, en yejoeve ve Deeve~~204~~
N
va
Yee0 veerues Deewj MJesle (ecegvee peer Deewj iebiee peer) kes efnueesjW DeLee&led peueeJeeneW kees HejmHej efceueles ngS osKe
Se
jesceebefele Mejerj eerYejle ves neLe pees[ efueS Deewj yeesues, ns leerLe&jepe eeeie! DeeHe meYeer keeceveeeW osvesJeeues nQ,
DeeHekee eYeeJe JesoeW ceW eefme leLee JesoeW eje %eele Deewj peiele ceW eke nw~ ceQ DeHeves kegueOece&, JeCe&Oece&, Jew<CeJe
th
ee
meceoee, Oece& Deewj peeefleOece& es[kej DeeHe mes YeerKe ceeBielee ntB, keeeWefke DeHeves ceveesJeebefle Jemleg kees Heeves kes efueS
P
Deee& DeLee&led Jeekegue Jeefkele keewvemee kegkece& veneR kejlee? Ssmee oe ceW peevekej mebmeej kes elegj Deewj es
si
oeveerpeve eeekeeW keer JeeCeer DeLee&led eeevee kees meHeue kejles nQ~ eeeke pees ceeBielee nw, Jen os [eueles nQ, FmeefueS
ul
DeeHekees cesjer efYe#ee cegPes osveer He[sieer~ ns leerLe&jepe! eeefHe DeLe&, Oece&, keece, cees#e es eejeW HeoeLe& DeeHe kes YeeC[eieej
iT
ceW Yejs nQ, efHej Yeer cesjer DeLe&, Oece& Deewj keece ceW efe veneR nw~ leelHee& en nw efke, ef$eJeie& kees lees cebw keYeer veneR
r
Sh
eenlee Deewj eejeW ieefleeeB (meueeskee, meeceerHe, meeegpe Deewj meeHe) kees Yeer veneR eenlee Deewj celeevlej mes efme
11
SkelJe Sskeeue#eCe efveJee&Ce DeLee&ledd cees#e Yeer veneR eenlee~ ceQ eleske pevceeW ceW eermeerleejece peer kes ejCeeW ceW
20
Devegjefkele (esceue#eCee) Yeefkele eenlee ntB~ cegPes ener Jejoeve oerefpees otmeje veneR~
ht
efJeMes<e Ssmes eleske mLeeve Hej peneB ieesmJeeceer peer ves kesJeue jece Meyo kee eeesie efkeee nes, JeneB GHeue#eCe keer
ig
yr
efJeOee mes eermeerlee kee Yeer leelHee& mecePe uesvee eeefnes~ DeLeJee jekeejeled jeIeJees iese: cekeejeled cewefLeueer mce=lee eeveer
op
jece kes jkeej mes eerjeIeJe Deewj cekeej mes cewefLeuejepeveefvoveer eermeerlee mecePe uesvee eeefnS~
C
peevengB jece kegefue keefj ceesner~ ueesie kenngB ieg meeefnye esner~~
meerlee jece ejve jefle ceesjs~ Devegefove ye{G Devegien leesjs~~

Yee0 Yeues ner eerjece cegPes kegefue mecePeW, Yeues ner ueesie cegPes iegosJe Deewj mJeeceer kee esner kenW, Fve eefleefeeeDeebs
mes cesjs ceve ceW keesF& Devlej veneR He[vee eeefnes~ ns leerLe&jepe eeeie! DeeHekes Devegien mes cesjs ceve ceW eermeerleejece peer
kes eerejCeeW keer Yeefkele efoveefove Devegketuelee mes ye{leer jns~
DeeesOeekeeC[ 465
peueo pevece Yeefj megjefle efyemeejG~ peeele peue Heefye Heenve [ejG~~
eeleke jefve Ies Ieef peeF&~ ye{s esce meye YeeBefle YeueeF&~~
kevekeefnb yeeve e{F efpeefce oens~ efleefce efeelece Heo vesce efveyeens~~
Yee0 Yeues cesIe peerJeveYej eeleke keer mce=efle Yegueees jns Deewj eeleke kes ceeBieves Hej Yeues ner yeeoue peue kes He ceW
Jepe Deewj Heenve DeLee&led Deesuee efiejees DeLee&led Yeues ner yeeoue eeleke keer GHes#ee kejs Deewj Gmes neefve HengBeees, efHej
Yeer eeleke kees DeHeves esce ceWs Deef[ie jnvee eeefnes, keeeWefke eeleke keer jve (HeerkeneB HeerkeneB) kes Ieves
d .
ve
mes Gmekeer esceHejeeCelee ner Ie peeesieer DeLee&led eefo yeeoue kes oC[ osves Hej eeleke ves "kej cesIe mes ceeBievee es[
er
efoee, leye lees mJeeb eeleke ner meceeHle nes peeesiee~ Fme GHes#ee Hej Yeer eeleke kes esce kes ye{les jnves Hej ner Gmekeer
es
meye ekeej mes YeueeF& DeLee&led keueeCe nw~
R
s
efJeMes<e ener jeieevegiee Yeefkele nw, efpemes ieesmJeeceer peer ves ceeveme peer kes yeerpe He ceW Deewj oesneJeueer ceW yeeerme oesneW
ht
kes ceeOece mes efJemle=le He ceW emlegle efkeee~ oesneJeueer kes Gme ekejCe kees megefOepeve eeleke yeefemeer kes veece mes
ig
R
peeveles nQ~ Jed nw oesneJeueer, 277 mes 309~ pewmes Deefive cebs leHeeves mes mJeCe& ceW Yeer yeeve e{leer nw DeLee&led GmeceW
ll
Gmekee JeemleefJeke mJeHe Dee{ nes peelee nw~ Deefive ceW leHeeves mes mJeCe& ceW Gmekee lespe GHeefmLele neslee nw Deewj
.A
keerefle& ye{leer nw, Gmeer ekeej efeelece kes ejCeeW ceW efveece kee efveJee&n kejves mes esce ceW Deveeefokeeueerve JeemeveeJeMe
s
ya
Keesee ngDee leLee Yetuee ngDee menpemJeHe (mesJekemesJeYeeJe ue#eCe) Dee peelee nw~
N
Yejle yeeve megefve ceePe ef$eyesveer~ YeF ce=og yeeefve megcebieue osveer~~
va
leele Yejle legce meye efyeefOe meeOet~ jece ejve Devegjeie DeieeOet~~
Se
yeeefo ieueeefve kejng ceve ceeneR~ legce mece jeceefnb keesG efee veeneR~~
th
Yee0 eerYejle kes Jeeve megvekej ef$eJesCeer kes ceOe mes megvoj cebieue osvesJeeueer keesceue JeeCeer ngF&~ mebiece, eeeie kee
ee
efmebnemeve nw, mebiece efmebnemeve megef" meesne~ (ceeveme, 2.105.7) Dele: Gmeer ef$eJesCeer kes ceOe mebieceefmebnemeve
P
si
Hej Deemeerve neskej leerLe&jepe eeeie ves iebiee, ecegvee, mejmJeleer peer kees ceeOece yeveekej, keesceue JeeCeer ceW eerYejle kes
ul
JeeveeW kee Gej efoee~ iebiee peer keer Oeeje mes eeeie ves kene, ns leele YeeJeles Yejle! DeeHe meYeer ekeej mes meeOeg nQ~
iT
ecegvee peer keer Oeeje mes eeeie ves kene, DeeHekes oe cebs eermeerleejece peer kes eerejCeeW kes eefle DeieeOe Deewj DevegHece
r
Sh
jeie nw, DeLee&led DeeHekes eermeerleejeceefJe<eeke esce kee keesF& Leen veneR nw~ mejmJeleer peer keer iegHleOeeje mes eeeie ves
11
kene, Ye! DeeHe JeLe& ner ceve ceW iueeefve kej jns nQ, DeeHekes meceeve eermeerleejece peer kees keesF& efee veneR nw~
20
oes0- leveg HeguekesG efne nj<e megefve, yesefve yeeve Devegketue~

ht
Yejle Oeve keefn Oeve megj, njef<ele yej<eefnb Hetue~~205~~

ig
Yee0 ef$eJesCeer kes ceeOece mes leerLe&jepe eeeie eje kens ngS Devegketue Jeeve megvekej eerYejle kes Mejerj ceW jesceebe nes
yr
op
ieee Deewj oe ceW emevvelee ngF&~ eerYejle Oeve nQ... eerYejle Oeve nQ kenkej osJelee emevve nesles ngS Heg<HeeW keer
C
Je<ee& kejves ueies~
ecegefole leerjLejepe efveJeemeer~ yewKeeveme yeg ie=ner Goemeer~~

kenefnb HejmHej efceefue ome HeeBee~ Yejle mevesn Meerue Megefe meeBee~~
Yee0 leerLe&jepe eeeie ceW efveJeeme kejves Jeeues JeeveemLe, yeeeejer, ie=nmLe Deewj meveemeer es eejeW DeeeceeW kes ueesie
Delevle emevve nes iees~ omeHeeBe kes mecetn ceW efceuekej HejmHej DeLee&led Skeotmejs mes kenves ueies efke, eerYejle kee
eerjeceefJe<eeke mvesn Deewj Gvekee mJeYeeJe HeefJe$e leLee mele nw~
megvele jece iegve ieece megneS~ Yejepe cegefveJej HenB DeeS~~
ob[ eveece kejle cegefve osKes~ cetjefleceble Yeeie efvepe uesKes~~
.
Yee0 eerjece kes megvoj iegCemecetneW kees megvelesmegveles eerYejle, cegefvees Yejepe peer kes Heeme Dee iees~ cegefve Yejepe
d
ve
peer ves eerYejle kees oC[Jeled eCeece kejles osKee lees GvneWves DeHevee cetefle&ceeve Yeeie ner mecePee DeLee&led eer Yejle kes
er
oMe&veeW mes cenef<e& kees Ssmee eleerle ngDee, pewmes Gvekee Yeeie ner Mejerj OeejCe kejkes Dee ieee nes~
es
OeeF G"eF ueeF Gj ueervns~ oervn DeMeer<e ke=leejLe keervns~~
R
Deemeve oervn veeF efmej yew"s~ enle mekege ie=n peveg Yeefpe Hew"s~~
s
ht
ig
Yee0 cegefve Yejepe peer ves oew[kej DeHeveer YegpeeDeeW mes He=LJeer Hej He[s ngS eerYejle kees G"ekej oe mes ueiee efueee~
R
DeeMeerJee&o efoee (legcnW eermeerleejece peer kes oMe&ve DeJeMe neWies) Deewj eerYejle peer kees ke=leeLe& kej efoee~ Deemeve
ll
.A
efoee, eerYejle efmej veJeekej yew" iees, ceevees Jes Yeeiekej mebkeese kes ie=n ceW eefJe nesvee eenles Les~
s
cegefve HetBye keg en ye[ meeset~ yeesues $e+ef<e ueefKe Meerue mekeeset~~
ya
megveng Yejle nce meye megefOe HeeF&~ efyeefOe kejleye Hej keg ve yemeeF&~~
N
va
Yee0 eerYejle peer kes oe ceW en yengleye[er efevlee nw efke, cenef<e& Yejepe peer cegPe mes keg HetWies lees ceQ keee
Se
Gej otBiee? eerYejle kes mJeYeeJe Deewj mebkeese kees osKekej $e+ef<e DeLee&led ceb$ee ($e+<eees ceb$e ej:) Yejepe peer
yeesues, ns Yejle! megvees, nceves DeHeves ef$ekeeue%eeve kes DeeOeej Hej meye meceeeej Hee efueee nw~ yeee peer kes ke=le Hej
th
ee
efkemeer kee keg JeMe veneR euelee~

P
oes0- legce ieueeefve efpee peefve kejng, mecegefPe ceeleg kejletefle~

si
leele kewkeefeefnb oes<e veefnb, ieF& efieje ceefle Oetefle~~206~~

ul
iT
Yee0 ceelee keer kejletleer DeLee&led kegeflmele kejveer mecePekej, legce DeHeves oe cebs iueeefve cele kejes~ yess! kewkeseer kee
r
Sh
keesF& oes<e veneR nw, mejmJeleer peer ner Gvekeer oemeer cebLeje leLee kewkeseer keer Yeer yegef kees Ye kejkes eueer ieF nQ
DeLee&led Hesj ieF nQb~
11
20
efJeMes<e Oetefle Meyo kecHeveeLe&ke OegBes Oeeleg mes efme ngDee peeve He[lee nw DeLee&led mejmJeleer peer, kewkeseer Deewj cebLeje
keer yegef kees eueeeceeve kejkes eueer ieF, FmeefueS Jen eerjeceesce keer efvee Hej Deef[ie ve jn mekeerb~
ht
ig
enG kenle Yeue keefnefn ve keesT~ ueeske yeso yegOe meccele oesT~~
yr
leele legcnej efyeceue peme ieeF&~ HeeFefn ueeskeng yeso ye[eF&~~

op
C
Yee0 cenef<e& ves efHej kene, cesjs en kenles ngS Yeer DeLee&led kewkeseer kes ke=le kees keesF& Yeer Yeuee veneR kensiee, keeeWefke
ueeske Deewj Jeso es oesvees ner efJeeveeW eje meccele nw DeLee&led eleske Jeefkele kees ueesske Deewj Jesso oesveeW kee mecevJee
kejkes ner keee& kejvee eeefnes~ ns leele! DeeHekes efJeceue eMe kees ieekej meeOeke, ueeske Deewj Jeso oesveeW keer o=ef mes
ye[eF& DeLee&led ieewjJe eeHle kej mekesbies~ leelHee& en nw efke, kewkeseer peer kee keee& Yeues ner Jeso meccele nesles ngS Yeer
ueeske meccele veneR nes, Hej DeeHekee keee& lees GYeemeccele nw DeLee&led Gmekeer ueeske Deewj Jeso oesveeW ner o=ef eeW mes
eMebmee nes jner nw~
DeeesOeekeeC[ 467
ueeske yeso meccele meye kenF&~ pesefn efHeleg osF jepe mees uenF&~~
jeG meleyele legceefnb yeesueeF&~ osle jepe megKe Oejce ye[eF&~~
Yee0 en He#e ueeske Deewj Jesso oesveeW mes meccele nw Deewj meYeer kenles nQ efke, efpemes efHelee jepe oW Jener jepe eeHle
kejlee nw~ FmeceW ye[s ee ess kee efHelee kes efueS keesF& eefleyevOe veneR nw~
efJeMes<e pewmes veng<e ves ye[s Heg$e kees es[kej ceOece Heg$e eeeefle kees jepe efoee~ legcnejs mece#e Jeeve osves kes
.
keejCe meleJele cenejepe oMejLe peer eefo legcnejer ceelee kes mece#e legcnW veefveneue mes yegueekej jepe os osles lees GvnW
d
ve
megKe, Oece& Deewj ye[hheve leerveeW keer eeefHle nes peeleer DeLee&led legcnW jepe osves kes efueS eerjece kees Jeve Yespeves keer keesF&
er
DeeJeMekelee veneR Leer~
es
jece ieceve yeve DevejLe cetuee~ pees megefve mekeue efyeMJe Yee Metuee~~
R
mees YeeJeer yeMe jeefve Deeeveer~ keefj kegeeefue DeblengB Heefleeveer~~
s
ht
Yee0 eerjece kee Jeveieceve ner meYeer DeveLees kee keejCe yeve ieee, keeeWefke en efkemeer Yeer ekeej ve lees efJeefOemeccele
ig
R
nw Deewj ve ner leke&meccele efpemes megvekej, mecHetCe& efJeMJe kees yengle og:Ke ngDee~ YeefJeleJeleeJeMe %eeve mes Met ve jeveer
ll
kewkeseer Yeer Jen kegeeue kegke=le kejkes Devle ceW HeleeF Deewj HeleeeWieer~
s .A
lenBGB legcnej DeueHe DeHejeOet~ kenw mees DeOece Deeeve DemeeOet~~
ya
kejlesng jepe le legceefnb ve oes<et~ jeceefnb nesle megvele meblees<et~~
N
Yee0 JeneB Yeer pees legcneje Lees[e Yeer DeHejeOe kenlee nw, ee kensiee, Jen veere nw, %eevejefnle nw Deewj Demeppeve nw
va
DeLee&led og nw~ eefo legce jepe kejles lees Yeer legcnW keesF& oes<e veneR ueielee, eerjece peer kees megvekej meblees<e nes peelee~
Se
oes0- Deye Deefle keervnsG Yejle Yeue, legceefnb Gefele cele Sng~
th
mekeue megcebieue cetue peie, jIegyej ejve mevesng~~207~~

P ee
Yee0 Hejvleg ns Yejle! Deye lees legceves yengle Dee efkeee nw, pees Heees ngS jepe kees es[kej eYeg eerjece kes oMe&veeW
si
kes efueS eerefe$eket pee jns nes~ legcnejs efueS ener cele Gefele nw, keeeWefke eerjece kes ejCeeW ceW mvesn, mebmeej kes meYeer
ul
MegYecebieueeW kee keejCe nw~

r iT
mees legcnej Oeve peerJeve eevee~ YetefjYeeie kees legceefnb meceevee~~

Sh
en legcnej Deeejpe ve leelee~ oMejLe megJeve jece efee Yeelee~~

11
Yee0 Jen DeLee&led eerjece kes eerejCeeW kee mvesn, legcneje Oeve, peerJeve Deewj eeCe nw~ legcnejs meceeve ye[e YeeieMeeueer
20
keewve nw? ns leele! en legcnejs efueS DeeMee& veneR nw, keeeWefke legce cenejepe oMejLe pewmes Hejce eerjeceevegjeieer kes Heg$e
ht
nes Deewj Megesce kes Devegieeceer, Hejceelcee eerjece kes esceemHeo YeeF& nes~
ig
yr
megveng Yejle jIegyej ceve ceeneR~ esce Hee$e legce mece keesG veeneR~~
op
ueKeve jece meerleefnb Deefle eerleer~ efveefMe meye legceefnb mejenle yeerleer~~
C
peevee cejce venele eeeiee~ ceieve nesefnb legcnjs Devegjeiee~~
Yee0 ns Yejle! megvees, jIeges eerjece kes ceve ceW legcnejs meceeve keesF& Yeer esce Hee$e veneR nw DeLee&led legce eerjece kes
Deefleere esce kes Hee$e nes~ peyeefke mecemle mebmeej eerjeIeJe kee ke=HeeHee$e nw~ DeHeveer Jeveee$ee kes ece ceW efpeme efove
eYeg eerjece cesjs Deeece ceW HeOeejs eerue#ceCe, jece Deewj meerlee peer keer Jen mecHetCe& jeef$e Delevle esceHetJe&ke legcnejer
eMebmee kejles ngS ner yeerle ieF&~ ceQves eereeeie ceW mveeve kejles mecee eYeg kee cece& peeve efueee~ Jes Gme mecee Yeer ceve
ceW legcnejs ner Devegjeie ceW ceive nesles jns~ leve mes Yeues ner eeeie ceW [gyeefke ueiee jns neW~
efJeMes<e eeeie mveeve kejles mecee peye Yejepe peer ves eerjece mes mebkeuHe He{ves kes ece ceW YejleKeC[s Meyo kee
GeejCe kejeee, Gme mecee eYeg Yejle peer kee mcejCe kejkes, YeeJeefJeYeesj neskej HetHetkej jes He[s, ener Yejepe
peer kee cece& peevevee nw~
.
legce Hej Deme mevesn jIegyej kes~ megKe peerJeve peie peme pe[ vej kes~~
d
ve
en ve DeefOeke jIegyeerj ye[eF&~ evele keggbye Heeue jIegjeF&~~
er
legce leew Yejle ceesj cele Snt~ Oejs osn peveg jece mevesnt~~
es
Yee0 ns Yejle! eerjece kee legce Hej Fmeer ekeej kee mvesn nw, pewmes pe[yegef Jeeues meebmeeefjke eeCeer kees peieled kes
R
s
megKe Deewj DeHeves peerJeve Hej neslee nw~ efpevekes keejCe meeceeve peerJe Yeer Jeerj nes peelee nw, Ssmes jIegJeerj eerjece keer en
ht
keesF& DeefOeke eMebmee veneR nw~ jIegkegue kes jepee eerjece lees MejCeeiele YekelemecetneW kee Heeueve kejles nQ~ DeLeJee eYeg
ig
R
eCelepeve kes keggcye eeveer HeefjJeej kee Yeer Heeueve kejles nQ, legce lees mee#eeled Gvekes MejCeeieled Yekele nes~ ns Yejle! cesje
ll
lees Ssmee ceevevee nw efke, legce lees ceevees MejerjOeejer eerjeceesce ner nes DeLee&led eefo Hejyee HejcesMJej eerj ece nQ, lees
.A
eerjeceesce Yejle DeLee&led legce nes~
s
ya
oes0- legce kenB Yejle keuebke en, nce meye kenB GHeosMe~
N
jece Yeieefle jme efmeef efnle, Yee en mecee ieCesMe~~208~~
va
Yee0 ns Yejle! en eerjeceJeveJeeme keer Ievee legcnejs efueS keuebke Deewj nce meyekes efueS GHeosMe nw, keeeWefke nce
Se
meeOeg neskej Yeer esermeer Ske kegefee veneR es[ mekeles~ eneB lees eerjece ves legcnejs efueS DeeesOee kee jepe es[e
th
Deewj legceves eerjece peer kes efueS~ Jemlegle: en ueebve DeLe&Jeeuee keuebke veneR nw, elegled Heejo jme kees efme
ee
kejvesJeeuee en Heejo Yemce He keuebke nw~ eerjeceYeefkele jmeefmeef kes efueS en mecee ieCesMe yeve ieee nw DeLee&led
P
si
pewmes ieCesMe peer mecHetCe& efJeIveeW kees ve kej osles nQ, Gmeer ekeej en jeceJeveJeeme mecee eerjeceYekele kes jmelJe keer
ul
efmeef ceW DeevesJeeues mecHetCe& efJeIveeW kees ve kej jne nw Deewj ve kejlee jnsiee~
r iT
veJe efyeOeg efyeceue leele peme leesje~ jIegyej efkebkej kegcego ekeesje~~
Sh
Gefole meoe DeLeFefn keyentB vee~ Ieefefn ve peie veYe efove efove otvee~~
11
Yee0 ns Jelme! legcneje eMe efvece&ue, efve<keuebke, veJeerve, HetCe&evcee nw~ jIegJej eerjece kes mesJeke ner Gmekes kegcego
20
Deewj ekeesj nQ DeLee&led pewmes evcee kees osKekej kegcego efJekeefmele neslee nw, Gmeer ekeej YeieJeeved kes Yekele legcnejs eMe
ht
megvekej emevve neWies~ pewmes ekeesj evcee keer efkejCeeW kees Heerlee nw, Gmeer ekeej jIegJej eerjece kes Yekele DeHeves keeveeW
ig
kes oesves mes legcnejs eMe kees Heerles jnles nQ~ legcneje eMe, evceeHe DeekeeMe ceW efvejvlej Gefole jnsiee~ en efoveefove
yr
op
otvee nesiee keYeer Demle veneR nesiee~

C
keeske ef$eueeske eerefle Deefle keefjner~ eYeg eleeHe jefye efyeefnb ve nefjner~~
efveefMe efove megKeo meoe meye keent~ ieefmeefn ve kewkeefe kejleye jent~~
Yee0 ef$eueeskeHe ekeJee Fme Hej Delevle esce kejWies~ YeieJeeved eerjece kee eleeHeHe mete& Fmekeer efJe DeLee&led
megvojlee kee njCe veneR kejsiee~ en efovejele meowJe meYeer kes efueS megKeoeeke jnsiee~ kewkeseer kee kegkece&He jeng
Fmes veneR iemesiee~
DeeesOeekeeC[ 469
Hetjve jece megesce efHeet<ee~ ieg DeHeceeve oes<e veefnb ot<ee~~

jeceYeiele Deye Deefcee DeIeent~ keervnsng megueYe megOee yemegOeent~~
Yee0 en eerjece kes esceHe Dece=le mes HetCe& nw Deewj DeeHekee eMeMev ieg kes DeHeceeve kes oes<e mes otef<ele veneR
ngDee~ ns eerjeceYekeleeW! Deye en Dece=le HeerHeerkej le=Hle nes peeDees~ Yejle peer ves lees He=LJeer Hej Yeer megOee DeLee&led
eerjeceesceece=le kees megueYe kej efoee~
.
YetHe YeieerjLe megjmeefj Deeveer~ megefcejle mekeue megcebieue Keeveer~~
d
ve
oMejLe iegve ieve yejefve ve peeneR~ DeefOeke kene pesefn mece peie veeneR~~
er
Yee0 cenejepe YeieerjLe peer He=LJeer Hej iebiee peer kees ues Deees, pees mcejCe cee$e mes mecHetCe& megcebieueeW keer Keeefve yeve
es
ieF&, Hejvleg cenejepe oMejLe kes lees iegCeieve JeefCe&le veneR efkees pee mekeles~ Gvemes DeefOeke keewve nesiee, efpevekes meceeve
R
s
Yeer Fme peieled ceW Deewj keesF& veneR nw?
ht
ig
oes0- peemeg mevesn mekeese yeMe, jece eie YeS DeeF ~
R
pes nj efne veeveefve keyengB, efvejKes veeefnb DeIeeF~~209~~
ll
.A
Yee0 efpeve cenejepe oMejLe peer kes mvesn Deewj mebkeese kes JeMe ceW neskej, Jes Hejyee Hejceelcee YeieJeeved eerjece
s
eerDeeesOee Deekej eke ngS, efpevekees Mej peer DeHeves oe ceW efJejepeceeve keje kej leerveeW ves$e mes efvenejles ngS veneR
ya
DeIeeles~ Heuele: cenejepe oMejLe peer kee JeefkelelJe cenejepe YeieerjLe mes Yeer ye[e nw~
N
va
keerjefle efyeOeg legce keervn DevetHee~ penB yeMe jece esce ce=ieHee~~
Se
leele ieueeefve kejng efpee peeS~ [jng oefjefnb Heejme HeeS~~

th
Yee0 ns Yejle! legceves DevegHece eMeHe evcee kees eke efkeee, peneB eerjece kee esce ce=ieHe ceW efveJeeme kejlee nw
ee
DeLee&led legcnejs eMeesHe evcee ceW pees Meecelee efoKe jner nw, Jen eerjeceesceHe ke=<Cece=ie keer Meecelee nw~ ns leeled
P
Yejle! legce JeLe& ner iueeefve kej jns nes Deewj HeejmeceefCe kees eeHle kejves Hej Yeer oeefj mes [j jns nes~
si
megveng Yejle nce Pet" ve kenneR~ Goemeerve leeHeme yeve jnneR~~

ul
iT
meye meeOeve kej megHeue megneJee~ ueKevejece efmee ojMeve HeeJee~~

r
lesefnb Heue kej Heue ojme legcneje~ meefnle eeeie megYeeie nceeje~~
Sh
Yejle Oeve legce peme peie peeT~ keefn Deme esce ceieve cegefve YeeT~~
11
Yee0 ns Yejle! nce leHemJeer, Me$egefce$e, efnleDeefnle, og:KemegKe, Deeefo veW mes Goemeerve neskej Jeve ceW jnles nQ~
20
Dele: Pet" veneR yeesue jns nQ, meYeer meeOeveebs kes megneJeves MegYeHeue kes He ceW nceves eerue#ceCe, jece SJeb YeieJeleer meerlee
ht
peer kes oMe&ve Heees~ eerjeceoMe&veHe Gme Heue kee Yeer Heue nw legcneje oMe&ve~ eeeie kes meefnle en nceeje meewYeeie
ig
yr
nw~ ns Yejle! legce Oeve nes, legceves DeHeves eMe mes peieled kes eMe kees peerle efueee~ Ssmee ken kej, cenef<e& Yejepe
op
eerjeceesce ceW ceive nes iees~

C
megefve cegefve yeeve meYeemeo nj<es~ meeOeg mejeefn megceve megj yej<es~~
Oeve Oeve Oegefve ieieve eeeiee~ megefve megefve Yejle ceieve Devegjeiee~~
Yee0 cegefve kes Jeeve megvekej meYeer meYeemeo emevve ngS~ osJeleeDeeW ves meeOegmeeOeg Meyo kee GeejCe kejkes
eerYejle keer mejenvee kejles ngS Heg<He yejmeees DeLee&led vevoveJeve kes Heg<HeeW keer Je<ee& efkees~ DeekeeMe Deewj eeeie ceW
OeveOeve keer OJeefve ietbpe ieF&, Gmes megvemegvekej eerYejle peer Devegjeie ceW [tye iees~
oes0- Hegueke ieele efne jece efmee, mepeue mejesn vewve~
keefj eveece cegefve ceb[efueefnb, yeesues ieoieo yewve~~210~~
Yee0 eerYejle kes Mejerj ceW jesceebe Lee, Gvekes oe ceW eermeerleejece peer efJejepe jns Les Deewj Gvekes keceueves$e
DeegHetCe& Les~ cegefveceC[ueer kees eCeece kejkes eerYejle esce mes mKeefuele Jeeve yeesues
cegefve meceepe De leerjLejepet~ meeBefengB MeHeLe DeIeeF Dekeepet~~
.
Sefnb Leue peew keg keefne yeveeF&~ Sefn mece DeefOeke ve DeIe DeOeceeF&~~
d
ve
legce meye&ie kenGB meefleYeeT~ Gj Deblejpeeceer jIegjeT~~
er
Yee0 Ske Deesj cegefveeeW kee meceepe Deewj otmeje leerLe&jepe eeeie kee #es$e, eneB mele kee MeHeLe kejves Hej Yeer Jeefkele
es
Dekeepe DeLee&led yengleye[er neefve mes DeIee peelee nw, DeLee&led le=Hle nes peelee nw~ leelHee& en nw efke, Fleves HeefJe$e mLeue
R
s
Hej mele keer MeHeLe Yeer yengleye[er neefve kej mekeleer nw, lees Demele kee eMve ner veneR nw~ Fme mLeue Hej eefo keg
ht
yeveekej kene peees, lees Fmemes DeefOeke ve lees HeeHe nesiee Deewj ve ner keesF& veerelee~ DeeHe DeLee&led Yejepe meJe&%e nQb, meye
ig
R
keg peeveles nQ, Deewj YeieJeeved eerjece oe kes Devleee&ceer nQb~ Dele: ceQ DeHevee meleYeeJe ken jne ntB~
ll
.A
ceesefn ve ceeleg kejleye kej meeset~ veefnb ogKe efpee peie peeefven Heeset~~
veeefnve [j efyeieefjefnb Hejueesket~ efHeleng cejve kej ceesefn ve Meesket~~
s
ya
megke=le megpeme Yeefj YegJeve megneS~ ueefceve jece meefjme megle HeeS~~
N
jece efyejn leefpe leveg veYebiet~ YetHe meese kej keJeve emebiet~~
va
Se
Yee0 cegPes kewkeseer ceelee kes efkees kegke=le kee Meeske veneR nw Deewj cegPes oe ceW en Yeer og:Ke veneR nw efke, mebmeej
cegPes yegje mecePesiee, Hejueeske ve nes peeesiee Fmekee Yeer [j veneR nw~ cegPes efHeleeeer kes cejCe kee Yeer Meesk e veneR nw,
th
Gvekes lees megneJeves melkece& Deewj megvoj eMe mes meYeer YegJeve Yej jns nQ~ GvneWves ue#ceCe Deewj eerjece pewmes megeesie
ee
Heg$eeW kees eeHle efkeee Deewj eerjece kes efJeeesie ceW #eCeYebiegj Mejerj es[e, cenejepe kes Meeske kee keesF& emebie ner veneR nw~
P
si
jece ueKeve efmee efyeveg Heie HeveneR~ keefj cegefve yes<e efHejefnb yeve yeveneR~~
ul
iT
oes0- Deefpeve yemeve Heue DeMeve ceefn, Meeve [eefme kegMe Heele~
r
Sh
yeefme le lej efvele menle efnce, DeeleHe yej<ee yeele~~211~~

11
Yee0 eerjece, ue#ceCe, meerlee peer efyevee Hevener Jeeues ejCeeW mes cegefveJesMe OeejCe kejkes JeveJeve ceW Yekeles efHej jns
20
nQ, ce=ieece& Henvekej, Heue kee Yeespeve kejkes, kegMe Deewj Hees kees efyeekej, He=LJeer Hej Meeve kejkes, Je=#e kes veeres
efveJeeme kejles ngS, efvejvlej Meerle, OetHe, Je<ee& Deewj Jeeeg kees menve kej jns nQ~
ht
ig
Sefn ogKe oen onF efove eleer~ YetKe ve yeemej veerbo ve jeleer~~
yr
Sefn kegjesie kej Deew<eOe veeneR~ meesOesGB mekeue efyeMJe ceve ceeneR~~
op
C
Yee0 Fmeer og:Ke Deewj peueve mes cesjer eleer efoveefove peueer pee jner nw~ efove ceW YetKe veneR ueieleer Deewj jele cebs veerbo
veneR Deeleer~ ceQves mecHetCe& efJeMJe ceW Deewj DeHeves ceve ceW Yeer {bt{ efueee, cesjs Fme kegjesie keer keneR Yeer Deew<eefOe veneR
nw~
ceeleg kegcele ye{F& DeIe cetuee~ lesefnb nceej efnle keervn yemetuee~~
keefue kegkee" kej keervn kegpeb$et~ ieeef[ DeJeOe Heef{ keef"ve kegceb$et~~
DeeesOeekeeC[ 471
ceesefn ueefie en keg"e lesefnb "ee~ Ieeuesefme meye peie yeejn yeee~~
efceF kegpeesie jece efHeefj DeeS~ yemeF DeJeOe veefnb Deeve GHeeS~~
Yee0 ceeB kewkeseer kee kegcele DeLee&led yegje efJeeej ner meYeer HeeHeeW kee cetue ye{F& (ueke[er keer Jemleg yeveevesJeeuee) nw~
Gmeves cesjs efnle kees ner Jemetuee DeLee&led ueke[er keevesJeeuee Ske Mem$e yeveeee Deewj keuenHe DeMegYe ueke[er kee
Gmeves DeefYeeejelceke ev$e yeveeee, keef"ve kegeflmele ceb$e He{kej DeeesOee ceW Gmes iee[ efoee~ cesjs efueS Gmeves
(kewkeseer ves) en yegje meepe yeveeee Deewj meejs mebmeej kees yeejn ceeiees ceW yeeBkej Gmes ve kej efoee~ en kegeesie
d .
ve
eerjece kes DeJeOe ueew Deeves mes ner ve nesiee veneR lees Deewj efkemeer otmejs GHeee mes eerDeJeOe ceW ner efveJeeme kejsiee~
er
efJeMes<e Fme Heke ceW HetJeer& Gej eosMe ceW eeefuele ieeceerCe DeefYemeejelceke eeesie kee mebkesle nw~ ye{F& mes yensjs
es
R
DeLeJee, efYeueeJes keer ueke[er kees kee kej, ie{kej Ske Hegleuee yeveJeeee peelee nw Deewj keg Yeebkej ceb$e He{kej
s
Gmes DeHeveer Me$eglee kes ue#e Jeefkele kes Iej kes Heeme jele ceW ner iee[ efoee peelee nw~ efpemekes Iej kes Heeme en iee[e
ht
ig
peelee nw, Gmekee eee: meJe&veeMe neskej ner jnlee nw~ Gmeer Heke mes eerYejle DeHeveer yeele mHe kej jns nQ efke, ceelee
R
kewkeseer kee kegceb$e HeeHe kee cetue ye{F& nw, Gmeves cesjs efnle kees ner Jemetuee DeLee&led kegune[er keer ner peeefle kee Ske
ll
.A
Mem$e yeveeee, Gmeer mes keuenHe yensjs ee efYeueeJes keer ueke[er kees ie{kej Hegleuee DeLeJee, lesue Hesjves Jeeuee keesung
s
kee Yeebkej eb$e yeveeee Deewj efJejesOe DeLeJee, eerjeceJeveieceve emLeeveHe ke"esj Deewj yegje ceb$e He{kej eewon Je<ees
ya
kes efueS DeeesOee ceW iee[ efoee~ cesjs efueS kewkeseer ves Ssmee kegeyebOe efkeee Deewj meejs peiele kees yeejn ceeieeX ceW
N
efJeYekele kej efoee~
va
Se
Yejle yeeve megefve cegefve megKe HeeF&~ meyeefn keerefvn yeng YeeBefle ye[eF&~~
th
leele kejng peefve meese efyeMes<eer~ meye ogKe efceefefnb jece Heie osKeer~~
ee
Yee0 eerYejle kee Jeeve megvekej, Yejepe cegefve ves megKe Heeee DeLee&led eerYejle keer jepe kes eefle efveef<eelee Deewj
P
eerjece kes eefle DeKeC[ Yeefkele mes GvnW megKe efceuee~ meYeer ves yengle ekeej mes eerYejle keer eMebmee keer~ cenef<e& Yejepe
si
ul
ves kene, Jelme! Yejle yengle Meeske cele kejes~ eerjece kes eerejCeeW kees osKekej meYeer og:Ke efce peeeWies~
iT
oes0- keefj eyeesOe ceefgveJej kensG, DeefleefLe esceefee nesng~

r
Sh
kebo cetue Heue Hetue nce, osefnb uesng keefj esng~~212~~

11
Yee0 eerYejle kees mecePeekej cegefvees Yejepe peer ves kene, ns esceefee DeLee&led eerjeceesce ner efpevnW efee nw, Ssmes
20
Yejle! Deepe legce nceejs DeefleefLe yeve peeDees~ nce legcnW kevo, cetue, Heue Deewj Hetue os jns nQ~ nce Hej cecelee Deewj
Deelceerelee kejkes GvnW mJeerkeej kejes~
ht
ig
megefve cegefve yeeve Yejle efne meeset~ YeeG kegDeJemej keef"ve meBkeeset~~
yr
peeefve ieF ieg efieje yenesjer~ ejve yebefo yeesues kej peesjer~~
op
efmej Oeefj Deeemeg keefje legcneje~ Hejce Oejce en veeLe nceeje~~

C
Yee0 cegefve kes Jeeve megvekej, eerYejle kes oe ceW efevlee nesves ueieer, en lees kegmecee ceW keef"ve mebkeese nes ieee
DeLee&led eerjece kes oMe&veeW kes efyevee kevo, cetue mJeerkeej kejvee cesjs efueS Gefele veneR nw~ efHej ieglegue Yejepe peer
keer JeeCeer kees ieF DeLee&led DeveguebIeveere peevekej, Gvekes ejCeebs keer Jevovee kejkes eerYejle neLe pees[kej yeesues, ns
veeLe! DeeHe keer Dee%ee kees efmej Hej OeejCe kejkes nce Heeueve kejW en nceeje HejceOece& nw~
Yejle yeeve cegefveJej ceve YeeS~ Megefe mesJeke leye efveke yeesueeS~~
eeefne keervn Yejle HengveeF&~ kebo cetue Heue Deeveng peeF&~~
Yee0 Yejle peer kes Jeeve Yejepe cegefve kes ceve kees Yeees, efHej GvneWves HeefJe$e mesJekeeW kees efveke yeguee efueee~ Yejle
peer kee DeeefleLe kejvee eeefnes DeLee&led ceQ eerYejle keer HengveeF& kejvee eenlee ntB~ legce ueesie peekej kevo, cetue, Heue
ues DeeDees~
.
Yeuesefnb veeLe keefn efleve efmej veeS~ ecegefole efvepe efvepe keepe efmeOeeS~~
d
ve
cegefveefnb meese Heengve ye[ vesJelee~ leefme Hetpee eeefne peme osJelee~~
er
megefve $e+efOe efmeefOe Deefveceeefoke DeeF~ Deeemeg nesF mees kejefnb ieesmeeF~~
es
Yee0 "erke nw mJeeceer Ssmee kenkej mesJekeeW ves cenef<e& kees eCeece efkeee Deewj emevve ceve mes DeHevesDeHeves keee&
R
s
kes efueS Jeve kees eues iees~ FOej Yejepe cegefve kes ceve ceW efevlee ngF& efke, ceQves yengleye[s DeefleefLe kees Deecebef$ele kej
ht
efueee~ pewmee osJelee nes Gmekeer Jewmeer Hetpee nesveer eeefnes DeLee&led eerYejle jepekegceej nQ, lees Gvekeer jepekeere HengveeF&
ig
R
nesveer eeefnes~ Yejepe peer kee ceeveefmeke mebkeuHe megvekej DeefCeceeefoke efmeefeeB Deewj ceneHeoce Deeefo $e+efeeB
ll
Yejepe peer kes Heeme DeeF Deewj yeesueerb, mJeeceer! DeeHe keer pees Dee%ee nes nce Jener kejW~
.A
oes0- jece efyejn yeekegue Yejle, meevegpe meefnle meceepe~
s
ya
HengveeF& keefj njng ece, kene cegefole cegefvejepe~~213~~
N
Yee0 Yejepe peer ves emevve neskej kene efke, ess YeeF& Deewj Deve jepemeceepe meefnle eerYejle, eerjece kes efJeeesie
va
ceW Jeekegue nQ~ DeefleefLe melkeej kejkes, Gvekee ece nj uees DeLee&led GvnW megKeer kej oes, ener nceejer Dee%ee nw~
Se
$e+efOe efmeefOe efmej Oeefj cegefveJej yeeveer~ ye[Yeeefieefve DeeHegefnb Devegceeveer~~

th
ee
kenefnb HejmeHej efmeefOe mecegoeF&~ Delegefuele DeefleefLe jece ueIeg YeeF&~~

P
Yee0 $e+efeeB Deewj efmeefeeB cegefve Yejepe keer Dee%ee kees efMejeOeee& kejkes mJeeb kees HejcemeewYeeieMeeefueveer mecePeerb~
si
meYeer $e+efefmeefeeB HejmHej efJeeej kejleer ngF kenves ueieerb efke, YeieJeeved eerjece kes ess YeeF& eerYejle Delegueveere
ul
iT
DeefleefLe nQ~
r
cegefve Heo yebefo keefje meesF keepet~ nesF megKeer meye jepe meceepet~~
Sh
Deme keefn jesG efej ie=n veevee~ pesefn efyeueesefke efyeueKeeefnb efyeceevee~~
11
Yee0 Yejepe cegefve kes ejCeeW keer Jevovee kejkes Deepe nce Jener kejW efpememes mecHetCe& jepemeceepe megKeer nes peees~
20
Ssmee ken kej, efmeefeeW ves Deveske megvoj YeJeve yeveees, efpevnW osKekej osJeleeDeeW kes efJeceeve Yeer efyeueKeves ueies~
ht
ig
Yeesie efyeYetefle Yetefj Yeefj jeKes~ osKele efpeveefnb Decej DeefYeuee<es~~

yr
oemeer oeme meepe meye ueervns~ peesieJele jnefnb ceveefn ceve oervns~~
op
Yee0 Gve YeJeveeW ceW efmeefeeW ves Deveske YeesieeW Deewj efJeYetefleeeW kees YejYejkej jKee, efpevnW osKeles ngS osJelee Yeer
C
GvnW eeHle kejves kes efueS Fgke nes peeles Les~ Jes DeHeves meeLe oeefmeeeW Deewj oemeeW kees Yeer efueS LeeR, pees ceve keer
Fe kees osKeles jnles Deewj meyekees ceve kes Devegketue JemlegeW os efoee kejles Les~
meye meceepe meefpe efmeefOe Heue ceeneR~ pes megKe megjHegj meHevesngB veeneR~~
eLeceefnb yeeme efoS meye kesner~ megboj megKeo peLee efe pesner~~
DeeesOeekeeC[ 473
Yee0 pees megKe osJeueeske ceW mJeHve ceW Yeer GHeueyOe veneR nesles Ssmes megKeeW kes mecHetCe& meceepe kees Ske #eCe ceW mepeekej
efmeefeeW ves meJe&eLece meye kees efveJeeme mLeeve efoee pees megvoj Deewj megKeo Les~ efpemekees pewmeer efe Leer, Gmekees Gmeer
ekeej kee efveJeeme efoee ieee~
oes0- yengefj meHeefjpeve Yejle kenB, $e+ef<e Deme Deeemeg oervn~
efyeefOe efyemecee oeeke efyeYeJe, cegefveJej leHeyeue keervn~~214~~
.
Yee0 efHej HeefjpeveeW meefnle Yejle peer kees $e+ef<e Yejepe ves Fmeer ekeej keer Dee%ee oer efke, legce jepeesefeled DeeefleLe
d
ve
mJeerkeej kejes~ Yejepe cegefve ves DeHeveer leHemee kes yeue mes yeee peer kees Yeer efJemcee osves Jeeues JewYeJe keer jevee kej
er
oer~
es
cegefve eYeeJe peye Yejle efyeueeskee~ meye ueIeg ueies ueeskeHeefle ueeskee~~
R
megKe meceepe veefnb peeF yeKeeveer~ osKele efyejefle efyemeejefnb ieeveer~~
s
ht
ig
Yee0 peye eerYejle ves Yejepe cegefve kee eYeeJe osKee, leye GvnW meYeer ueeske Deewj ueeskeHeeue ess ueies~ JeneB kes
R
megKe kes meceepe kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee, efpemes osKekej %eeveer ueesie Yeer DeHevee Jewjeie Yetue jns Les~
ll
.A
Deemeve Meeve megyemeve efyeleevee~ yeve yeeefkee efyenie ce=ie veevee~~
s
megjefYe Hetue Heue Deefcee meceevee~ efyeceue peueeMee efyeefyeOe efyeOeevee~~
ya
DeMeve Heeve Megefe Deefcee Deceer mes~ osefKe ueesie mekegeele peceer mes~~
N
megj megjYeer megjle meyener kes~ ueefKe DeefYeuee<e megjsMe Meeer kes~~
va
Se
Yee0 JeneB megvoj Deemeve, Mewee, lecyet, Jeve Deewj JeeefkeeeW Deveske ekeej kes He#eer Deewj ce=ie, megieefvOele Heg<He leLee
Dece=le kes meceeve Heue, Deveske ekeej kes efvece&ue peueeMee, Dece=le kes meceeve HeefJe$e Yeespeve Deewj Hese HeoeLe&, efpevnW
th
ee
osKekej ueesie mebeceer kes meceeve mekegee jns Les DeLee&led JemlegDeeW kee GHeeesie lees nes peelee Lee, Hej mebece GvnW cevee
P
kej oslee Lee~ meye kes Heeme keeceOesveg Deewj keuHeJe=#e Les~ efpevnW osKekej Fv Deewj Meeer kees Yeer Heeves keer Fe nes
si
peeleer Leer~
ul
iT
$e+leg yemeble yen ef$eefyeOe yeeejer~ meye kenB megueYe HeoejLe eejer~~
r
meke ebove yeefveleeefoke Yeesiee~ osefKe nj<e efyemecee yeMe ueesiee~~

Sh
Yee0 JeneB Jemevlekeeue Lee, leerveeW ekeej keer Meerleue, cevo, megievOe Jeeeg yen jne Lee~ meye kes efueS eejeW HeoeLe&
11
(DeLe&, Oece&, keece, cees#e) megueYe Les~ JeneB ceeueeevove Deewj m$eer Deeefo leLee Deve YeesieHeoeLe& Yeer Les, efpevnW
20
ossKekej ueesie emevve Yeer Les Deewj efJeefmcele Yeer~

ht
oes0- mebHeefle ekeF& Yejle eke, cegefve Deeemeg KesueJeej~

ig
yr
lesefn efveefMe Deeece efHebpeje, jeKes Yee efYevegmeej~~215~~

op
Yee0 cegefve kes DeeosMeHe efKeuee[er ves Gme jele Deeece He efHebpe[s ceW mecHeefeHe ekeJeer Deewj eerYejleHe ekeJes
C
kees jKe efoee Deewj ekeJes keer Deveemeefe ceW ner meJesje nes ieee~
efJeMes<e peveegefle kes Devegmeej Ske keewlegkeer yeeueke ves Ske efove ekeJeer Deewj ekeJes kees efove ceW Ske meeLe efHebpe[s
ceW yevo kej efoee~ keoeefeled Gmekes ceve ceW en OeejCee Leer efke, Deepe keer jele ceW ekeJeer Deewj ekeJes Ske ner efHebpe[s
ceW jnles ngS Skeotmejs mes kewmes efyeg[ mekesbies? mebeesie mes meeebkeeue Gmeer ves ekeJes ocHeefle kes peueHeeveeLe& peue Yeje
Ske keesje efHebpe[s ceW jKe efoee Deewj jeef$e ceW Jener oesveeW kes efJeeesie kee keejCe yevee~ keesjs kes Fme Heej ekeJee
Deewj Gme Heej ekeJeer, oesveeW ner keesjs kees veneR ueebIe Heees ener HeefjefmLeefle yeveer Yejle peer Deewj Yejepe peer kes yeere~
keoeefeled Yejepe peer ves DeeeceHe efHebpe[s ceW Yejle peer Deewj mecHeefe kee meceeiece kejevee eene, Hej ekeJes obHeefle
kes meceeve eerjeceesce kes keesjs ves Ssmee veneR nesves efoee~
keervn efveceppeve leerjLejepee~ veeF cegefveefnb efmej meefnle meceepee~~
$e+ef<e Deeemeg DeeefMe<e efmej jeKeer~ keefj ob[Jele efyevee yeng Yee<eer~~
HeLe ieefle kegMeue meeLe meye ueervnW~ eues efe$eketefnb efele oervnW~~
d .
ve
Yee0 meceepe kes meefnle eerYejle ves leerLe&jepe eeeie ceW meefMej<ke mveeve efkeee~ cegefve Yejepe peer kees efmej veJeekej
er
leLee $e+ef<e keer Dee%ee Deewj DeeMeerJee&o kees efMejesOeee& kejkes Deewj JeeCeer mes yengle mes efJeveeHetCe& Jeeve yeesuekej, ceeie&
es
kes %eeve ceW kegMeue meYeer ceeie&oMe&keeW kees meeLe efueS ngS, eerefe$eket ceW DeHevee efee ueieekej, eerYejle peer eue
R
He[s~
s
ht
jecemeKee kej oervnW ueeiet~ euele osn Oeefj peveg Devegjeiet~~
ig
veefnb Heo $eeve Meer<e veefnb eee~ esce vesce yele Oejce Deceeee~~
R
ueKeve jece efmee HebLe keneveer~ HetBle meKeefnb kenle ce=og yeeveer~~
ll
.A
jece yeeme Leue efyeHe efyeueeskes~ Gj Devegjeie jnle veefnb jeskes~~
s
Yee0 eerjece kes meKee efve<eeo kes neLe kees meneje efoes ngS DeLee&led DeHeves mkevOe Hej jKes ngS eerYejle Ssmes eue
N
ya
jns nQ, ceevees Devegjeie Mejerj OeejCe kejkes eue jne nes~ eerYejle kes ejCeeW ces ve ner HeveneR nw Deewj ve ner Gvekes efmej
va
Hej keesF& eee nw~ eerYejle kee esce, efveece, Jele Deewj Oece&Deceeee DeLee&led ueeHebe mes jefnle nw~ eerue#ceCe,
Se
jece Deewj YeieJeleer meerlee peer keer Jeveceeie& keer keLee efce$e efve<eeojepe mes Het jns nQ Deewj Jes (efve<eeojepe) keesceue
JeeCeer ceW ken jns nQ~ eerjece kes Jeeme kes mLeeve Jeeues Je=#eeW kees osKekej, eerYejle kes oe ceW Devegjeie jeskeves mes Yeer
th
veneR ke jne nw~

P ee
osefKe oMee megj yej<eefnb Hetuee~ YeF ce=og ceefn ceie cebieue cetuee~~
si
Yee0 Yejle peer keer oMee osKekej osJelee Heg<HeJe=ef kej jns nQ~ He=LJeer keesceue nes ieF& nw Deewj ceeie& cebieueeW kee Deeee
ul
DeLee&led keejCe Deewj pevceoelee yeve ieee nw~

r iT
oes0- efkeS peeefnb eee peueo, megKeo yenF yej yeele~

Sh
leme ceie YeeG ve jece kenB, peme Yee Yejleefnb peele~~216~~

11
Yee0 peueJe<ee& kejves Jeeues yeeoue eee efkees pee jns nQ Deewj megKe osves Jeeuee es Jeeeg yen jne nw~ Gme ekeej
20
kee ceeie& eerjece kes efueS Yeer veneR ngDee Lee, pewmee eerYejle kes eerefe$eket peeles mecee nes ieee~
ht
pe[ esleve ceie peerJe Ievesjs~ pes efeleS eYeg efpeve eYeg nsjs~~
ig
les meye YeS Hejce Heo peesiet~ Yejle ojme cese YeJe jesiet~~
yr
op
en yeef[ yeele Yejle keF veeneR~ megefcejle efpeveefnb jece ceve ceeneR~~
C
yeejke jece kenle peie pesT~ nesle lejve leejve vej lesT~~
Yejle jece efee Hegefve ueIeg Yeelee~ keme ve nesF ceie cebieueoelee~~
efme meeOeg cegefveJej Deme kenneR~ Yejleefnb efvejefKe nj<e efne uenneR~~
Yee0 ceeie& kes Deveske pe[ Deewj essleve peerJeeW ceW, efpevneWves eYeg eerjece kees osKee DeLee&led meodYeeJe mes oMe&ve efkees
leLee efpevekees eYeg eerjece ves efvenej efueee, Jes oesveeW ekeej kes meYeer peerJe HejceHeo kes eesie nes iees DeLee&led GveceW
eerjece kes oMe&ve kejves leLee eerjece kes o=Me yeveves mes HejceHeo DeLee&led meekesle ueeske eeHle kejves keer eesielee Dee
DeeesOeekeeC[ 475
ieF&, pees Gvekes eejyOe Mejerj #ee nesves Hej mecYeJe Leer, Hejvleg eerYejle kes oMe&veeW ves lees Gve meyekees YeJejesie DeLee&led
mebmeej kes yevOeveHe eejyOecee Mejerj kes jesieeW mes otj kej efoee Deewj Jes meye legjvle ner DeHeves YeJeHe Mejerj kees
es[-es[kej meodeescegefkele eeHle kej meekesle ueeske kees eues iees~ eerYejle kes efueS en keesF& ye[er yeele veneR nw,
efpevekees eerjece DeHeves ceve ceW mcejCe kejles jnles nQb~ mebmeej kes pees Yeer ueesie Ske yeej Yeer eerjece ken uesles nQ, Jes
mJeeb mebmeejmeeiej mes Heej nes peeles nQ Deewj otmejeW kees Yeer Heej kej osles nQ~ eerYejle lees eYeg eerjece kes efee Deewj
efHej eYeg kes ess Yeelee nQ, lees Gvekes efueS Jeveceeie& cebieue osves Jeeuee keeeW ve nes? efme, meeOeg Deewj es cegefve Fme
d .
ekeej ken jns nQ leLee eerYejle kees osKekej oe ceW n<e& eeHle kej jns nQ~
ve
er
osefKe eYeeJe megjsMeefnb meeset~ peie Yeue Yeuesefn Heese kenB Heeset~~
es
ieg meve kensG keefje eYeg meesF&~ jeceefnb Yejleefnb YeW ve nesF&~~
R
Yee0 eerYejle kee eYeeJe osKekej osJejepe Fv kees efevlee nesves ueieer, keeeWefke mebmeej Yeues kes efueS Yeuee Deewj yegjs
s
ht
kes efueS yegje nw DeLee&led oes<e o=ef kee nw me=ef kee veneR~ Fv ves DeHeves ieg ye=nmHeefle peer mes kene, ns eYeg! Jener efkeee
ig
peees, efpememes eerjece keer eerYejle mes YeW ve nes~
R
oes0- jece meBkeeseer esce yeMe, Yejle meesce HeeesefOe~
ll
.A
yeveer yeele efyeiejve enefle, keefje peleve ue meesefOe~~217~~
s
Yee0 eerjece esce kes efJeJeMe Deewj mJeYeeJe mes mebkeeseer nQ~ eerYejle megg esce kes meeiej nQ, yeveer ngF& yeele efyeie[vee
N
ya
eenleer nw, ue {t{kej Gmeer kes DeeOeej Hej elve efkeee peees~
va
yeeve megvele megjieg cegmegkeeves~ menmeveeve efyeveg ueeseve peeves~~

Se
ken ieg yeeefo esYe ue eB[t~ FneB keHe keefj nesFefnb YeeB[t~~
th
Yee0 Fv kes Jeeve megveles ner osJeieg ye=nmHeefle peer cegmkegjees Deewj menmeves$eeW Jeeues nesves Hej Yeer Fv kees efyevee ves$e
ee
kes DeLee&led o=efnerve peevee~ ye=nmHeefle peer ves kene, ns Fv! JeLe& kee og:Ke Deewj ue es[ oes, eneB DeLee&led Fme
P
DeJemej Hej peye eerYejle, eerjeIeJesv mejkeej mes efceueves pee jns nQ, keHe kejkes YeC[eHees[ nes peeesiee DeLee&led
si
legcnejer meejer kegeeue ueesieeW kes meeceves Gpeeiej nes peeesieer~

ul
iT
ceeeeHeefle mesJeke meve ceeee~ keefje le Gueef HejF megjjeee~~

r
Sh
leye keg keervn jece Ke peeveer~ Deye kegeeefue keefj nesFefn neveer~~
11
Yee0 ns osJeleeDeeW kes jepee Fv! eefo ceeee kes Heefle eerjece kes mesJekeeW mes ceeee keer peeleer nw, lees Jen Gue He[leer
20
nw DeLee&led kejves Jeeues kes THej ner DeHevee eYeeJe efoKeeleer nw~ leye (eerjece Jeveieceve kes mecee) eerjece kee Ke
DeLee&led eYeg keer Fe Deewj mebkesle peevekej ner nce ueesieeW ves keg efkeee Lee DeLee&led mejmJeleer peer mes eeLe&vee kejkes
ht
ig
cebLeje Deewj kewkeseer keer yegef Hesjves kes efueS efJeJeMe efkeee Lee~ Hegve: osJeceeee kee eeesie kejkes kewkeseer kees cebLeje
yr
kes eefle efJeMJemle kejeee Lee~ efHej lecemeele Hej Deees ngS DeJeOeJeeefmeeeW kees osJeceeee kes eeesie mes Ieesjefvee ceW
op
ceive kej efoee Lee~ Hejvleg Fme mecee keg Yeer kegeeue kejves Hej nce meye osJe HeefjJeej keer ner neefve nesieer, keeeWefke
C
DeYeer eerjece mJeeb eerYejle mes efceueves kes efueS yengle ner Fgke Deewj GlkeefC"le nQ~
megveg megjsMe jIegveeLe megYeeT~ efvepe DeHejeOe efjmeeefnb ve keeT~~

pees DeHejeOe Yeiele kej kejF&~ jece jes<e HeeJeke mees pejF&~~
Yee0 ns osJeeW kes jepee Fv! eerjIegveeLe kee mJeYeeJe megvees, Jes DeHeves DeHejeOe Hej keYeer Yeer veneR nesles, Hejvleg pees
eYeg eerjece kes Yekele kee DeHejeOe kejlee nw, Jen YeieJeeved eerjece kes eesOeeefive ceW peue peelee nw~
ueeskeng yeso efyeefole Feflenemee~ en ceefncee peeveefnb ogjyeemee~~
Yejle meefjme kees jece mevesner~ peie peHe jece jece peHe pesner~~
Yee0 en Fefleneme ueeske Deewj JesoeW ceW efJeefole nw DeLee&led Jeso mes Degveceesefole meYeer HegjeCe Fmekeer eee& kej egkes nQ~
en ceefncee ogJee&mee $e+ef<e peeveles nQ efke, DecyejerMe kee DeHejeOe kejves Hej GvnW keee Yeesievee He[e Lee~ eerYejle kes
meceeve eYeg eerjece kee mvesnYeepeve keewve nes mekelee nw? mecHetCe& mebmeej eerjece kee (jecejece) peHe kejlee nw Deewj
eerjece mJeeb efpevnW (YejleYejle) peHeles nQ~
d .
ve
oes0- cevengB ve Deeefvee DecejHeefle, jIegyej Yeiele Dekeepe~
er
Depeme ueeske Hejueeske ogKe, efove efove Meeske meceepe~~218~~
es
R
Yee0 ns osJeleeDeeW kes mJeeceer Fv! eerjece Deewj eerYejle kes efceueveHe keee& ceW JeJeOeeve keer yeele DeLeJee,
s
jIegkegue cebs es eerYejle kes eerjece oMe&veHe kece& ceW keeJe kee GHeee ceve ceW Yeer cele ues Deevee DeLee&led ceve ceW Yeer
ht
cele meesevee, kejves keer yeele lees yengle otj nw~ DeveLee ueeske ceW DeHeeMe nes peeesiee, Hejueeske ceW og:Ke nes iee Deewj
ig
R
efoveefove DeLee&led meowJe Meeske kee mecetn GHeefmLele jnsiee~
ll
.A
megveg megjsMe GHeosMe nceeje~ jeceefnb mesJeke Hejce efHeeeje~~
s
ceevele megKe mesJeke mesJekeeF&~ mesJeke yewj yewj DeefOekeeF&~~
ya
N
Yee0 ns osJeleeDeeW kes jepee Fv! nceeje (osJeieg yegnmHeefle kee) GHeosMe megvees, YeieJeeved eerjece kees mesJeke Hejce
va
efee nesles nQ~ Jes (eYeg eerjece) DeHeveer mesJeke keer mesJee mes megKe ceeveles nQ DeLee&led emevve nesles nQ Deewj mesJeke kes Jewj
Se
mes Jes DeefOeke Jewj ceeve uesles nQ~

th
peeefHe mece veefnb jeie ve jes<et~ ienefnb ve HeeHe Hegve iegve oes<et~~
ee
kejce eOeeve efyeMJe keefj jeKee~ pees peme kejF mees leme Heue eeKee~~
P
Yee0 eeefHe YeieJeeved eerjece mece nbw, Jes jeiejes<e, HeeHeHegCe, iegCeoes<e keg Yeer veneR mJeerkeejles~ GvneWves Fme
si
ul
mebmeej kees kece&eOeeve kejkes jKee nw DeLee&led eYeg eerjece ves peerJeeW kes MegYeDeMegYe kece&HeueeW kes YeesieHe ceW ner Fme
iT
mebmeej keer me=ef keer nw~ eneB pees pewmee kejlee nw, Jen Gmeer ekeej kee Heue Yeesielee nw DeLee&led mebmeej kes eefle YeieJeeved
r
Sh
eerjece keer Yetefcekee Ske elegj ceelee keer nw, pewmes elegj ceelee Heg$eeW kes keceees ngS Oeve kes Devegmeej GvnW Jemleg kee
11
efJelejCe kejleer nw DeLee&led keceeF& kes DevegHeele ceW ner GvnW GHekejCe osleer nw, Gmeer ekeej YeieJeeved peerJe kes kecees kes ner
20
DevegHeele ceW Gmekes Heueeesie keer JeJemLee kejles nQ~

ht
leoefHe kejefnb mece efye<ece efyeneje~ Yeiele DeYeiele oe Devegmeeje~~

ig
Deiegve DeuesHe Deceeve Skejme~ jece meiegve YeS Yeiele esce yeme~~
yr
op
Yee0 efHej Yeer Yeefkele kes #es$e ceW YeieJeeved Fme efveece kee Heeueve veneR kejles~ eneB Yekele Deewj DeYekele kes oe
C
DeLee&led oe ceW jnvesJeeues YeeJe kes Devegmeej mece nesles ngS Yeer YeieJeeved efJe<ece JeJenej kejles nQ DeLee&led kegkece& kejves
Hej Yeer, DeHeves efJeMes<eeefOekeej mes Yekele kes DeMegYe HeueeW kees meceeHle kej osles nQ~ Gmekes oe keer YeeJevee osKekej
DeMegYe ke=leeW keer Deesj Oeeve veneR osles~ YekeleeW kes esce kes JeMe ceW nesves kes keejCe ner DeiegCe DeLee&led nse iegCeeW mes
jefnle Deewj meYeer iegCeeW kees DeHeves ceW Devlejueerve kejkes Yeer, kece&Heue kes uesHe mes otj jnkej Yeer, ceevejefnle nesves Hej
Yeer, meowJe Skecee$e jmemJeHe neskej Yeer, eerjece meiegCe DeLee&led efoJe keueeCeiegCeieCeeW kes meeLe eke ngS nQ~
DeeesOeekeeC[ 477
jece meoe mesJeke efe jeKeer~ yeso Hegjeve meeOeg megj meeKeer~~
Deme efpee peeefve lepeng kegefueeF&~ kejng Yejle Heo eerefle megneF&&~~
Yee0 eerjece ves meowJe DeHeves mesJekeeW keer efe ner jKeer nw~ Fmekes Jeso Deewj Gmemes Devegceesefole HegjeCe leLee Jeso,
HegjeCeeW mes meccele mevle Deewj osJelee Yeer mee#eer nQ~ ns Fv! oe ceW Ssmee peevekej DeHeveer kegefuelee es[ oes Deewj
eerYejle kes ejCeeW ceW megneJeveer DeLee&led efveoes&<e eerefle (esce) kejes~
.
oes0- jece Yeiele Hejefnle efvejle, Hej ogKe ogKeer oeeue~
d
ve
Yeiele efMejesceefve Yejle les, peefve [jHeng megjHeeue~~219~~
er
Yee0 ns Fv! eerjece kes Yekele, HejesHekeej ceW ueies ngS, otmejeW kes og:Ke ceW og:Keer nes peevesJeeues, oeeueg Deewj YekeleeW
es
kes efMejesceefCe eerYejle mes efvejLe&ke cele [jes~
R
s
melemebOe eYeg megj efnlekeejer~ Yejle jece Deeemeg Devegmeejer~~
ht
ig
mJeejLe efyeyeMe efyekeue legce nesnt~ Yejle oes<e veefnb jeGj ceesnt~~
R
Yee0 eYeg eerjece melemebOe DeLee&led mele eefle%eeJeeues leLee osJeeW kes efnlekeejer nQ Deewj eerYejle, eerjece keer Dee%ee
ll
.A
kee DevegmejCe kejves Jeeues nQ~ leelHee& en nw efke, peye eerjece, efHeleeeer kes mece#e Jeveieceve keer eefle%ee kej egkes nQ
s
DeLee&led eewon Je<e&Hee&vle Jeve ceW jnves Deewj Fme DeJeefOe kes yeere ieece, veiej leLee Hegj ve ueewves keer eefle%ee kej egkes
ya
nQ, lees efHej keee Jes DeHeveer eefle%ee mes cegkejWies? eerYejle, eerjece kes Dee%eeHeeueke nQ, lees keee Jes eYeg keer Dee%ee kee
N
GuuebIeve kejWies? efve<ke<e&le: eerjece eewon Je<e& Hee&vle Jeve ceW eJeeme kej, jeJeCe kee JeOe kej, osJeleeDeeW kees megKeer
va
kejWies Deewj eerYejle eYeg keer Dee%ee ceevekej eerDeJeOe ueew peeebsies~ legce mJeeLe& kes efJeJeMe neskej Jeekegue nes jns nes~
Se
eerjeceoMe&ve kes efueS eerefe$eket peevee eerYejle kee oes<e veneR nw~ en DeeHekee ceesn ner nw, pees Fme HeefJe$e ekejCe
th
kees Yeer oes<eo=ef mes Yeeef<ele keje jne nw~

P ee
megefve megjJej megjieg yej yeeveer~ Yee eyeesOe ceve efceer ieueeveer~~
si
yejef<e emetve njef<e megjjeT~ ueies mejenve Yejle megYeeT~~

ul
iT
Yee0 osJeieg ye=nmHeefle keer esJeeCeer megvekej, osJees Fv kes ceve ceW eyeesOe DeLee&led %eeve nes ieee ceve keer iueeefve
r
efce ieF&~ emevve neskej, Heg<HeeW keer Je<ee& kejkes, osJejepe Fv Yejle peer kes mJeYeeJe keer mejenvee kejves ueies~
Sh
efJeMes<e eeeMe: yengle mes mLeeveeW Hej ieesmJeeceer peer keer o=ef ceW efvevoe kee Hee$e neskej Yeer Fv FmeefueS emevvelee kes
11
Hee$e yeves, keeeWefke FvneWves osJeieg mes eerYeieJeeved keer ceefncee megveer, FmeefueS ieesmJeeceer peer ves Fme emebie ceW GvnW megjJej
20
kene~
ht
ig
Sefn efyeefOe Yejle eues ceie peeneR~ oMee osefKe cegefve efme efmeneneR~~
yr
peyeefn jece keefn uesefnb Gmeemee~ Gceiele esce cevengB engB Heemee~~
op
Yee0 Fme ekeej eerYejle, eerefe$eket kes ceeie& ceW eues pee jns nQ~ Gvekeer oMee osKekej cegefve Deewj mevle F&<ee& kes
C
meeLe Gvekeer eMebmee kejles nQ~ (cegefve Deewj mevle meeseles nQ efke, nee! eerYejle kes meceeve eerjece kee esceer keesF& veneR
nes mekelee~) peye eerYejle, eerjece kenkej TBeer MJeeme uesles nQ, leye ceevees Gvekes oe kee esce eejeW Deesj Gce[
He[lee nw~
Jeefn yeeve megefve kegefueMe He<eevee~ Hegjpeve esce ve peeF yeKeevee~~
yeere yeeme keefj pecegveefnb DeeS~ efvejefKe veerj ueeseve peue eS~~
Yee0 eerYejle kes Jeeve megvekej Gvekes oMe&veeW kes efueS Deees ngS Fv kes DeeegOe Jepe leLee Jeveceeie& kes HelLej Yeer
efHeIeue pee jns nQ Deewj HegjpeveeW kee esce lees kene ner veneR pee mekelee~ yeere ceW efveJeeme kejkes eerYejle ecegvee peer kes
Heeme Dee iees~ ecegvee peer kee veeruee peue osKekej eerYejle kes ves$e peue mes HetCe& nes iees~
oes0- jIegyej yejve efyeueesefke yej, yeeefj mecesle meceepe~
nesle ceieve yeeefjefOe efyejn, e{s efyeyeske penepe~~220~~
.
Yee0 eerjece kes meceeve veerues JeCe&Jeeues ecegvee peer kes peue kees osKekej mecHetCe& meceepe kes meeLe eerYejle efJeJeske
d
ve
penepe Hej e{kej Yeer eerjece kes efJejnmeeiej ceW [tyeves ueies~
er
pecegve leerj lesefnb efove keefj yeemet~ YeeG mecee mece meyeefnb megHeemet~~
es
jeefleefnb Iee Iee keer lejveer~ DeeF Deieefvele peeefnb ve yejveer~~
R
s
Yee0 Gme efove eerecegvee peer kes le Hej efveJeeme efkeee~ meye keer mecee kes Devegketue JeJemLee ngF&~ jele ceW ner
ht
ig
Deveske IeeeW keer DeieefCele veewkeeeW Dee ieF, efpevekee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~
R
eele Heej YeS Skeefn KesJee~ lees<es jecemeKee keer mesJee~~
ll
.A
eues veneF veefoefnb efmej veeF&~ meeLe efve<eeoveeLe ueIeg YeeF&~~
s
Yee0 eele:keeue Ske ner KesJes DeLee&led Ske ner yeej ceW Heej peeves Jeeueer veewkeeDeeW Hej meYeer eerefe$eket kes ee$eer
ya
N
ecegvee Heej nes iees~ eerjecemeKee efve<eeojepe keer mesJee mes mebleg neskej, veoer DeLee&led YeieJeeved kes efJeeesie ceW
va
Deee&veeo kej jner ecegvee peer kees eCeece kejkes efve<eeoeW kes jepee iegn SJeb ess YeeF& Me$egIve peer kes meeLe eerYejle
Se
eerefe$eket keer Deesj eue He[s~

Deeies cegefveJej yeenve Dees~ jepemeceepe peeF meye Hees~~
th
ee
lesefn Hees oesG yebOeg Heeeos~ Yet<eve yemeve yes<e megef" meeos~~
P
Yee0 meyemes Deeies Jeefme peer leLee Deve esyeeeCeeW kes megvoj Jeenve eue jns Les~ Gvekes Heers mecHetCe& jepemeceepe
si
ul
pee jne Lee~ Gmekes Yeer Heers meeOeejCe meeeflJeke DeeYet<eCe Deewj meeeflJeke Jem$e OeejCe efkees ngS DeLee&led meeceeve mee
iT
OeewleJem$e Deewj kevOes Hej Heeruee eerjeceveece Debefkele Gejere [eues ngS eerYejleMe$egIve peer pee jns Les~
r
Sh
mesJeke mego meefeJemegle meeLee~ megefcejle ueKeve meere jIegveeLee~~

penB penB jece yeeme efyeeecee~ lenB lenB kejefnb meesce eveecee~~
11
20
Yee0 eerYejle kes meeLe ceW mesJeke, efce$eieCe, Deewj ceb$eer megceb$e kes Heg$e DeefYevevove Yeer pee jns Les~ Jes meye eerue#ceCe,
meerlee Deewj jIegveeLe peer kee mcejCe kej jns Les~ peneBpeneB eerjece kes keves kes mLeeve Deewj efJeeece mLeeve efoKeles Les,
ht
ig
JeneRJeneR eerYejle esceHetJe&ke eCeece kejles Les~

yr
oes0- ceieyeemeer vej veeefj megefve, Oeece keece leefpe OeeF~

op
osefKe mJeHe mevesn yeMe, cegefole pevece Heue HeeF~~221~~

C
Yee0 ceeie& kes efveJeemeer, vejveejer, eerYejle kee Deeieceve megvekej, DeHeves IejeW Deewj keeeeW& kees es[kej oew[kej
eerYejleMe$egIve peer kes mJeHe kees osKekej, DeHeves pevce kee Heue Heekej, mvesn kes JeMe neskej, emevve nes peeles Les~
kenefnb meesce Ske Ske HeeneR~ jece ueKeve meefKe nesefnb efke veeneR~~
yee yeHeg yejve He meesF Deeueer~ Meerue mevesn meefjme mece eeueer~~
DeeesOeekeeC[ 479
Yee0 ieece keer veeefjeeB HejmHej Skeotmejs mes esceHetJe&ke kenleer nQ, meKeer! es oesveeW egJeke HeefLeke eerjeceue#ceCe
nes mekeles nQ ee veneR, keeeWefke Fvekeer DeJemLee, Mejerj, JeCe& Deewj He Jener nw~ Gmeer ekeej kee mJeYeeJe Jewm ee ner
HeejmHeefjke mvesn Deewj Gmeer ekeej keer Fvekes eueves keer eke=efle nw~
yes<e ve mees meefKe meere ve mebiee~ Deeies Deveer eueer elegjbiee~~
veefnb emevve cegKe ceeveme Kesoe~ meefKe mebosn nesF Sefnb Yesoe~~
.
Yee0 otmejer meKeer yeesueer, meKeer! Fvekee Jen DeLee&led eerjece, ue#ceCe peer pewmee Jeukeue, pee HeOeejer, Oevegyee&Ce
d
ve
SJeb efve<ebie mes megMeesefYele JesMe veneR nw~ Fvekes meeLe eermeerlee Yeer lees veneR nQ~ Fvekes Deeies elegjbefieveer mesvee eue jner nw~
er
eerjeceue#ceCe peer kes meceeve Fvekes cegKe emevve veneR nQ~ Fvekes ceve ceW Keso nw, Fme Yeso mes mebosn nes jne nw~
es
R
efJeMes<e eneB meele meceeveleeDeeW kes nesves Hej Yeer eerjeceue#ceCe peer leLee eerYejleMe$egIve peer ceW HeeBe efJe<eceleeeW
s
Yeer nQ~ Fmeer mes eleieelcee Deewj Hejceelcee kee mJeHeieled Yeso mHe nes peelee nw~ Yepeve kejkes peerJeelcee Hejceelcee kes
ht
ig
meeLe keefleHee DebMeeW ceW meceevelee eeHle kej uesslee nw, pewmes efke eerYejle ves eerjece kes keg DebMeeW ceW meceevelee eeHle
R
kej ueer nw~ Jes nQ DeJemLeeiele, Mejerjiele, JeCe&iele, Heiele, Meerueiele, mvesniele Deewj ieceve eseiele ener nw
ll
.A
peerJeelcee, Heceelcee kee Yeesiecee$e meece pees yeemet$e, 4.4.18 ceW efveefo& nw, Hejvleg peerJeelcee kees Hejceelcee kee JesMe,
Gvekeer DeeueeefoveerMeefkele, menee efvejHes#elee, mJeeYeeefJeke emevvelee Deewj ceeveefmeke Deevevo es HeeBeeW keYeer veneR eeHle
s
nes mekeles, ener Fme emebie kee oeMe&efveke leLe nw~ ya
N
leemeg lejke efleeieve ceve ceeveer~ kenefnb mekeue leesefn mece ve meeeveer~~
va
lesefn mejeefn yeeveer Hegefj Hetpeer~ yeesueer ceOegj yeeve eflee otpeer~~
Se
Yee0 efleere meKeer kes leke& kees veejerieCe DeLee&led yegefceleer ceefnueeDeeW ves ceve mes yengle mecceeefvele efkeee Deewj meYeer
th
ee
kenves ueieerb efke, meKeer! legcnejs meceeve FmeceW keesF& Yeer elegjm$eer veneR nw pees, Fve HeefLekeeW keer efJeue#eCeleeDeeW kes
P
DeeOeej Hej peerJeelcee Deewj Hejceelcee kes egeflemeccele Yeso kees Flevee mHe kej mekes~ Gme keer mejenvee kejkes Gmekeer
si
meleJeeCeer kee mecceeve kejkes otmejer ceefnuee ceOegj JeeCeer yeesueer

ul
iT
keefn meesce meye keLeeemebiet~ pesefn efyeefOe jece jepe jme Yebiet~~
r
Yejleefnb yengefj mejenve ueeieer~ Meerue mevesn megYeee megYeeieer~~

Sh
Yee0 Meerue (eefj$e), mvesn leLee megvojYeeJe mes meewYeeieJeleer ieeceJeOet, efpeme ekeej eerjece kes jepe ceW jmeYebie
11
DeLee&led efJeIve ngDee Gme mecHetCe& keLeeemebie kees esceHetJe&ke kenkej, efHej mJeYeeJe, mvesn SJeb megvojYeeJeeW mes
20
YeeieMeeueer eerYejle keer esceHetJe&ke eMebmee kejves ueies~

ht
oes0- euele Heeeosefnb Keele Heue, efHelee oervn leefpe jepeg~

ig
yr
peele ceveeJeve jIegyejefnb, Yejle meefjme kees Deepeg~~222~~

op
Yee0 meKeer! eerYejle Hewoue eueles ngS, Heue Keeles ngS, efHelee peer kes eje efoes ngS jepe kees es[kej jIegJej
C
eerjece kees ceveeves kes efueS eerefe$eket pee jns nQ, Deepe Gvekes meceeve keewve nw?
YeeeHe Yeieefle Yejle Deeejvet~ kenle megvele ogKe ot<eve njvet~~

pees keg kenye Leesj meefKe meesF&~ jece yebOeg Deme keens ve nesF&~~
Yee0 eerYejle kee Yeele=lJe Deewj Fvekes efoJe DeeejCe kenles Deewj megveles og:Ke Deewj oes<eeW kees nj uesles nQ~ ns meKeer!
ceQ Fvekes mecyevOe ceW pees keg kentBieer Jen meye Lees[e ner nesiee, Yeuee eerjece kes YeeF& eerYejle Ssmes keeeW ve neW?
nce meye meevegpe Yejleefnb osKes~ YeFefve Oeve pegyeleer peve uesKes~~
megefve iegve osefKe oMee HeefleeneR~ kewkeefe peveefve peesie megle veeneR~~
Yee0 nce meYeer ceefnueeeW esss YeeF& Me$egIve peer kes meeLe eerYejle kes oMe&ve kejkes Oeve nes ieF nQb, eerYejle kes iegCe
megvekej Deewj Gvekeer oMee osKekej meYeer ceefnueeeW efJe<eeoHetJe&ke HeMeeeeHe kej jner nQ~ kenleer nQ, Deen! kew keseer
ceelee kes eesie lees yese veneR nw DeLeJee, eerYejle pewmes Ge DeeoMe& mecHevve yess kes eesie ceelee kewkeseer veneR nQ~
.
keesG ken ot<eve jeefveefnb veeefnve~ efyeefOe meye keervn nceefnb pees oeefnve~~
d
ve
kenB nce ueeske yeso efyeefOe nerveer~ ueIeg eflee kegue kejletefle ceueerveer~~
er
Yee0 keessF& ceefnuee kenves ueieerb, Dejs meKeer! jeveer kewkeseer kee keesF& oes<e veneR nw? meye keg yeee peer ves efkeee nw,
es
pees nceejs efueS oeefnve DeLee&led Devegketue nQ~ keneB nce ueewefkeke Deewj Jewefoke efJeefOe mes nerve, kegue Deewj kece& mes Yeer
R
s
ceueerve DeLee&led meeceeve kece& kejkes DeHeveer peerefJekee eueeves Jeeueer, DeveHe{, mebmkeejeW mes Metve, meeOeejCe efm$eeeB Deewj
ht
keneB eerYejle pewmes eerjeceYekele efMejesceefCe kes oMe&ve DeLee&led eefo eerjece kee JeveJeeme veneR ngDee neslee lees, ncekees
ig
R
eerYejle kes oMe&ve kewmes nesles?
ll
.A
yemeefnb kegosMe kegieeBJe kegyeecee~ kenB en ojme Hegve Heefjveecee~~
Deme Devebo Deejpe eefle ieecee~ peveg ceYetefce keueHele peecee~~
s
ya
Yee0 nce kegeflmele osMe DeLee&led eesj, [eketJeeues osMe ceW efveJeeme kejles nQ~ nceeje ieeBJe Yeer kegieeBJe nw DeLee&led Oeeefce&ke
N
va
mebmkeejeW mes Metve nw~ nce kegyeecee DeLee&led He=LJeer kes ner YeesieeW ceW Deemekele jnvesJeeueerb, YeieJeeved eerjece kes Yeefkele mes
Se
nerve meeceeve efm$eeeB Deewj keneB es HegCeeW kes eYeeJe mes eeHle nesvesJeeues eerYejle kee DeHetJe& oMe&ve, es meye nceejs HegCeeW
kee Heue nw~ nceves keesF& HegCe efkeee nw, veneR lees, Denwlegke DekeejCe ke=Hee kejves Jeeues, efJeefOe DeLee&led yeee peer kes Yeer
th
ee
efJeOeelee YeieJeeved eerjece keer Devegketuelee kee Heue nw~ Fme ekeej, eerYejle kes oMe&veeW mes eleske ieece kees Deevevo kes
P
meeLe DeeMee& nes jne Lee, ceevees ceYetefce ceW keuHeJe=#e pece ieee nes DeLee&led Debkegefjle nes ieee nes~
si
ul
oes0- Yejle ojme osKele KeguesG, ceie ueesieve kej Yeeie~

iT
peveg efmebIeueyeeefmeve YeeG, efyeefOe yeMe megueYe eeeie~~223~~

r
Sh
Yee0 Yejle peer kes oMe&ve kejles ner ceeie& kes ueesieeW kee Yeeie Kegue ieee, ceevees efmebIeueerHe JeeefmeeeW kees mebeesieJeMe
11
eeeie megueYe nes ieee nes~

20
efJeMes<e Deepe keer eeruebkee ner efmebIeueerHe nw~ Deepe Yeer JeneB efmebIeueer peeefle kes ueesie Heees peeles nQ~ Deepe keer
ht
eeruebkee kees jeJeCe keer uebkee mecePeveer ye[er Yetue nesieer, keeeWsefke meslegyevOe mes eeruebkee keer DeefOeke mes DeefOeke otjer
ig
Heeerme efkeueesceerj kes Devoj ner kener pee mekeleer nw, peyeefke meslegyevOe mes uebkee keer otjer kece mes kece meew eespeve
yr
op
DeLee&led yeejn meew efkeueesceerj nw~ en uebkee meceg ceW [tyeer ngF& nw Deewj eefo nw Yeer lees Gmes Deem^sefueee ceevee pee
C
mekelee nw~ Deepe Yeer JeneB kes ueesie Deve osMeJeeefmeeeW keer DeHes#ee ye[s nesles nQ, efpevnW nce ueesie efJeveeso ceW keBiee
kenles nQ~ Yejle peer kes eefle ieesmJeeceer peer ves keoeefeled eeeie keer Gles#ee keer nw, keeeWefke eneB Yeer
eerjeceYeefkeleefHeCeer iebiee peer, eerjeceesceefHeCeer ecegvee peer Deewj eerjeceleJe%eeveefHeCeer mejmJeleer peer efJejepeleer nQ
Deewj Yejle veece kee Yeer ener efveJe&eve nw~ Ye (Yeefkele), j (eerjece escejme), le (leJe%eeve), Yeced e, jced
e, leced e, Fefle Yejleeefve leeefve meefvle Deefmceved Fefle Yejle:~
DeeesOeekeeC[ 481
efvepe iegve meefnle jece iegve ieeLee~ megvele peeefnb megefcejle jIegveeLee~~
leerjLe cegefve Deeece megjOeecee~ efvejefKe efveceppeefnb kejefnb eveecee~~
cevener ceve ceeieefnb yej Snt~ meere jece Heo Heogce mevesnt~~
Yee0 eerYejle DeHeves iegCeeW kes meefnle eerjece keer iegCeieeLeeDeeW kees DeLeJee, DeHeves iegCeeW Hej meefnle DeLee&led esceHetJe&ke
Devegjkele eerjece keer iegCeieeLeeDeeW kees megveles ngS Deewj eerjIegveeLe kee mcejCe kejles ngS eues pee jns nQ~ leerLee&W,
cegefveeeW kes DeeeceeW leLee osJeleeDeeW kes cebefojeW kees osKekej, peueeMeeeW ceW efveeHetJe&ke mveeve kejles nQ leLee cegefveeeW Deewj
d .
ve
osJeleeDeeW kees eCeece kejles nQ~ ceve ner ceve ener Jejoeve ceeBieles nQ efke, ns cenef<e& Deewj osJeleeDeeW! cesjs ceve ceW
er
eermeerleejece peer kes eerejCekeceue kes eefle mvesn nes peees~
es
efceueefnb efkejele keesue yeveyeemeer~ yewKeeveme yeg peleer Goemeer~~
R
keefj eveece HetBefnb pesefn lesner~ kesefn yeve ueKeve jece yewosner~~
s
ht
Yee0 ceeie& ceW JeveJeemeer keesue, efkejele, JeeveemLe, yeeeejer leLee efJe<eeeW mes Goemeerve meveemeer efceueles nQ~ eerYejle
ig
R
efpeme efkemeer kees eCeece kejkes Hetles nQ, Yewee! yeleeDees, eerue#ceCe, jece SJeb YeieJeleer meerlee peer efkeme Jeve ceW efveJeeme
ll
kejles nQ?
.A
les eYeg meceeeej meye kenneR~ Yejleefnb osefKe pevece Heue uenneR~~
s
ya
pes peve kenefnb kegMeue nce osKes~ les efee jece ueKeve mece uesKes~~
N
Yee0 Jes meYeer ( keesue, efkejele, JeeveemLe, yeeeejer Deewj meveemeer) eYeg kee mecHetCe& meceeeej megveeles nQ Deewj
va
eerYejle kees efvenejkej DeHeves pevce kee Heue Hee peeles nQ~ pees ueesie kenles nQ efke, nceveW eerjece, ue#ceCe, meerlee peer
Se
kees mekegMeue osKee nw, Gvekees eerYejle ves eerjeceue#ceCe kes meceeve efee ceevee~
th
ee
Sefn efyeefOe yetPele meyeefnb megyeeveer~ megvele jece yeveyeeme keneveer~~

P
oes0- lesefn yeemej yeefme eeleneR, eues megefceefj jIegveeLe~

si
jece ojme keer ueeuemee, Yejle meefjme meye meeLe~~224~~

ul
iT
Yee0 Fme ekeej mes megvoj JeeCeer ceW meYeer mes eerjeceJeveJeeme keer keLeeeW Hetles ngS Deewj meyemes megveles ngS, Gme
r
Sh
efove, jeef$eefJeeece kejkes eele:keeue eerjIegveeLe kee mcejCe kejkes Deeies eues~ eerYejle kes ner meceeve mecHetCe& meeLe
DeLee&led mecetn kees eerjeceoMe&ve keer ueeuemee nw~
11
20
efJeMes<e eneB meeLe Meyo meeLe& kee DeHeYebMe nw, efpemekee DeLe& neslee nw ceeie& ceW peevesJeeues Ske ner ekeej kes ceveg<eeW
kee mecetn~
ht
ig
cebieue meiegve nesefnb meye keent~ Hejkeefnb megKeo efyeueeseve yeent~~

yr
Yejleefnb meefnle meceepe Gent~ efceefuenQ jece efceefefnb ogKe oent~~

op
C
Yee0 meYeer cebieuecee Mekegve nes jns nQ, meyekees megKe osves Jeeueer, ves$e Deewj YegpeeeW He[ke jner nQ DeLee&led Heg<eeW kes
oef#eCe ves$eYegpeeeW Deewj ceefnueeDeeW kes Jeece ves$eYegpeeeW He[ke jner nQ~ meceepe kes meefnle eerYejle kees yengle
Glmeen nw efke eerjece efceueWies Deewj og:Ke leLee efJejn kes mevleeHe efce peeeWies~
kejle ceveesjLe peme efpee peekes~ peeefnb mevesn megje meye ekes~~
efMeefLeue Debie Heie ceie [efie [esueefnb~ efyenyeue yeeve esce yeMe yeesueefnb~~
Yee0 efpemekes oe ceW pewmeer YeeJevee nw, Gmekes Devegmeej meYeer ueesie ceveesjLe kej jns nQ Deewj meye ueesie esce keer
ceefoje ceW kes ngS eues pee jns nQ~ meYeer kes Debie efMeefLeue nes iees nQ~ Jes ceeie& ceW ue[Ke[eles ngS ejCeeW mes Oeerjs
Oeerjs eueles nQ Deewj esce kes JeMe ceW neskej efJeJeue DeLee&led Jeekegue neskej Jeeve yeesueles nQ~
jecemeKee lesefn mecee osKeeJee~ Mewue efMejesceefve menpe megneJee~~
peemeg meceerHe meefjle Hee leerje~ meere mecesle yemeefnb oesG yeerje~~
.
Yee0 Gmeer mecee eerjece kes meKee (efce$e) kesJe ves mJeYeeJe mes megvoj HeJe&leeW kes efMejesceefCe eerefe$eket, keeceo
d
ve
HeJe&le, eerYejle kees efoKeeee, efpeme keeceoefieefj kes meceerHe ueieYeie n Heer otj yeeeerb Deesj efJejepeceeve HeeefmJeveer
er
veoer kes le Hej eermeerlee kes meefnle oesveebs Yeelee eerjece, ue#ceCe peer efveJeeme kejles nQ~
es
R
efJeMes<e eerefe$eket HeJe&le ner eYeg eerjece kes Deeieceve mes keeceo veece mes eefme nes ieee, pees Deepe keeceoefieefj,
s
ht
keeceosMJej leLee keeceleeveeLe veece mes peevee peelee nw~ keeceoefieefj keer Heefjecee ueieYeie HeeBe efkeueesceerj keer nw~
ig
Deepe Yeer keeceoefieefj Heefjecee kes ceOe ceW Gvekeer yeeeerb Deesj keeceoHeJe&le mes ueieYeie n Heer keer otjer Hej ner
R
HeeefmJeveer veoer kee Godiece mLeue yeekegC[ nw~ GmeceW Je<ee&keeue ceW peue Dee peelee nw~
ll
.A
osefKe kejefnb meye ob[ eveecee~ keefn pee peeveefke peerJeve jecee~~
s
ya
esce ceieve Deme jepe meceepet~ peveg efHeefj DeJeOe eues jIegjepet~~
N
Yee0 eerkeeceoefieefj kes oMe&ve kejkes, peevekeerpeerJeve eerjece peer keer pee kenles ngS, meYeer DeJeOeJeemeer oC[Jeled
va
eCeece kejves ueies (Gmeer mecee mes keeceoefieefj keer oC[Jeleer Heefjecee eejcYe ngF&)~ jepemeceepe Fme ekeej esce ceW
Se
ceive nes ieee, ceevees jIegkegue kes jepee eerjece JeveJeeme HetCe& kejkes eerDeeesOee ueew eues neW~
th
oes0- Yejle esce lesefn mecee peme, leme keefn mekeF ve Mes<eg~
ee
keefyeefn Deiece efpeefce yeemegKe, Den cece ceefueve peves<eg~~225~~

P
si
Yee0 Gme mecee eerYejle kee pewmee esce o=efieesej ngDee, Gmes Gme ekeej mes Mes<e Yeer veneR ken mekeles~ (cegPe
ul
leguemeeroeme pewmes) keefJe kees Jen Gmeer ekeej DevegYeJe ceW Yeer Deiece nw, pewmes Denbkeej Deewj cecelee mes ceefueve eeefCeeeW
iT
ceW Jesoevle eefleHeee yeemegKe DeLee&led yeeevevo ogueYe& neslee nw~

r
Sh
mekeue mevesn efMeefLeue jIegyej kes~ ieS keesMe ogF efovekej {jkes~~
11
peue Leue osefKe yemes efveefMe yeerles~ keervn ieJeve jIegveeLe efHejerles~~
20
Yee0 meYeer DeeesOeeJeemeer jIeg DeLee&led meYeer eeefCeeeW kes JejCeere YeieJeeved eerjece kes esce ceW efMeefLeue nesves kes keejCe
ht
eele:keeue mes mete& YeieJeeved kes Demle nesves leke, cee$e oes keesme DeLee&led ueieYeie : efkeueesceerj keer ner ee$ee mecHevve
ig
yr
kej mekes DeLee&led oes keesme leke ner iees~ eerjece kes efee Deewj eerjece kees esce kejves Jeeues eerYejle Deewj Gvekes
op
menee$eer peuemLeue osKekej jele ceW efJeeece efkees~ jele yeerleves Hej eerjIegveeLe kes HeCe&keger keer Deesj ieceve efkeee~
C
GneB jece jpeveer DeJeMes<ee~ peeies meere meHeve Deme osKee~~
meefnle meceepe Yejle peveg DeeS~ veeLe efyeeesie leeHe leveg leeS~~
mekeue ceefueve ceve oerve ogKeejer~ osKeerb meemeg Deeve Devegnejer~~
Yee0 JeneB DeLee&led eerjIegveeLe peer keer HeCe&keger ceW efJejepeceeve eerjeceev jeef$e kes keg Mes<e jnles ner yeecegntle& ceW
peies~ eermeerlee ves Fme ekeej mJeHve osKee Deewj peie kej eYeg mes yeesueerb, YeieJeved! ceQves DeYeer Ske mJeHve osKee nw, ceevees
DeeesOeekeeC[ 483
DeeHekes efJeeesie kes leHe mes leHes ngS MejerjJeeues Yejle meceepemeefnle eerefe$eket Deees ngS nQ~ meYeer kes ceve Goeme nQ,
meYeer oerve DeLee&led meye keg Keeskej DeYeeJeiemle leLee og:Keer efoKes, meYeer meemegeW otmejer pewmeer efJeOeJeeJesMe ceW efoKeerb~
megefve efmee meHeve Yejs peue ueeseve~ YeS meeseyeMe meese efyeceeseve~~
ueKeve meHeve en veerke ve nesF&~ keef"ve kegeen megveeFefn keesF&~~
Deme keefn yebOeg mecesle veneves~ Hetefpe Hegjeefj meeOeg meveceeves~~
.
Yee0 eermeerlee kes mJeHve megvekej YeieJeeved eerjece kes ves$e peue mes Yej iees Deewj YekeleeW kee Meeske ve kejves Jeeues
d
ve
eYeg eerjece Meeske kes JeMe ceW nes iees leLee yeesues, ue#ceCe! en DeLee&led eele:keeue osKee ngDee meerlee kee mJeHve Dee
er
veneR nes mekelee~ Deepe keesF& nceW ke"esj Deewj Deefee meceeeej megveeesiee~ Ssmee ken kej YeieJeeved eerjece YeeF& ue#ceCe
es
peer kes meeLe ceboeefkeveer ceW mveeve efkeee Deewj Hegjejer DeLee&led ef$eHegjemegj kes Me$egg, eerefe$eket ceW ef Jejepeceeve HegjeCe
R
eefme, me=ef kes eejefcYeke efMeJeefuebie celeiepesvveeLe Mej peer keer Hetpee kejkes meeOegpeveeW kee mecceeve efkeee~
s
ht
b0 meveceeefve megj cegefve yebefo yew"s Glej efoefMe osKele YeS~
ig
R
veYe Oetefj Keie ce=ie Yetefj Yeeies efyekeue eYeg Deeece ieS~~
ll
leguemeer G"s DeJeueesefke keejve keen efele meeefkele jns~
.A
meye meceeeej efkejele keesueve DeeF lesefn DeJemej kens~~
s
ya
Yee0 osJe DeLee&led efMeJe peer SJeb Deve osJeleeDeeW kee mecceeve kejkes, cegefveeeW kee Jevove kejkes DeHeveer HeCe&keger ceW
N
yew"s ngS eYeg eerjece Gej efoMee keer Deesj osKeves ueies~ Gme mecee DeekeeMe ceW Oetue Leer~ yengle mes He#eer, efnjCe
va
Jeekegue neskej Yeeies ngS eYeg eerjece kes Deeece ceW iees~ leguemeeroeme peer kenles nQ efke, en o=Me osKekej leg DeLee&led
Se
legjere eerjece, ue DeLee&led eerue#ceCe, meer DeLee&led eermeerlee, es leerveeW (eerjece, ue#ceCe, meerlee) G"kej Ke[s nes
th
iees~ keee keejCe nw en peeveves kes efueS Gvekes efee ceW DeeMee& Yej ieee~ Gmeer DeJemej Hej Deekej efkejeleeW Deewj
ee
keesueeW ves mecHetCe& meceeeej ken megveeee~

P
si
efJeMes<e eneB Mues<e Deuebkeej kes yeue mes leguemeeroeme Heo leLee veecewkeosMe ienCes veece ienCeced DeLee&led veece kes
ul
Ske Debie kes ienCe mes Hetjs veece kee ienCe nes peelee nw Fme efmeevle kes Devegmeej leg mes legjere eerjece, ue mes
iT
eerue#ceCe, meer mes eermeerlee DeLee&led eerjece, ue#ceCe, meerlee kee Jeeeke yevee~
r
Sh
oes0- megvele megcebieue yewve, ceve eceeso leve Hegueke Yej~

11
Mejo mejesn vewve, leguemeer Yejs mevesn peue~~226~~

20
Yee0 leguemeeroeme peer kenles nQ efke, keesue, efkejeleeW mes eerYejle kes Deeieceve kee meteke, cebieuecee meceeeej Jeeve
ht
megvekej, eerjece kee Mejerj Hegueke mes Yej ieee Deewj Gvekes ceve ceW eceeso DeLee&led Devegketue ueeYe keer emevvelee nes ieF&~
ig
Gvekes Mejodkeeueerve keceue pewmes ves$eeW ceW mvesn kee peue Yej Deeee~
yr
op
yengefj meeseyeme Yes efmeejcevet~ keejve keJeve Yejle Deeiecevet~~

C
Ske DeeF Deme kene yenesjer~ mewve mebie elegjbie ve Leesjer~~
Yee0 efHej eermeerleejceCe YeieJeeved eerjeceMeeske JeMe nes iees~ efkeme keejCe mes Yejle kee Deeieceve ngDee nw? Ske
efkejele ves Deekej efHej Ssmee kene, Yejle kes meeLe lees yengleye[er elegjbefieCeer mesvee nw~
mees megefve jeceefnb Yee Deefle meeset~ Fle efHeleg yee Gle yebOeg meBkeeset~~
Yejle mJeYeeJe mecegefPe ceve ceeneR~ eYeg efele efnle efLeefle HeeJele veeneR~~
Yee0 Jen megvekej eerjece kees yengle Meeske ngDee~ GOej efHelee keer JeeCeer FOej YeeF& kee mebkeese DeLee&led Yejle mJeeb
cegPes mebkeese ceW [ueJeeves kes efueS ner elegjbefieCeer mesvee uee jns nQb~ Gvekeer en OeejCee nw efke, Fleves uees ieeW ceW efkemeer ve
efkemeer kee lees YeieJeeved eerjece mebkeese kejWies ner~ ceve ceW Yejle kee mJeYeeJe mecePekej eYeg kee efee ve lees Meebefle Hee
jne nw Deewj ve ner efmLejlee~ Jes meese jns nQ efke, Fme Oece&mebke kee kewmes meceeOeeve nes?
meceeOeeve leye Yee en peeves~ Yejle kens cenB meeOeg meeeves~~
ueKeve ueKseG eYeg oe KeYee~ kenle mecee mece veerefle efyeee~~
d .
ve
Yee0 leye mJeeb ner meceeOeeve nes ieee, eerjece ves en peeve efueee efke, Yejle nceejs kenves ceW nQb DeLee&led cesje kenvee
er
ceeve peeeWies, keeeWefke Jes elegj Deewj meeOeg Heg<e nQ~ ue#ceCe peer ves eYeg kes oe ceW Keueyeueer leLee Jeweeefjke v
es
osKee, efHej Jes mecee kes ner meceeve jepeveerefle mes HetCe& efJeeej kenves ueies~
R
efyeveg HetBs keg kenGB ieesmeeF~ mesJeke mecee ve {er" ef{"eF~~
s
ht
legce meye&ie efMejesceefve mJeeceer~ DeeHeefve mecegefPe kenGB Devegieeceer~~
ig
R
Yee0 ns FefveeW kes mJeeceer $e+ef<ekesMe YeieJeeved! ceQ DeeHekes efyevee keg Hets ner ken jne ntB (#ecee keerefpeesiee),
ll
.A
keeeWefke mecee Hej mesJeke keer Oe=lee mes Jen Oe= veneR ceevee peelee DeLee&led Fme mecee keer Oe=lee mes DeeHe cegPes Oe=
veneR mecePeW~ ns mJeeceer! DeeHe meJe&%eeW kes efMejesceefCe nQ~ ceQ DeeHekee Devegieceve kejvesJeeuee mesJeke ntB, FmeefueS ceQ eneB
s
DeHeveer mecePe ken jne nBt, keesF& efmeevle veneR ken jne ntB~ ya
N
oes0- veeLe mego megef" mejue efele, Meerue mevesn efveOeeve~
va
meye Hej eerefle eleerefle efpee, peeefvee DeeHeg meceeve~~227~~

Se
Yee0 ns YeieJeved! DeeHe meyekes mJeeceer, megvoj oeJeeues, meyekes efce$e, Delevle mejue efee, eefj$e, mJeYeeJe Deewj
th
ee
mvesn kes efveOeeve DeLee&led keesMe nQ, FmeefueS DeeHe meye Hej DeHeves ner meceeve esce Deewj efJeMJeeme oe ceW peeveles nQ~
P
efye<eF& peerJe HeeF eYegleeF&~ cet{ ceesn yeMe nesefnb peveeF&~~

si
Yejle veerefle jle meeOeg megpeevee~ eYeg Heo esce mekeue peie peevee~~
ul
iT
lesT Deepeg jepe Heo HeeF&~ eues Oejce cejpeeo efceeF&~~

r
Sh
Yee0 Hejvleg efJe<eeer peerJe eYeglee Heekej ceesn kes JeMe neskej efkebkee&JeefJecet{ nes peeles nQ Deewj mJeeb kees eke kej
osles nQ~ en meeje mebmeej peevelee nw efke, Yejle jepeveerefle ceW esce jKeles nQ~ Jes elegj Deewj meeOeg nQ, GvnW eYeg DeLee&led
11
DeeHe eerjece kes ejCeeW ceW eerefle Yeer nw~ Jes Yeer Deepe jepeHeo Heekej DeLee&led DeJeOejepe keer HeoJeer Heekej Oece& keer
20
ceee&oe kees efcee kej eerefe$eket kes efueS eue He[s nQ~
ht
kegefue kegyebOeg kegDeJemej leekeer~ peeefve jece yeveyeeme Skeekeer~~

ig
yr
keefj kegceb$e ceve meeefpe meceepet~ DeeS kejw Dekebke jepet~~

op
Yee0 Yejle kegefue Deewj og nQ~ Jes kegmecee osKekej eerjece kees JeveJeeme ceW Dekesues peevekej ceve ceW kegceb$eCee
C
kejkes mesvee mepeekej efve<kebke DeLee&led Me$egefJenerve jepe kejves kes efueS Deees ngS nQ~
efJeMes<e DeeJesMe ceW eerue#ceCe, Yeues ner eerYejle keer efvevoe kej jns nQ, Hejvleg Gvekes cegKe mes mejmJeleer peer keg
otmeje ner ken jneR nQ~ eneB meye keg eLe&ke nw~ eerue#ceCe keer efpe%eemee nw, keee jepeHeoJeer Heekej eerYejle
Oece&ceee&oe kee efJeeej kej Deees nQ? eeefHe eerYejle keer meneeke yeveer yevOegefHeCeerb ceelee kewkeseer kegefue nQ, Gmeves
kegDeJemej osKee nw, Hejvleg keee eerYejle Ssmes nQ? keee Jes eerjece kees Jeve ceW Dekesues peeveles nQ? keee Gvekes ceve ceW
DeeesOeekeeC[ 485
kegceb$eCee nw? keee Jes efve<kebke jepe kejvee eenles nQ? DeLee&led veneR~ Jes lees eerjece kes oMe&ve kejkes eYeg kee emeeo
Heekej ke=leke=le neWies~
keesef ekeej keueefHe kegefueeF&~ DeeS oue yeesefj oesG YeeF&~~
peew efpee nesefle ve keHe kegeeueer~ kesefn meesneefle jLe yeeefpe iepeeueer~~
Yee0 kejes[eW ekeej mes kegefuelee kejkes oesveeW YeeF& YejleMe$egIve mesvee Fkeer kejkes Deees nQ~ eefo oe ceW keHe
.
Yejer kegeeue veneR nesleer lees jLe, Iees[s Deewj neefLeeeW kes mecetn efkemes Des ueieles?
d
ve
efJeMes<e eneB Yeer eerue#ceCe keer Jeeesefkele nw, keee oesveeW YeeF& kegefuelee kes keejCe mesvee Fkeer kejkes Deees nQ?
er
es
DeLee&led veneR~ meYeer eYeg kes oMe&ve kejves Deewj eYeg kees eerDeJeOe ueew eueves keer eLe&vee kejves Deees nQ~ eerue#ceCe
R
vekeej kee eewHeeF& kes Geje& ceW DevJee kejkes kenles nQ, kesefn ve meesneefle jLe yeeefpe iepeeueer eefo Yejle peer kes oe
s
ceW keHe Deewj kegeeue neslee lees Jes emevve ceve mes Deees nesles, keeeWefke jLe, neLeer, Iees[s efkemes Des veneR ueieles?
ht
ig
efHej Yejle Hewoue keeeW eues Deees? Fmemes efme ngDee efke, Gvekes ceve ceW kegeeue veneR nw, keeeWefke efJe<eeer peerJe eYeglee
R
Heekej Denbkeejer nesles nQ, ve efke Yejle pewmes~
ll
.A
Yejleefnb oes<e osF kees peeS~ peie yeewjeF jepe Heo HeeS~~
s
ya
oes0- MeefMe ieg eflee ieeceer veng<e, e{sG Yetefcemegj eeve~
N
ueeske yeso les efyecegKe Yee, DeOece ve yesve meceeve~~228~~
va
menmeyeeng megjveeLe ef$eMebket~ kesefn ve jepeceo oervn keuebket~~

Se
Yee0 eerue#ceCe kenles nQ, keesF& Yejle kees keeeW oes<e os? jepeHeo Heekej mebmeej ner yeeJeuee nes peelee nw~ yeeeCeeW kee
th
jepe Heekej DeLee&led yeee peer eje yeeeCeeW Deewj JevemHeefleeeW kee jepee yeveees peeves Hej evcee iegHelveer ieeceer yeve
ee
ieee~ jepee veng<e yeenlee kes keejCe Fv kes ceevememejesJej ceW efHe peeves Hej Fv kee Heo Heekej yeeeCeeW eje {eseer
P
peevesJeeueer Heeuekeer Hej e{e~ jepee Jesve pecyeterHe kee jepe Heekej ueeske Deewj Jeso mes efJecegKe ngDee~ Gmekes meceeve
si
ul
keesF& Yeer veere veneR nes mekelee~ menmeyeeng (keele&Jeere&), Fv Deewj ef$eMebkeg FveceW mes efkemekees jepeceo ves keuebke veneR
iT
efoee DeLee&led meYeer ueesie Heeieue ngS~ menmeepeg&ve Heeieue neskej peceoefive keer keeceOesveg nj ueeee Deewj HejMegjece peer
r
Sh
eje ceeje ieee~ Fv DeefOekeej kes ceo cesW Denuee peer mes ner Devegefele JeJenej kej yew"e~ ef$eMebkeg ves meosn mJeie&
peeves keer "eveer, Fme ekeej jepeceo ves efkemes veneR keuebke efoee~
11
20
efJeMes<e eneB eerue#ceCe kenles nQ efke, eerYejle kees oes<e osvee "erke veneR nw, keeeWefke jepeceo mes peiele yeeJeuee neslee
ht
nw~ eerYejle peiele mes THej nQ~ evcee, veng<e, Jesve, menmeepeg&ve SJeb Fv leLee ef$eMebkeg eerYejle keer ke#ee mes yengle
ig
veeres nQ~
yr
op
Yejle keervn en Gefele GHeeT~ efjHeg $e+ve jbe ve jeKeye keeT~~

C
Ske keervn veefnb Yejle YeueeF&~ efveojs jece peeefve DemeneF&~~
mecegefPe Heefjefn meesG Deepeg efyeMes<eer~ mecej mejes<e jece cegKe HesKeer~~
Yee0 (ue#ceCe peer kenles nQ efke) Yejle ves en Gefele ner GHeee efkeee nw, keeeWefke Me$eg Deewj $e+Ce kees keYeer Yeer
Lees[s DebMe cebs Yeer veneR jKevee eeefnes DeLee&led oesveeW kees meceeHle kej osvee eeefnes, Hejvleg Yejle ves Ske yeele Deer
veneR keer, GvneWves eerjece kees Demenee peevekej Gvekee efvejeoj efkeee nw~ Jen Yeer Deepe eg ceW eg ngS eerjece kes
cegKe kees osKekej GvnW efJeMes<e He mes mecePe ceW Dee peeesiee DeLee&led peye ceQ (ue#ceCe) eerjece keer Deesj mes Yejle kes
efJe eg keBiee leye GvnW Fmekee meb%eeve nesiee efke, eerjece Demenee nQ ee memenee~
efJeMes<e ue#ceCe keer mejmJeleer peer kenleer nQ efke, eerefe$eket Deekej eerYejle ves yengle Gefele eelve efkeee nw~ eneB
Jes YeieJeeved eerjece kes oMe&ve kejkes DeHeves ye[s Yeelee kes $e+Ce mes Deewj keuebkeHe Me$eg mes cegkele nes peeeWies~ keee
eerYejle ves Ske Yeer Dee keee& veneR efkeee nw? keee eerjece kees Demenee peevekej Gvekee GvneWves efvejeoj efkeee nw?
.
DeLee&led veneR~ Gvekee Deeoj kejves kes efueS ner Fleveer ye[er mesvee kes meeLe iegpeve, ceb$eer leLee ceeleeDeeW kees ueskej
d
ve
eerYejle Deees nQ~ mecej DeLee&led mcej keeceosJe Yeer efpemekes meewvoe& kees osKekej DeHeves meewvoe& Hej mejes<e DeLee&led eg
er
nes peelee nw, Ssmes eerjece kes cegKeejefJevo kees osKekej Jen jnme Yeer efJeMes<eHe mes mecePe ceW Dee peeesiee~ eefo
es
eerYejle, eerjece kee efvejeoj kejles lees Gvekes eefle eerjece kee cegKe Flevee YeeJegke keeeW neslee?
R
Flevee kenle veerefle jme Yetuee~ jve jme efyeHe Hegueke efceme Hetuee~~
s
ht
eYeg Heo yebefo Meer<e jpe jeKeer~ yeesues mele menpe yeue YeeKeer~~
ig
R
Yee0 Flevee kenleskenles ue#ceCe peer kees jepeveerefle kee jme DeLee&led Deevevo efJemce=le nes ieee~ jesceebe kes Jeepe mes
ll
eerue#ceCe kee Jeerjjme Hegef<Hele nes G"e DeLee&led eg kes efueS Glmeeefnle nesves kes keejCe ue#ceCe peer kes jesce Ke[s nes
.A
iees Deewj Ssmee ueiee, ceevees Jeerjjme He Je=#e ceW Heg<He Dee iees nQ~ eYeg eerjece kes eerejCeeW kees Jevove kejkes, Gvekeer
s
ya
Oetue cemleke Hej jKekej, eerue#ceCe mele Deewj mJeeYeeefJeke yeue kenles ngS yeesues
N
efJeMes<e- Jemlegle: Yejle peer kes mecyevOe ceW Fleves ceOegj Godieej kenles-kenles ue#ceCe peer kees veereflejme DeLee&le
va
jepevewefleke ef mes Jeve ceW MeeefvlehetJe&ke jnves kee meweefvleke Deevevo Yetue ieee, ue#ceCe peer kes ceve ceW Ske DeeMebkee
Se
peieer efke keoeefeled eerYejle kes efe$eket eues Deeves hej eer DeJeOe veiej kees metvee peevekej jeJeCeeefo efJ ehe#eer
th
eerDeJeOe hej DeeeceCe kejves kee ceve veneR yevee jns neW~ DeleSJe Gvemes cegPes eg kejvee eeefnes~ DeleSJe jeJeCeeefo
ee
mes eg kejves kes efuees Glmeeefnle eerue#ceCe kee Jeerjjme he Je=#e heguekeeJeefue kes yeneves mes hegef<hele nes G"e~ kegceej
P
ue#ceCe eYeg kees Jevove kej eerejCeeW keer Oetefue efmejhej jKekej Dehevee mJeeYeeefJeke yeue kenles ngS yeesues eg kes
si
ul
efuees Glmeeefnle nesvee cesje keesF& Devegefele keee& veneR nw, keeeWefke Yewee Yejle Deeheeer mes efceueves efe$eket heOeej jns nQ~
iT
Deehe Gvemes emeVeleehetJe&ke efceefuees, eefo jeJeCe Fme DeJemej kee ueeYe G"ekej eerDeJeOe hej DeeeceCe kejves pee jne
r
Sh
nes lees ceQ Gmes jesketBiee~ keeeWefke ceQ jeJeCe mes Lees[e Yeer veneR [jlee, Deehe meeLe ceW nQ Deewj Oeveg<e nceejs neLe ceW nw~
eerDeeesOee peeves kes efuees jeJeCe kee ener ceeie& nesiee Dele: ceQ Gmes eneR jeskekej meceehle kej otBiee~
11
Devegefele veeLe ve ceeveye ceesje~ Yejle nceefnb GHeeej ve Leesje~~

20
kenB ueefie meefne jefne ceve ceejs~ veeLe meeLe Oeveg neLe nceejs~~
ht
ig
Yee0 ns veeLe! DeeHe cesje Lees[e Yeer Devegefele cele ceeefveesiee~ Yejle ves nceW Lees[e veneR efe{eee nw DeLee&led yengle
yr
efe{eee nw~ keneB leke menW Deewj DeHevee ceve ceej kej keye leke jnW, DeeHe nceejs meeLe nQ Deewj Oeveg<e nceejs neLe ceW~
op
oes0- ef$e peeefle jIegkegue pevece, jece Devegpe peie peeve~

C
ueeleng ceejs e{efle efmej, veere kees Oetefj meceeve~~229~~
Yee0 cesjer #eef$ee peeefle nw, jIegkegue ceW pevce ngDee, ceQb eerjece kee ese Yeelee ntB, en meeje mebmeej peevelee nw~ Oetefue
kes meceeve keewve ese nw, efHej Yeer ueele DeLee&led Hewj kes ceejves mes Jen Oetue Yeer efmej Hej e{ peeleer nw, lees efHej Fleves
DeefOekeejeW kees eeHle kejkes Yejle kes DeHeceeve Hej cesje Gesefpele nesvee mJeeYeeefJeke nw~
DeeesOeekeeC[ 487
efJeMes<e eerue#ceCe keer eermejmJeleer kenleer nQ efke, eerYejle ves nceW Lees[e Yeer veneR efe{eee DeLee&led nceeje mecceeve
efkeee nw~ peyeefke eerYejle keer peeefle #eef$ee nw, Gvekee pevce jIeggkegue ceW ngDee, Jes eerjece kes ess YeeF& nQ, en peiele
peevelee nw~ Fleves Hej Yeer eerYejle efkeleves efJevece nQ~ peyeefke meyemes veere Oettue Yeer ueele kes ceejves mes efmej Hej e{
peeleer nw, Hejvleg mebmeej ceW DeHeceeefvele nesves Hej Yeer eerYejle kes ceve ceW keesF& eefleefeee veneR nw~ Jes keneB leke menW Deewj
keneB leke DeHevee ceve ceej kej jnW~ Gvekes Heeme lees keesF& veneR nw~ nceejs Heeme lees mJeeb eerjeIeJe mejkeej Deewj Oeveg<e
Yeer nw~
d .
Gef" kej peesefj jpeeemeg ceeBiee~ cevengB yeerj jme meesJele peeiee~~
ve
yeeBefOe pee efmej keefme keef YeeLee~ meeefpe Mejemeve meeeke neLee~~
er
es
Yee0 ue#ceCe peer ves G"kej neLe pees[kej YeieJeeved eerjece mes jepee%ee ceeBieer, ceevees meeslee ngDee Jeerjjme peie ieee
R
nes~ efmej Hej pee yeeBOekej keefeosMe ceW lejkeme kemekej Oeveg<e Hej elebee e{ekej neLe ceW Oeveg<e ueskej
s
ht
eerue#ceCe yeesues
ig
efJeMes<e eneB eerue#ceCe keer mejmJeleer peer kenleer nQ efke, eerue#ceCe, Yejle peer kes meeLe eg kejves kes efueS veneR
R
elegled eerYejle kes efe$eket Dee peeves Hej, eerDeJeOe kees metvee peevekej jeJeCe eje mecYeeefJele DeeeceCe kes eeflekeej
ll
.A
Hej efeefvlele ngS~ eYeg eerjece kees DeeMJemle kejles ngS eerue#ceCe, jeJeCe kes meeLe eg kejves kes efueS Gele nQ,
s
FmeefueS GvneWves pee yeeBOekej, keef ceW lejkeme keme kej, neLe ceW Oeveg<eyeeCe ueskej jeJeCe kes efJe eg kejves
kes efueS eYeg mes jepee%ee ceeBieer~
ya
N
va
Deepeg jece mesJeke peme uesTB~ Yejleefnb mecej efmeKeeJeve osTB~~

Se
jece efvejeoj kej Heue HeeF&~ meesJengB mecej mespe oesG YeeF&~~
DeeF yevee Yeue mekeue meceepet~ eie kejGB efjefme Heeefue Deepet~~
th
ee
Yee0 Deepe ceQ eerjecemesJeke kee eMe ues uetB, eg ceW Yejle kees efMe#ee otB~ eerjece kee efvejeoj DeLee&led DeHeceeve kee
P
Heue Heekej oesveeW YeeF& eg keer Mewee Hej meeseW~ yengle ner Des ekeej mes Deepe mecHetCe& meceepe eerefe$eket ceW Dee
si
yevee nw~ ceQ DeHevee efHeuee eesOe eke kej uetB DeLee&led eerjeceJeveJeeme kes mecee kewkeseer Deewj Yejle Hej GlHevve eesOe
ul
iT
kees pees ceQves efHee efueee Lee, Jen eke kej uetB~
r
Sh
efpeefce keefj efvekej oueF ce=iejepet~ uesF ueHesef ueJee efpeefce yeepet~~
lewbmesefnb Yejleefnb mewve meceslee~ meevegpe efveoefj efveHeeleGB Keslee~~
11
peew menee kej Mej DeeF&~ leew ceejGB jve jece oesneF&~~
20
Yee0 ceQ eerjece keer ogneF& kejkes kenlee ntB efke, efpeme ekeej efmebn, neefLeeeW kes mecetn kees ceej [euelee nw, efpeme
ht
ig
ekeej yeepe He#eer, ueJee DeLee&led yesj kees ueHes ueslee nw, Gmeer ekeej ceQ mesvee kes meefnle SJeb Me$egIve kes meeLe Yejle
yr
kees DeHeceeefvele kejles ngS ceej [euetB~ eefo Mej peer Yeer meneelee kejW lees Yeer ceQ eg ceW Yejle kees ceej mekelee ntB~
op
C
efJeMes<e eneB mejmJeleer peer HetJe&Jeled kegceej eerue#ceCe mes Jeeesefkele efJeOee eje DeHevee cevleJe emlegle kejleer nQ~
eerue#ceCe Jemlegle: eMve keer cege ceW peieled mes eMve kejles nQ efke, keee ceQ eerYejle kees eg keer efMe#ee otB DeLee&led keee
ceQ Yewee Yejle mes eeLe&vee keB efke, cesjer DevegHeefmLeefle ceW DeeHekees DeeesOee Hej mebYeeefJele Me$egDeeW kes DeeeceCe kee
ke"esjlee mes Gej osvee nesiee, efpememes eerjece kes efvejeoj kee Heue Heekej oesveeW YeeF& jeJeCe, kegcYekeCe& eefo DeeesOee
Hej DeeeceCe kejves keer Fe eenW lees Yejle peer kes neLeeW eg keer Mewee Hej mees peeeW~ eefo Fme mecee eerYejle kes
efe$eket Dee peeves Hej DeeesOee kees metveer peevekej jeJeCe DeeeceCe kejves keer meeses lees ceQ mJeeb Gmekee Gej osves kes
efueS keg #eCeHee&vle eerDeJeOe keer j#ee kejves kes efueS leweej ntB Deewj osJeleeDeeW kes Deleeeej mes GlHevve eesOe kees ceQ
Deepe jeJeCe Hej eke kej otBiee, FmeerefueS ceQves efmej Hej pee, keef ceW lejkeme yeeBOe efueee nw Deewj neLe ceW Oeveg<e
yeeCe ues efueee nw~ DeeHe mes FmeefueS jepee%ee ceeBie jne nBt~ 230JeW oesns keer meeleJeerb Hebefkele ceW eegkele efveoefj Meyo
efvejeOeej veneR elegled eerYejle kee efJeMes<eCe nw DeLee&led mejmJeleer peer keer o=ef ceW ue#ceCe peer kee en JekeleJe nw efke,
eYeg kes oMe&ve kes efueS mesvee meefnle eerefe$eket ceW HeOeejs ngS ess YeeF& meefnle Yejleefnb DeLee&led Yejle peer kees
efveoefj eeveer Deheceeefvele kejkes eerDeJeOe Hej DeeeceCe kejves Jeeues jeJeCe, kegcYekeCe& kees Gmeer ekeej eg cebs ceej
d .
mekelee ntB, pewmes efmebn neLeer kees Deewj yeepe yesj kees ceej [euelee nw, eefo jeJeCe keer meneelee kejves kes efueS Mej
ve
er
peer Yeer DeeeW lees Yeer ceQ DeeHekeer ke=Hee mes Gmes eg ceW ceej mekelee ntB~ Dele: DeeHe eerYejle keer DevegHeefm Leefle ceW
es
eerDeeesOee Hej jeJeCe kes DeeeceCe keer mecYeeJevee mes efeefvlele ve neW~ leye DeekeeMeJeeCeer ves ue#ceCe peer kees FmeefueS
R
jeske efoee, efpememes jeJeCe eje eYeg kes neLeeW ceeBieer ngF& ce=leg kee Jejoeve meHeue nes mekes~
s
ht
oes0- Deefle mejes<e ceeKes ueKeve, ueefKe megefve meHeLe eceeve~
ig
meYee ueeske meye ueeskeHeefle, eenle YeYeefj Yeieeve~~230~~
R
ll
Yee0 eerue#ceCe kees eg ceW Delevle Deeceef<e&le DeLee&led DeeJesefMele Deewj eg osKekej SJeb Gvekes eeceeefCeke MeHeLe
.A
kees megvekej meYeer ueeskeHeeue Deewj ueeske YeeYeerle neskej DeHeves mLeeve mes Yeeieves keer Fe kejves ueies~
s
ya
peie Yee ceieve ieieve YeF yeeveer~ ueKeve yeengyeue efyeHegue yeKeeveer~~
N
leele eleeHe eYeeJe legcneje~ kees keefn mekeF kees peeveefveneje~~
va
Devegefele Gefele keepe keg nesT~ mecegefPe keefje Yeue ken meye keesT~~
Se
menmee keefj Hees HeefleeneR~ kenefnb yeso yegOe les yegOe veeneR~~
th
Yee0 meeje mebmeej Yee ceW ceive nes ieee, DeLee&led [tye ieee~ Gme mecee eerue#ceCe kes efJeHegue DeLee&led yengleye[er
P ee
yeengyeue keer eMebmee kejkes DeekeeMeJeeCeer ngF&, ns leele! DeeHekes eleeHe Deewj eYeeJe kees keewve ken mekelee nw Deewj keewve
si
peeve mekelee nw? Hejvleg Devegefele DeLeJee Gefele pees Yeer keg keee& nes Gmes, pees mecePekej kejlee nw, Gmes meYeer ueesie
ul
Yeuee kenles nQ~ pees ueesie SkeeSke keesF& keee& kejkes efHej Heers mes Heleeles nQ Jeso kes efJeeve kenles nQ efke, Jes
r iT
HeefC[le veneR elegled cetKe& nesles nQ~

Sh
megefve megj yeeve ueKeve mekegeeves~ jece meere meeoj meveceeves~~

11
kener leele legce veerefle megneF&~ meye les keef"ve jepeceo YeeF&~~
20
Yee0 osJeJeeve megvekej eerue#ceCe mekegee iees~ eerjece leLee meerlee peer ves Gvekee DeeojHetJe&ke mecceeve efkeee (GvnW
ht
ig
Heeme yew"eee)~ YeieJeeved eerjece yeesues, leeled! DeLee&led efee YeeF&! legceves megvoj veerefle kener nw efke, jepeceo meye mes
yr
keef"ve neslee nw~

op
pees DeBeJele ve=He ceeleefnb lesF&~ veeefnve meeOegmeYee pesefnb mesF&~~

C
megveng ueKeve Yeue Yejle mejermee~ efyeefOe eHebe kenB megvee ve oermee~~
Yee0 efpemes Heerkej Jes jepee yeeJeues nesles nQ, efpevneWves mevleeW keer meYee keer mesJee veneR keer nw DeLee&led efpevnebsves melmebie
veneR efkeee nw~ ns ue#ceCe! megvees Yejle peer kes meceeve Yeuee Jeefkele efJeOeelee kes eHebe (me=ef) cebs ve lees megvee ieee nw
Deewj ve ner osKee ieee nw~
DeeesOeekeeC[ 489
oes0- Yejleefn nesF ve jepeceo, efyeefOe nefj nj Heo HeeF~

keyengB efke keeBpeer meerkejefve, erjefmebOeg efyevemeeF~~231~~
Yee0 yeeepeer, efJe<Ceg peer SJeb efMeJe peer kee Heo DeLee&led DeefOekeej (HeoJeer) Heekej Yeer Yejle kees jepeceo veneR nes
mekelee~ efHej keee keYeer keeBpeer DeLee&led oner peceeves Jeeueer KeeF& keer oeseej yetBoeW mes mecHetCe& #eerjmeeiej ve nes
mekelee nw DeLee&led He mekelee nw?
.
efleefcej leve lejefveefnb cekeg efieueF&~ ieieve ceie ve cekeg cesIeefnb efceueF&~~
d
ve
ieesHeo peue yet[efnb Iepeesveer~ menpe cee ye e[w esveer~~
er
cemeke HetBke cekeg ces G[eF&~ nesF ve ve=Heceo Yejleefnb YeeF&~~
es
Yee0 eens ceOeeve kes mete& kees DevOekeej efveieue peees, eens DeekeeMe ceeie& mes jefnle neskej yeeoue ceW efceue peees,
R
s
eens ieew kes Kegj kes peue cebs Ie[s mes pevce uesvesJeeues Deiemle peer (efpevneWves meceg kees Yeer meesKe efueee Lee~) [tye
ht
peeeW, eens He=LJeer DeHeveer mJeeYeeefJeke #ecee kees es[ os, eens cej keer HetBke mes megces HeJe&le G[ peees~ ns YeeF&!
ig
R
Fleves Hej Yeer Yejle kees jepeceo veneR nes mekelee~
ll
.A
ueKeve legcnej MeHeLe efHeleg Deevee~ Megefe megyebOeg veefnb Yejle meceevee~~
megiegve erj DeJeiegve peue leelee~ efceueF jeF HejHebe efyeOeelee~~
s
ya
Yejle nbme jefyeyebMe le[eiee~ peveefce keervn iegve oes<e efyeYeeiee~~
N
ieefn iegve Hee leefpe DeJeiegve yeejer~ efvepe peme peiele keervn Gefpeeejer~~
va
Yee0 ns ue#ceCe! legcnejer MeHeLe Deewj efHeleeeer keer MeHeLe kejkes ceQ yengle mele ken jne ntB efke, Yejle kes meceeve
Se
HeefJe$e Deewj megvoj YeeF& Fme mebmeej cebs veneR nw~ ns Yewee ue#ceCe! MegYe iegCeHe otOe Deewj ogieg&Ce He peue kees efceuee
th
kej efJeOeelee DeLee&led yeee peer me=ef kejles nQ~ leelHee& en nw efke, pewmes otOe ceW efceues ngS peue kees nbme kes Deefleefjkele
ee
keesF& Yeer Deueie veneR kej mekelee, Gmeer ekeej MegYeiegCeeW Deewj ogieg&CeeW mes efceefele mebmeej ceW mes, ogieg&CeeW Deewj meodiegCeebs
P
si
kees He=Leked kejvee meyekes JeMe kee veneR nw~ mete&JebMeHe leeueeye mes pevce ueskej YejleHe nbme ves iegCeeW Deewj oes<eeW kee
ul
efJeYeeie kej efoee~ DeJeiegCeHe peue kees es[kej iegCeHe otOe kees ienCe kejkes Yejle ves DeHeves eMe mes peiele ceW
iT
ekeeMe kej efoee~

r
Sh
efJeMes<e- Fme ekejCe ceW ieejn (11) hebefeeeW eje YeieJeeved eerjece ves eerue#ceCe kes jewYeeJe kees Meevle kejles nges
11
GvnW eerYejle kes eefle Deeemle kejles nges en mebkesle efkeee efke Yejle eerDeJeOe keer megj#ee kes he#e ceW Yeer yengle
20
peeieke nQ, legcnejer DeeMebkee mes hetJe& ner Yejle kees Deheveer DevegheefmLeefle ceW eerDeJeOe hej jeJeCeeefo kes DeeeceCe keer
ht
mebYeeJevee keer DeeMebkee nes ieeer Leer~ Yejle DeJeOe kee GejeefOekeej heekej heeieue veneR nges, GvneWves eerefe$eket Deeves
ig
kes hetJe& ner eerDeJeOe keer megj#ee keer meg{ JeJemLee kej ueer, eLee-
yr
op
Yejle peeF Iej keervn efJeee~ veiej yeeefpe iepe YeJeve YeB[e~~
C
Mebheefle meye jIegheefle kew Deener~ peew efyeveg peleve eueeQ leefpe leener~~
leew heefjveece ve ceesefj YeueeF&~ heehe efMejesceefve meeFB oesneF&~~

kejF mJeeefce efnle mesJeke meesF&~ ot<eve keesef osF efkeve keesF&~~
Deme efJeeeefj Megefe mesJeke yeesues~ pes mehevesngB efvepe Oejce ve [esues~~
keefn meye cejce Oejce Yeue YeeKee~ pees peseEn ueeeke mees leseEn jeKee~~
DeLee&led Yejle peer ves mJeeb efJeeej efkeee efke eerjece keer mebheefe Deewj DeJeOe kees Demegjef#ele es[kej peevee yengle ner
Devegefele nesiee, heefjCeece ceW cegPe hej ner jeêsn kee heehe ueiesiee~ Ssmee efJeeej kej eerYejle ves heefJe$e mesJekeeW Deewj
megj#eeefOekeeefjeeW kees mLeue-mLeue hej ye[er ner kegMeuelee mes efveege efkeee, Deewj mebYeeefJele DeeeceCeeW kees jeskeves kes
efuees mechetCe& ieesheveere ceceeX kee efveoxMe efkeee~ eYeg eerjece eerue#ceCe hej Jebie kejles nges kenles nQ efke cesjs mvesn ceW
yeeJeues neskej legce GejoeefelJeeW mes cegkejs, peye efke ceQves legcnW eerDeJeOe keer j#ee ceW efveege kejvee eene Lee~ hejbleg
Yejle ves Ssmee veneR efkeee, Jes lees eerDeJeOe keer megj#ee megefveefele kejkes ner efe$eket Deees nQ~ Dele: Yejle nbme nQ legce
d .
ve
veneR~ Yejle nbme jefJeJebme le[eiee~
er
kenle Yejle iegve Meerue megYeeT~ esce HeeesefOe ceieve jIegjeT~~
es
Yee0 Yejle peer kes iegCe, Meerue (eefj$e) Deewj mJeYeeJe kee JeCe&ve kejleskejles jIegkegue kes jepee eerjece escemeeiej ceW
R
ceive nes iees~
s
ht
oes0- megefve jIegyej yeeveer efyeyegOe, osefKe Yejle Hej nsleg~
ig
R
mekeue mejenle jece mees, eYeg kees ke=Heeefvekesleg~~232~~
ll
.A
Yee0 eerjece peer keer JeeCeer megvekej Deewj eerYejle Hej eYeg kee esce osKekej, meYeer osJelee eerjece pewmes ke=Hee kes
s
YeJeve DeLee&led mJeeceer keer mejenvee kejves ueies~
ya
N
* ceemeHeejeeCe, me$enJeeB efJeeece *
va
Se
peew ve nesle peie pevece Yejle kees~ mekeue Oejce Oegj Oejefve Oejle kees~~
keefye kegue Deiece Yejle iegve ieeLee~ kees peeveF legce efyeveg jIegveeLee~~
th
ee
ueKeve jece efmee megefve megj yeeveer~ Deefle megKe uensG ve peeF yeKeeveer~~
P
Yee0 (osJelee kenves ueies) ns eerjIegveeLe! eefo eerYejle kee pevce veneR ngDee neslee lees mecHetCe& OeceeW& keer Oegjer leLee
si
He=LJeer kees keewve OeejCe kejlee? eerYejle kes iegCeeW keer ieeLee keefJekegue kes efueS Deiece nw DeLee&led Deeefo keefJe mes
ul
iT
ueskej DeeeJeefOe Gmes HetCe&leee keessF& veneR ken Heeee~ Ssmes keefJe mecetneW kes efueS Deiece eerYejle keer iegCeieeLee DeeHekes
r
efyevee keewve peeve mekelee nw? osJeleeDeeW keer JeeCeer megvekej eerue#ceCe, jece SJeb meerlee peer ves Delevle megKe eeHle
Sh
efkeee, efpemes kene veneR pee mekelee~

11
FneB Yejle meye meefnle meneS~ ceboeefkeveer Hegveerle veneS~~

20
meefjle meceerHe jeefKe meye ueesiee~ ceeBefie ceeleg ieg meefeJe efveeesiee~~
ht
eues Yejle penB efmee jIegjeF&~ meeLe efve<eeoveeLe ueIeg YeeF&~~

ig
yr
Yee0 eneB DeLee&led eerDeJeOe kes Jeveee$eer meceepe ceW meYeer meneievlegkeeW kes meeLe eerYejle ves HeefJe$e cevoeefkeveer peer ceW
op
mveeve efkeee~ meYeer ueesieeW kees cevoeefkeveer kes meceerHe jKekej, ceeleeeer keewmeuee, iegosJe Jeefme peer SJebb cebef$eeeW mes
C
Devegceefle ceeBiekej eerYejle DeHeves meeLe efve<eeoeWs kes jepee iegn SJeb ess Yeelee Me$egIve peer kees ueskej peneB meerlee peer SJeb
ue#ceCe peer kes meeLe jIegkegue kes jepee eerjece efJejepe jns Les, JeneB kes efueS eue He[s~
mecegefPe ceeleg kejleye mekegeeneR~ kejle kegleke& keesef ceve ceeneR~~
jece ueKeve efmee megefve cece veeTBb~ Gef" peefve Devele peeefnb leefpe "eTB~~
DeeesOeekeeC[ 491
oes0- ceeleg celes cenB ceeefve ceesefn, pees keg kejefnb mees Leesj~
DeIe DeJeiegve efce Deeojefnb, mecegefPe DeeHeveer Deesj~~233~~
peew Heefjnjefnb ceefueve ceve peeveer~ peew meveceeveefnb mesJeke ceeveer~~
ceesjs Mejve jece keer HeveneR~ jece megmJeeefce oes<e meye peveneR~~
Yee0 eerYejle ceelee kewkeseer kee kegke=le mecePekej, ceve ceW mebkeese kej jns nQ Deewj kejes[eW kegleke& DeLee&led
d .
eefleketue MebkeeDeeMebkee kej jns nQ~ ceve ceW meeseles nQ, Dene! keoeefeled cesje veece megvekej eerjece, ue#ceCe, meerlee
ve
peer DeHevee efveJeeme mLeeve es[ G"kej Deve$e ve eues peeeW~ cegPes ceelee kewkeseer kes cele ceW ceevekej cesjs efueS Jes pees
er
keg Yeer kejWies, Jen Lees[e ner nesiee~ DeLeJee cegPes DeHeves He#e ceW mecePekej cesjs HeeHe Deewj DeJeiegCeeW kees #ecee kejkes,
es
R
eYeg cesje Deeoj kejWies~ eefo eerjece cegPes ceefueve ceveJeeuee peevekej cesje leeie kej oW, DeLeJee eefo cegPes DeHevee
s
mesJeke ceevekej cesje mecceeve kejW~ efkemeer Yeer efmLeefle cesW eerjece keer HeveneR ner cesjs efueS MejCe DeLee&led j#eke Deewj
ht
Deeee nw~ eerjece Skecee$e megvoj mJeeceer nQ, oes<e cegPe mesJeke kee ner nw~
ig
R
peie peme Yeepeve eeleke ceervee~ vesce esce efvepe efveHegve veyeervee~~
ll
.A
Deme ceve iegvele eues ceie peelee~ mekege mevesn efMeefLeue meye ieelee~~
s
Yee0 mebmeej ceW eeleke Deewj ceueer ner eMe kes Hee$e nQ, keeeWefke Jes DeHeves efveece Deewj esce ceW efveHegCe DeLee&led kegMeue
ya
nQ leLee Gvekee en efveece Deewj esce efvele veee yevee jnlee nw~ DeLee&led eeleke pewmee keesF& efveece kee efveJee&n veneR kej
N
mekelee Deewj ceueer pewmee efkemeer kee essce veneR nes mekelee~ eeleke mJeeefle kes peue kees ner Heerves kee ef veece ueskej
va
Se
Gmekee cejCe Hee&vle efveJee&n kejlee nw Deewj ceueer peue mes pees esce kejlee nw, Gmekee Jen eeJeled peerJeve efveJee&n
kejlee nw~ ceQ Fve oesveeW keer DeHes#ee ese ntB, keeeWefke ve lees ceQ eeleke kee efveece efveYee Heeee Deewj ve ner ceueer kee
th
esce~ Fme ekeej, ceve ceW efJeeej kejles ngS eerYejle ceeie& ceW eues pee jns nQ~ Gvekes mecHetCe& Debie mebkeese Deewj mvesn mes
ee
efMeefLeue He[ iees~

P
si
Hesjefle ceveefnb ceeleg ke=le Keesjer~ euele Yeieefle yeue Oeerjpe Oeesjer~~
ul
peye mecegPele jIegveeLe megYeeT~ leye HeLe Hejle GleeFue HeeT~~

iT
Yejle oMee lesefn DeJemej kewmeer~ peue eyeen peue Deefue ieefle pewmeer~~
r
Sh
Yee0 eerYejle kes ceve kees ceelee kewkeseer eje keer ngF& kejveer ueew peeves kes efueS JeeOe kej jner nw, Hejvleg Oeerjpe
11
Oeesjer DeLee&led Oewe&Oeewjse Oeerjpe keer Oegjer kees OeejCe kejves Jeeues Yejle YeieJeeved eerjece keer Yeefkele kes yeue mes Deeies
20
eues pee jns nQ~ peye eerjIegveeLe kes mJeYeeJe kee mcejCe kejles nQ leye ceeie& ceW eerYejle kes ejCe MeerIelee mes He[ves
ht
ueieles nQ~ Gme mecee eerYejle keer oMee efkeme ekeej keer nw, pewmes peue kes eJeen ceW peue kes Yecej keer nes peeleer nw~
ig
DeLee&led pewmes peue kee Yecej (keeuee keer[e) keYeer peue kes meeceeve nesves Hej keke kej euelee nw Deewj keYeer
yr
op
peue keer leerJelee ceW MeerIelee mes euelee nw~ Gmeer ekeej, eerYejle kee ceve ceelee kes kegke=le kee mcejCe kejkes keYeer
C
GvnW ueewves kees efJeJeMe kejlee nw, keYeer Yeefkele kes yeue mes Oewe& OeejCe kejkes eerYejle meeceeve ieefle mes eueles nQ Deewj
keYeer eYeg kes mJeYeeJe kee mcejCe kejkes peuoerpeuoer eueves ueieles nQ~
osefKe Yejle kej meese mevesnt~ Yee efve<eeo lesefn mecee efyeosnt~~
oes0- ueies nesve cebieue meiegve, megefve iegefve kenle efve<eeo~
efceefefn meese nesFefnb nj<e, Hegefve Heefjveece efye<eeo~~234~~
Yee0 Yejle peer kes Meeske Deewj mvesn kees osKekej, Gme mecee efve<eeojepe iegn efJeosn nes iees, GvnW osn keer megefOe Yetue
ieF&~ Yejle peer kes efueS ceebieefueke Mekegve nesves ueies~ GvnW megvekej (eerYejle kes cegKe mes) efJeeej kejkes efve<eeojepe
kenves ueies, Ye! DeeHekee Meeske efce peeesiee, emevvelee nesieer, efHej HeefjCeece ceW ogg:Ke he heue Yeer nesiee~
efJeMes<e Fme ee$ee ceW iegn efve<eeo keer es leerveeW yeeleW mele ngF~ eerjece, ue#ceCe, meerlee peer kes oMe&veeW mes eerYejle kee
Meeske efce ieee~ eerjeceYejleefceueeHe mes eerYejle kees n<e& ngDee Deewj Hegve: eYeg keer Heeogkee kes meeLe ueewves Hej eYeg
.
kes efJeeesie mes eerYejle kees efJe<eeo Yeer lees ngDee~
d
ve
mesJeke yeeve mele meye peeves~ Deeece efveke peeF efveejeves~~
er
Yejle oerKe yeve Mewue meceepet~ cegefole gefOele peveg HeeF megveepet~~
es
Yee0 Yejle peer ves mesJeke DeLee&led kesJe efve<eeojepe iegn kes meYeer JeeveeW kees mele ceevee Deewj YeieJeeved eerjece kes
R
Deeece kes efveke pee HengBes~ eerYejle ves Jeve Deewj eerefe$eket HeJe&le kee peye meepemeceepe osKee lees Jes Fleves emevve
s
ht
ngS, ceevees YetKes kees megvoj Yeespeve efceue ieee nes~
ig
R
efJeMes<e efJevee Heef$ekee Heo mebKee 219 ceW Yeefkele kees ner Dece=le Yeespeve kene ieee nw, HesYeefj leguemeerefnb efpeJeeF&e
ll
.A
Yeiele megOee megveepe~ ener megveepe eerefe$eket ceW eerYejle peer kees GHeueyOe ngDee~
s
F&efle Yeerefle peveg epee ogKeejer~ ef$eefyeefOe leeHe Heeref[le ien ceejer~~
ya
peeF megjepe megosMe megKeejer~ nesF Yejle ieefle lesefn Devegnejer~~
N
va
Yee0 pewmes efer Deeefo n F&efleeeW kes Yee mes og:Keer leLee owefnke, owefJeke, Yeewefleke leerve ekeej kes leeHeeW mes SJeb ien
Se
leLee ceneceejer mes Heeref[le epee megvoj jepe Deewj megvoj osMe kees Heekej megKeer nes peeleer nw~ Gmeer ekeej keer eerYejle
keer ieefle ngF&, DeLee&led Jes Yeer cenejepe oMejLe keer ce=legHe F&efle kes Yee mes og:Keer Les, GvnW Yeer eerjece, ue#ceCe, meerlee
th
ee
peer kes JeveJeeme mes leerveeW ekeej kes leeHe melee jns Les~ GvnW cebLejeHe ien oMee (mee{s meeleer) MeefveMej keer ceneoMee
P
ke os jner Leer Deewj Jes kewkeseer kes kegke=leHe ceneceejer mes Yeer Heeref[le Les~ Deye GvnW efJeJeske kes megjepe Deewj
si
eerefe$eket osMe ceW Meeefvle efceue jner nw~

ul
jece yeeme yeve mebHeefle Yeepee~ megKeer epee peveg HeeF megjepee~~
iT
meefeJe efyejeie efyeyeske vejsMet~ efyeefHeve megneJeve HeeJeve osMet~~

r
Sh
Yee0 eerjece, ue#ceCe, meerlee peer kes efveJeeme mes Jeve keer mecHeefe megMeesefYele nes jner nw~ DeLeJee, eerjece kes
11
efveJeemeHe mecHeefe mes Jeve Fme ekeej megMeesefYele nw, pewmes megvoj jepee kees eeHle kejkes epee megKeer nes ieF& nes~ JeneB
20
Jewjeie ner ceb$eer nw Deewj efJeJeske jepee, megneJevee Jeve ner Gme jepe kee megvoj osMe nw~
ht
Ye pece efveece Mewue jpeOeeveer~ Meebefle megceefle Megefe megboefj jeveer~~

ig
mekeue Debie mebHevve megjeT~ jece ejve Deeefele efele eeT~~

yr
op
Yee0 Deefnbmee, mele, Demlese, yeeee&, DeHeefjien es HeeBe ece leLee leHe, Meewe mevlees<e, mJeeOeee (DeHeveer Jewefoke
C
MeeKee kee DeOeeve) Deewj F&MJej kee eefCeOeeve es HeeBe efveece ner efJeJeskeHe cenejepe kes Jeerj mewefveke nQ~ eer
efe$eket heJe&le ner efJeJeske cenejepe keer jepeOeeveer nw~ Meeefvle ner megvoj yegefJeeueer HeefJe$e leLee megvoj cenejeveer nw~ es
efJeJeskeHe cenejepe jepe kes meYeer DebieeW mes HeefjHetCe& SJeb YeieJeeved eerjece kes eerejCeeW kes Deeefele leLee emevve ceve
Jeeues nQ~
oes0- peerefle ceesn ceefnHeeue oue, meefnle efyeyeske YegDeeue~
kejle Dekebke jepe Hegj, megKe mebHeoe megkeeue~~235~~
DeeesOeekeeC[ 493
Yee0 en efJeJeskeHe cenejepe, ceesnHe jepee kees peerlekej, megKemecHeefe Deewj megvoj mecee kes meeLe, DeHeves
eerefe$eket kes veiej ceW efve<kebke DeLee&led Me$egDeeW mes efJenerve neskej jepe kej jne nw~
yeve eosMe cegefve yeeme Ievesjs~ peveg Hegj veiej ieeGB ieve Kesjs~~
efyeHegue efyeefe$e efyenie ce=ie veevee~ epee meceepe ve peeF yeKeevee~~
Yee0 Gmekee Jeve ner eosMe nw leLee Jeve kes Heefjmej ceW cegefveeeW kes Deveske efveJeeme mLeeve ner ceevees Gme jepe kes Hegj,
.
veiej, ieece leLee essess Kes[s DeLee&led HegjJes nQ~ Deveske ekeej kes efJeefJeOe jbieeW kes He#eer Deewj Deveske ce=ie ner Fme
d
ve
jepe kes epeeDeeW kes meceepe nQ, pees yeKeeves veneR pee mekeles~
er
Keiene keefj nefj yeeIe yejene~ osefKe ceefn<e ye=<e meepe mejene~~
es
yeej efyeneF ejefnb Ske mebiee~ penB lenB cevengB mewve elegjbiee~~
R
Yee0 iewb[e, neLeer, efmebn, yeeIe, Jejen (Metkej), Yewbmee, yewue, Fvekes meepe osKekej, Fvekeer eMebmee keer peeleer nw~ es
s
ht
meye HeejmHeefjke efJejesOe kees es[kej peneBleneB Ske meeLe Jeve ceW YeceCe kejles nQ~ ener ceevees efJeJeske He jepee keer
ig
R
elegjbefieCeer mesvee nw~
ll
Pejvee Pejefnb cee iepe ieepeefnb~ cevengB efvemeeve efyeefyeOe efyeefOe yeepeefnb~~
.A
eke ekeesj eeleke Megke efHeke ieve~ ketpele cebpeg cejeue cegefole ceve~~
s
ya
Deefueieve ieeJele veeele ceesje~ peveg megjepe cebieue engB Deesje~~
N
yesefue efyeHe le=ve meHeue meHetuee~ meye meceepe cego cebieue cetuee~~
va
Yee0 Pejves Pej jns nQ DeLee&led peue eJeeefnle kej jns nQ~ celeJeeues neLeer iejpe jns nQ, ceevees es ner efJeJeskeHe jepee
Se
kes Deveske ekeej kes veieejs yepe jns nQ~ ekeJes, ekeesj, HeHeerne, leesles, keeseue kes mecetn Deewj megvoj nbme emevve ceve
th
mes yeesue jns nQ~ Yecej iee jns nQ, ceesj veee jns nQ, ceevees Fme megvoj jepe ceW eejebs Deesj ceebieefueke GlmeJe nes jns nQ~
ee
ueleeeW, Je=#e Deewj le=Ce (Ieeme) meye Heg<He mes egkele nQ~ Fme ekeej, Jeve kee mecHetCe& meceepe ner Deevevo Deewj cebieue
P
kee Deeee yeve ieee nw~

si
ul
oes0- jece Mewue MeesYee efvejefKe, Yejle oe Deefle esce~

iT
leeHeme leHe Heue HeeF efpeefce, megKeer efmejeves vesce~~236~~

r
Sh
Yee0 YeieJeeved eerjece kes HeJe&le eerefe$eket keer MeesYee osKekej, eerYejle kes oe ceW Delevle esce nw, pewmes leHemee
11
kee Heue Heekej, efveece kes meceeHle nessves Hej, leHemJeer megKeer nes ieee nes~
20
leye kesJe TBes eef{ OeeF&~ kensG Yejle meve Yegpee G"eF&~~
veeLe osefKeeefnb efyeHe efyeMeeuee~ Heekeefj pebyeg jmeeue leceeuee~~
ht
ig
efleve leyejve ceOe ye meesne~ cebpeg efyeMeeue osefKe ceve ceesne~~

yr
veerue meIeve HeuueJe Heue ueeuee~ Deefyejue enB megKeo meye keeuee~~
op
ceevengB efleefcej Devecee jemeer~ efyejeer efyeefOe mekesefue meg<ecee meer~~

C
S le meefjle meceerHe ieesmeeBF&~ jIegyej Hejvekeger penB eF&~~
Yee0 leye kesJe DeLee&led efve<eeojepe iegn oew[kej, TBes mLeeve Hej e{kej oesveeW YegpeeeW G"ekej, eerYejle mes kenves
ueies, veeLe! Fve efJeMeeue eej Je=#eeW kees osKe jns nQ, pees Heeke[, peecegve, Deece Deewj leceeue kes veece mes peeves peeles nQ,
GvneR Je=#eeW kes yeere ceW megvoj Deewj efJeMeeue JeJe=#e megMeesefYele nes jne nw, efpemes osKekej ceve ceesefnle nes G"lee nw~
Fmekes HeuueJe veerues Deewj Delevle Ieves nQb, Fmekes Heue ueeue leLee meYeer keeueeW ceW megKe osvesJeeueer eee Yeer Ieveer nw,
ceevees efJeOeelee ves meg<ecee DeLee&led HejceMeesYee kees Ske$e kejkes DeCe Deewj DebOekeej keer jeefMe keer jevee keer nw~ ns
ieesmeeF! DeLee&led DeHeveer FefveeW kees efveebef$ele kejkes YeieJeeved eerjece kes Yepeve ceW ueieeves Jeeues eerYejle! HetJees&kele es
HeeBees Je=#e (Heeke[, peecegve, Deece, leceeue Deewj Je) ceboeefkeveer veoer kes meceerHe ceW nQ~ peneB jIegJej DeLee&led mecHetCe&
peerJeeW kes JejCeere eerjece keer HeCe&keger osJeleeDeeW eje eeer ieF& nw DeLee&led keg efove HetJe& ner yeveeeer ieF& nw~
efJeMes<e veerues HeuueJe ner eneB DebOekeej kes GHecese nQ Deewj ueeue Heue DeCe kes~
d .
leguemeer leJej efyeefyeOe megneS~ kenBg efmee efHee kengB ueKeve ueieeS~~
ve
ye eee yesefokee yeveeF&~ efmee efvepe Heeefve mejespe megneF&~~
er
Yee0 eneB leguemeer peer kes Deveske es Je=#e megneJeves ueie jns nQ~ keneR Hej lees eermeerleeHeefle eYeg eerjece ves ueieees nQ
es
Deewj keneR Hej eerue#ceCe ves ueieees nQ~ JeJe=#e keer eee kes veeres YeieJeleer eermeerlee ves DeHeves kejkeceueeW mes
R
megneJeveer e%eJesefokee yeveeF& nw~
s
ht
oes0- penB yew"s cegefveieve meefnle, efvele efmee jece megpeeve~
ig
R
megveefnb keLee Fefleneme meye, Deeiece efveiece Hegjeve~~237~~
ll
.A
Yee0 efpeme Jesefokee Hej yew"s DeLee&led efJejepeceeve ngS elegj eermeerleejece peer efvele ner meYeer Fefleneme leLee Deeiece
DeLee&led $e+ef<eeCeerle mebefnleeeW, Jeso SJeb HegjeCeeW keer keLeeeW megveles nQ~
s
ya
meKee yeeve megefve efyeHe efvenejer~ Gceies Yejle efyeueeseve yeejer~~
N
kejle eveece eues oesG YeeF&~ kenle eerefle Meejo mekegeeF&~~
va
Se
Yee0 efce$e efve<eeojepe kes Jeeve megvekej, HetJees&kele HeeBeeW Je=#eeW kees osKekej, eerYejle kes efJeueeseve DeLee&led efJeefMe
ves$eeW ceW peue Gce[ Deees~ oesveeW YeeF& eerYejle SJeb Me$egIve peer eCeece kejles ngS eues~ Gvekee esce kenles ngS mejmJeleer
th
peer Yeer mebkegefele nes jner LeeR~

P ee
nj<eefnb efvejefKe jece Heo Debkee~ ceevengB Heejme HeeeG jbkee~~

si
jpe efmej Oeefj efne veeveefve ueeJeefnb~ jIegyej efceueve meefjme megKe HeeJeefnb~~
ul
iT
Yee0 eerjece kes ejCe efevneW kees osKekej eerYejle Fme ekeej emevve nes jns Les, ceevees oefj kees Heejme DeLee&led
r
HeejmeceefCe efceue ieee nes~ eYeg keer ejCeOetefue efmej Hej jKekej, eerYejle Gmes oe Deewj DeeBKeeW ceW ueiee jns nQ~
Sh
Gmemes Jes eerjece kes efceueve kes meceeve megKe Hee jns nQ~
11
osefKe Yejle ieefle DekeLe DeleerJee~ esce ceieve ce=ie Keie pe[ peerJee~~
20
meKeefnb mevesn efyeyeMe ceie Yetuee~ keefn megHebLe megj yej<eefnb Hetuee~~
ht
Yee0 eerYejle keer Delevle DeefveJe&eveere ieefle kees osKekej efnjCe, He#eer leLee pe[-peerJe Yeer esce ceW ceive nes iees~
ig
eerYejle esce kes efJeJeMe nesves mes efce$e efve<eeojepe kees ceeie& Yetue ieee~ megvoj ceeie& kenkej, osJelee Heg<HeJe=ef kejves
yr
op
ueies~
C
efvejefKe efme meeOeke Devegjeies~ menpe mevesn mejenve ueeies~~
nesle ve Yetleue YeeJe Yejle kees~ Deej meej ej Deej kejle kees~~
Yee0 GvnW osKekej, efme Deewj meeOeke Yeer Devegjkele nes G"s DeLee&led esce ceW Yej iees Deewj eerYejle kes mJeeYeeefJeke
mvesn keer eMebmee kejves ueies~ eefo mebmeej ceW eerYejle kee YeeJe eke ve ngDee neslee, DeLeJee eerYejle kee pevce ve
ngDee neslee, lees pe[eW kees esleve Deewj esleve kees pe[ keewve kejlee?
DeeesOeekeeC[ 495
oes0- esce Deefcee ceboj efyejn, Yejle HeeesefOe ieBYeerj~

ceefLe eiesG megj meeOeg efnle, ke=HeeefmebOeg jIegyeerj~~238~~
Yee0 efJejn kees cebojeeue HeJe&le yeveekej Gmeer mes osJeleeHe mevleeW kes efueS eerYejleHe iecYeerj #eerjmeeiej kee
cebLeve kejkes, ke=Hee kes meeiej, jIegkegue kes Jeerj YeieJeeved eerjece ves esceHe Dece=le kees eke kej efoee~
efJeMes<e #eerjmeeiej kes cebLeve mes lees lesjn Deve jlveeW kes meeLe Dece=le eke ngDee Lee, Hejvleg YeieJeeved eerjece ves
d .
eerYejleHe #eerjmeeiej kees ceLe kej esceece=le kees ner eewon yeej eke efkeee~
ve
meKee mecesle ceveesnj peese~ ueKesG ve ueKeve meIeve yeve Deese~~
er
es
Yejle oerKe eYeg Deeece HeeJeve~ mekeue megcebieue meove megneJeve~~
R
kejle eyesMe efces ogKe oeJee~ peveg peesieer HejceejLe HeeJee~~
s
Yee0 eerue#ceCe ves Ieves Jeve kes Dees ceW nesves kes keejCe efce$e iegn kes meeLe ceveesnj pees[er eerYejleMe$egIve peer kees
ht
ig
veneR osKee~ eerYejle ves mecHetCe& MegYecebieueeW kes efveJeeme mLeeve leLee megvoj HeefJe$e eerjece kes Deeece kees osKe efueee,
R
Deeece ceW eJesMe kejles ner eerYejle kes meYeer og:Ke oeJeeefive meceeHle nes iees, ceevees eesieer ves HejceeLe& kees Hee efueee~
ll
.A
osKes Yejle ueKeve eYeg Deeies~ HetBs yeeve kenle Devegjeies~~
s
Meer<e pee keef cegefve He yeeBOes~ letve kemes kej Mej Oeveg keeBOes~~
ya
N
Yee0 eerYejle ves osKee keer eerue#ceCe eYeg eerjece kes Deeies Ke[s nQ~ Jes eerjece kes eje Hets ngS eMveebs kes GejHe
va
JeeveeW kees kenleskenles esceceive nes iees nQ~ GvneWves MeerMe Hej pee Deewj keefeosMe cesW cegefveHe DeLee&led Jeukeue
Se
Jem$e yeeBOe jKee nw~ lejkeme keme jKee nw, Gvekes neLe ceW yeeCe Deewj mkevOe ceW Oeveg<e MeesefYele nw~
th
yesoer Hej cegefve meeOeg meceepet~ meere meefnle jepele jIegjepet~~

ee
yeuekeue yemeve peefue leveg Meecee~ peveg cegefve yes<e keervn jefle keecee~~
P
kej keceueefve Oeveg meeeke Hesjle~ efpee keer pejefve njle nBefme nsjle~~
si
ul
Yee0 e%eJesefokee Hej cegefve Deewj mevleeW kes meceepe kes meeLe eermeerlee kes meefnle jIegkegue kes jepee eerjeceev
iT
efJejepe jns nQ~ GvneWves Jeukeue Jem$e OeejCe efkeee nw, Gvekes efmej Hej pee efJejepe jner nw, Gvekee Mejerj Meeceue nw~
r
Sh
eYeg eermeerlee kes meefnle Ssmes MeesYeeeceeve nes jns nQ, ceeveess jefle Deewj keeceosJe ves ner cegefve kee JesMe yevee efueee nw~ eYeg
DeHeves kejkeceueeW mes Oeveg<eyeeCe Hesj jns nQ Deewj nBmekej efvenejles ngS peerJecee$e kes peueve kees meceeHle kej jns nQ~
11
20
oes0- uemele cebpeg cegefve ceb[ueer, ceOe meere jIegebo~

ieeve meYee peveg leveg Oejs, Yeieefle meefeoevebo~~239~~
ht
ig
Yee0 cegefveceC[ueer kes ceOe ceW YeieJeleer eermeerlee SJeb jIegkegue kes evcee YeieJeeved eerjece megMeesefYele nes jns nQ,
yr
ceevees %eeve keer meYee ceW Yeefkele leLee meefeoevevo DeLee&led meledefeedDeevevo mJehe hejyee ner Mejerj OeejCe kejkes
op
efJejepeceeve nQ~
C
meevegpe meKee mecesle ceieve ceve~ efyemejs nj<e Meeske megKe ogKe ieve~~
Heeefn veeLe keefn Heeefn ieesmeeF~ Yetleue Hejs uekeg keer veeF~~
Yee0 eerMe$egIve SJeb eerefve<eeojepe kes meeLe eerYejle kee ceve ceive nes ieee~ Jes n<e&, Meeske, megKe Deewj og:KeeW kes
mecetneW kees Yetue iees~ ns veeLe! ns ieesmeeF! eYeg eerjece cesjer j#ee keerefpeesj#ee keerefpees~ Ssmee ken kej, eerYejle
esermeer [er kes meceeve He=LJeer Hej meb%eeMetve keer oMee ceW efiej He[s~
yeeve meesce ueKeve Heefneeves~ kejle eveece Yejle efpee peeves~~
yebOeg mevesn mejme Sefn Deesje~ Gle meeefnye mesJee yej peesje~~
efceefue ve peeF veefnb iegojle yeveF&~ megkeefye ueKeve ceve keer ieefle YeveF&~~
d .
ve
jns jeefKe mesJee Hej Yee~ e{er ebie peveg Kewbe Kesuee~~
er
Yee0 eerYejle kes esceHetJe&ke Jeeve kees ue#ceCe peer ves Heneeve efueee Deewj en Yeer peeve efueee efke, eerYejle
es
esceHetJe&ke eYeg kees eCeece kej jns nQ~ Fme Deesj Yeelee kee mvesn ye{lee pee jne nw Deewj Gme Deesj mJeeceer keer mesJee Yeer
R
DeHevee yeue ye{e jner nw DeLee&led ue#ceCe peer kes oe ceW Gce[e ngDee eerYejle kes eefle Yeele=mvesn GvnW eerYejle mes
s
ht
efceueves kes efueS efJeJeMe kej jne nw Deewj GOej mJeeceer eerjece keer mesJee eerue#ceCe kees mesJee kejles jnves kes efueS
ig
yeeOe kej jner nw~ Dele: ve lees eerue#ceCe mes eerYejle kees efceuee pee jne nw Deewj ve ner Gvemes eerYejle kes mecyevOe ceW
R
ll
eYeg mes keg kenles yeve jne nw~ keesF& megkeefJe ner eerue#ceCe keer Fme ceeveefmeke oMee kee JeCe&ve kej mekelee nw~
.A
ue#ceCe peer DeHevee mecHetCe& Yeej mesJee Hej ner jKe egkes nQ, GvneWves DeHeves ceve kees mesJee kes eefle Fmeer ekeej Keerbee
s
ya
pewmes kegMeue Helebie G[eves Jeeuee efKeuee[er DeekeeMe ceW e{er ngF& Helebie kees Keerbe ueslee nw~
N
kenle meesce veeF ceefn ceeLee~ Yejle eveece kejle jIegveeLee~~
va
G"s jece megefve esce DeOeerje~ kengB He kengB efve<ebie Oeveg leerje~~
Se
Yee0 eerue#ceCe He=LJeer Hej efmej veJeekej esceHetJe&ke eYeg mes kenves ueies, ns eerjIegveeLe! Yewee eerYejle He=LJeer Hej
th
cemleke veJeekej DeeHekees esceHetJe&ke eCeece kej jns nQ~ en megvekej, esce ceW DeOeerj nesles ngS DeLee&led DeHeves Oewe& kee
ee
leeie kejles ngS YeieJeeved eerjece Deemeve Hej mes G" Ke[s ngS, Gvekee Gejere Jem$e keneR efiej He[e, lejkeme keneR
P
efieje, Oeveg<eyeeCe keneR efiejs~

si
ul
oes0- yejyeme efueS G"eF Gj, ueeS ke=HeeefveOeeve~

iT
Yejle jece keer efceueefve ueefKe, efyemeje meyeefnb DeHeeve~~240~~

r
Sh
Yee0 ke=Hee kes keesMe YeieJeeved eerjece ves He=LJeer Hej He[s ngS eerYejle kees yejyeme DeLee&led eerYejle kes veneR eenves Hej
11
Yeer, yeueHetJe&ke G"e efueee Deewj oe mes ueiee efueee~ eerYejle Deewj YeieJeeved eerjece kee efceueve DeLee&led efceueeHe
20
osKekej meYeer kees DeHeveeHeve Yetue ieee~

ht
efceueefve eerefle efkeefce peeF yeKeeveer~ keefyekegue Deiece kejce ceve yeeveer~~
ig
Hejce esce Hetjve oesG YeeF&~ ceve yegefOe efele Denefceefle efyemejeF&&~~
yr
op
Yee0 keefJekegue kes efueS kece&, ceve Deewj JeeCeer mes Deiece eerjeceYejle keer efceueefve Deewj Gvekeer eerefle efkeme ekeej
C
kener peees? oesveeW YeeF& eerjeceYejle peer HejceHetpeveere esce mes HeefjHetCe& nQ, GvneWves ceve, yegef, Denbkeej Deewj efee Fve
meyekees Yeguee efoee nw~

kenng mees esce eie kees kejF&~ kesefn eee keefye ceefle DevegmejF&&~~
keefyeefnb DejLe DeeKej yeue meeBee~ Devegnefj leeue ieefleefn ve veeee~~
DeeesOeekeeC[ 497
Yee0 eneB eejeW Jekelee eerYegMegefC[, Mejpeer, ee%eJeukee peer SJeb leguemeeroeme peer DeHevesDeHeves eesleeDeeW eerie[,
HeeJe&leer, Yejepe SJeb eerJew<CeJe mevleieCe kes ceve kees meeJeOeeve kejles ngS kenles nQ efke, Yeuee yeleeFes, YeieJeeved
eerjece Deewj eerYejle kes Gme esce kees keewve eke kejs? keefJe keer ceefle (yegef) efkemekeer eee kee DevegmejCe kejs~
keefJe kees DeLe& Deewj De#ejeW kee ner JeemleefJeke yeue neslee nw~ ve, leeue keer ieefle kee DevegmejCe kejkes ner veeelee nw~
Deiece mevesn Yejle jIegyej kees~ penB ve peeF ceve efyeefOe nefj nj kees~~
.
mees ceQ kegceefle kenewb kesefn YeeBleer~ yeepe megjeie efke ieeB[j leeBleer~~
d
ve
Yee0 eerYejle SJeb YeieJeeved eerjece kee esce Flevee Deiece DeLee&led keef"ve nw efke peneB yeeepeer, efJe<Cegpeer, efMeJe peer
er
kee ceve Yeer veneR peelee~ Gmekees kegeflmele yegefJeeuee ceQ (leguemeeroeme, YegMegefC[, efMeJe, ee%eJeukee) efkeme ekeej mes
es
kentB? keee ieeB[j DeLee&led ieeB"Jeeueer keesceue HeefeeeW keer Ieeme mes yeveer leeBle mes yeveer ngF& meejbieer mes megvoj jeie yepe
R
s
mekeleer nw? Jen lees Ske ner jie[ ceW t peeesieer~
ht
ig
efceueefve efyeueesefke Yejle jIegyej keer~ megjieve meYee OegkeOegkeer Oejkeer~~
R
mecegPeeS megjieg pe[ peeies~ yejef<e emetve eMebmeve ueeies~~
ll
.A
Yee0 eerjece SJeb eerYejle kee efceueve osKekej osJeleeDeebs kes mecetn [j iees, Gvekeer OegkeOegkeer DeLee&led eleer Oe[keves
s
ueieer~ osJeieg ye=nmHeefle ves mecePeeee, efHej Jes mJeeLe& mes pe[ osJelee peies Deewj Heg<HeJe<ee& kejkes eMebmee kejves ueies~
ya
N
oes0- efceefue meesce efjHegmetoveefnb, kesJe YeWsG jece~
va
Yetefj Yeee YeWs Yejle, ueefceve kejle eveece~~241~~

Se
Yee0 eerjece ves esceHetJe&ke Me$egIve peer mes efceuekej efve<eeojepe kees ieues mes ueiee efueee Deewj eerYejle ves eCeece kejles
th
ngS ue#ceCe peer kees Delevle YeeJe mes oe mes ueieeee~

ee
YeWsG ueKeve ueueefke ueIeg YeeF&~ yengefj efve<eeo ueervn Gj ueeF&~~

P
Hegefve cegefveieve ogngB YeeFve yebos~ DeefYecele DeeefMe<e HeeF Devebos~~

si
ul
Yee0 eerue#ceCe ves ueuekekej DeLee&led esce mes Deekegue neskej ess YeeF& Me$egIve peer kees YeWe DeLee&led efceues, efHej
iT
GvneWves efve<eeojepe iegn kees ieues mes ueiee efueee, efHej oesveeW YeeF& eerYejle SJeb Me$egIve peer ves eerefe$eket kes cegefveieCeeW
r
Sh
kees Jevove efkeee leLee Gvemes ceveeene DeeMeerJee&o Heekej Deeveefvole ngS~
11
meevegpe Yejle Gceefie Devegjeiee~ Oeefj efmej efmee Heo Heogce Hejeiee~~
20
Hegefve Hegefve kejle eveece G"eS~ efmej kej keceue Hejefme yew"eS~~
ht
Yee0 ess YeeF& Me$eggIve peer kes meefnle eerYejle ves esce ceW Gcebefiele neskej meerlee peer kes ejCekeceueeW keer OetueHe
ig
yr
Hejeie kees DeHeves efmej Hej OeejCe efkeee~ yeejyeej eCeece kejles ngS oesveeW Yeelee eerYejleMe$egIve peer kees meerlee peer ves
op
G"e efueee~ Gvekes efmej Hej DeHeves kejkeceue kees mHeMe& kejkes GvnW efye"eee~
C
meere DeMeer<e oervn ceve ceeneR~ ceieve mevesn osn megefOe veeneR~~
meye efyeefOe meevegketue ueefKe meerlee~ Yes efvemeese Gj DeHe[j yeerlee~~

Yee0 eermeerlee ves oesveeW Yeelee eerYejleMe$egIve peer kees ceve ceW ner DeeMeerJee&o efoee~ Jes esce ceW ceive nes ieF, GvnW
Mejerj kee mcejCe Yeer veneR jne~ eermeerlee kees meye ekeej mes DeHeves Devegketue osKekej eerYejleMe$egIve peer Meeske mes
jefnle nes iees~ Gvekes oe kee DeHe[j DeLee&led keefuhele Yee otj nes ieee~
keesG keg kenF ve keesG keg HetBe~ esce Yeje ceve efvepe ieefle tBe~~
lesefn DeJemej kesJe Oeerjpe Oeefj~ peesefj Heeefve efyeveJele eveece keefj~~
Yee0 ve keesF& efkemeer mes keg ken jne nw Deewj ve keesF& efkemeer mes keg Het jne nw~ meyekee ceve esce mes Yeje ngDee
nw, Hejvleg efvepe ieefle DeLee&led DeHeves mebkeuHe keer ieefle mes Metve nes ieee nw~ Gmeer mecee Oewe& OeejCe kejkes, eCeece
kejkes, neLe pees[kej efve<eeojepe kesJe efJeveleer kejves ueies~
oes0- veeLe meeLe cegefveveeLe kes, ceeleg mekeue Hegj ueesie~
d .
ve
mesJeke mesveHe meefeJe meye, DeeS efyekeue efyeeesie~~242~~
er
Yee0 ns veeLe! (jeIeJepeer) cegefveeeW kes jepee Jeefme peer kes meeLe DeeHekes efJeeesie ceW Jeekegue ngF& meYeer ceeleeeW, veiej
es
kes ueesie, mesJeke, mesveeHeefle Deewj meYeer cebef$eieCe DeeHekes oMe&veeW kes efueS eerefe$eket Deees nQ~ (nce ueesie DeeHekes
R
Deeece kee Helee ueieeves kes efueS Deees Les, Deye Gve ueesieeW kees yeguee efueee peees~)
s
ht
MeerueefmebOeg megefve ieg Deeiecevet~ efmee meceerHe jeKes efjHegocevet~~
ig
R
eues meyesie jece lesefn keeuee~ Oeerj Oejce Oegj oerveoeeuee~~
ll
.A
Yee0 Meerue DeLee&led mJeYeeJe kes meeiej Oece& keer Oegjer kees OeejCe kejves ceW Oewe&Jeeve, oerveeW Hej oee kejves Jeeues
s
YeieJeeved eerjece iegosJe kee Deeieceve megvekej meerlee peer kes meceerHe Me$egIve peer kees jKee Deewj mJeeb Gmeer mecee
JesieHetJe&ke eue efoes~ ya
N
iegefnb osefKe meevegpe Devegjeies~ ob[ eveece kejve eYeg ueeies~~
va
cegefveJej OeeF efueS Gj ueeF&~ esce Gceefie YeWs oesG YeeF&~~

Se
Yee0 iegosJe kees osKekej, ess YeeF& eerue#ceCe kes meefnle YeieJeeved eerjece Devegjeie mes Yej iees Deewj GvnW oC[Jeled
th
ee
eCeece kejves ueies~ cegefvees Jeefme peer ves oew[kej oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe peer kees oe mes ueiee efueee Deewj esce
P
kes lejbie ceW lejbefiele neskej GvnW efceues~

si
esce Hegueefke kesJe keefn veecet~ keervn otefj les ob[ eveecet~~
ul
iT
jecemeKee $e+ef<e yejyeme YeWs~ peveg ceefn ueg"le mevesn mecess~~

r
Sh
Yee0 esce mes jesceebefele neskej DeHevee veece kenkej efve<eeojepe iegn ves otj mes ner Jeefme peer kees oC[Jeled eCeece
efkeee Deewj cenef<e& Jeefme peer eerjece kes meKee iegn peer kees yeueHetJe&ke G"ekej oe mes ueieekej efceues, ceevees He=LJeer
11
Hej ueesles ngS mvesn kees ner Jeefme peer ves meces kej oe mes ueiee efueee nes~
20
efJeMes<e eneB oes yeej Jeefme peer kees efve<eeo peer kes eCeece kee JeCe&ve Deelee nw~ Fmekee keejCe en nw efke, Henueer
ht
ig
yeej efve<eeo peer ves Jeefme peer kees eerjece kes efce$e kes DeefOekeej mes eCeece efkeee Lee Deewj otmejer yeej eerjece keer
yr
kegefee kee Helee ueiee uesves kes n<e& ceW eerYejle kes efce$e kes DeefOekeej mes DeLeJee Fme yeej Yeer GvneWves mJeeb kees eerjece
op
HeefjJeej kee ceevekej Gme DeefOekeej mes ner eCeece efkeee~

C
jIegHeefle Yeieefle megcebieue cetuee~ veYe mejeefn megj yej<eefnb Hetuee~~

Sefn mece efveHe veere keesG veeneR~ ye[ yeefme mece kees peie ceeneR~~
oes0- pesefn ueefKe ueKeveng les DeefOeke, efceues cegefole cegefvejeG~
mees meerleeHeefle Yepeve kees, eie eleeHe eYeeG~~243~~
DeeesOeekeeC[ 499
Yee0 meYeer megcebieueeW keer Deeee leLee keejCeHe eerjeceYeefkele keer mejenvee kejkes DeekeeMe mes osJelee Heg<HeJe=e f
kejves ueies Deewj yeesues, mebmeej ceW efve<eeojepe iegn pewmee Delevle efveke= keesF& veneR nw Deewj cenef<e& Jeefme peer kes meceeve
mebmeej ceW keesF& ye[e Yeer veneR nw, efpeme efve<eeo kees osKekej ue#ceCe peer mes DeefOeke ceevekej emevveleeHetJe&ke cegefvejepe
Jeefme peer Gmemes efceue jns nQ, Jen lees eermeerleeHeefle eerjece keer Yeefkele kee ner eleeHe Deewj eYeeJe eke nw~ DeveLee,
Jeefme peer pewmes meJees&e keesef kee yeeeCe DeHeves JeCee&efYeceeve kees es[kej ue#ceCe peer mes Yeer DeefOeke Jeelmeue mes
efve<eeojepe kees keeeW efceueles?
d .
ve
Deejle ueesie jece meye peevee~ keveekej megpeeve YeieJeevee~~
er
pees pesefn Yeee jne DeefYeuee<eer~ lesefn lesefn kew leefme leefme efe jeKeer~~
es
meevegpe efceefue Heue cenB meye keent~ keervn otefj ogKe oeve oent~~
R
en yeef[ yeele jece kew veeneR~ efpeefce Ie keesef Ske jefye eneR~~
s
ht
ig
Yee0 keCee keer Keeefve, elegj SsMJee& Deeefo neW ceenelceeW mes egkele YeieJeeved eerjece ves meye ueesieeW kees DeHeves
R
oMe&veeW kes efueS Deee& DeLee&led Delevle Jeekeguelee kes meeLe Glmegke peevee~ pees efpeme YeeJe mes eYeg kes oMe&veeW kes efueS
ll
.A
Fgke Lee YeieJeeved eerjece ves GmeGme Jeefkele keer GmeerGmeer ekeej mes efe keer j#ee keer~ Ske #eCe ceW ess YeeF&
s
ue#ceCe peer kes meefnle YeieJeeved eerjece ves meYeer kees efceuekej Demenveere og:Ke Deewj YeieJeled efJeeesie mes GlHevve ngS
ya
leeHe kees otj kej efoee~ YeieJeeved eerjece kes efueS Ske #eCe ceW meyemes efceue uesvee en keesF& ye[er yeele veneR nw, pewmes
N
Ske mete& keer eee kejes[eW Ie[eW kees eYeeefJele kej ossleer nw DeLee&led kejes[eW Ie[eW ceW Ske ner mete&veejeeCe keer eee
va
Se
(eefleefyecye) ekeHe ceW efoKeleer nw, Gmeer ekeej YeieJeeved eerjece ves Ske neskej Yeer DemebKe ueesieeW kees efceuekej
meYeer kee og:Ke Deewj mebleeHe otj kej efoee~
th
ee
efceefue kesJeefnb Gceefie Devegjeiee~ Hegjpeve mekeue mejenefnb Yeeiee~~

P
osKeer jece ogefKele cenleejer~ peveg megyesefue DeJeueer efnce ceejer~~

si
ul
Yee0 Devegjeie kes Gcebie mes egkele neskej efve<eeojepe kesJe kees efceuekej meYeer DeJeOeJeemeer Gvekes meewYeeie keer
iT
mejenvee kejves ueies~ YeieJeeved eerjece ves ceeleeDeeW kees Gmeer ekeej og:Keer osKee, ceevees efnceHeele kes eje ceejer ngF&
r
Sh
megvoj ueleeDeeW keer HebefkeleeeB neW~

11
eLece jece YeWer kewkeseer~ mejue megYeee Yeieefle ceefle Yeseer~~

20
Heie Heefj keervn eyeesOe yenesjer~ keeue kejce efyeefOe efmej Oeefj Keesjer~~
ht
Yee0 meJe&eLece eerjece kewkeseer mes efceues Gvekes ieues ueies~ DeHeves mejue mJeYeeJe Deewj Yeefkele mes eYeg ves kewkeseer keer
ig
yegef kees efYebiees efoee~ efhej Gvekes ejCeeW Hej He[kej, eYeg ves eyeesOe efkeee DeLee&led kewkeseer peer kees mecePeeee, ceeB!
yr
op
keeue Deewj kece& kes keejCe efJeOeelee ves DeeHekes efmej Hej oes<e ce{ efoee~
C
oes0- YeWer jIegyej ceeleg meye, keefj eyeesOe Heefjlees<e~
Debye F&Me DeeOeerve peie, keeng ve osFe oes<e~~244~~

Yee0 eyeesOe Deewj Heefjlees<e kejkes DeLee&led efoJe%eeve SJeb GHeosMe Deewj meblees<e kee GHeee kejkes, mecePeeyegPeekej
eerjece meye ceeleeDeeW mes efceues Deewj Deveske He OeejCe kejkes meye kes ieues ueies~ yeesues, ns ceeleeDeeW! en peieled F&MJej
kes DeOeerve nw, FmeefueS efkemeer kees oes<e cele oerefpees~
iegeflee Heo yebos ogngB YeeF&~ meefnle efyeeeflee pes meBie DeeF&~~
iebie ieewefj mece meye meveceeveeR~ osefnb DeMeer<e cegefole ce=og yeeveeR~~
Yee0 oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe peer ves iegHelveer DevOeleer peer kes eerejCeeW kees Jevove efkeee Deewj meeLe ceW pees
yeeeCeHeeflveeeB DeeF& LeeR Gvekes Yeer ejCeeW kees esceHetJe&ke Jevove efkeee~ iebieepeer, SJeb HeeJe&leer peer keer YeeBefle meyekee
mecceeve efkeee~ meYeer yeeeCe HeeflveeeB keesceue JeeCeer ceW eerjece kees DeeMeerJee&o osves ueieerb~
.
ieefn Heo ueies megefce$ee Debkee~ peveg YeWer mebHeefle Deefle jbkee~~
d
ve
Hegefve peveveer ejveefve oesG Yeelee~ Hejs esce yeekegue meye ieelee~~
er
Yee0 Fmekes Devevlej oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe peer ejCe Heke[kej megefce$ee peer keer ieeso cebs peekej efueHe iees,
es
ceevees Delevle oefj kees mecHeefe efceue ieF& nes, efHej eerjeceue#ceCe peer ceelee keewmeuee peer kes ejCeeW ceW He[ iees,
R
s
Gvekes meYeer Debie esce mes Jeekegue nes jns Les~
ht
ig
Deefle Devegjeie Debye Gj ueeS~ veeve mevesn meefueue DevnJeeS~~
R
lesefn DeJemej kej nj<e efye<eeot~ efkeefce keefye kenw cetke efpeefce mJeeot~~
ll
.A
Yee0 Delevle Devegjeie (esce) mes ceelee keewmeuee peer ves oesveeW Yeelee eerjeceue#ceCe peer kees oe mes ueiee efueee
s
Deewj ves$eeW mes yenles ngS esce kes peue mes GvnW venuee efoee~ Gme mecee kes n<e& Deewj Meeske kees keefJe kewmes ken mekelee
ya
nw? pewmes ietBiee mJeeo kees ken veneR mekelee, kesJeue DevegYeJe kejlee nw Gmeer ekeej, keefJe Gme mecee kes n<e& Deewj
N
efJe<eeo kees ken veneR Hee jne nw~
va
Se
efceefue peveefveefnb meevegpe jIegjeT~ ieg meve kensG efke Oeeefje HeeBT~~
Hegjpeve HeeF cegveerMe efveeesiet~ peue Leue leefke leefke GlejsG ueesiet~~
th
ee
Yee0 ess YeeF& ue#ceCe peer kes meeLe jIegkegue kes jepee YeieJeeved eerjece ves ceelee keewmeuee peer mes efceuekej ieg osJe
P
mes kene efke, Deeece ceW HeOeejW~ DeJeOeJeemeer meYeer ueesie iegosJe Jeefme peer kee DeeosMe Heekej, peue Deewj mLeue osKe
si
osKekej ceboeefkeveer Heej Glejs~

ul
iT
oes0- ceefnmegj ceb$eer ceeleg ieg, ieves ueesie efueS meeLe~

r
HeeJeve Deeece ieceve efkee, Yejle ueKeve jIegveeLe~~245~~

Sh
Yee0 yeeeCe, ceb$eer, ceeleeeW, iegpeve Deewj Deve ieCeceeve meYeer ueesieeW kees meeLe ueskej eerYejle, ue#ceCe leLee jece
11
peer HeefJe$e Deeece kees emLeeve efkees~

20
meere DeeF cegefveJej Heie ueeieer~ Gefele DeMeer<e uener ceve ceeBieer~~
ht
ig
iegHeeflveefnb cegefveefleeve meceslee~ efceueer esce keefn peeF ve peslee~~

yr
yebefo yebefo Heie efmee meyener kes~ DeeefMejyeeve uens efee peer kes~~
op
Yee0 YeieJeleer eermeerlee Deekej cegefvees Jeefme peer kes ejCeeW ceW efueHe ieF Deewj GvneWves ceve ceeBiee Gefele
C
DeeMeerJee&o Heeee~ yeeeCeeW keer HeeflveeeW kes meeLe iegHelveer DevOeleer peer kees meerlee peer efceueerb~ Gvekes oe ceW efpelevee
esce Lee, Jen veneR kene pee mekelee~ meyekes ejCeeW kees yeejyeej Jevove kejkes meerlee peer ves DeHeves ceve kees efee ueieves
Jeeues DeeMeerJee&o eeHle efkees~
meemeg mekeue peye meere efvenejer~ cetos veeve menefce megkegceeejer~~
Hejer yeefOeke yeMe cevengB cejeueer~ keen keervn kejleej kegeeueer~~
DeeesOeekeeC[ 501
Yee0 peye meemegDeeW ves megkegceejer eermeerlee kees efveneje DeLee&led osKee, leye GvneWves og:Ke mes mence kej DeLee&led YeeYeerle
neskej DeHeveer DeeBKeW cetBo ueer, ceevees yensefueS kes JeMe ceW nbefmeveer He[ ieF& nes~ efJeOeelee ves en keewvemee kegeeue kej
[euee? DeLeJee, peye megkegceejer eermeerlee ves DeHeveer meYeer meemegDeeW kees efJeOeJeeHe ceW osKee, leye GvneWves og:Ke mes
YeeYeerle neskej DeHeveer DeeBKeW yevo kej ueer~ Jes meeseves ueieerb, ceevees nbefmeveer yensefueS kes JeMe ceW nes ieF& nw, yegjer eeue
eueves Jeeues efJeOeelee ves en keee kej efoee?
.
efleve efmee efvejefKe efveHe ogKe HeeJee~ mees meye meefne pees owJe meneJee~~
d
ve
pevekemeglee leye Gj Oeefj Oeerje~ veerue veefueve ueeseve Yeefj veerje~~
er
efceueer mekeue meemegve efmee peeF&~ lesefn DeJemej kevee ceefn eF&~~
es
Yee0 meemegDeeW ves eermeerlee kees leHeefmJeveer JesMe ceW osKekej yengle og:Ke Heeee~ Jes meeseves ueieerb efke, Jen meye menvee
R
s
He[lee nw, pees F&MJej meneles nQ (menve kejves kes efueS efJeJeMe kejles nQ)~ leye pevekeveefvoveer meerlee peer oe ceW Oewe&
ht
OeejCe kejkes veerues keceue pewmes ves$eeW ceW Deegpeue Yejkej, peekej meYeer meemegDeeW mes efceueerb, Gme DeJemej Hej keCee
ig
R
He=LJeer Hej e ieF&~ DeLeJee, He=LJeer keCee mes {Bke ieF&~
ll
.A
oes0- ueeefie ueeefie Heie meyeefve efmee, YeWefle Deefle Devegjeie~
s
oe DeMeer<eefnb esce yeMe, jefnnng Yejer megneie~~246~~
ya
Yee0 eermeerlee meYeer meemegDeeW kes ejCeeW ceW efueHeefueHekej Delevle esce mes meyekes ieues efceue jner nQ~ meYeer (meele
N
va
meew) meemegeW esceJeMe neskej oe ceW DeeMeerJee&o os jner nQ, ns meerles! legce meowJe meewYeeie mes Yejer jnesieer~
Se
efyekeue mevesn meere meye jeveer~ yew"ve meyeefn kenssG ieg ieeveer~~
th
keefn peie ieefle ceeefeke cegefveveeLee~ kens kegke HejceejLe ieeLee~~

ee
Yee0 eermeerlee SJeb jepeIejeves keer meYeer efm$eeeB esce mes Jeekegue nes jner nQ~ %eeveer iegosJe Jeefme peer ves meYeer kees
P
yew"ves kes efueS kene~ ceeeecee mebmeej keer ieefle kee JeCe&ve kejkes, cegefveeeW kes jepee Jeefme peer ves cees#e keer keg
si
ul
ieeLeeeW megveeeerb~
iT
ve=He kej megjHegj ieceve megveeJee~ megefve jIegveeLe ogmen ogKe HeeJee~~
r
Sh
cejve nsleg efvepe vesn efyeeejer~ Yes Deefle efyekeue Oeerj Oegj Oeejer~~
11
Yee0 cenejepe oMejLe kee FvHegj ieceve DeLee&led Mejerj leeiekej Fvueeske peeves kee meceeeej megveeee, en megvekej
20
jIegkegue kes mJeeceer eerjece ves Demenveere og:Ke Heeee~ DeHeves Hej meleessce kees ner cenejepe kes cejves kee keejCe efJeeej
ht
kej, OeerjeW keer Oegjer kees OeejCe kejves Jeeues eYeg eerjece yengle Jeekegue nes iees~
ig
kegefueMe ke"esj megvele keg yeeveer~ efyeueHele ueKeve meere meye jeveer~~
yr
op
Meeske efyekeue Deefle mekeue meceepet~ ceevengB jepe DekeepesG Deepet~~

C
Yee0 Jepe kes meceeve ke"esj ke[Jeer JeeCeer megvekej, ue#ceCepeer, YeieJeleer eermeerlee SJeb meYeer cenejepe oMejLe keer
jeefveeeB efJeueeHe kejves ueieerb~ mecHetCe& meceepe Meeske mes Delevle Jeekegue nes G"e, ceevees Deepe ner cenejepe kee Dekeepe
DeLee&led Mejerj es[kej Fvueeske ieceve ngDee nes~
cegefveJej yengefj jece mecegPeeS~ meefnle meceepe megmeefjle veneS~~
yele efvejbyeg lesefn efove eYeg keervne~ cegefveng kens peue keeng ve ueervne~~
Yee0 cegefvees Jeefme peer ves efHej eerjece kees mecePeeee~ eYeg eerjece ves DeHeves meceepe kes meefnle ceboeefkeveer peer ceW
mveeve efkeee~ Gme efove eYeg eerjece ves meerlee SJeb ue#ceCe peer kes meeLe efvejbyeg Jele DeLee&led efvepe&ue Jele efkeee~ Jeefme
peer ves Fme Jele keer menceefle oer Deewj efkemeer DeJeOeJeemeer ves peue Deeefo veneR efueee~
oes0- Yeesj YeS jIegveboveefnb, pees cegefve Deeemeg oervn~
ee Yeieefle mecesle eYeg, mees meye meeoj keervn~~247~~
.
Yee0 eele:keeue nesves Hej jIegkegue kees Deeveefvole kejves Jeeues eerjece kees Jeefme peer ves pees Dee%ee oer, eYeg ves ee
d
ve
DeLee&led DeemLee leLee Yeefkele DeLee&led esce kes meefnle Jen meye DeeojHetJe&ke mecHevve efkeee~
er
keefj efHeleg efeee yeso peefme yejveer~ Yes Hegveerle Heeleke lece lejveer~~
es
peemeg veece HeeJeke DeIe letuee~ megefcejle mekeue megcebieue cetuee~~
R
Meg mees YeeG meeOeg meccele Deme~ leerjLe DeeJeenefve megjmeefj peme~~
s
ht
ig
Yee0 JessoeW ceW efpeme ekeej JeefCe&le nw, Gmeer ekeej mes DeHeves efHeleeeer keer eeefeee kejkes HeeHeHe DevOekeej kes
R
efueS mete& YeieJeeved eerjece HeefJe$e ngS~ efpevekee veece mcejCecee$e mes HeeHeHe F& kes efueS Deefive kes meceeve nw leLee
ll
.A
pees mcejCe kejves Hej mecHetCe& MegYeeW Deewj cebieueeW kee Deeee nw Deewj keejCe Yeer, Jes Yeer Meg ngS~ eneB mevleeW kee Fme
ekeej keer mecceefle nw efke, pewmes efvele Meg iebiee peer keer Megef kes efueS leerLees kee DeeJeenved efkeee peelee nw, peyeefke
s
ya
iebiee peer kes mecHeke& mes meYeer leerLe& Meg nes peeles nQ, "erke Gmeer ekeej, Meg meefeoevevoIeve YeieJeeved eerjece keer
N
Megef kes mecyevOe ceW mecePevee eeefnes~ efpevekes mecHeke& mes mecHetCe& Jewefokeke=le Meg nesles nQ, Gve eYeg keer Megef kee
va
eeesie kesJeue ueeskeceee&oe keer j#ee nw~

Se
Meg YeS ogF yeemej yeerles~ yeesues ieg meve jece efHejerles~~
th
veeLe ueesie meye efveHe ogKeejer~ kebo cetue Heue Debyeg Denejer~~
ee
meevegpe Yejle meefeJe meye ceelee~ osefKe ceesefn Heue efpeefce pegie peelee~~
P
meye mecesle Hegj Oeeefje HeeBT~ DeeHeg FneB DecejeJeefle jeT~~

si
ul
yengle kensGB meye efkeeGB ef{"eF&~ Gefele nesF leme keefje ieesmeeBF&~~
iT
Yee0 eerjece kes Meg ngS oes efove yeerles, efHej eerefle mes egkele eerjece, iegosJe mes eeLe&vee kejles ngS yeesues, ns veeLe!
r
Sh
kevocetue, Heue Deewj peue kee Deenej kejles ngS meYeer eerDeJeOe kes ueesie yengle og:Keer nes jns nQ, keeeWefke cesjs efueS
11
efJeefnle kevocetue FvnW Keevee He[ jne nw, pees Fvekes efueS efJeefnle veneR nw~ ess YeeF& Me$egIve kes meefnle Yejle, ceb$eerieCe
20
Deewj meYeer ceeleeDeeW kees osKekej, cesjs efueS Ske Heue egie kes meceeve yeerle jne nw, keeebsefke Fvekes eneB jnves Hej cesjer
ht
eefle%ee t jner nw~ keejCe en nw efke, cegPes Goemeer DeLee&led cee$e eermeerlee SJeb ue#ceCe kes meeLe Jeve ceW efveJeeme kejves
ig
kes efueS Deeefo efkeee ieee nw~ eneB ceeleeDeeW, oesveeW YeeleeDeeW, cebef$eeebs kees osKekej, DeHeves Jele kes Yebie nesves kes Yee
yr
mes cegPes Flevee ke nes jne nw efke, Ske Heue egie kes meceeve yeerle jns nQ~ DeLeJee, ns eYeg! eeefHe ceQ megKeer ntB, keeeWefke
op
Me$egIve kes meeLe Yejle, meYeer cebef$eeeW kees osKekej cegPes lees Fleveer emevvelee nes jner nw efke Heue efpeefce pegie peelee
C
DeLee&led Ske egie Ske #eCe kes meceeve yeerle jne nw DeLee&led eeefHe ceQ DeeHe meyekeer GHeefmLeefle ceW yengle megKeer ntB, Hejvleg
kevocetue, Heue Deeefo Deenej kejkes ueesie og:Keer nQ~ FmeefueS meyekes meefnle Deye eerDeJeOeHegj kees HeOeej peeFes,
keeeWefke DeeHe lees eneB nQ Deewj cenejepe DecejeJeleer ceW DeLee&led Fvueeske ceW, DeeesOee meye ekeej mes Demegjef#ele nw~
ceQves yengle kene Deewj meye Oe=lee keer, ns mJeeceer! pees Gefele nes DeeHe Jener keerefpees~
DeeesOeekeeC[ 503
efJeMes<e osefKe ceesefn Heue efpeefce pegie peelee DebMe kee eeefHe ceeveme Heeret<e, ieerlee esme, efmeevleefleueke leLee
iet{eLe&eefvkee Deeefo erkeeDeeW ceW Ske ner ekeej kee DeLe& efueKee ieee nw, efpemeceW YeieJeeved eerjece kenles nQ efke,
Yejle, Me$egIve, meYeer ceb$eer Deewj ceeleeDeeW kees osKekej, cegPes Ske Heue egie kes meceeve yeerle jne nw, Hejvleg en DeLe&
Gefele veneR nw Deewj ve ner eneB kes De#ej Fme DeLe& kee meceLe&ve kej jns nQ~ eefo egie Heue efpeefce peelee Jeekee
KeC[ neslee leye HetJe& kes erkeekeejeW kee DeLe& Gefele ueielee, Hejvleg efpeefce Meyo kee DevJee Heue Meyo kes meeLe nw, ve
efke egie Meyo kes meeLe, FmeefueS HetJe& DeLe& mes ve lees ceQ mencele ntB Deewj ve ner JeneB kes De#ej~ Dele: ener DeLe& kejvee
d .
eeefnes efke, eerjIegveeLe peer ken jns nQ efke, Heue efpeefce pegie peelee DeLee&led eeefHe Yejle, Me$egIve, ceb$eer Deewj meYeer
ve
er
ceeleeDeeW kees osKekej egie cegPes Heue kes meceeve pee jne nw~ Fvekeer GHeefmLeefle ceW JeveJeeme keer DeJeefOe megKe mes yeerle
es
peeesieer efHej Yeer en og:Ke nw~ Dele: DeeHe HeOeej peeFes, keeeWefke DeeHe eneB nQ Deewj cenejepe Fvueeske ceW, DeeesOee
R
megjef#ele veneR nw~
s
ht
oes0- Oece& mesleg keveeeleve, keme ve kenng Deme jece~
ig
ueesie ogefKele efove ogF ojme, osefKe uenefnb efyeeece~~248~~
R
ll
Yee0 Jeefme peer yeesues, ns Oece& kes mesleg Deewj keCee kes Oeece mJeHe eerjece! DeeHe Ssmee keeeW veneR kenWies? ogefKele
.A
eerDeJeOe kes ueesie DeeHekes oMe&ve Heekej oes efove lees efJeeece kej ueW~
s
ya
jece yeeve megefve meYee meceepet~ peveg peueefveefOe cenB efyekeue penepet~~
N
megefve ieg efieje megcebieue cetuee~ YeeG cevengB ceele Devegketuee~~
va
Yee0 eerjece kee DeJeOe eleeieceve mecyevOeer Jeeve megvekej, mecHetCe& DeJeOemeceepe YeeYeerle nes ieee, ceevees meeiej
Se
kes ceOe [tyeves keer DeeMebkee mes penepe efJekeue nes jne nes~ megvoj cebieueeW keer cetue iegosJe kes JeeCeer kees megvekej meye
th
ueesie Fleves emevve ngS, ceevees GvnW Devegketue Jeeeg efceue ieee nes, efpememes veeJe efkeveejs ueie peeesieer~
ee
HeeJeve Hee eflengB keeue veneneR~ pees efyeueesefke DeIe DeesIe vemeeneR~~
P
cebieuecetjefle ueeseve Yeefj Yeefj~ efvejKeefnb njef<e ob[Jele keefj keefj~~

si
ul
Yee0 eerDeeesOeeJeemeer HeefJe$e HeeefmJeveer kes peue ceW leerveeW keeue mveeve kejles nQ, efpemes osKekej HeeHeeW kes mecetn ve
iT
nes peeles nQ~ mveeve kes HeMeeled cebieuecetefle& eerjece, ue#ceCe, meerlee peer kees yeejyeej ves$eebs ceW Yejkej Hegve:Hegve: eCeece
r
Sh
kejkes emevveleeHetJe&ke efvenejles nQ~

11
jece Mewue yeve osKeve peeneR~ penB megKe mekeue Mekeue ogKe veeneR~~
20
Pejvee Pejefnb megOeemece yeejer~ ef$eefyeOe leeHenj ef$eefyeOe yeeejer~~

ht
Yee0 eerDeJeOeJeemeer eerjece kes HeJe&le eerefe$eket Deewj Gvekes JeveeW kees osKeves peeles nQ, peneB meye megKe nw Hej og:KeeW
ig
yr
kee Mekeue DeLee&led KeC[ Yeer veneR nw~ eneB kes Pejves Dece=le kes meceeve peue eJeeefnle kejles jnles nQ~ Meerleue, cevo,
op
megievOe leerveeW ekeej keer Jeeeg leerveeW ekeej kes DeeOeeeflceke, DeeefOeowefJeke Deewj DeeefOeYeewefleke leeHeeW kees nj ueslee nw~
C
efyeHe yesefue le=ve Deieefvele peeleer~ Heue emetve HeuueJe yeng YeeBleer~~
megboj efMeuee megKeo le eneR~ peeF yejefve yeve efye kesefn HeeneR~~
Yee0 JeneB kes Je=#e, ueleeeW Deewj le=Ce Deveske peeefleeeW kes nQ Deewj meye ekeej mes Heue, Heg<He Deewj HeuueJeeW mes mecHevve
jnles nQ~ JeneB keer efMeueeebs megvoj Deewj Je=#eeW keer eee megKe osves Jeeueer nQ~ eerjeceJeve DeLee&led eerefe$eket keer efJe
efkemekes eje DeLee&led efkemekes Heeme mes JeCe&ve kee efJe<ee yeve mekeleer nw DeLee&led Fmekee JeCe&ve keewve kej mekelee nw?
oes0- mejefve mejesn peue efyenie, ketpele iebgpele Ye=bie~
yewj efyeiele efyenjle efyeefHeve, ce=ie efyenbie yengjbie~~249~~
Yee0 leeueeyeeW ceW keceue efKeue jns nQ Deewj peue kes he#eer yeesue jns nQ leLee YeeQjW iegbpeej kej jns nQb, yengjbies nefjCe
Deewj He#eer HeejmHeefjke Jewj es[kej Jeve ceW efJeejCe kej jns nQ~
keesue efkejele efYeuue yeveyeemeer~ ceOeg Megefe megboj mJeeo megOee meer~~
.
Yeefj Yeefj Hejve Heger jefe jer~ kebocetue Heue Debkegj petjer~~
d
ve
meyeefnb osefnb keefj efyevee eveecee~ keefn keefn mJeeo Yeso iegve veecee~~
er
osefnb ueesie yeng ceesue ve uesneR~ Hesjle jece oesneF& osneR~~
es
Yee0 eerefe$eket Jeve ceW jnves Jeeues keesue, efkejele Deewj Yeeruue, megvoj Deewj Dece=le kes meceeve mJeeo Jeeueer HeefJe$e
R
s
ceOeg SJeb kevocetue, Heue leLee DebkegjeW keer ieefeeW kees megvoj jeer ngF& HeeeW keer oesefveeebs ceW YejYejkej cetue, Heue
ht
Deewj DebkegjeW kes mJeeoeW kes Yeso, iegCe Deewj veeceeW kees kenkenkej meYeer kees eeLe&vee Deewj eCeece kejkes osles nQ~ ueesie
ig
R
Gvekee yengle cetue os jns nQ, Hejvleg keesue, efkejele, Yeeruue keg veneR ues jns nQ~ JemlegDeebs kees ueeweves Hej Jes eerjece
ll
keer ogneF& osles nQ DeLee&led eerjece kes veece kee MeHeLe oskej uesves kes efueS efJeJeMe kejles nQ~
.A
kenefnb mevesn ceieve ce=og yeeveer~ ceevele meeOeg esce Heefneeveer~~
s
ya
legce megke=leer nce veere efve<eeoe~ HeeJee ojMeve jece emeeoe~~
N
Yee0 keesue, efkejele mvesn ceW ceive neskej keesceue JeeCeer ceW kenles nQ efke, meeOegpeve esce kees Heneevekej ner YeeJe
va
Deewj Jemleg kee mecceeve kejles nQ DeLee&led DeeHe ueesie meeOegpeve nQ, JemlegeW ueewekej DeLeJee, Gvekee cetue oskej DeeHe
Se
nceejs esce kee DeHeceeve cele keerefpees~ DeeHe ueesie megke=le DeLee&led eskece& kejves Jeeues HegCeelcee peve nQ~ nce efveke=
th
efve<eeo ueesie nQ YeieJeeved eerjece kes emeeo mes ner nceves DeeHe ueesieeW kes oMe&ve Heeess~
P ee
nceefnb Deiece Deefle ojme legcneje~ peme ce Oejefve osJeOegefve Oeeje~~

si
jece ke=Heeueg efve<eeo vesJeepee~ Heefjpeve epeG eefne peme jepee~~

ul
iT
Yee0 ncekees DeeHekes oMe&ve Gmeer ekeej keef"ve Les, pewmes ceYetefce cebs osJeveoer iebiee peer keer Oeeje keef"ve nesleer nw~
r
ke=Heeueg eerjece ves nce ueesieeW kees efveJeepee DeLee&led ke=Hee Hegjmkeej mes Hegjmke=le efkeee nw, pewmee jepee nes Gmeer ekeej
Sh
jepee kes HeefjJeej Deewj epee kees Yeer lees nesvee eeefnes~
11
oes0- en efpee peeefve meBkeese leefpe, keefje esn ueefKe vesng~

20
nceefnb ke=leejLe kejve ueefie, Heue le=ve Debkegj uesng~~250~~

ht
Yee0 ns DeeesOeeJeeefmeeeW! oe ceW Ssmee peevekej, mebkeese es[kej nceeje mvesn osKekej, DeeHe meye nce ueesieeW Hej
ig
yr
ceceleeHetCe& oee kejW~ nceW ke=leeLe& kejves kes efueS ner nceeje Heue, le=Ce Deewj Debkegj (GHeue#eCeleee) kevocetue, Heue
op
ues ueW~
C
legce efee Heengves yeve Heieg Oeejs~ mesJee peesie ve Yeeie nceejs~~
osye keen nce legceefnb ieesmeeBF~ FOeve Heele efkejele efceleeF&~~

Yee0 DeeHe nceejs efee DeefleefLe Jeve cebs ejCe jKeW DeLee&led HeOeejs nQ, DeeHekes mesJee eesie nceejs Yeeie veneR nQ~ ns
mJeeceer! nce DeeHekees keee oWies, keeeWefke nce efkejeleeW keer lees Deeie ceW peueves Jeeues FOeve leLee HeeeW mes ner efce$elee nw
DeLee&led DeeHekees osves kes efueS nceejs Heeme metKeer ueke[er Deewj HeeeW kes Deefleefjkele keg Yeer veneR nw~
DeeesOeekeeC[ 505
en nceeefj Deefle yeef[ mesJekeeF&~ uesefnb ve yeemeve yemeve eesjeF&&~~

nce pe[ peerJe peerJe ieve Ieeleer~ kegefue kegeeueer kegceefle kegpeeleer~~
HeeHe kejle efveefMe yeemej peeneR~ veefnb He keef veefnb Hes DeIeeneR~~
meHevesngB Oejce yeggef keme keeT~ en jIegvebove ojme eYeeT~~
Yee0 nceejer DeeHe ueesieeW kes efueS ener yengle ye[er mesJee nw efke, nce DeeHekes Hee$e Deewj Jem$e veneR egje ues jns nQ~
nce ogpeerJe nQ, nce peerJeieCeeW keer nlee kejles nQ~ nce kegefue, kegeeue kejves Jeeues, ogyegef Jeeues Deewj veerekece&
d .
kejves Jeeues peeefle ceW GlHevve ngS nQ~ HeeHe kejleskejles nceejs jeleefove yeerle peeles nQ~ efHej Yeer nceejs Heeme leve {Bkeves
ve
kes efueS ve lees keHe[s nesles nQ Deewj ve ner nce Hess mes le=Hle nesles nQ DeLee&led vebiesYetKes jnkej DeHevee peerJeve meceeHle kej
er
es
osles nQ~ mJeHve ceW Yeer keYeer nceejs ceve ceW kewmeer Oece&yegef? en jIegkegue kees Deeveefvole kejves Jeeues YeieJeeved eerjece kes
R
oMe&veeW kee eYeeJe nw~
s
peye les eYeg Heo Heogce efvenejs~ efces ogmen ogKe oes<e nceejs~~
ht
ig
yeeve megvele Hegjpeve Devegjeies~ efleve kes Yeeie mejenve ueeies~~
R
Yee0 nceves peye mes eermeerlee, ue#ceCe meefnle eYeg eerjece kes eerejCekeceueeW kes oMe&ve efkees nQ, leYeer mes nceejs
ll
.A
Demenveere og:Ke Deewj oes<e efce iees nQ~ keesue, efkejeleeW kes Jeeve megvekej, eerDeJeOeHegjJeemeer Devegjeie mes HetCe& nes iees
s
Deewj Gvekes DeLee&led keesue, efkejeleeW kes Yeeie keer mejenvee kejves ueies~
ya
b0: ueeies mejenve Yeeie meye Devegjeie yeeve megveeJeneR~
N
yeesueefve efceueefve efmee jece ejve mevesn ueefKe megKe HeeJeneR~~
va
vej veeefj efveojefnb vesn efvepe megefve keesue efYeuueefve keer efieje~
Se
leguemeer ke=Hee jIegyebMeceefve keer ueesn uew ueewkee efleje~~

th
Yee0 meYeer DeJeOeHegjJeemeer keesue, efkejeleeW kes Yeeie mejenves ueies~ Jes ueesie DevegjeieHetCe& JeeCeer megveeles nQ~ Gvekee
ee
ceOegj yeesuevee, efceuevee Deewj eermeerleejece peer kes eerejCeeW ceW mvesn osKekej, DeJeOeJeemeer Delevle megKe Heeles nQ~ keesue,
P
si
YeeruueeW keer JeeCeer megvekej eerDeJeOe kes vejveejer DeHeves esce kee efvejeoj kejles nQb~ leguemeeroeme peer kenles nQ efke,
ul
jIegkegue kes jlve YeieJeeved eerjece keer ke=Hee mes ueewkee DeLee&led ueewkeer kee legceje ueesneW kees ueskej lej ieee DeLee&led ueesneW
iT
kees [tyeves ve efoee~ leelHee& en nw efke, eerjece keer ke=Hee mes Deepe keesue, efkejeleeW kee mvesn, DeJeOeJeeefmeeeW kes mvesn
r
Sh
mes DeefOeke nes ieee~

11
mees0- efyenjefnb yeve engB Deesj, eefleefove ecegefole ueesie meye~

20
peue peeW oeogj ceesj, YeS Heerve HeeJeme eLece~~251~~

Yee0 eefleefove emevve ngS DeJeOe kes vejveejer Jeve kes eejeW Deesj YeceCe kejles nQ, pewmes Je<ee& kes eLece peue ceW
ht
ig
cebs{ke Deewj ceetj ceess nes peeles nQ~

yr
op
* veJeenHeejeeCe, HeeBeJeeB efJeeece *

C
Hegj vej veeefj ceieve Deefle eerleer~ yeemej peeefnb Heueke mece yeerleer~~
meere meemeg eefle yes<e yeveeF&~ meeoj kejefnb meefjme mesJekeeF&~~

ueKee ve cejce jece efyeveg keentB~ ceeee meye efmee ceeee ceentB~~
meere meemeg mesJee yeMe keervneR~ efleve ueefn megKe efmeKe DeeefMe<e oervneR~~
Yee0 eerDeJeOeHegj kes vejveejer Delevle esce ceW ceive nQ, Fvekes efove Heueke kes meceeve yeerle peeles nQ~ eermeerlee peer
meemegDeeW keer mebKee kes DevegHeele ceW DeHevee JesMe yeveekej DeeojHetJe&ke meYeer meemegDeeW keer mesJee kejleer nQb DeLee&led meele
meew meemegDeeW keer mesJee kejves kes efueS eermeerlee meele meew JesMe yeveekej meyekeer meceeve mesJee kej jner nQ~ en cece&
YeieJeeved eerjece kes Deefleefjkele efkemeer ves Yeer veneR osKee, keeeWefke mebmeej keer meYeer ceeee YeieJeleer eermeerlee keer ner nw
DeLee&led YeieJeleer eermeerlee ceneceeee nQ, FmeefueS Gvekeer ceeee kees ceeeejefnle cegkegvo YeieJeeved eerjece ner peeve mekeles
nQ~ eermeerlee ves meYeer meemegDeeW kees DeHeveer mesJee eje DeHeves JeMe ceW kej efueee, GvneWves megKe eeHle kej eermeerlee peer kees
d .
efMe#ee Deewj DeeMeerJee&o efoee~
ve
er
ueefKe efmee meefnle mejue oesG YeeF&~ kegefue jeefve Heefleeefve DeIeeF&&~~
es
DeJeefve peceefnb peeeefle kewkesF&~ ceefn ve yeere efyeefOe ceere ve osF&~~
R
ueeskengB yeso efyeefole keefye kenneR~ jece efyecegKe Leue vejke ve uenneR~~
s
ht
Yee0 eermeerlee peer kes meefnle oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe kees mejue osKekej kegefue oe keer jeveer kewkeseer HeMeele
ig
leeHe mes le=Hle nesves ueieerb DeLee&led Yej Hes Heleeves ueieerb~ kewkeseer He=LJeer Deewj ecejepe mes eeevee kejves ueieerb efke, He=LJeer
R
yeere DeLee&led Hekej mLeeve veneR os jner nQ Deewj efJeefOe DeLee&led ce=leg kes efJeOeelee ecejepe ce=leg veneR os jns nQ~ en
ll
.A
yeele ueeske Deewj Jeso ceW efJeefole nw leLee keefJe DeLee&led eevleoMeer& ceveer<eer kenles nQ efke YeieJeeved eerjece mes efJecegKe ueesie
s
vejke ceW Yeer mLeeve veneR Heeles~
ya
N
en mebMee meye kes ceve ceeneR~ jece ieceve efyeefOe DeJeOe efke veeneR~~
va
oes0- efveefMe ve veero veefnb YetKe efove, Yejle efyekeue megef" meese~
Se
veere keere efyee ceieve peme, ceerveefnb meefueue meBkeese~~252~~

th
Yee0 en mevosn meYeer DeJeOeJeeefmeeeW kes ceve ceW nw, efJeOeelee! Fme mecee eerDeeesOee ceW eerjece kee ieceve nesiee ee
ee
veneR DeLee&led eerjece Fme mecee eerYejle kes kenves mes eerDeJeOe HeOeejWies ee veneR~ FOej eerYejle kees jele ceW veerbo veneR
P
Deeleer, efove ceW YetKe veneR ueieleer~ eerYejle Gmeer ekeej Delevle Meeske ceW efJekeue nQ, pewmes He=LJeer kes efveeues leue Hej
si
ul
DeLee&led yengle ienjeF& ceW Jele&ceeve keere[ kes yeere ceW [tyes ngS ceueer kees peue keer DeuHelee mes Meeske Deewj
iT
le[He[en nesleer nw~

r
Sh
keerefvn ceeleg efceme keeue kegeeueer~ F&efle Yeerefle peme Heekele meeueer~~
11
kesefn efyeefOe nesF jece DeefYe<esket~ ceesefn DeJekeuele GHeeG ve Sket~~

20
Yee0 (eerYejle peer efJeeej kejves ueies) ceelee kewkeseer kee yenevee ueskej keeue ves Gmeer ekeej keer kegeeue kej oer,
ht
pewmes Hekeleer ngF& Hemeue Hej FefleeeW DeLee&led efef[d[eeW kee Yee nes peees DeLee&led pewmes Hekeves kes efveke Deees ngS
ig
Hemeue Hej, efer, etns Deeefo kee ekeesHe nes, Gmeer ekeej eerjecejepe mecHevve neslesnesles keeue ves kegeeue kej oer~
yr
eerjece kee jepeeefYe<eske efkeme ekeej mes nes cegPes lees Ske Yeer GHeee mecePe ceW veneR Dee jne nw~
op
C
DeJeefme efHeefjefnb ieg Deeemeg ceeveer~ cegefve Hegefve kenye jece efe peeveer~~
ceeleg kensngB yengjefnb jIegjeT~ jece peveefve n" kejye efke keeT~~
Yee0 iegosJe keer Dee%ee ceevekej eerjece peer DeJeMe ueew eueWies~ Hegve: Jeefme peer eerjece keer efe peevekej ner
GvnW DeeosMe oWies~ ceeleeeer keewmeuee peer kes kenves Hej Yeer jIegkegue kes jepee eerjece ueew mekeles nQ, Hejvleg keee keYeer
eerjece keer ceelee keewmeuee peer n" kejWieer?
DeeesOeekeeC[ 507
ceesefn Devegej kej kesefleke yeelee~ lesefn cenB kegmecee yeece efyeOeelee~~
peew n" kejGB le efveHe kegkejcet~ njefieefj les ieg mesJeke Oejcet~~
Yee0 cegPe mesJeke keer efkeleveer yeele, GmeceW Yeer eefleketue mecee Deewj efJeOeelee Yeer cegPemes "s nQ~ eefo ceQ n" keB lees
cesje yengleye[e kegkece& nesiee, keeeWefke mesJeke kee Oece& efMeJe peer kes HeJe&le kewueeMe mes Yeer Yeejer nw DeLee&led kewueeMe kees
lees jeJeCe ves G"e efueee Lee, Hejvleg Jen Yeer mesJekeOece& kee efveJe&nve veneR kej Heeee~
.
SkeG pegiegefle ve ceve "njeveer~ meesele Yejleefnb jwefve efyeneveer~~
d
ve
eele veneF eYegefnb efmej veeF&~ yew"le He"S $e+<ee yeesueeF&~~
er
Yee0 eerYejle kes ceve ceW Ske Yeer egefkele efmLej veneR nes HeeF&, Fme ekeej efevlee kejleskejles eerYejle keer Hetjer jele
es
yeerle ieF&~ eele:keeue mveeve (mevOeeJeboveeefo) kejkes eYeg eerjece kees eCeece kejkes yew"les ner eerYejle ves $e+ef<eeeW kees
R
s
yeguee Yespee~
ht
ig
oes0- ieg Heo keceue eveece keefj, yew"s Deeemeg HeeF~
R
efyee cenepeve meefeJe meye, pegjs meYeemeo DeeF~~253~~
ll
.A
Yee0 iegosJe Jeefme peer kes eerejCekeceueeW ceW eCeece kejkes Dee%ee Heekej, eerYejle yew" iees~ yeeeCe, ieCeceeve
s
ueesie, meYeer ceb$eer Deeefo mecHetCe& meYeemeo Dee kej Fkes nes iees~
ya
yeesues cegefveJej mecee meceevee~ megveng meYeemeo Yejle megpeevee~~
N
va
Oejce Oegjerve Yeevegkegue Yeevet~ jepee jece mJeyeMe YeieJeevet~~

Se
melemebOe Heeueke egefle meslet~ jece pevece peie cebieue nslet~~

ieg efHeleg ceeleg yeeve Devegmeejer~ Keue oue oueve osJe efnlekeejer~~
th
ee
veerefle eerefle HejceejLe mJeejLe~ keesG ve jece mece peeve peLeejLe~~

P
Yee0 cegefveeeW ceW es Jeefme peer mecee kes Devegketue Jeeve yeesues, ns meYeemeoeW! Deewj ns elegj Yejle! meye ueesie
si
megefvees, eerjece Oece& keer Oegjer kees OeejCe kejves Jeeues mete&kegueHe keceue kes efueS mete&mJeHe, mJeleb$e, SsMJeee&efo
ul
iT
meYeer neW ceenelce mes efvelemecHevve, YeieJeeved leLee eerDeJeOe kes jepee nQ~ Jes meleeefle%e, Jesomesleg kes Heeueke
r
DeLee&led j#eke nQ~ YeieJeeved eerjece kee pevce peiele kes cebieue kes efueS ngDee nw~ Jes ieg, efHelee SJeb ceelee kes Jeeve
Sh
DeLee&led DeeosMe kee DevegmejCe DeLee&led Heeueve kejves Jeeues nQ~ eerjece KeueeW kes oue kees ve kejves Jeeues Deewj osJeleeDeeW
11
kes efnlekeejer nQ~ jepeveerefle, esce, cees#e leLee mJeeLe& DeLee&led Oecee&Le& kece& Deewj DeHeves eeespeve kes mecyevOe ceW eerjece kes
20
Deefleefjkele eLeeLe& He ceW keesF& veneR peevelee~

ht
efyeefOe nefj nj MeefMe jefye efoefMeHeeuee~ ceeee peerJe kejce kegefue keeuee~~
ig
DeefnHe ceefnHe penB ueefie eYegleeF&~ peesie efmeef efveieceeiece ieeF&~~

yr
op
keefj efyeeej efpee osKeng veerkes~ jece jpeeF Meer<e meyener kes~~
C
Yee0 yeee, efJe<Ceg, efMeJe, ev, mete&, efoiHeeue, ceeee, peerJe, kece& Deewj Yetle, YeefJe<e, Jele&ceeve es leerveeW keeue, Mes<e
leLee cenerHe DeLee&led He=LJeer keer j#ee kejves Jeeues MetkejeJeleej Jejen, eesie keer efmeefeeB SJeb Jeso Deewj DeeieceeW ceW ieeeer
ngF& peneB leke eYeglee nw~ meye ueesie ceve ceW efJeeej kej "erke"erke osKe uees lees en efve<ke<e& efvekeuesiee efke, Fve meYeer
kes efmej Hej YeieJeeved eerjece keer jepee%ee nw DeLee&led HetJees&kele eewoneW eYegleeDeeW kes eerjece ner efveevlee nQ~
efJeMes<e- eneB Jeefme peer ves YeieJeeved eerjece keer 14 eYegleeDeeW kee mebkesle efkeee nw~ Fmeer met$e mes GvneWves YeieJeeved
eerjece kes JeveJeeme keer 14 Je<e& keer DeJeefOe kee Yeer mebkesle efkeee~ kewkesF& YeieJeeved eerjece kes efueS 12 Je<eeX kee Yeer
JeveJeeme ceeBie mekeleer Leer, hejvleg mejmJeleer peer ves kewkesF& kes cegKe mes 14 Je<e& ner keeeW kenueJeeee? eLee-leeheme
Jes<e efJeMes<e Goemeer~ eewon yej<e jece JeveJeemeer~~ (ceeveme 2.29.3) keoeefeled mejmJeleer peer kes ceve ceW en
OeejCee jner nesieer efke 14 Je<eeX ceW ner eerjece kes eje Kej ot<eCe keer 14 npeej mesveeDeeW kee mebnej efkeee pee mekesiee~
cesIeveeo kees yeee peer kes Jejoeve kes Devegmeej 14 Je<e& hee&vle efvee, veejer Deewj Yeespeve kee leeie kejvesJeeuee ner ceej
d .
mekelee nw pees jece peer kes JeveJeeme keeue ceW meeLe jnves hej ue#ceCe peer kes efuees mecYeJe ngDee~ cenef<e& Jeeuceerefke eje
ve
er
YeieJeeved eerjece kes efueS efveJeemeeLe& pees 14 Deueewefkeke YeJeve yeleees iees Gve 14 YeeieJeleeW kes oMe&ve Yeer JeveJeeme
es
keeue kes 14 Je<eeX ceW mecheVe neWies~ ome FefveeW Deewj 4 Devle:kejCeeW keer Megef Yeer 14 Je<eeX ceW ner mecYeJe nw~ Deewj
R
DeYeer-DeYeer Jeefme peer eje efpeve 14 eYegleeDeeW kee mebkesle efkeee ieee Gvekes oMe&ve Yeer eerjece JeveJeeme kes 14 Je<eeX
s
ceW ner mecYeJe nw~ Fleeefo Deveske keejCe kens pee mekeles nQ, hej eneB Flevee ner heee&hle nw~
ht
ig
oes0- jeKes jece jpeeF Ke, nce meye kej efnle nesF~
R
mecegefPe meeeves kejng Deye, meye efceefue meccele meesF~~254~~
ll
.A
Yee0 eerjece keer jepee%ee Deewj Gvekes FeHetCe& mebkesle keer j#ee kejves mes ner nce meYeer kee efnle nes mekelee nw~ ns
s
ya
elegj meYeemeoeW! en yeele mecePekej meYeer ueesie efceuekej Deye Jener meJe&meccele GHeee kejes~
N
meye kenB megKeo jece DeefYe<esket~ cebieue ceeso cetue ceie Sket~~
va
kesefn efyeefOe DeJeOe eueefnb jIegjeT~ kenng mecegefPe meesF keefje GHeeT~~
Se
Yee0 ns meYeemeoeW! eerjece kee jepeeefYe<eske meyekes efueS megKeo nw Deewj en Skecee$e cebieue SJeb emevvelee kee
th
cetuekeejCe Deewj Deeee nw~ jIegkegue kes jepee eerjece efkeme efJeefOe mes eerDeeesOee ueewWies, meYeer ueesie mecePe kej
ee
kenes, Jener GHeee efkeee peees~

P
meye meeoj megefve cegefveJej yeeveer~ vee HejceejLe mJeejLe meeveer~~

si
ul
Glej ve DeeJe ueesie YeS Yeesjs~ leye efmej veeF Yejle kej peesjs~~
iT
Yee0 veerefle, HejceeLe& DeLee&led cees#e Deewj DeHeves eeespeveeW mes efceefele Jeefme peer keer JeeCeer kees DeeojHetJe&ke megvekej,
r
Sh
meYeer ueesie Yeesjs DeLee&led efkebkele&JeefJecet{ nes iees, efkemeer kees Yeer cegKe mes Gej veneR Dee jne nw~ leye cemleke veJeekej
eerYejle ves neLe pees[kej kenvee eejcYe efkeee~
11
20
YeevegyebMe YeS YetHe Ievesjs~ DeefOeke Ske les Ske ye[sjs~~

pevece nsleg meye kenB efHeleg ceelee~ kejce MegYeeMegYe osF efyeOeelee~~
ht
ig
oefue ogKe mepeF mekeue keueevee~ Deme DeeefMe<e jeGefj peie peevee~~
yr
mees ieesmeeFB efyeefOe ieefle pesefnb Wkeer~ mekeF kees eefj ske pees skeer~~
op
Yee0 mete&JebMe ceW Deveske jepee ngS, Jes meye Ske mes Ske DeefOeke ye[s ngS~ meYeer kes pevce kes keejCe lees ceeleeefHelee
C
nesles nQ, Hejvleg MegYe Deewj DeMegYe keceeW& kee Heue efJeOeelee DeLee&led HejcesMJej efoee kejles nQ, Hejvleg DeeHe kee DeeMeerJee&o
mecHetCe& og:KeeW kees ve kejkes meYeer keueeCeebs kees mepee DeLeJee me=peve kejkes je oslee nw, en peiele peevelee nw~ ns
mJeeceer! DeeHe Jener nQ, efpevneWves yeee peer keer ieefle kees Yeer Wke efoee Lee DeLee&led jeske efoee Lee~ DeeHe pees efveMee
kej uesles nQ, Gmes keewve eue mekelee nw?
DeeesOeekeeC[ 509
efJeMes<e eerYejle kes kenves kee leelHee& nw efke, efJeOeelee ves cesjs efHeleeeer kes Yeeie ceW Heg$e eeefHle kee uesKe veneR efueKee
Lee, Hejvleg DeeHeves Gme uesKe Hej Wke ueieekej efHeleeeer kees eej Heg$e os efoes, lees eefo DeeHekeer Fe mes eerjece
eermeekesle mes eerDeJeOe efvekesle Dee iees lees eefo DeeHe Fe kejW lees eerjece efe$eket mes DeJeOe eue mekeles nQ~
oes0- yetefPee ceesefn GHeee Deye, mees meye ceesj DeYeeie~
megefve mevesn cee yeeve ieg, Gj Gceiee Devegjeie~~255~~
Yee0 Ssmes meceLe& iegosJe DeeHe Yeer Deye cegPemes GHeee Het jns nQ~ en cesje ogYee&ie ner lees nw~ Yejle peer kes esceHetCe&
d .
ve
Jeeve megvekej iegosJe Jeefme peer kes oe ceW Devegjeie Gce[ he[e~
er
leele yeele Hegefj jece ke=HeeneR~ jece efyecegKe efmeefOe meHevesngB veeneR~~
es
mekegeGB leele kenle Ske yeelee~ DejOe lepeefnb yegOe mejyeme peelee~~
R
legce keeveve ieJeveng oesG YeeF&~ Hesefjeefnb ueKeve meere jIegjeF&~~
s
ht
Yee0 ns leeled! eerjece ke=Hee mes en yeele mele nw~ pees eerjece mes efJecegKe nes peelee nw, Gmes mJeHve ceW Yeer keesF& efmeef
ig
R
veneR efceueleer DeLee&led eYeg eerjece keer ke=Hee SJeb Gvekeer Fe mes ner ceQves efJeOeelee keer ieefle jeskeer Leer Deewj DeHeves eYeeJe
ll
mes eerjece kees jIegJebMe ceW eke nesves kes efueS efJeJeMe efkeee Lee, Hejvleg Gme eYeeJe kee eeesie eneB veneR kej mekelee,
.A
keeeWefke eYeg keer Fe DeYeer meeLe veneR os jner nw~ ns leeled! Ske yeele kenves ceW ceQ mebkeese kej jne ntB, peneB meye
s
ya
keg pee jne nes, JeneB efJeeved ueesie DeeOee es[kej DeeOee ues uesles nQ~ Gmeer ekeej legce Yeer DeeOesDeeOes kee yeBJeeje
N
kej uees DeLee&led DeYeer lees DeeesOee mes eerjece otj nes jns nQ Deewj Gvekeer mesJee mes legce, FmeceW mes DeeOee ues uees~ Dele:
va
legce oesveeW YeeF& YejleMe$egIve Jeve kees eues peeDees Deewj ue#ceCe, meerleepeer, eerjece DeeesOee kees ueew peeeWies DeLee&led
Se
eerjece DeeesOee ceW jnW~ Fmemes kesJeue legcnejs kewbkee& keer neefve nesieer DeLee&led legcnW eewon Je<ee&W leke eYeg keer mesJee
veneR efceue mekesieer, ener DeeOee tsiee~
th
ee
megefve megyeeve nj<es oesG Yeelee~ Yes eceeso HeefjHetjve ieelee~~

P
ceve emevve leve lespe efyejepee~ peveg efpee jeG jece YeS jepee~~
si
yengle ueeYe ueesieve ueIeg neveer~ mece ogKe megKe meye jesJeefnb jeveer~~
ul
iT
Yee0 en megvoj Jeeve megvekej oesveeW Yeelee eerYejle SJeb Me$egIve peer emevve nes iees~ Gvekes Mejerj DeYeer ueeYe mes
r
Sh
GlHevve emevvelee mes HeefjHetCe& nes iees~ Gvekee ceve emevve ngDee, Mejerj ceW lespe megMeesefYele nesves ueiee~ ceevees cenejepe
oMejLe peerefJele nes G"s Deewj eerjece jepee yeve iees~ Jeefme peer kes Fme megPeeJe mes ueesieeW kees yengle ueeYe DeLee&led
11
eerjece kes DeeesOee eueves mes ueeYe keer mecYeeJevee ngF& Deewj eerYejle keer DevegHeefmLeefle mes Lees[er-meer neefve keer Yeer
20
DevegYetefle ngF&, Hejvleg meYeer jeefveeeW kees og:KemegKe oesveeW meceeve ner ueies Deewj Jes jesves ueieerb DeLee&led eerjece kes
ht
eerDeJeOe ieceve keer mecYeeJevee mes Ske Deesj peneB megKe ngDee JeneR otmejer Deesj eerYejle kes Jeveieceve keer DeeMebkee mes
ig
yr
og:Ke Yeer lees ngDee~ Jemlegle: Gvnbs lees eerjece SJeb eerYejle Fve oesveeW YeeFeeW keer Ske meeLe GHeefmLeefle eeefnS Leer~
op
kenefnb Yejle cegefve kene mees keervns~ Heue peie peerJeve DeefYecele oervns~~
C
keeveve kejGB pevece Yeefj yeemet~ Sefnb les DeefOeke ve ceesj megHeemet~~
Yee0 eerYejle kenves ueies, ns cenef<e&! DeeHeves pees kene Jener efkeee Deewj peiele cebs peerJeve kee ceveesJeebefle Heue os
efoee DeLee&led DevleleesielJee cegPes JeveJeeme oskej leLee eerjece kes efueS eerDeJeOe eueves kee emleeJe kejkes DeeHeves
meyekees ceveeene Heue os efoee~ DeLeJee, cenef<e& iegosJe Jeefme peer ves cesjs efueS pees eewon Je<ee&W kes JeveJeeme kee He#e
kene nw, Gmes kejves mes lees cegPes peiele kes peerJeeW kees ceveeener Jemleg osves kee Heue efceuesiee~ ceQ peerJeve Yej Jeve ceW ner
Jeeme keBiee~ eneB mes DeefOeke megHeeme DeLee&led megKemegefJeOee eerDeJeOe ceW veneR mecYeJe nw, keeeWefke Jeve eYeg eerjece
kes ejCeefevneW mes Debefkele nw, pees cegPe oefj kes efueS Heejme nw~
oes0- Deblejpeeceer jece efmee, legce mejyeie megpeeve~
peew Hegj kenngB le veeLe efvepe, keerefpee yeeve eceeve~~256~~
Yee0 ns iegosJe! YeieJeeved eerjece Deewj YeieJeleer eermeerlee Devleee&ceer nQ DeLee&led meYeer kes ceve kes efveevlee nesves kes
.
keejCe eermeerleejece peer meYeer kes Devleie&le peeveles nQ Deewj DeeHe Yeer meye keg peeveves Jeeues leLee elegj nQ~ DeLeJee,
d
ve
meJe&%e eerjece kes mecyevOe ceW HetCe&He mes peeveles nQ~ Dele: DeeHe oesveeW cesjs Yeer ceve kes mele Deewj Demele Fve oesveeW
er
He#eeW kees peeveles nQb~ eefo ceQ mele ken jne nBt efke, ceQ eerDeJeOe keer DeHes#ee Jeve ceW DeefOeke megKeer jntBiee, lees efHej ns
es
mJeeceer! DeeHe DeHeves Jeeve kees eceeefCele keerefpees DeLee&led ceggPes JeveJeeme oerefpees leLee eerjece kees eerDeJeOe ueewe ues
R
s
peeFes~
ht
ig
Yejle yeeve megefve osefKe mevesnt~ meYee meefnle cegefve YeS efyeosnt~~
R
Yejle cene ceefncee peuejemeer~ cegefve ceefle "eef{ leerj Deyeuee meer~~
ll
.A
iee en Heej peleve efne nsje~ HeeJeefle veeJe ve yeesefnle yesje~~
Deewj keefjefn kees Yejle ye[eF&~ mejmeer meerefHe efke efmebOeg meceeF&~~
s
ya
Yee0 eerYejle kee en Jeeve megvekej Deewj Gvekee esce osKekej meYeer kes meefnle Jeefme peer efJeosn nes iees DeLee&led
N
GvnW DeHeves Mejerj keer megefOeyegefOe Yetue ieF&~ eerYejle keer ceneceefncee peue keer jeefMe DeLee&led meeiej nw, Jeefme peer keer
va
yegef Gme meeiej kes le Hej Ke[er ngF& efkebkele&JeefJecet{, Deelceyeue mes nerve, YeesueerYeeueer ceefnuee kes meceeve nw~ Jen
Se
eerYejle keer ceefnceemeeiej kes Heej peevee eenleer nw~ oe ceW elve {tB{ jner nw, efkevleg ve lees Jen veeJe eeHle kej jner
th
nw Deewj ve ner penepe Deewj yes[e Hee jner nw DeLee&led JeneB efJeeeHe veeJe, efJeJeskeHe penepe Deewj MejerjHe yes[e en
ee
leerveeW ner eerYejle kes mvesn kes eJeen ceW [tye iees nQ~ Jeefme peer kes Deefleefjkele Deewj keewve eerYejle keer eMebmee kejsiee?
P
si
keee leuewee ceW GlHevve ngF& meerefHe ceW DeLeen meeiej mecee mekelee nw?
ul
Yejle cegefveefnb ceve Yeerlej YeeS~ meefnle meceepe jece HenB DeeS~~
iT
eYeg eveece keefj oervn megDeemeve~ yew"s meye megefve cegefve DevegMeemeve~~
r
Sh
Yee0 eerYejle cegefve Jeefme peer kes ceve kes Yeerlej Yee iees Deewj eLece meYee kees efJeeece oskej Jeefme peer mecHetC e&
11
meceepe kes meefnle YeieJeeved eerjece kes Heeme Deees~ eYeg eerjece ves eCeece kejkes meyekees megvoj Deemeve efoee~ cegefve keer
20
Dee%ee megvekej meYeer ueesie yew" iees DeLee&led otmejer meYee keer keee&Jeener eejcYe ngF&~
ht
yeesues cegefveJej yeeve efyeeejer~ osMe keeue DeJemej Devegnejer~~

ig
megveng jece mejyeie megpeevee~ Oejce veerefle iegve ieeve efveOeevee~~

yr
op
Yee0 cegefve Jeefme peer efJeeej kej osMe, keeue leLee mecee kes DevegHe Jeeve yeesues, ns meye keg peeveves Jeeues elegj!
C
ns Oece&,veerefle, meodiegCe Deewj %eeve kes keesMe mJeHe eYeg eerjece! megefvees,
oes0- meye kes Gj Deblej yemeng, peeveng YeeG kegYeeG~

Hegjpeve peveveer Yejle efnle, nesF mees keefne GHeeG~~257~~
Yee0 DeeHe meYeer kes oe kes Yeerlej efveJeeme kejles nQ Deewj meYeer kes es YeeJe Deewj yegjs YeeJe kees peeveles nQ~ efpememes
DeJeOeHegjJeeefmeeeW kee, meYeer ceeleeDeeW kee Deewj Yejle kee efnle nes DeeHe Jener GHeee keefnes~
DeeesOeekeeC[ 511
Deejle kenefnb efyeeeefj ve keeT~ metPe pegDeeefjefnb DeeHeve oeT~~

megefve cegefve yeeve kenle jIegjeT~ veeLe legcnejsefn neLe GHeeT~~
Yee0 Deee&ueesie DeLee&led DeYeer Jemleg Heeves kes efueS Jeekegue ueesie keYeer Yeer efJeeej kejkes keg Yeer veneR kenles,
keeeWefke pegDee KesuevesJeeues kees DeHevee ner oeJe metPelee nw, Gmes otmejeW kes neefveueeYe keer efevlee veneR jnleer~ Dele: nce
Deee& nQ, nce keg Yeer efJeeej kejkes veneR ken jns nQ~ Jeefme peer kes Jeeve megvekej, jIegjepe eerjece yeesues, ns veeLe!
Jen GHeee DeeHekes neLe ceW nw~
d .
ve
meye kej efnle Ke jeGj jeKes~ Deeemeg efkeS cegefole Hegj YeeKes~~
er
eLece pees Deeemeg cees kenB nesF&~ ceeLes ceeefve kejewb efmeKe meesF&~~
es
Hegefve pesefn kenB peme kenye ieesmeeBF&~ mees meye YeeBefle Ieefefn mesJekeeF&~~
R
Yee0 DeeHekes Ke DeLee&led ceveesYeeJe kees eke kejves Jeeues mebkesle kee Heeueve kejves ceW leLee emevveleeHetJe&ke mele
s
ht
kens ngS DeeosMe kee Heeueve kejves ceW meYeer kee efnle nw~ meJe&eLece pees cesjs efueS Dee%ee nes, Gmekees ceQ DeHeves cemleke
ig
Hej OeejCe kejkes DeeHekeer efMe#ee ceevekej Heeueve keBiee~ ns mJeeceer! efHej DeeHe efpemekes efueS pees kenbbsies Jen meye
R
ekeej mes DeeHekeer mesJee ceW lelHej jnsiee~
ll
.A
ken cegefve jece mele legce YeeKee~ Yejle mevesn efyeeej ve jeKee~~
s
ya
lesefnb les kenGB yenesefj yenesjer~ Yejle Yeieefle yeMe YeF ceefle ceesjer~~
N
ceesjs peeve Yejle efe jeKeer~ pees keerefpee mees MegYe efMeJe meeKeer~~
va
Yee0 ceveveMeerue cenef<e& Jeefme peer ves kene, ns eerjece! DeeHeves mele ner kene nw, Hejvleg Yejle kes esce ves cesjs ceve ceW
Se
keessF& efJeeej veneR jnves efoee, FmeefueS ceQ DeeHe mes Hegve:Hegve: ken jne ntB efke, cesjer yegef Yejle keer Yeefkele kes JeMe ceW
th
nes ieF& nw~ cesjer mecePe ceW DeeHe Yejle keer efe keer j#ee kejkes, pees Yeer kejWies Jen MegYe nesiee~ cesjer Fme DeJeOeejCee ceW
ee
efMeJe peer mee#eer nQ~

P
oes0- Yejle efyevee meeoj megefvee, keefje efyeeej yenesefj~

si
ul
kejye meeOegcele ueeskecele, ve=Hevee efveiece efveeesefj~~258~~

iT
Yee0 Henues DeeojHetJe&ke Yejle kee efJevee megve ueerefpees, efHej efJeeej keerefpees Fmekes HeMeeled meeOegcele, ueeskecele,
r
Sh
jepeveerefle Deewj JesoeW kees efveees[kej efve<ke<e& efvekeeuekej Jener keefjesiee~

11
ieg Devegjeie Yejle Hej osKeer~ jece oe Deevevo efyeMes<eer~~

20
Yejleefnb Oejce OegjbOej peeveer~ efvepe mesJeke leve ceeveme yeeveer~~

ht
yeesues ieg Deeemeg Devegketuee~ yeeve cebpeg ce=og cebieuecetuee~~

ig
Yee0 iegosJe kee eerYejle Hej Devegjeie DeLee&led Ghecee jefnle Devegef Devegketue jeie eeveer ueieeJe osKekej, YeieJeeved
yr
op
eerjece kes oe ceW efJeMes<e Deevevo ngDee~ eerYejle peer kees Oece& keer Oegjer kees OeejCe kejves Jeeuee peevekej, Mejerj, ceve
C
Deewj JeeCeer mes eerYejle kees DeHevee mesJeke ceevekej, YeieJeeved eerjece iegosJe keer Dee%ee kes Devegketue ceOegj keesceue,
emevvelee Deewj keueeCe kes DeeeeHe Jeeve yeesues

veeLe MeHeLe efHeleg ejve oesneF&~ YeeG ve YegJeve Yejle mece YeeF&~~
pes ieg Heo Debyegpe Devegjeieer~ les ueeskengB yesongB ye[ Yeeieer~~
jeGj pee Hej Deme Devegjeiet~ kees keefn mekeF Yejle kej Yeeiet~~
ueefKe ueIeg yebOeg yegef mekegeeF&~ kejle yeove Hej Yejle ye[eF&~~
Yejle kenefnb meesF efkeS YeueeF&~ Deme keefn jece jns DejieeF&&~~
Yee0 ns veeLe! DeeHekeer MeHeLe Deewj efHeleeeer kes ejCeeW keer ogneF& kejkes ceQ mele kenlee ntB efke, Yejle pewmee YeeF&
mebmeej ceW veneR ngDee~ pees iegosJe kes eerejCekeceue ceW esce kejles nQ, Jes ueeske Deewj Jesso oesveeW ceW yengleye[s
YeeieMeeueer nesles nQ~ efpeme Hej DeeHekee Ssmee Devegjeie nes, Gme Yejle kes Yeeie kees keewve ken mekelee nw? Yejle keess
ese YeeF& osKekej, cegKe Hej Yejle keer ye[eF& kejles ngS cesjer yegef mebkegefele nes jner nw~ pees Yejle kenW Jener kejves ceW
d .
ve
YeueeF& DeLee&led keueeCe nw~ Ssmee kenkej, YeieJeeved eerjece egHe jn iees~
er
oes0- leye cegefve yeesues Yejle meve, meye meBkeese leefpe leele~
es
ke=HeeefmebOeg efee yebOeg meve, kenng oe keer yeele~~259~~
R
s
Yee0 leye cenef<e& Jeefmepeer, Yejle peer mes yeesues, ns Jelme! mecHetCe& mebkeese es[kej ke=Hee kes meeiej DeHeves Heejs Yewee
ht
eerjece mes DeHeves oe keer yeele kenes~
ig
R
megefve cegefve yeeve jece Ke HeeF&~ ieg meeefnye Devegketue DeIeeF&~~
ll
.A
ueefKe DeHeves efmej meye j Yee~ keefn ve mekeefnb keg kejefnb efyeee~~
s
Yee0 cegefve Jeefme peer kes Jeeve megvekej, eerjece keer Femeteke mebkesle Heekej SJeb iegosJe leLee mJeeceer kees HetCe&
ya
Devegketue peevekej Deewj iegosJe SJeb mJeeceer keer Devegketuelee mes le=Hle neskej, DeHeves ner efmej Hej mecHetCe& keee&Yeej
N
osKekej eerYejle keg Yeer veneR ken mekes, efJeeej kejves ueies~
va
Se
Hegueefke Mejerj meYee YeS "e{s~ veerjpe veeve vesn peue yee{s~~
kenye ceesj cegefveveeLe efveyeene~ Sefn les DeefOeke kenewb ceQ keene~~
th
ee
Yee0 jesceebefele Mejerj neskej eerYejle keg yeesueves kes efueS meYee ceW Ke[s nes iees~ Gvekes keceue pewmes ves$eeW ceW mvesn
P
kee peue Yej Deeee, Hejvleg Decebieue kes Yee mes Jen efieje veneR~ eerYejle ves kene, cegefveeeW kes veeLe iegosJe ves cesjs
si
keLeve kee efveJee&n efkeee Fmemes DeefOeke ceQ keee kentB?

ul
iT
ceQ peeveGB efvepe veeLe megYeeT~ DeHejeefOeng Hej keesn ve keeT~~

r
cees Hej ke=Hee mevesn efyeMes<eer~ Kesuele Kegefveme ve keyentB osKeer~~

Sh
Yee0 ceQ DeHeves veeLe eerjeIeJe kee mJeYeeJe peevelee ntB~ DeHejeOeer Hej Yeer GvnW keYeer Yeer eesOe veneR Deelee~ cegPe Hej
11
ke=Hee Deewj efJeMes<e mvesn kejles nQ~ Kesue ceW Yeer keYeer GveceW eesOe veneR osKee~
20
efMeMegHeve les HeefjnjsGB ve mebiet~ keyengB ve keervn ceesj ceve Yebiet~~

ht
ceQ eYeg ke=Hee jerefle efpee peesner~ nejsGB Kesue efpeleeJeefnb ceesner~~
ig
yr
Yee0 yeeueeJemLee mes GvneWves keYeer cesje meeLe veneR es[e~ DeLeJee, cegPe Hej mes keYeer ueieeJe veneR es[e~ eYeg ves
op
keYeer Yeer cesje ceveesYebie veneR efkeee DeLee&led cesje ceve veneR lees[e, melele cesjs ceve kee ner efkeee~ ceQves eYeg eerjeIeJe keer
C
ke=Hee keer Heefle DeHeves oe ceW Deewj oe mes osKeer nw~ Kesue ceW nejs ngS cegPe Yejle kees eYeg efpelee efoee kejles Les~
oes0- centB mevesn mekeese yeMe, mevecegKe kene ve yewve~

ojMeve le=efHele ve Deepeg ueefie, esce efHeeemes vewve~~260~~
Yee0 ceQves Yeer mvesn Deewj mebkeese kes keejCe eYeg kes mevcegKe Jeeve veneR kens DeLee&led Ske Yeer Jeekee veneR yeesuee,
keYeer DeHeveer Fe veneR eke keer~ esce kes Heemes cesjs ves$e Deepe leke eYeg eerjece kes oMe&veeW mes le=Hle veneR ngS~
DeeesOeekeeC[ 513
efyeefOe ve mekesG meefn ceesj ogueeje~ veere yeere peveveer efceme Heeje~~
enG kenle ceesefn Deepeg ve MeesYee~ DeeHeefve mecegefPe meeOeg Megefe kees Yee~~
Yee0 Hejvleg efJeOeelee eYeg eerjeIeJe eje efkees pee jns cesjs ogueej kees veneR men mekes Deewj GvneWsves efvecveesCeer Jeeueer
ceelee kewkeseer kes yeneves cesjs Deewj eYeg kes yeere Devlej [eue efoee~ Deepe en kenves cebs Yeer cesjs efueS MeesYee veneR nw,
keeeWefke DeHeveer mecePe mes keewve HeefJe$e meeOeg ngDee nw DeLee&led DeHeves eje efoes ngS eceeCeHe$e ceW ve keesF& meeOeg neslee nw
Deewj ve ceevee peelee nw~ efpemes meceepe eceeCeHe$e oslee nw leLee eMebmee kejlee nw, Jener meeOeg nw~
d .
ve
ceeleg cebo ceQ meeOeg megeeueer~ Gj Deme Deevele keesef kegeeueer~~
er
HejF efke keesoJe yeeefue megMeeueer~ cegkelee emeJe efke Mebyegke leeueer~~
es
Yee0 ceelee efveke= eke=efle keer nw Deewj ceQ megvoj keee& kejves Jeeuee meeOeg ntB, Ssmeer OeejCee oe ceW ueeves Hej kejes[eW
R
kegeeue nes peelee nw DeLee&led ceelee kes iegCe lees Heg$e ceW Deeles ner nQ, keee keesoJe ceW megvoj Oeeve keer yeeue Heue mekeleer
s
ht
nw? keee leuewee kes IeeWIes ceW ceesleer GlHevve nes mekeleer nw?
ig
R
meHevesngB oesmeke uesMe ve keent~ ceesj DeYeeie GoefOe DeJeieent~~
ll
efyeveg mecegPes efvepe DeIe HeefjHeeket~ peejsGB peee peveefve keefn keeket~~
.A
Yee0 mJeHve ceW Yeer efkemeer kes oes<e kee uesMe Yeer veneR nw DeLee&led keg Yeer oes<e veneR nw~ cesje ogYee&ie ner DeieeOe meeiej
s
ya
nw, DeHeves HeeHe kee HeefjCeece mecePes efyevee cebwves JeLe& ner keeket DeLee&led leerKeer JeeesefeeeB ken kej DeHeveer ceeB kees
N
peueeee~
va
oe nsefj nejsGB meye Deesje~ Skeefn YeeBefle Yeuesefnb Yeue ceesje~~

Se
ieg ieesmeeFB meeefnye efmee jecet~ ueeiele ceesefn veerke Heefjveecet~~

th
Yee0 oe ceW meye Deesj {Bt{ kej ceQ nej egkee ntB~ cesje lees Ske ner ekeej mes Yeuee ner Yeuee nw, DeeHe pewmes meceLe&
P ee
FefveeW kes efveevlee Jeefme peer cesjs iegosJe nQ Deewj eermeerleejece peer cesjs mJeeefceveer Deewj mJeeceer nQ, ceg Pes HeefjCeece
si
Dee ueie jne nw~

ul
oes0- meeOeg meYee ieg eYeg efveke, kenGB megLeue meefle YeeG~
iT
esce eHebe efke PetB" Hegj, peeveefnb cegefve jIegjeG~~261~~

r
Sh
Yee0 mevleeW keer meYee ceW DeHeves iegosJe DeeHe Jeefme cegefve SJeb eYeg eermeerlee, jece peer kes efveke Fme HeefJe$e mLeue
11
eerefe$eket ceW ceQ DeHeves oe kee meleYeeJe ken jne ntB~ en cesjs esce kee eHebe DeLee&led efvejLe&ke efJemleej nw~
20
DeLeJee, Demele nw ee mele nw Fmes lees ceveveMeerue iegosJe Jeefme peer SJeb jIeg DeLee&led peerJeeW kes oe ceW jeG eeveer
ht
Devleee&ceer He mes efJejepeceeve eermeerleejece peer ner peeveles nQb~

ig
yr
YetHeefle cejve esce Heve jeKeer~ peveveer kegceefle peiele meye meeKeer~~
op
osefKe ve peeefnb efyekeue cenleejer~ pejefnb ogmen pej Hegj vej veejer~~
C
ceQefn mekeue DevejLe kej cetuee~ mees ceve mecegefPe mensGB meye Metuee~~
Yee0 esce Deewj eefle%ee keer j#ee kejves mes cenejepe oMejLe peer kee cejCe ngDee Deewj cesjer ceeB ogyegef keer nw, Fme
leLe kee meeje mebmeej mee#eer nw~ eYeg kes efJeeesie ceW Jeekegue ceeleeeW osKeer veneR pee jner nQ~ eerjeIeJe kes efJeeesie kes
efJe<ece pJej mes eerDeJeOe kes meYeer vejveejer peues pee jns nQ~ ceQ ner Fme mecHetCe& DeveLe& kee cetue keejCe ntB~ ceve ceW
en mecePe kej ceQves mecHetCe& ke menve efkeee~
megefve yeve ieceve keervn jIegveeLee~ keefj cegefve yes<e ueKeve efmee meeLee~~
efyeveg Heeveefnve Heeeosefnb HeeSB~ Mej meeefKe jnsGB Sefn IeeSB~~
Yee0 cegefveJesMe OeejCe kejkes ejCeebs ceWs HeveneR OeejCe efkees efyevee vebies ejCeeW mes Hewoue ner ue#ceCe, YeieJeleer eermeerlee
kes meefnle eerjece ves Jeve kes efueS ieceve efkeee, en meceeeej megvekej, Fme IeeJe mes ceQ peerefJele jne, FmeceW efMeJepeer
mee#eer nQ DeLee&led pewmes efJe<e Heer kej efMeJe peer peerefJele jns, Gmeer ekeej en efJe<e Heerkej ceQ peerefJele jne~
.
yengefj efveneefj efve<eeo mevesnt~ kegefueMe keef"ve Gj YeeG ve yesnt~~
d
ve
Deye meye DeeBefKeve osKesGB DeeF&~ efpeele peerJe pe[ meyeF& meneF&~~
er
efpeveefnb efvejefKe ceie meeefHeefve yeerer~ lepeefnb efye<ece efye<e leeceme leerer~~
es
R
Yee0 efHej efve<eeojepe iegn kes mvesn kees osKekej Yeer Jepe mes Yeer keef"ve cesjs oe ceW yesnt DeLee&led JesOe veneR ng Dee
s
DeLee&led en He veneR ieee~ Deye eerefe$eket Deekej meye keg DeeBKeeW mes osKee~ peerlee ngDee en og peerJe meye keg
ht
ig
mene jne nw Deewj meye keg menve kejeesiee~ efpeve eerjece, ue#ceCe, meerlee peer kees osKekej Jeve ceeie& keer meefH e&efCeeeB
R
Deewj yeerefeeB DeLee&led efyet keer efm$eeeB DeHeves Yeebbkej efJe<e Deewj leer#Ce leceesiegCe mes GlHevve eesOe kees es[ osleer nw~
ll
.A
oes0- lesF jIegvebove ueKeve efmee, Deveefnle ueeies peeefn~
s
leemeg levee leefpe ogmen ogKe, owJe meneJeF keeefn~~262~~
ya
N
Yee0 Jes ner jIegkegue kes vevove leLee jIeg DeLee&led peerJecee$e kees Deevevo osves Jeeues eerjece, ue#ceCe, YeieJeleer meerleepeer,
va
efpeme kewkeseer kees Deveefnle DeLee&led Me$eg eleerle ngS~ Gme kewkeseer kes Heg$e cegPe Yejle kees es[kej efJeOeelee Deewj efkemes
Se
Demenveere og:Ke meneeWies? DeLee&led Ssmes efvegj ceelee kes Heg$e kees ner en Demenveere og:Ke menvee nesiee?
th
megefve Deefle efyekeue Yejle yej yeeveer~ Deejefle eerefle efyevee vee meeveer~~
ee
Meeske ceieve meye meYee KeYee~ cevengB keceue yeve HejsG leg<ee~~
P
Yee0 Fme ekeej Deee|e, eerefle, efJevecelee Deewj jepeveerefle mes meveer ngF& Delevle Jeekegue ngS eerYejle keer es JeeCeer
si
ul
megvekej Meeske mes efJekeue ngF& mecHetCe& meYee kees KeYeej, Yeebkej og:Ke ngDee DeLee&led Keueyeueer cee ieF& ceevees keceue
iT
kes mecetn Hej efnceHeele nes ieee nes~

r
Sh
keefn Deveske efyeefOe keLee Hegjeveer~ Yejle eyeesOe keervn cegefve ieeveer~~
11
yeesues Gefele yeeve jIegvebot~ efovekej kegue kewjJe yeve ebot~~

20
Yee0 Deveske ekeej mes HeewjeefCeke keLee kenkej, %eeveercegefve Jeefme peer ves Yejle peer kees eyeesefOele efkeee DeLee&led GvnW
ht
mecePeeee~ mete&kegueHe kegcegoJeve kes evcee jIeg DeLee&led mecHetCe& peerJeeW kees Deeveefvole kejves Jeeues eYeg eerjece Gefele
ig
Jeeve yeesues
yr
op
leele peee peefve kejng ieueeveer~ F&Me DeOeerve peerJe ieefle peeveer~~
C
leerefve keeue ef$eYegJeve cele ceesjs~ Hegvemeueeske leele lej leesjs~~
Yee0 ns Yewee Yejle! peerJe keer ieefle kees F&MJej kes DeOeerve peevekej legce ceve ceW JeLe& ner iueeefve kej jns nes~ ns
Yewee! Yetle, Jele&ceeve, YeefJe<eled veeceke leerveeW keeueeW ceW mJeie&ueeske, cele&ueesske Deewj Heeleeueueeske Fve leerveeW ueeskeeW ceW
Deewj cesjs cele ceW meYeer HegCeMueeske legcnejs veeres nQ, legce meJe&es HegCeMueeske nes~
DeeesOeekeeC[ 515
efJeMes<e Meem$eeW ceW veue, egefOeefj, cenejepe peveke Deewj YeieJeeved efJe<Ceg kees HegCeMueeske kene ieee nw~
HegCeMueeskees veuees jepee, HegCeMueeskees egefOeefj:~~
HegCeMueeskees efJeosnMe, HegCeMueeskees peveeo&ve:~~
Hejvleg Yejle Fve meYeer HegCeMueeskeeW mes meJe&es nQ~
d .
Gj Deevele legce Hej kegefueeF&~ peeF ueeske Hejueeske vemeeF&~~
ve
oes<e osefnb peveefveefnb pe[ lesF&~ efpeve ieg meeOeg meYee veefnb mesF&~~
er
es
Yee0 legce Hej oe ceW kegefuelee kee YeeJe ueeles ner ueeske euee peeesiee Deewj Hejueeske Yeer ve nes peeesiee~ Jes ner
R
pe[ eke=efle kes ueesie ceelee kewkeseer kees oes<e osles nQ Deewj oWies, efpevneWves iegpeveeW Deewj meeOegDeebs keer meYee keer mesJee veneR
s
ht
keer nw~
ig
R
oes0- efceefnQ HeeHe eHebe meye, DeefKeue Decebieue Yeej~
ll
ueeske megpeme Hejueeske megKe, megefcejle veece legcnej~~263~~
.A
Yee0 ns Yewee! DeeHekes YejleYejle Fme veece kee mcejCe kejles ner meYeer HeeHeeW kee eHebe DeLee&led efJemleej mecetn,
s
ya
DecebieueeW kes Yeej ve nes peeeWies, ueeske ceW megeMe nesiee Deewj Hejueeske ceW megKe nesiee~
N
va
kenGB mJeYeeJe mele efMeJe meeKeer~ Yejle Yetefce jn jeGefj jeKeer~~

Se
leele keglejke kejng peefve peeS~ yewj esce veefnb ogjF ogjeS~~
th
Yee0 ceQ efMeJe peer kees mee#eer kejkes DeHevee meleYeeJe ken jne ntB, ns Yejle! DeeHekes ner jKeves mes en He=LJeer jn jner
ee
nw~ ns leeled! JeLe& kee kegleke& cele kejes DeLee&led DeHeves ceve ceW kegefJeeej cele kejes, Jewj Deewj esce efHeeves mes veneR
P
efHeles~
si
ul
cegefve ieve efveke efyenie ce=ie peeneR~ yeeOeke yeefOeke efyeueesefke HejeneR~~
iT
efnle Deveefnle HeMeg HeefG peevee~ ceeveg<e leveg iegve ieeve efveOeevee~~
r
Sh
Yee0 osKees Yejle! DeyeesOe He#eer Deewj efnjCe Yeer Meevle Deefnbmeeefee cegefveieCeeW kes efveke eues peeles nQ Deewj efnbmeke
11
kemeeF& kees osKekej mJeeb Yeeie peeles nQ~ peye De%eeveer HeMeg Deewj He#eer Yeer DeHevee efnle Deewj Deveefnle mecePeles nQ leye
20
ceveg<e Mejerj lees iegCeeW Deewj %eeve kee keesMe nw~

ht
leele legceefnb ceQ peeveGB veerkes~ kejewb keen Demecebpeme peerkes~~

ig
yr
jeKesG jee mele ceesefn leeieer~ leveg HeefjnjsG esce Heve ueeieer~~
op
leemeg yeeve cesle ceve meeset~ lesefn les DeefOeke legcnej meBkeeset~~
C
leeHej ieg ceesefn Deeemeg oervne~ DeJeefme pees kenng enGB meesF keervne~~
Yee0 ns Yewee! ceQ legcnW Deer ekeej mes peevelee ntBb~ DeHeves ceve ceW Demecebpeme keeeW keB? cenejepe efHeleeeer ves cegPes
leeie kej mele keer j#ee keer Deewj esce Deewj eefle%ee kes efueS DeHevee Mejerj es[ efoee~ Gvekee Jeeve He DeeosMe
cesves DeLee&led efcee osves ceW cegPes Delevle Meeske nes jne nw, Gmemes Yeer DeefOeke nw legcneje mebkeese, Gme Hej iegosJe ves
cegPes Dee%ee oer nw~ legce pees kenesies ceQ Jener DeJeMe kejvee eentBiee~
oes0- ceve emevve keefj mekege leefpe, kenng kejewb meesF Deepe~
melemebOe jIegyej yeeve, megefve Yee megKeer meceepe~~264~~
Yee0 DeHeves ceve kees emevve kejkes mebkeese es[kej legce pees kenesies Deepe ceQ Jener keBiee~ meleeefle%e YeieJeeved
eerjece kee Jeeve megvekej mecHetCe& meceepe megKeer nes ieee~
* ceemeHeejeeCe, De"ejnJeeB efJeeece *
d .
megj ieve meefnle meYee megjjepet~ meeseefnb eenle nesve Dekeepet~~
ve
kejle GHeeG yevele keg veeneR~ jece Mejve meye ies ceve ceeneR~~
er
es
Yee0 osJeieCeeW kes meefnle YeeYeerle osJejepe Fv efevlee kejves ueies~ Deye lees Dekeee& ngDee eenlee nw, keesF& GHeee
R
kejles veneR yeve jne nw~ meYeer osJeieCe ceve ceW eerjece kes MejCe ceW iees~
s
ht
yengefj efyeeeefj HejmHej kenneR~ jIegHeefle Yeiele Yeieefle yeme DenneR~~
ig
megefOe keefj Debyejer<e ogyee&mee~ Yes megj megjHeefle efveHe efvejeMee~~
R
Yee0 efHej osJeieCe efJeeej kejkes HejmHej kenles nQ efke, eerjece YekeleeW kes Yeefkele kes JeMe ceW jnles nQ~ DecyejerMe Deewj
ll
.A
ogJee&mee kee mcejCe kejkes osJelee Deewj Fv yengle efvejeMe ngS~
s
ya
efJeMes<e Gme ekejCe ceW YeieJeeved ves ogJee&mee kee veneR elegled DecyejerMe kee He#e efueee Lee~ keoeefeled eneB Yeer
N
YeieJeeved osJeleeDeeW kee He#e ve ueskej Yejle peer kee He#e ues ueW, ener leLe osJeleeDeeW kes efvejeMee kee keejCe nw~
va
mens megjve yeng keeue efye<eeoe~ vejnefj efkeS eie enueeoe~~

Se
ueefie ueefie keeve kenefnb Oegefve ceeLee~ Deye megj keepe Yejle kes neLee~~
th
Yee0 osJeleeDeebs ves yengle keeue leke ke mens, Fmekes HeMeeled endueeo ves eerve=efmebnosJe kees eke kej efoee~ meYeer
ee
osJelee efmej HeerHeer kej Ske otmejs kes keeve ceW ueieueie kej kenles nQ efke, Deye lees eerYejle kes neLe cebs ner
P
osJeleeDeeW kee keee& nw~

si
ul
Deeve GHeee ve osefKee osJee~ ceevele jece megmesJeke mesJee~~

iT
efne meesce megefcejng meye Yejleefnb~ efvepe iegve Meerue jece yeMe kejleefnb~~
r
Sh
Yee0 ns osJeleeDeeW! Deye Deewj GHeee nce ueesie veneR osKe jns nQ~ YeieJeeved eerjece megvoj mesJeke keer mesJee kees ner
11
ceeveles nQ Deewj Gmes mecceeve osles nQ~ DeHeves iegCe Deewj mJeYeeJe kes eje YeieJeeved eerjece kees DeHeves JeMe ceW kej jns
20
eerYejle kees esceHetJe&ke oe ceW mcejCe kejes~

ht
oes0- megefve megjcele megj ieg kensG, Yeue legcnej ye[ Yeeie~
ig
mekeue megcebieue cetue peie, Yejle ejve Devegjeie~~265~~

yr
op
Yee0 osJeleeDeeW kee cele megvekej, osJeieg ye=nmHeefle ves kene, legcneje yengleye[e es Yeeie nw, keeeWefke eerYejle kes
C
ejCeeW kee esce mebmeej kes meYeer MegYe cebieueeW kee cetue nw~
meerleeHeefle mesJeke mesJekeeF&~ keeceOesveg Mele meefjme megneF&~~

Yejle Yeieefle legcnjs ceve DeeF&~ lepeng meese efyeefOe yeele yeveeF&~~
Yee0 eermeerlee kes Heefle YeieJeeved eerjece kes mesJeke keer mesJee mewke[eW keeceOesveg kes meceeve megneJeveer nw~ legcnejs ceve ceW
eerjece kes mesJeke eerYejle keer Yeefkele Dee ieF& nw~ osJeleeDeeW efevlee es[ oes efJeOeelee ves meye yeele yevee oer nw~
DeeesOeekeeC[ 517
osKeg osJeHeefle Yejle eYeeT~ menpe mJeYeeJe efyeyeMe jIegjeT~~

ceve efLej kejng osJe [j veener~ Yejleefn peeefve jece HeefjeneR~~
Yee0 ns Fv! eerYejle kee eYeeJe lees osKees Gvekes menpe mJeYeeJe kes efJeJeMe nes jns nQ YeieJeeved eerjece~ osJeleeDeeW!
keesF& [j veneR nw eerYejle kees eerjece keer HejeF peevekej ceve kees efmLej kej uees~
megefve megjieg megj meccele meeset~ Deblejpeeceer eYegefnb meBkeeset~~
.
efvepe efmej Yeej Yejle efpee peevee~ kejle keesef efyeefOe Gj Devegceevee~~
d
ve
Yee0 osJeieg kee meccele Deewj osJeleeDeeW keer efevlee megvekej, Devleee&ceer eYeg eerjece kees mebkeese nesves ueiee~
er
eerYejle ves peye DeHeves efmej Hej Hetje Yeej peevee, leye Jes ceve ceW kejes[eW ekeej mes Devegceeve kejves ueies~
es
R
keefj efyeeej ceve oervner "erkee~ jece jpeeemeg DeeHeve veerkee~~
s
efvepe Heve leefpe jeKesG Heve ceesje~ esn mevesn keervn veefnb Leesje~~
ht
ig
Yee0 GvneWbves efJeeej kejkes ceve ceW Ske "erkee efoee DeLee&led efveMee efkeee efke YeieJeeved eerjece keer jepee%ee kee
R
Heeueve DeHeves efueS yengle Dee nw, Gmekes Heeueve ceW DeHeveer YeueeF& nw~ YeieJeeved eerjece ves DeHeveer eefle%ee es[kej
ll
.A
cesjer eefle%ee keer j#ee keer~ cegPe Hej GvneWves cecelee Deewj mvesn Lees[e veneR efkeee nw DeLee&led yengle efkeee nw~
s
oes0- keervn Devegien Deefcele Deefle, meye efyeefOe meerleeveeLe~
ya
keefj eveece yeesues Yejle, peesefj peuepe pegie neLe~~266~~
N
va
Yee0 eermeerlee kes Heefle YeieJeeved eerjece ves meye ekeej mes Demeerce Deewj Delevle Devegien efkeee nw~ Fme ekeej
Se
efveMee kejkes oesveeW kejkeceueeW kees pees[ eCeece kejkes eerYejle yeesues
th
kenewb keneJeewb kee Deye mJeeceer~ ke=Hee DebyegefveefOe Deblejpeeceer~~

ee
ieg emevve meeefnye Devegketuee~ efceer ceefueve ceve keueefHele Metuee~~

P
Yee0 ns ke=Hee kes meeiej! ns Devleee&ceer cesjs mJeeceer jeIeJesv! Deye ceQ keee kentB Deewj keee kenueeTB? iegosJe kees
si
ul
emevve Deewj mJeeceer eerjeIeJe kees DeHeves Devegketue osKekej cesjs ceefueve (cewues ceue mes egkele) ceve eje keefuHele og:Ke
iT
efce ieee~
r
Sh
DeHe[j [jsGB ve meese mecetues~ jefyeefn ve oes<e osJe efoefMe Yetues~~

11
ceesj DeYeeie ceeleg kegefueeF&~ efyeefOe ieefle efye<ece keeue keef"veeF&~~

20
HeeGB jesefHe meye efceefue ceesefn Ieeuee~ eveleHeeue Heve DeeHeve Heeuee~~
ht
Yee0 ns osJe! ceQ DeHeves eje keefuHele [j mes [j ieee peyeefke, cesjs Meeske ceW cetue veneR nw~ ceQ efvejeOej Meeske kej jne
ig
ntB~ ns osJe! eefo keesF& efoMee Yetue peees lees FmeceW mete&veejeeCe kee oes<e veneR mecePevee eeefnes~ cesje ogYee&ie, ceelee keer
yr
kegefuelee, efJeOeelee keer eefleketue ieefle Deewj keeue keer keef"velee meyeves efceuekej cesje HeeBJe Heke[kej efiejeee DeLee&led
op
ve efkeee~ Hejvleg ns MejCeeieleeW kes Heeueke! DeeHe ves DeHeves eCe kee Heeueve efkeee~
C
en veF jerefle ve jeGefj nesF&~ ueeskengB yeso efyeefole veefnb ieesF&~~

peie DeveYeue Yeue Ske ieesmeeF~ keefne nesF Yeue keemeg YeueeF&~~
Yee0 ns YeieJeved! en DeeHekeer keesF& veeer jerefle veneR nw~ en ueeske Deewj Jesso ceW eefme nw, efkemeer mes efHeer veneR nw~
ns ieesmeeFb eYeg eerjece! meeje mebmeej DeveYeue DeLee&led yegje nw~ DeeHe ner Ske Yeues nQb, efHej keefnes DeeHekeer YeueeF& kees
es[kej efkemekeer YeueeF& mes peerJe kee Yeuee nes mekelee nw~
osJe osJele meefjme megYeeT~ mevecegKe efyecegKe ve keengefn keeT~~
oes0- peeF efveke Heefneeefve le, enB Meceve meye meese~
ceeBiele DeefYecele HeeJe Heue, jeG jbke Yeue Heese~~267~~
d .
ve
Yee0 ns osJe! DeeHekee mJeYeeJe keuHeJe=#e kes meceeve nw, pees keYeer Yeer efkemeer kes efueS ve ner mevcegKe nw, ve lees
er
efJecegKe DeLee&led ve ner eefleketue nw Deewj ve ner Devegketue~ ns YeieJeved! eens jepee nes ee oefj, eens Yeuee nes ee yegje,
es
keYeer Yeer keuHeJe=#e kes efveke peekej, Gmes Heneevekej, Gmemes keg Yeer ceeBies lees Jen DeefYecele Heue os osl ee nw Deewj
R
DeHeveer eee mes mecHetCe& MeeskeeW kees ve kej oslee nw~ Gmeer ekeej jepeeefYeKeejer, Yeueeyegje keesF& Yeer peye DeeHekes
s
ht
efveke peelee nw Deewj DeeHekees Heneeve ueslee nw lees Gmekeer efevlee efce peeleer nw Deewj Jen ceveeene Heue Hee peelee nw~
ig
R
ueefKe meye efyeefOe ieg mJeeefce mevesnt~ efcesG esYe veefnb ceve mebosnt~~
ll
Deye keveekej keerefpee meesF&~ peve efnle eYeg efele esYe ve nesF&~~
.A
Yee0 meye ekeej mes iegosJe SJeb mJeeceer DeeHeeer YeieJeeved jece kes mvesn kees osKekej cesje #eesYe efce ieee nw, cesjs
s
ya
ceve ceW keesF& mebosn veneR nw~ ns keCee keer Keeefve YeieJeeved eerjeIeJe peer! Deye Jener keerefpees efpememes oeme kee efnle nes
N
Deewj DeeHekes efee ceW #eesYe Yeer ve nes~
va
pees mesJeke meeefnyeefnb meBkeeseer~ efvepe efnle enF leemeg ceefle Heeseer~~
Se
mesJeke efnle meeefnye mesJekeeF&~ kejw mekeue megKe ueesYe efyeneF&~~

th
ee
Yee0 pees mesJeke mJeeceer kees mebkeese ceW [euekej DeHevee efnle eenlee nw, Gmekeer yegef efvecve nesleer nw~ mesJekeeW kee
P
efnle lees FmeceW nw efke, Jen mecHetCe& megKeeW Deewj ueesYeeW kees es[kej mJeeceer keer mesJee kejs~
si
mJeejLe veeLe efHejs meyener kee~ efkeS jpeeF keesef efyeefOe veerkee~~
ul
iT
en mJeejLe HejceejLe mee~ mekeue megke=le Heue megieefle efmebiee~~

r
Sh
Yee0 ns veeLe! DeeHekes eerDeJeOe ueew eueves mes meYeer kee mJeeLe& efme nes peeesiee, Hej Gmekeer DeHes#ee DeeHekeer
jepee%ee kee Heeueve kejves mes kejes[eW ekeej mes Yeuee nesiee~ ns YeieJeved! DeeHekees pees ceQ He#e os jne ntB, en mJeeLe& Deewj
11
HejceeLe& kee leJe nw leLee mecHetCe& melkecees kee Heue nw Deewj megvoj ieefle, efveJee&Ce kee Yeer e=bieej nw~
20
osJe Ske efyeveleer megefve ceesjer~ Gefele nesF leme kejye yenesjer~~
ht
efleueke meceepe meeefpe meye Deevee~ keefje megHeue eYeg peew ceve ceevee~~
ig
yr
Yee0 ns osJe! Ske cesjer eeLe&vee megve ueerefpees, efHej pewmee Gefele nes Jewmee kej oerefpeesiee~ ns eYeg! DeeHekes efleueke
op
kee mecHetCe& meceepe DeLee&led meeceieer mepeekej eerefe$eket ues Deeee ntB~ eefo DeeHekee ceve ceeve peees lees Gmekees meHeue
C
kej oerefpees~
oes0- meevegpe He"Fe ceesefn yeve, keerefpee meyeefnb meveeLe~

vele Hesefjeefnb yebOeg oesG, veeLe eueewb ceQ meeLe~~268~~
DeeesOeekeeC[ 519
Yee0 ns jeIeJe! DeeHe ess YeeF& Me$egIve kes meefnle cegPes Jeve Yespe oerefpees Deewj eermeerlee, ue#ceCe kes meeLe eerDeJeOe
HeOeejkej meYeer kees meveeLe DeLee&led DeeeeJeeve yevee ueerefpees~ veneR lees, oesveeW YeeF& ue#ceCe, Me$egIve kees DeeesOee Yespe
oerefpees Deewj ns veeLe! DeeHekes meeLe Jeve kees ceQ euetB~
vele peeefnb yeve leerefveG YeeF&~ yengefje meere meefnle jIegjeF&~~
pesefn efyeefOe eYeg emevve ceve nesF&~ kevee meeiej keerefpee meesF&~~
.
Yee0 veneR lees nce leerveeW YeeF&, Yejle, ue#ceCe, Me$egIve Jeve kees eues peeeW Deewj ns jIegjepe eYeg! DeeHe eermeerlee kes
d
ve
meefnle eerDeJeOe kees HeOeej peeFes~ ns eYeg! efpeme ekeej DeeHekee ceve emevve nes, ns keCee kes meceg eerjeIeJesv
er
mejkeej! DeeHe Jener keerefpees~
es
osJe oervn meye ceesefn efMej Yee~ ceesjs veerefle ve Oejce efyeee~~
R
kenGB yeeve meye mJeejLe nslet~ menle ve Deejle kes efele eslet~~
s
ht
Glej osF megefve mJeeefce jpeeF&~ mees mesJeke ueefKe ueepe uepeeF&~~
ig
R
Deme ceQ DeJeiegve GoefOe DeieeOet~ mJeeefce mevesn mejenle meeOet~~
ll
Deye ke=Heeueg ceesefn mees cele YeeJee~ mekege mJeeefce ceve peeF ve HeeJee~~
.A
eYeg Heo MeHeLe kenGB meefle YeeT~ peie cebieue efnle Ske GHeeT~~
s
ya
oes0- eYeg emevve ceve mekege leefpe, pees pesefn Deeemeg osye~
N
mees efmej Oeefj Oeefj keefjefnb meye, efceefefnb Deve DeJejsye~~269~~
va
Yee0 ns osJe! DeeHe ves cesjs efmej Hej meeje Yeej os efoee nw, peyeefke cesjs Heeme ve lees veerefle nw Deew j ve ner Oece& kee
Se
efJeeej~ ceQ meYeer Jeeve DeHeves mJeeLe& kes efueS kenlee ntB, keeeWefke Deee& kees efee kee esle veneR neslee DeLee&led eslevee
th
veneR nesleer~ mJeeceer keer jepee%ee megvekej Yeer pees mesJeke Gmekes eefleHe#e ceW Gej oslee nw, Gme mesJeke kees osKekej
ee
ueppee Yeer ueefppele nes peeleer nw~ Fmeer ekeej kee ceQ ogieg&CeeW kee DeieeOe meeiej ntB, efkevleg mJeeceer kes mvesn kes keejCe ner
P
si
meeOegpeve mejenvee kejles nQ Deewj DeeHe Yeer mvesn kes keejCe cegPes meeOeg kenkej mejenles nQb~ ns ke=Heeueg! Deye lees cegPes
ul
Jener cele Dee ueie jne nw, efpememes mJeeceer kes ceve ceW mebkeese ve DeeJes~ DeLeJee, ns ke=Heeueg cegPes lees Jener cele
iT
Dee ueielee nw~ DeeHe efvemmebkeese Dee%ee oW, keeeWefke mebkeese kes keejCe DeeHeeer kee JeemleefJeke ceveesYeeJe Heeee veneR
r
Sh
peelee~ ceQ DeeHekes ejCeeW keer MeHeLe kejkes meleYeeJe mes peieled kes cebieue kes efueS ner GHeee ken jne ntB~ ns eYeg!
11
DeeHe ceve ceW emevve neskej efpemes pees Dee%ee oWies Jen meYeer ueesie efmej Hej OeejCe kejkej kes Heeueve kejWies Deewj meYeer
20
Deveee, GHeJe Deewj DeJejsye DeLee&led GuePeveW efce peeeWieer~

ht
Yejle yeeve Meggefe megefve megj nj<es~ meeOeg mejeefn megceve yeng yej<es~~
ig
Demecebpeme yeMe DeJeOe efveJeemeer~ ecegefole ceve leeHeme yeveyeemeer~~

yr
egHeefnb jns jIegveeLe meBkeeseer~ eYeg ieefle osefKe meYee meye meeseer~~
op
Yee0 eerYejle kes HeefJe$e Jeeve megvekej, osJelee emevve ngS, meYeer ueesie meeOegmeeOeg kenkej eerYejle keer mejenvee
C
kejkes yengle mes Heg<Heebs keer Je<ee& efkees~ meYeer eerDeeesOeeJeemeer Demecebpeme kes JeMe ceW nes iees DeLee&led eerjece eerDeJeOe
kees ueewWies ee veneR Fme ogefJeOee ceW He[ iees~ leHemJeer Deewj JeveJeemeer ceve ceW yengle emevve ngS~ mJeYeeJe mes mebkeeseer
eerjIegveeLe egHe jns~ eYeg keer en oMee osKekej mecHetCe& meYee meese ceW He[ ieF&~
peveke otle lesefn DeJemej DeeS~ cegefve yeefme megefve yesefie yeesueeS~~
keefj eveece efleve jece efvenejs~ yes<e osefKe YeS efveHe ogKeejs~~
Yee0 Gmeer DeJemej Hej peveke peer kes otle eerefe$eket Dee iees~ megveles ner Jeefme cegefve ves GvnW MeerIe ner meYee ceW
yeguee efueee~ eCeece kejkes otleeW ves eerjece kees osKee Deewj Gvekee leHemJeer JesMe osKekej yengle og:Keer ngS~
otleve cegefveJej yetPeer yeelee~ kenng efyeosn YetHe kegMeueelee~~
megefve mekegeeF veeF ceefn ceeLee~ yeesues ejJej peesjs neLee~~
yetPeye jeGj meeoj meeF~ kegMeue nsleg mees YeeG ieesmeeF~~
Yee0 otleeW mes cegefvees Jeefme peer ves yeelee DeLee&led Jeelee& kegMeue Heter, ns otleeW! efJeosnjepe peveke peer kee keg Meue
d .
ve
megveeDees~ Jeefme peer kes Jeeve megvekej mebkegefele neskej, He=LJeer Hej cemleke veJeekej neLe pees[s ngS esotle yeesues, ns
er
mJeeceer! ns FefveeW kes efveevlee cenef<e&! DeeHekee DeeojHetJe&ke pevekejepe kee kegMeue Hetvee Jener Gvekeer kegMeuelee kee
es
keejCe yeve ieee~
R
efJeMes<e Jeefme peer kes kegMeue eMveeW mes pevekejepe kes otleeW kees FmeefueS mebkeese ngDee efke, Jes en meeseves ueies efke,
s
ht
keoeefeled Jeefme peer keer DeJeOeejCee nes efke, cenejepe kee efveOeve megvekej Yeer eerpeveke eerDeJeOe kees ke eeW veneR
ig
R
HeOeejs? Hejvleg Gvekee Gej Yeer yengle megvoj nw efke, cenjepe peveke peer kes veneR Deeves Hej DeeHekees Yeer lees Gvekeer
ll
kegMeue kes efJe<ee ceW DeeMebkee nesveer eeefnes Leer~ etBefke DeeHe kegMeue eMve Het jns nQ FmeefueS pevekejepe keer kegMeuelee
.A
lees megefveefMele nes ner ieF&~
s
ya
oes0- veeefnb le keesmeue veeLe kes, meeLe kegMeue ieF veeLe~
N
efceefLeuee DeJeOe efyeMes<e les, peie meye YeeG DeveeLe~~270~~
va
Yee0 veneR lees, ns veeLe! DeeesOeeHeefle oMejLe peer kes meeLe ner peveke peer keer Yeer kegMeuelee eueer ieF&~ efJeMes<ekej
Se
efceefLeuee, DeeesOee Deewj meeceeveleee meeje mebmeej DeveeLe nes ieee~

th
keesmeueHeefle ieefle megefve pevekeewje~ Yes meye ueesie meese yeme yeewje~~
ee
pesefnb osKes lesefn mecee efyeosnt~ veece mele Deme ueeie ve kesnt~~
P
si
Yee0 DeeesOeeHeefle oMejLe peer keer ieefle megvekej pevekeHegj kes meYeer ueesie Meeske kes JeMe neskej yeeJeues nes iees~ Gme
ul
mecee efpemeves eerpeveke kees osKee Gmes Gvekee efJeosn veece mele pewmee veneR ueiee DeLee&led efJeosn neskej Yeer eerpeveke
iT
Meeske mes yengle eYeeefJele ngS~

r
Sh
jeefve kegeeefue megvele vejHeeueefnb~ metPe ve keg peme ceefve efyeveg yeeueefnb~~
11
Yejle jepe jIegyej yeveyeemet~ Yee efceefLeuesMeefnb oe njemet~~

20
Yee0 jeveer kewkeseer keer kegeeue megvekej ceveg<eeW kes Heeueke cenejepe eerpeveke kees Gmeer ekeej keg veneR metPee pewmes
ht
ceefCe kes efyevee meHe& kees keg veneR metPelee~ eerYejle kee jepe Deewj eerjece kee JeveJeeme megvekej, cenejepe kes oe ceW
ig
yengle og:Ke ngDee~ DeLee&led eerpeveke eerYejle kees jepe Deewj eerjece kees JeveJeeme Fve oesveebs ceW mes efkemeer kees Gefele
yr
op
veneR "nje Heees~

C
ve=He yetPes yegOe meefeJe meceepet~ kenng efyeeeefj Gefele kee Deepet~~
mecegefPe DeJeOe Demecebpeme oesT~ eefuee efke jefne ve ken keg keesT~~
Yee0 cenejepe peveke peer ves efJeeveeW Deewj cebef$eeebbs kes meceepe mes Hete DeeHe ueesie efJeeej kejkes keefnes, Deepe keee
Gefele nw? eerDeJeOe cebs oesveeW Demecebpeme mecePekej kevee eeefnes DeLeJee euevee eeefnes, Fve oesveeW He#eeW ceW mes keesF&
keg Yeer veneR ken jne nw, keeeWefke eerYejle Deewj eerjece oesveeW ner pevekeHegj kes peeceelee nQ~
DeeesOeekeeC[ 521
ve=Heefnb Oeerj Oeefj oe efyeeejer~ He"S DeJeOe elegj ej eejer~~

yetefPe Yejle ieefle YeeG kegYeeT~ DeeSng yesefie ve nesF ueKeeT~~
Yee0 cenejepe eerpeveke ves ner Oewe& OeejCe kejkes, oe ceW efJeeej kej, eej elegj iegHleejeW kees eerDeJeOe Yespee~
Gvemes kene efke, eerYejle keer ceveesoMee, YeeJe Deewj kegYeeJe kees mecePekej MeerIe eues DeeDees, keesF& Yeer legcnW osKe veneR
mekes~
.
oes0- ieS DeJeOe ej Yejle ieefle, yetefPe osefKe kejletefle~
d
ve
eues efe$eketefnb Yejle, eej eues eflejnttefle~~271~~
er
Yee0 eerDeJeOe ceW iegHleej iees Deewj GvneWves Yejle peer keer ieefle mecePeer Deewj Gvekes kece& osKes~ peye eerYejle
es
eerefe$eket eue He[s, leye eerpeveke kes eejeW iegHleej Yeer efceefLeuee kes efueS eues~
R
s
otleve DeeF Yejle keF kejveer~ peveke meceepe peLeeceefle yejveer~~
ht
ig
megefve ieg Heefjpeve meefeJe cenerHeefle~ Yes meye meese mevesn efyekeue Deefle~~
R
Yee0 eerpeveke kes otleeW ves efceefLeueeHegj Deekej DeHeveer yegef kes Devegmeej eerpeveke keer meYee ceW eerYejle kes ke=le
ll
.A
ken megveees~ otleeW kes Jeeve megvekej, ieg ee%eJeukee peer, HeefjJeej kes ueesie, ceb$eer Deewj cenejepe eerpeveke, meYeer ueesie
s
mvesn ceW Delevle Jeekegue nes iees~
ya
Oeefj Oeerjpe keefj Yejle ye[eF&~ efueS megYe meenveer yeesueeF&~~
N
va
Iej Hegj osMe jeefKe jKeJeejs~ ne iee jLe yeng eeve meBJeejs~~
Se
ogIejer meeefOe eues lelekeeuee~ efkeS efyeeece ve ceie ceefnHeeuee~~

Yeesjefnb Deepeg veneF eeeiee~ eues pecegve Glejve meye ueeiee~~
th
ee
Keyeefj uesve nce He"S veeLee~ efleve keefn Deme ceefn veeeG ceeLee~~
P
Yee0 Oewe& OeejCe kejkes leLee Yejle keer ye[eF& kejkes eerpeveke ves Jeerj mewefvekeeW Deewj meenveer, DeLee&led j#ekeeW
si
DeLeJee, Iees[eW kes Heeueves JeeueeW kees yeguee efueee~ jepeYeJeve, pevekeHegj Deewj efceefLeuee osMe ceW j#ekeeW kees jKekej
ul
iT
neLeer, Iees[s, jLe Deewj yengle meer Heeuekeer Deeefo Deve Jeenve mepeees~ ogIejer DeLee&led erIeer cegntle& kee MeesOeve kejkes
r
lelkeeue eue He[s~ cenejepe eerpeveke ves ceeie& cebs efJeeece veneR efkeee~ Deepe ner eele:keeue eeeie venekej eues Deewj
Sh
peye meye ueesie ecegvee Heej Glejves ueies, Gmeer mecee eerefe$eket kee meceeeej uesves kes efueS eerpeveke eje nce ueesie
11
Yespes iees nQ~ Ssmee kenkej, eerpeveke peer kes otleeW ves He=LJeer Hej eCeece efkeee~
20
meeLe efkejele meeleke oervns~ cegefveJej legjle efyeoe ej keervns~~

ht
oes0- megvele peveke Deeieceve meye, nj<esG DeJeOe meceepe~

ig
yr
jIegveboveefnb meBkeese ye[ meese efyeyeMe megjjepe~~272~~

op
Yee0 Gvekes meeLe :meele efkejeleeW kees efoee Deewj Jeefme peer ves MeerIe ner otleeW kees efJeoe efkeee~ peveke peer kee
C
efe$eket Deeieceve megveles ner mecHetCe& DeJeOe meceepe emevve ngDee~ eerjece kees yengle mebkeese nes jne nw Deewj Fv Meeske
kes JeMe nes iees nQ~

iejF ieueeefve kegefue kewkeseer~ keeefn kenw kesefn ot<eve osF&~~
Deme ceve Deeefve cegefole vej veejer~ YeeG yenesefj jnye efove eejer~~
Yee0 kegefue kewkeseer iueeefve mes ieueeR pee jneR nQ~ Jen efkemes keee kenW Deewj efkemes oes<e oW? Ssmee efJeeej ceve ceW
ueekej eerDeJeOe kes vejveejer yengle emevve ngS efke, Deye lees efHej kece mes kece eej efove leke lees eneB jnvee nes ner
ieee, keeeWefke peveke peer kes Deeieceve kes HeMeeled cenejepe oMejLe kee ef$eefoJemeere jepekeere Meeske ceveeee peeesiee,
Fmekes HeMeeled keesF& keee&Jeener nesieer~
Sefn ekeej iele yeemej meesT~ eele veneve ueies meye keesT~~
keefj ceppeve Hetpeefnb vej veejer~ ieveHeefle ieewefj Hegjeefj leceejer~~
d .
ve
Yee0 Fme ekeej, Jen efove Yeer yeerle ieee~ eele:keeue meye ueesie mveeve kejves ueies Deewj mveeve kejkes meYeer vejveejer
er
ieCesMe, ieewjer, efMeJepeer, mete& Deewj efJe<Ceg peer keer Hetpee kejles nQ~
es
jcee jceve Heo yebefo yenesjer~ efyeveJeefnb Debpeefue Debeue peesjer~~
R
jepee jece peevekeer jeveer~ DeeveBo DeJeefOe DeJeOe jpeOeeveer~~
s
ht
megyeme yemeG efHeefj meefnle meceepee~ Yejleefnb jece kejefnb pegyejepee~~
ig
R
Sefn megKe megOee meerefe meye keent~ osJe osng peie peerJeve ueent~~
ll
.A
Yee0 Deewj efHej ue#ceerHeefle YeieJeeved efJe<Ceg peer kes ejCeeW kee Jevove kejkes Heg<eieCe neLe pees[ Deewj veeefjeeB neLe
ceW DeeBeue ueskej HebeosJe (ieCeHeefle, Meefkele, efMeJepeer, mete& Deewj efJe<Ceg peer) mes eeLe&vee kejves ueies~ eerjece jepee
s
ya
yevekej Deewj YeieJeleer eerpeevekeer DeJeOe keer meecee%eer yevekej Deevevo keer meerceeHe eerDeeesOee jepeOeeveer ceW meceepe
N
kes meefnle efHej megKeHetJe&ke efveJeeme kejW Deewj eerjepeejece, eerYejle kees egJejepe yeveeeW~ ns osJe! (ns HebeosJe!) Fme
va
megKe kes Dece=le mes meYeer DeJeOeJeeefmeeeW kees meerbekej peieled ceW peerJeve kee ueeYe oerefpees~
Se
oes0- ieg meceepe YeeFve meefnle, jece jepe Hegj nesG~

th
Dele jece jepee DeJeOe, ceefje ceeBie meye keesG~~273~~

P ee
Yee0 ns HebeosJeleeDeeW! iegpeve, Heefjpeve Deewj YeeFeeW kes meefnle eerDeJeOeHegj ceW eerjece kee jepe nes Deewj eerDeJeOe
si
ceW eerjece kes jepee jnles ner nce ueesie cejWb DeLee&led DeHevee Mejerj es[W, Fme ekeej meYeer ueesie HeeBeeW osJeleeDeebW mes ceeBie
ul
jns Les~
r iT
megefve mevesncee Hegjpeve yeeveer~ efveboefnb peesie efyejefle cegefve %eeveer~~

Sh
Sefn efyeefOe efvelekejce keefj Hegjpeve~ jeceefnb kejefnb eveece Hegueefke leve~~
11
Yee0 DeJeOeJeeefmeeeW keer esceceeer JeeCeer megvekej %eeveer cegefvepeve DeHeves eesie Deewj Jewjeie keer efvevoe kejles nQ~ Fme
20
ekeej meYeer DeJeOeJeemeer efveleefeee, mveeve, mevOee, leHe&Ce, Deefivenes$e, Hebee%e yeefueJewMJeosJe kejkes YeieJeeved eerjece
ht
kees jesceebefele Mejerj neskej eCeece kejles nQb~

ig
yr
TBe veere ceOece vej veejer~ uenefnb ojme efvepe efvepe Devegnejer~~
op
meeJeOeeve meyeneR meveceeveefnb~ mekeue mejenle ke=HeeefveOeeveefnb~~

C
Yee0 meYeer DeJeOe kes vejveejer DeHeveerDeHeveer Devegnej DeLee&led Glke=, efveke= Deewj ceOece YeeJevee kes Devegmeej
eYeg kes oMe&ve eeHle kejles nQ~ eYeg eerjece meeJeOeeve jnkej meyekee mecceeve kejles nQ~ meYeer ke=HeeefveOeeve eerjece keer
eMebmee kejles nQ~
ueefjkeeFefnb les jIegyej yeeveer~ Heeuele eerefle jerefle Heefneeveer~~
Meerue mekeese efmebOeg jIegjeT~ megcegKe megueeseve mejue megYeeT~~
DeeesOeekeeC[ 523
kenle jece iegve ieve Devegjeies~ meye efvepe Yeeie mejenve ueeies~~
nce mece Hegve Hegbpe peie Leesjs~ efpeveefnb jece peevele keefj ceesjs~~
Yee0 ue[keheve mes ner eerefle keer Heefle Heneevekej jIeges eerjece keer JeeCeer kee Heeueve kejles nQb~ Jes kenles nQ efke,
jIegkegue kes jepee YeieJeeved eerjece Meerue DeLee&led eefj$e Deewj mebkeese kes lees meeiej ner nQ~ eYeg megvoj cegKe Deewj megvoj
ves$eJeeues nQ, eYeg kee mJeYeeJe yengle mejue nw~ Fme ekeej, YeieJeeved eerjece kes iegCeieCeeW kees kenles kenles
eerDeJeOeJeemeer esce ceW ceive nes iees Deewj meYeer DeHeves Yeeie keer mejenvee kejves ueies efke, Fme mebmeej ceW nce pewmes
d .
ve
Lees[s ner ueesie HegCemecetn kes mJeHe nQ leLee HegCemecetneW kees Fkes efkees nQ, efpevnW eerjece DeHevee kejkes peeveles nQ~
er
efJeMes<e eneB DeJeOeJeeefmeeeW kee DeefYeeee efceefLeueeJeeefmeeeW mes nw, keeeWefke DeJeOeJeeefmeeeW kees eerjece DeHeves YeeF&,
es
efHelee, ceelee, yenve kejkes ceeveles nQ Deewj efceefLeueeJeeefmeeeW kees MJemegj, meeues, meeme, meuenpe Deewj meeueer kejkes ceeveles
R
s
nQ~
ht
ig
oes0- esce ceieve lesefn mecee meye, megefve DeeJele efceefLeuesMe~
R
meefnle meYee mebYece G"sG, jefyekegue keceue efovesMe~~274~~
ll
.A
Yee0 Gme mecee meYeer ueesie esce ceW ceive Les, Fmeer yeere efceefLeueeefOejepe eerpeveke kees Deeles megvekej, mete&kegueHe
s
keceue kes mete&, YeieJeeved eerjece meYee kes meefnle mebYece DeLee&led Glkeb"e kes meeLe G"s~
ya
YeeF meefeJe ieg Hegjpeve meeLee~ Deeies ieceve keervn jIegveeLee~~
N
va
efieefjJej oerKe pevekeHeefle peyeneR~ keefj eveece jLe leeiesG leyeneR~~

Se
Yee0 leerveeW YeeF&, ceb$eer, iegpeve Deewj HegjpeveeW kees meeLe ueskej eerjIegveeLe eerpeveke keer DeieJeeveer uesves kes efueS Deeies
th
eues~ efpeme mecee pevekeJebMe kes jepee efMejOJepe cenejepe efJeosn ves HeJe&lees eerefe$eket keeceoveeLe kees osKee, Gmeer
ee
mecee GvneWves eCeece kejkes DeHevee jLe es[ efoee~

P
jece ojme ueeuemee Gent~ HeLe ece uesMe keuesMe ve keent~~

si
ceve lenB penB jIegyej yewosner~ efyeveg ceve leve ogKe megKe megefOe kesner~~
ul
iT
Yee0 eerjece kes oMe&veeW keer ueeuemee Deewj Glmeen ceW efkemeer kees Yeer ceeie& kes ece kee uesMe Deewj efkemeer ekeej kee
r
Sh
keuesMe veneR Lee, keeeWefke meyekes ceve JeneB Les, peneB jIeges eerjece, ue#ceCe Deewj meerl ee peer LeeR Deewj efyevee ceve kes
Meejerefjke og:Ke Deewj megKe kee mcejCe efkemes jn mekelee nw?
11
DeeJele peveke eues Sefn YeeBleer~ meefnle meceepe esce ceefle ceeleer~~
20
DeeS efveke osefKe Devegjeies~ meeoj efceueve Hejmhej ueeies~~

ht
ig
Yee0 Fme ekeej eerpeveke meceepe kes meefnle eues Dee jns Les~ Gvekeer yegef esce ceW cee nes ieF& nw~ eerpeveke Deye
yr
eerjece kes efveke Dee iees~ DeJeOe Deewj efceefLeuee kes ueesie Skeotmejs kees osKekej Devegjeie ceW Yejkej peneBleneB
op
HejmHej efceueves ueies~

C
ueies peveke cegefve peve Heo yebove~ $e+ef<eve eveece keervn jIegvebove~~
YeeFve meefnle jece efceefue jepeefnb~ eues efueJeeF mecesle meceepeefnb~~

Yee0 eerpeveke cegefvepeveeW kes ejCeeW kee Jevove kejves ueies Deewj jIegJebMe kees Deevevo osves Jeeues eerjece ves Yeer
efceefLeueebeue mes HeOeejs $e+ef<eeeW kees eCeece efkeee~ eerjece DeHeves leerveeW YeeFeeW kes meeLe DeieJeeveer cebs Deekej cenejepe
eerpeveke mes efceuekej GvnW meceepe kes meefnle ueskej eues~
oes0- Deeece meeiej Meeble jme, Hetjve HeeJeve HeeLe~
mewve cevengB kevee meefjle, efueS peeefnb jIegveeLe~~275~~
Yee0 MeevlejmeHe HeefJe$e peue mes HetCe& DeeeceHe meeiej mes, ceevees mesveeHe keCee keer veoer kees efceueeves kes efueS
eerjIegveeLe efueS eues pee jns nQ~
yeesjefle ieeve efyejeie kejejs~ yeeve meMeeske efceuele veo veejs~~
meese Gmeeme meceerj lejbiee~ Oeerjpe le leJej kej Yebiee~~
d .
ve
Yee0 Jen keCee keer veoer DeHeves le Hej ner %eeve Deewj Jewjeie leeW kees [tyees os jner nw~ ueesieeW kes MeeskeHetCe& Jeeve
er
ner essess veo Deewj veeues yevekej Fme veoer ceW efceue jns nQb~ eneB Meeske kes TBesTBes MJeeme ner Jeeeg mes G"ves
es
Jeeues Gmekes lejbie nQ, pees Oewe&He leJeleer& Je=#eeW kees lees[ [eue jner nw~
R
efye<ece efye<eeo leesjeJeefle Oeeje~ Yee Yece YeJeBj Deyele& DeHeeje~~
s
ht
kesJe yegOe efyeee yeef[ veeJee~ mekeefnb ve KesF Ssefke veefnb DeeJee~~
ig
R
Yee0 Yeebkej og:Ke ner Fme veoer keer JesieJeleer Oeeje nw, ueesieeW kes ceve ceW yemee ngDee Yee Deewj Yece ener veoer kes
ll
YeBJej Deewj DeeJele& (ee) nQ, efJeeved ner kesJe nQ Deewj Gvekeer efJeee yengleye[er veeJe nw, efpemes Jes Kes (euee) veneR
.A
meke jns nw, keeeWefke Gvekees veoer keer Sske, DeLee&led Heej kee Dekeue veneR efceue jne nw~
s
ya
yeveej keesue efkejele efyeeejs~ Lekes efyeueesefke HeefLeke efne nejs~~
N
Deeece GoefOe efceueer peye peeF&~ cevengB G"sG DebyegefOe DekegueeF&~~
va
Yee0 Jeve ceW jnves Jeeues yeseejs keesue, efkejele ner HeefLeke nQ, pees Fmes osKekej JeneR ke iees Deewj oe ceW nej iees~
Se
en keCee keer veoer peye DeeeceHe meeiej mes peekej efceueer lees ceevees meeiej ner Dekeguee G"e DeLee&led pJeej keer
th
HeefjefmLeefle ceW Dee ieee~

P ee
Meeske efyekeue oesG jepe meceepee~ jne ve ieeve ve Oeerjpe ueepee~~

si
YetHe He iegve Meerue mejener~ meeseefn Meeske efmebOeg DeJeieener~~

ul
iT
Yee0 oesveeW DeLee&led DeJeOeefceefLeuee jepemeceepe Meeske mes Jeekegue nes G"s~ Gme mecee efkemeer kees Yeer %eeve, Oewe&
r
Deewj ueppee veneR jner~ cenejepe oMejLe kes He, iegCe Deewj Meerue keer mejenvee kejkes oesveeW meceepe kes meYeer vejveejer
Sh
Meeskemeeiej ceW [tye kej efevlee kejves ueies~

11
b0: DeJeieeefnb Meeske meceg meeseefnb veeefj vej yeekegue cene~

20
ow oes<e mekeue mejes<e yeesueefnb yeece efyeefOe keervnes kene~~

ht
megj efme leeHeme peesefiepeve cegefve osefKe oMee efyeosn keer~

ig
yr
leguemeer ve mecejLe keesG pees leefj mekew meefjle mevesn keer~~

op
Yee0 meYeer vejveejer Jeekegue neskej Meeskemeeiej ceW [tye kej meese kej jns nQ~ meYeer ueesie efJeOeelee kees oes<e oskej
C
eesOeHetJe&ke yeesueles nQ, eefleketue efJeOeelee ves en keee efkeee? leguemeeroeme peer kenles nQ efke, efJeosnjepe eerpeveke keer
en oMee osKekej osJelee, efme, leHemJeer, eesieerpeve Deewj cegefve Jeefme peer keesF& Yeer Gme mecee meceLe& veneR Lee, pees Fme
mvesnmeefjlee kees Heej kej mekes~
mees0- efkeS Deefcele GHeosMe, penB lenB ueesieve cegefveJejve~
Oeerjpe Oeefje vejsMe, kensG yeefme efyeosn meve~~276~~
DeeesOeekeeC[ 525
Yee0 peneBleneB es cegefveeeW ves oesveeW meceepe kes ueesieeW kes efueS Demeerce GHeosMe efkees~ ns cenejepe eerpeveke! Oewe&
OeejCe keerefpees, Fme ekeej Jeefme peer ves efJeosnjepe eerpeveke mes kene~
peemeg ieeve jefye YeJe efveefMe veemee~ yeeve efkejve cegefve keceue efyekeemee~~
lesefn efke ceesn cecelee efveejeF&~ en efmee jece mevesn ye[eF&~~
Yee0 efpeve cenejepe kee %eeveHe mete& meeOeke keer mebmeejjeef$e kee veeMe kej oslee nw, efpevekes JeeveHe mete&
.
efkejCeeW mes cegefveHe keceueeW kee efJekeeme neslee nw, keee Gve cenejepe eerpeveke kes efveke ceesn Deewj cecelee Dee mekeleer
d
ve
nw? keoeefHe veneR~ en eermeerleejece kes mvesn kee ye[hheve nw, efpemekes keejCe eerpeveke Yeer ceceleeJeeved efoKe jns nQ~
er
Jemlegle: en Gvekee eermeerleejeceefJe<eeke Jeelmeue YeeJe nw~
es
efye<eeer meeOeke efme meeeves~ ef$eefyeOe peerJe peie yeso yeKeeves~~
R
jece mevesn mejme ceve peemet~ meeOeg meYee ye[ Deeoj leemet~~
s
ht
meesn ve jece esce efyeveg ieevet~ kejveOeej efyeveg efpeefce peue eevet~~
ig
R
Yee0 Jeso ves mebmeej ceW efJe<eeer, meeOeke, efme Fve leerve ekeej kes peerJeeW kee JeeKeeve efkeee nw~ Fve leerveeW ekeej kes
ll
.A
peerJeeWs ceW efpeme peerJe kee ceve, eermeerleejece peer kes mvesn ceW mejme neslee nw DeLee&led jme keer DevegYetefle kejlee nw, YeieJeeved
eerjece keer meeOevee kejves Jeeues meeOegDeeW kes meceepe ceW Gmekee yengleye[e Deeoj neslee nw, eens Jen efJe<eeer nes
s
ya
DeLeJee, meeOeke ee efme, mecceeve kee ceeHeoC[ YeieJeled esce nw~ eerjeceesce kes efyevee %eeve Gmeer ekeej veneR megMeesefYele
N
neslee, pewmes ceuueen kes efyevee peue keer veeJe DeLee&led KesvesJeeues kes efyevee, pewmes veeJe keYeer Yeer peue ceW [tye mekeleer nw
va
DeLeJee DeHeves ue#e mes Yeke kej efkemeer Yeer efkeveejs Hej ueie mekeleer nw, Gmeer ekeej eerjeceesce kes efyevee Meg<ke%eeve
Se
ee ceesncenemeeiej ceW [tye peeesiee ee ue#eefJenerve neskej Yeke peeesiee~

th
cegefve yengefyeefOe efyeosn mecegPeeS~ jeceIee meye ueesie veneS~~

ee
mekeue Meeske mebkegue vej veejer~ mees yeemej yeerlesG efyeveg yeejer~~
P
HeMeg Keie ce=ieve ve keervn Dene~ efee Heefjpeve kej keewve efyeee~~
si
ul
Yee0 cegefve Jeefme peer ves efJeosnjepe peveke peer kees yengle ekeej mes mecePeeee Deewj meYeer ueesieeW ves eerefe$eket kes
iT
jeceIee Hej mveeve efkeee~ meYeer vejveejer Meeske mes egkele nes iees Les~ Jen efove efyevee peue kes ner yeerle ieee~ HeMeg
r
Sh
He#eer Deewj efnjCeeW ves Yeer Deenej veneR efkeee, lees efHej efee HeefjJeej DeLee&led Heefjpeve kee keewve efJeeej kejs?
11
oes0- oesG meceepe efveefcejepe jIeg, jepe veneves eele~

20
yew"s meye ye efyeHe lej, ceve ceueerve ke=Me ieele~~277~~

ht
Yee0 oesveeW DeLee&led DeJeOeefceefLeuee meceepe leLee veerefcekegue kes jepee cenejepe eerpeveke SJeb jIegkegue kes jepee
ig
yr
YeieJeeved eerjece ves eele:keeue, mveeve, mevOee, leHe&Ce Deeefo mecHevve efkeee~ meYeer JeJe=#e kes veeres yew"s, meYeer kes ceve
op
Goeme Les Deewj Mejerj ogye&ue nes iees Les~

C
pes ceefnmegj oMejLe Hegj yeemeer~ pes efceefLeueeHeefle veiej efveJeemeer~~
nbme yebMe ieg peveke HegjesOee~ efpeve peie ceie HejceejLe meesOee~~
ueies kenve GHeosMe Deveskee~ meefnle Oejce vee efyejefle efyeyeskee~~
keewefMeke keefn keefn keLee Hegjeveerb~ mecegPeeF& meye meYee megyeeveerb~~
Yee0 pees oMejLeHegj DeLee&led eerDeJeOe kes Jeemeer yeeeCe Les Deewj pees efceefLeueeHegj kes DeLee&led jepee peveke peer kes veiej
ceW efveJeeme kejves Jeeues yeeeCe Les, efpevneWves mebmeej kes efueS HejceeLe& DeLee&led cees#e kes ceeie& kee mebMeesOeve efkeee Lee Deewj
efme efkeee Lee efke, mebmeej ceW jnkej Yeer Jeefkele DevleleesielJee cees#e Hee mekelee nw, Ssmes mete&JebMe kes ieg yeeef<e&
Jeefme peer leLee cenejepe peveke peer kes Hegjesefnle Meleevevo peer Oece&, veerefle, Jewjeie Deewj %eeve kes meefnle GHeosMe Jeeve
kenves ueies~ yeeef<e& efJeMJeeefce$e peer ves megvoj JeeCeer ceW HeewjeefCeke keLeeeW kenkej mecHetCe& meYee kees mecePeeee~
.
efJeMes<e eneB meeceeve ueesie keewefMeke Meyo mes en mevosn kejles nQ efke, DeeesOeekeeC[ kes eerjeceJeveJeeme emebie ceW
d
ve
efJeMJeeefce$e peer kee Deevee kewmes mecYeJe ngDee? Fmekee Gej en nw efke, $e+ef<e, osMe, keeue Deewj JemlegDeeW keer meercee mes
er
THej neslee nw~ efJeMJeeefce$e peer meHleef<e& ceC[ue kes leeje Yeer nQ, pees DeekeeMe ceW Gefole jnlee nw~ keg ueesie keewefMeke
es
Meyo mes Meleevevo peer kee leelHee& ienCe kejles nQ Deewj keewefMekeMe Meleevebo Meyo kees GoenjCe kes He ceW emlegle
R
kejles nQ, Hejvleg Jes Gme GoenjCe ceW eegkele e Meyo Hej Oeeve veneR osles, pees mecegee kee Jeeeke nw DeLee&l ed
s
ht
keewefMeke Deewj Meleevevo~ DeeesOeekeeC[ ceW ner eej yeej keewefMeke Meyo kee eeesie ngDee nw~ eLee keewefMeke keefn
ig
keefn keLee Hegjeveerb (ceeveme, 2.278.4). leye jIegveeLe keewefMekeefnb kensT (ceeveme, 2.278.5). keewefMekeeefo
R
ll
cegefve meefeJe meceepet (ceeveme, 2.293.3). keewefMeke yeeceosJe peeyeeueer (ceeveme, 2.319.6). Fve eejeW eeesie
.A
ceW keewefMeke peer kees DeJeOe He#e kee efme efkeee ieee nw, keeeWefke Fmekes HetJe& en kene ieee efke, YeieJeeved eerjece
s
ya
efceefLeueeHe#eere ueesieeW kees efJeoe os egkes~ eLee cegefve ceefnosJe meeOeg meveceevess~ efyeoe efkeS nefj nj mece peeves
N
(ceeveme, 2.319.4). meemeg meceerHe ieS oesG YeeF&~ efHejs yebefo Heie DeeefMe<e HeeF& (ceeveme, 2.319.5). DeLee&led
va
efHej eerjeceev ves cegefve, yeeeCe Deewj meeOegDeeW kees efJe<Ceg peer Deewj efMeJe peer kes meceeve peevekej mecceeve kejkes
Se
Gvekees efJeoe efkeee~ leye eerjece, ue#ceCe peer oesveeW YeeF& meeme kes Heeme iees Deewj Gvekes ejCeeW keer Jevovee kejkes
DeeMeerJee&o Heekej ueew Deees~ Fmekes Devevlej eerDeJeOe kes HeefjJeej kees efJeoe kejves kee emebie Deelee nw, ef pemeceW
th
ee
keewefMeke keer eee& keer ieF& nw~ eLee keewefMeke yeeceosJe peeyeeueer~ Hegjpeve Heefjpeve meefeJe megeeueer (ceeveme,
P
2.319.6). peLee peesie keefj efyevee eveecee~ efyeoe efkeS meye meevegpe jecee (ceeveme, 2.319.7). DeLee&led
si
efHej efJeMJeeefce$epeer, JeeceosJepeer, peeyeeueer peer Deewj MegYe DeeejCeeW Jeeues keggcyeer, veiej kes efveJeemeer Deewj ceb$eer meyekees
ul
iT
ess YeeF& ue#ceCe peer kes meefnle eerjece ves eLeeeesie efJevee SJeb eCeece kejkes efJeoe efkeee~ Fme GjCe mes en
r
efme neslee nw efke, keewefMeke peer DeJeOe He#e kes nQ ve efke efceefLeuee He#e kes, FmeefueS Meleevevo peer kee leelHee& ienCe
Sh
kejvee kesJeue cetKe&leeHetCe& HeefC[le ceevelee kee eoMe&ve nesiee~

11
leye jIegveeLe keewefMekeefnb kensT~ veeLe keeefue peue efyeveg meye jnsT~~
20
cegefve ken Gefele kenle jIegjeF&~ ieeG yeerefle efove Henj De{eF&~~
ht
Yee0 leye eerjIegveeLe peer ves kegefMekeHeg$e yeeef<e& efJeMJeeefce$e peer mes kene, ns veeLe! keue meYeer ueesie efyevee peue kes ner
ig
yr
jn iees Les DeLee&led Deepe meyekees Henues peueHeeve kej uesvee eeefnes, efHej Deewj keg~ efJeMJeeefce$e peer ves kene, ns
op
jIegkegue kes jepee eerjece! DeeHe Gefele ken jns nQ~ Deepe Yeer De{eF& enj efove yeerle ieee, DeLee&led ceOeeve mes
C
DeefOeke nes ieee~ DeYeer Yeer keesF& peue veneR uesvee eenlee~ Deye lees DeJeMe ner peueHeeve kej uesvee eeefnes, DeYeer meYee
efJemeefpe&le keer peeleer nw~

$e+ef<e Ke ueefKe ken eflejngeflejepet~ FneB Gefele veefnb DeMeve Deveepet~~
kene YetHe Yeue meyeefnb meesnevee~ HeeF jpeeemeg eues venevee~~
DeeesOeekeeC[ 527
Yee0 yeeef<e& efJeMJeeefce$e peer kee Ke DeLee&led Femeteke mebkesle osKekej eflejngefle jepee DeLee&led efceefLeueeefOejepe
peveke peer ves kene, YeieJeved! Fme eerefe$eket ceW DevveYeespeve kejvee Gefele veneR nw, keeeWefke eYeg eerjece Heueenej
kejW Deewj nce meye Devveenej kejW, en lees Gefele veneR nesiee~ cenejepe kee en keLeve megvekej, meYeer kees Dee ueiee
Deewj meYeer ueesie Heueenej kee ner efveMee kejkes eerjece Deewj peveke peer keer jepee%ee Heekej meeebkeeueerve mveeve kes
efueS eue He[s~
oes0- lesefn DeJemej Heue Hetue oue, cetue Deveske ekeej~
d .
ve
ueF DeeS yeveej efyeHegue, Yeefj Yeefj keeBJeefj Yeej~~278~~
er
Yee0 Gmeer mecee yengle mes Jeveej DeLee&led keesue, efkejeleieCe keeBJejeW Deewj ieefeeW ceW YejYejkej Deveske ekeej kes
es
Heue, Heg<He oue Deewj kebo, cetue ues Deees~
R
keeceo Yes efieefj jece emeeoe~ DeJeueeskele DeHenjle efye<eeoe~~
s
ht
ig
Yee0 YeieJeeved eerjece kes emeeo mes meYeer HeJe&le keeceoHeJe&le kes meceeve nes iees~ DeLeJee, YeieJeeved eerjece kes emeeo
R
mes eerefe$eket YeieJeeved keeceo yeve iees, pees oMe&vecee$e mes meYeer og:KeeW kees meceeHle kej osles nQ DeLee&led meYeer og:KeeW
ll
.A
kee DeHenjCe kej uesles nQ~
s
efJeMes<e eerefe$eket HeJe&le kee ner Ske veece keeceo Yeer nw, pees YeieJeeved eerjece kes Deeieceve kes HeMeeled GvneR kes
ya
emeeo mes jKee ieee~ keeceo Meyo keer JeglHeefle keF& ekeej mes keer peeleer nw~ keeceeved ceveesJeebefle HeoeLeb ooeefle
N
va
Fefle keeceo: DeLee&led pees meeOekeeW kees esceHetJe&ke Heefjecee kejves cee$e mes ceveesJeebefle HeoeLe& os osles nQ GvneR
Se
efieefjjepe eerefe$eket kees keeceo kenles nQ~ DeLeJee, keb yeeeCeb Deb efJe<Cebg ceb censMJejb ooeefle Fefle keeceo:
mebmke=le ceW yeee peer kees ke YeieJeeved efJe<Ceg peer kees De Deewj efMeJe peer kees ce kene peelee nw, eerkeeceoefieefjjepe
th
ee
Fve leerveeW kes oMe&ve keje osles nQ, FmeefueS FvnbW keeceo kene peelee nw~ DeLeJee, keMe DeMe ceMe Fefle keecee: les
P
meefvle Deefmceved Fefle keece:, jeceevme leb ooeefle Fefle keeceo: DeLee&led ke yeee peer De efJe<Ceg peer Deewj
si
ce censMJej es leerveeW efpeveceW efvejvlej efJejepeles nQ, Ssmes yeee peer, efJe<Ceg peer Deewj Mej peer kes Yeer keejCeHe
ul
YeieJeeved eerjece kees keece kenles nQ~ GvneR eerjece kees, Heefjecee mes emevve neskej, pees meeOeke kees DeefHe&le kej osles nQ,
iT
GvneR eerefe$eket kes eKeC[ efJeMes<e (pees ueieYeie HeeBe efkeueesceerj cebs Hewues nQ GvneR HeJe&le es) kees keeceo kenles
r
Sh
nQ~ DeLeJee, keeceb eefle KeC[eefle Fefle keeceo: DeLee&led pees keeceJeemevee kees ve kej osles nQ, GvneR
11
eerefe$eket kes eKeC[ efJeMes<e kees keeceo kenles nQ~ meeOekeeW kee lees Ssmee ceevevee nw efke, peerJeeW Hej emevve ngS
20
YeieJeeved eerjece ner keeceo yeve iees~ Gvekeer o=ef mes Fme eewHeeF& kee DevJee nesiee emeeoe jece keeceoefieefj Yes
ht
DeLee&led emevve ngS eerjeceev ner keeceoefieefj yeve iees, pees oMe&vecee$e mes eeefCeeeW kes ke kees nj uesles nQ, FmeefueS
ig
jecemleJejepe kes leermeJeW Mueeske ceW YeieJeeved eerjece kees keeceo kene ieee nw keeceob keceues#eCeced~
yr
op
mej meefjlee yeve Yetefce efyeYeeiee~ peveg Gceiele DeeveBo Devegjeiee~~

C
yesefue efyeHe meye meHeue meHetuee~ yeesuele Keie ce=ie Deefue Devegketuee~~
lesefn DeJemej yeve DeefOeke Gent~ ef$eefyeOe meceerj megKeo meye keent~~
peeF ve yejefve ceveesnjleeF&~ peveg ceefn kejefle peveke HengveeF&~~
Yee0 leeueeyeeW, veefoeeW, Jeve Deewj He=LJeer kes eosMe ceW ceevees Deevevo Deewj Devegjeie Gce[ jne Lee~ ueleeeW Deewj Je=#e
meYeer megvoj Heue Deewj megvoj HetueeW mes egkele nes iees~ He#eer, HeMeg Deewj Yecej Devegketuelee mes yeesueves ueies Les~ Gme DeJemej
Hej Jeve ceW yengle Glmeen Lee, leerveeW ekeej kee Jeeeg meyekees megKe os jne Lee~ Jeve keer megvojlee kee JeCe&ve veneR efkeee
pee mekelee Lee, ceevees He=LJeer mJeeb DeHeves JeemleefJeke Heefle peveke peer kee DeeefleLe kej jner LeeR~
leye meye ueesie veneF veneF&~ jece peveke cegefve Deeemeg HeeF&~~
osefKe osefKe leJej Devegjeies~ penB lenB Hegjpeve Glejve ueeies~~
Yee0 Fmekes HeMeeled meYeer ueesie mveeve kejkejkes YeieJeeved eerjece, eerpeveke SJeb iegosJe Jeefme peer kee DeeosMe
.
Heekej Je=#eebs kees osKeosKekej esce mes Devegjkele nes G"s Deewj efceefLeueeHegj kes efveJeemeer peneBleneB Glejves ueies DeLee&led
d
ve
Je=#eeW kes veeres meceleue Yetefce ceW JeJeefmLele nesves ueies~
er
oue Heue cetue kebo efyeefOe veevee~ HeeJeve megboj megOee meceevee~~
es
R
oes0- meeoj meye kenB jece ieg, He"S Yeefj Yeefj Yeej~
s
Hetefpe efHelej megj DeefleefLe ieg, ueies kejve Hejnej~~279~~
ht
ig
Yee0 Deveske ekeej kes Keeves eesie Hees, Heue Deewj HeefJe$e megvoj Dece=le kes meceeve mJeeo Jeeues cetue, kevo ieefeeB
R
YejYejkej DeeojHetJe&ke YeieJeeved eerjece kes iegosJe Jeefme peer ves meYeer eerefceefLeuee efveJeeefmeeeW kes efueS Yespe efoes~
ll
.A
meye ueesie efHele=, osJelee, iegpeve, DeefleefLe Deewj osJeleeDeeW keer Hetpee kejkes DeLee&led Hebee%e Deewj yeefueJewMJeosJe mecHevve
s
kejkes Heueenej kejves ueies~
ya
Sefn efyeefOe yeemej yeerles eejer~ jece efvejefKe vej veeefj megKeejer~~
N
va
ogngB meceepe Deefme efe ceve ceeneR~ efyeveg efmee jece efHejye Yeue veeneR~~
Se
Yee0 Fme ekeej mes eej efove yeerle iees~ eermeerleejece kees osKekej meYeer vejveejer megKeer nes jns Les~ oesveebs meceepe
th
kes ceve ceW Ssmeer efe nw efke, eermeerleejece peer kes efyevee ueewvee Gefele veneR nw~
ee
meerlee jece mebie yeveyeemet~ keesef DecejHegj meefjme megHeemet~~

P
Heefjnefj ueKeve jece yewosner~ pesefn Iej YeeJe yeece efyeefOe lesner~~
si
oeefnve owJe nesF peye meyeneR~ jece meceerHe yeefmee yeve leyeneR~~
ul
iT
ceboeefkeefve ceppeve eflengB keeuee~ jece ojme cego cebieue ceeuee~~

r
Deve jece efieefj yeve leeHeme Leue~ DeMeve Deefcee mece kebo cetue Heue~~
Sh
megKe mecesle mebyele ogF meelee~ Heue mece nesefn ve peefveeefnb peelee~~
11
Yee0 eermeerleejece peer kes meeLe Jeve ceW efveJeeme kejvee lees kejes[eW osJeHegj kes meceeve megKeo nesiee~ YeieJeleer eermeerlee,
20
ue#ceCe SJeb YeieJeeved eerjece kees es[kej efpemes DeHevee Iej Dee ueielee nes, Gmekes efueS efJeOeelee eefleketue ner nQ~
ht
peye meyekes efueS F&MJej Devegketue neWies leYeer YeieJeeved eerjece kes meceerHe Jeve ceW efveJeeme kej mekesbies~ leerveebs keeue
ig
yr
DeLee&led eele:, ceOeeve Deewj meeebkeeue YeieJeleer ceboeefkeveer peer ceW ceppeve DeLee&led [gyekeer ueieekej mveeve Deewj Gvekes
op
meeLe emevvelee Deewj cebieueeW keer ceeefuekeeHe eermeerlee, ue#ceCe meefnle eYeg eerjece kee oMe&ve, YeieJeeved eerkeeceoefieefj
C
keer Heefjecee Deewj HeefJe$e leHeefmJeeeW keer mLeueer eerefe$eket kee YeceCe leLee Dece=le kes meceeve kevo, cetue, Heue kee
Yeespeve Fve efeeeDeeW mes oes meele DeLee&led meele kes oesiegCes eewon Je<e& megKe kes meeLe Ske Heueke kes meceeve nes peeeWies,
Jes peeles ngS Yeer veneR peeve He[Wies~
oes0- Sefn megKe peesie ve ueesie meye, kenefnb keneB Deme Yeeie~
menpe mJeYeeJe meceepe ogngB, jece ejve Devegjeie~~280~~
DeeesOeekeeC[ 529
Yee0 meye ueesie ken jnW nQ efke, nce ueesie Fme megKe kes eesie keneB nQ? nceejs Ssmes Yeeie keneB nw efke, nce DeHeveer
Iejie=nmLeer keer cecelee es[kej YeieJeeved eerjece kes meeefvveOe ceW jn mekesb Deewj eenW Yeer lees eYeg nceW keneB Ssmeer
Devegceefle os mekesbies? keeeWefke GvnW kesJeue eermeerlee SJeb ue#ceCe peer kes meeLe JeveJeeme keer Devegceefle ngF& nw~ eermeerlee
SJeb ue#ceCe peer kes Deefleefjkele HeefjJeej kes leermejs Jeefkele kees eYeg kes meeLe Jeve ceW jnves kes efueS Devegceefle veneR efceueer
nw~ oesveebbs meceepe DeLee&led DeJeOeefceefLeuee kes ueesieeW kee YeeJe mJeeYeeefJeke Deewj megvoj nw~ oesveeW meceepe kee eerjece kes
eefle DevegHece Deewj Devegef jeie nww DeLee&led esce nw~
d .
Sefn efyeefOe mekeue ceveesjLe kejneR~ yeeve meesce megvele ceve njneR~~
ve
er
Yee0 Fme ekeej DeJeOeefceefLeuee, oesveeW Deesj kes meYeer vejveejer eerjece kes meeefvveOe ceW jnves kee ceveesjLe kej jns
es
nQ~ Gvekes esceHetCe& Jeeve megveves cee$e mes ceve kees egje uesles nQ DeLee&led mebmeej ceW Yeke jns ceve kees egj ekej Gmes
R
eerjeceesce kes kees<eeieej ceW efHee osles nQ~
s
ht
meere ceeleg lesefn mecee He"eF&~ oemeer osefKe megDeJemej DeeF&~~
ig
meeJekeeMe megefve meye efmee meemet~ DeeeG pevekejepe jefveJeemet~~
R
keewmeuee meeoj meveceeveer~ Deemeve efoS mecee mece Deeveer~~
ll
.A
Yee0 Gmeer mecee YeieJeleer meerlee peer keer ceelee cenejeveer megveevee peer eje Yespeer ngF& oemeer megvoj DeJemej osKekej
s
ya
eerDeJeOe jefveJeeme DeeF& Deewj megveevee peer kes Deeves keer Devegceefle ceeBieer~ meerlee peer keer meYeer meemegDeeW kees meeJekeeMe
N
megvekej DeLee&led Gvekee efjkele mecee peevekej, DeLeJee DeHeves efueS megjef#ele mecee peevekej jepee peveke peer kee
va
jefveJeeme DeJeOe jefveJeeme kes Heeme Deeee DeLee&led eerpevekejepe keer cenejeefveeeB YeieJeeved eerjece keer ceeleeDeeW mes efceueves
Se
kes efueS Gvekes efveJeeme mLeeve Hej DeeF~ eer keewmeuee ceelee ves DeeojHetJe&ke meceefOeve kee mecceeve efkeee Deewj GvnW
mecee kes meceeve ner Deemeve ueekej efoes DeLee&led kegMe keer eeF& meceefHe&le keer~
th
ee
Meerue mevesn meefjme ogngB Deesje~ Jeefn osefKe megefve kegefueMe ke"esje~~
P
Hegueke efMeefLeue leve yeeefj efyeueeseve~ ceefn veKe efueKeve ueieerb meye meeseve~~
si
meye efmee jece eerefle keer cetjefle~ peveg kevee yeng yes<e efyemetjefle~~
ul
iT
Yee0 oesveeW Deesj DeLee&led eerDeJeOeefceefLeuee He#e ceW meceeve He mes Meerue Deewj mvesn Lee, efpemes osKe Deewj megvekej
r
Sh
Jepe kes meceeve ke"esj ueesie Yeer efJele nes G"les Les~ Gvekes Mejerj jessceebe mes egkele Deewj efMeefLeue Les~ Gvekes efJeceue
ves$eebs ceW esce kes DeeBmet Les~ Jes He=LJeer kees veKe mes kegjsoleer ngF meyekeer meye Meeske kejves ueieerb~ meYeer cenejeefveeeB
11
eermeerleejece peer kes esce keer cetefle& LeeR~ Jes Ssmes Meeskeceive nes jner LeeR, ceevees keCee ner yengle mes JesMeeW ceW efeefvlele nes
20
jner nes~
ht
meere ceeleg ken efyeefOe yegefOe yeeBkeer~ pees Hee Hesve Heesj Heefye eBkeer~~
ig
yr
oes0- megefvee megOee osefKee iejue, meye kejletefle kejeue~

op
penB lenB keeke Guetke yeke, ceeveme meke=le cejeue~~281~~

C
Yee0 YeieJeleer eermeerlee keer ceelee megveevee peer ves kene efke, efJeOeelee keer yegef ye[er s{er nw, pees Jepe keer eBkeer
DeLee&led sveer mes otOe kes Hesve kees Hees[ jner nw DeLee&led otOe kes Hesve kes meceeve keesceue eerjece, eeroMejLe SJeb
eerkeewmeuee kes mebeesie kees efJeOeelee ves eerjeceJeveJeemeHe Jepe keer eBkeer mes Hees[kej eflelejefyelej kej efoee
DeLee&led eerjece kees Jeve ceW, oMejLe peer kees Fv kes YeJeve ceW Deewj keewmeuee peer kees eerDeJeOejepeYeJeve ceW kejkes
DeueieDeueie kej efoee~ DeLeJee, egJejepe HeoHe otOe kes Hesve kees eerjece kees JeveJeeme eoeveHe sveer mes Hees[e,
ener efJeOeelee keer yegef kee s{eheve nw~ Dece=le kesJeue megvee peelee nw, Hejvleg efJe<e ele#ele: efoKeeF& He[lee nw~ efJeOeelee
kes meYeer keee& Yeebkej nQ~ keewJes, Guuet Deewj yeiegues lees peneBleneB yengMe: efoKeles nQ, Hejvleg nbme lees Skecee$e ceeveme
mejesJej ceW ner GHeueyOe neslee nw~
megefve memeese ken osefye megefce$ee~ efyeefOe ieefle yeef[ efyeHejerle efyeefe$ee~~
pees me=efpe HeeueF njF yenesjer~ yeeue kesefue mece efyeefOe ceefle Yeesjer~~
Yee0 cenejeveer megveevee peer kes Jeeve kees megvekej osJeer megefce$ee peer ves Meeske kes meeLe kene, efJeOeelee keer ieefle ye[er
d .
ve
ner efJeHejerle DeLee&led Guer Deewj efJeefe$e DeLee&led efJe<ece efe$eeWJeeueer nw, pees peieled keer jevee kejkes Gmekee Heeueve kejles
er
nQ Deewj efHej Gmes meceeHle kej [eueles nQb~ eefo meceeHle ner kejvee Lee, lees efHej Gmes yeveeee ner keeeW? yeveekej Yeer
es
HeeueHees<ekej ye[e efkeee efHej mebnej efkeee~ yeeueke keer eer[e kes meceeve ner efJeOeelee keer yegef ye[er ner Yeesueer nw~
R
pewmes yeeueke efceer kes IejewboeW kees yeveelee nw, efHej Hees[ oslee nw~ IejewboeW kees yeveeves mes ve lees Gmes n<e& neslee nw Deewj ve
s
ner efyeiee[ves ceW Meeske, Jen lees Gmekeer ueeruee nw~ Gmeer ekeej efJeOeelee keer yegef kes mecyevOe ceW Yeer mecePevee eeefnes~
ht
ig
keewmeuee ken oes<e ve keent~ kejce efyeyeMe ogKe megKe efle ueent~~
R
keef"ve kejce ieefle peeve efyeOeelee~ pees MegYe DeMegYe mekeue Heue oelee~~
ll
.A
Yee0 YeieJeleer keewmeuee peer ves kene efke, FmeceW efkemeer kee Yeer oes<e veneR nw~ og:Ke, megKe, neefve, ueeYe es meye keg
s
kece& kes HejeOeerve nQ~ pees meYeer peerJeeW kes MegYeeMegYe kece& kes Devegmeej meYeer Heue osles nQ, Jes efJeOeelee kece& keer keef"ve
ieefle kees peeveles nQ, FmeefueS GvnW efvejLe&ke keesmevee "erke veneR nw~ ya
N
F&Me jpeeF Meer<e meyener kes~ GleHeefle efLeefle uee efye<eng Deceer kes~~
va
Se
osefye ceesn yeMe meesefee yeeoer~ efyeefOe eHebe Deme Deeue Deveeoer~~
Yee0 GlHeefe, efmLeefle DeLee&led Heeueve, uee DeLee&led mebnej, efJe<e Deewj Dece=le Fve meYeer kes efmej Hej F&MJej keer jepee%ee
th
ee
nw DeLee&led Fve HeeBeeW kee efveeb$eCe Yeer F&MJej kejles nQ~ ns osJeer! ceesnJeMe nceueesie JeLe& ner Meeske kej jns nQ~ efJeOeelee
P
kee Deeefojefnle eHebe Yeer Fmeer ekeej Deeue nw DeLee&led Deef[ie nw~ Fmes keesF& FOejGOej mLeeveevleefjle veneR kej
si
mekelee~
ul
iT
YetHeefle efpeeye cejye Gj Deeveer~ meesefee meefKe ueefKe efvepe efnle neveer~~
r
meere ceeleg ken mele megyeeveer~ megke=leer DeJeefOe DeJeOeHeefle jeveer~~

Sh
Yee0 ns meKeer! cenejepe eeJeleer& peer kes peerves Deewj cejves kees oe ceW ueekej DeHeves mJeeLe& keer neefve osKekej
11
nceueesie Meeske kej jns nQ~ Jemlegle: cenejepe ves lees eYeg mes en Jejoeve ner ceeBie jKee Lee efke, Jes DeHeves peerJ eve kes
20
Deefvlece #eCeHee&vle eerjece kees ieesso ceW ueskej KesueeeWies Deewj Gvekeer DevegHeefmLeefle ceW DeHeves Mejerj kee leeie kej oWies~
ht
FmeceW efJeOeelee kee keee oes<e nw? eermeerlee keer ceelee megveevee peer ves kene, ns cenejeveer peer! DeeHekeer JeeCeer mele nw,
ig
yr
keeeWefke DeeesOeeHeefle eeJeleer& peer cenejepe melkece& Deewj HegCe keer meercee Les~
op
oes0- ueKeve jece efmee peeefnb yeve, Yeue Heefjveece ve Heese~

C
ienyeefj efne ken keewefmeuee, ceesefn Yejle kej meese~~282~~
Yee0 eerue#ceCe, YeieJeeved eerjece Deewj eermeerlee eefo Jeve peeles ner nQ, lees HeefjCeece ceW Dee ner nesiee yegje veneR
DeLee&led eYeg eerjece, jeJeCe kee JeOe kejkes eerDeJeOe kees HeOeejWies Deewj efHej eerjecejepe keer mLeeHevee nesieer~
keewmeuee peer ves Meeske mes efIeje ngDee oe kejkes kene efke cegPes lees Yejle keer yengle efevlee nw~
F&Me emeeo DeMeer<e legcnejer~ megle megleyeOet osJemeefj yeejer~~
DeeesOeekeeC[ 531
jece MeHeLe ceQ keervn ve keeT~ mees keefj kenGB meKeer meefle YeeT~~
Yee0 F&MJej meekesleeefOeHeefle YeieJeeved eerjece kes emeeo mes Deewj DeeHekes DeeMeerJee&o mes cesjs Heg$e eerjece Deewj Heg$eJeOet
eermeerlee lees iebieepeue kes meceeve yengle ner HeefJe$e nQ Gvekeer cegPes keesF& efevlee veneR nw~ DeLeJee cesjs eejeW Heg$e (eerjece,
Yejle, ue#ceCe Deewj Me$egIve) Deewj eejeW Heg$eJeOegeW (eermeerlee, ceeb[Jeer, Gefce&uee Deewj egeflekeerefle&) iebieepeue kes meceeve
efvece&ue nw~ FveceW lees keYeer HejmHej celeYesso keer mecYeeJevee ner veneR nw, Hejvleg ns meKeer! ceQves keYeer eerjece keer MeHeLe
veneR keer nw, Deepe Jen Yeer kejkes DeHevee mele YeeJe kenleer ntB~
d .
ve
Yejle Meerue iegve efyevee ye[eF&~ YeeeHe Yeieefle Yejesme YeueeF&~~
er
kenle Meejong kej ceefle neres~ meeiej meerefHe efke peeefnb Gueeres~~
es
Yee0 Yejle kee Meerue, iegCe, efJevecelee, ye[hheve, Yeele=esce, eerjece kes eefle Yeefkele, eerjece kes eefle efJeMJeeme Deewj
R
s
YeueeF& DeLee&led Yelee, DeeHeve kenves ceW mejmJeleer peer keer Yeer yegef efnekeleer nw~ keee meceg meerefHe eje Gueereves
ht
Hej meceeHle nes mekelee nw~
ig
R
efJeMes<e eneB eerYejle kes meele iegCe, Meerue, efJevecelee, ye[hheve, Yeele=lJe, Yeefkele, efJeMJeeme Deewj Yelee, meele meeiejeW
ll
.A
kee GHecese yeveeee ieee nw~ Meerue kees iegCe kee efJeMes<eCe ceevee ieee nw Deewj mejmJeleer peer keer yegef kees meere fHe kee
s
GHecese yeveeee ieee nw~
ya
peeveGB meoe Yejle kegueoerHee~ yeej yeej ceesefn kensG cenerHee~~
N
va
keefmee keveke ceefve HeeefjKe HeeS~ Heg<e HeefjefKeeefnb mecee megYeeS~~

Se
Yee0 ns megveeveepeer! ceQ lees efvejvlej Yejle kees jIegkegue kee oerHeke peeveleer ntB Deewj eeJeleer& cenejepe ves Yeer cegPes
th
yeejyeej ener kene nw~

ee
efJeMes<e mete& Deewj ev oesveeW keer DevegHeefmLeefle ceW oerHeke ner ekeeMe oeve keer Yetefcekee efveYeelee nw, Gmeer ekeej
P
eeroMejLeHe mete& kes Demle nes peeves Hej Deewj eerjeceHe ev kes Goe ceW efyeuecye nes peeves Hej, DeceeJemee keer
si
ul
jeef$e ceW eerYejleHe oerHeke mes ner jIegkegue kees ekeeMe efceuesiee~ eneB eerYejle oerHeke nQ, eewon Je<e& keer DeJeefOe yeeer
iT
nw, eerjeceesce mvesn DeLee&led Ieer nw Deewj efJejn Deefive~ Fme oerHeke kees kewkeseer kee ueesYeHe Jeeeg veneR yegPee Heeee~
r
Sh
DeLeJee, eerYejle, eerjeceveece kee peHe kejleskejles eerjeceveece He nes iees nQ~ DeleSJe, eerYejle eerjeceveece He
ceefCeoerHe nQ, efpevnW kewkeseer kee ueesYeHe Jeeeg veneR yegPee mekesiee~ peneB efovejele Hejceesce kee ekeeMe jnsiee, peneB
11
oerHe, Hee$e, Ieer Deewj yeeer keer DeeJeMekelee veneR nesieer, peneB efJe<e, Dece=le yevesiee Deewj peneB keece Deeefo Keue efveke
20
Hekesbies Yeer veneR~ peeveGB meoe Yejle kegueoerHee Hebefkele cebs eegkele meoe Meyo kee ener YeeJe eleerle neslee nw~ mJeCe&
ht
kemeewer Hej kemes peeves Hej, jlveHeejKeer eeHle nesves Hej HejKee peelee nw, Gmeer ekeej Heg<e Yeer mecee keer kemeewer Hej
ig
yr
Deewj megYeee DeLee&led DeHeves mJeYeeJe Deewj megvoj eefj$e mes Hejeref#ele neslee jnlee nw DeLee&led HejKee peelee nw~ leelHee& en
op
nw efke, Deepe cesjs Yejle keer F&MJej eje oesveeW ekeej keer Hejer#eeeW nes jner nQ~ en mecee Gvekes efueS kemeew er kee
C
mecee nw Deewj Gvekee mJeYeeJe Deewj eefj$e ner HeejKeer nw~
Devegefele Deepeg kenye Deme ceesje~ Meeske mevesn meeeveHe Leesje~~

megefve megjmeefj mece HeeJeefve yeeveer~ YeF mevesn efyekeue meye jeveer~~
Yee0 Deepe cesje Fme ekeej kenvee Yeer Devegefele nw, keeeWefke Meeske Deewj mvesn ceW elegjlee yengle Lees[er jn peeleer nw
Deewj elegjlee kes efyevee Hejer#eeLeer& Hejer#ee ceW GleerCe& veneR nes mekelee~ iebiee peer kes meceeve YeieJeleer keewmeuee peer keer
HeefJe$e kejvesJeeueer JeeCeer megvekej, meYeer jIegkegue Deewj efveefcekegue keer jeefveeeB esce mes efJekeue nes ieF~
oes0- keewmeuee ken Oeerj Oeefj, megveng osefye efceefLeuesefMe~
kees efyeyeske efveefOe yeuueYeefnb, legceefnb mekeF GHeosefMe~~283~~
.
Yee0 keewmeuee peer ves Oewe& OeejCe kejkes kene, ns efceefLeuesMJejer osJeer megveevee peer! megefvees, efJeJeske kes meeiej
d
ve
cenejepe peveke peer keer efeelecee DeeHeeer megveevee peer kees keewve GHeosMe os mekelee nw?
er
jeefve jee meve DeJemej HeeF&~ DeeHeefve YeeBefle kenye mecegPeeF&~~
es
jeefKee ueKeve Yejle ieJeveefnb yeve~ peew en cele ceevew cenerHe ceve~~
R
leew Yeue peleve kejye megefyeeejer~ ceesjs meese Yejle kej Yeejer~~
s
ht
iet{ mevesn Yejle ceve ceeneR~ jns veerke ceesefn ueeiele veeneR~~
ig
R
Yee0 ns cenejeveer megveevee peer! mecee Heekej meceed eerpeveke kees DeeHe DeHeves ekeej mes (DeLee&led cesjer o=ef mes
ll
.A
veneR) mecePeekej keefnesiee~ ue#ceCe peer kees DeeesOee ceW jKee peees Deewj Yejle peer, eerjece kes meeLe Jeve ceW ieceve
kejW~ eefo en cele cenejepe eerpeveke kee ceve ceeve ues, lees DeeHe megvoj efJeeejHetJe&ke elve keerefpeesiee, keeeWefke Ssmee
s
ya
kejves Hej Yeuee ner nesiee~ cegPes Yejle keer ye[er efevlee nw~ Yejle kes ceve ceW eerjece kes eefle ieesHeveere esce nw, Gvekes
N
eerDeJeOe ceW jn peeves Hej cegPes Dee veneR ueie jne nw, keeeWefke eewon Je<e&Hee&vle Yejle, eerjece kes efyevee peerefJele
va
jnWies, FmeceW cegPes mebosn nw~

Se
ueefKe mJeYeeJe megefve mejue megyeeveer~ meye YeF ceieve keve jme jeveer~~
th
veYe emetve Peefj Oeve Oeve Oegefve~ efMeefLeue mevesn efme peesieer cegefve~~
P ee
Yee0 ceelee keewmeuee peer kee mJeYeeJe osKekej Deewj Gvekeer mele, megvoj JeeCeer megvekej, meYeer jeefveeeB keCejme ceW
si
ceive nes ieF~ DeekeeMe mes Heg<HeeW keer Pejer ueie ieF& Deewj OeveOeve OJeefve nesves ueieer~ efme, eesieer Deewj cegefve mvesn mes
ul
iT
efMeefLeue nes iees~

r
Sh
meye jefveJeeme efyeLeefke ueefKe jnsT~ leye Oeefj Oeerj megefce$ee kensT~~
osefye ob[ pegie peeefceefve yeerleer~ jece ceeleg megefve G"er meeerleer~~
11
20
Yee0 en osKekej DeLee&led keewmeuee peer keer efevlee keer DeekeeMe ceW Yeer eefleefeee osKekej, mecHetCe& jefveJeeme Leefkele
DeLee&led mleyOe jn ieee~ leye megefce$ee peer ves Oewe& OeejCe kejkes kene, ns osJeer! oes oC[ DeLee&led oes Ie[er jeef$e yeerle
ht
ig
ieF&~ leelHee&le: Deye jepeHeefjJeej kees jeef$e ceW yengle osj leke yew"vee Gefele veneR nesiee~ en megvekej eerjece keer ceelee
yr
keewmeuee peer esceHetJe&ke G"erb Deewj megveevee peer mes kenves ueieerb~
op
C
oes0- yesefie HeeeB Oeeefje Leueefn, ken mevesn meefleYeee~
ncejs leew Deye F&Me ieefle, kew efceefLeuesMe menee~~284~~

Yee0 keewmeuee peer mvesn Deewj meleYeeJe mes kenves ueieerb, ns cenejeveer megveevee peer! DeHeves efveJeememLeeve kees MeerIe
HeOeejW~ Deye lees nceejs efueS F&MJej ner ieefle DeLee&led Deeee nQ DeLeJee, peveke peer keer meneelee DeLeJee, nceejs efueS lees
efceefLeueeHeefle peveke peer kees nceeje meneeke yevee kej F&MJej ner Gvekes ceeOece mes nceejs j#eke nQ~
DeeesOeekeeC[ 533
ueefKe mevesn megefve yeeve efyeveerlee~ peveke efeee ien HeeeB Hegveerlee~~
osefye Gefele Deefme efyevee legcnejer~ oMejLe Iejefve jece cenleejer~~
Yee0 ceelee keewmeuee peer kee mJeYeeJe osKekej Deewj Gvekes efJevece Jeeve megvekej, pevekejepe keer efeelecee megveevee
peer ves keewmeuee peer kes HeefJe$e ejCe Heke[ efueS Deewj yeesueerb, ns osJeer! DeeHekeer Fme ekeej keer efJevecelee yengle Gefele
nw, keeeWefke DeeHe efpevekee jLe omeeW efoMeeDeeW ceW peelee Lee, Ssmes eeJeleer& cenejepe eeroMejLe keer ie=nue#ceer Deewj
Hejyee Hejceelcee YeieJeeved eerjece keer ceeB nQ~
d .
ve
eYeg DeHeves veereng DeeojneR~ Deefieefve Oetce efieefj efmej le=ve OejneR~~
er
mesJeke jeG kejce ceve yeeveer~ meoe menee censMe YeJeeveer~~
es
jGjs Debie peesie peie kees nw~ oerHe menee efke efovekej meesnw~~
R
Yee0 meceLe& ueesie DeHeves mes eseW kees Yeer Deeoj osles nQ~ osefKees Deefive osJelee OegBes kees Deewj HeJe&le ess mes eflevekes
s
ht
kees DeHeves efmej Hej OeejCe kejles nQ~ cenejepe efceefLeueeefOeHeefle, cevemee, Jeemee, kece&Cee DeeHekes mesJeke nQ~ DeeHekes
ig
meneeke lees meowJe efMeJe peer Deewj HeeJe&leer peer ner nQ~ Fme mebmeej ceW DeeHekes meneeke nesves eesie keewve nw? keee
R
mete&veejeeCe oerHeke kees meneeke yeveekej MeesefYele nesles nQ? DeLeJee, keee mete&veejeeCe kee meneeke yevekej ese mee
ll
.A
oerHeke MeesYee Hee mekelee nw?
s
ya
jece peeF yeve keefj megj keepet~ Deeue DeJeOeHegj keefjnQ jepet~~
N
Decej veeie vej jece yeengyeue~ megKe yeefmenQ DeHeves DeHeves Leue~~
va
en meye peeieyeukee keefn jeKee~ osefye ve nesF cegOee cegefve YeeKee~~

Se
Yee0 eerjece Jeve ceW peekej osJeleeDeeW kee keee& kejkes eerDeJeOeHegj ceW Deeue jepe kejWies DeLee&led ve lees eerjece
th
DeeesOee es[kej keneR peeeWies Deewj ve ner Gvekee jepe meceeHle nesiee~ Jes meowJe DeHeves efoJeeeCe kes meeLe DeHeves
ee
efoJe DeJeOeHegj ceW efJejepeceeve neskej efoJejepe kejWies~ YeieJeeved eerjece kes yeengyeue mes mJeie& ceW meYeer osJelee, Heeleeue
P
ceW meYeer veeie Deewj ceveg<e ueeske ceW meYeer ceveg<e DeHevesDeHeves mLeue Hej megKeHetJe&ke efveJeeme kejWies~ en meye Henues ner
si
cenef<e& ee%eJeukee peer ves cegPe mes ken jKee nw~ ns osJeer! cenef<e&eeW keer JeeCeer keYeer Pet"er veneR nesleer~
ul
iT
oes0- Deme keefn Heie Heefj esce Deefle, efmee efnle efyevee megveeF~
r
efmee mecesle efmeeceeleg leye, eueer megDeeemeg HeeF~~285~~

Sh
Yee0 Ssmee kenkej, Delevle esce mes keewmeuee peer kes ejCeeW Hej He[kej DeHeves meeLe Lees[er osj kes efueS meerlee peer
11
kees efueJee peeves keer eeLe&vee megveekej, keewmeuee peer keer megvoj Dee%ee Heekej, eermeerlee keer ceelee megveevee peer eermeerlee
20
kes meeLe DeHeves efveJeeme mLeue kes efueS eueerb~

ht
ig
efee Heefjpeveefnb efceueer yewosner~ pees pesefn peesie YeeBefle leme lesner~~
yr
leeHeme yes<e peeveefkeefnb osKeer~ Yes meye efyekeue efye<eeo efyeMes<eer~~

op
Yee0 efJeosnvebefoveer eermeerlee DeHeves ceeekes kes efee HeefjJeej mes pees efpemekes eesie Lee Gmes, Gmeer ekeej mes efceueerb~
C
YeieJeleer eermeerlee kees leHeefmJeveer kes JesMe ceW osKekej meYeer ueesie efJeMes<e og:Ke mes efJekeue nes iees~
peveke jece ieg Deeemeg HeeF&~ eues Leueefnb efmee osKeer DeeF&~~
ueervn ueeF Gj peveke peevekeer~ Heengefve HeeJeve esce eeve keer~~
Yee0 FOej eerjece kes iegosJe Jeefme peer keer Dee%ee Heekej, cenejepe peveke peer DeHeves efveJeeme mLeue kees efJeeece kes
efueS eues Deewj Deekej JeneB HeOeejer ngF YeieJeleer eermeerlee kees osKee~ esce Deewj eeCe keer HeefJe$e DeefleefLe eerpeevekeer
kees osKekej eerpeveke ves oe mes ueiee efueee~
Gj GceiesG DebyegefOe Devegjeiet~ YeeG YetHe ceve cevengB eeeiet~~
efmee mevesn ye yee{le peesne~ lee Hej jece esce efMeMeg meesne~~
.
Yee0 cenejepe eerpeveke kes oe ceW Devegjeie kee meeiej Gce[ ieee, ceevees eerpeveke kee ceve eeeie nes ieee, GmeceW
d
ve
meerlee peer kes mvesnHe De#eeJe kees ye{les ngS osKekej, Gmeer Hej eerjeceesceHe efMeMeg (yeeue cegkegvo) megMeesefYele
er
ngS~
es
efejpeerJeer cegefve ieeve efyekeue peveg~ yet[le uensG yeeue DeJeuebyeveg~~
R
ceesn ceieve ceefle veefnb efyeosn keer~ ceefncee efmee jIegyej mevesn keer~~
s
ht
ig
Yee0 ceevees %eeveHe efejbpeerJeer cegefve ceeke&C[se ves Gme Devegjeie meeiej ceW [tyeles ngS eerjece esceHe yeeueke kee
R
DeJeuecye ues efueee~ leelHee& en nw efke, pewmes eeeie cebs yew"syew"s JeneR Hej Deees ngS meeiej keer uenjeW cebs [tyeles ngS,
ll
.A
ceeke&C[se cegefve kees Gmeer peue ceW lewj jns De#eeJe kes Hees Hej efJejepeceeve yeeue cegkegvo peer kee DeJeuecye efceue ieee
Lee, Gmeer ekeej mes Heg$eeresce kes eJeen ceW [tyeles ngS eerpeveke kes %eeve kees Yeer YeieJeleer eermeerlee kes esce Hej
s
DeeOeeefjle eerjeceesce kee DeJeuecye efceue ieee~ ya
N
va
efJeMes<e efJeosnjepe peveke peer keer yegef meebmeeefjke Heg$eer jeie efJe<eeke ceesn ceW veneR [tyeer, ener eermeerleejece peer kes
Se
esce keer ceefncee nw, efpemeves peveke peer kes ceve ceW #eCe Yej kes efueS meerlee peer kes eefle Deees ngS Heg$eerYeeJe kees meceeHle
kej efoee~ DeLeJee eermeerleejece peer kes mvesn keer ceefncee mes efJeosnjepe peveke peer keer yegef meebmeeefjke Heg$eerpeeceelee
th
ee
efJe<eeke ceesn ceW veneR [tyeer DeLee&led peeW ner peveke peer kes ceve ceW eermeerleejece peer kes eefle yeser Deewj peeceelee kee
P
meebmeeefjke YeeJe peiee lel#eCe Gvekes eefle yeeYeeJe ves Gmes oyee efoee~
si
oes0- efmee efHeleg ceeleg mevesn yeMe, efyekeue ve mekeer meBYeeefj~

ul
iT
Oejefvemeglee Oeerjpe OejsG, mecee megOejce efyeeeefj~~286~~

r
Sh
Yee0 eermeerlee, ceeleeefHelee kes esce kes JeMe neskej Jeekegue nes ieF Deewj DeHeves kees mecYeeue veneR mekeerb, efHej
He=LJeerHeg$eer meerlee peer ves mecee Deewj DeHeves kee&JeeW kee efJeeej kejkes Oewe& OeejCe efkeee~
11
leeHeme yes<e peveke efmee osKeer~ YeeG esce Heefjlees<e efyeMes<eer~~

20
Hegef$e Heefye$e efkeS kegue oesT~ megpeme OeJeue peie ken meye keesT~~
ht
ig
Yee0 leHemJeer JesMe cesW efJejepeceeve eermeerlee kees osKekej eerpeveke kees efJeMes<e esceHetCe& meblees<e ngDee~ Jes yeesues, ns
yr
Heg$eer! legceves oesveeW kegueeW DeLee&led jIegkegue Deewj efveefcekegue kees HeefJe$e kej efoee~ meYeer ueesie kenles nQ efke, legcnejs
op
megeMe mes mecHetCe& mebmeej OeJeue DeLee&led MJesle nes jne nw~ DeLeJee, legcneje megeMe Fme peiele kees ner OeJeefuele DeLee&led
C
ekeeefMele kej jne nw~
efpeefle megjmeefj keerjefle meefj leesjer~ ieceve keervn efyeefOe Deb[ kejesjer~~
iebie DeJeefve Leue leerefve ye[sjs~ Sefnb efkeS meeOeg meceepe Ievesjs~~
efHeleg ken mele mevesn megyeeveer~ meere mekege ceefn cevengB meceeveer~~
DeeesOeekeeC[ 535
Yee0 legcnejer keerefle&He veoer ves osJeveoer iebiee peer kees peerlekej efJeOeelee kes kejes[eW yeeeC[ cesW ieceve efkeee nw~ iebiee
peer ves lees leerve mLeueeW nefjej, eeeie Deewj iebieemeeiej kees ye[e yeveeee, Hejvleg nceejer cewefLeueer keer Fme keerefle&veoer ves
lees Deveske meeOegmeceepe kees ye[e yevee efoee~ efHelee peer ves mvesnHetCe& SJeb melemegvoj JeeCeer kener, Hejvleg eermeerlee lees
ceevees mebkeese keer He=LJeer ceW ner mecee ieF~
Hegefve efHeleg ceeleg ueervn Gj ueeF&~ efmeKe DeeefMe<e efnle oervn megneF&~~
Yee0 efHej efHelee Deewj ceelee ves eermeerlee kees oe mes ueiee efueee Deewj keueeCeHetCe& megneJeveer efMe#ee Deewj efnlew<eer
d .
ve
DeeMeerJee&o efoee~
er
kenefle ve meere mekegefe ceve ceeneR~ FneB yemeye jpeveer Yeue veeneR~~
es
ueefKe Ke jeefve peveeeG jeT~ oe mejenle Meerue megYeeT~~
R
Yee0 ceve ceW mebkeese kejkes eermeerlee ken lees veneR jner nQ, Hej efJeeej kejleer nQ efke, eneB DeLee&led ceeekes JeeueeW kes
s
ht
meeLe jele ceW jnvee Gefele veneR nw~ eermeerlee kee Ke osKekej cenejeveer ves eerpeveke kees DeJeiele kejeee Deewj oe ceW
ig
R
eermeerlee kes Meerue Deewj mJeYeeJe keer eMebmee kejves ueieerb~
ll
oes0- yeej yeej efceefue YeWef efmee, efyeoe keervn meveceeefve~
.A
kener mecee efmej Yejle ieefle, jeefve megyeeefve meeeefve~~287~~
s
ya
Yee0 eermeerlee kes ceeleeefHelee megveevee peer Deewj cenejepe eerpeveke ves yeejyeej efceuekej Deewj YeWkej eermeerlee kee
N
mecceeve kejkes efJeoe efkeee~ efHej mecee Heekej elegj jeveer ves megvoj JeeCeer ceW eerYejle keer ieefle kee JeCe&ve efkeee~
va
megefve YetHeeue Yejle yeJene~ meesve megiebOe megOee MeefMe mee~~

Se
cetos mepeue veeve Heguekes leve~ megpeme mejenve ueies cegefole ceve~~
th
ee
Yee0 cenejepe eerpeveke ves mJeCe& ceW megievOeHe Deewj evcee kes meejHe Dece=le kes meceeve eerYejle kee JeJenej
P
megvekej, DeHeves DeegHetCe& ves$eeW kees cetBo efueee DeLee&led yevo kej efueee, Gvekes Mejerj ceW jesceebe nes ieee Deewj cenejepe
si
eerpeveke emevve ceve mes eerYejle kes megeMe keer eMebmee kejves ueies~
ul
meeJeOeeve megveg megcegefKe megueeseefve~ Yejle keLee YeJe yebOe efyeceeseefve~~

iT
Oejce jepevee yeeefyeee~ FneB peLeeceefle ceesj eee~~

r
Sh
mees ceefle ceesefj Yejle ceefnceeneR~ kenw keen ue gDeefle ve eBneR~~

11
Yee0 ns megcegKeer! Deewj ns megueeseveer! Deye mebmeej kes yevOeve kees ve kejves Jeeueer eerYejle keLee meeJeOeeve neskej
20
megvees~ Oece&, jepeveerefle Deewj yeeefJeeej DeLee&led Jesoevle Fve efJe<eeeW ceW cesjer yegef kes Devegmeej cesje eeej nw DeLee&led Fve
ht
peefue efJe<eeeW ceW Yeer cesje meeefOekeej eJesMe nw~ Jener cesjer yegef eerYejle keer ceefncee kewmes kens, keeeWefke Jen Gmekeer
ig
eee kees ue mes Yeer veneR t mekeleer~

yr
op
efyeefOe ieveHeefle DeefnHeefle efMeJe Meejo~ keefye keesefyeo yegOe yegef efyeMeejo~~
C
Yejle eefjle keerjefle kejletleer~ Oejce Meerue iegve efyeceue efyeYetleer~~
mecegPele megvele megKeo meye keent~ Megefe megjmeefj efe efveoj megOeent~~
Yee0 yeeepeer, ieCesMe peer, Mes<e peer, efMeJe peer, mejmJeleer peer, ceveer<eer, Jesso%e HeefC[le Deewj yeewefke mecHeefe ceW elegj
efJeeveieCe, meYeer kes efueS eerYejle kee eefj$e keerefle&, keee&, Oece&, mJeYeeJe, iegCe Deewj efvece&ue SsMJee& en meye keg
mecePeves ceW megueYe Deewj meyekees megKe osves Jeeuee nw~ es iebiee peer kees HeefJe$elee mes Deewj DeHeves mJeeo eje Dece=le kee Yeer
efvejeoj kejles nQ~
oes0- efvejJeefOe iegve efveHece Heg<e, Yejle Yejle mece peeefve~
keefne megces efke mesj mece, keefyekegue ceefle mekegeeefve~~288~~
Yee0 eerYejle kes iegCeeW keer meercee veneR nw Deewj Jes Ghecee jefnle Heg<e nQ~ keee megces HeJe&le kees mesj DeLee&led mesj kes
.
yeKejs kes meceeve kene pee mekelee nw? eerYejle kees eerYejle kes meceeve peevekej keefJekegue keer yegef mebkegefele nes
d
ve
ieF&~
er
Deiece meyeefn yejvele yejyejveer~ efpeefce peuenerve ceerve iece Oejveer~~
es
Yejle Deefcele ceefncee megveg jeveer~ peeveefnb jece ve mekeefnb yeKeeveer~~
R
s
Yee0 ns megvoj JeCe&Jeeueer megveevee! eerYejle kee eefj$e meyekes efueS Fmeer ekeej JeCe&ve kejves ceW keef"ve nw, pewmes
ht
ig
peue kes efyevee ceueer kee He=LJeer Hej euevee~ ns jeveer! megvees, eerYejle keer Demeerce ceefncee kees kesJeue YeieJeeved eerjece
R
peeveles nQ, Hej Jes ken veneR mekeles~
ll
.A
yejefve meesce Yejle DevegYeeT~ eflee efpee keer efe ueefKe ken jeT~~
s
yengjefnb ueKeve Yejle yeve peeneR~ meye kej Yeue meye kes ceve ceeneR~~
ya
Yee0 esceHetJe&ke eerYejle kes eYeeJe kee JeCe&ve kejkes Helveer kes oe keer efe kees osKekej, cenejepe eerpeveke yeesues,
N
va
eerue#ceCe DeeesOee ueewWb Deewj eerYejle, eerjece kes meeLe Jeve kees peeeW Fmecebs meyekee Yeuee nw Deewj en meyekes ceve
Se
cebs nw~
osefye Hejvleg Yejle jIegyej keer~ eerefle eleerefle peeF veefnb lejkeer~~
th
ee
Yejle DeJeefOe mevesn cecelee keer~ peeefHe jece meerbJe mecelee keer~~
P
Yee0 Hejvleg, ns osJeer! eerYejle Deewj eerjece keer eerefle Deewj eleerefle (efJeMJeeme) leke& kee efJe<ee yeveeF& veneR pee
si
ul
mekeleer~ eerYejle eeefHe mvesn Deewj cecelee keer DeJeefOe nQ, Hejvleg eerjece mecelee keer meercee Yeer nQ~
iT
HejceejLe mJeejLe megKe meejs~ Yejle ve meHevesngB cevengB efvenejs~~

r
Sh
meeOeve efmeef jece Heie vesnt~ ceesefn ueefKe Hejle Yejle cele Snt~~
Yee0 HejceeLe& Deewj efvepeer efnle leLee mecHetCe& megKeeW kees eerYejle ves mJeHve ceW Yeer ceve mes Yeer veneR osKee~ cegPes lees Ssmee
11
eleerle neslee nw efke eerYejle kee ener cele nw efke eerjece kes ejCeeW ceW esce ner mecHetCe& meeOeveeW keer efmeef nw~
20
oes0- YeesjsngB Yejle ve HesefuenQ, cevemengB jece jpeeF~

ht
ig
keefje ve meese mevesn yeMe, kensG YetHe efyeueKeeF~~289~~

yr
Yee0 cenejepe peveke peer ves efyeueKekej kene efke, Yejle peer Yetuekej Yeer ceve mes Yeer eerjece keer jepee%ee kee
op
GuuebIeve veneR kejWies~ DeeHe mvesn kes JeMe neskej Meeske cele keerefpees~
C
jece Yejle iegve ievele meeerleer~ efveefMe ocHeefleefnb Heueke mece yeerleer~~
jepe meceepe eele pegie peeies~ vneF vneF megj Hetpeve ueeies~~
Yee0 esceHetJe&ke eerjece Deewj eerYejle kes iegCeeW keer eee& kejles ngS ocHeefle megveevee peer Deewj peveke peer keer jeef$e
Heueke kes meceeve yeerle ieF&~ eele:keeue oesveeW jepe meceepe kes ueesie peies Deewj mveeve kejkejkes osJeleeDeeW keer Hetpee
kejves ueies~
DeeesOeekeeC[ 537
ies veneF ieg HenB jIegjeF&~ yebefo ejve yeesues Ke HeeF&~~

veeLe Yejle Hegjpeve cenleejer~ Meeske efyekeue yeveyeeme ogKeejer~~
Yee0 jIegkegue kes jepee eerjece mveeve kejkes iegosJe kes Heeme iees Deewj Gvekee Ke Heekej Gvekes ejCeeW keer Jevovee
kejkes yeesues, ns veeLe! Me$egIve kes meeLe Yejle, Hegjpeve Deewj meYeer ceeleeeW Jeve ceW Jeeme kejkes Meeske mes efJekeue Deewj
og:Keer nQ~
meefnle meceepe jepe efceefLeuesMet~ yengle efoJeme YeS menle keuesMet~~
d .
ve
Gefele nesF meesF keerefpee veeLee~ efnle meyener kej jewjs neLee~~
er
Yee0 meceepe kes meefnle cenejepe eerpeveke kees Yeer keuesMe menles yengle efove nes iees~ ns veeLe! pees Gefele nes Jener
es
keerefpees, keeeWefke DeeHe ner kes neLe ceW meyekee efnle nw~
R
s
Deme keefn Deefle mekeges jIegjeT~ cegefve Heguekes ueefKe Meerue megYeeT~~
ht
legce efyeveg jece mekeue megKe meepee~ vejke meefjme ogngB jepe meceepee~~
ig
R
Yee0 Flevee kenkej YeieJeeved eerjece Delevle mebkegefele jn iees~ eYeg kes Meerue Deewj mJeYeeJe kees osKekej, cegefve
ll
.A
Jeefme peer jesceebefele nes G"s Deewj yeesues, ns eerjece! DeeHekes efyevee mecHetCe& megKeeW kee meepe Deewj oesveeW jepemeceepe
vejke kes meceeve nw~
s
ya
oes0- eeve eeve kes peerJe kes, efpeJe megKe kes megKe jece~
N
legce leefpe leele meesnele ie=n, efpeveefnb efleveefnb efyeefOe yeece~~290~~
va
Se
Yee0 ns eerjece! DeeHe eeCe kes eeCe, peerJeelcee kes Yeer peerJeveoelee, Hejyee Hejceelcee leLee megKe kes Yeer megKe nQb~
th
DeeHekees es[kej efpevnW Iej Dee ueielee nes Gvekes efueS efJeOeelee eefleketue nQ~
ee
mees megKe kejce Oejce peefj peeT~ penB ve jece Heo Hebkepe YeeT~~
P
peesie kegpeesie ieeve Deieevet~ penB veefnb jeceesce HejOeevet~~

si
ul
Yee0 ns jeIeJe! Jen megKe, Jen kece&, Jen Oece& peue peees, efpemeceW DeeHekes eerejCekeceueeW kes eefle YeeJe ve nes
iT
DeLee&led efpemekee DeeejCe kejves mes DeeHekes eefle esce keer DevegYetefle ve nes, peneB DeeHe eerjece kee esce cegKe ve nes, Jen
r
Sh
eesie, kegeesie nw, Jen %eeve De%eeve nw~

11
legce efyeveg ogKeer megKeer legce lesneR~ legce peeveng efpee pees pesefn kesneR~~
20
jeGj Deeemeg efmej meyener kes~ efyeefole ke=Heeueefnb ieefle meye veerkes~~
ht
DeeHeg Deeeceefnb Oeeefje HeeBT~ YeeG mevesn efMeefLeue cegefvejeT~~

ig
yr
Yee0 Jemlegle: oesveeW jepe meceepe DeeHekes efyevee og:Keer neWies Deewj DeeHe mes ner DeLee&led DeeHekes GHeefmLeefle ceW ner megKeer
op
neWies~ efpeme efkemeer kes oe ceW pees nw, Jen DeeHe peeveles nQ~ DeeHekeer Dee%ee meyekes efmej Hej nw~ ns ke=Heeueg! DeeHeeer kees
C
mecHetCe& ieefle efJeefole nw~ DeLeJee, mecHetCe& eeCeer cee$e DeeHekes efyevee og:Keer jn peeesiee DeLee&led peerJe leye og:Keer jnsiee
peye Gmekees DeeHekeer meceerHelee kee yeesOe veneR nesiee Deewj efpemekees Yeer pees megKe nw, Jen DeeHe mes ner nw~ DeeHe eleske
eeCeer kes oe keer yeele peeveles nQ~ DeeHekeer Dee%ee meye kes efmej Hej nw~ yeee peer mes ueskej eerber Hee&vle keesF& Yeer
DeeHekeer Dee%ee eue veneR mekelee, keeeWefke DeeHe meyekeer efmLeefle peeveles nQ~ DeeHe Deeece ceW HeOeejbW, nce Fme mecemee
kes meceeOeeve kee eelve kejWies~ Ssmee kenkej yeeef<e& Jeefme peer cenejepe, YeieJeeved kes esce cebs efMeefLeue nes iees~
keefj eveece leye jece efmeOeeS~ $e+ef<e Oeefj Oeerj peveke HenB DeeS~~
jece yeeve ieg ve=Heefnb megveeS~ Meerue mevesn megYeee megneS~~
Yee0 Fmekes HeMeeled eCeece kejkes eYeg eerjece DeHeves Deeece kees eues iees~ cenef<e& Jeefme peer Oewe& OeejCe kejkes,
peveke peer kes Heeme iees~ ieg Jeefme peer ves Meerue (mJeYeeJe), mvesn Deewj es YeeJeeW mes megneJeves eerjece kes Jeeve
cenejepe peveke peer kees megveees~
.
cenejepe Deye keerefpee meesF&~ meye kej Oejce meefnle efnle nesF&~~
d
ve
oes0- ieeve efveOeeve megpeeve Megefe, Oejce Oeerj vejHeeue~
er
legce efyeveg Demecebpeme Meceve, kees mecejLe Sefn keeue~~291~~
es
Yee0 ns cenejepe! Deye Jener keerefpees efpememes meYeer kee Oece& kes meeLe keueeCe nes DeLee&led Oece& mes nerve keueeCe
R
s
efkemeer kees DeYeer veneR nw Deewj ve ner mJeerkeee& nw~ ns cenejepe! DeeHe %eeve kes keesMe nQ, DeeHe Hejceelegj, HeefJe$e leLee
ht
Oece& kes DeeejCe ceW Oeerj Deewj efmLej SJeb mebmeej kes YeesieeW ceW ve jceves Jeeues meeOeke, ceveg<eeW kes Heeueke nQ~ Fme mecee
ig
R
DeeHekes efyevee Fme Demecebpeme kees ve kejves ces keewve meceLe& nw DeLee&led keesF& veneR~ FmeefueS Ssmee keg keerefpees efpememes
ll
.A
eerjece SJeb eerYejle oesveeW YeeleeDeeW kees meblees<e nes peees~
s
megefve cegefve yeeve peveke Devegjeies~ ueefKe ieefle ieeve efyejeie efyejeies~~
ya
efMeefLeue mevesn iegvele ceve ceeneR~ DeeS FneB keervn Yeue veeneR~~
N
jeceefn jee kensG yeve peevee~ keervn DeeHeg efee esce eceevee~~
va
nce Deye yeve les yeveefnb He"eF&~ ecegefole efHejye efyeyeske ye{eF&~~
Se
Yee0 cenef<e& Jeefme peer kes Jeeve kees megvekej eerpeveke Devegjeie ceW ceive nes iees~ Gvekeer oMee osKekej %eeve Deewj
th
ee
Jewjeie Yeer efJejkele nes ieee DeLee&led oesveeW ves DeHevesDeHeves oeefelJe es[ efoes~ esce cesW efMeefLeue neskej eerpeveke ceve
P
ceW ner efJeeej kejves ueies efke, ceQ eneB Deeee en Dee veneR efkeee~ cenejepe ves eerjece kees Jeve peeves kes efueS ken
si
efoee Deewj mJeeb DeHeves efeelece eerjece kes esce kees eceeefCele kej efoee~ DeLee&led eYeg kes esce ceW eeCe leeiekej DeHeves
ul
iT
mele esce kees peieled ceW eceeefCele efkeee Deewj ceQ (jepee peveke) eYeg kees Jeve mes ienve Jeve ceW Yespekej DeHeves efJeJeske
r
Sh
kees ye[eF& kes meeLe ye{ekej DeLee&led es efJeJeske kee ocYe ueskej emevvelee mes efceefLeuee ueew peeTBiee DeLee&led cesjs Heeme
eeJeleer& peer pewmee esce veneR nw efke efpememes ceQ eYeg kes efJeeesie ceW Glmeefpe&le nes meketB~ Fmekes efJeHejerle ceQ ueesieeW kes
11
mece#e emevvelee kee DeefYevee kejkes DeHeves efJeJeskeJeee kee efvejLe&ke eceeCe He$e ner lees uetBiee Deewj efJeJeske kes ye[hheve
20
mes emevve neskej emevvelee mes ueew peeTBiee~

ht
ig
leeHeme cegefve ceefnmegj megefve osKeer~ YeS esce yeMe efyekeue efyeMes<eer~~
yr
mecee mecegefPe Oeefj Oeerjpe jepee~ eues Yejle HenB meefnle meceepee~~
op
Yee0 leHemJeer, cegefveieCe Deewj DeJeOe, efceefLeuee kes yeeeCe ueesie eerpeveke keer Ssmeer oMee megve Deewj osKekej, esce kes
C
JeMe neskej efJeMes<e Jeekegue nes G"s~ mecee kees mecePekej Oewe& OeejCe kejkes jepee peveke peer meceepe kes meeLe
eerYejle kes Heeme eues Deees~
Yejle DeeF Deeies YeF ueervns~ DeJemej meefjme megDeemeve oervns~~
leele Yejle ken eflejngefle jeT~ legceefnb efyeefole jIegyeerj megYeeT~~
DeeesOeekeeC[ 539
oes0- jece meleyele Oejce jle, meye kej Meerue mevesng~

mebke menle mekeese yeMe, keefne pees Deeemeg osng~~292~~
Yee0 eerYejle ves Deeies neskej cenejepe keer DeieJeeveer keer Deewj mecee kes Devegmeej megvoj Deemeve efoee~ efceefLeuee
vejsMe eerpeveke kenves ueies, ns essceemHeo Yejle! DeeHekees jIegkegue kes Jeerj eerjece kee mJeYeeJe %eele nw efke, Jes
DeHejeefOeeeW Hej Yeer eesOe veneR kejles Deewj efkemeer kes ceve kees og:Keer veneR kejles~ mele keer j#ee efpevekee Jele nw, Ssmes
Oecee&ejCe cebW ueies ngS eerjece meYeer kes Meerue Deewj mvesn kes keejCe mebkeeseJeMe mebke men jns nQ~ pees DeeHe Deeemeg
d .
ve
DeLee&led mecceefle oW, Jener Gvemes kene peees~
er
efJeMes<e leelHee& en nw efke, eerjece meleJele nesves kes keejCe Jeve mes eerDeJeOe veneR ueewWies, keeeWefke Fmemes Gvekee
es
JeleYebie nesiee peyeefke Jes o={ele nQ~ eLee melemebOe o={ele jIegjeF& (ceeveme, 2.82.1)~ Jes Oece&Jele nQ
R
s
FmeefueS Yeer DeeesOee veneR ueewWies, keeeWefke Fmemes mecHetCe& Oece& keer erkee efHeleeeer keer Dee%ee kee mHe GuuebIeve neslee
ht
nw~ Jes meYeer kes Meerue Deewj mvesn kee efveJee&n Yeer kejvee eenles nQb~ FmeefueS efkemeer kees mHe peeves kes efueS Yeer veneR
ig
R
kenWies Deewj ve ner iegpeve kee mebkeese lees[Wies~ Dele: mebke men jns nQ Deye legce pees mecceefle oes nce Jener kejW~
ll
.A
megefve leve Hegueefke veeve Yeefj yeejer~ yeesues Yejle Oeerj Oeefj Yeejer~~
eYeg efee Hetpe efHelee mece DeeHet~ kegueieg mece efnle ceee ve yeeHet~~
s
ya
keewefMekeeefo cegefve meefeJe meceepet~ ieeve DebyegefveefOe DeeHegve Deepet~~
N
efMeMeg mesJeke Deeemeg Devegieeceer~ peeefve ceesefn efmeKe osFe mJeeceer~~
va
Yee0 eerpeveke kes Jeeve megvekej Mejerj ceW jesceebefele neskej ves$eeW ceW esce kee peue Yejkej yengleye[e Oewe& OeejCe
Se
kejkes eerYejle yeesues, cesjs eYeg eerjece mJeeb cesjs esceemHeo, Hetpe Deewj efHeleeeer kes meceeve nQ~ kegueieg Jeefme peer kes
th
meceeve ceeleeefHelee Yeer efnlew<eer veneR nQ Deewj eneB efJeMJeeefce$e peer Deeefo cegefve leLee ceefv$eeeW kee meceepe GHeefmLele nw~
ee
Deepe %eeve kes meceg mJeeb DeeHe cenejepe eerpeveke Fme meYee ceW GHeefmLele nQ~ ns cenejepe! cegPes yeeueke, DeHevee
P
si
mesJeke Deewj mJeeceer keer Dee%ee kee Devegieceve kejves Jeeuee peevekej efMe#ee oerefpees~
ul
Sefnb meceepe Leue yetPeye jeGj~ ceewve ceefueve ceQ yeesueye yeeGj~~
iT
ess yeove kenGB yeef[ yeelee~ ceye leele ueefKe yeece efyeOeelee~~
r
Sh
Yee0 Fleves ye[s meceepe ceW Deewj Fleves HeefJe$e eerefe$eket mLeue ceW DeeHekee Hetvee cesjs efueS ye[e Demecebpeme ueie
11
jne nw, keeeWefke eefo ceQ ceewve jnlee ntB, keesF& Gej veneR oslee ntB, leye cegPes ceefueve DeLee&led ceueeW mes egkele ceveJeeuee
20
ceevee peeesiee~ eefo ceQ yeesuelee ntB lees cegPes yeeJeuee DeLee&led Heeieue mecePee peeesiee, lees ceQ keB keee? ns leeled!
ht
(MJemegjeer) ceQ ess cegKe mes ye[er yeele ken jne ntB, efJeOeelee kees eefleketue osKekej DeeHe cegPes #ecee keerefpees~
ig
Deeiece efveiece eefme Hegjevee~ mesJeeOejce keef"ve peie peevee~~

yr
op
mJeeefce Oejce mJeejLeefnb efyejesOet~ yewj DebOe esceefnb ve eyeesOet~~

C
Yee0 en mebefnleeDeeW, mce=efleeeW, lev$eievLeeW, JesoeW Deewj HegjeCeeW ceW eefme nw Deewj peiele peevelee nw efke, mesJeeOece&
yengle keef"ve nw~ mJeeceerOece& kee mJeeLe& mes efJejesOe nw, Jewj o=efnerve neslee nw Deewj esce kees eyeesOe DeLee&l ed %eeve veneR
neslee nw (mecePe veneR nesleer nw)~ FmeefueS ceQ efkemeer Yeer Deesj mes keg Yeer kenves keer efmLeefle ceW veneR ntB, keeeWefke cesje
mJeeLe& nw~ pees mJeeceerOece& mes meJe&Lee efJe nw, Jewj mJeeb DevOee neslee nw Deewj esce kees keesF& %eeve veneR neslee, FmeefueS
cegPemes ve kenueeeW~
oes0- jeefKe jece Ke Oejce yele, HejeOeerve ceesefn peeefve~
meye kes meccele meye&& efnle, keefje esce Heefneeefve~~293~~
Yee0 Oece&HejeeCe eerjece kes Ke, Oece& Deewj Jele keer j#ee kejkes cegPes HejeOeerve DeLee&led eYeg kes Dee%ee kes DeOeerve
mecePekej meyekeer mecceefle, meyekes efnle Deewj esce kees Heneevekej ner keg efkeee peees DeLee&led Jener efkeee peees,
efpemeceW eerjece kes Ke keer, Gvekes Oece& keer Deewj Jele keer j#ee nes mekes, meyekeer mecceefle nes, leLee meyekee efnle Yeer nes
peees Deewj esce keer neefve Yeer ve nes~
d .
ve
Yejle yeeve megefve osefKe megYeeT~ meefnle meceepe mejenle jeT~~
er
Yee0 eerYejle kes Jeeve megvekej Gvekee mJeYeeJe osKekej meceepe kes meefnle cenejepe eerpeveke, eerYejle kes JeeveeW
es
keer mejenvee kejves ueies~
R
s
megiece Deiece ce=og cebpeg ke"esjs~ DejLe Deefcele Deefle DeeKej Leesjs~~
ht
ig
peeW cegKe cegkegj cegkegj efvepe Heeveer~ ieefn ve peeF Deme DeoYegle yeeveer~~
R
Yee0 peveke peer kenves ueies efke, eerYejle kes Jeeve kenves cebs megiece nw Deewj kejves ceW keef"ve nw, mecePeves ceW en
ll
.A
keesceue Deewj ceOegj, Hej DeeejCe ceW yengle ke"esj nw~ Fvekes DeLe& Delevle Demeerce nQ Deewj De#ej yengle Lees[s nQ~ en
s
JeeCeer Ssmeer DeeMee&ceeer nw pewmes DeHeves ner neLe kes MeerMes ceW DeHevee ner cegKe eefleefyecyele neslee nw, Hej Jen oHe&Ce ceW
ya
Heke[e veneR pee mekelee, Gmeer ekeej en JeeCeer keeve mes megveer pee meke jner nw, Hejvleg Heke[er vener pee jner nw~
N
va
efJeMes<e eerYejle kenles nQ efke, mesJeeOece& keef"ve nw DeLee&led mesJeke Dee%ee veneR os mekelee~ ceQ DeeHe meyekees kewmes Dee%ee
Se
otB? mJeeceerOece& kee mesJeke kes mJeeLe& mes efJejesOe nw DeLee&led mJeeceer eerjece kee Oece& nw Jeve ceW jnvee Deewj cesje mJeeLe& nw
th
eYeg eerjece kees eerDeJeOe ueewekej Gvekeer mesJee kejvee Fve oesveebbs kee efJejesOe nw~ efJejesOe efyevee Jewj kes veneR jn
ee
mekelee, FmeefueS cesje mJeeLe& mJeeceerOece& mes Jewj yeeBOe uesves kes keejCe mesJeeOece& kees osKe veneR Hee jne nw~ Jen eYeg keer
P
Dee%ee Hej ner es[ oW Deewj eerjeIeJesv mejkeej mes n" veneR kejW (kenW keer eerjece kees DeHeves Ke kes Devegmeej kejves
si
ul
oW) lees, esce kees mecePe keneB nw~ Dele: cesjs mJeeLe& Deewj cesjs esce, es oesveeW ner cegPekees melee jns nQ~ DeeHe ueesie eerjece
iT
kes Ke, Oece& Deewj Jele keer j#ee keerefpees, DeLee&led Fmemes lees eerjece kee Jeveieceve ner efveefMele nesiee Hej keee GmeceW
r
Sh
meJe&mecceefle Deewj meJe&efnle keer mecYeeJevee nw? keee Gmemes meyekes esce keer j#ee nesieer? eefo esce, meJe&mecceefle Deewj
meJe&efnle keer j#ee kejves peeeWies leye eerjece kes Ke, Gvekes Oece& Deewj Jele keer j#ee veneR nes mekesieer~ ener meye HejmHej
11
20
efJejesOe nw~ Dele: en megveves ceW megiece Deewj kejves ceW Deiece nw~ kenves ceW keesceue Deewj DeeejCe ceW ueeves cebs yengle
ke"esj nw~ eneB De#ej kece nQ Hej DeLe& yengle DeefOeke nw~
ht
ig
YetHe Yejle cegefve meeOeg meceepet~ ies penB efyeyegOe kegcego efpejepet~~
yr
op
megefve megefOe meese efyekeue meye ueesiee~ cevengB ceerveieve veJe peue peesiee~~
C
Yee0 cenejepe eerpeveke, eerYejle, cegefve Jeefme peer SJeb meeOegpeve kee meceepe meye ueesie JeneB iees peneB osJeleeHe
kegcegoesW kees efJekeefmele kejves Jeeues evcee YeieJeeved eerjece efJejepe jns Les~ en meceeeej megvekej meYeer ueesie Meeske mes
Jeekegue nes iees~ ceevees veJeerve peue kes mebeesie mes ceueer ieCe leueHeuee G"s neW~
efJeMes<e meescees jepee Demceekeb yeeeCeeveeb, Fme egefle kes Devegmeej evcee kees efpejepe DeLee&led yeeeCeeW kee
jepee kene peelee nw~
DeeesOeekeeC[ 541
osJe eLece kegueieg ieefle osKeer~ efvejefKe efyeosn mevesn efyeMes<eer~~

jece Yeieeflecee Yejle efvenejs~ megj mJeejLeer nnefj efne nejs~~
meye keesG jece esscecee HesKee~ YeS DeuesKe meese yeMe uesKee~~
Yee0 osJeleeDeeW ves meJe&eLece eerjece kes kegueieg Jeefme peer keer ieefle osKeer Deewj efJeosnjepe eerpeveke kes efJeMes<e mvesn
kees efvenejkej, peye eerYejle kees eerjeceesce mJeHe efveneje leye lees mJeeLeer& osJelee oe ceW [j kej nej iees~ GvneWves
meYeer kees eerjeceescecee osKee DeLee&led eerefe$eket Deees ngS meYeer vejveeefjeeW ceW eerjeceesce keer eegjlee osKeer~ leye
d .
ve
uesKee DeLee&led Deefoefle kes Heg$e meYeer osJelee Demeerce meese kes JeMe nes iees~
er
efJeMes<e- uesKee Deefoefle vevovee:~ (Decej keesMe)
es
oes0- jece mevesn mekeese yeMe, ken memeese megjjepe~
R
jeng eHebeefnb Hebe efceefue, veeefnb le YeeG Dekeepe~~294~~
s
ht
Yee0 Fv ves efeefvlele neskej kene, eerjece esce Deewj mebkeese kes JeMe ceW nQ, Hebe DeLee&led meYeer ueesie efceuekej keg
ig
R
ceeee kee eHebe jees veneR lees Dekeepe DeLee&led keee& ceW lees JeJeOeeve nes ner ieee mecePees~
ll
.A
megjve megefceefj Meejoe mejener~ osefye osJe Mejveeiele Heener~~
s
Hesefj Yejle ceefle keefj efvepe ceeee~ Heeueg efyeyegOe kegue keefj ue eee~~
ya
Yee0 osJeleeDeeW ves mcejCe kejkes mejmJeleer peer keer eMebmee keer Deewj yeesues, ns osJeer! DeHeveer MejCe ceW Deees ngS
N
osJeleeDeeW keer j#ee keerefpees~ DeHeveer ceeee kejkes eerYejle keer yegef kees Hesj oerefpees Deewj DeHeveer ue keer eee
va
kejkes osJeleeDeeW kes mecetn kee Heeueve keerefpees~

Se
efyeyegOe efyevee megefve osefye meeeveer~ yeesueer megj mJeejLe pe[ peeveer~~
th
cees meve kenng Yejle ceefle Hes~ ueeseve menme ve metPe megces~~
P ee
Yee0 osJeleeDeeW keer efJevee DeLee&led eeLe&vee megvekej elegj osJeer mejmJeleerpeer, osJeleeDeeW kees mJeeLe& kes keejCe pe[
si
peevekej yeesueerb, osJeleeDeeW! cegPe mes ken jns nes efke, eerYejle keer yegef kees Hesj oes~ ns FvosJe! legcnW Ske npeej
ul
DeeBKeeW mes Yeer megces HeJe&le veneR efoKe jne nw DeLee&led eerYejle kee JeefkelelJe megces kes meceeve nw~
iT
efyeefOe nefj nj ceeee yeef[ Yeejer~ meesG ve Yejle ceefle mekeF efvenejer~~
r
Sh
mees ceefle ceesefn kenle ke Yeesjer~ eboefve kej efke eb[kej eesjer~~
11
Yee0 yeee, efJe<Ceg Deewj efMeJe peer keer ceeee yengleye[er nw, Jen Yeer eerYejle keer yegef kees osKe Yeer veneR mekeleer~
20
cegPes ken jns nes efke, Gmeer yegef kees Yeesjer kej oerefpees~ keee evcee keer efkejCe mete&veejeeCe keer eesjer kej mekeleer
ht
nw? DeLee&led ceQ eefvkee kes meceeve yengle eser ntB Deewj eerYejle kee %eeve ieer<ce kes mete& kes meceeve nw~
ig
Yejle oe efmee jece efveJeemet~ lenB efke efleefcej penB lejefve ekeemet~~
yr
Deme keefn Meejo ieF efyeefOe ueeskee~ efyeyegOe efyekeue efveefMe ceevengB keeskee~~
op
C
Yee0 eerYejle kes oe ceW eermeerleejece peer kee efveJeeme nw~ peneB mete&veejeeCe kee ekeeMe nes keee JeneB DevOekeej
jn mekelee nw? Ssmee kenkej mejmJeleer peer yeeueeske eueer ieF~ osJelee efJekeue nes iees, ceevees jeef$e ceW ekeJes
Jeekegue nes iees neW~
oes0- megj mJeejLeer ceueerve ceve, keervn kegceb$e keg"e~
jefe eHebe ceeee eyeue, Yee Yece Dejefle Gee~~295~~
Yee0 cewues ceveJeeues mJeeLe&meeOeke osJeleeDeeW ves eHebe, eyeueceeee, Yee, Yece, Deemevvelee Deewj Geeve keer jevee
kejkes DeHeveer kegceb$eCee kee yegje meepe mepee efoee DeLee&led kegeflmele ceb$eCee kes Devegmeej kegeyebOe kej efoee~
keefj kegeeefue meesele megjjepet~ Yejle neLe meye keepe Dekeepet~~
ieS peveke jIegveeLe meceerHee~ meveceeves meye jefyekegue oerHee~~
Yee0 kegeeue DeLee&led yegje kee&Je kejkes osJejepe Fv efevlee kejves ueies efke, mecHetCe& keee& Deewj Dekeee& Deye
.
eerYejle kes neLe ceW nw DeLee&led meYeer keeee&W kee efme nesvee DeLeJee, Deefme nesvee eerYejle kes neLe ceW nw~ eerpeveke
d
ve
jIegkegue kes veeLe YeieJeeved eerjece kes Heeme iees Deewj jIegkegue kes oerHeke eerjece ves meyekee mecceeve efkeee~
er
mecee meceepe Oejce DeefyejesOee~ yeesues leye jIegyebMe HegjesOee~~
es
peveke Yejle mebyeeo megveeF&~ Yejle keneGefle kener megneF&~~
R
s
Yee0 Fmekes Devevlej jIegkegue kes Hegjesefnle Jeefme peer mecee, meceepe Deewj Oece& kes DeefJe DeLee&led meceeevegketue,
ht
ig
meceepeevegketue Deewj Oecee&vegketue Jeeve yeesues~ iegosJe ves eerpeveke Deewj eerYejle kee mecJeeo megveeee Deewj eerYejle keer
R
megvoj Gefkele Yeer kener~
ll
.A
leele jece peme Deeemeg osnt~ mees meye kejwb ceesj cele Snt~~
s
megefve jIegveeLe peesefj pegie Heeveer~ yeesues mele mejue ce=og yeeveer~~
ya
Yee0 ns peerJecee$e kes HejceesceemHeo eerjece! DeeHe pewmeer Dee%ee oW meye ueesie Jener kejW, ener cesje cele nw~ iegosJe
N
va
kee en Jeeve megvekej oesveeW neLe pees[kej eerjIegveeLe mJeYeeJele: mele Deewj keesceue JeeCeer yeesues
Se
efyeeceeve DeeHegve efceefLeuesmet~ ceesj kenye meye YeeBefle Yeosmet~~

jeGj jee jpeeemeg nesF&~ jeGj MeHeLe mener efmej meesF&~~
th
ee
Yee0 DeeHeeer (iegosJe) leLee efceefLeueeefOeHeefle eerpeveke kes GHeefmLele jnves Hej cesje keg Yeer kenvee meye ekeej mes
P
YeodoeHeve ner lees nw~ ceQ DeeHekeer MeHeLe kejkes kenlee ntB efke, DeeHe eeriegosJe keer Deewj cenejepe eerpeveke keer pees
si
ul
Dee%ee nesieer, ceQ Gmes efmej OeejCe kejkes eefleketuelee ceW Yeer menve keBiee~
iT
oes0- jece MeHeLe megefve cegefve peveke, mekeges meYee mecesle~

r
Sh
mekeue efyeueeskele Yejle cegKe, yeveF ve Gej osle~~296~~

11
Yee0 YeieJeeved eerjece keer MeHeLe megvekej, jepemeYee kes meefnle cenef<e& Jeefme peer Deewj jepeef<e& eerpeveke mebkegefele nes
20
iees~ meYeer eerYejle kee cegKe osKeves ueies, efkemeer mes Gej osles veneR yeve jne Lee~
ht
meYee mekege yeMe Yejle efvenejer~ jece yebOeg Oeefj Oeerjpe Yeejer~~
ig
kegmecee osefKe mevesn meBYeeje~ ye{le efyebOe efpeefce Iepe efveJeeje~~

yr
op
Yee0 mecHetCe& meYee mebkeese kes JeMe ceW neskej eerYejle kees osKeves ueieer~ leye YeieJeeved eerjece kes ess Yeelee eerYejle
C
ves yengleye[e Oewe& OeejCe kejkes efhej eefleketue mecee osKekej DeHeves mvesn kees Gmeer ekeej mecYeeue efueee, pewmes
ye{les ngS efJevOeeeue kees Deiemle peer ves jeske efueee Lee~
Meeske kevekeueeseve ceefle esveer~ njer efyeceue iegve ieve peie peesveer~~
Yejle efyeyeske yejen efyeMeeuee~ Deveeeeme GOejer lesefn keeuee~~
DeeesOeekeeC[ 543
Yee0 eerYejle kes MeeskeHe efnjCee#e ves iegCeieCeHe peiele kees pevce osves Jeeueer eerYejle keer efJeceueyegefHe He=LJeer
kee DeHenjCe kej efueee Lee~ eerYejle kes efJeJeskeHe efJeMeeue Jejen ves Gmes Gmeer mecee efyevee eeeme kes efnjCee#e mes
G=le kej efueee DeLee&led g[e efueee~
efJeMes<e HeewjeefCeke keLee kes Devegmeej He=LJeer kees efnjCee#e ves egje efueee Lee, efHej YeieJeeved ves MetkejeJeleej ueskej
efnjCee#e kee JeOe kejkes Gmemes He=LJeer kees cegkele kejeee, Gmeer kee eneB ieesmJeeceer peer ves Heke emlegle efkeee nw~
.
GvneWves Meeske kees efnjCee#e, yegef kees He=LJeer leLee eerYejle kes efJeJeske kees MetkejeJeleej YeieJeeved mes GHeefcele efkeee nw~
d
ve
keefj eveece meye kenB kej peesjs~ jece jeG ieg meeOeg efvenesjs~~
er
ceye Deepeg Deefle Devegefele ceesje~ kenGB yeove ce=og yeeve ke"esje~~
es
R
Yee0 eerYejle ves eCeece kejkes meyekees neLe pees[e Deewj YeieJeeved eerjece, eesefiejepe eerpeveke, yeeef<e& iegosJe Jeefme
s
peer Deewj meeOegmeceepe mes ke=le%eleeHetCe& eeLe&vee keer~ Deepe meYeer ueesie cesje yengleye[e Devegefele #ecee keerefpees, ceQ
ht
ig
keesceue cegKe mes ke"esj Jeeve ken jne ntB~
R
efne megefcejer Meejoe megneF&~ ceeveme les cegKe Hebkepe DeeF&~~
ll
.A
efyeceue efyeyeske Oejce vee Meeueer~ Yejle Yeejleer cebpeg cejeueer~~
s
Yee0 GvneWves oe ceW megneJeveer Meejoe peer kee mcejCe efkeee~ Jes ceevememejesJej mes eerYejle kes cegKekeceue Hej
ya
N
efJejepeceeve nes ieF~ efvece&ue efJeJeske, Oece& leLee jepevederefle mes megMeesefYele eerYejle keer JeeCeer megvoj nbefmeveer yeve ieF&~
va
oes0- efvejefKe efyeyeske efyeueeseveefve, efMeefLeue mevesn meceepe~

Se
keefj eveece yeesues Yejle, megefceefj meere jIegjepe~~297~~

th
Yee0 efJeJeske kes ves$eeW mes meceepe kees efMeefLeue osKekej eermeerlee SJeb eerjece kee mcejCe kejkes, eCeece kejkes
ee
eerYejle yeesues
P
si
* ceemeHeejeeCe, GvveermeJeeB efJeeece *

ul
iT
eYeg efHeleg ceeleg mego ieg mJeeceer~ Hetpe Hejce efnle Deblejpeeceer~~
r
Sh
mejue megmeeefnye Meerue efveOeevet~ eveleHeeue meye&ie megpeevet~~

mecejLe Mejveeiele efnlekeejer~ iegveieenke DeJeiegve DeIenejer~~
11
mJeeefce ieesmeeBFefn meefjme ieesmeeF~ ceesefn meceeve ceQ meeFB oesneF~~

20
Yee0 ns eYeg! DeeHe efHelee, ceelee, efce$e, ieg, mJeeceer, Hetpe, Hejceefnlew<eer Deewj Devleee&ceer nQ~ mejue, megvoj F&MJej,
ht
Meerue kes efveOeeve (YeeC[eieej), eCeleeW kes Heeueke, meJe&%e, elegj, meceLe&, MejCeeieleeW kes Yee kees njves Jeeues, iegCeieCeeW
ig
yr
kees ienCe kejves Jeeues, HeeHe Deewj DeJeiegCeeW kees njves Jeeues nQ~ Ssmes cesjs mJeeceer eerjeIeJesv DeHeves meceeve DeeHe ner nQ
op
Deewj cesjs meceeve mJeeceer kee esn kejves Jeeuee ceQ ner ntB~
C
eYeg efHeleg yeeve ceesn yeMe Hesueer~ DeeeGB FneB meceepe mekesueer~~
peie Yeue Heese TBe De veeret~ Deefcee DecejHeo ceengj ceeret~~

jece jpeeF ces ceve ceeneR~ osKee megvee kelengB keesG veeneR~~
mees ceQ meye efyeefOe keerefvn ef{"eF&~ eYeg ceeveer mevesn mesJekeeF&~~
Yee0 ns eYeg! ceesn kes keejCe efHeleeeer kes Jeeve kee GuuebIeve kejkes, ceQ Hetjs meceepe kees Fkee kejkes eneB Deeee
ntB~ peiele kee Yeueeyegje, TBeveere, Dece=le, Decej Heo DeLee&led DecejlJe, efJe<e, ce=leg keesF& Yeer, ceve ceW Yeer eerjece
keer jepee%ee kee GuuebIeve efkeee nes, Ssmee nceves ve lees osKee nw ve megvee nw~ Jen Yeer ceQves meye ekeej mes Oe=lee keer nw
DeLee&led DeeHekeer Dee%ee kee GuuebIeve efkeee nw, Hejvleg DeeHeves Gmes mvesn Deewj mesJee ceeve ueer~
oes0- ke=Hee YeueeF& DeeHeveer, veeLe keervn Yeue ceesj~
ot<eve Yes Yet<eve meefjme, megpeme ee engB Deesj~~298~~
d .
ve
Yee0 ns veeLe! DeHeveer ke=Hee leLee DeHeveer Yelee mes DeeHeves cesje yengle Yeuee efkeee nw~ cesjs oes<e DeeYet<eCe kes meceeve
er
nes iees nQ, cesje megvoj megeMe eejeW Deesj Hewue jne nw~
es
jeGefj jerefle megyeeefve ye[eF&~ peiele efyeefole efveieceeiece ieeF&~~
R
ketj kegefue Keue kegceefle keuebkeer~ veere efvemeerue efvejerMe efveMebkeer~~
s
ht
lesG megefve Mejve meecegnW DeeS~ meke=le eveece efkees DeHeveeS~~
ig
osefKe oes<e keyengB ve Gj Deeves~ megefve iegve meeOeg meceepe yeKeeves~~
R
Yee0 DeeHekeer jerefle, megvoj mJeYeeJe leLee DeeHekee ye[hheve en peieled cebs efJeefole nw~ Fmes efveieceeW leLee Gvemes
ll
.A
Devegceesefole HegjeCeeW Deewj mce=efleeebs ves ieeee nw~ og, kegefue leLee s{er eke=efleJeeues Keue, keuebke mes egkele eefj$e mes
s
veere, efvecve mJeYeeJe Jeeuee, DemeceLe& Deewj mJeeceer kes mebj#eCe mes jefnle, Mebkee mes jefnle, DeLee&led efveYeer&ke Jes ueesie Yeer
N
ya
DeeHekee megeMe megvekej, DeeHekes mevcegKe neskej, DeeHeeer kes MejCe ceW Dee iees lees, Ske yeej Yeer eCeece kejves Hej
va
DeeHeves GvnW DeHevee efueee~ Gvekee oes<e osKekej oe ceW keYeer Yeer veneR ueees, Hejvleg YekeleeW kes iegCe megvekej GvnW
Se
mevleeW kes meceepe ceW yeKeevee~

kees meeefnye mesJekeefnb vessJeepeer~ DeeHeg meceeve meepe meye meepeer~~
th
ee
efvepe kejletefle ve mecegefPee meHeves~ mesJeke mekege meese Gj DeHeves~~

P
Yee0 ns eYeg! Ssmes efkeme mJeeceer ves DeHeves mesJeke kees Fme ekeej efveJeepee DeLee&led ke=HeeHetJe&ke mecceeefvele ef keee?
si
DeLeJee, efkeme mJeeceer ves DeHeves mesJeke kees Fme ekeej ke=HeeHetJe&ke Hegjmke=le efkeee Deewj DeHeves ner meceeve Gmekes mecHetCe&
ul
iT
meepe kees mepeeee~ pees mJeHve ceW Yeer mesJeke kes eefle keer ngF&, DeHeveer ke=efle kee mcejCe veneR kejles, Gmekes efJeHejerle
r
mesJeke kees DeHeves mes efkemeer ekeej kee mebkeese ve nes peees, Fme ekeej DeHeves oe ceW efevlee kejles jnles nQ DeLee&led
Sh
mesJeke kes mebkeese mes DeHeves oe ceW efeefvlele nesles jnles nQ~
11
mees ieesmeeFB veefnb otmej keesHeer~ Yegpee G"eF kenGB Heve jesHeer~~
20
HeMeg veeele Megke Hee" eyeervee~ iegve ieefle ve Hee"ke DeeOeervee~~

ht
ig
Yee0 Jen mJeeceer DeeHe ner nQ, keesF& Yeer otmeje veneR nw~ ceQ Yegpee G"ekej eefle%ee kejkes kenlee ntB, pewmes HeMeg DeLee&led
yr
yevoj veeeles nbw, leeslee yeesueves ceW kegMeue nes peelee nw, Hejvleg yevoj kes veeeves keer keuee ceoejer kes DeOeerve nesleer nw
op
Deewj leesles kes yeesueves keer keuee He{eves Jeeues kes DeOeerve nesleer nw~
C
oes0- eeW megOeeefj meveceeefve peve, efkeS meeOeg efmejceewj~

kees ke=Heeueg efyeveg HeeefuenQ, efyeoeJeefue yejpeesj~~299~~
Yee0 Fmeer ekeej DeeHeves Yeer YekeleeW kees megOeejkej Deewj mecceeefvele kejkes GvnW meeOegDeeW kee efMejesceefCe yevee efoee~ ns
ke=Heeueg! DeeHekes efyevee DeHeveer efJeoeJeefue kees n"HetJe&ke keewve Heeuesiee?
DeeesOeekeeC[ 545
Meeske mevesn efke yeeue megYeeSB~ DeeeGB ueeF jpeeemeg yeeSB~~

leyengB ke=Heeueg nsefj efvepe Deesje~ meyeefn YeeBefle Yeue ceevesG ceesje~~
Yee0 Meeske Deewj mvesn kes keejCe, DeLeJee yeeueke mJeYeeJe kes keejCe, ceQ DeeHekeer jepee%ee kees yeeeW kejkes DeLee&led
Fmekee DeHeceeve kejkes eerefe$eket Deeee, efHej Yeer Hejceke=Heecee DeeHeeer ves DeHeveer Deesj DeLee&led DeHevee mecyevOeer
osKekej, cesje meye ekeej mes Yeuee ner ceevee, cesjs efkemeer Yeer ke=le kees yegje veneR ceevee~
.
osKesGB HeeeB megcebieue cetuee~ peevesGB mJeeefce menpe Devegketuee~~
d
ve
ye[s meceepe efyeueeskesGB Yeeiet~ ye[er etke meeefnye Devegjeiet~~
er
Yee0 meYeer MegYecebieueeW kes cetue DeeHekes eerejCeeW kes ceQves oMe&ve efkees Deewj DeHeves mJeeceer kees menpele: DeHeves
es
Devegketue peevee yengleye[s meceepe ceW ceQves DeHevee meewYeeie osKee Deewj cesjer yengleye[er Yetue Hej Yeer mJeeb Hej mJeeceer
R
s
kee esce Yeer osKee~
ht
ig
ke=Hee Devegien Debie DeIeeF&~ keerefvn ke=HeeefveefOe meye DeefOekeeF&~~
R
jeKee ceesj ogueej ieesmeeF~ DeHeves Meerue mJeYeeJe YeueeF~~
ll
.A
Yee0 ns ke=Hee kes meeiej! DeeHeves cegPe Hej ke=Hee Deewj Devegien DeLee&led Devegketue ienCe DevegkecHee kes meYeer DebieeW kees
s
le=Hle neskej DeLee&led peer Yejkej Delevle DeefOeke efkeee nw DeLee&led cegPe Hej meJeeie ke=Hee Deewj meJeeie Devegien, HetCe&
ya
le=Hle neskej efkeee nw~ efpeleveer cesjer Hee$elee Leer Gmemes Yeer DeefOeke efkeee nw~ ns ieesmeeF! DeeHeves DeHeves mJeYeeJe, DeHeves
N
mvesn leLee DeHeves ner YeuesHeve mes cesje ogueej DeLee&led uee[-heej jKee nw~
va
Se
veeLe efveHe ceQ keerefvn ef{"eF&~ mJeeefce meceepe mekeese efyeneF&~~

Deefyevee efyevee peLeeefe yeeveer~ efcee osJe Deefle Deejle peeveer~~
th
ee
Yee0 ns veeLe! mJeeceer kes meceepe kee mebkeese es[kej ceQves yengle ner ef{"eF& DeLee&led Oe=lee keer nw~ ns osJe! cegPekees
P
Delevle Deee& peevekej cesjs eje DeHeveer efe kes Devegmeej yeesueer ieF& DeefJevee DeLee&led DeefMe DeLeJee, efMe efJeveeHetCe&
si
JeeCeer #ecee keerefpees~ DeLeJee, cesjs eje DeefJevee ceW Yeer efJevee mecePekej DeHeveer efe Devegmeej yeesueer ngF& JeeCeer kees
ul
iT
#ecee keerefpees~
r
oes0- mego megpeeve megmeeefnyeefnb, yengle kenye yeef[ Keesefj~

Sh
Deeemeg osFe osJe Deye, meyeF megOeeefje ceesefj~~300~~

11
Yee0 DeHeves efce$e, keuHe elegj, megvoj mJeeceer kes mece#e yengle yeesuevee Yeer yengleye[e oes<e nw~ ns osJe! DeeosMe
20
oerefpees Deewj Deye cesjer meye efyeie[er ngF& megOeej ueerefpees~

ht
ig
eYeg Heo Heogce Hejeie oesneF&~ mele megke=le megKe meerJeB megneF&~~
yr
mees keefj kenGB efnS DeHeves keer~ efe peeiele meesJele meHeves keer~~
op
Yee0 ns eYeg! pees mele, melkece& Deewj megKe keer meercee nw, Gmeer megneJeveer DeeHekes eerejCekeceue kes HejeieHe Oetefue
C
keer ogneF& kejkes DeLee&led MeHeLe kejkes ceQ peeiele, mJeHve Deewj meg<egefHle DeJemLee keer DeHeves oe keer efe kenlee ntB~
menpe mevesn mJeeefce mesJekeeF&~ mJeejLe ue Heue eeefj efyeneF&~~

Dee%ee mece ve megmeeefnye mesJee~ mees emeeo peve HeeJew osJee~~
Yee0 mJeeYeeefJeke mvesn kes meeLe mJeeLe&, keHe Deewj DeLe&, Oece&, keece, cees#eHe eejeW HeueeW kees es[kej mJeeceer
keer mesJee kejvee ner cesjer meeceeve efe nw~ Jemlegle: Dee%eeHeeueve kes meceeve es mJeeceer keer keesF& mesJee veneR nw~ ns
osJe! Deye mesJeke Jener emeeo Hee peees DeLee&led DeeHe cegPes Dee%ee oW, ceQ Gmekee Heeueve keBiee~
Deme keefn esce efyeyeMe YeS Yeejer~ Hegueke Mejerj efyeueeseve yeejer~~
eYeg Heo keceue iens DekegueeF&~ mecee mevesn ve mees keefn peeF&~~
.
Yee0 Flevee kenkej, eerYejle esce kes yengle efJeJeMe nes iees~ Gvekes Mejerj ceW jesceebe nes ieee Deewj efJeceue ves$eeW ceW
d
ve
DeeBmet Yej Deees~ GvneWves Dekegueekej eYeg kes eerejCekeceueeW kees Heke[ efueee~ Jen mecee Deewj Gme mecee kee
er
eerYejle kee Jen mvesn cegPemes kene veneR pee jne nw~
es
ke=HeeefmebOeg meveceeefve megyeeveer~ yew"eS meceerHe ieefn Heeveer~~
R
Yejle efyevee megefve osefKe megYeeT~ efMeefLeue mevesn meYee jIegjeT~~
s
ht
ig
Yee0 ke=Hee kes meeiej YeieJeeved eerjece ves megvoj JeeCeer mes eerYejle kee mecceeve kejkes neLe Heke[kej GvnW DeHeves
R
meceerHe yew"e efueee~ eerYejle keer eeLe&vee megvekej Gvekee mJeYeeJe osKekej mecHetCe& jepemeYee Deewj jIegkegue kes jepee
ll
.A
eerjece mvesn cebs efMeefLeue nes iees~
s
b0: jIegjeG efMeefLeue mevesn meeOeg meceepe cegefve efceefLeuee Oeveer~
ya
ceve cenB mejenle Yejle YeeeHe Yeieefle keer ceefncee Ieveer~~
N
Yejleefnb eMebmele efyeyegOe yej<ele megceve ceeveme ceefueve mes~
va
leguemeer efyekeue meye ueesie megefve mekeges efveMeeiece veefueve mes~~

Se
Yee0 YeieJeeved eerjece, meeOegDeeW kee meceepe, cegefveieCe leLee efceefLeueeefOeHeefle eerpeveke mvesn ceW efMeefLeue nes iees~ ceve
th
ee
ceW eerYejle kes Yeele=lJe Deewj Gvekeer Yeefkele keer yengleye[er ceefncee keer mejenvee kejves ueies~ ceve ceW ceefueve nesves mes
P
osJeleeieCe eerYejle keer eMebmee kejles ngS, Heg<Heebs keer Je<ee& kejves ueies~ leguemeeroeme peer kenles nQ efke, en megvekej meye
si
ueesie Jeekegue nes iees Deewj jeef$e kes Deeieceve kes mecee kes keceue kes meceeve mebkegefele nes iees~
ul
iT
mees0- osefKe ogKeejer oerve, ogngB meceepe vej veeefj meye~

r
ceIeJee cene ceueerve, cegS ceeefj cebieue enle~~301~~

Sh
Yee0 oesveeW meceepe (eerDeJeOeefceefLeuee meceepe) kes meYeer vejveejer DeLee&led m$eerHeg<eeW kees og:Keer Deewj oerve
11
osKekej Yeer ceefueve (ceueeW mes egkele) Fv cejs ngS kees ceejkej Yeer cebieue eenves ueiee~
20
keHe kegeeefue meerJeB megjjepet~ Hej Dekeepe efee DeeHeve keepet~~

ht
keeke meceeve HeekeefjHeg jerleer~ ueer ceefueve kelentB ve eleerleer~~

ig
yr
eLece kegcele keefj keHe meBkesuee~ mees Gee meye kes efmej cesuee~~
op
megjceeee meye ueesie efyeceesns~ jece esce DeefleMee ve efyeesns~~

C
Yee0 Fv keHe Deewj yegjer eeue keer meercee nQ, GvnsW otmejeW kee keee& efyeiee[vee Deewj DeHevee keee& yeveevee efee nw~
Heeke veeceke owle kes Me$eg osJejepe Fv keer Heefle ueer, ceefueve mJeYeeJeJeeues, keneR Yeer efkemeer kee Yeer efJeMJeeme veneR
kejves Jeeues keewJes kes meceeve nw~ meJe&eLece Fv ves kegcele DeLee&led kegceb$eCee kejkes keHe kees mebkeefuele efkeee DeLee&led
Fkee efkeee Deewj Jen Geeve meYeer DeJeOeefceefLeueeJeeefmeeeW kes efmej Hej [eue efoee~ Fv ves osJeceeee mes meYeer
DeJeOeefceefLeuee kes ueesieeW kees efJeMes<eHe mes ceesefnle kej efoee~ eeefHe Jes (osJeceeee mes ceesefnle ueesie) eerjeceesce mes
DeeesOeekeeC[ 547
yengle veneR efye[s DeLee&led yengle Deueie veneR ngS~ osJeceeee mes ceesefnle nesves Hej Yeer eerDeJeOeefceefLeueeJeeefmeeeW kes ceve
ceW meeceeveHe mes eerjeceesce yevee ner jne~
Yee Gee yeMe ceve efLej veeneR~ ve yeve efe ve meove meesneneR~~
ogefyeOe ceveesieefle epee ogKeejer~ meefjle efmebOeg mebiece peveg yeejer~~
Yee0 eerDeJeOeefceefLeueeJeeefmeeeW kes ceve Fv eje esefjle Geeve kes JeMe ceW nes iees, Jes efmLej veneR nes Hee jns Les~
d .
Ske #eCe lees ueesieeW kees Jeve kes efueS efe nes peeleer Leer Deewj otmejs #eCe GvnW DeHevesDeHeves Iej Des ueieves ueieles
ve
Les~ Fme ekeej efefJeOeeJeeueer ceeveefmeke oMee kes keejCe epee og:Keer nes jner Leer, ceevees veoer Deewj meeiej kes mebiece ceW
er
es
peue nes DeLee&led pewmes veoer Deewj meeiej kes mebiece kes mecee peue keer HeefjefmLeefle efefJeOee keer nes peeleer nw~ Gmeer ekeej
R
epee Yeer efefJeOee ceW He[ ieF&, keYeer lees Jen DeHeves IejHe veoer keer Deesj ceg[leer Deewj keYeer eerjeceHe meeiej keer
s
Deesj~
ht
ig
ogefele kelengB Heefjlees<e ve uenneR~ Ske Ske meve cejce ve kenneR~~
R
ueefKe efne nBefme ken ke=HeeefveOeevet~ meefjme MJeeve ceIeJeeve pegyeevet~~
ll
.A
Yee0 Fme ekeej YeJeve Deewj Jeve Fve oes mLeeveeW ceW efee nesves kes keejCe eerDeJeOeefceefLeueeJeemeer keneR Yeer meblees<e
s
ya
veneR eeHle kej jns nQ Deewj Skeotmejs mes DeHeves ieesHeveere ceveesYeeJe Yeer veneR ken jns nQ~ epee keer Fme HeefjefmLeefle kees
N
osKekej ke=Hee kes keesMe YeieJeeved eerjece ves nBmekej oe ceW kene efke, keges, Fv Deewj egJeke es leerveeW Ske ner meceeve
va
nesles nQ DeLee&led leerveeW DeHevee keee& efme kejves kes efueS DeveLe& keer efkemeer Yeer meercee leke pee mekeles nQ~
Se
efJeMes<e meefjme MJeeve ceIeJeeve pegyeevet kee eeesie ieesmJeeceer peer ves HeeefCeefve kes Ske met$e Deewj mebmke=le keer megeefme
th
ee
Ske metefkele kes DeeOeej Hej efkeee nw~ keesF& Ske Yeejleere kevee, ceeuee kes Ske ner leeies ceW MeerMee, ceefCe Deewj mJeCe&
P
keer ueef[eeB efHejes jner Leer~ Gmes osKekej efkemeer ves Hete, Yes! DeeHe Ske ner leeies ceW leerveeW kees keeeW efHejes jner nQ? leye
si
Gmeves (kevee ves) Meeueervelee mes Gej efoee, FmeceW cesje keesF& oes<e veneR nw~ ceQ lees JeekejCe kes meJe&es Deeeee&
ul
iT
YeieJeeved HeeefCeefve kee DevegkejCe kej jner ntB~ GvneWves (HeeefCeefve ves) Yeer mebmke=le kes Ske ner met$e ceW MJeeve, egJeeve Deewj
r
ceIeJeeve kees efHejesee~ eLee MJeegJeceIeesveeceleefles (6.4.933) Mueeske Fme ekeej nw keebeb ceefCeb
Sh
keebeveceskemet$es ieLeveeefme yeeues efkebcetefe$ecesleled~ DeMes<eefJele HeeefCeefvejskemet$es MJeeveb egJeeveb ceIeJeeveceen~~

11
20
oes0- Yejle peveke cegefve peve meefeJe, meeOeg meesle efyeneF~

ueeefie osJeceeee meyeefnb, peLeepeesie peve HeeF~~302~~
ht
ig
ke=HeeefmebOeg ueefKe ueesie ogKeejs~ efvepe mevesn megjHeefle ue Yeejs~~

yr
op
Yee0 eerYejle, Me$egIve, eesefiejepe peveke, Jeefme peer Deeefo cegefvepeve, ceb$eerieCe, esleveeJeeved meeOeg meceepe pees YeieJeled
C
Yepeve mes peeieke jnles nQ, kees es[kej eesieleevegmeej ueesieeW kees Heekej meYeer Hej osJeceeee ueie ieF&~ eneB meeOeg
meceepe Meyo ceW meYeer ceeleeDeeW kee Yeer meceeJesMe nes ieee~ ke=Hee kes meeiej YeieJeeved eerjece ves DeHeves mvesn leLee osJejepe
kes ue mes Yejs DeLee&led yeesefPeue meYeer ueesieeW kees og:Keer osKee DeLee&led ueesie Ske Deesj lees YeieJeled esce mes Deekeef<e&le
neskej eYeg kes meeLe Jeve ceW jnvee eenles Les Deewj otmejer Deesj Fv kes ue kes keejCe DeHevesDeHeves IejeW kee mcejCe
kejkes Jeekegue nes jns Les~
meYee jeG ieg ceefnmegj ceb$eer~ Yejle Yeieefle meye kew ceefle peb$eer~~
jeceefnb efeleJele efe$e efueKes mes~ mekegele yeesuele yeeve efmeKes mes~~
Yee0 efpevnW osJeceeee ves eYeeefJele efkeee Lee, Gvekeer ceveesoMee kee JeCe&ve kejles ngS ieesmJeeceer peer kenles nQ ef ke,
eerefe$eket keer leermejer meYee ceW eesefiejepe pevekepeer, iegosJe Jeefme peer SJeb efJeMJeeefce$epeer, meYeer yeeeCe SJeb
ceb$eerieCe Fve meyekeer yegef eerYejle keer Yeefkele mes efveebef$ele nes ieF& Leer DeLee&led Fve Hej Fv keer osJeceeee kee eYeeJe
veneR He[e Lee~ Jes meYeer efe$e ceW efeef$ele efkees ngS mes esejefnle neskej kekeer ueieees YeieJeeved eerjece kees efvenej
d .
ve
jns Les Deewj meerKes ngS kes meceeve DeLee&led mJeeYeeefJekelee es[kej Jeeve yeesueves ceW mebkeese kej jns Les~
er
Yejle eerefle veefle efyevee ye[eF&~ megvele megKeo yejvele keef"veeF&~~
es
peemeg efyeueesefke Yeieefle ueJeuesMet~ esce ceieve cegefvepeve efceefLeuesMet~~
R
ceefncee leemeg kenw efkeefce leguemeer~ Yeieefle megYeee megceefle efne nguemeer~~
s
ht
DeeHeg esef ceefncee yeef[ peeveer~ keefyekegue keeefve ceeefve mekegeeveer~~
ig
keefn ve mekeefle iegve efe DeefOekeeF&~ ceefle ieefle yeeue yeeve keer veeF&~~
R
ll
Yee0 eerYejle keer eerefle, vecelee, efJevee, ye[hheve en meye megveves ceW megKe osles nQ, Hejvleg Fvekee JeCe&ve kejvee yengle
.A
keef"ve nw~ efpeve eerYejle keer Yeefkele kes ueJeuesMe, DeLee&led ers kes HeefjceeCe cee$e kees osKekej cegefvepeve Deewj eerpeveke
s
ya
peer esce ceW ceive nes iees~ Gve eerYejle peer keer ceefncee leguemeeroeme efkeme ekeej ken mekelee nw? leLeeefHe eerYejle keer
N
Yeefkele Deewj Gvekes mJeYeeJe mes cegPe keefJe leguemeeroeme kes oe ceW megvoj yegef ngueme He[er nw DeLee&led Guueeefmele nes
va
jner nw, Hejvleg mJeeb kees eser peevekej Deewj eerYejle keer ceefncee kees yengleye[er mecePekej keefJekegue keer keeefve,
Se
DeLee&led ceee&oeHetCe& mebkeese ceevekej efHej cegPe leguemeeroeme keer yegef mebkegefele nes jner nw~ cesjer yegef eerYejle kes iegCeebW
th
kees ken veneR mekeleer Deewj kenves keer efe DeefOeke nes jner nw~ Deye lees cesjer yegef keer oMee yeeueke kes Jeeve kes
ee
pewmeer nes ieF& nw~ pewmes yeeueke yeesuevee lees yengle eenlee nw, Hejvleg DeHeves YeeJeeW kees Jekele kejves kes efueS Gmekes Heeme
P
MeyoeW kee DeYeeJe, oeefj Deewj mebke jnlee nw~

si
ul
oes0- Yejle efyeceue peme efyeceue efyeOeg, megceefle ekeesj kegceeefj~

iT
Gefole efyeceue peve oe veYe, Skeke jner efveneefj~~303~~

r
Sh
Yee0 YekeleeW kes oeHe DeekeeMe ceW Gefole ngS eerYejle kes efvece&ue eMeHe efve<keuebke evcee kees cegPe
11
leguemeeroeme keer meeeflJeke yegefHe ekeesj keer eser yeeefuekee kekeer ueieekej efvenej jner nw DeLee&led pewmes
20
DeefJeJeeefnlee esermeer ekeesj keer Heg$eer kesJeue evcee kees kekeer ueieekej osKeleer jnleer nw, keeeWefke leye leke
Gmekee ekeesj kes meeLe keesF& Meejerefjke mecyevOe veneR ngDee jnlee, Gmeer ekeej cesjer yegef kesJeue eerYejle kes eMe kee
ht
ig
ner efevleve kej jner nw~

yr
Yejle mJeYeeJe ve megiece efveiecentB~ ueIeg ceefle eeHeuelee keefye centB~~

op
kenle megvele meefle YeeJe Yejle kees~ meere jece Heo nesF ve jle kees~~
C
megefcejle Yejleefnb esce jece kees~ pesefn ve megueYe lesefn meefjme yeece kees~~
Yee0 ns keefJe, DeLee&led ceveeref<eeeW! (Jeeuceerefke, Jeeme Deeefo $e+ef<e cenekeefJeeeW) eerYejle kes mJeYeeJe kee JeCe&ve lees
JesoeW kes efueS Yeer megiece veneR nw, keeeWefke Jeso YeieJeeved eerjece kes MJeemeHe nQ, pees eerYejle kes mJeYeeJe kees osKekej
esce kes eJeen ceW ke peeleer nw~ FmeefueS cesjer eser yegef keer eHeuelee kees DeeHe meye #ecee kejWies~ eerYejle kes mele
DeLee&led mevleeW kes efnlew<eerYeeJe kees kenlesmegveles eermeerleejece peer kes ejCeeW ceW keewve Devegjkele veneR nes peeesiee?
DeeesOeekeeC[ 549
eerYejle kee mcejCe kejles ngS efpemes eermeerleejece peer kee esce ve megueYe nes Gmekes meceeve Jeece DeLee&led YeieJeled efJe,
og, kegefue keewve nes mekelee nw?
osefKe oeeueg oMee meyener keer~ jece megpeeve peeefve peve peer keer~~
Oejce Oegjerve Oeerj vee veeiej~ mele mevesn Meerue megKe meeiej~~
osMe keeue ueefKe mecee meceepet~ veerefle eerefle Heeueke jIegjepet~~
yeesues yeeve yeeefve mejyeme mes~ efnle Heefjveece megvele MeefMe jme mes~~
d .
ve
Yee0 oee kes Deeieej Deewj meyekes oe keer peeveves Jeeues DeLee&led meyekes meeLe eerYejle keer Yeer efmLeefle kees mecePeves
er
Jeeues, Hejceelegj, Oece& keer Oegjer kees OeejCe kejves Jeeues, Oewe&Jeeve Deewj Oeer`, DeLee&led yegef kes Fj DeLee&led esjke,
es
veerefle ceW efveHegCe, mele, mvesn, Meerue DeLee&led mJeYeeJe SJeb eefj$e leLee megKeeW kes meeiej, veerefle Deewj eerefle kee Heeueve
R
kejves Jeeues, jIegkegue kes jepee SJeb jIeg Meyo kes cegKeeLe& mecHetCe& peerJeeW kes oeeW ceW Devleee&ceer He mes efJejepeceeve,
s
ht
eesefieeeW kes Yeer oe ceW jcevesJeeues Deewj ejeej kees jceevesJeeues HejcesMJej YeieJeeved eerjece osMe, keeue Deewj mecee
ig
DeLee&led DeJemej Deewj meceepe kees osKekej Ssmes Jeeve yeesues, pees JeeCeer DeLee&led YeieJeleer mejmJeleer peer kes meJe&mJe kes
R
ll
meceeve Les~ pees HeefjCeece ceW efnlekej DeLee&led keueeCekeejer Les Deewj pees megveves ceW MeefMejme DeLee&led evcee kes meejYetle
.A
Dece=le kes meceeve Les~
s
ya
efJeMes<e eneB JeeCeer Meyo mejmJeleer peer kee Jeeeke nw Deewj jme Meyo meejleJe kee yeesOeke nw~
N
leele Yejle legce Oejce Oegjervee~ ueeske yeso efyeo esce eyeervee~~
va
Se
oes0- kejce yeeve ceeveme efyeceue, legce meceeve legce leele~

ieg meceepe ueIeg yebOeg iegve, kegmecee efkeefce keefn peele~~304~~
th
ee
Yee0 eerjece ves kene, ns leeled (cesjs esceHee$e) Yejle! legce Oece& kes Oegjerve, ueeske Deewj Jeso kes %eelee leLee esce ceW
P
eJeerCe DeLee&led kegMeue nes~ ns Yewee! legce kece&, JeeCeer Deewj ceve mes efvece&ue nes, legcnejs meceeve legce ner nes~ iegpeveeW kes
si
meceepe Deewj Fme eefleketue mecee ceW ess Deewj efee YeeF& kes iegCe kewmes kens pee mekeles nQ? DeLee&led eefo eneB iegpeve
ul
iT
veneR nesles Deewj en eefleketue mecee veneR neslee lees ceQ keoeefeled legcnejs mecyevOe ceW yengle keg kenlee~
r
Sh
peeveng leele lejefve kegue jerleer~ melemebOe efHeleg keerjefle eerleer~~

mecee meceepe ueepe iegpeve keer~ Goemeerve efnle Deveefnle ceve keer~~
11
legceefnb efyeefole meyener kej kejcet~ DeeHeve ceesj Hejce efnle Oejcet~~
20
ceesefn meye YeeBefle Yejesme legcneje~ leoefHe kenGB DeJemej Devegmeeje~~

ht
ig
Yee0 ns Yewee! legce mete&kegue keer jerefle DeLee&led HejcHeje kees, meleeefle%e efHeleeeer kes eMe Deewj Gvekes cegPe
yr
jeceefJe<eeke esce kees, mecee, meceepe SJeb iegpeve keer ueppee Deewj ceee&oe kees, Goemeerve DeLee&led ceOemLe, efce$e Deewj
op
Me$egDeeW kes ceve keer oMee kees peeveles nes~ cegPes legcneje meye ekeej mes efJeMJeeme nw, efHej ceQ Yeer mecee kes Devegmeej,
C
DeLeJee, DeJemej kee DevegmejCe kejles ngS keg ken jne ntB~
leele leele efyeveg yeele nceejer~ kesJeue kegueieg ke=Hee meBYeejer~~

vele epee Heefjpeve HeefjJee~ nceefnb meefnle meye nesle KegDee~~
Yee0 ns Yewee! efHeleeeer kes efyevee (DevegHeefmLeefle ceW) nceejer yeele (Jeelee& DeLee&led kegMeue) kesJeue kegueieg DeLee&led
jIegJebMe kes Deeeee& Jeefme peer keer ke=Hee ves ner mecYeeue efoee DeLee&led GvneR keer ke=Hee mes nceejer kegMeuelee mecYeueer ngF&
nw, veneR lees eejeW YeeFeeW meefnle eerDeJeOe keer epee, nceejs Deeefele mesJeke, DeLeJee meies mecyevOeer Deewj jepeHeefjJeej
meyekes meye ve nes iees nesles~
efJeMes<e eeefHe Fme eewHeeF& cebs eegkele Heefjpeve Deewj HeefjJeej Ske ner DeLe& kes Jeeeke nQ, Hejvleg ieesmJeeceer peer ves
Fvekee Ske meeLe eeesie kejkes Lees[e-mee Devlej metefele efkeee nw~ eneB Heefjpeve kee DeLe& nw efvepeer mesJeke, DeLeJee
meies mecyevOeer Deewj HeefjJeej kee DeLe& nw Ske ner kegue ceW GlHevve ngS ueesieeW kee mecetn~
d .
peew efyeveg DeJemej DeLeJe efovesMet~ peie kesefn kenng ve nesF keuesMet~~
ve
leme GleHeele leele efyeefOe keervne~ cegefve efceefLeuesMe jeefKe meye ueervne~~
er
es
Yee0 ns Yewee! yeleeDees, eefo efyevee DeJemej kes DeLee&led efveOee&efjle Demlekeeue kes HetJe& mete&veejeeCe Demle nes peeeW lees
R
peiele ceW efkemes veneR keuesMe nesiee? ns leeled! efJeefOe, DeLee&led nceejs Yeeie ves Gmeer ekeej kee GlHeele kej efoee, Hejvleg
s
Gmes iegosJe Jeefme peer SJeb efceefLeueeHeefle MJemegj eerpeveke ves yeee efueee~ leelHee& en nw efke, efHeleeeer cegPes egJejepe
ht
ig
Heo oskej, DeYeer keg efove Deewj jepee kes Heo Hej jnvee eenles Les, Hejvleg eJeCe kegceej kes ceeleeefHelee kes MeeHe kes
R
keejCe cegPe Heg$e kee efJeeesie GHeefmLele nesves Hej Jes DeHeves ceveesjLe kes efveOee&efjle mecee kes HetJe& eues iees~
ll
.A
efJeMes<e eneB efyeveg DeJemej DeLeJe efovesMet Meyo mes cenejepe oMejLe keer Dekeeue ce=leg keer DeeMebkee veneR kejveer
s
eeefnes~ Jemlegle: efyeveg DeJemej Meyo mes YeieJeeved eerjece, cenejepe eeJeleer& peer keer Fe eje efveOee&efjle mecee mes
ya
N
eLece DeJemej keer eee& kej jns nQ~ DeLeJee, efyeveg DeJemej kee leelHee& en nw efke, mete& kes Demle kee Gefele DeJemej
va
leye neslee nw peye, Gvekee oeefelJe mecYeeueves kes efueS evcee kee Goe eeHle nes~ efHeleeeer cegPe eerjeceev kes
Se
oeefelJe mecYeeueves kes Henues ner iees ener efyeveg DeJemej nw~ DeLeJee, efHeleeeer kes ceneemLeeve keeue ceW nce eejeW
YeeFeeW ceW mes keesF& Yeer GHeefmLele veneR Lee, ener efyeveg DeJemej nw~
th
ee
oes0- jepe keepe meye ueepe Heefle, Oejce Oejefve Oeve Oeece~
P
ieg eYeeJe Heeefueefnb meyeefnb, Yeue nesFefn Heefjveece~~305~~

si
Yee0 mecHetCe& jepe kee keee&, ueppee Deewj ceee&oe, Oece&, He=LJeer, Oeve Deewj jepeYeJeve meyekee Heeueve iegosJe kee
ul
iT
ke=Hee emeeo ner kejsiee, HeefjCeece yengle Dee nesiee~

r
Sh
meefnle meceepe legcnej nceeje~ Iej yeve ieg emeeo jKeJeeje~~

ceeleg efHelee ieg mJeeefce efveosMet~ mekeue Oejce OejveerOej Mes<et~~
11
mees legce kejng kejeJeng ceesnt~ leele lejefvekegue Heeueke nesnt~~

20
meeOeve Ske mekeue efmeefOe osveer~ keerjefle megieefle Yeteflecee yesveer~~

ht
ig
Yee0 ns Yewee Yejle! iegosJe kee emeeo ner meceepe kes meefnle legcneje Deewj nceeje Iej leLee Jeve ceW j#eke nw~ ceelee
yr
efHelee, ieg Deewj mJeeceer kee DeeosMe mecHetCe& Oecees keer He=LJeer kees OeejCe kejves Jeeues Mes<e nw DeLee&led ceeleeefHelee, ieg
op
Deewj mJeeceer keer Dee%ee kee Heeueve ner meyemes es Oece& nw, Jener legce kejes Deewj cegPe mes Yeer kejJeeDees~ ns Yejle! legce
C
mete&kegue kes j#eke yeve peeDees~ Dee%eeHeeueve He ener Ske meeOevee keerefle&, cees#e Deewj SsMJee& mes egkele ef$eJesCeer nw
DeLee&led pewmes iebieepeer, ecegveepeer Deewj mejmJeleerpeer kes mebiece cebs Skecee$e mveeve mes leerve JemlegeW eeHle nes peeleer nw~ Gmeer
ekeej ceeleeefHelee keer Dee%eeHeeueveHe iebieeeJeen, iegosJe keer Dee%ee HeeueveHe ecegveeeJeen leLee mJeeceer keer
Dee%eeHeeueveHe iegHle meefueuee mejmJeleer peer kes eJeen kes mebieceHe legcnejs efueS DeJeOeeJeeme Deewj cesjs efueS Jeve
DeeesOeekeeC[ 551
eJeeme He Dee%eeHeeueve keer meeOevee, mesJee keer ef$eJesCeer yevekej keerefle&, es ieefle Deewj SsMJee& kees osves Jeeueer ef$eJesCeer
keer Yetefcekee efveYeeesieer~
mees efyeeeefj meefn mebke Yeejer~ kejng epee HeefjJeej megKeejer~~
yeeBer efyeHeefle meyeefnb ceesefn YeeF&~ legceefn DeJeefOe Yeefj yeef[ keef"veeF&~~
Yee0 ns Yewee! Gme He#e kee efJeeej kej yengleye[e mebke menkej legce DeJeefOeHee&vle (eewon Je<eeX leke), epee
Deewj HeefjJeej kees megKeer kejes~ ns Yewee Yejle! He[er ngF& en efJeHeefe kesJeue Ske kees veneR menveer nw~ en meYeer kees
d .
ve
Deewj cegPes Yeer efJeOeelee eje yeeB oer ieF& nw DeLee&led nce, legce Deewj mecemle DeJeOeJeemeer efceuekej Fmekee meecevee kejWies~
er
eeefHe eewon Je<e& kes JeveJeeme keer DeJeefOeHee&vle legcnW yengle keef"velee nesieer~
es
peeefve legceefnb ce=og kenGB ke"esje~ kegmecee leele ve Devegefele ceesje~~
R
nesefnb keg"eeB megyebOeg meneS~ Deesef[eefnb neLe DeMeefveng kes IeeS~~
s
ht
Yee0 legcnW keesceue peevekej Yeer ceQ en DeeosMeHe efJeeesieelceke ke"esj Jeeve ken jne ntB, ns Yewee! en eefleketue
ig
mecee keer efJe[cyevee nw DeLee&led DeYeer nceeje mecee Devegketue veneR nw, veneR lees ceQ legcnW DeHeves mes keeeW Deueie kejlee?
R
cesje en Devegefele keee& veneR nw~ es Yeelee keg"eTB DeLee&led yegjs mLeeve Hej ner meneeke nesles nQ~ pewmes Jepe kes Yeer
ll
.A
IeeJe kees neLe Hej jeske efueee peelee nw DeLee&led mecYeeuee peelee nw, DeLeJee, Jepe kes Yeer IeeJe kees Henues neLe menve
s
kejlee nw, Gmeer ekeej en Jepe kee DeeIeele nw Deewj legce cesjs neLe nes~
ya
oes0- mesJeke kej Heo veeve mes, cegKe mees meeefnye nesF~
N
va
leguemeer eerefle efke jerefle megefve, megkeefye mejenefnb meesF~~306~~

Se
Yee0 mesJeke neLe, ejCe Deewj ves$e kes meceeve nesves eeefnes Deewj mJeeceer cegKe kes meceeve nesvee eeefnes~ leguemeeroeme
peer kenles nQ efke, mesJeke Deewj mJeeceer keer eerefle keer en HejcHeje megvekej eskeefJe Gmeer keer mejenvee kejles nQb~
th
ee
efJeMes<e en mebeesie Deewj meewYeeie ner kenvee eeefnes efke, eerjece pewmes mJeeceer kees leerve mesJeke eerYejle, ue#ceCe
P
Deewj meerlee peer eeHle nQ Deewj es leerveeW eneB kens ngS neLe, ejCe Deewj ves$e keer Yetefcekee efveYee jns nQ~ eerYejle eYeg kes
si
neLe nQ, ue#ceCe peer eYeg kes ejCe nQ Deewj eermeerlee eYeg kes ves$e nQ~
ul
iT
meYee mekeue megefve jIegyej yeeveer~ esce HeeesefOe Deefcee peveg meeveer~~
r
efMeefLeue meceepe mevesn meceeOeer~ osefKe oMee egHe Meejo meeOeer~~

Sh
Yee0 esceHe #eerjmeeiej kes meejleJe Dece=le mes meveer ngF&meer jIegkegue ceW es YeieJeeved eerjece keer JeeCeer mecHetCe&
11
meYee ves megveer Deewj esce keer meceeefOe ceW mecHetCe& meYee efMeefLeue nes ieF&~ Gmekeer oMee osKekej efvejvlej yeesu eves Jeeueer
20
eermejmJeleer peer ves Yeer egHe jnves keer meeOevee kej ueer, DeLee&led ceewve nes ieF~
ht
Yejleefnb YeeG Hejce meblees<et~ mevecegKe mJeeefce efyecegKe ogKe oes<et~~

ig
yr
cegKe emevve ceve efcee efye<eeot~ Yee peveg ietBiesefn efieje emeeot~~
op
Yee0 eerYejle kees eYeg kes JeeveeW mes Hejce meblees<e nes ieee~ mJeeceer eerjece kes meccegKe nesles ner og:Ke, oes<e eerYejle
C
mes efJecegKe ngS DeLee&led otj nes iees DeLeJee mJeeceer eerjece, Yejle peer kes meccegKe nes iees leLee og:Ke Deewj oes<e Gvemes
efJecegKe nes iees~ Gvekee cegKe emevve nes ieee, ceve kee ke efce ieee, ceevees ietBies kees JeeCeer DeLee&led mejmJeleer peer kee
emeeo efceue ieee~
keervn meesce eveece yenesjer~ yeesues Heeefve Hebken peesjer~~
veeLe YeeG megKe meeLe ieS kees~ uensGB ueeng peie pevece YeS kees~~
Yee0 efHej eerYejle ves esceHetJe&ke eYeg kees eCeece efkeee Deewj keceue pewmes keesceue neLeeW kees pees[kej yeesues, ns veeLe!
meeLe peeves kee megKe cegPes efceue ieee Deewj ceQves mebmeej ceW pevce uesves kee ueeYe Yeer eeHle kej efueee~
Deye ke=Heeueg peme Deeemeg nesF&~ kejewb Meer<e Oeefj meeoj meesF&~~
mees DeJeuebye osJe ceesefn osF&~ DeJeefOe Heej HeeJeewb pesefn mesF&~~
Yee0 ns ke=Heeueg! Deye pewmeer Dee%ee nes ceQ efmej Hej OeejCe kejkes DeeojHetJe&ke Jener keB~ ns osJe! cegPes Jener
DeJeuecye oerefpees efpemekeer mesJee kejkes ceQ DeJeefOe kee Heej Hee meketB DeLee&led DeJeefOeHe cenemeeiej kees Heej kejkes
d .
ve
peerefJele jn kej eewon Je<eeW& kes HeMeeled efHej DeeHekes oMe&ve kej meketB~
er
oes0- osJe osJe DeefYe<eske efnle, ieg DevegMeemeve HeeF~
es
DeevesGB meye leerjLe meefueue, lesefnb kenB keen jpeeF~~307~~
R
Yee0 ns osJe! DeeHeeer osJeeefOeosJe eer jeIeJesv mejkeej kes DeefYe<eske kes efueS iegosJe keer Dee%ee Heekej ceQ mecHetCe&
s
ht
leerLeeX kee peue eneB ues Deeee ntB, Gmekes efueS keee jepee%ee nes jner nw?
ig
R
Ske ceveesjLe ye[ ceve ceeneR~ meYee mekeese peele keefn veeneR~~
ll
kenng leele eYeg Deeemeg HeeF&~ yeesues yeeefve mevesn megneF&~~
s.A
Yee0 cesjs ceve ceW Ske yengleye[e ceveesjLe nw, Hejvleg Yee Deewj mebkeese kes meeLe nesves mes Jen cegPe mes kene veneR pee
ya
jne nw~ Yewee! yeleeDees Fme ekeej, eerjece keer Dee%ee Heekej eerYejle mvesn mes megneJeveer JeeCeer yeesues
N
va
efe$eket Megefe Leue leerjLe yeve~ Keie ce=ie mej meefj efvePe&j efieefjieve~~
Se
eYeg Heo Debefkele DeJeefve efyeMes<eer~ Deeemeg nesF le DeeJeewb osKeer~~

Yee0 ns eYeg! eefo Dee%ee nes lees eerefe$eket kes HeefJe$e mLeueeW, leerLees, JeveeW, Heef#eeeW, nefjCeeW, leeueeyeeW, veefoeeW,
th
ee
PejveeW Deewj HeJe&lemecetneW leLee eYeg DeLee&led DeeHe eerjece kes eerejCeeW mes efeefle efJeefMe YetefceeeW kes oMe&ve kej DeeTB~
P
DeJeefme Deef$e Deeemeg efmej Oejnt~ leele efyeieleYee keeveve ejnt~~

si
cegefve emeeo yeve cebieue oelee~ HeeJeve Hejce megneJeve Yeelee~~

ul
iT
$e+ef<eveeeke penB Deeemeg osneR~ jeKesng leerjLe peue Leue lesneR~~

r
megefve eYeg yeeve Yejle megKe HeeJee~ cegefve Heo keceue cegefole efmej veeJee~~
Sh
Yee0 YeieJeeved eerjece yeesuess, ns Yewee! DeJeMe osKe DeeDees~ cenef<e& Deef$e peer keer Dee%ee kees efMejesOeee& kejes Deewj
11
Yee es[kej eerefe$eket Jeve ceW efJeejCe kejes~ ns cesjs esceHee$e Yewee Yejle! Deef$e cegefve kes emeeo mes ner en
20
eerefe$eket Jeve meYeer cebieueeW kees osvesJeeuee, Delevle HeefJe$e Deewj megneJevee nw~ $e+ef<eeeW kes jepee Deef$e peer peneB Dee%ee
ht
oW, Gmeer mLeue Hej mecHetCe& leerLees kes peue kees mLeeefHele kej oes~ eYeg eerjece kes Jeeve kees megvekej eerYejle ves megKe
ig
yr
Heeee Deewj emevve neskej Deef$e cegefve kes eerejCekeceueeW ceW efmej veJeeee~
op
oes0- Yejle jece mebyeeo megefve, mekeue megcebieue cetue~

C
megj mJeejLeer mejeefn kegue, yej<ele megjle Hetue~~308~~
Yee0 mecHetCe& es cebieueeW kes Deeee Deewj keejCemJeHe Yejlejece mebJeeo megvekej mJeeLeer& osJelee, jIegkegue keer
mejenvee kejles ngS keuHeJe=#e kes Heg<He yejmeeves ueies~
Oeve Yejle pee jece ieesmeeF~ kenle osJe nj<ele yeefjeeF~~
cegefve efceefLeuesMe meYee meye keent~ Yejle yeeve megefve YeeG Gent~~
DeeesOeekeeC[ 553
Yee0eerYejle Oeve nQ Deewj He=LJeer kes mJeeceer YeieJeeved eerjece keer pee nes! Fme ekeej kenles ngS osJeieCe, eYeg
eerjece kes Yejle efJeeesie mes mecYeeefJele keCe emebie ceW Yeer, jeJeCe kes Yee kee JeeleeJejCe nesves Hej Yeer, n"eled emevve
nes jns nQ~ peyeefke Fvekeer emevvelee eneB keer HeefjefmLeefle Deewj JeeleeJejCe kes Devegketue veneR nw~ eerYejle kee Jeeve
megvekej cegefve Jeefme peer, efJeMJeeefce$e peer leLee efceefLeueeefOejepe eerpeveke Deewj meYee kes mecHetCe& meomeeW kees Glmeen
ngDee~
Yejle jece iegve ieece mevesnt~ Hegueefke eMebmele jeG efyeosnt~~
d .
mesJeke mJeeefce mJeYeeJe megneJeve~ vesce esce Deefle HeeJeve HeeJeve~~
ve
ceefle Devegmeej mejenve ueeies~ meefeJe meYeemeo meye Devegjeies~~
er
es
Yee0 cenejepe peveke peer Hegueefkele neskej eerYejle SJeb YeieJeeved eerjece kes iegCe mecetneW keer leLee oesveeW YeeFeeW kes
R
HeejmHeefjke esce keer eMebmee kejves ueies~ efceefLeueeefOejepe kes ceb$eer Deewj Gvekes meYeer meYeemeo Devegjeie mes HetCe& neskej
s
mesJeke eerYejle Deewj mJeeceer eerjece kes megneJeves mJeYeeJe keer Deewj eerYejle kes Delevle HeefJe$e efveece leLee meyekees
ht
HeefJe$e kejves Jeeues esce keer DeHeveer yegef kes Devegmeej mejenvee kejves ueies~
ig
R
megefve megefve jece Yejle mebyeeot~ ogngB meceepe efne nj<e efye<eeot~~
ll
jece ceeleg ogKe megKe mece peeveer~ keefn iegve jece eyeesOeerb jeveer~~
.A
Ske kenefnb jIegyeerj ye[eF&~ Ske mejenle Yejle YeueeF&~~
s
ya
Yee0 eerjeceYejle mebJeeo megvemegvekej oesveeW meceepe DeLee&led efceefLeueeJeeefmeeeW SJeb DeJeOeJeeefmeeeW kes oe ceW n<e&
N
kes meeLe og:Ke nes jne nw~ n<e& Fme yeele kee efke mecemee kee meceeOeeve nes ieee Deewj Deye eewon Je<e&Hee&vle eerYejle
va
peerefJele jn ueWies leLee og:Ke Fme yeele kee efke Deye nce DeefleMeerIe eewon Je<ees kes efueS eYeg mes efye[ peeeWies~ eerjece
Se
keer ceelee keewmeuee peer ves og:Ke Deewj megKe oesveeW kees meceeve peevee~ GvneWves eerjece kes iegCeeW kee JeCe&ve kejkes DeJeOe
th
jepeIejeves keer meYeer ceefnueeDeeW kees mecePeeee~ keesF& jIegkegue kes Jeerj YeieJeeved eerjece kes ye[hheve keer yeele ken jne
ee
nw, DeLee&led eYeg keer F&MJejlee kee JeCe&ve kej jne nw Deewj Ske ueesie eerYejle keer YeueeF& DeLee&led YeuesHeve keer mejenvee
P
kej jns nQ~

si
oes0- Deef$e kensG leye Yejle meve, Mewue meceerHe megketHe~

ul
iT
jeefKee leerjLe leese lenB, HeeJeve Deefcee DevetHe~~309~~

r
Sh
Yee0 leye cenef<e& Deef$e peer ves eerYejle mes kene, Fmeer eerefe$eket keeceoHeJe&le kes meceerHe megvoj kegDeeB nw~ JeneR Hej
HeefJe$e Deewj Dece=le kes meceeve DevegHece mecHetCe& leerLeeX kee peue mLeeefHele kej efoee peees~
11
Yejle Deef$e DevegMeemeve HeeF&~ peue Yeepeve meye efoS eueeF&~~

20
meevegpe DeeHeg Deef$e cegefve meeOet~ meefnle ieS penB ketHe DeieeOet~~
ht
HeeJeve HeeLe HegveLeue jeKee~ ecegefole esce Deef$e Deme YeeKee~~

ig
yr
Yee0 eerYejle ves Deef$e peer keer Dee%ee Heekej meYeer leerLe&peue kes Hee$eeW kees euee efoee DeLee&led mesJekeeW eje ketHe kes
op
Heeme HengBeJee efoee~ cenef<e& Deef$e peer, cegefve Jeefme peer SJeb Deve meeOegDeeW kes meefnle ess YeeF& Me$egIve peer kees meeLe
C
ueskej mJeeb eerYejle JeneB iees, peneB DeHeej peueJeeuee ketHe Lee~ eerYejle ves Gmeer HegCecee mLeue Hej HeefJe$e leerLe&peue
kees mLeeefHele kej efoee~ esce mes emevve neskej Deef$e cegefve ves Fme ekeej kene
leele Deveeefo efme Leue Snt~ ueesHesG keeue efyeefole veefnb kesnt~~
leye mesJekeve mejme Leue osKee~ keervn megpeue efnle ketHe efyeMes<ee~~
efyeefOe yeMe YeeG efyeMJe GHekee~ megiece Deiece Deefle Oejce efyeee~~
YejleketHe Deye keefnnQ ueesiee~ Deefle HeeJeve leerjLe peue peesiee~~
esce mevesce efveceppele eeveer~ nesFnQ efyeceue kejce ceve yeeveer~~
Yee0 ns leeled Yejle! en mLeue Deveeefokeeue mes efme nw, Hejvleg mecee ves Fmes efHee efoee Lee, FmeefueS en yengle
efoveeW leke efkemeer kees Yeer %eele veneR ngDee~ Fmekes HeMeeled nceejs mesJekeeW ves Fme mLeue kees mejme DeLee&led megvoj leLee
mejme peue kes meesleeW mes egkele osKee, lees mJeeoegkele peue kes efueS eneB efJeefMe ketHe yevee efueee~ mebeesieJeMe Deepe lees
Fmemes efJeMJe kee GHekeej nes ieee~ Delevle Deiece Oece& kee efJeeej Deepe Fme ketHe kes keejCe megiece nes ieee~ HeefJe$e
d .
mLeue Deewj leerLe&peue kes mebeesie mes Deye DeLee&led Fme #eCe mes ueesie Fmes YejleketHe kenbsies~ efpemekee DeLe& nw eerYejle
ve
eje mLeeefHele meYeer leerLeeW& kes peueeW mes Yeje ngDee ketHe DeLee&led kegDeeB~ esce Deewj efveece kes meeLe Fme ketHe ceW
er
es
efveeHetJe&ke mveeve kejles ner eeCeer kece&, ceve Deewj JeeCeer mes efvece&ue nes peeebsies~
R
oes0- kenle ketHe ceefncee mekeue, ieS peneB jIegjeG~
s
Deef$e megveeeG jIegyejefnb, leerjLe Hegve eYeeG~~310~~
ht
ig
Yee0 meYeer ueesie YejleketHe keer ceefncee kenles ngS peneB eerjIegjepe Les, JeneB iees~ Deef$e peer ves jIeges YeieJeeved
R
eerjece kees YejleketHe leerLe& kee HegCe Deewj eYeeJe megveeee~
ll
.A
kenle Oejce Fefleneme meeerleer~ YeeG Yeesj efveefMe mees megKe yeerleer~~
s
efvele efveyeeefn Yejle oseG YeeF&~ jece Deef$e ieg Deeemeg HeeF&~~
ya
meefnle meceepe meepe meye meeos~ eues jece yeve Deve Heeeos~~
N
va
Yee0 Fme ekeej esceHetJe&ke Oece&Meem$e Deewj Fefleneme keer eee& kejles ngS eele:keeue nes ieee~ Jen jeef$e yeerle ieF&~
Se
meb#esHe ceW efveleefeee kejkes oesveeW YeeF& eerYejle, Deewj Me$egIvepeer, YeieJeeved eerjece, cenef<e& Deef$e peer Deewj ieg Jeefme
peer kee DeeosMe Heekej mecHetCe& meceepe Deewj meeeflJeke meepe DeLee&led JeJemLee kes meefnle, Hewoue ner eerjece Jeve
th
ee
eerefe$eket kes Hee&ve DeLee&led ee$ee kes efueS eue efoes~

P
keesceue ejve euele efyeveg HeveneR~ YeF ce=og Yetefce mekegefe ceve ceveneR~~
si
kegMe kebke keeBkejer kegjeF&~ kegke ke"esj kegyemleg ogjeF&~~

ul
iT
ceefn cebpegue ce=og ceejie keervns~ yenle meceerj ef$eefyeOe megKe ueervns~~
r
megceve yejef<e megj Ieve keefj eneR~ efyeHe Hetefue Heefue le=ve ce=ogueeneR~~
Sh
ce=ie efyeueesefke Keie yeesefue megyeeveerb~ mesJeefnb mekeue jece efee peeveer~~
11
Yee0 eerYejle keesceue ejCeeW mes efyevee HeveneR kes eue jns nQ~ ceve ner ceve mebkegefele neskej He=LJeer keesceue nes ieF&~
20
kegMe, keeBs, kebke[ Deewj Ieeme mes {keer ngeer keesHeueer Yetefce leLee keg DeLee&led egYeves Jeeueer yeerer Deeefo Jeve keer IeemeW
ht
Deewj ke"esj yegjer JemlegDeeW kees efHeekej He=LJeer ves keesceue Deewj megvoj ceeie& yevee efoee~ Meerleue, cebo Deewj megiebOe Jeeeg
ig
leerveeW ekeej kes megKeeW kees efueS yenves ueiee~ osJelee Heg<He yejmeekej, yeeoue eee kejkes, Je=#e Hetue Deewj Heue oskej,
yr
op
le=Ce keesceuelee kes eje, efnjCe DeHeves ves$eeW mes efvenejkej, He#eer megvoj JeeCeer ceW yeesuekej, Fme ekeej eke=efle kes meYeer
C
GHekejCe, eerjeceefee peevekej eerYejle keer mesJee kejves ueies~
oes0- megueYe efmeef meye eeke=lengB, jece kenle pecegnele~

jece eeveefee Yejle kenB, en ve nesF yeef[ yeele~~311~~
Yee0 eerjece kenleskenles pecneF& uesves Jeeues meeOeejCe ueesieeW kees Yeer peye mecHetCe& efmeefeeB megueYe nes peeleer nw, lees
efHej eerjece kes eeCeefee eerYejle kes efueS en keesF& ye[er yeele veneR nes jner nw~
DeeesOeekeeC[ 555
Sefn efyeefOe Yejle efHejle yeve ceeneR~ vesce esce ueefKe cegefve mekegeeneR~~
Hegve peueeee Yetefce efyeYeeiee~ Keie ce=ie le le=ve efieefj yeve yeeiee~~
ee efyeefe$e Heefye$e efyeMes<eer~ yetPele Yejle efoye meye osKeer~~
megefve ceve cegefole kenle efjef<ejeT~ nsleg veece iegve Hegve eYeeT~~
Yee0 Fme ekeej eerYejle peer Jeve ceW YeceCe kej jns nQ~ Gvekee efveece Deewj esce osKekej cegefve Yeer mebkegefele nes
G"les nQ~ HeefJe$e peueeMee, Yetefce kes efJeefMe YeeieeW ceW Jele&ceeve He#eer, HeMeg, Je=#e, Ieeme, megvoj yeeie, HeJe&le, Jeve, yeieeres
d .
Fve meyekees megvoj, HeefJe$e Deewj efJeMes<e ekeej kes efJeefJeOe efe$eeW mes egkele leLee meyekees efoJe osKekej eerYejle Hetles
ve
nQ~ Gvekee eMve megvekej $e+ef<eeeW kes jepee Deef$e peer Gvekes keejCe, veece, iegCe, HegCe SJeb eYeeJe kees kenles nbwb~
er
kelengB efveceppeve kelengB eveecee~ kelengB efyeueeskele ceve DeefYejecee~~
es
R
kelengB yewef" cegefve Deeemeg HeeF&~ megefcejle meere meefnle oesG YeeF&~~
s
Yee0 eerYejle keneR mveeve kejles nQ, keneR eCeece kejles nQ, keneR ceve kees Deeveefvole kejves Jeeues eermeerleejece peer kes
ht
ig
efJenej mLeueeW kees osKeles nQ~ keneR cegefve keer Dee%ee Heekej yew"kej eermeerlee kes meefnle oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe kee
R
mcejCe kejles nQ~
ll
.A
osefKe mJeYeeJe mevesn megmesJee~ osefnb DeMeer<e cegefole yeveosJee~~
efHejefnb ieS efove Henj De{eF&~ eYeg Heo keceue efyeueeskeefn DeeF&~~
s
ya
Yee0 Gvekes mJeYeeJe, mvesn, Deewj megvoj mesJee kees osKekej Jeve kes osJelee emevve neskej Yejle peer kees DeeMeerJee&o osles
N
nQ~ Yejle peer De{eF& enj efove yeerleves leke eerefe$eket kee YeceCe kejles nQ, efHej Deekej eYeg kes eerejCekeceueeW kes
va
oMe&ve kejles nQ~

Se
oes0- osKes Leue leerjLe mekeue, Yejle HeeBe efove ceeBPe~

th
kenle megvele nefj nj megpeme, ieeG efoJeme YeF meeBPe~~312~~

ee
Yee0 Fme ekeej eerYejle ves HeeBe efoveeW kes Yeerlej meYeer leerLe& mLeeveeW kees osKee~ YeieJeeved eerjece SJeb efMeJe peer
P
si
DeLeJee nefjb njefle Fefle nefjnj: DeLee&le nefj eeveer veejeeCe kees Yeer nj eeveer ceesefnle kejves Jeeues ceneefJe<Ceg eerjece
ul
kee megeMe kenlesmegveles efJeeece kee efove yeerlee Deewj mevOee nes ieF&~ ueesieeW ves mevOeeJevove SJeb ueIeg Deenej kejkes
iT
efJeeece efkeee~
r
Sh
Yeesj vneF meye pegje meceepet~ Yejle Yetefcemegj eflejngefle jepet~~

Yeue efoveg Deepeg peeefve ceve ceeneR~ jece ke=Heeueg kenle mekegeeneR~~
11
20
Yee0 eele:keeue mveeve kejkes, eerYejle, yeeeCeieCe Deewj cenejepe peveke peer Fve meyekes meeLe mecHetCe& meceepe Fkee
ngDee~ Deepe Dee efove nw DeLee&led Deye Fve ueesieeW kees eerDeJeOe Deewj eerefceefLeuee Yespe osvee eeefnes~ Ssmee ceve ceW
ht
ig
peevekej ke=Heeueg eerjece kenves ceW mebkegefele nes jns nQ~

yr
ieg ve=He Yejle meYee DeJeueeskeer~ mekegefe jece efHeefj DeJeefve efyeueeskeer~~
op
Meerue mejeefn meYee meye meeseer~ kengB ve jece mece mJeeefce meBkeeseer~~
C
Yee0 eerjece ves Henues iegosJe, cenejepe peveke peer Deewj eerYejle kes meefnle meYee kees osKee, efHej mebkegefele neskej
He=LJeer kees osKee~ eYeg kes Meerue keer mejenvee kejkes mecHetCe& meYee meeseves ueieer efke, eerjece kes meceeve mebkeeseer mJeeceer
keneR veneR nw~
Yejle megpeeve jece Ke osKeer~ Gef" meesce Oeefj Oeerj efyeMes<eer~~
keefj ob[Jele kenle kej peesjer~ jeKeer veeLe mekeue efe ceesjer~~
Yee0 elegj eerYejle, eerjece kee Ke osKekej, esceHetJe&ke G"kej efJeMes<e Oewe& OeejCe kejkes oC[Jeled kejkes neLe
pees[kej kenves ueies, ns veeLe! DeeHeves cesjer meYeer efeeeW keer j#ee keer nw~
ceesefn ueefie mensG meyeefnb mebleeHet~ yengle YeeBefle ogKe HeeJee DeeHet~~
Deye ieesmeeFB ceesefn osG jpeeF&~ mesJeewb DeJeOe DeJeefOe Yeefj peeF&~~
Yee0 cessjs efueS meYeer ves yengle ke mene Deewj DeeHeves Yeer yengle ekeej mes og:Ke Heeee~ ns mecHetCe& He=LJeer kes mJeeceer
eerjeIeJe! Deye cegPes jepee%ee oerefpees, peekej DeJeefOeHee&vle eerDeJeOe keer mesJee keB~
d .
oes0- pesefnb GHeee Hegefve HeeBe peve, osKew oerveoeeue~
ve
er
mees efmeKe osFe DeJeefOe ueefie, keesmeueHeeue ke=Heeue~~313~~
es
Yee0 ns keesmeue peveHeo kes Heeueke ke=Heeueg eerjIegveeLe! efpeme GHeee mes en oeme DeeHeeer oerveoeeueg eerjIegveeLe kes
R
eerejCeeW kee efHej oMe&ve kej mekes DeJeefOe Yej kes efueS DeeHe cegPes Jener efMe#ee oerefpees~
s
ht
Hegjpeve Heefjpeve epee ieeWmeeF~ meye Megefe mejme mevesn meieeF&~~
ig
jeGj yeefo Yeue YeJe ogKe oent~ eYeg efyeveg yeeefo Hejce Heo ueent~~
R
mJeeefce megpeeve peeefve meye ner keer~ efe ueeuemee jnefve peve peer keer~~
ll
.A
eveleHeeue Heeefueefn meye keent~ osJe ogngB efoefMe Deesj efveyeent~~
s
ya
Yee0 ns ieesmeeF DeLee&led FefveeW kes mJeeceer Hejceelcee eerjece! DeeHekes mvesn Deewj mecyevOe mes meYeer DeJeOeHegjJeemeer,
N
meYeer HeefjJeej kes ueesie SJeb mecHetCe& epee, HeefJe$e Deewj mejme DeLee&led Deevevo mes egkele nQ~ DeeHekes efueS mebmeej kes
va
og:Ke kee leeHe Yeer meYeer kees es ueielee nw Deewj DeeHekes efyevee HejceHeo keer eeefHle Yeer JeLe& nw~ elegjmJeeceer DeeHeeer
Se
jeIeJe meYeer keer efe, ueeuemee Deewj jnve leLee cegPe mesJeke keer oe keer yeele peevekej eCeleeW kes Heeueke DeeHe meYeer
th
kee ueeueveHeeueve kejWies Deewj ns osJe! Fme ekeej oesveeW efoMeeDeeW ceW DeLee&led nceejs Deewj DeeHekes He#e ceW Deesj DeLee&led
ee
mecyevOe kee efveJee&n nes peeesiee~ leelHee&le: nce meyekee DeeHekes meeLe HeeuekeHeeueYeeJe mecyevOe nesiee~
P
Deme ceesefn meye efyeefOe Yetefj Yejesmees~ efkeS efyeeej ve meese Kejes mees~~
si
Deejefle ceesefj veeLe kej esng~ ogngB efceefue keervn {er" nef" ceesng~~
ul
iT
en ye[ oes<e otefj keefj mJeeceer~ leefpe mekeese efmeKeFe Devegieeceer~~

r
Yejle efyevee megefve meyeefnb eMebmeer~ erj veerj efyeyejve ieefle nbmeer~~
Sh
Yee0 Fme ekeej cegPes Yeer meye ekeej mes yengle efJeMJeeme nw Deewj efJeeej kejves Hej cegPes eflevekesmeer Yeer efevlee veneR
11
nw~ cesjer Deee|e DeLee&led DeYeer ueeYe keer eeefHle keer Deelegjlee Deewj DeeHekes esneW DeLee&led ceceleeHetCe& ke=Hee Fve oesveebs ves
20
cegPekees n"eled {er" DeLee&led Oe= kej efoee nw~ ns mJeeceer! cesjs Fme yengleye[s oes<e kees otj kejkes cegPe Devegieeceer kees
ht
mebkeese es[kej efMe#ee oerefpees~ #eerjveerj DeLee&le otOe Deewj peue kee efJeMues<eCe kejves Jeeueer nbefmeveer keer oMee mes
ig
yr
mecHevve eerYejle keer efJeveleer megvekej meYeer ves Gvekeer eMebmee keer~
op
oes0- oerveyebOeg megefve yebOeg kes, yeeve oerve uenerve~

C
osMe keeue DeJemej meefjme, yeesues jece eyeerve~~314~~
Yee0 oerveeW kes yevOeg, elegj eerjece DeHeves YeeF&, eerYejle keer ue mes jefnle Deewj owve mes HetCe& Jeeve megvekej, osMe,
mecee Deewj DeJemej kes Devegketue Jeeve yeesues
leele legcneefj ceesefj Heefjpeve keer~ efeblee iegefn ve=Heefnb Iej yeve keer~~
ceeLes Hej ieg cegefve efceefLeuesMet~ nceefnb legceefnb meHevesngB ve keuesMet~~
DeeesOeekeeC[ 557
Yee0 ns leeled! legcnejer, cesjer Deewj HeefjpeveeW keer leLee eerDeeesOee SJeb eerefe$eket Jeve keer, iegosJe Jeefme peer kees
Deewj cenejepe peveke peer kees efevlee nw~ nceejs efmej Hej ieg Jeefme peer SJeb efJeMJeeefce$e peer Deeefo cegefve leLee eerpeveke
efJejepeceeve nQ~ nceW Deewj legcnW lees mJeHve ceW Yeer keesF& keuesMe veneR nw~
ceesj legcnej Hejce Heg<eejLe~ mJeejLe megpeme Oejce HejceejLe~~
efHeleg Deeemeg Heeefueefnb ogng YeeF&~ ueeske yeso Yeue YetHe YeueeF&~~
.
Yee0 cesje Deewj legcneje ener Hetpeveere Heg<eeLe& nw, ener mJeeLe&, ener megvoj eMe Deewj ener Oece& leLee ener cees#e kee
d
ve
meeOeve nw efke, nce oesveebs YeeF& jece Deewj Yejle efHeleeeer keer Dee%ee kee Heeueve kejW, keeeWefke jepee keer YeueeF& mes ner
er
ueeske Deewj Jeso ceW Yeuee neslee nw~
es
ieg efHeleg ceeleg mJeeefce efmeKe Heeues~ euesngB kegceie Heie Hejefnb ve Keeues~~
R
Deme efyeeeefj meye meese efyeneF&~ Heeueng DeJeOe DeJeefOe Yeefj peeF&~~
s
ht
ig
Yee0 ieg, efHelee, ceelee Deewj mJeeceer keer efMe#ee kee Heeueve kejves mes yegjs ceeie& eueves Hej Yeer ejCe veeres DeLee&led ies
R
cebs veneR He[les~ Ssmee efJeeej kejkes meYeer efevleeDeeW kees es[kej eewon Je<e& JeveJeeme keer DeJeefOeHee&vle eerDeJeOe kee
ll
.A
Heeueve kejes~
s
osMe keesMe Hegjpeve HeefjJee~ ieg Heo jpeefnb ueeie jYee~~
ya
legce cegefve ceeleg meefeJe efmeKe ceeveer~ Heeuesng Hegngefce epee jpeOeeveer~~
N
va
Yee0 DeJeOe osMe, jepekees<e, DeJeOeJeeefmeeeW leLee jIeg HeefjJeej kee mecHetCe& Yeej iegosJe keer eerejCe Oetefue Hej ner
Se
ueiee ngDee nw DeLee&led efveYe&j nw, DeeOeeefjle nw Deewj Deeefele nw, efHej legce iegosJe, ceeleeeer SJeb cebef$eeeW keer efMe#ee
ceevekej, He=LJeer, epee SJeb jepeOeeveer kee Heeueve kejvee~
th
ee
oes0- cegefKeee cegKe mees eeefnS, Keeve Heeve kenB Ske~

P
HeeueF Hees<eF mekeue DeBie, leguemeer meefnle efyeyeske~~315~~

si
Yee0 ieesmJeeceer leguemeeroeme peer kenles nQ efke, YeieJeeved eerjece peer ves kene efke, ns Yejle! cegefKeee DeLee&led efkemeer
ul
iT
mecegoee kes ecegKe (mJeeceer) kees cegKe kes meceeve nesvee eeefnes, pees KeevesHeerves kes efueS lees Dekesuee neslee nw, Hejvleg
r
Sh
efJeJeske kes meeLe Jen mecHetCe& DebieeW kee HeeueveHees<eCe kejlee nw DeLee&led Mejerj ceW eeeMe: meYeer Debie oesoes nesles nQ,
kesJeue cegKe Ske neslee nw, pees mebien kejlee nw Lees[e Deewj Heefjien kejlee nw DeefOeke~
11
jepeOejce mejyeme SleveesF&~ efpeefce ceve ceenB ceveesjLe ieesF&~~

20
yebOeg eyeesOe keervn yeng YeeBleer~ efyeveg DeOeej ceve lees<e ve meeBleer~~
ht
ig
Yee0 jepeOece& meJe&mJe Flevee ner nw, pewmes ceve ceW ceveesjLe efHee jnlee nw DeLee&led ieesHeveerelee ner jepeOece& kee meJe&mJe
yr
nw~ Fme ekeej YeieJeeved eerjece ves ess YeeF& eerYejle kees yengle ekeej mes eyeesOe efkeee DeLee&led GvnW yengle ekeej mes
op
mecePeeee, Hejvleg eerYejle kees efkemeer DeeOeej kes efyevee ceve ceW ve lees meblees<e nes jne Lee Deewj ve ner Meeefvle efceue jner
C
Leer~
Yejle Meerue ieg meefeJe meceepet~ mekege mevesn efyeyeMe jIegjepet~~

eYeg keefj ke=Hee HeeBJejer oervneR~ meeoj Yejle Meer<e Oeefj ueervner~~
Yee0 Ske Deesj eerYejle kee Meerue DeLee&led mJeYeeJe nw Deewj otmejer Deesj iegpeve Deewj cebef$eeeW kee meceepe nw~ Dele:
peerJecee$e kees ekeeefMele kejves Jeeues jIegjepe eerjece mebkeese Deewj mvesn kes efJeJeMe nes iees DeLee&led eerjece, Yejle peer
kes mvesn kes efJeJeMe neskej GvnW DeHeveer ejCe Heeogkee osvee eenles nQ, efkevleg GvnW iegpeve DeLee&led Jeefmepeer,
efJeMJeeefce$e peer leLee ieglegue meYeer ceeleeDeeW SJeb ceb$eer meceepe kee mebkeese neslee nw efke, Fvekes meeceves mJeeb kees kewmes
Hetpe kes He ceW emlegle keB? kewmes Yejle mes Heeogkee HetpeJeeTB? kewmes SsMJee& eke keB? DevleleesielJee eerYejle kes
mvesn keer peerle ngF& Deewj eYeg eerjece ves eerYejle leLee eeefCecee$e Hej ke=Hee kejkes, eerYejle kees DeHeveer Heeogkee os oer~
DeLeJee, ke=HeeMeefkele ves ner eYeg eerjece kees Heeogkee yeveekej DeLee&led eermeerleejece peer kees oes Heeogkee kes He cebs
DeJeleerCe& kejkes eerYejle kees os oer Deewj eerYejle ves GvnW DeeojHetJe&ke efmej Hej OeejCe kej efueee DeLee&led mJeerkeej
d .
efkeee~ Fme mecyevOe ceW efJeMes<e peeveves kes efueS cesjs eje efueefKele eYeg keefj ke=Hee HeeBJejer oervneR veeceke Hegmleke
ve
er
osefKees~
es
ejveHeer" keveeefveOeeve kes~ peveg pegie peeefceke epee eeve kes~~
R
mebHeg Yejle mevesn jleve kes~ DeeKej pegie peveg peerJe peleve kes~~
s
ht
kegue keHee kej kegMeue kejce kes~ efyeceue veeve mesJee megOejce kes~~
ig
Yejle cegefole DeJeuebye uens les~ Deme megKe peme efmee jece jns les~~
R
ll
Yee0 keCee kes keesMe eerjece kes oesveeW ejCeHeer" (Heeogkee egieue) ceevees eerDeJeOe keer epee kes eeCeeW kes efueS
.A
(eeCe j#ee kes efueS) peeefceke DeLee&led oes enjer yeve iees~ Jes eerYejle kes mvesnHe jlve kees megjef#ele kejves kes efueS
s
ya
mecHeg DeLee&led oes Heuueer Jeeues ef[yyes yeve iees, ceevees Jes oesveeW ejCeHeer" peerJe kes peHe He elve kes efueS, eerjeceveece
N
kes oes De#ej jkeej Deewj cekeej ner Les~ Jes jIegkegue kes keHee DeLee&led efkeJee[ kes oes Heuues Deewj kegMeue kece&
va
kees mecHeeefole kejves kes efueS oes megvoj neLe leLee mesJeeHe megOece& kes ceeie&oMe&ve kes efueS, oes efvece&ue %eeve, JewjeieHe
Se
ves$e ner yeve iees~ eerYejle en DeJeuecye eeHle kejves mes yengle emevve ngS~ GvnW Jener megKe efceuee pees eermeerleejece peer
kes jnves mes DeLee&led Gvekeer GHeefmLeefle ceW neslee~
th
ee
oes0- ceeBiesG efyeoe eveece keefj, jece efueS Gj ueeF~

P
ueesie Gees DecejHeefle, kegefue kegDeJemej HeeF~~316~~

si
ul
Yee0 eerYejle ves eCeece kejkes eerDeJeOe eueves kes efueS efJeoe ceeBieer~ eerjece ves GvnW oe mes ueiee efueee~ kegefue
iT
Deewj og osJejepe Fv ves eefleketue DeJemej Heekej ueesieeW kees Geeefle kej efoee~
r
Sh
mees kegeeefue meye kenB YeF veerkeer~ DeJeefOe Deeme mece peerJeefve peer keer~~
11
vele ueKeve efmee jece efyeeesiee~ nnefj cejle meye ueesie kegjesiee~~
20
Yee0 Fv keer Jen kegeeue meyekes efueS Deer nes ieF&, Jen DeJeefOe keer DeeMee kes meceeve Deewj peerJe kes efueS
ht
mebpeerJeveer kes meceeve ngF& veneR lees eerue#ceCe, eermeerlee SJeb YeieJeeved eerjece kes efJeeesieHe kegjesie mes YeeYeerle neskej
ig
meYeer ueesie cej iees nesles~

yr
op
jeceke=Hee DeJejsJe megOeejer~ efyeyegOe Oeeefj YeF iegveo ieesnejer~~

C
YeWle Yegpe Yeefj YeeF Yejle mees~ jece esce jme keefn ve Hejle mees~~
Yee0 YeieJeeved eerjece peer keer ke=Hee ves meYeer DeJejsJe DeLee&led De[eveW, GHeJe leLee efJeIveeW kees megOeej efoee~
osJeleeDeeW keer mesvee pees uetHee kejves DeeF& Leer, Jener iegCe osves Jeeueer iegnej DeLee&led j#eke yeveer~ eerYejle pewmes Yeelee
kees YeieJeeved eerjece yeeBneW ceW Yej kej YeW jns nQ~ Jen eerjece escejme DeLee&led eYeg esce kee meej veneR kene pee
mekelee~
DeeesOeekeeC[ 559
efJeMes<emebke ceW efeuueeles ngS ueesieeW kees yeeeves kes efueS pees ueesie Deeles nQ, GvneR kees DeJeOeer ceW ieesnejer kene peelee nw~
leve ceve yeeve Gceie Devegjeiee~ Oeerj OegjbOej Oeerjpe leeiee~~
yeeefjpe ueeseve ceesele yeejer~ osefKe oMee megj meYee ogKeejer~~
Yee0 eYeg kes Mejerj, ceve Deewj Jeeve mes esce HetHetkej Gce[ jne nw~ OeerjeW keer Oegjer kees OeejCe kejves Jeeues eYeg
ves DeHevee Oewe& es[ efoee~ eYeg eerjece keceue pewmes ves$eeW mes DeegHeele kej jns nQ~ Gvekeer oMee osKekej osJelee leLee
.
eerefe$eket keer elegLe& meYee kes meYeemeo og:Keer nes iees~
d
ve
cegefveieve ieg Oegj Oeerj peveke mes~ ieeve Deveue ceve kemes keveke mes~~
er
pes efyejbefe efvejuesHe GHeeS~ Heogce He$e efpeefce peie peue peeS~~
es
R
oes0- lesG efyeueesefke jIegyej Yejle, eerefle DevetHe DeHeej~
s
YeS ceieve ceve leve yeeve, meefnle efyejeie efyeeej~~317~~
ht
ig
Yee0 efpevneWves %eeve keer Deefive ceW ceve kees mJeCe& keer YeeBefle kemee DeLee&led leHeeee nw Ssmes Oewe& keer Oegjer mJeHe cegefveeeW
R
kes mecetn, iegosJe Jeefme peer Deewj peveke peer pewmes ueesie, efpevnW yeee peer ves efveues&He ner GlHevve efkeee Deewj pees
ll
.A
mebmeejHe peue kes keceue kes He$e keer YeeBefle efveues&He pevces, Jes ueesie Yeer eerjece Deewj eerYejle keer Ghecee jefnle DeHeej
s
eerefle osKekej, efJeJeske Deewj efJeeej kes meeLe leve, ceve Deewj Jeeve mes ceive nes iees~
ya
N
peneB peveke ieg ieefle ceefle Yeesjer~ eeke=le eerefle kenle yeef[ Keesjer~~
va
yejvele jIegyej Yejle efyeeesiet~ megefve ke"esj keefye peeefveefnb ueesiet~~

Se
mees mekeese jme DekeLe megyeeveer~ mecee mevesn megefceefj mekegeeveer~~

YeWef Yejle jIegyej mecegPeeS~ Hegefve efjHegoceve njef<e efne ueeS~~
th
ee
Yee0 peneB peveke peer SJeb iegosJe Jeefme peer keer oMee Deewj yegef Yeesueer nes ieF& nes lees efHej eeke=le ueesieeW kes esce
P
kee kenvee lees yengleye[e oes<e nesiee~ YeieJeeved eerjece Deewj eerYejle kes efJeeesie kee JeCe&ve megvekej ueesie cegPes ke"esj
si
ul
keefJe peeveWies~ Jen mebkeese Deewj DekeLeveere keCejme leLee Gme mecee kee mvesn mcejCe kejkes cesjer megvoj JeeCeer
iT
mebkegefele nes jner nw~ eerYejle kees ieues efceuekej eerjece ves yengle mecePeeee, efHej jesceebefele neskej Me$egIve peer kees
r
Sh
oe mes ueiee efueee~

mesJeke meefeJe Yejle Ke HeeF&~ efvepe efvepe keepe ueies meye peeF&~~
11
20
megefve oeve ogKe ogntB meceepee~ ueies eueve kes meepeve meepee~~
ht
Yee0 eerYejle kee mebkesle Heekej meYeer mesJeke Deewj ceb$eerieCe DeHevesDeHeves keee& ceW ueie iees~ euevee megvekej oesveebs
ig
meceepe kees Demenveere og:Ke ngDee Deewj meye ueesie eueves kee meepe mepeeves ueies~
yr
op
eYeg Heo Heogce yebefo oesG YeeF&~ eues Meer<e Oeefj jece jpeeF&~~
C
cegefve leeHeme yeveosJe efvenesjer~ meye meveceeefve yenesefj yenesjer~~
oes0- ueKeveefnb YeWef eveece keefj, efmej Oeefj efmee Heo Oetefj~
eues meesce DeMeer<e megefve, mekeue megcebieue cetefj~~318~~
Yee0 oesveeW YeeF& eerYejle SJeb Me$egIvepeer, eYeg eerjece kes eerejCekeceueeW kee Jevove kejkes efmej Hej eerjece keer
jepee%ee He Heeogkee OeejCe kejkes eue He[s~ cegefveeeW, leHeefmJeeeW, Deewj JeveosJeleeDeeW mes ke=le%elee kes meeLe Devegvee
efJevee kejkes Deewj meYeer kees yeejcyeej mecceeefvele kejkes ue#ceCe peer kees efceuekej leLee eCeece kejkes Deewj eermeerlee
kes eerejCekeceue keer Oetefue efmej Hej OeejCe kejkes mecHetCe& megcebieueeW keer cetefuekee DeLee&led keejCe He mebpeerJeveer yeter
kes meceeve eermeerlee kee efoJe DeeMeerJee&o megvekej essceHetJe&ke eue He[s~
meevegpe jece ve=Heefnb efmej veeF&~ keervn yengle efyeefOe efyevee ye[eF&~~
osJe oee yeMe ye[ ogKe HeeeG~ meefnle meceepe keeveveefnb DeeeG~~
Hegj Heieg Oeeefje osF DeMeerMee~ keervn Oeerj Oeefj ieJeve cenerMee~~
d .
ve
cegefve ceefnosJe meeOeg meveceeves~ efyeoe efkeS nefj nj mece peeves~~
er
meemeg meceerHe ieS oesG YeeF&~ efHejs yebefo Heie DeeefMe<e HeeF&~~
es
Yee0 eerue#ceCe kes meeLe YeieJeeved eerjece ves cenejepe eerpeveke kees cemleke veJeekej yengle ekeej mes eeLe&vee Deewj
R
eMebmee keer~ ns osJe! DeeHeves oee kes JeMe neskej yengle og:Ke Heeee~ DeeHe meceepe kes meefnle Jeve ceW Deees, Deye
s
ht
DeeMeerJee&o oskej eerefceefLeueeHegj HeOeej peeFes~ eesieerjepe eerpeveke ves Oewe& OeejCe kej eerefceefLeueeHegj kes efueS emLeeve
ig
efkeee~ eerefceefLeuee mes Deees ee%eJeukee peer, DeeJee peer Deeefo cegefveeeW, Meleevevo peer Deeefo yeeeCeeW Deewj meeOegDeeW
R
ll
kee Yeer YeieJeeved eerjece ves mecceeve efkeee Deewj GvnW YeieJeeved efJe<Ceg peer Deewj efMeJe peer kes meceeve peevee leLee
.A
HetpeYeeJe mes efJeoe efkeee~ oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe meemeg megveevee peer kes Heeme iees Deewj Gvekes ejCeeW keer Jevovee
s
kejkes Gvekee DeeMeerJee&o Heekej ueews~ ya
N
keewefMeke yeeceosJe peeyeeueer~ Hegjpeve Heefjpeve meefeJe megeeueer~~
va
peLee peesie keefj efyevee eveecee~ efyeoe efkeS meye meevegpe jecee~~
Se
veeefj Heg<e ueIeg ceOe ye[sjs~ meye meveceeefve ke=HeeefveefOe Hesjs~~

th
Yee0 kegefMeke kes Heg$e efJeMJeeefce$epeer, JeeceosJepeer, peeyeeefue peer, DeJeOeHegjJeemeer HeefjJeej kes ueesie leLee Des ceeie&
ee
Hej eueves Jeeues ceb$eer, meYeer kees eLeeeesie eeLe&vee Deewj eCeece kejkes ess YeeF& ue#ceCe peer kes meefnle eerjeceev
P
ves meyekees efJeoe efkeee~ ke=Hee kes meeiej eerjeceev ves efm$eeeW (ceefnueeDeeW), ess yeeuekeeW, ceOeeJemLee kes egJekeeW
si
ul
Deewj meYeer Je=eW kees mecceeefvele kejkes ueewe efoee~

iT
oes0- Yejle ceeleg Heo yebefo eYeg, Megefe mevesn efceefue YeWef~
r
Sh
efyeoe keervn meefpe Heeuekeer, mekege meese meye cesef~~319~~

11
Yee0 eYeg eerjece ves HeefJe$e esce kes meeLe eerYejle keer ceelee kewkeseer peer kes ejCeeW kee Jevove kejkes, Gvemes ieues
20
efceuekej, Gvekes mebkeese Deewj Meeske kees efcee kej, mepeer ngF& Heeuekeer Hej efye"ekej GvnW efJeoe efkeee~
ht
Heefjpeve ceeleg efHeleefnb efceefue meerlee~ efHejer eeveefee esce Hegveerlee~~

ig
keefj eveece YeWberb meye meemet~ eerefle kenle keefye ceve ve ngueemet~~
yr
op
Yee0 eeCe efee eerjece kes esce mes HeefJe$e eermeerlee DeHeves Heernj kes HeefjJeej leLee ceeleeefHelee mes efceuekej ueewerb~
C
eCeece kejkes eermeerlee meYeer meemegDeeW kees ieues efceueerb~ Gme mecee keer eerefle kee JeCe&ve kejves ceW keefJe kes oe ceW
Guueeme veneR nes jne nw DeLee&led Gme keCee keer DeefYeJeefkele kejles veneR yeve jne nw~
megefve efmeKe DeefYecele DeeefMe<e HeeF&~ jner meere ogngB eerefle meceeF&~~
jIegHeefle Heg Heeuekeerb ceieeF&~ keefj eyeesOe meye ceeleg e{eF&~~
yeej yeej efnefue efceefue ogngB YeeF&~ mece mevesn peveveer HengBeeF&~~
DeeesOeekeeC[ 561
Yee0 efMe#ee megvekej, ceveeene DeeMeerJee&o Heekej eermeerlee oesveeW Deesj kes esce ceW ceevees mecee ieF~ YeieJeeved eerjece ves
megvoj HeeueefkeeeB ceBieeF& Deewj mecePeeyegPeekej meYeer ceeleeDeeW kees Heeueefkeeebs Hej e{eee~ jIegkegue kes jepee eerjece ves
yeejyeej efnueefceuekej meceeve mvesn kes meeLe meYeer ceeleeDeeW kees HengBeeee DeLee&led DeeesOee Yespee~
meeefpe yeeefpe iepe yeenve veevee~ Yejle YetHe oue keervn Heeevee~~
oe jece efmee ueKeve meceslee~ eues peeefnb meye ueesie Deeslee~~
yemen yeeefpe iepe HeMeg efne nejs~ eues peeefnb HejyeMe ceve ceejs~~
d .
ve
Yee0 Iees[s, neLeer Deewj Deveske JeenveeW kees mepeekej eerYejle Deewj eerpeveke keer mesvee ves emLeeve efkeee~ oe ceW
er
eerue#ceCe kes meefnle eerjece SJeb meerlee peer kees efJejepeceeve kejkes Deesle ngS meYeer ueesie eerefe$eket mes eues pee jns
es
nQ~ yewue, Iees[s, neLeer Deeefo HeMeg Yeer oe ceW nej kej DeHeves ceve kees ceejs ngS HejeOeerve neskej eues pee jns nQ~
R
oes0- ieg iegeflee Heo yebefo eYeg, meerlee ueKeve mecesle~
s
ht
efHejs nj<e efyemecee meefnle, DeeS Hejve efvekesle~~320~~
ig
R
Yee0 eYeg eerjece, meerlee peer SJeb ue#ceCe peer kes meeLe iegosJe Deewj iegHelveer DevOeefle peer kes ejCeeW kee Jevove
ll
kejkes, Oece&mebke kes ueves mes n<e& Deewj efeepeveeW kes efyeg[ves mes efJe<eeo kes meefnle ueews Deewj DeHeves HeeeW kes yeves
.A
ngS YeJeve ceW Dee iees~
s
ya
efyeoe keervn meveceeefve efve<eeot~ euesG oe ye[ efyejn efye<eeot~~
N
keesue efkejele efYeuue yeveeejer~ Hesjs efHejs peesneefj peesnejer~~
va
Yee0 YeieJeeved eerjece ves mecceeve kejkes efve<eeojepe iegn kees efJeoe efkeee Deewj Jes Yeer oe ceW efJejn mes GlHevve
Se
yengleye[s og:Ke kes meeLe eues~ keesue, efkejele, Yeerue Deeefo JeveJeeefmeeeW kees DeeesOeeJeeefmeeeW ves ueeweee Deewj Jes Yeer
th
yeejyeej eCeece kejkes ueews~

ee
eYeg efmee ueKeve yewef" ye eneR~ efee Heefjpeve efyeeesie efyeueKeeneR~~

P
si
Yejle mevesn megYeeJe megyeeveer~ efeee Devegpe meve kenle yeKeeveer~~

ul
eerefle eleerefle yeeve ceve kejveer~ eercegKe jece esceyeMe yejveer~~

iT
Yee0 eYeg eerjece, YeieJeleer eermeerlee peer SJeb eerue#ceCe peer Je keer eee ceW yew"kej DeHeves efee HeefjpeveeW kes
r
Sh
efJeeesie cebs efyeueKe jns nQ, DeLee&led og:Keer nes jns nQ~ eYeg eerjece, eerYejle peer kes mvesn, mJeYeeJe Deewj megv oj JeeCeer kees
11
efeee YeieJeleer Deewj ess YeeF& eerue#ceCe peer kes mece#e yeKeeve kej ken jns nQ~ Jeeve, ceve Deewj kece& mes eerYejle
20
peer keer eerefle Deewj Gvekes efJeMJeeme kees esceJeMe neskej eercegKe eerjece peer ves yeejyeej JeCe&ve efkeee~
ht
lesefn DeJemej Keie ce=ie peue ceervee~ efe$eket ej Deej ceueervee~~

ig
efyeyegOe efyeueesefke oMee jIegyej keer~ yejef<e megceve keefn ieefle Iej Iej keer~~
yr
eYeg eveece keefj oervn Yejesmees~ eues cegefole ceve [j ve Kejes mees~~
op
C
Yee0 Gme mecee He#eer, efnjCe, peue kes ceueer Deewj eerefe$eket kes esleve Deewj pe[ meYeer ueesie, DeJeOe
efceefLeueeJeeefmeeeW kes efJeeesie mes ceefueve DeLee&led og:Keer Les~ osJeieCe YeieJeeved eerjece keer oMee osKekej Heg<HeJe<ee& kejkes
Gvemes eleske osJelee kes Iej keer ieefle DeLee&led oMee kee JeCe&ve efkees~ leelHee&le: eleske osJelee kees jeJeCe ves pees ke
efoee Lee, meye ken megveeee~ eYeg ves eCeece kejkes GvnW Yejesmee efoee efke, MeerIe ner jeJeCe JeOe kejkes Jes osJeleeDeeW keer
mecemee kee meceeOeeve kej oWies~ osJelee emevve ceve mes mJeie&ueeske kees eues, GvnW Deye eflevekee Yej Yeer [j veneR
nw~
oes0- meevegpe meere mecesle eYeg, jepele Hejve kegerj~
Yeieefle ieeve yewjeie peveg, meesnle Oejs Mejerj~~321~~
Yee0 ess YeeF& eerue#ceCe SJeb eermeerlee kes meefnle eYeg eerjece HeCe&keger ceW efJejepe jns nQ, pewmes Yeefkele, %eeve Deewj
Jewjeie ner Mejerj OeejCe kejkes megMeesefYele nes jns neW~
efJeMes<e eneB eermeerlee Yeefkele keer, eerjece %eeve kes Deewj ue#ceCe peer Jewjeie kes GHecese nQ~
.
cegefve ceefnmegj ieg Yejle YegDeeuet~ jece efyejn meye meepe efyeneuet~~
d
ve
eYeg iegve ieece iegvele ceve ceeneR~ meye egHeeeHe eues ceie peeneR~~
er
Yee0 cegefve efJeMJeeefce$epeer, ee%eJeukee peer Deeefo, yeeeCe Meleevevo peer Deeefo, iegosJe Jeefmepeer, Me$egIve peer kes
es
meefnle eerYejle Deewj eesieerjepe eerpeveke kee meceepe eerjece kes efJejn ceW Delevle og:Keer nw~ ceve ceW eYeg eerjece kes
R
s
iegCemecetneW kee efevleve kejles ngS meYeer ueesie ceeie& ceW egHeeeHe eues pee jnW nQ~
ht
ig
pecegvee Gleefj Heej meye YeeT~ mees yeemej efyeveg Yeespeve ieeT~~
R
Gleefj osJemeefj otmej yeemet~ jecemeKee meye keervn megHeemet~~
ll
.A
Yee0 ecegvee peer Glej kej meye ueesie Heej ngS, Jen efove efyevee Yeespeve kes ner ieee~ iebiee le Hej Glej kej otmeje
s
efJeeece ngDee~ JeneB eerjece kes meKee efve<eeojepe ves meye megefJeOee kej oer~
ya
N
meF& Gleefj ieesceleer veneS~ eewLes efoJeme DeJeOeHegj DeeS~~
va
peveke jns Hegj yeemej eejer~ jepe keepe meye meepe meBYeejer~~
Se
Yee0 meF&, DeLee&led mebefokee veoer kees Heej kejkes meye ves ieesceleer peer ceW mveeve efkeee Deewj eewLes efove eerDeeesOee Dee
th
iees~ eerpeveke eerDeeesOee ceW eej efove jns JeneB jepekeee& Deewj meYeer JeJemLeeDeeW kees mecYeeuee~
ee
meewbefHe meefeJe ieg Yejleefnb jepet~ eflejngefle eues meeefpe meye meepet~~
P
veiej veeefj vej ieg efmeKe ceeveer~ yemes megKesve jece jpeOeeveer~~
si
ul
Yee0 ceb$eer, ieg Deewj Yejle peer kees jepe meewbHekej, DeHevee mecHetCe& meepe mepeekej peveke peer efceefLeuee eues iees~
iT
eerDeJeOe kes vejveejer (m$eerHeg<e), iegosJe keer efMe#ee ceevekej megKeHetJe&ke eerjece keer jepeOeeveer eerDeeesOee ceW
r
Sh
efveJeeme efkees~
11
oes0- jece ojme ueefie ueesie meye, kejle vesce GHeJeeme~

20
leefpe leefpe Yet<eve Yeesie megKe, efpeele DeJeefOe keer Deeme~~322~~

ht
Yee0 meYeer ueesie eerjece kes oMe&veeW kes efueS DeeYet<eCe, Yeesie Deewj megKeeW kees es[-es[kej efveece Deewj GHeJeeme
ig
kej jns nQ Deewj DeJeefOe keer Fmeer DeeMee ceW peer jns nQ efke, eewon Je<eeW& kes HeMeeled eerjece peer DeeesOee DeJeMe
yr
HeOeejWies~
op
C
meefeJe megmesJeke Yejle eyeesOes~ efvepe efvepe keepe HeeF efmeKe DeesOes~~
Hegefve efmeKe oervn yeesefue ueIeg YeeF&~ meewbHeer mekeue ceeleg mesJekeeF&~~
Yee0 eerYejle ves cebef$eeeW Deewj megvoj mesJekeeW kees mecePeeee, Jes eerYejle keer efMe#ee Heekej DeHevesDeHeves keee& ceW
DeesOes DeLee&led ueie iees~ efHej eerYejle ves ess Yeelee Me$egIve peer kees yegueekej efMe#ee oer Deewj GvnW meYeer meele meew
ceeleeDeeW keer mesJee meewbHe oer~
DeeesOeekeeC[ 563
Yetmegj yeesefue Yejle kej peesjs~ keefj eveece yej efyevee efvenesjs~~
TBe veere keejpe Yeue Heeset~ Deeemeg osye ve kejye meBkeeset~~
Heefjpeve Hegjpeve epee yeesueeS~ meceeOeeve keefj megyeme yemeeS~~
Yee0 yeeeCeeW kees yegueekej eerYejle ves neLe pees[ eCeece Deewj es eeLe&vee kejkes Gvemes DevegveeefJevee efkeee Deewj
yeesues, ns eYeg! TBeeveeree, ye[e-ese pees Yeer keee& nes DeeHe Dee%ee oWies mebkeese veneR kejWies~ HegjpeveeW leLee
jepeIejeveebs kes ueesieeW Deewj epee kees yegueeee meyekeer mecemeeDeeW kee meceeOeeve kejkes GvnW megvoj efveJeeme Deewj megKe
d .
ve
megefJeOee oskej DeJeOe ceW efHej yemeeee~
er
meevegpe ies ieg iesn yenesjer~ keefj ob[Jele kenle kej peesjer~~
es
Deeemeg nesF le jnewb mevescee~ yeesues cegefve leve Hegueefke meescee~~
R
mecegPeye kenye kejye legce peesF&~ Oejce meej peie nesFefn meesF&~~
s
ht
Yee0 efHej eerYejle, ess YeeF& Me$egIve peer kes meeLe iegosJe Jeefme peer kes Iej iees~ GvnW oC[Jele kejkes neLe
ig
R
pees[kej kenves ueies, eefo DeeHeeer keer Dee%ee nes lees eewon Je<e&Hee&vle efveeceHetJe&ke jn uetB~ cegefve Jeefme peer Mejerj ceW
ll
jesceebefele neskej esceHetJe&ke yeesues, ns Yejle! legce pees mecePeesies, pees kenesies Deewj pees kejesies Jen mebmeej kes efueS Oece& kee
.A
meejleJe nes peeesiee~
s
ya
oes0- megefve efmeKe HeeF DeMeer<e yeef[, ieveke yeesefue efove meeefOe~
N
efmebIeemeve eYeg Heeogkee, yew"ejs efveHeeefOe~~323~~
va
Yee0 iegosJe keer efMe#ee megvekej yengleye[e DeeMeerJee&o Heekej peesefleef<eeeW kees yegueekej MegYe efove kee MeesOeve kejkes
Se
eerYejle ves efkemeer ekeej kes efJeIve kes efyevee DeLee&led kewkeseer ceelee keer Yeer mecceefle mes DeJeOejepe kes efmebnemeve Hej eYeg
th
eerjece keer HeeogkeeDeeW kees efJejepeceeve kejeee~

P ee
jece ceeleg ieg Heo efmej veeF&~ eYeg Heo Heer" jpeeemeg HeeF&~~
si
vebefoieece keefj Hejve kegerje~ keervn efveJeeme Oejce Oegj Oeerje~~

ul
iT
Yee0 eerjece keer ceelee keewmeuee peer Deewj iegosJe kees efmej veJeekej eYeg eerjece keer ejCeHeeogkee keer jepee%ee
r
Heekej Oece& keer Oegjer kees OeejCe kejves ceW efmLej DeLee&led lelHej eerYejle ves HeCe&keger yeveekej vebefoieece ceW efveJeeme efkeee~
Sh
peepet efmej cegefveHe Oeejer~ ceefn Keefve kegMe meeLejer meBJeejer~~

11
DeMeve yemeve yeemeve yele vescee~ kejle keef"ve $e+ef<e Oejce meescee~~
20
Yet<eve yemeve Yeesie megKe Yetjer~ ceve leve yeeve lepes le=ve letjer~~
ht
DeJeOe jepe megjjepe efmeneF&~ oMejLe Oeve megefve Oeveo uepeeF&~~

ig
lesefn Hegj yemele Yejle efyeveg jeiee~ ebejerke efpeefce ebHeke yeeiee~~
yr
op
jcee efyeueeme jece Devegjeieer~ lepele yeceve efpeefce peve ye[Yeeieer~~

C
Yee0 efmej Hej peepet Deewj cegefveJem$e OeejCe kejkes, He=LJeer kees Keesokej iegHee yeveekej, JeneB kegMe keer eeF&
efyeekej, Yeespeve, Jem$e Deewj Hee$e, Jele, efveece ceW esceHetJe&ke keef"ve $e+ef<eOece& kee Heeueve kejves ueies DeLee&led Yeespeve
ceW kevo, cetue, Jem$e ceW Jeukeue, Hee$e ceW efceer kes Hee$e Deewj ueewkeer mes efveefce&le keceC[ueg, Jele ceW eveeCe Deeefo,
efveece ceW leHe, meblees<e, Meewe, mJeeOeee Deewj F&MJej eefCeOeeve kee DeeejCe kejles ngS esceHetJe&ke jepeef<e& Oece& kee
Heeueve kejves ueies~ eerYejle ves ceve, JeeCeer Deewj Mejerj mes eflevekes keer YeeBefle mecyevOe lees[kej DeeYet<eCe, Jem$e Deewj
Yeesie leLee yengle mes jepekeere megKeeW kees es[ efoee~ eerDeJeOe kes jepe kees Fv F&<ee& kes meeLe efmeneles nQ DeLee&led
F&<ee& kes meeLe Gmekeer eMebmee kejles nQ~ oMejLe peer kee Oeve megvekej kegyesj ueefppele nes G"les nQ~ Gmeer DeJeOeHegj ceW
eerYejle efyevee ueieeJe kes Gmeer ekeej efveJeeme kej jns nQ, pewmes ecHee kes yeieeres ceW Yecej Gmekee jme efueS efyevee ner
jn ueslee nw~ eerjece kes Devegjeieer YeeieMeeueer YeieJeledYekele eerJew<CeJe, ue#ceer kee efJeueeme DeLee&led mebmeej kee Yeewefleke
megKe Jeceve keer YeeBefle es[ osles nQ~
oes0- jece esce Yeepeve Yejle, ye[s ve Sefnb kejletefle~
d .
ve
eeleke nbme mejeefnele, ske efyeyeske efyeYetefle~~324~~
er
Yee0 eerYejle lees eerjece kes esce kes Hee$e ner nQ Jes Fme YeesiewMJee& leeieHe ke=le mes ye[s veneR ngS~ Jen Gvekee
es
mJeYeeJe nw, pewmes eeleke Deewj nbme kees ske Deewj efJeJeske keer efJeYetefle kes keejCe mejene peelee nw DeLee&led He=LJeer kee
R
peue ve Heerves keer ske mes eeleke Deewj veerj#eerj efJeJeske keer Meefkele mes nbme keer mejenvee keer peeleer nw~ eefo Ssmee ve nes
s
ht
lees Gmes keeeW mejene peeesiee? ske eeleke kee mJeHe nw Deewj efJeJeske nbme kee, Gmeer ekeej leeie eerYejle kee
ig
mJeHe nw~ Dele: Fvekeer mJeYeeJele: eMebmee nesleer ner nw Deewj nesieer ner~ eefo ske Deewj efJeJeske kes keejCe eeleke Deewj
R
ll
nbme pewmes Heef#eeeW keer mejenvee nes mekeleer nw, lees keee mJeeb YeieJeled escecetefle& eerYejle keer mejenvee veneR nesveer
.A
eeefnes?
s
ya
osn efovengB efove otyeefj nesF&~ Ieve lespe yeue cegKe efye meesF&~~
N
efvele veJe jece esce Heve Heervee~ ye{le Oejce oue ceve ve ceueervee~~
va
Yee0 efovees efove eerYejle kee Mejerj ogye&ue nes jne nw, Gvekee lespe Deewj yeue veneR Ie jne nw, cegKe keer efJe Gmeer
Se
ekeej keer yeveer ngF& nw~ eefle%ee mes o={ nesles ngS eerjece esce efvejvlej veee neslee pee jne nw~ Gvekes Oece& kee oue ye{
th
jne nw DeLee&led eerYejle kes Oeeefce&ke efJeeejeW ceW Je=ef nes jner nw~ Gvekee ceve Goeme veneR nes jne nw~
ee
efpeefce peue efveIele Mejo ekeemes~ efyeuemele yesleme yevepe efyekeemes~~

P
si
Mece oce mebpece efveece GHeemee~ veKele Yejle efne efyeceue Dekeemee~~
ul
Yee0 efpeme ekeej Mejo$e+leg kes ekeeMe ceW peue Ielee nw, yeWle Je=#e megMeesefYele nesles nQ Deewj keceue efJekeefmele nes
r iT
peeles nQ, Gmeer ekeej Yejle peer kes Mejerj kee ceseebMe Ie jne nw Deewj lespe, yeueHe yesleme Je=#e megMeesefYele nes jne nw
Sh
leLee cegKe, keceue kes meceeve efJekeefmele nes jne nw~ Yejle peer kes oeHe efvece&ue DeekeeMe cebs Mece, oce, mebece,
11
efveece Deewj GHeJeeme, ve#e$e ceC[ue kes meceeve eceke jns nQ~
20
OegJe efyeMJeeme DeJeefOe jekee meer~ mJeeefce megjefle megjyeerefLe efyekeemeer~~

ht
jece esce efyeOeg Deeue Deoes<ee~ meefnle meceepe meesn efvele eesKee~~
ig
yr
Yee0 eYeg eerjece kes eefle Yejle peer kee efJeMJeeme ner OegJeleeje nw~ eewon Je<e& keer DeJeefOe jekee DeLee&led Meejoere
op
HetefCe&cee kes meceeve nw~ mJeeceer eerjece keer mce=efle megjJeerefLe DeLee&led osJeleeDeeW kee ve#e$e ceeie& DeekeeMeiebiee kes meceeve
C
megMeesefYele nes jner nw~ eerjece peer kee efve<keuebke, efveoes&<e esce ner MejodHetefCe&cee kee keuebke jefnle efveoes&<e evcee nw, pees
eerYejle kes oeHe Mejodkeeueerve efvece&ue DeekeeMe ceW efvejvlej ve#e$emeceepe kes meefnle megvoj He ceW megMeesefYele nes
jne nw~
Yejle jnefve mecegPeefve kejletleer~ Yeieefle efyejefle iegve efyeceue efyeYetleer~~
yejvele mekeue megkeefye mekegeeneR~ Mes<e ieCesMe efieje iece veeneR~~
DeeesOeekeeC[ 565
Yee0 eerYejle keer jnve (jnves keer Heefle), Gvekeer mecePeve (eerjeceefJe<eeke %eeve), Gvekeer Yeefkele, Gvekee Jewjeie,
Gvekes iegCeebs keer efvece&ue mecHeefe Fve meyekee JeCe&ve kejles ngS meYeer eskeefJe mebkegefele nes jns nQ~ JeneB Mes<e peer, ieCesMe
peer SJeb mejmJeleer peer kee Yeer eJesMe veneR nw~
oes0- efvele Hetpele eYeg HeeBJejer, eerefle ve oe meceeefle~
ceeBefie ceeBefie Deeemeg kejle, jepe keepe yeng YeeBefle~~325~~
Yee0 eerYejle efvejvlej eYeg eerjece keer ejCeHeeogkee peer kee Hetpeve kejles nQ~ Gvekes oe ceW YeieJeeved keer eerefle veneR
d .
ve
meceeleer~ Jes Heeogkee peer mes DeeosMe ceeBieceeBiekej Deveske ekeej mes jepekeere keee& kejles nQ~
er
Hegueke ieele efne efmee jIegyeer~ peern veece peHe ueeseve veer~~
es
ueKeve jece efmee keeveve yemener~ Yejle YeJeve yeefme leHe leveg kemeneR~~
R
oesG efoefMe mecegefPe kenle meye ueesiet~ meye efyeefOe Yejle mejenve peesiet~~
s
ht
megefve yele vesce meeOeg mekegeeneR~ osefKe oMee cegefvejepe uepeeneR~~
ig
Yee0 eerYejle kes Debie Hegueefkele nQ, eerYejle kes oe ceW eermeerleejece peer efJejepe jns nQ~ eerYejle peerYe mes
R
ll
eermeerleejece peer kee eerjeceveece peHe jns nQ~ Gvekes ves$eeW ceW esce kee peue nw~ eerue#ceCe, eerjece SJeb YeieJeleer
.A
eermeerlee Jeve ceW efveJeeme kejles nQ, Hejvleg eerYejle YeJeve ceWs efveJeeme kejkes Yeer Mejerj kees leHe mes kemeles nQ~ oesveeW
s
ya
efoMeeDeeW DeLee&led eerYejle SJeb eerjece kes He#eeW kees mecePekej meYeer ueesie kenles nQ efke, eerYejle meye ekeej mes eMebmee
N
kejves eesie nQ~ Gvekes Jele Deewj efveece megvekej meeOeg DeLee&led meeOeke ueesie mekegee peeles nQ~ eerYejle keer oMee
va
osKekej es cegefve ueefppele nes peeles nQ~

Se
efJeMes<e Fmekes efJeMes<e efJeJeseve kes efueS cesjs eje efueefKele Yejle ceefncee veeceke Hegmleke kees DeJeMe osefKees~
th
Hejce Hegveerle Yejle Deeejvet~ ceOegj cebpeg cego cebieue kejvet~~

ee
njve keef"ve keefue keueg<e keuesMet~ ceneceesn efveefMe oueve efovesMet~~

P
HeeHe Hegbpe kegbpej ce=iejepet~ Meceve mekeue mebleeHe meceepet~~

si
ul
peve jbpeve Yebpeve YeJe Yee~ jece mevesn megOeekej mee~~

iT
Yee0 eerYejle kee HejceHeefJe$e DeeejCe ye[e ner ceOegj, megvoj Deewj emevveleeDeeW Deewj cebieueeW kees GlHevve kejves
r
Sh
Jeeuee nw~ mecHetCe& keefueegie kes HeeHe Deewj keuesMeeW kees njvesJeeuee leLee ceneceesn jeef$e kees ve kejves kes efueS en mete&
11
kes meceeve nw~ HeeHe Hegbpe He neefLeeeW kes efueS eerYejle kee DeeejCe efmebn kes meceeve nw~ en mecHetCe& mebleeHe, DeLee&led
20
og:KeeW kes meceepe kees ve kej oslee nw~ eerYejle kee DeeejCe YeieJeeved kes YekeleeW kees emevve kejlee nw, mebmeej kes Yeej
ht
kees ve kej oslee nw Deewj eerYejle kee DeeejCe eerjece kes mvesnHe evcee kee meejmeJe&mJe Dece=le nw~
ig
b0: efmee jece esce efHeet<e Hetjve nesle pevece ve Yejle kees~
yr
op
cegefve ceve Deiece pece efveece Mece oce efye<ece yele Deeejle kees~~
C
ogKe oen oeefjo obYe ot<eve megpeme efceme DeHenjle kees~
keefuekeeue leguemeer mes Me"efve nef" jece mevecegKe kejle kees~~

Yee0 eermeerleejece peer kes esceece=le mes HetCe& eerYejle kee pevce eefo veneR ngDee neslee lees cegefveeeW kes ceve kes efueS
Deiece, ece, efveece, Mece, oce Deewj ke"esj JeleeW kee DeeejCe keewve kejlee Deewj DeHeves megvoj eMe kes yeneves og:Ke
Deewj leerveeW ekeej kes leeHe, oefjlee, ocYe Deewj oes<eeW kees DeHenjCe keewve kejlee? Fme keefuekeeue ceW leguemeeroeme pewmes
Me"eW kees Gvekes ve eenles ngS Yeer n"HetJe&ke eerjece kes meccegKe keewve kejlee?
efJeMes<e Deefnbmee, mele, Demlese, yeeee& Deewj DeHeefjien es HeeBe ece kens peeles nQ~ leHe, meblees<e, Meewe, mJeeOeee
Deewj F&MJej eefCeOeeve es HeeBe efveece nQ~ ceve kees Demele mebkeuHeeW mes nevee Mece nw, FefveeW kees yeenjer efJe<eeeW mes
yeueHetJe&ke cees[vee oce nw~ eneB Fme Deefkebeve oeme kee Yeer Ske efveJesove nw
Deeles pees ve Yejle Ye Yeejle JemegbOeje Hew,
peve peve ceW jece esce meeiej uenjelee keewve?
keewve mejmeelee Meg<ke ceeveme cemLeue kees,
d .
ve
efJejefle efJeJeske JejJeeefj yejmeelee keewve?
er
keewve njmeelee keesef keesef jece Yekeleve kees,
es
meerlee jece Yeefkele YeeieerjLeer Yet Hes ueelee keewve?
R
jeceYeeeee& pewmes keesef etj HeecejeW kees,
s
ht
ceeveme ceboeefkeveer ceW cegefole venueelee keewve?
ig
mees0- Yejle eefjle keefj vesce, leguemeer pes meeoj megveefnb~
R
ll
meere jece Heo esce, DeJeefme nesF YeJe jme efyejefle~~326~~
.A
Yee0 ieesmJeeceer leguemeeroeme peer DeeesOeekeeC[ keer Heueegefle ceW kenles nQ efke, pees ueesie efveece kejkes DeeojHetJe&ke
s
ya
eerYejle kes eefj$e megveles nQ Deewj megveWies Gvekes oe ceW eermeerleejece peer kes ejCeeW kes eefle esce nes peelee nw Deewj nes
N
peeesiee~ DeJeMe ner GvnW mebmeej kes Deevevo mes Jewjeie nes peelee nw Deewj neslee jnsiee~
va
Se
* ceemeHeejeeCe, yeermeJeeB efJeeece *

th
Fefle eerceodieesmJeeefceleguemeeroemeefJejefeles eerceeeefjleceevemes mekeuekeefuekeueg<eefJeOJebmeves

ee
efJe<eeoMeceveb veece efleereb meesHeeveb DeeesOeekeeC[b mecHetCe&ced

P
si
ul
iT
Yee0 Fme ekeej mecHetCe& keefuekeueg<e kes veeMeke eer ieesmJeeceer leguemeeroeme peer eje efJejefele eerjeceeefjleceeveme ceWs
r
efJe<eeoMeceve veeceke efleere meesHeeve DeeesOeekeeC[ mecHevve ngDee~ en eer meerleejece peer kees meceefHe&le nes~
Sh
eerjeceYeeeee&sCe ke=lee YeeJeeLe&yeesefOeveer ceevememe efleereesefmceved meesHeeves je^Yee<eee~

11
20
~~eer jeIeJe:Mevleveesleg~~
DeeesOeekeeC[ meceeHle
ht
ig
----
yr
op
C
~~eer meerleejece~~
eer ieCesMeee vece:
le=leere meesHeeve
d .
DejCekeeC[
ve
er
cebieueeejCe
es
eer:
R
s
ht
---
ig
R
JemevvejCeshevejCeJebMees:,
ll
peiejsCeesefHe MejCeMeesYeer~
.A
eerjeIeJe: Meb menue#ceCees ces
s
meerleeefYejece: ekejesleg ya jece:~~
N
velJee eerleguemeeroemecejCes keeC[Geles,
va
eerjeceYeeeees&Ce erkee YeeJeeLe&yeesefOeveer~~

Se
eerieCeHeefle kees vecemkeej~ eermeerleejece keer pee nes~ ieesmJeeceer eer leguemeeroeme ke=le eerjeceeefjleceeveme DejCekeeC[
kee Mueeske cebieueeejCe~
th
ee
cetueb Oece&lejesefJe&JeskepeueOes: HetCe&svogceevevoob

P
JewjeieecyegpeYeemkejb eIeIeveOJeevleeHenb leeHenced~

si
ceesnecYeesOejHetieHeeveefJeOeew mJe:mecYeJeb Mejb

ul
iT
Jevos yeekegueb keuebkeMeceveb eerjeceYetHeefeeced~~1~~

r
Sh
Yee0 Oece&He Je=#e kes cetue DeLee&led keejCe SJeb Deeee, efJeJeskeHe meeiej kees Deevevo osvesJeeues HetCe& evcee,
JewjeieHe keceue kees efJekeefmele kejves kes efueS mete&, efveefMele He mes Ieves DevOekeej kees ve kej osvesJeeues, YekeleeW kes
11
DeeefOeowefnke, DeeefOeowefJeke, DeeefOeYeewefleke leeHeeW kees meceeHle kejvesJeeues, ceesnHe yeeoueeW kes mecetn kes efJeveeMeefJeefOe cebs
20
DeLee&led efJeveeMeefJeefOe kes efveefcee DeekeeMe ceW GlHevve nesvesJeeues JeeegHe, yeeeCe ner efpevekes keggcye nQ, Ssmes peiele
ht
keuebke kees ve kejvesJeeues eerjece jepee kes efee leLee efpevnW eerjece jepee efee nQ, Ssmes keueeCekeejer YeieJeeved Mej
ig
yr
peer kee ceQ leguemeeroeme Jevove kejlee ntB~

op
efJeMes<e : mebmke=le ve peeveves kes keejCe pevemeeOeejCe Fme Mueeske ceW Yetue kej yew"lee nw~ eneB leke efke eeeMe: ceeveme
C
kes erkeekeej Yeer Yetuekej yew"s nQ, keg ueesie yeekeguebkeueMeceveb kees Ske heo ceevekej DeLe& kejles nQ efke efMeJe
peer yeee peer kes kegue kes keueeW kes veeMeke nQ, peyeefke meeceeve Jeefe Yeer Fme JeekeeKeC[ ceW oes he#eeW kee efveMee
kej ueslee nw~ eefo yeekegue Meyo kee keueMeceve Meyo mes <e<"er lelheg<e meceeme neslee Deewj jepeheg<e keer YeeBefle
kegueMeyo ceW keesF& efJeYeefe veneR ueieer nesleer leye hetJeexe DeLe& Gefele neslee~ peye efke yeekegueb Meyo ceW mhe efleeree
efJeYeefe oerKe jner nw, Deewj en Meyo keueMeceveb Meyo mes peg[e Yeer veneR nw~ mJeieeae efJepeeevevo ef$ehee"er peer ves
yeekegueb Meyo kees mJeleb$e heo lees ceevee, hejvleg GmeceW <e<"er lelheg<e ceevekej Gmekees efJeMes<e ceeve efueee Deewj Fme
Mueeske kees yeeeCe kegue keer Jevovee ceeve ueer~ eneB leke efke Mej Meyo kees Yeer yeekegueb heo kee efJeMes<eCe ceevee,
peye efke meb%ee Meyo nesves hej ner Meb hetJe&ke ke=_ed Oeeleg mes Deed elee neslee nw Meefce Oeelees: meb%eeeeb hee.met. 3-2-
14 DeleSJe eneB Mej Meyo yeekegueb kee efJeMes<eCe veneR yeve mekelee~ Jen lees eesie ef{ mes efJeMes<e ner jnsiee, pees
keueeCe kejves Jeeues Yetle YeeJeve meoeefMeJe kee Jeeeke nesiee~ Deewj yeekegueb yengyeerefn meceeme kes DeeOeej hej Mej
Meyo kee efJeMes<eCe nesiee, leLee Deve heoeLe& Mejb Meyo ner jnsiee~ mebmke=le ceW yee Meyo hegefuue ceW yeeeCe Meyo
d .
kee heee&e nw, yeee-yeeeCeew yeeeCe:~ kegue Meyo kee DeLe& heefjJeej nw yeeeCe: (yeeeCee:) kegueeefve (heefjJeeje:)
ve
er
eme leb yeekegueb Mejb Jevos, DeLee&led yeeeCe ner efpevekes heefjJeej nQ, leLee yeeeCe efpevnW keggcye keer YeeBefle efee nQ Ssmes
es
YeieJeeved Mej kees ceQ Jevove kejlee nBt, efJevee heef$ekee ceW Yeer efMeJepeer kees yeeeCe kegue kee JeuueYe kene ieee nw,
R
yeekegue JeuueYeb megueYeceefle ogue&Yeb efJevee heef$ekee 12~
s
ht
meevevevoHeeesomeewYeielevegb Heerleecyejb megvojb
ig
R
HeeCeew yeeCeMejemeveb keefuemeetCeerjYeejb Jejced~
ll
jepeerJeeeleueeseveb Oe=lepeepetsve mebMeesefYeleb
.A
meerleeue#ceCemebegleb HeefLe ieleb jeceeefYejeceb Yepes~~2~~
s
ya
Yee0 IeveerYetle Deevevo kes yeeoue kees efpevekes eerefJeien mes MeesYee Deewj meewYeeie eeHle ngDee nw, pees Heerle JeCe&Jeeuee
N
Jeukeue Jem$e OeejCe efkees ngS nQ leLee ceeOege& ueeruee ceW ecHee kes meceeve Heerle JeCe&Jeeueer eermeerlee kes DeeBeue Jem$e
va
(OetHe kees jeskeves kes efuees) keer, efpevekes efmej Hej eee nw, pees yengle ner megvoj nQ, efpevekes neLe ceW Oeveg<e Deewj yeeCe nw,
Se
efpevekes keefle Hej kemee ngDee lejkeme megMeesefYele nw~ pees meJe&es leLee meyekes JejCeere nQ~ efpevekes ves$e ueeuekeceue
th
kes meceeve efJeMeeue nQ, pees OeejCe efkees ngS peepet mes HetCe&leee megMeesefYele nQ, Ssmes eermeerlee SJeb ue#ceCe peer mes egkele
ee
Jeve kes ceeie& ceW eeHle meejs mebmeej kees DeYeer Deevevo osvesJeeues, DeLeJee jecee DeLee&led eermeerlee kes eje megvoj ueieles nQ,
P
DeLeJee jece DeLee&led HejMegjece peer kees Yeer DeYeer Deevevo osvesJeeues, Ssmes oC[keJeve efJenejer YeieJeevedd eerjece kees ceQ
si
ul
Yepelee ntB~
iT
mees0 Gcee jece iegve iet{, Hebef[le cegefve HeeJeefnb efyejefle~

r
Sh
HeeJeefnb ceesn efyecet{, pes nefj efyecegKe ve Oece& jefle~~

11
Yee0 efMeJe peer, HeeJe&leer peer kees meeJeOeeve kejles ngS kenles nQ efke, ns HeeJe&leer! eerjece kes iegCe yengle ieesHeveere nQ, GvnW
20
megvekej Meem$eeW leLee eerjeceYeefkele kes efmeebleeW kes HeefC[le SJeb cegefve, mebmeej mes Jewjeie eeHle kej uesles nQ~ pees eernefj
mes efJecegKe nQ Deewj efpevnW Oece& ceW esce veneR nw, Ssmes efJekeej ege cetKe& ueesie Fve iegCeeW kees megvekej, YeieJeeved eerjece kes
ht
ig
efJe<ee ceW ceesn Yeer eeHle kej uesles nQ~

yr
Hegj peve Yejle eerefle ceQ ieeF&~ ceefle DevegHe DevetHe megneF&~~
op
Deye eYeg eefjle megveng Deefle HeeJeve~ kejle pees yeve megj vej cegefve YeeJeve~~
C
Yee0 ns HeeJe&leer! ceQves DeHeveer yegef kes Devegmeej DeJeOe, efceefLeuee, HegjpeveesW keer Deewj Yejle peer keer DevegHece Deewj megvoj
eerefle ieeeer~ Deye legce eYeg eerjece kee osJelee, ceveg<e Deewj cegefveeeW kees YeevesJeeuee Jen HeeJeve eefj$e megvees, efpemes eYeg
eerjece, Jeve DeLee&led oC[keJeve cebs kej jns nQ~
DejCekeeC[ 569
efJeMes<e eneB ece mes DejCekeeC[ kes Deeefo ceW peevle kees oC[ oskej eYeg ves megjYeeJeve eefj$e efkeee, DejCekeeC[
kes ceOe ceW Kejot<eCe Deeefo kee JeOe kejkes vejYeeJeve eefj$e efkeee Deewj DejCekeeC[ kes Devle ceW ceejere, keyevOe
JeOe leLee efiejepe peeeg SJeb Meyejer ceeB kees megieefle oskej, DeLeJee veejo peer kee ceesnYebie kejkes eYeg ves cegefveYeeJeve
eefj$e efkeee~
Ske yeej egefve kegmegce megneS~ efvepe kej Yet<eve jece yeveeS~~
meerleefnb HeefnjeS eYeg meeoj~ yew"s Heefke efMeuee HejceeOej~~
d .
ve
Yee0 Ske yeej megneJeves Heg<HeeW kees egvekej YeieJeeved eerjece ves DeHeves ner eerkejkeceueeW mes DeeYet<eCe yeveees Deewj GvnW
er
meJe&meceLe& eYeg ves, DeeojHetJe&ke eermeerlee kees Henveeee leLee HejceeOej, DeLee&led es HejeMeefkele kees OeejCe kejvesJeeues eYeg
es
eerjece, meerlee peer kes meefnle mHeefke efMeuee Hej yew" iees~
R
megjHeefle megle Oeefj yeeeme yes<ee~ Me" eenle jIegHeefle yeue osKee~~
s
ht
efpeefce efHeHeerefuekee meeiej Leene~ cene ceboceefle HeeJeve eene~~
ig
R
Yee0 osJeleeDeeW kes jepee Fv kee Heg$e og peevle keewJes kee JesMe OeejCe kejkes jIegkegue kes mJeeceer eerjece kee yeue
ll
osKevee eenves ueiee~ efpeme ekeej Delevle cevoyegef Jeeueer eerber meeiej kee Leen Heevee eenleer nes, "erke Gmeer ekeej
.A
peevle ves Yeer eYeg kes yeue He cenemeeiej keer Leen ueieeveer eener~
s
ya
meerlee ejve eeWe nefle Yeeiee~ cet{ ceboceefle keejve keeiee~~
N
euee efOej jIegveeeke peevee~ meeRke Oeveg<e meeeke mebOeevee~~
va
Yee0 cet{, cevoyegefJeeuee Deewj YeieJeeved keer Hejer#ee uesves kes efueS efJeMes<e He mes keewJee yevee ngDee, DeLeJee cevoyegef
Se
efpemekee keejCe nw, DeLeJee cetKe&leeHetCe& cevoyegef ner efpemekee GlHeefle mLeeve nw, Ssmee keewJee yevee ngDee peevle, YeieJeleer
th
eermeerlee kes ejCeeW ceW eeWe ceejkej Yeeie ieee~ ejCe mes jkele eue He[e, leye jIegkegue kes veeeke YeieJeeved eerjece ves
ee
en peeve efueee Deewj peevle kees oefC[le kejves kes efueS meeRke kes Oeveg<e Hej yeeem$e kes ceb$e eje yeeCe kee mebOeeve
P
efkeee~
si
oes0 Deefle ke=Heeueg jIegveeeke, meoe oerve Hej vesn~

ul
iT
lee meve DeeF keervn ue, cetjKe DeJeiegve iesn~~1~~

r
Sh
Yee0 YeieJeeved eerjece Delevle ke=Heeueg nQ, GvnW oerveeW Hej efvejvlej mvesn nw, Ssmes eYeg mes ogieg&CeeW kes Iej Fme cetKe& ves
Deekej ue efkeee~
11
20
esefjle ceb$e yeemej OeeJee~ euee Yeeefpe yeeeme Yee HeeJee~~

Oeefj efvepe He ieeG efHeleg HeeneR~ jece efyecegKe jeKee lesefn veeneR~~
ht
ig
Yee efvejeMe GHepeer ceve $eemee~ peLee ee Yee $e+ef<e ogyee&mee~~

yr
Yee0 ceb$e mes esefjle neskej yeeyeeCe peevle keer Deesj oew[e~ keewDee Yeeie euee, Jen yeeem$e kes Yee mes YeeYeerle nes
op
ieee~ peevle DeHevee He OeejCe kej efHelee Fv kes Heeme ieee~ Fv ves Yeer eerjece mes efJecegKe peevle kees DeHeves Heeme
C
veneR jKee~ peevle efvejeMe nes ieee, Gmekes ceve ceW Delevle Yee GlHevve ngDee, pewmes ee mes YeeYeerle neskej ogJ ee&mee
$e+ef<e efvejeMe Deewj YeeYeerle nes iees Les~

yeeOeece efMeJeHegj meye ueeskee~ efHeje eefcele yeekegue Yee Meeskee~~
keent yew"ve kene ve Deesner~ jeefKe kees mekeF jece kej esner~~
Yee0 peevle Lekee ngDee leLee Meeske Deewj Yee mes Jeekegue ngDee, yeeueeske, efMeJeueeske Deewj Deveeve meYeer ueeskeeW ceW
peekej ueew Deeee~ efkemeer ves Yeer Gmes yew"ves kes efueS Yeer veneR kene, keeeWefke YeieJeeved eerjece kes esner kees keewve MejCe
ceW jKe mekelee nw?
ceeleg ce=leg efHeleg Meceve meceevee~ megOee nesF efye<e megveg nefjeevee~~
efce$e kejF Mele efjHeg kew kejveer~ lee kenB efyeyegOeveoer yewlejveer~~
meye peie leeefn Deveueng les leelee~ pees jIegyeerj efyecegKe megveg Yeelee~~
d .
ve
Yee0 ie[ peer kees meeJeOeeve kejles ngS YegMegefC[ peer kenles nQ, ns eernefj kes Jeenve ie[ peer! megefvees, pees eerjece
er
efJecegKe nesles nQ, Gvekes efueS ceelee ce=leg yeve peeleer nw, efHelee ecejepe kes meceeve Yeebkej nes peeles nQ Deewj Dece=le efJe<e nes
es
peelee nw~ Gvekes meeLe efce$e Yeer mewke[eW Me$egDeeW keemee JeJenej kejles nQ Deewj Gme eerjeceesner kes efueS osJeveoer
R
iebieepeer Yeer JewlejCeer veoer kes meceeve eelevee osves Jeeueer nes peeleer nQ~ ns Yewee ie[ peer! megefvees, pees jIegJeerj eerjece mes
s
ht
efJecegKe nes peelee nw Gmekes efueS meeje mebmeej Deefive mes Yeer leHle DeLee&led iejce nes peelee nw~
ig
R
veejo osKee efyekeue peeblee~ ueeefie oee keesceue efele meblee~~
ll
He"Jee legjle jece HenB leener~ kensefme Hegkeeefj evele efnle Heener~~
.A
Yee0 veejo peer ves Jeekegue peevle kees osKee, GvnW oee ueie ieF&, keeebsefke mevle kee efee keesceue neslee nw~ veejo peer
s
ya
ves legjvle ner Gmes DeLee&led peevle kees YeieJeeved eerjece kes Heeme Yespe efoee~ peevle ves Hegkeej kej kene, ns MejCeeieleeW
N
kes efnlekeejer eYeg! DeeHe cesjer j#ee keerefpees~
va
Deelegj meYee iensefme Heo peeF&~ $eeefn $eeefn oeeueg jIegjeF&~~

Se
Delegefuele yeue Delegefuele eYegleeF&~ ceQ ceeflecebo peeefve veefnb HeeF&~~

th
ee
Yee0 Deelegj Deewj YeeYeerle peevle ves peekej, eYeg eerjece kee ejCe Heke[ efueee Deewj yeesuee, ns oeeueg! ns jIegJebMe
P
kes jepee eerjece! DeeHe cessjer j#ee keerefpees, j#ee keerefpees~ DeeHekee yeue Delegueveere nw, DeeHekeer eYeglee Delegueveere nw,
si
cevoyegefJeeuee ceQ Gmes vener peeve Heeee~

ul
iT
efvepe ke=le kece& peefvele Heue HeeeGB~ Deye eYeg Heeefn Mejve leefke DeeeGB~~
r
megefve ke=Heeueg Deefle Deejle yeeveer~ Skeveeve keefj lepee YeJeeveer~~

Sh
Yee0 ns eYeg! ceQ DeHeves efkees ngS kece& mes GlHevve Heue Hee egkee, Deye cesjer j#ee keerefpees, keeeWefke Deye ceQ osKekej
11
DeLee&led efveefMele kejkes DeeHekeer MejCe cebs Deeee ntB~ (efMeJe peer kenles nQ efke, ns HeeJe&leer!) ke=Heeueg eerjece ves peevle
20
keer Delevle Deele&JeeCeer megvekej, Gmes Ske ves$e kejkes es[ efoee DeLee&led Deye Jen DeHeves ves$eeW mes Hejceelcee kees ner osKe
ht
mekesiee~
ig
yr
mees0 keervn ceesn yeme esn, peeefHe lesefn kej yeOe Gefele~
op
eYeg eB[sG keefj esn, kees ke=Heeue jIegyeerj mece~~2~~

C
Yee0 peevle ves ceesn kes JeMe neskej YeieJeeved eerjece mes esn efkeee Lee~ eeefHe Gmekee JeOe ner Gefele Lee, efHej Yeer
YeieJeeved eerjece ves ceceleeHetCe& esce kejkes Gmes es[ efoee~ jIegJeerj eerjece kes meceeve keewve ke=Heeueg nesiee?
jIegHeefle efe$eket yeefme veevee~ eefjle kejle egefle megOee meceevee~~
yengefj jece Deme ceve Devegceevee~ nesFefnb Yeerefj meyeefnb ceesefn peevee~~
mekeue cegefveve meve efyeoe kejeF&~ meerlee meefnle eues ew YeeF&~~
DejCekeeC[ 571
Yee0 jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece efe$eket ceW efveJeeme kejles ngS eJeCesefve kes efueS Dece=le kes meceeve
Deveske eefj$e kej jns nQ~ efHej YeieJeeved eerjece ves ceve ceW Ssmee Devegceeve efkeee efke, Deye eneB oMe&veeefLe&eeW keer yengle
Yeer[ nes peeesieer, keeeWefke peevle kes efveien emebie mes meYeer ves cegPes YeieJeeved kes He ceW peeve efueee nw~ keneR SsMJee&
Kegue ve peees~ Dele: meYeer cegefveeeW mes efJeoe keje eermeerlee kes meefnle oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe peer Deeies eues~
Deef$e kes Deeece peye eYeg ieeT~ megvele cenecegefve njef<ele YeeT~~
Hegueefkele ieele Deef$e Gef" OeeS~ osefKe jece Deelegj eefue DeeS~~
d .
ve
Yee0 peye eYeg Deef$e cegefve kes Deeece ceW iees lees Gvekee Deeieceve megvekej, cenef<e& Deef$e peer emevve nes G"s~ Hegueefkele
er
Mejerj neskej Deef$e peer G"kej oew[s~ eerjece kees osKekej Deelegjlee ceW Hewoue ner eues Deees DeLee&led MeerIelee ceW Heeogkee
es
Yeer veneR OeejCe keer~
R
kejle ob[Jele cegefve Gj ueeS~ esce yeeefj ew peve DevnJeeS~~
s
ht
osefKe jece efye veeve peg[eves~ meeoj efvepe Deeece leye Deeves~~
ig
R
keefj Hetpee keefn yeeve megneS~ efoS cetue Heue eYeg ceve YeeS~~
ll
.A
Yee0 eerjece-ue#ceCe peer kees oC[Jeled kejles ngS ner cegefve ves oe mes ueiee efueee Deewj oesveeW YeeleeDeeW kees DeHeves
esceeeg mes venuee efoee~ eerjece keer efJe osKekej Deef$e peer kes ves$e Meerleue nes iees~ leye cegefve eerjece, ue#ceCe SJeb
s
ya
meerlee peer kees DeHeves Deeece ues Deees~ eYeg keer Hetpee kejkes megneJeves Jeeve kenkej eYeg kes ceve kees YeevesJeeues
N
kevocetue, Heue efoes Deewj eYeg ves emeeo Heeee~
va
mees0 eYeg Deemeve Deemeerve, Yeefj ueeseve MeesYee efvejefKe~

Se
cegefveyej Hejce eyeerve, peesefj Heeefve Demlegefle kejle~~3~~

th
ee
Yee0 Deemeve Hej efJejepeceeve eYeg eerjece keer MeesYee, Yej ves$e efvenejkej HejcekegMeue cegefvees Deef$e peer neLe pees[kej
P
mlegefle kejves ueies~

si
efJeMes<e HeewjeefCeke keLeeDeeW kes DeeOeej Hej YeieJeeved eerjece kee eerefe$eket ceW yeejn Je<e&Hee&vle efveJeeme kejvee efme
ul
iT
nw~ FmeefueS Deepe Deef$e cegefve peer yeejn eceeefCekee voeW ceW YeieJeeved keer mlegefle kej jns nQ~ eceeefCekee Je=e kes eleske
r
Sh
ejCe ceW Ske peieCe, Ske jieCe, Ske ueIeg Deewj Ske ieg neslee nw~
b0 veceeefce YekeleJelmeueced~ ke=HeeuegMeeruekeesceueced~~
11
Yepeeefce les Heoebyegpeced ~ Dekeeefceveeb mJeOeeceoced~~1~~

20
efvekeeceMeecemegbojced ~ YeJeecyegveeLecebojced~~
ht
eHeguuekebpeueeseveced ~ ceoeefooes<eceeseveced~~2~~
ig
yr
Yee0 ceQ Hejceke=Heeueg, mJeYeeJe mes keesceue, YekeleJelmeue, eYeg kees veceve kej jne ntB~ efve<keeceYekeleeW kees DeHevee Oeece
op
osvesJeeues DeeHekes eerejCeeW kee ceQ Yepeve kej jne ntB~ Delevle Meece megvoj, YeJemeeiej kes efueS cebojeeue kes meceeve
C
efJekeefmele keceue pewmes ves$eJeeues, keeceeefo oes<eeW kees ve kejvesJeeues eYeg eerjece! ceQ DeeHekees veceve kejlee ntB~
euebyeyeengefJeececed ~ eYeeseceseJewYeJeced~~
efve<ebieeeHemeeekeced ~ Oejb ef$eueeskeveeekeced~~3~~
efovesMeJebMeceb[veced ~ censMeeeHeKeb[veced~~
cegveerbmeblejbpeveced ~ megjeefjye=boYebpeveced~~4~~
Yee0 euecye DeLee&led IegveeW mes veeres leke uecyeceeve, YegpeeDeeW kes Hejeece mes egkele, meJe&meceLe&, eceeCeeW mes Hejs
JewYeJeJeeues, efve<ebie Oeveg<e Deewj yeeCe OeejCe kejvesJeeues, leerveeW ueeske kes veeeke, mete&JebMe kes DeeYet<eCe, efMeJe peer kee
Oeveg<e lees[vesJeeues es cegefveeeW Deewj mevleeW kees Deevevo osvesJeeues Deewj osJeMe$eg je#emeJe=voeW kees ve kejvesJeeues,
ceveespeJewefjJebefoleced ~ DepeeefoosJemesefJeleced~~
efJeMegyeesOeefJeienced ~ mecemleot<eCeeHenced~~5~~
veceeefce FbefojeHeefleced ~ megKeekejb meleeb ieefleced~~
d .
Yepes meMeefe meevegpeced ~ MeeerHeefleefeeevegpeced~~6~~
ve
er
Yee0 keeceosJe kes Me$eg efMeJe peer eje Jeefvoled Deewj yeee Deeefo osJeleeDeebbs mes mesefJele, efJeMeg%eeve ner efpevekee efJeien
es
DeLee&led Mejerj nw, Ssmes mecHetCe& oes<eeW kee DeHenjCe DeLee&led nveve kejvesJeeues, Fefvoje DeLee&led ue#ceer peer kees Yeer eke
R
kejvesJeeueer, eermeerlee kes Heefle, megKeeW keer Keeefve, mevleeW kes Skecee$e ievleJe, HejcesMJej! ceQ DeeHekees vecemkeej kejlee ntB~
s
ht
efpevekes ess YeeF& ue#ceCe peer YeefJe<e ceW cesIeveeo kee JeOe kejves kes keejCe Meeer kes Heefle Fv kees efee nQ, Ssmes
ig
DeeHeeer kees HejceMeefkele eermeerlee Deewj Devegieceve kejvesJeeues eerue#ceCe kes meeLe ceQ Yepelee ntBb~
R
lJeobefIecetuees veje ~ Yepebefle nervecelmeje:~~
ll
.A
Helebefle vees YeJeeCe&Jes~ efJeleke&Jeerefemebkegues~~7~~
s
efJeefJeeJeeefmeve: meoe ~ Yepebefle cegees cegoe~~
ya
efvejme Fbefeeefokeced ~ eeebefle les ieefleb mJekeeced~~8~~
N
va
Yee0 pees DeeHekes eerejCekeceue keer OetefueHe mebpeerJeveer cetefuekee kes efueS celmejYeeJevee kees es[kej Yepeles nQ, Jes
Se
efJeke=le leke&He uenjeW mes egkele YeJemeeiej ceW veneR He[les~ pees Skeevle ceW efveJeeme kejkes cegefe kes efueS, emevvelee mes
DeHeves Fefve, ceve Deeefo kees efvejmle kejkes DeeHeeer kee Yepeve kejles nQ, Jes DeHeveer Deelceere meeceerHe ieefle kees eeHle
th
ee
nes peeles nQ~

P
lJeceskecegleb eYegced ~ efvejernceerJejb efJeYegced~~

si
peieodiegb e MeeMJeleb~ legjerecesJe kesJeueced~~9~~

ul
iT
Yepeeefce YeeJeJeuueYeced~ kegeesefieveeb megogue&Yeced~~

r
MJeYeekeuHeHeeoHeced ~ mecemlemesJecevJenced~~10~~
Sh
Yee0 leerveeW osJeleeDeeW mes lJeced DeLee&led Deve, Ske DeodYegle, meJe&meceLe&, esejefnle, F&MJej, meJe&JeeHeke, peieled kes
11
ieg, MeeMJele legjereleJe, Skecee$e DeLee&led Deefleere efpevnW YeeeW kee YeeJe ner efee nw, pees kegeesefieeeW kes efueS Delevle
20
ogue&Ye nQ, pees DeHeves YekeleeW kes efueS keuHeJe=#e nQ, Ssmes meYeer kes eje efvejvlej mesJe, eYeg kee ceQ Yepeve kejlee ntB~
ht
DevetHeHeYetHeefleced ~ veleesncegefJe&peeHeefleced~~
ig
yr
emeero ces veceeefce les ~ HeoeypeYeefe osefn ces~~11~~

op
He"efvle es mleJeb eflJeoced~ vejeojsCe les Heoced~~

C
Jepeefvle vee$e mebMeeced ~ lJeoereYeefemebeglee:~~12~~
Yee0 DevegHece HeJeeues, DeeesOee kes jepee Deewj He=LJeerHeg$eer eermeerlee kes Heefle eYeg! ceQ DeeHekees vele ntB~ DeeHe ceggPe Hej
emevve neW, ceQ DeeHekees veceve kejlee ntB~ cegPes DeHeves eerejCekeceue keer Yeefe os oW~ Fme ekeej pees vej DeLee&led ceveg<e
Fme mlees$e kees DeeojHetJe&ke He{les nQ ee He{Wies Jes DeeHekeer Yeefkele mes egkele neskej DeeHekes HejceHeo kees eeHle nes peeles nQ
Deewj nes peeeWies, FmeceW keesF& mebMee veneR nw~
DejCekeeC[ 573
oes0 efyeveleer keefj cegefve veeF efmej, ken kej peesefj yenesefj~
ejve mejesn veeLe peefve, keyengB lepew ceefle ceesefj~~4~~
Yee0 Fme ekeej yeejn eceeefCekee voeW ceW eYeg keer eeLe&vee kejkes cemleke veJeekej Deef$e peer ves efHej neLe pees[kej
kene, ns veeLe! DeeHekes eerejCekeceue kees cesjer yegef keYeer ve es[s~
Devemetee kes Heo ieefn meerlee~ efceueer yenesefj megMeerue efyeveerlee~~
$e+ef<eHeefleveer ceve megKe DeefOekeeF&~ DeeefMe<e oerefvn efveke yew"eF&~~
d .
ve
efoye yemeve Yet<eve HeefnjeS~ pes efvele vetleve Deceue megneS~~
er
ken $e+ef<eyeOet mejme ce=og yeeveer~ veeefjOece& keg yeepe yeKeeveer~~
es
Yee0 efHej megvoj mJeYeeJeJeeueer, efJevece YeieJeleer eermeerlee, Deef$e peerkeer Oece&Helveer DevegmetFee peer kes ejCe Heke[kej
R
Gvemes efceueerb~ $e+ef<e keer Helveer Devemetee peer kes ceve cebs DeefOeke megKe ngDee~ GvneWves, eermeerlee kees DeeMeerJee&o oskej
s
ht
DeHeves Heeme efye"e efueee~ Devemetee peer ves eermeerlee kees Deueewefkeke Jem$e Deewj DeeYet<eCe Henveees DeLee&led OeejCe kejees,
ig
pees efvele veJeerve, efvece&ue Deewj megvoj yeves jnles nQ~ cenef<e& Deef$e peer keer JeOet (HeeefCeie=nerleHelveer) Devemetee peer ves
R
eermeerlee peer kes ner yeneves Deevevoege, keesceue JeeCeer cebs Yeejleere Jewefoke veeefjeeW kes, DeLeJee ceefnuee cee$e kes efueS
ll
.A
keg Oece& DeLee&led kee&Je kens~
s
ceeleg efHelee Yeelee efnlekeejer~ efceleeo meye megveg jepekegceejer~~
ya
Deefcele oeefve Yelee& yewosner~ DeOece mees veeefj pees mesJe ve lesner~~
N
va
Yee0 Devemetee peer yeesueerb, ns jepekegceejer peer (meerles)! megefvees, ceeleeefHelee, YeeF& Deewj Deve efnlekej ueesie DeLee&led
Se
meemeMJemegj, pes", osJej Fleeefo es meye ceefnuee kees meerefcele Jemleg ner os mekeles nbw, efkevleg ns efJeosn veefvoveer peer!
Heefle Deefcele oeveer DeLee&led meerceeDeeW kees Heej kejkes Helveer kees Gmekeer ceveeener Jemleg oslee nw DeLee&led eneB ve keesF& yevOeve
th
ee
neslee nw Deewj ve keesF& meercee~ Gme Heefle keer pees mesJee veneR kejleer Jen veejer DeOece DeLee&led efvecvekeesef keer nw~
Oeerjpe Oece& efce$e De veejer~ DeeHeo keeue HeefjefKeeefnb eejer~~
P
si
ye= jesieyeme pe[ Oevenervee~ DebOe yeefOej eesOeer Deefle oervee~~

ul
Ssmesng Heefle kej efkeS DeHeceevee~ veeefj HeeJe peceHegj ogKe veevee~~
iT
SkeF Oece& Ske yele vescee~ keee yeeve ceve Heefle Heo Hescee~~
r
Sh
Yee0 DeeHeefe kes mecee Oewe&, Oece&, efce$e Deewj veejer DeLee&led vej keer meneeefjCeer Helveer FvneR eejeW keer Hejer#ee nesleer nw~
11
Je= jesieer, pe[ DeLee&led esejefnle, Oeve mes nerve, o=efnerve, yenje, eesOeer Deewj Delevle oerve DeLee&led meYeer DeYeeJeeW mes
20
Delevle iemle, Ssmes Heefle kee Yeer pees DeHeceeve efkeee lees Jen veejer eceHegj ceW veevee ekeej kes og:Ke Heeleer nw~ veejer kes
ht
efueS Mejerj, JeeCeer Deewj ceve mes Heefle kes ejCeeW ceW Deewj heefle kes heo DeLee&led Deeee he hejceelcee eerjece ceW esce
ig
kejvee ner Skecee$e Oece&, Ske Jele Deewj Ske efveece nw DeLee&led cevemee, Jeeee, kece&Cee Heefle Deewj jIegheefle kes ejCeesW cebs
yr
esce kejves cee$e mes veejer Oece&, Jele Deewj efveeceeW kees efkees efyevee ner mecHetCe& Heue eeHle kej uesleer nw~
op
C
peie Heefleyelee eeefj efyeefOe DenneR~ yeso Hegjeve meble meye kenneR~~
Gece kes Deme yeme ceve ceeneR~ meHevesngB Deeve Heg<e peie veeneR~~
ceOece HejHeefle osKeF kewmes~ Yeelee efHelee Heg$e efvepe pewmes~~
Oece& efyeeeefj mecegefPe kegue jnF&~ mees efveke= eflee egefle Deme kenF&~~
efyeveg DeJemej Yee les jn peesF&~ peevesng DeOece veeefj peie meesF&~~
Yee0 Jeso, HegjeCe Deewj meYeer mevle Ssmee kenles nQ efke, mebmeej ceW Gece, ceOece, efveke= Deewj DeOece es eej ekeej
keer HeefleJeleeeW nQ~ Gece HeefleJelee kes ceve ceW Ssmeer YeeJevee jnleer nw efke, mJeHve ceW Yeer Gmekes Heefle kes Deefleefjkele mebmeej
ceW keesF& Deewj Heg<e nw ner veneR~ ceOece HeefleJelee HejHeg<e kees efkeme ekeej osKeleer nw pewmes Gvekee efvepeer Yeelee, efHelee
Deewj efvepeer Heg$e DeLee&led otmejs Heg<e cebs Gvekees Yeelee, efHelee Deewj Heg$e keer yegef nesleer nw~ pees otmejs Heg<e Hej Deekeef<e&le
neskej Yeer DeHeves Oece& kee efJeeej kejkes Deewj kegue keer ceee&oe kees mecePekej DeHeves meleerlJe ceW yeveer jnleer nw, Jeso
Gmekees efveke= HeefleJelee kenles nQ~ pees HejHeg<e Hej Deekeef<e&le neskej Yeer DeJemej ve Heekej ueeskeYee mes yeeer jnleer nw,
d .
Gme veejer kees DeOece HeefleJelee peevevee eeefnes~
ve
er
Heefle yebeke HejHeefle jefle kejF&~ jewjJe vejke keuHe Mele HejF&~~
es
ve megKe ueeefie pevece Mele keeser~ ogKe ve mecegPe lesefn mece kees Keeser~~
R
s
Yee0 pees DeHeves Heefle kees "ievesJeeueer, Deewj otmejs kes Heefle mes essce kejleer nw, Jen veejer meew keuHeHee&vle jewjJe vejke cebs
ht
He[er jnleer nw~ Ske #eCe kes megKe kes efueS pees meew kejes[ pevceeW kes og:Ke kees veneR mecePeleer Gme m$eer kes meceeve keewve
ig
R
Keeser nes mekeleer nw?
ll
.A
efyeveg ece veeefj Hejce ieefle uenF&~ Heefleyele Oece& eef[ ue ienF&~~
s
Heefle eefleketue pevece penB peeF&~ efyeOeJee nesF HeeF leveeF&~~
ya
Yee0 pees veejer ue es[kej HeefleJele Oece& kees mJeerkeej kejleer nw, Jen efyevee ece kes ner Hejceieefle kees eeHle kej
N
va
uesleer nw~ Heefle mes eefleketue Jele&ve kejvesJeeueer veejer peneB Yeer peekej pevce uesleer nw, Jen egJeeJemLee kees Heekej ner efJeOeJee
Se
nes peeleer nw~

th
efJeMes<e eneB GHeue#eCe keer efJeOee mes Heg<e kes efueS Yeer Fmeer ekeej kes efveece mecePe uesvee eeefnes DeLee&led HeefleJele
ee
keer YeeBefle HelveerJele Oece& Yeer Heg<e kees Hejceieefle eoeve kej oslee nw~ pewmes HejHeefleesce efveef<e nw, Gmeer ekeej HejHelveer
P
esce Yeer efveef<e nw~ Heg<e kes efueS Yeer HetJees&kele ekeej kes Gece, ceOece, efveke= Deewj DeOece HelveerJele mecePe uesvee
si
ul
eeefnes~
iT
mees0 menpe DeHeeJeefve veeefj, Heefle mesJele MegYe ieefle uenF~

r
Sh
peme ieeJele egefle eeefj, DepengB legueefmekee nefjefnb efee~~5~~(ke)~~

11
Yee0 pees veejer, mJeYeeJe mes DeHeves kegmebmkeejeW kes keejCe DeHeefJe$e nes, Jen Yeer Heefle keer mesJee kejkes MegYeieefle eeHle
20
kej uesleer nw~ eejeW Jeso Deepe Yeer ceelee leguemeer kee eMe iee jns nQ~ pees leguemeer (Je=voe) owlekegue ceW pevce ueskej, owle
ht
kes mecHeke& mes DeHeefJe$e neskej Yeer DeHeves Heefle, Delevle Heeflele peeuevOej keer mesJee kejves cee$e mes MegYeieefle kees eeHle kej
ig
ueerb Deewj leguemeer yevekej, HejcesMJej kees Yeer efee yeve ieFb~
yr
op
efJeMes<e Deepe Yeer DeJeOe eevle ceW en metefkele eeefuele nw

C
eej Henj eewbme" Ie[er, "ekegj kes THej "kegjeFve e{er~~
eneB menpe DeHeeJeefve Meyo meeceeve veeefjeeW kes efueS veneR eegkele nw, en Meyo kegmebmkeeefjCeer veejer kee ef JeMes<eCe nw
DeLee&led HeeflemesJee kejkes peye mJeYeeJe mes DeHeefJe$e m$eer owleHelveer Yeer MegYeieefle kees eeHle kej mekeleer nw, lees efHej pees
efveleHeefJe$e, meerlee, meeefJe$eer Deeefo nQ Gvekeer yeele ner keee~
DejCekeeC[ 575
megveg meerlee leJe veece, megefceefj veeefj Heefleyele kejefnb~

legceefnb eeveefee jece, kensGB keLee mebmeej efnle~~5(Ke)~~
Yee0 ns meerles! megefvees, DeeHekes veece (eermeerleeMejCeb cece) kee mcejCe kejkes veeefjeeB HeefleJele Oece& kee DeeejCe
kejleer nQ~ DeeHekees lees YeieJeeved eerjece eeCe mes Yeer DeefOeke efee nQ, FmeefueS ceQves en GHeosMe DeeHekees veneR efoee nw~
ceQves lees DeeHekes yeneves mes mebmeej keer veeefjeeW kes efnle kes efueS en keLee kener nw~
.
megefve peevekeer Hejce megKe HeeJee~ meeoj leemeg ejve efmej veeJee~~
d
ve
leye cegefve meve ken ke=HeeefveOeevee~ Deeemeg nesF peeGB yeve Deevee~~
er
meblele cees Hej ke=Hee kejsnt~ mesJeke peeefve lepesng peefve vesnt~~
es
Yee0 Devemetee peer kes Jeeve megvekej, pevekeveefvoveer eermeerlee ves esmegKe eeHle efkeee Deewj Deeoj kes meefnle Devemetee
R
s
peer kes ejCeeW ceW eermeerlee ves efmej veJeeee~ (DeLee&led efmej veJeekej ceevees, oef#eCee kes He ceW mJeeb kees ner meceefHe&le kej
ht
efoee~) Fmekes HeMeeled ke=Hee kes keesMemJeHe YeieJeeved eerjece ves Deef$e cegefve mes kene, Deye Dee%ee nes lees otmejs Jeve ceW
ig
R
peeTB~ cegPe Hej meowJe ke=Hee kejles jefnesiee, mesJeke peevekej DeHevee mvesn cele esef[esiee~
ll
.A
Oece& OegjbOej eYeg kew yeeveer~ megefve meesce yeesues cegefve ieeveer~~
peemeg ke=Hee Depe efMeJe mevekeeoer~ enle mekeue HejceejLe yeeoer~~
s
ya
les legce jece Dekeece efHeDeejs~ oerve yebOeg ce=og yeeve Geejs~~
N
Yee0 Oece& keer Oegjer kees OeejCe kejvesJeeues eYeg eerjece keer JeeCeer megvekej, YeieJeod%eeve mes mecHevve Deef$e cegefve
va
esceHetJe&ke yeesues, yeee peer, efMeJe peer, mevekeeefo, DeLee&led meveke, mevevove, meveeleve, meveledkegceej Deewj Deve meYeer
Se
HejceeLe&Jeeoer DeLee&led cees#eefmeevle kes efevleke, efpeve DeeHeeer YeieJeeved eerjece keer ke=Hee eenles jnles nQ, Jener
th
keeceveejefnle, YekeleeW kes efee DeLee&led efve<keece, YekeleeW kes esceemHeo, oerveeW kes yevOeg DeeHe eerjece ves Fme ekeej keesceue
ee
Jeeve kens DeLee&led cegPe mes Deve Jeve ceW peeves keer Dee%ee ceeBieer~ leelHee& en nw efke, pees DeeHe meye Hej ke=Hee kejles jnles
P
si
nQ, Jes cesjer ke=Hee keer DeHes#ee kej jns nQ, en DeeHekes mJeYeeJe kee ecelkeej nw~
ul
Deye peeveer ceQ eer elegjeF&~ Yepeer legceefnb meye osJe efyeneF&~~
iT
pesefn meceeve DeefleMee veefnb keesF&~ lee kej Meerue keme ve Deme nesF&~~
r
Sh
Yee0 Deye ceQves eer DeLee&led eermeerlee keer elegjlee mecePe ueer nw, efpevneWves DeeHekes mJeYeeJe Hej Deeke= neskej ner
11
pevekejepe eje Deeeesefpele mJeebJej ceW jepeeDeeW kes JesMe ceW HeOeejs ngS meYeer osJeleeDeeW kees es[kej DeeHekeer ner mesJee
20
keer DeLee&led GvneWves mJeeb efMeJe peer kee Oeveg<e lees[ves kes efueS DeeHemes eeLe&vee keer Deewj DeeHekes ieues ceW peeceeuee
ht
Henveekej DeeHekeer Oece&Helveer yevekej Deepe Yeer DeeHekees ner Yepe jner nQ, veneR lees HejceMeefkelemJeHee eermeerlee efkemeer Yeer
ig
osJelee kees DeHeveer Meefkele oskej Oeveg<e leg[Jee mekeleer LeeR~ DeLee&led ue#ceer keer Yeer ue#ceer, eer keer Yeer eer, meerlee peer kees
yr
op
Yeer DeeHeves DeHeves efpeme mJeYeeJe mes peerlee Gmeer mJeYeeJe kes keejCe DeeHe Deepe Deve Jeve peeves kes efueS cegPe mes Devegceefle
C
ceeBie jns nQ~ mebmeej ceW efpeve DeeHekes meceeve ve lees keesF& nw Deewj ve ner DeeHemes DeefOeke~ Ssmes efvejmle meeceeefleMee
DeeHeeer kee mJeYeeJe Ssmee keeeW ve nes?

efJeMes<e pees ueesie Fme ekejCe kees ue#ceer peer kes mevoYe& ceW ueieeles nQ, Jes ee lees ceeveme peer kes efmeevle mes DeveefYe%e
nQ ee Ieesj ogjeiener leLee DeHeueeHeer, keeeWefke ceevemekeej ves YeieJeeved eerjece kees efJe<Ceg peer kes DebMeer kes He ceW Deewj
YeieJeleer eermeerlee kees eerue#ceer keer DebMeer kes He ceW eke efkeee nw~ eLee MebYeg efyejbefe efye<Ceg YeieJeevee~
GHepeefnb peemeg DebMe les veevee~~ ceeveme, 1.144.6. peemeg DebMe GHepeefnb iegCe Keeefve~ Deieefvele Gcee jcee yeeeCeer~~
ceeveme, 1.148.3.
kesefn efyeefOe kenewb peeng Deye mJeeceer~ kenng veeLe legce Deblejpeeceer~~
Deme keefn eYeg efyeueesefke cegefve Oeerje~ ueeseve peue yen Hegueke Mejerje~~
Yee0 ns veeLe! ns Devleee&ceer Hejceelcee eerjece! DeeHe ner keefnes, DeeHekees peeves kes efueS ceQ efkeme ekeej kentB? ceQ lees
d .
ener eentBiee efke, DeeHe efvejvlej cesjs Heeme jnW~ DemegjJeOe kes efueS otmejs He ceW Deve$e HeOeejW, Hejvleg Fme He ceW lees
ve
DeeHe eerefe$eket ceW cesjs Heeme ner efJejepeW, Fme ekeej kenkej eYeg eerjece kees efvenejkej Oeerj cegefve Deef$e peer kes ves$eeW
er
mes Deegpeue yenves ueiee Deewj Gvekee Mejerj Hegueefkele nes G"e~
es
R
b0 leve Hegueke efveYe&j esce Hetjve veeve cegKe Hebkepe efoS~
s
ceve ieeve iegve ieesleerle eYeg ceQ oerKe peHe leHe kee efkeS~~
ht
ig
peHe peesie Oece& mecetn les vej Yeieefle DevegHece HeeJeF&~
R
jIegyeerj eefjle Hegveerle efveefMe efove oeme leguemeer ieeJeF&~~
ll
.A
Yee0 cenef<e& Deef$e peer kee Mejerj Hegueefkele nes ieee~ Jes efveYe&j DeLee&led meercee mes jefnle, eYeg esce mes HetCe& nes iees~
s
ya
GvneWves DeHeves ves$e eYeg eerjece kes cegKekeceue kees os efoee DeLee&led GvneR ceW ueiee efoee, ves$eeW mes eYeg kes cegKekeceue kees
N
efvenejves ueies~ cenef<e& Deef$e peer ceve ceW efJeeej kejves ueies efke ceQves keewvemee peHe Deewj leHe efkeee nw, efpemekes HegCe mes
va
ceve, %eeve DeLee&led yegef, leerveeW iegCe Deewj omeeW FefveeW mes Yeer Deleerle DeLee&le Hejs HejcemeceLe&, JesoevleJese, eYeg eerjece
Se
kes oMe&ve efkees, keeeWefke ceveg<e peHe, eesie Deewj Oecee&vegeve mes GlHevve HegCeeW kes mecetn mes ner eerjece keer GHeceejefnle
Yeefkele Heelee nw Deewj Gmeer Yeefkele mes YeieJeeved kes oMe&ve nesles nQ~ Jen lees cesjs Heeme veneR nw, Dele: en lees eYeg keer
th
ee
Skecee$e Denwlegkeer ke=Hee kee Heue nw~ leguemeeroeme peer kenles nQ efke, Deef$e cegefve ves kene efke, Fmeer ke=le%elee kee ner yeesOe
P
kejkes eYeg kee DeeYeejer yevee ngDee oeme, jeleefove GvneR jIegJeerj keer ke=Heeueglee kes eefj$e kees ieelee jnlee nw Deewj cegPe
si
mes DeefYevve leguemeeroeme Yeer eYeg keer ke=Heeueglee kee eefj$e jeleefove ieelee nw~
ul
iT
oes0 keefueceue Meceve oceve ceve, jece megpeme megKecetue~

r
meeoj megveefnb pes efleve Hej, jece jnefnb Devegketue~~6(ke)~~

Sh
Yee0 ieesmJeeceer leguemeeroeme peer Fme ekeej keer Heueegefle kenles nQ efke keefueegie kes ceueeW kees Meevle kejvesJeeues,
11
GHeJeer ceve kee oceve kejves Jeeues meYeer megKeeW kes keejCe Deewj Deeee YeieJeeved eerjece kee megeMe, pees uees ie
20
DeeojHetJe&ke megveles nQ, YeieJeeved eerjece Gve Hej Devegketue jnles nQ~
ht
mees0 keef"ve keeue ceue keesme, Oece& ve ieeve ve peesie peHe~

ig
yr
Heefjnefj mekeue Yejesme, jeceefnb Yepeefnb les elegj vej~~6(Ke)~~

op
Yee0 ceueeW kes keesMeHe Fme keef"ve meceeJeeues keefueegie ceW ve lees Oece& mecYeJe nw, ve ner %eeve, ve ner eesie Deewj peHe,
C
Dele: pees ueesie Fve meYeer meeOeveeW kee efJeMJeeme es[kej Skecee$e YeieJeeved eerjece kees Yepeles nQ, eYeg kes veece, He,
ueeruee, Oeece kee mesJeve kejles nQ, Jes ner eeCeer elegj nQ~
cegefve Heo keceue veeF keefj MeerMee~ eues yeveefnb megj vej cegefve F&Mee~~
Deeies jece ueKeve Hegefve Hees~ cegefve yej yes<e yeves Deefle Dees~~
GYee yeere eer meesnF kewmeer~ yee peerJe efyee ceeee pewmeer~~
DejCekeeC[ 577
meefjlee yeve efieefj DeJeIe Ieee~ Heefle Heefneeefve osefnb meye yeee~~
penB penB peeefnb osJe jIegjeee~ kejefnb cesIe lenB lenB veYe eee~~
Yee0 osJeleeDeeW, ceveg<eeW Deewj cegefveeeW kes F&MJej, YeieJeeved eerjece, Deef$e cegefve kes ejCeeW ceW cemleke veJeekej oC[ke
Jeve kees eue He[s~ DeeiesDeeies eerjece, efHej ue#ceCe peer Heers eue jns nQ, pees cegefveJej JesMe ceW yengle ner megvoj ueie
jns nQ~ oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe peer kes yeere ceW eer DeLee&led meYeer SsMJeeeW& keer DeefOee$eer YeieJeeved eerjece keer
eeCeere eermeerlee, efkeme ekeej MeesefYele nes jner nQ pewmes yee Deewj peerJeeeee& kes yeere HejcesMJej keer Denwlegkeer ke=Hee
d .
ve
megMeesefYele nesleer nw~ veefoeeB, Jeve, HeJe&le Deewj veefoeeW kes ogie&ce Iee leLee IeeefeeB, mecHetCe& ej, Deej kes mJeeceer
er
eerjece peer kees Heneeve kej meYeer ceeie& os osles nQ~ osJeleeDeeW kes Yeer osJelee jIegkegue kes jepee eerjece peneBpeneB peeles
es
nQ, JeneBJeneB yeeoue DeekeeMe cebs eee kej osles nQ~
R
efceuee Demegj efyejeOe ceie peelee~ DeeJeleneR jIegyeerj efveHeelee~~
s
ht
legjleefnb efej He lesefnb HeeJee~ osefKe ogKeer efvepe Oeece He"eJee~~
ig
Yee0 ceeie& ceW peeles ngS eYeg kees Demegj DeLee&led osJeleeDeeW kee efJejesOeer Deemegjer mecHeefeJeeuee efJejeOe veece kee je#eme
R
efceuee~ Gmes DeHeves efveke Deeles ner jIegkegue kes Jeerj eerjece ves efveHeelee DeLee&led efveeues ies cebs iee[ efoee~ Gmeer eefeee
ll
.A
mes Gmekee JeOe kej efoee~ legjvle ner Gme efJejeOe ves megvoj He eeHle kej efueee DeLee&led eYeg eerjece ves Gmes meeHe
s
cegefkele oer Deewj Gmes og:Keer osKekej DeHeves Oeece meekesleueeske Yespe efoee~
ya
N
Hegefve DeeS penB cegefve MejYebiee~ megboj Devegpe peevekeer mebiee~~
va
Se
oes0 osefKe jece cegKe Hebkepeefnb, cegefveJej ueeseve Ye=bie~

meeoj Heeve kejle Deefle, Oeve pevce MejYebie~~7~~
th
ee
Yee0 efHej mecHetCe& meewvoees kes efveOeeve, megvoj eerjece, megvoj ess YeeF& ue#ceCe peer Deewj pevekeveefvoveer meerlee peer kes
P
meeLe peneB MejYebie cegefve Les, JeneB Deees~ YeieJeeved eerjece kes cegKekeceue kees osKekej Delevle Oeve pevceJeeues cegefvees
si
MejYebie peer kes ves$eHe Yecej eYeg kes cegKekeceue kes efJeHe cekejvo kee DeeojHetJe&ke Heeve kejves ueies DeLee&led MejYebie
ul
peer DeHeves ves$eeW mes eYeg keer HemegOee Heerves ueies~ MejYebie peer kee pevce Delevle Oeve nes ieee~
r iT
efJeMes<e MejYebbie peer keer leHemee mes [jkej Fv ves Fvekes Heeme keeceosJe kees Yespee Lee Deewj keeceosJe kes Mej DeLee&led
Sh
yeeCeeW kee eneB Yebie nes ieee DeLee&led keeceosJe kes yeeCe Yeer cenef<e& kees efJeke=le veneR kej mekes~ Fmeer mes Fvekee veece
11
MejYebie He[ ieee~ MejeCeeb keece yeeCeeveeb Yebie: efJeveeMe: eefmceved me: MejYebie:~
20
ken cegefve megveg jIegyeerj ke=Heeuee~ Mej ceeveme jepecejeuee~~

ht
peele jnsGB efyejbefe kes Oeecee~ megvesGB meJeve yeve SsnQ jecee~~
ig
yr
efeleJele HebLe jnsGB efove jeleer~ Deye eYeg osefKe peg[eveer eleer~~
op
veeLe mekeue meeOeve ceQ nervee~ keervner ke=Hee peeefve peve oervee~~
C
mees keg osJe ve ceesefnb efvenesje~ efvepe Heve jeKesG peve ceve eesje~~
leye ueefie jnng oerve efnle ueeieer~ peye ueefie efceueGB legceefnb leveg leeieer~~
Yee0 MejYebie cegefve ves kene, ns efMeJe peer kes ceveHe ceevememejesJej kes jepenbme, ke=Heeueg jIegJeerj eerjece! megefvees, ceQ
(DeHeveer leHemee mes Deefpe&le) yeee peer kes Oeece DeLee&led yeeueeske kees pee jne Lee~ Gme mecee ceeie& ceW efkemeer jeceeeCe
Jekelee kes cegKe mes DeHeves keeveeW eje megvee efke YeieJeeved eerjece Fmeer oC[ke Jeve ceW DeeeWies~ Dele: ceQ yeeueeske keer
DeHeveer ee$ee mLeefiele kejkes yeee peer kes efJeceeve mes veeres ketokej DeHeves Deeece ceW efHej Dee ieee~ leye mes ceQ efove
jele DeeHekeer yee peesnlee jne DeLee&led Jeveceeie& ceW DeeHekees efvenejlee jne~ Fme mecee DeeHekees osKekej cesjer eleer
Meerleue nes ieF&~ ns veeLe! ceQ meYeer meeOeveeW mes nerve ntB~ cegPes DeYeeJeeW mes iemle mesJeke peevekej DeeHe ves oMe&ve efoes~ ns
osJe! ns YekeleeW kes ceve kees egjevesJeeues! cegPes oMe&ve oskej DeeHeves keesF& efvenesje veneR efkeee nw DeLee&led cesjs eefle ke=le%elee
veneR keer nw~ cegPemes efceuekej lees kesJeue DeeHeves DeHeveer eefle%ee keer j#ee keer nw~ cegPe oerve MejYebie kes keueeCe kes efueS
DeeHe leye leke eneR jnW DeLee&led cesjer eefle#ee kejW peye leke en veMJej Mejerj es[ ceQ efoJe Mejerj mes DeeHekees efceuetB,
d .
DeLee&led DeeHekeer meeueeskee cegefkele eeHle kej meketB~
ve
er
peesie peie peHe leHe yele keervne~ eYeg kenB osF Yeieefle yej ueervne~~
es
Sefn efyeefOe Mej jefe cegefve MejYebiee~ yew"s oe eBef[ meye mebiee~~
R
Yee0 DeHeves eje efkees ngS eesie, e%e, peHe, leHe Deewj JeleeW kee mecHetCe& HegCeHeue YeieJeeved eerjece kees meceefHe&le
s
ht
kejkes MejYebie peer ves eYeg mes Yesocetueke mesJekemesJeYeeJe mecyevOe Hej Deeefele esceue#eCee Yeefkele kee Jejoeve ues
ig
efueee~ Fme eefeee mes MejYebie cegefve mejkeC[eW mes efelee yeveekej oe mes meYeer DeemeefkeleeeW kees es[kej Gme efelee
R
ll
Hej yew" iees Deewj yeesues
s .A
oes0 meerlee Devegpe mecesle eYeg, veerue peueo leveg Meece~
cece efne yemeng efvejblej, meiegveHe ya eerjece~~8~~
N
Yee0 ns meiegCe He DeLee&led mecemle keueeCe iegCeieCeeW kes DeeeemJeHe eermeerlee kees jceCe kejevesJeeues Deewj GvneR
va
Se
eermeerlee ceW jceCe kejvesJeeues leLee GvneR eermeerlee peer kes meeLe meJe&$e jceves Jeeues, veerues Je<ees&vcegKe cesIe kes meceeve
Meeceue MejerjJeeues eYeg eerjece! DeeHe eermeerlee SJeb ue#ceCe peer kes meeLe cesjs oe ceW efvejvlej Jeeme kejW~
th
ee
Deme keefn peesie Deefieefve leveg peeje~ jece ke=Hee yewkegb" efmeOeeje~~
P
leeles cegefve nefj ueerve ve YeeT~ eLeceefnb Yeso Yeieefle yej ueeT~~
si
Yee0 Flevee kenkej MejYebie peer ves DeHeves eesieyeue mes eke efkees ngS eesieeefive mes DeHeves Mejerj kees Yemce kej efoee~
ul
iT
Jes eerjece keer ke=Hee mes yewkegC" DeLee&led kegC"ejefnle meekesleueeske eues iees~ cegefve MejYebie peer Fmeer keejCe eernefj
r
YeieJeeved eerjece ceW ueerve veneR ngS, keeeWefke GvneWves efelee ceW eJesMe kes Henues ner eYeg mes Yesocetueke Yeefkele kee Jejoeve
Sh
ues efueee Lee~

11
$e+ef<e efvekeee cegefve Jej ieefle osKeer~ megKeer YeS efvepe oe efyeMes<eer~~
20
Demlegefle kejefnb mekeue cegefve ye=boe~ peeefle evele efnle kevee keboe~~
ht
ig
Yee0 $e+ef<eeeW kes mecetn, cegefvees MejYebie peer keer meeueeskee cegefkeleHe ieefle osKekej DeHeves oe ceW efJeMes<e megKeer
yr
ngS~ meYeer cegefveJe=vo eYeg keer mlegefle kejves ueies, ns eCeleeW (MejCeeieleeW) kes efnlew<eer! ns keCeeHe peue kes cesIe eYeg
op
eerjece! DeeHekeer pee nes~

C
Hegefve jIegveeLe eues yeve Deeies~ cegefveJej ye=bo efyeHegue meBie ueeies~~
DeefmLe mecetn osefKe jIegjeee~ HeBter cegefveve ueeefie Deefle oeee~~

Yee0 efHej eerjIegveeLe MejYebie Deeece mes Deeies oC[ke Jeve keer Deesj eues~ Deveske escegefveeeW kes mecetn eYeg kes mebie
ueie iees DeLee&led eYeg kes meeLe eue He[s~ Lees[er ner otj Hej jIegkegue kes jepee YeieJeeved eerjece ves ceeie& ceW He[s ngS
DejCekeeC[ 579
cegefveeeW kes nefeeW kes mecetn kees osKekej cegefveeeW mes Hete, eYeg kees yengle oee ueie ieF& DeLee&led Jes vejkebkeeueeW kees
osKekej og:Keer nes iees~
peevelentB HetBefe keme mJeeceer~ meyeojmeer legce Deblejpeeceer~~
efveefMeej efvekej mekeue cegefve KeeS~ megefve jIegyeerj veeve peue eS~~
Yee0 ns mJeeceer DeeHe peeveles ngS Yeer kewmes Het jns nQ? keeeWefke DeeHe meye keg osKevesJeeues Deewj meyekes Devleee&ceer
.
DeLee&led Devlejelcee kee Yeer efveeb$eCe kejves Jeeues, Yeerlej keer Yeer yeele kees peeveves Jeeues nQ~ je#emeeW kes mecetneW ves meYeer
d
ve
JeeveemLeer cegefveeeW kees Kee efueee~ GvneR keer DeJeMes<e DeefmLeeeB eneB He[er nQ~ megvekej jIegkegue kes Jeerj DeLee&led
er
leeieJeerjlee, oeeJeerjlee, efJeeeJeerjlee, HejeeceJeerjlee Deewj Oece&Jeerjlee mes GHeueef#ele YeieJeeved eerjece kes ves$eeW ceW Deeg
es
Yej Deees~
R
oes0 efveefMeej nerve kejnBg cener, Yegpe G"eF Heve keervn~
s
ht
mekeue cegefveve kes Deeeceefve, peeF peeF megKe oervn~~9~~
ig
R
Yee0 ceQ He=LJeer kees je#emeeW mes nerve kej otBiee~ eYeg ves Yegpee G"ekej eefle%ee keer Deewj mecHetCe& cegefveeeW kes Deeece ceW
ll
.A
peepeekej meyekees megKe efoee~
s
cegefve Deiemle kej efMe<e megpeevee~ veece megefleve jefle YeieJeevee~~
ya
ceve ece yeeve jece Heo mesJeke~ meHevesngB Deeve Yejesme ve osJeke~~
N
va
Yee0 eerDeiemle cegefve kes Ske elegj efMe<e Les, Gvekee veece megleer#Ce Lee Deewj GvnW YeieJeeved eerjece kes eefle yengle
Se
Devegjefkele Leer~ Jes ceve, kece& Deewj Jeeve mes eerjece kes eerejCeeW kes mesJeke Les, GvnW mJeHve ceW Yeer otmejs osJelee kee
Yejesmee veneR Lee~
th
ee
eYeg DeeieJeve meJeve megefve HeeJee~ kejle ceveesjLe Deelegj OeeJee~~

P
ns efyeefOe oerveyebOeg jIegjeee~ cees mes Me" Hej keefjnQ oeee~~

si
meefnle Devegpe ceesefn jece ieesmeeF~ efceefuenQ efvepe mesJeke keer veeF~~
ul
iT
Yee0 peeW ner megleer#Ce peer DeHeves keeveeW mes eYeg eerjece kee Deeieceve megve Heees, leeW ner Jes ceve ceW Deveske ceveesjLe
r
Sh
kejles ngS Deelegj neskej oew[ He[s~ ceve ceW meeseves ueies efke ns efJeOeelee! keee cegPe pewmes Me" Hej oerveeW kes yevOeg,
peerJecee$e kes jeee DeLee&led meJe&mJe, jIegjepe eerjece oee kejWies? keee cegPes DeHeves mesJeke keer YeeBefle ner ue#ceCe peer kes
11
meefnle mecHetCe& Jewefoke Jee*dcee kes mJeeceer eermeerlee mes DeefYevve eerjece efceueWies?
20
ceesjs efpee Yejesme o={ veeneR~ Yeieefle efyejefle ve ieeve ceve ceeneR~~
ht
veefnb melemebie peesie peHe peeiee~ veefnb o={ ejve keceue Devegjeiee~~
ig
yr
Yee0 cesjs oe ceW o={ efJeMJeeme veneR nes jne nw efke eYeg cegPes oMe&ve oWies, keeeWefke cesjs ceve ceW Yeefkele, %eeve, Jewjeie
op
keg Yeer veneR nw~ ve lees melmebie efkeee nw Deewj ve ner eesie, peHe, e%e efkeee nw Deewj eYeg kes eerejCekeceueeW ceW o={ esce
C
Yeer veneR nw~
Ske yeeefve keveeefveOeeve keer~ mees efee peekes ieefle ve Deeve keer~~
nesFnQ megHeue Deepeg cece ueeseve~ osefKe yeove Hebkepe YeJe ceeseve~~
Yee0 keCeeefveOeeve YeieJeeved eerjece keer Ske yeeefve DeLee&led Ske eke=efle nw~ Gvekees Jener efee ueielee nw, efpemekees
otmejs kee Deeee veneR nes~ keoeefeled DeHeves Gme mJeYeeJe kes keejCe eYeg cegPes oMe&ve os oWies, keeeWefke cegPes kesJeue eerjece
keer ner ieefle nw~ Deye efJeMJeeme nes ieee Deepe mebmeejYeeJe kees ve kejvesJeeues eYeg eerjece kes cegKekeceue kees osKekej
cesjs ves$e meHeue nes peeeWies~
efveYe&j Hesce ceieve cegefve ieeveer~ keefn ve peeF mees oMee YeJeeveer~~
efoefMe De efyeefoefMe HebLe veefnb metPee~ kees ceQ euesGB keneB veefnb yetPee~~
Yee0 %eeveer cegefve efveYe&j DeLee&led efpemes ceve ceW veneR OeejCe efkeee pee mekes Ssmes DeHeej esce ceW ceive nes iees~ ns HeeJe&leer!
.
megleer#Ce peer keer Jen oMee veneR kener peeleer~ GvnW efoMee leLee efJeefoMee (efoMeeDeeW kee ceOe Yeeie) Deewj ceeie& Yeer veneR
d
ve
metPe jne Lee~ ceQ keewve ntB, keneB kes efueS euee ntB? en keg Yeer megleer#Ce peer veneR mecePe Hee jns Les~
er
keyengBke efHeefj Hees Hegefve peeF&~ keyengBke ve=le kejF iegve ieeF&~~
es
Deefyejue esce Yeieefle cegefve HeeF&~ eYeg osKeefnb le Dees uegkeeF&~~
R
s
Yee0 megleer#Ce peer keYeerkeYeer Heers keer Deesj ceg[les nQ Deewj Hegve: Deeies peeles nQ~ keYeerkeYeer YeieJeeved eerjece kes
ht
ig
iegCeeW kees ieeles ngS ve=le kejves ueieles nQ, keeeWefke megleer#Ce peer kees Deye meye keg eerjececee efoKe jne nw~ cegefve
R
megleer#Ce peer ves DeefJejuee Deewj esceue#eCee Yeefkele eeHle kej ueer nw~ Je=#e keer Dee[ cebs efHekej eYeg eerjece Yeer megleer#Ce
ll
.A
peer keer en Yeefkele keer Gvceelee osKe jns nQ~
s
DeefleMee eerefle osefKe jIegyeerje~ eies oe njve YeJe Yeerje~~
ya
cegefve ceie ceePe Deeue nesF yewmee~ Hegueke Mejerj Heveme Heue pewmee~~
N
leye jIegveeLe efveke eefue DeeS~ osefKe oMee efvepe peve ceve YeeS~~
va
Se
Yee0 mebmeej kes Yee kees otj kejvesJeeues jIeg DeLee&led peerJeeW ceW Jeerj DeLee&led efJeMes<e esjCee osvesJeeues leelHee&le: peerJecee$e
kes esjke eerjece, megleer#Ce peer keer DeefleMee eerefle osKekej Gvekes oe ceW eke nes iees~ megleer#Ce cegefve ceeie& kes yeere
th
ee
ceW ner efmLej neskej yew" iees~ kenue kes Heue kes meceeve Gvekee Mejerj Hegueefkele nes ieee DeLee&led pewmes kenue kes Heue
P
ceW essess keeBs nesles nQ pees yengle egYeles veneR Gmeer ekeej, cegefve kes Mejerj kes jeseW Yeer kenue kes keeBeW kes meceeve
si
Ke[s nes iees~ leye eerjIegveeLe Je=#e keer Dees mes cegefve kes efveke eues Deees~ DeHeves Yekele megleer#Ce peer keer oMee osKekej
ul
eYeg eerjece kees yengle Dee ueiee~

r iT
cegefveefnb jece yeng YeeBefle peieeJee~ peeie ve Oeeve peefvele megKe HeeJee~~
Sh
YetHe He leye jece ogjeJee~ oe elegYe&gpe He osKeeJee~~

11
Yee0 YeieJeeved eerjece ves DeHeves Yekele megleer#Ce peer kees yengle ekeej mes peieeee, Hejvleg Jes peies veneR, keeeWefke megleer#Ce
20
peer YeieJeeved eerjece kes Oeeve mes GlHevve Deueewefkeke megKe Hee jns Les~ leye YeieJeeved eerjece megleer#Ce peer kes oe ceW
ht
efJejepeceeve DeHeves Oevegyee&CeOeejer, veerue veerjOej Meece jceCeere jepee He kees efHee efueee Deewj megleer#Ce peer kes oe cesW
ig
DeHeves DebMe efJe<Ceg peer kes eleg&Yegpe He kee oMe&ve kejeee~

yr
op
cegefve DekegueeF G"e leye kewmes~ efyekeue nerve ceefve Heefve Jej pewmes~~
C
Deeies osefKe jece leveg Meecee~ meerlee Devegpe meefnle megKe Oeecee~~
HejsG uekeg FJe ejveefve ueeieer~ esce ceieve cegefveJej ye[Yeeieer~~

Yee0 leye megleer#Ce cegefve efkeme ekeej Dekeguee kej G"s pewmes ceefCe mes efJenerve esmeHe& Jeekegue nes peelee nw~ DeHeves
meccegKe YeieJeleer eermeerlee SJeb ue#ceCe peer kes meefnle megKe kes Oeece, Meeceue MejerjJeeues eYeg eerjece kees osKekej esce
ceW ceive ye[ Yeeieer cegefve megleer#Ce eYeg kes eerejCeebs mes efueHekej uee"er keer YeeBefle He=LJeer Hej He[ iees~
DejCekeeC[ 581
Yegpe efyeMeeue ieefn efueS G"eF&~ Hejce eerefle jeKes Gj ueeF&~~

cegefveefnb efceuele Deme meesn ke=Heeuee~ keveke leefnb peveg YeW leceeuee~~
jece yeove efyeueesefke cegefve "e{e~ ceevengB efe$e ceePe efueefKe kee{e~~
Yee0 eYeg ves efJeMeeue YegpeeDeeW (Depeeveg uecyeer) mes megleer#Ce peer kees Heke[kej G"e efueee Deewj Delevle efeelee kes
keejCe eerjece ves megleer#Ce peer kees osj leke oe mes ueieees jKee~ ke=Heeueg eerjece cegefve megleer#Ce peer mes efceueles ngS Fme
ekeej megMeesefYele ngS, ceevees leceeue Je=#e mJeCe&cee Je=#e kees YeW jne nes~ megleer#Ce cegefve eerjece kes cegKe kees osKeles ngS
d .
Ke[s jns, ceevees Jes efe$e Heueke kes yeere mes efvekeeues ngS efe$e nQ~
ve
er
oes0 leye cegefve oe Oeerj Oeefj, ieefn Heo yeejefnb yeej~
es
efvepe Deeece eYeg Deeefve keefj, Hetpee efyeefyeOe ekeej~~10~~
R
Yee0 leye cegefve megleer#Ce peer ves oe ceW Oewe& OeejCe kejkes yeejcyeej eYeg kes eerejCe Heke[kej YeieJeeved kees DeHeves
s
ht
Deeece ceW ues Deekej eYeg eerjece keer Deveske ekeej mes Hetpee keer~
ig
ken cegefve eYeg megveg efyeveleer ceesjer~ Demlegefle kejewb keJeve efyeefOe leesjer~~
R
ll
ceefncee Deefcele ceesefj ceefle Leesjer~ jefye mevcegKe Keeesle DeBpeesjer~~
.A
Yee0 megleer#Ce cegefve kenves ueies, ns eYeg eerjece! DeeHe cesjer eeLe&vee megefvees, ceQ efkeme ekeej mes DeeHekeer mlegefle keB?
s
ya
DeeHekeer ceefncee Demeerce nw Deewj cesjer yegef yengle Lees[er nw, pewmes mete& kes meccegKe pegievet kee Gpeeuee DeLee&led peesefle nes~
N
Meece leecejme oece Mejerjced~ pee cegkeg HeefjOeve cegefveeerjced~~
va
HeeefCe eeHe Mej keef letCeerjced~ veewefce efvejblej eerjIegyeerjced~~

Se
Yee0 veerues keceue keer ceeuee kes meceeve jnjs Deewj efJevecelee mes Pegkeves kes keejCe ceeueekeej MejerjJeeues, pee kee
th
cegkeg Deewj cegefveJem$e kees HeefjOeeve yeveekej OeejCe kejves Jeeues, neLeeW ceW Oeveg<eyeeCe leLee keef eosMe cebs lejkeme kemes
ee
ngS, Ssmes eermeerlee kes meeLe Jele&ceeve jIegJeerj DeeHe eerjece kees ceQ efvejvlej veceve kejlee ntB~
P
ceesn efJeefHeve Ieve onve ke=Meeveg:~ meble mejesn keeveve Yeeveg:~~

si
ul
efveefMeej keefjJeLe ce=iejepe:~ $eeleg meoe vees YeJe Keie yeepe:~~

iT
Yee0 Ieves ceesn Jeve kees peueeves kes efueS Deefive kes meceeve Deewj mevleHe keceueeW kees efJekeefmele kejves kes efueS mete&
r
Sh
kes meceeve, je#emeHe neLeer mecetneW kes efueS efmebn leLee mebmeejHe He#eer kees ve kejves kes efueS yeepe He#eer mJeHe
11
eerjece peer DeeHe nceejer efvejvlej j#ee kejW~

20
DeCe veeve jepeerJe megJesMeced~ meerlee veeve ekeesj efveMesMeced~~

ht
nj efo ceeveme yeeue cejeueced~ veewefce jece Gj yeeng efJeMeeueced~~

ig
Yee0 ueeue keceue kes meceeve DeCe ves$e, megvoj JesMeJeeues, eermeerlee kes ves$e ekeesj kes evcee, efMeJe peer kes ceveHe
yr
op
ceevememejesJej kes jepenbme, efJeMeeue oe Deewj efJeMeeue YegpeeJeeues eerjece kees ceQ eCeece kejlee ntB~
C
mebMee meHe& iemeve Gjieeo:~ Meceve megkeke&Me leke& efJe<eeo:~~
YeJe Yebpeve jbpeve megj etLe:~ $eemeg meoe vees ke=Hee JeLe:~~
Yee0 mebMeeHe meHe& kees Keeves kes efueS ie[ kes meceeve leLee ke"esj kegleke& Deewj og:Ke kees meceeHle kejves Jeeues,
YekeleeW kes mebmeejYeeJe kees ve kejves Jeeues, osJemecetneW kees Deevevo osvesJeeues, Ssmes Devevle ke=HeeDeeW kees OeejCe kejvesJeeues,
eYeg eerjece peer DeeHe nceejer j#ee kejW~
efveieg&Ce meiegCe efJe<ece mece Heced~ %eeve efieje ieesleerlecevetHeced~~
DeceueceefKeueceveJeeceHeejced~ veewefce jece Yebpeve ceefn Yeejced~~
Yee0 nseiegCeeW mes otj Deewj meYeer keueeCe iegCeieCeeW mes egkele, YeefkelenerveeW kes efueS efJe<ece Deewj YekeleeW kes efueS
mecemJeHe DeLeJee YekeleeW kes efueS efJe<ece Deewj %eeefveeeW kes efueS mecemJeHe, %eeve DeLee&led yegef, JeeCeer Deewj FefveeW
mes Deleerle, GHeceejefnle, efvece&ue, DeKeC[, efvevoejefnle leLee Heejjefnle He=LJeer kes Yeej kees ve kejvesJeeues, eerjece kees ceQ
veceve kejlee ntB~
d .
ve
Yee keuHeHeeoHe Deejece:~ lepe&ve eesOe ueesYe ceo keece:~~
er
Deefle veeiej YeJe meeiej mesleg:~ $eeleg meoe efovekej kegue kesleg:~~
es
Delegefuele Yegpe eleeHe yeue Oeece:~ keefueceue efJeHegue efJeYebpeve veece:~~
R
Oece& Jece& vece&o iegCeg ieece:~ meblele Mevleveesleg cece jece:~~
s
ht
Yee0 YekeleeW kes efueS keuHeJe=#eeW kes Deejece DeLee&led GeevemJeHe, eesOe, ueesYe, ceo Deewj keece kees lepe&ve DeLee&led
ig
obef[le kejvesJeeues, Delevle kegMeue Deewj YeJemeeiej kes mesleg leLee mete&kegue kes HeleekeemJeHe eerjece DeeHe efvejvlej j#ee
R
kejW~ efpevekeer YegpeeDeeW kes eleeHe Delegueveere nQ, pees yeue kes Oeece nQ, efpevekee veece keefueegie kes Deveske ceueeW kee
ll
.A
veeMeke nw, pees mJeeb Oece& kes keJeemJeHe nQ, DeLeJee Oece& ner efpevekee keJee nw, efpevekes iegCeeW kes mecetn vece&o DeLee&led
s
megKe osves Jeeues Deewj Jeemeveelceke efJeveeso kees ve kejves Jeeues nQ, Ssmes YeieJeeved eerjece efvejvlej cesje keueeCe kejles
jnW~
ya
N
va
efJeMes<e : Fme oesns keer eLece mes ueskej 16 hebefeeeW ceW ner eerjeceeefjleceeveme kee heg<e mete nw~
Se
peoefHe efyejpe yeeHeke Deefyeveemeer~ meye kes oe efvejblej yeemeer~~

th
leoefHe Devegpe eer meefnle Kejejer~ Jemeleg ceveefme cece keeveveeejer~~

ee
Yee0 YeieJeeved eeefHe jpeesiegCe mes otj, meJe&JeeHeke, DeefJeveeMeer leLee efvejvlej meyekes oe ceW efveJeeme kejves Jeeues nQ,
P
efHej Yeer ns Kej veeceke je#eme kes Me$eg! ns oC[ke keeveve ceW YeceCe kejvesJeeues eerjece! DeeHe eerue#ceCe Deewj meerlee
si
ul
peer kes meefnle cesjs ceve ceW efveJeeme kejW~

iT
pes peeveefnb les peevengB mJeeceer~ meiegve Deiegve Gj Deblejpeeceer~~

r
Sh
pees keesmeue Heefle jeefpeJe veevee~ kejG mees jece oe cece Deevee~~
11
Yee0 ns mJeeceer! pees ueesie DeeHe meiegCe, meekeej Deewj meyekes oe ceW Devleee&ceer He mes jnvesJeeues eYeg kees efveieg&Ce
20
He mes peeve jns nQ, Jes peeveles jnW, Gve Demeled Heef#eeeW kees ceQ s[vee ner veneR eenlee~ ceQ lees Flevee ner kenlee ntB efke pees
DeeesOeeHeefle keceueveeve DeeHe YeieJeeved eerjece nQ, Jes ner DeeHe cesjs oe kees DeHevee cebefoj yevee ueW~
ht
ig
Deme DeefYeceeve peeF peefve Yeesjs~ ceQ mesJeke jIegHeefle Heefle ceesjs~~
yr
megefve cegefve yeeve jece ceve YeeS~ yengefj njef<e cegefveJej Gj ueeS~~
op
C
Yee0 cesjs ceve mes Ssmee DeYeer ceeve, DeLeJee DeefYeceeve Yetuekej Yeer veneR peees efke ceQ megleer#Ce, eerjece kee mesJeke ntB
Deewj jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece cesjs mJeeceer nQ~ cegefve kes Jeeve megvekej, eerjece kes ceve kees yengle Yeees Deewj
emevve neskej eYeg ves cegefveeeW ceW es megleer#Ce peer kees efhej oe mes ueiee efueee Deewj yeesues
Hejce emevve peeveg cegefve ceesner~ pees yej ceeBieng osG mees leesner~~
cegefve ken ceQ yej keyengB ve peeBee~ mecegefPe ve HejF Pet" kee meeBee~~
DejCekeeC[ 583
Yee0 ns cegefve megleer#Ce! DeeHe cegPes Hejce emevve peeveW~ DeeHe pees Jejoeve ceeBieW Jen ceQ DeeHekees os oBt~ cegefve megleer#Ce peer
ves kene, ceQves keYeer Jejoeve ceeBiee ner veneR, keeeWefke keee Pet"e nw Deewj keee mele cegPes keg Yeer mecePe veneR He[lee~
legceefnb veerke ueeiew jIegjeF&~ mees ceesefn osng oeme megKeoeF&~~
Deefyejue Yeieefle efyejefle efyeieevee~ nesng mekeue iegve ieeve efveOeevee~~
eYeg pees oervn mees yej ceQ HeeJee~ Deye mees osng ceesefn pees YeeJee~~
.
Yee0 ns jIegjepe eerjece! ns oemeeW kees megKe osvesJeeues eYeg! DeeHekees pees Dee ueies Jen cegPes os oerefpees~ leye
d
ve
YeieJeeved eerjece ves kene, ns megleer#Ce! legce DeefJejue Yeefkele, Jewjeie, mebmeej keer veMJejlee kes %eeve leLee meYeer es iegCeeW
er
SJeb DeLe&Hebeke kes %eeve kes keesMe nes peeDees~ megleer#Ce peer ves kene efke DeeHeves pees Jejoeve efoee Jen ceQ Hee ieee, DeLeJee
es
Jen lees ceQ Henues ner eeHle kej egkee ntB~ Deye lees cegPes Jen oerefpees, pees cegPes Yeelee nw~
R
s
efJeMes<e mJemJeHe, HejmJeHe, GHeeemJeHe, efJejesOeermJeHe Deewj HeuemJeHe kes %eeve kees DeLe&Hebeke %eeve kenles
ht
ig
nQ~ ener efJe%eeve kes veece mes peevee peelee nw~ leLee DeveveesHeeelJe, Devevee&nlJe Deewj DeveveMes<elJe DeLee&led YeieJeeved ner
R
cesjs Skecee$e GHeee nQ, ceQ kesJeue YeieJeeved kes efueS ntB Deewj ceQ kesJeue YeieJeeved kee ntB, ener Dekeej $ese kee %eeve ner
ll
.A
eneB %eeve nw~
s
oes0 Devegpe peevekeer meefnle eYeg, eeHe yeeve Oej jece~
ya
cece efne ieieve Fbog FJe, yemeng meoe efve<keece~~11~~
N
va
Yee0 ns meJe&meceLe& YeieJeeved eerjece! DeeHe ess YeeF& ue#ceCe peer Deewj peevekeer peer kes meefnle Oeveg<eyeeCe OeejCe
Se
kejkes DeekeeMe ceW evcee keer YeeBefle meebmeeefjke keeceveeDeeW mes jefnle cesjs oe ceW efvejvlej efveJeeme keerefpees~
th
SJecemleg keefn jceeefveJeemee~ njef<e eues kegbYepe $e+ef<e Heemee~~

ee
cegefve eveece keefj ken kej peesjer~ megveng veeLe efyeveleer Ske ceesjer~~
P
si
Yee0 jcee DeLee&led meerlee peer kes oe cebs efveJeeme kejvesJeeues YeieJeeved eerjece SJecemleg (Ssmee ner nes) Fme ekeej
ul
kenkej emevve neskej cenef<e& kegcYepe kes Heeme eues~ megleer#Ce cegefve ves eCeece kejkes neLe pees[kej kene, ns veeLe! cesjer
iT
Ske eeLe&vee megefvees

r
Sh
yengle efoJeme ieg ojMeve HeeS~ YeS ceesefn Sefnb Deeece DeeS~~
11
Deye eYge mebie peeGB ieg HeeneR~ legce kenB veeLe efvenesje veeneR~~
20
Yee0 ns veeLe! cegPes Fme Deeece ceW Deees ngS Deewj iegosJe kes oMe&ve Heees ngS yengle efove nes iees~ Deye ceQ DeeHekes
ht
meeLe ner iegosJe eerDeiemle kes Heeme peeTBiee~ FmeceWs DeeHekees keesF& efvenesje veneR DeLee&led ceQ DeeHekee ke=le%e veneR jntBiee~
ig
yr
cegPes peevee lees Lee ner Deewj meeLe DeeHe efceue iees~ DeLeJee, DeeHe Hej cesje keesF& efvenesje veneR nesiee~
op
osefKe ke=HeeefveefOe cegefve elegjeF&~ efueS mebie efyenBmes ew YeeF&~~

C
HebLe kenle efvepe Yeieefle DevetHee~ cegefve Deeece HengBes megjYetHee~~
Yee0 ke=Hee kes meeiej YeieJeeved eerjece ves cegefve keer elegjlee osKekej, Gvekees (megleer#Ce peer kees) DeHeves meeLe ues efueee,
oesveeW YeeF& nBmeves ueies~ ceeie& cebs DeHeves GHecee mes jefnle Deueewefkeke Yeefkele kee JeCe&ve kejles ngS, osJeYetefce mJeie& keer j#ee
kejvesJeeues YeieJeeved eerjece cegefve eerDeiemle kes Deeece ceW HengBe iees~
legjle megefleve ieg Heefnb ieeT~ keefj ob[Jele kenle Deme YeeT~~
veeLe keesmeueeOeerMe kegceeje~ DeeS efceueve peiele DeeOeeje~~
jece Devegpe mecesle yewosner~ efveefMe efove osJe peHele nG pesner~~
Yee0 megleer#Ce peer legjvle iegosJe Deiemle peer kes Heeme iees Deewj oC[Jeled kejkes Fme ekeej kenves ueies, ns veeLe!
peieled kes DeeOeejmJeHe, DeeesOeevejsMe eeroMejLe kes Heg$e eerjece, DeeHemes efceueves kes efueS DeLee&led DeeHeeer kes oMe&ve
kes efueS Deees nQ~ ns osJe! efpevnW DeeHe jeleefove peHeles nbw, Jes ner Hejyee YeieJeeved eerjece, ue#ceCe peer Deewj YeieJeleer
d .
ve
efJeosnveefvoveer eermeerlee kes meeLe DeeHekes eneB HeOeejs nQb~
er
megvele Deiemle legjle Gef" OeeS~ nefj efyeueesefke ueeseve peue eS~~
es
cegefve Heo keceue Hejs ew YeeF&~ $e+ef<e Deefle eerefle efueS Gj ueeF&~~
R
s
Yee0 megleer#Ce peer kes Jeeve megveles ner Deiemle peer legjvle G" oew[s Deewj eernefj kees osKekej Gvekes ves$eeW ceW esce kes
ht
DeeBmet e iees~ oesveeW YeeF& eerjeceue#ceCe peer Deiemle cegefve kes ejCekeceueeW Hej He[ iees Deewj Deiemle peer Yeer
ig
R
Delevle esce mes GvnW oe mes ueiee efueS~
ll
.A
meeoj kegMeue HetBef cegefve ieeveer~ Deemeve yej yew"ejs Deeveer~~
Hegefve keefj yeng ekeej eYeg Hetpee~ ceesefn mece YeeieJeble veefnb otpee~~
s
ya
penB ueefie jns DeHej cegefve ye=boe~ nj<es meye efyeueesefke megKekeboe~~
N
Yee0 %eeveercegefve Deiemle peer ves DeeojHetJe&ke eYeg mes kegMeue Hetkej DeHeves Deeece ceW ues Deekej eerjece, ue#ceCe,
va
meerlee peer kees Deemeve Hej efye"eee Deewj efHej Deiemle peer ves eYeg keer yengle ekeej mes Hetpee keer Deewj kene efke cesjs
Se
meceeve keesF& otmeje YeeieMeeueer veneR nw~ peneB leke Deewj Yeer cegefveeeW kes mecetn Les, Jes meye megKe kes cesIemJeHe YeieJeeved
th
eerjece kees osKekej emevve nes iees~

P ee
oes0 cegefve mecetn cenB yew" eYeg, mevcegKe meye keer Deesj~
si
Mejo Fbog leve efeleJele, ceevengB efvekej ekeesj~~12~~

ul
iT
Yee0 eYeg eerjece cegefve mecetn ceW meyekeer Deesj meccegKe neskej yew"s nQ Deewj meYeer cegefvepeve eYeg kees Fmeer ekeej osKe
r
jns nQ, pewmes ekeesj kes mecetn Mejo kes evceC[ue kees efvenejlee nw~
Sh
leye jIegyeerj kene cegefve HeeneR~ legce meve eYeg ogjeJe keg veeneR~~
11
legce peeveng pesefn keejve DeeeGB~ leeles leele ve keefn mecegPeeeGB~~

20
Yee0 leye jIegJeerj eerjece ves Deiemle cegefve mes kene, ns eYeg! DeeHemes keg Yeer efHeeJe veneR nw~ DeeHe peeveles nQ, ceQ
ht
efpeme keejCe mes eneB Deeee ntB~ ns leele! FmeefueS ceQves DeeHekees kenkej veneR mecePeeee nw~
ig
yr
Deye mees ceb$e osng eYeg ceesner~ pesefn ekeej ceejewb cegefveesner~~
op
cegefve cegmegkeeves megefve eYeg yeeveer~ HeBtsng veeLe ceesefn kee peeveer~~
C
Yee0 ns eYeg! Deye DeeHe cegPes Jener ceb$e DeLee&led mecceefle oerefpees efpeme ekeej mes ceQ cegefveeeW kes esner DemegjeW kees ceej
meketB~ eYeg keer JeeCeer megvekej Deiemle peer cegmkegjees, ns veeLe! DeeHeves cegPes keee peevekej Hete nw?
legcnjsF Yepeve eYeeJe DeIeejer~ peeveGB ceefncee kegke legcnejer~~
Tceefj le efyeMeeue leJe ceeee~ Heue yeeeb[ Deveske efvekeeee~~
peerJe ejeej pebleg meceevee~ Yeerlej yemeefnb ve peeveefnb Deevee~~
DejCekeeC[ 585
les Heue Ye#eke keef"ve kejeuee~ leJe [j [jle meoe meesG keeuee~~
les legce mekeue ueeskeHeefle meeF~ HetBsng ceesefn cevegpe keer veeF~~
Yee0 ns DeIeejer DeLee&led HeeHeeW kes veeMeke! DeeHe ner kes Yepeve kes eYeeJe mes ceQ DeeHekeer keg ceefncee kees peevelee ntB~
DeeHekeer ceeee efJeMeeue ietuej kes Je=#e kes meceeve nw~ Deveske yeeeC[eW kes mecetn Gmeer kes Heue nQ~ ejDeej DeLee&led
efeledDeefeled, eslevepe[ peerJe Gve HeueeW ceW jnvesJeeues essess pevleg cejeW kes meceeve nQ pees Gve yeeeC[He
HeueeW kes Yeerlej jnles nQ Deewj DeHeves Deefleefjkele Deewj keg Yeer veneR peeveles DeLee&led meerefcele %eeveJeeues nesles nQ~ Gve
d .
ve
yeeeC[He HeueeW kee Ye#eCe kejves Jeeuee, keef"ve Yeebkej Jen keeue Yeer DeeHekes Yee mes efvejvlej [jlee jnlee nw~ Jener
er
DeeHe mecHetCe& ueeskeeW kes mJeeceer eerjece ceveg<e keer YeeBefle cegPemes eMve kej jnW nQ~
es
efJeMes<e eneB Togcyej Meyo kee DeHeYebMe ner Tceefj nw, efpemekee DeLe& neslee nw, ietuej~
R
s
en yej ceeieGB ke=Heeefvekeslee~ yemeng oe eer Devegpe meceslee~~
ht
ig
Deefyejue Yeieefle efyejefle melemebiee~ ejve mejesn eerefle DeYebiee~~
R
peeefHe yee DeKeb[ Deveblee~ DevegYeJe iece Yepeefnb pesefn meblee~~
ll
.A
Deme leJe He yeKeeveGB peeveGB~ efHeefj efHeefj meiegve yeejefle ceeveGB~~
meblele oemeve osng ye[eF&~ leeles ceesefn HetBsng jIegjeF&~~
s
ya
Yee0 ns ke=Hee kes YeJeve eerjece! ceQ DeeHe mes en Jejoeve ceeBielee ntB efke, DeeHe cesjs oe ceW YeieJeleer eermeerlee peer SJeb
N
ue#ceCe peer kes meeLe efveJeeme keerefpees~ eeefHe DeeHe KeC[jefnle Deewj Devlejefnle Hejyee Hejceelcee nQ pees DevegYeJe iece
va
nQ, efpevnW mevle Yepeles nQ~ DeeHekes Fme ekeej kes He kees ceQ peevelee Yeer ntB Deewj JeeKeeve kejkes kenlee Yeer ntB,
Se
leLeeefHe meiegCeyee cebs ner ceQ yeejcyeej DeHevee esce ceevelee ntB DeLee&led efveieg&Ceyee kees peevekej Yeer meiegCeyee cebs esce
th
kejlee ntB~ DeeHe oemeebbs kees efvejvlej ye[hheve osles nQ~ ns jIegkegue kes jepee eerjece! FmeefueS DeeHeves cegPemes Hete nw~
P ee
nw eYeg Hejce ceveesnj "eTB~ HeeJeve Hebeyeer lesefn veeTB~~

si
ieesoeJejer veoer lenB yenF&~ eeefjng pegie eefme mees DenF&~~

ul
iT
Yee0 ns eYeg! Ske Hejce ceveesnj DeLee&led megvoj Deewj HeefJe$e mLeeve nw, Gmekee HebeJeer veece nw~ JeneB HeeBe Je kes
r
Je=#e nQ, FmeefueS Gmes HebeJeer kenles nQ~ JeneB Hej ieesoeJejer veoer yenleer nQ, pees eejeW egieeW ceW eefme nQ~
Sh
ob[ke yeve Hegveerle eYeg kejnt~ Gie meeHe cegefveJej kej njnt~~
11
yeeme kejng lenB jIegkegue jeee~ keerpes mekeue cegefveve Hej oeee~~
20
Yee0 ns eYeg! oC[ke Jeve kees HeefJe$e kej oerefpees Deewj cegefvees ieewlece peer kes MeeHe kes eYeeJe kees Deye meceeHle kej
ht
oerefpees~ ns jIegkegue kes jepee! eerjece oC[ke Jeve kes Devle&ieled Gmeer HebeJeer veeceke mLeeve ceW DeeHe efveJeeme keerefpees
ig
yr
Deewj meYeer cegefveeeW Hej oee keerefpees~

op
eues jece cegefve Deeemeg HeeF&~ legjleefnb Hebeyeer efveejeF&~~

C
efoJe uelee gce eYeg ceve Yeees~ efvejefKe jece lesG Yees megnees~~
ueKeve jece efmee ejve efvenejer~ keeveve DeIe iee Yee megKekeejer~~
Yee0 cegefve keer Dee%ee Heekej eermeerlee SJeb ue#ceCe peer mes GHeueef#ele YeieJeeved eerjece eue He[s Deewj MeerIe ner HebeJeer
pee HengBes~ mJeieer&e ueleeDeeW mes Deeefuebefiele Je=#e eYeg kes ceve kees Yee iees, Jes Yeer (uelee Deewj Je=#e) eYeg eerjece kes
oMe&ve kejkes yengle megneJeves nes iees~ ue#ceCe peer, YeieJeeved eerjece SJeb YeieJeleer eermeerlee kes eerejCeeW kes oMe&ve kejkes
oC[ke Jeve kee HeeHe euee ieee Deewj Jen megKekej nes ieee~
oes0 ieerOejepe meeW YeW YeF, yeng efyeefOe eerefle ye{eF~
ieesoeJejer meceerHe eYeg, jns Hejve ie=n eF~~13~~
Yee0 yengle ekeej mes esce ye{ekej eYeg eerjece keer efiejepe mes YeW DeLee&led efce$elee ngF&~ eYeg HeCe&keger yeveekej
.
ieesoeJejer veoer kes meceerHe efveJeeme efkees~
d
ve
peye les jece keervn lenB yeemee~ megKeer YeS cegefve yeerleer $eemee~~
er
efieefj yeve veoer leeue efye eS~ efove efove eefle Deefle nesefnb megneS~~
es
Keie ce=ie ye=bo Devebefole jnneR~ ceOegHe ceOegj iegbpele efye uenneR~~
R
mees yeve yejefve ve meke Deefnjepee~ peneB eie jIegyeerj efyejepee~~
s
ht
ig
Yee0 YeieJeeved eerjece ves peye mes HebeJeer cebs efveJeeme efkeee leYeer mes meYeer cegefve megKeer nes iees Deewj meyekee Yee
R
meceeHle nes ieee~ HeJe&le, Jeve, veoer Deewj leeueeye es meye efoveesefove eBJe mes egkele Deewj Delevle megneJeves nesves ueies~
ll
.A
Heef#eeeW Deewj efnjCeeW kes mecetn Deeveefvole jnves ueies~ Yecej ceOegj iegbpeej kejles ngS efJe eeHle kej jns nQ DeLee&led megvoj
ueie jns nQ~ Gme Jeve kee JeCe&ve meHe&jepe Mes<e Yeer veneR kej mekeles, peneB eke DeLee&led meiegCe meekeej He ceW jIegJeerj
s
DeLee&led peerJeeW kes efJeMes<e esjke eerjece efJejepe jns nQ~ ya
N
va
efJeMes<e uebIeefvle HeeHe HegCe ceeiee&ved es les jIeJe: peerJee: leeved efJeMes<esCe Fjeefle, DeLee&led esjeefle e: me: jIegJeerj:~
Se
Ske yeej eYeg megKe Deemeervee~ ueefceve yeeve kens uenervee~~

megj vej cegefve meejeej meeF~ ceQ HetGB efvepe eYeg keer veeF~~
th
ee
ceesefn mecegPeeF kenng meesF osJee~ meye leefpe kejewb ejve jpe mesJee~~
P
kenng ieeve efyejeie De ceeee~ kenng mees Yeieefle kejng pesefnb oeee~~
si
Yee0 Ske yeej peye eYeg eerjece megKeemeve Hej yew"s ngS Les, DeLeJee, megKeHetJe&ke Deemeerve Les, Gme mecee ue#ceCe peer ves
ul
iT
ue mes efJenerve Jeeve kens, ns eYeg! eeefHe DeeHe ej Deewj Deej meefnle osJeleeDeeW, ceveg<eebs Deewj cegefveeeW kes mJeeceer nQ,
r
Sh
efHej Yeer ceQ DeeHe mes DeHeves eYeg keer YeeBefle Het jne ntB DeLee&led efJeMes<eeefOekeej kee eeesie kej jne ntB~ ns osJe! cegPes Jener
leJe mecePeekej keefnes, efpememes meye keg es[kej DeeHekeer eerejCejpe keer mesJee kej mekeBt~ cegPes ceeeeleJe kees
11
mecePeeFes Deewj %eeve Deewj Jewjeie kes mecyevOe ceW keefnS~ cegPes Jen Yeefkele mecePeeFes, efpemekes keejCe DeeHe peerJeeW Hej
20
oee kejles nQb~

ht
oes0 F&MJej peerJeefnb Yeso eYeg, mekeue kenng mecegPeeF~

ig
yr
peeles nesF ejve jefle, Meeske ceesn Yece peeF~~14~~

op
Yee0 ns eYeg! F&MJej Deewj peerJe kes yeere Jele&ceeve mecHetCe& YesoeW kees mecePeekej keefnes, efpememes cegPes DeeHekes eerejCeeW
C
ceW Yeefkele nes peees Deewj cesje Meeske, ceesn leLee Yece euee peees~
Leesjsefn cenB meye kenGB yegPeeF&~ megveng leele ceve ceefle efele ueeF&~~
Yee0 YeieJeeved eerjece yeesues, ns Yewee ue#ceCe! Deye ceQ Lees[s ceW ner meye keg mecePeekej kenlee ntB~ ns Yewee ue#ceCe!
Fmes ceve, yegef Deewj efee ueieekej megefvees Fmecebs Denbkeej cele ueieeFesiee, DeveLee Meem$e mecePe ceW veneR Deeesiee~
DejCekeeC[ 587
ceQ De ceesj leesj lewb ceeee~ pesefnb yeMe keervns peerJe efvekeeee~~
iees ieesej penB ueefie ceve peeF&~ mees meye ceeee peevesng YeeF&~~
Yee0 en ceQ ntB en cesje nw, en let nw en lesje nw, Fme ekeej peieled ceW DeHeves mecyevOeeW keer keuHevee ner ceeee nw,
efpemeves mecHetCe& peerJeeW kees DeHeves JeMe ceW kej jKee nw~ en ceve peneB leke FefveeW Deewj FefveeW kes efJe<eeeW ceW peelee nw,
ns YeeF&! Jen meye ceeee ner mecePees~
.
lesefn kej Yeso megveng legce meesT~ efyeee DeHej Deefyeee oesT~~
d
ve
Ske og DeefleMee ogKeHee~ pee yeMe peerJe Hejs YeJeketHee~~
er
Ske jeF peie iegve yeMe peekes~ eYeg esefjle veefnb efvepe yeue leekes~~
es
Yee0 Gme ceeee kee Yeer legce Yeso megvees~ Jen ceeee Yeer efJeee Deewj DeefJeee veeceke oes YesoeW mes ege nQb~ Ske DeLee&led
R
s
DeefJeee veeceke ceeee Delevle og Deewj og:KeHe nw, efpemekes JeMe ceW ngS es peerJe mebmeej kes ketHe ceW He[s nQb~ Ske
ht
DeLee&led efJeee peieled keer jevee kejleer nw, efpemekes JeMe ceW melJe, jpeme, Deewj leceme es leerveeW iegCe nQ~ Jen eYeg mes esefjle
ig
R
neskej peieled keer jevee kejleer nw, Gmekes Heeme efvepeer keesF& yeue veneR nw~
ll
.A
ieeve ceeve penB SkeG veeneR~ osefKee yee He meye ceeneR~~
keefne leele mees Hejce efyejeieer~ le=Ce mece efmeef leerefve iegve leeieer~~
s
ya
Yee0 %eeve Gmes kenles nQ, peneB ceeve Deeefo Ske Yeer oes<e veneR jnlee Deewj peneB meye ceW yeeHe kes oMe&ve nesles nQb~ ns
N
leele! Gmeer kees Hejce JewjeieJeeve kenvee eeefnes pees DeefCeceeefo efmeefeeW Deewj leerveeW iegCeeW kees le=Ce kes meceeve leeie oslee
va
nw~
Se
oes0 ceeee F&Me ve DeeHeg kenB, peeve keefne mees peerJe~

th
ee
yebOe cees#e eo meye& Hej, ceeee esjke MeerJe~~15~~

P
Yee0 pees DeHeves kees ceeee kee F&MJej veneR mecePelee Gmeer kees peerJe kenles nQ Deewj F&MJej YeieJeodefJeeW kees yevOeve
si
leLee YeieJeodYekeleeW kees cees#e osvesJeeuee DeLeJee DeHeves YekeleeW kees cees#e osves Jeeues meYeer keejCeeW leLee efeledDeefeled Jeie&
ul
iT
mes Hejs ceeee kee esjke leLee efMeJe DeLee&led keueeCekeejer nw~
r
Oece& les efyejefle peesie les ieevee~ ieeve cees#eeo yeso yeKeevee~~
Sh
peeles yesefie JeGB ceQ YeeF&~ mees cece Yeieefle Yeiele megKeoeF&~~
11
mees mJeleb$e DeJeuebye ve Deevee~ lesefn DeeOeerve ieeve efyeieevee~~

20
Yeieefle leele DevegHece megKecetuee~ efceueF pees meble nesF Devegketuee~~

ht
Yee0 Oece& mes Jewjeie leLee eesie mes %eeve GHeueyOe neslee nw~ JesoeW ves kene nw efke %eeve cees#e kees osves Jeeuee nw~ ns
ig
yr
YeeF&! efpememes ceQ MeerIe emevve nes peelee ntB, Jener Yekeleebs kees megKe osves Jeeueer cesjer Yeefkele nw~ Jen mJeleb$e nw, Gmekee keesF&
op
otmeje DeJeuecye veneR nw~ %eeve Deewj efJe%eeve meye Gmeer kes DeOeerve nQ~ ns leele! cesjer Yeefkele GHeceejefnle, megKeebs kee keejCe
C
nw, peye mevle Devegketue nesles nQ, leYeer Jen efceueleer nw~
Yeieefle efke meeOeve kenGB yeKeeveer~ megiece HebLe ceesefn HeeJeefnb eeveer~~
eLeceefnb efyee ejve Deefle eerleer~ efvepe efvepe kece& efvejle egefle jerleer~~
Sefn kej Heue Hegefve efye<ee efyejeiee~ leye cece ejve GHepe Devegjeiee~~
eJeCeeefoke veJe Yeefe {eneR~ cece ueeruee jefle Deefle ceve ceeneR~~
meble ejve Hebkepe Deefle escee~ ceve ece yeeve Yepeve { vescee~~
ieg efHeleg ceeleg yebOeg Heefle osJee~ meye ceesefn kenB peeves { mesJee~~
cece iegve ieeJele Hegueke Mejerje~ ieoieo efieje veeve yen veerje~~
keece Deeefo ceo obYe ve peekes~ leele efvejblej yeMe ceQ leekes~~
Yee0 ns ue#ceCe! Deye ceQ Yeefkele kes meeOeveeW kees yeKeevekej kenlee ntB Fmekee ceeie& yengle ner megiece nw, Fmemes eeCeer
cegPes Hee peeles nQ~ meJe&eLece pevcevee yeeeCe SJeb mebmkeej mes efpe, meebieesHeebie JesoHee" mes efJee Deewj Jeso%e nesves mes
d .
ve
eesef$ee kens peevesJeeues yeeeCeeW kes ejCeeW ceW Delevle eerefle nesveer eeefnes Deewj JesoefJeefnle Deewj Jeso keer HejcHeje kes
er
Devegmeej DeHevesDeHeves kece& ceW efveeHetJe&ke jle nes~ efHej Fmeer kee Heue nw efJe<eeeW kee Jewjeie DeLee&led Jeso efJeefnle kece&
es
ceW efvejle nesves mes Fmekes Heue kes He ceW meeOeke kees efJe<eeeW mes Jewjeie nes peelee nw~ efHej GmeceW cesjs ejCeeW kes eefle
R
esce GlHevve neslee nw, efHej eJeCe, keerle&ve, mcejCe, HeeomesJeve, Dee&ve, Jevove, oeme, meKe leLee Deelce efveJesove en
s
veew YeefkeleeeB o={ nesleer nw Deewj cesjer ueeruee kes eefle ceve ceW Delevle Devegjeie nes peelee nw~ mevleeW kes eerejCekeceueeW ceW
ht
ig
Delevle esce, ceve, kece& Deewj Jeeve kes eje o={ efveeceHetJe&ke cesje Yepeve kejvee, ieg, efHelee, ceelee, Heefle, osJelee en
R
meye cegPeer kees peeve ues Deewj o={ mesJee kejs~ cesjs iegCeeW kees ieelesieeles peye Mejerj ceW HeguekeeJeefue nes peees, JeeCeer ieoieo
ll
.A
nes, ves$eeW mes DeegHeele nes, keece, eesOe, ueesYe, ceo, ocYe, es meye efpevekes Heeme ve nes, ns Yewee! ceQ efvejvlej Gmeer kes
JeMe ceW jnlee ntB~
s
ya
oes0 yeeve kece& ceve ceesefj ieefle, Yepeve kejefnb efve<keece~
N
efleve kes oe keceue cenB, kejGB meoe efyeeece~~16~~
va
Se
Yee0 pees ceve, kece& Deewj Jeeve mes Skecee$e cesje ner Deeee ueskej efve<keece YeeJe mes Yepeve kejles nQ, Gvekes oe
keceue ceW ceQ efvejvlej efJeeece kejlee nBt~
th
ee
Yeieefle peesie megefve Deefle megKe HeeJee~ ueefceve eYeg ejveefve efmej veeJee~~
P
Sefn efyeefOe ieS kegke efove yeerleer~ kenle efyejeie ieeve iegve veerleer~~
si
Yee0 YeieJeeved eerjece kes cegKe mes Yeefkele-eesie megvekej ue#ceCe peer ves yengle megKe eeHle efkeee Deewj GvneWves eYeg
ul
iT
eerjece kes eerejCeebs ceW efmej veJeeee~ Fme ekeej mes Jewjeie, %eeve, iegCe, veerefle kenles ngS eerjece kes HebeJeer ceW efveJeeme
r
kejles keg efove yeerle iees~

Sh
efJeMes<e eneB Hej ue#ceCepeer ves eYeg mes DeLe&Hebeke efmeevle kes HeeBe eMve efkees, efpevecebs ceeee kee eMve,
11
efJejesOeermJeHe, %eeve, Jewjeie, meeOeve Yeefkele kee eMve, GHeeemJeHe F&MJej Deewj peerJe kee Yeso HejmJeHe Deewj
20
mJemJeHe nw Jener YeieJeled ejCe ceW jefle DeLee&led esceue#eCee Yeefkele nw, pees Meeske, ceesn, Yece keer meceeefHle kes
ht
HeuemJeHe nw~ eerjece ves Yeer FmeerefueS ece mes Henues ceeee kee efJeJeseve, efHej %eeve, Jewjeie kee efJeJeseve, Hegve:
ig
F&MJej, peerJe kes Yeso kee efJeJeseve Deewj Hegve: esceue#eCee Yeefkele kee efJeJeseve efkeee~ DeLe&Hebeke keer Mueeskeleeefuekee
yr
op
Fme ekeej nw eeHeme yeeCees Heb, eeHlegMe eleieelceve:~ eeefHle GHeeeb Heueb ewJe, leLee eeefHle efJejesOeer e~~ DeLee&led
C
HejmJeHe, mJemJeHe, GHeeemJeHe, HeuemJeHe Deewj efJejesOeermJeHe ener DeLe& Hebeke nw~
metHeveKee jeJeve kew yeefnveer~ og oe oeve peme Deefnveer~~

Hebeyeer mees ieF Ske yeeje~ osefKe efyekeue YeF pegieue kegceeje~~
Yee0 MetHe&CeKee jeJeCe keer yenve Leer, pees meefHe&efCe kes ner meceeve Yeebkej Deewj og oeJeeueer Leer~ Jen MetHe&CeKee Ske
yeej HebeJeer ieF& Deewj oesveeW jepekegceejeW eerjece, SJeb ue#ceCepeer kees osKekej Jeekegue nes ieF&~
DejCekeeC[ 589
Yeelee efHelee Heg$e Gjieejer~ Heg<e ceveesnj efvejKele veejer~~

nesF efyekeue meke ceveefnb ve jeskeer~ efpeefce jefye ceefve Je jefyeefnb efyeueeskeer~~
Yee0 YegMegefC[ peer ie[ peer kees mecyeesefOele kejles ngS kenles nQ efke ns meHees kes Me$eg ie[ osJe peer! Yeelee, efHelee
Deewj Heg$e Fve leerveeW kees veejer, Heg<e keer o=ef mes, megvojlee keer o=ef mes DeLee&led Heew<e mecHevve megvoj osKeles ner efJekeue
nes peeleer nw, ceve kees veneR jeske mekeleer, pewmes mete&veejeeCe kees osKekej evkeevle ceefCe efHeIeue peelee nw~ leelHee& ener
nw efke veejer kees DeHeves Heefle kes Deefleefjkele efkemeer Yeer vej ceW Heew<e Deewj megvojlee keer DevegYetefle veneR kejveer eeefnes~ Fmeer
d .
ve
mes MetHe&CeKee kee Heleve ngDee Deewj YeieJeeved eerjece kee Heleve FmeefueS veneR ngDee, keeeWefke GvneWves Methe&CeKee ceW ceveesnjlee
er
keer Devegceefle vener keer~ Yeelee, efHelee DeLeJee Heg$e keesef kee Heg<e peye veejer ceW ceveesnjlee osKeves ueielee nw, leye Jen
es
efJekeue nes peelee nw, ceve kees veneR jeske Heelee, pewmes evkeevle ceefCe mete& kees osKekej efHeIeueleer nw, Gmeer ekeej efkemeer
R
Yeer keesef kee Heg<e peye veejer kes meewvoe& keer DevegYetefle kejlee nw, leye Jen Heeflele neslee nw~
s
ht
efJeMes<e mebeesie mes eerjece peer keer MetHe&CeKee kes eefle leerveeW keesefeeB nw~ jepee keer yenve nesves kes keejCe MetHe&CeKee kes
ig
R
eerjece peer Yeelee nQ~ peieled efHelee nesves mes eYeg MetHe&CeKee kes efHelee nQb Deewj MetHe&CeKee keer DeHes#ee yengle eser DeJemLee
ll
nesves kes keejCe eerjece peer MetHe&CeKee kes Heg$e mLeeveer Yeer nQ~ Hejvleg MetHe&CeKee ves eerjece peer ceW ceveesnjlee Deewj Heew<e
.A
oesveeW osKee~ eLee osefKe efyekeue YeF pegieue kegceeje~ (ceeveme, 3.17.4). Deewj legce mece Heg<e ve cees mece
s
ya
veejer~ (ceeveme 3.17.8)."erke Fmekes efJeHejerle YeieJeeved eerjece ves ve lees MetHe&CeKee ceW ceveesnjlee kee yeesOe efkeee Deewj
N
ve ner vejmeneeefjCeer veejerYeeJe kee, Jes lees eermeerlee kees ner osKeles jns~ eLee meerleefnb efeleF kener eYeg yeelee
va
(ceeveme, 3.17.11)~. eneB en Oeeve jns efke Fme oesns keer HeeBeJeerb Hebefkele ceW eegkele Heg<e Deewj ceveesnj Meyo
Se
YeeJeJeeeke nQ Deewj Yeelee, efHelee leLee Heg$e es leerveeW Meyo meHlecevle nQb~ eneB efJeYeefkele kee ueesHe ngDee nw DeLee&led peye
th
veejer Yeelee, efHelee Deewj Heg$e ceW Heew<e Deewj ceveesnj DeLee&led ceveesnjlee meewvoe& osKesieer leye Heeflele nesieer, Hejvleg peye Jen
ee
Fve leerveeW kees Fvekes cetueYeeJe mes osKesieer DeLee&led Yeelee kees Yeele=lJe mes, efHelee kees efHele=lJe mes Deew j Heg$e kees Heg$elJe mes
P
osKesieer leye Gmekee Heleve mecYeJe ner veneR nw~ Fmeer ekeej Heg<eHe#e ceW Yeer veejer Meyo uegHleefJeYeefkelekemeHlecevle nw
si
DeLee&led peye Yeelee, efHelee leLee Heg$e Jeie& kee Heg<e veejer ceW meewvoe&yeesOe kejsiee Deewj Gmecebs vejmeneeefjCeer YeeJe osKesiee
ul
iT
leye Gmekee Heleve nesiee~ eneB eerjece ves ceeee HeOeeefjCeer MetHe&CeKee ceW meewvoe& veneR osKee, FmeefueS Jes efmLej jns~
r
MetHe&CeKee ves meewvoe& Yeer osKee Deewj Heg<elJe Yeer~ eLee ceve ceevee keg legceefnb efvenejerceeveme, 3.17.10. Deewj
Sh
legce mece Heg<e ve cees mece veejerceeveme, 3.17.8).

11
efej He Oeefj eYeg HenB peeF&~ yeesueer yeeve yengle cegmegkeeF&~~

20
legce mece Heg<e ve cees mece veejer~ en meBpeesie efyeefOe jee efyeeejer~~
ht
ig
Yee0 MetHe&CeKee je#emeer ceeee kes yeue mes megvojer veejer kee He OeejCe kejkes eYeg eerjece kes Heeme peekej yengle
yr
cegmkegjekej en Jeeve yeesueer, egJeke! Fme mebmeej ceW ve lees keesF& legce meceeve megvoj Heg<e nw Deewj ve ner cesjs meceeve keesF&
op
megvoj veejer, yeee peer ves efJeeej kej legcneje Deewj cesje en mebeesie jee nw~
C
cece DevegHe Heg<e peie ceeneR~ osKesGB Keesefpe ueeske eflengB veeneR~~
leeles Deye ueefie jnsGB kegceejer~ ceve ceevee keg legceefn efvenejer~~
Yee0 cesjs DevegHe mebmeej ceW Heg<e (Jej) veneR nw, ceQves leerveeW ueesskeeW ceW Keespekej osKe efueee nw, FmeefueS Deye leke ceQ
kegceejer DeLee&led DeefJeJeeefnlee jner ntB~ legcnW osKekej cesje ceve keg ceevee nw, keeeWefke legce meeBJeues nes, FmeefueS cesje ceve
Hetje veneR ceevee efHej Yeer keece eue peeesiee~
meerleefnb efeleF kener eYeg yeelee~ DenF kegceej ceesj ueIeg Yeelee~~
ieF ueefceve efjHeg Yeefieveer peeveer~ eYeg efyeueesefke yeesues ce=og yeeveer~~
Yee0 YeieJeleer eermeerlee kees osKekej eYeg YeieJeeved eerjece ves en yeele kener efke, cesje ese Yeelee kegceej nw~
MetHe&CeKee, ue#ceCe peer kes Heeme ieF&~ ue#ceCe peer Gmes Me$eg keer yenve peevekej, eYeg eerjece kees osKekej keesceue JeeCeer
ceW yeesues
d .
efJeMes<e cesjs ess Yeelee nesves Hej Yeer ue#ceCe meerlee peer keer o=ef mes Heg$e nQ Deewj ue[kes nQ, eLeepeue kees ieS
ve
uekeKeve nQ ueefjkee~ (keefJeleeJeueer 2.12)~ Dele: meerlee peer keer o=ef mes DeYeer Jes DeefJeJeeefnle nQ~ etBefke legce
er
efJeJeeefnle neskej Yeer, Heefle keer DevegHeefmLeefle mes mJeeb kees kegceejer DeLee&led DeefJeJeeefnlee yelee jner nes, Dele: legcnejer ner
es
HeefjYee<ee ceW ceQ ue#ceCe keer Oece&Helveer Gefce&uee keer DevegHeefmLeefle mes ue#ceCe kees kegceej DeLee&led DeefJeJeeefnle Ieesef<ele kej
R
s
jne ntB~ etBefke cegPes osKekej legcneje ceve keg ceevee nw keeeWefke ceQ Meece ntB, Dele: ue#ceCe kees mJeerkeej kejes, keeeWefke
ht
Jes ieewj nQ Deewj Jes kegceej DeLee&led DeHeveer megvojlee mes keeceosJe kees Yeer kegeflmele DeLee&led efveefvole kej egkes nQ kegeflmele:
ig
R
ceej: esved me kegceej:~ legce jepeYeefieveer nes Dele: jeveer ve mener lees jepekegceej keer Helveer neskej legcnW mevlees<e kejvee
ll
nesiee~ eneB ceQ jepee ntB, Yejle egJejepe nQ~ eLeejepee jece peevekeer jeveerceeveme, 2.273.6. Deewj Yejleefnb jece
.A
kejefnb pegyejepeeceeveme, 2.273.7. ue#ceCe peer kegceej nQ, keefj efyeveleer mecePeeG kegceejeceeveme 4.20.3.
s
ya
Dele: Gvekeer Helveer yevekej legce kegBJejeveer lees yeve ner peeDeesieer~ FmeefueS YeieJeeved eerjece ves Pet" ve yeesuekej mele
N
JemlegefmLeefle kenerDenF kegceej ceesj ueIeg Yeelee~ DeLee&led cesjs ess Yeelee ue#ceCe kegceej nQ, cegPe mes DeJemLee ceW
va
ess nQ~
Se
megboefj megveg ceQ Gve kej oemee~ HejeOeerve veefnb leesj megHeemee~~
th
eYeg meceLe& keesmeueHegj jepee~ pees keg kejefnb Gveefnb meye epee~~
ee
mesJeke megKe en ceeve efYeKeejer~ yemeveer Oeve MegYe ieefle yeefYeeejer~~

P
ueesYeer peme en eeefj iegceeveer~ veYe ogefn otOe enle S eeveer~~

si
ul
Yee0 ns megvojer! megve, ceQ Gve eYeg eerjece kee oeme ntB, cegPe HejeOeerve kes eneB lesjer megKemegefJeOee veneR nes mekesieer~
iT
eerjece mJeeceer, meJe&meceLe& Deewj DeeesOeeHegjer kes jepee nQ DeLee&led JeneB HetJe& ceW jepee yengHeeflveke nesles jns lees eneB Yeer
r
Sh
legce otmejer Helveer nes peeDeesieer lees keee DeeHeefe nes peeesieer? Jen pees keg kejW GvnW meye keg MeesYee oslee nw, Hej cesjs
11
efueS en mecYeJe veneR nw keeeWefke ve lees ceQ eYeg ntB Deewj ve ner keesmeueHegj kee jepee~ eefo mesJeke megKe eenlee nes,
20
efYeKeejer mecceeve eenlee nes, Jemeveer DeLee&led ceefoje Deeefo kes Jemeve mes egkele Oevemebien keer Fe kejs, JeefYeeejer
DeLee&led eefj$enerve, (Hejveejer-uecHe) MegYeieefle eenlee nes, ueesYeer eMe eens Deewj Denbkeejer eeefj DeLee&led DeLe&, Oece&,
ht
ig
keece, cees#e keer Fe kejs, lees es eeCeer DeekeeMe ognkej otOe ienCe kejvee eenles nw DeLee&led Fvekeer DeHes#ee Gmeer ekeej
yr
efvejLe&ke efme nesieer pewmes DeekeeMe mes otOe keer DeHes#ee~

op
Hegefve efHeefj jece efveke mees DeeF&~ eYeg ueefceve HenB yengefj He"eF&~~
C
ueefceve kene leesefn mees yejF&~ pees le=ve leesefj ueepe HeefjnjF&~~
Yee0 Hegve: Jen ue#ceCe peer kes eneB mes ueewkej eerjece kes efveke DeeF&~ eYeg eerjece ves Gmes efHej ue#ceCe peer kes
Heeme Yespee~ ue#ceCe peer ves eg neskej kene efke lesje JejCe lees Jener kej mekelee nw pees eflevekes kes meceeve lees[kej
ueppee kees es[ egkee nes~
DejCekeeC[ 591
efJeMes<e Fme emebie ceW MetHe&CeKee kees oes yeej ue#ceCe peer kes Heeme Yespekej eYeg eerjece Gmekee megOeej kejvee eenles Les,
keeeWefke ue#ceCe peer peerJeeeee& nQ, keoeefeled Fmekee keueeCe nes peees, Hejvleg Ssmee veneR nes Heeee~
leye efKeefmeeeefve jece HenB ieF&~ He Yeebkej eiele YeF&~~
meerleefnb meYee osefKe jIegjeF&~ kene Devegpe meve meeve yegPeeF&~~
Yee0 leye eesOe ceW efleueefceueeeer ngF& MetHe&CeKee YeieJeeved eerjece kes Heeme ieF& Deewj eermeerlee kees Kee peeves kes GodosMe
.
mes Yeebkej He eke efkeee~ eermeerlee kees YeeYeerle osKekej, jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece ves ue#ceCe peer kees
d
ve
mebkesle ceW mecePeekej ken efoee efke Fmekee veeke, keeve kee uees~
er
es
efJeMes<e ue#ceCe peer kees YeieJeeved eerjece ves kewmes mecePeeee Fmekeer eee& mJeeb ceevemekeej yejJew jeceeeCe ceW kejles
R
nQ
s
yeso veece keefn, DeBiegefjve, Kebef[ Deekeeme~
ht
ig
He"ees metHeveKeeefn ue<eve kes Heeme~~ (JejJew jeceeeCe 3]1)
R
DeLee&led Henues YeieJeeved eerjece ves eej DebiegefueeeB efoKeeF, Jeso eej nesles nQ Deewj Jesso kees mebmke=le ceW egefle kenles nQ
ll
.A
Deewj efHej lepe&veer Debiegueer THej kejkes DeekeeMe kee mebkesle efkeee, mebmke=le ceW DeekeeMe kees veeke kenles nQ leLee veeefmekee
s
kee mebef#eHle veece veeke Yeer nw, efHej Debiegueer kees veeres kejkes keeves kee mebkesle efkeee, efpemes ue#ceCe peer legjvle mecePe
ya
N
iees~
va
oes0 ueefceve Deefle ueeIeJe lesefnb, veeke keeve efyeveg keervn~

Se
leekes kej jeJeve kenB, cevengB egveewleer oervn~~17~~

th
Yee0 ue#ceCe peer ves Delevle MeerIelee mes MetHe&CeKee kees veeke, keeve kes efyevee kej efoee DeLee&led Gmekes veeke, keeve
ee
keekej MetHe&CeKee kes ner neLe ceW os efoee, ceevees MetHe&CeKee kes neLe ceW kes ngS oesveeW keeve Deewj veeefmekee kees jKekej
P
ue#ceCe peer ves MetHe&CeKee kes neLeeW mes ner jeJeCe kees egveewleer os oer DeLee&led ueuekeej efoee ee eg kes efueS meeJeOeeve
si
ul
jnves keer metevee os oer~

iT
veeke keeve efyeveg YeF efyekejeje~ peveg meJe Mewue ies kew Oeeje~~
r
Sh
Kej ot<eve Heefnb ieF efyeueHeelee~ efOeie efOeie leme Heew<e yeue Yeelee~~
11
Yee0 MetHe&CeKee veeke, keeve kes efyevee Delevle efJekejeue nes ieF&~ Gmekes kes ngS veeke Deewj keeve kes mLeeve mes Ssmes
20
jkele keer Oeeje yen eueer, ceevees HeJe&le mes ies keer ueeueOeeje eue He[er nes~ MetHe&CeKee efJeueeHe kejleer ngF& Kejot<eCe kes
Heeme ieF& Deewj Kej mes yeesueer, ns YeeF&! legcnejs yeue Deewj Heew<e kees efOekekeej nw~
ht
ig
lesefnb Hete meye kensefme yegPeeF&~ peelegOeeve megefve mewve yeveeF&~~

yr
eewon menme megYe meBie ueervns~ efpeve meHevesngB jve Heeref" ve oervns~~
op
C
Yee0 Kej ves Hete, leye MetHe&CeKee ves meye keg mecePeekej kene~ en megvekej ieguce kes DeefOeHeefle Kej ves mesvee mepee
ueer Deewj Gve eewon menme Jeerj mewefvekeeW kees DeHeves meeLe efueee efpevneWves mJeHve ceW Yeer eg ceW Heer" veneR efoKeeee Lee~
OeeS efveefMeej efvekej yeLee~ peveg meHe keppeue efieefj petLee~~
veevee yeenve veeveekeeje~ veeveeegOe Oej Ieesj DeHeeje~~
Yee0 Deveske JeenveeW kees mepeekej Deveske Deekeej Jeeues, Deveske Dem$eMem$e efueS ngS Yeebkej DeHeej je#emeeW kes
mewve mecetn oew[s, ceevees HebKeeW mes egkele keppeue HeJe&le kes mecetn ner meeceves Dee jns neWb~
metHeveKee Deeies keefj ueerveer~ DeMegYe He egefle veemee nerveer~~
Demeiegve Deefcele nesefn Yeekeejer~ ieveefnb ve ce=leg efyeyeMe meye Peejer~~
Yee0 DeMegYe HeJeeueer keeve Deewj veeke mes jefnle MetHe&CeKee kees ner Kej ves DeHeveer mesvee kes Deeies kej efueee~ Gme
.
mecee meercee mes jefnle Yeebkej DeHeMekegve nesves ueies, Gvemes Fve je#eme mewefvekeeW kees [j veneR ueie jne Lee, keeeWefke es
d
ve
meejs ce=leg kes efJeJeMe nes egkes Les~
er
iepe&efnb lepe&efnb ieieve G[eneR~ osefKe keke Ye Deefle nj<eeneR~~
es
keesG ken efpeele Oejng ew YeeF&~ Oeefj ceejng eflee uesng g[eF&~~
R
s
Yee0 Jeerj iejpeles nQ, ueuekeejles nQ, DeekeeMe ces G[ peeles nQ, DeHeveer mesvee osKekej Jeerj mewefveke yengle emevve nesles nQ~
ht
ig
keesF& kenlee nw efke, oesveeW YeeF& jece, ue#ceCe kees peerles peer Heke[ uees~ Heke[kej DeLeJee, yeboer yeveekej Gvekes meeLe
R
jnvesJeeueer veejer kees erve uees~
ll
.A
Oetefj Hetefj veYe ceb[ue jnsT~ jece yeesueeF Devegpe meve kensT~~
s
uew peeveefkeefnb peeng efieefj keboj~ DeeJee efveefMeej keke Yeebkej~~
ya
Yee0 DeekeeMeceC[ue Oetue mes Yej ieee, leye YeieJeeved eerjece ves yegueekej ess YeeF& ue#ceCe peer mes kene, ue#ceCe!
N
va
pevekeveefvoveer kees ueskej HeJe&le keer iegHee ceW peekej efHe peeDees, keeeWefke Fvekes mece#e je#emeeW kee JeOe veneR efkeee pee
Se
mekesiee, Fme mecee Yeebkej je#emeeW keer mesvee Dee ieF& nw~
jnsng mepeie megefve eYeg kew yeeveer~ eues meefnle eer Mej Oeveg Heeveer~~
th
ee
osefKe jece efjHegoue eefue DeeJee~ efyenBefme keef"ve keesob[ e{eJee~~

P
Yee0 mepeie jnvee, Fme ekeej eYeg keer JeeCeer megvekej, neLe ceW Oeveg<eyeeCe ueskej meerlee peer kes meeLe ue#ceCe peer
si
ul
HeJe&le keer iegHee cebs eues iees~ FOej eerjece ves osKee keer Me$egoue efveke euee Deeee nw GvneWves nBmekej keef"ve keesob[
iT
DeLee&led Oeveg<e e{eee~

r
Sh
b0 keesob[ keef"ve e{eF efmej pee pet yeeBOele meesn keeeW~

cejkele kegOej Hej uejle oeefceefve keesef meeW pegie Yegpeie peeW~~
11
keef keefme efve<ebie efyeMeeue Yegpe ieefn eeHe efyeefMeKe megOeeefj kew~
20
efeleJele cevengB ce=iejepe eYeg iepejepe Iee efveneefj kew~~

ht
ig
Yee0 keef"ve DeLee&led Me$egDeeW keer Deesj DeYese Meejbie Oeveg<e e{ekej efmej Hej pee kee pet yeeBOeles ngS eYeg efkeme
yr
ekeej MeesefYele nes jns nQ, pewmes cejkele ceefCe kes HeJe&le Hej kejes[eW efyepeefueeeW kes meeLe oes meHe& ue[ jns neW~ keef eossMe
op
ceW lejkeme kemekej efJeMeeue Yegpee mes Oeveg<e neLe ceW ueskej, yeeCe megOeejkej eYeg Kejot<eCe keer mesvee kees Gmeer ekeej
C
Glmeen mes efvenej jnW nQ, pewmes es neefLeeesW kes mecetn kees osKekej efmebn meleke&lee mes osKelee nw~
mees0 DeeF ieS yeiecesue, Oejng Oejng OeeJele megYe~

peLee efyeueesefke Dekesue, yeeue jefyeefnb Iesjle ovegpe~~18~~
Yee0 Heke[es-heke[es kenkej Kej kes eewon menme mewefveke DeHeveer HebefkeleeeB lees[kej Gmeer ekeej eYeg eerjece kees
Deekej Iesj efueS, pewmes eele:keeue Dekesues osKekej yeeuemete& kees ome npeej cebosn veeceke je#eme Iesj uesles nQ~
DejCekeeC[ 593
efJeMes<e HeewjeefCeke keLee kes Devegmeej mete&veejeeCe kes Goe kes mecee ome npeej cebosn veeceke je#eme eefleefove Iesj
uesles nQ efHej mete&veejeeCe yeeeCeebs eje efoes ngS metee&Iee&efo DeeegOeeW mes eefleefove eele: Gve cebosn je#emeeW kees ceej
[eueles nQ Deewj jeef$e ceW Jes efHej pevce ues uesles nQ~
eYeg efyeueesefke Mej mekeefnb ve [ejer~ Leefkele Yees jpeveerej Peejer~~
meefeJe yeesefue yeesues Kej ot<eve~ en keesG ve=Heyeeueke vej Yet<eve~~
.
Yee0 eYeg eerjece kees osKekej je#eme Gve Hej yeeCe veneR euee meke jns nQ, meYeer je#eme mewefveke mleyOe jn ieS~
d
ve
cebef$eeeW kees yegueekej Kejot<eCe yeesues, (Kej ves kene, en keesF& jepekegceej nw, ot<eCe ves kene, es ceveg<eeW kes DeeYet<eCe
er
nQ~) oesveeW ves mebJesle mJej cebs kene
es
veeie Demegj megj vej cegefve pesles~ osKes efpeles nles nce kesles~~
R
nce Yeefj pevce megveng meye YeeF&~ osKeer veefnb Deefme megbojleeF&~~
s
ht
ig
Yee0 mebmeej cebs efpeleves Yeer veeie, owle, osJelee, vej Deewj cegefve nQ, meyekees nceves osKee Yeer, peerlee Yeer Deewj efkeleveeW kees
R
ceej [euee, Hejvleg ns meYeer YeeFeeW! nceves DeHeves mecHetCe& peerJeve ceW Ssmeer megvojlee veneR osKeer~
ll
.A
peeefHe Yeefieveer keervn kegHee~ yeOe ueeeke veefnb Heg<e DevetHee~~
s
osng legjle efvepe veeefj ogjeF&~ peerJele YeJeve peeng ew YeeF&~~
ya
Yee0 eeefHe FvneWves cesjer yenve kees kegHe kej efoee nw, Hej Fleves megvoj, DevegHece Heg<e yeOe ueeeke veneR nQ DeLee&led
N
va
DeJeOe nQ~ Gvemes peekej kenes efke, (iegHee ceW) efHeeeer ngF& DeHeveer veejer kees MeerIe os oes Deewj oesveeW YeeF& peerles peer Iej
Se
ueew peeDees~
ceesj kene legce leeefn megveeJeng~ leemeg yeeve megefve Deelegj DeeJeng~~
th
ee
otleve kene jece meve peeF&~ megvele jece yeesues cegmegkeeF&~~

P
Yee0 ns otleeW! cesje kene ngDee mebosMe legce ueesie peekej Gmes DeLee&led ye[s jepeHeg$e kees megveeDees Deewj Gvekee mebosMe
si
ul
megvekej cesjs eneB MeerIe Dee peeDees~ otleeW ves eerjece kees Kej kee mebosMe kene, en megvekej eerjece cegmkeje kej yeesues
iT
nce $eer ce=ieee yeve kejneR~ legce mes Keue ce=ie Keespele efHejneR~~
r
Sh
efjHeg yeueJeble osefKe veefnb [jneR~ Ske yeej keeueng meve uejneR~~
11
Yee0 nce lees #eef$ee nQ, Jeve ceW DeeKes kejles jnles nQ, legce pewmes Keue ce=ieeW kees {tB{les jnles nQ, yeueJeeve Me$eg mes Yeer
20
veneR [jles, Ske yeej lees keeue mes ue[ peeles nQ~
ht
peeefHe cevegpe ovegpe kegue Ieeueke~ cegefve Heeueke Keue meeueke yeeueke~~
ig
peew ve nesF yeue Iej efHeefj peent~ mecej efyecegKe ceQ nleGB ve keent~~
yr
op
Yee0 eeefHe nce ueesie ceveg<e nQ, efHej Yeer je#emekegue kee veeMe kejves Jeeues nQ, cegefveeeW kes Heeueke nQ Deewj KeueeW kees
C
ve kejvesJeeues Jeerj efHelee eeroMejLe kes Heg$e nQ~ eefo legce ueesieeW kes Heeme yeue ve nes lees Iej ueew peeDees~ eg mes
efJecegKe neskej Heer" efoKeeves Hej ceQ efkemeer kees veneR ceejlee~
jve eef{ keefje keHe elegjeF&~ efjHeg Hej ke=Hee Hejce keojeF&~~
otleve peeF legjle meye kensT~ megefve Kej ot<eve Gj Deefle onsT~~
Yee0 jCeYetefce ceW Deekej leLee eg kes efmeevleeW Hej Dee{ neskej keHeHetCe& elegjlee kejvee Deewj Me$eg Hej ke=Hee kee
eo&Meve kejvee lees yengleye[er keeejlee nw~ eerjece kes Heeme mes legjvle ueewkej otleeW ves meye keg ken efoee~ eYeg kee
elegllej megvekej Kejot<eCe DeHeves oe ceW yengle peue G"s~
b0 Gj onsG kensG efke Oejng OeeJeng efyeke Ye jpeveereje~
Mej eeHe leescej Meefe Metue ke=Heeve HeefjIe HejMeg Oeje~~
eYeg keervn Oeveg<e keesj eLece ke"esj Ieesj YeeeJene~
d .
YeS yeefOej yeekegue peelegOeeve ve ieeve lesefn DeJemej jne~~
ve
er
Yee0 Kejot<eCe kes oe peues Deewj GvneWves kene Oeveg<e, yeeCe, leescej, Meefkele (yeer&), ef$eMetue, ke=HeeCe, HeefjIe
es
Deewj Hejmes kees ueskej ns Yeebkej je#emeebs! ceejes, oew[ew~ eYeg eerjece ves eLece ner ke"esj Deewj Yeebkej Oeveg<e kee
R
bkeej efkeee, en megvekej je#eme mewefveke yenjs Deewj Jeekegue nes iees~ Gme DeJemej Hej GvnW keg Yeer %eeve veneR jne~
s
ht
oes0 meeJeOeeve nesF OeeS, peeefve meyeue Deejeefle~
ig
ueeies yej<eve jece Hej, Dem$e Mem$e yengYeeBefle~~19(ke)~~
R
ll
efleve kes DeeegOe efleue meefjme, keefj kees jIegyeerj~
.A
leeefve Mejemeve meJeve ueefie, Hegefve e[s efvepe leerj~~19(Ke)~~
s
ya
Yee0 Me$eg eerjece kees DeHeveer DeHes#ee meyeue peevekej je#eme meeJeOeeve neskej oew[s Deewj YeieJeeved eerjece Hej Deveske
N
ekeej mes Dem$eMem$eeW keer Je<ee& kejves ueies~ jIegJeerj DeLee&led jIegkegue kes Hejeeceer Jeerj eerjece ves Gve je#emeeW kes
va
DeeegOeeW (Dem$eMem$eeW kees) efleue kes meceeve kejkes kee efoee~ Hegve: Oeveg<e keeve leke Keerbekej DeHeves yeeCe es[s~
Se
b0 leye eues yeeve kejeue~ Hegbkejle peveg yeng yeeue~

th
keesHesG mecej eerjece~ eues efyeefMeKe efveefMele efvekeece~~1~~

ee
DeJeueesefke Kej lej leerj~ cegefj eues efveefMeej yeerj~

P
Ske Ske kees ve mecnej~ kejwb leele Yeele Hegkeej~~2~~

si
ul
Yee0 leye eerjece kes Yeebkej yeeCe eues, Jes Ssmes Hegbkeej kej jns Les, ceevees yengle mes meHe& neW~ eerjece eg ceW kegefHele
iT
nes iees Deewj Gvekes Delevle leerKes yeeCe eue He[s~ Delevle leerKes yeeCeeW kees osKekej Jeerj je#eme eg mes ceg[ eues,
r
Sh
SkeSke kees vener mecYeeue jne Lee meYeer ueesie Dejs yeeHeDejs YeeF& kenkej efeuuee jns Les~
11
keesG kenw Kej kee keervn~ pees peg Fve meve ueervn~
20
peekes yeeve Deefleefnb kejeue~ iemewb Deee ceeveng yeeue~~3~~

ht
Yee0 keesF& ken jne Lee efke Kej ves en keee kej [euee, pees Fvemes eg ues efueee, efpevekes yeeCe Fleves Yeebkej nQ, pees
ig
meHe& kes meceeve Deekej nceW Keees pee jns nQ~

yr
op
YeS eg leerefveG YeeF~ pees Yeeefie jve les peeF~

C
lesefnb yeOeJe nce efvepe Heeefve~ efHejs cejve ceve cenB "eefve~~4~~
Yee0 efHej leerveeW YeeF& Kej, ot<eCe Deewj ef$eefMeje yengle eg ngS Deewj yeesues, pees Yeer eg mes Yeeie peeesiee Gmes nce
DeHeves ner neLe mes ceej [eueWiess~ efHej ceve cebs cejves kee efveMee kejkes Jes je#eme mewefveke eg kes efueS ueews~
DeeegOe Deveske ekeej~ mevecegKe les kejefnb enej~
efjHeg Hejce keesHes peeefve~ eYeg Oeveg<e Mej mebOeeefve~~5~~
DejCekeeC[ 595
e[s efyeHegue veejee~ ueies keve efyeke efHeMeee~

Gj Meer<e Yegpe kej ejve~ penB lenB ueies ceefnb Hejve~~6~~
Yee0 Jes Deveske ekeej kes Mem$eeW eje meeceves mes enej kejves ueies~ eYeg eerjece ves Me$egDeeW kees yengle kegefHele mecePekej
Oeveg<e Hej yeeCe mebOeeve kejkes yengle mes yeeCe es[s Gvemes Yeebkej ceeBmeenejer je#eme keves ueies~ peneBleneB He=LJeer Hej
je#emeeW kes oe, efmej, YegpeeeW, nLesefueeeB Deewj ejCe kekej efiejves ueies~
.
efekekejle ueeiele yeeve~ Oej Hejle kegOej meceeve~
d
ve
Ye kele leve Mele Keb[~ Hegefve G"le keefj Hee<eb[~~7~~
er
Yee0 yeeCeeW kes ueieves mes je#eme Jeerj efeuueeles Les Gvekes HeJe&le kes meceeve Oe[ efiej jns Les~ je#eme JeerjeW kes Mejerj
es
mewke[eW KeC[eW ceW ke jns Les, efHej Yeer Jes HeeKeC[ kejkes G" peeles Les~
R
s
veYe G[le yeng Yegpe cegb[~ efyeveg ceewefue OeeJele b[~
ht
ig
Keie kebke keeke eb=ieeue~ kekeefnb keef"ve kejeue~~8~~
R
Yee0 DeekeeMe ceW yengle meer YegpeeesW Deewj efmej G[ jns Les Deewj efyevee efmej kes je#emeebbs kes Oe[ oew[ jns Les~ ie=Oe,
ll
.A
keewJes, eerue, ieero[ keef"ve Deewj Yeebkej kekeen kej jns Les~
s
b0 kekeefnb pebyegke Yetle esle efHeMeee KeHe&j mebeneR~
ya
yesleeue yeerj keHeeue leeue yepeeF peesefieefve vebeneR~~
N
va
jIegyeerj yeeve eeb[ Keb[efn Yeve kes Gj Yegpe efmeje~

Se
penB lenB Hejefnb Gef" uejefnb Oej Oe Oe kejefnb Yeekej efieje~~9~~

th
Yee0 ieero[ kekee jns nQ, Yetle, esle Deewj efHeMeee keer ngF& KeesHeef[eeW kee mebee kej jns nQ DeLee&led Fkes kej
ee
jns nQ~ Jesleeue ueesieeW kes efmejeW kee leeue yepee jns nQ, eesefieefveeeB veee jner nQb~ jIegkegue kes Jeerj YeieJeeved eerjece kes
P
Yeebkej yeeCe je#eme YeeW kes oe, Yegpee Deewj efmejeW kees kee jns nQ~ peneB leneB je#emeeW kes Oe[ He[les Deewj efHej
si
G"kej ue[les nQ Deewj Yeebkej JeeCeer ceW Oejes, Heke[es Fme ekeej kenles nQ~
ul
iT
DebleeJejer ieefn G[le ieerOe efHeMeee kej ieefn OeeJeneR~

r
mebieece Hegj yeemeer cevengB yeng yeeue ieg[er G[eJeneR~~

Sh
ceejs Heejs Gj efyeoejs efyeHegue Ye kenBjle Hejs~

11
DeJeueesefke efvepe oue efyekeue Ye ef$eefMejeefo Kej ot<eve efHejs~~10~~

20
Yee0 ie=Oe He#eer je#emeebs keer Debleef[eeW kees ueskej G[les nQ Deewj GvnW neLe ceW ueskej efHeMeee oew[les nQ ceevees mebieeceHegj
ht
ceW jnvesJeeues yengle mes yeeueke Helebie G[e jns neW~ YeieJeeved eerjece kes eje yengle mes Jeerj ceejs iees, yengle mes efiejees
ig
yr
iees, yengleeW kes oe Hee[ [eues iees Deewj yengle mes Jeerj DeHeves Hes ngS oeeW kes meeLe kejenles ngS mecejYetefce ceW
op
He[s nQ~ Fme ekeej DeHeves oue kes JeerjeW kees osKekej, ef$eefMeje, Kejot<eCe Deeefo Jeerj mesveeHeefle eg kejves kes efueS
C
ueews~
Mej Meefe leescej HejMeg Metue ke=Heeve Skeefn yeejneR~

keefj keesHe eerjIegyeerj Hej Deieefvele efveMeeej [ejneR~~
eYeg efveefce<e cenBefjHeg Mej efveJeeefj Heeeefj [ejs meeekee~
ome ome efyeefMeKe Gj ceePe ceejs mekeue efveefMeej veeekee~~11~~
Yee0 eg neskej Deveefievele je#eme jIegJeerj YeieJeeved eerjece Hej Ske ner meeLe yeeCe, yeer&, leescej, Hejmes Deewj
leueJeej Hesbkeles nQ~ eYeg eerjece ves Ske ner #eCe ceW Me$egDeeW kes yeeCe Deeefo DeeegOeeW kees keekej, ueuekeej kej yeeCe
es[s Deewj meYeer je#eme mesveeHeefleeebs kes oe kes ceOe ceW omeome yeeCe ceejs~
ceefn Hejle Gef" Ye efYejle cejle ve kejle ceeee Deefle Ieveer~
megj [jle eewon menme efveefMeej osefKe Fke keesmeue Oeveer~~
megj cegefve meYee eYeg osefKe ceeeeveeLe Deefle keewlegke kejdees~
d .
ve
osKeefnb HejmeHej jece keefj mebieece efjHegoue ueefj cejdees~~12~~
er
Yee0 Jeerj je#eme He=LJeer Hej He[les nQ, efHej G"kej efYe[les nQ, cejles ner veneR Deewj Delevle Ieveer ceeee kejles nQ~ eewon
es
menme je#emeeW kes meeceves Skecee$e DeeesOeeHeefle eerjeIeJe kees osKekej osJelee [j jns nQ~ osJelee Deewj cegefveeeW kees
R
YeeYeerle osKekej mecemle ceeeeDeeW kes F&MJej eerjece ves Ske Delevle keewlegke efkeee~ meYeer ueesie HejmHej DeLee&led Ske
s
ht
otmejs kees eerjece kes ner He ceW osKe jns nQ~ Fme ekeej eerjece keer yegef mes Skeotmejs kees ceejkej mJeeb ner Me$egoue
ig
R
DeHeves ner neLeeW ue[kej cej iees~
ll
oes0 jece jece keefn leveg lepeefnb, HeeJeefnb Heo efveyee&ve~
.A
keefj GHeee efjHeg ceejsG, ve cenB ke=HeeefveOeeve~~20(ke)~~
s
ya
Yee0 Jes jecejece kenkej DeHevee Mejerj es[les nQ Deewj cees#e Heo Hee peeles nQ~ Fme ekeej ke=Hee kes efveOeeve eerjece ves
N
GHeee kejkes Ske #eCe ceW ner eewon menme je#eme Me$egDeeW kees ceej [euee~
va
Se
njef<ele yej<eefnb megceve megj, yeepeefnb ieieve efvemeeve~

Demlegefle keefj keefj meye eues, MeesefYele efyeefyeOe efyeceeve~~20(Ke)~~
th
ee
Yee0 osJelee emevve neskej Heg<HeJe<ee& kej jns nQ, DeekeeMe ceW veieejs yepe jns nQ~ mlegefle kejkejkes Deveske efJeceeveeW Hej
P
MeesefYele neskej meYeer osJelee cegefve DeHevesDeHeves ueeske kees eues iees~
si
ul
peye jIegveeLe mecej efjHeg peerles~ megj vej cegefve meye kes Yee yeerles~~
iT
leye ueefceve meerleefnb uew DeeS~ eYeg Heo Hejle njef<e Gj ueeS~~
r
Sh
meerlee efeleJe Meece ce=og ieelee~ Hejce esce ueeseve ve DeIeelee~~

Hebeyeer yeefme eer jIegveeeke~ kejle eefjle megj cegefve megKeoeeke~~
11
20
Yee0 peye eerjIegveeLe ves eg ceW Me$egDeeW kees peerle efueee Deewj osJelee, ceveg<e Deewj cegefve meyekes Yee meceeHle nes iees,
leye ue#ceCe peer HeJe&le keer iegHee mes YeieJeleer eermeerlee kees ues Deees~ DeHeves ejCeeW cesW He[les ngS ue#ceCe peer kees eYeg ves
ht
ig
nef<e&le neskej oe mes ueiee efueee~ DeLeJee, ue#ceCe peer YeieJeeved eerjece kes ejCeeW Hej He[ jns Les Deewj eermeerlee ves
yr
emevve neskej eYeg kees oe mes ueiee efueee~ eermeerlee eerjeIeJesv mejkeej kes keesceue Deewj Meeceue Mejerj kees Skeke
op
efvenejves ueieerb~ FmeefueS efke je#emeebs kes Mem$eeW mes keneR eYeg kees IeeJe lees veneR ueiee~ eYeg kes eefle eermeerlee kes ceve ceWs
C
Gme mecee oecHelecetueke Hejceesce Gce[ Deeee~ Gvekes ves$e veneR DeIee jns Les~ Fme ekeej HebeJeer ceW efveJeeme kejles
ngS jIegkegue kes veeeke YeieJeeved eerjece osJelee, ceveg<eeW Deewj cegefveeeW kees megKe osves Jeeues megvoj eefj$e kej jns nQ~
efJeMes<e eneB Kej kes JeOe mes osJelee, ot<eCe kes JeOe mes vej Deewj ef$eefMeje kes JeOe mes cegefve efveYe&e ngS~ Fme ekeej en
eefj$e leerveeW kes efueS megKeoeeke yevee~
DejCekeeC[ 597
OegDeeB osefKe Kejot<eve kesje~ peeF megHeveKee jeJeve esje~~

yeesueer yeeve eesOe keefj Yeejer~ osMe keesMe kew megjefle efyemeejer~~
kejefme Heeve meesJeefme efove jeleer~ megefOe veefnb leJe efmej Hej Deejeleer~~
Yee0 Kej, ot<eCe Deewj ef$eefMeje kee OegBDee DeLee&led OJebme (efJeveeMe) osKekej, DeLeJee eerjece peer kes eje DeefiveyeeCe mes
FvnW Yemce kej efoes peeves Hej Fvekes G"s ngS Oetce kees osKekej, DeLeJee Kej, ot<eCe Deeefo eewon menme je#emeeW kes MeJe
osKekej MetHe&CeKee ves uebkee peekej jeJeCe kees esefjle efkeee DeLee&led Gesefpele efkeee~ MetHe&CeKee yengleye[e eesOe kejkes
d .
ve
yeesueer, ns jeJeCe! let osMe Deewj keesMe keer mce=efle Yetuekej ceefoje kee Heeve kejlee nw Deewj efovejele meeslee nw~ legPes mcejCe
er
ner veneR nw efke lesjs efmej Hej Me$eg nw~
es
jepe veerefle efyeveg Oeve efyeveg Oecee&~ nefjefnb meceHes& efyeveg melekecee&~~
R
efyeee efyeveg efyeyeske GHepeeS~ ece Heue He{s efkeS De HeeS~~
s
ht
mebie les peleer kegceb$e les jepee~ ceeve les ieeve Heeve les ueepee~~
ig
eerefle evee efyeveg ceo les iegveer~ veemeefnb yesefie veerefle Deefme megveer~~
R
ll
Yee0 ns jeJeCe! ceQves Ssmeer veerefle megveer nw efke veerefle kes efyevee jepe, Oece& kes efyevee Oeve, eernefj kes meceHe&Ce kes efyevee
.A
melkece&, efyevee efJeJeske GlHevve efkees ngS efJeee Deewj He{ves, kejves Deewj Heeves kes ece kee Heue, Deemeefkele mes meveemeer,
s
ya
yegjer ceb$eCee mes jepee, DeefYeceeve mes %eeve, ceefojeHeeve mes ueppee, efJevecelee kes efyevee eerefle, ceo mes iegCeer, MeerIe ner ve nes
N
peeles nQ~
va
mees0 efjHeg pe HeeJeke HeeHe, eYeg Deefn ieefvee ve es keefj~

Se
Deme keefn efyeefyeOe efyeueeHe, keefj ueeieer jesove kejve~~21(ke)~~

th
Yee0 Me$eg, jesie, Deefive, HeeHe, heue mJeeceer Deewj meHe& FvnW keYeer ese kejkes veneR efievevee eeefn es, Ssmee kenkej
ee
Deveske ekeej mes efJeueeHe kejkes MetHe&CeKee jesove kejves ueieer~

P
si
oes0 meYee ceePe yeekegue Hejer, yeng ekeej ken jesF~

ul
leesefn efpeele oMekebOej, ceesefj efke Deefme ieefle nesF~~21(Ke)~~

r iT
Yee0 jeJeCe keer meYee kes yeere MetHe&CeKee Jeekegue neskej efiej He[er Deewj yeejyeej jeskej kenves ueieer efke ns ome
Sh
efmejeWJeeues jeJeCe! lesjs peerles peer cesjer Ssmeer ieefle keeeW nes jner nw? DeLee&led cesjer Ssmeer ieefle kewmes nes jner nw? lesjs peerles jnves
11
Hej cesjer Ssmeer ogo&Mee kee nesvee keee Gefele nw?

20
megvele meYeemeo G"s DekegueeF&~ mecegPeeF& ieefn yeeBn G"eF&~~

ht
ken uebkesMe kenefme efvepe yeelee~ kesefn leJe veemee keeve efveHeelee~~
ig
yr
Yee0 MetHe&CeKee kes Jeeve megvekej jeJeCe kes meYeemeo Dekegueekej G"s, MetHe&CeKee kees mecePeeee Deewj Gmekeer yeeBn
op
Heke[kej G"eee~ jeJeCe ves kene, DeHeveer yeele lees ken, efkemeves lesjs veeke, keeve kees nQ? MetHe&CeKee yeesueer
C
DeJeOe ve=Heefle oMejLe kes peeS~ Heg<e efmebIe yeve Kesueve DeeS~~
mecegefPe Hejer ceesefn Gve kew kejveer~ jefnle efveMeeej keefjnQ Oejveer~~
efpeve kej Yegpeyeue HeeF oMeeveve~ DeYee YeS efyeejefnb cegefve keeveve~~
osKele yeeueke keeue meceevee~ Hejce Oeerj OevJeer iegve veevee~~
Delegefuele yeue eleeHe ew Yeelee~ Keue yeOe jle megj cegefve megKeoelee~~
MeesYee Oeece jece Deme veecee~ efleve kes mebie veeefj Ske Meecee~~
He jeefMe efyeefOe jeer meBJeejer~ jefle Mele keesef leemeg yeefuenejer~~
leemeg Devegpe kees egefle veemee~ megefve leJe Yeefieefve kejer Heefjnemee~~
Yee0 DeJeOe kes cenejepe oMejLe kes Heg$e, Heg<eeW ceW efmebn kes meceeve, oes jepekegceej Jeve ceW DeeKes Kesueves Deees nQ~
cegPes Gvekeer kejveer kee %eeve nes ieee nw, Jes He=LJeer kees je#emeeW mes jefnle kej oWies~ ns ome cegKeJeeues jeJeCe! Gvekeer
.
YegpeeDeeW kee yeue Heekej DeYee ngS cegefveieCe JeveeW ceW efJeejCe kej jns nQ~ Jes oesveeW Yeelee osKeves ceW yeeueke, Hejvleg
d
ve
keeue kes meceeve nQ~ Jes Deefleere OevegOe&j, HejceOeerj leLee veevee iegCeebW mes mecHevve nQ~ oesveeW Yeelee Delegueveere Yegpee eleeHe
er
mes mecHevve nQ~ Jes ogeW kes JeOe ceW efvejle Deewj osJelee leLee cegefveeeW kees megKe osvesJeeues nQ~ ye[s jepekegceej MeesYee kes Oeece
es
Deewj jece Fme veece mes eefme nQ, Gvekes meeLe Ske Meecee DeLee&led <ees[Me Je<eer&ee Deemetlee veejer nw~ efJeOeelee ves He keer
R
s
jeefMe kees ner veejer He ceW meBJeejkej yeveeee nw~ Gme Hej kejes[eW-kejes[eW jefleeeb yeefuenejer nQ~ Gve jece kes ess YeeF& ves
ht
cesjs keeveveeke kees Deewj legcnejer yenve megvekej GvneWves cesje Heefjneme efkeee~
ig
R
Kej ot<eve megefve ueies Hegkeeje~ ve cenB mekeue keke Gvn ceeje~~
ll
.A
Kej ot<eve ef$eefMeje kej Ieelee~ megefve oMeMeer<e pejs meye ieelee~~
s
Yee0 cesjer Hegkeej megvekej Kej, ot<eCe, ef$eefMeje cesjs efueS ueies DeLee&led jece mes eg kejves ueies Hejvleg GvneWves Ske #eCe
ya
N
ceW ner eewon menme je#emeer mesvee kee mebnej kej [euee Deewj Kej, ot<eCe, ef$eefMeje kee JeOe Yeer kej efoee~ en megvekej
va
jeJeCe kes mecHetCe& Debie peueYegve iees~

Se
oes0 metHeveKeefnb mecegPeeF keefj, yeue yeesuesefme yeng YeeBefle~

ieeG YeJeve Deefle meeseyeme, veeRo HejF veefnb jeefle~~22~~
th
ee
Yee0 MetHe&CeKee kees mecePeekej jeJeCe ves yengle ekeej mes DeHeves yeue keer eMebmee keer Deewj Delevle efevlee kes JeMe ceW
P
neskej jeJeCe DeHeves YeJeve ieee~ Gmes jele ceW veeRo veneR Dee jner Leer~
si
ul
megj vej Demegj veeie Keie ceeneR~ ceesjs Devegej mece keesG veeneR~~
iT
Kej ot<eve ceesefn mece yeueJeblee~ efleveefnb kees ceejF efyeveg YeieJeblee~~
r
Sh
megj jbpeve Yebpeve ceefn Yeeje~ peew YeieJeble ueervn DeJeleeje~~

leew ceQ peeF yewj nef" kejTB~ eYeg Mej eeve lepes YeJe lejTB~~
11
nesFefn Yepeve ve leeceme osne~ ceve ece yeeve ceb$e { Sne~~

20
Yee0 jeJeCe meeseves ueiee, osJelee, ceveg<e, cegefve, veeie Deewj He#eer FveceW mes keesF& Yeer cesjs mesJeke kes meceeve Yeer veneR nw
ht
ig
efHej Kej, ot<eCe lees cesjs meceeve yeueJeeve Les~ FvnW YeieJeeved kes efyevee keewve ceej mekelee nw? eefo osJeleeDeeW kees Deevevo
yr
osvesJeeues, He=LJeer kee Yeej ve kejves Jeeues peieoerMJej meekesleefJenejer eerjece, eeroMejLe kes eneB DeJeleej ues egkes nQ leye
op
lees ceQ n"HetJe&ke peekej Jewj keBiee Deewj eYeg eerjece kes yeeCeeW mes DeHeves eeCeeW kees es[kej YeJemeeiej Heej nes
C
peeTBiee~ Fme leecemeer Mejerj ceW ceve, kece&, Jeeve mes Yepeve veneR nesiee, cesje ener o={ efveMee nw~
peew vejHe YetHemegle keesT~ nefjnGB veeefj peerefle jve oesT~~
Yee0 eefo es vej He ceW keesF& jepekegceej neWies lees, Fve oesveeW kees eg ceW peerlekej, Fvekes meeLe ceW jnves Jeeueer ceefnuee
kee njCe kej uetBiee~
DejCekeeC[ 599
euee Dekesue eeve eef{ lenJeeB~ yeme ceejere efmebOeg le penJeeB~~

FneB jece peefme pegiegefle yeveeF&~ megveng Gcee mees keLee megneF&~~
Yee0 jeJeCe DeHeves jLe Hej e{kej Dekesues JeneB eue He[e peneB meceg le Hej ceejere jnlee Lee~ (efMeJe peer yeesues)
ns HeeJe&leer! FOej DeLee&led HebeJeer ceW YeieJeeved eerjece ves pewmeer egefkele yeveeF& Jen megvoj keLee megvees~
oes0 ueefceve ieS yeveefnb peye, uesve cetue Heue kebo~
.
pevekemeglee meve yeesues, efyenBefme ke=Hee megKe ye=bo~~23~~
d
ve
Yee0 peye eg kes HeMeeled ue#ceCe peer cetue, Heue Deewj kevo uesves kes efueS Jeve ceW eues iees, leye Skeevle cebs ke=Hee
er
Deewj megKe kes Deeee, DeLeJee, mecetn He YeieJeeved eerjece peer nBmekej pevekeveefvoveer eermeerlee mes yeesues
es
R
megveng efeee yele efej megMeeruee~ ceQ keg kejye ueefuele vejueeruee~~
s
legce HeeJeke cenB kejng efveJeemee~ peye ueefie kejeQ efveMeeej veemee~~
ht
ig
Yee0 HeefleJelee Jele mes megvoj mJeYeeJeJeeueer cesjer esceemHeo ns meerles! megefvees, ceQ Deye keg ueefuele vejueeruee keBiee,
R
FmeefueS GmeceW ueerueeMeefkele keer ner veeefekee kes He ceW DeeHekeer DeeJeMekelee nesieer, Dele: peye leke ceQ je#emeeW kee
ll
.A
veeMe kejlee ntB, leye leke kes efueS DeeHe Deefive ceW efveJeeme keerefpees~
s
ya
efJeMes<e keeeWbefke jeJeCe ves mete&, ev Deewj Deefive kees lespe mes nerve kej efoee nw, uebkee onve kes efueS Deefive kees
N
Deueewefkeke lespe keer DeeJeMekelee nw, FmeefueS DeeHe Deefive cebs efveJeeme keerefpees~ cenejepe eeroMejLe Henues ner ken egkes
va
nQ efke, eewonJe<eer&e JeveJeeme keer DeJeefOe ceW keYeer efHelee kes Iej Deewj keYeer MJemegj kes Iej eermeerlee jnbsieer~ eLeeefHeleg
Se
ie=n keyengB keyengB memegjejer~ceeveme 2.82.5. Deefive Yeer eermeerlee kes MJemegj kes meceeve nQ, keeeWefke GvneR kes efoS ngS
th
e kees efveefcee ceevekej YeieJeeved eerjece kee eekede ngDee nw, FmeefueS eYeg ves ueefuele vejueeruee keeue ceW eermeerlee
ee
kees Deefive ceW efveJeeme kejves kes efueS kene~ uebkeeonve kejles mecee keoeefeled Deefive eernvegceeve kes DebieeW kees peuee ve
P
os, keeeWefke DeefiveleJe kee mJeYeeJe pe[eee nw~ eLeeieieve meceerj Deveue peue Oejveer~ Fve kew veeLe menpe pe[
si
kejveerceeveme, 5.59.2. eermeerlee keer Deefive ceW GHeefmLeefle mes uebkeeonve kes mecee eernvegceeve keer megj#ee nes peeesieer~
ul
iT
Dele: eYeg ves eermeerlee kees Deefive ceW efveJeeme kejves kes efueS kene~ Deefive efJejed YeieJeeved kee cegKe nw, eLeeDeeveve
r
Deveue DebyegHeefle peerneceeveme, 6.15.6. YeieJeeved kees eercegKe Yeer kene peelee nw, Dele: legce HeeJeke cenB kejnt
Sh
efveJeemee YeieJeeved eerjece kee eesOe Yeer Deefive nw, eLeejece jes<e HeeJeke Deefle Ieesjeceeveme, 3.31.17. keneR
11
eYeg kes eesOe mes je#emeeW kee yengle Deefve ve nes peees, Dele: ke=HeeMeefkele eermeerlee keer eYeg keer eesOeeefive ceW GHeefmLeefle
20
DeeJeMeke nw, FmeefueS legce HeeJeke cenB kejnt efveJeemee eerjece kee yeeCe Deefive nw, jIegHeefle yeeve ke=Meevegceeveme,
ht
5.15. keneR Jen je#emeeW kes Mejerj ceW ueiekej yengle Heer[e ve HenBgeees, FmeefueS JeneB eermeerlee kee jnvee yengle
ig
DeeJeMeke nw, Dele: legce HeeJeke cenB kejnt efveJeemee~ Jeso kes Deefive eLece osJelee nQ, Jes ner YeieJeleer kees mecYeeue
yr
op
mekeles nQ, Dele: legce HeeJeke cenB kejnt efveJeemee~ Heefle kes eJeeme kes mecee jepeJeOet kees Hegjesefnle kes Heeme jnvee
C
eeefnes Deewj Deefive eLece Hegjesefnle nQ, Deefive efceues Hegjesefnleb ($e+ieJeso 1.1.1). FmeefueS eerjece peer ves kene,
legce HeeJeke cenB kejnt efveJeemee Deewj DeefOeke YeeJe peeveves kes efueS cesjs eje efueefKele legce HeeJeke cenB kejnt
efveJeemee Hegmleke DeJeMe Heef{es~
peyeefnb jece meye kene yeKeeveer~ eYeg Heo Oeefj efne Deveue meceeveer~~
efvepe eefleefbyebye jeefKe lenB meerlee~ lewmeF He megMeerue efyeveerlee~~
ueefceventB en cejce ve peevee~ pees keg eefjle jee YeieJeevee~~
Yee0 YeieJeeved eerjece ves peye meye keg efJemleej mes kene, leye YeieJeleer eermeerlee oe ceW YeieJeeved eerjece kes
eerejCeeW kees OeejCe kejkes Deefive ceW eJesMe kej ieF~ eermeerlee ves JeneB DeLee&led HebeJeer cebs DeHeves Gmeer ekeej kes He,
megvojmJeYeeJe Deewj efJevecelee mes egkele eefleefyecye kees jKe efoee~ Gmeer cebs jCeueeruee kes mecee JesoJeleer kee eJesMe
ngDee, pees jeJeCe efJeveeMe keer efveefcee yeveerb~ YeieJeeved eerjece ves pees keg eefj$e eneB jee DeLee&led eermeerlee kees Deefive ceW
eJesMe kejeee Deewj GvneR keer eefleefyecye kees DeHeves Jeece Yeeie ceW efJejepeceeve kejeee Fme cece& kees eerue#ceCe Yeer veneR
peeve mekes Deewj Jeve mes ueewkej Deeves Hej peme kee leme osKee~
d .
ve
oMecegKe ieeG peneB ceejeree~ veeF ceeLe mJeejLe jle veeree~~
er
veJeefve veere kew Deefle ogKeoeF&~ efpeefce DebkegMe Oeveg Gjie efyeueeF&~~
es
Yeeoeeke Keue kew efee yeeveer~ efpeefce Dekeeue kes kegmegce YeJeeveer~~
R
Yee0 ome cegKeeWJeeuee jeJeCemeceg le Hej peneB ceejere Lee JeneB ieee Deewj mJeeLe& ceW lelHej, DeJemejJeeoer, efvecve
s
ht
eke=efleJeeues jeJeCe ves ceejere kees cemleke veJeeee~ eerHeeJe&leer kees mecyeesefOele kejles ngS, YeieJeeved efMeJe kenles nQ efke ns
ig
YeJeeveer! veere Jeefkele kee veceve Yeer yengle ogKeo neslee nw~ pewmes DebkegMe DeLee&led yeer&, Oeveg<e, meHe& Deewj efyeuueer kee
R
ll
Pegkevee~ yeer& Pegkeves Hej ner egYekej ceeBme efvekeeueleer nw~ Pegkes ngS Oeveg<e mes ner elebee mes te ngDee yeeCe eeCe ues
.A
ueslee nw~ meHe& Pegkekej ner [bmelee nw~ efyeuueer Pegkekej ner etns Hej Jeej kejleer nw~ efpeme ekeej efyevee mecee kes efKeues
s
ya
ngS Heg<He Yeebkej nesles nQ, Gmeer ekeej og keer keesceue JeeCeer Yeer Yeeoeeke nesleer nw~
N
efJeMes<e jeJeCe kees HeeBe JemlegDeeW mes GHeefcele kejkes en metefele efkeee efke, Gmekes eje eerjece, ue#ceCe, YeieJeleer
va
eermeerlee, peeeg Deewj efJeYeer<eCe Fve HeeBe ueesieeW kees ke efceuee~ Gmeves DebkegMe kes meceeve eerjece kees JeefLele efkeee~
Se
Oeveg<e yevekej ue#ceCe peer kees, meHe& yevekej eermeerlee kees, efyeuueer kes meceeve peeeg peer kees Deewj Demecee kee Heg<He
th
yevekej efJeYeer<eCe peer kees DeLeJee mecemle je#eme meceepe kees, Fme efJe<ee Hej efJeMes<e eee& eer jeIeJeke=HeeYee<e ceW keer
ee
peeesieer~
P
oes0 keefj Hetpee ceejere leye, meeoj Heter yeele~

si
ul
keJeve nsleg ceve yeie Deefle, Dekemej Deeeng leele~~24~~

iT
Yee0 leye je#emejepe jeJeCe keer Hetpee (mecceeve) kejkes ceejere ves DeeojHetJe&ke yeele DeLee&led kegMeue Heter~ ns leele!
r
Sh
efkeme keejCe mes legcneje ceve Delevle Jeie nw Deewj legce eneB Dekesues Deees nes?
11
efJeMes<e eneB yeele Meyo mebmke=le kes Jeee& Meyo kee DeHeYebMe nw, efpemekee DeLe& kegMeue neslee nw~ keeefueoeme ves jIegJebMe
20
cenekeeJe ceW Jeee& Meyo kees kegMeue kes DeLe& ceW eegkele efkeee nw meJe&$e vees Jeee&ceJesefn jepeve~ -jIegJebMe, 5.13~
ht
oMecegKe mekeue keLee lesefn Deeies~ kener meefnle DeefYeceeve DeYeeies~~

ig
yr
nesng keHe ce=ie legce uekeejer~ pesefn efyeefOe nefj Deeveewb ve=Heveejer~~
op
Yee0 Yeeienerve ome cegKeJeeues jeJeCe ves ceejere kes meeceves DeefYeceeveHetJe&ke MetHe&CeKeeefJeHeerkejCe leLee eerjece eje
C
ceejs iees eewon menme je#emeeW kes meefnle Kej, ot<eCe, ef$eefMeje JeOe keer mecHetCe& keLee ken megveeeer Deewj yeesuee, ceejere
legce ue kejves Jeeuee keHe ce=ie yeve peeDees, efpeme ekeej mes ceQ ve=He veejer DeLee&led jepeJeOet (DeeesOee kes jepee eerjece
keer Oece&Helveer) meerlee kees nj ueeTB~
lesefnb Hegefve kene megveng oMeMeerMee~ les vejHe ejeej F&Mee~~
leemeeW leele yewj veefnb keerpew~ ceejs ceefje efpeeeS peerpew~~
DejCekeeC[ 601
cegefve ceKe jeKeve ieeG kegceeje~ efyeveg Hej Mej jIegHeefle ceesefn ceeje~~
Mele peespeve DeeeGB ve ceeneR~ efleve meve yewj efkeS Yeue veeneR~~
YeF cece keer Ye=bie keer veeF&~ penB lenB ceQ osKeGB oesG YeeF&~~
peewb vej leele leoefHe Deefle Metje~ efleveefnb efyejesefOe ve DeeFefn Hetje~~
Yee0 efHej Gme ceejere ves kene, ns ome efmejeWJeeues jeJeCe! megvees, Jes DeLee&led eerjece, ue#ceCe ceveg<e kes He ceW ej
Deej mebmeej kes F&MJej nQ~ ns leele! Gvemes keYeer Yeer Jewj veneR kejvee eeefnes efpevekes ceejves mes eeCeer cejlee nw Deewj
d .
ve
efpevekes efpeueeves mes ner peerlee nw DeLee&led peerJe HejJeMe nw Deewj HejcesMJej mJeleb$e nQ, peerJeve Deewj cejCe, GvneR kes neLe ceW
er
nw~ efJeMJeeefce$e peer keer e%e keer j#ee kes efueS kegceej DeLee&led eLeceeJemLee yeeuekeeue ceWs ner YeieJeeved eerjece,
es
efJeMJeeefce$e kes meeLe efmeeece iees ngS Les~ e%eefJeOJebme kejves Deees ngS cegPe ceejere kees jIegHeefle eerjece ves efyevee Heue
R
kes yeeCe mes ceeje Deewj ceQ Ske #eCe ceW ner meew eespeve meeiej kes Heej (Deepe keer o=ef mes yeejn meew efkeueesceerj) otj
s
eneB Dee ieee~ Gve eerjece kes meeLe Jewj kejves mes Dee veneR nw~ cesjer efmLeefle keer, Ye=bie keer nes ieF& nw DeLee&led pewmes
ht
ig
Peerbiegj veeceke keer[s kees ues Deekej Yecej DeHeves meceeve yevee oslee nw Deewj Yeesj kee efevleve kejleskejles PeeRiegj keer[e
R
Yeer DeHevee mJeHe es[kej Yecej ner yeve peelee nw, Gmeer ekeej ceQ je#emeYeeJe es[kej e$ele$e, meJe&$e oesveeW YeeF&
ll
.A
eerjece, ue#ceCe kees ner osKelee jnlee ntB~ ns leele! eefo eerjece ceveg<e Yeer neW lees Yeer yengleye[s Jeerj nQ, GvnW legce veneR
peerle mekeesies, Gvemes efJejesOe kejkes legcneje Hetje veneR He[siee~
s
ya
oes0 pesefnb lee[kee megyeeng nefle, Keb[sG nj keesob[~
N
Kej ot<eve ef$eefMeje yeOesG, cevegpe efke Deme yeefjyeb[~~25~~
va
Yee0 efpeve eerjece ves leekee leLee megyeeng kees ceejkej efMeJe peer kes Oeveg<e kes oes gke[s kej efoes Deewj Kej, ot<eCe
Se
leLee ef$eefMeje kee JeOe efkeee, keee keesF& ceveg<e Fme ekeej kee yeueJeeve nes mekelee nw? DeLee&led ceveg<e ceW Flevee
th
Hejeece mecYeJe veneR nw, keeeWefke efMeJe peer kes Oeveg<e kees lees[vesJeeuee Jeefkele efve:mmebosn efMeJe peer mes Yeer DeefOeke
ee
eYeeJeMeeueer nw~
P
si
efJeMes<e yeefjyeb[ Meyo yeefueyeve Meyo kee DeHeYebMe nw~ efpemekeer JeglHeefe nesieer yeefueveeb yeve: DeLee&led yeueJeeveeW kee
ul
Yeer Jevoveere~
iT
peeng YeJeve kegue kegMeue efyeeejer~ megvele peje oervnsefme yeng ieejer~~
r
Sh
ieg efpeefce cet{ kejefme cece yeesOee~ keng peie ceesefn meceeve kees peesOee~~
11
Yee0 ns jeJeCe! DeHeveer kegue keer kegMeuelee kee efJeeej kejkes Iej DeLee&led uebkee ueew peeDees~ ceejere keer yeele megveles
20
ner jeJeCe eesOe mes peueYegve ieee Deewj ceejere kees yengle ieeefueeeB oer~ jeJeCe yeesuee, cetKe&~ let ieg kes meceeve cesje
ht
eyeesOe kej jne nw, Yeuee ken lees mebmeej ceW cesjs meceeve eese keewve nw? keee ceQ jece mes Hejeefpele nes peeTBiee?
ig
leye ceejere oe Devegceevee~ veJeefn efyejesOes veefnb keueevee~~

yr
op
Mem$eer ceceer& eYeg Me" Oeveer~ yewo yebefo keefye Yeeveme iegveer~~
C
Yee0 ceejere ves oe ceW Devegceeve efkeee efke Mem$eer DeLee&led Mem$e eeuevesJeeues, ceceer& DeLee&led Yeso peevevesJeeues iegHleej,
eYeg DeLee&led mJeeceer, Me" DeLee&led og, Oeveer DeLee&led OeveJeeve Jeefkele, Jewe DeLee&led efeefkelmeke, yebefo DeLee&led Yee (eMe
ieevesJeeues), keefJe DeLee&led meeefnlekeej DeLeJee, efJeeve ceveer<eer Yeeveme iegveer DeLee&led jmeesF& yeveeves ceW elegj kegMeue
jmeesFee, Fve veewJeeW mes efJejesOe kejves Hej keueeCe veneR nw~ GveceW mes jeJeCe cebs HeeBe efJeMes<eleeeW lees Ieleer ner nw~ en
Mem$eOeejer nw, en cesje Yeso Yeer peevelee nw Dele: ceceer& Yeer nw, en je#emeeW kee meceLe& mJeeceer nw leLee og Deewj OeveJeeve
Yeer nw, FmeefueS, cesjs HeeBe Yeewefleke Mejerj kees ve kejves ceW Deewj cesjs HeeBe eeCeeW kees nj uesves kes efueS jeJeCe kes Heeme
Heee&Hle meeceieer nw~
GYee YeeBefle osKee efvepe cejvee~ leye leekesefme jIegveeeke mejvee~~
Glej osle ceesefn yeOeye DeYeeies~ keme ve cejewb jIegHeefle Mej ueeies~~
Yee0 ceejere ves oesveeW ekeej mes DeLee&led ve peeves Hej jeJeCe kes neLe mes Deewj peeves Hej eerjeIeJe kes neLe mes DeHevee
cejCe osKee, leye Gmeves jIegkegue kes veeeke eerjece keer MejCe lekeer DeLee&led eerjece keer MejCe ceW peeves kee efveCe&e ues
d .
ve
efueee~ Gej osles ner DeYeeiee jeJeCe cegPes ceej [euesiee, efHej lees jIegkegue kes mJeeceer eerjece kes yeeCe ueieves mes keeeW ve
er
cej peeTB?
es
efJeMes<e jeJeCeeoefHe cee&Jeced cee&Jeced jeIeJeeoefHe~ GYeeese&efo cee&Jece Jejb jecees ve jeJeCe: DeLee&led veneR
R
peeTBiee lees jeJeCe kes neLe mes cejvee He[siee Deewj eefo peeTBiee lees eerjeIeJe kes neLe mes cejvee He[siee, eefo oesveeW mLeeveeW
s
ht
Hej cejvee ner nw leye lees eerjece ner es nQ, ve efke jeJeCe~
ig
Deme efpeepeeefve oMeeveve mebiee~ euee jece Heo esce DeYebiee~~
R
ceve Deefle nj<e peveeJe ve lesner~ Deepeg osefKenGB Hejce mevesner~~
ll
.A
Yee0 ceve ceW Ssmee peevekej ceejere ome cegKeJeeues jeJeCe kes mebie eue He[e~ Gmekes ceve cesW eerjece kes eerejCeeW kes
s
ya
eefle DeYebie DeLee&led veneR ve nesvesJeeuee esce Deewj n<e& Lee, Hej Gmeves en jeJeCe kees veneR peveeee~ ceejere meeseves ueiee
N
Deepe ceQ DeHeves Hejcemvesn kes Deeee eerjece kes oMe&ve keBiee~
va
b0 efvepe Hejce efee lece osefKe ueeseve megHeue keefj megKe HeeFneQ~
Se
eer meefnle Devegpe mecesle ke=Heeefvekesle Heo ceve ueeFnewb~~

th
efveyee&ve oeeke eesOe pee kej Yeieefle DeyeMeefnb yeMekejer~

ee
efvepe Heeefve Mej mebOeeefve mees ceesefn yeefOeefnb megKemeeiej njer~~

P
Yee0 DeHeves Hejce efeelece (Heejs) YeieJeeved eerjece kees osKekej DeHeves ves$eeW kees meHeue kejkes megKe HeeTBiee~
si
eermeerlee kes meefnle, DeLeJee eermeerlee kes efnle DeLee&led escecee keueeCe mes HetCe& SJeb ue#ceCe peer kes meeLe efJejepeceeve
ul
iT
ke=Hee kes efveJeememLeeve YeieJeeved eerjece kes eerejCeeW ceW ceve ueieeTBiee, efpevekee eesOe Yeer efveJee&Ce DeLee&led cees#e osves
r
Jeeuee nw, efpevekeer Yeefkele efkemeer kes JeMe cebs veneR DeevesJeeueer mJeeb efpeve Hejceelcee kees JeMe cebs kej uesleer nw, Jener megKeeW
Sh
kes meceg, HeeHenejer eernefj YeieJeeved eerjece yeeCe kee mebOeeve kejkes DeHeves ner neLe mes cesje JeOe kejWies~
11
oes0 cece Hees Oej OeeJele, Oejs Mejemeve yeeve~

20
efHeefj efHeefj eYegefnb efyeueesefkenGB, Oeve ve cees mece Deeve~~26~~

ht
Yee0 Oeveg<eyeeCe OeejCe efkees ngS cesjs HeersHeers He=LJeer Hej oew[les ngS eYeg eerjece kees ceQ ceg[-ceg[kej yeejyeej
ig
osKetBiee, Deepe cesjs meceeve keesF& otmeje Oeve veneR nw~

yr
op
meerlee ueKeve meefnle jIegjeF&~ peefn yeve yemeefnb cegefveve megKeoeF&~~

C
lesefn yeve efveke oMeeveve ieeT~ leye ceejere keHe ce=ie YeeT~~
Yee0 eermeerlee SJeb ue#ceCe peer kes meefnle cegefveeeW kees megKe osvesJeeues jIegkegue kes jepee YeieJeeved eerjece efpeme Jeve ceW
efveJeeme kej jns nQ, Gmeer HebeJeer Jeve kes efveke peye jeJeCe ieee leye ceejere keHe ce=ie yeve ieee~
Deefle efyeefe$e keg yejefve ve peeF&~ keveke osn ceefve jefele yeveeF&~~
meerlee Hejce efej ce=ie osKee~ Debie Debie megceveesnj yes<ee~~
DejCekeeC[ 603
Yee0 ceejere ves ceefCeeeW mes jefele mJeCe& kee Mejerj yeveeee pees Delevle efJeefe$e DeLee&led DeeMee&cee Lee efpemekee keg
Yeer JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee, keeeWefke mJeCe&ce=ie Fmekes Henues ve lees keneR osKee ieee Deewj ve ner keneR megvee ieee~
eermeerlee ves DebieDebie ceW megvoj ceve kees njves Jeeues JesMe mes egkele Gme Hejcemegvoj ce=ie kees osKee~
megveng osJe jIegyeerj ke=Heeuee~ Sefn ce=ie kej Deefle megboj euee~~
melemebOe eYeg yeefOe keefj Sner~ Deeveng ece& kenefle yewosner~~
.
Yee0 Jewosner DeLee&led osn mes jefnle eefleefyecye keer yeveer ngF& eermeerlee kenves ueieeR efke, ns osJe! DeLee&led je#emeeW kees
d
ve
peerleves kes Fgke jIegkegue ceW es, jIegkegue kes Jeerj, ke=Heecee eerjeIeJe! megefvees, Fme ce=ie keer eue ye[er megvoj nw~ ns
er
meleeefle%e meceLe& eYeg! Fme ceejere kee JeOe kejkes Fmekee ece& efveMeeHetJe&ke uee oerefpees~
es
R
efJeMes<e efJeielees osn eme me: efJeosn eefleefyecye: leme ece Jewosner DeLee&led osn mes jefnle eefleefyecye keer yeveer ngF&
s
eermeerlee~ otmejs He#e ceW, Jew efveMesve osefnDeLee&led ceejere kee ece& efveMeeHetJe&ke uee oerefpees, eneB oesveeW DeLe& Mues<e mes
ht
ig
ner efvekeueles nQ~
R
leye jIegHeefle peevele meye keejve~ G"s njef<e megj keepe meBJeejve~~
ll
.A
ce=ie efyeueesefke keef Heefjkej yeeBOee~ kejleue eeHe efej Mej meeBOee~~
s
Yee0 leye mecHetCe& keejCeeW kees peeveles ngS jIegkegue DeLee&led leerveeW ekeej kes efvele, yeOe, cegkele peerJekegue kes mJeeceer
ya
N
Hejyee Hejceelcee eerjece osJeleeDeeW kee keee& yeveeves kes efueS emevve neskej G"s~ ce=ie (keHeer efnjCe) kees osKekej eYeg
va
ves DeHeves keef eosMe ceW Heefjkej DeLee&led Hesbe yeeBOee~ DeHeves kejleue DeLee&led yeeeerb nLesueer cebs efueS ngS Oeveg<e Hej efej
Se
DeLee&led megvoj yeeem$e kes ceb$e mes esefjle yeeCe kee mebOeeve efkeee~
eYeg ueefceveefnb kene mecegPeeF&~ efHejle efyeefHeve efveefMeej yeng YeeF&~~
th
ee
meerlee kesefj kejsng jKeJeejer~ yegefOe efyeyeske yeue mecee efyeeejer~~

P
Yee0 eYeg ves ue#ceCe peer kees mecePeekej kene, ns Yewee! Jeve ceW yengle mes je#eme YeceCe kej jns nQ, FmeefueS yegef,
si
ul
efJeJeske, yeue Deewj mecee kee efJeeej kejkes meerlee keer j#ee kejvee~
iT
eYegefnb efyeueesefke euee ce=ie Yeepeer~ OeeS jece Mejemeve meepeer~~

r
Sh
efveiece vesefle efMeJe Oeeve ve HeeJee~ ceeeece=ie Hees mees OeeJee~~

11
Yee0 eYeg eerjece kees osKekej keHeer ce=ie Yeeie euee Deewj Oeveg<e kees mepeekej YeieJeeved eerjece Yeer Gmekes Heers oew[
20
He[s~ efpevekees Jeso veseflevesefle kenkej ieeles nQ, efMeJe peer efpevnW Oeeve ceW Yeer menmee veneR eeHle kejHeeles, Jes ner
ceeeeHeefle YeieJeeved eerjece ceeeece=ie kes Heers oew[ jns nQ~
ht
ig
keyengB efveke Hegefve otefj HejeF&~ keyengBke eieF keyengB efHeeF&~~

yr
eiele ogjle kejle ue Yetjer~ Sefn efyeefOe eYegefnb ieeG uew otjer~~
op
C
Yee0 mJeCe&ce=ie JesMeOeejer ceejere keYeer lees eerjece kes efveke Deelee Deewj keYeer otj Yeeie peelee nw, keYeer eke nes
peelee nw Deewj keYeer efHe peelee nw~ Fme ekeej eke nesles, efHeles Deewj Deveske ekeej kee ue kejles ngS keHece=ie
ceejere eYeg kees Deeece mes yengle otj ueskej euee ieee~
leye leefke jece keef"ve Mej ceeje~ Oejefve HejsG keefj Ieesj Hegkeeje~~
ueefceve kej eLeceefn uew veecee~ Hees megefcejsefme ceve cenB jecee~~
Yee0 leye ceejere kees ke[er o=ef mes osKekej eerjece ves yeeem$e ceb$e mes esefjle leer#Ce yeeCe kees ceej efoee, Jen
(ceejere) Yeebkej Hegkeej kejles ngS He=LJeer Hej efiej He[e~ Henues lees Ge mJej ceW eerue#ceCe kee ne!!ue#ceCe
GeejCe kes meeLe veece ueskej, Heers Gmeves ceve ceW eerjece veece kee mcejCe efkeee~
eeve lepele eiesefme efvepe osner~ megefcejsefme jece meefnle yewosner~~
Deblej esce leemeg Heefneevee~ cegefve ogue&Ye ieefle oervn megpeevee~~
.
Yee0 DeHeves eeCeeW kees es[les ngS ceejere ves DeHeves je#emeer Mejerj kees eke kej efueee Deewj efJeosnveefvoveer eermeerlee
d
ve
kes meefnle YeieJeeved eerjece kees meerleejecemeerleejece jles ngS mcejCe efkeee~ elegj eerjece ves ceejere kes Deevleefjke
er
esce kees Heneeve efueee Deewj Gmes cegefveeeW kes efueS Yeer ogue&Ye ieefle os oer DeLee&led DeHeves ejCe ceW ner ueerve kej efueee,
es
peneB Gmekeer ceelee leekee ueerve ngF& Leer~
R
oes0 efyeHegue megceve megj yej<eefnb, ieeJeefnb eYeg iegve ieeLe~
s
ht
efvepe Heo oervnsG Demegj kenB, oerveyebOeg jIegveeLe~~27~~
ig
R
Yee0 osJelee yengle mes Heg<HeeW keer Je<ee& kejves ueies Deewj eYeg eerjece kes iegCeeW keer ieeLee ieeves ueies~ Jes yeesues, oerveeW kes
ll
.A
yevOeg DeLee&led meneeke DeLee&led peerJecee$e kes F&MJej YeieJeeved eerjece ves Demegj DeLee&led osJeefJejessOeer Deewj Demeg eeveer
eeCeeW ceW j, DeLee&led jceCe kejvesJeeues ceejere pewmes je#eme kees Yeer DeHevee Heo DeLee&led ejCe os efoee Gmes DeHeves
s
eerejCeeW ceW ueerve kej efueee~ ya
N
Keue yeefOe legjle efHejs jIegyeerje~ meesn eeHe kej keef letveerje~~
va
Se
Yee0 Keue eke=efleJeeues je#eme ceejere kee JeOe kejkes jIegJeerj eerjece legjvle Deeece kes efueS ueews~ Gvekes neLe cebs
Oeveg<e Deewj keef eosMe ceW lejkeme megMeesefYele Lee~
th
ee
efJeMes<e ceejere kees ceejkej yeeCe YeieJeeved eerjece kes lejkeme ceW eJesMe kej egkee Lee, FmeefueS ieesmJeeceer peer ves eYeg
P
kes neLe ceW kesJeue Oeveg<e keer eee& keer~

si
ul
Deejle efieje megveer peye meerlee~ ken ueefceve meve Hejce meYeerlee~~
iT
Yee0 peye eermeerlee ves Deele&JeeCeer megveer leye Jes Hejce YeeYeerle nesleer ngF&, DeLeJee Hejce DeLee&led HejceMeefkele mecHevve
r
Sh
YeieJeeved eerjece kes eefle YeeYeerle nesleer ngF& ue#ceCe peer mes kenves ueieerb
11
efJeMes<e Heje cee eefmceved me Hejce: leefmceved meYeerlee Hejce meYeerlee~

20
peeng yesefie mebke leJe Yeelee~ ueefceve efyenBefme kene megveg ceelee~~
ht
Ye=kegef efyeueeme me=ef uee nesF&~ meHevesngB mebke HejF efke meesF&~~
ig
yr
Yee0 ns ue#ceCe! MeerIe peeDees legcnejs Yewee mebke ceW nQ, ue#ceCe peer nBmekej yeesues, ns ceeleeeer! megefvees, efpevekes
op
Ye=kegef kes efJeueemecee$e mes, peieled keer me=ef Deewj Gmekee euee nes peelee nw DeLee&led YeeQneW kes efJeMes<e ueeme mes peieled keer
C
me=ef Deewj efJeke=le ueeme mes euee neslee nw, keee Jes Hejceelcee eerjece mJeHve ceW Yeer mebke ceW He[ mekeles nQ ?
meewbefHe iees jIegHeefle ceesefn Leeleer~ pees leefpe peeGB lees<e veefnb eleer~~
cejce yeeve peye meerlee yeesueer~ nefj esefjle ueefceve ceefle [esueer~~
Yee0 ns ceeB! jIegkegue kes mJeeceer eerjece DeeHekees Oejesnj He ceW cegPes meewbHe kej iees nQ, efpemes es[kej peelee ntB, lees
cesjs oe ceW meblees<e veneR nesiee~ peye eernefj YeieJeeved eerjece mes esefjle neskej eermeerlee cece&Jeeve DeLee&led JeemleefJeke
DejCekeeC[ 605
eermeerlee kes DeefiveeJesMe mecyevOeer ieesHeveere Jeeve yeesueeR~ leye ue#ceCe peer keer yegef [esue ieF& DeLee&led eermeerlee keer j#ee
kes efveMee mes ef[ie ieF&~
efJeMes<e eneB keer HeefjefmLeefle kees ve peeveves kes keejCe cece&Jeeve Meyo kees ueskej YeieJeledefJecegKe Deewj DeveefYe%e ueesieebs
ves eejcYe mes ueskej Deepe leke keg JeerYelme He#e emlegle efkees~ JeemleJe ceW lees peye yeejyeej kenves Hej Yeer ue#ceCe
peer ves DeHevee efveMee veneR es[e, leye YeieJeeved eerjece keer esjCee mes ceeee keer eermeerlee Jener cece& DeLee&led jnmeHetCe&
Jeeve yeesueerb pees eewyeermeJeW oesns keer HeeBeJeer Hebefkele ceW eerjece, ue#ceCe peer mes efHee jKes Les, eLee ueefceventB en
d .
ve
cejce ve peeveeceeveme, 3.24.5. eermeerlee ves mHe kene efke, ns ue#ceCe! legce yengle n"er nes, cesjer yeele mecePeves kee
er
eeeme veneR kej jns nes, Fme mecee legcnejer ceeleeeer JeemleefJeke eermeerlee eneB veneR nQ, DeYeer lees Gvekes eefleefyecye ceW ceQ
es
JesoJeleer eefJe nes ieF& ntB~ eYeg ves JeemleefJeke eermeerlee kees je#eme veeMeHee&vle Deefive ceW efveJeeme kejves kes efueS Deeefo
R
kej efoee nw~ FmeefueS legce peeDees, legce veneR peeDeesies lees cesje njCe veneR nesiee Deewj Gmekes efyevee jeJeCe meefnle je#emeeW
s
ht
kee cejCe veneR nesiee, efHej legcnejer mesJee Deewj eYeg kes DeJeleej kee eeespeve es oesveeW efme veneR nes HeeeWies~
ig
eng efoefMe jsKe KeBeeF DenerMee~ yeejefnb yeej veeF Heo MeerMee~~
R
yeve efoefMe osJe meewbefHe meye keent~ eues peneB jeJeve MeefMe jent~~
ll
.A
Yee0 Deefn DeLee&led Mes<eveeie kes Yeer efveeeceke mJeeceer, JewkegC"efyenejer efJe<CegmJeHe ue#ceCe peer DeHeveer Oeveg<e mes
s
ya
kegefee kes eejeW Deesj jsKee KeeRekej meerlee peer kes eerejCeeW ceW yeejcyeej cemleke veJeekej, GvnW meYeer Jeve osJeleeDeeW
N
Deewj efoiHeeueeW kees meeQHekej peneB jeJeCeHe evcee kes veeefYekegC[ kes Dece=le kes Mees<eke jenghe YeieJeeved eerjece
va
efJejepe jns Les, JeneB eues~

Se
efeleJeefnb ueKeve efmeeefnb efHeefj kewmes~ lepele ye efvepe ceeleefnb pewmes~~

th
oes0 Ske [jle [j jece kes, otpes meere Dekesefue~

ee
ueKeve lespe leve nle Yeeer, efpeefce [e{er oJe yesefue~~28~~

P
Yee0 peeles mecee ue#ceCe peer, eermeerlee kees efkeme ekeej efvenej jns nQ, pewmes ieee kee ese ye[e DeHeveer ceeB kees
si
ul
es[les ngS efvenejlee jnlee nw~ Ske lees ue#ceCe peer eerjece kes [j mes [j jns nQ Deewj otmejs eermeerlee kees Dekes ueer
iT
es[kej YeeYeerle nQ~ ue#ceCe peer kee Mejerj Fme ekeej lespe mes nerve nes ieee nw pewmes pebieue keer Deeie mes Peguemeer ngF&
r
Sh
uelee~
metve yeere oMekebOej osKee~ DeeJee efveke peleer kes yes<ee~~
11
peekes [j megj Demegj [sjeneR~ efveefMe ve veerbo efove Devve ve KeeneR~~

20
mees oMeMeer<e MJeeve keer veeF~ Fle Gle efeleF euee Yeef[eeF~~
ht
Fefce kegHebLe Heie osle KeiesMee~ jn ve lespe leve yegefOe yeue uesMee~~
ig
yr
Yee0 Fmeer yeere jeJeCe ves kegefee kees metve DeLee&led eerjece, ue#ceCe mes jefnle osKee, leye Jen eefle kes JesMe ceW DeLee&le
op
kee<eee Jem$e OeejCe kejkes, efMeKee, $e Deewj petles Henvekej Deewj yeeeW kevOes Hej ueer ngF& Ske uee"er ceW keceC[ue
C
uekee kej efYe#eeced osefn kenles ngS eermeerlee kes efveke Deeee~ eLeeMueCekee<eeemebJeerle: efMeKeer $eer
GHeevener~ Jeeces eebmesJemepeeLe MegYes eefkeceC[uet~~Jeeuceerefke jeceeeCe, 3.46.3. DeLee&led megvoj kee<eee
Jem$e OeejCe efkees ngS, uecyeer eeser, $e Deewj ejCe ceW petlee OeejCe efkees ngS, yeeeW kevOes Hej uee"er, keceC[ue
uekeees ngS, jeJeCe, eermeerlee kes Heeme Deeee~ iet{eLe&eefvkeekeej ves DeHeveer #eg meeceoeefeke mebkeerCe&lee kes keejCe
pees en kenves kee eeeme efkeee efke jeJeCe ef$eoC[er JesMe ceW eermeerlee kes Heeme Deeee Lee, Jen He#e eerJeeuceerefke eje
HetJe&efueefKele Mueeske ceW efvejmle nes ieee, keeeWefke ef$eoC[ oeefnves neLe ceW efueee peelee nw Deewj Jen oeefnves mkevOe Hej
Deeefele neslee nw, peyeefke jeJeCe ves yeeeW kevOes Hej uee"er uekeeeer Leer~ eefo eerJeeuceerefke peer kees ef$eoC[ DeYeer
neslee lees Jes me ef$eoC[ keceC[uetb ken osles~ ef$eoC[er meveemeer ece[s kee petlee veneR OeejCe kejles Deewj jeJeCe ves
ece[s kee petlee Henve jKee Lee~ eLeeefMeKeer $eer GheevenerJeeuceerefke jeceeeCe 3.46.3.~ efpemekes [j mes
osJelee [jles nQ, Jes jele ceW veeRo veneR uesles Deewj efove ceW Devve veneR Keeles, Jener jeJeCe keges keer YeeBefle FOejGOej
osKekej Hejveejer keer eesjer kes efueS eue He[e~ YegMeefgC[ peer, ie[peer kees mecyeesefOele kejles ngS kenles nQ efke ns
He#eerjepe ie[osJe! Fmeer ekeej mes yegjs ceeie& Hej Heie osles ner Mejerj ceW lespe, yegef Deewj yeue kee uesMecee$e Yeer veneR jn
d .
peelee~
ve
er
efJeMes<e : eneB Yeef[eeF Meyo kee DeLe& nw eesjer kejvee~
es
keefj Deveske efyeefOe ue elegjeF&~ ceeBieer YeerKe oMeeveve peeF&~~
R
DeefleefLe peeefve efmee kevo cetue Heue~ osve ueieerb lesefn keervn yengefj ue~~
s
ht
ken jeJeve megveg megvoefj yeeveer~ yeeBOeer YeerKe ve uesGB meeeveer~~
ig
efyeefOe ieefle yeece keeue keef"veeF&~ jsKe veeefIe efmee yeensj DeeF&~~
R
ll
oes0 efJeMJe Yejefve DeIe oue oueefve, kejefve mekeue megj keepe~
.A
peevee veefnb oMeMeer<e lesefn, cet{ keHe kes meepe~~29~~
s
ya
Yee0 Deveske ekeej mes ue Deewj elegjlee kejkes ome cegKeJeeues jeJeCe ves efveke peekej eermeerlee mes efYe#ee ceeBieer~
N
DeefleefLe kees Deeee ngDee peevekej eermeerlee Gmes kevo, cetue, Heue osves ueieerb~ efHej jeJeCe ves eermeerlee mes ue efkeee,
va
jeJeCe ves kene, ns elegj megvojer! cesjer yeele megve, ceQ yeBOeer ngF& efYe#ee veneR ues mekelee DeLee&led efYe#ee osves kes efueS legcnW
Se
jsKee ueeBIekej yeenj Deevee He[siee~ efJeOeelee keer ieefle keer eefleketuelee Deewj mecee keer keef"velee kes keejCe eermeerlee
th
ue#ceCe peer eje Keerbeer ngF& jsKee mes yeenj Dee ieF~ pees efJeMJe kee YejCeHees<eCe kejvesJeeueer, HeeHemecetneW kees ve
ee
kejvesJeeueer Deewj osJeleeDeeW kee mecemle keee& mecHevve kejvesJeeueer YeieJeeved eerjece keer ueerueeMeefkele Fme mecee eermeerlee
P
kes He ceW Jele&ceeve nQ, keHe kee meepe nesves kes keejCe ceesnJeMe jeJeCe ves GvneR eermeerlee kees veneR Heneevee DeLee&led
si
ul
eermeerlee kees cenekeeueer kes He ceW veneR peevee~ GvnW lees Jen YeieJeeved eerjece keer Oece&Helveer pevekeveefvoveer eermeerlee ner
iT
mecePe jne Lee~ jeJeCe ves ceeee meerlee peer keer yegef mes eermeerlee kee njCe ner veneR efk eee Lee, keeeWefke Jen jnme
r
Sh
eermeerlee, jece Deewj ue#ceCe peer kes Deefleefjkele Deewj keesF& veneR peevelee Lee~
veevee efyeefOe keefn keLee megveeF&~ jepeveerefle Yee eerefle osKeeF&~~
11
ken meerlee megveg peleer ieesmeeF~ yeesuesng yeeve og keer veeF~~

20
Yee0 jeJeCe ves eermeerlee keer efYe#ee veneR mJeerkeejer Gus GvnW veevee ekeej mes kenkej keLee megveeves ueiee Deewj
ht
ig
jepeveerefle JeeKeeve kejves ueiee, Gmeves Yee Deewj eerefle Yeer efoKeeF& leye eermeerlee peer ves kene, ns ieesmeeF eefle DeLee&led
yr
FefveeW kee ner efevleve kejvesJeeuee Heeflele meveemeer! letves lees og kes meceeve Jeeve yeesues nQ DeLee&led letv es meveemeer Oece&
op
kee GuuebIeve efkeee nw~

C
leye jeJeve efvepe He osKeeJee~ YeF meYeerle peye veece megveeJee~~
ken meerlee Oeefj Oeerjpe iee{e~ DeeF ieeG eYeg jng Keue "e{e~~
Yee0 leye jeJeCe ves eermeerlee kees DeHevee JeemleefJeke He efoKee efoee Deewj peye Gmeves DeHevee jeJeCe veece megveeee leye
ceeee keer eermeerlee DeHeves JesoJeleer mJeHe kee mcejCe kejkes YeeYeerle nes ieF~ efHej ueerueeMeefkele kee DeeJesMe Deeles ner
DejCekeeC[ 607
eermeerlee ves o={ Oewe& OeejCe kejkes kene efke, og jeJeCe! Ke[e jn, eefle#ee kej eYeg eerjeIeJe Dee ner iees DeLee&led
Deeves ner Jeeues nQ~
efpeefce nefjyeOegefnb g MeMe eene~ YeSefme keeueyeme efveefMeej veene~~
yeeeme kej en Keie Heefle mecelee~ efmebOeg meceeve nese efkeefce meefjlee~~
Keefj efke nesF megjOesveg meceevee~ peeng YeJeve efvepe megveg Deieevee~~
megvele yeeve oMeMeer<e uepeevee~ ceve cenB ejve yebefo megKe ceevee~~
d .
ve
Yee0 ns je#emejepe! efmebn keer JeOet kees pewmes KejieesMe osKelee nw, Gmeer ekeej cegPes osKekej Deye let keeue kes JeMe cebs
er
nes ieee nw~ pewmes keewJee ie[ keer mecelee kejvee eenlee nes, Gmeer ekeej let eerjeIeJe keer mecelee kejvee eenlee nw~ keee
es
efmevOeg DeLee&led mecegieeefceefve iebiee peer kes meceeve meeOeejCe kece&veeMee pewmeer veoer nes mekeleer nw? keee ieOeer, keeceOesveg kes
R
meceeve nes mekeleer nw? Gmeer ekeej lesjer DeHele Deewj HeefjCeerlee HeeflveeeB, cegPe eerjeIeJe Helveer meerlee keer mecelee veneR kej
s
ht
mekeleer~ Ssmee mecePekej, ns De%eeveiemle jeJeCe! let DeHeveer uebkee kes YeJeve ueew pee~ eermeerlee kes es Jeeve megvekej
ig
jeJeCe ueefppele nes ieee~ ceve ceW ner Gvekes ejCeeW keer Jevovee kejkes Gmeves megKe ceevee, emevve ngDee Deewj megKeHetJe&ke
R
ll
eermeerlee kee mecceeve efkeee~
.A
oes0 eesOeJeble leye jeJeve, ueervnsefme jLe yew"eF~
s
ya
euee ieieveHeLe Deelegj, Yee jLe neBefke ve peeF~~30~~
N
Yee0 leye eesOe mes egkele jeJeCe ves ceeee keer meerlee peer kees DeHeves jLe Hej yew"e efueee Deewj GleeJeuesHeve keer
va
Jeekeguelee kes meeLe DeekeeMe ceeie& mes eue He[e~ YeieJeeved eerjece mes GlHevve ngS Yee kes keejCe Gmemes MeerIelee mes jLe
Se
neBkee veneR pee jne Lee~

th
ne peieoske yeerj jIegjeee~ kesefn DeHejeOe efyemeejsng oeee~~

ee
Deejefle njve Mejve megKeoeeke~ ne jIegkegue mejespe efoveveeeke~~

P
ne ueefceve legcnej veefnb oes<ee~ mees Heue HeeeGB keervnsGB jes<ee~~

si
ul
efyeHeefle ceesefj kees eYegefnb megveeJee~ Hegjes[eMe en jemeYe KeeJee~~

iT
Yee0 ne! peieled kes Skecee$e Jeerj jIegjepe eerjeIeJe! cesjs efkeme DeHejeOe mes, DeeHe DeHeveer oee kes iegCe kees Yetue iees?
r
Sh
ne! Deeeflle& kee njCe kejvesJeeues! MejCeeieleeW kes megKeoeeke eerjIegveeLe peer, ne! mete&kegue He keceue kees efJekeefmele
11
kejvesJeeues mete& eer jeIeJe, ne! ue#ceCe! legcneje keesF& oes<e veneR nw~ ceQves legce pewmes efveoes&<e mesJeke Hej eesOe efkeee Jen
20
Heue ceQ Hee egkeer ntBb~ cesjer efJeHeefe kees eYeg eerjece kees keewve megveeesiee, DeLeJee keewve megveees? Deye lees Hegjes[eMe (e%e
ht
keer Mes<e nefJe) ieOee Keevee eenlee nw DeLee&led efpeme e%e keer Mes<e nefJe kees Keeves kee DeefOekeej epeceeve kees nw, Gmes
ig
ieOee Kee jne nw~ DeeMee en nw efke cesjer eeefHle e%e Mes<e nefJe nw Gmekes GHeYeesie kee DeefOekeej efvejvlej e%e kejves
yr
Jeeues epeceeve eerjeIeJe kees nw, ve efke jeJeCe pewmes ieOes kees~
op
C
efyeefyeOe efyeueeHe kejefle yewosner~ Yetefj ke=Hee eYeg otefj mevesner~~
meerlee kej efyeueeHe megefve Yeejer~ YeS ejeej peerJe ogKeejer~~

Yee0 eermeerlee efJeefJeOe ekeej mes efJeueeHe kej jner nQ~ Devevleke=Hee ceW meceLe& eYeg eermeerlee kes Hejceesceer eerjece Deepe
Gvemes otj nQ, DeLeJee ceeee keer eermeerlee mes Yetefjke=Hee eeveer ke=HeeMeefkele eerpeevekeer Deewj Gvekes esceemHeo eerjece Yeer
Deepe otj nes iees nQb, keeeWefke FvneWves HejceYeeieJeled ue#ceCe peer kee DeHeceeve efkeee nw, DeLeJee eermeerlee ner Deveske
ekeej mes efJeueeHe kejleer ngF& ken jner nQ, ne! cesjs eerjeIeJe eYeg DeeHekeer ke=Hee lees cegPe Hej yengle nw, Hejvleg cesjs
esceemHeo eYeg cegPe mes otj nes iees nQ~ DeeMee en nw efke eefo cegPe Hej eYeg keer ke=Hee veneR nesleer lees oes ner eej #eCeeW
kes efueS keeeW ve nes, eYeg kee Deewj cesje mecHeke& keeeW neslee? eYeg, cegPes keefleHee #eCeeW kes efueS Yeer DeHeves Jeece Yeeie ceW
keeeW mJeerkeejles? Hejvleg MeerIe ner eYeg cegPemes otj nes iees Gvekes meeefvveOe kee ceQ yengle Deevevo veneR ues HeeF&~ eermeerlee
kes Fme Yeejer efJeueeHe kees megvekej ejDeej meYeer peerJe og:Keer nes iees~
ieerOejepe megefve Deejle yeeveer~ jIegkegueefleueke veeefj Heefneeveer~~
d .
ve
DeOece efveMeeej ueervns peeF&~ efpeefce ceues yeMe keefHeuee ieeF&~~
er
Yee0 ie=eW kes jepee peeeg peer ves eermeerlee keer Deele&JeeCeer megvekej jIegkegueefleueke YeieJeeved eerjece keer Oece&Helveer
es
eermeerlee kees Heneeve efueee~ FvnW veere je#eme jeJeCe efueS pee jne nw pewmes kemeeF& eJeve kes JeMe ceW keefHeuee ieee He[
R
ieF& nes~
s
ht
meerles Hegef$e kejefme peefve $eemee~ keefjnGB peelegOeeve kej veemee~~
ig
R
OeeJee eesOeJeble Keie kewmes~ tF Heefye Hejyele kenB pewmes~~
ll
.A
Yee0 peeeg ves ueuekeejles ngS kene, ns Heg$eer meerles! ceve ceW $eeme cele kejes DeLee&led cele [jes, ceQ je#eme jeJeCe kee
s
veeMe keBiee~ en kenkej eesOe mes egkele He#eer peeeg efkeme ekeej oew[s, pewmes HeJe&le kes efueS Fv kee Jepe tlee nw~
ya
js js og "e{ efkeve nesner~ efveYe&e euesefme ve peevesefme ceesner~~
N
va
DeeJele osefKe ke=leeble meceevee~ efHeefj oMekebOej kej Devegceevee~~

Se
keer cewveeke efke KeieHeefle nesF&~ cece yeue peeve meefnle Heefle meesF&~~
peevee pej" peeet Sne~ cece kej leerjLe eef[efn osne~~
th
ee
Yee0 peeeg ves ueuekeej kej kene, jsjs og jeJeCe! keeeW veneR Ke[e nes peelee? let efveYe&e neskej eue He[e nw, keee
P
letves cegPes veneR peevee efke eermeerlee kee MJemegj kes meceeve j#eke peeeg Yeer eneB nw? keeue kes meceeve peeeg peer kees
si
DeHeves meccegKe Deeles ngS osKekej omekebOej jeJeCe ves efHej DeHeves ceve ceW Devegceeve efkeee, en keewve nw, keee en cewveeke
ul
iT
HeJe&le nw? keee en ie[ nw, keeeWefke Jener DeLee&led ie[osJe ner DeHeves mJeeceer efJe<Ceg kes meeLe cesje yeue peeveles nQ?
r
efpevekes ee kes enej mes Yeer cesjer YegpeeeW veneR keer~ Fme ekeej nslegDeeW kee efevleve kejles ngS Deewj efveke Deeves Hej
Sh
jeJeCe ves peeve efueee efke en lees yet{e peeeg nw, Deye en cesjs neLeHe leerLe& ceW DeHevee Mejerj es[ osiee~
11
megvele ieerOe eesOeelegj OeeJee~ ken megveg jeJeve ceesj efmeKeeJee~~

20
leefpe peeveefkeefnb kegMeue ie=n peent~ veeefnb le Deme nesFefn yengyeent~~

ht
jece jes<e HeeJeke Deefle Ieesje~ nesFefn MeueYe mekeue kegue leesje~~
ig
yr
Yee0 en megveles ner eesOe mes Deelegj ngS ie=jepe peeeg peer oew[s Deewj yeesues, jeJeCe! cesjer meerKe megve ues, eerpeevekeer
op
kees es[kej kegMeueHetJe&ke ueew pee, veneR lees ns yengle yeengDeeWJeeues jeJeCe! Deye Ssmee keg nesiee DeLeJee, veneR lees
C
yengyeent DeLee&led yeent yeenefJe DeLee&led neLeeW mes efkeee peevesJeeuee eg eeveer neLeeHeeeer nesieer, leelHee& en nw efke eefo
legce ves cesjer yeele veneR ceeveer lees Fme ekeej mes neLeeHeeeer Jeeuee eg nesiee, efpemeceW eYeg eerjece kes eesOeHe Delevle
Yeebkej Deefive ceW legcneje mecHetCe& kegue Helebiee nes peeesiee DeLee&led Helebies keer YeeBefle peue peeesiee~
efJeMes<e yengyeent Meyo jeJeCe kee efJeMes<eCe nw, DeLeJee yeent yeenefJe Meyo kee DeHeYebMe nw~ neLe mes efkees peeves Jeeues
DeLee&led neLeeHeeeer kes eg kees yeent yeenefJe kenles nQ~
DejCekeeC[ 609
Glej ve osle oMeeveve peesOee~ leyeefnb ieerOe OeeJee keefj eesOee~~

Oeefj kee efyejLe keervn ceefn efieje~ meerleefnb jeefKe ieerOe Hegefve efHeje~~
eeseve ceeefj efyeoejsefme osner~ ob[ Ske YeF cegje lesner~~
Yee0 eese jeJeCe peeeg peer kee keesF& Yeer Gej veneR os jne Lee~ Gme mecee ie=jepe peeeg peer eesOe kejkes oew[s,
GvneWves jeJeCe kee kesMe Heke[kej Gmes efJejLe kej efoee DeLee&led jLe Hej mes efieje efoee Deewj jLe Yeer lees[ [euee~ jeJeCe
He=LJeer Hej efiej ieee~ eermeerlee kees Ske Deesj jKekej ie=jepe peeeg peer efHej ceg[s~ eeWe mes ceejkej peeeg peer ves
d .
ve
jeJeCe kes Mejerj kees efJeoerCe& kej efoee Deewj jeJeCe kees Ske oC[ kes efueS cete& nes ieF&~
er
efJeMes<e : Mues<e Deuebkeej kes DeeOeej hej eneB ieesmJeeceer peer ves efJejLe Meyo kees oes DeLeeX ceW eege efkeee nw~ henuee
es
efJeielees jLees eme me efJejLe: DeLee&led peeeg peer ves jeJeCe kees jLe mes nerve kej efoee~ otmeje efJeveeefMelees jLees eme
R
s
me efJejLe: DeLee&led peeeg peer kes eje jeJeCe kee jLe lees[kej efJeve kej efoee ieee~
ht
ig
leye meeesOe efveefMeej efKeefmeeevee~ kee{sefme Hejce kejeue ke=Heevee~~
R
keesefme HebKe Heje Keie Oejveer~ megefceefj jece keefj DeoYegle kejveer~~
ll
.A
meerleefnb eeve e{eF yenesjer~ euee GleeFue $eeme ve Leesjer~~
s
Yee0 leye eg jeJeCe peeeg peer kes THej KeerPe ieee Deewj Gmeves Delevle Yeebkej evneme veece keer leueJeej
ya
efvekeeue ueer SJeb Gmemes peeeg kes oesveeW HebKe kee efoes~ DeekeeMeeejer peeeg peer eerjece kee mcejCe kejkes Deewj
N
jCeYetefce ceW DeeMee&peveke Hejeece kejkes He=LJeer Hej efiej iees~ efHej eermeerlee peer kees efJeceeve Hej e{ ekej jeJeCe
va
MeerIelee kes meeLe euee, Gmekes ceve ceW yengle Yee Lee~
Se
kejefle efyeueeHe peeefle veYe meerlee~ yeeOe efyeyeMe peveg ce=ieer meYeerlee~~
th
ee
efieefj Hej yew"s keefHeve efvenejer~ keefn nefj veece oervn He [ejer~~
P
Sefn efyeefOe meerleefnb mees uew ieeT~ yeve DeMeeske cenB jeKele YeeT~~
si
Yee0 meerlee peer efJeueeHe kejleer ngF& DeekeeMe ceW eueer pee jner LeeR, ceevees yensefueS kes JeMe ceW ngF& YeeYeerle nefjCeerb nes~
ul
iT
$e+ef<ecegKe HeJe&le Hej yew"s eer megieerJe peer, eernvegceeve peer, eer veueveerue Deewj eer peecyeJeeved veeceke Jeevej peeefle kes
r
ueesieeW kees osKekej, eernefj kee veece ueskej eermeerlee ves DeHevee Gejere Jem$e efieje efoee~ Fme ekeej Jen jeJeCe eermeerlee
Sh
peer kees HebeJeer mes uebkee ues ieee Deewj GvnW DeMeeske Jeve ceW yeboer yeveekej jKe efoee~
11
oes0 neefj Heje Keue yeng efyeefOe, Yee De eerefle osKeeF~

20
leye DeMeeske HeeoHe lej, jeKesefme peleve kejeF~~31(ke)~~

ht
pesefnb efyeefOe keHe kegjbie meBie, OeeF eues eerjece~

ig
yr
mees efye meerlee jeefKe Gj, jefle jnefle nefjveece~~31(Ke)~~

op
Yee0 yengle ekeej mes Yee Deewj esce efoKeekej peye Keueeke=efle kee jeJeCe nej ieee Deewj eermeerlee kees jepeYeJeve ceW
C
eueves kes efueS mencele veneR kej Heeee leye jeJeCe ves elve HetJe&ke eermeerlee kees DeMeeske Jeeefkee kes DeMeeske Je=#e kes
veeres ner jKe efoee~ efpeme ekeej mes keHe ce=ie kes meeLe eerpeer kees jceeves Jeeues YeieJeeved eerjece oew[kej eues Les, Gmeer
efJe kees DeHeves oe ceW jKekej eermeerlee nefj DeLee&led JesoJese yeee peer, efJe<Ceg peer Deewj efMeJe peer kes Yeer DebMeer
ceneefJe<Ceg eYeg kes eerjeceveece kees jleer jn jner nQ~
jIegHeefle Devegpeefnb DeeJele osKeer~ yeeefnpe efeblee keervn efyeMes<eer~~
pevekemeglee Heefjnjer Dekesueer~ Deeeng leele yeeve cece Hesueer~~
efveefMeej efvekej efHejefnb yeve ceeneR~ cece ceve meerlee Deeece veeneR~~
ieefn Heo keceue Devegpe kej peesjer~ kensG veeLe keg ceesefn ve Keesjer~~
Yee0 jIegHeefle DeLee&led jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece ves ess YeeF& ue#ceCe peer kees DeHeves Heeme Deeles osKee lees
yeenj mes efJeMes<e efevlee keer Deewj yeesues, ns Yewee! pevekeveefvoveer eermeerlee kees kegefee ceW Dekesues es[ efoee Deewj cesjs
d .
ve
Jeeve DeLee&led DeeosMe kee GuuebIeve kejkes legce eues Deees~ Jeve ceW je#eme mecetn Ietceles jnles nQ~ cesje ceve kenlee nw efke
er
meerlee peer Deeece ceW veneR nQ~ JebieeLe& en nw efke eermeerlee cesjs ceve DeLee&led oe ceW nQ , Hejvleg Deeece ceW veneR nQ~
es
ue#ceCe peer YeieJeeved kes eerejCekeceue Heke[kej neLe pees[s Deewj kene, ns veeLe! cesje keesF& oes<e veneR nw DeLee&led ceelee
R
peer ves n"HetJe&ke cegPes DeeHekes Heeme Yespee nw~
s
ht
Devegpe mecesle ieS eYeg lenJeeB~ ieesoeJeefj le Deeece penJeeB~~
ig
Deeece osefKe peevekeer nervee~ YeS efyekeue peme eeke=le oervee~~
R
Yee0 eerue#ceCe kes meefnle eYeg eerjece JeneB iees peneB ieessoeJejer veoer kes le Hej Gvekee Deeece Lee~ DeHeves Deeece
ll
.A
kees eermeerlee mes jefnle osKekej eYeg eerjece Gmeer ekeej Jeekegue nes G"s, pewmes eeke=le DeLee&led Deefle meeOeejCe
s
DeYeeJeiemle oerve Jeefkele og:Keer nes peelee nw~ N
ya
ne iegve Keeefve peevekeer meerlee~ He Meerue yele vesce Hegveerlee~~
va
ueefceve mecegPeeS yeng YeeBleer~ HetBle eues uelee le HeeBleer~~

Se
Yee0 eerjece efJeueeHe kejves ueies, ne! iegCeeW keer Keeefve peevekeer! ne meerles! ne! He, Meerue Deewj Jele mes HeefJe$e meerles!
th
ne! legce keneB nes? ue#ceCe peer ves eerjece kees yengle ekeej mes mecePeeee Deewj eYeg eerjece ueleeDeeW Deewj Je=#emecetneW mes
ee
Hetles ngS Deeies eues~

P
ns Keie ce=ie ns ceOegkej esveer~ legce osKeer meerlee ce=ievewveer~~

si
ul
Kebpeve Megke keHeesle ce=ie ceervee~ ceOegHe efvekej keesefkeuee eyeervee~~

iT
kegbo keueer oeef[ce oeefceveer~ keceue Mejo MeefMe Deefn Yeeefceveer~~

r
Sh
yeve HeeMe ceveespe Oeveg nbmee~ iepe kesnefj efvepe megvele eMebmee~~
eerHeue keveke keoefue nj<eeneR~ veskeg ve Mebke mekege ceve ceeneR~~
11
megveg peevekeer leesefn efyeveg Deepet~ nj<es mekeue HeeF peveg jepet~~
20
efkeefce meefn peele DeveKe leesefn HeeneR~ efeee yesefie eieefme keme veeneR~~
ht
ig
Yee0 ns Heef#eeeW! ns nefjCeeW! ns YecejeW keer esefCeeeW! legceves nefjCe kes meceeve ves$eJeeueer leLee mJeCe& kes nefjCe Hej ner
yr
efpemekee ves$e ieee nes Ssmeer meerlee peer kees osKee nw? Kebpeve He#eer, leeslee, keyetlej, nefjCe, ceueer, YeewbjeW kes mecetn, ieeve
op
ceW kegMeue keesefkeuee, kegvo keer keueer, Deveej, efyepeueer, keceue, Mejokeeueerve evcee, DeefnYeeefceveer, DeLee&led veeefieve,
C
JeCe kee HeeMe, keeceosJe kee Oeveg<e, nbme, neLeer Deewj efmebn, es meYeer DeHeveer eMebmee megve jns nQ DeLee&led leg cnejer
GHeefmLeefle ceW es meye legcnejs DebieeW mes efveefvole nes jns Les, Deye emevve nes jns nQ~ eerHeue (yessue kee Heue), megJeCe&,
kesues kee Je=#e, es meye emevve nes jns nQb, Fvekes ceve ceW leefveke Yeer mebkeese ee Mebkee veneR nw~ ns peevekeer! megvees, legcnejs
efyevee Deepe es meye legcnejs DebieeWs kes GHeceeve, Fleves nef<e&le nes egkes nQ, ceevees GvnW jepe efceue ieee nes~ Fme ekeej
legcnejs eje DeveKe DeLee&led eesOe kewmes mene pee jne nw eeveer Fve meyekee DeHeceeve Deewj F&<ee& legce keeeW men jner nes? ns
efee! legce MeerIe keeesW veneR eke nes peeleer?
DejCekeeC[ 611
efJeMes<e ieesmJeeceer leguemeeroeme peer ves eneB YeieJeeved eerjece mes GHeceeveeW kee ceeOece ueskej YeieJeleer eermeerlee kee veKe,
efMeKe JeCe&ve kejeee~ ieesmJeeceer leguemeeroeme peer Ske ceee&oeJeeoer keefJe nQ Deewj cenekeeJe ceW veKe, efMeKe JeCe&ve
DeefveJeee& nw, FmeefueS GvneWves DeHeves Oece&mebke kee meceeOeeve kej efueee~ eneB YeieJeeved eerjece, eermeerlee kes Fkekeerme
GHeceeveeW kee mebkeerle&ve kejles ngS efJeueeHe ceW Yeer Jeeflejske Deuebkeej emlegle kej jns nQ DeLee&led eermeerlee keer GHeefmLeefle ceW
es meye veieCe Les Deewj Deepe meyekes meye emevve nes jns nQ~ Kebpeve, nefjCe Deewj ceueer es meye eermeerlee kes e=bieej,
meewce Deewj Jeekegue ves$eeW kes GHeceeve nQ, leeslee veeefmekee kee, keyetlej keb" kee, Yecej kesMeeW kes, keesefkeuee ceOegj JeeCeer
d .
ve
keer GHeceeve nw~ kegvokeueer, Deveej Deewj efJeegle oeBleeW kes, keceue eerejCe SJeb eernmle, ves$e Deewj cegKe kee, Mejodev
er
cegKe kee, veeefieve eermeerlee keer JesCeer kee, JeCeHeeMe kesMeyevOe kee, keeceOeveg<e YeewbneW kee, nbme eeue kee, iepe
es
emevvelee keer eeue kee, efmebn keef kee, eerHeue Je#eespe kee, mJeCe& mecHetCe& Mejerj keer ieewjlee kee Deewj keoueer pebIes kee
R
GHeceeve nw~
s
ht
Sefn efyeefOe Keespele efyeueHele mJeeceer~ cevengB cene efyejner Deefle keeceer~~
ig
Hetjvekeece jece megKe jeMeer~ cevegpe eefjle kej Depe DeefyeveeMeer~~
R
ll
Yee0 Fme ekeej mecemle ueeskeebs kes mJeeceer YeieJeeved eerjece efJeueeHe kejles ngS YeieJeleer eermeerlee kees {Bt{ jns nQ, ceevees
.A
Jes ceneefJejner Deewj yengleye[s keeceer neW~ YeieJeeved eerjece HetCe&keece nQ DeLee&led Gvekeer mecemle keeceveeeW HetCe& nQb~ GvneR
s
ya
keer ke=Hee mes Deveske YekeleeW keer keeceveeeW Yeer HetCe& nes peeleer nQ, Ssmes HetCe&keece, megKeeW keer jeefMe, Depevcee, DeefJeveeMeer,
N
YeieJeeved eerjece m$eerefJejner ceveg<e kes eefj$e kee DeefYevee kej jns nQ~
va
mejJej Deefcele veoer efieefj Keesne~ yengefyeefOe jece ueKeve lenB peesne~~
Se
meese oe keg keefn veefnb DeeJee~ t Oeveg<e mej Deeies HeeJee~~

th
Deeies Heje ieerOe Heefle osKee~ megefcejle jece ejve efevn jsKee~~
ee
Yee0 eerjece, ue#ceCe peer ves Deveske leeueeyeeW, veefoeeW, HeJe&le keer kevojeDeeW kees osKee, JeneB yengle ekeej mes eermeerlee
P
si
kees {tB{e~ eerjece kes ceve ceW Delevle Meeske nw, Gvekes cegKe mes keg kene veneR pee jne nw~ Lees[er otj peekej GvneWves
ul
jeJeCe kee te Oeveg<e Deewj yeeCe osKee, Deeies He[s ngS ie=jepe peeegpeer kees osKee pees eerjece kes eerejCe efevn keer
iT
jsKeeDeeW kee mcejCe kej jns Les~

r
Sh
oes0 kej mejespe efmej HejmesG, ke=HeeefmebOeg jIegyeerj~

11
efvejefKe jece efye Oeece cegKe, efyeiele YeF& meye heerj~~32~~

20
Yee0 ke=Hee kes meeiej, jIegkegue kes Jeerj YeieJeeved eerjece ves peeeg kes efmej Hej DeHeves kejkeceue kee mHeMe& efkeee Deewj
ht
DeHeves kejkeceue mes ceevees ke=Hee kee meeiej peeeg peer kes efmej Hej Hejesme efoee~ efJe kes efveJeememLeeve eYeg eerjece kee
ig
cegKe osKekej peeeg peer keer mecHetCe& Heer[e meceeHle nes ieF&~
yr
op
leye ken ieerOe yeeve OeefjOeerje~ megveng jece Yebpeve YeJe Yeerje~~
C
veeLe oMeeveve en ieefle keervner~ lesefn Keue pevekemeglee nefj ueervner~~
uew oefve efoefMe ieeG ieesmeeF~ efyeueHeefle Deefle kegjjer keer veeF~~
ojme ueeefie eYeg jeKesGB eevee~ eueve enle Deye ke=HeeefveOeevee~~
Yee0 leye oe ceW Oewe& OeejCe kejkes ie=jepe peeeg peer ves kene, ns mebmeej kes Yee kees ve kejvesJeeues eerjece!
megefvees, ns veeLe! omecegKe jeJeCe ves cesjer en oMee keer nw Deewj Gmeer Keue ves pevekemeglee eerpeevekeer kees nj efueee nw~ ns
He=LJeer kes mJeeceer! kegjjer He#eer keer YeeBefle Delevle keCe efJeueeHe kejleer ngF& meerlee peer kees ueskej Jen oef#eCe efoMee keer
Deesj ieee nw~ ns eYeg! DeeHekes oMe&veeW kes efueS ner ceQves es eeCe jKes, ns ke=Hee kes YeC[eieej, eerjece! Deye ess euevee
eenles nQ~
jece kene leveg jeKeng leelee~ cegKe cegmegkeeF kener lesefn yeelee~~
pee kej veece cejle cegKe DeeJee~ DeOeceG cegkegle nesF egefle ieeJee~~
mees cece ueeseve ieesej Deeies~ jeKeewb osn veeLe kesefn Keeies~~
d .
ve
Yee0 YeieJeeved eerjece ves kene, ns leele DeLee&led efHeleeeer! Mejerj jKe ueerefpees~ peeeg peer ves cegKe mes cegmkegjeles ngS
er
en yeele kener, efpevekee veece cejCekeeue ceW eefo cegKe ceW Dee peees lees DeOece Yeer cegkele nes peelee nw, Ssmee Jesso ieeles nQ~
es
Jes ner eYeg DeeHe cesjs ves$eeW kee efJe<ee yevekej meccegKe GHeefmLele nQ~ ns veeLe! Deye efkeme vetvelee keer Hetefle& kes efueS Mejerj
R
kees jKetB?
s
ht
peue Yeefj veeve kenefnb jIegjeF&~ leele kece& efvepe les ieefle HeeF&~~
ig
R
Hejefnle yeme efpeve kes ceve ceeneR~ efleve kenB peie ogue&Ye keg veeneR~~
ll
leveg leefpe leele peeng cece Oeecee~ osGB keen legce Hetjvekeecee~~
.A
Yee0 ves$eeW ceW Deeg peue Yejkej jIegkegue kes jepee YeieJeeved eerjece kenves ueies, ns leele DeLee&led efHeleeeer peeeg!
s
ya
DeeHeves DeHeves kece& mes ner en ieefle HeeF& nw FmeceW cesjer keesF& efJeMes<elee veneR nw~ efpevekes ceve ceW otmejeW kee efnle kejves keer
N
YeeJevee jnleer nw, Gvekes efueS peieled ceW keg Yeer ogue&Ye veneR neslee DeLee&led GvnW meye keg efceue peelee nw~ ns efHeleeeer!
va
en Mejerj es[kej DeeHe cesjs Oeece meekesleueeske kees peeFes~ ceQ DeeHe kees keee otB, DeeHekeer mecHetCe& keeceveeeW HetCe& nes
Se
egkeer nQ, keeeWefke ceQ DeeHekee Heg$e yevee FmeefueS DeeHekeer Yegefkele megOej ieF&~ cesjs eefle DeeHekeer DeefJejueYeefkele nw Deewj
th
Fme mecee DeeHeves DeHeves kece& kes eYeeJe mes eejeW cegefkeleeeB eeHle kej ueer nw~ ceQves DeHeves eerkejkeceue mes DeeHekee mHeMe&
ee
efkeee Deewj DeeHekees ieesso ceW efueee Fmemes DeeHekees meeegpecegefkele efceue ieF&~ ceQ DeeHekes meceerHe ntB Dele: DeeHeves
P
meeceerHecegefkele HeeF&~ DeeHe cesjs ueeske pee jns nQ Dele: meueeskeecegefkele Yeer DeeHekees efceue ieF& Deewj cesje elegYeg&pe He
si
ul
OeejCe kejkes DeeHe pee jns nQ, Dele: DeeHe meeHecegefkele Yeer Hee iees~
iT
oes0 meerlee njve leele peefve, kenng efHelee meve peeF~

r
Sh
peewb ceQ jece le kegue meefnle, keefnefn oMeeveve DeeF~~33~~

11
Yee0 ns efHeleeeer! meerleenjCe keer yeele HetpeefHelee eeJeleer& peer mes peekej cele keefnesiee, eefo ceQ JeemleJe ceW jece
20
DeLee&led meYeer DeJeleejeW kee DeJeleejer meekesleeefOeHeefle Hejceelcee jece ntB lees efHej mecHetCe& HeefjJeej kes meefnle cesjs Heeme
ht
Deekej cegPemes ner mJeeb mevosMee ueskej jeJeCe ner en meceeeej efHeleeeer kees megveeesiee~ DeLeJee, jeJeCeJeOe kes HeMeeled
ig
efHeleeeer meekesleueeske ceW cesjs Heeme neWies Deewj jeJeCe Yeer JeneR Deekej meceeeej megveeesiee~
yr
op
ieerOe osn leefpe Oeefj nefj Hee~ Yet<eve yeng He Heerle DevetHee~~
C
Meece ieele efyeMeeue Yegpe eejer~ Demlegefle kejle veeve Yeefj yeejer~~
Yee0 peeeg peer ie= kee Mejerj es[kej YeieJeeved kee Jew<CeJeHe OeejCe kejkes yengle mes DeeYet<eCe Deewj DevegHece
Heerleecyej OeejCe kejkes, Meece Mejerj Deewj efJeMeeue eej YegpeeDeeW mes egkele neskej DeeBKeeW ceW Deegpeue Yejkej mlegefle
kejves ueies
DejCekeeC[ 613
efJeMes<e DeLee&led elegYeg&pe He OeejCe kejkes Yeer peeeg peer kes ceve mes mesJekemesJeYeeJe veneR ieee, keeeWefke peerJe
cegkele nes mekelee nw, Hej Gme DeJemLee ceW Yeer peerJeelcee kee Hejceelcee mes mJeHeieled Yeso yevee jnlee nw~ Fmeerefu eS
yeemet$e ceW Yeer kesJeue Yeesie ceW peerJeelcee kee Hejceelcee mes meeo=Me kene ieee nw, Yeesiecee$e Meeceefuebieeled~ (Je0met
4.4.18)
b0 pee jece He DevetHe efveieg&ve meiegve iegve esjke mener~
oMe MeerMe yeeng eeb[ Keb[ve eb[ Mej ceb[ve cener~~
d .
ve
HeeLeeso ieele mejespe cegKe jepeerJe Deeele ueeseveced~
er
efvele veewefce jece ke=Heeueg yeeng efyeMeeue YeJe Yee ceeseveced~~1~~
es
R
Yee0 peeeg peer yeesues, ns eerjece! DeeHekeer pee nes~ ns DevegHece HeJeeues, ns efveieg&Ce Deewj meiegCe, ns iegCeeW kes
s
JeemleefJeke esjke, ns jeJeCe keer eeC[ YegpeeDeeW kees keeves ceW efveHegCe megvoj yeeCeeW kees OeejCe kejvesJeeues, He=LJeer kes
ht
DeeYet<eCe eYeg! DeeHekeer pee nes~ peue yejmeeves Jeeues yeeoue kes meceeve Meeceue Mejerj, keceue cegKe, ueeue keceue kes
ig
R
meceeve efJeMeeue ves$e, Deepeeveg efJeMeeue yeeng, mebmeej kes Yee kees ve kejvesJeeues ns ke=Heeueg eerjece! DeeHekees ceQ efvejvlej
ll
veceve kejlee ntB~
s .A
b0 yeue ceecese ceveeefo cepe ceyee ceskeceieesejced~
ya
ieesefyebo ieesHej bnj efyeieeveIeve OejveerOejced~~
N
pes jece ceb$e peHeble meble Deveble peve ceve jbpeveced~
va
efvele veewefce jece Dekeece efee keeceeefo Keue oue iebpeveced~~2~~

Se
Yee0 ns Deefcele yeueJeeues, meYeer eceeCeeW mes Hejs, Deeefojefnle, Depevcee, eeke=le FefveeW mes Jekele ve nesvesJeeues,
th
ee
Deefleere, efJe<eeeW mes Hejs, ieesefJevo DeLee&led Jeso, JeeCeer, yegef, FefveeW leLee He=LJeer kees Yeer mesefJekee kes He ceW GHeueyOe
P
kejvesJeeues, FefveeW mes Hejs, veW kees ve kejvesJeeues, efJe%eeve kes IeveerYetle efJeien, DeLeJee efJe%eeve kes HegbpemJeHe,
si
DeLeJee efJe%eeve kes cesIemJehe He=LJeer kees OeejCe kejvesJeeues leLee pees eerjececeb$e kee peHe kejles nQ Ssmes Devevle mevleeW,
ul
iT
DeLeJee jececeb$e peeHeke mevle Mes<eeJeleej eerue#ceCe Deewj Deve eerYejle Deeefo efveef<kebeve YekeleeW kes ceve kees Deevevo
r
osvesJeeues, keeceveejefnle peveeW kes efnlew<eer, keece, eesOe, ueesYe, ceesn, ceo, celmej Deeefo KeueeW kes oue kees ve
Sh
kejvesJeeues, DeeHe eYeg eerjece peer kees ceQ efvejvlej veceve kejlee ntB~
11
b0 pesefn egefle efvejbpeve yee yeeHeke efyejpe Depe keefn ieeJeneR~

20
keefj Oeeve ieeve efyejeie peesie Deveske cegefve pesefn HeeJeneR~~

ht
mees eie kevee kebo MeesYee ye=bo Deie peie ceesnF&~

ig
cece oe Hebkepe Ye=bie Debie Devebie yeng efye meesnF&~~3~~

yr
op
Yee0 efpeve DeeHeeer kees egefleeeB efvejvpeve DeLee&led kece&Heue kes ueshe mes jefnle yee, meJe&JeeHeke, jpeesiegCe mes jefnle
C
Deewj Depevcee kenkej ieeleer nQ~ efpeve DeeHe eerjeIeJe mejkeej kees Deveske cegefveieCe Deveske ekeej kes Oeeve, %eeve,
Jewjeie, eesie, meeOevee kejkes eeHle kej uesles nQ, Jes ner cesjs oe He keceue kes Yecej, keCee kes yeeoue Deewj MeesYee
kes mecetneW kees OeejCe kejvesJeeues, DeeHeeer ueeskeeefYejece YeieJeeved eerjece Deepe cesjer DeeBKeeW kes meeceves eke neskej
Deheves DebieeW ceW kejes[eW keeceosJe keer efJe kees OeejCe kejkes megMeesefYele nes jns nQ Deewj pe[-esleve meyekees ceesefnle kej
jns nQ~
b0 pees Deiece megiece mJeYeeJe efvece&ue Demece mece Meerleue meoe~
HeMeefvle eb peesieer peleve keefj kejle ceve iees yeMe eoe~~
mees jece jcee efveJeeme meblele oeme yeMe ef$eYegJeve Oeveer~
cece Gj yemeG mees Meceve mebme=efle peemeg keerjefle HeeJeveer~~4~~
Yee0 pees DeeHe eerjeIeJesv mejkeej mebmeeefjeeW kes efueS Deiece DeLee&led keef"ve Deewj DeHeves YekeleeW kes efueS megiece
DeLee&led megKeHetJe&ke eeHle nes peeles nQ~ pees YekeleeW kes efueS efJe<ece JeJenej kejles ngS Gvekes DeMegYe Heue kees Yeer MegYe ceW
d .
ve
HeefjJeefle&le kej osles nQ Deewj DeYekeleeW kes efueS mece DeLee&led meceeve He mes melkece& Deewj kegkece& kee Heue osles nQ~
er
efpevekee mJeYeeJe Delevle efvece&ue nw, pees meowJe Meerleue nQ, peye ceve Deewj FefveeW kees JeMe ceW kej uesles nQ leYeer eesieer
es
elveHetJe&ke efpeve DeeHeeer kees osKeles nQ DeLee&led efpevekee mee#eelkeej kej uesles nQ, Jener leerveeW ueeske kes mJeeceer eermeerlee kes
R
oe ceW efveJeeme kejvesJeeues DeeHe eerjece efvejvlej DeHeves oemeeW kes JeMe ceW jnles nQ~ efpeve DeeHeeer keer keerefle& Delevle
s
ht
HeefJe$e nw Deewj pees mebmeej kes DeeJeeieceve kees ve kej osles nQ, Jener DeeHe eerjece cesjs oe cebs efvejvlej efveJeeme kejW~
ig
oes0 Deefyejue Yeieefle ceeBefie yej, ieerOe ieeG nefjOeece~
R
lesefn keer efeee peLeesefele, efvepe kej keervner jece~~34~~
ll
.A
Yee0 Fme ekeej mlegefle kejkes Jejoeve He ceW eYeg mes DeefJejue Yeefkele ceeBiekej ie=jepe peeeg peer eernefj eerjece kes
s
ya
meekesleOeece kees eues iees~ eerjece ves DeHeves neLe mes Gve peeeg peer keer eLeesefele Deblesef efeee keer~
N
va
* veJeenHeejeeCe, "eB efJeeece *

Se
keesceue efele Deefle oerveoeeuee~ keejve efyeveg jIegveeLe ke=Heeuee~~

th
ieerOe DeOece Keie Deeefce<e Yeesieer~ ieefle oervner pees peeele peesieer~~
ee
Yee0 Delevle keesceue efeeJeeues, oerveeW Hej oeeueg, efyevee keejCe ner ke=Hee kejves Jeeues Ssmes jIegveeLe peer ves ceeBmeenejer
P
veere He#eer ie= peeeg peer kees Jen ieefle os oer efpemes veejoeefo eesieer ceeBieles jnles nQ Deewj veneR Heeles~
si
ul
iT
efJeMes<e veejo peer ves eerveejeeCe mes GvneR kee He ceeBiee Lee, Hej eYeg ves veejo kees DeHevee He ve oskej Gus GvnW
r
Jeevej kee He os efoee, Hejvleg peeeg peer kees efyevee ceeBies ner eleg&Yegpe He os efoee~
Sh
megveng Gcee les ueesie DeYeeieer~ nefj leefpe nesefnb efye<ee Devegjeieer~~
11
Yee0 efMeJe peer kenles nQ efke, ns HeeJe&leer! megefvees, Jes ueesie yengle ogYee&ieMeeueer nQ, pees YeieJeeved kees es[kej efJe<eeeW ceW
20
Devegjkele nes peeles nQ~

ht
ig
Hegefve meerleefnb Keespele ew YeeF&~ eues efyeueeskele yeve yengleeF&~~

yr
mebkegue uelee efyeHe Ieve keeveve~ yeng Keie ce=ie lenB iepe Hebeeveve~~
op
Yee0 efHej eermeerlee kees Keespeles ngS, yengle mes JeveeW kees osKeles ngS oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe peer Deeies eues~ JeneB
C
ueleeDeeW mes egkele Je=#e Deewj Ieves Jeve leLee yengle mes He#eer, HeMeg, neLeer Deewj efmebn Les~
DeeJele HebLe keyebOe efveHeelee~ lesefnb meye kener meeHe kew yeelee~~
ogjyeemee ceesefn oervns meeHee~ eYeg Heo HesefKe efcee mees HeeHee~~
Yee0 ceeie& ceW Deeles ngS keyevOe kees YeieJeeved ves ceej [euee~ keyevOe ves MeeHe keer yeele kener~ Gmeves kene, ns eerjeIeJe!
cegPes ogJee&mee peer ves MeeHe efoee Lee, Deepe DeeHekes eerejCeeW kees osKekej cesjs meye HeeHe efce iees~
DejCekeeC[ 615
megveg iebOeye& kenGB ceQ leesner~ ceesefn ve meesneF yeekegue esner~~

oes0 ceve ece yeeve keHe leefpe, pees kej Yetmegj mesJe~
ceesefn mecesle efyejbefe efMeJe, yeMe leekes meye osJe~~35~~
Yee0 YeieJeeved eerjece ves kene, ns ievOeJe&! megvees, ceQb legcemes kenlee ntB efke cegPes yeeeCekegue kee esner keYeer Dee
veneR ueielee~ pees keHe es[kej cevemee, Jeeee, kece&Cee, yeeeCe keer mesJee kejles nQ, cegPe ceneefJe<Ceg eerjece kes meeLe
.
yeee peer, efMeJe peer, efJe<Ceg peer Deeefo meYeer osJelee Gmekes JeMe ceW nes peeles nQ~
d
ve
meeHele lee[le He<e kenblee~ efyee Hetpe Deme ieeJeefnb meblee~~
er
Hetefpee efyee Meerue iegve nervee~ Met ve iegveieve %eeve eyeervee~~
es
R
Yee0 mevle Ssmee ieeles nQ efke MeeHe oslee ngDee (veejo peer keer YeeBefle), efHeeF& kejlee ngDee (Ye=ieg peer keer YeeBefle),
s
ke"esj Jeeve kenlee ngDee (HejMegjece peer keer YeeBefle) Yeer, yeeeCe Hetpe nw~ Meerue DeLee&led mJeYeeJeiegCe mes nerve,
ht
ig
pevcevee yeeCelJe kees eeHle kejkes (yeeeCe eje ieYee&Oeeve mebmkeej efeee mes Gmekeer meJeCe& Helveer yeeeCeer mes GlHevve
R
ngS), Hegve: ieYee&Oeeve, HegbmeJeve, meercevleesveeve, peelekece&, veecekejCe, yeefnefve&<eceCe, DevveeeMeve, et[ekejCe, keCe&JesOe,
ll
.A
efueHeejcYe, JeleyevOe, JesoejcYe, meceeJele&ve, efJeJeen, Deefivenes$e Fve Hevn mebmkeejeW mes mecHevve Deewj meesuenJeW Devlesef
mebmkeej kes efueS DeefOeke=le, Ssmes JesoHee"er yeeeCe keer DeJeMe Hetpee kejveer eeefnes~ yeeeCekegue cebs pevce uesves Hej Yeer
s
ya
Gkele meesuen mebmkeejeW mes jefnle Deewj efevlee mes Demeblegefuele, DeeejCenerve Jeefkele keer iegCeieCeeW Deewj %eeve ceW eJeerCe
N
(kegMeue) nesves Hej Yeer Hetpee veneR kejveer eeefnes~
va
Se
efJeMes<e evoesie GHeefve<eod kes jwkeJe DeeKeeve mes en mHe nw efke Fve ekejCeeW cebs Met Meyo peeefleJeeeke ve neskej
DeeejCeJeeeke nw, ef$ekeeue mevOeejefnle yeeeCe Yeer Met nw~ Dele: mHe neslee nw efke Meerue, iegCe mes nerve nesves Hej Yeer
th
ee
efJee DeLee&led meoeeejer yeeeCe keer Hetpee kejveer eeefnes Deewj iegCeieCeeW Deewj %eeve ceW kegMeue nesves Hej Yeer Met DeLee&led
P
DeeejCenerve efkemeer Yeer Jeefkele keer Hetpee veneR kejveer eeefnes~

si
keefn efvepe Oece& leeefn mecePeeJee~ efvepe Heo eerefle osefKe ceve YeeJee~~
ul
iT
jIegHeefle ejve keceue efmej veeF&~ ieeG ieieve DeeHeefve ieefle HeeF&~~
r
Sh
Yee0 eYeg eerjece ves keyevOe kees Gmekee Deewj DeHevee Yeer Oece& kenkej mecePeeee Deewj DeHeves eerejCeeW ceW eereflecetueke
Yeefkele osKekej keyevOe eerjece kes ceve kees Yee ieee SJeb eerjece kes eerejCekeceueeW ceW cemleke veJeekej DeHeveer ieefle
11
Heekej legcyeg ievOeJe& DeekeeMe ceeie& mes ievOeJe& ueeske euee ieee~
20
leeefn osF ieefle jece Goeje~ Meyejer kes Deeece Heiegg Oeeje~~
ht
Meyejer osefKe jece ie=n DeeS~ cegefve kes yeeve mecegefPe efpee YeeS~~
ig
yr
Yee0 Goej eerjece keyevOe kees ieefle oskej, Meyejer kes Deeece ceW HeOeejs~ Meyejer ves eerjece kees DeHeves Iej Deeee ngDee
op
osKee, leye cegefveJej eer celebie peer kes Jeeve kee mcejCe kejkes Meyejer kees eerjece yengle Yeees~
C
mejefmepe ueeseve yeeng efyeMeeuee~ pee cegkeg efmej Gj yeveceeuee~~
Meece ieewj megboj oesG YeeF&~ Meyejer Hejer ejve ueHeeF&~~

Yee0 keceue pewmes ves$e, efJeMeeue YegpeeeW, efmej Hej pee kee cegkeg Deewj oe Hej leguemeer, kegvo, cevoej, Heeefjpeele
Deewj keceue Fve HeeBe Heg<Heebs mes ieBtLeer ngF&, ejCeHee&vle uekeleer ngF& Jeveceeuee kees OeejCe efkees ngS, Meeceue Deewj ieewj
oesveeW Yeelee eerjece, ue#ceCe peer kes ejCeeW ceW Meyejer efueHe ieF&~
esce ceieve cegKe yeeve ve DeeJee~ Hegefve Hegefve Heo mejespe efmej veeJee~~
meeoj peue uew ejve HeKeejs~ Hegefve megboj Deemeve yew"ejs~~
Yee0 esce ceW ceive nesves mes Meyejer kes cegKe mes Jeeve veneR efvekeue jns nQ, Gvnebsves yeejcyeej eYeg kes eerejCekeceueeW ceW
efmej veJeeee~ Meyejer ves DeeojHetJe&ke peue ueskej eYeg eerjece, ue#ceCe peer kes ejCe HeKeejs, efHej GvnW megvoj Deemeve Hej
efye"eee~
.
oes0 kebo cetue Heue megjme Deefle, efoS jece kenB Deeefve~
d
ve
esce meefnle eYeg KeeS, yeejbyeej yeKeeefve~~36~~
er
Yee0 Meyejer ves kevo, cetue Deewj Delevle jmeegkele Heue ueekej eerjece kees efoee Deewj eYeg ves yeejcyeej Gmekeer
es
eMebmee kejkes esceHetJe&ke Keeee~
R
s
ht
efJeMes<e esceheeveced SJeb metjmeeiej kes Devegmeej YeieJeeved eerjece ves Meyejer kes pet"s Heue Keees, eeefHe Jeeuceerefke
ig
jeceeeCe Deeefo cebs eYeg eje Meyejer kes Heue Keeves keer eee& lees nw, Hejvleg pet"s Heue Keeves keer eee& veneR nw~ DeleSJe
R
mJeYeeJe mes mecevJeeYeeJe kes He#eOej ieesmJeeceer peer ves megjme Deefle kenkej oesveeW He#eebs keer yeele ken oer pees efpeme He#e
ll
.A
kee nw, Jener ceeve ues~ Jemlegle: HeueeW ceW Delevle MeesYeve jmeJeee lees Meyejer ceelee kes eKeeKe kej osves ceW ner nw,
s
ya
keeeWefke YeieJeled Yepeve ceefncvee Meyejer ceveg<eYeeJe mes yengle THej G" ieF& nQ Deewj JeCee&ece Oece& kes Heeueve kee Mejerj
N
YeeJe kes mcejCeHee&vle ner Dee%ee nw~ eefo DeefYeOee Je=efe mes ner en he#e DeYeer nes lees KeeS heo kee kevocetue heue kes
va
meeLe DevJee kejvee eeefnS~ KeeS megjme megjme Deefle kebo cetue heue jece keBn Deeefve efoS hegve: eYeg yeejcyeej yeKeeefve
Se
esce meefnle KeeS DeLee&led Meyejer ceelee ves Deheves eje eKes ngS Delevle mJeeoege kevocetue Deewj heue ueekej eerjece
th
peer kees efoS Deewj eYeg eerjece ves yeejcyeej mJeeo keer mejenvee kejkes ceeB Meyejer eje eKes ngS Gme kebocetue heueeW kees
ee
esce meefnle Keeee~

P
Heeefve peesefj Deeies YeF "e{er~ eYegefnb efyeueesefke eerefle Deefle yee{er~~
si
ul
kesefn efyeefOe Demlegefle kejeQ legcnejer~ DeOece peeefle ceQ pe[ceefle Yeejer~~
iT
DeOece les DeOece DeOece Deefle veejer~ efleve cenB ceQ ceeflecebo DeIeejer~~
r
Sh
Yee0 Meyejer peer neLe pees[kej Deeies Ke[er nes ieF~ eYeg eerjece kees osKekej Gvekes ceve ceW YeieJele esceYeeJevee Deewj
11
ye{er~ Meyejer yeesueerb, ns eYeg! Delevle pe[ yegef Jeeueer, DeOece peeefle ceW GlHevve ngF& ceQ DeeHekeer mlegefle efkeme ekeej
20
keB? ceQ JeCe& mes DeOece, Deeece mes DeOece Deewj kegue mes Delevle DeOece veejer ntB~ ns DeIeemegj kes Me$eg! GveceW Yeer ceQ
Delevle cevoyegef keer ceefnuee ntB~
ht
ig
ken jIegHeefle megveg Yeeefceefve yeelee~ ceeveGB Ske Yeieefle kej veelee~~
yr
peeefle HeeBefle kegue Oece& ye[eF&~ Oeve yeue Heefjpeve iegve elegjeF&~~
op
Yeieefle nerve vej meesnle kewmes~ efyeveg peue yeeefjo osefKee pewmes~~
C
Yee0 jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece ves kene, ns Yeeefceveer DeLee&led cesjer kewkeseer ceeB kes meceeve meJe&ue#eCe mecHevve
ceelee Meyejer! ceQ Yeefkele kees eOeeve ceevelee ntB DeLee&led peeefleHebefkele, kegue, Oece&, ye[hheve, Oeve, yeue, HeefjJeej, iegCe Deewj
elegjlee mes mecHevve Yeer cegPe eerjece keer Yeefkele mes nerve eeCeer, Gmeer ekeej MeesefYele neslee nw pewmes efyevee peue kee yeeoue
efoKelee nw~
DejCekeeC[ 617
veJeOee Yeieefle kenGB leesefn HeeneR~ meeJeOeeve megveg Oe ceve ceeneR~~

eLece Yeieefle mebleve kej mebiee~ otmeefj jefle cece keLee emebiee~~
oes0 ieg Heo Hebkepe mesJee, leermeefj Yeieefle Deceeve~
eewefLe Yeieefle cece iegve ieve, kejF keHe leefpe ieeve~~37~~
ceb$e peeHe cece { efyeMJeemee~ Hebece Yepeve mees yeso ekeemee~~
d .
" oce Meerue efyejefle yeng kejcee~ efvejle efvejblej meppeve Oejcee~~
ve
meeleJeB mece ceesefn cee peie osKee~ ceesles meble DeefOeke keefj uesKee~~
er
es
Dee"JeB peLeeueeYe meblees<ee~ meHevesngB veefnb osKeF Hejoes<ee~~
R
veJece mejue meye meve uenervee~ cece Yejesme efne nj<e ve oervee~~
s
veJe cenB SkeG efpeve kes nesF&~ veeefj Heg<e meejeej keesF&~~
ht
ig
meesF DeefleMee efee Yeeefceefve ceesjs~ mekeue ekeej Yeieefle { leesjs~~
R
Yee0 ns Meyejer ceeB! DeeHekes Heeme ceQ Yeefkele kes veew ekeej ken jne ntB, GvnW meeJeOeeve neskej megefvees Deewj ceve ceW
ll
.A
OeejCe keerefpees DeLee&led en meesefees efke, veew ceW mes Ske Yeer ekeej keer Yeefkele mes mecHevve Jeefkele cegPes efee nes peelee nw
s
Deewj DeeHe ceW lees cesjer Yeefkele kes veewJeW ekeej { nes egkes nQ, lees DeeHekeer ke#ee efkeleveer TBeer nes ieF&? mevleeW kee mebie
ya
eLece Yeefkele nw~ cesjs keLee kes emebieeW ceW Devegjefkele otmejer Yeefkele nw~ ceevejefnle neskej DeLee&led mecceeveHetpee keer efueHmee
N
kes efyevee iegosJe kes ejCekeceueeW keer mesJee le=leere Yeefkele nw~ cesjs iegCeieCeeW kee keHe es[kej ieeeve elegLe& Yeefkele nw~
va
cesje o={ efJeMJeeme kejkes ceb$epeeHe DeLee&led cegPe eerjece kee <e[d#ej ceb$e ee eoMee#ejceb$e, DeLeJee Dee#ej ee
Se
elegj#ejceb$e ee w#ejceb$e FveceW mes efkemeer Yeer ceb$e kee peeHe kejvee, Jeso ceW eefme cesjer HeeBeJeerb Yeefkele nw~ mJeYeeJe mes
th
oceveMeeruelee yengle mes JeeekeceeX mes Jewjeie Deewj meppeve DeLee&led eerJew<CeJeOece& ceW efveeHetJe&ke ueies jnvee "eR Yeefkele
ee
nw~ meJe&$e meceo=ef jKevee peiele kees cegPe eerjececee osKevee, mevleeW kees cegPe mes DeefOeke kejkes mecePevee en meeleJeeR
P
Yeefkele nw~ efpelevee ueeYe nes Gmeer cebs mebleg jnvee, mJeHve ceW Yeer otmejebs kes oes<e kees veneR osKevee cesjer Dee"JeeR Yeefkele nw~
si
ul
meYeer kes mece#e mejue, uenerve jnvee, oe ceW cesje Yejesmee, n<e& Deewj owve oesveeW mes otj neskej Yepeve kes Deevevo ceW
iT
jnvee, ener cesjer veJeeR Yeefkele nw~ Fve veew YeefkeleeeW ceW Ske Yeer Yeefkele ej (esleve) DeLeJee Deej (pe[), veejer DeLeJee
r
Sh
Heg<e FveceW mes efpeme efkemeer kes Heeme nes, ns Yeeefceveer DeLee&led kewkeseer leguee ceeB! Jener cegPes Delevle efee neslee nw~ DeeHe
ceW lees cesjer Yeefkele kes meYeer ekeej o={ nes egkes nQ~
11
20
efJeMes<e Fme emebie ceW eerjece ves Meyejer kees leerve yeej Yeeefceveer Meyo mes mecyeesefOele efkeee nw~ eLeeken jIegHeefle
megveg Yeeefceefve yeeleeceeveme, 3.37.4. meesF DeefleMee efee Yeeefceefve ceesjsceeveme, 3.38.7. pevekemeglee keF
ht
ig
megefOe Yeeefceefveceeveme, 3.38.10. Deewj ener mecyeesOeve cenejepe oMejLe peer ves kewkeseer kees efoee Lee~ eLee
yr
Yeeefceefve YeeG leesj ceveYeeJeeceeveme, 2.27.2. Fmemes YeieJeeved eerjece kee ener leelHee& nw efke efpeleveer cegPes
op
kewkeseer ceeB efee nQb Gleveer ner efee DeeHe Yeer nQ~
C
peesefie ye=bo ogjueYe ieefle peesF&~ lees kenB Deepeg megueYe YeF meesF&~~
cece ojMeve Heue Hejce DevetHee~ peerJe HeeJe efvepe menpe mJeHee~~
pevekemeglee keF megefOe Yeeefceveer~ peeveng keng keefjJejieeefceveer~~
Yee0 ns ceeB! pees ieefle eesefieJe=voeW kes efueS Yeer ogue&Ye nw, Jen Deepe DeeHe kees megueYe nes ieF& nw~ cesjs oMe&ve kee Heue
HejceHetpe, DevegHece DeLee&led GHeceejefnle nw~ Gmeer mes peerJe DeHeves menpemJeHe DeLee&led cesjs oemeYeeJe kees eeHle kej
ueslee nw~ ns Yeeefceveer! keee Deehe es iepeieeefceveer pevekeveefvoveer eermeerlee kee meceeeej peeveleer nQ? lees keefnS~
efJeMes<e oemeYeeJe ner peerJe kee mJeeYeeefJeke mJeHe nw~ peerJe, F&MJej keYeer veneR nes mekelee, keeeWefke peerJe kee F&MJej
mes mJeHeiele Yeso MeeMJele mele nw~ Fme mecyevOe ceW efJeMes<e peeveves kes efueS emLeeve$eeer Hej cesje jeIeJeke=HeeYee<e
osefKees~
d .
ve
HebHee mejefnb peeng jIegjeF&~ lenB nesFefn megieerJe efceleeF&~~
er
mees meye keefnefn osJe jIegyeerje~ peevelent HetBng ceefleOeerje~~
es
yeej yeej eYeg Heo efmej veeF&~ esce meefnle meye keLee megveeF&~~
R
Yee0 ns jIegjepe eerjece! DeeHe HecHeemejesJej peeFes, JeneB DeeHekeer megieerJe mes efce$elee nes peeesieer~ ns osJeeefOeosJ e jIeg
s
ht
DeLee&led peerJecee$e kes Jeerj DeLee&led esjke eYeg! Jes megieerJe DeeHekees eermeerlee kes mecyevOe ceW meye keg yeleeebWies~ ns
ig
ceefleOeerj! DeeHe peeveles ngS Yeer meye keg Het jns nQ~ Meyejer ceelee ves YeieJeeved eerjece kes ejCeeW ceW yeejyeej cemleke
R
ll
veJeekej esceHetJe&ke meye keLee megveeeer~
.A
b0 keefn keLee mekeue efyeueesefke nefj cegKe oe Heo Hebkepe Oejs~
s
ya
leefpe peesie HeeJeke osn nefj Heo ueerve YeF penB veefnb efHejs~~
N
vej efyeefyeOe kece& DeOece& yengcele Meeskeeo meye leeient~
va
efyeMJeeme keefj ken oeme leguemeer jece Heo Devegjeient~~

Se
Yee0 mecHetCe& keLee kenkej eYeg kee cegKe efvenejkej ceelee Meyejer ves DeHeves oe ceW YeieJeeved eerjece kes
th
eerejCeHebkepe kees OeejCe kej efueee Deewj eesieeefive ceW DeHeves Mejerj kees es[kej eYeg kes eerejCeebs ceW ueerve nes ieF,
ee
peneB peekej efHej keesF& veneR ueewlee~ leguemeeroeme peer kenles nQ efke ns ceveg<eeW! ke osvesJeeues Deveske kece& Deveske DeOece&
P
Deewj yengle mes celeceleevlej meye Meeskeeo nw~ FvnW es[ oes Deewj efJeMJeeme kejkes YeieJeeved eerjece kes eerejCekeceueeW
si
ceW esce kejes~

ul
iT
oes0 peeefle nerve DeIe pevce ceefn, cege keervn Deefme veeefj~
r
Sh
cenecebo ceve megKe enefme, Ssmes eYegefnb efyemeeefj~~38~~

Yee0 ns Delevle cevoceveJeeues peerJe! DeLeJee Delevle cevo cesjs ceve! eYeg eerjece ves Delevle nervepeeefle ceW GlHevve
11
ngS HeeHeeW keer pevceYetefce efnbmeeeOeeve keesue, efkejeleeW kes kegue ceW Heueer, Ssmeer mebmkeejnerve veejer kees Yeer peye cegkele kej
20
efoee lees legce Ssmes eYeg kees es[kej keee megKe eenles nes? eYeg kes efyevee Jen legcnW efceuesiee ner veneR~
ht
ig
efJeMes<e Fme emebie ceW mevle Ske oesne kenles nQ

yr
op
yeen ve efkevnsG meHevesntB, Heefle ojMeve veneR keervn~

C
Meyejer Heg$eJeleer YeF&, eYeg ieesoer Yeefj oervn~~
eues jece leeiee yeve meesT~ Delegefuele yeue vej kesnefj oesT~~
efyejner FJe eYeg kejle efye<eeoe~ kenle keLee Deveske mebyeeoe~~
Yee0 eerjece Deeies eues, Jen Jeve Yeer es[e~ oesveeW Yeelee ceveg<eeW ceW efmebn kes meceeve Delegueveere yeueJeeues nQ~ eYeg
efJejner keer YeeBefle efJe<eeo kej jns nQ Deewj ue#ceCe peer mes Deveske mebJeeoeW kes ece ceW Deveske keLeeeW ken jns nQ~
DejCekeeC[ 619
ueefceve osKeg efyeefHeve keF MeesYee~ osKele kesefn kej ceve veefnb esYee~~
veeefj meefnle meye Keie ce=ie ye=boe~ ceevengB ceesefj kejle nQ efveboe~~
Yee0 ue#ceCe! Jeve keer MeesYee lees osKees, Fmes osKekej efkeme kes ceve ceW #eesYe veneR nes peelee? meYeer He#eer Deewj HeMeg
Deheveer-Deheveer HeeflveeeW kes meeLe YeceCe kejles ngS, ceevees cesjer efvevoe kej jns nQ~
nceefnb osefKe ce=ie efvekej HejeneR~ ce=ieer kenefnb legce kenB Yee veeneR~~
legce Deevebo kejng ce=ie peeS~ kebeve ce=ie Keespeve S DeeS~~
d .
mebie ueeF keefjveer keefj uesneR~ ceevengB ceesefn efmeKeeJeve osneR~~
ve
er
Yee0 ue#ceCe! nceW osKekej nefjCe ueesie Yeeieles nQ, leye ce=efieeeB kenleer nQ efke legcekees [j veneR nw~ ns ce=ieHeg$eeW! legce
es
lees nceejs meeLe Deevevo kejes, es legcekees veneR ceejWies, keeeWefke es lees mJeCe&ce=ie Keespeves Deees nQ~ neLeer, nefLeefveeeW kees
R
DeHeves meeLe ueiee uesles nQ, ceevees cegPes efMe#ee osles nQ efke legcnW meerlee peer kees es[kej mJeCe&ce=ie ceejves kes efueS veneR peevee
s
ht
eeefnes Lee~
ig
Meem$e megefebeflele Hegefve Hegefve osefKee~ YetHe megmesefJele yeMe veefnb uesefKee~~
R
ll
jeefKee veeefj peoefHe Gj ceeneR~ pegyeleer Meem$e ve=Heefle yeMe veeneR~~
.A
Yee0 YeieJeeved eerjece, ue#ceCe peer mes kenles nQ efke megefJeeeefjle nesves Hej Yeer Meem$eeW kees yeejcyeej osKevee eeefnes,
s
ya
Ske #eCe keer GHes#ee mes Yeer Meee Yetue peeles nQ Deewj efJeeeLeer& kees meJe&veeMe kes keieej Hej Ke[e kej osles nQ~ mesJee mes
N
mebleg ngS jepee kees Yeer DeHeves JeMe ceW veneR mecePevee eeefnes~ Yeues meeceeve ueesie veejer kees oe ceW ner jKeW, Hejvleg
va
egJeleer veejer, Meem$e Deewj jepee efkemeer kes JeMe ceW veneR ngDee kejles~
Se
efJeMes<e Meem$eb megefeefvleleceefHe eefleJeer#eCeereb mebmesefJeleesefHe ve=Heefle: Hegvejer#eCeere: DebkesieleeefHe egJeefleMe efvejer#eCeeree
th
Meem$es ve=Hes e egJeleew e kegleesJeefmelJeb~

P ee
osKeng leele yemeble megneJee~ efeee nerve ceesefn Yee GHepeeJee~~

si
Yee0 ue#ceCe! osKees, en megneJevee Jemeble, efeee meerlee peer mes efyeg[s ngS cegPe jece ceW Yee GlHevve kej jne nw~
ul
iT
oes0 efyejn efyekeue yeuenerve ceesefn, peevesefme efveHe Dekesue~

r
meefnle efyeefHeve ceOegkej Keieve, ceove keervn yeiecesue~~39(ke)~~

Sh
Yee0 cegPes keece ves efJejn mes Jeekegue meerleeHe Meefkele mes Deueie nesves kes keejCe efveye&ue Deewj Delevle Dekesuee peeve
11
efueee nw, FmeefueS keeceosJe ves Jeve, YecejeW Deewj Heef#eeeW kes meefnle, ceevees Hebefkele lees[kej DeeeceCe efkeee nw~
20
osefKe ieeG Yeelee meefnle, leemeg otle megefve yeele~

ht
[sje keervnsG ceveng leye, keke nefke ceve peele~~39(Ke)~~

ig
yr
Yee0 Hejvleg keeceosJe kee otle Jeeeg peye cegPe jece kees Yeelee ue#ceCe kes meefnle osKekej ieee leye Gmekeer yeele
op
megvekej, ceevees keeceosJe ves mesvee kees jeskekej Jeve ceW [sje [eue efoee DeLee&led eJeveer yevee ueer, efpemes osKekej jeskeves Hej
C
Yeer ceve JeneB euee peelee nww~
efyeHe efyeMeeue uelee DePeeveer~ efyeefyeOe efyeleeve efoS peveg leeveer~~

keoefue leeue yej Oegpee Heleekee~ osefKe ve ceesn Oeerj ceve peekee~~
Yee0 efJeMeeue Je=#eebs ceW ueleeeW GuePeer ngF& nQ, ceevees es ner keece mesvee kes Deveske lecyet nQ~ keoueer DeLee&led kesuess Deewj
leeue kes Je=#e ner Gmekes OJepe Deewj Heleekee nw efpemekee ceve Oeerj nesiee Jener Gmes osKekej veneR ceesefnle nesiee~
efyeefyeOe YeeBefle Hetues le veevee~ peveg yeevewle yeves yeng yeevee~~
kengB kenBg megboj efyeHe megneS~ peveg Ye efyeueie efyeueie nesF eS~~
Yee0 eneB yengle ekeej mes Deveske Je=#e HetueeW mes ueos nQ, ceevees es ner mesvee kes HeefjJesMe cesW kegMeue leerj eueeves Jeeues
mewefveke nQ~ keneRkeneR megvoj Je=#e ye[s Deekeej ceW megneJeves ueie jns nQ, ceevees Jes ner DeueieDeueie eJeveer [eues
efJeefMe eese nQ~
ketpele efHeke ceevengB iepe ceeles~ {ske cenesKe TB efyemejeles~~
d .
ceesj ekeesj keerj yej yeepeer~ HeejeJele cejeue meye leepeer~~
ve
er
leereflej ueeJeke Heoej petLee~ yejefve ve peeF ceveespe yeLee~~
es
Yee0 yeesueles ngS keeseue ceevees celeJeeues neLeer nQ, {ske Deewj ceneske He#eer ceevees TB Deewj Keej nQ~ ceesj, ekeesj,
R
leesles, keyetlej Deewj nbme es ner meye leepeer peeefle kes megvoj Iees[s nQ~ leerlej Deewj yesj keeceosJe kes Hewoue mewefveke nQ,
s
ht
keeceosJe keer mesvee kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~
ig
jLe efieefj efMeuee ogbogYeer Pejvee~ eeleke yeboer iegve ieve yejvee~~
R
ll
ceOegkej cegKej Yesefj menveeF&~ ef$eefyeOe yeeeefj yemeer"er DeeF&~~
.A
elegjbefieveer mesve meBie ueervns~ efyeejle meyeefnb egveewleer oervns~~
s
ya
Yee0 HeJe&le keer efMeueeeW keeceosJe kes jLe nQ, Pejvee Gme kes veieejs nQ~ YecejeW kee iegbpeej keeceosJe keer Yesjer Deewj
N
MenveeF& nw~ Meerleue, cevo, megievOe es leerve ekeej keer yeeej otle yevekej DeeF& nw~ en keece Jemeble kes GhekejCe He
va
elegjbefieCeerb mesvee efueS ngS, meyekees egveewleer osslee ngDee DeLee&led eg kes efueS ueuekeejlee ngDee Fme Jeve ceW efJeejCe kej
Se
jne nw~
th
ueefceve osKele keece Deveerkee~ jnefnb Oeerj efleve kew peie ueerkee~~
ee
Sefn kes Ske Hejce yeue veejer~ lesefn les Gyej megYe meesF Yeejer~~
P
si
Yee0 ns ue#ceCe! keece keer mesvee kees osKeles ngS pees ueesie Oeerj DeLee&led efJekeej mes Metve, HeefJe$e jn peeles nQ, mebmeej ceW
ul
GvneR keer ceee&oe Deewj eeflee nesleer nw~ Fmekes (keeceosJe keer) Skecee$e veejer Hejceyeue nw, Gmekeer Deemeefke le mes pees
iT
yee peees Jener yengleye[e eese nw DeLee&led Heg<e ner Jeemevee ceW eOeeve Yetefcekee efveYeelee nw, Dele: JeefYeeej ceW veejer
r
Sh
keer DeHes#ee Heg<e kee DeHejeOe DeefOeke neslee nw~

11
oes0 leele leerefve Deefle eyeue Keue, keece eesOe De ueesYe~

20
cegefve efyeieeve Oeece ceve, kejefnb efveefce<e cenB esYe~~40(ke)~~

ht
ueesYe kes Fe obYe yeue, keece kes kesJeue veeefj~

ig
eesOe kes He<e yeeve yeue, cegefveJej kenefnb efyeeeefj~~40(Ke)~~

yr
op
Yee0 ns leele! keece, eesOe, Deewj ueesYe es leerveeW og Delevle eyeue nQ, pees efJe%eeve kes efveJeeme mLeeve cegefveeeW kes Yeer
C
ceve ceW Ske #eCe ceW #eesYe kej osles nQ~ cegefveJej ueesie efJeeej kej kenles nQ efke ueesYe kes Heeme Fe leLee ocYe kee yeue
neslee nw, keece kee yeue lees Skecee$e veejer nw leLee eesOe kes Heeme ke"esj Jeeve kee yeue neslee nw~
iegveeleerle meejeej mJeeceer~ jece Gcee meye Deblejpeeceer~~
keeefceve kew oervelee osKeeF&~ Oeerjve kes ceve efyejefle {eF&~~
eesOe ceveespe ueesYe ceo ceeee~ tefnb mekeue jece keer oeee~~
DejCekeeC[ 621
mees vej Fbpeeue veefnb Yetuee~ pee Hej nesF mees ve Devegketuee~~
Gcee kenGB ceQ DevegYeJe DeHevee~ mele nefj Yepeve peiele meye meHevee~~
Yee0 ns HeeJe&leer! YeieJeeved eerjece leerveeW iegCeeW mes Hejs, ejDeej meefnle mecHetCe& peieled kes mJeeceer Deewj meYeer kes
Devleee&ceer nQ~ meerleenjCe ceW efJeueeHe kejkes YeieJeeved eerjece peer ves keeefceeeW keer oervelee kee oMe&ve kejekej Oewe&JeeveeW kes
ceve ceW Jewjeie kees ner { efkeee nw~ eesOe, keece, ueesYe, ceo, ceeee es meYeer YeieJeeved eerjece keer oee mes ner t peeles
nQ~ Jen ceveg<e keYeer Yeer mebmeejHe Fvpeeue ceW veneR Yetuelee, efpeme Hej Jen ve Ssvpeeefueke YeieJeeved eerjece Devegketue
d .
ve
nesles nQ~ ns HeeJe&leer! ceQ DeHevee DevegYeJe ken jne ntB efke eernefj YeieJeeved eerjece kee Yepeve DeLee&led veece, He, ueeruee,
er
Oeece kee efevleve ner mele DeLee&led DeefJeveeMeerleJe nw~ Fmekes Deefleefjkele peieled kee mecHetCe& JeJenej meye meHevee nw
es
DeLee&led mJeHve kes meceeve HeefjJele&veMeerue Deewj DemLeeeer nw~
R
s
efJeMes<e peieled kees mJeHve kenkej ieesmJeeceer peer ves Pet"e veneR Hejvleg DeefmLej kene, keeeWefke eejeW DeJemLeeDeeW ceW
ht
mJeHveeJemLee Yeer Ske DeJemLee nw, efpemekes efJeYeg efnjCeieYe& nQ efpevnW ieesmJeeceer peer ves Me$egIve peer mes GHeefcele efkeee nw~
ig
R
ieesmJeeceer peer kes cele ceW peeiele, mJeHve, meg<egefHle Deewj legjeree veeceke eejeW DeJemLeeeW Gefce&uee, egeflekeerefle&, ceeC[Jeer
ll
leLee meerlee peer keer GHeceeve nQ Deewj Fvekes efJeYeg efJejed, efnjCeieYe&, ee%e Deewj legjere HejcesMJej eceMe: ue#ceCe,
.A
Me$egIve, Yejle Deewj eerjece kes GHeceeve nQ~ eLee peveg peerJe Gj eeefjG DeJemLee efJeYegve meefnle efJejepeneRceeveme,
s
ya
1.325.14 Dele: ieesmJeeceer peer mJeHve kees Pet"e kewmes kenWies? peieled meye meHevee`kenkej GvneWves mHe He mes peieled
N
keer #eCeYebiegjlee kes meeLe meledKeeefleJeeo kee efmeevle ner mJeerkeej efkeee nw~
va
Hegefve eYeg ieS mejesJej leerje~ HebHee veece megYeie iebYeerje~~

Se
meble oe peme efvece&ue yeejer~ yeeBOes Iee ceveesnj eejer~~

th
penB lenB efHeeefnb efyenie ce=ie veerje~ peveg Goej ie=n peeeke Yeerje~~
ee
Yee0 efHej eYeg eerjece HecHee veeceke megvoj iecYeerj mejesJej kes le Hej iees~ GmeceW mevleeW kes oe pewmee efvece&ue peue
P
si
Lee Deewj eej megvoj Iee yeves ngS Les~ peneBleneB Deveske He#eer Deewj ce=ie peue Heer jns Les, ceevees Goej kes Iej cebs
ul
eeekeeW keer Yeer[ ueieer nes~

iT
oes0 HegjFefve meIeve Dees peue, yesefie ve HeeFe cece&~

r
Sh
ceeeevve ve osefKeS, pewmes efveie&gve yee~~41(ke)~~

11
Yee0 Ieveer HegjFveeW DeLee&led keceefueefveeeW kes Deej (JeJeOeeve) ceW peue kee cece& MeerIelee mes veneR Heeee pee mekelee Lee,
20
pewmes ceeee mes Deevve yegef mes efveieg&Ceyee veneR osKes pee mekeles~
ht
megKeer ceerve meye Skejme, Deefle DeieeOe peue ceeefnb~

ig
peLee Oece&Meerueve kes, efove megKe mebpegle peeefnb~~41(Ke)~~

yr
op
Yee0 Skejme DeLee&led efmLej Delevle DeLeen peue ceW jnves Jeeues meYeer ceueer Gmeer ekeej megKeer Les pewmes Oecee&lceepeveeW
C
kes efove megKehetJe&ke ner yeerleles nQ~
efyekemes mejefmepe veevee jbiee~ ceOegj cegKej iebgpele yeng Ye=biee~~

yeesuele peuekegkekeg keuenbmee~ eYeg efyeueesefke peveg kejle eMebmee~~
Yee0 HecHee mejesJej ceW MJesle jkele, veerue Deewj Heerle Fve veevee jbieeW kes keceue efKeues ngS Les~ ceOegj mJej ceW yengle mes
Yecej iebgpeej kej jns Les~ JeneB peue kes cegies& Deewj es nbme yeesue jns Les, ceevees Jes eYeg eerjece kees osKekej eMebmee kej
jns Les~
eeJeeke yeke Keie mecegoeF&~ osKele yeveF yejefve veefnb peeF&~~
megboj Keie ieve efieje megneF&~ peele HeefLeke peveg uesle yeesueeF&~~
.
Yee0 JeneB eeJeeke Deewj yeiegueeW kee Yeer mecegoee Lee pees osKeles yevelee Lee Deewj kene veneR pee mekelee Lee~ megvoj
d
ve
Heef#eeeW keer megneJeveer JeeCeer, ceevees peeles ngS HeefLekeeW kees leeueeye kes Heeme yeguee uesleer Leer~
er
leeue meceerHe cegefveve ie=n eS~ engB efoefMe keeveve efyeHe megneS~~
es
ebHeke yekegue keobye leceeuee~ Heeue Heveme Hejeme jmeeuee~~
R
veJe HeuueJe kegmegefcele le veevee~ ebejerke Heueer kej ieevee~~
s
ht
Meerleue cebo megiebOe megYeeT~ meblele yenF ceveesnj yeeT~~
ig
kegnt kegnt keesefkeue Oegefve kejneR~ megefve jJe mejme Oeeve cegefve jneR~~
R
ll
Yee0 leeueeye kes meceerHe eejebs Deesj cegefveeeW ves kegefee yeveeF& ngF& Leer Deewj Gvekes eejeW Deesj Jeve ceW megneJeves Je=#e Les~
.A
efpeveceW ecHee, yekegue, keocye, leceeue, iegueeye, kenue, {eBke (smet) Deewj Deece ecegKe Les~ veJeerve HeuueJeeW mes egkele
s
ya
kegmegefcele DeLee&led Heg<HeeW mes ueos ngS Deveske ekeej kes Je=#eeW Hej YecejeW kee mecetn ieeve kej jne Lee~ mJeYeeJe mes Meerleue,
N
cevo, megievOe megvoj Jeeeg efvejvlej yen jne Lee~ keeseue ketntketnt OJeefve kej jns Les, efpevekee mejme mJej
va
megvekej cegefveeeW kes Oeeve ue peeles Les~

Se
oes0 Heue Yeejve veefce efyeHe meye, jns Yetefce efveejeF~

th
Hej GHekeejer Heg<e efpeefce, veJeefnb megmebHeefle HeeF~~42~~

ee
Yee0 Heue kes yeesPeeW mes Pegkes ngS meYeer Je=#e He=LJeer kes meceerHe Dee iees Les, pewmes HejesHekeejer Heg<e megvoj mecHeefe Heekej
P
Pegke peeles nQb~

si
ul
osefKe jece Deefle efej leueeJee~ ceppeve keervn Hejce megKe HeeJee~~
iT
osKeer megboj leJej eee~ yew"s Devegpe meefnle jIegjeee~~

r
Sh
Yee0 Delevle megvoj leeueeye osKekej YeieJeeved eerjece ves HejcemegKe eeHle efkeee Deewj GmeceW mveeve efkeee~ Ske megvoj
es Je=#e keer eee osKe JeneB ess YeeF& meefnle jIegjepe eerjece yew" iees~
11
20
lenB Hegefve mekeue osJe cegefve DeeS~ Demlegefle keefj efvepe Oeece efmeOeeS~~
yew"s Hejce emevve ke=Heeuee~ kenle Devegpe meve keLee jmeeuee~~
ht
ig
Yee0 efHej JeneB mecHetCe& osJelee Deewj cegefve Deees~ Jes eYeg keer mlegefle kejkes DeHevesDeHeves efveJeememLeeve kees eues iees~
yr
HecHee mejesJej kes le Hej Je=#e keer eee ceW ue#ceCe peer kes mece#e jmeegkele keLee kenles ngS ke=Heeueg eerjece
op
Hejceemevve ngS efJejepe jns nQ~

C
efyejnJeble YeieJebleefnb osKeer~ veejo ceve Yee meese efyeMes<eer~~
ceesj meeHe keefj Debieerkeeje~ menle jece veevee ogKe Yeeje~~

Ssmes eYegefnb efyeueeskeGB peeF&~ Hegefve ve yeefveefnb Deme DeJemej DeeF&~~
en efyeeeefj veejo kej yeervee~ ieS peneB eYeg megKe Deemeervee~~
ieeJele jece eefjle ce=og yeeveer~ esce meefnle yeng YeeBefle yeKeeveer~~
DejCekeeC[ 623
Yee0 YeieJeeved eerjece kees efJejnJeeve osKekej veejo peer kes oe ceW efJeMes<e efevlee ngF&~ Jes meeseves ueies efke cesjs MeeHe
kees mJeerkeej kejkes YeieJeeved eerjece veevee ekeej kes og:Ke kes Yeej men jns nQ, peekej Ssmes eYeg kes oMe&ve keB~ efHej
Fme ekeej kee DeJemej veneR yevesiee~ Ssmee efJeeej kejkes neLe ceW JeerCee ueskej esce kes meeLe yengle ekeej mes yeKeeve kej
eerjeceeefj$e kee ieeve kejles ngS veejo peer peneB eYeg megKeHetJe&ke Deemeerve Les, JeneB iees~
kejle ob[Jele efueS G"eF&~ jeKes yengle yeej Gj ueeF&~~
mJeeiele HetBef efveke yew"ejs~ ueefceve meeoj ejve HeKeejs~~
d .
ve
Yee0 oC[Jeled kejles osKekej osJeef<e& veejo peer kees YeieJeeved eerjece ves G"e efueee Deewj yengle osj leke oe mes
er
ueieees jKee~ Jemlegle: en DeLe& eeeerve erkeekeejeW kes DevegjesOe mes efkeee ieee nw~ JeemleefJekelee Fmekes efJeHejerle nw~
es
veejo peer kees Deeles osKekej yeeCeosJe eYeg eerjece oC[Jeled kejves ueies~ eYeg kees oC[Jeled kejles osKe veejo peer ves
R
GvnW G"e efueee Deewj yengle osj leke oe mes ueiee jKee~ mJeeiele DeLee&led megvoj Deeieceve kee meceeeej Hetkej, eYeg
s
ht
eerjece ves veejo peer kees efveke yew"eee~ ue#ceCe peer ves veejo peer kes ejCekeceueeW kees HeKeeje~
ig
oes0 veevee efyeefOe efyeveleer keefj, eYeg emevve efpee peeefve~
R
veejo yeesues yeeve leye, peesefj mejesn Heeefve~~43~~
ll
.A
Yee0 leye veevee ekeej mes eeLe&vee kejkes eYeg eerjece kees ceve cebs emevve peevekej keceue kes meceeve keesceue neLe
s
pees[kej osJeef<e& veejo peer Jeeve yeesues ya
N
megveng Goej menpe jIegveeeke~ megboj Deiece megiece yej oeeke~~
va
osng Ske yej ceeieGB mJeeceer~ peeefHe peevele Deblejpeeceer~~

Se
Yee0 ns mJeYeeJele: Goej Deewj mJeYeeJele: megvoj, keef"ve Deewj megiece Jejoeve osvesJeeues, jIegkegue kes veeeke eerjece!
th
megefvees, ceQ Ske Jejoeve ceeBie jne ntBb, Gmes os oerefpees~ ns mJeeceer! ns Devleee&ceer eerjece! eeefHe DeeHe Gmes peeveles nQ~
ee
peeveng cegefve legce ceesj megYeeT~ peve meve keyengB efke kejGB ogjeT~~
P
si
keJeefve yemleg Deefme efee ceesefn ueeieer~ pees cegefveJej ve mekeng legce ceeBieer~~
ul
Yee0 YeieJeeved eerjece ves kene, ns cegefvees! DeeHe cesje mJeYeeJe peeveles nQ~ keee ceQ DeHeves Yekeleebs mes keYeer keg
iT
efHeeJe kejlee ntB? mebmeej ceW cegPes keewve Ssmeer Jemleg efee ueieer nw pees DeeHe veneR ceeBie mekeles?
r
Sh
peve kenB keg Deose veefnb ceesjs~ Deme efyeMJeeme lepeng peefve Yeesjs~~
11
leye veejo yeesues nj<eeF&~ Deme yej ceeBieGB kejGB ef{"eF&~~

20
Yee0 Yekele kes efueS cegPes keg Yeer Deose veneR nw, Ssmee efJeMJeeme Yetuekej Yeer veneR esef[esiee~ leye veejo peer emevve
ht
neskej yeesues, ceQ Ssmee Jej ceeBie jne ntB Deewj ef{"eF& kej jne ntB, keeeWefke veeceeHejeOe kej jne ntB~
ig
yr
peeefHe eYeg kes veece Deveskee~ egefle ken DeefOeke Ske les Skee~~
op
jece mekeue veeceve les DeefOekee~ nesG veeLe DeIe Keie ieve yeefOekee~~
C
Yee0 eeefHe Jeso eYeg kes Ske mes Ske es Deveske veece kenles nQ, efHej Yeer ns veeLe! eerjeceveece DeeHekes meYeer veeceeW
mes DeefOeke eYeeJeMeeueer nes peees Deewj en HeeHeHe He#eermecetneW kes efueS yensefueS kes meceeve nes peees~
oes0 jekee jpeveer Yeieefle leJe, jece veece meesF meesce~
DeHej veece G[gieve efyeceue, yemengB Yeiele Gj yeesce~~44(ke)~~
Yee0 ns eYeg! DeeHekeer YeefkeleHeer HetefCe&cee keer jeef$e ceW Jener jeceveece evcee kes meceeve nes leLee DeeHekes Deewj veece
leejeieCeeW kes meceeve neW~ Fme ekeej, Yekele kes efvece&ue oe DeekeeMe ceW DeeHekeer Yeefkele HetefCe&cee kes HeJe& Hej Deve
veeceHe leejeieCeeW kes meefnle DeeHekee eerjeceveeceHe evcee efveJeeme kejs~
SJecemleg cegefve meve kensG, ke=HeeefmebOeg jIegveeLe~
leye veejo ceve nj<e Deefle, eYeg Heo veeeG ceeLe~~44(Ke)~~
.
Yee0 ke=Hee kes meeiej eerjIegveeLe ves cegefve mes kene, SJecemleg (Ssmee ner nes), leye ceve ceW Delevle emevve neskej veejo
d
ve
peer ves eYeg kes eerejCeebbs ceW cemleke veJeeee~
er
Deefle emevve jIegveeLeefnb peeveer~ Hegefve veejo yeesues ce=og yeeveer~~
es
jece peyeefnb esjsG efvepe ceeee~ ceesnsng ceesefn megveng jIegjeee~~
R
leye efyeyeen ceQ eenGB keervne~ eYeg kesefn keejve kejw ve oervne~~
s
ht
ig
Yee0 eerjIegveeLe kees Delevle emevve peevekej, veejo peer efHej keesceue JeeCeer yeesues, ns jIegkegue kes jepee Hejye e
R
Hejceelcee eerjece! peye DeeHe ves efJe<CegHe keer DeHeveer ceeee kees esefjle efkeee Deewj cegPes ceesefnle kej efueee leye ceQ
ll
.A
efJeJeen kejvee eenlee Lee, ns eYeg! leye DeeHeves cegPes efkeme keejCe mes efJeJeen veneR kejves efoee?
s
megveg cegefve leesefn kenGB menjesmee~ Yepeefnb pes ceesefn leefpe mekeue Yejesmee~~
ya
kejGB meoe efleve kew jKeJeejer~ efpeefce yeeueke jeKeF cenleejer~~
N
va
ien efMeMeg ye Deveue Deefn OeeF&~ lesefn jeKeF peveveer DejieeF&~~

Se
eew{ YeS lesefn megle Hej ceelee~ eerefle kejF veefnb Heeefefue yeelee~~
ceesjs eew{ levee mece ieeveer~ yeeueke megle mece oeme Deceeveer~~
th
ee
Yee0 ns veejo cegefve! ceQ legce mes men<e& en yeele ken jne ntB~ pees cegPes meYeer kee Yejesmee es[kej Yepeles nQ, Gvekeer ceQ
P
Gmeer ekeej meowJe jKeJeeueer kejlee ntB, pewmes JeelmeueJeleer ceeB yeeueke keer j#ee kejleer nw~ esemee JeelmeueYeepeve
si
yeeueke Deefive Deewj meHe& oew[kej Heke[lee nw, leye Gmes egHeeeHe ceeB oew[kej yeee uesleer nw Deewj eew{ nes peeves Hej Gmeer
ul
iT
Heg$e Hej ceelee eerefle lees kejleer nw, Hej Gmekeer efHeueer yeele veneR jn peeleer, keeeWefke Deye eew{ ngDee Heg$e ceelee Hej ner
r
efveYe&j veneR jnlee mJeeb DeHeveer j#ee kejves ueielee nw Deewj keg efnle, Deefnle peeveves ueielee nw~ Gmeer ekeej %eeveerYekele
Sh
cesjs eew{Heg$e kes meceeve nQ Deewj ceevejefnle oeme efMeMeg Heg$e kes meceeve nQ~
11
peveefn ceesj yeue efvepe yeue leener~ ogngB kenB keece eesOe efjHeg Deener~~
20
Deme efyeeeefj Hebef[le ceesefn YepeneR~ HeeSngB ieeve Yeieefle veefnb lepeneR~~
ht
ig
Yee0 peveefn DeLee&led efveef<kebeve oeme kees cesje yeue jnlee nw Deewj %eeveerYekele kees Gmekee yeue nes peelee nw~ oesveeW kes
yr
ner keece Deewj eesOe Me$eg nQ FmeefueS Ssmee efJeeej kejkes hebef[le ueesie cesje Yepeve kejles nQ, %eeve eeHle kejkes Yeer Yeefkele
op
kees veneR es[les~ Fmeer keejCe Gvekee Heleve veneR neslee, kesJeue %eeve mes Heleve mecYeJe nw~
C
oes0 keece eesOe ueesYeeefo ceo, eyeue ceesn kew Oeeefj~

efleve cenB Deefle oeve ogKeo, ceeeeHeer veeefj~~45~~
Yee0 keece, eesOe, ueesYe Deewj ceo es meye ceesn keer yengle ye[er mesvee nQ, GveceW Yeer ceeeeefHeCeer, YeesieJeeefoveer ,
JeemeveeeOeeve veejer Delevle Yeebkej og:Ke osvesJeeueer nw~
DejCekeeC[ 625
megveg cegefve ken Hegjeve egefle meblee~ ceesn efyeefHeve kenB veeefj yemeblee~~
peHe leHe vesce peueeee Peejer~ nesF ieer<ece mees<eF meye veejer~~
Yee0 ns cegefve! megvees, HegjeCe, Jeso Deewj mevle kenles nQ efke ceesnHe Jeve kes efueS YeesieeOeeve veejer Jemevle kes meceeve
nesleer nw~ peHe, leHe, efveece Fve meYeer peueeMee mecetneW kees Yeewefleke veejer ieer<ce$e+leg yevekej meesKe uesleer nw~
keece eesOe ceo celmej Yeskee~ Fveefnb nj<eeo yej<ee Skee~~
.
ogyee&mevee kegcego mecegoeF&~ efleve kenB Mejo meoe megKeoeF&~~
d
ve
Yee0 keece, eesOe, ceo Deewj celmej Fve ces{keeW kees veejer Skecee$e Je<ee&$e+leg yevekej emevvelee os osleer nw Deewj
er
ogJee&meveeHe pees kegcegoeW kee mecegoee nw, GvnW Yeesieefee veejerHe Mejo$e+leg meowJe megKeo nesleer nw~
es
R
Oece& mekeue mejmeern ye=boe~ nesF efnce efleveefnb onF megKe ceboe~~
s
Hegefve cecelee peJeeme yengleeF&~ HeuegnF veeefj efMeefMej $e+leg HeeF&~~
ht
ig
Yee0 Oeeefce&ke DevegeveHe DeLeJee, Oecee&vegeve mes GlHevve HegCeHe meYeer keceue mecetneW kees cevo megKeJeeueer
R
meebmeeefjke m$eer nscevle$e+leg yevekej peuee [eueleer nw, efHej ceceleeHe peJeeme, veejerHe efMeefMej$e+leg kees Heekej yeng le
ll
.A
njeYeje nes peelee nw~
s
HeeHe Guetke efvekej megKekeejer~ veeefj efveefye[ jpeveer DeBefOeeejer~~
ya
yegefOe yeue Meerue mele meye ceervee~ yevemeer mece ef$ee kenefnb eyeervee~~
N
va
oes0 DeJeiegve cetue Metue eo, eceoe meye ogKe Keeefve~

Se
leeles keervn efveJeejve, cegefve ceQ en efpee peeefve~~46~~

th
Yee0 HeeHeHe Guuet mecetneW kees megKeer kejves kes efueS keeceeOeeve veejer Ieveer DeBOesjer jele nw~ elegj ueesie kenles nQ efke
ee
yegef, yeue, Meerue meleHe meYeer ceefueeeW kes efueS YeieJeled Yepevenerve veejer keBefee kes meceeve nw~ pewmes keBefee
P
ceueer heBmeeleer nw, Gmeer ekeej YeesieeOeeve veejer, yegef, yeue, Meerue, Deewj mele kees HeBmee uesleer nw~ ns veejo cegefve!
si
eke= Yeesieceo mes egkele ceelee, yenve, Helveer leLee heg$eer Fve eejeW HeefJe$e mecyevOeeW mes otj, He yesevesJeeueer JeemeveeeOeeve
ul
iT
meeOeejCe veejer meYeer ogieg&CeeW kee keejCe Deewj ke osvesJeeueer nesleer nw, FmeefueS ceQves oe ceW Ssmee peevekej cesjer ceeee kes
r
meeLe efJeJeen kejves pee jns, DeeHekees jeskee~ DeeHe YeeieJeledeHevve meveemeer neskej ie=nmLe Deeece keer Deesj pee jns Les,
Sh
Dee{ Heeflele nes jns Les~ DeleSJe ceQves DeeHekees Fme PebPe mes yeee efueee~
11
megefve jIegHeefle kes yeeve megneS~ cegefve leve Hegueke veeve Yeefj DeeS~~
20
kenng keJeve eYeg kew Deefme jerleer~ mesJeke Hej cecelee De eerleer~~
ht
pes ve Yepeefnb Deme eYeg Yece leeieer~ ieeve jbke vej cebo DeYeeieer~~
ig
yr
Yee0 eerjIegveeLe kes megneJeves Jeeve megvekej veejo cegefve kes Mejerj ceW jesceebe nes ieee Deewj Gvekes ves$e Yej Deees~ Jes
op
mJeieled kenves ueies DeLee&led DeHeves mes DeHeveer yeele kejves ueies~ kenes, eYeg keer Ssmeer keewve jerefle nw pees DeHeves mesJeke Hej
C
Fleveer cecelee Deewj Delevle esce kejles nQ~ pees ueesie Yece es[kej Ssmes efveJee&pe esce kejvesJeeues, efyevee keejCe mesJeke Hej
cecelee kejvesJeeues eYeg eerjece kees veneR Yepeles Jes ceveg<e %eeve kes oefj, cetKe& Deewj yengleye[s ogYee&ieMeeueer nQ~
Hegefve meeoj yeesues cegefve veejo~ megveng jece efyeieeve efyeMeejo~~
mebleve kes ueve jIegyeerje~ kenng veeLe Yebpeve YeJe Yeerje~~
Yee0 efHej DeeojHetJe&ke veejo peer yeesues, ns efJe%eeve kes efJeMeejo DeLee&led efJeefMeewle efJe%eeve kes elegj %eelee eerjece!
megefvees, ns mebmeej kes Yee kees otj kejvesJeeues jIegJeerj eerjece! DeeHe mevleeW kes ue#eCe keefnes~
megveg cegefve mebleve kes iegve kenTB~ efpeve les ceQ Gve kes yeme jnTB~~
<e efyekeej efpele DeveIe Dekeecee~ Deeue Deefkebeve Megefe megKeOeecee~~
Deefcele yeesOe Deveern efceleYeesieer~ melemeej keefye keesefyeo peesieer~~
meeJeOeeve ceeveo ceonervee~ Oeerj Oece& ieefle Hejce eyeervee~~
d .
ve
Yee0 ns veejo cegefve! megefvees, ceQ Deye mevleeW kes iegCe ken jne ntB~ efpeve iegCeeW kes keejCe ceQ Gvekes JeMe ceW jnlee ntB~
er
mevle ueesie neW efJekeejeW keece, eesOe, ueesYe, ceesn, ceo Deewj celmej kees peerle uesles nQ leLee efve<HeeHe Deewj keeceveejefnle
es
nesles nQ~ Jes Deeue DeLee&led efvee mes eueeeceeve veneR nesles~ Jes Deefkebeve DeLee&led eerjeceveece Oeve kees es[kej efkemeer
R
Oeve kee mebien veneR kejles~ Jes HeefJe$e nesles nQ Deewj YeieJeod YepeveHe HeefJe$emegKe kes Deeee nesles nQ~ Gvekee YeieJeod
s
ht
mecyevOeer %eeve Demeerce neslee nw~ mevleeW keer keesF& ese veneR nesleer, Jes meebmeeefjke HeoeLeeX kee meerefc ele Yeesie kejles nQ~
ig
meleYee<eCe ner mevleeW kee meejleJe neslee nw~ Jes ceveer<eer, Jeso%e Deewj eesieer nesles nQ~ Jes efvejvlej Yepeve ceW meeJeOeeve,
R
ll
meyekees mecceeve osvesJeeues, ceo mes nerve, Oeerj DeLee&led efJekeejeW keer meeceefieeeW kes jnves Hej Yeer efJeeefuele veneR nesves Jeeues
.A
Deewj Oece& keer ieefle ceW HejcekegMeue nesles nQ~
s
oes0 iegveeieej mebmeej ogKe, jefnle efyeiele mebosn~ ya
N
leefpe cece ejve mejespe efee, efleve kenB osn ve iesn~~47~~
va
Yee0 mevle iegCeeW kes YeC[eieej, mebmeej kes og:KeeW mes jefnle Deewj mevosn mes jefnle nesles nQ~ Gve mevleeW kees cesjs
Se
eerejCekeceueeW kees es[kej Mejerj Deewj Iej Yeer efee veneR nesles DeLee&led mevle Mejerj Deewj Iej kee esce es [kej
th
Skecee$e cesjs ejCekeceue ceW ner esce kejles nQ~

ee
efvepe iegve meJeve megvele mekegeeneR~ Hej iegve megvele DeefOeke nj<eeneR~~
P
mece Meerleue veefnb leeieefnb veerleer~ mejue mJeYeeJe meyeefnb meve eerleer~~
si
ul
Yee0 DeHeves iegCe keeveeW mes megvekej mekegeeles nQ Deewj otmejeW kee iegCe, DeLeJee Hej DeLee&led HejcesMJej kes iegCe megvekej
iT
DeefOeke emevve nesles nQ~ Jes meceoMeer& Deewj Meerleue nesles nQ leLee DeHeveer jerefle veneR es[les~ Gvekee mJeYeeJe mejue neslee nw
r
Sh
Deewj meyekes mece#e YeieJeod eerefle kee ner JeJenej kejles nQ~
11
peHe leHe yele oce mebpece vescee~ ieg ieesefyebo efyeeHeo escee~~
20
ee cee cee$eer oeee~ cegefolee cece Heo eerefle Deceeee~~

ht
efyejefle efyeyeske efyevee efyeieevee~ yeesOe peLeejLe yeso Hegjevee~~

ig
obYe ceeve ceo kejefnb ve keeT~ Yetefue ve osefnb kegceejie HeeT~~

yr
op
ieeJeefnb megveefnb meoe cece ueeruee~ nsleg jefnle Hejefnle jle Meeruee~~
C
megveg cegefve meeOegve kes iegve pesles~ keefn ve mekeefnb Meejo egefle lesles~~
Yee0 mevleeW cebs peHe, leHe, Jele, Fefve oceve, mebece DeLee&led OeejCee, Oeeve, meceeefOe kee SkeerkejCe Deewj Deefnbmeeefo
efveece nesles nQ~ mevleeW ceW iegosJe, YeieJeeved Deewj yeeeCeeW kes ejCeeW kes eefle esce neslee nw~ GveceW ee DeLee&led Jewefoke
efmeeble ceW DeemLee, #ecee, efce$elee, oee, cegefolee DeLee&led emevvelee, cesjs ejCeeW ceW uejefnle eerefle, Jewjeie, efJeJeske,
efJevecelee, efJe%eeve leLee DeLe& kes Devegketue JesoHegjeCeeW kee yeesOe neslee nw~ mevle keYeer Yeer ocYe (HeeKeC[ DeLeJee
efoKeeJee), ceeve, ceo veneR kejles Deewj Yetuekej Yeer yegjs ceeie& Hej Heie veneR osles~ mevle efvejvlej cesjer ueerueeDeeW kees ieeles
DejCekeeC[ 627
Deewj megveles nQ~ Gvekee mJeYeeJe mJeeLe&jefnle Deewj HejesHekeej ceW ueiee ngDee jnlee nw~ ns veejo cegefve! megefvees, mevleeW kes
efpeleves iegCe nQ, Gleves iegCeeW kees mejmJeleer peer Deewj Jeso Yeer veneR ken mekeles~
b0 keefn meke ve Meejo Mes<e veejo megvele Heo Hebkepe iens~
Deme oerveyebOeg ke=Heeueg DeHeves Yeiele iegve efvepe cegKe kens~~
efmej veeF yeejefnb yeej ejveefve yeeHegj veejo ieS~
les Oeve leguemeeroeme Deeme efyeneF pes nefj jBie jS~~
d .
ve
Yee0 mevleeW kes iegCe mejmJeleer peer Deewj Mes<e peer veneR ken mekeles~ Fme ekeej eercegKe mes mevleue#eCe megvekej, veejo
er
peer ves eYeg eerjece kes eerejCekeceue Heke[ efueS~ ke=Heeueg, oerveyevOeg eerjece ves Fme ekeej DeHeves ner eercegKe mes DeHeves
es
ner YekeleeW kes iegCeieCe kens~ eYeg kes eerejCeeW ceW yeejcyeej efmej veJeekej veejo peer yeeueeske HeOeej iees~ ieesmJeeceer
R
leguemeeroeme peer kenles nQ efke Jes ueesie Oeve nQ, pees mecHetCe& DeeMeeeW es[kej eYeg eerjece kes jbie cebs jbie peeles nQ~
s
ht
oes0 jeJeveeefj peme HeeJeve, ieeJeefnb megveefnb pes ueesie~
ig
R
jece Yeieefle { HeeJeefnb, efyeveg efyejeie peHe peesie~~48~~
ll
.A
Yee0 jeJeCe kes Me$eg YeieJeeved eerjece kes HeefJe$e eMe kees pees ueesie ieeles Deewj megveles nQ, DeLeJee ieeeWsies Deewj megveWies, Jes
Jewjeie, peHe Deewj eesie kes efyevee Yeer eerjece keer o={ Yeefkele Hee jns nQ Deewj Hee peeeWies~
s
ya
* ceemeHeejeeCe, FkekeermeJeeB efJeeece *
N
va
Fefle eerceodieesmJeeefceleguemeeroemeefJejefeles eerceeceeefjleceevemes mekeuekeefuekeueg<eefJeOJebmeves

Se
YeJeYebpeveb veece le=leeremeesHeeveb DejCekeeC[b mecHetCe~

th
eermeerleejeceeHe&Cecemleg~
P ee
Fme ekeej eerieesmJeeceer leguemeeroeme peer eje efJejefele mecHetCe& keefueegie kes HeeHe kees ve kejves Jeeues eerjeceeefjleceeveme
si
kee YeJeYebpeve veeceke le=leere meesHeeve, DeLee&led DejCekeeC[ mecHevve ngDee~ en eermeerleejece peer kees meceefHe&le nes~
ul
iT
eerjeceYeeeees&Ce ke=lee YeeJeeLe&yeesefOeveer ceevemes e le=leereesefmceved meesHeeves jece leges~

r
Sh
~~eerjeIeJe:Mevleveesleg~~
11
DejCekeeC[ meceeHle
20
ht
ig
yr
op
C
.d
ve
er
es
R
s
ht
ig
R
ll
.A
s
ya
N
va
Se
th
ee
P
si
ul
iT
r
Sh
11
20
ht
ig
yr
op
C
~~eer meerleejece~~
eer ieCesMeee vece:
elegLe& meesHeeve
d .
ve
efkeef<kevOeekeeC[
er
cebieueeejCe
es
eer:
R
s
ht
---
ig
ke=lekegvoecyegoleeHeew Oe=leMejeeHeew lee efveuepeleeHeew~
R
Jevos ue#ceCe jeceew efvepepeveefelleeefYejeceew leew~~1~~
ll
velJee eerleguemeeroemeb efkeef<kevOeekeeC[ Fe&les~
.A
eer jeceYeeeees&Ce erkee YeeJeeLe&yeesefOeveer~~2~~
s
ya
ievLe kes eejcYe ceW eermeerleejece peer kee mcejCe~ eerieCeHeefle kees vecemkeej YeieJeeved eermeerleejece peer meJe&eslee kes meeLe
N
efJejepeceeve nes jns nQ~ ieesmJeeceer eerleguemeeroeme ke=le eerjeceeefjleceeveme kee efkeef<kevOeekeeC[ veeceke elegLe& meesHeeve
va
eejcYe nes jne nw~ ieesmJeeceer leguemeeroeme peer oes Meeot&ueefJeefeef[le voeW ceW cebieueeejCe emlegle kejles nQ~ eLece Mueeske
Se
ceW ieesmJeeceer leguemeeroeme peer eerjece SJeb ue#ceCe peer mes Yeefkele eeefHle keer DeHes#ee kejles ngS kenles nQ efke
th
kegvosvoerJejmegvojeJeefleyeueew efJe%eeveOeeceeJegYeew
ee
MeesYee{eew JejOeefvJeveew egeflevegleew ieesefJeeJe=voefeeew~

P
ceeeeceeveg<eefHeCeew jIegJejew mece&Jeceez efnleew

si
meerleevJes<eCelelHejew HeefLe ieleew Yeefeeoew leew efn ve:~~1~~

ul
iT
Yee0 kegvoHeg<He Deewj veerues keceue kes meceeve megvoj, DeLeJee kegvo Deewj FvoerJej (veeruee keceue) efpevekes keejCe megvoj
r
nQ, DeLee&led FvnW efpevemes megvojlee eeHle ngF& nw, Ssmes DeefleMee yeue Jeeues, efJeceue %eeve kes Deeee, MeesYee kes Oeveer, es Oeveg<e
Sh
OeejCe kejves Jeeues, JesoeW eje veceve kee efJe<ee yeveees iees DeLee&led Jeso efpevnW veceve kejles nQ, pees ieew Deewj yeeeCeJe=vo kees
11
efee nQ leLee efpevnW ieew Deewj JesoHee"er yeeeCeJe=vo efee nQ, Ssmes meYeer peerJeeW Hej ke=Hee kejkes ceveg<e He OeejCe efkees ngS es
20
Oece& efpevekee keJee nw Deewj pees mevleeW leLee Oece& kes keJee kes meceeve j#eke nQ, Ssmes eermeerlee kes DevJes<eCe ceW lelHej
ht
$e+<ecetke HeJe&le kes ceeie& ceW eueles ngS jIegkegue ceW es Jes oesveeW Yeelee eer jece ue#ceCe nceejs efueS Yeefkele eoeve kejves Jeeues
ig
neW DeLee&led eerue#ceCe nceW meeOeveeYeefkele eoeve kejW Deewj eerjece nceW esceue#eCee Yeefkele eoeve kejW~
yr
yeeecYeesefOemecegJeb keefueceueeOJebmeveb eeJeeb

op
eercecYegcegKesvogmegvojJejs mebMeesefYeleb meJe&oe~

C
mebmeejeceeYes<epeb megceOegjb eerpeevekeerpeerJeveb
Oeveemles ke=efleve: efHeyeefvle meleleb eerjeceveeceece=leced~~2~~

Yee0 efleere Mueeske ceW eerjeceveece kees Dece=le mes efHele kejles ngS ieesmJeeceer leguemeeroeme peer kenles nQ efke yee DeLee&led JesoHe
#eerjmeeiej mes HetCe&HesCe GlHevve keefueegie kes ceueeW kees ve kejves Jeeues leLee DeJee DeLee&led leerveeW keeueeW ceW veeMe mes jefnle meowJe meerlee
peer keer ke=Hee mes Devegie=nerle keueeCekeejer efMeJe peer kes megvoj Deewj es cegKeev ceW mecekedHe mes MeesefYele mebmeejHe jesie keer Deew<eefOe
Deewj mebmeej kes jesieeW kes efueS Deew<eefOemJeHe Delevle ceOegj HejeMeefkele eermeerlee leLee pevekeveefvoveer eermeerlee keer eefleefyecyeceeer ceeee
keer meerlee peer kes Yeer peerJeve kes DeeOeejmJeHe YeieJeeved eerjece kes eerjeceveeceHe Dece=le kee pees JewKejer JeeCeer eje peHe kes ceeOece mes
meleled Heeve kejles jnles nQ, Jes ke=efle DeLee&le melkece& kejves Jeeues, HegCeelcee, YeeieMeeueer cenevegYeeJe Oeve nQ~
mees0- cegefe pevece ceefn peeefve, ieeve Keeefve DeIe neefve kej~
penB yeme MebYeg YeJeeefve, mees keeMeer mesFe keme ve~~
pejle mekeue megj ye=bo, efye<ece iejue pesefnb Heeve efkee~
d .
lesefn ve Yepeefme ceefle cebo, kees ke=Heeueg Mej meefjme~~
ve
Yee0 peneB efMeJe peer leLee HeeJe&leer peer efveJeeme kejles nQ Ssmes %eeve keer Keeefve Deewj HeeHeeW kee veeMe kejves Jeeueer Gme keeMeer kees
er
es
cegefkele keer pevceYetefce ceevekej keeeW veneR mesJee kejveer eeefnes? DeLee&led keeMeerJeeme kejkes eerjeceveece kee peHe DeJeMe kejvee
R
eeefnes~ ns cevoceefle peerJe! efpeve efMeJe peer ves #eerjmeeiej mes GlHevve keeueket efJe<e keer ieceer& mes meYeer osJemecetneW kees Yemce nesles
s
osKekej, Gme Yeebkej efJe<e kees eerjeceveece kee GeejCe kejkes Heeve kej efueee Lee, Gvekee Yepeve keeeW veneR kejlee? DeLee&led
ht
ig
efMeJe peer kes ner Yeefkele mes eerjeceYeefkele mecYeJe nw, keeeWefke efMeJe peer eerjeceveece pehe kes eLece Deeeee& nQ Deewj eerjeceveececeb$e
R
kes elegLe& De#ej kes $e+ef<e nQ, Ssmes Gve (YeieJeeved efMeJe) kes meceeve ke=Heeueg keewve nw?
ll
.A
Deeies eues yengefj jIegjeee~ $e+<ecetke Heye&le efveejeee~~
s
Yee0 efHej jIegkegue kes jepee YeieJeeved eerjece veejo peer kes yeeueeske HeOeej peeves kes HeMeeled ue#ceCe peer kes meeLe HecHee mejesJej mes
ya
Deeies eues Deewj $e+<ecetke HeJe&le kes efveke Dee iees, DeLeJee eYeg mes efceueves kes efueS $e+<ecetke HeJe&le ner Gvekes efveke Dee ieee~
N
lenB jn meefeJe meefnle megieerJee~ DeeJele osefKe Delegue yeue meeRJee~~
va
Deefle meYeerle ken megveg nvegceevee~ Heg<e pegieue yeue He efveOeevee~~

Se
Oeefj yeg He osKeg leQ peeF&~ kensmeg peeefve efpee meeve yegPeeF&~~
th
He"S yeeefue nesefnb ceve cewuee~ YeeieeQ legjle lepeeQ en Mewuee~~

ee
Yee0 Gme $e+<ecetke HeJe&le Hej eernvegceeve, veue, veerue Deewj peecyeJeeve Fve eej cebef$eeebs kes meeLe megieerJe peer jnles Les~ peye GvneWsves
P
Delegueveere yeue keer meercee mJeHe eerjece SJeb ue#ceCe peer keess DeHeves efveke Deeles osKee leye megieerJe peer ves Delevle YeeYeerle neskej
si
ul
kene, ns nvegceeve! megvees, legce yeeeejer yeeeCe kee JesMe OeejCe kejkes $e+<ecetke HeJe&le mes veeres peekej, yeue Deewj He kes efveOeeve
iT
Fve oesveeW Heew<e mecHevve ceveg<e jepekegceejeW kees osKees~ oe ceW mecePekej cegPes mebkesle mes mecePeekej kenvee~ eefo ceve kes cewues
r
Sh
DeLee&led ceefueve ceveJeeues yeeefue kes eje es Yespes iees neW leye ceQ legjvle Yeeie peeTB Deewj en HeJe&le Yeer es[ otB~
efyee He Oeefj keefHe lenB ieeT~ ceeLe veeF Deme HetBle YeeT~~
11
kees legce Meeceue ieewj Mejerje~ $eer He efHejng yeve yeerje~~

20
keef"ve Yetefce keesceue Heo ieeceer~ keJeve nsleg efyeejng yeve mJeeceer~~
ht
ce=ogue ceveesnj megboj ieelee~ menle ogmen yeve DeeleHe yeelee~~

ig
yr
keer legce leerefve osJe cenB keesT~ vej veejeeCe keer legce oesT~~
op
oes0- peie keejve leejve YeJe, Yebpeve Oejveer Yeej~

C
keer legce DeefKeue YegJeve Heefle, ueervn cevegpe DeJeleej~~1~~
Yee0 keefHe DeLee&led Je=<eekeefHe mJeeb efMeJe peer pees nvegceeve peer kes He ceW DeJeleerCe& ngS Les, yeeeCe kee He OeejCe kejkes JeneB DeLee&led
$e+<ecetke HeJe&le Hej mes Glejkej eerjece, ue#ceCe peer kes Heeme iees~ efmej veJeekej Fme ekeej Hetves ueies, ns Jeerj! DeeHe oesveeW Meeceue,
ieewj Mejerj Jeeues keewve nQ pees #eef$ee He ceW Fme Jeve ceW YeceCe kej jns nQ? ns mJeeceer! Fme keef"ve Yetefce ceW keesceue ejCeeW mes eueves
Jeeues DeeHe oesveeW efkeme nsleg mes DeLee&led efkeme keejCe mes Jeve ceW efJeejCe kej jns nQ? keesceue ceve kees njvesJeeues megvoj eerDebieeW mes egkele
efkeef<kevOeekeeC[ 631
DeeHe oesveeW Jeve ceW Demenveere OetHe Deewj ke"esj Jeeeg menve kej jns nbw~ keee DeeHe oesveeW yeee, efJe<Ceg Deewj efMeJe veeceke leerveeW osJeeW ceW
mes keesF& nQ? DeLeJee, keee DeeHe oesveeW vejveejeeCe nQ? peyeefke Jes GejeHeLe ceW leHemee kej jns nQ Deewj DeeHe oesveeW oef#eCeeHeLe kes Jeve
ceW efJejepe jns nQ~ keee DeeHe peieled kes HejcekeejCe mecHetCe& ueeskeeW kes Heefle meekesleeefOeHeefle YeieJeeved eerjece nQ, pees peerJeeW kees YeJemeeiej
mes leejves kes efueS Deewj He=LJeer kee Yeej njCe kejves kes efueS eerDeJeOe ceW ceveg<e He ceW DeJeleej efueS nQ?
efJeMes<e eneB nvegceeve peer ves eYeg eerjece peer mes HeeBe eMve kejkes DeHeves HeeBe cegKe Yeer eceeefCele efkeee~ nvegceeve peer kes HeeBe cegKe
DeeieceeW ceW Fme ekeej eefme nw ie[cegKe, JejencegKe, ve=efmebncegKe, DeMJecegKe Deewj JeevejcegKe~ Fvemes Gvnebsves eYeg kees Yejesmee
d .
efoueeee efke ceQ ie[cegKe kes ner meceeve Deewj Gvemes Yeer DeefOeke Jesie mes meew eespeve Jeeues meeiej kees ueeBIekej uebkee peekej eermeerlee kee
ve
er
Helee ueieeTBiee~ efpeme ekeej Jejen YeieJeeved ves efnjCee#e eje egjeeer ngF& He=LJeer kee Gej efkeee Lee, Gmeer ekeej jeJeCe eje egjeeer
es
ngF& He=LJeerHeg$eer eermeerlee keer eefleefyecye meerlee peer kes Yeer GjCe ceW ceQ meneeke yevetBiee~ efpeme ekeej ve=efmebn ves efnjCekeefMeHeg kee
R
Je#emLeue Hee[e Lee, Gmeer ekeej DeeHe kes efJejesOeer je#emeeW kees Hee[ [euetBiee~ pewmes neieerJe peer ves uegHle ngS egefleeeW kee Helee ueieeee
s
Lee, Gmeer ekeej ceQ keneR Yeer efHeeeer ngF& eermeerlee kee Helee ueiee uetBiee Deewj Jeevej kes He ceW meowJe DeeHekeer mesJee keBiee~
ht
ig
nBefme yeesues jIegyebMe kegceeje~ efyeefOe kej efueKee kees cesve neje~~
R
keesmeuesMe oMejLe kes peeS~ nce efHeleg yeeve ceeefve yeve DeeS~~
ll
.A
veece jece ueefceve oesG YeeF&~ mebie veeefj megkegceeefj megneF&~~
s
FneB njer efveefMeej yewosner~ efyee efHejefnb nce Keespele lesner~~
ya
DeeHeve eefjle kene nce ieeF&~ kenng efyee efvepe keLee yegPeeF&~~
N
Yee0 jIegJebMe kes kegceej YeieJeeved eerjece nBmekej yeesues, efJeOeelee eje efueKes uesKe kees keewve efcee mekelee nw DeLee&led eefo efJeOeelee ves
va
jeJeCe kee JeOe ceveg<e kes neLeeW mes efueKee lees Gmes keewve efceeesiee? Gmes ner mele kejves kes efueS nceW ceveg<e yevevee He[e~
Se
DeeesOeeefOeHeefle eeroMejLe kes nce oesveeW Heg$e nQ Deewj efHeleeeer kes DeeosMeelceke Jeeve ceevekej ner nce eewon Je<eeX kes efueS Jeve ceW
th
Deees nQb~ nce jece, ue#ceCe veece kes oes YeeF& nQ~ nceejs meeLe Ske megvojer megkegceejer veejer Yeer LeeR (efpemes eermeerlee kenles nQ), ns
ee
yeeeCeosJe! eneB DeLee&led Jeve ceW efkemeer je#eme ves efJeosnveefvoveer eermeerlee kee njCe kej efueee nw, nce GvneR kees {tB{les ngS Jeve ceW efHej
P
jns nQb DeLee&led JeveJeve Yekeles efHej jns nQ Deewj ns yeeeCeosJe! nce eneB DeLee&led $e+<ecetke HeJe&le kes meceerHe njer DeLee&led efleeree
si
ul
efJeYeefkele kes efJeeve kes JeeeeLe& oesveeW JeevejeW DeLee&led nvegceeve peer SJeb megieerJe peer kees, Ske je#eme DeLee&led efJeYeer<eCe peer kees, Jewosner
iT
eefleefyecye eermeerlee kees, efveefMele He mes {tB{ jns nQ~ ns efJeeosJe! nceveW DeHevee eefj$e ieekej kene, Deye DeHeveer keLee DeeHe mecePeekej
r
Sh
keefnes~
eYeg Heefneeefve HejsG ieefn ejvee~ mees megKe Gcee peeF veefnb yejvee~~
11
Hegueefkele leve cegKe DeeJe ve yeevee~ osKele efej yes<e kew jevee~~
20
Yee0 ns HeeJe&leer! DeHeves eYeg eerjece kees Heneevekej nvegceeve peer Gvekes ejCe Heke[kej He=LJeer Hej He[ iees~ nvegceeve
ht
ig
peer kee Jen megKe JeefCe&le veneR efkeee pee mekelee~ eerjece, ue#ceCe peer kes megvoj JesMe keer jevee osKeles ner nvegceeve peer
yr
kee Mejerj Hegueefkele nes G"e Gvekes cegKe mes Jeeve veneR efvekeue jns Les~
op
Hegefve Oeerjpe Oeefj Demlegefle keervner~ nj<e oe efvepe veeLeefnb eervner~~

C
ceesj veeG ceQ Hete meeF~ legce Hetng keme vej keer veeF~~
leJe ceeee yeMe efHejGB Yegueevee~ lee les ceQveefnb eYeg Heefneevee~~
Yee0 efHej Oewe& OeejCe kejkes nvegceeve peer ves mlegelf e keer Deewj DeHeves mJeeceer eerjece kees Heneevekej nvegceeve peer kes oe ceW
yengle n<e& ngDee~ DevpeveevevoJe&ve eYeg kenves ueies, ns cesjs mJeeceer eerjeIeJesv mejkeej! cesje Hetvee lees Gefele Lee, keeeWefke ceQ
DeuHe%e peerJe ntB, FmeefueS ceQves Hete efkevleg DeeHe HejcesMJej neskej Yeer DeuHe%e ceveg<e keer YeeBefle keeeW Het jns nQ? ns mJeeceer! ceQ
DeeHekes ceeee kes JeMe ceW He[kej FOejGOej Yetuee jne Fmeer keejCe ceQ eYeg eerjece DeeHe kees veneR Heneeve Heeee~
oes0 Ske cebo ceQ ceesnyeMe, kegefue oe Deieeve~
Hegefve eYeg ceesefn efyemeejsG, oerveyebOeg YeieJeeve~~2~~
Yee0 Ske lees ceQ cevoyegefJeeuee peerJe, efHej ceesn kes JeMe ceW nes ieee Hegve: kegefue, DeLee&led mJeeLeer& Deewj Hegve: oe
ceW De%eeve mes egkele efHej meceLe& neskej Yeer, oerveeW kes yevOeg, neW SsMJee& mes egkele YeieJeeved DeeHe eerjece ves cegPes Yeguee
d .
ve
efoee DeLee&led DeJeleej efueS ngS ueieYeie Gvleeueerme Je<e& yeerle iees DeeHe ves cesjer keesF& Keespe Keyej veneR ueer~
er
peoefHe veeLe yeng DeJeiegve ceesjs~ mesJeke eYegefnb Hejw peefve Yeesjs~~
es
veeLe peerJe leJe ceeee ceesne~ mees efvemlejF legcnejsefnb esne~~
R
lee Hej ceQ jIegyeerj oesneF&~ peeveGB veefnb keg Yepeve GHeeF&~~
s
ht
mesJeke megle Heefle ceeleg Yejesmes~ jnF Demeese yeveF eYeg Heesmes~~
ig
Yee0 ns veeLe! eeefHe cesjs Heeme yengle mes DeJeiegCe nQ, efHej Yeer eYeg kees mesJeke Yeesjs veneR He[vee eeefnes DeLee&led eYeg kes eje
R
mesJeke keer efJemce=efle veneR keer peeveer eeefnes~ eefo mJeeceer mesJeke kees Yetue ner peeebWies lees, Gmekee (mesJeke kee) meJe&veeMe nes
ll
.A
peeesiee~ ns veeLe! en peerJepeieled DeeHekeer ceeee mes ceesefnle nw, DeLeJee Fme peerJepeiele kees DeeHekeer ceeee ves ceesefnle kej
s
ya
jKee nw~ Jen peerJe DeeHekeer ner Jeelmeueceeer ke=Hee mes Fme ceeee mes efvemleej Hee mekelee nw~ Gme Hej Yeer ns jIegkegue kes Jeerj
N
eerjece! ceQ DeHeveer MeHeLe kejkes kenlee ntB efke ceQ keesF& Yeer Yepeve kes GHeee veneR peevelee DeLee&led DeeHe ner cesjs GHeee nQ Deewj
va
DeeHe ner GHese~ mesJeke Deewj Heg$e mJeeceer leLee ceelee kes Yejesmes Hej efveefMevle jnlee nw~ Gmes eYeg kees HeeuelesHees<eles ner yevelee
Se
nw, DeLeJee mesJeke lees DeeHe pewmes mJeeceer kes HeeueveHees<eCe kejves Hej yeve peelee nw, DeveLee efyeie[ Yeer peelee nw~ DeleSJe Deye
th
lees eYeg kees ner cesje HeeueveHees<eCe kejvee He[siee, DeveLee efyeie[ves ceW osj veneR ueiesieer~
ee
Deme keefn HejsG ejve DekegueeF&~ efvepe leveg eieef eerefle Gj eF&~~
P
leye jIegHeefle G"eF Gj ueeJee~ efvepe ueeseve peue meeRefe peg[eJee~~

si
megveg keefHe efpee ceeveefme peefve Tvee lew cece efee ueefceve les otvee~~
ul
iT
meceojMeer ceesefn ken meye keesT~ mesJeke efee Deveveieefle meesT~~

r
Yee0 Flevee kenkej ngveceeve peer DeHevee Jeevej Mejerj eke kejkes Jeekegue neskej YeieJeeved eerjece kes ejCeeW Hej He[
Sh
iees~ Gvekes oe ceW YeieJeeved keer eerefle DeLee&led efeelee e ieF&~ DeeMee en nw efke YeieJeeved eerjece kes Deefleefjkele Deye
11
nvegceeve peer kes oe ceW keesF& Yeer esce kee Deeee veneR jn ieee~ leye jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece ves DeHeves
20
ejCeeW ceW He[s ngS nvegceeve peer kees Deepeeveg yeengDeeW mes G"ekej oe mes ueiee efueee Deewj DeHeves keceue ves$eeW kes Meerleue
ht
peue mes meerbekej nvegceeve peer kees Meerleue kej efoee~ (eYeg yeesues) ns keefHe DeLee&led cesjs eerjeceveeceece=le kees HeervesJeeues
ig
Jeevej MejerjOeejer Je=<eekeefHe mee#eeled efMeJe! megvees, legce DeHeves ceve ceW mJeeb kees vetve cele mecePevee~ legce cegPes ue#ceCe mes
yr
otves efee nes DeLeJee, legce cegPes Fleves efee nes efke ue#ceCe mes oes veneR nes, legce oesveeW Ske meceeve nes~ pew mes ceQves Deewj
op
eermeerlee ves ue#ceCe kees Heg$e ceevee nw, Gmeer ekeej nce oesveeW kes legce Yeer Heg$e nes~ cegPes meYeer ueesie meceoMeer& kenles nQ,
C
Hejvleg DeewjeW keer DeHes#ee cegPes mesJeke efee nQ Deewj Jen Yeer eefo Deveveieefle kee nes DeLee&led eefo Gmes Skecee$e cesje ner
Deeee nes lees efHej yeele ner keee~

oes0 mees Deveve peekes Deefme, ceefle ve jF nvegceble~
ceQ mesJeke meejeej, He mJeeefce YeieJeble~~3~~
Yee0 ns nvegceeve peer! Jen mesJeke Deveve nw, efpemekes Heeme Fme ekeej keer yegef nes Deewj pees keYeer ve ues efke ceQ
mesJeke ntB Deewj esleve leLee pe[ meefnle meeje mebmeej mJeeceer YeieJeeved eerjece kee mJeHe nw~
osefKe HeJevemegle Heefle Devegketuee~ oe nj<e yeerles meye Metuee~~
veeLe Mewue Hej keefHeHeefle jnF&~ mees megieerJe oeme leJe DenF&~~
lesefn meve veeLe cee$eer keerpew~ oerve peeefve lesefn DeYee kejerpew~~
mees meerlee kej Keespe kejeFefn~ penB lenB cejke keesef He"eFefn~~
d .
Yee0 HeJeveHeg$e ngveceeve peer ves peye mJeeceer YeieJeeved eerjece kees meye ekeej mes Devegketue osKee, leye Gvekes oe ceW n<e&
ve
ngDee Deewj meye ke otj nes iees~ nvegceeve peer yeesues, ns eerjIegveeLe! Fmeer $e+<ecetke HeJe&le Hej JeevejeW kes jepee megieerJe
er
es
peer jnles nQ, Jes DeeHe kes oeme Yeer nQ~ ns mJeeceer, HejcesMJej! DeeHe Gvemes efce$elee kej ueW Deewj GvnW oerve peevekej yeeefue
R
mes efveYe&e kej oWb~ Jes megieerJe peer eermeerlee keer Keespe kejeebsies Deewj peneBleneB kejes[eW JeevejeW kees YespeWies~
s
Sefn efyeefOe mekeue keLee mecegPeeF&~ efueS ogDeew peve Heeref" e{eF&~~
ht
peye megieerye jece kenB osKee~ DeefleMee pevce Oeve keefj uesKee~~
ig
R
meeoj efceuesG veeF Heo ceeLee~ YeWsG Devegpe meefnle jIegveeLee~~
ll
keefHe kej ceve efyeeej Sefn jerleer~ keefjnBF efyeefOe cees meve S eerleer~~
.A
oes0 leye nvegceble GYee efoefMe, kew meye keLee megveeF~
s
ya
HeeJeke meeKeer osF keefj, peesjer eerefle {eF&~~4~~
N
Yee0 Fme ekeej mes mecHetCe& keLee mecePeekej, oes peve DeLee&led eerjeceue#ceCe peer kees nvegceeve peer ves DeHeves Heer" Hej
va
e{e efueee~ peye megieerJe peer ves eerjece kees osKee leye Gvnebsves DeHeves pevce kees Delevle Oeve ceevee Deewj YeieJeeved eerjece
Se
kes eerejCeeW ceW eCeece kejkes megieerJe peer DeeojHetJe&ke efceues~ eerjIegveeLe ves ess YeeF& ue#ceCe peer kes meefnle megieerJe peer
th
kees ieues mes ueiee efueee~ Jeevejjepe megieerJe peer efJeeej kejves ueies efke ns yeee peer! keee YeieJeeved eerjece Fme ekeej mes
ee
cegPe mes efce$elee kejWies~ leye nvegceeve peer ves oesveeW Deesj keer keLee megveekej DeLee&led eerjece kees megeerJe peer keer leLee megeerJe
P
peer kees eerjece keer keLee megveekej Deefive kees mee#eer oskej megieerJe peer Deewj eerjece keer efce$elee mecyevOeer eerefle
si
{leehetJe&ke pees[ oer~

ul
iT
efJeMes<e : 1. nvegceeved peer ves Deefive kees mee#eer oskej eerjece keer megeerJe peer mes efce$elee kejeF& efpememes en keYeer ts ve~
r
2. nvegceeve peer mJeeb je#eme Jeve kes efueS heeJeke nw Keue yeve heeJeke ieeveIeve ceeveme 1.16 Dele: mJeeb kees mee#eer yeveeee
Sh
Deewj eefjleeLe& Yeer efkeee~

11
3. peye megeerJe eceeo JeMeeled YeieJeeved kee keee& Yetues, lel#eCe nvegceeved peer meefee nes ieS~ eneB heJevemegle oe efJeeeje~ jece
20
keepe megeerJe efyemeeje~ ceeveme 4.19.1.

ht
4. eerjece veece Yeer Deefive nw peemeg veece heeJeke DeIe letuee~ ceeveme 2.248.2 Dele: Gmeer kees mee#eer yeveeee~
ig
5. eBgefke meerlee peer meceefle Deefive ceW efveJeeme kej jner nQ~ legce heeJeke cenB kejng efveJeemee ceeveme 3.24.2 Dele: Deefive kes
yr
op
yeepe mes pevekeveefvoveer peer kees mee#eer yeveeee~ ekeej meKeb jecesCe eerleMewJeeefive mee#eerkece Jee0je0 1.1.61.
C
efJeMes<e Heer" Hej e{eves kes yengle mes cesjs YeeJe nQ, efpeveceW mes keg eneB GHeefmLele kej jne ntB Deewj efJemleej mes MeerIe ner emlegle
efkees peevesJeeues ceeveme peer kes jeIeJeke=HeeYee<e ceW keBiee~

(ke) nvegceeve peer ves meesee efke eYeg eerjece, eerDeJeOe kes jepee nQ Deewj Jes JeevejeW kes jepee megieerJe peer mes efceueves pee jns nQ~ jepee
Deewj Deeeee& Heer" kes efyevee keneR veneR pee mekeles FmeefueS ngveceeve peer ves DeHeveer Heer" kees ner eYeg keer Heeogkee Heer" yevee ueer~
(Ke) YeieJeeved eerjece mete&kegue kes mete& nQ, GvnW Deye mete&Heg$e mes efceuevee nw en mecee Gvekes DeYegoe kee nw Deewj
metees&oe kes efueS Goeeeue eeefnes, pees mJeCe& HeJe&le megces kee efMeKej nw Deewj mebeesie mes nvegceeve peer kee Mejerj Yeer
mJeCe& kee nw FmeefueS GvneWves eerjeceHe mete& kes efueS DeHeveer mJeCe&ceeer Heer" kees ner Goeeeue HeJe&le yeveekej eerjece
kees efJejepeceeve keje efueee~
(ie) JeeceveeJeleej ceW eYeg ves yeefue keer Heer" eener Leer, Dele: Fme yeej Yeer yepejbieyeueer ves DeHeveer Heer" os oer~
(Ie) Heers Heer" Hej DeOece& jne kejlee nw~ nvegceeve peer ves Heer" Hej eYeg kees efye"ekej DeHevee mecHetCe& Mejerj Oece&cee
yevee efueee~
(*) ie[ peer ves eerveejeeCe kees Heer" Hej efye"eee Lee, lees GvneR keer Yetefcekee ceW eerveejeeCe kes Yeer keejCe
d .
ceneveejeeCe eerjece kees nvegceeve peer ves DeHeveer Heer" Hej efye"e efueee~ (e) eYeg kees Deye je#eme JeOe kejvee nw, Gmekes
ve
efueS eerieCeHeefle kee mcejCe eeefnes pees iepecegKe nQ, Dele: nvegceeve peer ves eerieCesMe keer Yetefcekee efveYeeles ngS mJeeb kees
er
es
neLeer yeveekej eYeg kees Heer" Hej efye"e efueee~ () Hejeefpele Jeeefkele Heer" efoKeelee nw, Dele: nvegceeve peer ves eerjece kees
R
Heer" Hej efye"ekej mJeeb kees Depese yevee efueee~ (pe) Heer" Hej ueiee ngDee IeeJe Yejlee veneR, Dele: Deveecee eYeg kees
s
Heer" Hej efye"ekej nvegceeve peer ves mJeeb kees IeeJe ueieves mes yeee efueee~ (Pe) eefo eYeg kees kevOes Hej efye"eles lees
ht
ue#ceCe peer kees yeeeW kevOes Hej efye"evee neslee pees YeieJeeved kees Yekele mes He=Leked kejves Hej nvegceeve peer kees YeieJeleeHejeOe
ig
R
nes peelee, Dele: oesveeW kees Ske ner Heer" Hej efye"e kej nvegceeve peer ves mJeeb kees Fme DeHejeOe mes yeee efueee~ (_e)
ll
yevoj eeeMe: yeeeW kees Heer" Hej efye"eee kejlee nw, FmeefueS efMeMegHe eerjeIeJe kees nvegceeve peer ves DeHeveer Heer" Hej
.A
efye"eee~ () mete&veejeeCe kees Heer" mes mesJee kejveer eeefnes~ eLee Yeeveg Heeref" mesFDe Gj Deeieer~ceeveme,
s
ya
4.23.4. Deewj eerjece mete&kegue kes mete& nQ FmeefueS nvegceeve peer ves GvnW Heer" Hej efye"e efueee~
N
keerefvn eerefle keg yeere ve jeKee~ ueefceve jece eefjle meye YeeKee~~
va
ken megieerJe veeve Yeefj yeejer~ efceefueefnb veeLe efceefLeuesMekegceejer~~

Se
Yee0 eerjece Deewj megieerJe peer ves HejmHej efce$elee mecyevOeer eerefle kej ueer, keg Yeer Devlej veneR jKee~ ue#ceCe peer ves
th
mecHetCe& eerjeceeefj$e ken megveeee~ DeeBKeeW cebs peue Yejkej megieerJe peer kenves ueies, ns veeLe! efceefLeueeHeefle eerpeveke keer
ee
Heg$eer eermeerlee DeeHekees DeJeMe efceueWieer~

P
cebef$eve meefnle FneB Ske yeeje~ yew" jnsGB ceQ kejle efyeeeje~~
si
ieieve HebLe osKeer ceQ peelee~ HejyeMe Hejer yengle efyeueHeelee~~

ul
jece jece ne jece Hegkeejer~ nceefnb osefKe oervnsG He [ejer~~

iT
ceeBiee jece legjle lesefnb oervne~ He Gj ueeF meese Deefle keervne~~

r
Sh
Yee0 ns eYeg! Ske yeej ceQ Fmeer $e+<ecetke HeJe&le Hej yew"kej cebef$eeeW kes meefnle keg efJeeej kej jne Lee, Gmeer mecee
11
ceQves Me$eg kes JeMe ceW He[er ngF&, yengle efJeueeHe kejleer ngF&, eermeerlee kees DeekeeMe ceeie& mes peeleer osKee~ nce JeevejeW kees
20
osKekej eermeerlee ves TBes mJej ceW jecejece, ne! jece hegkeej kej DeHevee Gejere Jem$e (efpemeceW kesetj kegC[ue Deewj
ht
vethegj yeBOes Les) efieje efoee~ eYeg eerjece ves Jen Jem$e peye ceeBiee, leye legjvle GvneWves DeLee&led megieerJe peer ves eermeerlee kee
ig
Gejere Jem$e eYeg kees os efoee~ Jem$e kees oe mes ueieekej eYeg ves yengle Meeske efkeee~
yr
ken megieerJe megveng jIegyeerje~ lepeng meese ceve Deeveng Oeerje~~

op
meye ekeej keefjnGB mesJekeeF&~ pesefn efyeefOe efceefueefnb peevekeer DeeF&~~

C
Yee0 megieerJe peer ves kene, ns jIegkegue kes Jeerj eerjece! Meeske es[ oerefpees DeHeves oe ceW Oewe& ues DeeFes~ ceQ meye
ekeej mes DeeHekeer mesJee keBiee efpeme efJeefOe pevekeveefvoveer eermeerlee DeeHekees Dee efceueWieer~
oes0 meKee yeeve megefve nj<es, ke=HeeefmebOeg yeuemeeRJe~
keejve keJeve yemeng yeve, ceesefn kenng megieerJe~~5~~
Yee0 meKee megieerJe peer kes Jeeve megvekej ke=Hee kes meeiej Deewj yeue keer meercee eYeg eerjece nef<e&le nes iees Deewj Hete,
ns megieerJe! DeeHe cegPes yeleeFes keer efkeme keejCe mes DeeHe Jeve ceW jn jns nQ, DeHeves YeJeve ceW veneR jnles ? keee efkemeer ves
DeeHekees cegPe pewmes JeveJeeme os efoee nw?
veeLe yeeefue De ceQ ew YeeF&~ eerefle jner keg yejefve ve peeF&~~
cee megle ceeeeJeer lesefn veeTB~ DeeJee mees eYeg ncejs ieeTB~~
DeOe& jeefle Hegj ej Hegkeeje~ yeeueer efjHeg yeue menF ve Heeje~~
d .
OeeJee yeeefue osefKe mees Yeeiee~ ceQ Hegefve ieeGB yebOeg meBie ueeiee~~
ve
Yee0 ns veeLe! yeeefue Deewj ceQ (megieerJe) oesveeW meies YeeF& nQ~ ncecebs Fleveer eerefle Leer efke efpemekee keg Yeer JeCe&ve veneR
er
es
efkeee pee mekelee~ ns eYeg! cee oeveJe kee Ske Heg$e Lee, Gmekee ceeeeJeer veece Lee~ Jen Ske yeej nceejs ieeBJe ceW Deeee~
R
DeeOeer jele kees efkeef<kevOeeHegj kes ej Hej Deekej eg kes efueS ueuekeeje, yeeefue Me$eg kes yeue kees veneR men Heeee,
s
FmeefueS yeeefue ceeeeJeer mes eg kejves kes efueS oew[e~ Gmes osKekej ceeeeJeer Yeeiee~ yeeefue ves Gmekee Heere efkeee, efHej
ht
ig
ceQ Yeer DeHeves YeeF& kes meeLe ueieeueiee euee ner ieee~
R
efieefjJej iegne Hew" mees peeF&~ leye yeeueer ceesefn kene yegPeeF&~~
ll
.A
HeefjKesmeg ceesefn Ske HeKeJeeje~ veefnb DeeJeeQ leye peevesmeg ceeje~~
ceeme efoJeme lenB jnsGB Kejejer~ efvemejer efOej Oeej lenB Yeejer~~
s
ya
leye ceQ efvepe ceve keervn efyeeeje~ peevee Demegj yeeefue kenB ceeje~~
N
Yee0 ceeeeJeer peekej HeJe&le keer es iegHee ceW eJesMe kej ieee~ leye yeeefue ves cegPes mecePeekej kene, Hevn efove leke
va
cesjer eleer#ee kejvee, eefo Gleves efoveeW ceW veneR DeeTB leye peeve uesvee efke ceQ ceeeeJeer owle kes eje ceeje ieee~ ns Kej
Se
je#eme kes Me$eg YeieJeeved eerjece! ceQ Ske cenerves kes efoveeW leke DeLee&led leerme efoveeW leke JeneB jne~ yeeefue keer eleer#ee
th
kejlee jne~ JeneB DeLee&led HeJe&le keer iegHee ceW mes jkele keer yengleye[er Oeeje efvekeueer leye ceQves DeHeves ceve ceW efJeeeje Deewj
ee
peeve ieee efke osJeefJejesOeer ceeeeJeer owle ves yeeefue kees ceej [euee nw~
P
yeeefue nlesefme ceesefn ceeefjefn DeeF&~ efMeuee ej ow euesGB HejeF&~~

si
cebef$eve Hegj osKee efyeveg meeF~ oervnsGB ceesefn jepe yeefjDeeF~~

ul
iT
yeeueer leeefn ceeefj ie=n DeeJee~ osefKe ceesefn efpee Yeso ye{eJee~~
r
efjHeg meceeve ceesefn ceejsefme Yeejer~ nefj ueervnsefme meye&me De veejer~~

Sh
Yee0 ceeeeJeer ves yeeefue kees ceej [euee Deye cegPes Yeer ceej [euesiee, Ssmee meesekej iegHee kes ej Hej HeJe&le efMeuee
11
jKekej ceQ Yeeie euee Deewj DeHeves veiej ceW Dee ieee~ cebef$eeeW ves efkeef<kevOeeveiej kees efyevee mJeeceer kes osKee leye n"
20
kejkes cegPes jepe os efoee~ mebeesie mes Gme ceeeJeer owle kees ceejkej yeeefue efkeef<kevOeeHegj ceW Dee ieee, cegPes jepee yevee
ht
ngDee osKekej Gmeves DeHeves ceve ceW Yeso ye{e efueee~ cegPes Me$eg kes meceeve yengle Heere, cesje meye keg erve efueee Deewj
ig
cesjer Helveer cee kees Yeer nefLeee efueee~

yr
leekes Yee jIegyeerj ke=Heeuee~ mekeue YegJeve ceQ efHejsGB efyeneuee~~

op
FneB meeHe yeme DeeJele veeneR~ leoefHe meYeerle jnGB ceve ceeneR~~
C
megefve mesJeke ogKe oerveoeeuee~ Hejefke G"er w Yegpee efyeMeeuee~~

Yee0 ns ke=Heeueg jIegJeerj eerjece! Gmeer yeeefue kes Yee mes ceQ mecHetCe& ueeskeeW ceW Yekelee efHeje~ ceQ pene@bpenebB peelee Lee
yeeefue JeneBJeneB cegPes ceejves euee Deelee Lee~ Fme $e+<ecetke HeJe&le Hej celebie peer kes MeeHe kes keejCe yeeefue veneR Deelee,
efHej Yeer ceQ ceve ceW yengle YeeYeerle jnlee ntB~ mesJeke megieerJe kee og:Ke megvekej oerveeW Hej oee kejves Jeeues YeieJeeved
eerjece keer oesveeW efJeMeeue YegpeeeW He[ke G"eR Deewj YeieJeeved eerjece yeesues
oes0 megveg megieerJe ceQ ceeefjnGB, yeeefueefnb Skeefnb yeeve~
yee Mejveeiele, ieS ve Gyejefnb eeve~~6~~
Yee0 ns megieerJe! megefvees, ceQ yeeefue kees Ske ner yeeCe mes ceej [euetBiee~ yeee peer, efMeJe peer Deewj GHeue#eCeleee efJe<Ceg
peer kes Yeer MejCe cebs peeves Hej yeeefue kes eeCe veneR yeeWies~ DeLeJee yeee Deewj Yeer efpevekes MejCeeiele nesles nQ, Ssmes
JewkegC" efyenejer efJe<Ceg keer Yeer MejCe ceW peeves hej yeeueer kes eeCe veneR yeeWies, keeeWefke ceQ efJe<Ceg kee Yeer efveevlee
meekesleeefOeheefle hejyee jece nBt~
d .
pes ve efce$e ogKe nesefn ogKeejer~ efleveefnb efyeueeskele Heeleke Yeejer~~
ve
efvepe ogKe efieefj mece jpe keefj peevee~ efce$eke ogKe jpe ces meceevee~~
er
efpeve kes Deefme ceefle menpe ve DeeF&~ les Me" kele nef" kejle efceleeF&~~
es
R
Yee0 pees efce$e kes og:Ke mes og:Keer veneR nesles GvnW osKeves ceW Yeer Yeebkej HeeHe ueielee nw~ DeHeves HeJe&le kes meceeve og:Ke
s
kees Oetue kes meceeve peeves Deewj efce$e kes Oetue kes meceeve og:Ke kees HeJe&le kes meceeve mecePes, efpevekees mJeYeeJe mes Ssmeer
ht
yegef veneR Deeleer, Jes og n"HetJe&ke efce$elee keeeW kejles nQ?
ig
R
kegHeLe efveJeeefj megHebLe eueeJee~ iegve eiew DeJeiegveefve ogjeJee~~
ll
osle uesle ceve Mebke ve OejF&~ yeue Devegceeve meoe efnle kejF&~~
.A
efyeHeefle keeue kej Meleiegve vesne~ egefle ken meble efce$e iegve Sne~~
s
ya
Yee0 yegjs ceeie& mes jeske kej Des ceeie& Hej eueees, Gmekes DeLee&led efce$e kes iegCeeW kees meceepe ceW eke kejs Deewj
N
Gmekes DeJeiegCeeW kees efHee ues, osvesuesves ceW ceve ceW efkemeer ekeej keer Mebkee ve kejs Deewj DeHeves yeue kes Devegmeej efvejvlej
va
efnle kejlee jns, efJeHeefekeeue cebs Henues mes meew iegCee DeefOeke esce kejs, Jeso kenles nQ efke mevle eke=efleJeeues es efce$e kes
Se
es ner iegCe nQ~

th
efJeMes<e Fve HebefkeleeeW kee meceeveeLe&ke Mueeske Fme ekeej kee nw

ee
HeeHeeved efveJeejeefle eespeeles efnleee iegeb e iegnefle iegCeeved ekeer kejesefle ~

P
DeeHeodieleb e ve peneefle ooeefle keeues meefvce$e ue#eCeefceob eJeoefvle mevle:~

si
Deeies ken ce=og yeeve yeveeF&~ Hees Deveefnle ceve kegefueeF&~~

ul
iT
peekej efele Deefn ieefle mece YeeF&~ Deme kegefce$e Heefjnjsefnb YeueeF&~~
r
Yee0 ns YeeF& megieerJe! pees Deeies DeLee&led meccegKe lees yeveekej keesceue Jeeve kenlee nw Deewj Heers DeLee&led Hejes#e ceW
Sh
Delevle yegje kejlee nw Deewj efpemekee ceve kegefuelee mes Yeje jnlee nw, efpemekee efee Deefnieefle DeLee&led meHe& kes eeue kes
11
meceeve s{e neslee nw, Ssmes kegeflmele efce$e kees es[ osves ceW ner YeueeF& nw~
20
mesJeke Me" ve=He ke=Heve kegveejer~ keHeer efce$e Metue mece eejer~~
ht
meKee meese leeieng yeue ceesjs~ meye efyeefOe Ieye keepe ceQ leesjs~~
ig
Yee0 og mesJeke, ke=heCe jepee, keguee DeLee&led eefj$enerve m$eer Deewj keHeer efce$e, es eejeW ef$eMetue kes meceeve og:Keo
yr
nesles nQ~ ns efce$e megieerJe! legce cesjs yeue Hej efveYe&j jnkej Meeske es[ oes, ceQ meye ekeej mes legcnejs keee& kes eefle
op
eseJeeve jnBtiee DeLee&le keBiee~

C
efJeMes<e : Ie eseeeb (hee0Oee0hee0 763)

ken megieerJe megveng jIegyeerje~ yeeefue ceneyeue Deefle jveOeerje~~
ogbogefYe DeefmLe leeue osKejeS~ efyeveg eeeme jIegveeLe {neS~~
osefKe Deefcele yeue yee{er eerleer~ yeeefue yeOeye Fve YeF Hejleerleer~~
Yee0 megieerJe peer ves kene, ns jIegkegue kes Jeerj eerjece! megefvees, yeeefue ceneyeueJeeuee, eg ceW Delevle Oeerj DeLee&led
efmLej eke=efleJeeuee Deewj eg mes keYeer Yeeievee veneR peevelee~ megieerJe peer ves YeieJeeved eerjece kees ogvogYeer je#eme keer
DeefmLe (ner) Deewj meele leeue kes Je=#e efoKeees SJeb kene efke, ns eYeg! ogvogYeer owle kees ceejkej yeeefue ves Gmekes
kebkeeue kees Ske eespeve otj Hesbke efoee Lee Deewj en osefKees meele leeue kes Je=#e, yeeefue kees Ske meHe& ves MeeHe efoee Lee
efke pees Jeefkele Ske ner yeeCe mes meele leeue Je=#eebs kees kee osiee Jener yeeefue kee JeOe kej mekesiee~ en megvekej
eerjIegveeLe ves efyevee efkemeer eeeme kes ogvogYeer kes DeefmLe Deewj meele leeue Je=#e kees {ne efoee DeLee&led DeHeves JeeceejCe
d .
ve
kes Debiet"s mes ogvogYeer je#eme kes kebkeeue kees ome eespeve otj Hesbke efoee Deewj Ske ner yeeCe mes efJe efoMeeDeeW ceW Hewues
er
ngS meeleeW leeue Je=#eeW kees keekej efieje efoee~ eYeg kee Demeerce yeue osKekej megieerJe peer kee eYeg kes eefle esce ye{e
es
Deewj eYeg eerjece yeeefue kee JeOe kejWies, Fme ekeej megieerJe peer kees efJeMJeeme nes ieee~
R
yeej yeej veeJeF Heo MeerMee~ eYegefnb peeefve ceve nj<e keHeerMee~~
s
ht
GHepee ieeve yeeve leye yeesuee~ veeLe ke=Hee ceve YeeG Deueesuee~~
ig
megKe mecHeefle HeefjJeej ye[eF&~ meye Heefjnefj keefjnGB mesJekeeF&~~
R
ll
S meye jeceYeieefle kes yeeOeke~ kenefnb meble leJe Heo DeJejeOeke~~
.A
Me$eg efce$e megKeogKe peie ceeneR~ ceeee ke=le HejceejLe veeneR~~
s
ya
Yee0 megieerJe peer yeejyeej eYeg kes eerejCeeW ceW cemleke veJeeves ueies~ eYeg eerjece kees Heneeve kej Jeevejjepe ceve ceW
N
yengle emevve ngS~ Gvekes ceve ceW %eeve GlHevve nes ieee leye megieerJe peer en Jeeve yeesues, ns veeLe! DeeHekeer ke=Hee mes cesje
va
ceve efmLej nes ieee nw~ ceQ megKe, mecHeefe, HeefjJeej, ye[hheve meye keg es[kej DeeHekeer mesJee keBiee~ DeeHekes
Se
eerejCeeW keer DeejeOevee kejves Jeeues mevle kenles nQ efke es meye eerjece keer Yeefkele ceW yeeOeke nQ~ mebmeej ceW pees Yeer Me$eg,
th
efce$e, megKe Deewj og:Ke nQ, Jes ceeee mes efkees iees nQ, HejceeLe& ceW keg veneR nw~
ee
yeeefue Hejce efnle peemeg emeeoe~ efceuesng jece legce Meceve efye<eeoe~~
P
meHeves pesefn meve nesF uejeF&~ peeies mecegPele ceve mekegeeF&~~

si
Deye eYeg ke=Hee kejng Sefn YeeBleer~ meye leefpe Yepeve kejeQ efove jeleer~~
ul
iT
megefve efyejeie mebpegle keefHe yeeveer~ yeesues efyenBefme jece OevegHeeveer~~

r
Yee0 ns eYeg! yeeefue cesje Me$eg veneR Hejceefnlew<eer nw, efpemekes emeeo mes og:Ke kees otj kejves Jeeues DeeHe cegPes efceues nQ~
Sh
mJeHve ceW Yeer efpememes ue[eF& nesleer nw, peieves Hej mecePeles ner ceve mebkegefele nes peelee nw DeLee&led Deye ceQ mecePe ieee ntB
11
yeeefue mes cesjer ue[eF& veneR nes mekeleer~ ns eYeg! Deye lees Fme ekeej mes ke=Hee keerefpees efke meye keg es[kej efovejele
20
DeeHekee Yepeve keB~ Dele: Deye lees DeeHe Ssmeer ke=Hee kejW efke jepe kee Deeien Deewj yeeefue keer Me$eglee leLee Helveer keer
ht
eleeMee es[kej ceQ efovejele Yepeve keB~ Fme ekeej Jewjeie mes egkele keefHe DeLee&led megieerJe keer JeeCeer megvekej
ig
Oeveg<eHeeefCe eerjece efJeefe$e ekeej mes nBmeles ngS yeesues

yr
op
pees keg kensng mele meye meesF&~ meKee yeeve cece ce=<ee ve nesF&~~
C
Yee0 pees legceves kene Jen meye mele nw, Hejvleg ns efce$e! cesje Jeeve Yeer Pet"e veneR nesiee DeLee&led legc emes yeeefue keer
ue[eF& nesieer Deewj legce ner yeeefue JeOe kes efueS cegPemes eeLe&vee kejesies~
ve cejke FJe meyeefnb veeeJele~ jece KeiesMe yeso Deme ieeJele~~
uew megieerJe mebie jIegveeLee~ eues eeHe meeeke ieefn neLee~~
Yee0 eerYegMegefC[, ie[ peer kees meeJeOeeve kejles ngS kenles nQ efke ns Heef#eeeW kes F&MJej ie[ peer! Jeso Ssmee ieeles nQ
efke YeieJeeved eerjece peiele kees Gmeer ekeej veee jns nQ, pewmes ve DeLee&led ceoejer Jeevej kees veeelee nw~ Fmekes HeMeeled
megieerJe kees meeLe ueskej neLe ceW Oeveg<eyeeCe OeejCe kejkes eerjIegveeLe $e+<ecetke mes efkeef<kevOee keer Deesj eues~
leye jIegHeefle megieerJe He"eJee~ iepes&efme peeF efveke yeue HeeJee~~
megvele yeeefue eesOeelegj OeeJee~ ieefn kej ejve veeefj mecegPeeJee~~
megveg Heefle efpeveefnb efceuesG megieerJee~ les ew yebOeg lespe yeue meeRJee~~
d .
keesmeuesMe megle ueefceve jecee~ keeueng peerefle mekeefnb mebieecee~~
ve
er
Yee0 leye YeieJeeved eerjece ves megieerJe peer kees ue[ves kes efueS Yespee~ eerjece kee yeue Heees ngS megieerJe peer yeeefue kes
es
efveke peekej iejpes~ megieerJe peer keer iepe&vee megvekej, eesOe ceW Deelegj neskej yeeefue oew[e~ veejer DeLee&led yeeefue keer Helveer
R
leeje ves Gmekes ejCe kees neLe ceW ueskej mecePeeee, ns Heefle yeeefue! efpeve oes ceneHeg<eeW mes megieerJe efceues nQ, Jes oesveeW YeeF&
s
lespe Deewj yeue keer meercee nQ, DeeesOeeHeefle eeroMejLe kes Heg$e eerue#ceCe Deewj YeieJeeved eerjece eg ceW keeue kees Yeer
ht
ig
peerle mekeles nQ~
R
oes0 ken yeeueer megveg Yeer efee, meceojMeer jIegveeLe~
ll
.A
peeQ keoeefe ceesefn ceejefnb, leew Hegefve nesGB meveeLe~~7~~
s
Yee0 yeeefue ves kene-ns [jeJeves mJeYeeJeJeeueer efee leeje! megvees, jIegkegue kes veeLe YeieJeeved eerjece meceoMeer& nQ~
ya
Gvekeer o=ef ceW megieerJe Deewj ceQ oesveeW ner meceeve nQ efHej eefo keoeefeled eerjece cegPes ceejles Yeer nQ lees Yeer ceQ meveeLe nes
N
peeTBiee~
va
Deme keefn euee cene DeefYeceeveer~ le=ve meceeve megieerJeefnb peeveer~~

Se
efYejs GYeew yeeueer Deefle lepee&~ cegef"kee ceeefj ceneOegefve iepee&~~

th
Yee0 Ssmee kenkej yengleye[e DeefYeceeveer yeeefue, megieerJe peer kees le=Ce kes meceeve peevekej Gvemes ue[ves kes efueS eue
ee
He[e~ oesveeW efYe[ iees, yeeefue Delevle lepe&vee kejves ueiee DeLee&led megieerJe peer kees [eBkej oyeesee Deewj megieerJe peer kees
P
Ske cegkekee ceejkej Yeebkej OJeefve ceW iepe&vee efkeee~

si
ul
leye megieerJe efyekeue nesF Yeeiee~ cegef enej yee mece ueeiee~~
iT
ceQ pees kene jIegyeerj ke=Heeuee~ yebOeg ve nesF ceesj en keeuee~~

r
Sh
Yee0 leye megieerJe peer Jeekegue neskej Yeeies, keeeWbefke Gvekeer Heer" Hej cegefkee kee enej Jepe kes meceeve ueiee Lee~
11
megieerJe peer ves kene, ns ke=Heeueg eerjIegJeerj! ceQves pees yeeefue kees Hejceefnlew<eer yevOeg kene Lee, Ssmee veneR nw~ yeeefue cesje
20
yevOeg veneR nes mekelee en lees cesje keeue nw~

SkeHe legce Yeelee oesT~ lesefn Yece les veefnb ceejsGB meesT~~
ht
kej Hejmee megieerJe Mejerje~ leveg Yee kegefueMe ieF& meye Heerje~~
ig
yr
Yee0 YeieJeeved eerjece ves kene efke legce oesveeW YeeF& Ske DeLee&led meceeve He nes, Gmeer Yece mes ceQves Gmekees Yeer veneR
op
ceeje~ eYeg ves megieerJe peer kes Mejerj Hej DeHeves eernmle kee mHeMe& efkeee~ megieerJe kee Mejerj JepeJele nes ieee Deewj meejer
C
Heer[e eueer ieF&~
cesueer keb" megceve kew ceeuee~ He"Jee Hegefve yeue osF efyeMeeuee~~
Hegefve veevee efyeefOe YeF& uejeF&~ efyeHe Dees osKeefnb jIegjeF&~~
Yee0 YeieJeeved eerjece ves megieerJe peer kes keC" ceW megceve DeLee&led efpevekes mHeMe& mes ceve megvoj nes peelee nw, Ssmeer leguemeer
ceelee keer ceeuee [eue oer Deewj efHej Gvekees efJeMeeue yeue oskej eg kes efueS Yespee~ yeeefue Deewj megieerJe peer ceW veevee
ekeej mes eg ngDee~ Gme eg kees Je=#e keer Dees mes DeLee&led Je=#e kee skee ueskej Ke[s ngS jIegjepe YeieJeeved eerjece
osKe jns Les~
oes0 yeng ue yeue megieerJe keefj, efne neje Yee ceeefve~
ceeje yeeueer jece leye, oe ceePe Mej leeefve~~8~~
Yee0 peye yengle ekeej mes ue Deewj yeue kejkes oe ceW Yee ceevekej megieerJe peer nej iees leye YeieJeeved eerjece ves
Oeveg<e keer elebee KeeRekej yeeefue kes ceOe oe ceW yeeCe ceej efoee~
d .
Heje efyekeue ceefn Mej kes ueeies~ Hegefve Gef" yew" osefKe eYeg Deeies~~
ve
Meece ieele efmej pee yeveeS~ Deve veeve Mej eeHe e{eS~~
er
es
Yee0 yeeCe kes ueieves mes efJekeue DeLee&led Jeekegue neskej leLee meYeer eeCe keer keueeDeeW mes efJeieled neskej yeeefue He=LJeer
R
Hej efiej He[e, efHej eYeg kees DeHeves meeceves osKekej yeeefue G"kej yew" ieee~ yeeefue ves osKee eYeg kes Debie Meeceue nQ,
s
GvneWves efmej Hej pee yevee jKee nw, eYeg kes ves$e ueeue nQ Deewj Jes Oeveg<e Hej yeeCe e{ees ngS nQ~
ht
Hegefve Hegefve efeleF ejve efele oervne~ megHeue pevce ceevee eYeg eervne~~
ig
R
oe eerefle cegKe yeeve ke"esje~ yeesuee efeleF jece keer Deesje~~
ll
Oece& nsleg DeJelejsG ieesmeeF~ ceejsng ceesefn yeeOe keer veeF~~
.A
ceQ yewjer megieerJe efHeeeje~ keejve keJeve veeLe ceesefn ceeje~~
s
ya
Yee0 yeejcyeej eYeg kees efvenejkej yeeefue ves Gvekes ejCeeW ceW ceve ueieeee DeLeJee, eYeg kees yeejcyeej efvenejkej Gvekes
N
oe Hej efJejepeceeve yeeeCe ejCe kes efe ceW efee kees meceefHe&le kej efoee Deewj Gmeer efevn mes eYeg kees Heneevekej
va
yeeefue ves DeHeves pevce kees Oeve ceeve efueee~ yeeefue kes oe ceW eerefle Leer~ Jen eerjece keer Deesj osKekej cegKe mes ke"esj
Se
Jeeve yeesuee, ns ieesmeeF DeLee&led He=LJeer kes mJeeceer YeieJeeved eerjece! DeeHe ves Oece& kes efueS DeLee&led Oece& keer j#ee kes efueS
th
DeJeleej efueee nw, Hejvleg cegPes JeeOe keer YeeBefle efveo&eleeHetJe&ke ceeje nw, lees keee eneB Oece& kee GuuebIeve veneR ngDee? ns
ee
eYeg! keee ceQ DeeHekee Jewjer ntB Deewj megieerJe efee nw? eefo Ssmee veneR lees ns veeLe! DeeHeves efkeme keejCe mes cegPes ceeje nw?
P
YeieJeeved eerjece yeesues

si
Devegpe yeOet Yeefieveer megle veejer~ megveg Me" kevee mece S eejer~~
ul
iT
Fveefnb kegef efyeueeskeF peesF&~ leeefn yeOes keg HeeHe ve nesF&~~

r
Yee0 ns og! megve, ess YeeF& keer JeOet, yenve, Heg$eJeOet leLee Yeefieveer megle veejer, DeLee&led Yeevpes keer yent es eejeW kevee
Sh
kes meceeve nesleer nQ, FvnW pees kego=ef mes osKe ueslee nw, Gmes ceejves Hej keg Yeer HeeHe veneR neslee~
11
efJeMes<e eneB Yeefieveer megle veejer ceW Mues<e nw DeLee&led Devegpe JeOet, Yeefieveer, megle veejer Deewj Yeefieveer megle veejer es eejeW
20
kevee mece DeLee&led ess YeeF& keer JeOet, yenve, megle veejer DeLee&led Heg$e keer JeOet Deewj Yeefieveer megle veejer DeLee&led yenve kes
ht
Heg$e keer JeOet es eejeW DeHeveer yeser kes meceeve nesleer nQ~
ig
cet{ leesefn DeefleMee DeefYeceevee~ veeefj efmeKeeJeve kejefme ve keevee~~

yr
cece Yegpe yeue Deeefele lesefn peeveer~ ceeje enefme DeOece DeefYeceeveer~~
op
Yee0 ns cet{ legPes Delevle Denbkeej nw, let DeHeveer Helveer keer efMe#ee Yeer DeHeveer keeve ceW veneR kejlee DeLee&led veneR megvelee
C
nw~ leguemeer keer ceeuee kes mebkesle mes Gme megieerJe kees cesjer YegpeeDeeW kes yeue kes Deeefele peevekej Yeer DeOece, DeefYeceeveer
yeeefue let Gmes ceejvee eenlee Lee~
oes0 megveng jece mJeeceer meve, eue ve eelegjer ceesefj~
eYeg DepentB ceQ Heelekeer, Deblekeeue ieefle leesefj~~9~~
Yee0 ns YeieJeeved eerjece! megefvees, mJeeceer kes meeceves cesjer keesF& elegjeF& veneR eueer~ ns eYeg! keee Deye Yeer ceQ HeeHeer
ntB? keeeWefke Devlekeeue ceW lees cegPes DeeHekee ner Deeee nw~
megvele jece Deefle keesceue yeeveer~ yeeefue Meer<e HejmesG efvepe Heeveer~~
Deeue kejewb leveg jeKeng eevee~ yeeefue kene megveg ke=HeeefveOeevee~~
Yee0 yeeefue keer Delevle keesceue JeeCeer megveles ner YeieJeeved eerjece ves yeeefue kes efmej Hej DeHeves eernmle kee mHeMe&
efkeee Deewj yeesues, yeeefue! DeHeves eeCeeW kees jKe uees ceQ legcnejs Mejerj kees Deeue kej oslee ntB~ yeeefue ves kene, ns
d .
ke=HeeefveOeeve! megefvees
ve
pevce pevce cegefve peleve kejeneR~ Deble jece keefn DeeJele veeneR~~
er
es
peemeg veece yeue Mej keeMeer~ osle meyeefnb mece ieefle DeefyeveeMeer~~
R
cece ueeseve ieesej meesF DeeJee~ yengefj efke eYeg Deme yeefveefn yeveeJee~~
s
Yee0 cegefvepeve Deveske pevceHee&vle elve kejles nQ, efHej Yeer Debeflece mecee ceW cegKe mes peuoer eerjece kee GeejCe veneR
ht
ig
ken Deelee DeLee&led veneR efvekeue Heelee~ efpevekes eerjeceveece kes yeue mes DeefJeveeMeer efMeJe peer keeMeer ceW meYeer HegCeelceeDeeW
R
Deewj HeeHeelceeDeeW kees meceeve He mes ieefle osles nQ, Jener DeeHe YeieJeeved eerjece cesjs ves$eeW kes efJe<ee yevekej meiegCemeekeej
ll
.A
He ceW cesjs meccegKe Deees nQ~ ns eYeg! keee Fme ekeej kee yeveeJe efHej yeve mekesiee?
s
b0 mees veeve ieesej peemeg iegve efvele vesefle keefn egefle ieeJeneR~
ya
efpeefle HeJeve ceve iees efvejme keefj cegefve Oeeve keyengBke HeeJeneR~~
N
ceesefn peeefve Deefle DeefYeceeve yeMe eYeg kensG jeKeg MejerjneR~
va
Deme keJeve Me" nef" keeef megjle yeeefj keefjefn yeyetjneR~~1~~

Se
Yee0 ns eYeg! efpevekes iegCe veseflevesefle kenkej Jeso ieeles nQ~ eeCeeeece eje Jeeeg kees Deewj F&MJej kes Oeeve eje
th
ceve kees peerlekej, mebece eje Fefve kees efvejme yeveekej, efpevnW cegefvepeve keYeerkeYeej Oeeve ceW Hee uesles nQ, Jener eYeg
ee
DeeHe eerjece! cesjs ves$eeW kes efJe<ee yeves nQ~ ns eYeg! cegPes DeefYeceeve kes JeMe peevekej Yeer DeeHe ves Fme DeefYeceeveer Mejerj
P
kees jKeves kes efueS kene, Ssmee keewve mee og nesiee pees n"HetJe&ke keuHeJe=#e kees kee kej yeyetue kee yeieeree ueieeesiee?
si
ul
Deye veeLe keefj kevee efyeueeskeng osng pees yej ceeBieTB~

iT
pesefnb peesefve pevceewb kece& yeMe lenB jece Heo DevegjeieTB~~

r
Sh
en levee cece mece efyevee yeue keueeveeo eYeg ueerefpees~

ieefn yeeBn megj vej veen DeeHeve oeme Debieo keerefpees~~2~~
11
Yee0 ns veeLe! Deye lees keCee kejkes cesjer Deesj osefKees Deewj cegPes Jener Jejoeve oerefpees pees ceQ ceeBie jne ntB~ ceQ DeHeves
20
kecees kes Heue kes Devegmeej efpeme Yeer eesefve ceW pevce uetB JeneB Deehe eerjece kes eerejCeeW ceW esce keB~ ns mece! efJevee,
ht
ig
yeue Deewj keueeCe kees eoeve kejves Jeeues eYeg! DeeHe cesje en Heg$e ues ueerefpees, ns osJeleeDeeW Deewj ceveg<eeW kes F&MJej
yr
eYeg eerjece~ Debieo keer yeeBn Heke[kej Fmes DeHevee oeme yevee ueerefpees~
op
oes0 jece ejve { eerefle keefj, yeeefue keervn leveg leeie~

C
megceve ceeue efpeefce keb" les, efiejle ve peeveF veeie~~10~~
Yee0 eerjece kes ejCeeW ceW eerefle kees { kejkes yeeefue ves Gmeer ekeej Mejerj kee leeie kej efoee pewmes neLeer DeHeves
keC" mes efiejleer ngF& Heg<Heceeuee kees veneR peeve Heelee DeLee&led yeeefue kees cejles mecee keesF& ke veneR ngDee~
efJeMes<e Fme emebie kee Heee&ueeseve kejves mes leerve yeeleW mHe nes peeleer nQ
(ke) YeieJeeved eerjece ves yeeefue kees efHekej veneR ceeje Lee~
(Ke) yeeefue kees Ssmee keesF& Yeer Jejoeve eeHle veneR Lee efke efpemekes DeeOeej Hej Me$eg kee DeeOee yeue Gmes efceue peelee nes
Deewj
(ie) yeeefue kees ceejkej YeieJeeved eerjece ves keesF& Deveee Yeer veneR efkeee~ YeieJeeved eerjece ves yeeefue kees meeceves mes
ceeje, FmeefueS yeeefue ves eerjece kees DeHeves meeceves Ke[e osKee~ eLeeHegefve Gef" yew" osefKe eYeg Deeiesceeveme,
4.9.1. ceeveme 4.8.8 ceW eegkele Dees Meyo kee DeLe&, Dee[ ve neskej skee nw DeLee&led YeieJeeved eerjece Je=#e kees skee
.
oskej efJeeece keer cege ceW Ke[s neskej yeeefuemegieerJe kee eg osKe jns Les~ ceeveme 4.9.5. ceW eegkele yeeOe keer veeF&
d
ve
Meyo kee DeLe& efveo&elee nw Deewj en Gejer Yeejle ceW eegkele Ske Jeekeeeuebkeej keer metefkele nw, efpemekee DeLe& neslee nw
er
kemeeF& keer YeeBefle ceejvee (efveo&elee mes ceejvee)~ Jeeuceerefke jeceeeCe kes efkeef<kevOeekeeC[ kes GvveermeJeW meie& kes yeejnJeW
es
Mueeske ceW eerjece kes meeLe, yeeefue kes eg kee Yeer JeCe&ve efkeee ieee nw~ eLee ef#eHleeved Je=#eeved meceeefJeOe
R
efJeHegueeMe leLee efMeuee:~ JeeueerJepemecewyee&CewJe&pesCesJe efveHeeeflele: DeLee&led yeeefue kes eueees ngS Je=#eebs Deewj ye[er-
s
ht
ye[er efMeueeDeeW kees DeHeves Jepe legue yeeCeebs mes efJeoerCe& kejkes eerjece ves yeeefue kees ceej efiejeee nw, ceevees JepeOeejer Fv
ig
ves DeHeves Jepe kes eje efkemeer ceneve HeJe&le kees OejeMeeeer kej efoee nes~ pees en kene peelee nw efke yeeefue kees FmeefueS
R
ll
efHekej ceeje keeeWefke Gmes yeee peer kee Jejoeve eeHle Lee efke meeceves Deees ngS Me$eg kee DeeOee yeue Gmes efceue peeesiee
.A
en He#e Yeer FmeefueS efvejeOeej nw, keeeWefke en GjCe efkemeer Yeer HegjeCe ceW veneR eeHle neslee Deewj eerjece kes yeue keer
s
ya
keesF& meercee Yeer lees veneR nw, efpemekee DeeOee nes mekes~ eerjece ves yeeefue kees ceejkej keesF& DeHejeOe veneR efkeee nw, keeeWefke
N
yeeefue ves megieerJe peer keer Helveer cee Hej Deleeeej efkeee pees Gmekes ess YeeF& keer yent Leer~ eefo en kene peees efke
va
HeMeg nesves kes keejCe yeeefue Hej en efveece eYeeJeer veneR nesiee, keeeWefke Gmes Oece&, DeOece& kee %eeve veneR nw lees efHej yeeefue
Se
ves eerjece kes meeceves Oece& kee eMve G"eee ner kewmes? Fmemes efme neslee nw efke Gmes HetCe& %eeve nw Deewj #eef$ ee kees
DeeKes cebs HeMegJeOe mes keesF& HeeHe veneR neslee~ DeleSJe en Mebkee Yeer efvece&tue nes peeleer nw efke yeeefue ves yeeOe yevekej
th
ee
ke=<CeeJeleej ceW YeieJeeved mes yeouee efueee, keeeWefke eerjece kes Oeece peekej keesF& Heers veneR ueewlee eoielJee ve
P
efveJele&vles leod Oeece hejce cece efHej yeeefue ner keeeW ueewe? Jemlegle: eefo ener Ske Deeien nes lees ceQ en kentBiee efke
si
yeeefue kes FvlelJe Depeg&ve kes He ceW DeJelejCe ngDee Deewj eYeg keer mesJee kejkes Gmeves HetJe&pevce ceW efkees ngS HeeHe kee
ul
iT
eeeefMeled efkeee~ Fme emebie Hej efJeMes<e peeveves kes efueS Hee"keJe=vo cesjs eerjeIeJeke=HeeYee<e keer eleer#ee kejW~
r
yeeefue jece efvepe Oeece He"eJee~ veiej ueesie meye yeekegue OeeJee~~
Sh
veevee efyeefOe efyeueeHe kej leeje~ ts kesMe ve osn meBYeeje~~

11
Yee0 eerjece ves yeeefue kees DeHeves Oeece meekesle Yespe efoee, en megvekej meYeer veiej kes ueesie Jeekegue neskej oew[s~
20
leeje veevee ekeej mes efJeueeHe kejves ueieer, Gvekes kesMe efyeKej iees, GvnW osn kee mecYeeue veneR jne~
ht
ig
Hegefve Hegefve leemeg Meer<e Gj OejF&~ yeove efyeueesefke oe nefle HejF&~~

yr
ceQ Heefle legceefnb yengle mecePeeJee~ keeue efyeyeMe keg ceveefnb ve DeeJee~~
op
Yee0 leeje yeejyeej yeeefue kes efmej kees oe Hej jKeleer nQ, Gmekee cegKe osKekej eleer Heerkej He[ peeleer nQ (He=LJeer
C
Hej efiej peeleer nw)~ leeje kenleer nQ efke, ns HeefleosJe! ceQves DeeHekees yengle mecePeeee Hej keeue kes efJeJeMe nesves mes keg Yeer
DeeHekes ceve ceW veneR Deeee~

leeje efyekeue osefKe jIegjeee~ oervn ieeve nefj ueervner ceeee~~
efefle peue HeeJeke ieieve meceerje~ Hebe jefele Deefle DeOece Mejerje~~
eie mees leveg leJe Deeies meesJee~ peerJe efvele kesefn ueefie legce jesJee~~
Yee0 leeje kees Jeekegue osKekej, jIegjeee DeLee&led peerJecee$e kees megMeesefYele kejves Jeeues eerjece ves %eeve efoee Deewj
leeje keer ceeee nj ueer~ YeieJeeved yeesues, ns leeje! yeeefue kee Delevle DeOece Mejerj He=LJeer, peue, Deefive, Jeeeg Deewj
DeekeeMe Fve HeeBe ceneYetleeW kes HebeerkejCe mes efJeOeelee eje yeveeee ieee nw~ Jen Mejerj eke He mes legcnejs meeceves mees
jne nw~ Dele: Fmemes legcneje efJeeesie veneR nw, eefo kenes efke yeeefue kes peerJe mess ceQ Deueie nes ieF& lees Gmemes Yeer legce
Deueie veneR nes, keeeWefke Jen efvele nw, efvele kee efkemeer mes efJeeesie veneR neslee, efHej legce efkemekes efueS jes jner nes?
GHepee ieeve ejve leye ueeieer~ ueervnsefme Hejce Yeieefle yej ceeBieer~~
d .
ve
Gcee oe peesef<ele keer veeF~ meyeefnb veeeJele jece ieesmeeF~~
er
Yee0 leeje kes oe ceW %eeve GlHevve nes ieee, Jen YeieJeeved eerjece kes ejCeeW ceW efueHe ieF& Deewj eYeg mes Hejce Yeefkele
es
Jejoeve ceeBie efueee~ efMeJe peer kenves ueiess, ns HeeJe&leer! FefveeW kes mJeeceer Hejceelcee eerjece ueke[er mes yeveer ngF& m$eer
R
ke"Hegleueer keer YeeBefle meYeer kees veeeles jnles nQ~
s
ht
ig
efJeMes<e efeodJeie& kees vecejke keer YeeBefle veeeles nQ Deewj Deefeod Jeie& kees oe peesef<ele DeLee&led ke"Hegleueer keer YeeBefle
R
veeeles nQ~
ll
.A
leye megieerJeefnb Deeemeg oervne~ ce=leke kece& efyeefOeJele meye keervne~~
s
jece kene Devegpeefnb mecegPeeF&~ jepe osng megieerJeefnb peeF&~~
ya
jIegHeefle ejve veeF keefj ceeLee~ eues mekeue esefjle jIegveeLee~~
N
va
Yee0 leye YeieJeeved eerjece ves megieerJe peer kees Dee%ee oer Deewj GvneWves efJeefOeHetJe&ke yeeefue kee ce=lekekece& efkeee~ eerjece
Se
ves ess YeeF& ue#ceCe peer kees mecePeekej kene efke efkeef<kevOeeveiej ceW peekej megieerJe kees jepe os oes~ eerjIegveeLe mes
esefjle neskej ue#ceCe peer kes mebie meYeer nvegceeve Deeefo Jeevej eue He[s~
th
ee
oes0 ueefceve legjle yeesueeSG, Hegjpeve efyee meceepe~

P
jepe oervn megieerJe kenB, Debieo kenB pegyejepe~~11~~

si
Yee0 ue#ceCe peer ves veiejJeeefmeeeW Deewj yeeeCe meceepe kees legjvle yegueeee GvneWves megieerJe peer kees jepe Deewj Debieo
ul
iT
peer kees egJejepe Heo os efoee~

r
Gcee jece mece efnle peie ceeneR~ megle efHeleg ceeleg yebOeg eYeg veeneR~~
Sh
megj vej cegefve meye kew en jerleer~ mJeejLe ueeefie kejefnb meye eerleer~~
11
yeeefue $eeme yeekegue efove jeleer~ leve yeng yeve efeblee pej eleer~~
20
meesF megieerJe keervn keefHejeT~ Deefle ke=Heeueg jIegyeerj megYeeT~~

ht
Yee0 efMeJe peer kenles nQ efke, ns HeeJe&leer! Fme mebmeej ceW Heg$e, efHelee, ceelee Deewj mJeeceer keesF& Yeer YeieJeeved eerjece kes
ig
meceeve efnlew<eer veneR nw~ osJelee, ceveg<e, Deewj cegefve meceepe keer en jerefle nw, meYeer DeHeves mJeeLe& kes efueS ner esce kejles
yr
op
nQb~ pees megieerJe peer yeeefue kes $eeme mes efovejele Jeekegue Les, Mejerj ceW yengle mes IeeJe Les Deewj oe efevlee mes peuelee
C
jnlee Lee, GvneR megieerJe peer kees YeieJeeved eerjece ves JeevejeW kee jepee yevee efoee, eerjIegJeerj peer kee mJeYeeJe Delevle
ke=Heeueg nw~
peevelentB Deme eYeg HeefjnjneR~ keens ve efyeHeefle peeue vej HejneR~~
Hegefve megieerJeefnb ueervn yeesueeF&~ yeng ekeej ve=Heveerefle efmeKeeF&~~
Yee0 peeveles ngS Yeer pees Ssmes eYeg kees es[ osles nQ, Jes eeCeer efJeHeefe peeue ceW keeeW ve He[W? Hegve: eYeg eerjece ves
megieerJe peer kees yeguee efueee Deewj GvnW yengle ekeej mes jepeveerefle efmeKeeF&~
ken megieerJe megveng jIegjeee~ oerve peeefve Hegj keerefpee oeee~~
ken eYeg megveg megieerJe njerMee~ Hegj ve peeGB ome eeefj yejer<ee~~
iele ieer<ece yej<ee efjleg DeeF&~ jefnnGB efveke Mewue Hej eF&~~
Debieo meefnle kejng legce jepet~ meblele oe Oejsng cece keepet~~
d .
peye megieerJe YeJeve efHeefj DeeS~ jece eJej<eve efieefj Hej eS~~
ve
er
Yee0 megieerJe peer ves kene, ns jIegkegue kes jepee eerjece! megefvees, cegPes oerve peevekej Hegj ceW eueves keer oee keerefpees~
es
YeieJeeved eerjece ves kene, ns JeevejeW kes jepee megieerJe peer! megefvees, ceQ eewon Je<e&Hee&vle Hegj ceW veneR pee mekelee~
R
ieer<ce$e+leg pee egkeer nw Deewj Je<ee&$e+leg Dee egkeer nw~ ceQ eneR efvekemLe HeJe&le Hej jntBiee legce Debieo kes meefnle jepe
s
ht
kejes~ cesjs keee& kees efvejvlej oe ceW OeejCe efkees jKevee~ peye megieerJe peer DeHeves YeJeve kees ueew Deees leye eerjece peer
ig
eJe<e&Ce HeJe&le Hej efJejepes~
R
oes0 eLeceefnb osJeve efieefj iegne, jeKeer efej yeveeF~
ll
.A
jece ke=HeeefveefOe kegke efove, yeeme kejefnbies DeeF~~12~~
s
Yee0 osJeleeDeeW ves eLece ner HeJe&le keer Ske megvoj iegHee yevee jKeer Leer, Gvekes ceve ceW en Lee efke ke=Hee kes meeiej
eerjece eneB Deekej keg efove efveJeeme kejWies~ ya
N
va
megboj yeve kegmegefcele Deefle MeesYee~ iegbpele ceOegHe efvekej ceOeg ueesYee~~
Se
kebo cetue Heue He$e megneS~ YeS yengle peye les eYeg DeeS~~
Yee0 peye mes eYeg eerjece eJe<e&Ce HeJe&le Hej HeOeejs leYeer mes, Jeve kegmegefcele DeLee&led Heg<HeeW mes ueo ieee Deewj Jen megvoj
th
ee
nes ieee~ Gmekeer MeesYee DeefleMee nes ieF&, ceOeg kes ueesYe mes YecejeW kee mecetn iegbpeej kejves ueiee Deewj yeng le cee$ee ceW
P
megvoj kevocetue, Heue Deewj Hees GlHevve nes iees~

si
osefKe ceveesnj Mewue DevetHee~ jns lenB Devegpe meefnle megjYetHee~~

ul
ceOegkej Keie ce=ie leveg Oeefj osJee~ kejefnb efme cegefve eYeg kew mesJee~~
iT
cebieueHe YeeG yeve leye les~ keervn efveJeeme jceeHeefle peye les~~
r
Sh
Yee0 ceveesnj Deewj GHeceejefnle eJe<e&Ce HeJe&le kees osKekej osJeleeDeeW kes Yeer jepee YeieJeeved eerjece, ue#ceCe peer kes
11
meefnle Gmeer HeJe&le Hej eelegcee&me kes efueS efveJeeme efkees Deewj YecejeWHeef#eeeW Deewj nefjCeeW kee Mejerj OeejCe kejkes
20
osJelee, efme Deewj cegefve eYeg eerjece keer mesJee kejves ueies~ jcee DeLee&led jkeej kes Jeee YeieJeeved eerjece keer cee eeveer
ht
Meefkele Ssmeer eermeerlee kes Heefle eerjece ves peye mes efveJeeme efkeee leYeer mes Jen Jeve cebieuecee nes ieee~
ig
yr
Heefke efMeuee Deefle MegYe megneF&~ megKe Deemeerve leneB ew YeeF&~~

op
kenle Devegpe meve keLee Deveskee~ Yeieefle efyejefle ve=Heveerefle efyeyeskee~~

C
yej<ee keeue cesIe veYe eS~ iejpele ueeiele Hejce megneS~~
Yee0 eJe<e&Ce HeJe&le Hej Delevle megneJeveer MJeslemHeefke efMeuee Leer Gmeer Hej oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe megKehetJe&ke
Deemeerve nes ieS~ YeieJeeved eerjece ess YeeF& ue#ceCe peer mes Deveske keLeeeW, Yeefkele, Jewjeie, jepeveerefle Deewj efJeJeske kee
JeCe&ve kejves ueies~ eerjece ves kene, ns ue#ceCe! osKees, Je<ee&keeue ceW DeekeeMe ceW ees ngS cesIe iejpeles ngS yengle
megneJeves ueie jns nQ~
oes0 ueefceve osKeng ceesj ieve, veeele yeeefjo HesefKe~
ie=ner efyejefle jle nj<e peme, efye<Ceg Yeiele kenB osefKe~~13~~
Yee0 ue#ceCe! osKees, yeeoueeW kees osKekej ceetjieCe emevvelee mes veee jns nQ, pewmes JewjeieYeeJe ceW ueies ngS ie=nmLe
cegPe ceneefJe<Ceg kes YekeleeW kees osKekej emevve nesles nQ~
Ieve Ieceb[ veYe iejpele Ieesje~ efeee nerve [jHele ceve ceesje~~
.
oeefceefve oceke ve jn Ieve ceeneR~ Keue keer eerefle peLee efLej veeneR~~
d
ve
Yee0 DeekeeMe ceW cesIeeW kes mecetn Ieesj iepe&vee kej jns nQ, efeee mes nerve cesje ceve [j jne nw~ efyepeueer eceke kej
er
yeeoue ceW efmLej veneR jnleer, pewmes KeueeJe=efle kes Jeefkele keer eerefle efmLej veneR nesleer~
es
R
efJeMes<e Fme Hebefkele kee efJeMes<e peeveves kes efueS cesjs eje jefeled Ye=bieotleced veeceke KeC[keeJe DeJeMe Heef{es~
s
ht
yej<eeEn peueo Yetefce efveejeS~ peLee veJeefnb yegOe efyeee HeeS~~
ig
yetBo DeIeele menefnb efieefj kewmes~ Keue kes yeeve meble men pewmes~~
R
ll
Yee0 yeeoue He=LJeer kes efveke Deekej Je<ee& kej jns nQ, pewmes efJeee Heekej efJeeve efJevece nes peeles nQ~ Je<ee& keer yetBoeW
.A
kee DeeIeele HeJe&le kewmes men jns nQ, pewmes mevlepeve ogeW kes JeeveeW kees mene kejles nQ~
s
ya
g veoer Yeefj eueerb leesjeF&~ peme LeesjsngB Oeve Keue yeewjeF&~~
N
Yetefce Hejle Yee {eyej Heeveer~ peveg peerJeefnb ceeee ueHeeveer~~
va
Yee0 esereser veefoeeB peue mes Yej kej leerJelee mes yen eueer nQ, pewmes ogeke=efle kee Jeefkele Lees[s ner Oeve cebs
Se
yeeJeuee nes peelee nw~ He=LJeer Hej He[les ner peue {eyej DeLee&led cecewuee nes ieee nw, ceevees peerJe kees ceeee efueHe ieF& nes~
th
efmeefceef efmeefceef peue Yejefnb leueeJee~ efpeefce meoiegve meppeve HenB DeeJee~~
ee
meefjlee peue peueefveefOe cenB peeF&~ nesF Deeue efpeefce efpeJe nefj HeeF&~~
P
si
Yee0 efYevveefYevve mLeeveeW mes Fked"s neskej peue leeueeyeeW cebs Yej jns nQ, pewmes meppeve DeLee&led YeieJeodYekeleeW kes Heeme
ul
esiegCe Dee peeles nQ~ veefoeeW kes peue meeiej ceW peekej efmLej nes peeles nQ, pewmes cegkelepeerJe cegPe eernefj kees Heekej efmLej
iT
neskej Deeue nes peelee nw~

r
Sh
oes0 nefjle Yetefce le=ve mebkegue, mecegefPe Hejefnb veefnb HebLe~

11
efpeefce HeeKeb[ efyeyeeo les, uegHle nesefnb meoiebLe~~14~~

20
Yee0 IeemeeW mes egkele He=LJeer njerYejer nes ieF& nw, ceeie& Ieeme mes {kes nesves kes keejCe mecePe veneR He[ jns nQ, pewmes
ht
HeeKeC[ Deewj efJeJeeo kes keejCe esievLe uegHle nes peeles nQb~
ig
yr
oeogj Oegefve engB efoMee megneF&~ yeso He{eEn peveg yeg mecegoeF&~~
op
veJe HeuueJe YeS efyeHe Deveskee~ meeOeke ceve peme efceues efyeyeskee~~
C
Deke& peJeeme Heele efyeveg YeeT~ peme megjepe Keue Gece ieeT~~
Keespele kelengB efceueF veefnb Oetjer~ kejF eesOe efpeefce Oejceefnb otjer~~
Yee0 eejeW Deesj megneJeveer ces{keeW keer OJeefve nes jner nw, ceevees yeeeCeeW kes yeeeejer mecetn JesoHee" kej jns neW~
Deveske Je=#e veJeerve HeuueJeeW mes egkele nes iees nQb, pewmes efJeJeske eeHle kejves mes meeOekeeW kes ceve Glmeeefnle nes peeles nQ~
Deke& (cevoej) Deewj peJeemes HeeeW mes jefnle nes iees nQ, pewmes megvoj jepe ceW og kee Gece euee ieee nes~ Keespeves Hej
Yeer keneR Oetue veneR efceueleer nw, pewmes Oece&, eesOe kees otj kej oslee nw~
meefme mebHevve meesn ceefn kewmeer~ GHekeejer kew mebHeefle pewmeer~~
efveefMe lece Ieve Keeesle efyejepee~ peveg obefYeve kej pegje meceepee~~
Yee0 meefme DeLee&led njerYejer Kesleer mes egkele He=LJeer efkeme ekeej MeesefYele nes jner nw, pewmes GHekeej kejves Jeeues keer
.
mecHeefe megvoj ueieleer nw~ jeef$e kes Ieves DevOekeej ceW efceefce ecekeles ngS pegievet Ssmes MeesefYele nes jns nQ, ceevees ocYeer
d
ve
DeLee&led Pet"e eoMe&ve kejves JeeueeW kee meceepe peg[ ieee nes~
er
ceneye=ef eefue Hetef efkeeejer~ efpeefce megleb$e YeS efyeiejefnb veejer~~
es
ke=<eer efvejeJeefnb elegj efkemeevee~ efpeefce yegOe lepeefnb ceesn ceo ceevee~~
R
s
Yee0 Delevle Je=ef kes keejCe KesleeW keer keeeefjeeB Het eueer nQ, pewmes mJeleb$e nes peeves Hej eeke=le veeefjeeB efyeie[
ht
ig
peeleer nQ~ elegj ke=<eke Kesleer efveje jns nQ DeLee&led DeHeves KesleeW mes Ieeme efvekeeue jns nQ, pew mes HeefC[le ueesie ceesn, ceo
R
Deewj ceeve es[ osles nQ~
ll
.A
osefKeele eeJeeke Keie veeneR~ keefueefnb HeeF efpeefce Oece& HejeneR~~
s
Tmej yej<eF le=ve veefnb peecee~ efpeefce nefjpeve efne GHepe ve keecee~~
ya
Yee0 eeJeeke He#eer veneR efoKe jns nQ, efpeme ekeej keefueegie kees eeHle kejkes Oecee&ejCe Yeeie peeles nQ~ TmejeW ceW
N
va
cesIe yejme jns nQ, Hejvleg JeneB Ske Yeer Ieeme veneR pece jner nw, pewmes cegPe YeieJeeved jece kes YekeleeW kes oe ceW keecevee
Se
veneR GlHevve nesleer~

efyeefyeOe pebleg mebkegue ceefnb Yeepee~ epee yee{ efpeefce HeeF megjepee~~
th
ee
penB lenB jns HeefLeke Leefke veevee~ efpeefce Fbefe ieve GHepes ieevee~~
P
Yee0 Deveske pevlegDeeW mes egkele He=LJeer yengle megvoj ueie jner nw, pewmes megvoj jepe, DeLeJee megvoj jepee kees eeHle kej
si
ul
epee ceW Je=ef nes peeleer nw~ Je<ee& nesves kes keejCe DeHeveer ee$eeeW mLeefiele kejkes peneBleneB HeefLeke ke iees nQ, pewmes
iT
%eeve kes GlHevve nesves Hej FefveeB DeHeves efJe<eeeW kes JeeHeej mes efJejle nes peeleer nQ~
r
Sh
oes0 keyengB eyeue yen ceele, penB lenB cesIe efyeueeefnb~

efpeefce keHetle kegue THepes, mecHeefle Oece& vemeeefnb~~15(ke)~~
11
20
Yee0 keYeer peye Jeeeg leerJe yenlee nw Deewj Gmekes Pekeesjs mes yeeoue peneBleneB eflelejefyelej nes peeles nQ, efpeme ekeej
kegue kes keHetleeW DeLee&led mebmkeejnerve yeeuekeeW kes pevce uesves mes mecHeefe kes meefnle Oece& hejchejeeW ve nes peeles nQ~
ht
ig
keyengB efoJeme cenB efveefye[ lece, keyengBke eie Helebie~

yr
efyevemeF GHepeF ieeve efpeefce, HeeF kegmebie megmebie~~15(ke)~~

op
C
Yee0 keYeer efove ceW Ievee DebOekeej nes peelee nw Deewj keYeer mete& eke nes peeles nQ, pewmes kegmebie DeLee&led yegje mebie Deewj
megvoj mebie Heekej %eeve ve Deewj GlHevve nes peelee nw~

yej<ee efyeiele Mejo efjleg DeeF&~ ueefceve osKeng Hejce megneF&~~
Hetues keeme mekeue ceefn eF&~ peveg yej<ee ke=le eie yeg{eF&~~
Yee0 ns ue#ceCe! osKees, Je<ee& kes eues peeves Hej Delevle megneJeveer Mejo$e+leg Dee ieF& nw~ efKeues ngS keeme veeceke
le=CeeW mes meejer He=LJeer {Bke ieF& nw, ceevees Je<ee& ves DeHeveer Je=eJemLee kees eke kej oer nes DeLee&led ceevees Je<ee& ves keeme
Heg<HeHe MJeslekesMeeW mes DeHeves yeg{ehee keer metevee os oer nw~
Gefole Deiemle HebLe peue Mees<ee~ efpeefce ueesYeefnb mees<eF meblees<ee~~
meefjlee mej efvece&ue peue meesne~ meble oe peme iele ceo ceesne~~
.
Yee0 Gefole ngS Deiemle leeje ves ceeieeX kes peue kees meesKe efueee nw, pewmes meblees<e ueesYe kees meesKe ueslee nw~ veefoeeW
d
ve
Deewj leeueeyeeW ceW efvece&ue peue megMeesefYele nes jne nw, pewmes ceo Deewj ceesn mes jefnle mevleeW kee oe megvoj ueielee nw~
er
jme jme metKe meefjle mej Heeveer~ cecelee leeie kejefnb efpeefce ieeveer~~
es
peeefve Mejo $e+leg Kebpeve DeeS~ HeeF mecee efpeefce megke=le megneS~~
R
s
Yee0 OeerjsOeerjs veefoeeW Deewj leeueeyeeW kee peue metKe jne nw, efpeme ekeej %eeveer ueesie cecelee kee leeie kej osles nQ~
ht
ig
Mejod$e+leg peevekej Kevpeve He#eer Dee iees nQ, pewmes megvoj mecee Heekej megke=le DeLee&led melkece& peefveled HegCe GHeefmLele nes
R
peelee nw~
ll
.A
Hebke ve jsveg meesn Deefme Oejveer~ veerefle efveHegve ve=He kew peefme kejveer~~
s
peue mebkeese efyekeue Yees ceervee~ DeyegOe keggbyeer efpeefce Oevenervee~~
ya
Yee0 Mejo$e+leg ceW ve lees keere[ nw Deewj ve Oetue, DeLee&led keere[ Deewj Oetue mes jefnle He=LJeer Delevle MeesefYele nes jner
N
va
nw, pewmes veerefle efveHegCe jepee keer ke=efle megvoj ueieleer nw, peneB ve lees keuebke He keere[ neslee nw Deewj ve ner efvevoe He
Se
Oetue~ peue keer vetvelee mes ceueerieCe Jeekegue nes G"s nQ, pewmes Oeve mes nerve nesves Hej efJeeejefnle ye[s HeefjJeej Jeeuee
ie=nmLe Jeekegue nes peelee nw~
th
ee
efyeveg Ieve efvece&ue meesn DekeeMee~ nefjpeve FJe Heefjnefj meye DeeMee~~
P
kengB kengB ye=ef Mejo$e+leg Leesjer~ keesG Ske HeeJe Yeieefle efpeefce ceesjer~~
si
Yee0 yeeoueeW kes efyevee DeekeeMe, mecHetCe& DeeMeeDeeW kees es[s ngS cegPe YeieJeeved kes Yee kes meceeve ceue mes jefn le
ul
iT
neskej megMeesefYele nes jne nw~ keneRkeneR Mejo$e+leg ceW Lees[er-Lees[er Je=ef nes jner nw, pewmes keesF& Ske cesjer Yeefkele Hee
r
peelee nw~
Sh
oes0 eues njef<e leefpe veiej ve=He, leeHeme yeefveke efYeKeeefj~

11
efpeefce nefj Yeieefle HeeF ece, lepeefnb Deeeceer eeefj~~16~~

20
Yee0 Mejo$e+leg kees osKekej jepee emevve neskej veiej es[kej efoefiJepee kejves kes efueS, leHemJeer leHemee kejves kes
ht
efueS, Jeefveke JeeHeej kejves kes efueS Deewj efYeKeejer efYe#eeve kes efueS eue He[s nQ, pewmes cegPe eernefj jece keer Yeefkele
ig
yr
Heekej yeeeejer, ie=nmLe, JeeveemLe Deewj meveemeer es eejeW Deeeceer ueesie DeHevesDeHeves DeeeceeW kes kee&JeHeeueve pewmes
op
ece kees es[ osles nQ~

C
efJeMes<e eneB jepee ie=nmLe kee, leHemJeer yeeeejer kee, Jeefveke JeeveemLe kee, efYeKeejer meveemeer kee, veiej ece kee
Deewj Mejo$e+leg eernefj Yeefkele kee GHeceeve nw~

megKeer ceerve penB veerj DeieeOee~ efpeefce nefj Mejve ve SkeG yeeOee~~
Hetues keceue meesn mej kewmes~ efveieg&ve yee meiegve YeS pewmes~~
Yee0 peneB DeieeOe peue nw JeneB ceueer megKeer nQ, efpeme ekeej cegPe eernefj keer MejCe ceW Ske Yeer yeeOee veneR nesleer~
efKeues ngS keceueebs mes leeueeye DeLeJee leeueeyeebs kes peue efkeme ekeej megMeesefYele nes jns nQ, pewmes efveieg&Ceyee, meiegCe neskej
megMeesefYele nesles nQ~
efJeMes<e peue ceW keceue efKeue peeves Hej Gme Hej Yecej Deeles nQ, Jes iegbpeej kejles nQ Gmemes Deve ueesieeW kee ceveesjbpeve
neslee nw, "erke Gmeer ekeej peye yee DeHeves efoJeiegCeeW kees eke kejles nQ lees, Gve iegCeeW kes Deeke<e&Ce mes yee kee
.
Yepeve kejves kes efueS mevle HeOeejles nQ Deewj Gvekes iegbpeveHe YeieJeodiegCeieeve mes meeceeve ueesieeW kee ceve Yeer YeieJevvecee
d
ve
nes peelee nw~
er
iegbpele ceOegkej cegKej DevetHee~ megboj Keie jJe veevee Hee~~
es
eeJeeke ceve ogKe efveefMe HesKeer~ efpeefce ogpe&ve Hej mebHeefle osKeer~~
R
Yee0 GHeceejefnle cegKej Yecej Gve keceueeW Hej iebgpeej kej jns nQ Deewj Deveske HeJeeues megvoj He#eer keuejJe kej jns
s
ht
nQ~ Mejo keer Gpesueer jele osKekej eeJeeke kes ceve ceW og:Ke nw, pewmes otmejeW keer mecHeefe osKekej ogpeve og:Keer nes
ig
R
peeles nQ~
ll
eeleke jle le=<ee Deefle Deesner~ efpeefce megKe uenF ve Mej esner~~
.A
MejoeleHe efveefMe MeefMe DeHenjF&~ meble ojme efpeefce Heeleke jF&~~
s
ya
Yee0 eeleke j jne nw Gmes yengle Heeme ueieer nw~ pewmes efMeJe peer kee esn kejves Jeeuee megKe veneR eeHle kej Heelee~
N
jeef$e cebs evcee Mejo keer OetHe (ieceer&) kees meceeHle kej osles nQ, pewmes mevleeW kes oMe&ve mes HeeHe meceeHle nes peelee nw~
va
osKeefnb efyeOeg ekeesj mecegoeF&~ efeleJeefnb efpeefce nefjpeve nefj HeeF&~~

Se
ceMeke obMe yeerles efnce $eemee~ efpeefce efpe esn efkeS kegue veemee~~
th
Yee0 MejoHetefCe&cee keer evcee kees ekeesj mecetn osKe jns nQ pewmes cegPe eernefj Hejceelcee eerjece kees eeHle kej cesjs
ee
Yekele kekeer ueieekej efveneje kejles nQ~ nscevle$e+leg kes $eeme mes Deye cejeW kes [bke meceeHle nes iees nQ, pewmes
P
yeeeCeeW kee esn kejves mes kegue kee veeMe nes peelee nw~
si
ul
oes0 Yetefce peerJe mebkegue jns, ieS Mejo $e+leg HeeF~

iT
meoieg efceues peeefnb efpeefce, mebMee Yece mecegoeF~~17~~

r
Sh
Yee0 Je<ee&keeue ceW He=LJeer Hej pees peerJepevleg, keer[s-cekees[s JeeHle Les, Jes Mejo$e+leg kees Heekej meceeHle nes iees nQ,
11
pewmes meodieg kes efceueves Hej mebMee Deewj YeceeW kes mecetn eues peeles nQ~
20
yej<ee iele efvece&ue efjleg DeeF&~ megefOe ve leele meerlee kew HeeF&~~
ht
Ske yeej kewmesngB megefOe HeeJeeQ~ keeuengB peerefle efveefce<e cenB ueeJeeQ~~
ig
Yee0 ns Yewee ue#ceCe! Je<ee& eueer ieF& Deye efvece&ue Mejo$e+leg Dee ieF&, efHej Yeer nceves meerleepeer keer megefOe veneR HeeF&
yr
op
DeLee&led meerlee peer kee meceeeej veneR Heeee~ Ske yeej efkemeer ekeej Yeer meceeeej Hee peeTB, lees keeue kees Yeer peerlekej
C
meerlee peer kees Ske #eCe ceW ues DeeTBiee~
kelengB jnG peew peerJeefle nesF&~ leele peleve keefj DeeveGB meesF&~~
megieerJengB megefOe ceesefj efyemeejer~ HeeJee jepe keesMe Hegj veejer~~
pesefnb meeeke ceeje ceQ yeeueer~ lesefnb Mej nleeQ cet{ kenB keeueer~~
Yee0 keneR Yeer neW eefo meerlee peer peerefJele neW lees ns leele! ceQ GHeee kejkes GvnW (meerlee peer kees) ues DeeTBiee~ megieerJe
Yeer cesjer megefOe Yetue iees~ GvneWves jepe, Oeve, Hegj Deewj Helveer Hee ueer, efpeme yeeCe mes ceQves yeeefue kees ceeje Lee, keue Gmeer
yeeCe mes megieerJe kes ceesnYeeJe kees Yeer meceeHle kej otBiee~
efJeMes<e eneB YeieJeeved eerjece ves pees megieerJe peer kes eefle eefleefeee Jekele keer nw Gmekee meeceevele: ener DeLe&
ueieeee peelee jne nw efke efpeme yeeCe mes yeeefue kees ceeje Lee keue Gmeer yeeCe mes cetKe& megieerJe kees ceeBiee~ pesefn meeeke
.
ceeje ceQ yeeueer~ lesefn Mej nleeQ cet{ kenB keeueer~~ Hejvleg keee ceee&oeHeg<eesece eerjece DeHeves ner eje DeYeeoeve mes
d
ve
Deuebke=le efkees ngS efce$e megieerJe kees ceejves keer yeele kej mekeles nQ? keee eYeg Deefive keer mee#eer ceW efkees ngS efveeceeW kees
er
Yetue ieS? eefo veneR lees nleeQ cet{ kenB MeyoKeC[ kee keee DeLe& nesiee? Fmekee keee Deewefele nw? Jen Yeer ieesmJeeceer
es
leguemeeroeme peer pewmes Meyoefme meejmJele cenekeefJe kes uesKe ceW~ eneB ceQ Flevee ner efJevece efveJesove kej mekelee ntB efke
R
ieesmJeeceer peer ves cet{ Meyo ceW YeeJe ceW kele elee ceevee nw veHegbmekes YeeJes kele: Hee0De0met0 3.3.14. DeLee&led eYeg
s
ht
kenles nQ efke efpeme yeeCe mes ceQves yeeefue kees ceeje Gmeer yeeCe mes ceQ keue megieerJe kes ceesnYeeJe kees ve kej otBtiee~
ig
R
peemeg ke=Hee tefnb ceo ceesne~ lee kenB Gcee efke meHevesngB keesne~~
ll
peeveefnb en eefj$e cegefve ieeveer~ efpeve jIegyeerj ejve jefle ceeveer~~
.A
Yee0 ns HeeJe&leer! efpeve eYeg eerjece keer ke=Hee mes ceo, ceesn Deeefo efJekeej t peeles nQ, keee Gve eerjece kees mJeHve ceW
s
ya
Yeer keYeer eesOe Dee mekelee nw? en eefj$e lees Jes ner %eeveercegefve peeveles nQ, efpevneWves jIegJeerj eerjece kes eerejCeeW ceW jefle
N
DeLee&led esceue#eCee Yeefkele kees ner DeHevee meJe&mJe ceeve efueee nw~
va
ueefceve eesOeJeble eYeg peevee~ Oeveg<e e{eF iens kej yeevee~~

Se
oes0 leye Devegpeefnb mecegPeeesG, jIegHeefle kevee meeRJe~

th
Yee osKeeF uew DeeJeng, leele meKee megieerJe~~18~~

P ee
Yee0 ue#ceCe peer ves peeve efueee efke eYeg eerjece eesOe mes egkele nes iees nQ, leye GvneWves Oeveg<e e{ekej neLe ceW yeeCe
si
ues efueee~ leye keCee keer meercee YeieJeeved eerjece ves ue#ceCe peer kees mecePeeee efke megieerJe cesjs efce$e nQ, GvnW kesJeue
ul
Yee efoKeekej cesjs Heeme ues DeeFes, ceeefjesiee veneR~

r iT
FneB HeJevemegle oe efyeeeje~ jece keepe megieerJe efyemeeje~~

Sh
efveke peeF ejveefve efMej veeJee~ eeefjngB efyeefOe lesefnb keefn mecegPeeJee~~
11
Yee0 eneB HeJeveHeg$e nvegceeve peer ves oe ceW efJeeej efkeee efke megieerJe peer YeieJeeved eerjece kes keee& kees Yetue iees nQ~
20
nvegceeve peer ves megieerJe peer kes efveke peekej Gvekes ejCeeW ceW eCeece efkeee Deewj meece, oeve, Yee, Yeso Fve eejeW
ht
efJeefOeeeW mes ken kej megieerJe peer kees mecePeeee~

ig
yr
megefve megieerJe Hejce Yee ceevee~ efye<ee ceesj nefj ueervnsG ieevee~~
op
Deye ceelemegle otle mecetne~ He"Jeng penB lenB yeevej petne~~

C
Yee0 megvekej megieerJe peer ves yengleye[e Yee ceevee DeLee&led YeeYeerle nes iees GvneWves meesee efke, Dejs! efJe<ee YeesieeW ves
cesjs %eeve kees ner egje efueee~ ns HeJeveHeg$e nvegceeve peer! Deye peneBleneB Jeevej etLeeW kees yegueeves kes efueS otleeW kes mecetn
Yespe oerefpees Deewj otleeW mes en mevosMe keefnes efke cesje DeeosMe megvekej He=LJeer Hej keneR Yeer jnvesJeeuee pees yevoj Hevn
efoveeW kes Yeerlej cesjs Heeme veneR Dee peelee lees cesjs neLeeW mes Gmekee JeOe nes peeesiee DeLeJee, peneB Jeevej petne leneB otle
mecetne he"Jent DeLee&led He=LJeer Hej peneB Yeer JeevejeW kes etLe jnles neW, JeneB otleeW kes mecetn Yespe oerefpees Deewj cesje en
mebosMe keefnes efke pees Ske He#e ceW veneR Deeesiee Gmekee cesjs neLeeW mes JeOe nesiee, keeeWefke ceQ jepee ntB Deewj jepee%ee
Heeueve meyekeer yeeOelee nw~
leye nvegceble yeesueeS otlee~ meye kej keefj meveceeve yentlee~~
Yee De eerefle veerefle osKejeF&~ eues mekeue ejveefve efmej veeF&~~
Yee0 leye nvegceeve peer ves otleeW kees yegueeee, meYeer kee yengle mecceeve kejkes Yee, eerefle Deewj veerefle kee eoMe&ve efkeee~
.
meYeer otle nvegceeve peer kes ejCeeW ceW efmej veJeekej He=LJeer Yej kes mecemle Jeevej JeerjeW kees yegueeves kes efueS eue He[s~
d
ve
Sefn DeJemej ueefceve Hegj DeeS~ eesOe osefKe penB lenB keefHe OeeS~~
er
oes0 Oeveg<e e{eF& kene leye, peeefj kejGB Hegj ej~
es
yeekegue veiej efyeueesefke leye, DeeeG yeeefuekegceej~~19~~
R
s
Yee0 Gmeer DeJemej Hej ue#ceCe peer megieerJe peer kes veiej ceW HeOeej Deees Gvekee eesOe osKekej peneBleneB Jeevej oew[ves
ht
ig
ueies DeLee&led DeHeves eeCeeW keer j#ee kes efueS oew[-oew[ kej Yeeieves ueies~ leye ue#ceCe peer ves Oeveg<e Hej [esj e{ekej
R
kene efke ceQ efkeef<kevOeeHegj kees peuee kej Yemce kej os jne ntB~ leye veiej kees Jeekegue osKekej yeeefueHeg$e Debieo peer,
ll
.A
ue#ceCe peer kes Heeme Deees~
s
ejve veeF efmej efyeveleer keervner~ ueefceve DeYee yeenB lesefnb oervner~~
ya
eesOeJeble ueefceve megefve keevee~ ken keHeerMe Deefle Yee Dekegueevee~~
N
megveg nvegceble mebie uew leeje~ keefj efyeveleer mecegPeeG kegceeje~~
va
leeje meefnle peeF nvegceevee~ ejve yebefo eYeg megpeme yeKeevee~~

Se
keefj efyeveleer cebefoj uew DeeS~ ejve HeKeeefj HeueBie yew"eS~~

th
ee
Yee0 Debieo peer ves ejCeeW ceW cemleke veJeekej eeLe&vee keer, ue#ceCe peer ves GvnW DeHeveer DeYee yeeBn os oer DeLee&led
P
Debieo peer kees oeefnvee neLe Heke[e efoee~ ue#ceCe peer kees eesOe mes egkele megvekej DeefleMee Yee mes Dekegueees ngS
si
JeevejeW kes jepee megieerJe peer ves kene, ns nvegceeve peer! YeeYeer ceeB leeje peer kees meeLe ueskej DeeHe eeLe&vee kejkes ue#ceCe
ul
kegceej kees mecePeeFes~ leeje peer kes meefnle ue#ceCe peer kes Heeme peekej nvegceeve peer ves kegceej ue#ceCe kes ejCeeW keer
iT
Jevovee kejkes, eYeg eerjece Deewj ue#ceCe peer kes megeMe keer eMebmee keer~ nvegceeve peer eeLe&vee kejkes ue#ceCe peer kees
r
Sh
jepeYeJeve ues Deees~ Gvekes ejCe HeKeej kej (HetCe&He mes Oeeskej) GvnW megieerJe peer kes ner Heuebie Hej yew"e efoee~
11
leye keHeerMe ejveefve efmej veeJee~ ieefn Yegpe ueefceve keb" ueieeJee~~
20
veeLe efye<ee mece ceo keg veeneR~ cegefve ceve ceesn kejF ve ceeneR~~
ht
megvele efyeveerle yeeve megKe HeeJee~ ueefceve lesefn yeng efyeefOe mecegPeeJee~~
ig
HeJeve levee meye keLee megveeF&~ pesefn efyeefOe ieS otle mecegoeF&~~
yr
op
Yee0 leye Jeevejjepe megieerJe peer ves ue#ceCe peer kes ejCeeW ceW cemleke veJeeee Deewj ue#ceCe peer ves Yeer Gvekeer yeeBn
C
Heke[kej megieerJe peer kees keC" mes ueiee efueee~ megieerJe peer yeesues, ns veeLe! efJe<eeYeesie kes meceeve keesF& ceefoje veneR nes
mekeleer en Ske #eCe ceW cegefveeeW kes Yeer ceve ceW ceesn GlHevve kej osleer nw~ megieerJe peer kes efJevece Jeeve megvekej ue#ceCe
peer ves megKe eeHle efkeee Deewj ue#ceCe peer ves megieerJe peer kees yengle ekeej mes mecePeeee~ Gmeer mecee HeJeveHeg$e ngveceeve
peer ves ue#ceCe peer kees meye keLee kenkej megveeeer, efpeme ekeej kegceej ue#ceCe kes Deeves kes Henues ner, JeevejeW kees
yegueeves kes efueS megieerJe peer keer Dee%ee mes otleeW kes mecetn e$ele$e pee egkes nQ~
oes0 njef<e eues megieerJe leye, Debieoeefo keefHe meeLe~
jeceDevegpe Deeies efkees, DeeS penB jIegveeLe~~20~~
Yee0 leye Debieo Deeefo JeevejeW kees meeLe ueskej emevve neskej megieerJe peer eerjece kes Heeme eues~ eerjece kes ess YeeF&
ue#ceCe peer kees Deeies efkees ngS JeneB Deees peneB eJe<e&Ce HeJe&le kes mHeefkeefMeuee Hej YeieJeeved eerjIegveeLe efJejepe jns
Les~
.
veeF ejve efmej ken kej peesjer~ veeLe ceesefn keg veeefnve Keesjer~~
d
ve
DeefleMee eyeue osJe leJe ceeee~ tF jece kejng peew oeee~~
er
efye<ee yeMe megj vej cegefve mJeeceer~ ceQ Heecej HeMeg keefHe Deefle keeceer~~
es
veeefj veeve Mej peeefn ve ueeiee~ Ieesj eesOe lece efveefMe pees peeiee~~
R
ueesYe HeeMe pesefnb iej ve yeBOeeee~ mees vej legce meceeve jIegjeee~~
s
ht
en iegve meeOeve les veefnb nesF&~ legcnjer ke=Hee HeeJe keesF keesF&~~
ig
R
Yee0 megieerJe peer YeieJeeved eerjece kes eerejCeeW ceW cemleke veJeekej neLe pees[kej kenves ueies, ns veeLe! cesje keg Yeer
ll
oes<e veneR nw, ns osJe! DeeHekeer ceeee Delevle eyeue nw, ns eerjece! Jen leYeer tleer nw peye DeeHe oee kejles nQ~ ns
.A
mJeeceer! osJelee, ceeveJe Deewj cegefve es meYeer efJe<ee kes JeMe ceW nQ, ceQ lees veere HeMeg Deewj Delevle keeceer eeCeer ntB~
s
ya
efpemekees YeieJeled efJe JeemeveeHejeeCe veejer kee ves$eyeeCe veneR ueiee DeLee&led pees keecegke veejer kes ves$eyeeCe mes eYeeefJele
N
veneR ngDee, pees Ieesj eesOe keer DevOesjer jele ceW Yeer peeielee jne, efpemeves ueesYe kes Hevos mes DeHeves ieues kees veneR yeBOee
va
efueee, ns eerjIegjepe peer! Jen ceveg<e DeeHekes meceeve nw~ en iegCe, meeOeve mes veneR GlHevve nes mekelee, DeeHekeer ke=Hee mes
Se
Fmes keesF&keesF& eeHle kejlee nw~

th
leye jIegHeefle yeesues cegmegkeeF&~ legce efee ceesefn Yejle efpeefce YeeF&~~
ee
Deye meesF peleve kejng ceve ueeF&~ pesefn efyeefOe meerlee kew megefOe HeeF&~~
P
si
Yee0 leye jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece cegmkejekej yeesues, ns YeeF& megieerJe! legce cegPes Yejle kes meceeve efee nes,
ul
Deye legce ceve ueieekej Jener elve kejes efpeme ekeej mes ceQ meerlee peer kee meceeeej Hee meketB~
iT
oes0 Sefn efyeefOe nesle yelekener, DeeS yeevej petLe~

r
Sh
veevee yejve mekeue efoefMe, osefKee keerme yeLe~~21~~

11
Yee0 Fme ekeej YeieJeeved eerjece Deewj megieerJe peer kes yeere Jeelee&ueeHe nes jne Lee efke Fmeer yeere otleeW eje mevosMe
20
Heekej Deveske JeCeeXJeeues JeevejeW kes mecetn Dee iees~ Gme mecee meYeer efoMeeDeeW ceW Deveske JeCeesJeeues jbieefyejbies JeevejeW kes
ht
mecetn ner efoKe jns Les~

ig
yeevej keke Gcee ceQ osKee~ mees cetjKe pees kejve en uesKee~~
yr
op
DeeF jece Heo veeJeefnb ceeLee~ efvejefKe yeove meye nesefn meveeLee~~
C
Deme keefHe Ske ve mesvee ceeneR~ jece kegMeue pesefn Heter veeneR~~
en keg veefnb eYeg kew DeefOekeeF&~ efyeMJeHe yeeHeke jIegjeF&~~

Yee0 ns HeeJe&leer! JeevejeW keer mesvee kees ceQves osKee nw, pees Gmekeer efieveleer kejvee eens Jemlegle: Jen cetKe& ner nw~ Jeevej
DeeDeekej YeieJeeved eerjece kes ejCeebs ceW cemleke veJeeles nQ Deewj eYeg kes eercegKe kees efvejKekej (osKekej) meYeer
meveeLe nes peeles nQ~ mesvee ceW Ssmee Ske Yeer Jeevej veneR Lee efpememes eYeg eerjece ves kegMeue ve Heter nes~ eYeg eerjece keer
en keesF& DeefOekelee veneR nw, keeeWefke jIeg Meyo kes DeLe& mecHetCe& peerJeeW kes jeee DeLee&led meJe&mJe YeieJeeved eerjece
efJeMJeHe Deewj meJe&JeeHeke nQ~ leelHee& en nw efke, eYeg ves JeevejeW kes ner eceeCe ceW He eke efkeee DeLee&led efpeleves
Jeevej Deees Gleves ner He OeejCe kejkes Ske #eCe ceW meyemes kegMeue meceeeej Hete~
"e{s penB lenB Deeemeg HeeF&~ ken megieerJe meyeefnb mecegPeeF&~~
jece keepe De ceesj efvenesje~ yeevej petLe peeng engB Deesje~~
pevekemeglee kenB Keespeng peeF&~ ceeme efoJeme cenB DeeSng YeeF&~~
d .
ve
DeJeefOe cesef pees efyeveg megefOe Heees~ DeJeefme ceefjefnb mees cece kej Deees~~
er
Yee0 peneBleneB Dee%ee Heekej meYeer Deejn Heodce etLeHeefleeeW kes vesle=lJe ceW meYeer Jeevej Ke[s nes iees~ megieerJe peer ves
es
meyekees mecePeekej kene, eerjece kes keee& Deewj cesjer ke=le%elee kes DeeOeej Hej, ns Jeevej etLeeW! eejeW efoMeeDeeW ceW peeDees
R
DeLee&led en eerjece kee keee& Deewj cesje efJeMes<e DevegjesOe nw efke peekej eermeerlee kees {tB{es~ ns YeeFeeW! Ske cenerves kes
s
ht
Yeerlej ner eermeerlee kee meceeeej ueskej Dee peevee~ pees eermeerlee kee meceeej Heees efyevee Ske cenerves keer DeJeefOe kee
ig
GuuebIeve kejkes Deeesiee Jen cesjs neLe mes DeJeMe ner ceeje peeesiee~
R
ll
oes0 yeeve megvele meye yeevej, penB lenB eues legjble~
.A
leye megieerJe yeesueeS, Debieoeefo nvegceble~~22~~
s
ya
Yee0 megieerJe peer kee DeeosMe megveles ner meYeer Jeevej legjvle peneBleneB eue He[s~ leye megieerJe peer ves Debieo, veue, veerue,
N
peecyeJeeved Deewj nvegceeve peer kees yegueeee~
va
megveng veerue Debieo nvegceevee~ peeceJeble ceefleOeerj megpeevee~~

Se
mekeue megYe efceefue oefve peent~ meerlee megefOe HetBsng meye keent~~
th
ceve ece yeeve mees peleve efyeeejsng~ jeceeb kej keepe meBJeejsng~~
P ee
Yee0 ns veerue, veue, Debieo, nvegceeve leLee Oeerjyegef Jeeues peecyeJeeved peer! megefvees, DeeHe meYeer Jeerj efceuekej oef#eCe
si
efoMee kees peeFes~ eermeerlee kee meceeeej meyemes Hetefesiee~ ceve, kece& Deewj JeeCeer mes Gmeer elve kee efJeeej keefjesiee,
ul
efpememes DeeHe ueesie eerjeceev kes keee& kees meBJeej ueW~

r iT
Yeeveg Heeref" mesFe Gj Deeieer~ mJeeefceefnb meye& YeeJe ue leeieer~~

Sh
leefpe ceeee mesFe Hejueeskee~ efceefnb mekeue YeJemebYeJe Meeskee~~

11
Yee0 mete&veejeeCe keer Heer" mes SJeb Deefive keer oe mes mesJee kejveer eeefnes Deewj mJeeceer keer ue es[kej meJe&YeeJe
20
mes mesJee kejveer eeefnes~ keHe es[kej Hejueeske DeLee&led cees#e keer meeOevee kejveer eeefnes Fmemes mebmeej mes GlHevve meYeer
ht
Meeske efce peeles nQ DeLee&led YeieJeeved eerjece ceW mete&, Deefive, mJeeceer Deewj Hejueeske Fve eejeW kes iegCe Ske meeLe
ig
yr
efJeeceeve nQ, FmeefueS Gvekeer mesJee mes meye keg eeHle nes peeesiee~
op
efJeMes<e Fve oesveeW HebefkeleeeW kee cetue Mueeske Fme ekeej nw

C
He=sve mesJees oke&ce pe"jsve ngleemeveced~

mJeeefceveb meJe&YeeJesve Hejueeske ceceeeee~~
osn Oejs kej en Heue YeeF&~ Yeefpee jece meye keece efyeneF&~~
meesF iegveie meesF& ye[Yeeieer~ pees jIegyeerj ejve Devegjeieer~~
Deeemeg ceeBefie ejve efmej veeF&~ eues njef<e megefcejle jIegjeF&~~
Yee0 ns YeeF&! Mejerj OeejCe kejves kee ener Heue nw efke eeCeer meYeer keeceveeDeeW kees es[kej eerjece kee Yepeve kejs~
Jener iegve%e nw, Jener meyemes ye[e YeeieMeeueer nw, pees jIegkegue kes Jeerj eerjece kes eerejCeeW kee Devegjeieer nw~ Fme ekeej
veue, veerue, Debieo, peecyeJeeved peer Deeefo meYeer Jeevej megieerJe peer mes DeeosMe ceeBiekej eerjece, ue#ceCe SJeb megieerJe peer kes
ejCeeW ceW eCeece kejkes, emevve neskej jIegjepe eerjece kee mcejCe kejles ngS oef#eCe efoMee keer Deesj eue He[s~
Hees HeJeve levee efmej veeJee~ peeefve keepe eYeg efveke yeesueeJee~~
Hejmee Meer<e mejesn Heeveer~ kejcegefkee oervn peve peeveer~~
d .
ve
yeng ekeej meerleefnb mecegPeeSng~ keefn yeue yeerj yesefie legce DeeSng~~
er
nvegcele pevce megHeue keefj ceevee~ euesG oe Oeefj ke=HeeefveOeevee~~
es
peeefHe eYeg peevele meye yeelee~ jepeveerefle jeKele megj$eelee~~
R
Yee0 meyemes Heers HeJeveHeg$e nvegceeve peer ves eerjece, ue#ceCe Deewj megieerJe peer kees eCeece efkeee Deewj eueves keer
s
ht
Devegceefle ceeBieer~ nvegceeve peer mes keee& nesves keer mecYeeJevee peevekej eYeg eerjece ves mebkesle mes (leveer nsves DeeJe...)
ig
kenkej GvnW vepeoerke yeguee efueee~ eYeg ves DeHeves kejkeceueeW mes nvegceeve peer kes efmej Hej mHeMe& efkeee Deewj Deevpevese
R
ll
peer kees DeHevee Devlejbie mesJeke peevekej DeHeves neLe keer cegefkee os oer~ YeieJeeved eerjece yeesues, ns Jeerj (ns ceneJeerj!)
.A
meerlee peer kees yengle ekeej mes mecePeevee Deewj cesje yeue Hejeece kenkej leLee Me$eg kees Yeer cesjs yeue kee DevegYeJe keje
s
ya
kej legce ueew Deevee~ nvegceeve peer ves DeHevee pevce meHeue ngDee peevee Deewj DeHeves oe ceW ke=HeeefveOeeve eerjece kees
N
OeejCe kejkes eue He[s~ eeefHe eYeg eerjece meye yeele peeveles nQ, efHej Yeer osJeleeDeeW kes j#eke eYeg jepeveerefle keer ceee&oe
va
keer j#ee kejles nQ~

Se
oes0 eues mekeue yeve Keespele, meefjlee mej efieefj Keesn~

th
jece keepe ueeueerve ceve, efyemeje leve kej esn~~23~~

ee
Yee0 meYeer Jeevej veoer, leeueeye, HeJe&le Deewj iegHeeDeeW kees Keespeles ngS eue He[s~ Gvekee ceve eerjece kes keee& ceW
P
ueeueerve DeLee&led levcee Lee, FmeefueS Jes Mejerj keer cecelee Yeer Yetue iees~
si
ul
kelengB nesF efveefMeej les YeWe~ eeve uesefnb Ske Ske eHese~~
iT
yeng ekeej efieefj keeveve nsjefnb~ keesG cegefve efceueF leeefn meye Iesjefnb~~
r
Sh
Yee0 keneR Yeer peye je#eme mes YeW nes peeleer nw leye Ske ner Ske LeHHe[ ceW Gmekes eeCe ues uesles nQ~ HeJe&leeW Deewj JeveeW
11
ceW yengle ekeej mes {tB{les nQ, eefo keesF& cegefve efceue peeles nQ lees Gmes meye ueesie Iesj uesles nQ DeLee&led eermeerlee kee meceeeej
20
Hetles nQ Deewj eermeerlee kees eeHle kejves kes efueS DeeMeerJee&o eeHle kejles nQ~
ht
ueeefie le=<ee DeefleMee Dekegueeves~ efceueF ve peue Ieve ienve Yegueeves~~

ig
ceve nvegceeve keervn Devegceevee~ cejve enle meye efyeveg peue Heevee~~
yr
op
eef{ efieefj efMeKej entB efoefMe osKee~ Yetefce efyeyej Ske keewlegke HesKee~~
C
eeJeeke yeke nbme G[eneR~ yengleke Keie eefyeMeefnb lesefn ceeneR~~
Yee0 JeevejeW kees Delevle Heeme ueieer meYeer Dekeguee iees, peue veneR efceue jne nw, Ieves pebieue ceW meye ueesie ceeie& Yetue
iees~ leye nvegceeve peer ves ceve ceW efJeeej efkeee efke meYeer Jeevej efyevee peueHeeve kes cejvee eenles nQ~ nvegceeve peer ves HeJe&le
kes efMeKej Hej e{kej eejeW Deesj osKee Deewj Kesue ner Kesue ceW He=LJeer Hej Ske ef DeLee&led iegHee osKeer DeLeJee, He=LJeer
keer Ske iegHee ceW Heef#eeeW kee keewlegke osKee~ GmeceW eeJeeke, yeiegues Deewj nbme Yeer G[ jns nQ, peyeefke yeiegues Deewj nbme
Ske meeLe veneR jne kejles Deewj yengle mes He#eer Gme efyeyej ceW eJesMe Yeer kej jns nQ~
efieefj les Gleefj HeJevemegle DeeJee~ meye kenB uew meesF efyeyej osKeeJee~~
Deeies keefj ngvegcebleefnb ueervne~ Hew"s efyeyej efyeuebye ve keervne~~
Yee0 HeJe&le mes Glejkej nvegceeve peer Deees Deewj meYeer kees ues peekej efyeyej DeLee&led He=LJeer keer Jen efJeMeeue ieghee
efoKeeF&~ meye ves nvegceeve peer kees Deeies kej efoee Deewj efkemeer ekeej kee efyeuecye veneR efkeee legjvle Gme He=LJeer keer ieghee
ceW eJesMe kej iees~
.
oes0 oerKe peeF GHeJeve efyeyej, mej efyekeefmele yeng kebpe~
d
ve
cebefoj Ske efej leneB, yewef" veeefj leHe Hegbpe~~24~~
er
Yee0 JeevejeW ves Gme efyeue cebs Ske megvoj GHeJeve osKee JeneB leeueeye ceW yengle mes keceue efKeues ngS Les~ efyeue kes Devoj
es
Ske ceefvoj Yeer Lee, JeneB leHemee keer HegbpemJeHe Ske ceefnuee yew"er LeeR, pees mJeebeYee veeceke Ske ievOeJe& kevee LeeR~
R
s
otefj les leeefn meyeve efmej veeJee~ HetBs efvepe ye=leeble megveeJee~~
ht
ig
lesefnb leye kene kejng peue Heevee~ Keeng megjme megboj Heue veevee~~
R
ceppeve keervn ceOegj Heue KeeS~ leemeg efveke Hegefve meye eefue DeeS~~
ll
.A
lesefnb meye DeeHeefve keLee megveeF&~ ceQ Deye peeye peneB jIegjeF&~~
s
Yee0 meYeer JeevejeW ves otj mes Gme leHeefmJeveer kees eCeece efkeee~ Gmekes Hetves Hej DeHevee Je=leevle megveeee, efHej Gme
ya
leHeefmJeveer ves kene, peueHeeve kejes Deewj veevee ekeej mes mJeeoegkele Heue KeeDees~ meYeer ves leeueeye ceW mveeve, peueHeeve
N
efkeee Deewj ceOegj Heue Keees efHej meYeer ueesie Gve leHeefmJeveer kes efveke eues Deees~ Gve leHeefmJeveer ves DeHeveer mecHetCe&
va
keLee megvee oer Deewj kenves ueieeR efke Deye lees ceQ JeneR peeTBieer peneB eerjece nQ~
Se
cetbong veeve efyeyej leefpe peent~ Hewnng meerleefnb peefve Heefleent~~

th
ee
veeve cetefo Hegefve osKeefnb yeerje~ "e{s mekeue efmebOeg kes leerje~~
P
mees Hegefve ieF& peneB jIegveeLee~ peeF keceue Heo veeSefme ceeLee~~
si
veevee YeeBefle efyevee lesefnb keervner~ DeveHeeeveer Yeieefle eYeg oervner~~

ul
iT
Yee0 Gve leheefmJeveer mJeeb eYee peer ves kenens Jeevej YeeW! DeHeveer DeeBKeW cetBo uees, Fme iegHee kees es[kej eues
r
peeDees, eermeerlee kees eeHle kej ueesies HeMeeled leeHe cele kejes~ Ske #eCe kes efueS ves$eeW kees cetBokej Hegve: ves$eeW kees
Sh
Keesuekej meye Jeerj osKeves ueies lees meYeer kes meYeer meceg le Hej ner Ke[s Les, efHej Jes leHeefmJeveer eJe<e&Ce HeJe&le Hej peneB
11
eerjece Les JeneB ieF, peekej eYeg kes eerejCekeceueeW ceW cemleke veJeeee~ Gve leHeefmJeveer ves veevee ekeej mes eeLe&vee keer
20
Deewj eYeg ves GvnW DeveHeeeveer Yeefkele os oer~

ht
oes0 yeojeryeve kenB mees ieF&, eYeg Deeiee Oeefj MeerMe~

ig
Gj Oeefj jeIeJe ejve pegie, pes yebole Depe F&Me~~25~~

yr
op
Yee0 Jes mJeebeYee eYeg keer Dee%ee efmej Hej OeejCe kejkes Deewj efpevnW yeee peer Deewj efMeJe peer Jevove kejles nQ Ssmes
C
eerjeIeJe mejkeej kes egieue eerejCeeW kees oe ceW OeejCe kejkes yeojerJeve kees DeLee&led yeoefjkeeece kees eueer ieF~
FneB efyeeejefnb keefHe ceve ceeneR~ yeerleer DeJeefOe keepe keg veeneR~~
meye efceefue kenefn HejmHej yeelee~ efyeveg megefOe efueS kejye kee Yeelee~~
Yee0 eneB meceg kes le Hej meYeer Jeevej efJeeej kejves ueies efke DeJeefOe lees yeerle ieF& keg Yeer keee& veneR ngDee~ meYeer
efceuekej HejmHej yeele kenves ueies efke Yewee! eermeerlee keer megefOe efueS efyevee nce keee kejWies?
ken Debieo ueeseve Yeefj yeejer~ ogngB ekeej YeF ce=leg nceejer~~
FneB ve megefOe meerlee kew HeeF&~ GneB ieS ceeefjefn keefHejeF&~~
efHelee yeOes Hej ceejle ceesner~ jeKee jece efvenesj ve Deesner~~
Hegefve Hegefve Debieo ken meye HeeneR~ cejve YeeG keg mebMee veeneR~~
Yee0 Debieo peer ves ves$eeW ceW DeeBmet Yejkej kene efke nceejer lees oesveeW ekeej mes ce=leg nes ieF&, FOej eermeerlee peer kee
meceeeej veneR Heeee Deewj JeneB peeves Hej Jeevejjepe megieerJe ceej [euebsies~ efHeleeeer yeeefue kee JeOe nes peeves Hej megieerJe cegPes
d .
ve
ceej ner [eueles, Hejvleg eerjece ves cegPes jKe efueee, Fmecebs megieerJe kes eefle cesjer keesF& ke=le%elee veneR nw~ Debieo peer ves meYeer
er
mes yeejyeej ener kene efke Deye lees ce=leg nes ner ieF&, FmeceW keesF& mevosn veneR nw~
es
Debieo yeeve megvele keefHe yeerje~ yeesefue ve mekeefnb veeve yen veerje~~
R
ve Ske meese ceieve nesF ieS~ Hegefve Deme yeeve kenle meye YeS~~
s
ht
nce meerlee kew MeesOe efyenervee~ veefnb pewnQ pegyejepe eyeervee~~
ig
Deme keefn ueJeve efmebOeg le peeF&~ yew"s keefHe meye oYe& [meeF&~~
R
ll
Yee0 Debieo peer kes Jeeve megveles ner meYeer Jeerj Jeevej yeesue veneR meke jns nQ, ves$eeW mes DeeBmet yen jns nQ~ Ske #eCe kes
.A
efueS meye ueesie Meeske ceW ceive nes iees efHej meYeer ueesieeW ves en Jeeve kene, ns kegMeue egJejepe Debieo peer! nce eermeerlee
s
ya
kee meceeeej Heees efyevee ueewkej efkeef<kevOee veneR peeeWies~ mecegle Hej DeveMeve kejkes cejWies~ Flevee kenkej Keejs
N
meceg kes le Hej peekej kegMeemeve efyeekej meYeer DeveMeve kes efueS yew" iees~
va
peeceJeble Debieo ogKe osKeer~ kener keLee GHeosMe efyeMes<eer~~

Se
leele jece kenB vej peefve ceeveng~ efveieg&ve yee Deefpele Depe peeveng~~
th
nce meye mesJeke Deefle ye[Yeeieer~ meblele meiegve yee Devegjeieer~~

ee
oes0 efvepe Fe eYeg DeJelejF, megj ceefn iees efpe ueeefie~

P
meiegve GHeemeke mebie lenB, jnefnb cees#e megKe leeefie~~26~~

si
ul
Yee0 Debieo peer kee og:Ke osKekej peecyeJeeved peer ves GHeosMe eOeeve yenglemeer keLeeeW keneR, ns Yewee! eerjece kees
iT
ceveg<e cele ceevees GvnW efkemeer mes Yeer veneR peerles peevesJeeues, Depevcee Deewj efveie&gCeyee mecePees~ nce meYeer mesJeke Delevle
r
Sh
YeeieMeeueer nQ, pees meiegCeyee YeieJeeved eerjece ceW Devegjeie jKeles nQ~ osJelee, He=LJeer, ieew Deewj yeeeCeeW kes efnle kes efueS
11
eYeg DeHeveer Fe mes DeJeleej uesles nQ Deewj cees#emegKe kees es[kej, meiegCe GHeemeke Yekele Yeer peneB eYeg DeJeleej uesles nQ
20
JeneB, Gvekes meeLe jnles nQ~

ht
efJeMes<e mevlepeve Fme emebie ceW Ske oesne kenles nQ~ eLee
ig
yr
$eslee ceW Jeevej Yees~ eHej ceW Yees iJeeue~~

op
keefueegie ceW meeOet Yees~ efleueke eHe Deceeue~~

C
Sefn efyeefOe keLee keneEn yeng YeeBleer~ efieefj keboje megveer mebHeeleer~~
yeensj nesF osefKe yeng keerMee~ ceesefn Denej oervn peieoerMee~~

Deepeg meyeefnb kenB Yeve kejTB~ efove yeng eues Denej efyeveg cejTB~~
keyengB ve efceue Yeefj Goj Deneje~ Deepeg oervn efyeefOe Skeefnb yeeje~~
Yee0 Fme ekeej Jeevej yengle ekeej mes keLee ken ner jns Les efke HeJe&le keer kevoje mes mecHeeleer ves megve ueer~ Gmeves
iegHee mes yeenj Deekej meceg le Hej DeecejCe DeveMeve kej jns yengle mes JeevejeW kees osKekej ceve ceW kene, Dene! F&MJej
ves cegPes Deenej os efoee, Deepe ece mes meYeer kees Ye#eCe kej peeTBiee~ yengle efove eues iees, efyevee Yeespeve kes YetKeeW cej
jne ntB~ keYeer Yeer YejHes Deenej veneR efceuee, Deepe efJeOeelee ves Ske ner yeej ceW os efoee~
[jHes ieerOe yeeve megefve keevee~ Deye Yee cejve mele nce peevee~~
.
keefHe meye G"s ieerOe kenB osKeer~ peeceJeble ceve meese efyeMes<eer~~
d
ve
Yee0 ie=Oe kee Jeeve megvekej meYeer [j iees Deewj kenves ueies, nce mecePe iees Deye mele ner nceeje cejCe nesiee,
er
keeeWefke ie=Oe cejer ngF& ueeMe kees ner Keelee nw~ Fmes nceejer ce=leg kee HetJee&Yeeme nes ieee nw, DeleSJe Fmeves Keeves keer yeele
es
kener~ mecHeeleer kees Deeles osKekej meYeer Jeevej Deemeve Hej mes G" iees~ peecyeJeeved kes oe ceW efJeMes<e efevlee ngF&, ns
R
s
jece! Fvekee lees Jele Yeer t ieee, es eYeg kee keee& veneR kej mekesbies~
ht
ig
efJeMes<e : mecheeleer kees osKekej meYeer Jeevej-Yeeuet Deheves mLeeve mes G"kej Ke[s nes ieS Les DeLee&led meyekee ele te
R
hejvleg nvegceeve peer cenejepe eLeeJeled yew"s jns Deewj ceewve neskej YeieJeeved eerjece kee mcejCe kejles jns~ DeleSJe Deeies
ll
.A
euekej peecJeeved kenWies kee eghe meeefOe jnsG yeueJeevee ceeveme 4.30.3
s
ya
ken Debieo efyeeeefj ceve ceeneR~ Oeve peeet mece keesG veeneR~~
N
jece keepe keejve leveg leeieer~ nefj Hegj ieeG Hejce ye[ Yeeieer~~
va
Yee0 Debieo peer ves ceve ceW efJeeej kejkes kene efke peeeg peer kes meceeve Oeve keesF& veneR nw~ Hejceye[Yeeieer peeeg peer
Se
eerjece kes keee& kes efueS DeHeves Mejerj kee leeie kej eernefj kes Hegj DeLee&led meekesleueeske HeOeej iees~
th
megefve Keie nj<e Meeske pegle yeeveer~ DeeJee efveke keefHeve Yee ceeveer~~
ee
leeefnb osefKe keefHe eues HejeF&~ "e{ keervn Hegefve MeHeLe efoJeeF&~~
P
efleveefnb DeYee keefj Hetsefme peeF&~ keLee mekeue efleve leeefn megveeF&~~
si
ul
megefve mebHeeefle yebOeg kew kejveer~ jIegHeefle ceefncee yengefyeefOe yejveer~~

iT
Yee0 peeeg peer kes HejOeece peeves mes n<e& Deewj ce=leg mes Meeskeegkele JeeCeer megvekej mecHeeleer JeevejeW kes efveke Deeee,
r
Sh
JeevejeW ves Yee ceevee DeLee&led YeeYeerle ngS~ Gmes osKekej Jeevej Yeeie eues~ mecHeeleer ves DeHeveer MeHeLe oskej JeevejeW kees
11
Ke[e efkeee~ Gve JeevejeW kees DeYee kejkes peekej Hete lees JeevejeW ves peeeg peer keer mecHetCe& keLee GvnW megveeeer~ DeHeves
20
YeeF& kee megvoj ke=le megvekej, mecHeeleer ves yengle ekeej mes YeieJeeved eerjece keer ceefncee kee JeCe&v e efkeee~ mecHeeleer ves
Jeevejebs mes kene
ht
ig
oes0 ceesefn uew eueng efmebOegle, osGB efleueebpeefue leeefn~

yr
yeeve meneF kejye ceQ, Hewnng Keespeng peeefn~~27~~

op
C
Yee0 ns JeevejeW! cegPes meceg kes le Hej ues euees, ceQ efoJebiele Gme peeeg kees efleueevpeueer os meketB~ ceQ Jeeve mes
legcnejer meneelee keBiee legce efpevnW Keespe jns nes, Gve meerlee peer kees Hee peeDeesies~ peeDees~
efJeMes<e : peeefn Meyo ee Oeeleg uees uekeej ceOece heg<e SkeJeeve eeefn kee DeheYebMe nw, efpemekee DeLe& neslee nw
legce peeDees~ DeefYeeee en nw efke Deewj Jeevej eYeg kee keee& veneR kej mekesies, keeeWefke Fve meyeves Dehevee ele lees[ efoee
nw~ ns nvegceeve peer! legcneR eerjece keee& kees kejesies Dele: legce meeiej heej uebkee peeDees~
Devegpe efeee keefj meeiej leerje~ keefn efvepe keLee megveng keefHe yeerje~~
nce ew yebOeg eLece leveeF&~ ieieve ieS jefye efveke G[eF&~~
lespe ve meefnb meke mees efHeefj DeeJee~ ceQ DeefYeceeveer jefye efveejeJee~~
pejs HebKe jefye lespe DeHeeje~ HejsGB Yetefce keefj Ieesj efekeeje~~
Yee0 meceg kes le Hej ess YeeF& peeeg peer keer peueefeee kejkes mecHeeleer ves DeHeveer keLee kener~ ns Jeerj JeevejeW!
megvees, yengle Henues egJeeJemLee ceW DeLeJee eeLeefceke egJeeJemLee ceW nce oesveeW YeeF& (mecHeeleer Deewj peeeg) DeekeeMe ceW
d .
ve
G[kej mete&veejeeCe kes efveke iees~ peeeg mete&veejeeCe kee lespe veneR men mekes Jen ueew Deees Deewj Denbkeejer ceQ
er
(mecHeeleer) mete&veejeeCe kes efveke HengBe ieee~ mete&veejeeCe kes DeHeej DeLee&led Demee lespe mes cesjs oesveeW HebKe peue iees
es
Deewj ceQ Ieesj efelkeej kejkes He=LJeer Hej efiej He[e~
R
cegefve Ske veece ebcee Deesner~ ueeieer oee osefKe keefj ceesner~~
s
ht
yeng ekeej lesefn ieeve efmeKeeJee~ osn peefvele DeefYeceeve g[eJee~~
ig
$eslee yee cevegpe leveg OeefjnQ~ leemeg veeefj efveefMeej Heefle nefjnQ~~
R
leemeg Keespe He"Fefnb eYeg otlee~ efleveefnb efceues leQ nesye Hegveerlee~~
ll
.A
peefcenQ HebKe kejefme peefve efeblee~ efleveefnb osKeeF osJe lewb meerlee~~
s
ya
Yee0 Ske evcee veeceke cegefve Les, cegPes efJeHevve DeJemLee ceW osKekej GvnW Delevle oee ueie ieF&~ GvneWves yengle
N
ekeej mes cegPes %eeve keer efMe#ee oer Deewj cesjs osnpeefveled DeefYeceeve DeLee&led Mejerj mes GlHevve Denbkeej kees g[e efoee~ Jes
va
yeesues, $eslee cebs Hejyee eerjece ceveg<e Mejerj OeejCe kejWies, Gvekeer Helveer eermeerlee kees je#emejepe jeJeCe egje uesiee~ GvneR
Se
eermeerlee keer Keespe cebs eYeg eerjece JeevejotleeW kees YespeWies, Gvemes efceuekej let (mecHeeleer) HeefJe$e nes peeesiee, legcnejs HebKe
th
pece peeebWies, legce efevlee cele kejes Gve Jeevej otleeW kees leggce eermeerlee kes oMe&ve keje osvee DeLee&led Gvekes jnves kee mebkesle
ee
mLeeve yelee osvee~

P
Deme keefn cegefve efvepe Deeece ieeT~ lesefn ve oe ieeve keg YeeT~~
si
ul
cegefve keF efieje mele YeF Deepet~ megefve cece yeeve kejng eYeg keepet~~
iT
Yee0 Ssmee kenkej evcee cegefve DeHeves Deeece kees eues iees Gmeer #eCe cesjs oe ceW keg %eeve ngDee~ cegefve keer
r
Sh
JeeCeer Deepe mele nes ieF&, cesje Jeeve megvekej eYeg eerjece kee keee& kejes~
11
efieefj ef$eket THej yeme uebkee~ lenB jn jeJeve menpe DeMebkee~~

20
leneB DeMeeske yeeefkee DenF&~ meerlee yew"er meesele jnF&~~

ht
Yee0 ef$eket HeJe&le kes THej uebkee veeceke Ske Hegjer yemeer ngF& nw~ GmeceW mJeYeeJe mes DeMebke DeLee&led efveYeer&ke, MebkeeDeeW
ig
mes jefnle jeJeCe veece kee je#eme jnlee nw, Gme uebkee ceW DeMeeske Jeeefkee nw, Gmeer ceW yew"er ngF& eermeerlee peer meowJe Meeske
yr
op
kejleer jnleer nQ~

C
oes0 ceQ osKeGB legce veeneR, ieerOeefnb o=ef DeHeej~
yet{ YeeGB ve le kejlesGB, kegke menee legcnej~~28~~

Yee0 ceQ osKe jne ntB legce ueesie veneR osKe jns nes, keeeWefke ie=Oe keer DeHeejef nesleer nw, ceQ Je= nes ieee ntB veneR lees
legcnejer keg meneelee Yeer kejlee~
pees veeIeF Mele peespeve meeiej~ kejF mees jece keepe ceefle Deeiej~~
pees keesG kejF jece kej keepet~ lesefn mece Oeve Deeve veefnb Deepet~~
ceesefn efyeueesefke Oejng ceve Oeerje~ jece ke=Hee keme YeeG Mejerje~~
HeeefHeG pee kej veece megecf ejneR~ Deefle DeHeej YeJemeeiej lejneR~~
leemeg otle legce leefpe keojeF&~ jece oe Oeefj kejng GHeeF&~~
Yee0 pees meew eespeve meceg kees ueeBIe mekes Jener yegef kee YeJeve ceneHeg<e YeieJeeved eerjece kee keee& kej mekesiee~ pees keesF& Deepe eerjece kee
keee& kejsiee Gmekes meceeve keesF& otmeje Oeve veneR nesiee~ ns JeevejeW! cegPes osKekej oe ceW Oewe& OeejCe kejes~ osKees, eerjece keer ke=Hee mes cesje
.
Mejerj kewmee nes ieee DeLee&led cesjs HebKe Yeer pece iees Deewj ceQ mJemLe Yeer nes ieee~ efpeve eYeg kee veece eefo HeeHeer Yeer mcejCe kejles nQ, lees Delevle
d
ve
DeieeOe YeJemeeiej kees Heej kej uesles nQ, legce GvneR HeeHenejer eernefj YeieJeeved eerjece kes otle nes~ keeejlee es[kej YeieJeeved eerjece kees oe ceW
er
OeejCe kejkes GHeee kejes~
es
Deme keefn ie[ ieerOe peye ieeT ~ efleve kes ceve Deefle efyemecee YeeT~~
R
efvepe efvepe yeue meye keent YeeKee~ Heej peeF kej mebMee jeKee~~
s
pej" YeeGB Deye kenF efjsMee~ veefnb leve jne eLece yeue uesMee~~
ht
peyeefnb ef$eefyeece YeS Kejejer~ leye ceQ leve jnsGB yeue Yeejer~~
ig
R
oes0 yeefue yeeBOele eYeg yee{sG, mees leveg yejefve ve peeF~
ll
GYee Iejer cenB oerefvn ceQ, meele eoefve OeeF~~29~~
.A
Yee0 YegMegefC[ peer, ie[ peer kees mecyeesefOele kejles ngS kenles nQ efke ns ie[osJe! Ssmee kenkej peye mecHeeleer euee ieee, leye Gve JeevejeW
s
kes Yeer ceve ceW yengle efJemcee DeLee&led DeeMee& ngDee~ meYeer JeevejeW ves DeHeveeDeHevee yeue kenkej megveeee, Hejvleg meceg Heej peeves ceW mebMee
ya
yeveees jKee DeLee&led efkemeer ves Yeer meceg Heej peeves ceW efve:mebosnlee veneR Jekele keer~ YeeuegDeeW kes jepee eerpeecyeJeeved peer kenves ueies, Denes!
N
Deye ceQ Je= nes ieee ntBb cesjs Mejerj ceW Henues kes yeue kee uesMe Yeer veneR jn ieee nw~ peye Kej kes Me$eg YeieJeeved eerjece, ef$eefJeece DeLee&led
va
Jeeceve yeves Les DeLee&led JeecevemJeHe OeejCe efkees Les, leye ceQ yengle ye[s yeueJeeuee egJeke Lee~ yeefue kees yeeBOeles mecee eYeg eerjece
Se
JeecevemJeHe mes efpeme ekeej ye{s Les, Gme Mejerj kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee, leye ceQves oes Ie[er ceW oew[kej meele heefjeceeeW oer Leer~
th
Debieo kenF peeGB ceQ Heeje~ efpee mebMee keg efHejleer yeeje~~
ee
peeceJeble ken legce meye ueeeke~ He"Fe efkeefce meye ner kej veeeke~~
P
Yee0 Debieo peer ves kene ceQ Heej pee mekelee ntB, Hejvleg ueewles mecee ceW cesjs ceve ceW keg mevosn nes jne nw DeLee&led Heej peekej Gmeer Jesie mes ceQ
si
ueew veneR meketBiee~ peecyeJeeved peer ves kene DeeHe meye keg kejves ceW meceLe& nQ, Hejvleg meYeer JeevejeW kes veslee kees kewmes Yespee peees?
ul
iT
kenF jerHeefle megveg nvegceevee~ kee egHe meeefOe jnsG yeueJeevee~~

HeJeve levee yeue HeJeve meceevee~ yegefOe efyeyeske efyeieeve efveOeevee~~
r
Sh
keJeve mees keepe keef"ve peie ceeneR~ pees veefnb nesF leele legce HeeneR~~
11
jece keepe ueefie leJe DeJeleeje~ megefve keefHe YeeG Heye&leekeeje~~

20
Yee0 YeeuegDeeW kes mJeeceer peecyeJeeved peer kenves ueies, ns nvegceeve peer! megefvees, ns eMemle yeueJeeues Deewj efvele yeueMeeueer! DeeHe keeeW egHe
ueieekej yew"s nQ? DeeHe HeJeve kes Heg$e nQ Deewj DeeHekes Heeme HeJeve kes meceeve yeue nw~ DeeHe yegef, efJeJeske Deewj efJe%eeve kes keesMe nQ, ns leele!
ht
mebmeej ceW Ssmee keewvemee keef"ve keee& nw pees DeeHekes Heeme mes veneR nes mekelee? eerjece kes keee& kes efueS ner DeeHekee DeJeleej ngDee nw, en
ig
yr
megveles ner keefHe DeLee&led eernvegceeve HeJe&leekeej nes iees, Gvekee Deekeej HeJe&le kes meceeve efJeMeeue nes ieee~
op
efJeMes<e peecyeJeeved peer kee leelHee& Lee efke YeieJeeved eerjece kee meeOegj#eCe, ogoceve Deewj Oece&mebmLeeHevee keee& kejves kes efueS
C
ner DeeHeeer osJe kee eneB JeevejeJeleej ngDee nw~
pesefnb Mejerj jefle jece meeW, meesF DeeojefnB megpeeve~

osn leefpe vesn-yeMe, Jeevej ces nvegceeve~~ (leguemeer oesneJeueer 142)
keveke yejve leve lespe efyejepee~ ceevengB DeHej efieefjve kej jepee~~
efmebnveeo keefj yeejefnb yeeje~ ueerueefnb ueeIeGB peueefOe DeHeeje~~
Yee0 nvegceeve peer kes mJeCe& kes meceeve megvoj Mejerj ceW lespe efJejepeves ueiee, ceevees Jes otmejs HeJe&lejepe megces ner Les~ eernvegceeve
peer ves yeejyeej efmebnveeo kejkes kene, ceQ Fme DeHeej meeiej kees KesueKesue ceW ueeBIe mekelee ntB~
meefnle menee jeJeveefnb ceejer~ DeeveGB FneB ef$eket GHeejer~~
peeceJeble ceQ HeBtGB leesner~ Gefele efmeKeeJeve oerpeng ceesner~~
Yee0 ceQ meneekeeW kes meefnle jeJeCe kees ceejkej uebkee kes DeeOeej ef$eketeeue HeJe&le kees GKee[kej eneB uee mekelee ntB, ns
peecyeJeeved peer! ceQ DeeHemes Het jne ntB, cegPes Gefele efMe#ee oerefpees~
d .
Flevee kejng leele legce peeF&~ meerleefnb osefKe kenng megefOe DeeF&~~
ve
leye efvepe Yegpe yeue jeefpeJevewvee~ keewlegke ueeefie mebie keefHe mesvee~~
er
b0 keefHe mewve mebie meBIeeefj efveefMeej jece meerleefnb DeeefvenQ~
es
R
$ewueeske HeeJeve megpeme megj cegefve veejoeefo yeKeeefvenQ~~
s
pees megvele ieeJele kenle mecegPele Hejce Heo vej HeeJeneR~
ht
jIegyeerj Heo HeeLeespe ceOegkej oeme leguemeer ieeJeneR~~
ig
R
Yee0 peecyeJeeved peer ves kene, ns leele! legce meceg Heej peekej Flevee kejes, eermeerlee kees osKekej meceg kes Fme Heej Deekej
ll
nce ueesieeW mes, megieerJe peer mes SJeb eerjece, ue#ceCe peer mes Gvekee meceeeej kenes, leye jepeerJeves$e YeieJeeved eerjece peer DeHeves ner
.A
YegpeeDeeW kes yeue mes Jeevejmesvee kees kesJeue keewlegke kes efueS mebie ueskej jeJeCe kee JeOe kejWies~ mebie ceW Jeevejermesvee ueskej
s
ya
je#emeeW kee mebnej kejkes YeieJeeved eerjece eermeerlee kees uebkee mes ues DeeeWies Deewj Gvekes leerveeW ueeske kees HeefJe$e kejves Jeeues
N
megeMe kees osJelee Deewj veejo Deeefo cegefveieCe yeKeeveWies~ efpeme megeMe kees megveles, ieeles Deewj mecePeles ngS meeOekeeeCeer HejceHeo
va
Hee peeles nQb, Gmeer megeMe kees eerjece kes eerejCekeceueeW kee oeme leguemeeroeme ieelee nw~
Se
oes0 YeJe Yes<epe jIegveeLe peme, megveefnb pes vej De veeefj~

th
efleve kej mekeue ceveesjLe, efme kejefnb ef$eefMejeefj~~30(ke)~~

ee
Yee0 YeJejesie keer Deew<eefOe eerjIegveeLe kes eMe kees pees vejveejer megveWies, Gvekes meYeer ceveesjLeeW kees ef$eefMeje kes Me$eg eerjece efme kej oWies~
P
veerueeslHeue leveg Meece, keece keesef MeesYee DeefOeke~

si
megefvee leemeg iegve ieece, peemeg veece DeIe Keie yeefOeke~~30(Ke)~~

ul
iT
Yee0 efpevekee Mejerj veerues keceue kes meceeve Meeceue nw, efpevekeer MeesYee kejes[eW keeceosJe keer MeesYee mes Yeer DeefOeke nw Deewj efpevekee veece
r
HeeHeHe Heef#eeeW kee JeOe kejves kes efueS JeeOe kes meceeve nw, Ssmes eYeg eerjece kes iegCeieCe kees megefvees DeLeJee efvejvlej megvevee eeefnes~
Sh
* ceemeHejeeCe, yeeF&meJeeB efJeeece *

11

20
mebosniebpeveb veece elegLe&meesHeeveb efkeef<kevOeekeeC[b mecHetCe&ced~

ht
ig
Fme ekeej mes mecHetCe& keefuekeueg<e kees ve kejves Jeeues ieesmJeeceer leguemeeroemeke=le eerjeceeefjleceeveme ceW mevosniebpeve veeceke elegLe&
yr
meesHeeve efkeef<kevOeekeeC[ mechetCe& nes ieee~ en eer meerleejece peer kees meceefHe&le nes~
op
eerjeceYeeeees&Ceke=lee YeeJeeLe&yeesefOeveererkee elegLe&meesHeeves ceevemes jeceleges~

C
efkeef<kevOeekeeC[ meceeHle
---
~~eer meerleejece~~
eer ieCesMeee vece:
d .
ve
er
es
R
s
ht
ig
Hebece meesHeeve
R
ll
megvojkeeC[
s .A
cebieueeejCe
ya
N
eer:
va
Se
th
ee
---
P
si
efJeefnleefJeHeguekegueefleuekeb efpelepeueefleuekeb Oe=les<egeueefleuekeced~

ul
iT
jeceb jIegkegueefleuekeb nleKeueefleuekeevegpeb Jevos~~

r
Sh
kevekekegOej kegueosnb yeueiegCeiesnb mecegmevosnced~

HeJevepeceLeJevosnb oefceleKeuesnb efJeceevesnced~~
11
20
velJee eerleguemeeroemeb megvojs megvojercenced~

ceevemes je<^Yee<eeeeb Yee<es YeeJeeLe&yeesefOeveerced~~
ht
ig
yr
ieesmJeeceer peer eermeerleejece veece mes YeieJeeved kees mcejCe kejles nQ Deewj eerieCeHeefle kees veceve kejles nQ~ YeieJeeved
op
eermeerleejece peer meJees&ke= osJelee kes He ceW efJepeeer nes jns nQ~ ieesmJeeceer eerleguemeeroeme eerjeceeefjleceeveme kes Hebece
C
meesHeeve megvojkeeC[ kes leerve MueeskeeW ceW cebieueeejCe emlegle kej jns nQ~
efJeMes<e- n keeC[eW kes veece efkemeer ve efkemeer Ievee mes peg[s ngS nQ~ yeeuekeeC[ YeieJeeved eerjece keer yeeueeJemLee
keer Ievee mes, DeeesOeekeeC[ DeeesOee keer Ievee mes, DejCekeeC[ Jeve keer Ievee mes, efkeef<kevOeekeeC[ yeeefue keer
Hegjer Deewj Gmekeer iegHee keer Ievee mes, egkeeC[ eerjecejeJeCe eg keer Ievee mes, GejkeeC[ Gej efoMee ceW Jele&ceeve
Gej keesmeue keer Ievee mes, DeLeJee eMveeW kes GejeW mes leLee eerjece kes Gej eefj$eeW mes peg[e nw, Hejvleg megvojkeeC[
efkemeer Ievee mes peg[e ngDee veneR eleerle neslee, efHej Fmekee DeeefokeefJe mes ueskej meYeer jeceeeCe jeefeleeDeeW ves
megvojkeeC[ ner veece keeeW jKee? Fme eMve kes eneB keg Gej efoes pee jns nQ~ Fme efJe<ee Hej efJemleej mes MeerIe ner
emlegle nesves Jeeueer cesjer Deieueer jevee eerjeIeJeke=HeeYee<e ceW efJeeej efkeee peeesiee~
HetJee&eeeeX keer o=ef mes FmeceW meye keg megvoj nw, eermeerlee keer kegMeuelee kee megvoj meceeeej nw Deewj Fmekes leerve cegKe
d .
Hee$e eerjece, nvegceeve SJeb meerlee peer yengle megvoj nQ, FmeefueS Fmekee veece megvoj nw~ Fme YeeJe kee Mueeske Fme ekeej
ve
er
nw
es
megvojs megvojes jece: megvojs megvoj: keefHe:~
R
s
megvojs megvojer meerlee megvojs efkevve megvojced~~
ht
ig
efpeme HeJe&le mes nvegceeve peer ketos Les, Gmekee Yeer megvojeeue veece nw~ eLee efmevOeg leerj Ske YetOej megvojceeveme,
R
ll
5.1.5. ceeveme peer keer o=ef mes FmeceW nvegceeve peer kee eefj$e nw Deewj ieesmJeeceer peer ves FmeceW Dee" yeej megvoj Meyo kee
.A
eeesie efkeee nw~ FmeceW YeieJeledke=Hee mes efJe<eeer, meeOeke, efme Fve leerveeW ekeej kes peerJe (efme nvegceeve peer, meeOeke
s
ya
efJeYeer<eCe peer Deewj efJe<eeer Megke) ves meeiej kee uebIeve efkeee Deewj Devle cebs YeieJeeved ves meeiej kee efveien efkeee, en
N
meye meewvoe& FmeceW meceeefnle nw~ Fmecebs Ske ner meeLe nvegceeve peer keer Yeefkele, meerlee peer kee meleerlJe Deewj YeieJeeved
va
eerjece keer Goejlee leLee DeelceefJeMJeeme JeefCe&le nw, FmeefueS Fmes megvojkeeC[ kene peelee nw~ Fmekee efJemleej
Se
eerjeIeJe ke=HeeYee<e ceW efkeee peeesiee~

th
ee
Meevleb MeeJeleceeceseceveIeb ieerJee&CeMeeefvleeob

P
yeeeMecYegHeCeervmesJeceefveMeb JesoevleJeseb efJeYegced~

si
ul
jeceeKeb peieoerJejb megjiegb ceeeeceveg<eb neEj

iT
Jevosnb keCeekejb jIegJejb YetHeeueet[eceefCeced~~1~~

r
Sh
Yee0 efveleMeeefvle mes mecHevve leLee efvejvlej Jele&ceeve DeLee&led efJeveeMejefnle, eceeCeeW mes hejs efve<HeeHe, osJeleeDeeW kees
11
Meeefvle osves Jeeues, yeee, efJe<Ceg, efMeJe SJeb Mes<e kes Yeer mesJe Deewj Fvekes eje mesefJele, De%eeveHe jeef$e mes jefnle, Jesoevle
20
kes eje (efJeefMeewleJeeo HejcHeje mes) peeveves eesie Deewj eeHe, meJe&JeeHeer, peieled kes F&MJej, yeeeefo mecHetCe& osJeleeDeeW
ht
ig
kes efHelee SJeb Deeeee&, YeJe, Yee Deewj YekeleeW kes ef$eleeHe kees njvesJeeues, keCee keer Keeefve leLee Yekeleebs Hej Denwlegkeer
yr
keCee kejvesJeeues, jIegkegue ceW es SJeb jIeg veeceke peerJe kes JejCeere, YekeleeW Hej ke=Hee kejves kes efueS ueeruee ceW ceveg<e
op
pewmee DeeejCe kejvesJeeues, mecHetCe& jepeeDeeW kes cegkegceefCe, eerjece veece mes efJeKeele, eernefj Hejyee Hejceelcee,
C
meekesleeefOeHeefle YeieJeeved eerjece kees ceQ leguemeeroeme Jevove kejlee ntB~

veevee mHe=ne jIegHeles oesmceoeres
meleb Jeoeefce e YeJeeveefKeueevlejelcee~
megvojkeeC[ 661
Yeefeb ee jIegHegJe efveYe&jeb ces

keeceeefooes<ejefnleb keg ceevemeb e~~2~~
Yee0 ns jIegheles DeLee&led mecHetCe& peerJeeW kes mJeeceer eerjece! nceejs oe ceW Deewj keesF& mHe=ne DeLee&led Jemleg kees eeHle
kejves keer Fe veneR nw, ceQ mele kenlee ntB, keeebsefke DeeHe meYeer peerJeeW kes Devlejelcee kes meeLe Devleee&ceer He mes
efJejepeles nQ~ ns jIegJebefMeeeW ceW es eYeg eerjece! cegPes YeJeYeej kees ve kejvesJeeueer Yeefkele oerefpees leLee cesjs ceve Deewj
d .
ve
cesjs eje jes pee jns eerjeceeefjleceeveme kees keeceeefo oes<eeW mes jefnle kej oerefpees DeLee&led cesjs ceve ceW keeceeefo oes<e ve
er
Deeves oerefpees Deewj cesjs eerjeceeefjleceeveme ceW Yeer keeceeefo oes<eeW kes JeCe&ve kejves mes cegPes jeske oerefpees~
es
R
DelegefueleyeueOeeceb mJeCe&MewueeYeosnb
s
ovegpeJeveke=Meevegb %eeefveveeceieieCeced~
ht
ig
mekeueiegCeefveOeeveb JeevejeCeeceOeerMeb
R
jIegHeefleJejotleb Jeelepeeleb veceeefce~~3~~
ll
.A
Yee0 legueveejefnle yeue kes YeJeve leLee Delegueveere yeueJeeues, YeieJeeved eerjece kes Yeer Oeece DeLee&led ceefvojmJeHe,
s
ya
mJeCe& kes HeJe&le megces kes meceeve DeeYeeJeeues efoJeMejerj mes egkele DeLeJee, mJeCe& kes HeJe&le megces kees Yeer efpememes DeeYee
N
eeHle ngF& Ssmes cebieuecee MejerjJeeues, je#emeHe Jeve SJeb je#emeeW kes Jeve DeMeeske Jeve kes efueS DeefivemJeHe, %eeefveeeW ceW
va
Se
DeieieCe DeLee&led eLece efieves peevesJeeues, meYeer Jew<CeJeesefele esiegCeeW kes keesMe, JeevejeW kes DeeefOekeeefjke F&MJej, jIegkegue
kes mJeeceer YeieJeeved eerjece kes es efJeMJeemeHee$e otle, Jeeeg osJelee kes meebkeefuHeke Heg$e nvegceeve peer cenejepe kees ceQ
th
ee
leguemeeroeme veceve kejlee ntB~

P
efJeMes<e- eneB eLece Mueeske Meeot&ue efJeeeref[le ceW efleere Mueeske Jemebleefleuekee ceW Deewj le=leere Mueeske ceeefueveer Je=e ceW
si
ul
kene ieee nw~

r iT
peeceJeble kes yeeve megneS~ megefve nvegceble oe Deefle YeeS~~

Sh
leye ueefie ceesefn HeefjKeng legce YeeF&~ meefn ogKe kebo cetue Heue KeeF&~~
11
peye ueefie DeeJeewb meerleefnb osKeer~ nesF keepe ceve nj<e efJeMes<eer~~
20
ht
Yee0 peecyeJeeved peer kes megneJeves Jeeve megvekej nvegceeve peer kes oe ceW Jes Jeeve yengle Des ueies~ nvegceeve peer ves
ig
yr
meYeer Jeevej JeerjeW mes kene, ns YeeF&! og:Ke menkej, kevo, cetue Deewj Heue Keekej leye leke legce ueesie Fmeer Gejer
op
meeiejle Hej cesjer eleer#ee kejvee peye leke ceQ eermeerlee kes oMe&ve kejkes Dee jne ntB DeLee&led cesjs Deeves leke keneR
C
Yeeievee veneR keee& nesiee, cesjs ceve ceW efJeMes<e n<e& nw~
efJeMes<e:- eneB nvegceeve peer keee&efmeef ceW kens ngS DeHeves mecyevOe ceW peesefle<e kee leermeje efmeevle emlegle kej jns nQ~
ieiee&eee& kes cele cebs eele:keeue ee$ee kejkes keeee&jcYe kejves mes keee&efme nes peelee nw~ Je=nmHeefle peer kes cele ceW ee$ee
kes eejcYe ceW megvoj Mekegve nesves mes keee&efme neslee nw~ Debefieje peer kes cele ceW ee$ee kes eejcYe ceW eefo ceve ceW Glmeen
nes leye keee&efmeef efveefMele peeveveer eeefnes Deewj YeieJeeved efJe<Ceg kes cele ceW eefo ee$ee kes eejcYe ceW yeeeCe kee
DeeMeerJee&o efceue peees leye keee& keer efmeef efve:mebefoiOe mecePe uesveer eeefnes~
G<e: eMemeles ieie&: Mekegveb leg ye=nmHeefle :~
Debefieje ceve Glmeenb efJee Jeekeeb peveeo&ve :~
Deme keefn veeF meyeefve kenB ceeLee~ euesG njef<e efne Oeefj jIegveeLee~~
d .
ve
efmebOeg leerj Ske YetOej megboj~ keewlegke ketefo e{sG lesefn THej~~
er
yeej yeej jIegyeerj meBYeejer~ lejkesG HeJevelevee yeue Yeejer~~
es
R
Yee0 Ssmee kenkej meYeer kees cemleke veJeekej, emevve neskej, jIegveeLe peer kees oe ceW OeejCe kejkes nvegceeve peer
s
ht
eue He[s~ meceg kes le Hej Ske megvoj HeJe&le Lee, DeLeJee megvojeeue veece kee Ske eOeeve HeJe&le Lee, nvegc eeve peer
ig
KesueKesue cesW Guekej Gmekes THej e{ iees~ efJeMeeue yeueJeeues, DeLeJee efJeHegue yeue kees OeejCe kejvesJeeues Jeeeg
R
ll
osJelee kes Heg$e nvegceeve peer leeieJeerjlee, oeeJeerjlee, efJeeeJeerjlee, HejeeceJeerjlee SJeb Oece&Jeerjlee kes cetle&mJeHe jIegkegue
.A
kes Jeerj YeieJeeved eerjece kees yeejcyeej meBYeejer DeLee&led mcejCe kejkes mecegle Hej efmLele Gme megvojeeue HeJe&le mes
s
Gues~ ya
N
va
pesefnb efieefj ejve osF nvegceblee~ euesG mees iee Heeleeue legjblee~~
Se
efpeefce DeceesIe jIegHeefle kej yeevee~ Sner YeeBefle euesG nvegceevee~~

th
Yee0 nvegceeve peer cenejepe efpeme megvojeeue HeJe&le Hej DeHeves ejCeeW kees efkeekej DeekeeMe ceeie& mes uebkee kes efueS
P ee
eues, nvegceeve peer kes ejCeeW mes oyeves kes keejCe Jen HeJe&le legjvle OeBmekej Heeleeue euee ieee~ efpeme ekeej jIegHeefle
si
YeieJeeved eerjece peer kes Oeveg<e mes te ngDee DeceesIe yeeCe ue#e keer Deesj leerJelee mes euelee nw, Fmeer ekeej mes YeieJeeved
ul
iT
eerjece peer kes megieerJeHe Oeveg<e mes tkej eerjeceyeeCeHe nvegceeve peer cenejepe DeHeves ue#e keer Deesj eue He[s~
r
Sh
peueefveefOe jIegHeefle otle efyeeejer~ ken cewveeke nesng ecenejer~~

11
oes0 nvetceeve lesefn Hejefme kej, Hegefve Hegefve keervn eveece~

20
jece keepe keervns efyeveg, ceesefn keneB efyeeeece~~1~~

ht
Yee0 peue kes keesMe meceg ves nvegceeve peer kees eerjece kee otle efJeeejkej DeHeves Devoj efHes ngS efnceeeue kes Heg$e
ig
yr
cewveeke mes kene, ns cewveeke! legce THej Deekej nvegceeve peer kee ece njCe kejes DeLee&led efvejeuecye DeekeeMe ceeie& ceW
op
peeles ngS nvegceeve peer eefo legce Hej efJeeece kej ueWies lees Gvekeer Lekeeve otj nes peeesieer~ (cewveeke ves Jewmee ner efkeee)
C
GvneWves DeLee&led cewveeke ves peue mes THej Deekej DeHeves THej efJeeece kejves kes efueS nvegceeve peer mes eeLe&vee keer, efHej
nvegceeve peer cenejepe ves DeHeves neLe mes cewveeke kees mHeMe& kejkes Hegve: eCeece efkeee Deewj yeesues, YeieJeeved eerjece kee
keee& efkees efyevee cessjs efueS efJeeece keneB nw? DeLee&led efJeeece lees leye keBiee peye meeiej Heej kejkes pevekeveefvoveer peer
kes oMe&ve kej uetBiee~
megvojkeeC[ 663
peele HeJevemegle osJeve osKee~ peevew kenB yeue yegef efyeMes<ee~~

megjmee veece Deefnve kew ceelee~ He"Sefve DeeF kener lesefnb yeelee~~
Yee0 osJeleeDeeW ves HeJeveHeg$e nvegceeve peer kees DeekeeMeceeie& mes uebkee peeles ngS osKee, leye Gvekes efJeMes<e yeue Deewj
yegef peeveves kes efueS DeLeJee nvegceeve peer kes yeue Deewj yegef kee JewefMede peeveves kes efueS megjmee veeceke meHeeX keer
ceelee kees nvegceeve peer kes Heeme Yespee~ megjmee ves Deekej en yeele kener
d .
ve
Deepeg megjve ceesefn oervn Deneje~ megvele yeeve ken HeJevekegceeje~~
er
jece keepe keefj efHeefj ceQ DeeJeewb~ meerlee keF megefOe eYegefnb megveeJeewb~~
es
leye legJe yeove Hewef"nGB DeeF&~ mele kenGB ceesefn peeve os ceeF&~~
R
keJevesng peleve osF veefnb peevee~ iemeefme ve ceesefn kensG nvegceevee~~
s
ht
ig
Yee0 Deepe osJeleeDeeW ves cegPes Deenej efoee nw, en megvekej HeJeveHeg$e nvegceeve peer ves en Jeeve kene, ceQ YeieJeeved
R
eerjece kee keee& kejkes ueew DeeTB Deewj eermeerlee kee meceeeej eYeg eerjece kees megvee otB, leye DeHeves DeeHe Deekej ceQ
ll
.A
legcnejs cegKe ceW eJesMe kej peeTBiee, ceQ mele kenlee ntB, ns ceeB! cegPes peeves oes~ megjmee efkemeer Yeer GHeee mes nvegceeve peer
s
ya
kees peeves veneR osleer nw, leye nvegceeve peer ves kene, lees efHej cegPes keeeW veneR Kee uesleeR?
N
peespeve Yeefj lesefnb yeove Hemeeje~ keefHe leveg keervn ogiegve efyemleeje~~
va
meesjn peespeve cegKe lesefnb "eT~ legjle HeJevemegle yeefeme YeeT~~

Se
peme peme megjmee yeove ye{eJee~ leemeg ogiegve keefHe He osKeeJee~~

th
Mele peespeve lesefnb Deeveve keervne~ Deefle ueIeg He HeJevemegle ueervne~~

P ee
yeove HeFef" Hegefve yeensj DeeJee~ ceeBieer efyeoe leeefn efmej veeJee~~
si
ceesefn megjvn pesefn ueeefie He"eJee~ yegefOe yeue cejce leesj ceQ HeeJee~~
ul
iT
Yee0 megjmee ves nvegceeve peer kees Keeves kes efueS Ske eespeve eeveer eej keesme Deewj Jele&ceeve keer ef mes yeejn
r
Sh
efkeueesceerj leke cegKe Hewueeee~ nvegceeve peer ves DeHeves Mejerj kee Gmemes ogiegCee efJemleej kej efueee~ megjmee ves DeHevee
11
cegKe meesuen eespeve leke Hewueeee, HeJeveHeg$e nvegceeve peer legjvle yeeerme eespeve kes nes iees~ pewmespewmes megjmee ves DeHevee
20
cegKe ye{eee JewmesJewmes nvegceeve peer ves Gmemes ogiegvee DeHevee He efoKee efoee~ megjmee ves DeHevee cegKe meew eespeve kee kej
ht
efueee, leye HeJeveHeg$e ngveceeve peer ves DeHevee yengle ese He kej efueee Deewj megjmee kes cegKe ceW eJesMe kejkes nvegceeve
ig
peer efHej yeenj Deees~ eueves keer Devegceefle ceeBieer Deewj Gmes DeLee&led megjmee kees cemleke veJeeee~ megjmee ves kene efke
yr
op
osJeleeDeeW ves cegPes efpeme keejCe mes Yespee Lee ceQves legcnejer yegef Deewj yeue kee Jen cece& Hee efueee~
C
oes0 jecekeepe meye keefjnG, legce yeue yegef efveOeeve~
DeeefMe<e ow megjmee eueer, njef<e eues nvegceeve~~2~~

Yee0 ns nvegceeve peer! legce mecHetCe& eerjece kee keee& kejesies, keeeWefke legce yeue Deewj yegef kes keesMe nes~ Fme ekeej
nvegceeve peer kees DeeMeerJee&o oskej megjmee osJeleeDeeW kes Heeme eueer ieF& Deewj nvegceeve peer Yeer emevve neskej Deeies eues~
efveefMeeefj Ske efmebOeg cenB jnF&~ keefj ceeee veYe kes Keie ienF&~~
peerJe pebleg pes ieieve G[eneR~ peue efyeueesefke efleve kew HeefjeneR~~
ienF enB meke mees ve G[eF&~ Sefn efyeefOe meoe ieieveej KeeF&~~
meesF ue nvetceeve les keervne~ leemeg keHe keefHe legjleefnb eervne~~
leeefn ceeefj ceelemegle yeerje~ yeeefjefOe Heej ieeG ceefleOeerje~~
d .
ve
Yee0 meceg ceW Ske efmebefnkee veeceke je#emeer jnleer Leer, Jen ceeee DeLee&led ue kejkes DeekeeMe kes Heef#eeeW kees Heke[
er
uesleer Leer~ DeekeeMe ceW pees Yeer essye[s peerJepevleg G[e kejles Les, Gvekeer peue cebs HejeF osKekej Jen Gme peerJe keer
es
eee Heke[ uesleer Leer, efpememes Jen peerJe G[ veneR mekelee Lee Deewj Jen veeres efiej peelee Lee~ Fme ekeej, Jen efvejvlej
R
DeekeeMeeejer Heef#eeeW kees Keeleer jnleer Leer~ Gmeves Jener ue nvegceeve peer mes Yeer efkeee, nvegceeve peer ves legjvle ner Gmekee
s
ht
keHe Heneeve efueee Deewj Deekeej ese yeveekej Gmekes Hes ceW eJesMe kej iees leLee DeHeves leerKes veKeebbs mes efmebefnkee kee
ig
Hes Hee[ efoee~ Oeerj yegefJeeues Jeeeg kes Heg$e nvegceeve peer efmebefnkee kees ceejkej meceg kes Heej eues iees~
R
leneB peeF osKeer yeve MeesYee~ iegbpele ebejerke ceOeg ueesYee~~
ll
.A
veevee le Heue Hetue megneS~ Keie ce=ie ye=bo osefKe ceve YeeS~~
s
ya
Yee0 meceg kes Gme oef#eCeer le Hej peekej nvegceeve peer ves Jeve keer MeesYee osKeer~ JeneB ceOeg kes ueesYe mes Yeewbjs iegBpeej
N
kej jns Les~ Heue Deewj Heg<Heebs mes megvoj Deveske Je=#e, He#eer Deewj nefjCe kes mecetn kees osKee pees nvegceeve peer kes ceve kees
va
Yee iees~
Se
Mewue efyeMeeue osefKe Ske Deeies~ lee Hej ketefo e{sG Yee leeies~~
th
Gcee ve keg keefHe kew DeefOekeeF&~ eYeg eleeHe pees keeueefnb KeeF&~~
ee
efieefj Hej eef{ uebkee leseEn osKeer~ keefn ve peeF Deefle ogie& efyeMes<eer~~
P
Deefle Glebie peueefveefOe engB Heemee~ keveke kees kej Hejce ekeemee~~
si
ul
Yee0 nvegceeve peer DeHeves meeceves Ske efJeMeeue HeJe&le DeLee&led ef$eketeeue kees osKekej Yee es[ Guekej Gme Hej
iT
e{ iees~ efMeJe peer, HeeJe&leer peer kees mecyeesefOele kejles ngS kenles nQ efke, ns Gcee! en nvegceeve peer keer keesF& DeefOekelee
r
Sh
veneR nw, en lees kesJeue eYeg eerjece kee eleeHe nw, pees keeue kees Yeer Kee peelee nw~ HeJe&le Hej e{kej nvegceeve peer ves
11
uebkee osKeer Gmekee Delevle efJeefMe efkeuee kene veneR pee mekelee Lee, Jen Delevle efJeMeeue Lee Deewj Gme efkeues kes
20
eejeW Deesj meceg Lee, pees KeeF& keer Yetefcekee efveYee jne Lee, Gme Hej mJeCe& mes yeves ngS Hejkeess kee Delevble es ekeeMe
ht
nes jne Lee~

ig
yr
b0 keveke kees efyeefe$e ceefve ke=le mebgojeelevee Ievee~

op
eGn n megye yeerLeer ee Hegj yeng efyeefOe yevee~~

C
iepe yeeefpe Keej efvekej Heoej jLe yeLeefve kees ievew~

yengHe efveefMeej petLe Deefleyeue mewve yejvele veefnb yevew~~1~~
Yee0 mJeCe& kee ogie& Deewj DeeMee&cee ceefCeeeW mes yeveees ngS Delevle Ieves megvoj YeJeve, eGn DeLee&led eej ekeej
kes ceeie&Jeeues mLeeve, yeepeej, megvoj jepeceeie&, ieefueeeB Fve meyemes megvoj uebkeeveiej yengle ekeej mes jceCeere yevee ngDee
megvojkeeC[ 665
Lee~ neLeer, Iees[s, KeejeW kes mecetn, Heoeefle mewefveke Deewj jLeeW kes mecetn efpevnW keewve efieve mekelee nw kes meefnle yengle
HeJeeues Delevle yeueMeeueer je#eme etLeeW mes egkele je#emeer mesvee kee JeCe&ve kejles veneR yevelee~
yeve yeeie GHeJeve yeeefkee mej ketHe yeeHeer meesnneR~
vej veeie megj iebOeye& kevee He cegefve ceve ceesnneR~~
kengB ceuue osn efyeMeeue Mewue meceeve Deefleyeue iepe&neR~
veevee DeKeejefve efYejefnb yeng efyeefOe Ske Skeve lepe&neR~~2~~
d .
ve
Yee0 Jeve, yeieeres, GHeJeve DeLee&led Geeve, JeeefkeeeW, leeueeye, kegSB yeeJeefueeeB megMeesefYele nes jner Leer~ ceveg<e, veeie,
er
osJelee Deewj ievOeJe& keveeDeeW kes He kees osKekej cegefveeeW kes ceve Yeer ceesefnle nes peeles Les~ keneR HeJe&l e kes meceeve
es
efJeMeeue MejerjJeeues Delevle yeueMeeueer ceuueieCe iejpeles Deewj lejpeles ngS Deveske DeKee[eW ceW yengle ekeej mes Ske
R
otmejeW mes efYe[les DeLee&led ceuueeg kejles Deewj Skeotmejs kees [eB jns Les~
s
ht
keefj peleve Ye keesefve efyeke leve veiej engB efoefMe j#eneR~
ig
R
kengB ceefn<e ceeveg<e Oesveg Kej Depe Keue efveMeeej Ye#eneR~~
ll
Sefn ueeefie leguemeeroeme Fve keer keLee mebsHeefnb kener~
.A
jIegyeerj Mej leerjLe Mejerjefve leeefie ieefle HewnQ mener~~3~~
s
ya
Yee0 Fme ekeej mes Yeebkej MejerjJeeues kejes[eW je#eme Jeerj eejebs Deesj veiej keer j#ee kej jns Les Deewj keneR
N
Keueeke=efle Jeeues je#eme, YeQmeeW, ceveg<eeW, ieewDeeW, ieOeeW Deewj yekejeW kees Kee peeles Les~ leguemeeroeme peer ves Fvekeer keLee
va
FmeefueS meb#esHe ceW kener, keeeWefke es jIegJeerj eerjece kes yeeCeHe leerLeeX ceW DeHeves MejerjeW kee leeie kejkes megvoj ieefle Hee
Se
peeeWies~
th
oes0 Hegj jKeJeejs osefKe yeng, keefHe ceve keervn efyeeej~

ee
Deefle ueIeg He OejeQ efveefMe, veiej kejeQ Hewmeej~~3~~

P
Yee0 yengle mes veiej kes j#ekeeW kees osKekej Jeevejes nvegceeve peer ves ceve ceW efJeeej efkeee efke, yengle esemee He
si
ul
OeejCe kej uetB Deewj jeef$e ceW ner veiej ceW eJesMe keB~
iT
ceMeke meceeve He keefHe Oejer~ uebkeefn euesG megefceefj vejnjer~~

r
Sh
veece uebefkeveer Ske efveefMeejer~ mees ken euesefme ceesefn efvebojer~~

11
peevesefme veeefn cejce Me" ceesje~ ceesj Denej uebke kej eesje~~
20
Yee0 nvegceeve peer ves ceMeke kes meceeve DeHevee esemee He yevee efueee DeLee&led cej kee He veneR yeveeee, efkevleg
ht
cej kes meceeve ese JeevejHe ner yeveeee Deewj Heg<eeW cebs efmebn eerjece kee mcejCe kejkes uebkee kees eue He[s~
ig
uebkeeej Hej uebefkeveer veece keer Ske je#emeer Leer~ Gmeves kene, Dejs og Jeevej! cesje efvejeoj kejkes uebkee ceW eues pee
yr
jns nes~ Dejs Me"! let cesje cece& veneR peevelee~ uebkee kes eesj cesjs Deenej nesles nQ, DeLee&led pees eesjer mes uebkee ceW eJesMe
op
kejlee nw, Gmes ceQ Kee uesleer ntB~

C
cegef"kee Ske leeefn keefHe nveer~ efOej yecele Oejveer {veceveer~~

Hegefve mebYeeefj G"er mees uebkee~ peesefj Heeefve kej efyevee meMebkee~~
peye jeJeveefnb yee yej oervne~ euele efyejbefe kene ceesefn eervne~~
efyekeue nesefme peye keefHe kes ceejs~ leye peevesmeg efveefMeej mebIeejs~~
leele ceesj Deefle Hegve yentlee~ osKesGB veeve jece kej otlee~~
Yee0 nvegceeve peer ves Gmes Ske nukeer cegefkee ceejer Deewj uebefkeveer jkele kee Jeceve kejleer ngF&, ueg{keleer ngF& He=LJeer Hej
efiej He[er~ efHej Jen uebefkeveer mecYeeuekej G"er Deewj neLe pees[kej YeeYeerle ngF& nvegceeve peer mes eeLe&vee kejves ueieer~
peye jeJeCe kees yeee peer ves Jejoeve efoee Lee, leye eueleseueles yeee peer ves cegPes Ske Heneeve yeleeF& Leer efke ns
uebefkeveer! peye Jeevej keer cegefkeeenej mes efJekeue nes peevee Gmeer mecee peeve uesvee efke Deye je#emeeW kee mebnej efveke
nw~ Deepe ceQ legcnejs enej mes efJekeue ngF& DeLee&led Deye lees efveke YeefJe<e cebs eerjece kes efJejesOeer je#emeeW kee mebnej nes
peeesiee~ ns leele! cesje lees Deepe yengle DeefOeke HegCe Goe ngDee nw~ ceQves DeHeves ves$eeW mes eerjece kes otle DeeHe eernvegceeve
d .
peer kees osKe efueee~
ve
er
oes0 leele mJeie& DeHeJeie& megKe, Oeefje leguee Ske Debie~
es
letue ve leeefn mekeue efceefue, pees megKe ueJe melemebie~~4~~
R
s
Yee0 ns leele! mJeie& Deewj cees#e kes megKe kees lejepet kes Ske Heue[s Hej jKee peees Deewj otmejs Heue[s Hej Ske #eCe kes
ht
melmebie kee megKe jKee peees lees pees Ske #eCe kes melmebie kee megKe nw Gmes meYeer mJeie& Deewj DeHeJeie& kes megKe efceuekej
ig
R
Yeer veneR legefuele kej Heeles DeLee&led Ske #eCe kes melmebie keer leguevee ceW mJeie& Deewj cees#e kes megKe Yeer veneR Dee Heeles~ Deepe
ll
ceQ mJeie& Deewj cees#e oesveeW ner megKeeW keer DeHes#ee DeefOeke megKe kee DevegYeJe kej jner ntB~ DeeHe pewmes mevle kee Ske #eCe
.A
kee Yeer melmebie cesjs efueS Heee&Hle nw~
s
ya
eefyeefMe veiej keerpew meye keepee~ oe jeefKe keesmeueHegj jepee~~
N
Yee0 keesmeueHegj DeLee&led eerDeeesOee kes cenejepe YeieJeeved eerjece kees oe ceW OeejCe kejkes uebkeeveiej cebs eJesMe kej
va
Se
peeFess~ DeeHe YeieJeeved eerjece kee mecHetCe& keee& keerefpees~ (en kenkej uebefkeveer egHe nes ieF& Deewj YegMegefC[ peer ie[
peer kees meeJeOeeve kejles ngS yeesues)
th
ee
iejue megOee efjHeg kejefnb efceleeF&~ ieesHeo efmebOeg Deveue efMeleueeF&~~

P
ie[ megces jsveg mece leener~ jece ke=Hee keefj efeleJeefnb peener~~
si
Yee0 ns ie[ osJe! eYeg eer jece peer efpemekees ke=Hee kejkes efvenej uesles nQ Gmekes efueS efJe<e, Dece=le nes peelee nw, Me$eg
ul
iT
efce$elee kejves ueieles nQ, meceg ieew kes Kegj kes meceeve ese Deewj efuee nes peelee nw, Deefive Meerleue nes peelee nw Deewj
r
megces HeJe&le Oetue kes meceeve nes peelee nw, pewmee efke nvegceeve peer kes efueS ngDee~ Gvekes efueS megjmee kee efJe<e Dece=le yeve
Sh
ieee, eyeueMe$eg uebefkeveer ves Gvemes efce$elee keer, meceg ieee kes Kegj mes ese nes ieee, uebkee ceW ueieer Deeie nvegceeve peer
11
kes efueS Meerleue nes ieF& Deewj megces HeJe&le kes meceeve efJeMeeue jeJeCe kee eYeeJe Oetefue kes meceeve nes ieee~
20
Deefle ueIeg He OejsG nvegceevee~ Hew"e veiej megefceefj YeieJeevee~~

ht
ceefvoj ceefvoj eefle keefj MeesOee~ osKes penB lenB Deieefvele peesOee~~
ig
yr
ieeG oMeeveve cebefoj ceeneR~ Deefle efyeefe$e keefn peele mees veeneR~~
op
Meeve efkeS osKee keefHe lesner~ cebefoj cenB ve oerKe yewosner~~

C
YeJeve Ske Hegefve oerKe megneJee~ nefj cebefoj lenB efYevve yeveeJee~~
Yee0 nvegceeve peer ves efHej yengle ese (Jeevej kee) He OeejCe efkeee Deewj YeieJeeved eerjece kee mcejCe kejkes jeJeCe
kes veiej ceW eJesMe efkeee~ eleske ceefvoj ceW eermeerlee keer Keespe kejkes nvegceeve peer ves peneBleneB Deveske eeseDeeW kees
osKee~ nvegceeve peer jeJeCe kes YeJeve ceW iees Jen Delevle efJeefe$e Lee DeLee&led efJeke=leefJeueemeer efe$eeW mes egkele Lee~ Jen
kene veneR pee mekelee DeLee&led Gme DeMueerue o=Me kee JeCe&ve cesjs JeMe kee veneR nw~ nvegceeve peer ves jeJeCe kees Meeve
megvojkeeC[ 667
efkees ngS osKee, Hej jeJeCe kes YeJeve cebs efJeosnveefvoveer eermeerlee veneR efoKeeR, efHej nvegceeve peer ves Ske megvoj YeJeve osKee
JeneB Hej Deueie mes nefj DeLee&led jeceeefYeOeeve eernefj YeieJeeved eerjece kee ceefvoj yeveeee ieee Lee~ cebefojb efleuekeb eeskeleb
keesMe kes Devegmeej Gme YeJeve ceW oerJeej ceW Keeso kej TOJe&HegC[^ kee efevn yeveeee ieee Lee~ DeLeJee nvegceeve peer ves
eleske je#eme YeJeve kes heeme yeves ngS eleske cebefoj ceW meerlee peer kees {Bt{e, keeeWefke nvegceeve peer kes ceve ceW en
efveMee lees Lee ner efke meerlee peer efkemeer Yeer heefjefmLeefle ceW jeJeCe kes Devle:hegj ceW veneR pee mekeleeR Deewj ve ner jeJeCe
meerlee peer kees yeuehetJe&ke Deheves YeJeve ceW ues pee mekelee nw, keeeWefke Gmes veue ketyej kee eehe nw~ FmeerefueS nvegceeve peer
d .
ve
ves je#emeeW kes YeJeveeW kes heeme yeves ngS cebefojeW DeLee&led hetpee ie=n ceW ner meerlee peer kees {Bt{e Devle ceW jeJeCe kes Yeer YeJeve
er
kes heeme yeves ngS ceefvoj DeLee&le hetpee ie=n ceW Yeer peekej nvegceeve peer ves meerlee peer kees vener osKee~ Fmekes efJehejerle JeneB
es
hetpee kes efueS Deekej meeses ngS jeJeCe kees ner nvegceeve peer ves osKee~ Devevlej efJeYeer<eCe kes YeJeve kes heeme eer Jew<CeJe
R
hejcheje kee cebefoj osKekej nvegceeve peer emeVe ngS~
s
ht
ig
oes0 jeceeegOe Debefkele ie=n, MeesYee yejefve ve peeF~
R
veJe legueefmekee ye=bo lenB, osefKe nj<e keefHejeF~~5~~
ll
.A
Yee0 eerjece kes DeeegOe Oeveg<eyeeCe mes GlkeerCe& Gme YeJeve keer MeesYee kee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ JeneB vees
s
leguemeer Je=#eeW kes mecetneW kees osKekej Jeevejjepe nvegceeve peer, DeLeJee keefHe DeLee&led JeevejeW kes jee DeLee& led mecHetCe&
OevemJeHe eernvegceeve peer emevve ngS~ ya
N
va
efJeMes<e mebmke=le ceW Oeve kees jw Deewj jee Yeer kenles nQ~ HeeefCeefve ves jeeew nefue (Hee0De07.2.5) mes nueeefo
Se
efJeYeefkeleeeW ceW jw Meyo kees Deekeejevlee DeeosMe efkeee nw Deewj keb jece esceece=leb efHeJeefvle es les keHee: les<eeb
th
jee: DeLee&led eerjeceesceece=le kee Heeve kejvesJeeues Jew<CeJepeve kes Yeer nvegceeve peer meJe&mJe nQ~
ee
uebkee efveefMeej efvekej efveJeemee~ FneB keneB meppeve kej yeemee~~

P
ceve cenB lejke kejw keefHe ueeiee~ lesner mecee efyeYeer<eve peeiee~~
si
ul
jece jece lesefn megefcejve keervne~ oe nj<e keefHe meppeve eervne~~

iT
Yee0 eernvegceeve peer ceve ceW efJeeej kejves ueies efke, uebkee lees YeieJeled efJejesOeer je#eme mecetneW kee efveJeememLeeve nw,
r
Sh
eneB meppeve DeLee&led eerJew<CJepeve kee efveJeeme keneB nes mekelee nw? Gmeer mecee efJeYeer<eCe peer peie iees, GvneWves jece
11
jece kee GeejCe kejkes YeieJeeved eerjece kee mcejCe efkeee~ nvegceeve peer meppeve DeLee&led eerJew<CJe kees Heneevekej
20
oe ceW emevve ngS~

ht
efJeMes<e- eneB oes yeej eegkele ngS meppeve Meyo Jew<CeJe kee Heee&eJeeeer nw GHeefve<eoeW ceW YeieJeeved kees meled kene ieee
ig
yr
nw, GvneR meled DeLee&led Hejceelcee kes peve eeveer mesJeke kees meppeve kenles nQ~
op
Sefn meve nef" keefjnGB Heefneeveer~ meeOeg les nesF ve keejpe neveer~~
C
efyee He Oeefj yeeve megveeS~ megvele efyeYeer<eve Gef" lenB DeeS~~
Yee0 nvegceeve peer ves efveMee efkeee efke ceQ Fme Jeefkele mes n"eled Heefjee keBiee, keeeWefke meeOeg mes keYeer keee& keer
neefve veneR nesleer~ es meeOegHeg<e nQ FmeefueS Fvekes cegKe mes peieves kes HeMeeled meJe&eLece eerjeceveece kee GeejCe ngDee~
nvegceeve peer ves yeeeCe kee He OeejCe kejkes Jeeve megveeee DeLee&led eermeerleejece keer Oegefve megveeF&, en megveles ner
efJeYeer<eCe peer G"kej JeneB eues Deees~
keefj eveece HetBer kegMeueeF&~ efyee kenng efvepe keLee yegPeeF&~~
keer legce nefj oemeve cenB keesF&~ ceesjs oe eerefle Deefle nesF&~~
keer legce jece oerve Devegjeieer~ Deeeng ceesefn kejve ye[Yeeieer~~
Yee0 yeeeCe JesMeOeejer nvegceeve peer kees eCeece kejkes efJeYeer<eCe peer ves kegMeue Heter, ns yeeeCeosJe! DeHeveer keLee
mecePeekej keefnes, keee DeeHe YeieJeeved eerjece kes oemeeW ceW mes keesF& Ske nQ, keeeWefke cesjs oe ceW Delevle eerefle DeLee&led
YeieJeeved kes eefle esceYeeJevee nes jner nw~ keee DeeHe oerveeW Hej Devegjeie kejvesJeeues mJeeb YeieJeeved eerjece nw,b pees cegPes
d .
ve
ye[Yeeieer yeveeves kes efueS meeiejHeej kejkes uebkee ceW Deees nQ?
er
oes0 leye nvegceble kener meye, jece keLee efvepe veece~
es
megvele pegieue leve Hegueke ceve, ceieve megefceefj iegve ieece~~6~~
R
Yee0 leye nvegceeve peer ves efJeYeer<eCe peer kes meeceves mecHetCe& eerjecekeLee Deewj DeHevee veece Yeer kene~ Fme ekeej nvegceeve
s
ht
peer mes egieue DeLee&led eerjecekeLee Deewj eerjecekeLeeJeeeke nvegceeve kee veece megveles ner efJeYeer<eCe peer kes Mejerj ceW
ig
jesceebe nes Deeee Deewj eYeg kes iegCeieeceebs kee mcejCe kejkes efJeYeer<eCe kee ceve eerjeceiegCecenemeeiej ceW [tye ieee~
R
megveng HeJevemegle jnefve nceejer~ efpeefce oMeveve cenB peerYe efyeeejer~~
ll
.A
leele keyengB ceesefn peeefve DeveeLee~ keefjnQ ke=Hee Yeevegkegue veeLee~~
s
leeceme leveg keg meeOeve veeneR~ eerefle ve Heo mejespe ceve ceeneR~~
ya
Deye ceesefn Yee Yejesme nvegceblee~ efyeveg nefj ke=Hee efceueefnb veefnb meblee~~
N
peew jIegyeerj Devegien keervne~ leew legce ceesefn ojme nef" oervne~~
va
Se
Yee0 efJeYeer<eCe peer yeesues, ns HeJeveHeg$e nvegceeve peer! megefvees, uebkee cebs cesje jnvee Gmeer ekeej nw, pewmes oeBleeW kes yeere
efyeeejer peerYe DeHeveer j#ee kejleer ngF& jn uesleer nw~ ns leele! keee cegPes DeveeLe peevekej mete&kegue kes veeLe YeieJeeved
th
eerjece cegPe Hej keYeer ke=Hee kejWies, keeeWefke cesje Mejerj leceesiegCeer nw, cesjs Heeme keg Yeer meeOeve veneR nw Deewj eYeg eerjece
ee
kes eerejCekeceueeW ceW esce Yeer veneR nw~ ns nvegceeve peer! Deye cegPes Yejesmee nes ieee nw efke, eYeg cegPe Hej ke=Hee kej jns
P
si
nQ, keeeWefke eernefj keer ke=Hee kes efyevee mevle veneR efceueles, eefo jIegkegue kes Jeerj eerjece ves cegPe Hej Devegien efkeee leYeer
ul
lees DeeHeves n"HetJe&ke cegPes oMe&ve efoee~

iT
megveng efyeYeer<eve eYeg kew jerleer~ kejefnb meoe mesJeke Hej eerleer~~
r
Sh
kenng keJeve ceQ Hejce kegueervee~ keefHe ebeue meyeneR efyeefOe nervee~~
eele uesF pees veece nceeje~ lesefn efove leeefn ve efceuew Deneje~~
11
20
oes0 Deme ceQ DeOece meKee megveg, ceesnt Hej jIegyeerj~

keervner ke=Hee megefceefj iegve, Yejs efyeueeseve veerj~~7~~
ht
ig
Yee0 nvegceeve peer yeesues, ns efJeYeer<eCe peer! eYeg eerjece peer keer Heefle megefvees, Jes DeHeves mesJeke Hej efvejvlej esce kejles
yr
nQ~ Yeuee yeleeDees, ceQ keewve mes Gekegue ceW GlHevve ngDee Jeefkele ntB, ceQ ebeue Jeevejeesefve ceW GlHevve ngDee Deewj meYeer
op
efJeefOeeeW mes nerve ntB~ eneB leke keer pees Yeer eele:keeue nce JeevejeW kee veece ues ues Gme efove Gmekees Yeespeve veneR efceuelee~
C
ns efce$e! megefvees, ceQ Ssmes DeOece Jeevej peeefle ceW GlHevve ngDee cegPe Hej Yeer jIegJeerj eerjece ves ke=Hee kej oer~ eYeg kes iegCeeW
kee mcejCe kejkes nvegceeve peer kes ves$eeW ceW peue Yej Deeee, DeLeJee, nvegceeve peer kes ves$e peue mes Yej iees~
efJeMes<e- eneB nvegceeve peer ves DeHeves owve kee Heefjee osles ngS efJeYeer<eCe peer mes en kene efke pees eele:keeue nceeje
veece ues ueW Gme efove Gmes Yeespeve veneR efceuelee~ eYeg keer ke=Hee kes Henues Jeevej peeefle kes He#e ceW Yeues ner en Jeekee
keg DebMeeW ceW eLeeLe& jne nes Hejvleg eYeg keer ke=Hee kes HeMeeled Fmekee DeLe& owve kes meeLemeeLe keg Deewj Yeer mecePevee
megvojkeeC[ 669
eeefnS~ mejmJeleer peer ves nvegceeve peer mes en kenueJeeee efke eerjeceke=Hee kes Devevlej eele:keeue pees nceeje veece ues
ueslee nw Gme efove Gmes Denej DeLee&led ceve kees mebmeej keer Deesj ues peevesJeeues Fefve kes efJe<ee veneR efceueles DeLee&led
Gmekee Jen mecHetCe& efove eerjececee jnlee nw~ DeLeJee mebmke=le ceW YeieJeeved efMeJe peer kees nj kenles nQ, nj DeLee&led efMeJe
peer kes efee eerjeceveece kees nej kenles nQ Deewj Gme nej eeves eerjeceveece mes efJe keece kees Denej kenles nQ~ Dele:
pees eele:keeue nceeje veece ues ueslee nw lesefn efove leeefn ve efceuew Deneje DeLee&led Gme efove Gmekees Denej eeves nej
eerjece mes efJe keece veneR efceuelee~ eele:keeue nvegceeve peer kes mcejCecee$e mes meeOeke kee Jen mecHetCe& efove
d .
eerjececee ner jnlee nw nj: efMeJe: lemesob nejced jeceveece nej efJe: Denej: keece:~
ve
er
peevelentB Deme mJeeefce efyemeejer~ efHejefnb les keens ve nesefn ogKeejer~~
es
Sefn efyeefOe kenle jece iegve ieecee~ HeeJee Deefveyee&e efyeeecee~~
R
Yee0 peeveles ngS Yeer Ssmes mJeeceer eYeg eerjece kees Yetuekej pees ueesie FOejGOej Yekeles nQ, Jes keeeW veneR og:Keer
s
ht
neWies? Fme ekeej eerjece kes iegCeieece kenles ngS nvegceeve peer ves DeefveJe&eveere efJeeece eeHle kej efueee DeLee&led nveggceeve
ig
R
peer keer eefle%ee kes Devegmeej efJeYeer<eCe peer kes efceueves mes eerjecekeee& kee efveMee nes ieee Deewj GvnW efJeeece efceue
ll
ieee~
.A
Hegefve meye keLee efyeYeer<eve kener~ pesefn efyeefOe pevekemeglee lenB jner~~
s
ya
leye nvegceble kene megveg Yeelee~ osKeer enGB peevekeer ceelee~~
N
pegiegefle efyeYeer<eve mekeue megveeF&~ euesG HeJevemegle efyeoe kejeF&~~
va
Yee0 efHej efJeYeer<eCe peer ves nvegceeve peer kees Jen meye keLee megveeF&, efpeme ekeej pevekeveefvoveer eermeerlee uebkee keer
Se
DeMeeske Jeeefkee ceW jn jner LeeR~ leye nvegceeve peer ves kene, ns Yewee! megefvees, ceQ ceelee peevekeer peer kes oMe&ve kejvee
th
ee
eenlee ntB~ efJeYeer<eCe peer ves nvegceeve peer kees mecHetCe& egefkele megveeeer Deewj nvegceeve peer efJeYeer<eCe peer mes efJeoe ues kej,
P
DeLee&led Devegceefle ueskej DeMeeske Jeeefkee kes efueS eue He[s~

si
Oeefj meesF He ieeG Hegefve lenJeeB~ yeve DeMeeske meerlee jn penJeeB~~

ul
iT
osefKe ceveefn ceve keervn eveecee~ yew"seEn yeerefle ieF& efveefMe peecee~~
r
ke=Me leveg Meer<e pee Ske yesveer~ peHeefle oe jIegHeefle iegve esveer~~
Sh
oes0 efvepe Heo veeve efoS ceve, jece ejve cenB ueerve~
11
Hejce ogKeer Yee HeJevemegle, osefKe peevekeer oerve~~8~~

20
le HeuueJe cenB jne uegkeeF&~ kejF efyeeej kejewb kee YeeF&~~

ht
Yee0 efHej eernvegceeve peer Jener DeLee&led efJeYeer<eCe peer kee He OeejCe kejkes JeneB iees peneB DeMeeske Jeeefkee ceW
ig
yr
YeieJeleer meerlee peer jn jner LeeR~ GvnW osKekej nvegceeve peer ves ceve ceW ner eCeece kej efueee, Deewj nvegceeve peer kes yew"s-
op
yews"s Ske enj jele yeerle ieF&~ meerlee peer kee Mejerj ogye&ue nes ieee Lee~ efmej Hej pee kee Ske pet[e Lee, oe ceW
C
jIegkegue kes veeLe YeieJeeved eerjece kes iegCeeW keer esefCeeeW, DeLee&led iegCe efJeYeeieeW kee peHe kej jner LeeR~ (YeieJeeved eerjece
peer kes iegCeeW kes SsMJee&, meewvoe& Deewj ceeOege& veeceke leerve efJeYeeie nQ, GvneR kee eermeerlee efJeYeeieMe: mcejCe kej jner
LeeR)~ eermeerlee peer ves ves$eeW kees DeHeves ejCeeW ceW ueiee jKee Lee Deewj Gvekee ceve YeieJeeved eerjece kes eerejCeeW ceW ueerve
Lee~ Fme ekeej peevekeer peer kees oerve DeJemLee ceW osKekej HeJeveHeg$e nvegceeve peer Delevle og:Keer ngS~ nvegceeve peer
DeMeeskeJe=#e kes HeuueJe ceW efHes jns Deewj efJeeej kejves ueies efke, ns YeeF&! Deye ceQ keee keB?
lesefn DeJemej jeJeve lenB DeeJee~ mebie veeefj yeng efkeS yeveeJee~~
yeng efyeefOe Keue meerleefnb mecegPeeJee~ meece oeve Yee Yeso osKeeJee~~
ken jeJeve megveg megcegefKe meeeveer~ ceboesojer Deeefo meye jeveer~~
leJe Devegejer kejGB Heve ceesje~ Ske yeej efyeueeskeg cece Deesje~~
Yee0 Gmeer DeJemej Hej yenglemeer e=bieej keer ngF& veeefjeeW kees meeLe ueskej jeJeCe JeneB Deeee~ Gme Keue ves eermeerlee
kees yengle ekeej mes mecePeeee~ Gmeves meece, oeve, Yee Deewj Yeso kee Yeer eoMe&ve efkeee~ jeJeCe ves kene, ns megcegKeer! ns
d .
ve
elegj meerles! megefvees, cesje eCe nw, legce Ske yeej cesjer Deesj osKe uees lees ceQ ceboesojer Deeefo meYeer jeefveeeW kees legcnejer
er
mesefJekee yevee otBiee~
es
le=ve Oeefj Dees kenefle yewosner~ megefceefj DeJeOeHeefle Hejce mevesner~~
R
megveg oMecegKe Keeesle ekeemee~ keyengB efke veefueveer kejF efyekeemee~~
s
ht
Deme ceve mecegefPee kenefle peevekeer~ Keue megefOe veefnb jIegyeerj yeeve keer~~
ig
Me" metves nefj Deevesefme ceesner~ DeOece efveueppe ueepe veefnb leesner~~
R
ll
Yee0 HejceesceemHeo DeeesOeeHeefle eerjece kee leLee DeeesOee kes HetJe& jepee eeroMejLe kes HejceesceemHeo YeieJeeved
.A
eerjece kee mcejCe kejkes eermeerlee peer eflevekes kee Dees kejkes DeLee&led DeHeves Deewj jeJeCe kes yeere JeJeOeeve He ceW
s
ya
eflevekes kees jKekej kenves ueieerb, ns jeJeCe! megve, keneR pegievet kes ekeeMe mes keceefueefve efJekeeme kej mekeleer nw,
N
pevekeveefvoveer eermeerlee kenleer nQ, legcnW Yeer Fmeer ekeej ceve cebs mecePevee eeefnes~ ns Keue! keee legPes jIegkegue kes Jeerj
va
YeieJeeved eerjece kes yeeCe kee meceeeej veneR efceuee~ DeLeJee, jIegHeefle kes yeeCemJeHe nvegceeve peer kes Deeieceve kee
Se
meceeeej veneR efceuee~ Dejs Me"! let cegPes metves ceW DeLee&led eerjece, ue#ceCe mes jefnle kegefee ceW mes egje ueeee, Dejs
th
DeOece, efveue&ppe legPes lees ueppee ner veneR nw~

ee
efJeMes<e JeJeOeeve kes He ceW le=Ce kees jKee, keeeWefke le=Ce Yetefce mes GlHevve nesves kes keejCe eermeerlee kee YeeF& nw~
P
si
DeLeJee, jeJeCe pees uebkee eermeerlee kees GHenej kes He ceW osvee eenlee nw Jen le=Ce kes meceeve nw Deewj Jen MeerIe ner le=Ce
ul
kes meceeve peuekej jeKe nes peeesiee~ DeLeJee, efpeve eerjece kes efueS eeroMejLe ves le=Ce kes meceeve DeHevee Mejerj es[
iT
efoee, eerYejle ves le=Ce kes meceeve Yet<eCe, Jem$e Deewj Yeesie es[s, ue#ceCe peer ves le=Ce kes meceeve osn, iesn kee mecyevOe
r
Sh
es[e, mevlepeve le=Ce kes meceeve mJeie&DeHeJeie& es[ osles nQ Deewj Yekelepeve le=Ce kes meceeve efJe<ee efJeueeme es[ osles nQ,
11
Gve eYeg kes esce kes mece#e jeJeCe keer uebkee le=Ce mes Yeer leg nw~ DeLeJee, eermeerlee DeHeveer eesOeeefive ceW jeJeCe kees
20
Yemce kej mekeleer nQ, Hejvleg GvneWves le=Ce kees JeJeOeeve kes He ceW jKee, keeeWefke eerjece otJee&oue kes meceeve Meeceue nQ,
eLee jeceb otJee&oue Meeceb~ Fmekes Deewj Yeer YeeJe eerjeIeJeke=HeeYee<e ceW GHeueyOe kejees peeeWies~
ht
ig
oes0 DeeHegefnb megefve Keeesle mece, jeceefnb Yeeveg meceeve~

yr
He<e yeeve megefve keeef{ Deefme, yeesuee Deefle efKeefmeeeve~~9~~

op
C
Yee0 DeHeves kees pegievet kes meceeve Deewj YeieJeeved eerjece peer kees mete&veejeeCe kes meceeve megvekej leLee eermeerlee kes cegKe
mes Delevle ke"esj Jeeve megvekej Delevle KeerPee ngDee jeJeCe leueJeej efvekeeuekej yeesuee
meerlee leQ cece ke=le DeHeceevee~ keefnGB leJe efmej keef"ve ke=Heevee~~
veeefnb le meHeefo ceeveg cece yeeveer~ megcegefKe nesefle ve le peerJeve neveer~~
megvojkeeC[ 671
Yee0 ns meerles! letves cesje DeHeceeve efkeee nw~ ceQ DeHeves keef"ve leueJeej mes lesje efmej kee otBiee~ ns megvoj cegKeJeeueer
meerlee! veneR lees MeerIe ner cesjer JeeCeer ceeve ues DeveLee lesjs peerJeve keer neefve nes jner nw~
Meece mejespe oece mece megboj~ eYeg Yegpe keefj kej mece oMekebOej~~
mees Yegpe keb" efke leJe Deefme Ieesje~ megveg Me" Deme eceeve Heve ceesje~~
Yee0 eermeerlee peer yeesueerb, ns omekebOeesJeeues og jeJeCe! megve, lesjer leueJeej mes cesje efmej ke ner veneR mekelee~ pees
.
YeieJeeved eerjece keer Yegpee veerues keceue keer ceeuee kes meceeve megvoj nw Deewj neLeer kes metB{ kes meceeve mego={ Deewj
d
ve
efJeMeeue nw, Jener Yegpee cesjs keC" ceW He[sieer, lesjer Ieesj leueJeej cesjs keC" kees kewmes mHeMe& kej mekeleer nw, cesjer Ssmeer
er
eceeefCeke eefle%ee nw~
es
R
efJeMes<e- eneB Deye leke kes erkeekeejeW ves pees DeLe& efueKee nw efke ee lees eYeg keer Yegpee cesjs ieues ceW He[sieer ee lees lesjer
s
leueJeej en DeLe&, DeveLe& nw Deewj erkeekeejeW kee Yece Yeer, keeebsefke eefo eermeerlee kees jeJeCe keer leueJeej mes DeHeves
ht
ig
ieues kees keJeevee F nesslee lees efHej ieejnJeW oesns ceW jeJeCe kes neLe mecYeeefJele ce=leg Hej Jes efevlee ke eeW kejleer,
R
eLee ceeme efoJeme yeerles ceesner, ceeefjefn efveefMeej Heese Deewj keeeW Deeies euekej eermeerlee peer eernvegceeve peer
ll
.A
kees en kenleeR efke, eefo eYeg Ske cenerves ceW veneR DeeeWies lees efHej cegPes peerefJele veneR HeeeWies~ Dele: eneB efke Meyo
kee DeLe& efJekeuHe veneR elegled eMveeLe&ke nQ~ eermeerlee kenleer nQ efke cesjs keC" ceW eYeg keer megvoj Yegpee ner He[sieer lesjs
s
leueJeej keer keee Meefkele? ya
N
ebneme n cece HeefjleeHee~ jIegHeefle efyejn Deveue mebleeHee~~
va
Meerleue efveefMe leJe Deefme Jej Oeeje~ ken meerlee n cece ogKe Yeeje~~
Se
Yee0 eermeerlee ves jeJeCe kes leueJeej mes kene, ns jeJeCe kes evneme veeceke ke=HeeCe! let cesjs HeefjleeHe DeLee&led HeleeJes
th
ee
kees Deewj jIegkegue kes mJeeceer eerjeIeJe kes efJejn Deefive mes GlHevve mebleeHe kees nj ues Deewj cesje ieuee keeves kes yeoues
P
jeJeCe kee ner ieuee kee os~ ns evneme leueJeej! lesjer esOeej Meerleue evcee kes meceeve nw, let cesjs og:Ke kes yeesPe
si
kees meceeHle kej os Deewj jeJeCe kes ner keC" Hej ueiekej Gmes gke[s-gke[s kej [eue~
ul
iT
megvele yeeve Hegefve ceejve OeeJee~ ceeleveee keefn veerefle yegPeeJee~~

r
kensefme mekeue efveefMeeefjve yeesueeF&~ meerleefnb yeng efyeefOe $eemeng peeF&&~~

Sh
ceeme efoJeme cenB kene ve ceevee~ leew ceQ ceejye keeef{ ke=Heevee~~
11
Yee0 eermeerlee kes en Jeeve megveles ner, efHej jeJeCe GvnW ceejves oew[e~ ceeHeg$eer ceboesojer ves veerefle kenkej Gmes
20
mecePeeee~ jeJeCe ves mecePeekej meYeer je#eefmeeeW mes kene efke, legce ueesie peekej meerlee kees yengle ekeej mes OecekeeDees
ht
Deewj [jeDees, ken oes eefo Ske cenerves kes Devoj cesje kene veneR ceevesieer leye ceQ leueJeej efvekeeuekej Gmekees ceej
ig
yr
[euetBiee~
op
oes0 YeJeve ieeG oMekebOej, FneB efveMeeeefj ye==bo~

C
meerleefnb $eeme osKeeJeefnb, Oejefnb He yeng cebo~~10~~
Yee0 en kenkej jeJeCe DeHeves YeJeve kees euee ieee~ eneB PegC[PegC[ cebs efJeYekele je#eefmeeeB, eermeerlee kees [j
efoKeeleer nQ Deewj yengle ekeej mes efveke= He OeejCe kejleer nQ~
ef$epee veece je#emeer Skee~ jece ejve jefle efveHegve efyeyeskee~~
meyeefnb yeesueeF megveeSefme meHevee~ meerleefnb mesF kejng efnle DeHevee~~
Yee0 ef$epee veece keer Ske je#emeer pees lelkeeue meeskej G"er Leer, Jen YeieJeeved eerjece kes eerejCeeW ceW Yeefkeleceefle
Deewj efJeJeske DeLee&led %eeve ceW yengle kegMeue Leer~ Gmeves meyekees yegueekej DeHevee mJeHve megveeee Deewj kene, eermeerlee keer
mesJee kejkes meye ueesie DeHevee efnle kej uees~
meHeves yeevej uebkee peejer~ peelegOeeve mesvee meye ceejer~~
Kej Dee{ veieve omeMeerMee~ cegbef[le efmej Kebef[le Yegpe yeermee~~
Sefn efyeefOe mees oefve efoefMe peeF&~ uebkee cevengB efyeYeer<eve HeeF&~~
d .
ve
veiej efHejer jIegyeerj oesneF&~ leye eYeg meerlee yeesefue He"eF&~~
er
en meHevee ceQ keneQ efyeeejer~ nesFefn mele ieS efove eejer~~
es
Yee0 ef$epee ves kene efke DeYeer osKes iees cesjs meHeves ceW Jeevej ves uebkee peuee efoee Gmeves je#emeeW keer meejer mesvee ceej
R
[eueer~ ome efmejeWJeeuee jeJeCe Jem$enerve neskej leLee cegb[ve keje, DeHeveer yeerme YegpeeDeeW mes KeefC[le neskej, Fme ekeej
s
ht
ieOes Hej e{e ngDee oef#eCe efoMee keer Deesj pee jne nw, ceevees efJeYeer<eCe ves uebkee kees eeHle kej efueee, veiej ceW eerjece
ig
keer ogneF& efHej ieF& leye eYeg ves DeMeeske Jeeefkee ceW yevoer eermeerlee kees DeHeves Heeme yegueJee efueee~ ceQ Fme meHeves kees
R
ll
efJeeej kej ken jner ntB efke en eej efove yeerlelesyeerleles DeLeJee, Deepe ner efove eeefj DeLee&led efove ceW ejCe kejves
.A
Jeeues YeieJeeved mete& kes Demle neslesnesles mele nes peeesiee~
s
ya
efJeMes<e- Jemlegle: eneB YeieJeeved eerjece ves nvegceeve peer kes SkeSke Oece&mebke kee meceeOeeve kejves kes efueS ef$epee
N
kes mJeHveoMe&ve kee keewlegke jeeee~ peecyeJeeved peer ves nvegceeve peer kees eermeerlee kes oMe&ve kejkes eues Deeves keer ner yeele
va
kener Leer~ Fleves mes eYeg kee keee& yevevesJeeuee veneR Lee, FmeefueS ef$epee kes mJeHveoMe&ve kes ceeOece mes eerjeIeJesv
Se
mejkeej ves nvegceeve peer kees Gvekes kee&JeeW kee mebkesle keje efoee efke Jes uebkee peueekej, je#eme mesvee kee JeOe kejkes
th
Deepe metee&mle neslesnesles eYeg kes Heeme HengBe mekesb~

ee
leemeg yeeve megefve les meye [jerb~ pevekemeglee kes ejveefve Hejerb~~
P
si
oes0 penB lenB ieF mekeue leye, meerlee kej ceve meese~
ul
ceeme efoJeme yeerles ceesefn, ceeefjefn efveefMeej Heese~~11~~

iT
Yee0 ef$epee kee Jeeve megvekej Jes meye je#eefmeeeB [j ieF Deewj pevekeveefvoveer eermeerlee kes eerejCeeW ceW He[veW ueieerb~
r
Sh
leye meye peneBleneB eueer ieF&, Skeevle ceW eermeerlee ceve ceW efevlee kejves ueieerb Ske cenerves kes efove yeerleves Hej veere
11
jeJeCe cegPes ceej [euesiee~

20
efJeMes<e en YeieJeleer eermeerlee peer kes eefleefyecye ceW DeeefJe ngF& JesoJeleer kes Jeekee nQ, jeJeCe ves Henues GvneR kes kesMe
ht
Heke[s Les~
ig
ef$epee meve yeesueer kej peesjer~ ceeleg efyeHeefle mebefieefve lewb ceesjer~~
yr
op
lepeewb osn ke yesefie GHeeF&~ ogmen efyejn Deye veefnb meefn peeF&~~
C
Deeefve kee" jeg efelee yeveeF&~ ceeleg Deveue Hegefve osng ueieeF&~~
mele kejng cece eerefle meeeveer~ megves kees meJeve Metue mece yeeveer~~
Yee0 eermeerlee peer neLe pees[kej ef$epee mes yeesueeR, ns ceeB! Fme efJeHeefe ceW legce ner cesjer mebefi eveer nes~ ceQ en Mejerj
es[tB, MeerIe Jener GHeee kejes~ eYeg kee Demenveere efJejn Deye veneR mene pee jne nw~ kee ues DeeFes Gmeer keer efelee
yevee oerefpees, ns ceeB! efHej GmeceW Deefive ueiee oerefpees GmeceW eefJe neskej ceQ peue peeTB~ ns elegj ef$epes! cesjer eerefle
megvojkeeC[ 673
kees mele kej oerefpees DeLee&led eYeg kes efJeeesie ceW peer jner cesjer eerefle Pet"er nes jner nw, DeeHe Gmes mele kej oerefpees,
jeJeCe keer ef$eMetue kes meceeve ke"esj JeeCeer keeveeW mes keewve megves?
megvele yeeve Heo ieefn mecegPeeSefme~ eYeg eleeHe yeue megpeme megveeSefme~~
efveefMe ve Deveue efceue megveg megkegceejer~ Deme keefn mees efvepe YeJeve efmeOeejer~~
Yee0 eermeerlee kee Jeeve megvekej efelee keer JeJemLee kejves kes efueS G"kej Ke[er ngF& ef$epee ves peevekeer peer kes
eerejCeeW kees Heke[kej mecePeeee efke, ns jepekegceejer! DeeHe kees ve lees efelee ceW eefJe nesves kee DeefOekeej nw Deewj ve ner
d .
ve
cegPes efelee ceW Deefive ueieeves kee, keeeWefke eeCeHeefle keer GHeefmLeefle ceW keesF& ceefnuee peerefJele DeJemLee ceW efelee ceW kewmes
er
eJesMe kej mekeleer nw Deewj ceeB peerefJele yeser kees kewmes Deefiveoeve os mekeleer nw? ef$epee ves eYeg eerjece kes eleeHe, yeue
es
Deewj megeMe megveees Deewj kene, ns megkegceejer! megefvees, jeef$e ceW keneR Deeie veneR efceuesieer DeLeJee DeeHe jeef$e ceW Deefive ceW
R
eJesMe cele keerefpees~ megefvees, DeeHe megkegceejer nQ, ke"esj yeefvees, keg IeCeW kee efJeuecye nw, en uebkee Deefivemeeled nes
s
peeesieer~ Ssmee kenkej Jen ef$epee DeHeves YeJeve kees eueer ieF&~
ht
ig
ken meerlee efyeefOe Yee eefleketuee~ efceueF ve HeeJeke efceF ve Metuee~~
R
osefKeele eie ieieve Debieeje~ DeJeefve ve DeeJele SkeG leeje~~
ll
.A
HeeJekecee MeefMe meJele ve Deeieer~ ceevengB ceesefn peeefve nle Yeeieer~~
s
megveng efyevee cece efyeHe DeMeeskee~ mele veece ke n cece Meeskee~~
ya
vetleve efkemeuee Deveue meceevee~ osng Deefieefve leveg kejGB efveoevee~~
N
Yee0 eermeerlee ves kene, yeee peer cesjs eefleketue nes iees nQ, Deefive veneR efceue jner nw Deewj cesje ke veneR efce jne nw~
va
DeekeeMe ceW ele#e He mes yengle mes Debieejs efoKe jns nQ, Hejvleg Ske Yeer leeje He=LJeer Hej veneR Dee jne nw, ceevees cegPes
Se
nledYeeefieveer peevekej Deefivecee evcee Yeer Deefive keer Je<ee& veneR kej jne nw~ ns DeMeeske! let cesjer eeLe&vee megve ues,
th
DeHevee veece mele kej Deewj cesje Meeske nj ues~ lesjs veJeerve HeuueJe Deefive kes meceeve nQ, let cegPes Deefive os os, ceQ Mejerj
ee
kees Gmekes keejCe ceW efceuee otB~

P
si
efJeMes<e eneB eermeerlee ves ece mes ef$epee, yeee peer, leejeieCe, evcee Deewj DeMeeske mes Deefive ceeBiee, ceevees Jes Fve
ul
HeeBe DeefiveeeW mes DeHeves HeeBe YetleeW kees Gvekes keejCe ceW efceueevee eenleer LeeR DeLeJee, Deefive ceW peuekej ceevees Deefive ceW
iT
jnvesJeeueer eermeerlee kees efJeeesieueeruee kee oeefelJe meewbHevee eenleer LeeR~ DeMeeske ves kene, ceQ DeeHekee YeeF& ntB, cegPes Deefive
r
Sh
osves kee DeefOekeej veneR nw, ceQ lees DeeHekees Devegjeie osves kee DeefOekeejer ntB~ meewYeeieJeleer ceefnuee kees Heefle DeLeJee Heg$e ner
11
Deefive os mekeles nQ~ Deeies Heg$e keer Yetefcekee ceW nvegceeve peer cegefkee kes ceeOece mes eermeerlee kees eerjeceveeceHe Deefive
20
meewbHeWies pees eermeerlee kes veneR elegled Gvekes og:KeJeve kees Yemce kej osiee~
ht
osefKe Hejce efyejnekegue meerlee~ mees ve keefHeefnb keueHe mece yeerlee~~

ig
yr
mees0 keefHe keefj oe efyeeej, oervn cegefkee [eefj leye~

op
peveg DeMeeske Debieej, oervn njef<e Gef" kej iensG~~12~~

C
Yee0 eermeerlee kees eYeg kes efJejn ceW Jeekegue osKekej Jen #eCe eerjeceescejmeHeevekeee& nvegceeve peer cenejepe kes
efueS Ske keuHe kes meceeve Jeleerle ngDee~ leye nvegceeve peer ves oe ceW efJeeejkej DeHeves cegKe ceW ueer ngF& cegefkee Gieue
oer~ ceevees DeMeeske Je=#e ves Deefive os efoee, Ssmee mecePekej eermeerlee ves emevveleeHetJe&ke G"kej efiejer ngF& cegefkee kees neLe
ceW ues efueee~
efJeMes<e oervn cegefkee [eefj leye JeekeeKeC[ ceW eegkele [eefj Meyo kee DeLe& neslee nw, Gieuevee en
efJeMes<ekej, efe$eket peveHeo ceW yeesuee peelee nw Deewj eneB DeLe&mebiele Yeer nw~
leye osKeer cegefkee ceveesnj~ jece veece Debefkele Deefle megboj~~
eefkele efeleJe cegefke Heefneeveer~ nj<e efye<eeo oe Dekegueeveer~~
peerefle kees mekeF Depee jIegjeF&~ ceeee les Deefme jeer ve peeF&~~
meerlee ceve efyeeej kej veevee~ ceOegj yeeve yeesuesG nvegceevee~~
d .
ve
Yee0 leye eermeerlee ves ceve kees njvesJeeues Delevle megvoj eerjeceveece Debefkele DeefleMee megvoj cegefkee osKeer~ eefkele
er
neskej osKeles ngS eermeerlee eYeg keer cegefkee Heneeve ieF~ oe ceW GlHevve ngS n<e& Deewj Meeske mes eermeerlee Jeekegue nes
es
G"eR, eYeg kes heeme mes en DeeF& Fme yeele mes n<e& ngDee, Hejvleg en DeeF& kewmes? Fmeves eYeg kes eerkejkeceue kees es[e
R
keeeW? Fmekee efJe<eeo Yeer ngDee, keeeWefke eYeg mes otj neskej keesF& megKeer veneR jn mekelee~ Dele: cegefkee keer mecYeeefJele
s
ht
og:Ke keer keuhevee kejkes meerlee peer kees og:Ke ngDee~ Depese jIegkegue kes jepee eerjece kees eg ceW keewve peerle mekelee
ig
nw? eefo kenbs efke efkemeer je#eme ves ceeee mes cegefkee yevee oer lees en Yeer mecYeJe veneR nw, keeeWefke Fme ekeej keer
R
ll
eerjeceveece Debefkele efevceeer DeefleMee megvoj cegefkee je#emeer ceeee mes yeveeF& ner veneR pee mekeleer~ Fme ekeej eermeerlee
.A
veevee efJeeej kej jner LeeR, Gmeer yeere nvegceeve peer ceOegj Jeeve yeesue He[s~
s
ya
jeceeb iegve yejveQ ueeiee~ megveleefnb meerlee kej ogKe Yeeiee~~
N
ueeieerb megvewb meJeve ceve ueeF&~ Deeefong les meye keLee megveeF&~~
va
eJeveece=le pesefnb keLee megneF&~ kener mees eie nesle efkeve YeeF&~~
Se
Yee0 nvegceeve peer eerjece kes iegCeebs kee JeCe&ve kejves ueies~ megveles ner eermeerlee kee og:Ke Yeeie ieee~ eermeerlee eJeCe ceW
th
ceve ueieekej DeLeJee eJeCesver Deewj ceve ueieekej eYeg keer keLee megveves ueieerb~ nvegceeve peer ves eejcYe mes Deye leke keer
ee
mecHetCe& keLee megvee oer~ meerlee peer ves kene, ns YeeF&! efpemeves eJeCeeW kees Dece=le kes meceeve ueieves Jeeueer megneJeveer
P
eYegkeLee megveeeer Jen eke keeeW veneR nes jne nw?

si
ul
leye nvegceble efveke eefue ieeT~ efHeefj yew"er ceve efyemecee YeeT~~
iT
jece otle ceQ ceeleg peevekeer~ mele MeHeLe keveeefveOeeve keer~~

r
Sh
en cegefkee ceeleg ceQ Deeveer~ oervn jece legce kenB meefnoeveer~~

11
vej yeevejefnb mebie keng kewmes~ kener keLee YeF mebieefle pewmes~~
20
Yee0 leye nvegceeve peer Je=#e mes Glejkej efJeveerle Jeevej JesMe ceW eermeerlee kes efveke eues iees~ GvnW osKekej eermeerlee kes
ht
ceve ceW efJemcee ngDee, Jes Heers ceg[kej yew" ieF~ nvegceeve peer ves kene, ns pevekeveefvoveer meerlee ceelee peer! ceQ
ig
keCeeefveOeeve eerjece peer keer MeHeLe kejkes mele ken jne ntB efke ceQ YeieJeeved eerjece kee otle ntB~ ns ceeleeeer! en
yr
cegefkee DeeHekes Heeme ceQ ueeee ntB, YeieJeeved eerjece ves Fmes DeeHekees DeefYe%eeve DeLee&led Heneeve kes He ceW efoee nw,
op
keeeWefke Jes oeveer nQ~ eermeerlee ves Hete, yeleeDees vej Deewj Jeevej ceW kewmes efce$elee ngF&? efpeme ekeej efce$elee ngF& Leer,
C
nvegceeve peer ves eermeerlee kees Jen keLee megvee oer~
oes0 keefHe kes yeeve meesce megefve, GHepee ceve efyeMJeeme~

peevee ceve ece yeeve en, ke=HeeefmebOeg kej oeme~~13~~
Yee0 nvegceeve peer kes esceHetCe& Jeeve megvekej ceeee keer eermeerlee kes ceve ceW efJeMJeeme nes ieee Deewj Jes peeve ieF efke
en ceve, kece& Deewj Jeeve mes ke=Hee kes meeiej YeieJeeved eerjece kee oeme nw~
megvojkeeC[ 675
efJeMes<e : eermeerlee kee cegefkee kees osKekej efJekeue nes peevee hegve: nvegceeve peer kees GheefmLele osKekej Gvemes heers
ceg[kej yew"vee leLee nvegceeve peer kees MeheLe kes efueS efJeJeMe kejvee, vej-Jeevej keer mebieefle kes efueS keLee hetvee
heMeeled Gve hej efJeMJeeme kejvee en meye keg meerlee peer kes eefleefyecye ceW DeeefJe JesoJeleer kee ner ke=le mecePevee
eeefnS~
nefjpeve peeefve eerefle Deefle yee{er~ mepeue veeve HeguekeeJeefue "e{er~~
yet[le efyejn peueefOe ngvegceevee~ Yeeng leele cees kenB peueeevee~~
d .
ve
Yee0 nvegceeve peer kees YeieJeeved kee Yekele peevekej eermeerlee kes ceve ceW Gvekes eefle yengle esce ye{ ieee~ eermeerlee peer
er
kes vess$e mepeue nes iees Deewj Hegueefkele jesceeJeefue Ke[er nes ieF&, DeLeJee, Hegueefkele neskej eermeerlee Yeer Ke[er nes ieF~
es
Gvnesves kene, ns leele! ns nvegceeve! eYeg eerjece kes efJejnmeeiej ceW [tyeleer ngF& cegPe meerlee kes efueS legce peue kes penepe
R
yeve iees~
s
ht
Deye keng kegMeue peeGB yeefuenejer~ Devegpe meefnle megKe YeJeve Kejejer~~
ig
R
keesceueefele ke=Heeueg jIegjeF&~ keefHe kesefn nsleg Oejer efve"gjeF&~~
ll
.A
Yee0 ceQ yeefuenejer peeleer ntB, Deye legce ess Yewee ue#ceCe kes meefnle megKe kes efveJeememLeeve, Kej kes Me$eg eerjIegveeLe
kee kegMeue kenes~ ns eYeg esceece=le HeervesJeeues nvegceeve! keesceue efeeJeeues Hejceke=Heeueg eerjIegveeLe ves cesjs mecyevOe ceW
s
efkeme keejCe efvegjlee OeejCe kej ueer nw? ya
N
menpe yeeefve mesJeke megKe oeeke~ keyengBke megjefle kejle jIegveeeke~~
va
keyengB veeve cece Meerleue leelee~ nesFefnb efvejefKe Meece ce=og ieelee~~
Se
Yee0 mesJeke kees megKe osvee efpevekee menpe mJeYeeJe nw DeLeJee, mejue mJeYeeJeJeeues, mesJekeeW kees megKe osves Jeeues
th
ee
jIegkegue kes veeeke eYeg keYeer cesje mcejCe kejles nQ? ns leele! keee keYeer eYeg kes Meeceue Deewj keesceue DebieeW kees
P
efvenejkej cesjs ves$e Meerleue neWieW?

si
yeeve ve DeeJe veeve Yejs yeejer~ Denn veeLe ceesefnb efveHe efyemeejer~~
ul
iT
osefKe Hejce efyejnekegue meerlee~ yeesuee keefHe ce=og yeeve efyeveerlee~~

r
Sh
Yee0 eermeerlee kes cegKe mes Jeeve veneR Dee jns nQ, Gvekes ves$e ceW DeeBmet Yejs nQ, Jes yeesueerb, Denn! Keso Deewj DeeMee& nw
efke cesjs veeLe eerjIegveeLe ves cegPes HetCe&He mes Yeguee efoee~ eermeerlee kees efJejn cebs HejceJeekegue os Kekej nvegceeve peer
11
keesceue Deewj efJevece Jeeve yeesues

20
ceeleg kegMeue eYeg Devegpe meceslee~ leJe ogKe ogKeer megke=Hee efvekeslee~~
ht
peefve peveveer ceeveng efpee Tvee~ legce les esce jece kes otvee~~
ig
yr
Yee0 ns ceelee peer! ess Yewee ue#ceCe peer kes meeLe eYeg eerjece kegMeue mes nQ~ keueeCekeeefjCeer ke=Hee kes YeJeve
op
eerjeIeJe DeeHekes og:Ke mes ogefKele jnles nQ~ ns ceeB! DeeHe DeHeves ceve kees ese cele ceeefvees DeLee&led ceve es e cele
C
keefjes DeeHemes DeeHekes eefle eerjece kee esce otvee nw, DeLee&led DeeHekee eYeg kes eefle efpelevee esce nw, Gmemes otvee esce nw
eYeg kee DeeHekes eefle~

oes0 jIegHeefle kej mebosMe Deye, megveg peveveer Oeefj Oeerj~
Deme keefn keefHe ieoieo YeeG, Yejs efyeueeseve veerj~~14~~
Yee0 ns ceeleeeer! Deye Oewe& OeejCe kejkes eerjIegHeefle kee mevosMe megefvees, Ssmee kenkej nvegceeve peer ieoieo nes iees
DeLee&led Gvekee mJejYebie nes ieee Deewj Gvekes efJeceueves$e Deegpeue mes HetCe& nes iees~
jece kensG efyeeesie leJe meerlee~ cees kenB mekeue YeS efyeHejerlee~~
veJe le efkemeuee cevengB ke=Meevet~ keeue efveMee mece efveefMe MeefMe Yeevet~~
kegyeuee efyeefHeve kegble yeve meefjmee~ yeeefjo leHele lesue peveg yeefjmee~~
pes efnle jns kejle lesF Heerje~ Gjie MJeeme mece ef$eefyeOe meceerje~~
d .
ve
Yee0 Deye nvegceeve peer kes cegKe mes mJeeb YeieJeeved eerjece yeesue He[s, ns meerles! DeeHekes efJeeesie ceW cesjs efueS meejs
er
HeoeLe& efJeHejerle nes iees nQ~ veesvees Je=#eeW kes HeuueJe ceevees Deefive nQ, jeef$e keeuejeef$e kes meceeve nes ieF& nw, evcee
es
mete& nes iees nQ~ keceue kee Jeve yeer& kes Jeve kes meceeve nes iees nQ, yeeoue ceevees Keewueleer ngF& lesue keer Je<ee& kej jns
R
nQ~ Deye leke eke=efle kes pees HeoeLe& cesjs efueS efnlew<eer Les, Devegketue Les, Jes ner Deye Heer[e kej jns nQ DeLee&led cegPes og:Ke os
s
ht
jns nQ~ Meerleue, cevo, megievOe leerve ekeej kee Jeeeg cesjs efueS meHe& kee MJeeme nes ieee nw~
ig
kensntB les keg ogKe Ieef nesF&~ keeefn kenewb en peeve ve keesF&~~
R
lelJe esce kej cece De leesje~ peevele efeee Ske ceve ceesje~~
ll
.A
mees ceve meoe jnle leesefn HeeneR~ peeveg eerefle jme Slevesefn ceeneR~~
s
eYeg mebosMe megvele yewosner~ ceieve esce leve megefOe veefnb lesner~~
ya
N
Yee0 kenves mes Yeer og:Ke keg nukee neslee nw, Hej efkememes kentB en keesF& Yeer veneR peevelee? ns efees! cesjs Deewj legcnejs
va
esceleJe kees Skecee$e cesje ceve ner peevelee nw Deewj Jen ceve meowJe legcnejs Heeme jnlee nw~ Fleves ceW ner esce kee meej peeve
Se
uees~ eYeg kee mebosMe megveles ner Jewosner eerpeevekeer esce ceW ceive nes ieF, GvnW Mejerj keer megefOe veneR jner~
th
ken keefHe oe Oeerj Oe ceelee~ megefceefj jece mesJeke megKeoelee~~

ee
Gj Deeveng jIegHeefle eYegleeF&~ megefve cece yeeve lepeng efyekeueeF&~~

P
Yee0 eernvegceeve ves kene, ceelee peer! Oewe& OeejCe keerefpees Deewj mesJekeeW kees megKe osvesJeeues eYeg eerjece kee mcejCe
si
keerefpees~ oe ceW eerjece keer eYeglee kees OeejCe keerefpees Deewj cesjs Jeeve megvekej Jeekeguelee es[ oerefpees~
ul
iT
oes0 efveefMeej efvekej Helebie mece, jIegHeefle yeeve ke=Meeveg~

r
peveveer oe Oeerj Oe, pejs efveMeeej peeveg~~15~~

Sh
Yee0 je#ememecetn Helebies kes meceeve nQ Deewj YeieJeeved eerjece kes yeeCe Deefive nQ~ ns ceelee peer! Oewe& OeejCe keerefpees
11
Deewj je#emeeW kees peuee ngDee peeefvees~

20
peew jIegyeerj nesefle megefOe HeeF&~ kejles veefnb efyeuebye jIegjeF&~~

ht
ig
jece yeeve jefye GS peevekeer~ lece yeLe kenB peelegOeeve keer~~

yr
Yee0 eefo eerjIegJeerj DeeHekee meceeeej Hee iees nesles leye jIegJebMe kes jepee eerjece Deeves ceW efJeuecye veneR kejles~ ns
op
eerpevekeveefvoveer peer! je#emeeW kes mesveeHe DevOekeej kes efueS Deye eerjece kes yeeCeHe mete& Gefole nes iees nQ~
C
Deyeefnb ceeleg ceQ peeGB efueJeeF&~ eYeg Deeemeg veefnb jece oesneF&~~
kegke efoJeme peveveer Oe Oeerje~ keefHeve meefnle DeFnQ jIegyeerje~~
efveefMeej ceeefj legceefnb uew pewnQ~ eflengB Hegj veejoeefo peme iewnQ~~
Yee0 ns ceeleeeer! ceQ eerjece keer ogneF& kejkes kenlee ntB efke cegPes eYeg keer Dee%ee veneR nw, veneR lees ceQ DeeHekees DeYeer
efueJee peeTB~ ns ceeleeeer! keg efoveeW leke Deewj Oewe& OeejCe keerefpees, JeevejeW kes meefnle jIegJeerj eerjece DeeeceCe kejves
megvojkeeC[ 677
uebkee DeeeWies, je#emeeW kees ceejkej DeeHekees ues peeeWies Deewj leerveeW ueeskeeW ceW veejo Deeefo YeieJeeved kes Hee<e&o eerjece
jeJeCe mebieece kee eMe ieeeWies~
nQ megle keefHe meye legceefn meceevee~ peelegOeeve Deefle Ye yeueJeevee~~
ceesjs oe Hejce mebosne~ megefve keefHe eie keervn efvepe osne~~
keveke YetOejekeej Mejerje~ mecej Yeebkej Deefleyeue yeerje~~
meerlee ceve Yejesme leye YeeT~ Hegefve ueIeg He HeJevemegle ueeT~~
d .
ve
Yee0 eermeerlee mevosn kes mJej ceW yeesueeR, ns Heg$e! meYeer Jeevej lees DeeHekes ner meceeve nQ DeLee&led pewmes DeeHekee Mejerj
er
Dee" Debiegue kee nw Fleves ner ye[s meYeer yevoj nQ Deewj je#eme lees Delevle ye[s Deewj yeueJeeve nQ~ cesjs oe ceW
es
Hejcemevosn nw efke, Ssmes efveye&ue JeevejeW keer meneelee mes eYeg eerjeIeJe mejkeej je#emeer mesvee kees kewmes peerle mekesbies?
R
eermeerlee kes mebefoiOe Jeekee megvekej nvegceeve peer ves DeHevee Mejerj eke kej efoee~ nvegceeve peer kee Mejerj mJeCe& kes
s
ht
HeJe&le kes Deekeej Jeeuee nes ieee~ nvegceeve peer eg ceW Yeebkej DeefleMee yeue mes mecHevve Jeerj eese kes He ceW eke
ig
ngS, leye eermeerlee kes ceve ceW Yejesmee nes ieee, efHej HeJeveHeg$e nvegceeve peer ves DeHevee ese He ues efueee DeLee&led
R
ll
mJeerkeej kej efueee~ nvegceeve peer mHe kejles ngS yeesues
.A
oes0 megveg ceelee MeeKeece=ieefnb, veefnb yeue yegef efyeMeeue~
s
ya
eYeg eleeHe les ie[efnb, KeeF Hejce ueIeg yeeue~~16~~
N
Yee0 ns ceelee peer! MeeKeece=ie DeLee&led Ske [eue mes otmejs [eue Hej ketovesJeeues JeevejeW ceW yeue Deewj efJeMeeue yegef veneR
va
nesleer~ DeeHe cegPeceW pees yeue Deewj yegef keer efJeMeeuelee osKe jner nQ, Jen cesje Jeefkeleiele veneR nw~ cegPes meye keg eYeg kes
Se
eleeHe mes eeHle ngDee nw, keeeWefke eYeg eerjece peer kes eleeHe mes yengle ese meHe& Yeer ie[ kees Kee mekelee nw~
th
ceve meblees<e megvele keefHe yeeveer~ Yeieefle eleeHe lespe yeue meeveer~~
ee
DeeefMe<e oervn jeceefee peevee~ nesng leele yeue Meerue efveOeevee~~

P
Depej Decej iegveefveefOe megle nesnt~ kejng yengle jIegveeeke esnt~~

si
ul
keefjefnb ke=Hee eYeg Deme megefve keevee~ efveYe&j esce ceieve nvegceevee~~
iT
Yee0 eYeg kes eleeHe leLee lespe Deewj yeue mes meveer ngF& nvegceeve peer keer JeeCeer megvekej eermeerlee kes ceve ceW yengle meblees<e
r
Sh
ngDee Deewj eerpeevekeer ves nvegceeve peer kees eerjece kee efee peevee DeLee&led eermeerlee peeve ieF efke nvegceeve peer YeieJeeved
11
eerjece kes efee nQ Deewj Gvekees YeieJeeved eerjece efee nQ~ Gvnebsves Deefive ceW jnvesJeeueer ke=HeeMeefkele eerpevekeveefvoveer kes
20
DeeJesMe mes nvegceeve peer kees meele DeeMeerJee&o efoS~ ns leele! legce yeue Deewj Meerue kes efveOeeve nes peeDees, ns yess! legce
ht
Depej nes peeDees DeLee&led legcns yeg{ehee keYeer veneR meleees, legce Decej nes peeDees, peye leke eenes leye leke peerefJele jnes,
ig
legce meYeer iegCemecetneW kes meeiej yeve peeDees, jIegkegue kes veeeke YeieJeeved eerjece legce Hej esn DeLee&led yengle cecelJehetCe&
yr
esce kejW Deewj eYeg legce Hej meowJe ke=Hee kejW~ Fme ekeej eermeerlee kes meele DeeMeerJee&o DeHeves keeveeW mes megvekej nvegceeve
op
peer efveYe&j esce ceW ceive nes iees~

C
yeej yeej veeSefme Heo MeerMee~ yeesuee yeeve peesefj kej keerMee~~
Deye ke=leke=le YeeGB ceQ ceelee~ DeeefMe<e leJe DeceesIe efyeKeelee~~
megveng ceeleg ceesefn DeefleMee YetKee~ ueeefie osefKe megboj Heue Kee~~
Yee0 nvegceeve peer ves eermeerlee kes eerejCeeW ceW yeejyeej efmej veJeeee Deewj efHej Jeevejes nvegceeve peer neLe pees[kej
yeesues, ns ceelee! Deye ceQ ke=leke=le nes ieee DeLee&led cesjs efueS pees kejCeere Lee Jen kej efueee ieee~ DeeHekee DeeMeerJee&o
DeceesIe He ceW eefme nw DeLee&led es ceesIe (Pet"e) veneR nesiee~ ceQ Deye yeueJeeve, MeerueJeeve, Depej, Decej, iegCeefveefOe,
eYeg kee JeelmeueYeepeve Deewj GvneR eerjIegveeLe kee ke=HeeYeepeve nes ieee, Hejvleg ns ceeleeeer! megefvees, Fme DeMeeske Jeve
kes Je=#eeW ceW megvoj Heue osKekej cegPes DeefleMee YetKe ueie ieF& nw~ Dele: DeeHe cegPes Heue Keeves keer Dee%ee oerefpees~
megveg megle kejefnb efyeefHeve jKeJeejer~ Hejce megYe jpeveerej Yeejer~~
efleve kej Yee ceelee ceesefn veeneR~ peew legce megKe ceeveng ceve ceeneR~~
.
Yee0 eermeerlee yeesueeR, ns Heg$e! megvees, Fme Jeve keer es eese Deewj yengle ye[s-ye[s je#eme j#ee kejles nQ, Fvekes jnles
d
ve
Heue kewmes Kee mekeesies? leye nvegceeve peer ves kene, ns ceeleeeer! eefo DeeHe DeHeves ceve ceW megKe ceeve ueW DeLee&led emevve nes
er
peeeW lees cegPes Fvekee [j veneR nw~
es
oes0 osefKe yegef yeue efveHegve keefHe, kensG peevekeer peeng~
R
jIegHeefle ejve oe Oeefj, leele ceOegj Heue Keeng~~17~~
s
ht
ig
Yee0 Jeevejes nvegceeve peer kees yegef Deewj yeue ceW efveHegCe osKekej pevekeveefvoveer eermeerlee ves kene, peeDees Deewj ns
R
leele! jIegHeefle DeLee&led jIegkegue kes mJeeceer eerjece kes eerejCeeW kees DeHeves oe ceW OeejCe kejkes Fme DeMeeske Jeve kes
ll
.A
ceer"sceer"s Heue KeeDees~
s
euesG veeF efmej Hew"sG yeeiee~ Heue KeeSefme le leesjw ueeiee~~
ya
jns leneB yeng Ye jKeJeejs~ keg ceejsefme keg peeF Hegkeejs~~
N
Yee0 eermeerlee kees cemleke veJeekej nvegceeve peer eues Deewj DeMeeske Jeve kes HeueeW kes yeieeres ceW eJesMe efkeee, Heue
va
Se
Keees Deewj Je=#eeW kees lees[ves ueies~ JeneB j#ee kejvesJeeues yengle mes Jeerj Les, GveceW mes keg kees ceej [euee Deewj keg ves
jeJeCe kes eneB peekej Hegkeej ueieeF&~
th
veeLe Ske DeeJee keefHe Yeejer~ lesefn DeMeeske yeeefkee Gpeejer~~

ee
KeeSefme Heue De efyeHe GHeejs~ j#eke ceefo& ceefo& ceefn [ejs~~

P
si
Yee0 ns veeLe! ns je#emeHeefle jeJeCe! DeMeeske Jeve ceW Ske efJeMeeue Jeevej Deeee ngDee nw, Gmeves DeMeeske Jeeefkee kees
ul
Gpee[ [eueer~ Gmeves meejs Heue Kee efueS Deewj HeueJeeues Je=#eeW kees GKee[ kej Hesbke efoee leLee j#ekeeW kees cemeue
iT
cemeuekej etCe& kejkes He=LJeer Hej Hesbke efoee~

r
Sh
megefve jeJeve He"S Ye veevee~ efleveefnb osefKe iepes&G nvegceevee~~

11
meye jpeveerej keefHe mebIeejs~ ieS Hegkeejle keg DeOeceejs~~

20
Yee0 j#ekeeW kes cegKe mes DeMeeskeJeeefkee kee efJeveeMe megvekej jeJeCe ves Deveske eese Yespes, GvnW osKekej nvegceeve peer
ht
iejpe G"s~ nvegceeve peer ves meYeer je#emeeW kee mebnej kej efoee~ keg DeOecejs je#eme Hegkeej ueieeles ngS jeJeCe kes Heeme
ig
yr
iees peye leke HeeBe mesveeHeefleeeW Deewj meele ceb$eerHeg$eeW kee nvegceeve peer cenejepe ves JeOe kej efoee~
op
Hegefve He"eG lesefn De#ekegceeje~ euee mebie uew megYe DeHeeje~~

C
DeeJele osefKe efyeHe ieefn lepee&~ leeefn efveHeeefle ceneOegefve iepee&~~
Yee0 efHej jeJeCe ves DeHeves meyemes ess Heg$e De#ekegceej kees eg ceW Yespee~ Jen DeHeej DeLee&led eg ceW efpemekee keesF&
Heej veneR Hee mekes, Ssmes megYeeW kees meeLe ueskej euee~ De#ekegceej kees Deeles osKekej nvegceeve peer ves Je=#e kees ueskej
Gmes lepee& DeLee&led [eBe, Je=#e mes ner ceeje Deewj De#ekegceej kee JeOe kejkes nvegceeve peer ves ceneOJeefve ceW iepe&vee keer~
nvegceeve peer keer ceneOJeefve Jeeuceerefke jeceeeCe ceW Fme ekeej nw
megvojkeeC[ 679
peleefleyeuees jecees ue#ceCee ceneyeue:~

jepee peeefle megieerJees jeIeJesCeeefYeHeeefuele:~~
oemeesnb keesmeuesvme jecemeeefkeuekece&Ce:~
nvetcee_Me$egmewveeveeb efvenvlee ceeleelcepe:~~
ve jeJeCemenmeb ces egs eefleyeueb YeJesled~
efMeueeefYee enjle: HeeoHewe menmeMe:~~
d .
Deo&efelJee HegjeR uebeceefYeJeee e cewefLeueerced~
ve
mece=eLee&s ieefce<eeefce efce<eleeb meJe&j#emeece~~ (Jee0je0 5] 43-33, 34, 35, 36)
er
es
DeLee&led DeefleMee yeueJeeues eerjece keer pee nes! ceneyeueer ue#ceCe peer keer pee nes! eerjeIeJe eje Heeefuele jepee megieerJe
R
peer keer pee nes~ ceQ HeefJe$e kece& kejvesJeeues DeeesOeeHeefle eerjece peer kee mesJeke Me$eg mesveeDeeW kees ve kejves Jeeuee
s
ht
JeeegHeg$e nvegceeve ntB~ efMeueeDeeW Deewj menmeeW Je=#eeW mes enej kejles ngS, cesjs meeceves Deveske jeJeCe eg ceW eefleyeue DeLee&led
ig
meceeve yeueJeeues eeflever veneR nes mekeles~ ceQ meYeer je#emeeW kes osKelesosKeles uebkee kees lenmevenme kejkes
R
pevekeveefvoveer eermeerlee peer kees eCeece kejkes, DeHeves eeespeveeW kees efme kejkes eneB mes mekegMeue ueew peeTBiee, ener
ll
.A
Gvekeer ceneOJeefve nw~
s
ya
oes0 keg ceejsefme keg ceos&efme, keg efceueSefme Oeefj Oetefj~
N
keg Hegefve peeF Hegkeejs, eYeg ceke& yeue Yetefj~~18~~
va
Yee0 nvegceeve peer ves keg kees ceeje, keg kees cemeue efoee, keg kees Heke[ Oetue ceW efceuee efoee~ eg ceW yees ngS
Se
je#eme peekej jeJeCe kes Heeme efeuueees, eYeg! Jen Jeevej lees Devevle yeueMeeueer nw DeLee&led Jen ceke& ceejlee Yeer nw Deewj
th
keelee Yeer nw~

ee
megefve megle yeOe uebkesMe efjmeevee~ He"Sefme cesIeveeo yeueJeevee~~

P
ceejefme peefve megle yeeBOesmeg leener~ osefKee keefHeefnb keneB kej Deener~~
si
euee Fbefpele Delegefuele peesOee~ yebOeg yeOeve megefve GHepee eesOee~~

ul
iT
keefHe osKee oeve Ye DeeJee~ kekeeF iepee& De OeeJee~~

r
Deefle efyeMeeue le Ske GHeeje~ efyejLe keervn uebkesMe kegceeje~~

Sh
jns ceneYe leekes mebiee~ ieefn ieefn keefHe ceos&efme efvepe Debiee~~
11
Yee0 Heg$e De#ekegceej kee JeOe megvekej uebkeeHeefle jeJeCe eg nes ieee Deewj Gmeves yeueJeeve cesIeveeo kees Yespee Deewj
20
kene, ns Heg$e! Jeevej kees ceejvee veneR, Gmes yeeBOekej ues Deevee, osKee peees Jen Jeevej keneB kee nw DeLee&led Gmes osJeleeDeeW
ht
ves Yespee nw ee oeveJeeW ves~ Fv kees peerleves Jeeuee Delegueveere eese cesIeveeo euee~ nvegceeve peer eje DeHeves ess YeeF&
ig
kee JeOe megvekej cesIeveeo kes ceve ceW yengle eesOe GlHevve ngDee~ nvegceeve peer ves osKee Yeebkej Jeerj cesIeveeo Dee ieee nw~
yr
op
nvegceeve peer oeBleeW kees kekeeles ngS iejpes Deewj oew[s, Ske Delevle efJeMeeue Je=#e GKee[ efueee Deewj Gmekes enej mes
C
uebkeeHeefle jeJeCe kes ye[s Heg$e cesIeveeo kees efJejLe kej efoee DeLee&led Gmekee jLe lees[ efoee, Gmekes meeLe pees ceneYe
DeLee&led esJeerj je#eme Les Gvekees Heke[-heke[ DeHeves DebbieeW ces ner cemeue [euee~
efleveefnb efveHeeefle leeefn meve yeepee~ efYejs pegieue ceevengB iepejepee~~
cegef"kee ceeefj e{e le peeF&~ leeefn Ske ve cegje DeeF&~~
Gef" yenesefj keervnsefme yeng ceeee~ peerefle ve peeF eYebpeve peeee~~
oes0 yee Dem$e lesefnb meeBOesG, keefHe ceve keervn efyeeej~
peew ve yeeMej ceeveGB, ceefncee efceF DeHeej~~19~~
Yee0 cesIeveeo kes Gve Jeerj mewefvekeeW kees ceejkej nvegceeve peer cesIeveeo mes ner ue[ves ueies~ oesvees Ssmes efYe[s ceevees oes
SsjeJele neLeer efYe[ iees neW~ nvegceeve peer cesIeveeo kees Ske cegkekee ceejkej Je=#e Hej pee e{s~ cesIeveeo kees Ske #eCe kes
efueS cete& Dee ieF&~ efHej G"kej cesIeveeo ves yenglemeer kegeflmele ceeeeeW eke keer, efkevleg eYevpeve DeLee&led Jeeeg kes
Heg$e nvegceeve peer cesIeveeo mes veneR peerles pee jns Les DeLee&led peye ceeee kes yeue kee eeesie kejkes cesIeveeo nvegceeve peer kees
d .
ve
veneR peerle Heeee leye cesIeveeo ves yeeem$e kee mebOeeve efkeee~ nvegceeve peer ves ceve ceW efJeeej efkeee eefo yeeem$e yeeCe
er
kees veneR ceevelee ntB lees yeee peer keer DeHeej ceefncee efce peeesieer, FmeefueS Fmes mJeerkeej kejkes cegPes Lees[er osj kes efueS
es
cetef&le nes peevee eeefnes~
R
yeeyeeve keefHe kenB lesefn ceeje~ HejeflengB yeej keke mebIeeje~~
s
ht
lesefnb osKee keefHe cegjefle YeeT~ veeieHeeMe yeeBOesefme uew ieeT~~
ig
peemeg veece peefHe megveng YeJeeveer~ YeJe yebOeve keeefnb vej ieeveer~~
R
leemeg otle efke yebOe lej DeeJee~ eYeg keejpe ueefie keefHeefnb yeBOeeJee~~
ll
.A
Yee0 cesIeveeo ves nvegceeve peer kees yeeyeeCe ceeje, nvegceeve peer ves Yetefce Hej efiejles mecee Yeer cesIeveeo keer mesvee kee
s
ya
mebnej kej [euee~ Gmeves DeLee&led cesIeveeo ves osKee keer Deye lees Jeevejes nvegceeve peer cetef&le nes iees nQ, efHej nvegceeve
N
peer kees cesIeveeo ves veeieHeeMe ceW yeeBOee Deewj jeJeCe keer jepemeYee ceW ues ieee~ efMeJe peer, HeeJe&leer peer kees meeJeOeeve kejles
va
ngS kenles nQ efke, ns HeeJe&leer! megefvees, efpeve eYeg eerjece kee eerjeceveece peHekej %eeveerpeerJe YeJeyevOeve kees kee osles
Se
nQ, Gve eYeg eerjece kee otle keee yevOeve kes veeres Dee mekelee nw? nvegceeve peer ves lees eYeg kes keee& kes efueS cesIeveeo mes
th
mJeeb DeHeves kees yeBOeJee efueee~

ee
keefHe yebOeve megefve efveefMeej OeeS~ keewlegke ueeefie meYee meye DeeS~~
P
oMecegKe meYee oerefKe keefHe peeF&~ keefn ve peeF keg Deefle eYegleeF&~~
si
ul
kej peesjs megj efoefMeHe efyeveerlee~ Yegkegef efyeueeskele mekeue meYeerlee~~

iT
osefKe eleeHe ve keefHe ceve Mebkee~ efpeefce Deefnieve cenB ie[ DeMebkee~~
r
Sh
Yee0 nvegceeve peer kees yeBOee peevee megvekej je#eme oew[s Deewj keewlegke osKeves DeLee&led Kesue osKeves kes efueS meYeer jeJeCe
11
keer meYee ceW Dee iees~ nvegceeve peer ves Yeer peekej jeJeCe keer meYee osKeer~ jeJeCe keer Delevle eYeglee kener veneR peeleer nw~
20
JeneB osJelee neLe pees[s ngS Ke[s Les, omeeW efoiHeeue efJeveceYeeJe mes GHeefmLele Les~ meYeer YeeYeerle ngS jeJeCe keer Ye=kegef
osKe jns Les~ jeJeCe kee en eleeHe osKekej Yeer nvegceeve peer kes ceve ceW Mebkee veneR Leer, pewmes meeBHeeW kes mecetn kes yeere
ht
ig
ie[ peer efveYeer&ke jnles nQ~

yr
oes0 keefHeefnb efyeueesefke oMeeveve, efyenBmee keefn ogyee&o~

op
megle yeOe megjefle keerefvn Hegefve, GHepee oe efye<eeo~~20~~

C
Yee0 nvegceeve peer kees osKekej GvnW DeYe yeele kenkej jeJeCe ves Gvekee yengle Heefjneme efkeee efHej Heg$eJeOe kee
mcejCe efkeee lees Gmekes oe ceW yengle ke ngDee~
ken uebkesMe keJeve lewb keermee~ kesefn kes yeue Ieeuesefme yeve Keermee~~
keer Oeewb meJeve megvesefme veefnb ceesner~ osKeGB Deefle DeMebke Me" leesner~~
ceejs efveefMeej kesefn DeHejeOee~ keng Me" leesefn ve eeve keF yeeOee~~
megvojkeeC[ 681
Yee0 uebkeeHeefle jeJeCe ves kene, Dejs Jeevej! let keewve nw, efkeme kes yeue mes letves KeerPekej Jeve kees ve kej [euee?
keee legceves DeHeves keeveeW mes cegPes veneR megvee nw? Dejs og! legPekees ceQ efveYeer&ke osKe jne ntB~ letves efkeme DeHejeOe mes je#emeeW
kees ceeje? Dejs og! yeesue, legPes DeHeves eeCeeW keer JeeOee DeLee&led [j veneR nw~
megveg jeJeve yeeeb[ efvekeeee~ HeeF peemeg yeue efyejeefle ceeee~~
peekes yeue efyejbefe nefj F&Mee~ efmejpele Heeuele nj oMeMeerMee~~
pee yeue Meer<e Oejle menmeeveve~ Deb[kees<e mecesle efieefj keeveve~~
d .
ve
OejF pees efyeefyeOe osn megj$eelee~ legce mes Me"ve efmeKeeJeve oelee~~
er
nj keesob[ keef"ve pesefnb Yebpee~ leesefn mecesle ve=He oue ceo iebpee~~
es
Kej ot<eve ef$eefMeje De yeeueer~ yeOes mekeue Delegefuele yeueMeeueer~~
R
oes0 peekes yeue ueJeuesMe les, efpelesng ejeej Peeefj~
s
ht
leemeg otle ceQ peeefn keefj, nefj Deevesng efee veeefj~~21~~
ig
R
Yee0 nvegceeve peer ves Gej efoee, ns jeJeCe! megve, efpemekee yeue Heekej efJeeeceeee Deveske yeeeC[eW keer jevee kej
ll
.A
osleer nw, ns ome efmejeWJeeues jeJeCe! efpevekes yeue mes yeee peer peieled keer mepe&vee kejles nQ, efJe<Ceg peer peieled kee Heeueve
s
kejles nQ Deewj efMeJe peer peieled kee mebnej kej osles nQ~ efpevekes yeue mes menmecegKe Jeeues Mes<eveejeeCe HeJe&leeW Deewj JeveeW kes
ya
meefnle Fme yeeeC[keesMe kees DeHeves Ske efmej Hej OeejCe kej uesles nQ~ legce pewmes og kees efMe#ee ossves kes efueS Deewj
N
osJeleeDeeW keer j#ee kejves kes efueS pees YeieJeeved Deveske Mejerj kees OeejCe kejles nQ~ meerleemJeebJej ceW efpevneWves efMeJe peer kes
va
keef"ve efHeveeke Oeveg<e kees lees[ efoee Lee Deewj legcnejs meeLe mecHetCe& jepemecetn kee yeue, ceo ve kej efoee Lee, efpevneWves
Se
Kej, ot<eCe, ef$eefMeje Deewj yeeefue pewmes Delegueveere yeueMeeefueeeW kee JeOe efkeee~ legceves Yeer efpeve eYeg meekesleeefOeHeefle,
th
yeee peer, efJe<Ceg peer leLee Mej kes Yeer Hetpe YeieJeeved eerjece kes yeue kes HejceeCeg kes uesMecee$e mes mecHetCe& ejeejeW kees
ee
peerle efueee Lee, efpevekeer efeeHelveer eermeerlee kees let nj ueeee, ceQ GvneR osJeeefOeosJe YeieJeeved eerjece kee otle ntB~
P
si
efJeMes<e Fme ekejCe ceW $eelee Deewj oelee Meyo nsleg DeLe& kees le=ve (3.2.135) HeeefCeefvemet$e mes le=ve eleevle neskej
ul
iT
efve<Hevve ngDee nw, FmeefueS eneB $eelee Meyo kee DeLe& nw j#ee kejves kes efueS Deewj oelee Meyo kee DeLe& nw osves kes efueS~
r
Sh
peeveGB ceQ legcneefj eYegleeF&~ menmeyeeng meve Hejer uejeF&~~

mecej yeeefue meve keefj peme HeeJee~ megefve keefHe yeeve efyenBefme yenjeJee~~
11
KeeeGB Heue ceesefn ueeieer YetKee~ keefHe mJeYeeJe les leesjsGB Kee~~
20
meye kes osn Hejce efee mJeeceer~ ceejefnb ceesefn kegceejie ieeceer~~
ht
efpeve ceesefn ceejs efleve ceQ ceeje~ lesefn Hej yeeBOesG levee legcneje~~
ig
yr
ceesefn ve keg yeeBOes keF ueepee~ keervn enGB efvepe eYeg kej keepee~~
op
Yee0 ceQ legcnejer eYeglee peevelee ntB menmeyeeng kes meeLe legcnejer ue[eF& Dee He[er Leer (peneB legce Hejeefpele ngS Les) Deewj
C
yeeefue kes meeLe eg kejkes Yeer legceves eMe Heeee (: cenerves yeeefue kes keeBKe ceW oyee jne~) nvegceeve peer kee Jeeve
megvekej nBmekej jeJeCe ves yenuee efoee DeLee&led Gme efJe<ee kees eue efoee~ nvegceeve peer ves kene ceQves DeMeeske Jeeefkee
kes Heue Keees, keeeWefke cegPes YetKe ueieer Leer Deewj DeHeves Jeevej mJeYeeJe mes Je=#eeW kees lees[e~ ns kegceeie&ieeefceeeW kes
mJeeceer! meye kees Mejerj Hejceefee neslee nw, peye kegceeie& Hej euevesJeeues DeeHekes mewefveke cegPes ceejves ueies, leye efpevneWves
cegPes ceeje Gvekees ceQves Yeer ceeje~ Gme Hej Yeer DeeHekes Heg$e cesIeveeo ves cegPes yeeBOe efueee~ cegPes yeeBOes peeves keer keesF& ueppee
veneR nw ceQ lees DeHeves eYeg eerjece kee keee& kejvee eenlee ntB~
efyeveleer kejGB peesefj kej jeJeve~ megveng ceeve leefpe ceesj efmeKeeJeve~~
osKeng legce efvepe oe efyeeejer~ Yece leefpe Yepeng Yeiele Yee nejer~~
peekes [j Deefle keeue [sjeF&~ pees megj Demegj ejeej KeeF&~~
leemeeW yewj keyengB veefnb keerpew~ ceesjs kens peevekeer oerpew~~
d .
ve
Yee0 ns jeJeCe! ceQ neLe pees[kej eeLe&vee kejlee ntB DeHevee Denbkeej es[kej cesjer efmeKeeJeve DeLee&led efMe#ee megve, legce
er
DeHeves oe ceW efJeeej kejkes lees osKees~ DeHevee Yece es[kej YekeleeW kes Yeenejer eYeg eerjece kee Yepeve kejes~ pees
es
osJelee, owle Deewj meejeej kees Kee ueslee nw, Ssmee keeue Yeer efpevekes [j mes yengle [jlee nw, Gve eYeg eerjece mes keYeer
R
Jewj cele keerefpees, cesjs kenves mes eerjece kees YeieJeleer eerpeevekeer peer kee meceHe&Ce kej oerefpees~
s
ht
oes0 eveleHeeue jIegyebMe ceefve, kevee efmebOeg Kejeefj~
ig
R
ieS Mejve eYeg jeefKenQ, leJe DeHejeOe efyemeeefj~~22~~
ll
.A
Yee0 YeieJeeved eerjece ejCeeW ceW eCeece kejvesJeeueeW kes Heeueke, jIegkegue kes ceefCe, keCee kes meeiej Deewj legcnejs ess
s
Yeelee Kej veeceke je#eme kes Me$eg nQ~ MejCe ceW eues peeves Hej legcnejs meye DeHejeOeebs kees Yetuekej eYeg j#ee kej uebsies~
ya
jece ejve Hebkepe Gj Oejnt~ uebkee Deeue jepe legce kejnt~~
N
efjef<e Heguemle peme efyeceue ceebkee~ leseEn kegue cenB peefve nesng keuebkee~~
va
Se
Yee0 ns jeJeCe! oe ceW eerjece kes eerejCekeceue kees OeejCe kej uees, legce uebkee kee Deeue jepe kejes~ $e+ef<e
Heguelme kee eMe efvece&ueefve<keuebke evcee nw, Gme kegue cebs legce keuebke cele yevees~
th
ee
jece veece efyeveg efieje ve meesne~ osKeg efyeeeefj leeefie ceo ceesne~~
P
yemeve nerve veefnb meesn megjejer~ meye Yet<eve Yetef<ele yej veejer~~
si
ul
Yee0 eerjeceveece kes efyevee JeeCeer veneR MeesefYele nesleer, ceo, ceesn kee leeie kejkes efJeeej kejkes lees osKees~ ns osJeMe$eg
iT
jeJeCe! efpeme ekeej mes meYeer DeeYet<eCeeW mes mepeer ngF& esveejer Jem$e kes efyevee veneR MeesefYele nesleer, eerjeceveece kes efyevee
r
Sh
JeeCeer keer Yeer Jener oMee mecePeveer eeefnes~

jece efyecegKe mebHeefle eYegleeF&~ peeF jner HeeF& efyeveg HeeF&~~
11
mepeue cetue efpeve meefjleve veeneR~ yejef<e ieS Hegefve leyeefnb megKeeneR~~
20
Yee0 YeieJeeved eerjece mes efJecegKe Jeefkele keer mecHeefe Deewj eYeglee HetJe& mes jnles ngS Yeer YeieJeled efJecegKelee kes HeMeeled
ht
ig
eueer peeleer nw, Heeeer ngF& efyevee Heeeer ngF& kes meceeve nes peeleer nw DeLee&led eeHle kejves Jeeues kes efkemeer Yeer eeespeve kees
yr
efme veneR kejleer~

op
megveg oMekeb" kenGB Heve jesHeer~ efyecegKe jece $eelee veefnb keesHeer~~
C
Mej menme efye<Ceg Depe leesner~ mekeefnb ve jeefKe jece kej esner~~
Yee0 ns jeJeCe! megve, ceQ eefle%ee kejkes kenlee ntB efke eerjece mes efJecegKe eeCeer kee keesF& Yeer j#eke veneR yevelee~ legPe
eerjeceesner kees kejes[eW Mej, kejes[eW efJe<Ceg Deewj kejes[eW yeee Yeer veneR yeee mekeles DeLee&led DeHeveer MejCe ceW veneR
jKe mekeles~
megvojkeeC[ 683
oes0 ceesncetue yeng Metue eo, leeieng legce DeefYeceeve~

Yepeng jece jIegveeekeefnb, ke=Hee efmebOeg YeieJeeve~~23~~
Yee0 Deye let yengle keeW kees osvesJeeues ceesn kes keejCemJeHe DeHeves Denbkeej kees es[ os Deewj ke=Hee kes meeiej
jIegkegue kes veeeke YeieJeeved eerjece kee Yepeve kej~
peoefHe keneR keefHe Deefle efnle yeeveer~ Yeieefle efyeyeske efyejefle vee meeveer~~
.
yeesuee efyenBefme cene DeefYeceeveer~ efceuee nceefnb keefHe ieg ye[ ieeveer~~
d
ve
ce=leg efveke DeeF& Keue leesneR~ ueeiesefme DeOece efmeKeeJeve ceesneR~~
er
Guee nesFefn ken nvegceevee~ ceefleYece leesj eie ceQ peevee~~
es
megefve keefHe yeeve yengle efKeefmeeevee~ yesefie ve njng cet{kej eevee~~
R
megvele efveMeeej ceejve OeeS~ meefeJeve meefnle efyeYeer<eve DeeS~~
s
ht
veeF Meer<e keefj efyevee yentlee~ veerefle efyejesOe ve ceeefje otlee~~
ig
Deeve ob[ keg keefje ieesmeeBF&~ meyeneR kene ceb$e Yeue YeeF&~~
R
ll
Yee0 eeefHe nvegceeve peer ves Yeefkele, %eeve, Jewjeie Deewj veerefle mes meveer ngF& Delevle efnlewef<eCeerb JeeCeer kener efHej Yeer
.A
ceneDeefYeceeveer jeJeCe nBmekej yeesuee, cegPes yengleye[e %eeveer Jeevej ner ieg efceuee~ Dejs og! ce=leg legcnejs efveke Dee
s
ya
ieF& nw, let cegPes efmeKeeves ueiee nw~ nvegceeve peer ves kene, en meye Gue nesiee DeLee&led cesjs efveke veneR ce=leg lees lesjs
N
efveke nw~ ceQves legcneje ele#e yegefYece peeve efueee nw~ nvegceeve peer kes Jeeve megvekej jeJeCe yengle efe{ ieee Deewj
va
Gmeves kene, Fme cetKe& kee eeCe MeerIe ner keeeW veneR ues uesles? en megvekej je#eme ueesie nvegceeve peer kees ceejves oew[s~
Se
Gmeer mecee DeHeves cebef$eeeW kes meefnle efJeYeer<eCe peer jeJeCe keer meYee ceW Deees~ efJeYeer<eCe peer ves jeJeCe kees cemleke
th
veJeekej yengle efJevee efkeee Deewj kene efke, veerefle kes efJe Hejotle kees veneR ceejvee eeefnes~ DeveLee, Fme kece& mes
ee
jepeveerefle kee efJejesOe nesiee, efJeosMeer otle kees cele ceeefjes~ ns je#emeeW keer Yetefce kes mJeeceer YeeF& jeJeCe! otmeje kegoC[
P
efJeOeeve kej oerefpees~ meyeves kene, en ceb$eCee Yeueer nw~

si
ul
megvele efyenBefme yeesuee oMekebOej~ Debie Yebie keefj He"Fe yeboj~~

iT
oes0 keefHe kes cecelee HetB Hej, meyeefnb keees mecegPeeF~

r
Sh
lesue yeesefj He yeeBefOe Hegefve, HeeJeke osng ueieeF~~24~~

11
Yee0 efJeYeer<eCe peer kes Jeeve megvekej jeJeCe nBmekej yeesuee, Fme yevoj kees DebieYebie kejkes Yespevee eeefnes DeLee&led
20
Fmes efJekeueebie yeveekej Yespee peees~ jeJeCe ves meyekees mecePeekej kene efke Jeevej keer HetB Hej cecelee nesleer nw, FmeefueS
ht
Jem$e kees lesue ceW [gyeeskej GvneR Jem$eeW mes Fmekeer HetB yeeBOekej GmeceW Deeie ueiee oes DeLee&led Fmekeer HetB peueekej Fmes
ig
yeeB[e kej oes~

yr
op
HetB nerve yeevej lenB peeFefn~ leye Me" efvepe veeLeefnb ueF DeeFefn~~
C
efpeve kew keervnsefme yengle ye[eF&~ osKeGB ceQ efleve kew eYegleeF&~~
Yee0 peye en Jeevej HetB mes nerve neskej peeesiee, leye en og DeHeves mJeeceer kees Yeer ues Deeesiee, efpevekeer Fmeves yengle
ye[eF& keer nw, ceQ Gvekeer eYeglee lees osKetB~
yeeve megvele keefHe ceve cegmegkeevee~ YeF menee Meejo ceQ peevee~~
peelegOeeve megefve jeJeve yeevee~ ueeies jeve cet{ meesF jevee~~
Yee0 jeJeCe kee Jeeve megvekej nvegceeve peer ceve ceW cegmkegjees Deewj kenves ueies efke, ceQ peeve ieee Deye mejmJeleer peer
meneeke nes ieF& nQ DeLee&led jeJeCe keer yegef Gmeer ekeej Hesj oer efpememes Fmekee efJeveeMe nes peees~ cetKe& je#eme jeJeCe
kee Jeeve megvekej Jener jevee jeves ueies DeLee&led lesue Deewj Ieer ceW [gyees[gyeeskej keHe[s nvegceeve peer keer HetB ceW yeeBOeves
ueies~
jne ve veiej yemeve Ie=le lesuee~ yee{er HetB keervn keefHe Kesuee~~
keewlegke kenB DeeS Hegjyeemeer~ ceejefnb ejve kejefnb yeng neBmeer~~
d .
ve
yeepeefnb {esue osefn meye leejer~ veiej Hesefj Hegefve HetB epeejer~~
er
Yee0 veiej ceW Jem$e, lesue Deewj Ieer veneR yeee, nvegceeve peer keer HetB ye{leer ieF& Deewj je#eme lesue, Ieer ceW [gyees
es
[gyeeskej keHe[s yeeBOeles iees~ nvegceeve peer ves Yeer Jeevej kee Kesue efkeee meejs keHe[s lesue, Ieer kes meceeHle nesves Hej Yeer
R
nvegceeve peer keer HetB kee ye{vee meceeHle veneR ngDee~ keewlegke osKeves kes efueS Deees ngS uebkeeHegjJeemeer ejCeeW mes nvegceeve
s
ht
peer kees ceejves ueies Deewj Gvekeer yengle nBmeer kejves ueies~ {esue Deeefo yeepes yepeves ueies, meYeer yees leeueer yepeeves ueies~
ig
nvegceeve peer kees veiej ceW YeceCe kejekej efHej Gvekeer HetB ceW enmle Deeefo je#emeeW ves Deeie peueeeer~
R
ll
HeeJeke pejle osefKe nvegceblee~ YeeG Hejce ueIeg He legjblee~~
.A
efveyegefke e{sG keefHe keveke Deejer~ YeF meYeerle efveMeeej veejer~~
s
ya
Yee0 Deefive kees peueles ngS osKekej nvegceeve peer legjvle yengle ess He ceW nes iees DeLee&led Deefive ves nvegceeve peer kees
N
veneR peueeee, keeeWefke Deefive ceW efveJeeme kejleer ngF& eermeerlee ves DeefivepJeeuee kees efveebef$ele kej efoee~ nvegceeve peer mJeeb
va
kees yeBOeve mes g[ekej mJeCe& keer Deeefuekee Hej e{ iees, meYeer je#eme veeefjeeB [j ieF~
Se
oes0 nefj esefjle lesefn DeJemej, eues cele Gveeeme~

th
Deneme keefj iepee&, keefHe yeef{ ueeie Dekeeme~~25~~

ee
Yee0 Gmeer DeJemej Hej nefj, Jeeeg osJelee Deewj nefj YeieJeeved eerjece mes esefjle ngS GveeemeeW Jeeeg eue He[s, nvegceeve
P
peer Deneme kejkes iejpes Deewj ye{kej DeekeeMeceC[ue ceW ueie iees~
si
ul
osn efyeMeeue Hejce nDeeF&~ cebefoj les cebefoj e{ OeeF&~~

iT
pejle veiej Yees ueesie efyeneuee~ PeHe ueHe yeng keesef kejeuee~~
r
Sh
leele ceeleg ne megefvee Hegkeeje~ Sefnb DeJemej kees nceefnb Gyeeje~~

nce pees kene en keefHe veefnb nesF&~ yeevej He Oejs megj keesF&~~
11
20
Yee0 nvegceeve peer kee Mejerj yengle efJeMeeue nw Hej GmeceW yengle nukeeHeve nw~ Jes Ske ceefvoj mes otmejs ceefvoj Hej
oew[kej e{ jns nQ~ veiej kes peueles mecee meYeer ueesie Jeekegue nes G"s~ DemebKe kejes[ Deefive keer Yeebkej ueHeW
ht
ig
PeHe jner nQ DeLee&led ueHekeueHekekej meye kees peuee jner nQ~ Fme mecee ne, leele! ne, ceelee! Meyo keer Hegkeej
yr
megveeeer He[ jner nw~ Fme DeJemej Hej nceW keewve yeeeesiee? nce ves pees kene Lee en Jeevej veneR nes mekelee, eneB lees
op
efkemeer osJelee ves Jeevej kee mJeHe OeejCe kej efueee nw~
C
meeOeg DeJeiee kej Heue Ssmee~ pejF veiej DeveeLe kej pewmee~~
peeje veiej efveefce<e Ske ceeneR~ Ske efyeYeer<eve kej ie=n veeneR~~
Yee0 meeOeg kes DeHeceeve kee Fmeer ekeej kee Heue efceuelee nw, efpemekes keejCe DeveeLe kes pewmee en veiej peue jne
nw~ nvegceeve peer ves Ske #eCe ceW Hetje veiej peuee efoee, efJeYeer<eCe kee YeJeve Deewj Skecee$e DeMeeskeJeeefkee veneR
peueeeer~
megvojkeeC[ 685
lee kej otle Deveue pesefnb efmeefjpee~ peje ve mees lesefn keejve efieefjpee~~
Gueef Heueef uebkee meye peejer~ ketefo Heje Hegefve efmebOeg cePeejer~~
Yee0 ns HeeJe&leer! nvegceeve peer Gve eYeg eerjece kes otle nQ, efpevneWves Deefive keer jevee keer nw, FmeefueS Deefive kes Yeerlej
jnkej Yeer nvegceeve peer veneR peues~ GueHeuekej DeLee&led Fme Deesj mes Gme Deesj Hegve: Gme Deesj mes Fme Deesj YeceCe
kejkes nvegceeve peer ves mecHetCe& uebkee peuee oer efHej Jes meceg kes ceOe ceW keto He[s~
oes0 HetB yegPeeF KeesF ece, Oeefj ueIeg He yenesefj~
d .
ve
pevekemeglee kes Deeies, "e{ YeeG kej peesefj~~26~~
er
Yee0 DeHeves HetB kees yegPeekej meceg kes Meerleue peue cebs ece otj kejkes efHej ese mee He OeejCe kejkes, nvegceeve
es
peer pevekeveefvoveer eermeerlee kes mece#e neLe pees[kej Ke[s nes iees~
R
ceeleg ceesefn oerpew keg eervne~ pewmes jIegveeeke ceesefn oervne~~
s
ht
et[eceefve Gleeefj leye oeT~ nj<e mecesle HeJevemegle ueeT~~
ig
Yee0 nvegceeve peer yeesues, ns ceelee peer! efpeme ekeej eerjIegveeLe ves cegPes cegefkee kee efevn efoee Lee, Gmeer ekeej DeeHe
R
Yeer cegPes keg Heneeveer oerefpees~ leye eermeerlee ves et[eceefCe kees ner MeerMe Hej mes Gleej kej os efoee Deewj HeJeveHeg$e
ll
.A
nvegceeve peer ves Yeer et[eceefCe ues efueee~
s
ya
kensng leele Deme ceesj eveecee~ meye ekeej eYeg Hetjvekeecee~~
N
oerve oeeue efyejo mebYeejer~ njng veeLe cece mebke Yeejer~~
va
Yee0 eermeerlee ves kene, ns leele! cesje eCeece kenkej eYeg mes Fme ekeej mevosMee kenvee efke ns eerjeIeJesv! DeeHe
Se
meye ekeej mes HetCe&keece nQ, ns veeLe! DeHevee oerveoeeueHeeMe kee mcejCe kejkes cesje yengleye[e mebke nj
ueerefpees~
th
ee
leele Meemegle keLee megveeSng~ yeeve eleeHe eYegefnb mecegPeeSng~~

P
ceeme efoJeme cenB veeLe ve DeeJewb~ leew Hegefve ceesefn efpeele veefnb HeeJewb~~
si
Yee0 ns leele! Fv Heg$e peevle keer keLee megvee osvee Deewj eYeg kees Gvekes yeeCe kee eleeHe mecePee osvee~ eefo Ske
ul
iT
cenerves kes Yeerlej eerjIegveeLe veneR DeeeWies lees efHej cegPes peerefJele veneR HeeeWies~
r
Sh
keng keefHe kesefn efyeefOe jeKeewb eevee~ legcentB leele kenle Deye peevee~~
legceefnb osefKe Meerleue YeF eleer~ Hegefve cees kenB meesF efove mees jeleer~~
11
20
Yee0 ns nvegceeve peer! DeeHe ner yeleeFes efke ceQ eeCeeW kees efkeme ekeej jKetB, keeeWefke Deye lees DeeHe Yeer peeves kes efueS
ken jns nQ~ DeeHekees osKekej cesjer eleer Meerleue nes ieF& Leer, Hegve: cesjs efueS Jener efove Deewj Jener jele~
ht
ig
oes0 pevekemegleefnb mecegPeeF keefj, yeng efyeefOe Oeerjpe oervn~

yr
ejve keceue efmej veeF keefHe, ieceve jece HenB keervn~~27~~

op
C
Yee0 pevekeveefvoveer eermeerlee kees mecePeekej nvegceeve peer ves GvnW yengle ekeej mes Oewe& yeBOeeee~ Hegve: YeieJeleer eermeerlee
peer kes eerejCekeceueeW ceW cemleke veJeekej nvegceeve peer ves YeieJeeved eerjece kes Heeme emLeeve efkeee~
euele ceneOegefve iepes&efme Yeejer~ ieYe& eJesG megefve efveefMeej veejer~~
veeefIe efmebOeg Sefn Heejefnb DeeJee~ Meyeo efkeefueefkeuee keefHeve megveeJee~~
Yee0 eueles ngS nvegceeve peer ves ceneOJeefve ceW Yeejer iepe&vee keer, megvekej je#emeHeeflveeeW ves ieYe&meeJe kej efoee~ nvegceeve
peer meceg kees ueeBIekej Fme Heej DeLee&led Gejer le Hej Deees Deewj JeevejeW kees DeHevee mJeeYeeefJeke efkeueefkeuee Meyo
megveeee~
nj<es meye efyeueesefke nvegceevee~ vetleve pevce keefHeve leye peevee~~
cegKe emevve leve lespe efyejepee~ keervnsefme jeceeb kej keepee~~
.
Yee0 meYeer ueesie nvegceeve peer kees osKekej emevve ngS, leye JeevejeW ves DeHevee veee pevce peevee~ nvegceeve peer kee cegKe
d
ve
emevve Lee Deewj Mejerj Hej lespe eceke jne Lee, keeeWefke GvneWves YeieJeeved eerjeceev peer kee keee& kej efueee Lee~
er
efceues mekeue Deefle YeS megKeejer~ leueHele ceerve HeeJe efpeefce yeejer~~
es
eues njef<e jIegveeeke Heemee~ HetBle kenle veJeue Feflenemee~~
R
s
Yee0 meye ueesie nvegceeve peer mes efceues Deewj Delevle megKeer nes iees, ceeveeW leueHeueeleer ngF& ceefueeeW ves peue Hee efueee
ht
ig
nes~ veJeerve Fefleneme Hetles Deewj kenles ngS meYeer ueesie emeVe neskej jIegveeLe eerjece kes Heeme eue He[s~
R
leye ceOegyeve Yeerlej meye DeeS~ Debieo meefnle ceOegj Heue KeeS~~
ll
.A
jKeJeejs peye yejpeve ueeies~ cegef enej kejle meye Yeeies~~
s
ya
Yee0 leye meYeer Jeevej ceOegJeve kes Yeerlej Deees Deewj Debieo peer kes meefnle meye ueesieeW ves ceOegj Heue Keeee DeLee&led
N
nvegceeve peer kes Deeieceve leke JeevejeW ves keg Yeer veneR KeeeeefHeee Lee~ peye ceOegJeve kes jKeJeeues jeskeves ueies leye
va
JeevejeW kes cegkekeeW mes enej kejles ner meye Yeeie iees~
Se
oes0 peeF Hegkeejs les mekeue, yeve Gpeej pegyejepe~

th
megefve megieerJe nj<e keefHe, keefj DeeS eYeg keepe~~28~~

ee
Yee0 Jes j#eke megieerJe peer kes Heeme peekej efeuueekej meceeeej efoes efke egJejepe Debieo peer ves Jeve kees Gpee[ efoee~
P
en megveles ner megieerJe peer yengle emevve ngS Jes peeve iees efke JeevejieCe YeieJeeved eerjece kee keee& kejkes Deees nQ~
si
ul
peew ve nesefle meerlee megefOe HeeF&~ ceOegyeve kes Heue mekeefnb efke KeeF&~~
iT
Sefn efyeefOe ceve efyeeej kej jepee~ DeeF ieS keefHe meefnle meceepee~~
r
Sh
Yee0 eefo GvneWves eermeerlee kee meceeeej veneR Heeee neslee lees keee ceOegJeve kes Heue Kee mekeles Les? Fme ekeej JeevejeW
11
kes jepee megieerJe peer ceve ceW efJeeej ner kej jns Les efke meceepe kes meefnle JeevejieCe Dee iees~
20
DeeF meyeefve veeJee Heo MeerMee~ efceuesG meyeefnb Deefle esce keHeerMee~~
ht
HetBer kegMeue kegMeue Heo osKeer~ jece ke=Hee Yee keepe efyeMes<eer~~
ig
yr
Yee0 meYeer ves Deekej megieerJe peer kes ejCeeW ceW cemleke veJeeee Deewj megieerJe peer meYeer mes Delevle esceHetJe&ke efceues Deewj
op
meyemes kegMeue Heter, meyeves kene DeeHekes eerejCeeW kes oMe&ve mes kegMeue nw~ YeieJeeved eerjece keer ke=Hee mes efJeefMe keee&
C
nes ieee~
veeLe keepe keervnsG nvegceevee~ jeKes mekeue keefHeve kes eevee~~

megefve megieerJe yengefj lesefn efceuesT~ keefHeve meefnle jIegHeefle Heefnb euesT~~
Yee0 ns veeLe! nvegceeve peer ves eYeg kee keee& efkeee nw, FvnesWves meYeer JeevejeW kes eeCe jKe efueS~ en megvekej megieerJe
peer efHej nvegceeve peer mes efceues Deewj JeevejeW kes meefnle jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece kes Heeme eue efoes~
megvojkeeC[ 687
jece keefHeve peye DeeJele osKee~ efkeS keepe ceve nj<e efyeMes<ee~~
Heefke efMeuee yew"s ew YeeF&~ Hejs mekeue keefHe ejveefve peeF&~~
Yee0 peye YeieJeeved eerjece ves JeevejeW kees Deeles osKee lees GvnW Devegceeve nes ieee efke Fve ueesieeW ves keee& kej efueee nw,
Fvekes ceve ceW efJeMes<e n<e& nw~ oesveeW YeeF& eerjece, ue#ceCe mHeefke efMeuee Hej yew"s Les~ meYeer Jeevej Gvekes eerejCeeW Hej
peekej He[ iees~
.
oes0 eerefle meefnle meye YeWs, jIegHeefle kevee Hegbpe~
d
ve
HetBer kegMeue veeLe Deye, kegMeue osefKe Heo kebpe~~29~~
er
Yee0 keCee kes Hegbpe eerjece peer ves emevveleeHetJe&ke meYeer JeevejeW kees ieues mes ueieeee Deewj kegMeue Heter~ JeevejeW ves
es
kene, ns veeLe! DeeHekes eerejCeeW kes oMe&ve kejkes kegMeue ner nQ~
R
s
ht
* ceemeHeejeeCe, lesF&meJeeB efJeeece *
ig
R
peeceJeble ken megveg jIegjeee~ pee Hej veeLe kejng legce oeee~~
ll
leeefn meoe MegYe kegMeue efvejblej~ megj vej cegefve emevve lee THej~~
.A
meesF efyepeF& efyeveF& iegve meeiej~ leemeg megpeme $ewueeske Gpeeiej~~
s
ya
Yee0 peecyeJeeved peer ves kene, ns jIegjepe DeLee&led jIegkegue kes jepee YeieJeeved eerjece! ns veeLe! DeeHe efpeme Hej oee kej
N
osles nQ Gmekee meowJe MegYe jnlee nw, Gmekee efvejvlej kegMeue neslee nw, osJelee, ceveg<e, cegefve meYeer Gme Hej emevve jnles
va
nQ~ Jener peieled cebs efJepeeer neslee nw, Gmeer ceW efJevecelee Deeleer nw, Jen meYeer iegCeeW kee meceg yeve peelee nw Deewj Gmekee
Se
megvoj eMe leerveeW ueesskeeW ceW JeeHle nes peelee nw DeLee&led DeeHe ves nvegceeve peer Hej oee keer lees Gvekee keueeCe ngDee, Jes
th
mekegMeue ueews~ Jeve Gpee[ves mes Gve Hej osJelee emevve ngS, je#emeeW kee JeOe kejves mes Jes ceveg<eeW kes emevvelee kes Hee$e
ee
yeves, keeeWefke nvegceeve peer ves vejYe#eer je#emeeW kees ceeje Deewj uebkee onve mes Gve Hej cegefve emevve ngS~ Jes efJepeeer yeves
P
Deewj eermeerlee kes mece#e efJevee emlegle efkeee~ Gvekee eMe leerveeW ueeskeeW ceW Hewuee DeLee&led DeeHekeer oee mes meerlee peer kee
si
ul
meceeeej ueskej nvegceeve peer mekegMeue ueew Deees nQ~

iT
eYeg keer ke=Hee YeeG meye keepet~ pevece nceej megHeue Yee Deepet~~
r
Sh
veeLe HeJevemegle keervn pees kejveer~ menmengB cegKe ve peeF mees yejveer~~
11
HeJevelevee kes eefjle megneS~ peeceJeble jIegHeefleefnb megveeS~~

20
Yee0 DeeHe eYeg eerjece keer ke=Hee mes meye keee& nes ieee~ Deepe nce ueesieeW kee pevce meHeue nes ieee, keeeWefke
ht
osJeleeDeeW ves DeeHekeer mesJee kejves kes efueS Jeevej, Yeeueg kee Mejerj OeejCe efkeee Lee~ ns veeLe! HeJeveHeg$e nvegceeve peer ves
ig
pees keee& efkeee Jen menmecegKeeW mes Yeer JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ nvegceeve peer cenejepe kes megneJeves eefj$e kees
yr
op
peecyeJeeved peer ves jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece kees megvee efoee~
C
megvele ke=HeeefveefOe ceve Deefle YeeS~ Hegefve nvegceeve njef<e efne ueeS~~
kenng leele kesefn YeeBefle peevekeer~ jnefle kejefle j#ee mJeeeve keer~~
Yee0 peecyeJeeved peer kes Jeeve megveles ner ke=Heemeeiej YeieJeeved eerjece kes ceve ceW nvegceeve peer kes eefj$e Yeer yengle Yeees
Deewj nvegceeve peer Yeer yengle Yeees~ efHej emevve neskej eYeg ves nvegceeve peer kees oe mes ueiee efueee Deewj Hetves ueies, ns
leele! yeleeDees, meerlee uebkee cebs yevoer yevekej DeHeves eeCeeW keer efkeme ekeej j#ee kejleer jnleer nQ?
oes0 veece Heen efoJeme efveefMe, Oeeve legcnej keHee~
ueeseve efvepe Heo pebef$ele, peeefnb eeve kesefn yee~~30~~
Yee0 nvegceeve peer ves Gej efoee, ns eYeg! eermeerlee DeHeves eeCeeW keer j#ee ceW DemeceLe& nQ Gvekes eeCe peevee Yeer eenles
nQ, Hejvleg Jes mJeeb YeieJeleer peer kes Mejerj ceW yevoer yeve iees nQb~ DeeHekee eerjeceveece jkeej Deewj cekeej kes He ceW
efovejele kee enjer nw, DeeHekee Oeeve yengle ye[e efkeJee[ nw Deewj meerlee kes ves$e GvneR kes ejCeeW ceW ebef$ele nQ DeLee&led
.
ueie iees nQ lees Gvekes eeCe efkeme ceeie& mes peeeW?
d
ve
euele ceesefn et[eceefve oervner~ jIegHeefle oe ueeF meesF ueervner~~
er
veeLe pegieue ueeseve Yeefj yeejer~ yeeve kens keg pevekekegceejer~~
es
R
Yee0 eermeerlee ves uebkee mes eueles mecee cegPes et[eceefCe oer, Jen DeeHekes eerejCeeW ceW meceefHe&le nw~ eerjIegveeLe ves neLe
s
mes ueskej Jen et[ceefCe oe mes ueiee efueee, efHej nvegceeve peer kenves ueies, ns veeLeegieue DeLee&led cesjs DeejeOe eerjece
ht
ue#ceCe peer! pevekejepe keer Heg$eer eermeerlee ves DeHeves oesveeW ves$eeW ceW peue Yejkej keg Jeeve DeLee&led mebosMe kens nQ~
ig
R
Devegpe mecesle iensng eYeg ejvee~ oerve yebOeg eveleejefle njvee~~
ll
.A
ceve ece yeeve ejve Devegjeieer~ kesefnb DeHejeOe veeLe ceesefn leeieer~~
s
Yee0 eermeerlee ves Henues lees cegPemes kene efke, ns nveggceeve! legce Deewj Devegpe DeLee&led ess Yewee ue#ceCe oesveeW ner, mecesle
ya
N
DeLee&led meeLe efceuekej oerveeW kes yevOeg Deewj eCeece kejves JeeueeW kes ke kees otj kejves Jeeues eYeg eerjIegveeLe kes eerejCe
va
Heke[ uesvee DeLee&led legce cesjer Deesj mes eYeg kes JeeceejCe Heke[vee Deewj mesJee kejvee Deewj ess Yewee ue#ceCe eYeg kes
Se
oef#eCeejCe keer mesJee kejWies, keeeWefke cesjer DevegHeefmLeefle ceW eerjeIeJe kes JeeceejCe keer mesJee veneR nesleer nesieer, keeeWefke
Jen cesjs efueS DeefOeke=le Leer~ ceve, kece& Deewj Jeeve mes eYeg kes eerejCeeW ceW Devegjeie kejvesJeeueer cegPe meerlee kees cesjs
th
ee
veeLe ves efkeme DeHejeOe mes leeie efoee nw?

P
DeJeiegve Ske ceesj ceQ ceevee~ efyegjle eeve ve keervn Heeevee~~

si
veeLe mees veeveefve kees DeHejeOee~ efvemejle eeve kejefnb nef" yeeOee~~
ul
iT
efyejn Deefieefve leveg letue meceerje~ MJeeme pejF ve ceeefnb Mejerje~~

r
veeve eJeefnb peue efvepe efnle ueeieer~ pejwb ve HeeJe osn efyejneieer~~
Sh
Yee0 neB! Ske cesje DeJeiegCe DeLee&led oes<e DeJeMe nw, Gmes ceQves ceeve efueee Jen en efke, DeeHemes efyeg[les mecee
11
DeLee&led efJeeesie nesles mecee ner cesjs eeCeeW ves Mejerj es[kej eeeCe veneR efkeee, Hejvleg ns cesjs mJeeceer, eerjeIeJe! Jen
20
DeHejeOe cesje veneR elegled cesjs ves$eeW kee nw, keeeWefke eeCeeW kes efvekeueles mecee cesjs ves$e ner yeeOee [eue osles nQ~ Jes kenles
ht
nQ efke, ns eeCeeW! DeYeer cele efvekeuees eYeg kes oMe&ve neWies~ efJejn ner Deefive nw, Mejerj F& kes meceeve nes egkee nw Deewj
ig
yr
Meeske MJeeme ner Jeeeg nw, FmeefueS MeeskeHe Jeeeg mes esefjle neskej efJejn keer Deefive ceW F& kes meceeve en Mejerj Ske
op
#eCe ceW peue peelee, Hejvleg DeHeves efnle kes efueS ves$e peue yejmeeles jnles nQ, efpememes efJejn keer Deefive ceW Mejerj peueves
C
veneR Heelee~ ves$eeW kee efnle en nw efke eefo Mejerj jnsiee lees efkemeer ve efkemeer efove nceW eYeg kes oMe&ve nes ner peeeWies~
meerlee kew Deefle efyeHeefle efyeMeeuee~ efyeveefnb kens Yeefue oerveoeeuee~~

oes0 efveefce<e efveefce<e keveeeleve, peeefnb keueHe mece yeerefle~
yesefie eefuee eYeg Deeefvee, Yegpe yeue Keue oue peerefle~~31~~
megvojkeeC[ 689
Yee0 ns oerveeW Hej oee kejvesJeeues eYeg eerjeIeJe! eermeerlee keer Jen efJeMeeue efJeHeefe efyevee kens ner Yeueer nw DeLeJee
eermeerlee keer efJeHeefe Delevle efJeMeeue nw DeLee&led ceeleepeer meye ekeej mes oerve nes ieF& nQ, efHej Yeer DeeHe Gve Hej oee ve
kejkes Gvekes mecyevOe ceW ke"esjlee mes eMve kej jns nQ~ Dele: DeeHekees oerveoeeue veneR kenves ceW ner YeueeF& nw, Deye lees
en oerveoeeue veece DeLe&nerve nes jne nw~ ns keCee kes Deeeleve DeLee&led YeJeve (Deeee) eYeg eerjeIeJe! eermeerlee kes
efueS SkeSke #eCe keuHe kes meceeve yeerle jns nQ, FmeefueS MeerIe eefueS Deewj DeHeveer YegpeeDeeW kes yeue mes Keue
eke=efleJeeues jeJeCeoue kees peerlekej Gve eermeerlee ceelee peer kees ues DeeFes~
d .
ve
megefve meerlee ogKe eYeg megKe Deevee~ Yeefj DeeS peue jeefpeJe veevee~~
er
yeeve keee ceve cece ieefle peener~ meHevesngB yetefPee efyeHeefle efke leener~~
es
ken nvegceble efyeHeefle eYeg meesF~ peye leJe megefcejve Yepeve ve nesF&~~
R
kesefleke yeele eYeg peeleOeeve keer ~ efjHegefnb peerefle DeeefveJeer peevekeer~~
s
ht
Yee0 eermeerlee kees og:Keer megvekej megKeeW kes YeJeve eYeg eerjece kes ueeuekeceue pewmes ves$eeW ceW peue Yej Deees~ eYeg ves
ig
R
kene, ns nvegceeve! efpemes ceve, Mejerj Deewj kece& mes cesje ner Deeee nes keee Gmes mJeHve ceW Yeer efJeHeefe nesveer eeefnes?
ll
leelHee& en nw efke eefo meerlee peer ceve, JeeCeer Deewj Mejerj mes cegPe Hej ner Deeefele nQ, lees Gvnbbs efJeHeefe nesveer veneR
.A
eeefnes~ ee, lees Gvekee cegPe Hej meceHe&Ce veneR nw ee legce ee legcnejer ceelee peer Pet" yeesue jner nQ~ nvegceeve peer ves kene,
s
ya
eYeg DeeHekees efJeHeefe kee DevegYeJe veneR nw, keeebsefke DeeHe megKemJeHe Hejceelcee nQ, FmeefueS DeeHekees efJeHeefe keer
N
HeefjYee<ee Yeer keoeefeled efJeefole veneR nw~ ns YeieJeved! Yekele keer efJeHeefe lees Jen nw efke, peye DeeHekee mcejCe Deewj Yepeve
va
ve nes DeLee&le Jener efJeHeefe nw, peye DeeHekes megefcejCe DeLee&led mcejCe kee Yepeve DeLee&led DeemJeeove eeves Deevevo ve nes~
Se
YeeJe en nw efke peye ceeleeeer DeeHekes mcejCe mes peefvele megKe kee Skeevle ceW DemJeeove kejves ueieleer nQ, Gme mecee
th
jeJeCe Deewj Gmekeer JeMeJele&veer je#eefmeeeB Deveske ekeej mes efJeHejerle JeeleeJejCe emlegle kejkes Yepeve ceW efJe#esHe Deewj
ee
efJeIve [eueles nQ~ ns eYeg! DeeHekes meeceves je#eme jeJeCe keer efkeleveer yeele Dele: Me$eg jeJeCe kees peerlekej DeeHe
P
pevekeveefvoveer eermeerlee kees ues DeeFes~

si
ul
megveg keefHe leesefn meceeve GHekeejer~ veefnb keesG megve vej cegefve levegOeejer~~
iT
eefle GHekeej kejeQ kee leesje~ mevecegKe nesF ve mekele ceve ceesje~~
r
Sh
megveg megle leesefn Gefjve ceQ veeneR~ osKesGB keefj efyeeeefj ceve ceeneR~~
Hegefve Hegefve keefHeefnb efeleJe megj$eelee~ ueeseve veerj Hegueke Deefle ieelee~~
11
20
Yee0 ns Jeevejes nvegceeve! MejerjOeejer osJelee, ceveg<e Deewj cegefveeeW ceW keesF& Yeer legcnejs meceeve cesje GHekeejer veneR nw~
ceQ legcneje keee eefleGHekeej keB, cesje ceve legcnejs meeceves ner veneR nes meke jne nw DeLee&led legceves DeHeves GHekeejeW mes
ht
ig
cegPes yeesefPeue kej efoee nw~ legcneje eefleGHekeej lees leye mecYeJe nes peye cesjs meceeve legce efJeHeefe ceW He[es Deewj legcnejer
yr
DeHele Yeeee& kee ceQ Helee ueieeTB Deewj Jen ve lees mecYJe nw Deewj ve ner cegPes DeYeer nw, keeeWefke legce yeeueyeeeejer nes
op
Deewj ceQ legcnejer efJeHeefe osKe veneR mekelee~ ns Heg$e! ceQves DeHeves ceve ceW efJeeej kejkes osKe efueee nw, ceQ legcemes G$e+Ce
C
veneR ntB, ceQ legcneje $e+Ceer ntB Deewj YeefJe<e ceW Yeer jntBiee~ Flevee kenkej osJeleeDeeW kes j#eke YeieJeeved eerjece, nvegceeve
peer kees Hegve:Hegve: DeHeves jepeerJeves$eeW mes efvenej jns nQ~ Gvekes ves$e mepeue nQ Deewj eYeg kes DebieeW ceW Delevle jesceebe nw~
oes0 megefve eYeg yeeve efyeueesefke cegKe, oe njef<e nvegceble~
ejve HejsG esceekegue, $eeefn $eeefn YeieJeble~~32~~
Yee0 eYeg kes Jeeve megvekej Deewj Gvekee eercegKe osKekej, oe ceW emevve neskej esce ceW Dekegueeles ngS nvegceeve peer
cenejepe eerjeIeJe kes eerejCeeW ceW He[ iees Deewj Jes kenves ueies, ns YeieJeved! yeee ueerefpees...yeee ueerefpees DeLee&led
DeeHekeer Fleveer eMebmee mes keneR cesjs ceve ceW HeeHeer DeefYeceeve ve Dee peees~
yeej yeej eYeg enle G"eJee~ esce ceieve lesefn G"ye ve YeeJee~~
eYeg Heo Hebkepe keefHe kes MeerMee~ megefceefj mees oMee ceieve ieewjerMee~~
meeJeOeeve ceve keefj Hegefve Mej~ ueeies kenve keLee Deefle megboj~~
d .
ve
Yee0 eYeg eerjece meceLe& nesles ngS Yeer DeHeves ejCeeW ceW He[s ngS nvegceeve peer kees yeejyeej yeueHetJe&ke G"evee eenles
er
nQ, Hejvleg esce ceW ceive ngS Gve nvegceeve peer kees eYeg kes ejCeeW mes G"vee Yeelee ner veneR~ Deepe eYeg YeieJeeved eerjece kes
es
eerejCe keceueeW Hej Jeevejes nvegceeve peer kee efmej efJejepeceeve nw~ Jen oMee mcejCe kejkes ieewjerHeefle efMeJe peer YeeJe ceW
R
s
ceive nes iees~ meeseves ueies, Dene! Fleves osj leke eYeg kes eerejCeeW ceW He[s jnves kee cegPes Yeer meewYeeie veneR eeHle neslee~
ht
Fme YeeJevee ceW efMeJe peer keer keLee kee eJeen tvesmee ueiee~ efHej DeHeves ceve kees meeJeOeeve kejkes keueeCekeejer efMeJe
ig
R
peer Delevle megvoj keLee kenves ueies~
ll
.A
efJeMes<e Deeflemegvoj efJeMes<eCe ceve kee, keLee kee Deewj efMeJepeer kee Yeer nes mekelee nw~
s
ya
keefHe G"eF eYeg oe ueieeJee~ kej ieefn Hejce efveke yew"eJee~~
N
keng keefHe jeJeve Heeefuele uebkee~ kesefn efyeefOe onsG ogie& Deefle yebkee~~
va
Yee0 efMeJe peer kenves ueies, ns HeeJe&leer! DevleleesielJee eYeg eerjece ves nvegceeve peer kees G"ekej DeHeves oe mes ueiee
Se
efueee Deewj Gvekee neLe Heke[ DeHeves Deefle efveke efye"e efueee leLee yeesues, ns nvegceeve! yeleeDees, jeJeCe kes eje Heeefuele
th
uebkee kes meg{ ogie& kees legceves efkeme efJeefOe mes peueeee ?
ee
eYeg emevve peevee nvegceevee~ yeesuee yeeve efyeiele DeefYeceevee~~

P
MeeKeece=ie kew yeef[ cevegmeeF&~ MeeKee les MeeKee Hej peeF&~~

si
ul
veeefIe efmebOeg nekeHegj peeje~ efveefMeej ieve yeefOe efyeefHeve Gpeeje~~

iT
mees meye leJe eleeHe jIegjeF&~ veeLe ve keg ceesefj eYegleeF&~~

r
Sh
Yee0 nvegceeve peer ves eYeg eerjece kees DeHeves THej emevve peevee efHej mJeYeeJele: DeefYeceeve mes jefnle Deevpevese peer
11
yeesues, ns jIegjeF&& DeLee&led peerJeeW kes meJe&mJe jIegkegue kes jepee eYeg! eefo MeeKeece=ie DeLee&led Jeevej keer ceveefmJelee DeLee&led
20
yengleye[e Heg<eeLe& nesiee lees Jen Ske MeeKee mes otmejer MeeKee Hej e{ peeesiee Gmekeer Fleveer ner meercee nw, Hejvleg eneB
ht
lees meceg kees ueeBIee, meesves kes veiej kees peueeee, je#emeieCeeW kee JeOe kejkes Jeve kees Gpee[e Jen meye DeeHekes eleeHe ves
ig
ner efkeee~ ns eYeg! ns jIegjepe! FmeceW cesjer keg Yeer eYeglee veneR nw~
yr
op
oes0 lee kenB eYeg keg Deiece veefnb, pee Hej legce Devegketue~
C
leJe eYeeJe ye[JeeveueeEn, peeefj mekeF Keueg letue~~33~~
Yee0 ns eYeg! efpeme Hej DeeHe Devegketue neW Gme kes efueS keg Yeer Deiece DeLee&led keef"ve veneR nw~ DeeHekes eYeeJe mes
ye[Jeeveue DeLee&led meceg kes peue kees peueeves Jeeues Deefive kees Yeer F& efveMeeHetJe&ke peuee mekeleer nw DeLee&led pees F&
esermeer Deefive keer efevieejer mes peue peeleer nw, Jen DeeHekes eYeeJe mes meeiej kes peue kees Yemce kejves Jeeueer Deefive
kees Yeer Yemce kej mekeleer nw~ en DemecYeJe veneR nw Keueg DeLee&led ener Jeso meccele efveMee nw~
megvojkeeC[ 691
megvele yeeve eYeg yeng megKe ceevee~ ceve ece yeeve oeme efvepe peevee~~
ceeBieg HeJevemegle yej Devegketuee~ osGB Deepe legce kenB megKe cetuee~~
Yee0 nvegceeve peer kes Jeeve megvekej eYeg eerjece ves yengle megKe ceevee DeLee&led yengleye[s megKe keer DevegYetefle keer~
eerjIegveeLe ves nvegceeve peer kees ceve, kece& Deewj Jeeve mes DeHevee efvepeer oeme peeve efueee Deewj yeesues, ns HeJeveHeg$e DeLee&led
Jeeeg kes meceeve ner DeefYeceeve kee mHeMe& ve kejvesJeeues Denbkeej Metve nvegceeve! Deepe DeHeves Devegketue Deewj mecHetCe& megKeeW
kee DeeeeHe Jejoeve ceeBie uees~ Deepe ceQ legcekees Jen os otBiee~
d .
ve
veeLe Yeieefle leJe Deefle megKeoeefeefve~ osng ke=Hee keefj mees DeveHeeeefve~~
er
megefve eYeg Hejce mejue keefHe yeeveer~ SJecemleg leye kensG YeJeeveer~~
es
Yee0 nvegceeve peer ves kene, ns veeLe! pees DeeflemegKe osves Jeeueer DeeHekeer DeveHeeeveer Yeefkele DeLee&led efpemekee keYeer
R
s
DeHeee eeveer veeMe veneR neslee Deewj efpemekes Dee peeves Hej DeHeee eeveer Yekele kee DeeHemes efJeeesie veneR nes lee~ Jener
ht
DeveHeeeveer Yeefkele cegPes ke=Hee kejkes os oerefpees~ efMeJe peer kenles nQ efke, ns HeeJe&leer! Fmekes HeMeeled nvegceeve peer keer
ig
R
Hejcemejue JeeCeer megvekej eYeg eerjece ves kene SJecemleg (Ssmee ner nes)~
ll
.A
Gcee jece mJeYeeJe pesefn peevee~ leeefn Yepeve leefpe YeeJe ve Deevee~~
en mebyeeo peemeg Gj DeeJee~ jIegHeefle ejve Yeieefle meesF HeeJee~~
s
ya
Yee0 ns HeeJe&leer! efpemeves Yeer YeieJeeved eerjece kee mJeYeeJe peeve efueee Gmes Yepeve es[kej Deewj keg Yeer veneR Yeelee~
N
etBefke nvegceeve peer cenejepe YeieJeeved eerjece peer kee mJeYeeJe peeve egkes nQ, FmeefueS GvneWves YeieJeodYeefe kes Deefleefjkele
va
keg Yeer eYeg mes veneR ceeBiee~ eerjece SJeb nvegceeve peer kee en mebJeeo efpemekes oe ceW Dee peelee nw DeLee&led mecePe cebs
Se
Dee peelee nw efJeeejeW ceW Glejkej JeJenej mJeHe nes peelee nw, Jener meeOeke eerjece kes eerejCeeW keer Yeefkele Hee peelee
th
nw~
P ee
megefve eYeg yeeve kenefnb keefHeye=boe~ pee pee pee ke=Heeueg megKekeboe~~
si
leye jIegHeefle keefHeHeefleefnb yeesueeJee~ kene euew kej kejng yeveeJee~~

ul
Deye efyeuebye kesefn keejve keerpew~ legjle keefHeve kenB Deeemeg oerpew~~
iT
keewlegke osefKe megceve yeng yej<eer~ veYe les YeJeve eues megj nj<eer~~
r
Sh
Yee0 eYeg kes Jeeve megvekej Jeevejmecetn kenves ueies, ns megKe kes cesIe ke=Heeueg eerjece! DeeHekeer pee nes...pee
11
nes...pee nes DeLee&led leerveeW keeueeW Deewj leerveeW ueeskeeW ceW DeeHekeer pee nes~ leye jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece ves
20
Jeevejjepe megieerJe peer kees yegueeee Deewj kene efke, ns efce$e! Deye uebkee Hej DeeeceCe kejves kes efueS eueves kes meepe
ht
mepeeFes, Deye efkeme keejCe mes efJeuecye efkeee peees? JeevejeW kees uebkee Hej e{eF& kejves kes efueS legjvle Dee%ee oerefpees~
ig
en keewlegke osKekej yengle mes Heg<HeeW keer Je=ef kejkes emevve ngS osJelee DeekeeMeceC[ue mes DeHevesDeHeves ueeske kees eues
yr
op
iees~
C
oes0 keefHeHeefle yesefie yeesueeS, DeeS petLeHe petLe~
veevee yejve Delegue yeue, yeevej Yeeueg yeLe~~34~~

Yee0 Jeevejjepe megieerJe peer ves (meYeer JeevejeW kees)MeerIe yegueeee, Gvekes DeeosMe mes Deveske JeCe& Jeeues Delegueveere yeue
mes mecHevve JeevejeW Deewj YeeuegDeeW kes mecetn leLee etLeHeefleeeW kes Yeer etLe DeLee&led vetveeeflevetve De"ejen Heodce etLeHeefle
Jeevej Dee iees Deewj eYeg keer mesJee cebs GHeefmLele ngS~
eYegHeo Hebkepe veeJeefnb MeerMee~ iepe&efnb Yeeueg ceneyeue keerMee~~
osKeer jece mekeue keefHe mewvee~ efeleF ke=Hee keefj jeefpeJe vewvee~~
Yee0 YeieJeeved eerjece kes eerejCekeceueeW ceW cemleke veJeeles nQ Deewj ceneyeueer Yeeueg, yevoj pee eerjece kenkej
iepe&vee kejles nQ~ YeieJeeved eerjece ves ke=Hee kejkes DeHeves jepeerJeves$eeW mes mecHetCe& Jeevejer mesvee kees efvenejkej osKee DeLee&led
met#celee mes efvejer#eCe efkeee Deewj meye ceW ke=Heeyeue kee mebejCe kej efoee~
.
jece ke=Hee yeue HeeF keefHeboe~ YeS He#epegle cevengB efieefjboe~~
d
ve
njef<e jece leye keervn Heeevee~ meiegve YeS megboj MegYe veevee~~
er
Yee0 YeieJeeved eerjece keer ke=Hee kee yeue Heekej es Jeevej, ceevees HebKeeW mes egkele efnceeeue, efJevOeeeue Deeef o
es
esHeJe&le nes iees DeLee&led pewmes HetJe&keeue ceW HebKe nesves kes keejCe HeJe&le DeekeeMe ceW G[les Les, Gmeer ekeej eYeg ves HebKeeW
R
s
kes efyevee eleske Jeevej kees DeekeeMe ceW G[ves keer #ecelee Deewj HeJe&le pewmeer efJeMeeuelee leLee o={lee os oer~ leye efJepee
ht
cegntle& ceW YeieJeeved eerjece ves emevve neskej efJepeeee$ee kes efueS uebkee keer Deesj emLeeve efkeee~ Gme mecee Deveske
ig
R
ekeej mes keueeCekeejer cebieue Mekegve ngS~
ll
.A
peemeg mekeue cebieuecee keerleer~ leemeg Heeeve meiegve en veerleer~~
eYeg Heeeve peevee yewosneR~ Hejefke yeece DeBie peveg keefn osneR~~
s
ya
peesF peesF meiegve peeveefkeefnb nesF&~ Demeiegve YeeG jeJeveefnb meesF&~~
N
Yee0 efpevekeer keerefle& mecHetCe& cebieuecee nes Gvekes emLeeve mes Mekegve ngS en veerefle DeLee&led ueeruee keer Ske HejcHeje nw~
va
eYeg kes emLeeve kees efJeosnveefvoveer eermeerlee ves Yeer peeve efueee~ Gvekes JeeceDebie He[kekej ceevees Gvemes en ken os jns
Se
Les efke Deye eYeg keer efJepeeee$ee eejcYe nes egkeer nw~ eermeerlee kees peespees Mekegve nes jns Les, jeJeCe kees JenerJener
th
DeHeMekegve ngS~
P ee
euee keke kees yejvewb Heeje~ iepe&efnb yeevej Yeeueg DeHeeje~~

si
veKe DeeegOe efieefj HeeoHeOeejer~ eues ieieve ceefn Feeejer~~

ul
kesnefjveeo Yeeueg keefHe kejneR~ [ieceieeefnb efoiiepe efekekejneR~~

r iT
Yee0 eerjece keer mesvee efJepeeee$ee kes efueS eue He[er, Gmekee JeCe&ve keewve kej mekelee nw? DeHeej Jeevej, Yeeueg iejpe
Sh
jns Les~ DeHeveer Fe mes eueves ceW meceLe& keg Jeevej veKe kees Mem$e yeveekej Deewj keg Jeevej Je=#e ueskej, keg HeJe&le
11
OeejCe kejkes DeekeeMe Deewj He=LJeer kes ceeie& mes eue He[s~ Yeeueg, Jeevej efmebniepe&vee kejles nQ~ efoMeeDeeW kes neLeer
20
[ieceieeles nQ Deewj efeiIee[ kejles nQ~

ht
b0 efekekejefnb efoiiepe [esue ceefn efieefj ueesue meeiej KejYejs~

ig
ceve nj<e efovekej meesce megj cegefve veeie efkevvej ogKe js~~
yr
op
kekeefnb ceke& efyeke Ye yeng keesef keesefve OeeJeneR~

C
pee jece eyeue eleeHe keesmeueveeLe iegve ieve ieeJeneR~~1~~
Yee0 efoiiepe efeiIee[ kej jns nQ, he=LJeer efnue jner nw (yeej-yeej Yetkeche Dee jne nw) meceg ceW Keueyeueer cee ieF&,
mete&, evcee, osJelee, cegefve, veeie Deewj efkebvvej ceve ceW emevve nes jns nQ, keeeWefke Deye MeerIe ner meyekee og:Ke meceeHle
nesiee~ yengle mes Yeebkej Jeerj Jeevej oeBleeW kees kekeeles nQ Deewj kejes[eW keer mebKee ceW oew[les nQ~ ns eyeueeleeHeer
eerjece! DeeHekeer pee nes, Fme ekeej kenkej DeeesOeeHeefle eYeg eerjeIeJe kes iegCe kes mecetneW kees ieeles nQ~
megvojkeeC[ 693
meefn meke ve Yeej DeHeej DeefnHeefle yeej yeej efyeceesnF&~

ien oMeve Hegefve Hegefve kece" He= ke"esj mees efkeefce meesnF&~~
jIegyeerj efej eeeve eefmLeefle peeefve Hejce megneJeveer~
peveg kece" KeHe&j meHe&jepe mees efueKele Deefyeeue HeeJeveer~~2~~
Yee0 JeevejeW kee DeHeej Yeej Mes<eveeie Yeer veneR men meke jns nQ, Jes yeejcyeej cetef&le nes peeles nQ Deewj Hegve:Hegve:
.
keHe YeieJeeved keer ke"esj Heer" kees DeHeves oeBleeW mes Heke[kej efkeme ekeej megMeesefYele nes jns nQ, ceevees jIegkegue kes Jeerj
d
ve
YeieJeeved eerjece kes megvoj eeeve DeLee&led efJepeeee$ee keer HeefjefmLeefle DeLee&led emLeeve ieeLee kees Hejcemegvoj peevekej Jen
er
DeefJeeue Deewj HeefJe$ekeerefle& Mes<eveejeeCe keHe YeieJeeved keer Heer" Hej DeHeves oeBleeW mes efMeueeuesKe kes He cebs efueKe jns
es
nQb~
R
oes0 Sefn efyeefOe peeF ke=HeeefveefOe, Glejs meeiej leerj~
s
ht
penB lenB ueeies Keeve Heue, Yeeueg efyeHegue keefHe yeerj~~35~~
ig
R
Yee0 Fme ekeej ke=HeeefveefOe YeieJeeved eerjece peekej meceg kes Gejer le Hej Glejs~ peneBleneB Deveske Jeerj Yeeueg Deewj
ll
.A
yevoj Heue Keeves ueies~
s
GneB efveMeeej jnefnb meMebkee~ peye les peeefj ieeG keefHe uebkee~~
ya
efvepe efvepe ie=n meye kejefnb efyeeeje~ veefnb efveefMeej kegue kesj Gyeeje~~
N
peemeg otle yeue yejefve ve peeF&~ lesefn DeeS Hegj keJeve YeueeF&~~
va
Se
Yee0 GOej DeLee&led uebkee ceW je#eme leYeer mes YeeYeerle jn jns nQ peye mes nvegceeve peer uebkee peueekej iees nQ~ meYeer
je#eme DeHevesDeHeves IejeW ceW yew"kej efJeeej kej jns nQ efke je#emekegue kee Gyejvee Deye mecYeJe veneR nw~ efpeve eerjece
th
ee
kes otle kee yeue JeefCe&le veneR efkeee pee mekelee, GvneR kes veiej ceW Deeves Hej keee YeueeF& nes mekeleer nw DeeMee en nw
P
efke eefo otle Flevee yeueJeeve Lee, lees Gmekes mJeeceer efkeleves yeueJeeve neWbies?
si
otefleve meve megefve Hegjpeve yeeveer~ ceboesojer DeefOeke Dekegueeveer~~

ul
iT
jnefme peesefj kej Heefle Heie ueeieer~ yeesueer yeeve veerefle jme Heeieer~~
r
Sh
Yee0 otefleeeW kes cegKe mes Fme ekeej HegjpeveeW keer JeeCeer megvekej jeJeCe keer pesHelveer ceboesojer DeefOeke Dekeguee ieF&
Deewj Jen Skeevle cebs neLe pees[kej DeHeves Heefle jeJeCe kes Heie ceW efueHe ieF& leLee veereflejme ceW [gyeeskej Jeeve yeesueer
11
20
keble kej<e nefj meve Heefjnjnt~ ceesj kene Deefle efnle efne Oejnt~~
mecegPele peemeg otle keF kejveer~ eJeefnb ieYe& jpeveerej Iejveer~~
ht
ig
leemeg veeefj efvepe meefeJe yeesueeF&~ He"Jeng keble pees enng YeueeF&~~
yr
op
Yee0 cevoesojer ves jeJeCe kees mecyeesefOele kejles ngS kene, ns Heefle jeJeCe! eernefj mes efvejLe&ke Jewj es[ oerefpees,
C
Delevle keueeCekeejke cesjs keLeve oe ceW OeejCe keerefpees~ efpeve eerjece kes otle keer kejveer kees Oeeve cebs Deeles ner
Deepe Yeer je#emeHeeflveeeB ieYe&meeJe kej osleer nQ, ns Heefle! eefo YeueeF& eenles nQ, lees Gvekeer Helveer eermeerl ee kees DeHeves
ceb$eer kees yegueekej eerjece kes Heeme Yespe oerefpees~
leJe kegue keceue efyeefHeve ogKeoeF&~ meerlee Meerle efveMee mece DeeF&~~
megveng veeLe meerlee efyeveg oervns~ efnle ve legcnej MebYeg Depe keervns~~
Yee0 DeeHekes kegue He keceueJeve kees og:Ke osves kes efueS eermeerlee nscevle$e+leg keer Meerlejeef$e kes meceeve uebkee ceW DeeF&
nQ~ ns veeLe! megefvees, eerjece kees eermeerlee kes meewbHes efyevee efMeJe peer Deewj yeee peer kes kejves Hej Yeer DeeHekee efnle veneR
nesiee, keeeWefke efMeJe peer, yeee peer Deewj efJe<Ceg peer Deeefo meYeer osJelee eerjece kes DeOeerve nQ~
oes0 jece yeeve Deefn ieve meefjme, efvekej efveMeeej Yeske~
peye ueefie iemele ve leye ueefie, peleve kejng leefpe ske~~36~~
.
Yee0 je#eme mecetn He ceW{keeW kees meHe& kes meceeve eerjece kes yeeCe peye leke Kee veneR uesles leye leke ske DeLee&led
d
ve
n" es[kej elve kej ueerefpees~
er
meJeve megveer Me" lee keefj yeeveer~ efyenBmee peiele efyeefole DeefYeceeveer~~
es
meYee mJeYeeJe veeefj kej meeBee~ cebieue cenB Yee ceve Deefle keeBee~~
R
peew DeeJeF ceke& kekeeF&~ efpeeefnb efyeeejs efveefMeej KeeF&~~
s
ht
kebHeefnb ueeskeHe peekeer $eemee~ leemeg veeefj meYeerle yeef[ nemee~~
ig
R
Deme keefn efyenBefme leeefn Gj ueeF&~ euesG meYee cecelee DeefOekeeF&~~
ll
ceboesojer oe kej efeblee~ YeeG keble Hej efyeefOe efyeHejerlee~~
.A
Yee0 og jeJeCe ves peye Gme ceboesojer keer JeeCeer keeve mes megveer leye peieledeefme DeefYeceeveer jeJeCe "nekes ueieekej
s
ya
nBme He[e Deewj kene, mele ner veejer kee mJeYeeJe Yeer neslee nw~ cebieue kes mecee ceW Fme ekeej kee Yee, ns ceboesojer!
N
lesje ceve yengle keee nw~ eefo JeevejeW keer mesvee uebkee ceW Deeleer Yeer nw lees yeseejs je#eme Gmes Kee kej peer peeeWies,
va
keeeWefke cesje Keee ceb$eeuee je#emeeW kes efueS Keeemeeceieer keer DeeHetefle& veneR kej Hee jne nw~ efpemekes [j mes ueeskeHeeue
Se
Yeer keeBHeles nQ, Gme jeJeCe keer Helveer Fleveer [jHeeske nw en cesjs efueS yengle nBmeer keer yeele nw~ Ssmee kenkej Deewj
th
meeceeveHe mes nBmekej ceboesojer kees oe mes ueieekej jeJeCe DeHeveer meYee ceW euee ieee~ Gmekes ceve ceW meerlee peer kes
ee
eefle DeefOeke cecelee Leer~ ceboesojer DeHeves oe ceW efevlee kejves ueieer efke cesjs Heefle jeJeCe Hej efJeOeelee efJeHejerle nes iees
P
nQ DeLee&led " iees nQ~

si
ul
yew"sG meYee Keyeefj Deefme HeeF&~ efmebOeg Heej mesvee meye DeeF&~~
iT
yetPesefme meefeJe Gefele cele kennt~ les meye nBmes ce keefj jnnt~~
r
Sh
efpelesng megjemegj leJe ece veeneR~ vej yeevej kesefn uesKes ceeneR~~
11
Yee0 jeJeCe meYee ceW peekej yew" ieee Gmeer mecee Gmeves Ssmee meceeeej Heeee efke eerjece keer mecHetCe& Jeevejer mesvee
20
mecegHeej DeLee&led meceg kes Gme Heej Gejer le Hej Dee ieF& nw~ jeJeCe ves cebef$eeeW mes Hete, yeesuees, Gefele cele kenes
ht
Deye keee kejvee eeefnes? Jes meye nBmes Deewj yeesues, ns je#emejepe! egHe ueieekej yewef"es, osJeleeDeeW Deewj DemegjeW kees
ig
peerleves Hej Yeer peye DeeHekees ece veneR ngDee DeLee&led DeeHeves efyevee ece kes osJeleeDeeW Deewj owleeW kees peerle efueee lees efHej
yr
ceveg<e Deewj Jeevej efkeme efieveleer ceW nQ?

op
C
oes0 meefeJe yewo ieg leerefve peew, efee yeesueefnb Yee DeeMe~
jepe Oece& leveg leerefve kej, nesF yesefieneR veeMe~~37~~

Yee0 eefo cebb$eer, Jewe Deewj iegpeve eceMe: mJeeceer, jesieer Deewj efMe<e keer Deemevvelee kes Yee mes DeLeJee Fvemes ueeYe
keer DeeMee mes efee yeesueles nQ DeLee&led eegkeeefjlee kejles nQ Deewj ceb$eer Gefele ceb$eCee veneR osles, Jewe Gefele HeLe veneR
osles leLee iegpeve Meem$eevegHe efMe#ee veneR ossles leye eceMe: jepe, Mejerj Deewj Oece& kee MeerIe ner veeMe nes peelee nw~
megvojkeeC[ 695
meesF jeJeve kenB yeveer meneF&~ Demlegefle kejefnb megveeF megveeF&~~

Yee0 Jener jeJeCe keer meneeke yeve ieF& DeLee&led leerveeW ves "kegjmeesneefle keer~ cebef$eeebs kes keejCe jeJeCe kee jepe ieee~
Jewees veejeeCees nefj: DeLee&led YeieJeeved veejeeCe ner Jewe nQ, GvneWves Yeer Gefele HeLe veneR efoee Fmemes jeJeCe kee
Mejerj ieee~ efMeJe peer kes efeeYee<eCe mes jeJeCe kee Oece& ieee~ Dele: leerveeW keer efeeJeeefolee jeJeCe keer meneeke yeveer~
ceb$eer ieCe megveemegveekej jeJeCe keer mlegefle kejves ueies~
.
DeJemej peeefve efyeYeer<eve DeeJee~ Yeelee ejve Meer<e lesefnb veeJee~~
d
ve
Hegefve efmej veeF yew" efvepe Deemeve~ yeesuee yeeve HeeF DevegMeemeve~~
er
Yee0 mecee peevekej jeJeCe keer meYee ceW efJeYeer<eCe peer Deees GvneWves ye[s YeeF& jeJeCe kes ejCeeW ceW cemleke veJeeee,
es
efHej jepemeee kees efmej Pegkeekej DeHeves Deemeve Hej peekej yew" iees Deewj jeJeCe keer Dee%ee Heekej ceb$eCeeHetCe& Jeeve
R
s
yeesues~
ht
ig
peew ke=Heeueg HetBsng ceesefn yeelee~ ceefle DevegHe kenGB efnle leelee~~
R
Yee0 eefo ke=Heeueg DeLee&led ke=Hee kees keekej HesbkevesJeeues DeLee&led efkemeer Hej Yeer ke=Hee veneR kejvesJeeues HejcejCeOeerj
ll
.A
DeeHe jeJeCe ves Yeer cegPe mes yeele Heter nw, lees ns leele! ceQ DeHeveer yegef kes Devegmeej DeeHekes efnle ceW yeele kenlee ntB
s
DeLeJee, eefo ke=Heeueg eerjece ves ner DeeHekes eje cegPemes yeele HegJeeF& nw lees, ns leele! ceQ DeHeveer yegef kes DevegHe
keueeCekeejer ceb$e kenlee ntB~ ya
N
va
efJeMes<e ke=Heeueg Meyo YeieJeeved eerjece kes DeLe& ceW Deeee nw~ Jen ieesmJeeceer peer eje jeJeCe kes efueS kewmes eegkele nes
Se
mekelee nw, FmeefueS eneB ke=Heeueg Meyo ceW leefle eleed veneR elegled Oeeleg eleeevle Meyo nw~ en JeglHeefe ke=Heeueg
th
leLee ke=Heeue Fve oesveeW MeyoeW kes efueS meeceeveHe mes peeveveer eeefnes ke=Heeb ueesveeefle Fefle ke=Heeueg: eerefJeYeer<eCe
ee
peer kee ceevevee nw efke DeeHe lees ke=Heeueg nQ DeLee&led DeeHeves DeHeveer ke=HeeCe mes ke=Hee kees Yeer kee [euee nw, efHej Yeer eefo
P
DeeHe pewmes ef$eueeske efJepeslee kees ke=Heeueg eerjece ves cegPemes Hetves keer esjCee oer nw lees, ceQ DeHeveer yegef kes DevegHe efnle
si
ul
ken jne nBt~ eneB HetBsnt Meyo Yeer DevlebYeeefJeleJeLe& kes efmeevle mes HegJeeF& kes DeLe& ceW eegkele ngDee nw~
iT
pees DeeHeve eenw keueevee~ megpeme megceefle MegYe ieefle megKe veevee~~
r
Sh
mees Hejveeefj efueueej ieesmeeF~ lepeG eGefLe kes ebo efke veeF~~
11
Yee0 pees Yeer meeOeke DeHevee keueeCe, megvoj eMe, megvoj yegef, megvoj ieefle leLee veevee ekeej kes megKe eenlee nes
20
lees, ns ieesmeeF DeLee&led FefveeW kees le=Hle kejves Jeeues jeJeCe! Jen meeOeke Hejveejer DeLee&led otmejs keer Helveer kee ueuee
ht
elegLeer& kes evcee keer YeeBefle es[ os DeLee&led pewmes elegLeer& keer evcee kees osKevee HeeHe nw, Gmeer ekeej Hejeeer veejer kee
ig
ueuee (cemleke) eeveer cegKeceb[ue osKevee HeeHe nw~

yr
op
eewon YegJeve Ske Heefle nesF&~ Yetleesn efleF veefnb meesF&~~

C
iegve meeiej veeiej vej peesT~ DeueHe ueesYe Yeue kenF ve keesT~~
Yee0 pees eewoneW YegJeve kee Skecee$e mJeeceer nw, Jen Yeer peerJeesn kejkes efmLej veneR jn Heelee DeLee&led Yetleesn mess ve
nes peelee nw~ pees ceveg<e iegCeeW kee meceg Deewj Delevle elegj neslee nw, Gmes Yeer Lees[s mes ueesYe kes keejCe keesF& Yeer Yeuee
DeLee&led es veneR kenlee~ leelHee& en nw efke, keece elegLeer& keer eeBo keer YeeBefle Jeefkele kees keuebefkele yeveelee nw, eesOe
ye[s mes ye[s kees DeefmLej kej osslee nw Deewj ueesYe Ye kees Yeer DeYe yevee oslee nw~
oes0 keece eesOe ceo ueesYe meye, veeLe vejke kes HebLe~
meye Heefjnefj jIegyeerjefnb, Yepeng kenefnb meoiebLe~~38~~
Yee0 ns Yewee! keece, eesOe Deewj ceefoje kes meceeve ueesYe es meYeer leerveeW vejke kes ceeie& nQ~ Fve meyekees es[kej
eerjIegJeerj DeLee&led peerJeeW kees efJeefMe esjCee osvesJeeues YeieJeeved eerjece kee Yepeve keefjes, en efmeevle meYeer esievLe
kenles nQ~
d .
efJeMes<e HetJe&ekejCe cebs leerve HebefkeleeeW eje keece, eesOe Deewj ueesYe kes efve<esOe keer eee& keer ieF& nw Deewj oesns ceW keece,
ve
eesOe, ueesYe kes Deefleefjkele ceo Meyo DeefOeke Deeee nw, FmeefueS nceves Fmes ueesYe kee efJeMes<eCe ceevee Deewj en eesOe
er
kee Yeer efJeMes<eCe yeve mekelee nw leLee keece kee Yeer~
es
R
leele jece veefnb vej YetHeeuee~ YegJevesMJej keeueng kej keeuee~~
s
yee Deveecee Depe YeieJeblee~ yeeHeke Deefpele Deveeefo Deveblee~~
ht
ig
iees efpe Oesveg osJe efnlekeejer~ ke=HeeefmebOeg ceeveg<e leve Oeejer~~
R
peve jbpeve Yebpeve Keue yeelee~ yeso Oece& j#eke megj $eelee~~
ll
.A
Yee0 ns leele (ye[s YeeF&)! eerjece ceveg<eeW kes ner jepee veneR nQ, Jes lees eewoneW YegJeve kes F&MJej, keeue kes Yeer keeue,
s
peieled kes pevce, efmLeefle, euee kes keejCeHe, yee, Deveecee DeLee&led pevce, efmLeefle, ye{vee, Ievee, HeefjJeefle&le nesvee
ya
N
Deewj ve nes peevee Fve n Deecee eeveer efJekeejeW mes jefnle Depevcee DeLeJee Dekeej veeceke efJe<Ceg kees Yeer pevce osves
va
Jeeues, SsMJeee&efo neW ceenelce mes efvele mecHevve, meJe&JeeHeke, efkemeer kes Yeer eje ve peerles peeves Jeeues, Deeefojefnle
Se
Deewj Devlejefnle, iees DeLee&led He=LJeer, yeeeCe, osJelee Deewj ieewDeeW kee efnle kejves Jeeues ke=Hee kes meeiej, ueeruee ceW ceveg<e
th
Mejerj OeejCe kejves Jeeues, DeHeves YekeleeW kees Deevevo osves Jeeues, og:KemecetneW kees ve kejves Jeeues, Jewefokemeveeleve Oece&
ee
kes j#eke Deewj osJeleeDeeW kees Heefj$eeCe osves Jeeues Hejyee Hejceelcee nQ~
P
efJeMes<e Deb efJe<Cebg peveeefle Fefle Depe: DeLee&led pees Dekeej kes Jeee efJe<Ceg peer kees Yeer pevce osles nQ, Gve eerjece
si
ul
kees Depe kenles nQ~ peneB yeee peer kes efueS Depe kee eeesie neslee nw JeneB Depe Meyo keer JeglHeefe DeOeesefueefKele nw:
iT
Dekeej: efJe<Ceg lemceeled Dekeejeled peeeles veeefYekeceuele: eeogYe&Jeefle Fefle Depe: pees Dekeej eeveer efJe<Ceg peer keer
r
Sh
veeefYe keceue mes pevce uesles nQ, Gve yeee peer kees Yeer Depe kenles nQ~
11
leeefn yewj leefpe veeFe ceeLee~ eveleejefle Yebpeve jIegveeLee~~

20
osng veeLe eYeg kenB yewosner~ Yepeng jece efyeveg nsleg mevesner~~
ht
Mejve ieS eYeg leeng ve leeiee~ efyeMJe esn ke=le DeIe pesefnb ueeiee~~
ig
peemeg veece $ee leeHe vemeeJeve~ meesF eYeg eie mecegPeg efpee jeJeve~~
yr
op
Yee0 ns veeLe! Jewj es[kej Gve YeieJeeved eerjece kees cemleke veJeeFes, keeeWefke jIegveeLe peer eCeece kejves JeeueeW keer
C
Deeefle& DeLee&led Yee kes veeMeke nQ~ ns veeLe! meJe&meceLe& eYeg kees Gvekeer Oece&Helveer eermeerlee kees os oerefpees~ efyevee keejCe
esce kejves Jeeues YeieJeeved eerjece kee Yepeve keerefpees~ DeHeves MejCe ceW peeves Hej eYeg eerjece Gmekee Yeer leeie veneR kejles
efpemekees efJeMJeesn kee HeeHe ueiee ngDee neslee nw~ ns jeJeCe! DeHeves ceve ceW efJeeej keerefpees, efpeve eYeg eerjece kee
jeceveece leerveeW ekeej kes leeHeeW kees ve kej oslee nw, Jes ner meekesleeefOeHeefle Hejyee Hejceelcee YeieJeeved eerjece eerDeJeOe
ceW eke ngS nQ~
megvojkeeC[ 697
oes0 yeej yeej Heo ueeieGB, efyevee kejGB oMeMeerMe~

Heefjnefj ceeve ceesn ceo, Yepeng keesmeueeOeerMe~~39(ke)~~
Yee0 ceQ yeejyeej DeeHekes ejCeeW ceW efueHelee ntB Deewj eeLe&vee kejlee ntB, ns ome efmejeWJeeues jeJeCe! ceeve, ceesn, ceo
es[kej DeeesOeeHeefle YeieJeeved eerjece kee Yepeve keefjes~
cegefve Heguemle efvepe efMe<e meve, keefn He"F& en yeele~
.
legjle mees ceQ eYeg meve kener, HeeF megDeJemej leele~~39(Ke)~~
d
ve
Yee0 Heguemle cegefve ves DeHeves efMe<e kes eje en yeele kenuee Yespeer nw~ megvoj DeJemej Heekej ceQves Yeer DeeHekes meeceves
er
Jen yeele ken oer~
es
R
ceeueJeble Deefle meefeJe meeevee~ leemeg yeeve megefve Deefle megKe ceevee~~
s
leele Devegpe leJe veerefle efyeYet<eve~ mees Gj Oejng pees kenle efyeYeer<eve~~
ht
ig
Yee0 ceeueJeeve veeceke jeJeCe kes Ske Delevle elegj ceb$eer ves Gve efJeYeer<eCe peer kee Jeeve megvekej yengle megKe Heeee
R
DeLee&led ceeueJeeve yengle emevve ngDee, Gmeves jeJeCe mes kene, ns Heg$e! legcnejs ess YeeF& veerefle kes efJeYet<eCe DeLee&led
ll
.A
Deuebkeej nQ~ pees efJeYeer<eCe ken jns nQ, Gmes oe ceW OeejCe kejes~
s
efjHeg Glekej<e kenle Me" oesT~ otefj ve kejng FneB les keesT~~
ya
ceeueJeble ie=n ieeG yenesjer~ kenF efyeYeer<eve Hegefve kej peesjer~~
N
va
Yee0 jeJeCe ves PegBPeueekej kene, es oesveeW og efJeYeer<eCe Deewj ceeueJeeve Me$eg kes Glke<e& keer yeele ken jns nQ~ FvnW
Se
keesF& eneB mes keeeW veneR otj kej oslee? DeLee&led je#emeeW ceW mes keesF& Fve oesveeW kees jepemeYee cebs mes otj kej oes, efHej
th
ceeueJeeve DeHeves Iej euee ieee, Hegve: eerefJeYeer<eCe neLe pees[kej kenves ueies
ee
megceefle kegceefle meye kes Gj jnneR~ veeLe Hegjeve efveiece Deme kenneR~~
P
peneB megceefle lenB mebHeefle veevee~ peneB kegceefle lenB efyeHeefle efveoevee~~
si
leJe Gj kegceefle yemeer efyeHejerlee~ efnle Deveefnle ceeveng efjHeg eerlee~~

ul
iT
keeuejeefle efveefMeej kegue kesjer~ lesefnb meerlee hej eerefle Ievesjer~~

r
Sh
Yee0 ns veeLe! HegjeCe Deewj Jeso Ssmes kenles nQ efke megceefle Deewj kegceefle DeLee&led megyegef Deewj kegyegef meyekes oe ceW
jnleer nw, SJeb meceemecee Hej efveJeeme kejleer nw~ peye Jeefkele YeieJeodYepeve kejlee nw, leye Gmekes oe ceW megceefle
11
Deekej jnleer nw Deewj peye Yepeve veneR kejlee leye kegceefle Deekej jnleer nw~ pees efvejvlej Yepeve kejlee nw Gmekes oe ceW
20
efvejvlej megceefle jnleer nw Deewj pees Yepeve veneR kejlee Gmekes oe ceW efvejvlej kegceefle jnleer nw~ peneB megceefle jnleer nw
ht
JeneB Deveske ekeej keer mecHeefe jnleer nw Deewj peneB kegceefle DeLee&led kegyegef Deekej jnleer nw JeneB efJeHeefe Deewj veeMe
ig
yr
neslee nw~ legcnejs oe ceW efJeHejerle kegceefle Deekej yeme ieF& nw, legce efnle kees Deefnle Deewj Me$eg kees efce$e ceeveves ueies nes~
op
efJeHejerle kegceefle kee en HeefjCeece nw efke, Deye legcns meye keg Gue efoKe jne nw, pewmes pees je#emekegue keer keeuejeef$e
C
nQ GvneR eermeerlee Hej legcnejer yengleye[er eerefle nw~ legce en veneR mecePe Hee jns nes efke es eermeerlee je#emeeW kee meJe&veeMe
kejkes jnWieer~
efJeMes<e : Fme emebie ceW efJeYeer<eCe peer ves jeJeCe kees leerve yeej veeLe Meyo mes mecyeesefOele efkeee nw eLee-veeLe vejke
kes hebLe, ceeveme 5.38, osngveeLe eYeg kenB yewosner ceeveme 5.39.6 veeLe hegjeve efveiece Deme kenneR-ceeveme-
5.40.5. Fve mecyeesOeveeW kes heers efJeYeer<eCe peer kes leerve DeefYeeee efhes nQ, eLece efJeYeer<eCe es kenvee eenles nw efke
legce meyekees ke ner os jns nes~ veeLe Meyo veeLe= Oeeleg mes efve<heVe ngDee nw efpemekes eeevee, SsMJee&, Gheleehe Deewj
DeeMeeaJeeo es eej DeLe& nw~ veeLeeefle Fefle veeLe: eneB Gheleehe DeLe& kes DeefYeeee mes efJeYeer<eCe ves kene veeLe vejke
kes hebLe ns meyekees ke osves Jeeues jeJeCe ! keece Deeefo vejke kes ceeie& nw, DeLeJee veeLe Meyo vejke hebLe kee Yeer
efJeMes<eCe yeve mekelee nw~ efJeYeer<eCe kenles nQ efke keece, eesOe, ueesYe, veeLe DeLee&le Gheleehe osves Jeeues vejke kes hebLe nw~
otmejs mecyeesOeve ceW efJeYeer<eCe veeLe Meyo kees eeevee kes DeLe& ceW ues jns nQ veeLeefle eeeles Fefle veeLe : DeLee&led ns
jeJeCe ! legce lees efYe#egke nes Deye mebmeej mes ceebievee es[kej eYeg eerjece keer ejCeeW ceW meerlee peer kees meceefhe&le kejkes
d .
GvneR mes DeYee keer YeerKe ceeBie uees osng veeLe eYeg kenB yewosner~ eneB veeLe uees uekeej ceOece heg<e Ske Jeeve
ve
er
kee efeee heo nw~ veeLe= _eesheleehewJeee&Meer:<eg (hee.Oee.hee. 6)~ le=leere mecyeesOeve veeLe= Oeeleg kes DeeMeeaJeeo DeLe& ceW
es
Deed eleevle neskej efve<he#e ngDee Deewj Jen hegjeCe leLee efveiece kee efJeMes<eCe Yeer yeve ieee veeLe<es Fefle veeLe: leled
R
mecyegew ns veeLe efJeYeer<eCe kenles nQ ns jeJeCe! eeefhe legcnW yeee peer SJeb efMeJepeer eje yengle DeeMeeaJeeo efceues nQ,
s
hejvleg Gvekee legce ogheeesie kej jns nes pewmee meyekees DeeMeeaJeeo osves Jeeues hegjeCe Deewj Jeso Yeer ken jns nQ~ veeLevles
ht
ig
(DeeMeeMeles) Fefle veeLee: hegjeCe efveiecee:~
R
oes0 leele ejve ieefn ceeBieGB, jeKeng ceesj ogueej~
ll
.A
meerlee osng jece kenB, Deefle efnle nesF legcnej~~40~~
s
ya
Yee0 ns ye[s YeeF& jeJeCe! ceQ legcnejs ejCe Heke[kej en GHenej ceeBie jne ntB, cesje ogueej jKe uees DeLee&led cesjs
N
uee[-heej keer j#ee kej uees~ YeieJeleer eermeerlee kees YeieJeeved eerjece kees meeQHe oes, legcneje yengleye[e efnle nesiee~
va
yegOe Hegjeve egefle meccele yeeveer~ kener efyeYeer<eve veerefle yeKeeveer~~

Se
megvele oMeeveve G"e efjmeeF&~ Keue leesefn efveke ce=leg Deye DeeF&~~
th
efpeeefme meoe Me" ceesj efpeeeJee~ efjHeg kej He#e cet{ leesefn YeeJee~~
ee
kenefme ve Keue Deme kees peie ceeneR~ Yegpe yeue peeefn efpelee ceQ veeneR~~
P
Yee0 efJeYeer<eCe peer ves efJeeveeW, HegjeCeeW Deewj JesoeW mes meccele DeHeveer JeeCeer mes JeeKeeve kejkes veerefle kener, efkevleg Gmes
si
ul
megveles ner jeJeCe eg neskej G"e Deewj yeesuee, Dejs Keue! Deye ce=legg lesjs efveke Dee ieeer nw~ Dejs Me"! let cesje
iT
efpeueeee ngDee meowJe peer jne nw Deewj cetKe&! Deye legPes Me$eg kee He#e Yee jne nw~ Dejs Keue! keeeW veneR kenlee mebmeej cebs
r
Sh
Ssmee keewve nw, efpemes cebwves DeHeves Yegpeyeue mes veneR peerlee nes?
11
cece Hegj yeefme leHeefmeve Hej eerleer~ Me" efceueg peeF efleveefnb keng veerleer~~
20
Deme keefn keervnsefme ejve eneje~ Devegpe iens Heo yeejefnb yeeje~~
Gcee meble keF FnF ye[eF&~ cebo kejle pees kejF YeueeF&~~
ht
ig
legce efHeleg meefjme Yeuesefnb ceesefn ceeje~ jece Yepes efnle nesF legcneje~~
yr
Yee0 cesjs Hegj ceW efveJeeme kejkes leHeefmJeeeW mes esce kejlee nw, Dejs og! eneB mes peekej GvneR mes efceue Deewj GvneR kees
op
veerefle megvee~ Flevee kenkej jeJeCe ves efJeYeer<eCe keer eleer Hej DeHeves JeeceejCe kee enej efkeee~ efJeYeer<eCe peer ves Gmekee
C
yeejcyeej ejCe Heke[e DeLeJee Ssmee kenkej jeJeCe ves peye efJeYeer<eCe peer keer eleer Hej ejCe kee enej efkeee leye
jeJeCe kees oC[ osves kes efueS Gele YeieJeeved eerjece peer kes Heokeceue kees Devegpe DeLee&led ess YeeF& ue#ceCe peer ves
yeejyeej Heke[e Deewj eYeg kees en kenkej jeske efueee efke eewon Je<e&Hee&vle efHelee peer ves DeeHekees veiej, Hegj Deewj ieece
ceW peeves mes efve<esOe efkeee nw Deewj efHej efJeYeer<eCe peer ves DeeHekees DeYeer mcejCe Yeer veneR efkeee nw~ efMeJe peer, HeeJe&leer peer
mes kenles nQ efke, ns Gcee! mevle keer ener ye[eF& nw, pees yegje kejves JeeueeW keer Yeer YeueeF& kejles nQ~ FOej efJeYeer<eCe peer ves
megvojkeeC[ 699
jeJeCe mes kene, ns je#emejepe! DeeHe ye[s YeeF& nesves mes cesjs efHelee kes meceeve nQ, DeeHe ves Yeues ner cegPes ceeje, Hejvleg
YeieJeeved eerjece peer kees Yepeves mes Deehekee efnle ner nesiee~
meefeJe mebie uew veYe HeLe ieeT~ meyeefnb megveeF kenle Deme YeeT~~
oes0 jece mele mebkeuHe eYeg, meYee keeueyeMe leesefj~
ceQ jIegyeerj Mejve Deye, peeGB osng peefve Keesefj~~41~~
d .
Yee0 Fmekes Devevlej, Deveue, Heveme, mecHeeleer Deewj eceefle Fve eej cebef$eeeW kees meeLe ueskej efJeYeer<eCe peer DeekeeMe
ve
ceeie& ceW iees Deewj JeneR mes meyekees megveekej Fme ekeej kenves ueies, YeieJeeved eerjece melemebkeuHe, meJe&meceLe& F&MJej nQ~
er
Gvekes mebkeuHe mes ner legcneje efJeveeMe nesiee, legcnejer en meYee Deye keeueJeMe nes egkeer nw~ ceQ Deye jIegkegue kes Jeerj
es
R
eerjece peer kes MejCe ceW pee jne ntB Deye cegPes oes<e cele osvee~
s
Deme keefn euee efyeYeer<eve peyeneR~ Deeegnerve YeS efveefMeej leyeneR~~
ht
ig
meeOeg DeJeiee legjle YeJeeveer~ kej keueeve DeefKeue kew neveer~~
R
jeJeve peyeefnb efyeYeer<eve leeiee~ YeeG efyeYeJe efyeveg leyeefnb DeYeeiee~~
ll
.A
Yee0 efpeme mecee efJeYeer<eCe Ssmee kenkej eerjece keer Deesj eues, Gmeer mecee jeJeCe kes meefnle jeJeCe He#e kes je#eme
s
Deeeg mes nerve nes iees~ efMeJe peer ves kene, ns HeeJe&leer! meeOegpeveeW kee DeHeceeve legjvle ner mecHetCe& keueeCeeW keer neefve kej
N
ya
oslee nw~ efpeme mecee jeJeCe ves efJeYeer<eCe peer kee leeie efkeee Gmeer mecee Jen DeYeeiee jeJeCe mecHetCe& efJeYeJeebs mes nerve
va
nes ieee~
Se
efJeMes<e eneB leermejer Hebefkele ceW eegkele efJeYeer<eCe Meyo kee keee& kes He ceW Yeer DevJee nesiee~
th
euesG njef<e jIegveeeke HeeneR~ kejle ceveesjLe yeng ceve ceeneR~~

ee
osefKenGB peeF ejve peuepeelee~ Deve ce=ogue mesJeke megKeoelee~~

P
si
pes Heo Hejefme lejer efjef<eveejer~ ob[ke keeveve HeeJevekeejer~~

ul
pes Heo pevekemeglee Gj ueeS~ keHe kegjbie mebie Oej OeeS~~

iT
nj Gj mej mejespe Heo pesF&~ DenesYeeie ceQ osefKenGB lesF&~~

r
Sh
oes0 efpeve Heeeve keer Heeogkee, Yejle jns ceve ueeF~

11
les Heo Deepeg efyeueesefkenGB, Fve veeveefve Deye peeF~~42~~

20
Yee0 ceve ceW yengle mes ceveesjLe kejles ngS efJeYeer<eCe peer nef<e&le neskej jIegveeeke eerjece kes Heeme eue He[s Jes ceveesjLe
ht
kej jns Les, Denes! ceQ Delevle MeerIe eYeg kes Heeme peekej eerjece peer kes ueeue keesceue, mesJekeeW kees megKe osves Jeeues
ig
eerejCekeceueeW kes oMe&ve keBiee~ efpeve eerejCeeW kee mHeMe& kejkes $e+ef<eHelveer Denuee peer YeJemeeiej mes lej ieF, pees
yr
op
eerejCe oC[ke Jeve kees HeefJe$e kejves Jeeues nQ, efpeve eerejCeeW kees pevekeveefvoveer eermeerlee ves DeHeves oe ceW OeejCe
C
kejkes Deefive ceW efveJeeme efkeee nw Deewj ceeeeceeer eermeerlee ves Yeer efpeve eerejCeeW kees oe ceW OeejCe kejkes DeMeeske
Jeeefkee cebs efveJeeme efkeee nw, pees eerejCe keHece=ie kes meeLe oC[ke Jeve keer He=LJeer Hej oew[s, pees eerejCe efMeJe peer
kes oeHe leeueeye kes keceue nQ, Deepe cesjs DenesYeeie nQ efke ceQ GvneR eerejCeeW kees osKetBiee~ efpeve eerejCeeW keer
Heeogkee ceW ceve ueieekej eerYejle eewon Je<eeX mes vevoerieece ceW jn jns nQ Deye ceQ peekej GvneR eerejCeebs kees FvneR ves$eeW
mes osKetBiee~
Sefn efyeefOe kejle meesce efyeeeje~ DeeeG meHeefo efmebOeg Sefnb Heeje~~
Yee0 Fme ekeej HetJees&kele : ceveesjLeeW kes meeLe : ekeej keer MejCeeieefleeeW kee efveMee kejkes, esceHetJe&ke efJeeej
kejles ngS, efJeYeer<eCe peer MeerIe ner meceg kes Fme Heej DeLee&led Gejer le Hej Dee iees~
keefHeve efyeYeer<eve DeeJele osKee~ peevee keesG efjHeg otle efyeMes<ee~~
leeefn jeefKe keefHe Heefle HenB DeeS~ meceeeej meye leeefn megveeS~~
ken megieerJe megveng jIegjeF&~ DeeJee efceueve oMeeveve YeeF&~~
d .
ve
ken eYeg meKee yetefPees keene~ kenF keHeerMe megveng vejveene~~
er
Yee0 JeevejeW ves efJeYeer<eCe peer kees Deeles osKee, leye GvneWves peevee efke en jeJeCe kee keesF& Ske efJeefMe otle nw~
es
efJeYeer<eCe peer kees efMeefJejej Hej jKekej ner DeLeJee, DeekeeMe ceC[ue cebs ner jKekej Glejves kes efueS cevee kejkes
R
Jeevej megieerJe peer kes Heeme Deees Deewj GvnW meye meceeeej megveeee~ leye megieerJe peer ves YeieJeeved eerjece mes kene, ns
s
ht
jIegkegue kes jepee eYeg eerjece! omecegKe jeJeCe kee YeeF& DeeHemes efceueves Deeee nw~ eYeg eerjece ves megieerJe peer mes kene,
ig
efce$e! keee kejvee eeefnes? DeLeJee, Hetefes Jen keewve nw? DeLeJee efkeme mes Het jns nQ, Gmes ues DeeFes~ megieerJe peer
R
kenves ueies, ns ceveg<eeW kes veeLe eerjIegveeLe megefvees~
ll
.A
peeefve ve peeF efveMeeej ceeee~ keeceHe kesefn keejve Deeee~~
s
ya
Yeso nceej uesve Me" DeeJee~ jeefKee yeeBefOe ceesefn Deme YeeJee~~
N
Yee0 je#emeebs keer ceeee peeveer veneR peeleer, Jes keeceHe nesles nQ DeLee&led mJeseeejer nesles nQ~ en efkeme keejCe Deeee
va
nw? cegPes lees Ssmee ueielee nw efke en og nceeje Yeso uesves Deeee nw, Fmes yeeBOekej jKevee eeefnes~
Se
meKee veerefle legce veerefke efyeeejer~ cece Heve Mejveeiele Yeenejer~~

th
megefve eYeg yeeve nj<e nvegceevee~ Mejveeiele yeue YeieJeevee~~

ee
Yee0 YeieJeeved eerjece ves kene, ns efce$e! legceves Deer veerefle efJeeejer nw, Hejvleg MejCeeiele kes Yee kee njCe kejvee
P
cesjer eefle%ee nw~ eYeg eerjece kes Jeeve megvekej, nvegceeve peer emevve ngS Deewj mJeiele kenves ueies efke YeieJeeved eerjece
si
ul
MejCeeieleeW kes Jelmeue nQ DeLee&led MejCeeieleeW kes oes<eeW kees Yeer meceeHle kej osles nQ~
iT
oes0 Mejveeiele kenB pes lepeefnb, efvepe Deveefnle Devegceeefve~

r
Sh
les vej Heecej HeeHecee, efleveefnb efyeueeskele neefve~~43~~

11
Yee0 pees ueesie DeHeves Deefnle kee Devegceeve kejkes MejCe ceW Deees ngS kee leeie kej osles nQ, Jes ceveg<e veere Deewj HeeHeer
20
nesles nQ, GvnW osKeves ceW Yeer neefve nesleer nw~

ht
keesef efyee yeOe ueeieefnb peent~ DeeS Mejve lepeGB veefnb leent~~
ig
mevecegKe nesF peerJe ceesefn peyeneR~ pevce keesef DeIe veemeefnb leyeneR~~
yr
op
Yee0 efpemekees kejes[eW yeeeCe kes JeOe kee HeeHe ueiee nes, Gmekees Yeer MejCe ceW Deeves Hej ceQ veneR es[lee~ efpeme mecee
C
peerJe cesjs mevcegKe nes peelee nw, Gmeer mecee Gmekes kejes[eW pevce kes HeeHe ve nes peeles nQ~
HeeHeJeble kej menpe megYeeT~ Yepeve ceesj lesefn YeeJe ve keeT~~

peew Hew ogoe meesF nesF&~ ceesjs mevecegKe DeeJe efke meesF&~~
Yee0 HeeHeer Jeefkele kee en pevcepeele mJeYeeJe neslee nw efke Gmes keYeer Yeer cesje Yepeve veneR Yeelee DeLee&led HeeHeer cesjs
veece, He, ueeruee, Oeece ceW jme keer DevegYetefle kej ner veneR mekelee~ eefo Jen (efJeYeer<eCe) og oe kee neslee lees Jen
keeeW cesjs mevcegKe Deelee?
megvojkeeC[ 701
efvece&ue ceve peve mees ceesefn HeeJee~ ceesefn keHe ue ef ve YeeJee~~

Yeso uesve He"Jee oMeMeerMee~ leyengB ve keg Yee neefve keHeerMee~~
peie cenB meKee efveMeeej pesles~ ueefceve nveF efveefce<e cenB lesles~~
peew meYeerle DeeJee MejveeF&~ jefKenGB leeefn eeve keer veeF&~~
Yee0 efpemekee ceve efvece&ue neslee nw, Jen cegPes eeHle kej ueslee nw, cegPes keHe, ue Deewj ef DeLee&led oes<eeW kees
efHeevee DeLeJee DeJemejJeeefolee, es meye veneR Yeeles~ ns megieerJe! eefo ome efmejJeeues jeJeCe ves efJeYeer<eCe kees Yeso uesves Yeer
d .
ve
Yespee nes lees Yeer nceW keg Yeer Yee Deewj neefve veneR nw~ ns efce$e! mebmeej ceW efpeleves je#eme nQ, Gve meyekees cesjs ue#ceCe
er
Ske #eCe cebs ceej mekeles nQ~ eefo efJeYeer<eCe YeeYeerle neskej cesjer MejCe cebs Deees nQ lees ceQ GvnW eeCe kes meceeve jKetBiee~
es
oes0 GYee YeeBefle lesefn Deeveng, nBefme ken ke=HeeefveOeeve~
R
pee ke=Heeueg keefn keefHe eues, Debieoeefo nvegceeve~~44~~
s
ht
Yee0 ke=Hee kes keesMemJeHe YeieJeeved eerjece ves nBmekej kene, efJeYeer<eCe kees oesveeW ekeej mes ues DeeFes~ Debieoeefo,
ig
R
yevoj, nvegceeve peer kees meeLe ueskej ke=Heeueg eerjece keer pee nes Fme ekeej kenkej eue He[s~
ll
.A
meeoj lesefn Deeies keefj yeevej~ eues peneB jIegHeefle keveekej~~
otefjefn les osKes ew Yeelee~ veeveevebo oeve kes oelee~~
s
ya
Yee0 meYeer Jeevej DeeojHetJe&ke efJeYeer<eCe peer kees Deeies kejkes peneB keCee kes KeeefvemJeHe YeieJeeved eerjece Les JeneB
N
eue He[s efJeYeer<eCe peer ves ves$eeW kees Deevevooeve osves Jeeues oesveeW Yeelee eerjece, ue#ceCe peer kees otj mes ner osKee~
va
Se
yengefj jece efyeOeece efyeueeskeer~ jnsG "gefke Skeke Heue jeskeer~~

th
Yee0 efHej efJe kes efveJeememLeeve YeieJeeved eerjece kees osKekej DeHeves HeuekeeW kee efiejvee jeskekej efJeYeer<eCe peer
ee
kekeer ueieekej mleyOe jn iees~

P
Yegpe euebye kebpeeve ueeseve~ Meeceue ieele evele Yee ceeseve~~

si
efmebIe kebOe Deeele Gj meesne~ Deeveve Deefcele ceove ceve ceesne~~

ul
iT
Yee0 YeieJeeved eerjece keer uecyeer YegpeeeW, ueeuekeceue kes meceeve ves$e, eCeece kejves JeeueeW kes Yee kees ve kejves
r
Sh
Jeeuee Meeceue Mejerj, efmebn kes meceeve mkevOe SJeb eYeg kee efJeMeeue oe megMeesefYele nes jne Lee Deewj Gvekee cegKe
Devevle keeceosJeeW kes ceve kees ceesefnle kej jne Lee~
11
20
veeve veerj Hegueefkele Deefle ieelee~ ceve Oeefj Oeerj kener ce=og yeelee~~
veeLe oMeeveve kej ceQ Yeelee~ efveefMeej yebMe pevece megj$eelee~~
ht
ig
menpe HeeHeefee leeceme osne~ peLee Guetkeefnb lece Hej vesne~~

yr
Yee0 eYeg kes meewvoe& kees osKekej efJeYeer<eCe peer keer DeeBKeeW ceW peue Yej Deeee Deewj Mejerj jesceebefele nes ieee~
op
efJeYeer<eCe peer ves ceve ceW Oewe& OeejCe kejkes keesceue Jeeve kens, ns veeLe! ceQ jeJeCe kee ese YeeF& ntB~ ns osJeleeDeeW kes
C
j#eke! cesje pevce je#emeJebMe ceW ngDee nw~ ns eerjeIeJesv mejkeej! efpemes mJeYeeJe mes HeeHe efee nw, Ssmee cesje leceesiegCeer
Mejerj nw, pewmes Guuet kees DebOekeej Hej mvesn neslee nw, Gmeer ekeej cegPes HeeHe Hej mvesn nw~
oes0 eJeve megpeme megefve DeeeGB, eYeg Yebpeve YeJe Yeerj~
$eeefn $eeefn Deejefle njve, Mejve megKeo jIegyeerj~~45~~
Yee0 ceQ DeeHekee megeMe keeveeW mes megvekej DeeHekes MejCe cebs Deeee ntB~ ns Deeefle&, DeLee&led mebke kees otj kejves Jeeues!
ns mebmeej kes Yee kees efceeves Jeeues! ns MejCeeieleeW kees megKe osves Jeeues! ns jIegJeerj meJe&meceLe& eYeg! DeeHe cesjer j#ee
keerefpees...j#ee keerefpees~
Deme keefn kejle ob[Jele osKee~ legjle G"s eYeg nj<e efyeMes<ee~~
oerve yeeve megefve eYeg ceve YeeJee~ Yegpe efyeMeeue ieefn oe ueieeJee~~
.
Yee0 Fme ekeej kenkej efJeYeer<eCe peer kees oC[Jeled kejles ngS osKekej efJeMes<e n<e& kes meeLe eYeg eerjece legjvle G"s~
d
ve
Gvekes oerve JeeveeW kees megvekej, efJeYeer<eCe peer eYeg kes ceve kees Yee iees Deewj eYeg eerjece ves DeepeevegyeengDeeW mes efJeYeer<eCe
er
es
Devegpe meefnle efceefue ef{ie yew"ejer~ yeesues yeeve Yeiele Yee nejer~~
R
s
Yee0 ess YeeF& ue#ceCe peer kes meeLe efJeYeer<eCe peer mes efceuekej YekeleeW kee Yee njCe kejves Jeeues eYeg eerjece GvnW
ht
ig
(efJeYeer<eCe peer kees) DeHeves efveke yew"ekej en Jeeve yeesues
R
keng uebkesMe meefnle HeefjJeeje~ kegMeue keg"enj yeeme legcneje~~
ll
.A
Keue ceb[ueer yemeng efove jeleer~ meKee Oece& efveyenF kesefn YeeBleer~~
s
ceQ peeveGB legcneefj meye jerleer~ Deefle vee efveHegve ve YeeJe Deveerleer~~
ya
ye Yeue yeeme vejke kej leelee~ og mebie peefve osF efyeOeelee~~
N
Deye Heo osefKe kegMeue jIegjeee~ peew legce keervn peeefve peve oeee~~
va
Se
Yee0 ns uebkesMe! kenes, HeefjJeej meefnle kegMeue mes lees nes ve~ eeefHe legcneje efveJeeme yengle yegjs mLeeve Hej nw~ ns efce$e!
legce efovejele KeueeW keer ceC[ueer cebs jn jns nes, legcneje Oece& efkeme ekeej efveYe jne nw, ceQ legcnejer meye Heefle peevelee
th
ee
ntB~ legce veerefle ceW efveHegCe nes Deewj legcns Deveerefle veneR Yeeleer nw~ ns leele! keoeefeled vejke ceW Jeeme kej uesvee es nw, Hejvleg
P
efJeOeelee og kee meeLe ve oW~ leye efJeYeer<eCe peer yeesues, ns jIegkegue kes jepee eerjece! Deye DeeHekes eerejCeeW kees osKekej
si
kegMeue ner nw, pees DeeHe ves cegPes DeHevee mesJeke peevekej cegPe Hej oee kej oer~
ul
iT
oes0 leye ueefie kegMeue ve peerJe kenB, meHevesngB ceve efyeeece~

r
Sh
peye ueefie Yepele ve jece kenB, Meeske Oeece leefpe keece~~46~~

11
Yee0 peerJe kees leye leke ve lees kegMeue keer eeefHle nes mekeleer nw Deewj ve ner Gmes mJeHve ceW Yeer ceeveefmeke efJeeece efceue
20
mekelee nw, peye leke Jen Meeske kes efveJeememLeeve, he, keeceveeeW es[kej DeeHe eerjece kee Yepeve veneR kejlee~
ht
leye ueefie oe yemele Keue veevee~ ueesYe ceesn celmej ceo ceevee~~
ig
peye ueefie Gj ve yemele jIegveeLee~ Oejs eeHe meeeke keef YeeLee~~

yr
op
cecelee leve leceer DeBefOeeejer~ jeie s<e Guetke megKekeejer~~

C
leye ueefie yemeefle peerJe ceve ceeneR~ peye ueefie eYeg eleeHe jefye veeneR~~
Yee0 leYeer leke ueesYe, ceesn, celmej, ceo, ceeve Deeefo veevee ekeej kes Keue ceveesefJekeej ceve ceW yemeles nQ, peye leke
neLe ceW Oeveg<eyeeCe OeejCe efkees ngS Deewj keef eosMe ceW lejkeme yeeBOes ngS DeeHeeer jIegveeLe peer oe ceW veneR yemeles~
jeies<e He GuuetDeeW kees megKe osves Jeeueer ceceleeceeer Ieveer DevOesjer jele peerJe kes ceve cebs leYeer leke efveJeeme kejleer nw,
peye leke DeeHe eYeg eerjece kee eleeHe mete& JeneB Gefole veneR ngDee jnlee~
megvojkeeC[ 703
Deye ceQ kegMeue efces Yee Yeejs~ osefKe jece Heo keceue legcnejs~~
legce ke=Heeueg pee Hej Devegketuee~ leeefn ve yeeHe ef$eefyeOe YeJeMetuee~~
Yee0 ns eerjece! DeeHekes eerejCekeceueeW kes oMe&ve kejkes Deye ceQ kegMeue ntB~ cesjs yengleye[s Yee meceeHle nes egkes
nQ~ leelHee& en nw efke, pees ceQ jeJeCe, kegcYekeCe& Deewj cesIeveeo kes Deveske YeeeW mes $emle Lee Jes meye Deye ve nes iees
nQ~ ns ke=Heeueg! DeeHe efpeme Hej Devegketue jnles nQ, Gmes leerveeW ekeej kes Yee Deewj leerveeW ekeej kes leeHe veneR JeeHle
kejles~
d .
ve
efJeMes<e osJelee, ceveg<e Deewj YetleeW mes nesves Jeeuee Yee ef$eefJeOe Yee nw, DeeefOeowefJeke, DeeefOeowefnke Deewj DeeefOeYeewefleke
er
leeHe ef$eefJeOe leeHe nw~
es
R
ceQ efveefMeej Deefle DeOece megYeeT~ MegYe Deeejve keervn veefnb keeT~~
s
peemeg He cegefve Oeeve ve DeeJee~ lesefn eYeg njef<e oe ceesefn ueeJee~~
ht
ig
Yee0 ceQ Delevle efveke= mJeYeeJe Jeeuee je#eme ntB, ceQves keYeer MegYe DeeejCe veneR efkeee~ efpeve DeeHe eerjece kee He
R
cegefveeeW kes Oeeve cebs Yeer veneR Deelee, GvneR meJe&meceLe& DeeHe YeieJeeved eerjece ves emevve neskej cegPes oe mes ueiee efueee~
ll
.A
oes0 DenesYeeie cece Deefcele Deefle, jece ke=Hee megKe Heggbpe~
s
osKesGB veeve efyejbefe efMeJe, mesye pegieue Heo kebpe~~47~~
ya
N
Yee0 Deepe cesje Delevle Demeerce DenesYeeie nw efke ke=Hee Deewj megKe kes Heg_peHe DeeHe YeieJeeved eerjece kes yeee peer
va
Deewj efMeJe peer kes eje Yeer mesJeveere egieue eerejCekeceueeW kees ceQves DeHeves ves$eeW mes osKee~
Se
megveng meKee efvepe kenGB megYeeT~ peeve YegMegbef[ MebYeg efieefjpeeT~~

th
pees vej nesF ejeej esner~ DeeJew meYee Mejve leefke ceesner~~
ee
leefpe ceo ceesn keHe ue veevee~ kejG mee lesefn meeOeg meceevee~~
P
Yee0 YeieJeeved eerjece yeesues, ns efce$e efJeYeer<eCe! ceQ DeHevee mJeYeeJe kenlee ntB, Gmes keekeYegMegefC[ peer, efMeJe peer leLee
si
ul
HeeJe&leer peer peeveles nQ~ pees Jeefkele ejeej DeLee&led pe[-esleve kee esner nes, efHej Yeer ceo, ceesn, keHe, ue Deewj ceeve
iT
kees es[kej, YeeYeerle neskej, cegPekees ner Deeee ceevekej, cesjer MejCe ceW Deees lees ceQ Gmes MeerIe ner mevleeW kes meceeve
r
Sh
yevee oslee ntB~

11
peveveer peveke yebOeg megle oeje~ leve Oeve YeJeve mego HeefjJeeje~~
20
meye kew cecelee leeie yeesjer~ cece Heo ceveefnb yeeBOe yeefj [esjer~~
meceojMeer Fe keg veeneR~ nj<e Meeske Yee veefnb ceve ceeneR~~
ht
ig
Deme meppeve cece Gj yeme kewmes~ ueesYeer oe yemeF Oeveg pewmes~~

yr
legce meeefjKes meble efee ceesjs~ OejGB osn veefnb Deeve efvenesjs~~
op
Yee0 pees ceeleeefHelee, YeeF&yenve, Heg$eHeg$eer, HelveerHeefle, Mejerj, Oeve, Iej, efce$e leLee HeefjJeej Fve meyekeer
C
ceceleeHe leeieeW (OeeieeW) kees Fkee kejkes Gvekeer [esjer DeLee&led jmmeer yekej (yeveekej) Gmeer mes DeHeves ceve kees cessjs
ejCeeW cesW yeeBOe oslee nw DeLee&led mebmeej keer meYeer ceceleeDeeW kee Deeuecyeve cegPes yevee uesslee nw~ pees meJe&$e meceoMeer& nesslee
nw, efpemekes ceve ceW keesF& Fe veneR nesleer Deewj efpemekes ceve ceW emevvelee, Meeske Deewj Yee veneR neslee~ Fme ekeej kee
eerJew<CeJepeve cesjs oe ceW efkeme ekeej yemelee nw, pewmes ueesYeer Ske #eCe kes efueS Yeer Oeve kees veneR Yetue Heelee, Gmeer
ekeej HetJees&e eerJew<CeJe kees ceQ ceve mes veneR Yetue Heelee, DeeHe pewmes mevle cegPes efee nesles nQ~ ceQ efkemeer Deewj kes efvenesjs
DeLee&led ke=le%elee kes JeMe ceW neskej Mejerj OeejCe veneR kejlee DeLee&led cesjs DeJeleej ceW DeeHe ueesie ner efveefcee yeveles nQ~
oes0 meiegve GHeemeke Hejefnle, efvejle veerefle { vesce~
les vej eeve meceeve cece, efpeve kes efpe Heo esce~~48~~
Yee0 pees cegPe meiegCeyee kes GHeemeke nesles nQ Deewj pees HejesHekeej cebs efveeHetJe&ke ueies jnles nQ, efpevekee efveece {
.
neslee nw, efpevnW yeeeCe kes ejCeeW ceW esce neslee nw, Jes ner eeCeer cegPes cesjs eeCe kes meceeve efee nesles nQ~
d
ve
megveg uebkesMe mekeue iegve leesjs~ leeles legce DeefleMee efee ceesjs~~
er
jece yeeve megefve yeevej petLee~ mekeue kenefnb pee ke=Hee yeLee~~
es
megvele efyeYeer<eve eYeg kew yeeveer~ veefn DeIeele eJeCeece=le peeveer~~
R
Heo Debyegpe ieefn yeejefnb yeeje~ oe meceele ve esce DeHeeje~~
s
ht
ig
Yee0 ns uebkeeHeefle efJeYeer<eCe! legcnejs Heeme es meYeer iegCe nQ, FmeefueS legce cegPes Delevle efee nes~ eerjece kee en
R
Jeeve megvekej meYeer JeevejeW kes mecetn kenves ueies, ke=Hee mecetn kes Deeee eYeg eerjece keer pee nes~ eYeg keer JeeCeer
ll
.A
megvekej Deewj Gmes keeveeW kes efueS Dece=le peevekej efJeYeer<eCe peer veneR DeIee jns nQ Deewj yeejcyeej eYeg kes eerejCekeceueeW
kees Heke[ uesles nQ~ DeHeej esce efJeYeer<eCe peer kes oe ceW veneR mecee jne nw, efJeYeer<eCe peer yeesues
s
ya
megveng osJe meejeej mJeeceer~ eveleHeeue Gj Deblejpeeceer~~
N
Gj keg eLece yeemevee jner~ eYeg Heo eerefle meefjle mees yener~~
va
Deye ke=Heeueg efvepe Yeieefle HeeJeveer~ osng meoe efMeJe ceve YeeJeveer~~
Se
Yee0 ns ejDeej meefnle Fme mebmeej kes mJeeceer! ns eke=lee mes eCeece kejves Jeeues YekeleeW kes Heeueke! ns oe kes
th
ee
Devleee&ceer, DeeHe mes efceueves kes eLece cesjs oe ceW keg Jeemevee DeLee&led YeesieeW keer Fe Leer, Jen Yeer Deepe DeeHe eYeg
P
eerjece kes eerejCe keer eerefle keer meefjlee DeLee&led veoer ceW yen ieF&~ ns ke=Heeueg! Deye efMeJe peer kes ceve kees efvejvlej
si
YeevesJeeueer DeHeveer HeeJeveer Yeefkele os oerefpees~

ul
iT
SJecemleg keefn eYeg jveOeerje~ ceeBiee legjle efmebOeg kej veerje~~

r
peoefHe meKee leJe Fe veeneR~ ceesj ojme DeceesIe peie ceeneR~~

Sh
Deme keefn jece efleueke leseEn meeje~ megceve ye=ef veYe YeF& DeHeeje~~
11
Yee0 eg cebs Oeerj DeLee&led efJeYeer<eCe peer kees jepee yeveeves kes HeMeeled jeJeCe keer mecYeeefJele eefleefeee mes ve [jles ngS
20
meJe&meceLe& eYeg eerjece ves SJecemleg DeLee&led Ssmee ner nes, kenkej, ue#ceCe peer mes legjvle meceg kee peue ceBieJeeee
ht
Deewj yeesues, ns efce$e! eeefHe legcnejer keesF& Fe veneR nw, Hejvleg mebmeej cebs cesje oMe&ve Yeer DeceesIe nw DeLee&led Yekele kes ve
ig
yr
eenves Hej Yeer ceQ Gmekes HetJe& keer meebmeeefjke FeeW HetCe& kej oslee ntB~ Fme ekeej kenkej YeieJeeved eerjece ves efJeYeer<eCe
op
peer kees meceg kes peue mes efleueke kej efoee, Gme mecee DeekeeMe mes DeHeej Heg<HeJe=ef ngF&~
C
oes0 jeJeve eesOe Deveue efvepe, MJeeme meceerj eeb[~
pejle efyeYeer<eve jeKesG, oervnsG jepe DeKeb[~~49(ke)~~

pees mebHeefle efMeJe jeJeveefnb, oerefvn efoS oMe ceeLe~
meesF mebHeoe efyeYeer<eCe, mekegefe oerefvn jIegveeLe~~49(Ke)~~
megvojkeeC[ 705
Yee0 DeHeves ner MJeemeHeer Jeeeg mes Gele ngS, jeJeCe keer eesOeeefive cebs peueles ngS efJeYeer<eCe peer kees eYeg eerjece ves
yeee efueee leLee Gvnbs DeKeC[ jepe os efoee~ efMeJe peer ves pees mecHeefe ome cemlekeebs kes osves Hej jeJeCe kees oer Leer,
jIegkegue kes veeLe eerjece ves efJeYeer<eCe peer kees Jener mecHeefe mebkeeseHetJe&ke os oer~
efJeMes<e efMeJe peer meyemes ye[s leHemJeer Deewj efYeKeejer nQ, YeerKe ceeBefie YeJe Keeefnb Deewj eerjece jepee nQ~ Dele:
efYeKeejer kes ner meceeve mecHeefe osves cebs eYeg kees mebkeese nes jne nw~ efMeJe peer ves ome efmej osves Hej uebkee oer Leer Deewj
.
Jener uebkee efJeYeer<eCe peer kees meJe&meceHe&Ce kes HeMeeled Yeer oer pee jner nw~ Dele: efJeYeer<eCe kees jeJeCe keer DeHes#ee kece
d
ve
efoee pee jne nw, ener eYeg kee mebkeese nw~ efMeJe peer ves mepeer ngF& uebkee jeJeCe kees oer Leer Deewj eerjIegveeLe, nvegceeve peer
er
eje peueeeer ngF& uebkee efJeYeer<eCe peer kees os jns nQ, eeefHe eYeg kes mebkeuHe mes Jen Henues mes Yeer megvoj nes peeesieer,
es
efkevleg oeve osles mecee lees nvegceeve peer eje veeee nQ ner, ener eYeg kee mebkeese nw~
R
Deme eYeg eef[ Yepeefnb pes Deevee~ les vej HeMeg efyeveg HetB efye<eevee~~
s
ht
efvepe peve peeefve leeefn DeHeveeJee~ eYeg mJeYeeJe keefHe kegue ceve YeeJee~~
ig
R
Yee0 Ssmes eerjece kees es[kej pees otmejs mJeeefceeeW kee Yepeve kejles nQ Jes ceveg<e efyevee meerbie Deewj HetB kes HeMeg nQ~
ll
.A
DeHevee mesJeke peevekej eYeg ves Gve efJeYeer<eCe peer kees DeHevee efueee eYeg kee en mJeYeeJe Jeevejkegue kes ceve kees yengle
Yeeee~
s
ya
Hegefve meye&ie meye& Gj yeemeer~ meye&He meye jefnle Goemeer~~
N
yeesues yeeve veerefle eefleHeeueke~ keejve cevegpe ovegpe kegue Ieeueke~~
va
Se
Yee0 efHej meye keg peeveves Jeeues, Devleee&ceer He mes meyekes oe cebs efveJeeme kejves Jeeues, meJe&mJehe HetCe&He mes
meyemes jefnle DeLee&led meYeer mes Hejs Deewj meceHe nesves mes meYeer mes lemLe, veerefle keer j#ee kejves Jeeues, keejCe efJeMes<e mes
th
ee
ceveg<e yeves ngS, je#emeeW kes mecetn kes veeMeke YeieJeeved eerjece en Jeeve yeesues
P
megveg keHeerMe uebkeeHeefle yeerje~ kesefn efyeefOe leefje peueefOe iebYeerje~~

si
mebkegue cekej Gjie Pe<e peeleer~ Deefle DeieeOe ogmlej meye YeeBleer~~
ul
iT
Yee0 ns megieerJe Deewj ns uebkeeHeefle efJeYeer<eCe! megefvees, en iecYeerj meeiej efkeme efJeefOe mes Heej efkeee peees, keeeWefke en
r
Sh
Ieef[eeueeW peuemeHeeX, Deewj Deveske peeefle keer ceefueeeW mes mebkegue DeLee&led egkele nw~ en Delevle DeieeOe Deewj meye
ekeej mes ogmlej DeLee&led Heej kejves cebs yengle keef"ve nw~
11
ken uebkesMe megveng jIegveeeke~ keesef efmebOeg mees<eke leJe meeeke~~

20
peeefHe leoefHe veerefle Deefme ieeF&~ efyevee keefje meeiej meve peeF&~~
ht
ig
Yee0 uebkeeHeefle efJeYeer<eCe peer ves kene, ns jIegkegue kes veeeke YeieJeeved eerjece! megefvees, eeefHe DeeHekes yeeCe kejes[eW
yr
meeiej kees meesKeves ceW meceLe& nQ, efHej Yeer JesoeW ceW Ssmeer veerefle ieeeer ieF& nw efke meYeer GHeeeeW kes meceeHle nes peeves kes
op
HeMeeled Debeflece GHeee kes He ceW meeiej kees meesKeves kes efueS Deeiveseem$e kee eeesie kejvee eeefnes, FmeefueS eLece lees
C
DeeHe peekej meceg mes ceeie& osves kes efueS eeLe&vee keerefpees~
oes0 eYeg legcnej kegueieg peueefOe, keefnefn GHeee efyeeeefj~

efyeveg eeeme meeiej leefjefn, mekeue Yeeueg keefHe Oeeefj~~50~~
Yee0 ns eYeg! meeiej DeeHe kes keguees nQ, keeeWefke DeeHe kes HetJe&pe meiej kes Heg$eeW ves Fmes GlHevve efkeee, FmeefueS es
efJeeej kejkes GHeee kensiee Deewj efyevee efkemeer eeeme kes ner mecHetCe& $e+eW Deewj JeevejeW keer mesvee meeiej Heej kej
peeesieer~
meKee kener legce veerefke GHeeF&~ keefje osJe peew nesF meneF&~~
ceb$e ve en ueefceve ceve YeeJee~ jece yeeve megefve Deefle ogKe HeeJee~~
.
Yee0 ns efce$e! legceves en GHeee yengle Dee kene, eefo F&MJej meneeke neW lees Fmes kejvee eeefnes, Hejvleg efJeYeer<eCe
d
ve
peer keer en ceb$eCee ue#ceCe peer kes ceve kees veneR Yeeeer Deewj eerjece kee Jeeve megvekej GvneWves yengle og:Ke Heeee~
er
veeLe owJe kej keJeve Yejesmee~ meesef<ee efmebOeg keefje ceve jesmee~~
es
keeoj ceve kenB Ske DeOeeje~ owJe owJe Deeuemeer Hegkeeje~~
R
s
Yee0 ue#ceCe peer yeesues, ns veeLe! owJe kee keee efJeMJeeme, DeeHe mJeeb osJeeW kes Yeer osJe nQ~ ceve ceW eesOe keerefpees Deewj
ht
ig
meeiej kees meesKe ueerefpees~ owJe lees Dekece&Ce keeejeW kes ceve kee Skecee$e DeeOeej nw~ Deeuemeer Jeefkele ner owJeowJe
R
efeuueelee nw, kece&" Jeefkele DeHeves kece& keer iegCeJeee mes Yeeie kees Yeer yeoue oslee nw, DeeHe keeej veneR nQ Deewj ve ner
ll
.A
Deeuemeer~
s
megvele efyenBefme yeesues jIegyeerje~ Ssmesefnb kejye Oejng ceve Oeerje~~
ya
Deme keefn eYeg Devegpeefnb mecegPeeF&~ efmebOeg meceerHe ieS jIegjeF&~~
N
eLece eveece keervn efmej veeF&~ yew"s Hegefve le oYe& [meeF&~~
va
Se
Yee0 ue#ceCe peer kes Jeeve megvekej jIegJeerj eerjece nBmekej yeesues, Ssmee ner keBiee ceve ceW Oewe& OeejCe kejes~ Ssmee
kenkej ess Yewee ue#ceCe peer kees mecePeekej, meceLe& neskej Yeer jIegkegue kes jepee eerjece jIegkegue kes HetJe&pe meceg kees
th
ee
ceveeves eues~ eYeg Gme meeiej kes meceerHe iees, meJe&eLece cemleke veJeekej eYeg ves meeiej kees eCeece efkeee, efHej Gmekes
P
le Hej kegMe keer eeeer efyeekej yew" iees DeLee&led DeveMeve Jele eejcYe efkeee~
si
ul
efJeMes<e : eneB Ssmesefnb Meyo kenkej YeieJeeved eerjece ue#ceCe Deewj efJeYeer<eCe oesveeW kees mebleg kej jns nQ~
iT
peyeefnb efyeYeer<eve eYeg HenB DeeS~ Hees jeJeve otle He"eS~~

r
Sh
oes0 mekeue eefjle efleve osKes, Oejs keHe keefHe osn~

eYeg iegve oe mejenefnb, Mejveeiele Hej vesn~~51~~
11
eie yeKeeveefnb jece megYeeT~ Deefle meesce iee efyemeefj ogjeT~~

20
Yee0 efpeme mecee efJeYeer<eCe peer eYeg kes Heeme Deees Les, Gmeer mecee jeJeCe ves Gvekes HeersHeers Megke Deewj MeejCe veece
ht
ig
kes oes otle Yespe efoes Les~ Gve ueesieeW ves keHecee Jeevej kee He OeejCe kejkes eYeg kes mecHetCe& eefj$e kees osKee Deewj
yr
efJeYeer<eCe peer kes jepeefleueke kes HeMeeled MejCeeiele Hej mvesnHe eYeg kes iegCe keer oe ceW mejenvee kejves ueies~ eYeg kes
op
eefle Delevle esce nesves kes keejCe MegkeMeejCe kees DeHeves He kee efHeeJe Yetue ieee Deewj Jes DeHeves je#eme Mejerj cesW ner
C
Dee iees leLee YeieJeeved keer eMebmee Deewj jeJeCe keer efvevoe kejves ueies~
efjHeg kes otle keefHeve leye peeves~ mekeue yeeBefOe keHeerMe HenB Deeves~~
ken megieerJe megveng meye yeveej~ Debie Yebie keefj He"Jeng efveefMeej~~
megvojkeeC[ 707
Yee0 leye JeevejeW ves GvnW Me$eg kee otle peeve efueee Deewj meYeer Jeevej ves Megke Deewj MeejCe kees yeeBOekej Jeevejjepe
megieerJe peer kes Heeme ues Deees~ megieerJe peer ves kene, meYeer Jeveeejer JeevejYeeuegDeeW! megvees, DebieYebie kejkes Fve je#emeeW
kees jeJeCe kes eneB Yespe oes~
efJeMes<e pewmes jeJeCe keer Deesj mes nvegceeve peer kes eefle Jele&ve ngDee Lee, jeJeCe ves nvegceeve peer cenejepe kes DebieYebie
keer Dee%ee oer Leer, eLee Debie Yebie keefj Heef"Fe yeboj (ceeveme, 5.24.9). megieerJe peer Gmeer Fefleneme keer
.
HegvejeJe=efe kejvee eenles nQ, eLee Debie Yebie keefj He"Jeng efveefMeej (ceeveme, 5.52.3).
d
ve
megefve megieerJe yeeve keefHe OeeS~ yeeBefOe keke engB Heeme efHejeS~~
er
yeng ekeej ceejve keefHe ueeies~ oerve Hegkeejle leoefHe ve leeies~~
es
pees nceej nj veemee keevee~ lesefn keesmeueeOeerMe kew Deevee~~
R
s
Yee0 megieerJe peer kes Jeeve megvekej JeevejYeeueg oew[s Deewj MegkeMeejCe kees yeeBOekej mesvee kes eejeW Deesj Iemeere,
ht
ig
Jeevej yengle ekeej mes GvnW ceejves ueies~ Jes oerveYeeJe mes es[ves kes efueS efeuuee jns Les, efHej Yeer JeevejeW ves GvnW veneR
R
es[e Deewj Gvekes veekekeeve keeves kee elve kejves ueies~ Devle cebs MegkeMeejCe ves yeeem$e pewmee Ske eeesie kej
ll
.A
efoee Deewj yeesues, pees Jeevej nceejer veekekeeve kees Gmes DeeesOeeHeefle eerjece keer MeHeLe~
s
megefve ueefceve meye efveke yeesueeS~ oee ueeefie nBefme legjle es[eS~~
ya
jeJeve kej oerpeng en Heeleer~ ueefceve yeeve yeeBeg kegueIeeleer~~
N
va
oes0 kensng cegKeeiej cet{ meve, cece mebosMe Goej~

Se
meerlee osF efceueng ve le, DeeJee keeue legcnej~~52~~

th
Yee0 MegkeMeejCe kes cegKe mes eerjece MeHeLe osves keer yeele megvekej ue#ceCe peer cenejepe ves meYeer JeevejeW kees DeHeves
ee
efveke yegueeee GvnW MegkeMeejCe Hej oee ueie Deeeer Deewj ue#ceCe peer ves nBmekej legjvle ner oesveebs je#emeeW kees yevOeve
P
mes Deewj JeevejYeeuegDeeW kes DeefOekeej mes g[e efoee Deewj Ske He$e osles ngS kene, MegkeMeejCe! en Heef$ekee jeJeCe kes
si
neLe ceW ner osvee Deewj kenvee efke ns je#emekegue kes veeMeke jeJeCe! He$e cebs efueKes ngS ue#ceCe peer kes mevosMe kee Jeeeve
ul
iT
kej uees~ Gme ceesniemle jeJeCe mes cesje Goej mevosMe, cegKeeiej DeLee&led ceewefKekeHe ceW ken osvee (en He$e ceW veneR
efueKe jne ntB~) ns jeJeCe! eermeerlee kees meceefHe&le kejkes eerjece mes efceuekej Gvekeer MejCe ceW Dee peeDees, veneR lees
r
Sh
legcneje keeue (eerjeceHe ceW) Dee HengBee nbw~

11
legjle veeF ueefceve Heo ceeLee~ eues otle yejvele iegve ieeLee~~
20
kenle jece peme uebkee DeeS~ jeJeve ejve MeerMe efleve veeS~~
ht
Yee0 ue#ceCe peer kes ejCeebs ceW eCeece kejkes eYeg keer iegCeieeLeeDeeW kee JeCe&ve kejles ngS jeJeCe kes otle MegkeMeejCe
ig
legjvle jeJeCe kes Heeme eue efoes~ eerjece kes iegCeieCeeW kees kenles ngS, Jes uebkee Deees Deewj Gvnebsves jeJeCe kes ejCeeW ceW
yr
op
efmej veJeeee~
C
efyenBefme oMeeveve HetBer yeelee~ kenefme ve Megke DeeHeefve kegMeueelee~~
Hegefve keng Keyeefj efyeYeer<eve kesjer~ peeefn ce=leg DeeF& Deefle vesjer~~
kejle jepe uebkee Me" leeieer~ nesFefn peJe kej keer DeYeeieer~~
Hegefve keng Yeeueg keerme kekeeF&~ keef"ve keeue esefjle eefue DeeF&~~
efpeve kes peerJeve kej jKeJeeje~ YeeG ce=ogue efele efmebOeg efyeeeje~~
keng leHeefmeve kew yeele yenesjer~ efpeve kes oe $eeme Deefle ceesjer~~
oes0 keer YeF YeW efke efHeefj ieS, meJeve megpeme megefve ceesj~
kenefme ve efjHeg oue lespe yeue, yengle eefkele efele leesj~~53~~
Yee0 jeJeCe ves nBmekej yeelee (Jeeee&) DeLee&led kegMeue meceeeej Hete, Dejs Megke! let DeHeveer kegMeuelee keeeW veneR ken
jne nw? efHej efJeYeer<eCe kee kegMeue ken, ce=leg efpemekes yengle efveke Dee ieeer nw~ Jen og, jepe kejles ngS uebkee kees
es[kej euee ieee~ Jen Yeeienerve, peew kee keer[e DeLee&led Iegve yeve peeesiee~ leelHee&le: Jeevejer mesvee kes meeLe Jen Yeer
ceeje peeesiee~ efHej YeeuegJeevejeW keer mesvee kes mecyevOe ceW yeleeDees, pees keef"ve keeue keer esjCee mes uebkee kes Heeme leke
d .
ve
eueer Deeeer nw~ keesceueefee Jeeuee yeseeje meceg ner efpevekes peerJeve kee j#eke yeve ieee nw~ efHej oesveeW leHeefmJeeeW kee
er
kegMeue kenes, efpevekes oe ceW cesje yengleye[e [j nw~ keee legcnejer Gvemes YeW ngF&, keee cesje megeMe keeveeW mes megvekej
es
Jes oesveebs YeeF& ueew iees? let Me$eg oue kes lespe Deewj yeue kees veneR ken jne nw, lesje efee yengle eefkele
R
(DeeMee&eefkele) nes jne nw~
s
ht
veeLe ke=Hee keefj HetBsng pewmes~ ceeveng kene eesOe leefpe lewmes~~
ig
efceuee peeF peye Devegpe legcneje~ peeleefnb jece efleueke lesefn meeje~~
R
jeJeve otle nceefnb megefve keevee~ keefHeve yeeBefOe oervns ogKe veevee~~
ll
.A
meJeve veeefmekee keeve ueeies~ jece MeHeLe oervns nce leeies~~
s
ya
Yee0 (MeejCe egHe jne Deewj Megke ves kene) ns veeLe DeLee&led je#emeeW kes F&MJej Deewj mebmeej kes keoelee leLee efMeJe
N
peer mes ceeBiekej Jejoeve eeHle kejves Jeeues! DeeHe ke=Hee kejkes pewmee Het jns nQ, Gmeer ekeej eesOe es[kej cesjer yeele
va
ceeve ueerefpees~ peye DeeHekes ess YeeF& efJeYeer<eCe meeiejHeej kejkes YeieJeeved eerjece mes efceues, lees peeles ner eerjece ves
Se
GvnW efleueke kej efoee DeLee&led DeeHekes peerles peer efJeYeer<eCe kees uebkee kee jepee yevee efoee~ nce ueesieeW kees keeve mes
th
jeJeCe kee otle megvekej JeevejeW ves yeeBOekej veevee og:Ke efoes~ nceejs veekekeeve keeves ueies, peye nce ves eerjece keer
ee
MeHeLe oer, leye nce es[ efoS ieS~

P
si
(efJeMes<e veeLe= ee_eesHeleehewJee&Meer :<eg eneB veeLe= Oeeleg kes leerveeW DeLee&W kes Devegmeej veeLe Meyo mes jeJeCe kees
ul
mecyeesefOele kejkes Megke ves kene)

iT
HetBsng veeLe jece kekeeF&~ yeove keesef Mele yejefve ve peeF&~~

r
Sh
veevee yejve Yeeueg keefHe Oeejer~ efyekeeveve efyeMeeue Yeekeejer~~

11
pesefnb Hegj onsG nlesG megle leesje~ mekeue keefHeve cenB lesefn yeue Leesje~~
20
Deefcele veece Ye keef"ve kejeuee~ Deefcele veeie yeue efyeHegue efyeMeeuee~~

ht
oes0 efefyeo ceebo veerue veue, Debieoeefo efyekeeefme~

ig
oefOecegKe kesnefj kegcego ieJe, peeceJeble yeuejeefme~~54~~

yr
op
Yee0 ns veeLe! DeeHeves eerjece keer mesvee kes yeejs ceW Hete lees Gmekes mecyevOe ceW nce oes ueesie, oes cegKeeW mes keee
C
kenbsies? Jen leew meew kejes[ cegKeeW mes Yeer JeefCe&le veneR keer pee mekeleer~ JeevejYeeuegDeeW keer mesvee ceW Deveske ekeej kes
efJeke, Yeebkej cegKeJeeues, Yeebkej $e+ Deewj Jeevej nQb~ efpemeves uebkeeHegj peueeee Deewj DeeHekes Heg$e De#ekegceej kees
ceeje meYeer JeevejeW ceW Gmekee yeue yengle Lees[e nw~ JeneB kes Jeerj lees Demeerce veece Jeeues, keef"ve Deewj Yeebkej nQ~ yengle
mes efJeMeeue yevoj Deveske neefLeeeW kee yeue OeejCe kejles nQ~ efpeveceW efefyeo, ceevo, veerue, veue, efJekeeefme, oefOecegKe,
kesmejer, kegcego, ieJe, peecyeJeeved leLee yeue keer jeefMe Debieo Deeefo Jeevej nQ~
megvojkeeC[ 709
S keefHe meye megieerJe meceevee~ Fve mece keesefve ieveF kees veevee~~
jece ke=Hee Delegefuele yeue efleveneR~ le=ve meceeve $ewueeskeefnb efieveneR~~
Yee0 es meYeer Jeevej megieerJe kes meceeve nQ, Fvekes meceeve Deewj Yeer veevee kejes[ Jeevej nQ, efpevnW keewve efieves? DeLeJee
kees DeLee&led yeee peer ner Fvekeer ieCevee eenW lees kej ueW~ eerjece keer ke=Hee mes Gve JeevejeW kes Heeme Deleg ueveere yeue
nw~ Jes leerveebs ueeskeeW kees eflevekes kes meceeve efieveles nQ~
.
Deme ceQ megvee meJeve oMekebOej~ Heogce De"ejn petLeHe yeboj~~
d
ve
veeLe keke cenB mees keefHe veeneR~ pees ve legceefnb peerlew jve ceeneR~~
er
Yee0 ns jeJeCe! ceQves Ssmee DeHeves keeve mes megvee nw efke eerjece keer mesvee cebs De"ejn Heodce etLeHeefle Jeevej nQ Deewj
es
SkeSke etLe ceW efkelevesefkeleves neWies en lees YeieJeeved ner peeves? ns veeLe! eerjece keer meYee ceW Jen Jeevej veneR nw, pees
R
eg ceW DeeHekees veneR peerle mekes DeLee&led eleske Jeevej eg ceW DeeHekees peerleves keer #ecelee jKelee nw~
s
ht
Hejce eesOe ceerpeefnb meye neLee~ Deeemeg Hew ve osefnb jIegveeLee~~
ig
R
Mees<eefnb efmebOeg meefnle Pe<e yeeuee~ Hetjefnb ve le Yeefj kegOej efyeMeeuee~~
ll
ceefo& ieo& efceueJeefnb oMeMeerMee~ SsmesF yeeve kenefnb meye keerMee~~
.A
iepe&efn lepe&efn menpe DeMebkee~ ceevengB iemeve enle nQ uebkee~~
s
ya
Yee0 Jeevej Jeerj Glke= eesOe kes keejCe DeHeves neLe ceueles nQ, efHej Yeer eerjIegveeLe GvnW uebkee Hej DeeeceCe kejves
N
kee DeeosMe veneR os jns nQ~ nce ceefueeeW Deewj meHees kes meefnle meeiej kees Heerkej meesKe ueWies, veneR lees efJeMeeue HeJe&le
va
Yejkej meceg kees Hee oWies, jeJeCe kees cemeuekej Oetue ceW efceuee obsies meYeer Jeevej Fmeer ekeej kee Jeeve kenles nQ~ Jes
Se
mJeYeeJe mes efveYeer&ke neskej iepe&vee kejles nQ Deewj DeeHekes He#e kes je#eme DeLee&led nce meyekees lepe&vee osles nQb, [jeles nQ,
th
ceevees uebkee kees Jes ieme uesvee eenles nQ~

ee
oes0 menpe Metj keefHe Yeeueg meye, Hegefve efmej Hej eYeg jece~
P
jeJeve keeue keesef kenB, peerefle mekeefnb mebieece~~55~~

si
ul
Yee0 Jeevej Deewj Yeeueg mJeYeeJe mes MetjJeerj nQ, Hegve: Gvekes efmej Hej eYeg eerjece nQb DeLee&led meJe&Meefkeleceeve HejcesMJej
iT
eerjece Gvekes j#eke nQ~ ns jeJeCe! Jes eg ceW kejes[eW keeueeW kees Yeer peerle mekeles nQ~
r
Sh
jece lespe yeue yegefOe efyeHegueeF&~ Mes<e menme Mele mekeefnb ve ieeF&~~
meke mej Ske Meesef<e Mele meeiej~ leJe Yeeleefnb HetBsG vee veeiej~~
11
leemeg yeeve megefve meeiej HeeneR~ ceeBiele HebLe ke=Hee ceve ceeneR~~
20
Yee0 eerjece kes lespe, yeue Deewj yegef keer DeefOekelee kees lees ueeKeeW Mes<e veneR iee mekeles~ Gvekee Ske yeeCe kejes[eW
ht
mecegeW kees meesKe mekelee nw, efHej Yeer veerefleefveHegCe eerjece ves DeeHe kes Yeelee efJeYeer<eCe mes GHeee Hete~ efHej Gvekee
ig
yr
Jeeve DeLee&led ceb$eCee megvekej ceve ceW ke=Hee kees OeejCe kejkes meceg kes Heeme eYeg eerjece ceeie& keer eeevee kej jns nQ~
op
DeHeveer ke=Hee kes keejCe ner Gmes meesKeles veneR~

C
megvele yeeve efyenBmee oMeMeerMee~ peew Deefme ceefle menee ke=le keerMee~~
menpe Yeer kej yeeve {eF&~ meeiej meve "eveer ceeueeF&~~

cet{ ce=<ee kee kejefme ye[eF&~ efjHeg yeue yegef Leen ceQ HeeF&~~
meefeJe meYeerle efyeYeer<eve peekes~ efyepee efyeYetefle keneB peie leekes~~
megefve Keue yeeve otle efjme yee{er~ mecee efyeeeefj Heef$ekee kee{er~~
Yee0 Megke kee en Jeeve megvekej jeJeCe "nekes ueieekej nBmee, eefo jece kes Heeme Ssmeer yegef nw leYeer lees JeevejeW kees
meneeke yeveeee nw~ Dejs cetKe&! Gvekeer keeeW JeLe& keer eMebmee kej jne nw? ceQves Me$eg kes yeue Deewj yegef keer iecYeerjlee
keer Leen Hee ueer nw~ efpemekes Heeme efJeYeer<eCe pewmee [jHeeske ceb$eer nes Gmekees mebmeej ceW efJepee Deewj efJeYetefle DeLee&led
SsMJee&HetCe& mecHeefe keneB mes efceue mekeleer nw? Keue eke=efle Jeeues jeJeCe kes Jeeve megvekej otle Megke kes ceve ceW eesOe
ye{ Deeee, Gmeves mecee kee efJeeej kejkes ue#ceCe peer eje oer ngF& Heef$ekee efvekeeue ueer~
jeceevegpe oervner en Heeleer~ veeLe yeeeF peg[eJeng eleer~~
d .
ve
efyenBefme yeece kej ueervner jeJeve~ meefeJe yeesefue Me" ueeie yeeeJeve~~
er
Yee0 Megke ves kene, ns je#emejepe! meYeer kees ke osves Jeeues jeJeCe! eerjece kes ess YeeF& ue#ceCe peer ves en Heef$ekee
es
oer nw~ Fmekee Jeeeve kejekej DeHeves oe kees Meerleue kej ueerefpees~ jeJeCe ves efyenBefme DeLee&led efJeke=leYeeJe mes
R
eflejmkeejHetCe& nBmeer kejkes Jen Heef$ekee yeeeW neLe mes ues ueer Deewj Jen og ceb$eer kees yegueekej Gmeer kee Jeeeve kejeves
s
ht
ueiee~
ig
R
oes0 yeeleefve ceveefnb efjPeeF Me", peefve Ieeueefme kegue KeerMe~
ll
jece efyejesOe ve Gyejefme, Mejve efye<Ceg Depe F&Me~~56(ke)~~
.A
Yee0 ns og! yeeleeW ceW ner DeHeves ceve kees emevve kejkes DeHeves je#emekegue kees lenmevenme cele kej~ eerjece kee
s
ya
efJejesOe kejkes efJe<Ceg peer, yeee peer Deewj efMeJe peer kes MejCe ceW peekej Yeer let veneR yeesiee~
N
nesefn ceeve leefpe Devegpe FJe, eYeg Heo Hebkepe Ye=bie~
va
nesefme jece Mej Deveue Keue, peefve kegue meefnle Helebie~~56(Ke)~~

Se
Yee0 Dejs og! ess YeeF& efJeYeer<eCe keer YeeBefle Denbkeej es[kej let Yeer YeieJeeved eerjece kes eerejCekeceue kee Yecej
th
ee
yeve pee Deewj eerjece kes yeeCeHe Deefive kee HeefjJeej kes meefnle Helebiee cele yeve~
P
megvele meYee ceve cegKe cegmegkeeF&~ kenle oMeeveve meyeefnb megveeF&~~

si
Yetefce Heje kej ienle Dekeemee~ ueIeg leeHeme kej yeeie efyeueemee~~
ul
iT
Yee0 Heef$ekee megveles ner ceve ceW YeeYeerle neskej Deewj THej mes cegmkegjekej meyekees megveekej omecegKeeW Jeeuee jeJeCe
r
Sh
kenves ueiee, osKees lees Yeuee ess leHemJeer kee en JeeiedefJeueeme DeLee&led JeeCeer kee eelege&~ en He=LJeer Hej He[e ngDee Yeer
neLe mes DeekeeMe kees t jne nw~
11
ken Megke veeLe mele meye yeeveer~ mecegPeng eef[ eke=le DeefYeceeveer~~
20
megveng yeeve cece Heefjnefj eesOee~ veeLe jece meve lepeng efyejesOee~~
ht
ig
Yee0 Megke ves kene, ns veeLe! ue#ceCe keer meye JeeCeer mele nw, DeeHe DeHeves Denbkeejer eke=efle kees es[kej meceefPees~
yr
DeeHe eesOe es[kej cesje Jeeve megefvees, ns veeLe! YeieJeeved eerjece mes efJejesOe es[ oerefpees~
op
Deefle keesceue jIegyeerj megYeeT~ peeefHe DeefKeue ueeske kej jeT~~

C
efceuele ke=Hee legce Hej eYeg keefjnQ~ Gj DeHejeOe ve SkeG OeefjnQ~~
pevekemeglee jIegveeLeefnb oerpew~ Flevee kene ceesj eYeg keerpew~~

peye lesefnb kene osve yewosner~ ejve enej keervn Me" lesner~~
Yee0 jIegkegue kes veeLe YeieJeeved eerjece kee mJeYeeJe yengle keesceue nww, eeefHe Jes mecHetCe& mebmeej kes jepee nQ~ eYeg
eerjece efceueles ner legce Hej ke=Hee kej oWies~ legcnejs Ske Yeer DeHejeOe oe ceW OeejCe veneR kejWies~ ns je#emeer F&MJej!
megvojkeeC[ 711
pevekeveefvoveer eerpeevekeer kees eerjIegveeLe kees os oerefpees~ ns veeLe! cesje Flevee kene kej ueerefpees~ peye Gmeves jeJeCe mes
eermeerlee kees osves keer yeele kener, leye og jeJeCe ves lesefnb, DeLee&led Megke kes THej Yeer ejCe kee enej kej efoee DeLee&led
ueele ceejkej jepemeYee mes efve<keeefmele kej efoee~
veeF ejve efmej euee mees lenJeeB~ ke=HeeefmebOeg jIegveeeke penJeeB~~
keefj eveece efvepe keLee megveeF&~ jece ke=Hee DeeHeefve ieefle HeeF&~~
.
Yee0 Megke, jeJeCe kes ejCeeW ceW eCeece kejkes Deewj ceve ceW Oeeve kes ceeOece mes HeOeejs ngS eerjeIeJe kes eerejCeeW ceW
d
ve
eCeece kejkes JeneB euee peneB ke=Hee kes meeiej jIegkegue kes veeeke YeieJeeved eerjece meeiej kes Gejer le Hej efJejepe jns
er
Les~ eYeg kees eCeece kejkes DeHeveer keLee megveeeer~ Henues Jen Megke veece kee cegefve Lee, je#emeeW ves Gmemes yeouee uesves kes
es
efueS Gmekes eneB Deecebef$ele neskej YeespeveeLe& Deiemle peer kes GHeefmLele nesves Hej Gmeer Megke cegefve keer Helveer kes He ceW
R
Deekej Yeespeve cebs ceeBme Hejesme efoee Lee, efpememes Deiemle peer ves Gmes je#eme nesves kee MeeHe efoee Deewj mele HeefjefmLeefle
s
ht
peeve uesves kes HeMeeled GvneWves eerjece kes oMe&ve kejkes ner Gmes je#emeYeeJe mes cegkele nesves keer Dee%ee oer~ Deepe eYeg kees
ig
eCeece kejkes eerjece keer ke=Hee mes Megkepeer ves DeHeveer ieefle Hee ueer~
R
ll
$e+ef<e Deiemle kes meeHe YeJeeveer~ je#eme YeeG jne cegefve ieeveer~~
.A
yebefo jece Heo yeejefnb yeeje~ cegefve efvepe Deeece kenB Heieg Oeeje~~
s
ya
Yee0 ns HeeJe&leer! cenef<e& Deiemle peer kes MeeHe kes keejCe en je#eme nes ieee, Henues yengleye[e %eeveercegefve Lee~
N
eerjece peer kes eerejCeeW kees yeejcyeej Jevove kejkes Megke cegefve DeHeves Deeece kees eues iees~
va
oes0 efyevee ve ceevele peueefOe pe[, ieS leerefve efove yeerefle~

Se
yeesues jece mekeesHe leye, Yee efyeveg nesF ve eerefle~~57~~

th
ee
Yee0 pe[yegef kee meceg eYeg eerjece keer eeLe&vee veneR ceeve jne nw~ DeveMeve kejleskejles eerjece kes leerve efove yeerle
P
iees~ leye YeieJeeved eerjece kegefHele neskej yeesues, Yee kes efyevee eerefle DeLee&led esce veneR ngDee kejlee~
si
ueefceve yeeve Mejemeve Deevet~ mees<eewb yeeefjefOe efyeefMeKe ke=Meevet~~

ul
iT
Yee0 ns ue#ceCe! cesje Deeivese yeeCe Deewj Meejbie Oeveg<e ues DeeDees, ceQ Deeivese yeeCe mes ner en meeiej megKee otB~
r
Sh
Me" meve efyevee kegefue meve eerleer~ menpe ke=Heve meve megboj veerleer~~
cecelee jle meve ieeve keneveer~ Deefle ueesYeer meve efyejefle yeKeeveer~~
11
eesefOeefn Mece keeefceefnb nefj keLee~ Tmej yeerpe yeS Heue peLee~~
20
Yee0 og kes meeceves efJevee, kegefue kes meeceves esce, mJeYeeJe mes ke=HeCe kes meeceves megvoj veerefle, cecelee mes ueies ngS
ht
ig
mebmeejer peerJe kes meeceves %eeve kee keLeve, Delevle ueesYeer kes meeceves Jewjeie kee JeeKeeve, eesOeer kes meeceves Meeefvle Deewj
yr
keeceer kes meeceves cegPe eernefj keer keLee, es meye Gmeer ekeej GodosMenerve nesles nQ, pewmes Tmej cebs yeerpeyeesves mes Heue
op
keer eeefHle~
C
efJeMes<e : eneB YeieJeeved eerjece ves meceg kes meele oes<eeW keer eee& keer nw DeLee&led meceg Me" nw, FmeefueS efJevee veneR
megve jne nw~ en kegefue nesves kes keejCe cesjer eerefleYejerr JeeCeer kee cetueebkeve veneR kej jne nw~ en ke=heCe nw FmeefueS
cesjer megvoj veerefle keer DeveosKeer kejkes ceeie& veneR os jne nw~ Fmes Deheveer jlve jeefMe hej cecelee nw DeleSJe en cegPe
hejceelcee kee %eeve keLeve veneR megvevee eenlee~ Fmes jlve Deewj peue hej ueesYe nw, FmeefueS en cesjer efJejefle DeLee&led
Jewjeie eke=efle mes veneR heefjefele nes jne nw, Fmes DeeMebkee nw efke jece cesjs jlveeW kees uet ues peeeWies~ en eesOeer eke=efle
kee nw FmeerefueS cesjs Mece DeLee&led Meeefvle emleeJe kees "gkeje jne nw~ en meceg keeceer DeLee&led Deheveer Deveske veoer
heeflveeeW kes eefle keece kesue ceW Devegje jnlee nw, FmeefueS cegPe eernefj keer keLee vener megvevee eenlee Deewj cesjs keLeve
hej Oeeve veneR oslee~ Deieues oesns ceW meceg Fve meeleeW oes<eeW keer eefleefeee mJehe meele hebefeeeW ceW Dehevee cevleJe
emlegle kejsiee~
Deme keefn jIegHeefle eeHe e{eJee~ en ceve ueefceve kes ceve YeeJee~~
mebOeevesG eYeg efyeefMe<e kejeuee~ G"er GoefOe Gj Deblej pJeeuee~~
d .
ve
cekej Gjie Pe<e ieve Dekegueeves~ pejle pebleg peueefveefOe peye peeves~~
er
keveke Leej Yeefj ceefve ieve veevee~ efyee He DeeeG leefpe ceevee~~
es
Yee0 Ssmee kenkej mecHetCe& peerJeeW kes mJeeceer eYeg eerjece ves Meejbie Oeveg<e kees e{eee~ eYeg kee en cele ue#ceCe peer
R
kes ceve ceW Yee ieee~ eYeg ves Oeveg<e Hej Yeebkej Deeivese yeeCe kee mevOeeve efkeee~ leye meceg kes oe kes Yeerlej DeLee&led
s
ht
ceOe cebs pJeeuee G"er, Ieef[eeue, meHe& Deewj ceefueeeW kes mecetn Dekeguee iees~ peye meeiej ves DeHeves Yeerlej kes pevlegDeeW
ig
kees peueles ngS peevee leye Jen Denbkeej es[kej mJeCe& kes Leeue ceW Deveske ceefCeeeW kees Yejkej, Gmeer GHenej kes meeLe
R
ll
yeeeCe kes He ceW eYeg eerjece kes mece#e Deeee~
.A
oes0 keesefn HeF keojer HejF, keesef peleve keesG meerbe~
s
ya
efyevee ve keeve KeiesMe megveg, [esefnb Hew veJe veere~~58~~
N
Yee0 YegMegefC[ peer ie[osJe kees mecyeesefOele kejles ngS kenles nQ efke, ns Heef#eeeW kes F&MJej ie[ peer! keesF& efkeleves Yeer
va
elve mes meerbes Hej kesuee keeves Hej ner Heuelee nw, Gmeer ekeej veere eke=efle kee Jeefkele eeLe&vee mes veneR ceevelee Jen
Se
[eBves Hej ner Pegkelee nw~

th
meYee efmebOeg ieefn Heo eYeg kesjs~ ceng veeLe meye DeJeiegve cesjs~~
ee
ieieve meceerj Deveue peue Oejveer~ Fve kew veeLe menpe pe[ kejveer~~
P
leJe esefjle ceeee GHepeeS~ me=ef nsleg meye iebLeefve ieeS~~

si
ul
eYeg Deeemeg pesefn kenB peme DenF&~ mees lesefn YeeBefle jns megKe uenF&~~
iT
Yee0 meceg ves YeeYeerle neskej eYeg kes eerejCe Heke[ efueS Deewj yeesuee, ns veeLe! DeeHe cesjs meYeer meele DeJeiegCeeW kees
r
Sh
#ecee keerefpees~ ns YeieJeved! DeekeeMe, Jeeeg, Deefive, peue Deewj He=LJeer Fvekeer kejveer DeLee&led Fvekes keee&, mJeYeeJe mes pe[
11
nesles nQ FmeerefueS ceQves Deehekee efJevee veneR ceevee~ DeeHekeer esjCee mes FvnW me=ef kes efueS ceeee ves GlHevve efkeee nw,
20
FmeerefueS ceQ Deehemes eerefle veneR kej heeee, keeeWefke ceeee cegPes kegefuelee veneR es[ves osleer~ Fme ekeej meodievLe DeLee&led
ht
Jeso kes efMejesYeeie GHeefve<eoeW ves ieeee nw~ efpemekes efueS efpeme ekeej eYeg keer Dee%ee nw, Jen Gmeer ekeej jnves ceW megKe
ig
eeHle kejlee nw~ ceQves Deheveer Dee%ee kee GuuebIeve efkeee keeeWefke cegPeceW keehe&Ce he oes<e Lee~
yr
op
eYeg Yeue keervn ceesefn efmeKe oervner~ cejpeeoe Hegefve legcnjer keervner~~
C
{esue ieJeeBj Met HeMeg veejer~ es meye lee[ve kes DeefOekeejer~~
Yee0 DeeHeves yengle Dee efkeee pees cegPes efMe#ee oer, keeeWefke ceQ cecelee emle Lee efHej cesjer ceee&oe Yeer lees DeeHekeer oer
ngF& nw~ eefo DeeHe cegPes metKee oWies lees DeeHekes eje yeveeeer ngF& cesjer DeuebIe ceee&oe ve nes peeesieer~ {esue DeLee&led {esue
mes GHeueef#ele IeveJeee kes efpe%eemeg, ieJeeBj DeLee&led efJe<eeYeesie ceW efueHle eeCeer, Met DeLee&led Meeske mes Demeblegefuele
JeCee&ece kes kece& mes nerve eeCeer, neLeerIees[s Deeefo HeMeg Deewj veejer DeLee&led DeefMeef#ele ceefnuee, es meye lee[ve DeLee&led
megvojkeeC[ 713
efMe#eCe kes DeefOekeejer nQ~ HetJe&Hebefkele ceW kener ngF& efmeKe kee meceLe&ve kejles nQ efke ceQ Yeer ieJeeBj ntB, Dele: efMe#ee DeHesef#ele
nw~ Deye cesjer ueesYe eJe=efe meceehle nes peeSieer~
efJeMes<e eneB keer HeefjefmLeefle ve peevekej DeveefYe%e ueesie kegMebkee kejles nQ~ keewefue kes Devegmeej lee[ve kee DeLe&
efMe#eCe nw lemceeled Heg$eb e efMe<eb e lee[esle ve leg ueeueesled ieesmJeeceer peer kee ceevevee nw efke {esue Deeefo kees
yepeeves Jeeues, ieJeeBj DeLee&led ieJeeB YeesieeW ceW ueies ngS, Met DeLee&led DeHeves kee&JeeW kees es[kej efevlee ceW Jeekegue
.
ueesie, HeMeg DeLee&led GHeeesie ceW Deeves Jeeues leeslee, cewvee, yevoj, neLeer Deeefo Deewj veejer DeLee&led ceefnuee es meYeer lee[ve
d
ve
DeLee&led efMe#eCe kes DeefOekeejer nQ~
er
eYeg eleeHe ceQ peeye megKeeF&~ Gleefjefn keke ve ceesefj ye[eF&~~
es
eYeg Deeiee DeHesue egefle ieeF&~ kejewb mees yesefie pees legceefnb meesneF&~~
R
s
Yee0 DeeHekes eleeHe mes ceQ metKe peeTBiee, mesvee Glejsieer FmeceW cesjer keessF& ye[eF& veneR nw DeLee&led FmeceW cesjer keesF& ceee&oe
ht
ig
kee eMve veneR nw~ Deye ceQ eesOe es[ jne nBt~ Jesso ves DeeHekeer Dee%ee kees DeHesue DeLee&led DeveguebIe yeleeee nw~ JesoeW kes
R
Devegmeej keesF& Yeer DeeHekeer Dee%ee kee DeefleeceCe veneR kej mekelee nw~ DeeHekeer Dee%ee nes lees ceQ metKe peeTB, Hejvleg cesjer
ll
.A
ceee&oe kee Yeer DeeHekees Oeeve jKevee nw~ ceQ MeerIe Jener keB, pees DeeHekees Dee ueielee nes DeLee&led eefo megKeevee eenW
leye Deeivese yeeCe es[ oerefpees, eefo yeeevee eenles nesW leye Fmes efkemeer otmejs ue#e Hej esef[S~ Deye ceQ ef ve<keece
s
neskej Deehe eerjece kee MejCeeiele nes egkee nBt~ ya
N
oes0 megvele efyeveerle yeeve Deefle, ken ke=Heeueg cegmegkeeF~
va
pesefn efyeefOe Glejw keefHe keke, leele mees kenng GHeeF~~59~~

Se
Yee0 meceg kes Delevle efJevece Jeeve megvekej ke=Heeueg eerjece ves cegmkeje kej kene, ns ceeveJej! efpeme ekeej mes
th
ee
Jeevejer mesvee meeiejHeej Glej mekes, DeeHe Jener GHeee yeleeFes~ cegPes DeeHekees megKeeves cebW keesF& Deeien veneR nw, Hejvleg
P
Jeevejer mesvee kes Heej Glejves kee GHeee eenles nQ~ Dele: DeeHe Jener GHeee yeleeeW efpememes DeeHe DeHeves mJeHe ceW Yeer yeves
si
jnW Deewj cesjer Jeevejer mesvee Yeer Heej eueer peees~

ul
iT
veeLe veerue veue keefHe ew YeeF&~ ueefjkeeF $e+ef<e DeeefMe<e HeeF&~~

r
efleve kes Hejme efkeS efieefj Yeejs~ leefjnQ peueefOe eleeHe legcnejs~~
Sh
Yee0 ns veeLe! veerueveue veeceke oesveeW Jeevej meies YeeleeDeeW ves yeeueekeeue ceW ner cenef<e& kee DeeMeerJee&o Heeee nw~
11
DeLeJee, veerue Deewj veue veeceke oesveeW Jeevej menesoj YeeF& nQ, FvneWves yeeuekeeue ceW $e+ef<e kee DeeMeerJee&o Heeee nw~ Fvekes
20
mHeMe& kejves cee$e mes ye[s-ye[s HeJe&le DeeHekes eYeeJe mes meceg ceW lewjWies DeeMee en nw efke veerueveue kes mHeMe& mes HeJe&le
ht
meeiej ceW veneR [tyeWies Deewj DeeHekes eleeHe mes HejmHej peg[ peeeWies~
ig
yr
ceQ Hegefve Gj Oeefj eYeg eYegleeF&~ keefjnGB yeue Devegceeve meneF&~~

op
Sefn efyeefOe veeLe HeeesefOe yeBOeeFe~ pesefnb en megpeme ueeske eflengB ieeFe~~
C
Yee0 Hegve: ceQ Yeer DeeHe eYeg eerjece keer eYeglee kees oe ceW OeejCe kejkes DeHeves yeue kee Devegceeve kejkes, DeLeJee
Jeevejer mesvee kee Devegceeve kejkes meneelee keBiee~ leye cesjer uenjW G=le veneR nebsieer~ Fme ekeej mes DeeHe cegPe meeiej cebs
mesleg yeeBOe oerefpees, efpememes DeeHekee en meeiej meslegyevOe megeMe leerveeW ueeskeeW kes ueesie ieeles jnW~ Fme oesns kes leermejer
hebefe ceW eege yeue Meyo Meefe Deewj mesvee Fve oesveeW DeLeeX ceW eege ngDee nw~ meceg kee cevleJe nw efke Jen meecegefke
Meefe Deewj Jeevejer mesvee Fve oesveeW kee mevlegueve jKeles ngS eYeg keer meneelee kejsiee~
SeEn mej cece Gej le yeemeer~ nleng veeLe vej Keue DeIe jemeer~~
megefve ke=Heeueg meeiej ceve Heerje~ legjleefnb njer jece jveOeerje~~
Yee0 ns veeLe! DeHeves Fme Deeivese yeeCe mes cesjs Gejer le Hej efveJeeme kejves Jeeues, ceue kes jeefMe, ceveg<eeW keer
Deeke=efle ceW Keueeke=efle kes eeefCeeeW kees DeeHe ceej [eefueS~ ke=Heeueg, eg ceW DeefJeeue DeLee&led efmLej jnves Jeeues
YeieJeeved eerjece ves meeiej keer Heer[e megvekej Gmes legjvle nj efueee DeLee&led Deeivese yeeCe kee Gejer le Hej eeesie kejkes
meYeer Oece& efJejesefOeeebs kees ceej [euee~
d .
ve
osefKe jece yeue Heew<e Yeejer~ njef<e HeeesefveefOe YeeG megKeejer~~
er
mekeue eefjle keefn eYegefnb megveeJee~ ejve yebefo HeeLeesefOe efmeOeeJee~~
es
Yee0 YeieJeeved eerjece kes yengleye[s yeue Deewj Heew<e kees osKekej meceg jesceebefele neskej megKeer nes ieee~ meceg ves
R
s
eYeg kees mecHetCe& eefj$e megveeee Deewj eYeg kes eerejCeeW keer Jevovee kejkes DeHeves YeJeve kees euee ieee~
ht
ig
b0 efvepe YeJeve ieJevesG efmebOeg eerjIegHeefleefnb en cele YeeeT~
R
en eefjle keefue ceuenj peLeeceefle oeme leguemeer ieeeT~~
ll
.A
megKe YeJeve mebMee Meceve oceve efye<eeo jIegHeefle iegve ievee~
leefpe mekeue Deeme Yejesme ieeJeefn megveefn meblele Me" cevee~~
s
ya
Yee0 meceg DeHeves YeJeve kees ieee, jIegHeefle YeieJeeved eerjece kees en cele yengle Dee ueiee~ keefueegie kes HeeHe kees
N
njves Jeeues Fme eefj$e kees cegPe mes DeefYevve keefJe leguemeeroeme ves DeHeveer yegef kes Devegmeej ieeee~ ns cesjs Me" ceve!
va
mebmeej keer mecHetCe& DeeMeeeW Deewj meYeer kes eefle efkees ngS efJeMJeeme kees es[kej megKe kes Deeee, mebMeeeW kees ve
Se
kejvesJeeues, jIegHeefle, jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece kes iegCeieCeeW kees efvejvlej iee Deewj efvejvlej megve~
th
ee
oes0 mekeue megcebieue oeeke, jIegveeeke iegve ieeve~

P
meeoj megveefnb les lejefnb YeJe, efmebOeg efyevee peue eeve~~60~~

si
Yee0 pees ueesie DeeojHetJe&ke mecHetCe& MegYecebieueeW kees osves Jeeues jIegkegue kes veeeke Hejyee YeieJeeved eerjece kes iegCeieeve
ul
iT
kees megveles nQ leLee megveWies Jes ueesie efyevee peue kes penepe kes ner YeJemeeiej kees Heej kejles nQ Deewj Heej kejWies~
r
* veJeenHeejeeCe, meeleJeeB efJeeece *

Sh
* ceemeHeejeeCe, eewyeermeJeeB efJeeece *

11
20

pevejbpeveb veece Hebeceb meesHeeveb megvojkeeC[b mecHetCe&ced~
ht
ig
~eermeerleejeceeHeCe&cemleg~
yr
op
Fme ekeej mecHetCe& keefueegie kes HeeHe kees ve kejvesJeeues ieesmJeeceer eerleguemeeroeme peer eje efJejefeled eerjeceeefjleceeveme
C
ceW pevej_peve veeceke HeeBeJeeB meesHeeve megvojkeeC[ mecHevve ngDee~ en eermeerleejece peer kees meceefHe&le nes~
eer jeceYeeeees&Ce ke=lee YeeJeeLe&yeesefOeveer ceevemes megvojkeeC[s YekeleeLe je^Yee<eee~

megvojkeeC[ meceeHle
~~eer meerleejece~~
eer ieCesMeee vece:
eermeerleejeceew efJepeesles
d .
<e meesHeeve
ve
egkeeC[
er
es
cebieueeejCe
R
eer:
s
ht
ig
R
ll
OegvJeved OevJeb efJeOevJeb efeleMejcegoefOeb sHeevedvegiecee&ved~
.A
ee&veduebkeeb meHebkeeb emeYeceHenjved jeJeCeeJeieneefle&ced~
s
ya
efevJebMecJee keHeerveeb kegCeHekeguejpees jbpeevvee<e&nejeved~
N
meerleeleeHeb efJeceg<Ceved keceefYeefoMelegeved keesmeueeved jececesIe:~~1~~
va
Oegveesleg Oetpe&efOet&efueb peeHeeoecyegveecegvee~

Se
eodo=Me: mee=<ees Yeeefvle jeceevekeesefjkee:~~2~~

th
velJee eerleguemeeroemeb <es keeC[s ceeeseles~

ee
eer jeceYeeeees&Ce efnveeb YeeJeeLe&yeesefOeveer~~3~~

P
Yee0 ieesmJeeceer leguemeeroeme peer meJe&eLece eermeerleejece peer kee veece mcejCe kejles nQ Deewj efHej eer ieCesMeee vece:
si
ul
DeLee&led eerieCeHeefle kees vecemkeej DeLeJee eer peer kes ieCeeW kes F&MJej nvegceeve peer kees vecemkeej (eere: ieCee eer ieCee:
iT
les<eeb F&Me: eer ieCesMe: lemcew eer nvegceles vece:)~ YeieJeeved eermeerleejece peer meYeer osJeleeDeeW mes Glke= nQ Deewj efvejvlej
r
Sh
efJepeeeer kes meeLe efJejepeceeve nQ~ ieesmJeeceer leguemeeroeme peer eje efJejefeled eerjeceeefjleceeveme ceW "s meesHeeve
egkeeC[ kee eejcYe neslee nw~ FmeceW Yeer leerve Mueeske ceW cebieueeejCe emlegle efkeee ieee nw~ eLece Mueeske ceW meiOeje
11
Je=e ceW YeieJeeved eerjece keer mlegefle keer ieF& nw~ efleere Mueeske Meeot&ueefJeeeref[led Je=e ceW YeieJeeved efMeJe peer keer mlegefle
20
kes efueS efueKee ieee nw~ le=leere Mueeske DeveggHed vo ceW nw FmeceW ieesmJeeceer peer ves efMeJe peer mes keueeCe keer keecevee keer
ht
nw~
ig
yr
jeceb keeceeefjmesJeb YeJeYeenjCeb keeueceesYeefmebnb

op
eesieerv%eeveieceb iegCeefveefOeceefpeleb efveieg&Ceb efveefJe&keejced~

C
ceeeeleerleb megjsMeb KeueJeOeefvejleb yeeJe=vowkeosJeb
Jevos kevoeJeoeleb mejefmepeveeveb osJecegJeer&MeHeced~~1~~

Yee0 keece kes Me$eg efMeJe peer kes mesJe DeLee&led DeejeOe, mebmeej kes Yee kee njCe kejves Jeeues, keeueHe celeJeeues
neLeer kes efueS efmebnmJeHe eseesefieeeW kes efueS %eeve ceW iece DeLee&led Megke, mevekeeefo eseesieer efpevnW %eeve mes eeHle
kej Heeles nQb, meYeer keueeCe iegCeieCeeW kes cenemeeiej, keYeer Yeer efkemeer kes eje ve Hejeefpele nesves Jeeues, nse iegCeeW mes jefnle
Deewj pevceeefo efJekeejeW mes jefnle leLee DeHeves YekeleeW kes efJekeejeW kees efvejmle kejves Jeeues, ceeee mes Hejs, osJeleeDeeW kes
F&MJej, Keue eke=efleJeeues je#emeeW kes JeOe ceW efvele lelHej, Jeso%e leLee leHemee, Meem$e Deewj pevce Fve leerveeW mes mecHevve,
mJekece&efve yeeeCemecetn kees Skecee$e osJelee ceevevesJeeues, Je<ee& kes efueS Gele cesIe kes meceeve Meece Mejerj, keceue
ves$e, mecHetCe& He=LJeer kes jepee kes He ceW Jele&ceeve, osJeeefOeosJe YeieJeeved eerjece kees ceQ Jevove kejlee ntB~
MebKesveYeceleerJemegvojleveggb Meeot&ueecee&cyejb
keeueJeeuekeHeeueYet<eCeOejb iebieeMeMeebkeefeeced~
d .
ve
keeMeerMeb keefuekeuce<eewIeMeceveb keueeCekeuHegceb
er
veewefce[deb efieefjpeeHeefleb iegCeefveefOeb eerMejb keecenced~~2~~
es
Yee0 MebKe Deewj evcee kes meceeve MJesle Deewj ceOegj ekeeMeJeeues leLee MebKe Deewj evcee kees Yeer efpevemes DeeYee eeHle
R
ngF& nw, Ssmes Delevle megvoj MejerjJeeues, JeeIeece& kees Jem$eHe ceW OeejCe kejves Jeeues, ieues ceW keeueket efJe<e, oe
s
ht
Hej meHe& Deewj keC" ceW keHeeue keer ceeuee kees DeeYet<eCe kes He ceW OeejCe kejves Jeeues, efpevnW iebiee peer Deewj efleeree kes
ig
evcee efee nQ DeLee&led efeelee kes keejCe YeieJeleer iebiee peer Deewj efleeree kes evcee kees cemleke Hej OeejCe kejves Jeeues
R
ll
keeMeerHegjer kes F&MJej, keefueegie kes oes<e mecetneW kees ve kejves Jeeues, keueeCe kes keuHeJe=#e, mlegefle kejves eesie,
.A
eerHeeJe&leer kes Heefle, iegCeeW kes meeiej, keece kees ve kejves Jeeues, YeieJeleer eermeerlee eje Devegie=nerle efMeJe peer kees ceQ
s
leguemeeroeme veceve kejlee ntB~ ya
N
efJeMes<e YeieJeeved kes eerejCekeceue kes e#eeueve peue mes eke nesves kes keejCe iebiee peer, efMeJe peer kees efee nQ Deewj
va
YeieJeeved kes veece mes peg[ves kes keejCe Deewj YeieJeeved eerjeIeJe mejkeej kes eerejCe veKe kes meceeve DeekeejJeeues nesves kes
Se
keejCe efMeJe peer kees efleeree kes evcee efee nQ~

th
ees ooeefle meleeb MecYeg: kewJeueceefHe ogue&Yeced~

ee
Keueeveeb oC[ke=eesmeew Mej: Meb leveesleg ces~~3~~

P
si
Yee0 pees keueeCecee efMeJe peer, eerjeceveece HejeeCe mevleeW kees Delevle ogue&Ye cees#e Yeer os osles nQ Deewj pees KeueeW kes
ul
efueS oC[ kee efJeOeeve kejles nQ, Jener YeieJeeved Mej peer cesjs efueS keueeCe kee efJemleej kejW~
r iT
oes0 ueJe efveces<e HejceeCeg pegie, yej<e keueHe Mej eb[~

Sh
Yepeefme ve ceve lesefn jece kenB, keeue peemeg keesob[~~

11
Yee0 ueJe efveces<e, HejceeCeg, ke=leegie, $eslee, eHej, keefueegie es eejeW egie, Je<e& Deewj keuHe ner efpeve YeieJeeved eerjece
20
kes eeC[ yeeCe nQ Deewj DeKeC[keeue efpevekee Oeveg<e nw, Dejs ceve! Ssmes eerjece kee let keeeW veneR Yepeve kejlee?
ht
ig
efJeMes<e keeue, meKeC[keeue Deewj DeKeC[keeue keer o=ef mes DeLeJee efJeYeepe Deewj DeYeepe o=ef mes oes ekeej kee
yr
nw~ eYeg eerjece kes yeeCe, HejceeCeg, ueJeefveces<e, Je<e& Deewj keuHe kes meceeve nQ Deewj Oeveg<e DeefJeYeepe Deewj
op
DeKeC[keeue kes meceeve nw DeLee&led YeieJeeved eerjece mecHetCe& mecee kes esjke nQ~
C
mees0 efmebOeg yeeve megefve jece, meefeJe yeesefue eYeg Deme kensG~
Deye efyeuebye kesefn keece, kejng mesleg Glejw keke~~

megveng Yeevegkegue kesleg, peeceJeble kej peesefj ken~
veeLe veece leJe mesleg, vej eef{ YeJemeeiej lejefnb~~
egkeeC[ 717
Yee0 meceg kee Jeeve megvekej meJe&meceLe& eerjece ves cebef$eeeW kees yegueekej Fme ekeej kene, Deye efkeme keee& mes
efJeuecye efkeee pee jne nw? meceg Hej mesleg yeveeDees Deewj Gmeer mes mesvee meeiej Heej Glej eues~ peecyeJeeve peer ves neLe
pees[kej kene, ns mete&kegue keer HeleekeemJeHe meejs mebmeej kes mJeeceer YeieJeeved eerjece! megefvees, DeeHekes veeceHe mesleg
Hej e{kej, mebmeej kes efJe<eeeW ceW ve jceCe kejves Jeeues meeOekepeerJe YeJemeeiej kees Heej kej peeles nQ~
en ueIeg peueefOe lejle keefle yeeje~ Deme megefve Hegefve ken HeJevekegceeje~~
eYeg eleeHe ye[Jeeveue Yeejer~ Mees<esG eLece HeeesefveefOe yeejer~~
d .
ve
leJe efjHeg veeefj ove peue Oeeje~ YejsG yenesefj YeeG lesefnb Keeje~~
er
megefve Deefme Gkegefle HeJevemegle kesjer~ nj<es keefHe jIegHeefle leve nsjer~~
es
Yee0 lees efHej en esemee meeiej Heej kejves ceW efkeleveer osj ueiesieer? peecyeJeeve peer kee Ssmee Jeekee megvekej, efHej
R
HeJeveHeg$e nvegceeve peer ves kene, ns eYees! DeeHekes eleeHeHe efJeMeeue ye[Jeeveue eLece ner meeiej kee peue meesKe efueee nw,
s
ht
en meeiej DeeHekes eje ceejs ngS Me$egDeeW keer efJeOeJee HeeflveeeW kes ove DeegOeeje mes efHej Yej ieee, Fmeer keejCe en
ig
Keeje nes ieee DeLee&led ns eYeg! en meeiej lees DeeHekes Hejeece kee ner meteke nw~ Fme yeej Yeer DeeHe je#emejepe jeJeCe
R
ll
kee mebnej kejWies lees Gmekeer efJeOeJeeDeeW kes Deeg mes otmeje meeiej yeve mekelee nw~ HeJeveHeg$e nvegceeve peer keer Fme ekeej
.A
keer Deleerle keeefueke Gefkele megvekej, YeieJeeved eerjece kes Mejerj keer Deesj osKekej mecHetCe& Jeevej emevve ngS~
s
ya
peeceJeble yeesues oesG YeeF&~ veue veerueefnb meye keLee megveeF&~~
N
jece eleeHe megefceefj ceve ceeneR~ kejng mesleg eeeme keg veeneR~~
va
yeesefue efueS keefHe efvekej yenesjer~ mekeue megveng efyeveleer Fke ceesjer~~
Se
jece ejve Hebkepe Gj Oejnt~ keewlegke Ske Yeeueg keefHe kejnt~~

th
OeeJeng ceke& efyeke yeLee~ Deeveng efyeHe efieefjve kes petLee~~

ee
Yee0 peecyeJeeve peer ves oesveeW YeeF& veue, veerue kees yeguee efueee Deewj GvnW meceg eje kener ngF& meejer keLee megvee oer
P
leLee yeesues, ns veueveerue oesveeW YeeF&! ceve cebs eYeg eerjece kes eleeHe kee mcejCe kejkes meeiej ceW mesleg kee efvecee&Ce kejes~
si
ul
legcnW keesF& eeeme veneR kejvee nw Deewj ve ner legcnW keesF& eeeme DeLee&led ece nesiee~ meye keg eYeg eerjece kejWies~, Jes lees
iT
legcnW efveefcee cee$e yevee jns nQ~ efHej peecyeJeeve peer ves JeevejmecetneW kees yeguee efueee Deewj kene, meYeer ueesie cesjer Ske
r
Sh
eeLe&vee megefvees, ns JeevejYeeuegDeeW! oe ceW YeieJeeved eerjece kes eerejCekeceue kees OeejCe kejes Deewj Ske keewlegke
kejes~ ns Yeebkej JeevejeW kes mecetn! oew[es Deewj Je=#eebs Deewj HeJe&leeW kes mecetn kees ues DeeDees~
11
20
megefve keefHe Yeeueg eues keefj ntne~ pee jIegyeerj eleeHe mecetne~~
oes0 Deefle Glebie le Mewueieve, ueerueefnb uesefnb G"eF~
ht
ig
Deeefve osefnb veue veerue kenB, jeefnb les mesleg yeveeF&~~1~~

yr
op
Yee0 peecyeJeeve peer kes Jeeve megvekej, JeevejYeeueg ntne JeevejeW kes MeyoeW ceW iepe&ve kejkes leLee jIegJeerj eerjece
C
kes eleeHe mecetneW keer pee nes! Ssmee kenkej eue He[s DeLeJee, peecyeJeeve peer kes Jeeve megvekej, YeieJeeved eerjece kes
eleeHe mecetn kes cetefle&ceeve efJeien Jeevej ueesie ntne kejles ngS Deewj YeieJeeved eerjece keer pee kenles ngS eue He[s
Jeevej Deewj Yeeueg KesueKesue cebs Delevle efJeMeeue Je=#eeW leLee HeJe&le mecetneW kees GKee[ uesles nQ Deewj ueekej veueveerue
kees os osles nQ~ GvneR DeLee&led Je=#eeW Deewj HeJe&leeW mes yeveekej (veueveerue) mesleg keer jevee kej jns nQ~
Mewue efyeMeeue Deeefve keefHe osneR~ kebogke FJe veue veerue les uesneR~~
Yee0 Jeevej ueesie ues Deekej ye[s-ye[s HeJe&le osles nQ, GvnW veue Deewj veerue ieWo keer YeeBefle ues uesles nQ Deewj Jes
meslegyevOeve ceW ueies nQ~
efJeMes<e Jeeuceerkeere jeceeeCe kes Devegmeej veue ves HeeBe efoveeW ceW yeerme eespeve eew[e Deewj meew eespeve uecyee mesleg
yeveekej leweej kej efoee~ ceeveme peer kes Devegmeej veueveerue oesveeW ves efceuekej mesleg yeveeee~ en Devlej keuHeYeso mes
meceeefnle kej uesvee eeefnes~
d .
osefKe mesleg Deefle megboj jevee~ efyenBefme ke=HeeefveefOe yeesues yeevee~~
ve
Hejce jce Gece en Oejveer~ ceefncee Deefcele peeF veefnb yejveer~~
er
keefjnGB FneB MebYeg LeeHevee~ ceesjs oe Hejce keueHevee~~
es
megefve keHeerMe yeng otle He"eS~ cegefveJej mekeue yeesefue uew DeeS~~
R
efuebie LeeefHe efyeefOeJele keefj Hetpee~ efMeJe meceeve efee ceesefn ve otpee~~
s
ht
ig
Yee0 mesleg keer Delevle megvoj jevee osKekej ke=HeeefmevOeg YeieJeeved eerjece nBmekej keesceue Jeeve yeesues, en efJe[
R
osMe keer He=LJeer yengle jceCeere Deewj Gece nw, Fmekeer ceefncee Demeerce nw, Fmekee JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee~ ceQ eneB
ll
.A
yeejnJeW jecesMJej peesefleefueie He ceW efMeJe peer keer mLeeHevee keBiee~ cesjs oe ceW en esmebkeuHe GlHevve ngDee nw
DeLeJee en cesjs oe kee HetpemebkeuHe nw~ egefleeeB cegPes melemebkeuHe kenleer nQ~ eYeg kee en mebkeuHe megvekej
s
ya
Jeevejjepe megieerJe peer ves yengle mes otle Yespes Deewj oef#eCeeHeLe ceW jnvesJeeues meYeer escegefveeeW kees yeguee ues Deees~ YeieJeeved
N
eerjece ves yeejnJeW peesefleefueie keer mLeeHevee kejkes Gvekeer efJeefOeHetJe&ke Hetpee keer Deewj yeesues, efMeJe peer kes meceeve cegPes
va
Deewj keesF& otmeje efee veneR nw~

Se
efMeJe esner cece oeme keneJee~ mees vej meHevesngB ceesefn ve HeeJee~~
th
Mej efyecegKe Yeieefle en ceesjer~ mees vej cet{ cebo ceefle Leesjer~~
P ee
Yee0 pees efMeJe peer kee esner neskej cesje oeme kenueelee nw, Jen ceveg<e cegPes mJeHve ceW Yeer veneR Yeelee~ pees Mej peer
si
mes efJecegKe neskej cesjer Yeefkele eenlee nw, Jen eeCeer cetKe&, efveke= Deewj DeuHeyegefJeeuee nw~
ul
iT
oes0 Mej efee cece esner, efMeJe essner cece oeme~

r
les vej kejefnb keueHe Yeefj, Ieesj vejke cenB yeeme~~2~~

Sh
Yee0 pees efMeJe peer kes efee Deewj cessjs esner nQ leLee pees efMeJe peer kee esn kejkes cessje oeme yevevee eenles nQ, Jes oesveeW
11
ekeej kes eeCeer Ske keuHeHee&vle Ieesj vejke cebs efveJeeme kejles nQ~
20
pes jecesMJej ojMeve keefjnQ~ les leveg leefpe cece ueeske efmeOeefjnQ~~
ht
pees iebieepeue Deeefve e{eFefn~ mees meeegpe cegefe vej HeeFefn~~

ig
yr
Yee0 pees cesjs eje mLeeefHele jecesMJej peesefleefueie kee oMe&ve kejWies, Jes Mejerj es[kej cessjs ueeske eues peeeWi es~ pees
op
iebiees$eer mes iebieepeue ues Deekej jecesMJejced ceW e{eesiee, Jen meeOeke meeegpe cegefkele Hee peeesiee~
C
nesF Dekeece pees ue leefpe mesFefnb~ Yeieefle ceesefj lesefn Mej osFefnb~~
cece ke=le mesleg pes ojmeve keefjnQ~ les efyeveg ece YeJemeeiej leefjnQ~~
jece yeeve meye kes ceve YeeS~ cegefveJej efvepe efvepe Deeece DeeS~~
Yee0 pees efve<keece neskej, ue es[kej eerjecesMJejced keer mesJeeHetpee kejWies GvnW eerjecesMJej Mej peer cesjer Yeefkele
os oWies~ cesjs eje efkees ngS DeLee&led yeveees ngS mesleg kee pees oMe&ve kejWies Jes efyevee ece kes YeJemeeiej mes Heej nes peeeWies~
egkeeC[ 719
YeieJeeved eerjece kes Jeeve meYeer kes ceve cebs Yee iees Deewj jecesMJejmLeeHevee kes HeMeeled meYeer es cegefve DeHevesDeHeves
Deeece kees Dee iees~
efJeMes<e- efMeJeefuebie keer mLeeHevee kes HeMeeled peye cegefveeeW ves Fmekee veece Hete leye YeieJeeved eerjece peer ves kene, es
jecesMJej veece mes eefme neWies~ peye cegefveeeW ves DeLe& Hete leye YeieJeeved eerjece ves lelHeg<e meceeme kejles ngS kene,
jeceme F&MJej: jecesMJej: DeLee&le cegPe jece kes F&MJej kees ner jecesMJej kenles nQ~ leye leke efMeJeefuebie mes mJej
efvekeuee veneR jecesMJej veece cebs yengJeerefn meceeme nesieejece: F&MJej: eme me jecesMJej: DeLee&led eerjece efpemekes
d .
ve
F&MJej nQ, Jener ceQ ntB jecesMJej efMeJe~ cegefveeeW ves kene, nce lees Fme veece ceW kece&Oeeje meceeme kejWies, jece SJe F&MJej:
er
jecesMJej: DeLee&led eerjece ner F&MJej eeveer efMeJe peer nQ~ eerjece Deewj efMeJe peer cebs keesF& Devlej veneR nw~
es
jecemlelHeg<eb een: yengJeerefnb censMJej: jecesMJej meceemes leg cegvee: kece&Oeejeced~
R
efieefjpee jIegHeefle kew en jerleer~ meblele kejefnb evele Hej eerleer~~
s
ht
yeeBOesG mesleg veerue veue veeiej~ jece ke=Hee peme YeeG Gpeeiej~~
ig
yet[efnb Deeveefnb yeesjefnb pesF&~ YeS GHeue yeesefnle mece lesF&~~
R
ceefncee en ve peueefOe keF yejveer~ Heenve iegve ve keefHeve keF kejveer~~
ll
.A
oes0 eer jIegyeerj eleeHe les, efmebOeg lejs Hee<eeve~
s
ya
les ceeflecebo pes jece leefpe, Yepeefnb peeF eYeg Deeve~~3~~
N
Yee0 efMeJe peer HeeJe&leer peer kees meeJeOeeve kejles ngS kenles nQ efke, ns HeJe&leHeg$eer HeeJe&leer! jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved
va
eerjece keer en jerefle DeLee&led HejcHeje nw efke Jes DeHeves ejCeeW ceW eCeled DeLee&led eCeece kejves JeeueeW Hej eeveer MejCeeieleeW
Se
Hej meowJe eerefle kejles nQ~ eerjece keer ke=Hee mes elegj veueveerue ves mesleg yeeBOee, Hejvleg Gvekee eMe Gpeeiej DeLee&led
th
eefme nes ieee~ pees HeJe&le mJeeb [tye peeles nQ Deewj otmejeW kees Yeer [gyees osles nQ, Jes ner penepe keer YeeBefle yeve iees~ en
ee
meceg keer keesF& JejCeere ceefncee veneR nw ve ner HelLejeW kee iegCe nw, Deewj ve ner veueveerue veeceke JeevejeW kee keewMeue nw~
P
YeieJeeved eerjIegJeerj kes eleeHe mes ye[s-ye[s Hee<eeCe Yeer lewjs, pees mlecYe Deeefo kes veneR nesves Hej Yeer meeiej ceW veneR [tyes~
si
Jes ueesie cevoyegef nQ pees Ssmes Deueewefkeke, eYeeJeMeeueer YeieJeeved eerjece kees es[kej efkemeer otmejs mJeeceer kees peekej
ul
iT
Yepeles nQ~
r
Sh
efJeMes<e- leelHee& en nw efke, Yeues ner $e+ef<e kes DeeMeerJee&o mes veueveerue kes mHeMe& efkees ngS HelLej Deewj Je=#e peue ceW
veneR [tyes, Hejvleg Jes Skeotmejs mes peg[s kewmes? keee JeneB keesF& pees[ves Jeeuee HeoeLe& meercesv Deeefo Lee? Fmekee meceeOeeve
11
veueveerue DeLeJee Deewj efkemeer Jeevej kes Heeme Lee keee? Fmekee GHeee lees nvegceeve peer cenejepe ves megPeeee efke jece
20
jece kenleskenles Skeotmejs HelLejeW kees HejmHej mHeMe& kejeles peeDees en Ssmes peg[Wies keer keYeer Deueie neWies ner veneR~
ht
ener eneB eerjece keer ke=Hee Leer~

ig
yeeBefOe mesleg Deefle meg{ yeveeJee~ osefKe ke=HeeefveefOe kes ceve YeeJee~~
yr
op
eueer mesve keg yejefve ve peeF&~ iepe&efn ceke& Ye mecegoeF&~~

C
Yee0 mesleg yeeBOekej Gmes yengle meg{ yeveeee osKekej, Jen mesleg ke=HeeefmevOeg YeieJeeved eerjece kes ceve ceW yengle Dee
ueiee Deewj Jeevejer mesvee eue He[er, Gmekee keg Yeer JeCe&ve veneR efkeee pee mekelee, Jeerj JeevejeW kes mecetn iejpeves ueies~
meslegyebOe ef{ie eef{ jIegjeF&~ efeleJe ke=Heeueg efmebOeg yengleeF&~~
osKeve kenB eYeg kevee keboe~ eie YeS meye peueej ye=boe~~
cekej vee veevee Pe<e yeeuee~ Mele peespeve leve Hejce efyeMeeuee~~
DeFmesG Ske efleveefnb pes KeeneR~ Skeve kes [j lesefHe [sjeneR~~
eYegefnb efyeueeskeefnb jefnb ve ejs~ ceve njef<ele meye YeS megKeejs~~
efleve keer Dees ve osefKee yeejer~ ceieve YeS nefj He efvenejer~~
Yee0 ke=Heeueg YeieJeeved eerjece meslegyevOe Hej e{kej efveke mes meceg keer efJeMeeuelee osKeves ueies~ keCee kes cesIe
YeieJeeved eerjece kees osKeves kes efueS meYeer peueejeW kes mecetn eke nes iees DeLee&led meceg kes THej Dee iees~ GveceW mes
meew eespeve Mejerj Jeeues Delevle efJeMeeue Ieef[eeue, vee, ceueer Deewj meHe& Les~ GveceW mes Ssmes Yeer keg pevleg Les pees, meew
eespeve MejerjJeeues cekej Deeefo kees Kee mekeles Les~ Jes Yeer efkevneR Ske pevlegDeeW kes [j mes [jles Les, Jes eYeg kees osKe jns
d .
Les, JeevejeW eje Oekekee ueieekej nees peeves Hej Yeer veneR n jns Les~ meYeer ceve ceW emevve Deewj megKeer nes iees~ Gve
ve
pevlegDeeW kes Dees DeLee&led JeJeOeeve ceW peue veneR efoKeeF& He[ jne Lee~ Jes meYeer eernefj kes He kees osKekej ceive nes
er
es
iees~
R
euee keke eYeg Deeemeg HeeF&~ kees keefn meke keefHe oue efyeHegueeF&~~
s
ht
oes0 meslegyebOe YeF Yeerj Deefle, keefHe veYe HebLe G[eefn~
ig
DeHej peueejve THej, eef{ eef{ Heejefnb peeefnb~~4~~
R
Yee0 eYeg keer Dee%ee Heekej Jeevejer mesvee eue He[er~ Jeevejoue keer DeefOekelee (yenguelee) kee JeCe&ve keewve kej mekelee
ll
.A
nw? meslegyevOe Hej yengle Yeer[ nes ieF&, JeevejeW kes efueS yeerme eespeve eew[e Deewj meew eespeve uecyee mesleg Heee&Hle ve ngDee~
s
leye keg Jeevej DeekeeMe kes ceeie& mes G[kej peeves ueies~ peye Gvekes efueS DeekeeMe ceeie& Yeer Hetje ve He[e leye Deewj
ya
Jeevej eYeg kes oMe&veeW kes efueS meceg kes THej Deees ngS peueejeW kes THej e{-e{kej Heej peeves ueies~
N
va
Deme keewlegke efyeueesefke ew YeeF&~ efyenBefme eues ke=Heeueg jIegjeF&~~

Se
mesve meefnle Glejs jIegyeerje~ keefn ve peeF keefHe petLeHe Yeerje~~

th
Yee0 Fme ekeej keewlegke osKekej, oesveeW YeeF& eerjece SJeb ue#ceCe peer nBmes, efHej ke=Heeueg eerjece peer eue He[s Deewj
ee
mesvee kes meefnle jIegJeerj eerjece peer meeiej Heej Glejs~ Jeevej etLeHeefleeeW keer Yeer[ kener veneR peeleer nw~
P
efmebOeg Heej eYeg [sje keervne~ mekeue keefHeve kenB Deeemeg oervne~~
si
ul
Keeng peeF Heue cetue megneS~ megvele Yeeueg keefHe penB lenB OeeS~~
iT
meye le Hejs jece efnle ueeieer~ $e+leg Deve$e+legefnb keeue ieefle leeieer~~
r
Sh
Yee0 eYeg ves meeiej Heej neskej efveJeeme mLeeve efveefMele efkeee Deewj meYeer JeevejYeeuegDeeW kees Dee%ee oer, peekej
megneJeves kevo, cetue Deewj Heue KeeDees~ eYeg kee DeeosMe megveles ner peneBleneB Heue Keeves kes efueS YeeuegJeevej oew[ves
11
ueies~ meYeer Je=#e, $e+leg Deewj $e+leg kes efJe mecee cebs keeue keer ieefle kees leeie kej, YeieJeeved eerjece kes efnle kes efueS
20
Heue iees DeLee&led Heue mes egkele nes iees, Fmeer ceW GvneWves eYeg keer mesJee ceeveer~
ht
Keeefnb ceOegj Heue efyeHe nueeJeefnb~ uebkee mevcegKe efMeKej eueeJeefnb~~

ig
yr
penB kengB efHejle efveMeeej HeeJeefnb~ Iesefj mekeue yeng veee veeeJeefnb~~
op
oMeveefve keeef veeefmekee keevee~ keefn eYeg megpeme osefnb leye peevee~~
C
Yee0 JeevejYeeueg ceer"sceer"s Heue Keeles Deewj Je=#eeW kees efnuee osles nQ~ uebkee kes meeceves HeJe&leeW kes efMeKejeW kees Hesbkeles
nQ~ peneBleneB Ietceles ngS eefo je#emeeW kees Hee peeles nQ, lees meYeer Iesj kej GvnW yengle ekeej mes veeeveeeles nQ~ oeBleeW mes
Gvekes veeke, keeve keekej leLee YeieJeeved eerjece kee megeMe kenkej, efHej Gve je#emeeW kees peeves osles nQ~
efpeve kej veemee keeve efveHeelee~ efleve jeJeveefnb kener meye yeelee~~
megvele meJeve yeeefjefOe yebOeevee~ oMe cegKe yeesefue G"e Dekegueevee~~
egkeeC[ 721
oes0 yeeBOees yeveefveefOe veerjefveefOe, peueefOe efmebOeg yeejerMe~

mele leeseefveefOe DecyegefveefOe, GoefOe HeeesefOe veoerMe~~5~~
Yee0 efpeve je#emeeW kes veekekeeve kees iees Les GvneWves jeJeCe mes meye yeeleWb keneR~ DeHeves keeve mes meceg kee yeeBOee
peevee megvekej, jeJeCe Dekeguee kej omeeW cegKe mes meceg kes ome veece yeesue He[e, Dejs! yeveefveefOe, veerjefveefOe, peueefOe,
efmevOeg, JeejerMe, leeseefveefOe, DecyegefveefOe, GoefOe, HeeesefOe, veoerMe DeLee&led Fve ome veeceeW mes eefme meeiej kees eerjece ves
mele ner Ske ner meeLe yeeBOe efoee?
d .
ve
Jeekeguelee efvepe mecegefPe yenesjer~ efyenBefme euee ie=n keefj Yee Yeesjer~~
er
ceboesojer megvees eYeg Deeees~ keewlegkeneR HeeLeesefOe yeBOeeees~~
es
Yee0 efHej jeJeCe DeHeveer Jeekeguelee mecePekej, yeenj mes nBmekej DeHeves Yee kees Yegueekej DeHeves YeJeve cebs euee
R
ieee~ ceboesojer ves en meceeeej megve efueee efke eYeg eerjece uebkee HeOeej Deees nQ Deewj GvneWves JeevejYeeuegDeeW kes
s
ht
KesueKesue ceW meceg kees yeeBOe efoee DeLee&led meceg Hej mesleg yeBOee efoee nw~
ig
R
kej ieefn Heefleefnb YeJeve efvepe Deeveer~ yeesueer Hejce ceveesnj yeeveer~~
ll
ejve veeF efmej Debeue jesHee~ megveng yeeve efHee Heefjnefj keesHee~~
s .A
Yee0 DeHeves Heefle jeJeCe kee neLe Heke[kej cevoesojer DeHeves YeJeve ceW uess DeeF& efHej Hejcemegvoj JeeCeer yeesueer~ ejCeebs
ya
ceW cemleke veJeekej, cevoesojer ves DeHevee DeeBeue Hewuee efoee Deewj yeesueer, ns esceemHeo jeJeCe! eesOe es[kej cesjs Jeeve
N
megefvees~
va
Se
veeLe yewj keerefpee leener meebs~ yegefOe yeue meefkee peerefle peener meeW~~
legceefnb jIegHeefleefnb Deblej kewmee~ Keueg Keeesle efovekejefnb pewmee~~
th
ee
Yee0 ns veeLe! Jewj Gmeer mes kejvee eeefnes, efpememes yegef Deewj yeue eje mJeeb peerle mekes DeLee&led efJepeeer yeve mekesb~
P
en yeele efveefMele nw efke legceceW Deewj jIegkegue kes mJeeceer eerjece ceW efkeme ekeej kee Devlej nw, pewmes pegievet Deewj Keeesled
si
kes yeere neslee nw~

ul
iT
Deefleyeue ceOeg kewYe pesefnb ceejs~ ceneyeerj efoeflemegle mebIeejs~~

r
pesefnb yeefue yeeBefOe menmeYegpe ceeje~ meesF DeJelejsG njve ceefn Yeeje~~
Sh
Yee0 efpeve eYeg eerjece keer ke=Hee mes Jeerj ceneved nes peeles nQ, DeLeJee meeceeve ueesie Yeer ceneved Jeerj yeve peeles nQ Deewj
11
efpevneWves DeHeves DebMe, Yetcee efJe<Ceg peer kes ceeOece mes Delevle yeueMeeueer ceOeg Deewj kewYe kee mebnej efkeee Deewj DeHeves
20
DebMeeJeleej ve=efmebn YeieJeeved leLee Jejen YeieJeeved eje efoefle kes Heg$e efnjCekeefMeHeg Deewj efnjCee#e kee JeOe efkeee~
ht
ig
efpevneWves DeHeves ner DebMeebMe Jeeceve peer kes eje owlejepe yeefue kees yeeBOekej Hegve: DeHeves efveienebMe HejMegjece peer kes eje
yr
menme yeengDeeWJeeues nwne vejsMe keele&Jeere& menmeepeg&ve kee JeOe efkeee, Jes ner meJee&Jeleejer eYeg eerjece YetYeej njCe
op
kejves kes efueS meekesleueeske mes eerDeJeOe ceW DeJeleerCe& ngS nQ~
C
efJeMes<e- eneB meeleJeerb Hebefkele ceW eegkele ceneJeerj Meyo YeieJeeved eerjece kee efJeMes<eCe nw, Jen Yeer yengJeerefn meceeme mes
mecemle nw, cenevleeW Jeerje: esved me ceneJeerj: Deewj nvegceeve peer kes efueS eegkele ceneJeerj Meyo kece&Oeeje ceW nw,
ceenevMeeMeew Jeerj: Fefle ceneJeerj:~
leemeg efyejesOe ve keerefpee veeLee~ keeue kejce efpeJe peekes neLee~~
oes0 jeceefnb meewbHeng peevekeer, veeF keceue Heo ceeLe~
megle kenB jepe meceefHe& yeve, peeF Yeefpee jIegveeLe~~6~~
Yee0 ns veeLe! efpevekes neLe ceW peerJe kes keeue Deewj kece& nbw, DeLeJee keeue, kece& Deewj en peerJeelcee Yeer efpevekes neLe
ceW nw, Ssmes Hejceelcee eerjece kee efJejesOe cele keerefpees~ DeeHe eYeg kes eerejCekeceueeW ceW cemleke veJeekej eerjece kees
eermeerlee kees meewbHe oerefpees~ ye[s Heg$e cesIeveeo kees jepe meewbHekej Jeve ceW peekej YeieJeeved eerjIegveeLe kee Yepeve keerefpees~
d .
veeLe oerveoeeueg jIegjeF&~ yeeIeG mevecegKe ieS ve KeeF&~~
ve
eeefne kejve mees meye keefj yeerles~ legce megj Demegj ejeej peerles~~
er
Yee0 ns veeLe! jIegkegue kes jepee YeieJeeved eerjece lees oerveebs Hej oee kejves Jeeues nQ, Jen MejCe cebs peeves Hej DeeHe kees
es
R
lees #ecee kejWies ner~ meeceeve yeeIe Yeer mevcegKe peeves Hej DeLee&led DeeBKe mes DeeBKe efceueeves Hej veneR Keelee lees YeieJeeved
s
eerjece mevcegKe nesves Hej keeeW oC[ oWies? pees kejvee eeefnes Lee DeeHeves Jen meye keg kejkes meceeHle kej efueee nw Deewj
ht
ig
DeHeves Meemevekeeue ceW DeeHeves osJelee, owle, ej, Deej meYeer eeefCeeeW kees peerlee nw~
R
yeso kenefnb Deefme veerefle oMeeveve~ eewLesHeve peeFefn ve=He keeveve~~
ll
.A
leemeg Yepeve keerefpee lenB Yelee&~ pees kelee& Heeueke mebnlee&~~
s
ya
Yee0 ns ome cegKeeW Jeeues jeJeCe! Jeso Ssmeer veerefle kenles nQ efke jepee kees eewLesHeve DeLee&led Je=eJemLee ceW Jeve eues
N
peevee eeefnes~ ns mJeeceer! Jeve ceW Gvekee Yepeve kejvee eeefnes pees peiele kes jeefelee, Heeueke Deewj mebnejkeee& nQ
va
DeLee&led peiele pevceeefo nsleg Hejyee Hejceelcee kee Yepeve kejvee eeefnes~
Se
meesF jIegyeerj evele Devegjeieer~ Yepeng veeLe cecelee ceo leeieer~~

th
cegefveJej peleve kejefnb pesefn ueeieer~ YetHe jepe leefpe nesefnb efyejeieer~~
ee
meesF keesmeueeOeerMe jIegjeee~ DeeeG kejve leesefn Hej oeee~~

P
peew efHee ceeveng ceesj efmeKeeJeve~ megpeme nesF eflengB Hegj Deefle HeeJeve~~
si
ul
Yee0 ns veeLe! GvneR eCeleeW kes Devegjeieer jIegkegue kes Jeerj eerjece kees cecelee Deewj ceo es[kej Yeefpees, efpevekes efueS
iT
cegefvepeve elve kejles nQ Deewj jepee jepe es[kej JewjeieJeeve yeve peeles nQ~ Jes ner mecHetCe& peerJeebs kes meJe&mJe jIegjepe
r
Sh
keesmeue peveHeo kes mJeeceer eerjece DeeHe Hej oee kejves kes efueS uebkee HeOeej Deees nQ~ ns efee! eefo DeeHe cesjer efMe#ee
11
ceeve ueW lees DeeHekee leerveeW ueeskeeW ceW Delevle HeefJe$e eMe nes peeesiee~
20
oes0 Deme keefn ueeseve yeeefj Yeefj, ieefn Heo kebefHele ieele~
ht
veeLe Yepeng jIegveeLe Heo, cece ve peeF DeefnJeele~~7~~

ig
Yee0 Flevee kenkej ves$eeW ceW peue Yejkej keeBHeles ngS MejerjJeeueer cevoesojer ves jeJeCe kes ejCe Heke[ efueS Deewj
yr
op
yeesueer, ns veeLe! eerjIegveeLe kes eerejCeeW kee Yepeve keerefpees, efpememes cesje DeefnJeele DeLee&led DeefJeOeJeelJe eeveer megneie
C
veneR peees~
leye jeJeve ceemeglee G"eF&~ kenw ueeie Keue efvepe eYegleeF&~~

megveg leQ efeee ye=Lee Yee ceevee~ peie peesOee kees ceesefn meceevee~~
yeve kegyesj HeJeve pece keeuee~ Yegpe yeue efpelesGB mekeue efoieHeeuee~~
osJe ovegpe vej meye yeMe ceesjs~ keJeve nsleg GHepee Yee leesjs~~
egkeeC[ 723
veevee efyeefOe lesefn kensefme yegPeeF&~ meYee yenesefj yew" mees peeF&~~
ceboesojer oe Deme peevee~ keeue efyeyeMe GHepee DeefYeceevee~~
Yee0 leye og jeJeCe cee oeveJe keer Heg$eer cevoesojer kees G"ekej DeHeveer eYeglee kenves ueiee, ns efeee! megvees, letves JeLe&
ner Yee ceeve efueee, mebmeej ceW cesjs meceeve eese keewve nw? ceQves DeHeveer YegpeeDeeW kes yeue mes JeCe DeLee&led peue kes
osJelee, kegyesj DeLee&led osJeleeDeeW kes OeveeOe#e, HeJeve DeLee&led Jeeeg osJelee, ece, keeue leLee Deve meYeer efoiHeeueeW kees Yeer
peerlee~ meYeer osJelee, owle Deewj ceveg<e cesjs JeMe ceW nQ~ legcnejs ceve ceW efkeme keejCe mes Yee GlHevve nes ieee? Fme ekeej
d .
ve
mes jeJeCe ves cevoesojer kees Deveske ekeej mes mecePeekej kene, efHej Jen meYee cebs peekej yew" ieee~ cevoesojer ves DeHeves
er
oe ceW Ssmee peeve efueee efke jeJeCe keeue kes JeMe ceW nw, Fmeer keejCe Fmekes ceve ceW DeefYeceeve GlHevve nes ieee nw~
es
meYee peeF cebef$eve lesefnb yetPee~ kejye keJeve efyeefOe efjHeg meve petPee~~
R
kenefnb meefeJe megveg efveefMeej veene~ yeej yeej eYeg HetBng keene~~
s
ht
kenng keJeve Yee keefje efyeeeje~ vej keefHe Yeeueg Denej nceeje~~
ig
R
Yee0 meYee ceW peekej jeJeCe ves DeHeves cebef$eeeW mes Hete, Deye nce ueesie Me$eg mes efkeme ekeej eg kejWies, keeeWefke Deye
ll
lees Jeevejer mesvee meeiej kes Fme Heej Dee ieF& nw? ceb$eer kenves ueies, ns je#emejepe! megefvees, ns eYeg! DeeHe yeejyeej keeeW
.A
Het jns nQ? yeleeeW DeYeer keewvemee Yee Dee He[e nw, efpeme Hej efJeeej efkeee peees? ceveg<e Jeevej Deewj Yeeueg lees nceejs
s
Deenej ner nQ~ ya
N
oes0 meye kes yeeve meJeve megefve, ken enmle kej peesefj~
va
veerefle efyejesOe ve keefje eYeg, cebef$eve ceefle Deefle Leesefj~~8~~

Se
Yee0 meYeer cebef$eeeW kes JeeveeW kees DeHeves keeveeW mes megvekej enmle ves DeHeves neLe pees[kej kene, ns mJeeceer! veerefle kee
th
efJejesOe cele keerefpees, DeeHekes cebef$eeeW keer yegef yengle Lees[er DeLee&led DeuHe nw~
P ee
kenefnb meefeJe meye "kegjmeesneleer~ veeLe ve Hetj DeeJe Sefn YeeBleer~~

si
yeeefjefOe veeefIe Ske keefHe DeeJee~ leemeg eefjle ceve cenB meye ieeJee~~
ul
iT
Yee0 es og ceb$eer "kegjmeesneefle DeLee&led mJeeceer kees efee ueieves Jeeueer efkevleg mele mes yengle otj eegkeeefjlee keer yeele
r
kenles nQ, ns veeLe! Fme ekeej mes lees Hetje veneR He[siee~ meceg ueeBIekej Ske Jeevej Deeee Lee, efpemekee eefj$e meYeer ves
Sh
ceve ceW ieeee DeLee&led nvegceeve peer kes eefj$e kees DeeHekes meefnle meyeves lees ceve ceW eMebmee keer ner~
11
gOee ve jner legceefnb leye keent~ peejle veiej keme ve Oeefj Keent~~
20
megvele veerke Deeies ogKe HeeJee~ meefeJeve Deme cele eYegefnb megveeJee~~
ht
Yee0 Gme mecee legce cebs mes efkemeer kees keee YetKe veneR Leer? uebkee peueeles mecee Gme Jeevej kees Heke[kej keeeW veneR
ig
yr
Kee iees? pees megveves ceW Dee ueielee nw, Hej HeefjCeece ceW Gmemes og:Ke ner Heeee peelee nw DeeHekes cebef$eeeW ves je#emeeW kes
op
mJeeceer DeeHe jeJeCe kees Gmeer ekeej kee cele megveeee nw~
C
pesefn yeejerMe yeBOeeeG nsuee~ GlejsG mesve mecesle megyesuee~~
mees Yeveg cevegpe Keeye nce YeeF&~ yeeve kenefnb meye ieeue HegueeF&~~
Yee0 efpeve eYeg ves KesueKesue ceW meeiej kees yeBOee efoee Deewj mesvee kes meefnle megyesue HeJe&le Hej Glej Deees, GvneR
HejceHejeeceer eYeg eerjece kees DeeHe ceveg<e kenles nQ Deewj GvneR kees meYeer ueesie ieeue Hegueekej kenles nQ efke nce Kee
peeeWieW DeLeJee, ns YeeFeeW! yeleeDees keee Jes ceveg<e nQ, efpevekees legce kenles nes efke nce Kee peeeWies? Jemlegle: meye ueesie
ieeue Hegueekej efvejLe&ke yeele kenles nQ~
leele yeeve cece megveg Deefle Deeoj~ peefve ceve iegveng ceesefn keefj keeoj~~
efee yeeveer pes megveefnb pes kenneR~ Ssmes vej efvekeee peie DenneR~~
yeeve Hejce efnle megvele ke"esjs~ megveefnb pes kenefnb les vej eYeg Leesjs~~
eLece yemeeref" He"G megveg veerleer~ meerlee osF kejng Hegefve eerleer~~
d .
ve
Yee0 ns leele! Delevle Deeoj kes meeLe cesjs Jeeve megefvees, cegPes DeHeves ceve ceW keeej kejkes cele meceefPeesiee~ pees
er
efeeJeeCeer megveles nQ Deewj kenles nQ, Ssmes ceveg<eeW kes mecetn mebmeej ceW yengle nQ, efkevleg ns eYeg! megveves ceW ke"esj Hejvleg
es
HeefjCeece ceW Delevle efnlekeejer Jeeve pees ueesie kenles Deewj megveles nQ, Ssmes ueesie mebmeej ceW yengle Lees[s nQ ~ DeeHe veerefle
R
megefvees, eLece eerjece kes Heeme meefvOe kee emleeJe ueskej otle Yespe oerefpees Deewj GvnW eermeerlee kees meeQHe kej eerefle
s
ht
DeLee&led cew$eer kej ueerefpees~
ig
R
oes0 veeefj HeeF efHeefj peeefnb peew, leew ve ye{eFe jeefj~
ll
veeefnb le mevcegKe mecej ceefn, leele keefje nef" ceeefj~~9~~
.A
Yee0 eefo Helveer kees Heekej Jes ueew peeeW lees keuen Deeies mes ve ye{eee peees, veneR lees ns leele! jCeYetefce cebs meeceves mes
s
n"HetJe&ke Gve Hej Mem$e kee enej efkeee peees~ ya
N
en cele peew ceeveng eYeg ceesje~ GYee ekeej megpeme peie leesje~~
va
megle meve ken oMekeb" efjmeeF&~ Deefme ceefle Me" kesefnb leesefn efmeKeeF&~~
Se
DeyeneR les Gj mebMee nesF&~ yesvegcetue megle Yeeng IeceesF&~~

th
ee
Yee0 ns mJeeceer! eefo DeeHe cesje en cele ceeve ueW lees peiele ceW DeeHekee oesveeW ekeej mes megeMe nesiee~ jeJeCe ves Heg$e mes
P
eg neskej kene, Dejs Me"! Ssmeer yegef legPes efkemeves efmeKeeeer? DeYeer mes oe ceW mebMee nes jne nw DeLee&led egejcYe
si
mes Henues ner meefvOe keer yeele kej jne nw~ ns yess! let lees yeeBme keer pe[ ceW IeceesF& veeceke jesie GlHevve nes ieee DeLeJee,
ul
IeceesF& veeceke Jen Ieeme, DeLeJee IeceesF& veeceke yeeBme kee Ske keuuee yevekej GlHevve ngDee pees yeeBme kees ye{ves mes jeske
iT
oslee nw, Gmeer ekeej let cesjs JebMe keer Gvveefle jeske jne nw~
r
Sh
megefve efHeleg efieje He<e Deefle Ieesje~ euee YeJeve keefn yeeve ke"esje~~
11
efnle cele leesefn ve ueeiele kewmes~ keeue efyeyeMe kenB Yes<epe pewmes~~
20
Yee0 efHelee jeJeCe keer eesOe mes Yeebkej JeeCeer megvekej ke"esj Jeeve kenlee ngDee enmle DeHeves YeJeve kes efueS eue
ht
He[e~ Jen yeesuee, ns jeJeCe! legPes efnlew<eer ceb$eCee efkeme ekeej efee veneR ueie jner nw, pewmes keeue kes efJeJeMe cejCeemevve
ig
yr
Jeefkele kees Deew<eefOe veneR Deer ueieleer~

op
mebOee mecee peeefve oMeMeerMee~ YeJeve euesG efvejKele Yegpe yeermee~~

C
uebkee efMeKej GHej Deeieeje~ Deefle efyeefe$e lenB nesF DeKeeje~~
yew" peeF lesefnb cebefoj jeJeve~ ueeies efkevvej iegve ieve ieeJeve~~
yeepeefnb leeue HeKeeGpe yeervee~ ve=le kejefnb DeHmeje eyeervee~~
Yee0 meeebkeeue kee mecee peevekej DeHeveer yeerme YegpeeDeeW kees osKeles ngS ome efmejeWJeeuee jeJeCe jepeYeJeve kees eue
He[e~ uebkee kes keveke efMeKej kes THej Ske Delevle efJeefe$e YeJeve Lee~ JeneB veeeieeve kee DeKee[e DeLee&led peceIe
egkeeC[ 725
ngDee kejlee Lee, jeJeCe peekej Gmeer YeJeve ceW yew"e~ efkevvej Gmekes iegCemecetn ieeves ueies, kejleeue, ce=obie Deewj JeerCee
yepeves ueieer~ ve=le ceW kegMeue mJeie& keer DeHmejeeW DeLee&led ve=leebieveeeW ve=le kejves ueieerb~
oes0 megveemeerj Mele meefjme mees, meblele kejF efyeueeme~
Hejce eyeue efjHeg Meer<e Hej, leoefHe ve ceve keg $eeme~~10~~
Yee0 DemebKe FveW kes meceeve jeJeCe efvejvlej efJeueeme kejlee Lee, eeefHe jeJeCe kes efmej Hej eerjeceHe, jeJeCe mes
.
Deveske iegvee eyeue Me$eg GHeefmLele nw, efHej Yeer Gmekes ceve ceW keg Yeer [j veneR nw~
d
ve
efJeMes<e- (ke) mebmke=le ceW veemeerj Meyo kee Deeies eueves Jeeuee mesJeke DeLe& neslee nw~ Fv kes Heeme Deieieeceer osJelee
er
ye[s megvoj nQ, FmeefueS GvnW megveemeerj kene peelee nw MeesYevee veemeerje: Deieieeefceve: mesJekee: eme me
es
megveemeerj:~
R
s
(Ke) mebmke=le ceW Jeeeg kees megve leLee mete&veejeeCe kees meerj kenles nQ leLee Jeeeg Deewj mete& Fv kes meneeke nQ,
ht
FmeefueS megve Meyo kes Deekeej kees Mejoervee_e (Hee0De0, 6.3.120) met$e mes oerIe& ngDee nw, megve: Jeeeg: meerj:
ig
R
mete&: leewmle: Deme Fefle megveemeerj:~
ll
FneB megyesue Mewue jIegyeerje~ Glejs mesve meefnle Deefle Yeerje~~
.A
Mewue e=bie Ske megboj osKeer~ Deefle Glebie mece MegYe efyeMes<eer~~
s
ya
lenB le efkemeuee megceve megneS~ ueefceve jefe efvepe neLe [meeS~~
N
lesefn Hej efej ce=ogue ce=ieeuee~ lesefnb Deemeve Deemeerve ke=Heeuee~~
va
Yee0 eneB megyesue HeJe&le Hej jIegJeerj eerjece mesvee kes meefnle Glejs, Gme mecee yengle Yeer[ nes jner Leer~ Ske megvoj
Se
Delevle efJeMeeue meceleue HeJe&le kee efMeKej osKekej JeneR Hej Je=#eeW kes HeuueJe Deewj megneJeves Heg<HeeW kees jekej ue#ceCe
peer ves DeHeves neLeeW mes efJemlej ueieeee~ Gme Hej keesceue Deewj megvoj ceejere ce=ie keer eue efyee oer~ Gmeer Deemeve Hej
th
ee
ke=Heeueg eerjece Meeve keer cege ceW Deemeerve ngS~

P
efJeMes<e- eneB OeeleJe nw efke eerue#ceCe peer ves megyesue heJe&le hej eYeg keer Meee kes ece ceW efpeme ce=ieece& kee eeesie
si
efkeee Lee, Jen ceejere keer ner ce=ieeuee Leer~ pewmes veue ketyej Deewj ceefCeeerJe kes osJe Mejerj kees eehle kejves hej Yeer
ul
eceueepe&gve Je=#e eLeeJele Les, "erke Gmeer ekeej cejere kes Demegj Mejerj eke kej uesves hej Yeer keveke ce=ieece& eLeeJele
iT
Lee~ Gmes eer ue#ceCepeer ves YeieJeeved eerjece mes ueskej meslegyevOe ueeruee leke eerjecepeer keer ef mes DeesPeue efkees jKee
r
Sh
Deewj eg keer hetJe& mebOee hej eYeg eerjece ceW keveke ce=ie kes mcejCe kes Jeeme mes Jeerjjme kees Gerefhele kejves kes efueS
11
eYeg keer Meee hej efJee efoee~ ieerleeJeueer DejCekeeC[ ceW en mebkesle Yeer nw- nsce kees efnjve nefve efhejs jIegkegue-
20
ceefve, ueKeve ueefuele kej efueS ce=ie eue~~ (leg0ieer0 3.9.1) Deewj eerceeveme ceW eerieesmJeeceer peer ves oesveeW
mLeeveeW hej Ske ner Meyo kees eeesie kejkes ener mebkesle efkeee nw eLee- meerlee hejce efej ce=ie osKee~~ ceeveme,
ht
ig
3.26.4 hegve lesefnhej efej ce=ogue ce=ie euee~~ ceeveme, 6.12.4~~ DeefYeeee ener nw efke oesveeW mLeeveeW hej
yr
ce=ieece& keer megvojlee Jener nw, hejvleg cejves kes heeeled efve<eeCe nesves mes ce=oguelee DeefOeke Dee ieeer nw~
op
eYeg ke=le Meer<e keHeerMe Gbiee~ yeece oefnve efoefMe eeHe efve<ebiee~~
C
ogngB kej keceue megOeejle yeevee~ ken uebkesMe ceb$e ueefie keevee~~
ye[Yeeieer Debieo nvegceevee~ ejve keceue eeBHele efyeefOe veevee~~

eYeg Hees ueefceve yeerjemeve~ keef efve<ebie kej yeeve Mejemeve~~
Yee0 eYeg eerjece ves Jeevejjepe megieerJe peer keer ieeso ceW DeHevee efmej kej jKee nw, YeieJeeved kes yeeeerb Deesj Oeveg<e Deewj
oeefnveer Deesj lejkeme efJejepeceeve nw~ eYeg oesveeW kejkeceueeW mes lejkeme kes yeeCe megOeej jns nQ Deewj YeieJeeved kes keeve kes
Heeme peekej uebkeeHeefle efJeYeer<eCe peer ieesHeveere ceb$eCee keer yeele ken jns nQ~ HejcemeewYeeieMeeueer Debieo peer Deewj nvegceeve
peer cenejepe veevee ekeej mes YeieJeeved eerjece kes eerejCekeceueeW kees esce mes oyee jns nQ DeLee&led mesJee kej jns nQ~ eYeg
eerjece kes Heers ue#ceCe peer keef eosMe ceW lejkeme Deewj neLe ceW Oeveg<eyeeCe ueskej Jeerjemeve Hej yew"s nQ~
oes0 Sefn efyeefOe kevee He iegve, Oeece jece Deemeerve~
Oeve les vej Sefnb Oeeve pes, jnle meoe ueeueerve~~11(ke)~~
Yee0 Fme ekeej keCeeHe Deewj iegCeeW kes efveJeeme mLeeve eerjeceMeeve keer cege ceW Deemeerve nQ~ Jes meeOeke Oeve nQ,
d .
ve
pees Fme Oeeve ceW DeHeveer efeeJe=efeeeW kees ueieekej ueerve jnles nQ~
er
Hetjye efoMee efyeueesefke eYeg, osKee Gefole ceebke~
es
kenle meyeefnb osKeng MeefMeefnb, ce=ieHeefle meefjme DeMebke~~11(Ke)~~
R
Yee0 HetJe& efoMee keer Deesj osKekej YeieJeeved eerjece ves Gefole evcee kees osKee Deewj meyemes kenves ueies, efmebn kes
s
ht
meceeve efve:Mebke evcee kees osKees~
ig
R
Hetjye efoefMe efieefjiegne efveJeemeer~ Hejce eleeHe lespe yeue jemeer~~
ll
cee veeie lece kegbYe efyeoejer~ MeefMe kesmejer ieieve yeve eejer~~
s.A
Yee0 HetJe& efoMeeHeer HeJe&le keer iegHee ceW efveJeeme kejves Jeeues es eleeHe, lespe Deewj yeue keer jeefMeHe, DebOekeejHe
ya
celeJeeues neLeer kes ieC[mLeue kees efJeoerCe& kejves Jeeuee en evcee He efmebn DeekeeMeHe Jeve ceW YeceCe kej jne nw~
N
va
efyeLegjs veYe cegkegleenue leeje~ efveefMe megbojer kesj e=bieeje~~

Se
ken eYeg MeefMe cenB cesekeleeF&~ kenng keen efvepe efvepe ceefle YeeF&~~
th
Yee0 DeekeeMe ceW ceesefleeeW kes meceeve leejs efyeKejs nQ, ceevees en efveMeeHeer megvojer kes cemleke Hej efJejepeceeve ceesleer kes
ee
e=bieej nQ~ eYeg eerjece ves kene, evcee ceW cesekelee DeLee&led Meecelee keee nw? ns YeeF&! meYeer ueesie DeHeveerDeHeveer
P
yegef kes Devegmeej keefnes~

si
ul
ken megieerJe megveng jIegjeF&~ MeefMe cenB eie Yetefce kew PeeBF&~~
iT
ceejsG jeng MeefMeefnb ken keesF&~ Gj cenB Hejer Meecelee meesF&~~

r
Sh
keesG ken peye efyeefOe jefle cegKe keervne~ meej Yeeie MeefMe kej nefj ueervne~~
ef mees eie Fbog Gj ceeneR~ lesefn ceie osefKee veYe HeefjeneR~~
11
20
Yee0 megieerJe peer ves kene, ns jIegveeLe peer! megefvees, evcee ceW keeueer He=LJeer keer eee eke efoKe jner nw~ efkemeer ves
ht
DeLee&led efJeYeer<eCe peer ves kene, evcee kees jeng ves ceeje nw, Jener Meecelee evcee ceW efoKeeeer He[ jner nw~ Fmekes
ig
HeMeeled efkemeer ves DeLee&led Debieo peer ves kene, peye efJeOeelee ves jefle kee cegKe yeveeee leye evcee kee meej Yeeie Gmemes ues
yr
efueee, Jener ef evcee keer eleer ceW eke efoKe jne nw Deewj Gmeer kes ceeie& mes FmeceW DeekeeMe keer keeueer Hejeeerb
op
efoKeleer nw~
C
eYeg ken iejue yebOeg MeefMe kesje~ Deefle efee efvepe Gj oervn yemesje~~
efye<e mebpegle kej efvekej Hemeejer~ peejle efyejnJeble vej veejer~~
Yee0 eYeg eerjece peer ves kene efke efJe<e evcee kee Delevle efee YeeF& nw, Fmeves Gmekees DeHeves oe ceW efveJeeme efoee
nw~ evcee DeHeveer efJe<e mes Yejer ngF& efkejCeeW kees Hewueekej efJejner vejveeefjeeW kees peueelee jnlee nw~
egkeeC[ 727
oes0 ken ceelemegle megveng eYeg, MeefMe legcnej efee oeme~

leJe cetjefle efyeOeg Gj yemeefle, meesF Meecelee Yeeme~~12(ke)~~
Yee0 Devle ceW HeJeveHeg$e nvegceeve peer ves kene, ns eYeg! megefvees, evcee DeeHekee efee oeme nw, DeeHekeer Meeceue cetefle&
ner evcee kes oe ceW efveJeeme kejleer nw, Jener eneB Meecelee eleerle nes jner nw~
efJeMes<e- Jemlegle: evcee keer keeefuecee YeieJeeved eerjece Deewj JeevejYeeuegDeeW kes yeere Ske ensefuekee yeve ieeer~
d .
FmeefueS eceMe: megieerJe peer, efJeYeer<eCe peer leLee Debieo peer ves DeHevesDeHeves eefle Ieeee~ YeieJeeved eerjece ves YeeF& Yejle
ve
kes eefle Deewj nvegceeve peer cenejepe ves eerjeceYekele, Yejle peer kes eefle~ eYeg ves kene, pewmes efJe<e kees evcee ves DeHeves
er
oe ceW efveJeeme efoee nw, Gmeer ekeej Yejle ves cegPekees DeHeves oe ceW efveJeeme kejeee~ ceQ efJe<e kes meceeve leerKee ntB
es
R
Deewj Yejle evcee kes meceeve ceOegj nQ, Hejvleg nvegceeve peer ves evcee Deewj eerYejle kes mecyevOe kees otmejs ekeej mes
s
JeeKeeefele efkeee~ nvegceeve peer ves kene, eYeg evcee DeeHekee efee oeme nw, evcee ceW DeeHekeer cetefle& keer Meecelee
ht
Yeeefmele nes jner nw~ DeLee&led eerYejle ev lees nQ, hejvleg GvneWves Deehekees efJe<ehe ceW veneR elegle hejce DeejeOe
ig
R
hejcesMJej kes he ceW Deheves oe ceW efJejepeceeve kejeee nw~
ll
.A
HeJeve levee kes yeeve megefve, efyenBmes jece megpeeve~
s
oefve efoefMe DeJeueesefke eYeg, yeesues ke=HeeefveOeeve~~12(Ke)~~
ya
N
Yee0 HeJeveHeg$e nvegceeve peer cenejepe kes Jeeve megvekej, elegj eerjece peer nBmes~ efHej oef#eCe efoMee keer Deesj osKekej
va
ke=HeeefveOeeve eerjece efJeYeer<eCe peer mes yeesues

Se
osKeg efyeYeer<eve oefve Deemee~ Ieve Ieceb[ oeefceveer efyeueemee~~

th
ceOegj ceOegj iejpeF Ieve Ieesje~ nesF Je=ef peveg GHeue ke"esje~~
ee
Yee0 ns efJeYeer<eCe! osKees, oef#eCe efoMee ceW cesIeeW keer Iee Deewj efyepeueer kee efJeueeme DeLee&led yeejyeej ecekeleer ngF&
P
efyepeueer keer MeesYee DeHetJe& nw DeLee&led oef#eCe efoMee ceW cesIeeW keer Iee Deewj efyepeueer keer eceke nes jner nw~ ceOegjceOegj
si
ul
Ieesj yeeoue iejpe jns nQ, ceevees ke"esj Deesues keer Je=ef nesvee eenleer nw~
iT
kenle efyeYeer<eve megveng ke=Heeuee~ nesF ve leef[le ve yeeefjo ceeuee~~

r
Sh
uebkee efMeKej GHej Deeieeje~ lenB oMekebOej osKe DeKeeje~~

11
$e cesIe[byej efmej Oeejer~ meesF peveg peueo Iee Deefle keejer~~

20
ceboesojer meJeve leebkee~ meesF eYeg peveg oeefceveer ocebkee~~

ht
yeepeefnb leeue ce=obie DevetHee~ meesF jJe meefjme megveng megjYetHee~~

ig
eYeg cegmegkeeve mecegefPe DeefYeceevee~ eeHe e{eF yeeve mebOeevee~~

yr
op
Yee0 efJeYeer<eCe peer kenves ueies, ns ke=Heeueg! megefvees, en efyepeueer Deewj cesIe keer Iee veneR nes mekeleer~ uebkee kes
C
efMeKej kes THej Ske YeJeve nw, JeneB jeJeCe DeKee[e osKelee nw~ jeJeCe ves pees efmej Hej cesIe[byej $e OeejCe efkeee nw,
Jener yeeoue keer keeueer Iee pewmeer efoKe jner nw~ cevoesojer kes oesveeW eJeCeeW kes kegC[ue eceke jns nQ, Jener ceevees
efyepeueer eceke jner nw~ ns megjYetHe! DeLee&led osJeleeDeeW ceW es ceneefJe<Ceg peer! pees DevegHece kejleeue Deewj ce=obie Deeefo
yeepes yepe jns nQ, DeeHe Jener ceOegj cesIeiepe&vee megve jns nQ~ jeJeCe kee DeefYeceeve mecePekej eYeg cegmkejees Deewj Oeveg<e
Hej elebee e{e kej Ske yeeCe kee mevOeeve efkeee~
oes0 $e cegkeg leebke leye, nles Skener yeeve~
meye kes osKele ceefn Hejs, cejce ve keesT peeve~~13(ke)~~
Yee0 leye YeieJeeved eerjece ves jeJeCe kes $e, Gmekes ome cegkeg Deewj oes cevoesojer kes kegC[ue, Fve meYeer lesjneW kees
Ske ner yeeCe mes kee efoee~ Jes meyekes ossKelesosKeles He=LJeer Hej He[ iees efkemeer ves keesF& cece& veneR peevee~
Deme keewlegke keefj jece Mej, eefyeMesG DeeF efve<ebie~
.
jeJeve meYee meMebke meye, osefKe cene jmeYebie~~13(Ke)~~
d
ve
Yee0 Fme ekeej kee keewlegke kejkes YeieJeeved eerjece kee yeeCe lejkeme ceW Deekej eefJe nes ieee~ en cenejmeYebie
er
DeLee&le DeveLe& osKekej, mecHetCe& jeJeCe keer meYee meMebke DeLee&led DeeMebkeeDeebs mes Yej ieF&~
es
R
efJeMes<e- YeieJeeved eerjece ves Deheves Ske ner yeeCe mes jeJeCe kee $e, Gmekes ome cegkeg, SJeb cevoesojer kes oes keCe&hetueeW
s
ht
kees keekej ceboesojer kees en mebkesle efoee efke Deye jeJeCe keer lesjnJeeR ($eeesoMee) Delevle efveke nw~
ig
kebHe ve Yetefce ve cele efyeMes<ee~ Dem$e Mem$e keg veeve ve osKee~~
R
meeseefnb meye efvepe oe cePeejer~ Demeiegve YeeG Yeebkej Yeejer~~
ll
.A
Yee0 ve lees He=LJeer ner keeBHe jner Leer, ve ner efJeMes<e Jeeeg eue jne Lee Deewj ve ner efkemeer ves keesF& Dem$eMem$e DeHeves
s
ya
ves$eeW mes osKee Lee~ meye ueesie oe ceW meeseves ueies en lees yengle Yeebkej DeHeMekegve nes ieee~
N
oMecegKe osefKe meYee Yee HeeF&~ efyenBefme yeeve ken pegiegefle yeveeF&~~
va
efmejG efiejs meblele MegYe peener~ cegkeg Hejs keme Demeiegve leener~~
Se
Meeve kejng efvepe efvepe ie=n peeF&~ ieJeves YeJeve mekeue efmej veeF&~~
th
Yee0 jeJeCe ves osKee keer meYee YeeYeerle nes ieF& nw~ Gmeves nBmekej Ske egefkele yeveekej en Jeeve kene, Dejs efpemekes
ee
efueS efmejeW kes efiejves Hej efvejvlej MegYe neslee jne, Gmekes efueS cegkegeW kes He[ves Hej kewmes DeHeMekegve nes mekelee nw?
P
DeLee&led efpeme jeJeCe ves DeHeves efmejebs kees keekee kej efMeJe peer kees DeeHetefle& kejkes Gve mes mecHetCe& MegYe eeHle efkeee~
si
ul
Gmeer cegPe jeJeCe kes eefo cegkeg he=LJeer hej He[ ner iees lees keesF& DeHeMekegve veneR ngDee~ meye ueesie DeHevesDeHeves Iej
iT
peekej Meeve kejes en megvekej jeJeCe kees eCeece kejkes meYeer meYeemeo eues iees~
r
Sh
ceboesojer meese Gj yemesT~ peye les meJeveHetj ceefn KemesT~~

11
mepeue veeve ken pegie kej peesjer~ megveng eeveHeefle efyeveleer ceesjer~~
20
keble jece efyejesOe Heefjnjnt~ peeefve cevegpe peefve n" Gj Oejnt~~

ht
Yee0 peye mes keeve kes kegC[ue Dekemceeled kekej He=LJeer Hej He[s nQ, leye mes cevoesojer kes oe cebs efevlee yeme ieF&
ig
nw~ Jen DeHeves ves$eeW cebs DeeBmet Yejkej oesveeW neLe pees[kej kenves ueieer, ns eeCeHeefle jeJeCe! cesjer efJeveleer megefvees, ns cesjs
yr
megKeeW keer DeJeefOe efee jeJeCe! eerjece kee efJejesOe es[ oerefpees, GvnW ceveg<e peevekej DeHeves oe ceW n" cele OeejCe
op
keerefpees~
C
oes0 efyeMJeHe jIegyebMe ceefve, kejng yeeve efyeMJeemeg~

ueeske keuHevee yeso ken, Debie Debie eefle peemeg~~14~~
Yee0 jIegkegue kes ceefCe YeieJeeved eerjece efJeMJeHe nQ DeLee&led mecHetCe& efJeMJe YeieJeeved kee He nw, efpevekes DebieDebie
ceW ueeskeeW keer jevee ngF& nw, Ssmee DeHeew<ese Jeso kenles nQ~
egkeeC[ 729
efJeMes<e eneB keuHevee Meyo jevee kes DeLe& ceW eegkele ngDee nw, ceveceeveer DeejesHe kees Yeejleere Jee*dcee cebs keuHevee
veneR kene peelee~
Heo Heeleeue Meer<e Depe Oeecee~ DeHej ueeske DeBie DeBie efyeeecee~~
Ye=kegef efyeueeme Yeebkej keeuee~ veeve efoJeekej kee Ieve ceeuee~~
peemeg IeeCe DeefMJeveerkegceeje~ efveefMe De efoJeme efveces<e DeHeeje~~
meJeve efoMee oMe yeso yeKeeveer~ ceele MJeeme efveiece efvepe yeeveer~~
d .
DeOej ueesYe pece oMeve kejeuee~ ceeee neme yeeng efoieHeeuee~~
ve
er
Deeveve Deveue DebyegHeefle peerne~ GleHeefle Heeueve euee meceerne~~
es
jesce jeefpe DeeoMe Yeeje~ DeefmLe Mewue meefjlee veme peeje~~
R
Goj GoefOe DeOeiees peelevee~ peiecee eYeg kee yeng keueHevee~~
s
ht
Yee0 Heeleeue YeieJeeved kee eerejCe nw, yeeueeske YeieJeeved kee efmej nw Deewj YeieJeeved kes DebieDebie ceW Deve ueeskeeW
ig
kee efJeeece nw~ Yeebkej keeue YeieJeeved kee Ye=kegef efJeueeme nw~ mete& YeieJeeved kes ves$e nQ, yeeoue YeieJeeved kes kesMe mecetn
R
nQ~ efpevekeer veeefmekee ner DeefMJeveerkegceej nQ, efpevekes DeHeej efveces<e DeLee&led HeuekeeW kee efiejvee-G"vee ner jeef$eefoJeme nQ,
ll
.A
omeeW efoMeeeW ner efpevekes eJeCe nQ, Ssmee Jeso kenles nQ~ Jeeeg eYeg kee MJeeme nw, Jeso eerjece keer efvepeer JeeCeer nQ, ueesYe
s
YeieJeeved eerjece kee Dees nw, ecejepe YeieJeeved kes kejeue oeBle nQ, ceeee eYeg jeIeJe kee neme Deewj efoiHeeue YeieJeeved
ya
keer YegpeeeW nQ, Deefive eYeg kes cegKe nQ Deewj JeCe eYeg keer peerYe nQ~ GlHeefe, Heeueve Deewj euee YeieJeeved eerjece keer
N
eseeW nQ, De"ejn Yeej JevemHeefleeeB YeieJeeved keer jesceeJeueer nQ, HeJe&le YeieJeeved keer nefeeB Deewj veefoeeB ner YeieJeeved kes
va
vemeeW kes mecetn nQ~ meceg Hes Deewj eelevee DeLee&led vejke ner YeieJeeved keer efveeueer FefveeB nQ, Fme ekeej eYeg
Se
peieledmJeHe nQ, yengle TneHeesn mes keee ueeYe?

th
oes0 Denbkeej efMeJe yegef Depe, ceve MeefMe efee ceneve~

ee
cevegpe yeeme meejeej, He jece YeieJeeve~~15(ke)~~

P
si
Deme efyeeeefj megveg eeveHeefle, eYeg meve yewj efyeneF~

ul
eerefle kejng jIegyeerj Heo, cece DeefnJeele ve peeF~~15(Ke)~~

r iT
Yee0 efMeJe peer YeieJeeved eerjece kes Denbkeej, yeee peer eYeg keer yegef, evcee YeieJeeved kee ceve Deewj efJe<Ceg peer ner
Sh
YeieJeeved eerjece kes efee nQ~ ceveg<e ner YeieJeeved eerjece kee efveJeeme mLeeve nw~ Fme ekeej mechetCe& ej Deewj Deej
11
(pe[-esleve) meye keg peerJe peieled YeieJeeved eerjece kee he ner nw~ ns eeCeHeefle jeJeCe! Ssmee efJeeej kejkes DeLee&led
20
YeieJeeved eerjece kees peiele He peevekej, eYeg mes efJejesOe es[kej, jIegJeerj eerjece keer eerejCeeW ceW eerefle kej ueerefpees,
ht
efpememes cesje DeefnJeele (meewYeeie) ve peees~

ig
yr
efyenBmee veeefj yeeve megefve keevee~ Denes ceesn ceefncee yeueJeevee~~

op
veeefj mJeYeeJe mele keefye kenneR~ DeJeiegve Dee" meoe Gj jnneR~~

C
meenme Deve=le eHeuelee ceeee~ Yee Deefyeyeske DeMeewe Deoeee~~
Yee0 helveer ceboesojer kes Jeeve megvekej jeJeCe nBmee Deewj yeesuee, Denes! ceesn kee cenlJe efkelevee yeueJeeve nw? keefJe
ueesie veejer kes mecyevOe ceW mele ner kenles nQ efke, Fvekes oe ceW Dee" ogieg&Ce meowJe jnles nQ, Jes nQ meenme, Demele
Yee<eCe, eHeuelee (ebeuelee), ceeee (ue), Yee, DeefJeJeske, DeHeefJe$elee Deewj oeenervelee~
efJeMes<e- Jemlegle: en jeJeCe keer ceeveefmeke ogye&uelee kee HeefjCeece nw, keeeWefke jeJeCe mJeeb ceesnevOe nw, FmeefueS Gmekee
Jeekee eceeCe veneR nw~ keeeWefke eleske eeCeer Deheveer ner ceevelee kes DeeOeej hej otmejs kee Deekeueve kejlee nw~ keeuee
eMcee ueieves hej meye keg keeuee ner efoKelee nw~ JeemleJe ceW lees ceelee, yeefnve, heg$eer Deewj helveer Ge eej OeejCeeDeeW ceW
DevegeeCeerle veeefjeeW ceW jeJeCe eje Deejesefhele Dee"eW DeJeiegCe keYeer veneR jnles~ pewmes- eerceeveme ceW mebkeerefle&le eermeerlee
peer, eer keewmeuee peer eer megefce$ee peer eer DevOeleer peer Deeefo ceW Ske Yeer ogieg&Ce veneR eleerle neslee~ eermeerlee Deeefo
ceeveveere ceefnuee jlveeW ceW keYeer Yeer meenme Demele Yee<eCe, ebeuelee, kehe Yee, efJeJeske kee DeeYeeJe, DeheefJe$elee SJeb
d .
efveoe&lee pewmes ogye&ue he#e efkemeer Yeer heefjefmLeefle ceW efieesej veneR neslee~
ve
er
efjHeg kej He mekeue lew ieeJee~ Deefle efyeMeeue Yee ceesefn megveeJee~~
es
mees meye efeee menpe yeme ceesjs~ mecegefPe Heje emeeo Deye leesjs~~
R
peevesGB efeee leesefj elegjeF&~ Sefn efce<e kenng ceesefj eYegleeF&~~
s
ht
Yee0 legceves mecHetCe& mebmeej kees cesjs Me$eg jece kee He yeleeee nw Deewj cegPes Delevle Yee megvee efoee, Jen mecHetCe&
ig
mebmeej efyevee eeeme kes cesjs JeMe ceW nw~ Deye legcnejs emeeo mes en Yeer mecePe ceW Dee ieee efke, peye jece kee He mebmeej
R
ll
cesjs JeMe ceW nw lees jece Yeer cesjs JeMe ceW nw~ ns efees! Deye ceQ legcnejer elegjeF& mecePe ieee, Fmeer yeneves DeLee&led jece kes
.A
efJeMJeHe JeCe&ve kes yeneves legceves cesjer ner eYeglee kee JeCe&ve efkeee nw~
s
ya
leJe yelekener iet{ ce=ieueeseefve~ mecegPele megKeo megvele Yee ceeseefve~~
N
ceboesoefj ceve cenB Deme "eT~ efHeeefnb keeue yeMe ceefleYece YeeT~~
va
Yee0 ns ce=ieueeseefve ceboesojer! legcnejer yelekener DeLee&led Jeeee&ueeHe keer Heefle ye[er ner iet{ nw, Jen mecePeves ceW megKeo
Se
Deewj megveves ceW YeJeyevOeve mes g[eves Jeeueer nw~ cevoesojer ves ceve ceW Ssmee efveMee kej efueee efke, cesjs Heefle jeJeCe kees
th
keeue kes JeMe ceW nesves kes keejCe yegef kee Yece nes ieee nw~
ee
oes0 yengefyeefOe peuHesefme mekeue efveefMe, eele Yees oMekebOe~

P
menpe DeMebke uebkeHeefle, meYee ieeG ceo DebOe~~16(ke)~~

si
ul
Yee0 mecHetCe& jeef$e jeJeCe yengle ekeej mes DeHeueeHe kejlee jne~ eele:keeue nesles ner ome kevOeeWJeeuee mJeYeeJe mes
iT
efveYeer&ke, yegef mes DevOee, uebkeeHeefle jeJeCe meYee ceW euee ieee~
r
Sh
mees0 HetueF HeueF ve yesle, peoefHe megOee yej<eefnb peueo~

11
cetjKe oe ve esle, pees ieg efceueefnb efyejbefe mece~~16(Ke)~~

20
Yee0 eefo yeeoue Dece=le keer Je<ee& kej os efHej Yeer yebsle DeLee&led efJeele eeveer DeekeeMe ve lees Hetuelee nw Deewj ve ner
ht
Heuelee nw, Gmeer ekeej eefo yeee peer kes meceeve Yeer ieg efceue peeeW leLeeefHe cetKe& kes oe ceW eslevee veneR Dee mekeleer~
ig
yr
DeLeJee, Yeues ner yeeoue Dece=le keer Je<ee& kejs, Hejvleg pewmes yebsle kee Je=#e Hetuelee Deewj Heuelee veneR Gmeer ekeej Yeues ner
op
yeee peer kes meceeve ieg efceue peeeW efHej Yeer cetKe& kes oe ceW %eeve veneR Dee mekelee~
C
FneB eele peeies jIegjeF&~ HetBe cele meye meefeJe yeesueeF&~~
kenng yesefie kee keefje GHeeF&~ peeceJeble ken Heo efmej veeF&~~
Yee0 eneB jIegkegue kes jepee YeieJeeved eerjece peer eele:keeue peies~ mveeve, mevOeeJevove Deeefo kejkes meYeer cebef$eeeW kees
yegueekej meYeer kee cele Hete~ DeeHe ueesie MeerIe ner kenW, Deye keee GHeee kejvee eeefnes? meyekeer Deesj mes eYeg kes
eerejCeeW ceW eCeece kejkes peecyeJeeve peer ves kene
egkeeC[ 731
megveg meye&ie mekeue iegve jemeer~ melemebOe eYeg meye Gj yeemeer~~

ceb$e kenGB efvepe ceefle Devegmeeje~ otle He"eFe yeeefuekegceeje~~
Yee0 ns meJe&%e! ns mecHetCe& es iegCeeW keer jeefMe! ns meleeefle%e eYeg! ns meyekes oe ceW efveJeeme kejves Jeeues eerjece!
ceQ DeHeveer yegef kes Devegmeej ceb$e DeLee&led DeHevee cebleJe kenlee ntB~ eermeerlee kees ueewe osves kee emleeJe ueskej yeeefueHeg$e
Debieo kees otle yeveekej uebkee Yespee peees~
.
veerke ceb$e meye kes ceve ceevee~ Debieo meve ken ke=HeeefveOeevee~~
d
ve
yeeefuelevee yegefOe yeue iegve Oeecee~ uebkee peeng leele cece keecee~~
er
Yee0 en ceb$e yengle Dee nw, en ken kej meYeer cebef$eeeW ves peecyeJeeved kes ceb$e kee ceve ceW mecceeve efkeee~ leye
es
ke=Hee kes keesMe YeieJeeved eerjece peer ves Debieo peer mes kene, ns yeeefueHeg$e Debieo! DeeHe yegef, yeue Deewj es iegCeeW kes
R
s
efveJeeme mLeeve nQb, FmeefueS ns leele! cesjs keee& kes efueS DeeHe uebkee peeFes~
ht
ig
yengle yegPeeF legceefnb kee kenTB~ Hejce elegj ceQ peevele DenTB~~
R
keepe nceej leemeg efnle nesF&~ efjHeg meve kejsng yelekener meesF&~~
ll
.A
Yee0 ceQ DeeHekees yengle mecePeekej keee kenBt, keeeWefke ceQ DeeHekees Delevle elegj peevelee ner ntB, efpememes cesje keee& nes
s
Deewj jeJeCe kee efnle Yeer nes, DeeHe Me$eg mes Gmeer ekeej kee Jeeee&ueeHe kejW~ JebieeLe& en nw efke jeJeCe mes Gmeer ekeej
ya
mes ke"esjlee kes meeLe, efmeevleeW mes mecePeewlee ve kejles ngS efve:mebkeese Jeeee& kejW, efpememes je#emeJeOe He cesje keee&
N
nes peees Deewj cesjs neLeeW cejves mes jeJeCe kee HejceHeo eeefHleHe efnle Yeer nes peees~
va
Se
mees0 eYeg Deeiee Oeefj Meer<e, ejve yebefo Debieo G"sG~

meesF iegve meeiej F&Me, jece ke=Hee pee Hej kejng~~17(ke)~~
th
ee
mJeebefme meye keepe, veeLe ceesefn Deeoj efoeG~

P
Deme efyeeeefj pegyejepe, leve Hegueefkele njef<ele efnes~~17(Ke)~~

si
ul
Yee0 eYeg eerjece peer keer Dee%ee kees efmej Hej OeejCe kejkes leLee eerejCeeW keer Jevovee kejkes Debieo peer G"s Deewj
iT
yeesues, ns HejcesMJej! ns YeieJeeved eerjece! DeeHe efpeme Hej ke=Hee kejles nQ, Jener mecHetCe& iegCeeW kee meceg yeve peelee nw~
r
Sh
DeeHekes keee& mJeebefme nQ, DeeHeves cegPes otle yeveekej Deeoj cee$e efoee nw, Ssmee efJeeej kejkes egJejepe Debieo peer kes
Mejerj ceW jesceebe nes ieee Deewj Gvekee oe emevve nes ieee~
11
yebefo ejve Gj Oeefj eYegleeF&~ Debieo euesG meyeefnb efmej veeF&~~

20
Yee0 eerejCeeW keer Jevovee kejkes Deewj oe ceW eYeg keer eYeglee kees OeejCe kejkes, meYeer Je= JeevejYeeW kees eCeece
ht
ig
kejkes Debieo peer eues~

yr
eYeg eleeHe Gj menpe DeMebkee~ jve yeeBkegje yeeefuemegle yebkee~~

op
Hegj Hew"le jeJeve kej yese~ Kesuele jne mees nesF iew Yese~~
C
yeeleefnb yeele kej<e yeef{ DeeF&~ pegieue Delegue yeue Hegefve leveeF&~~
Yee0 eerDebieo kes oe ceW eYeg eerjece kee eleehe efJejepeceeve Lee Gmeer kes keejCe jCe ceW yeeBkegjs DeLee&led Delevle
kegMeue Deewj Delevle elegj yeeefueheg$e Debieo peer mJeYeeJele: efve:Mebke nes egkes Les~ DeLee&led GvnW ve lees jeJeCe mes efkemeer
ekeej kee Yee Lee Deewj ve ner GvnW jeJeCe mes hejepee keer keesF& DeeMebkee Leer~ veiej ceW eJesMe kejles ner jeJeCe kes yess mes
pees Kesue jne Lee, Debieo peer keer YeW nes ieF&~ yeeleyeele ceW Peie[e ye{ ieee, oesveeW ner Debieo Deewj jeJeCe kee Heg$e
Delegueveere yeue Jeeues Les, efHej oesveeW keer egJeeJemLee Yeer Leer~
lesefnb Debieo kengB ueele G"eF&~ ieefn Heo HekesG Yetefce YeJeeBF&~~
efveefMeej efvekej osefKe Ye Yeejer~ penB lenB Yepes ve mekeefnb Hegkeejer~~
Yee0 Gme jeJeCe kes Heg$e ves Debieo peer kees ceejves kes efueS ueele G"eee~ Debieo peer ves Gmekee Hewj Heke[kej Iegceekej
.
He=LJeer Hej Heke efoee, Fleves ceW ner jeJeCe kee Heg$e cej ieee~ Deve je#ememecetn yengleye[e Jeerj Deeee ngDee osKekej
d
ve
peneBleneB Yeie eues~ Jes Hegkeej Yeer veneR kej mekeles Les DeLee&led TBes mJej ceW efkemeer kees yeguee Yeer veneR mekeles Les~
er
Ske Ske meve cejce ve kenneR~ mecegefPe leemeg yeOe egHe keefj jnneR~~
es
YeeG keesueenue veiej cePeejer~ DeeJee keefHe uebkee pesefn peejer~~
R
s
Yee0 Skeotmejs mes cece& veneR ken jns nQ~ jeJeCe kes Heg$e kee JeOe mecePekej egHe kejkes jn peeles nQ~ uebkee ceW
ht
keesueenue cee ieee, Dejs! Jener Jeevej efHej Dee ieee efpemeves uebkee peueeeer Leer~
ig
R
Deye Oeewb kene keefjefn kejleeje~ Deefle meYeerle meye kejefnb efyeeeje~~
ll
.A
efyeve HetBs ceie osefnb efoKeeF&~ pesefn efyeueeske meesF peeF megKeeF&~~
s
Yee0 Deye F&MJej keee kejWies, je#eme Delevle YeeYeerle neskej efJeeej kej jns nQ, efyevee Hets ner ceeie& efoKee osles nQ~
efpemes Debieo peer osKeles nQ, Jen metKe peelee nw~ ya
N
va
efJeMes<e- jeJeCe kes efpeme heg$e kee Debieo peer ves JeOe efkeee Gmekee veece enmle Lee, Ssmee hetJe& kes jeceeeCeer mevle
Se
cenevegYeeJeeW kee cele nw~

th
oes0 ieeG meYee ojyeej leye, megefceefj jece Heo kebpe~

ee
efmebn "Jeefve Fle Gle efeleJe, Oeerj yeerj yeue Hegbpe~~18~~

P
Yee0 leye eerjece kes eerejCekeceueeW kee mcejCe kejkes Debieo peer jeJeCe kes meYeeej Hej iees~ efmebn kes meceeve
si
ul
"Jeefve kejkes iecYeerj cege ceW eueves Jeeues, efkemeer ekeej mes veneR efJeeefuele nesves Jeeues, yeue kes Hegbpe Debieo peer efveYeer&ke
iT
neskej FOejGOej osKeves ueies~

r
legjle efveMeeej Ske He"eJee~ meceeeej jeJeveefnb peveeJee~~

Sh
megvele efyenBefme yeesuee oMeMeerMee~ Deeveng yeesefue keneB kej keerMee~~

11
Deeemeg HeeF efveMeeej OeeS~ keefHekegbpejefnb yeesefue uew DeeS~~

20
Yee0 legjvle Debieo peer ves Ske je#eme kees Yespee, Gmeves peekej jeJeCe kees Debieo peer kes Deeves kee meceeeej megveeee,
ht
megveles ner jeJeCe nBmekej yeesuee, peuoer mes ues DeeDees, Jen Jeevej keneB kee nw? jeJeCe keer Dee%ee Heekej je#eme oew[s Deewj
ig
yr
Jeevejes Debieo peer kees yegueekej ues Deees~

op
Debieo oerKe oMeeveve yewmee~ meefnle eeve keppeueefieefj pewmee~~

C
Yegpee efyeHe efmej e=bie meceevee~ jesceeJeueer uelee peveg veevee~~
cegKe veeefmekee veeve De keevee~ efieefj keboje Keesn Devegceevee~~

Yee0 Debieo peer ves jeJeCe kees Gmeer ekeej osKee, pewmes eeCeeW kes meefnle mee#eeled keppeue kee Hene[ nes~ Gme keer
YegpeeeW Je=#e kes meceeve, efmej HeJe&le kes efMeKejeW kes meceeve TBee Lee Deewj Gmekeer jesceeJeefueeeB Deveske ueleeDeeW pewmeer LeeR~
Gme kes cegKe, veeke, DeeBKe Deewj keeve HeJe&le keer kevojeDeeW Deewj Keesn kes meceeve Devegceeefvele nesles Les~
egkeeC[ 733
ieeG meYee ceve veskeg ve cegje~ yeeefuelevee Deefleyeue yeeBkegje~~

G"s meYeemeo keefHe kenB osKeer~ jeJeve Gj Yee eesOe efyeMes<eer~~
Yee0 Debieo peer jeJeCe keer meYee ceW eues iees~ eg ceW Delevle kegMeue yeeefueHeg$e Debieo peer kee ceve leefveke Yeer DeHeves
ue#e mes veneR ceg[e DeLee&led Jes jeJeCe mes leefveke Yeer veneR [js~ Debieo peer kees osKekej meYeer meYeemeo G" kej Ke[s nes
iees, jeJeCe kes oe ceW efJeMes<e eesOe ngDee~
.
oes0 peLee cee iepe petLe cenB, Hebeeveve eefue peeF~
d
ve
jece eleeHe megefceefj ceve, yew" meYee efmej veeF~~19~~
er
Yee0 efpeme ekeej celeJeeues neefLeeeW kes mecetn ceW eej Hebpess Deewj HeeBeJeeB cegKe, Fve meyekees cegKe kes meceeve ner mecePeves
es
Jeeuee efmebn efyevee efkemeer JeJeOeeve kes efveYeer&ke YeeJe mes euee peelee nw, Gmeer ekeej eerjece kes eleeHe kees ceve ceW mcejCe
R
s
kejkes Deewj YeieJeeved eerjece kees ner eCeece kejkes, Debieo peer jeJeCe keer meYee ceW peekej yew" iees~
ht
ig
ken oMekebOe keJeve lewb yeboj~ ceQ jIegyeerj otle oMekebOej~~
R
cece pevekeefnb leesefn jner efceleeF&~ leJe efnle keejve DeeeGB YeeF&~~
ll
.A
Gece kegue Heguemle kej veeleer~ efMeJe efyejbefe Hetpesng yeng YeeBleer~~
yej Heeeng keervnsng meye keepee~ peerlesng ueeskeHeeue meye jepee~~
s
ya
ve=He DeefYeceeve ceesn yeMe efkebyee~ nefj Deevesng meerlee peieobyee~~
N
Deye MegYe kene megveng legce ceesje~ meye DeHejeOe efceefnb eYeg leesje~~
va
oMeve ienng le=ve keb" keg"ejer~ Heefjpeve meefnle mebie efvepe veejer~~
Se
meeoj pevekemeglee keefj Deeies~ Sefn efyeefOe eueng mekeue Yee leeies~~
th
oes0 eveleHeeue jIegyebMeceefve, $eeefn $eeefn Deye ceesefn~

ee
Deejle efieje megvele eYeg, DeYee kejefnbies leesefn~~20~~

P
si
Yee0 ome ieuesJeeues DeLee&led HetJe& mebOee ceW eYeg kes eje omeeW cegkeg kee efoes peeves kes keejCe cee$e ome keC"eW mes
ul
iT
DeJeefMe jeJeCe ves kene DeLee&led Hete, Ss yevoj! let keewve nw? Debieo peer ves kene, ns ome kevOeJeeues jeJeCe! ceQ YeieJeeved
r
eerjece kee otle ntB~ ns YeeF&! cesjs efHelee peer keer legcemes efce$elee Leer, FmeefueS ceQ legcnejs efnle kes keejCe mes eneB Deeee ntB~
Sh
legce Gecekegue ceW pevces Deewj cenef<e& Heguemle peer kes Heew$e nes DeLee&le Heguemle peer kes Heg$e efJeeJee kes legce Heg$e nes~
11
legceves efMeJe peer SJeb yeee peer keer yengle ekeej mes Hetpee keer nw leLee Gvemes Deveske Jejoeve eeHle efkees Deewj meYeer keee&
20
efkees nQ~ meYeer ueeskeHeeueeW Deewj He=LJeer kes meYeer jepeeDeeW kees legceves peerlee nw~ jepee kes DeefYeceeve mes efkebJee ceesnJeMe
ht
neskej legce peieled keer ceelee eermeerlee kees nj ueees~ Deye legce cesje MegYe keLeve megvees, eYeg legcnejs meYeer DeHejeOe #ecee
ig
kej oWies, oeBle ceW eflevekee oyeeDees Deewj ieues Hej kegune[er jKees, mecHetCe& HeefjJeej Deewj meYeer DeHeveer HeeflveeeW kes meeLe
yr
DeeojHetJe&ke eermeerlee kees Deeies kejkes, Fme ekeej meYeer ueesie Yee es[kej YeieJeeved eerjece peer kes Heeme euees Deewj
op
Deele&mJej ceW yeesuees efke, ns eCeleHeeue (MejCeeieleeW kes Heeueke)! ns jIegJebMe kes jlve YeieJeeved eerjece! Deye cesjer j#ee
C
keerefpees....j#ee keerefpees~ Fme ekeej Deele&JeeCeer megvekej eYeg legcekees DeYee kej oWies~
js keefHeHeesle ve yeesue meBYeejer~ cet{ ve peevesefn ceesefnb megjejer~~
keng efvepe veece peveke kej YeeF&~ kesefn veeles ceeefvees efceleeF&~~
Yee0 jeJeCe yeesuee, Dejs Jeevej kee yeee! let mecYeeuekej veneR yeesuelee, ns cetKe&! let cegPes osJeleeDeeW kee Me$eg veneR
peevelee~ ns YeeF&! DeHeves efHelee kee veece yelee, efkeme veeles mes DeHeves efHelee mes cesjer efce$elee ceeve jne nw?
Debieo veece yeeefue kej yese~ leemeeW keyengB YeF& leesefn Yese~~
Debieo yeeve megvele mekegeevee~ jne yeeefue yeevej ceQ peevee~~
Yee0 Debieo peer yeesues, ceQ Debieo veece kee yeeefue kee yese ntB, Gvemes legcnejer keYeer YeW nes egkeer Leer, Debieo peer keer
.
JeeCeer megvekej jeJeCe mekegee ieee Deewj yeesuee, neB "erke nw, yeeefue veece kee Ske Jeevej Lee, ceQ peeve ieee~
d
ve
Debieo leneR yeeefue kej yeeueke~ GHepesng yebMe Deveue kegue Ieeueke~~
er
ieYe& ve Kemesng yeLe& legce peeeng~ efvepe cegKe leeHeme otle keneeng~~
es
R
Yee0 Debieo let ner yeeefue kee yese nw? Dejs let lees DeHeves kegue kees ve kejves kes efueS yeeBme kes Jeve ceW Deefive kes
s
meceeve GlHevve ngDee~ let ieYe& ceW Deeles ner keeeW veneR efiej ieee ? letves JeLe& ner pevce efueee~ DeHeves ner cegKe mes leHemJeer
ht
kee otle kenuee jne nw~
ig
R
Deye keng kegMeue yeeefue kenB DenF&~ efyenBefme yeeve leye Debieo kenF&~~
ll
.A
efove ome ieS yeeefue Heefnb peeF&~ yetPesng kegMeue meKee Gj ueeF&~~
jece efyejesOe kegMeue peefme nesF&~ mees meye leesefn megveeFefn meesF&~~
s
ya
megveg Me" Yeso nesF ceve leekes~ eer jIegyeerj oe veefnb peekes~~
N
Yee0 Deye kegMeue meceeeej ken, yeeefue keneB nw? leye Debieo peer nBmekej Jeeve kenves ueies~ ome efoveebs kes HeMeeled
va
yeeefue kes Heeme peekej DeHeves efce$e kees oe mes ueieekej kegMeue meceeeej Het uesvee~ eerjece kes efJejesOe mes efpeme ekeej
Se
kee kegMeue neslee nw, Jen meye legPes yeeefue megveeeWies~ ns og! megve, lesjer Fme Yesoveerefle mes keesF& ueeYe veneR, keeeWefke
th
Yesoveerefle Gmekes oe ceW eYeeJeer nesleer nw efpemekes oe ceW DeYesomJeHe eermeerlee kes meefnle jIegJeerj DeLee&led peerJecee$e
ee
kes esjke YeieJeeved eerjece veneR jnles DeLee&led cesjs oe ceW lees YeieJeeved eerjece nQ~
P
si
oes0 nce kegue Ieeueke mele legce, kegue Heeueke oMeMeerMe~

ul
DebOeG yeefOej ve Deme kenefnb, veeve keeve leJe yeerme~~21~~

iT
Yee0 mele ner nce lees kegue kes Ieeueke DeLee&led kegue kes efJeveeMeke nQ, Hejvleg DeHeves kegue kes efJeveeMeke veneR nQ, elegled
r
Sh
je#emekegue kes efJeveeMeke nQ Deewj legce og je#emekegue kes Heeueke nes~ en yeele Fme DebMe ceW mele nw, Hejvleg ceQ
11
Jeevejkegue kee veeMeke ntB, Fme ekeej keer yeeleW lees DevOes Deewj yenjs Yeer veneR kenles~ lesjs Heeme lees ome efmej, yeerme ves$e
20
Deewj yeerme keeve nQ~

ht
efMeJe efyejbefe megj cegefve mecegoeF&~ eenle peemeg ejve mesJekeeF&~~

ig
leemeg otle nesF nce kegue yeesje~ DeFefmengB ceefle Gj efyenjve leesje~~
yr
op
Yee0 efMeJe peer, yeee peer, GHeue#eCeleee efJe<Ceg peer Deeefo meYeer osJelee Deewj cegefvepeve efpeve YeieJeeved eerjece kes
C
eerejCeeW keer mesJee eene kejles nQ, Gvekee otle neskej ceQves DeHevee kegue [gyees efoee? Fme ekeej keer yegef Hej Yeer lesje
oe He veneR jne nw, en Ske efJe[cyevee nw~

megefve ke"esj yeeveer keefHe kesjer~ kenle oMeeveve veeve lejsjer~~
Keue leJe keef"ve yeeve meye menTBb~ veerefle Oece& ceQ peevele DenTB~~
egkeeC[ 735
Yee0 Debieo peer keer ke"esj JeeCeer megvekej ke[er o=ef kejkes ome cegKeeWJeeuee jeJeCe kenves ueiee, Dejs Keue! lesjs meYeer
keef"ve JeeveeW kees ceQ men jne ntB, lesje JeOe veneR kej jne ntB, keeeWefke ceQ keg veerefleOece& kees peevelee ntB DeLee&led otle
JeOe veneR neslee Fmeer Oece& kee Heeueve kejles ngS ke"esj Jeeve kenves Hej Yeer cebw lesje JeOe veneR kej jne ntB~
ken keefHe Oece&Meeruelee leesjer~ ncengB megveer ke=le Hej ef$ee eesjer~~
osKeer veeve otle jKeJeejer~ yetef[ ve cejng Oece& yeleOeejer~~
keeve veeke efyeveg Yeefieefve efvenejer~ cee keerefvn legce Oece& efyeeejer~~
d .
ve
Oece&Meeruelee leJe peie peeieer~ HeeJee ojme ncengB ye[Yeeieer~~
er
Yee0 Jeevejes Debieo peer kenves ueies, neB nceves Yeer lesjer Oece&Meeruelee megveer nw Gmeer kee Heeueve kejkes lees letves Hejeeer
es
veejer keer eesjer kej ueer Deewj otle keer j#ee kejles ngS lees legPes ceQves DeHeves ves$eeW mes Yeer osKee nw~ eerjece kes otle nvegceeve
R
peer kes meeLe letves kewmee JeJenej efkeee nw en lees peiele eefme nw Deewj peueer ngF& uebkee kes DeeOeej Hej nceveWb Yeer osKe
s
ht
efueee leLee DeYeerDeYeer cesjs ner mece#e legceves kegyesj kes otle kee JeOe kejkes Gmes je#emeeW mes KeJee efoee, Fme Ievee mes
ig
ceQves Yeer ele#ele: otle keer j#ee osKe ueer nw~ ns Oece&Jele kees OeejCe kejves Jeeuee! let [tyekej keeeW veneR cej peelee? keeve
R
ll
Deewj veeke kes efyevee DeHeveer yenve kees osKekej Oece& kee efJeeej kejkes ner legceves ue#ceCe peer kees #ecee kej efoee DeLee&led
.A
keee legceves MetHe&CeKee keer efJeHeerkejCe mes Gesefpele neskej meerlee peer kee njCe veneR efkeee? eefo legPes Lees[e Yeer Oece& kee
s
ya
%eeve neslee leye let MetHe&CeKee kees Yeer oC[ oslee~ Gmekee efJeHeerkejCe eerjece Oece&meccele keee& ceeveles nQ, keeeWefke
N
Oece&Meem$e kenles nQ efke eefo DeHeveer ner peeefle ceW DeJewOe eewvemecyevOe kee emleeJe nes leye DeeefLe&ke oC[ osvee eeefnes
va
Deewj Fme emleeJe cebs eefo Devegueesce nes DeLee&led m$eer efvecveJeCe& keer Deewj Heg<e GeceJeCe& kee nes leye ceOece oC[ osvee
Se
eeefnes DeLee&led meceepe mes yeefn<ke=le kej osvee eeefnes~ eefo eefleueesce DeLee&led GeceJeCe& keer m$eer Deewj Gmemes nerveJeCe&
kes Heg<e kes yeere DeJewOe eewvemecyevOe kee emleeJe nes lees GmeceW oes<eer Heg<e kee JeOe kej osvee eeefnes Deewj oes<eer m$eer
th
ee
kes keeveveeke kee uesvee eeefnes~ eLee

P
mepeeleeJeesecees oC[: Deevegueesces leg ceOece:~

si
eeefleueesces JeOe: Hegvmees veeefjee: keCee&efo kele&veced~~

ul
iT
en eefleueesce Lee~ YeieJeeved eerjece #eef$ee kegueYet<eCe Les Deewj MetHe&CeKee efJeeJee yeeeCe keer Heg$eer~ oes<e Lee MetHe&CeKee
r
Sh
kee, Dele: HetJees&kele efmeevle mes ue#ceCe peer ves Gmekes veekekeeve kees, Hej legceves keneB Oece&Meem$e kee efJeeej efkeee?
lesjer Oece&Meeruelee peieled ceW peeie=le nw, ceQ Yeer ye[Yeeieer ntB efke lesje oMe&ve Hee efueee~
11
20
oes0 peefve peuHeefme pe[ pebleg keefHe, Me" efyeueeskeg cece yeeng~
ueeskeHeeue yeue efyeHegue MeefMe, iemeve nsleg meye jeng~~22(ke)~~
ht
ig
Yee0 jeJeCe ves kene, ns pe[! Jeevej pewmee ese peerJe JeLe& keer peuHevee cele kej~ Dejs og! cesjs yeerme YegpeoC[eW kees
yr
osKe, es meYeer yeermeeW kes yeerme ueeskeHeeueeW kes yeuehe yengleye[s evcee kees iemeves kes efueS jeng nQ~
op
C
Hegefve veYe mej cece kej efvekej, keceueefve Hej keefj yeeme~
MeesefYele YeeG cejeue FJe, MebYeg meefnle kewueeme~~22(Ke)~~

Yee0 Hegve: DeekeeMeHe mejesJej ceW efJejepeceeve cesjs neLe mecetnHe keceueeW Hej efveJeeme kejles ngS kewueeMe kes meefnle
efMeJe peer nbme kes meceeve megMeesefYele ngS Les, DeLee&led pewmes mejesJej ceW keceue Hej nbme megMeesefYele neslee nw, Gmeer ekeej cesjer
yeermeeW nLesefueeeW Hej kewueeMe meefnle efMeJe peer megMeesefYele ngS~
legcnjs keke ceePe megveg Debieo~ cees meve efYeefjefn keJeve peesOee yeo~~
leJe eYeg veeefj efyejn yeuenervee~ Devegpe leemeg ogKe ogKeer ceueervee~~
legce megieerJe ketuegce oesT~ Devegpe nceej Yeer Deefle meesT~~
peeceJeble ceb$eer Deefle yet{e~ mees efke nesF Deye meceje{e~~
efMeefuHe kece& peeveefnb veue veeruee~ nw keefHe Ske cene yeueMeeruee~~
DeeJee eLece veiej pesefnb peeje~ megefve nBefme yeesuesG yeeefuekegceeje~~
d .
ve
Yee0 ns Debieo! yeesuees, legcnejer Jeevejer mesvee ceW cegPemes keewve eese efYe[siee? lesjs eYeg jece lees Helveer kes efJ ejn mes
er
yeuenerve nes iees nQb DeLee&led jece keer Meefkele lees ceQves ues ueer nw, Jes DeMekele nQ~ Gvekes ess YeeF& ue#ceCe GvneR kes og:Ke
es
mes og:Keer Deewj ceefueve DeLee&led cueeve nes iees nQ, eeveer Gvekes n<e& kee #ee nes ieee nw~ legce Deewj megieerJe oesveeW veoer le
R
kes Je=#e kes meeceve nes DeLee&led legcnejer pe[W efnue egkeer nQ, keYeer Yeer {n mekeles nes~ cesje ese YeeF& efJeYeer<eCe yengle ner
s
ht
Yeer DeLee&led [jHeeske mJeYeeJe kee nw~ ceb$eer peecyeJeeve Delevle Je= nes egkes nQ~ Jes eg ceW kewmes Dee{ nes mekeles nQ
ig
DeLee&led Je=lee kes keejCe peye Jes DeHevee Mejerj ner veneR mecYeeue Heeles leye eg kewmes kejWies? veueveerue kesJeue
R
efMeuHekeee& peeveles nQ DeLee&led YeJeve Deewj meslegDeeW kee efvecee&Ce kej mekeles nQ~ legcnejer mesvee cebs Ske Jeevej Ssmee nw, pees
ll
.A
ceneyeueMeeueer nw, efpemekee yeue Deewj eefj$e oesveeW ner ceneved nw~ pees eLece Deeee Lee Deewj efpemeves cesje veiej peueeee
s
Lee, Jener yeueJeeve nw~ jeJeCe kee Jeeve megvekej yeeefueHeg$e Debieo peer nBme kej yeesues
ya
N
mele yeeve keng efveefMeej veene~ meeBesngB keerme keervn Hegj oene~~
va
jeJeve veiej DeuHe keefHe onF&~ megefve Deme yeeve mele kees kenF&~~
Se
pees Deefle megYe mejensng jeJeve~ mees megieerJe kesj ueIeg OeeJeve~~
eueF yengle mees yeerj ve nesF&~ He"Jee Keyeefj uesve nce meesF&~~
th
ee
Yee0 ns je#emejepe! let mele ken, keee mele ner Jeevej ves uebkee peueeeer? $ewueeske efJepeeer jeJeCe kee veiej esemee
P
Jeevej peuee os, Fme ekeej kee Jeeve megvekej Fmes keewve mele kensiee ? DeLee&led keesF& veneR~ leelHee& en nw efke legPes eneB
si
HetCe&leee Yece nw, pees nvegceeve peer kees esemee Jeevej ceeve jne nw~ Dee" Debiegue kes MejerjJeeuee Jeevej keee osJeleeDeeW
ul
iT
eje Yeer ogYes&e legcnejer Hegjer kees peuee mekelee nw? Dejs cetKe&! legcneje veiej peueeves kes efueS lees Jeevej kee He OeejCe
r
kejkes legcnejs iegosJe efMeJe peer mJeeb HeOeejs Les~ GvneWves Henues ef$eHegj kees peueeee Deepe lesjer uebkee kees Yeer peuee efoee~
Sh
ns jeJeCe! efpemekees legceves Delevle megYe DeLee&led ceneJeerj ken kej mejene nw, Jen lees megieerJe peer kee esemee
11
MeerIeieeceer otle nw~ pees yengle euee kejlee nw, Jen Jeerj veneR ngDee kejlee~ nceves Gmes meerlee peer kee meceeeej uesves kes
20
efueS Yespee Lee DeLee&led nceueesie Yeer nvegceeve peer kes Delegueveere Hejeece mes Heefjefele veneR Les, GvnW esemee Jeevej ner
ht
ceevee, peyeefke Ssmee ve Lee, ve nw~ Jeevej kes He ceW les nvegceeve peer, megieerJe peer kes ess mes otle Deewj nceejs eje esef<ele
ig
eerjecemesvee kes Ske essmes mesJeke nQ~ meew eespeve meceg kee uebIeve, megjmee, efmebefnkee leLee uebefkeveer kee ceeveceo&ve,
yr
op
legcnejs eje efHeekej jKeer ngF& eermeerlee kee Helee ueieevee, Jeve efJeOJebme, je#emeJeOe Deewj uebkeeonve, en meye lees
C
Jeevej kes He ceW efJejepeceeve leLee YeieJeeved eerjece kes Deveve mesJeke legcnejs ieg yeeyee efMeJe peer cenejepe kes keee&
nQ~
oes0 mele veiej keefHe peejsG, efyeveg eYeg Deeemeg HeeF~
efHeefj ve ieeG megieerJe HenB, lesefnb Yee jne uegkeeF~~23(ke)~~
egkeeC[ 737
Yee0 ns jeJeCe! keee eYeg keer Dee%ee kes efyevee ner Jeevej ves mele ner veiej peuee efoee? keee Jen megieerJe peer kes Heeme
veneR iees, keee nvegceeve peer Gmeer Yee mes efHes jns? DeLee&led en meye keg Demele nw~
efJeMes<e Debieo peer Jeeesefkele Deuebkeej kes ceeOece mes ken jns nQ efke Jeevej ves uebkee peueeee lesje en keLeve mele mes
keesmeeW otj nw~ peyeefke lesjs je#eme Ssmee ken egkes nQJeevej He Oejs megj keesF nvegceeve peer ves pees keg efkeee nw Jen
meye eYeg keer Dee%ee mes efkeee nw~ Yeues ner GvnW nceves efJeuecye mes Heneevee, Hejvleg legce Deye Yeer veneR Heneeve jns nes~
eerjece kes eleske eese ceW Ske eefleMele osJeleeDeeW kee DebMe nw Deewj efveveeveJes eefleMele YeieJeeved eerjece kee eleeHe
d .
ve
Deewj Gvekeer ke=Hee~ hejvleg nvegceeve peer ceW lees Mele-eefleMele efMeJeebMe nw mJeeb meoeefMeJe ner nvegceeve yevekej lesje meJe&veeMe
er
kejves kes efueS Gele nQ~
es
mele kensefme oMekeb" meye, megefve ve ceesefn keg keesn~
R
keesG ve ncejs keke Deme, lees meve uejle pees meesn~~23(Ke)~~
s
ht
Yee0 ns omekeC" jeJeCe! legceves meye keg mele kene nw~ Jen megvekej cegPes keg Yeer eesOe veneR Dee jne nw, keeeWefke
ig
nceejer mesvee ceW Ssmee keesF& veneR nw, pees lesjs meeLe eg kejles ngS MeesYee Heees, keeeWefke let ceeBmeenejer nw Deewj nce meye
R
Heueenejer~ let ogjeeejer nw Deewj nce meye meoeeejer, FmeefueS legcnejs meeLe ue[veW ceW efkemeer Yeer nceejs mewefveke keer MeesYee
ll
.A
veneR nw~
s
eerefle efyejesOe meceeve meve, keefje veerefle Deefme Deeefn~
ya
peew ce=ieHeefle yeOe ces[gkeefve, Yeue efke kenF keesG leeefn~~23(ie)~~
N
va
Yee0 Ssmeer veerefle nw efke esceHetCe& efce$elee Deewj efJejesOe meceeve ke#eeJeeues Jeefkele kes meeLe kejvee eeefnes~ eefo efmebn
Se
ceW{keeW kee JeOe kejs lees keee Gmes keesF& Yeuee kensiee, pees ceW{ke tves cee$e mes ueIegMebkee kej osles nQ, Gvekes JeOe ceW efmebn
keer keee Jeerjlee? nceeje eleske mewefveke efmebn nw Deewj legce meye ceW{ke nes, legcnW lees eerjece kes yeeCeHe meHe& ner
th
ee
Keeebsies, pees legcnejer Helveer cevoesojer ken egkeer nQ~

P
peeefHe ueIeglee jece kenB, leesefn yeOes ye[ oes<e~

si
leoefHe keef"ve oMekeb" megveg, ef$e peeefle kej jes<e~~23(Ie)~~

ul
iT
Yee0 eeefHe legPes ceejves ceW eerjece kes efueS Yeer ueIeglee nw Fmemes Gvekee eseHeve ner efme nesiee Deewj yengle oes<e Yeer
r
nesiee, keeeWefke eYeg kes meeLe legcnejer keesF& meceke#elee veneR nw~ efHej Yeer ns jeJeCe! megve, #eef$ee peeefle kee eesOe yengle
Sh
keef"ve neslee nw~ legPe Hej eerjece kee eesOe nes egkee nw Deewj eYeg kee eesOe legPes oC[ osiee~
11
yee Gefe Oeveg yeeve mej, oe onsG efjHeg keerMe~

20
eefleGej me[efmeve ceveng, kee{le Ye oMeMeerMe~~23(*)~~

ht
Yee0 Jeeesefkele He Oeveg<e mes tles ngS Jebie JeeveHe yeeCeeW eje jeJeCe kes Me$eg eerjece kes otle Jeevejes Debieo
ig
peer ves JesOeJesOekej jeJeCe kes oe kees peuee [euee, ceevees Jeerj ome efmejeWJeeuee jeJeCe elegej He meB[efmeeeW mes Gve
yr
op
Jebie JeeveHe yeeCeebs kees DeHeves oe mes efvekeeueves ueiee~

nBefme yeesuesG oMeceewefue leye, keefHe kej ye[ iegve Ske~
C
pees eefleHeeueF leemeg efnle, kejF GHeee Deveske~~23(e)~~

Yee0 leye ome efmejeWJeeuee jeJeCe nBmekej yeesuee, Jeevej kee Ske ener meyemes ye[e iegCe nw efke pees Fmekee Heeueve
Hees<eCe kejlee nw, Gmekes efnle DeLee&led keueeCe kes efueS Jeevej Deveske GHeee kejlee nQ~ Debieo! legce Gmeer HeefjefmLeefle ceW
nes~
Oeve keerme pees efvepe eYeg keepee~ penB lenB veeeF Heefjnefj ueepee~~
veeefe ketefo keefj ueesie efjPeeF&~ Heefle efnle Oejw Oece& efveHegveeF&~~
Debieo mJeeefceYee leJe peeleer~ eYeg iegve keme ve kenefme Sefn YeeBleer~~
ceQ iegve ieenke Hejce megpeevee~ leJe keg jefve kejGB veefnb keevee~~
Yee0 Denes! Oeve nw Jeevej pees DeHeves mJeeceer kes keee& kes efueS ueppee es[kej peneBleneB veeelee nw~ veeeketokej
ueesieeW kees efjPeekej DeHeves mJeeceer kes efueS DeHeves Oece& keer kegMeuelee OeejCe kejlee nw, DeLee&led let Yeer Fme mecee
d .
ve
JeevejOece& kee Heeueve kej jne nw Deewj lesjs mJeeceer ves pewmee kene, Gmeer ekeej veee jne nw~ ns Debieo! lesjer peeefle ner
er
mJeeceerYekele nw, FmeefueS DeHeves mJeeceer kes iegCe let Fme ekeej mes keeeW veneR kensiee? ceQ Hejceelegj iegCeeW kee ieenke ntB,
es
ceQ lesjer ke"esj jve DeHeves keeveeW ceW veneR uee jne ntB DeLee&led lesjer keg Gefkele kes DeLe& Hej veneR efJeeej kej jne ntB,
R
keeeWefke Gmekee keg Yeer leelHee& veneR nw~
s
ht
ken keefHe leJe iegve ieenkeleeF&~ mele HeJevemegle ceesefnb megveeF&~~
ig
yeve efyeOebefme megle yeefOe Hegj peeje~ leoefHe ve lesefnb keg ke=le DeHekeeje~~
R
meesF efyeeeefj leJe eke=efle megneF&~ oMekebOej ceQ keerefvn ef{"eF&~~
ll
.A
osKesGB DeeF pees keg keefHe YeeKee~ legcnjs ueepe ve jes<e ve ceeKee~~
s
ya
Yee0 Jeevejes<" Debieo peer ves kene efke, HeJeveHeg$e nvegceeve peer ves cegPes lesjer JeemleefJeke iegCeieenkelee megvee oer nw~ legce
N
efkeleves ye[s iegCeieener nes en meye GvneWves yelee efoee nw~ nvegceeve peer ves uebkee Deekej DeMeeskeJeve kees lenmevenme
va
kejkes lesjs Heg$e De#ekegceej kees ceejkej lesje veiej peuee efoee, efHej Yeer GvneWves lesje keg Yeer DeHekeej DeLee&led Deefnle
Se
veneR efkeee nw legce ener lees meese jns nes~ ns jeJeCe! legcnejer Gmeer megneJeveer eke=efle kee efJeeej kejkes ceQves Yeer ef{"eF&
th
kej oer~ pees keg nvegceeve peer ves kene Lee Jen meye Deekej ceQves osKe efueee~ legcnejs Heeme ve lees ueppee nw, ve ner eesOe
ee
Deewj ve ner DemenveMeeruelee~

P
si
efJeMes<e- eneB Debieo peer meye keg Jebie ceW ken jns nQ~ Debieo peer jeJeCe kees ueefppele kejles ngS kenvee eenles nQ efke
ul
Fmeer ekeej legceves nvegceeve peer kes meeLe Yeer iegCeeenkelee kee heefjee efoee Lee~ nvegceeved peer kee DeMeeske Jeeefkee
iT
efJeOJebme, De#ekegceej kee JeOe Deewj uebkee onve legcnejer ef ceW keesF& Dehekeej veneR~ keee FmeerefueS legceves GvnW keesF&
r
Sh
oC[ veneR efoee ? keee en he#e mele mes keesmeeW otj veneR nw~ nvegceeve peer ves DeMeeske Jeeefkee Gpee[er Gmekeer
11
eefleefeee ceW legceves Deveske megYeeW kes meeLe De#ekegceej kees Yespee~ legceves lees keesF& mebkeese veneR efkeee~ nvegceeve peer ves
20
De#ekegceej kees ceej [euee en lees eermeerleejece peer keer ke=hee nw~ legceves lees Deheveer ef mes GvnW ceej [eueves keer
JeJemLee kej ner ueer Leer~ eg ceW Oecee&lcee keer peerle Deewj DeOeeefce&ke keer nej nesleer ner nw, Fmeer leLe kes keejCe
ht
ig
nvegceeved peer eje De#ekegceej kee JeOe ngDee, hej legceves keee #ecee efkeee ? nvegceeve peer kees yeeBOeves kes efueS cesIeveeo kees
yr
Yespe efoee~ legceves pees Dehevee oeefelJe efveYeeee ner~ nvegceeve peer hej yeeee efJeheue ngDee en eYeg eerjece keer ke=hee nw~
op
legceves Ske Devleejeêre jepeotle kees eeCeoC[ osves kee Yeer efveCe&e efueee yesefie ve njnt cet{ kej eevee~ ceeveme 5-
C
24-5 efJeYeer<eCe kes kenves hej GvnW Yece ceW [eueles ngS legceves ekeejevlej mes heBt peueekej nvegceeve peer kees ceej
[euevee eene~ heBt veneR peueer Gus hetjer uebkee ner peue ieF&~ ener legcnejer iegCe eenkelee nvegceeve peer ves cegPes megveeF&,
FmeerefueS ceQves Yeer Oe=<lee kejles ngS oes keee& efkees lesjs heg$e enmle kee JeOe Deewj lesjs eefle ke"esj JeeCeer kee eeesie~
Deepe Jen meye keg osKe jne nBt pees nvegceeve peer ves kene Lee~ legce ueppee, eesOe Deewj Deece<e& mes jefnle nes~ Jemlegle:
egkeeC[ 739
legce lees nceW ceejves kes efueS meeceeve <e[eb$e veneR kej jns nes, hejvleg eYeg nceW yeeeles pee jns nQ~ Deye lees legcnejer
]iegCeeenkelee mhe nes ner ieF& nw~
pees Deefme ceefle efHeleg KeeS keermee~ keefn Deme yeeve nBmee oMeMeermee~~
efHeleefnb KeeF KeelesGB Hegefve leesner~ DeyeneR mecegefPe Heje keg ceesner~~
yeeefue efyeceue peme Yeepeve peeveer~ nleGB ve leesefn DeOece DeefYeceeveer~~
d .
Yee0 jeJeCe yeesuee, ns Jeevej! legcnejer Ssmeer yegef nw leYeer lees legceves DeHeves efHelee kees Kee [euee~ Fme ekeej kee Jeeve
ve
kenkej ome efmejeWJeeuee jeJeCe omeeW cegKeeW mes nBmee~ Debieo peer ves kene, efHelee kees Keeves kes HeMeeled ceQ efHeleeeer kes efce$e
er
legcekees Yeer Kee ueslee, Hej cegPes DeYeer keg Deewj mecePe He[ ieee nw~ ns veere DeefYeceeveer! legcekees ceQ efHeleeeer yeeefue kes
es
efvece&ue eMe kee Hee$e peevekej veneR ceej [eue jne ntB~
R
s
keng jeJeve jeJeve peie kesles~ ceQ efvepe meJeve megves megveg lesles~~
ht
yeefueefnb efpeleve Ske ieeG Heleeuee~ jeKesG yeeBefOe efMeMegve neMeeuee~~
ig
R
Kesueefnb yeeueke ceejefnb peeF&~ oee ueeefie yeefue oervn es[eF&~~
ll
Ske yenesefj menmeYegpe osKee~ OeeF Oeje efpeefce pebleg efyeMes<ee~~
.A
keewlegke ueeefie YeJeve uew DeeJee~ mees Heguemle cegefve peeF es[eJee~~
s
ya
oes0 Ske kenle ceesefn mekege Deefle, jne yeeefue keer keeBKe~
N
Fve cenB jeJeve leQ keJeve, mele yeoefn leefpe ceeKe~~24~~
va
Yee0 ns jeJeCe! yelee, mebmeej ceW efkeleves jeJeCe nQ? ceQves DeHeves keeveeW mes efpeleves megves nQ, GleveeW kees let Yeer megve ues~ Ske
Se
jeJeCe lees yeefue kees peerleves kes efueS Heeleeue ieee Lee Gmes yeeuekeeW ves yeeBOe kej Ieg[Meeue ceW jKe efoee, Gmemes yeeueke
th
Kesueles Les Deewj peekej ueeleeW Deewj cegkekeeW mes ceejles Les~ yeefue kees oee ueie ieF& leye Gmes DeLee&led Gme jeJeCe kees GvneWves
ee
yeeuekeeW mes g[e efoee~ efHej Ske jeJeCe kees menmeyeeng keele&Jeere& ves osKee Deewj Gmeves efJeMes<e pevleg peevekej Gmes
P
si
oew[kej Heke[ efueee~ Jen Kesue kes efueS jeJeCe kees DeHeves Iej ues Deeee, Gmes peekej Heguemle peer ves g[e efueee~ Ske
ul
jeJeCe kees kenves ceW lees cegPes yengle mebkeese nes jne nw, keeeWefke Jen yeeefue keer keeBKe ceW n ceemeHee&vle oyee jne~ Fve
iT
jeJeCeeW ceW let keewvemee jeJeCe nw, eesOe es[kej mele yeesue?
r
Sh
megveg Me" meesF jeJeve yeueMeeruee~ njefieefj peeve peemeg Yegpe ueeruee~~
11
peeve GceeHeefle peemeg megjeF&~ HetpesGB pesefn efmej megceve e{eF&~~

20
efmej mejespe efvepe kejefve Gleejer~ HetpesGB Deefcele yeej ef$eHegjejer~~

Yegpe efyeece peeveefnb efoieHeeuee~ Me" DepenBt efpeve kes Gj meeuee~~
ht
ig
peeveefnb efoiiepe Gj keef"veeF&~ peye peye efYejGB peeF yeefjeeF&~~

yr
efpeve kes oMeve kejeue ve Hets~ Gj ueeiele cetueke FJe ts~~

op
peemeg euele [esueefle Fefce Oejveer~ e{le cee iepe efpeefce ueIeg lejveer~~
C
meesF jeJeve peie efyeefole eleeHeer~ megvesefme ve meJeve Deueerke eueeHeer~~
Yee0 jeJeCe ves Gej efoee, ns Me"! megve, ceQ Jener mJeeYeeefJeke yeueJeeuee jeJeCe ntB, kewueeMe HeJe&le efpemekeer Yegpee keer
eer[e peevelee nw~ HeeJe&leer peer kes Heefle efMeJe peer efpemekeer Jeerjlee kees peeveles nQ, efpemeves efmejHe Heg<He e{ekej efpevekeer
Hetpee keer, efpemeves DeHeves ner neLeeW mes efmejHe keceueeW kees Gleejkej ef$eHegjemegj kes Me$eg efMeJe peer keer Deveske yeej Hetpee
keer~ efpemekeer Yegpee kes Hejeece kees omeeW efoiHeeue peeveles nQ~ ns og! Deepe Yeer efpevekes oe ceW Meeue nes jne nw DeLee&led
mcejCe kejves Hej DeHeceeve mes GlHevve Heer[e nesleer jnleer nw~ cesjs oe keer ke"esjlee, HetJe& Deeefo efoMeeDeeW kes neLeer peeveles
nQ, ceQ peyepeye n"HetJe&ke Gvemes peekej efYe[lee ntB~ efpeve efoiiepeeW kes oeBle Fv kes Jepe mes Yeer veneR efJeoerCe& nesles Jes ner
cesjs oe keer kekej ueieles ner cetueer keer YeeBefle t peeles nQ DeLeJee, efpevekes ke"esj oeBle cesjs oe mes ueieles ngS mJeeb
lees cesjer eleer kees veneR mHegefle kej Heees DeLee&led veneR Hee[ Heees elegled mJeeb ner cetueer keer YeeBefle t iees~ efpeme
jeJeCe kes eueles ngS He=LJeer Fme ekeej efnueleer nw, pewmes celeJeeues neLeer kes e{ves Hej eser meer veeJe FOejGOej
[ieceiee peeleer nw, ceQ Jener peieled ceW eefme jeJeCe ntB~ ns Demele eueeHe kejves Jeeues Debieo! letves DeHeves keeve mes keee
d .
ve
cegPes veneR megvee nw?
er
oes0 lesefn jeJeve kenB ueIeg kenefme, vej kej kejefme yeKeeve~
es
js keefHe yeye&j Keye& Keue, Deye peevee leJe ieeve~~25~~
R
s
Yee0 let cegPe jeJeCe kees ese kenlee nw Deewj ceveg<e jece kee yeKeeve kejlee nw~ Dejs DemeYe pebieueer ese DeLeJee
ht
DeHetCe& og Jeevej! Deye ceQves lesje %eeve peeve efueee~
ig
R
megefve Debieo mekeesHe ken yeeveer~ yeesueg meBYeeefj DeOece DeefYeceeveer~~
ll
.A
menmeyeeng Yegpe ienve DeHeeje~ onve Deveue mece peemeg keg"eje~~
s
peemeg HejMeg meeiej Kej Oeeje~ yet[s ve=He Deieefvele yeng yeeje~~
ya
leemeg ieye& pesefn osKele Yeeiee~ mees vej keeeW oMeMeer<e DeYeeiee~~
N
va
Yee0 jeJeCe kee en Jeeve megvekej, Debieo peer eesOeHetJe&ke Jeeve yeesues, ns veere Denbkeejer jeJeCe! mecYeeuekej yeesue
Se
menmeyeeng kes DeHeej YegpeeDeeW kes Jeve kees Yemce kejves kes efueS, efpevekee Hejmee Deefive kes meceeve nw Deewj efpevekes Hejmes
keer leerJeOeeje ceW yengle yeej DeieefCele jepee [tye iees, Gve HejMegjece peer kee ieJe& Yeer efpeve eerjece kes oMe&ve kejles ner Yeie
th
ieee, ns Yeeienerve jeJeCe! Jes eerjece efkeme ekeej ceveg<e nQ?

P ee
jece cevegpe keme js Me" yebiee~ OevJeer keece veoer Hegefve iebiee~~
si
HeMeg megjOesveg keuHele Kee~ Devve oeve efkeefce jme Heeret<ee~~

ul
yewvelese Keie Deefn menmeeveve~ efebleeceefve Hegefve GHeue oMeeveve~~

iT
megveg ceeflecebo ueeske yewkegb"e~ ueeYe efke jIegHeefle Yeieefle Dekegb"e~~

r
Sh
oes0 mewve meefnle leJe ceeve ceefLe, yeve Gpeeefj Hegj peeefj~
11
keme js Me" nvegceeve keefHe, ieeG pees leJe megle ceeefj~~26~~

20
Yee0 Dejs cetKe& jeJeCe! eerjece kewmes ceveg<e nQ? keee keeceosJe meeceeve OevegOe&j nQ? keee iebiee peer meeOeejCe veoer nQ?
ht
keee keeceOesveg meeOeejCe HeMeg nw? keee keuHeJe=#e Hes[ nw? keee Devve oeve nw? keee Dece=le meeOeejCe Hese nw? keee
ig
yr
ie[osJe peer meeOeejCe He#eer nQ? keee Mes<eveeie meeOeejCe meHe& nQ? ns omecegKeeW Jeeuee jeJeCe! keee efevleeceefCe HelLej nw?
op
ns cevoyegef jeJeCe! keee JewkegC" DeLee&led mebmeej keer kegC"eDeeW mes jefnle meekesleueeske meeceeve ueeske nw? keee
C
DekegefC"le YeieJeeved keer Yeefkele meeOeejCe ueeYe nw? Dejs og jeJeCe! pees lesjer mesvee kes meefnle lesje Denbkeej ve kejkes,
Jeve kees Gpee[kej Deewj lesjs Heg$e De#ekegceej kee JeOe kejkes iees, keee Jes nvegceeve peer cenejepe meeOeejCe Jeevej nQ?
DeLee&led eefo keeceosJe, iebiee peer, keeceOesveg, keuHeJe=#e, Devve, Dece=le, ie[, Mes<e, efevleeceefCe, eerjeceYeefkele SJeb
eerjeceYekele nvegceeve peer meeOeejCe veneR nQ, FvnW meerceeDeeW ceW yeeBOe osvee DeHejeOe nw, lees efHej Fve meyekes efveeeceke
eerjece kees ceveg<e keeeW ceevevee eeefnS ?
egkeeC[ 741
megveg jeJeve Heefjnefj elegjeF&~ Yepeefme ve ke=HeeefmebOeg jIegjeF&~~

peew Keue YeSefme jece kej esner~ yee meke jeefKe ve leesner~~
cet{ ye=Lee peefve ceejefme ieeuee~ jece yewj Deme nesFefn neuee~~
leJe efmej efvekej keefHeve kes Deeies~ HeefjnQ Oejefve jece Mej ueeies~~
les leJe efmej kebogke mece veevee~ KesefuenQ Yeeueg keerme eewieevee~~
peyeefnb mecej keesefHeefnb jIegveeeke~ gefnQ Deefle kejeue yeng meeeke~~
d .
leye efke eefueefn Deme ieeue legcneje~ Deme efyeeeefj Yepeg jece Goeje~~
ve
Yee0 ns jeJeCe! mecHetCe& elegjlee es[kej, ke=Hee kes meeiej jIegkegue kes jepee eerjece kee Yepeve keeeW vener kejlee? ns
er
es
og jeJeCe! eefo let eerjece kee esner nes jne nw, leye yeee peer, efMeJe peer Deewj GHeue#eCeleee efJe<Ceg peer Yeer legPes veneR
R
jKe mekesbies~ ns cetKe&! let Pet" ner Dehevee ieeue cele Heer, eerjece mes Jewj kejves Hej Ssmee ner HeefjCeece nesiee peye eerjece
s
kes yeeCeeW kes ueieves mes lesjs efmejeW kes mecetn He=LJeer Hej efiejWies leye GvneR lesjs efmejeW kees Jeevej Deewj Yeeueg eewieevee DeLee&led
ht
ig
ieWo Kesueves kes cewoeve cebs Deveske ieWoeW keer YeeBefle Kesuebsies~ peye eg ceW YeieJeeved eerjece eg neWies Deewj Gvekes Delevle
R
Yeebkej yengle mes yeeCe tWies, leye keee legcneje Fmeer ekeej mes ieeue euesiee? DeLee&led leye keee legce Fmeer ekeej
ll
leLenerve yeele yeesue mekeesies? Ssmee efJeeej kejkes Goej eerjece kee Yepeve kejes~
.A
megvele yeeve jeJeve Heefjpeje~ pejle ceneveue peveg Ie=le Heje~~
s
ya
oes0 kegbYekejve mece yebOeg cece, megle eefme Meeeefj~
N
ceesj Hejeece megvesefme veefnb, efpelesGB ejeej Peeefj~~27~~
va
Se
Yee0 Ssmee megvekej jeJeCe Fme ekeej peue He[e ceevees peueleer ngF& Deefive ceW Ieer He[ ieee nes Deewj yeessuee, ns og!
kegcYekejCe pewmee cesje Yeelee nw Deewj Fv kee eefme Me$eg Fvpeerle cesje Heg$e nw~ Gme cegPe jeJeCe kee Hejeece keee letves
th
veneR megvee nw, efpemeves mecHetCe& ejDeej kees peerle efueee nw?
P ee
Me" MeeKeece=ie peesefj meneF&~ yeeBOee efmebOeg FnF eYegleeF&~~

si
veeIeefnb Keie Deveske yeejerMee~ metj ve nesefnb les megveg Me" keerMee~~
ul
iT
Yee0 Dejs og! JeevejeW keer meneelee pees[kej DeLee&led DeHeves meneekeeW kes He cebs MeeKeeDeeW Hej e{vesJeeues JeevejeW kees
r
Fkee kejkes jece ves meeiej kees yeeBOe efueee keee ener Jeerjlee nw? Deveske He#eer Yeer meeiej kees ueeBIe peeles nQ, Dejs og
Sh
yevoj! megve, Jes Jeerj veneR nessles~

11
cece Yegpe meeiej yeue peue Hetje~ penB yet[s yeng megj vej Metje~~
20
yeerme HeeesefOe DeieeOe DeHeeje~ kees Deme yeerj pees HeeFefn Heeje~~
ht
ig
Yee0 yeueHe peue mes HetCe& cesjer yeerme YegpeeeW ner yeerme meeiej nQ, peneB yengle mes MetjJeerj, osJelee Deewj ceveg<e [tye egkes
yr
nQ~ mebmeej ceW Ssmee keewve eese nw, pees cesjs DeieeOe Deewj DeHeejCeere yeerme mecegeW kee Heej Hee mekes?
op
efoieHeeueve ceQ veerj YejeJee~ YetHe megpeme Keue ceesefn megveeJee~~

C
peew Hew mecej megYe leJe veeLee~ Hegefve Hegefve kenefme peemeg iegve ieeLee~~
leew yemeeref" He"Jele kesefn keepee~ efjHeg meve eerefle kejle veefnb ueepee~~
njefieefj ceLeve efvejKeg cece yeent~ Hegefve Me" keefHe efvepe eYegefnb mejent~~
Yee0 ceQves efoiHeeueeW mes Yeer DeHeves Iej kee Heeveer YejJeeee~ Dejs og! let meeceeve jepee kee eMe cesjs meeceves megvee jne
nw~ efpevekeer iegCeieeLeeeW let yeejyeej megvee jne nw Jes ner lesjs mJeeceer jece eefo eg ceW es Jeerj nQ lees Jes meefvOe kee
emleeJe ueskej yeejcyeej DeHeves otle uebkee ceW keeeW Yespeles nQ? keee Gvekees DeHeves mJeeYeeefJeke Me$eg jeJeCe mes eerefle kee
emleeJe kejles ngS ueppee veneR Deeleer? js og Jeevej! eLece lees efMeJe peer kes HeJe&le kewueeMe kees Yeer GKee[kej G"e uesves
Jeeueer cesjer yeengDeeW kees osKe, efHej DeHeves eYeg jece keer mejenvee kej~
oes0 Metj keJeve jeJeve meefjme, mJekej keeef pesefnb MeerMe~
ngves Deveue cenB yeej yeng, njef<ele meeefKe efiejerMe~~28~~
.
Yee0 cegPe jeJeCe kes meceeve keewve MetjJeerj nw, efpemeves emevve neskej DeHeves cemlekeeW kees keekej Deveske yeej Deefive ceW
d
ve
nJeve efkeee? Fmekes mee#eer YeieJeeved Mej nQ~
er
pejle efyeueeskesG peyeefnb keHeeuee~ efyeefOe kes efueKes Debke efvepe Yeeuee~~
es
vej kes kej DeeHeve yeOe yeeBeer~ nmesGB peeefve efyeefOe efieje DemeeBeer~~
R
meesG ceve mecegefPe $eeme veefnb ceesjs~ efueKee efyejbefe pej" ceefle Yeesjs~~
s
ht
Deeve yeerj yeue Me" cece Deeies~ Hegefve Hegefve kenefme ueepe Heefle leeies~~
ig
R
Yee0 peye ceQves Deefive ceW peueles ngS DeHeves efmejeW kees osKee leye DeHeves cemlekeeW Hej yeee peer kes efueKes ngS DebkeeW
ll
(De#ejeW) ceW ceveg<e kes neLe mes DeHeveer ce=leg He{kej yeee peer keer JeeCeer kees Demele peevekej nBme he[e~ Jen
.A
mecePekej Yeer cesjs ceve ceW [j veneR nw, keeeWefke en lees yet{s yeee ves DeHeveer yet{er yegef kes OeesKes mes efueKe efoee~ js
s
ya
Me"! cesjs mece#e ueppee Deewj ceee&oe es[kej let Deve JeerjeW kee yeue ken jne nw~
N
ken Debieo meueppe peie ceeneR~ jeJeve leesefn meceeve keesG veeneR~~
va
ueepeJeble leJe menpe megYeeT~ efvepe cegKe efvepe iegve kenefme ve keeT~~
Se
efmej De Mewue keLee efele jner~ leeles yeej yeerme lewb kener~~
th
mees Yegpeyeue jeKesng Gj Ieeueer~ peerlesng menmeyeeng yeefue yeeueer~~

ee
megveg ceeflecebo osefn Deye Hegje~ kees Meer<e efke nesFDe Metje~~
P
SWpeeefue keefnb keefne ve yeerje~ keeF efvepe kej mekeue Mejerje~~

si
ul
Yee0 Debieo peer ves kene, ns jeJeCe! legcnejs meceeve mebmeej ceW keesF& Yeer meueppe veneR nw~ lesje lees pevce mes ner
iT
ueppeeJeeve mJeYeeJe nw~ letves lees keYeer Yeer DeHeves cegKe mes DeHeves iegCe veneR kens~ lesjs ceve ceW efMeJe peer Deewj HeJe&le keer
r
Sh
keLee ner mcejCe jner nw, FmeefueS legceves Gmes yeermeeW yeej ognjeeer~ letves YegpeeDeeW kes Gme yeue kees lees DeHeves oe ceW
efHee jKee nw efpememes letves menmeyeeng, yeefue Deewj yeeefue kees peerlee Lee~ ns cevoyegef jeJeCe! Deye Hetje He[ves os DeLee&led
11
egHe jn~ keesF& efmej kee kej Jeerj veneR yevelee, Ssvpeeefueke (peeotiej) kees keesF& Jeerj veneR kenlee, pees DeHeves ner neLe
20
mes mecHetCe& Mejerj kees kee [euelee nw~

ht
oes0 pejeEn Helebie efyeceesn yeMe, Yeej yenefnb Kej ye=bo~

ig
yr
les veefnb Metj keneJeefnb, mecegefPe osKeg ceeflecebo~~29~~

op
Yee0 Heeflebiee ceesnJeMe neskej oerHeke Hej ketokej peue peelee nw Deewj ieOeeW kes mecetn yeesPe {esles nQ, Jes Jeerj veneR
C
kenueeles~ ns cevoyegef jeJeCe! mecePekej osKe DeLee&led let DeHeves efmejeW kees nJeve kejkes [erbie neBkelee nw, peyeefke Ssmee lees
Helebies Yeer kejles nQ~ Dele: let HeeEleiee nes mekelee nw, Jeerj veneR~ let kenlee nw efke DeHeveer Yegpee Hej letves kewueeMe G"e efueee
Fme ekeej lees ieOes Yeer yeesPe {esee kejles nQ, Dele: let ieOee nw~
Deye peefve yeleye{eJe Keue kejner~ megveg cece yeeve ceeve Heefjnjner~~
oMecegKe ceQ ve yemeer"er DeeeGB~ Deme efyeeeefj jIegyeerj He"eeGB~~
egkeeC[ 743
yeej yeej Deme kensG ke=Heeuee~ veefnb iepeeefj peme yeOes e=ieeuee~~
ceve cenB mecegefPe yeeve eYeg kesjs~ mensGB ke"esj yeeve Me" lesjs~~
veeefnb le keefj cegKe Yebpeve leesje~ uew peelesGB meerleefnb yejpeesje~~
peevesGB leJe yeue DeOece megjejer~ metves nefj Deeefveefn Hejveejer~~
lewb efveefMeejHeefle ieye& yentlee~ ceQ jIegHeefle mesJeke kej otlee~~
peew ve jece DeHeceeveefnb [jTB~ leesefn osKele Deme keewlegke kejTB~~
d .
Yee0 ns og! Deye yeleye{eJe cele kej DeLee&led yeele cele ye{e~ cesjs Jeeve megvekej DeHeves Denbkeej es[ os~ ns jeJeCe!
ve
er
ceQ otle yevekej veneR Deeee ntB, Ssmee efJeeej kejkes jIegkegue kes Jeerj YeieJeeved eerjece eje ceQ Yespee ieee ntB, ke=Heeueg
es
eerjece ves cegPe mes Fme ekeej yeejyeej kene nw efke ieero[ kee JeOe kejves Hej efmebn kee eMe veneR neslee DeLee&led jeJeCe
R
ieero[ Deewj Jeevej mewefveke efmebn nQ~ ns jeJeCe! eYeg eerjece kes JeeveeW kees ceve cebs mecePekej ceQves lesjs ke"esj Jeeve men
s
efueS, veneR lees lesjs cegKeebs kees lees[kej ceQ yeueHetJe&ke YeieJeleer eermeerlee kees ues peelee~ ns veere osJeMe$eg jeJeCe! ceQ lesje
ht
ig
yeue peeve egkee ntB~ let metves ceW ner Hejeeer veejer kee njCe kej ues Deeee~ let je#emeeW kee mJeeceer nw, FmeefueS legPes yengle
R
ieJe& nw~ ceQb mecHetCe& peerJeeW kes mJeeceer YeieJeeved eerjece peer kes mesJeke kee otle ntB~ eefo ceQ YeieJeeved eerjece kes DeHeceeve mes
ll
.A
veneR [jlee neslee, lees legPes osKelesosKeles en keewlegke kej oslee~
s
oes0 leesefn Heefke ceefn mesve nefle, eewHe keefj leJe ieeGB~
ya
cevoesojer mecesle Me", pevekemegleefnb uew peeGB~~30~~
N
va
Yee0 Dejs Me"! legPes He=LJeer Hej Hee[kej, lesjer mesvee kees ceejkej, lesjs ieeBJe DeLee&led uebkee kees lenmevenme kejkes,
Se
cevoesojer (mesefJekee kes He ceW) kes meeLe ceQ pevekeveefvoveer YeieJeleer eermeerlee kees ues pee mekelee ntB~
peew Deme kejewb leoefHe ve ye[eF&~ cegSefnb yeOes veefnb keg cevegmeeF&~~
th
ee
keewue keeceyeMe ke=Heve efyecet{e~ Deefle oefj Depemeer Deefle yet{e~~

P
meoe jesieyeMe meblele eesOeer~ jece efyecegKe egefle meble efyejesOeer~~

si
leveg Hees<eke efveboke DeIe Keeveer~ peerJele MeJe mece eewon eeveer~~
ul
iT
Deme efyeeeefj Keue yeOeGB ve leesner~ Deye peefve efjme GHepeeJeefme ceesner~~
r
Sh
Yee0 eefo ceQ Ssmee keB lees Yeer cesjer keesF& ye[eF& veneR nw, keeeWefke cejs ngS kees ceejves ceW keesF& ceveefmJelee veneR nesleer~
keewue (Jeececeeieer&, Hebecekeej mesJeer, keeceer, ke=HeCe, ceesniemle), oefj, DeHeeMeegkele, Delevle Je=, efvejvlej jesieer,
11
meowJe eesOe kejves Jeeues, eerjece mes efJecegKe, JesoeW Deewj mevleeW kee efJejesOe kejves Jeeues, DeHeves Mejerj kee Hees<eke, efvevoke
20
DeLee&led meyekeer efvevoe kejves Jeeues Deewj HeeHe keer Keeefve DeLee&led yengle HeeHe kejves Jeeues es eewon eeCeer peerefJele nesles ngS
ht
Yeer ce=leke kes meceeve nesles nQ~ Dejs og! legPeceW es eewoneW ogieg&Ce nQ, ceQ Ssmee efJeeej kejkes lesje JeOe veneR kej jne ntB~
ig
yr
Deye cesjs ceve ceW eesOe GlHevve cele keje~

op
megefve mekeesHe ken efveefMeej veeLee~ DeOej oMeve oefme ceerpele neLee~~
C
js keefHe DeOece cejve Deye enmeer~ ess yeove yeele yeef[ kenmeer~~
keg peuHeefme pe[ keefHe yeue peekes~ yeue eleeHe yegefOe lespe ve leekes~~
Yee0 Debbieo peer kes Jeeve megvekej, oeBleeW mes Dees eyeekej, neLe ceueles ngS jeJeCe eesOeHetJe&ke yeesuee, Dejs DeOece
Jeevej! Deye let DeHevee cejCe eenlee nw, ess cegKe mes ye[er-ye[er yeeleW kejlee nw~ ns pe[ Jeevej! let efpeme DeHeves mJeeceer
kes yeue Hej Fme ekeej keg Deewj Deveie&ue yeesue jne nw Gmekes Heeme yeue, eleeHe, yegef Deewj lespe keg Yeer veneR nw~
efJeMes<e mejmJeleer peer ves kene, jeJeCe let "erke ken jne nw, keeeWefke yeue, eleeHe, yegef Deewj lespe en YeieJeeved mes
Deueie veneR nQ, efpememes GveceW jnsiee DeLee&led iegCeeW kes meeLe YeieJeeved kee DeeOeejeOeseYeeJe mecyevOe veneR nw, elegled iegCe
YeieJeledmJeHe nQ DeLee&led iegCeeW kee YeieJeeved peer kes meeLe mJeHe mecyevOe nw~
oes0 Deiegve Deceeve efyeeeefj lesefn, oervn efHelee yeveyeeme~
mees ogKe De pegyeleer efyejn, Hegefve efveefMe efove cece $eeme~~31(ke)~~
.
Yee0 jeJeCe ves kene, legcnejs mJeeceer jece kees iegCejefnle Deewj ceevejefnle mecePekej efHelee ves JeveJeeme efoee~ Ske lees
d
ve
GvnW Jen JeveJeeme kee og:Ke nw, efHej Helveer kee efJejn nw Deewj efHej jeleefove cesje [j nw~
er
es
efJeMes<e mejmJeleer peer ves kene efke YeieJeeved eerjece peer kes Heeme melJe, jpeme, leceme es leerveeW ceeefekeiegCe veneR nQ Deewj
R
GveceW ceeve DeLee&led Denbkeej Yeer veneR nw, FmeefueS efHelee peer ves FvnW JeveJeeme efoee, efpememes es JeveJeemeer cegefveeeW keer
s
mesJee kej mekeW~ Fvekes iegCe Yeer DeJekele nQ, efpemes meceeve peerJe veneR osKe mekelee~
ht
ig
efpevn kes yeue kej ieye& leesefn, Ssmes cevegpe Deveske~
R
Keeefnb efveMeeej efoJeme efveefMe, cet{ mecegPeg leefpe ske~~31(Ke)~~
ll
.A
Yee0 jeJeCe kenlee nw, ns cetKe&! n" es[kej mecePe, efpeve jece kes yeue kee legPes ieJe& nw, Ssmes Deveske ceveg<eeW kees
s
je#eme jeleefove Keeles jnles nQ~
ya
N
peye lesefn keervn jece kew efveboe~ eesOeJeble Deefle YeeG keefHeboe~~
va
nefj ieg efveboe megveF pees keevee~ nesF HeeHe ieesIeele meceevee~~
Se
Yee0 peye jeJeCe ves YeieJeeved eerjece keer efvevoe keer leye Jeevejes Debieo peer yengle eg nes iees~ eernefj Deewj ieg
th
keer efvevoe pees megve ueslee nw, Gme Hej keesF& eefleefeee veneR kejlee, Gmes ieesJeOe kes meceeve HeeHe ueielee nw~
ee
kekeeve keefHekegbpej Yeejer~ ogngB Yegpeob[ leceefke ceefn ceejer~~

P
[esuele Oejefve meYeemeo Kemes~ eues Yeeefpe Yee ceele iemes~~

si
ul
Yee0 Delevle efJeMeeue Jeevejes Debieo peer kekeees DeLee&led oeBlees kees jie[e Deewj eesOe kejkes DeHeveer oesveeW
iT
YegpeeDeeW mes He=LJeer kees ceeje DeLee&led oesveeW YegpeeDeeW kees He=LJeer Hej Heke efoee~ He=LJeer efnueer meejs meYeemeo efiej He[s Deewj
r
Sh
YeeHe Jeeeg mes iemle neskej Yeie eues~

11
efiejle oMeeveve G"sG meBYeejer~ Yetleue HejsG cegkeg <e eejer~~

20
keg lesefnb uew efvepe efmejefve meBJeejs~ keg Debieo eYeg Heeme Heyeejs~~
ht
Yee0 jeJeCe efiejles ngS mecYeeuekej G"e Deewj Gmekes <edeejer DeLee&led : Deewj eej eeveer omeeW cegkeg He=LJeer Hej efiej
ig
He[s~ keg cegkegeW kees ueskej jeJeCe ves DeHeves efmejebs Hej Henve efueee Deewj keg cegkegeW kees (eej kees) ueskej Debieo peer
yr
op
ves eYeg eerjece kes Heeme Yespe efoee~

C
DeeJele cegkeg osefKe keefHe Yeeies~ efoveneR uetke Hejve efyeefOe ueeies~~
keer jeJeve keefj keesHe eueeS~ kegefueMe eeefj DeeJele Deefle OeeS~~
ken eYeg nBefme peefve oe [sjent~ uetke ve DeMeefve kesleg veefnb jent~~
S efkejer oMekebOej kesjs~ DeeJele yeeefuelevee kes esjs~~
egkeeC[ 745
Yee0 cegkegeW kees Deeles ngS osKekej Jeevej Yeies Deewj yeesues, ns yeee! efove ceW ner GukeeHeele nesves ueiee DeLeJee jeJeCe
ves ner eesOe kejkes eej Jepe Yespe efoes nQ, pees yengle oew[les ngS Dee jns nQ~ YeieJeeved eerjece ves nBmekej kene, es ve lees
Gukee nQ ve lees Jepe, legce ueesie oe ceW cele [jes, en ve lees kesleg nw Deewj ve ner jeng, en lees jeJeCe kes eej cegkeg nQ,
pees yeeefueHeg$e Debieo peer keer esjCee mes eues Dee jns nQ~ Fvnbbs Debieo peer ves nceejs Heeme Hesbkee nw~
efJeMes<e efJeYeer<eCe peer kees jepeefleueke osves kes HeMeeled YeieJeeved eerjece kees Gvekes cegkeg kee mebke Lee~ Dele: eYeg
.
keer ueerueeMeefkele ves jeJeCe kes eej cegkeg Debieo mes eYeg kes Heeme efHebkeJee efoes~
d
ve
oes0 lejefke HeJevemegle kej iens, Deeefve Oejs eYeg Heeme~
er
keewlegke osKeefnb Yeeueg keefHe, efovekej meefjme ekeeme~~32~~
es
R
Yee0 HeJeveHeg$e nvegceeve peer ves Guekej Gve cegkegeW kees neLe ceW Heke[ efueee Deewj ues Deekej eYeg kes heeme jKe
s
efoee~ mete& kes meceeve ekeeMeJeeues eejeW cegkegeW kees Jeevej ueesie keewlegnue mes osKeves ueies~
ht
ig
GneB kenle oMekevOe efjmeeF&~ Oeefj ceejG keefHe Yeeefpe ve peeF&~~
R
Sefn yeefOe yesefie megYe meye OeeJeng~ Keeng Yeeueg keefHe penB penB HeeJeng~~
ll
.A
ceefn DekeerMe keefj Hesefj oesneF&~ efpeele Oejng leeHeme ew YeeF&~~
s
Yee0 GOej jeJeCe ves eg neskej kene, Fme Jeevej kees Heke[kej ceej [euees, efpememes en Yeeie ve peees~ Fmes ceejkej
ya
N
meYeer eeseDeeW eejeW Deesj oew[es Deewj peneBpeneB HeeDees JeevejYeeuegDeeW kees Kee peeDees~ He=LJeer kees JeevejeW mes nerve
va
kejkes cesjer ogneF& Hesj oes Deewj peerles peer leHemJeer oesveeW YeeFeeW kees Heke[ uees~
Se
Hegefve mekeesHe yeesuesG pegyejepee~ ieeue yepeeJele leesefn ve ueepee~~

ce iej keeef efveuepe kegueIeeleer~ yeue efyeueesefke efyenjefle veefnb eleer~~
th
ee
js ef$ee eesj kegceejie ieeceer~ Keue ceue jeefMe cebo ceefle keeceer~~
P
meefvveHeele peuHeefme ogyee&oe~ YeSefme keeueyeMe Keue cevegpeeoe~~

si
eekees Heue HeeJeefniees Deeies~ yeevej Yeeueg eHesefve ueeies~~

ul
iT
Yee0 efHej en megvekej egJejepe Debieo peer eesOe kejkes yeesues efke ieeue yepeeves ceW legPes ueppee veneR ueieleer~ ns
r
Sh
efveue&ppe je#emekegue kees ve kejves Jeeues jeJeCe! let ieuee keekej cej pee~ eYeg kes eje efoes ngS cesjs yeue kees osKekej
lesjer eleer veneR Heleer~ ns eer-eesj, yegjs ceeie& Hej euevesJeeuee, ceueeW keer jeefMe, Keue, cevoceefle Deewj keeceer! let
11
meefvveHeele kes keejCe Fme ekeej kes ogyee&o yeesue jne nw~ ns vejYe#eer Keue! Deye let keeue kes JeMe ceW nes ieee nw~ Fmekee
20
Heue let Deeies Heeesiee, peye JeevejeW Deewj YeeuegDeeW kes LeHHe[ ueieWies~
ht
jece cevegpe yeesuele Deefme yeeveer~ efieefjefnb ve leJe jmevee DeefYeceeveer~~

ig
yr
efieefjnQ jmevee mebMee veeneR~ efmejve mecesle mecej ceefn ceeneR~~

op
Yee0 ns DeefYeceeveer! eerjece ceveg<e nQ, Ssmeer JeeCeer yeesueles ngS legcnejer peerYe veneR efiej He[leer? legcnejer peerYe efiejsieer
C
FmeceW keesF& mevosn veneR nw, Hej Jen jCeYetefce ceW efmejeW kes meeLe efiejsieer~
mees0 mees vej keeeW oMekebOe, yeeefue yeOees pesefnb Ske Mej~
yeermengB ueeseve DebOe, efOeie leJe pevce kegpeeefle pe[~~33(ke)
Yee0 ns jeJeCe! Jes eYeg eerjece kewmes ceveg<e nes mekeles nQ, efpevneWves Ske ner yeeCe cebs yeeefue kees ceej efoee, let lees
yeermeeW ves$eeW mes DevOee nw~ ns kegpeeefle pe[! lesjs pevce kees efOekekeej nw~
leJe Meesefvele keer Heeme, le=ef<ele jecemeeeke efvekej~
lepeGB leesefn lesefn $eeme, keg peuHeke efveefMeej DeOece~~33(Ke)
Yee0 ns keg yeesueves Jeeues DeOece je#eme! YeieJeeved eerjece kes yeeCeeW kes mecetn lesjs jkele keer Heeme mes Heemes nQ, GvneR
kes [j mes ceQ legcnW es[ jne ntB~
ceQ leJe oMeve leesefjyes ueeeke~ Deeemeg ceesefn ve oervn jIegveeeke~~
.
Deefme efjefme nesefle omeG cegKe leesjewb~ uebkee ieefn meceg cenB yeesjewb~~
d
ve
Yee0 ceQ lesjs oeBleeW kees lees[ves ceW meceLe& ntB, Hejvleg jIegkegue kes veeeke YeieJeeved eerjece ves Dee%ee veneR oer nw~ cegPes Ssmee
er
eesOe nes jne nw efke lesjs omeeW cegKeeWb kees lees[ otB Deewj uebkee kees Heke[kej meeiej ceW [gyees otB~
es
ietueefj Heue meceeve leJe uebkee~ yemeng ceOe legce pebleg DeMebkee~~
R
s
ceQ yeevej Heue Keele ve yeeje~ Deeemeg oervn ve jece Goeje~~
ht
ig
Yee0 legcnejer uebkee ietuej kes Heue kes meceeve nw, Gmekes ceOe legce cejeW keer YeeBefle efveefJe&Ive He mes jn jns nes~ ceQ
R
Jeevej ntB cegPes Heue Keeves ceW osj veneR ueiesieer, Hejvleg Goej eerjece ves cegPes Dee%ee veneR oer nw~
ll
.A
pegiegefle megvele jeJeve cegmegkeeF&~ cet{ efmeKesefme kenB yengle Peg"eF&~~
s
yeeefue ve keyengB ieeue Deme ceeje~ efceefue leHeefmeve lewb YeSefme ueyeeje~~
ya
N
Yee0 Debieo peer kes cegKe mes Ssmeer Gefkele megvekej, jeJeCe cegmkegjeves ueiee Deewj yeesuee, js cetKe&! let yengle Pet" yeesuevee
va
keneB mes meerKe efueee? yeeefue ves keYeer Yeer Fme ekeej kee ieeue veneR Heere, leHeefmJeeeW mes efceuekej let yengle ueyeej nes
Se
ieee DeLee&led Delevle DemeleJeeoer nes ieee~

th
meeBesngB ceQ ueyeej Yegpe yeerne~ peewb ve GHeejsGB leJe oMe peerne~~
ee
jece eleeHe megefceefj keefHe keesHee~ meYee ceePe heve keefj heo jesHee~~
P
Yee0 (Debbieo peer yeesues) ns yeerme Yegpee Jeeues jeJeCe! mele ner cebw ueyeej nes ieee ntB, pees YeieJeeved keer efvevoe kejves
si
ul
Hej Yeer legcnejer yeermeeW peerYe veneR GKee[er YeieJeeved eerjece kes eleeHe kee mcejCe kejkes Jeevejes Debieo peer eg nes iees
iT
Deewj jeJeCe keer meYee kes yeere ceW eefle%ee kejkes DeHeves ejCe kees pecee efoee~
r
Sh
peew cece ejve mekeefme Me" ejer~ efHeefjefnb jecemeerlee ceQ nejer~~
11
megveng megYe meye ken oMeMeerMee~ Heo ieefn Oejefve Heejng keerMee~~
20
Yee0 Debieo peer yeesues, Dejs og jeJeCe! eefo let cesjs peceees ngS ejCe kees uee mekesiee DeLee&led ne osiee leye eerjece
ht
SJeb YeieJeleer eermeerlee ueew peeeWies Deewj ceQ nej peeTBiee DeLee&led Jeevejer mesvee kee DeeeceCe yevo keje otBiee DeLeJee,
ig
cegPes nejkej eermeerleejece peer mJeeb ueew peeeWies~ jeJeCe ves kene, ns JeerjeW! megvees, ejCe Heke[kej Jeevej kees He=LJeer Hej
yr
op
Heke oes~
C
efJeMes<e eneB eejcYe mes Deye leke kes erkeekeej Yece ceW jns nQ~ meyeves ener efueKee efke Debieo peer kenles nQ efke eefo
jeJeCe cesjs ejCe ne osiee lees eerjece ueew peeeWies Deewj eermeerlee kees ceQ nej peeTBiee, Hejvleg keee Debieo peer eermeerlee
kees nej mekeles nQ Deewj keee Debieo peer kees Fme ekeej kenves kee DeefOekeej nw, keYeer veneR~ Dele: eneB oes Jeekee
yeveekej ner DeLe& kejvee eeefnes~ efHeefjefnb jecemeerlee ceQ nejer, DeLee&led meerleejece peer ueew peeeWies Deewj ceQ DeHeveer
nej mJeerkeej kej uetBiee~
egkeeC[ 747
Fbpeerle Deeefoke yeueJeevee~ njef<e G"s penB lenB Ye veevee~~

PeHeefnb keefj yeue efyeHegue GHeeF&~ Heo ve jF yew"efnb efmej veeF&~~
Hegefve Gef" PeHeefnb megj Deejeleer~ jF ve keerme ejve Sefn YeeBleer~~
Heg<e kegpeesieer efpeefce Gjieejer~ ceesn efyeHe veefnb mekeefn GHeejer~~
Yee0 jeJeCe keer yeele megvekej, Fvpeerle Deeefo peneBleneB Deveske Jeerj emevve neskej G"s~ Deveske GHeee kejkes Jeerj
je#eme PeHeles nQ, Debieo peer kee ejCe uelee veneR Deewj efmej Pegkeekej yew" peeles nQ~ ns ie[ peer! megefvees, efHej
d .
ve
osJeleeDeeW kes Me$eg je#eme Hewj G"eves kes efueS PeHeles nQ Deewj Jen Debieo peer kee ejCe Fme ekeej me mes ceme veneR
er
neslee, pewmes kegeesieer DeLee&led eesie kees Yeewefleke efmeefeeW kee meeOeve yeveeves Jeeuee Jeefkele ceesn kes Je=#e kees veneR GKee[
es
Heelee~
R
oes0 keesefve cesIeveeo mece, megYe G"s nj<eeF~
s
ht
PeHeefnb jw ve keefHe ejve, Hegefve yew"efnb efmej veeF~~34(ke)~~
ig
Yee0cesIeveeo kes meceeve kejes[eW je#eme Jeerj emevve neskej G"s, Jes Jesie mes oew[les nQ~ Debieo peer kee ejCe veneR
R
ll
uelee, efHej cemleke veJeekej yew" peeles nbw~
.A
Yetefce ve e[le keefHe ejve, osKele efjHeg ceo Yeeie~
s
ya
keesef efyeIve les meble kej, ceve efpeefce veerefle ve leeie~~34(Ke)~~
N
Yee0 Debieo peer kee ejCe He=LJeer kees veneR es[ jne nw Deewj He=LJeer Debieo peer kes ejCe kees veneR es[ jner nw~ en
va
osKekej Me$eg jeJeCe kee ceo Yeie ieee~ Debieo peer kes ejCe keer efmLeefle en nw, pewmes kejes[eW efJeefOeeeW mes Deenle ngDee
Se
mevleeW kee ceve veerefle kees veneR es[lee Gmeer ekeej Debieo peer kee ejCe He=LJeer kees veneR es[ jne nw~
th
keefHe yeue osefKe mekeue efne nejs~ G"e DeeHeg pegyejepe eeejs~~
ee
ienle ejve ken yeeefuekegceeje~ cece Heo iens ve leesj Gyeeje~~

P
ienefme ve jece ejve Me" peeF&~ megvele efHeje ceve Deefle mekegeeF&~~
si
ul
YeeG lespenle eer meye ieF&~ ceOe efoJeme efpeefce MeefMe meesnF&~~
iT
Yee0 Debieo peer kee yeue osKekej meYeer ueesie oe ceW nej iees~ egJejepe Debieo peer kes ueuekeejves Hej mJeeb jeJeCe
r
Sh
G"e~ jeJeCe eje DeHevee ejCe Heke[s peeles ngS osKekej yeeefueHeg$e Debieo peer ves kene, Dejs jeJeCe! cesje Heie Heke[ves mes
11
lesje yeeeJe veneR nesiee~ Dejs og! let peekej eerjece kes eerejCe keeeW veneR Heke[ ueslee? en megveles ner ceve ceW Delevle
20
mebkegefele nesles ngS jeJeCe ueewe, Gmekee lespe meceeHle nes ieee Deewj meejer MeesYee eueer ieeer, pewmes ceOeeve ceW evcee
ht
MeesefYele neslee nw~

ig
efmebIeemeve yew"e efmej veeF&~ ceevengB mebHeefle mekeue ieBJeeF&~~

yr
op
peieoelecee eeveHeefle jecee~ leemeg efyecegKe efkeefce uen efyeeecee~~

C
Gcee jece keer Ye=kegef efyeueemee~ nesF efyeMJe Hegefve HeeJeF veemee~~
le=ve les kegefueMe kegefueMe le=ve kejF&~ leemeg otle Heve keng efkeefce jF&~~
Yee0 efMeJe peer HeeJe&leer peer kees mecyeesefOele kejles ngS kenles nQ efke ns Gcee! eerjece peieoelcee nQ DeLee&led en peieled
eerjece keer Deelcee eeveer Mejerj nw~ Jes eeCeeW kes Yeer Heefle nQ, Gvemes efJecegKe neskej jeJeCe kewmes efJeeece Hee mekelee nw? ns
HeeJe&leer! YeieJeeved eerjece peer kes Ye=kegef kes efJeueemecee$e mes mebmeej neslee nw, efHej veeMe kees eeHle kej ueslee nw DeLee&led
ve nes peelee nw~ YeieJeeved eerjece le=Ce mes Jepe Deewj Jepe mes le=Ce kej osles nQ DeLee&led eflevekes kees Jepe Deewj Jepe kees
eflevekee yevee [eueles nQ~ Yeuee yeleeDees, Gve eYeg kes otle kee eCe kewmes uesiee?
efJeMes<e peieoelcee Meyo yengJeerefn meceeme mes mecemle ngDee nw~ Deelcee Heo kee Mejerj DeLe& nw, eLee Deelcee Mejerjs
peieled Deelcee eme me peieoelcee DeLee&led mecHetCe& mebmeej YeieJeeved eerjecepeer kee Mejerj nw peieled meJe Mejerjb les~
(Jee0je0 6/117/27.)
d .
Hegefve keefHe kener veerefle efyeefOe veevee~ ceeve ve leeefn keeue efveejevee~~
ve
efjHeg ceo ceefLe eYeg megpeme megveeees~ en keefn euees yeeefue ve=He peeees~~
er
nleewb ve Kesle KesueeF KesueeF&~ leesefn Deyeefnb kee kejewb ye[eF&~~
es
R
Yee0 efHej Debieo peer ves Deveske ekeej keer veerefle kener, Hejvleg jeJeCe ves veneR ceeveer, keeeWefke keeue Gmekes efveke Dee
s
ieee Lee~ efHej Me$eg jeJeCe kes ceo kee ceLeve DeLee&led efJeveeMe kejkes Jeevejjepe yeeefueHeg$e Debieo peer ves jeJeCe kees eYeg
ht
ig
eerjece kee megeMe megveeee Deewj en kenkej eue He[s efke legcekees jCeYetefce ceW KesueeKesueekej ceQ DeYeer veneR ceej meke
R
jne ntB, keeeWefke eYeg keer Dee%ee veneR nw lees efHej keee ye[eF& keB? DeLeJee, peye leke ceQ legPes jCeYetefce ceW KesueKesue ceW
ll
.A
ve ceeB leye leke keee ye[eF& keB?
s
eLeceefnb leemeg levee keefHe ceeje~ mees megefve jeJeve YeeG ogKeeje~~
ya
peelegOeeve Debieo yeue osKeer~ Yee yeekegue meye YeS efyeMes<eer~~
N
va
Yee0 meYee ceW eJesMe kejves kes eLece ner Debieo peer ves jeJeCe kes Heg$e kee JeOe efkeee Lee, Jen megvekej jeJeCe yengle
Se
og:Keer ngDee~ Debieo peer keer eefle%ee ossKekej je#eme ueesie Yee mes efJeMes<e Jeekegue nes G"s~
oes0 efjHeg yeue Oejef<e njef<e efne, yeeefuelevee yeue Hegbpe~
th
ee
mepeue megueeseve Hegueke leve, iens jece Heo kebpe~~35(ke)~~

P
Yee0 Me$eg kes yeue kee eoMe&ve kejkes DeLee&led Gmes jewbokej, ceve ceW emevve neskej yeue kes Hegbpe yeeefueHeg$e Debbieo peer
si
ul
ves$eeW cebs DeeBmet Deewj Mejerj ceW jesceebefele neskej YeieJeeved eerjece peer kes eerejCeeW kees Heke[ efueS~
iT
meeBPe peeefve oMekebOej, YeJeve ieeG efyeueKeeF~

r
Sh
ceboesoefj leye jeJeveefnb, yengefj kene mecegPeeF~~35(Ke)~~

11
Yee0 mevOee peevekej ome kevOejeW Jeeuee jeJeCe og:Keer neskej DeHeves YeJeve ieee~ leye cevoesojer ves efHej jeJeCe kees
20
mecePeekej kene
ht
keble mecegefPe ceve lepeng kegceefleneR~ meesn ve mecej legceefnb jIegHeefleneR~~

ig
jeceevegpe ueIeg jsKe KeBeeF&~ meesG veefnb veeIesng Deefme cevegmeeF&~~

yr
efHee legce leeefn efpeleye mebieecee~ peekes otle kesj en keecee~~

op
keewlegke efmebOeg veeefIe leJe uebkee~ DeeeG keefHe kesnjer DeMebkee~~

C
jKeJeejs nefle efyeefHeve Gpeeje~ osKele leesefn De#e lesefnb ceeje~~
peeefj mekeue Hegj keervnsefme eje~ keneB jne yeue ieye& legcneje~~
Yee0 ns Heefle! ceve ceW mecePekej kegyegef es[ oes jIegkeue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece peer kes meeLe eg legcnW MeesYee
veneR oslee~ eerjece kes ess YeeF& ue#ceCe peer ves pees esermeer DeHeves Oeveg<e mes jsKee Keerbeer Leer Gmekees Yeer legce veneR
ueebBIe Heees Deewj ue kejkes meerlee peer kees jsKee ueebIeves kes efueS efJeJeMe kej efoee, ener legcneje Heg<eeLe& nw~ ns
egkeeC[ 749
esceemHeo! legce Gve eerjece kees eg ceW peerleesies efpevekes otle kee Deepe en kece& jepemeYee ceW efoKee efke legce meYeer ueesie
Debieo kes ess Hewj kees Yeer veneR ef[iee mekes? KesueKesue ceW meew eespeve kee meceg ueeBIekej keefHe kesMejer DeLee&led Jeevej
efmebn nvegceeve peer legcnejer uebkee ceW efveYeer&ke neskej Deees Deewj legcnejs j#ekeeW kees ceejkej Jeve Gpee[ [euee~ legcnejs
osKelesosKeles De#ekegceej kee JeOe kej efoee~ nvegceeve peer ves mecHetCe& veiej peueekej Keeke kej efoee~ Gme mecee
DeeHekee yeue Deewj ieJe& keneB Lee?
Deye Heefle ce=<ee ieeue peefve ceejng~ ceesj kene keg oe efyeeejng~~
d .
ve
Heefle jIegHeefleefnb ve=Heefle peefve ceeveng~ Deie peie veeLe Delegue yeue peeveng~~
er
Yee0 ns Heefle jeJeCe! Deye Pet" kee ieeue cele Heeres DeLee&led efvejLe&ke cele yeesuees~ cesjs keLeve Hej keg oe ceW efJeeej
es
kej uees~ ns HeefleosJe! eerjece kees ceveg<e jepee cele mecePees GvnW pe[-esleve meye kee F&MJej Deewj Delegue yeueJeeuee
R
peevees~
s
ht
yeeve eleeHe peeve ceejeree~ leemeg kene veefnb ceevesng veeree~~
ig
R
peveke meYee Deieefvele YetHeeuee~ jns legceng yeue efyeHegue efyeMeeuee~~
ll
Yebefpe Oeveg<e peevekeer efyeeener~ leye mebieece efpelesng efkeve leener~~
.A
megjHeefle megle peeveF yeue Leesje~ jeKee efpeele DeeBefKe ieefn Heesje~~
s
ya
metHeveKee kew ieefle legce osKeer~ leoefHe oe veefnb ueepe efyeMes<eer~~
N
Yee0 YeieJeeved eerjece kes yeeCe kee eYeeJe ceejere peevelee Lee~ Dejs veere! legceves Gmekee Yeer kene veneR ceevee~ peveke
va
peer keer meYee ceW meerlee peer kes mJeebJej kes efveefcee Deveefievele jepee Deees Les GveceW Delevle efJeMeeue yeue Jeeues legce Yeer
Se
lees Les~ eerjece ves efMeJeOeveg<e lees[kej YeieJeleer peevekeer peer kees yeene leye GvnW legceves eg ceW keeeW veneR peerlee? Fv
th
kee Heg$e peevle YeieJeeved eerjece kee Lees[e-mee yeue peevelee nw, Gmes YeieJeeved ves peerefJele jKee Deewj Gmes Heke[kej
ee
Gmekeer Ske DeeBKe Hees[ oer~ legceves MetHe&CeKee keer Yeer ieefle osKeer efHej Yeer legcnejs oe ceW efJeMes<e ueppee veneR Deeeer~
P
si
efJeMes<e Fme eefj$e kees cevoesojer mecYeeue kej veneR iee Heeeer, keeebbsefke YeieJeeved eerjece ves peevle keer DeeBKe veneR
ul
Hees[er, kesJeue Gmekeer o=ef mebmeej mes nekej DeHeves eerejCeeW ceW kej efoee, Fme efueS cevoesojer kees JewOeJe Deeefo
iT
osKevee He[e~
r
Sh
oes0 yeefOe efyejeOe Kej ot<eveefnb, ueerueefnb nlees keyebOe~

11
yeeefue Ske Mej ceejsG, lesefn peeveng oMekebOe~~36~~

20
Yee0 ns ome mkevOeeWJeeues jeJeCe! efpevneWves efJejeOe, Kejot<eCeef$eefMeje kee JeOe kejkes KesueKesue ceW keyevOe kee
ht
JeOe kej efoee Deewj yeeefue kees Yeer Ske yeeCe mes ceej [euee, Gve HejceHejeeceer Hejceelcee eerjece kees peeve uees~
ig
yr
pesefnb peueveeLe yeBOeeeG nsuee~ Glejs eYeg oue meefnle megyesuee~~

op
keeveerke efovekej kegue keslet~ otle He"eeG leJe efnle nslet~~

C
Yee0 efpevneWves KesueKesue ceW meceg kees yeBOeeee Deewj mesvee meefnle megyesue HeJe&le Hej Glej Deees GvneR meJe&meceLe&, efvele
keCeeOeece, mete&kegue kes HeleekeemJeHe YeieJeeved eerjece ves legcnejs efnle kes efueS otle Yespee~
meYee ceePe pesefnb leJe yeue ceLee~ keefj yeLe cenB ce=ieHeefle peLee~~
Debieo nvegcele Devegej peekes~ jve yeeBkegjs yeerj Deefle yeeBkes~~
lesefn kenB efHee Hegefve Hegefve vej kennt~ cegOee ceeve cecelee ceo yennt~~
Denn keble ke=le jece efyejesOee~ keeue efyeyeMe ceve GHepe ve yeesOee~~
keeue ob[ ieefn keeng ve ceeje~ njF Oece& yeue yegef efyeeeje~~
efveke keeue pesefn DeeJele meeF~ lesefn Yece nesF legcneefjefnb veeF~~
Yee0 efpeme otle ves legcnejer meYee kes yeere legcnejs ceo kees Gmeer ekeej meceeHle efkeee, pewmes neefLeeeW kes yeere ceW efmebn
peekej Gvekes ceo kees etCe& kej oslee nw~ ns efeelece! efpeve eerjece kes Heeme eg ceW Delevle kegMeue Deewj Delevle
Delegefuele Jeerj Debieo Deewj nvegceeve peer mesJeke nQ, GvneR kees legce yeejyeej ceveg<e ken jns nes Deewj JeLe& ner cecelee
d .
ve
Deewj ceo keer Oeeje ceW yen jns nes~ Dejs Keso nw! cesjs Heefle Deehe (jeJeCe) ves eerjece mes efJejesOe efkeee~ keeue kes JeMe ceW
er
nesves kes keejCe Deehekes ceve ceW %eeve ner veneR GlHevve nes jne nw~ keeue efkemeer kees [C[s mes veneR ceejlee, Jen lees Oece&,
es
yeue, yegef Deewj efJeeej kees njCe kej ueslee nw~ ns FefveeW kes mJeeceer jeJeCe! keeue efpemekes Yeer efveke Dee peelee nw,
R
Gmeer kees DeeHe pewmee yegefYece nes peelee nw~
s
ht
oes0 ogF megle ceejsG onsG Hegj, DepentB Hej eflee osng~
ig
ke=HeeefmebOeg jIegveeLe Yeefpe, veeLe efyeceue peme uesng~~37~~
R
ll
Yee0 ns efeelece! oes Heg$e ceej [eues iees, veiej peuee efoee ieee, Deye Yeer Hejeeer eflee DeLee&led meerlee peer kees DeLeJee,
.A
Hej eeveer HejcesMJej eerjece keer eflee DeLee&led Helveer meerlee peer kees os oerefpees~ ns veeLe! ke=Hee kes meeiej eerjIegveeLe kee
s
Yepeve kejkes DeeHe efvece&ue eMe ues ueerefpees~ ya
N
veeefj yeeve megefve efyeefMeKe meceevee~ meYee ieeG Gef" nesle efyenevee~~
va
yew" peeF efmebIeemeve Hetueer~ Deefle DeefYeceeve $eeme meye Yetueer~~

Se
Yee0 veejer cevoesojer kes yeeCe pewmes JeeveeW kees megvekej jeJeCe eele:keeue nesles ner meYee ceW euee ieee Deewj peekej
th
Denbkeej ceW hetuee ngDee efbmebnemeve Hej yew" ieee~ Delevle DeefYeceeve kes keejCe eYeg mes nesves Jeeuee mecHetCe& Yee Yetue
ee
ieee~
P
FneB jece Debieoefnb yeesueeJee~ DeeF ejve Hebkepe efmej veeJee~~

si
ul
Deefle Deeoj meceerHe yew"ejer~ yeesues efyenBefme ke=Heeueg Kejejer~~

iT
Yee0 eneB megyesue heJe&le hej YeieJeeved eerjece ves Debieo peer kees yegueeee Deewj Debieo peer ves Deekej YeieJeeved kes eerejCe
r
Sh
keceueeW kees eCeece efkeee~ ke=Heeueg, Kej je#eme kes Me$eg YeieJeeved eerjece ves GvnW Delevle Deeoj mes DeHeves efveke
11
yew"eee Deewj nBmekej yeesues

20
yeeefuelevee keewlegke Deefle ceesneR~ leele mele keng HetGB leesneR~~

ht
jeJeve peelegOeeve kegue erkee~ Yegpe yeue Delegue peemeg peie ueerkee~~
ig
leemeg cegkeg legce eeefj eueeS~ kenng leele keJeveer efyeefOe HeeS~~
yr
Yee0 ns yeeefueHeg$e Debieo! cegPes en peeveves kee Delevle keewletnue nw, FmeefueS DeeHemes ceQ Hetlee ntB, ns leele! DeeHe cegPes
op
melemele yeleeFes~ jeJeCe mecHetCe& je#emeeW kee efleueke mJeHe nw, efpemekeer Yegpee keer ceee&oe mecHetCe& mebmeej ceW eefme
C
nw, Gmekes eej cegkeg cesjs eneB Hesbkes, ns leele! DeeHeves Gmes efkeme ekeej mes eeHle efkeee?
megveg meye&ie evele megKekeejer~ cegkeg ve nesefnb YetHe iegve eejer~~
meece oeve De ob[ efyeYesoe~ ve=He Gj yemeefnb veeLe ken yesoe~~
veerefle Oece& kes ejve megneS~ Deme efpee peeefve veeLe Hen@b DeeS~~
egkeeC[ 751
Yee0 Debieo peer yeesues, ns meJe&%e! ns eCeece kejves JeeueeW kees megKe osves Jeeues eYeg eerjeIeJe! megefvees es cegkeg veneR
jepee kes eej iegCe nQ~ ns veeLe! Jeso kenles nQ efke meece, oeve, oC[, Yeso es eejeW jepeveerefle Oece& kes megneJeveW ejCe,
jepee kes oe ceW efveJeeme kejles nQ~ es eejeW oe ceW Ssmee peevekej, DeHeves DeeHe ner DeeHeeer kes eerejCeeW ceW eues
Deees~
oes0 Oece&nerve eYeg Heo efyecegKe, keeue efyeyeMe oMeMeerMe~
DeeS iegve leefpe jeJeveefnb, megveng keesmeueeOeerMe~~38(ke)~~
d .
ve
Yee0 ns DeeesOeeHeefle eerjece ! megefvees, ome efmejeWJeeues jeJeCe kees meece, oeve, oC[ Deewj Yeso es eejeW iegCe, Oece& mes
er
nerve, DeeHekes eerejCeeW mes efJecegKe Deewj keeue kes JeMeerYetle peevekej Gmes es[kej DeeHeeer kes eneB Dee iees~
es
Hejce elegjlee meJeve megefve, efyenBmes jece Goej~
R
meceeeej Hegefve meye kens, ie{ kes yeeefuekegceej~~38(Ke)~~
s
ht
Yee0 Debieo peer keer Hejce elegjlee keeveeW mes megvekej Goej eerjeceev peer nBmes, efHej Debieo peer ves uebkeeefkeues kes
ig
R
meye meceeeej ken megveees~
ll
.A
* ceemeHeejeeCe, HeeermeJeeB efJeeece *
s
ya
efjHeg kes meceeeej peye HeeS~ jece meefeJe meye efveke yeesueeS~~
N
uebkee yeeBkes eeefj ogDeeje~ kesefn efyeefOe ueeefiee kejng efyeeeje~~
va
Yee0 peye eerjece ves Debieo peer mes Me$eg jeJeCe kes meYeer meceeeej Hee efueS, leye GvneWves DeHeves meYeer cebef$eeeW kees DeHeves
Se
Heeme yeguee efueee Deewj yeesues, uebkee kes ogie&ce eejeW ejeW Hej efkeme ekeej ueiee peees DeLee&led efkeme efJeefOe mes DeeeceCe
th
efkeee peees? Fme He#e Hej meye ueesie efJeeej keerefpees~

ee
leye keHeerMe $e+#esMe efyeYeer<eve~ megefceefj oe efovekej kegue Yet<eve~~

P
si
keefj efyeeeefj efleve ceb$e {eJee~ eeefj Deveer keefHe keke yeveeJee~~
ul
Yee0leye JeevejeW kes jepee megieerJe peer, $e+#eeW kes jepee peecyeJeeve peer Deewj eYeg eje MeerIe ner ceveesveerle efkees ngS
iT
je#emeeW kes jepee efJeYeer<eCe Fve leerveeW cebef$eeeW ves oe ceW YeieJeeved eerjece kee mcejCe kejkes efJeeej kejkes ceb$eCee {
r
Sh
kej oer DeLee&led efveefMele kej oer Deewj Jeevejer mesvee keer eej DeefveeeB DeLee&led GHemesveeeW eeveer gkeef[eeB yevee oer~
11
peLeepeesie mesveeHeefle keervns~ petLeHe mekeue yeesefue leye ueervns~~

20
eYeg eleeHe keefn meye mecegPeeS~ megefve keefHe efmebIeveeo keefj OeeS~~
ht
Yee0 eLeeeesie DeLee&led JeevejeW Deewj jeJeCe keer ejeW keer eesielee kes Devegmeej mesveeHeefle efveegkele efkees DeLee&led HetJe&
ig
yr
ej Hej veerue kees, oef#eCe ej Hej Debieo peer kees, Gej ej Hej peecyeJeeve peer kees Deewj HeefMeceer ej Hej nvegceeve peer
op
kees mesveeHeefle efveegkele efkeee~ leye mecHetCe& etLeHeefleeeW kees yeguee efueee Deewj leerveeW cebef$eeeW ves meYeer etLeHeefleeeW kees
C
meJe&meceLe& YeieJeeved eerjece kee eleeHe kenkej mecePeeee~ cebef$eeeW kee efveos&Me megvekej meYeer Jeevej etLeHeefle efmebnveeo
kejkes oew[ He[s~

njef<ele jece ejve efmej veeJeefnb~ ieefn efieefj efMeKej yeerj meye OeeJeefnb~~
peevele Hejce ogie& Deefle uebkee~ eYeg eleeHe keefHe eues DeMebkee~~
Yee0 meYeer Jeerj Jeevej emevvelee kes meeLe YeieJeeved eerjece kes eerejCeeW ceW efmej veJeeles nQ Deewj HeJe&leeW kes efMeKej
ueskej oew[les nQ~ uebkee efkeues kees Delevle es Deewj ogie&ce peeveles ngS Yeer eYeg eerjece kes eleeHe mes Jeevej efveYeer&ke
neskej eue He[s~
IeeesHe keefj engB efoefMe Iesjer~ cegKeefve efvemeeve yepeeJeefnb Yesjer~~
iepe&efnb lepe&efnb Yeeueg keHeerMee~ pee jIegyeerj keesmeueeOeerMee~~
.
Yee0 Jeerj Jeevej IeeesHe DeLee&led yeeoueeW kes mecetn keer YeeBefle DeeesHe kejkes DeLee&led mesvee kee Deekeej yeveekej eejeW
d
ve
efoMeeDeeW mes uebkee kes eejeW ejeW kees Iesjkej DeHeves cegKeeW mes ner veieejs Deewj YesefjeeB yepeeves ueies~ Yeeueg Deewj es Jeevej
er
iejpeves Deewj je#emeeW kees [jeves Deewj Oecekeeves ueies~ keesmeueeOeerMe DeLee&led DeeesOee kes DeefOeHeefle cenejepe eerjece keer
es
pee yeesuekej YeieJeeved eerjece kee peekeeje ueieeves ueies~
R
oes0 peeefle jece Yeelee meefnle, pee keHeerMe megieerJe~
s
ht
iepe&eEn kesnefj veeo keefHe, Yeeueg cene yeue meerbJe~~39~~
ig
R
Yee0 YeeF& ue#ceCe peer kes meeLe YeieJeeved eerjece keer pee nes! Jeevejes megieerJe peer keer pee nes! Fme ekeej
ll
.A
peekeeje ueieeles ngS es yeue keer meercee, Jeevej Deewj Yeeueg efmebnveeo kejkes iejpeves ueies~
s
uebkee YeeG keesueenue Yeejer~ megvee oMeeveve Deefle DenBkeejer~~
ya
osKeng yevejve kesefj ef{"eF&~ efyenBefme efveMeeej mesve yeesueeF&~~
N
va
Yee0 uebkee ceW yengleye[e keesueenue cee ieee~ Fmes Delevle Denbkeejer ome cegKe Jeeues jeJeCe ves megvee, Gmeves
Se
Heefjneme ceW kene, JeevejeW keer ef{"eF& DeLee&led Oe=lee lees osKees~ Fme ekeej eerjece kes mewefvekeeW kee Heefjneme kejkes jeJeCe
ves je#emeeWb keer mesvee yeguee ueer~
th
ee
DeeS keerme keeue kes esjs~ gOeeJeble meye efveefMeej cesjs~~

P
Deme keefn Deneme Me" keervne~ ie=n yew"s Denej efyeefOe oervne~~
si
Yee0 Jeevej, keeue mes esefjle neskej uebkee Hej e{ Deees nQb Deewj cesjs je#eme YetKes nQ~ efJeOeelee ves Iej yew"s ner Denej os
ul
iT
efoee, cesjs je#emeeW kees keesF& ece veneR kejvee He[e~ Ssmee kenkej og jeJeCe ves Deneme efkeee DeLee&led "nekes ueieekej
r
TBes mJej ceW nBmee~

Sh
megYe mekeue eeefjngB efoefMe peent~ Oeefj Oeefj Yeeueg keerme meye Keent~~
11
Gcee jeJeveefnb Deme DeefYeceevee~ efpeefce efefefYe Keie metle Gleevee~~

20
Yee0 ns Jeerjebs! meYeer ueesie eejeW efoMeeDeeW ceW DeLee&led uebkee kes eejeW ejeW Hej peeDees Deewj heke[ -Heke[kej meYeer
ht
Jeevej Deewj YeeuegDeeW kees Kee peeDees~ ns HeeJe&leer! jeJeCe kees Fme ekeej kee Denbkeej nw, pewmes peue kes efkeveejs jnves
ig
yr
Jeeuee efefnjer veece kee He#eer DeHeves ejCeeW Hej DeekeeMe kees jeske uesves kes efueS Geeve DeLee&led THej ejCe kejkes
op
meeslee nw~
C
efJeMes<e eneB ieesmJeeceer peer Ske ueeskeesefkele kee eeesie kej jns nQ~ Ssmee ueeske ceW eeefuele nw efke efefnjer Hewj THej
kejkes FmeefueS meeslee nw keeeWefke Gmes ueielee nw, efke eefo DeekeeMe efiejves ueiesiee lees ceQ Gmes DeHeves HewjeW Hej jeske uetBiee~
Fme ueeskeesefkele kee Mueesske Fme ekeej nw
Denbkeejmleg meJes&<eeb #egeCeeb let efJeMes<ele:~
Geeveb efefefYe: Mesles veYe: HeleveMebkeee~~
egkeeC[ 753
eues efveMeeej Deeemeg ceeBieer~ ieefn kej efYebef[Heeue yej meeBieer~~

leescej cegodiej HejMeg eeb[e~ Metue ke=Heeve HeefjIe efieefjKeb[e~~
Yee0 jeJeCe mes DeeosMe ceeBiekej neLe ceW efYeefC[Heeue ({sueJeeme) DeLee&led ieguesue, es Meefkele (yeer&), leescej, cegodiej,
leerKee Hejmee, ef$eMetue, leueJeej, HeefjIe Deewj HeJe&leeW kee KeC[ ueskej je#eme eue He[s~
efpeefce DeveesHeue efvekej efvenejer~ OeeJeefnb Me" Keie ceebme Denejer~~
eeWe Yebie ogKe efleveefnb ve metPee~ efleefce OeeS cevegpeeo DeyetPee~~
d .
ve
Yee0 efpeme ekeej ueeue HelLejeW kes mecetn kees osKekej ceeBmeenejer og He#eer oew[les nQ Deewj Gve Hej eeWe kee enej
er
kejles nQ~ GvnW eeWe kes tves kee og:Ke vener mecePe He[lee, Gmeer ekeej cetKe& vejYe#eer je#eme JeevejeW Hej eleeeceCe
es
kejles ngS oew[s DeLee&led GvneWves JeevejeW kees DeHevee Ye#e mecePee, peyeefke Jes ueeue HelLej kes meceeve Gvekes efueS Depese
R
Les~
s
ht
oes0 veeveeegOe Mej eeHe Oej, peelegOeeve yeue yeerj~
ig
kees keBietjve eef{ ieS, keesef keesef jveOeerj~~40~~
R
Yee0 yeueJeerj DeLee&led DeHeves yeue mes efJeefMe ueesieeW kees Yeer keBHee osves Jeeues, eg ceW efmLej jnves Jeeues, kejes[eW-
ll
.A
kejes[eW je#eme Deveske Dem$eMem$e Deewj Oeveg<eyeeCe efueS ngS efkeues kes keBietjeW Hej e{ iees~
s
efJeMes<e yeuesve efJeefMeeb Fjeefvle Fefle yeueJeerje~ ya
N
kees keBietjve meesnefnb kewmes~ ces kes e=bieefve peveg Ieve yewmes~~
va
yeepeefnb {esue efvemeeve pegPeeT~ megefve Oegefve nesF Yeefve ceve eeT~~
Se
yeepeefnb Yesefj veHeerefj DeHeeje~ megefve keeoj Gj peeefnb ojeje~~

th
Yee0 efkeues kes keBietjeW Hej e{s ngS je#eme efkeme ekeej MeesefYele nes jns nQ, ceevees megces HeJe&le kes efMeKejeW Hej yeeoue
ee
yew"s neW~ eg kes {esue veieejs yepeves ueies~ megvekej Jeerj mewefvekeeW kes ceve ceW Glmeen nes jne Lee~ DemebKe YesefjeeB Deewj
P
si
veHeerefj veeceke eg kes HeejcHeefjke yeepes yepe jns Les, efpevnW megvekej keeejeW kes oe ceW ojej He[ peelee Lee DeLee&led
ul
keeej YeeYeerle nes peeles Les~

iT
osKesve peeF keefHeve kes "e~ Deefle efyeMeeue leveg Yeeueg megYee~~
r
Sh
OeeJeefnb ieveefnb ve DeJeIe Ieee~ Heye&le Heesefj kejeEn ieefn yeee~~

11
kekeeefnb keesefve Ye iepe&efnb~ oMeve Dees" keeefnb Deefle lepe&efnb~~

20
Yee0 je#eme mewefvekeeW ves eejeW ejeW Hej peekej Jeevej mecetnebs kees Deewj Delevle efJeMeeue MejerjJeeues esJeerj YeeuegDeeW
ht
kees osKee~ JeevejYeeueg oew[ jns nQ~ TBeerveereer ogie&ce IeeefeeW kees Yeer keg veneR mecePe jns nQ Deewj HeJe&leeW kees
ig
Heke[-heke[kej Hees[-hees[kej ceeie& yevee uesles nQ~ kejes[eW Jeerj oeBleeW kees Heerme kej kekee Meyo kejles nQ~ DeHeves
yr
op
oeBleeW mes Dees kees keeles nQ Deewj yengle ner lepe&vee kejles nQ DeLee&led ceejles, [jelesOecekeeles Deewj iejpeles nQ~
C
Gle jeJeve Fle jece oesneF&~ peeefle peeefle pee Hejer uejeF&~~
Yee0 GOej mes jeJeCe Deewj FOej mes eerjece keer ogneF& kejkes peepeekeej kejkes ue[eF& eejcYe ngF&, DeLeJee jeJeCe
Deewj eerjece kee eg eejcYe ngDee~ en osKekej ef$eosJeeW ves eerjece keer pee nes! pee nes! pee nes! kenkej pee
peekeej efkeee~ leerve yeej pee Meyo mes ieesmJeeceer peer ves metefele efkeee efke osJelee Gme efJepee ceb$e kee mebkeerle&ve kejves
ueies efpemeceW leerve yeej pee Meyo kee mebkesle nw, osJeieCe Glmeen mes yeesues, eerjece pee jece peepee jece~
efveefMeej efMeKej mecetn {neJeefnb~ ketefo Oejefnb keefHe Hesefj eueeJeefnb~~
Yee0 je#eme Hene[eW kes mecetn {neles nQ DeLee&led GKee[-GKee[kej efkeues kes THej mes Hesbkeles nQ, GvneR kees Jeevej
Guekej Heke[ uesles nQ Deewj Gus je#emeeW kees ue#e kejkes Hesbkeles nQ~
b0 Oeefj kegOej Keb[ eeb[ ceke& Yeeueg ie{ Hej [ejneR~
PeHeefnb ejve ieefn Heefke ceefn Yeefpe euele yengefj HeeejneR~~
d .
Deefle lejue leve eleeHe lejpeefnb leceefke ie{ eef{ eef{ ieS~
ve
keefHe Yeeueg eef{ cebefojve penB lenB jece peme ieeJele YeS~~
er
es
Yee0 Yeebkej Jeevej Deewj Yeeueg eeC[ HeJe&leKeC[eW kees Heke[kej jeJeCe kes efkeues Hej Hebske osles nQb, Jes je#emeeW Hej
R
MeerIelee mes PeHe He[les nQ~ Gvekes Hewj Heke[ He=LJeer Hej Heke osles nQ Deewj peye je#eme Yeeie eueles nQ, efHej Jeevej Gvnbs
s
eg kes efueS ueuekeejles nQ~ Delevle nukes egJeke Deewj YeieJeled eleeHe mes egkele Jeevej, je#emeeW kees [jeles Deewj ceejles
ht
ig
nQ~ Jes kegefHele neskej jeJeCe kes efkeues Hej e{-e{kej veiej kes Yeerlej eues iees Deewj peneBleneB je#emeeW kes YeJeveeW kes
R
THej e{-e{kej Yeeueg Deewj yevoj YeieJeeved eerjece keer eerjece pee jece peepee jece keerle&ve kejles ngS efoJe
ll
.A
eMe ieeves ueies~
s
oes0 Ske Ske ieefn jpeefveej, Hegefve keefHe eues HejeF~
ya
THej DeeHegve ns" Ye, efiejefnb Oejefve Hej DeeF~~41~~
N
va
Yee0 efHej Jeevej uebkee kes SkeSke je#eme kees Heke[kej Yeerlej mes THej oew[kej Deeles nQ Deewj efkeues mes veeres
Se
ketoles mecee je#emeeW kes THej Deewj je#emeeW kees DeHeves veeres kejkes He=LJeer Hej Deekej efiejles nQ DeLee&led Fme eeesie mes
th
JeevejeW kee lees keg veneR efyeie[lee Gus je#eme nleenled nesles nQ~
ee
jece eleeHe eyeue keefHe petLee~ ceo&efnb efveefMeej megYe yeLee~~

P
e{s ogie& Hegefve penB lenB yeevej~ pee jIegyeerj eleeHe efoJeekej~~
si
ul
Yee0 YeieJeeved eerjece kes eleeHe mes eke= yeue mes mecHevve JeevejeW kes etLe, je#emeeW kes esJeerj mecetneW kees cemeue jns
iT
nQb~ efHej peneBleneB uebkee kes ogie& Hej e{s ngS Jeevej YeieJeeved eerjece kes eleeHe mete& keer pee nes! Fme ekeej pee
r
Sh
peekeej kej jns nQ DeLeJee, YeieJeeved eerjece peer keer efJepee Deewj eleeHe mete& kes mJeHe Jeevej peneBleneB jeJeCe kes
11
ogie& Hej e{s ngS nQ~

20
eues efveMeeej efvekej HejeF&~ eyeue HeJeve efpeefce Ieve mecegoeF&~~

ht
nenekeej YeeG Hegj Yeejer~ jesJeefnb Deejle yeeueke veejer~~

ig
meye efceefue oseEn jeJeveefnb ieejer~ jepe kejle Sefnb ce=leg nBkeejer~~
yr
op
Yee0 efpeme ekeej eyeue HeJeve kes Jesie mes yeeoueeW kes mecetn eflelejefyelej nes peeles nQ, Gmeer ekeej je#emeeW kes mecetn
C
Yeie eues~ uebkee veiej ceW yengle nenekeej nes ieee, yees Deewj ceefnueeeW Jeekegue neskej jesves ueies~ meYeer ueesie
efceuekej jeJeCe kees ieeefueeeB osves ueies, Fmeves jepe kejles ngS ce=leg kees yeguee efueee~
efvepe oue efyeeue megvee lesefn keevee~ Hesefj megYe uebkesMe efjmeevee~~
pees jve efyecegKe megvee ceQ keevee~ mees ceQ nleye kejeue ke=Heevee~~
meye&me KeeF Yeesie keefj veevee~ mecej Yetefce YeS yeuueYe eevee~~
egkeeC[ 755
Gie yeeve megefve mekeue [sjeves~ eues eesOe keefj megYe uepeeves~~
mevcegKe cejve yeerj kew MeesYee~ leye efleve lepee eeve kej ueesYee~~
oes0 yeng DeeegOe Oej megYe meye, efYejefnb Heeeefj Heeeefj~
yeekegue keervnW Yeeueg keefHe, HeefjIe ef$eMetueefve ceeefj~~42~~
Yee0 jeJeCe ves DeHeves oue kees efJeeefuele nesles ngS mJeeb DeHeves keeveeW mes megvee~ JeerjeW kees ueeweles ngS uebkeeHeefle jeJeCe
d .
eg nes ieee Deewj yeesuee, efpeme mewefveke kees eg mes efJecegKe nesles ngS ceQves DeHeves keeveeW mes megvee lees Gmes ceQ DeHeves
ve
Yeebkej ke=HeeCe evneme mes ceej [euetBiee~ Dejs keeejeW! nceeje meJe&mJe Keekej, Deveske efJe<eeeW kee Yeesie kejkes Yeer
er
legce ueesieeW kes efueS egYetefce ceW eeCe efee nes iees~ jeJeCe kes ke"esj Jeeve megvekej Gmekes mewefveke [j iees Deewj
es
R
ueefppele ngS je#emeJeerj eesOe kejkes eg kes efueS eue He[s~ eg ceW mevcegKe cejves cesW ner Jeerj keer MeesYee nw, leye
s
jeJeCe kes mewefvekeeW ves eeCe kee ueesYe es[ efoee~ yengle mes Dem$e OeejCe efkees ngS meYeer esYe ueuekeejueuekeej
ht
kej JeevejeW mes efYe[ves ueies~ HeefjIe Deewj ef$eMetueeW mes ceej kej Yeeueg Deewj JeevejeW kees Jeekegue kej efoee~
ig
R
Yee Deelegj keefHe Yeeieve ueeies~ peeefHe Gcee peereflenQ Deeies~~
ll
.A
keesG ken kenB Debieo nvegceblee~ kenB veue veerue efefyeo yeueJeblee~~
s
Yee0 Jeevej Deewj Yeeueg Jeekegue nes iees leLee je#emeeW kes Dem$eMem$e kes ceejs nleenle neskej Jes iCe nes iees Deewj
ya
egYetefce mes Yeieves ueies~ ns HeeJe&leer! eeefHe ener JeevejYeeueg Deeies euekej peerleWies DeLee&led efJepeeer neWies~ keesF& yeesuee
N
Debieo peer, nvegceeve peer keneB nQ Deewj yeueJeeve veueveerue SJeb efefyeo keneB nQ?
va
Se
efvepe oue efyekeue megvee nvegceevee~ Heefce ej jne yeueJeevee~~

cesIeveeo lenB kejF uejeF&~ t ve ej Hejce keef"veeF&~~
th
ee
HeJevelevee ceve Yee Deefle eesOee~ iepes&G euee keeue mece peesOee~~
P
ketefo uebke ie{ THej DeeJee~ ieefn efieefj cesIeveeo kenB OeeJee~~
si
YebpesG jLe meejLeer efveHeelee~ leeefn oe cenB ceejsefme ueelee~~

ul
otmej metle efyekeue lesefn peevee~ mebove Ieeefue legjle ie=n Deevee~~
r iT
Yee0 mesvee keer Jeekeguelee nvegceeve peer ves megve ueer DeLee&led JeevejeW kee efeuueevee Gvnbs megveeeer He[ ieee~ Gme mecee
Sh
yeueJeeve nvegceeve peer uebkee kes HeefMeceer ej Hej Les, peneB GvnW mesveeHeefle efveegkele efkeee ieee Lee~ JeneB nvegceeve peer mes
11
cesIeveeo eg kej jne Lee~ ej t veneR jne Lee, nvegceeve peer kees Yeer ej lees[ves ceW yengleye[er keef"veeFeeW kee
20
meecevee kejvee He[ jne Lee~ leye nvegceeve peer kes ceve ceW DeefleMee eesOe ngDee Deewj eg kejves ceW kegMeue nvegceeve peer
ht
ceneeueemecee kes keeue kes meceeve iejpes~ Jes ueebie ueieekej uebkee ogie& kes THej Deees JeneB mes Ske HeJe&le ueskej
ig
cesIeveeo kees oefC[le kejves kes efueS oew[s~ HeJe&le kes enej mes nvegceeve peer ves cesIeveeo kes jLe kees lees[kej Gmekes meejLeer
yr
op
kees ceej [euee~ Gmekes (cesIeveeo kees) oe ceW nvegceeve peer ves ueele ceejer~ otmejs meejLeer ves Gme cesIeveeo kees peye
C
Jeekegue peevee leye Gmes jLe Hej uesekej meejLeer legjvle Iej ues Deeee~
oes0 Debieo megvesG efke HeJevemegle, ie{ Hej ieeG Dekesue~

mecej yeeBkegje yeeefuemegle, lejefke e{sG keefHe Kesue~~43~~
Yee0 Debieo peer ves megvee efke HeJeveHeg$e nvegceeve peer uebkee ogie& Hej Dekesues iees nQ, leye eg ceW kegMeue yeeefueHeg$e Debieo
peer Jeevej kes KesueKesue ceW jeJeCe kes ie{ Hej e{ iees~
peg efye eg ew yeboj~ jece eleeHe megefceefj Gj Deblej~~
jeJeve YeJeve e{s leye OeeF&~ kejefnb keesmeueeOeerMe oesneF&~~
Yee0 leye eg ceW eerjece mes efJe je#emeeW Hej eg ngS oesveeW yevoj Debieo Deewj nvegceeve peer DeHeves oe kes Yeerlej
eerjece kes eleeHe kee mcejCe kejkes oew[kej jeJeCe kes YeJeve Hej e{ iees leLee oesveeW ner DeeesOeeefOeHeefle YeieJeeved
eerjece keer ogneF& kenves ueies~
.
keueMe meefnle ieefn YeJeve {neJee~ osefKe efveMeeejHeefle Yee HeeJee~~
d
ve
veeefj ye=bo kej Heerefnb eleer~ Deye ogF keefHe DeeS GleHeeleer~~
er
Yee0 Gve oesveeW Jeevejes eer Debieo-nvegceeve peer ves keueMe kes meefnle jeJeCe kes Iej kees Heke[kej {ne efoee DeLee&led
es
jeJeCe kee YeJeve efiejekej ve kej efoee~ Gmes osKekej je#emejepe jeJeCe ves yengle Yee Heeee DeLee&led YeeYeerle nes ieee~
R
s
jeJeCe keer HeeflveeeW kes mecetn neLe mes eleer Heerves ueieerb Deewj yeesueerb, Deye en oesveeW GlHeeleer Jeevej Dee iees nQ DeLee&led
ht
oesveeW ceW mes Ske ves uebkee peueeeer Leer Deewj otmejs ves jepemeYee ceW jeJeCe keer eleer peueeeer Leer~
ig
R
keefHeueeruee keefj efleveefnb [sjeJeefnb~ jeceeb kej megpeme megveeJeefnb~~
ll
.A
Hegefve kej ieefn kebeve kes KebYee~ kensefve keefje GleHeele DejbYee~~
s
Yee0 oesveeW Jeevej Jeevejesefele eer[e kejkes je#emeHeeflveeeW kees [jeles nQ Deewj GvnW YeieJeeved eerjece kee megeMe megveeles
ya
nQb~ efHej mJeCe& kes KecYes kees neLe ceW Heke[kej Gve oesveeW Debieonvegceeve peer ves HejmHej yeele keer DeLee&led Skeotmejs mes
N
kene efke Deye GlHeele kee DeejcYe kejvee eeefnes DeLeJee, Deye nce oesveeW GlHeele kejW~
va
Se
ketefo Hejs efjHeg keke cePeejer~ ueeies ceo&ve Yegpe yeue Yeejer~~
keengefn ueele eHesefve kesnt~ Yepesng ve jeceefnb mees Heue uesnt~~
th
ee
Yee0 Fmekes yeeo Debieonvegceeve peer mesvee kes yeere cebs keto He[s Deewj DeHeveer YegpeeDeeW mes ye[s yeueJeeve je#emeeW kees
P
cemeueves ueies~ efkemeer kees ueeleeW mes Deewj efkemeer kees LeHHe[ mes ceejves ueies leLee yeesues, je#emeeW! YeieJeeved eerjece peer kee
si
Yepeve veneR efkees nes lees en Heue uees~

ul
iT
oes0 Ske Ske meve ceo&efnb, leesefj eueeJeefnb cegb[~

r
jeJeve Deeies Hejefnb les, peveg Hetefnb oefOe kegb[~~44~~

Sh
Yee0 Ske kees Ske kes meeLe cemeueles nQ Deewj Gvekes efmejeW kees lees[kej efkeues cebs Hesbke osles nQ~ jeJeCe kes Deeies ts
11
ngS efmej He[les nQ, ceevees oner kes Ie[s Het jns neW~
20
cene cene cegefKeee pes HeeJeefnb~ les Heo ieefn eYeg Heeme eueeJeefnb~~
ht
ig
kenF efyeYeer<eve efleve kes veecee~ osefnb jece efleve kenB efvepe Oeecee~~
yr
Yee0 pees yengle ye[s-ye[s cegKe je#eme kees Hee peeles nQ lees Debieonvegceeve peer Gvekes ejCe Heke[kej eYeg eerjece kes
op
Heeme Hesbke osles nQ~ efJeYeer<eCe peer eYeg kees Gvekes veece yeleeles nQ Deewj eYeg eerjece, Debieonvegceeve peer eje ceejs ngS Gve
C
og je#emeeW kees Yeer DeHevee Oeece os osles nQ~

Keue cevegpeeo efpeeefce<e Yeesieer~ HeeJeefnb ieefle pees peeele peesieer~~
Gcee jece ce=ogefele keveekej~ yewj YeeJe megefcejle ceesefn efveefMeej~~
osefnb Hejce ieefle mees efpee peeveer~ Deme ke=Heeueg kees kenng YeJeeveer~~
Deme eYeg megefve ve Yepeefnb Yece leeieer~ vej ceeflecebo les Hejce DeYeeieer~~
egkeeC[ 757
Yee0 pees je#eme og eke=efle kes nQ Deewj yeeeCeeW kee ceeBme Keeles nQ, Jes Yeer eYeg kes Heeme mes Jen ieefle Heeles nQ, efpemekeer
eesieer ueesie eeevee kejles nQ~ efMeJe peer kenles nQ, ns HeeJe&leer! YeieJeeved eerjece keesceueefee SJeb keCee keer Keeefve nQ~
je#eme yewj YeeJe mes Yeer cesje mcejCe kej jns nQ, oe ceW Ssmee peevekej HeeHeer je#emeeW kees Yeer YeieJeeved eerjece Hejceieefle
os osles nQ~ ns YeJeeveer! yeleeFes, Ssmee ke=Heeueg mebmeej ceW keewve nw? Ssmes eYeg kees megvekej Yeer pees Yece es[kej YeieJeeved
eerjece kees veneR Yepeles, Jes peerJe cevoyegef leLee Hejce DeYeeieer nQ~
Debieo De nvegceble eyesMee~ keervn ogie& Deme ken DeJeOesMee~~
d .
ve
uebkee ew keefHe meesnefnb kewmes~ ceLeefnb efmebOeg ogF ceboj pewmes~~
er
Yee0 DeeesOeeHeefle YeieJeeved eerjece ves efJeYeer<eCe peer mes Fme ekeej kene efke Debieo Deewj nvegceeve peer jeJeCe kes efkeues
es
ceW eJesMe kej efueS nQ leLee JeneR mes ye[s-ye[s je#emeeW kee JeOe kejkes cesjs Heeme Yespe jns nQ~ uebkee ceW oesveeW Jeerj Jeevej
R
efkeme ekeej MeesefYele nesles nQ, pewmes oes cebojeeue HeJe&le meeiej kee cebLeve kej jns neW~
s
ht
oes0 Yegpe yeue efjHeg oue oefueceefue, osefKe efoJeme kej Deble~
ig
R
ketos pegieue eeeme efyeveg, DeeS penB YeieJeble~~45~~
ll
.A
Yee0 Fme ekeej DeHeves YegpeeDeeW kes yeue mes Me$eg jeJeCe keer mesvee kees ceejcemeuekej efove kee Devle DeLee&led
mevOeekeeue osKekej oesveeW Jeevej Debieo peer Deewj nvegceeve peer efyevee eeeme kes ketos Deewj peneB YeieJeeved eerjece peer
s
efJejepe jns Les, JeneB Dee iees~ ya
N
eYeg Heo keceue Meer<e eflevn veeS~ osefKe megYe jIegHeefle ceve YeeS~~
va
jece ke=Hee keefj pegieue efvenejs~ YeS efyeieleece Hejce megKeejs~~

Se
Yee0 Gve oesveeW Debieo SJebb nvegceeve peer ves eYeg kes eerejCekeceueeW ceW cemleke veJeeee, megvoj eese kes he ceW
th
ee
osKekej Jes oesveeW eer Debieo-nvegceeve peer, jIegkegue kes mJeeceer eerjece kes ceve kees Yeer Yeees~ ke=Hee kejkes YeieJeeved eerjece
P
ves oesveeW Jeerj JeevejeW kees efveneje~ Debieonvegceeve peer legjvle ner ece mes jefnle Deewj yengle megKeer nes iees~
si
ieS peeefve Debieo nvegceevee~ efHejs Yeeueg ceke& Ye veevee~~

ul
iT
peelegOeeve eoes<e yeue HeeF&~ OeeS keefj oMeMeerMe oesneF&~~

r
Sh
Yee0 eerDebieonvegceeve peer kees ueews ngS peevekej, veevee ekeej kes Yeeueg Deewj yevoj eg mes ueews~ GOej je#emeieCe
mevOee kee yeue Heekej ome efmejeWJeeues jeJeCe keer ogneF& kejkes JeevejeW Hej oew[ He[s~
11
efveefMeej Deveer osefKe keefHe efHejs~ penB lenB kekeeF Ye efYejs~~

20
ew oue eyeue Heeeefj Heeejer~ uejle megYe veefnb ceeveefnb nejer~~

ht
yeerj leceerej meye Deefle keejs~ veevee yejve yeueercegKe Yeejs~~

ig
yr
meyeue pegieue oue meceyeue peesOee~ keewlegke kejle uejle keefj eesOee~~
op
eeefye Mejo Heeeso Ievesjs~ uejle cevengB ceele kes esjs~~

C
Yee0 Deeleer ngF& je#emeer mesvee osKekej Jeevej ueews Deewj oeBleeW kees kekeeles ngS peneBleneB Skeotmejs mes efYe[ iees~
oesveeW oue DeLee&led eerjeceoue Deewj jeJeCeoue yengle eke= yeueJeeues nQ~ megvoj Ye ueuekeejueuekeej kej ue[ jns nQ,
nej veneR ceeve jns nQ~ meYeer je#eme Delevle keeues Deewj Jeerj nQ, veevee JeCeeW&Jeeues Jeevej Yeer yengle efJeMeeue nQ~ oesveeW
mesveeeW meyeue DeLee&led yeue mes egkele nQ Deewj Gvekes meceeve yeue Jeeues eese keewlegke kej jns nQ Deewj eesOe kejkes ue[
jns nQ, ceevees Je<ee&keeue Deewj Mejodkeeue kes yeeoue Jeeeg mes esefjle neskej DeLee&led Jeeeg kes PekeesjeW mes keje kej ue[
jns nQ~
DeefveHe DekebHeve De Deeflekeeee~ efyeeuele mesve keervn efleve ceeee~~
YeeG efveefceef<e cenB Deefle DeBefOeeeje~ ye=ef nesF efOejesHeue eje~~
oes0 osefKe efveefye[ lece omengB efoefMe, keefHeoue YeeG KeYeej~
.
Skeefnb Ske ve osKeneR, penB lenB kejefnb Hegkeej~~46~~
d
ve
Yee0 DeHeveer mesvee kees efJeeefuele nesleer ngF& DeLee&led Yeeieleer ngF& osKekej pees, DekecHeve Deewj Deeflekeee veece kes jeJeCe
er
es
kes mesveeHeefle Les, GvneWves ceeee kej oer~ efove ceW ner DevOesje nes ieee Deewj jkele, HelLej Deewj jeKe keer Je<ee& nesves ueieer~
R
omeeW efoMeeDeeW ceW Ievee DevOekeej osKekej, Jeevejoue ceW Keueyeueer cee ieF&~ Skeotmejs kees veneR osKeles nQ Deewj peneB
s
leneB Hegkeej kejles nQ DeLee&led mewefvekeeW kee veece ueskej efeuueeles nQb~
ht
ig
mekeue cejce jIegveeeke peevee~ efueS yeesefue Debieo nvegceevee~~
R
meceeeej meye keefn mecegPeeS~ megvele keesefHe keefHekegbpej OeeS~~
ll
.A
Yee0 jIegveeLe peer ves mecHetCe& cece& peeve efueee Deewj efHej Debieo peer Deewj nvegceeve peer kees yeguee efueee~ eYeg ves
s
DekecHeve Deewj Deeflekeee keer ceeee kee mecHetCe& meceeeej kenkej mecePeeee, en megveles ner oesveeW Jeevejes oew[ He[s~
N
ya
Hegefve ke=Heeueg nBefme eeHe e{eJee~ HeeJeke meeeke meHeefo eueeJee~~
va
YeeG ekeeMe kelengB lece veeneR~ ieeve Goe efpeefce mebMee peeneR~~
Se
Yee0 efHej ke=Heeueg eerjece ves nBmekej Oeveg<e e{eee Deewj MeerIe ner Deeivese yeeCe eueeee DeLee&led Deeiveseem$e kee
th
eeesie kej efoee~ Hetjer mesvee ceW ekeeMe Hewue ieee~ keneR Yeer DevOekeej veneR jne, pewmes %eeve kes Goe nesles ner meYeer
ee
mebMee eues peeles nQ~

P
si
Yeeueg yeueercegKe HeeF ekeemee~ OeeS nj<e efyeiele ece $eemee~~

ul
nvetceeve Debieo jve ieepes~ neBke megvele jpeveerej Yeepes~~

iT
Yeeiele Ye Hekeefnb Oeefj Oejveer~ kejefnb Yeeueg keefHe Degle kejveer~~

r
Sh
ieefn Heo [ejefnb meeiej ceeneR~ cekej Gjie Pe<e Oeefj Oeefj KeeneR~~
11
Yee0 Yeeueg Deewj Jeevej eYeg kes DeefiveyeeCe mes ekeeMe eeHle kejkes ece Deewj Yee mes jefnle neskej emeVeleehetJe&ke
20
oew[s~ nvegceeve peer Deewj Debieo peer egYetefce ceW iejpes~ Gvekeer neBke megvekej je#eme Yeeies~ Jeerj Jeevej Yeeieles ngS je#emeeW
ht
kees Heke[kej He=LJeer Hej Heke osles nQ Deewj YeeuegJeevej yengle ner DeeMee&peveke kejleye kejles nQ~ je#emeeW kes Hewj
ig
Heke[ Gvnbs meeiej ceW Hesbke osles nQ, efpevnW heke[-Heke[kej meeiej kes Ieef[eeue, ceiejce, meHe& Deewj ceefueeeB Kee
yr
op
peeleer nQ~
C
efJeMes<e ieesmJeeceer peer ves eerjeceeefjleceeveme ceW JeevejeW kes efueS yengMe: yeueercegKe Meyo kee eeesie efkeee nw Fmekee
DeLe& neslee nwyeueerefve cegKeeefve es<eeb les yeueercegKee: DeLee&led efpevekes cegKe yeueer nesles nQ, Gve JeevejeW kees yeueercegKe
kenles nQ~ yengJeerefn meceeme nesves Hej yeefueved Meyo ceW vekeej kee ueesHe nesves mes yeueercegKe Meyo yevelee nw, efHej
Mejeoervee_e, (Hee0 De0, 6.3.120) met$e mes uekeejesej Fkeej kees oerIe& nes peeves mes yeueercegKe efve<Hevve nes peelee
nw~
egkeeC[ 759
oes0 keg ceejs keg Ieeeue, keg ie{ e{s HejeF~

iepe&efnb Yeeueg yeueercegKe, efjHeg oue yeue efyeeueeF~~47~~
Yee0 keg je#emeeW kees ceeje Deewj keg kees Ieeeue kej efoee leLee keg je#eme Yeeiekej efkeues ceW Iegme iees~ Me$eg kes
oue Deewj yeue kees efJeeefuele kejkes Yeeueg Deewj Jeevej iejpeves ueies~
efveMee peeefve keefHe eeefjG Deveer~ DeeF& peneB keesmeuee Oeveer~~
.
jece ke=Hee keefj efeleJee meyener~ YeS efyeieleece yeevej leyener~~
d
ve
Yee0 jeef$e peevekej JeevejeW keer eej mesveeeW peneB DeeesOeeHeefle eerjece Les JeneB DeeF&~ YeieJeeved eerjece ves meyekees ke=Hee
er
kejkes osKee Deewj Gmeer mecee meYeer Jeevej ece mes jefnle nes iees~
es
R
GneB oMeeveve meefeJe nBkeejs~ meye meve kensefme megYe pes ceejs~~
s
DeeOee keke keefHeve mebIeeje~ kenng yesefie kee keefje efyeeeje~~
ht
ig
Yee0 JeneB jeJeCe ves cebef$eeeW kees yegueeee Deewj pees Jeerj je#eme eLece efove eg ceW ceejs iees, Gvekee meceeeej meyemes
R
kene, ns cebef$eeeW! JeevejeW ves DeeOeer mesvee kee mebnej kej efoee, legce ueesie MeerIe yeleeDees Deye keee efJeeej efkeee peees~
ll
.A
ceeueJeble Deefle pej" efveMeeej~ jeJeve ceeleg efHelee ceb$eer yej~~
s
yeesuee yeeve veerefle Deefle HeeJeve~ megveng leele keg ceesj efmeKeeJeve~~
ya
N
Yee0 ceeueJeeve veece kee Ske Delevle yet{e je#eme Lee, pees jeJeCe keer ceelee kee efHelee Deewj es ceb$eer Yeer Lee
va
DeLeJee, Delevle Je= je#emees jeJeCe keer ceeB kee efHelee DeLee&led jeJeCe kee veevee ceeueJeeve Delevle HeefJe$e veereflecee
Se
Jeeve yeesuee, ns Jelme jeJeCe! keg cesjer Yeer meerKe megvees~

th
peye les legce meerlee nefj Deeveer~ Demeiegve nesefn ve peeefnb yeKeeveer~~
ee
yeso Hegjeve peemeg peme ieeees~ jece efyecegKe megKe keeng ve Heeees~~
P
Yee0 peye mes legce YeieJeleer eermeerlee kees nj kej ues Deees nes, leye mes Fleves DeHeMekegve nes jns nQ, pees kens veneR pee
si
ul
mekeles~ JesoeW Deewj HegjeCeeW ves efpeve eYeg eerjece kee eMe ieeee nw, Gve eYeg eerjece mes efJecegKe neskej efkemeer ves megKe veneR
iT
Heeee~
r
Sh
oes0 efnjCee#e Yeelee meefnle, ceOeg kewYe yeueJeeve~

11
pesefnb ceejs meesF DeJelejsG, ke=HeeefmebOeg YeieJeeve~~48(ke)~~

20
keeueHe Keue yeve onve, iegveeieej IeveyeesOe~

ht
pesefnb mesJeefnb efMeJe keceue YeJe, leemees keJeve efyejesOe~~48(Ke)~~

ig
Yee0 efpeve eYeg meekesleeOeerMe YeieJeeved eerjece ves Jejen Deewj ve=efmebn DeJeleej ueskej Yeelee efn jCekeefMeHeg kes meefnle
yr
op
efnjCee#e kees leLee efJe<Ceg DeJeleej ueskej yeueJeeve ceOegkewYe kees ceeje, Jes ner ke=Hee kes meeiej YeieJeeved eerjece
C
eerDeJeOe ceW DeJeleerCe& ngS nQb~ Jes je#eme Jeve kees Yemce kejves kes efueS keeueeefive mJeHe nw~ meYeer esiegCeeW kes YeJeve
leLee efJe%eeve Deewj %eeve kes IeveerYetle efJeien nQ DeLeJee, Gvekee %eeve yengle ner meIeve nw DeLeJee, Jes %eeve kes yeeoue nQ~
efpeve YeieJeeved eerjece kees efMeJe peer Deewj keceue mes GlHevve ngS yeee peer DeHeveer mesJee kee efJe<ee yeveeles nQ DeLee&led
efpevekeer mesJee kejles nQ, Gvemes keewvemee efJejesOe? DeLee&led legcnejs Jejoeveoelee efMeJe peer Deewj yeee peer Yeer efpevekeer mesJee
kejles nQ, Gvemes legce keewvemee efJejesOe kej jns nes?
Heefjnefj yewj osng yewosner~ Yepeng ke=HeeefveefOe Hejce mevesner~~
leekes yeeve yeeve mece ueeies~ keefjee cegn keefj peeefn DeYeeies~~
yet{ YeSefme ve le cejlesGB leesner~ Deye peefve yeove osKeeJeefme ceesner~~
lesefnb DeHeves ceve Deme Devegceevee~ yeOees enle Sefn ke=HeeefveOeevee~~
Yee0 Jewj es[kej efJeosnveefvoveer eermeerlee kees eYeg eerjece kes neLe ceW meewbHe oes Deewj Hejcemvesner DeLee&led Hetpe esce kes
Deeee, ke=Heemeeiej YeieJeeved eerjece kee Yepeve kejes~ ceeueJeeve kes Jeeve jeJeCe kees yeeCe kes meceeve ueies Deewj Gmeves
d .
ve
kene, Dejs Yeeienerve! DeHevee cegKe keeuee kejkes euee pee~ Deye let yet{e nes ieee veneR lees legPes ceej [euelee, Deye cegPes
er
cegKe cele efoKeueevee~ Gme ceeueJeeve ves DeHeves oe ceW efJeeej efkeee efke Deye Fme jeJeCe kees ke=Hee kes efveOeeve eerjece
es
peer ceej [euevee eenles nQ~
R
mees Gef" ieeG kenle ogyee&oe~ leye mekeesHe yeesuesG Ieveveeoe~~
s
ht
keewlegke eele osefKeeng ceesje~ keefjnGB yengle kenewb kee Leesje~~
ig
R
Yee0 Jen ceeueJeeve ogyee&o DeLee&led DeHeMeyo kenlee ngDee jeJeCe kes Heeme mes G"kej euee ieee~ leye cesIeveeo
ll
eesOeHetJe&ke yeesuee, keue eele:keeue cesje keewlegke osKe ueerefpeesiee~ ceQ keBiee yengle Lees[e keee kentB?
.A
megefve megle yeeve Yejesmee DeeJee~ eerefle mecesle Debke yew"eJee~~
s
ya
kejle efyeeej YeeG efYevegmeeje~ ueeies keefHe Hegefve entB ogDeeje~~
N
Yee0 Heg$e cesIeveeo kee Jeeve megvekej jeJeCe kes ceve cebs cesIeveeo Hej efJeMJeeme nes Deeee~ Gmeves emevvelee kes meeLe
va
cesIeveeo kees DeHeves ieeso ceW yew"e efueee~ efJeeej kejleskejles eele:keeue nes ieee~ efHej yevoj eejeW ejeW Hej Dee ueies
Se
DeLee&led eg kes efueS GHeefmLele nes iees~

th
ee
keesefHe keefHeve ogIe& ie{ Iesje~ veiej keesueenue YeeG Ievesje~~

P
efyeefyeOeeegOe Oej efveefMeej OeeS~ ie{ les Heye&le efMeKej {neS~~

si
Yee0 JeevejeW ves eg neskej ve tves Jeeues DeYese efkeues kees Iesj efueee~ uebkee veiej ceW yengle keesueenue ngDee~ Deveske
ul
iT
Dem$eMem$e ueskej je#eme oew[s Deewj GvneWves efkeues mes HeJe&leefMeKejeW kees efiejeee DeLee&led Hesbkee~
r
b0 {ens cenerOej efMeKej keesefve efyeefyeOe efyeefOe ieesuee eues~

Sh
Ienjele efpeefce HeefyeHeele iepe&le peveg euee kes yeeoues~~

11
ceke& efyeke Ye pegle kele ve uele leve pepe&j YeS~

20
ieefn Mewue lesefn ie{ Hej eueeJeefnb penB mees lenB efveefMeej nS~~
ht
Yee0 je#emeeW ves kejes[eW HeJe&leeW kes efMeKejeW kees {neee DeLee&led efiejeee Deewj Deveske ekeej mes leesHeeW eje yejmeees ngS
ig
yr
ieesues eueles ngS Fme ekeej Ienje jns Les ceevees JepeHeele nes Deewj je#eme euee kes yeeoueeW kes meceeve iejpe jns Les~
op
Yeebkej Jeevej Jeerj Fkes nesles je#emeeW kes Dem$eMem$eeW mes keles efHej Yeer efveye&ue veneR nes jns Les, peyeefke Gvekes Mejerj
C
je#emeeW kes Mejerj mes pepe&j DeLee&led #eleefJe#ele nes egkes Les~ Jes HeJe&le ueskej Gmeer efkeues Hej Hesbke osles Les, efpememes peneB
kes leneB je#eme ceejs iees~

oes0 cesIeveeo megefve meJeve Deme, ie{ Hegefve Wkee DeeF~
Gleefj yeerjJej ogie& les, mevcegKe euees yepeeF~~49~~
egkeeC[ 761
Yee0 cesIeveeo ves Ssmee DeHeves keeveeW mes megvee efke, JeevejeW ves efHej efkeues kees Iesj efueee, leye esJeerj efkeues mes Glejkej
veieejs yepeekej meeceves mes eg kejves kes efueS eue He[s~
kenB keesmeueeOeerMe ew Yeelee~ OevJeer mekeue ueeske efyeKeelee~~
kenB veue veerue efefyeo megieerJee~ Debieo nvetceble yeue meerbJee~~
keneB efyeYeer<eve Yeeleeesner~ Deepeg meyeefnb nef" ceejGB Deesner~~
.
Yee0 cesIeveeo ves ueuekeej kej kene, mecHetCe& mebmeej ceW efJeKeele OevegOe&j DeeesOeeefOeHeefle oesveeW Yeelee jeceue#ceCe
d
ve
keneB nQ? veueveerue, efefyeo, megieerJe, Debieo Deewj yeue keer meercee nvegceeve keneB nQ? Yeele=esner efJeYeer<eCe keneB nw? Deepe
er
meYeer kees jeske kej DeLee&led meYeer kes osKelesosKeles Gme efJeYeer<eCe kees ceQ ceej [euetBiee~
es
Deme keefn keef"ve yeeve mebOeeves~ DeefleMee eesOe eJeve ueefie leeves~~
R
Mej mecetn mees e[w ueeiee~ peveg meHe OeeJeefnb yeng veeiee~~
s
ht
ig
Yee0 Ssmee ken kej cesIeveeo ves keef"ve yeeCe kee mevOeeve efkeee Deewj Delevle eesOe kes keejCe Oeveg<e kees keeve leke
R
Keerbee~ Jen yeeCeeW kes mecetneW kees es[ves ueiee, ceevees HebKeeW mes egkele yengle mes meHe& oew[ jns neW~
ll
.A
penB lenB Hejle osefKeeefnb yeevej~ mevcegKe nesF ve mekes lesefn DeJemej~~
s
Yeeies Yee yeekegue keefHe efje~ efyemejer meyeefnb peg keer Fe~~
ya
mees keefHe Yeeueg ve jve cenB osKee~ keervnsefme pesefn ve eeve DeJeMes<ee~~
N
va
Yee0 peneBleneB Jeevej He=LJeer Hej efiejles ngS efoKeles Les~ Gme mecee keesF& Yeer cesIeveeo kes meeceves veneR nes mekelee Lee~
Se
Yee mes Jeekegue meYeer yevoj Deewj Yeeueg Yeeies, meyekees egg keer Fe Yetue ieF&~ ceeveme kes eejeW Jekelee ken jns nQ
efke, eg ceW Jen Jeevej ee Yeeueg veneR osKee ieee, efpemes cesIeveeo ves eeCecee$e ceW DeJeMes<e ve kej efoee nes DeLee&led
th
ee
eleske Jeevej Yeeueg kes kesJeue eeCe yee iees Les~

P
oes0 ceejsefme oMe oMe efyeefMeKe Gj, Hejs Yetefce keefHe yeerj~
si
efmebnveeo iepe&le YeesG, cesIeveeo jve Oeerj~~50~~

ul
iT
Yee0 meYeer JeevejeW kes oe ceW cesIeveeo ves omeome yeeCe ceejs, Jeerj Jeevej cetef&le neskej He=LJeer Hej efiej He[s Deewj
r
eg ceW efmLej jnvesJeeuee cesIeveeo efmebnveeo kejkes iejpee~

Sh
osefKe HeJevemegle keke efyeneuee~ eesOeJeble peveg OeeeG keeuee~~

11
cene cenerOej leceefke GHeeje~ Deefle efjefme cesIeveeo Hej [eje~~

20
DeeJele osefKe ieeG veYe meesF&~ jLe meejLeer legjie meye KeesF&~~
ht
Yee0 HeJeveHeg$e nvegceeve peer DeHeveer mesvee kees efJekeue osKekej, eg ngS keeue kes meceeve oew[s~ GvneWves eesOe kejkes
ig
yr
Ske efJeMeeue HeJe&le kees GKee[e Deewj Delevle jes<e kes meeLe cesIeveeo Hej Hesbke efoee~ HeJe&le kees DeHeveer Deesj Deeles osKe
op
cesIeveeo DeekeeMe ceW euee ieee, HeJe&le kes enej mes Gmekee jLe, meejLeer Deewj meYeer Iees[s ve nes iees DeLeJee, HeJe&le kees
C
osKekej mJeeb ner HeJe&le kes enej mes cesIeveeo DeHeves jLe, meejLeer Deewj meYeer Iees[eW kees Keeskej DeLee&led ve kejekej
DeekeeMe ceW euee ieee~

yeej yeej Heeej nvegceevee~ efveke ve DeeJe cejce mees peevee~~
jece meceerHe ieeG Ieveveeoe~ veevee YeeBefle kejsefme ogyee&oe~~
Yee0 nvegceeve peer ves Gmes yeejyeej eg kes efueS ueuekeeje~ Jen nvegceeve peer kes meceerHe veneR Dee jne nw, keeeWefke Jen
Gvekee cece& peevelee nw~ cesIeveeo YeieJeeved eerjece peer kes meceerHe ieee Deewj veevee ekeej kes DeHeMeyo kenves ueiee~
Dem$e Mem$e DeeegOe meye [ejs~ keewlegkener eYeg keeef efveJeejs~~
osefKe eleeHe cet{ efKeefmeeevee~ kejw ueeie ceeee efyeefOe veevee~~
efpeefce keesG kejw ie[ meve Kesuee~ [jHeeJew ieefn mJeuHe meHesuee~~
Yee0 cesIeveeo ves YeieJeeved eerjece Hej Dem$e DeLee&ledd otj mes Hesbkes peeves Jeeues yeeCe Deeefo Deewj Mem$e DeLee&led efveke mes
d .
ve
HeWkes peeves Jeeues ef$eMetue Deeefo SJeb DeeegOe DeLee&led efoJeem$e, yeeem$e, Deeiveseem$e, JeeCeem$e Deeefo eerj ece Hej Hesbkes
er
Deewj eYeg eerjece ves KesueKesue ceW keekej GvnW meceeHle kej efoee~ eerjece kee eleeHe osKekej ceesniemle cesIeveeo
es
yengle efe{e Deewj Jen veevee ekeej keer ceeee kejves ueiee, pewmes keesF& meeOeejCe Jeefkele ie[ kes meeLe Kesue kej jne nes
R
Deewj Jen ess mes meeBHe kes yees kees ueskej Gmes [jees~
s
ht
oes0 peemeg eyeue ceeee efyeyeMe, efMeJe efyejbefe ye[ es~
ig
leeefn osKeeJeF jpeefveej, efvepe ceeee ceefle Kees~~51~~
R
ll
Yee0 efpevekeer eyeue ceeee kes JeMe ceW nesves mes efMeJe peer, yeee peer yengle ess nQ, GvneR eYeg eerjece kees Delevle
.A
Keeser yegefJeeuee je#eme cesIeveeo DeHeveer ceeee efoKee jne nw~
s
ya
veYe eef{ yej<e efyeHegue Debieeje~ ceefn les eie nesefnb peueOeeje~~
N
veevee YeeBefle efHeMeee efHeMeeeer~ cee keeg Oegefve yeesueefnb veeeer~~
va
Yee0 cesIeveeo DeekeeMe ceW yengle THej peekej yengle mes DebieejeW keer Je<ee& kejves ueiee~ He=LJeer mes peue keer OeejeeW eke
Se
nesves ueieer DeLee&led Jeevej oesveeW Deesj mes ceej Pesueves ueies~ THej mes peueles Deewj veeres mes [tyeles, veevee ekeej kes efHeMeee
th
Deewj efHeMeeefeefveeeB veeeveeekej ceejeskeees Fme ekeej keer Oegefve yeesue jner nQ~
ee
keervnsefme Je=ef efOej kee ne[e~ yej<eF keyengB GHeue yeng e[e~~
P
yejef<e Oetefj keervnsefme DeBefOeeeje~ metPe ve DeeHeve neLe Hemeeje~~

si
ul
Yee0 cesIeveeo ves keYeer lees jkele keer Je=ef keer, keYeer yeeueeW Deewj nefeeW keer Je<ee& kejlee Deewj keYeer yengle mes HelLej
iT
Hesbkes~ Gmeves Oetue keer Je<ee& kejkes DevOesje kej efoee~ efkemeer kees DeHevee Hewueeee ngDee neLe Yeer veneR metPe jne Lee~
r
Sh
keefHe Dekegueeves ceeee osKes~ meye kej cejve yevee Sefn uesKes~~
11
keewlegke osefKe jece cegmegkeeves~ YeS meYeerle mekeue keefHe peeves~~

20
Yee0 cesIeveeo keer ceeee osKekej Jeevej Dekeguee iees~ Jes meeseves ueies efke, Fme ekeej mes lees meYeer kee cejCe GHeefmLele
ht
nesiee~ cesIeveeo kee en keewlegke osKekej YeieJeeved eerjece cegmkejees Deewj meYeer JeevejeW kees YeeYeerle ngDee peevee~
ig
Ske yeeve keeer meye ceeee~ efpeefce efovekej nj efleefcej efvekeeee~~

yr
op
ke=Heeo=ef keefHe Yeeueg efyeueeskes~ YeS eyeue jve jnefnb ve jeskes~~

C
Yee0 YeieJeeved eerjece ves DeHeves Ske ner yeeCe mes meYeer ceeee kee oer, pewmes mete&veejeeCe DeHeves Ske ner efkejCe mes
DevOekeejeW kes mecetn kee njCe kej uesles nQ~ eYeg eerjece ves DeHeveer ke=Heeo=ef mes JeevejYeeuegDeeW kees efveneje~ Jes eyeue
nes iees Deewj Deye lees eg ceW jeskeves mes Yeer veneR keles Les~
oes0 Deeemeg ceeBefie jece Heefnb, Debieoeefo keefHe meeLe~
ueefceve eues eg nesF, yeeve Mejemeve neLe~~52~~
egkeeC[ 763
Yee0 YeieJeeved eerjece mes Dee%ee ceeBiekej, neLe ceW Oeveg<eyeeCe ueskej Debieoeefo JeevejeW kes meeLe ue#ceCe peer eg
neskej cesIeveeo mes eg kejves kes efueS eue He[s~
lepe veeve Gj yeeng efyeMeeuee~ efnceefieefj efveYe leve keg Ske ueeuee~~
GneB oMeeveve megYe He"eS~ veevee Dem$e Mem$e ieefn OeeS~~
Yee0 ue#ceCe peer kes ves$e ueeue keceue kes meceeve DeCe Les~ Gvekee oe Deewj oesveeW YegpeeeW efJeMeeue LeeR~ Gvekee
.
Mejerj efnceeeue HeJe&le kes meceeve kegske ueeefuecee efueS ngS Lee~ GOej jeJeCe ves es eese Yespes, Jes meye veevee Dem$e
d
ve
Mem$e ueskej oew[s~
er
YetOej veKe efyeHeeegOe Oeejer~ OeeS keefHe pee jece Hegkeejer~~
es
efYejs mekeue peesjefnb mevepeesjer~ Fle Gle pee Fe veefnb Leesjer~~
R
s
Yee0 HeJe&le, veKe Deewj efJeHe DeLee&led Je=#eHe Dem$e ueskej eerjece keer pee nes Fme ekeej Hegkeej ueieeles ngS
ht
ig
Jeevej oew[s~ meYeer ueesie DeHeveerDeHeveer pees[er-peesef[eeW mes efYe[ iees~ FOejGOej (jeceoue Deewj jeJeCeoue) ceW
R
efJepee keer Fe Lees[er ve Leer DeLee&led oesveeW ner Deesj kes Jeerj hejepee veneR een jns Les~
ll
.A
cegef"keve ueeleve oeleve keeefnb~ keefHe peeMeerue ceeefj Hegefve [eefnb~~
s
cee cee Oe Oe Oe cee~ Meer<e leesefj ieefn Yegpee GHee~~
ya
Deme jJe Hetefj jnsG veJe Keb[e~ OeeJeefnb penB lenB b[ eeb[e~~
N
osKeefnb keewlegke veYe megj ye=boe~ keyengBke efyemecee keyengB Deveboe~~
va
Se
Yee0 efJepeeMeerue Jeevej cegkekeeW Deewj ueeleeW mes ceejles nQ, oeBleeW mes keeles nQ Deewj efHej je#emeeW kees ceejkej [eBles Yeer
nQ~ ceejesceejes! Heke[es-heke[es! heke[es! ceejes! efmej lees[kej Yegpee Heke[kej GKee[ uees ener Meyo veJeeW KeC[eW
th
ee
ceW Yej ieee~ peneBleneB Yeebkej Oe[ oew[ jns Les~ en eg kee keewlegke DeekeeMe ceW osJeleeieCe osKe jns Les, GvnW keYeer
P
DeeMee& neslee Lee Deewj keYeer Deevevo neslee Lee~

si
oes0 pecees iee[ Yeefj Yeefj efOej, THej Oetefj G[eF~

ul
iT
peveg DeBieej jeefMeve Hej, ce=leke Oetce jees eF~~53~~

r
Yee0 ie]eW ceW YejYejkej jkele pece iees nQ Deewj THej mes Oetue G[ jner nw, ceevees DebieejeW keer jeefMeeeW Hej ce=lekeeW kee
Sh
Oetce e jne nes~

11
efJeMes<e pees HetJe& kes keg erkeekeejeW ves ce=leke Oetce Meyo kee jeKe DeLe& efkeee nw Jen meJe&Lee Devegefele nw~
20
Ieeeue yeerj efyejepeefnb kewmes~ kegmegefcele efkebMegke kes le pewmes~~

ht
ueefceve cesIeveeo ew peesOee~ efYejefnb HejmeHej keefj Deefle eesOee~~

ig
yr
Yee0 Ieeeue ngS Jeerj Ketve mes ueLeHeLe efkeme ekeej MeesefYele nes jns nQ, pewmes Hetues ngS smet kes Je=#e neW~ ue#ceCe peer
op
Deewj cesIeveeo es oesveebs eese Delevle eesOe kejkes HejmHej efYe[ iees~
C
Skeefnb Ske mekeF veefnb peerleer~ efveefMeej ue yeue kejF Deveerleer~~
eesOeJeble leye YeeG Deveblee~ YebpesG jLe meejLeer legjblee~~

veeveeegOe enej kej Mes<ee~ je#eme YeeG eeve DeJeMes<ee~~
Yee0 Skeotmejs kees veneR peerle meke jns nQ, Hejvleg je#eme cesIeveeo ue, yeue Deewj Deveerefle kej jne nw, leye Devevle
DeLee&led Devle mes jefnle Mes<eveejeeCe kes DeJeleejer ue#ceCe peer eesOe mes egkele nes iees Deewj GvneWves legjvle cesIeveeo kes jLe
Deewj meejLeer kees ve kej efoee~ Mes<e DeLee&led DeKeC[ YeieJeeved kes Heefjkej Mes<eveejeeCe kes Yeer keejCe ue#ceCe peer ves
veevee Mem$eeW kee enej efkeee, efpememes je#eme cesIeveeo eeCeeJeMes<e nes ieee DeLee&led meye keg meceeHle nes ieee kesJeue
eeCe ner yees jns~
jeJeve megle efvepe ceve Devegceevee~ mebke YeeG nefjefnb cece eevee~~
yeerjIeeefleveer eef[efme meeBieer~ lespe Hegbpe ueefceve Gj ueeieer~~
cegje YeF& Meefe kes ueeies~ leye eefue ieeG efveke Yee leeies~~
d .
ve
Yee0jeJeCe Heg$e cesIeveeo ves DeHeves ceve ceW Devegceeve efkeee, Dejs Deye lees mebke nes ieee, ue#ceCe Deye lees cesjs eeCe ues
er
ueWies~ leye cesIeveeo ves JeerjIeeefleveer Meefkele es[er, Jen mecHetCe& lespeeW keer Heg_pemJeHe Meefkele peekej ue#ceCe peer kes oe
es
ceW ueie ieF&~ Meefkele kes ueieves mes ue#ceCe peer kees cete& nes ieF&, efHej cesIeveeo Yee es[kej Gvekes efveke euee ieee~
R
s
oes0 cesIeveeo mece keesef Mele, peesOee jns G"eF~
ht
peieoeOeej Deveble efkeefce, G"wb eues efKeefmeDeeF~~54~~
ig
R
Yee0 cesIeveeo kes meceeve DejyeeW eese ue#ceCe peer kees G"e jns Les, Hejvleg peieled kes DeeOeej Devevle ue#ceCe peer kewmes
ll
.A
G" mekeles Les ? cesIeveeo kes meefnle meYeer eese efe{kej DeLee&led DemeHeuelee mes eg neskej uebkee kees eues ieS~
s
ya
megveg efieefjpee eesOeeveue peemet~ peejF YegJeve eeefjome Deemet~~
N
meke mebieece peerefle kees leener~ mesJeefnb megj vej Deie peie peener~~
va
en keewletnue peeveF meesF&~ pee Hej ke=Hee jece kew nesF&~~

Se
Yee0 ns HeeJe&leer! megefvees, efpeve ue#ceCe peer kee eesOeeefive eueekeeue ceW eewoneW YegJeveeW kees MeerIe ner peuee [euelee nw
th
Deewj efpevekeer osJelee, ceveg<e, pe[-esleve meYeer mesJee kejles nQ, Gve ue#ceCe peer kees eg ceW keewve peerle mekelee nw,
ee
Hejvleg en keewletnue Jener peevelee nw, efpeme Hej YeieJeeved eerjece keer ke=Hee nesleer nw~
P
si
efJeMes<e : leelhee& en nw efke YeieJeeved eerjece kes oeeefuebieve kee megKe eehle kejves kes efueS eer ue#ceCe mJese mes
ul
cesIeveeo keer JeerjIeeefleveer Meefe mJeerkeej kej efueS Les~ jeJeCe eje Ieeeue efkeS ngS peeeg kees eYeg eerjece ves ieeso ceW
iT
G"e efueee LeejeIeJe ieerOe ieeso kej efuevnes (leg0ieer0 DejCekeeC[ 11) keoeefeled ener Me osKekej eer
r
Sh
ue#ceCe kes ceve ceW en DeJeOeejCee yeveer efke eYeg Ieeeue kees ner Dehevee meeegpe eoeve kejles nQ~ FmeerefueS en
11
keewletnue kej efoee~ mJese mes cesIeveeo keer JeerjIeeefleveer Meefe mes Ieeeue neskej eYeg kes oe mes ueieves kee DeJemej
20
eehle kej efueee-jece G"eF Devegpe Gj ueeeG ceeveme (6.61.2)~

ht
mebOee YeF efHeefj ew yeeefnveer~ ueies meBYeejve efvepe efvepe Deveer~~

ig
yr
yeeHeke yee Deefpele YegJevesMJej~ ueefceve keneB yetPe keveekej~~

op
leye ueefie uew DeeeG nvegceevee~ Devegpe osefKe eYeg Deefle ogKe ceevee~~
C
Yee0 mevOee ngF& oesveeW DeLee&led JeevejeW Deewj je#emeeW keer Jeeefnveer eeveer mesvee efHejer~ meye ueesie DeHeveerDeHeveer gkeef[eeB
mecYeeueves ueies~ FOej meJe&JeeHeke, Hejyee Hejceelcee, Depese, meejs mebmeej kes F&MJej, keCee keer Keeefve, eerj ece ves
Hete, ue#ceCe keneB nQ? leye leke GvnW nvegceeve peer ues Deees~ JeerjIeeefleveer Meefkele mes cetef&le ess Yewee ue#ceCe peer
kees osKekej eYeg eerjece ves Delevle og:Ke ceevee~
egkeeC[ 765
peeceJeble ken yewo meg<esvee~ uebkee jn keesG He"Fe uesvee~~

Oeefj ueIeg He ieeG nvegceblee~ DeevesG YeJeve mecesle legjblee~~
Yee0 peecyeJeeve peer ves kene, meg<esCe veeceke Jewe uebkee ceW jnlee nw, GvnW efueJee ueeves kes efueS efkemeer kees Yespee
peees? leye esemee He OeejCe kejkes nvegceeve peer iees Deewj meg<esCe kees legjvle ner Gmekes YeJeve kes meefnle G"e ues
Deees~
d .
oes0 jIegHeefle ejve mejespe efmej, veeeG DeeF meg<esve~
ve
kene veece efieefj Dees<eOeer, peeng HeJevemegle uesve~~55~~
er
es
Yee0 meg<esCe ves Deekej jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeved eerjece kes eerejCekeceueeW ceW efmej veJeeee Deewj HeJe&le leLee
R
Deew<eefOe kee veece yeleeee DeLee&led meg<esCe ves kene efke, efnceeeue HeJe&le kes Heeme efJejepeceeve esCeeeue HeJe&le Hej ce=le
s
ht
mebpeerJeveer veeceke Deew<eefOe kee Je=#e nw, ns HeJeveHeg$e nvegceeve peer! Gmes uesves peeFes~
ig
jeceejve mejefmepe Gj jeKeer~ euesG eYebpeve megle yeue Yee<eer~~
R
GneB otle Ske cejce peveeJee~ jeJeve keeuevesefce ie=n DeeJee~~
ll
.A
Yee0 YeieJeeved eerjece kes eerejCekeceue kees DeHeves oe ceW jKekej, eYeg kes meeceves eYeg kes ner yeue keer eMeb mee
s
ya
kejkes, JeeegHeg$e nvegceeve peer cenejepe eue He[s~ GOej Ske otle ves jeJeCe kees en jnme yelee efoee~ en megvekej
N
jeJeCe keeuevesefce kes Iej Deeee~
va
oMecegKe kene cejce lesefnb megvesT~ Hegefve Hegefve keeuevesefce efmej OegvesT~~
Se
osKele legceefnb veiej pesefnb peeje~ leemeg HebLe kees jeskeve Heeje~~
th
ee
Yee0 jeJeCe kes eje kens ngS cece& keeuevesefce ves megvee Deewj Gmeves yeejyeej DeHevee efmej Heere~ keeuevesefce yeesuee,
P
legcnejs DeLee&led jeJeCe kes osKelesosKeles efpemeves uebkee veiej peuee efoee, Gmekes ceeie& kees keewve jeske mekelee nw?
si
Yeefpe jIegHeefleefnb kejefn efnle DeHevee~ e[g veeLe Deye ye=Lee peueHevee~~
ul
iT
veerue kebpe leveg megboj Meecee~ oe jeKeg ueeseveeefYejecee~~

r
Sh
Yee0 ns veeLe! YeieJeeved eerjece kee Yepeve kejkes Deye DeHevee keueeCe kej oes Deewj JeLe& kee Deveie&ue yeesuevee es[
11
oes~ veerue keceue kes meceeve megvoj Meece MejerjJeeues, ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues eYeg eerjece kees DeHeves oe ceW jKe
20
uees~
ht
Denbkeej cecelee ceo leeiet~ cene ceesn efveefMe meesJele peeiet~~

ig
keeue yeeue kej Ye#eke peesF&~ meHevesngB mecej efke peereflee meesF&~~
yr
op
Yee0 ns jeJeCe! Denbkeej, cecelee Deewj ceo es[ oes Deewj ceneceesnceeer jeef$e ceW meesles ngS Deye peie peeDees~ pees
C
keeueHe meHe& kees Keeves kes efueS ie[ kes meceeve nQ, Gve eerjece kees keee keesF& mJeHve cebs Yeer eg ceW peerle mekelee nw?
oes0 megefve oMekeb" efjmeeve Deefle, lesefnb ceve keervn efyeeej~

jece otle kej cejewb ye, en Keue jle ceue Yeej~~56~~
Yee0 keeuevesefce keer JeeCeer megvekej jeJeCe Delevle eg nes ieee~ keeuevesefce ves ceve ceW efJeeej efkeee efke eerjece otle
nvegceeve peer kes neLeeW mes cej peeTB lees "erke nw, en lees ceue kes Yeej ceW ueiee ngDee og nw~ DeLee&led Fme jeJeCe kes neLe
mes cejvee "erke veneR nw~
Deme keefn euee jesefme ceie ceeee~ mej cebefoj yej yeeie yeveeee~~
ceelemegle osKee MegYe Deeece~ cegefveefnb yetefPe peue efHeeewb peeF ece~~
d .
Yee0 Ssmee kenkej keeuevesefce euee Deewj nvegceeve peer kes ceeie& ceW ner ceeee kee efvecee&Ce efkeee~ Gmeves DeHeveer ceeee kes
ve
yeue mes megvoj leeueeye, ceefvoj Deewj es yeieeree yevee efoee~ JeeegHegg$e nvegceeve peer cenejepe ves megvoj Deeece osKee~
er
ceve ceW efJeeej efkeee efke cegefve mes Hetkej peue Heer uetB, efpememes cesje ece euee peees~
es
R
je#eme keHe yes<e lenB meesne~ ceeeeHeefle otleefnb en ceesne~~
s
peeF HeJevemegle veeeG ceeLee~ ueeie mees kenw jece iegve ieeLee~~
ht
ig
Yee0 JeneB Hej keHe cegefveJesMe OeejCe efkees ngS je#eme keeuevesefce MeesefYele nes jne Lee~ Jen ceeee kes Heefle YeieJeeved
R
eerjece kes otle kees ceesefnle kejvee een jne Lee~ HeJeveHeg$e nvegceeve peer ves peekej keHeer cegefve kees eCeece efkeee Deewj
ll
.A
Jen DeLee&led keHeer cegefve keeuevesefce, eerjece kes iegCeeW keer ieeLeeeW kenves ueiee~
s
ya
nesle cene jve jeJeve jeceefnb~ efpeeflenQ jece ve Mebmee ee ceefnb~~
N
FneB YeS ceQ osKeGB YeeF&~ ieeve o=ef yeue ceesefn DeefOekeeF&~~
va
Yee0 keeuevesecf e ves kene, ns YeeF&! jeJeCe Deewj eerjece kee cenveere eg nes jne nw, Hejvleg eerjece ner peerleWies FmeceW keesF&
Se
mebMee veneR nw~ ns YeeF&! eneR yew"e ngDee ceQ osKe jne ntB, keeeWekf e cesjs Heeme %eeveo=ef yeue keer yengle DeefOekelee nw~
th
ceeBiee peue lesefnb oervn keceb[ue~ ken keefHe veefnb DeIeeGB Leesjs peue~~
ee
mej ceppeve keefj Deelegj DeeJeng~ oer#ee osGB ieeve pesefnb HeeJeng~~
P
si
Yee0 nvegceeve peer ves peue ceeBiee~ cegefve ves keceC[ue os efoee (efpemeceW efJe<e Ieguee ngDee Lee)~ eer yepejbieyeueer ves
ul
iT
kene, ceQ Lees[s peue mes le=Hle veneR nesTBiee~ cegefve ves kene, peeDees leeueeye ceW ceppeve kejkes MeerIe DeeDees oer#ee os otB,
r
efpememes %eeve Hee peeDees~

Sh
oes0 mej Hew"le keefHe Heo iene, cekejer leye Dekegueeve~

11
ceejer mees Oeefj efoye leveg, eueer ieieve eef{ eeve~~57~~

20
Yee0 leeueeye cebs eJesMe kejles ner cekejer (Ieef[eeefueve) ves nvegceeve peer kes ejCe kees Heke[ efueee, leye nvegceeve peer
ht
ig
ves Delevle Dekegueekej Gmes ceej [euee DeLee&led Gmekee cegKe Hee[ efoee, efpememes Jen cej ieeer~ efHej Jen cekeje#eer
yr
DeHmeje efoJe Mejerj OeejCe kejkes efJeceeve Hej e{kej DeekeeMe ceW eueer ieeer~
op
C
keefHe leJe ojme YeFGB efve<HeeHee~ efcee leele cegefveyej kej eeHee~~
cegefve ve nesF& en efveefMeej Ieesje~ ceeveng mele yeeve keefhe ceesje~~

Yee0 cekeje#eer DeHmeje yeesueer, ns Jeevejes nvegceeve peer! DeeHekes oMe&ve mes ceQ efve<HeeHe nes ieeer~ ns leele! es cegefve
kee MeeHe meceeHle nes ieee~ en cegefve veneR nw en lees Ieesj je#eme keeuevesefce nw, ns Jeevejes nvegceeve peer! DeeHe cesjs
Jeeve mele ceeefvees~
egkeeC[ 767
Deme keefn ieF& DeHmeje peyeneR~ efveefMeej efveke ieeG keefHe leyeneR~~
ken keefHe cegefve iegoefvee uesnt~ Hees nceefnb ceb$e legce osnt~~
efmej uebietj ueHesef Heeje~ efvepe leveg eiesefme cejleer yeeje~~
jece jece keefn e[sefme eevee~ megefve ceve njef<e euesG nvegceevee~~
Yee0 Ssmee kenkej peye cekeje#eer DeHmeje eueer ieeer Gmeer mecee nvegceeve peer cenejepe keeuevesefce je#eme kes Heeme
iees~ Jeevejes nvegceeve peer ves kene, ns cegefve! legce Henues cegPemes iegoef#eCee ues uees, efHej cegPes ceb$e osvee~ Ssmee kenkej
d .
ve
keeuevesefce kes efmej kees DeHeves ueebietue mes ueHeskej nvegceeve peer ves G"ekej Heke efoee~ cejles mecee keeuevesefce ves DeHeves
er
Mejerj kees eke efkeee~ jecejece kenkej Gmeves DeHeves eeCe es[s, megvekej ceve cebs emevve neskej nvegceeve peer eue
es
He[s~
R
osKee Mewue ve Dees<eefOe eervne~ menmee keefHe GHeeefj efieefj ueervne~~
s
ht
ieefn efieefj efveefMe veYe OeeJele YeeT~ DeJeOeHegjer THej keefHe ieeT~~
ig
R
Yee0 nvegceeve peer ves esCeeeue HeJe&le kees osKee, Hej Dees<eefOe veneR Heneeve Heees~ Jemlegle: nvegceeve peer ves HeJe&le Hej
ll
Dees<eefOe kee efe Yeer veneR osKee, keeeWefke Jen HeJe&le ceW efHe ieeer~ leye meenme kejkes nvegceeve peer ves HeJe&le kees GKee[
.A
efueee, leLee HeJe&le kees neLe ceW ueskej jeef$e ceW DeekeeMe ceeie& mes nvegceeve peer oew[s Deewj DeJeOeHegjer kes THej iees~
s
ya
oes0 osKee Yejle efyeMeeue Deefle, efveefMeej ceve Devegceeefve~
N
efyeveg Hej meeeke ceejsG, eeHe meJeve ueefie leeefve~~58~~
va
Yee0 eerYejle ves Delevle efJeMeeuekeee peerJe kees DeJeOeHegjer kes THej DeekeeMe ceW osKee~ ceve ceW je#eme kee Devegceeve
Se
kejkes Oeveg<e kees keeve leke leevekej eer Yejleueeue ves nvegceeve peer kees efyevee Heue kes yeeCe mes ceej efoee~
th
ee
HejsG cegjef ceefn ueeiele meeeke~ megefcejle jece jece jIegveeeke~~

P
megefve efee yeeve Yejle leye OeeS~ keefHe meceerHe Deefle Deelegj DeeS~~
si
Yee0 eerYejle kee yeeCe ueieles ner (cemleke ceW) jecejece kenkej jIegkegue kes veeeke eYeg eerjece kee mcejCe
ul
iT
kejles ngS nvegceeve peer cenejepe cetef&le neskej He=LJeer Hej efiej He[s~ leye efee nvegceeve peer kes cegKe mes efvekeues ngS efee
r
eerjece kes mcejCeelceke Jeeve megvekej eerYejle oew[s Deewj Delevle Deelegj neskej nvegceeve peer cenejepe kes meceerHe Dee
Sh
iees~
11
efyekeue efyeueesefke keerme Gj ueeJee~ peeiele veefnb yeng YeeBefle peieeJee~~

20
cegKe ceueerve ceve YeS ogKeejer~ kenle yeeve Yeefj ueeseve yeejer~~
ht
Yee0 Jeevejes nvegceeve peer kees efJekeue DeLee&led Jeekegue osKekej DeLeJee, yeeCe kes eYeeJe mes efJeiele eeveer ieceve keer
ig
yr
keuee mes efJeiele efveMes, Meevle Deewj cetef&le osKekej eerYejle ves nvegceeve peer kees oe mes ueiee efueee~ Gvnbbs yengle
op
ekeej mes peieeee, efkevleg nvegceeve peer cenejepe veneR peie jns Les~ eerYejle kee cegKe ceefueve nes ieee, Jes ceve ceW og:Keer nes
C
iees Deewj DeeBKeeW ceW peue Yejkej kenves ueies
pesefnb efyeefOe jece efyecegKe ceesefn keervne~ lesefnb Hegefve en oeve ogKe oervne~~
peew ceesjs ceve yee De keeee~ eerefle jece Heo keceue Deceeee~~
leew keefHe nesG efyeiele ece Metuee~ peew cees Hej jIegHeefle Devegketuee~~
Yee0 efpeme efJeOeelee ves cegPes eerjece mes efJecegKe efkeee Gmeer ves en Demenveere og:Ke Yeer os efoee efke cesjs neLeeW eerjece
kee Ske mesJeke nleenled nes ieee~ eefo ceve, JeeCeer Deewj Mejerj mes cesjs ceve ceW eerjeceev peer kes eerejCekeceueeWb ceW
ue mes jefnle eerefle nw, eefo YeieJeeved eerjece cegPe Hej Devegketue neW lees, ns nvegceeve peer! DeeHe ceeie& kes ece Deewj cesjs
yeeCe kes ke mes jefnle nes peeeW~
megvele yeeve Gef" yew" keHeerMee~ keefn pee peeefle keesmeueeOeerMee~~
.
oes0 ueervn keefHeefnb Gj ueeF, Hegueefkele leveg ueeseve mepeue~
d
ve
eerefle ve oe meceeF, megefceefj jece jIegkegue efleueke~~59~~
er
Yee0 eerYejle kes en Jeeve megveles ner keesmeueeOeerMe keer pee nes...pee nes! DeLee&led DeeesOeeefOeHeefle YeieJeeved eerjece
es
keer pee nes...pee nes! kenles ngS nvegceeve peer cenejepe G"kej yew" iees~ eerYejle ves Mejerj mes jesceebefele neskej ves$eeW cebs
R
s
Deeg Yejkej jIegkegue kes efleueke YeieJeeved eerjece kee mcejCe kejkes nvegceeve peer cenejepe kees eleer mes ueiee efueee,
ht
Gvekes oe ceW eerefle veneR mecee jner Leer~
ig
R
efJeMes<e Fme emebie kees osKekej en mHe nes peelee nw efke eerDeeesOee keer Yetefce Hej efiejles mecee nvegceeve peer kes neLe
ll
.A
ceW esCeeeue HeJe&le veneR Lee, veneR lees nvegceeve peer kees eerYejle kewmes oe mes ueieeles? Jen HeJe&le nvegceeve peer ves eerYejle
s
kes yeeCe mes cetef&le nesles mecee DeHeves efHelee HeJeveosJe kees os efoee Lee~ en yeele ieerleeJeueer jeceeeCe mes Yeer eceeefCele
ya
nes peeleer nw~ eLee Hejdees keefn jece HeJeve jeKees efieefj, (ieer0 je0 6/10)~
N
va
leele kegMeue keng megKe efveOeeve keer~ meefnle Devegpe De ceeleg peevekeer~~
Se
keefHe meye eefjle meceeme yeKeeves~ YeS ogKeer ceve cenB Heefleeves~~
th
Yee0 eerYejle yeesues, ns cesjs efee nvegceeve peer! ue#ceCe SJeb ceeleeeer peevekeer peer kes meefnle megKe kes efveOeeve eerjece
ee
kee kegMeue meceeeej kenes~ nvegceeve peer ves meb#esHe ceW mecHetCe& eefj$e ken megveeee~ megvekej eerYejle yengle og:Keer ngS
P
Deewj ceve ceW Heleeves ueies~

si
Denn owJe ceQ kele peie peeeGB~ eYeg kes SkengB keepe ve DeeeGB~~
ul
iT
peeefve kegDeJemej ceve Oeefj Oeerje~ Hegefve keefHe meve yeesues yejyeerje~~
r
Sh
Yee0 eerYejle ves kene, Denn! Keso nw, ns osJe! ceQ mebmeej ceW keeeW pevcee, keeeWefke eYeg eerjece kes Ske Yeer keee& ceW ve
Dee Heeee~ eefleketue mecee peevekej ceve ceW Oewe& OeejCe kejkes esJeerj eerYejle efHej Jeevejes nvegceeve peer mes yeesues
11
20
leele ien nesFefnb leesefn peelee~ keepe vemeeFefn nesle eYeelee~~

e{ cece meeeke Mewue meceslee~ He"Jeewb leesefn penB ke=Heeefvekeslee~~
ht
ig
Yee0 ns leele! legcnW peeves cebs efJeuecye nesiee Deewj eele:keeue nesles ner mebpeerJeveer kes veneR GHeefmLele nesves Hej keee& ve
yr
op
nes peeesiee, keeeWefke meg<esCe ves legcnW eele:keeue mes Henues Deeves kes efueS efveo&sMe efoee Lee, peyeefke ceQves yeeCe mes ceejkej
C
legcnW efJeueefcyele efkeee nw~ HeJe&le kes meefnle cesjs yeeCe Hej e{ peeDees, ceQ legcnW JeneR Yespe oslee ntB ,peneB ke=Hee kes YeJeve
eerjece nQ~
megefve keefHe ceve GHepee DeefYeceevee~ ceesjs Yeej eefueefn efkeefce yeevee~~
jece eleeHe efyeeeefj yenesjer~ yebefo ejve ken keefHe kej peesjer~~
egkeeC[ 769
Yee0 eerYejle kee Jeeve megveles ner nvegceeve peer kes ceve cebs DeefYeceeve DeLee&led mebMee GlHevve nes ieee~ GvneWves mevosn
eke kejles ngS kene, Dejs cesjs Yeej mes Yejle peer kee yeeCe euesiee kewmes? Hejvleg efHej eerjece kes eleeHe kee efJeeej
kejkes eerYejle kes ejCeeW keer Jevovee kejkes neLe pees[kej nvegceeve peer kenves ueies
leJe eleeHe Gj jeefKe ieesmeeF~ pewneW jece yeeve keer veeF~~
Yejle njef<e leye Deeemeg oeT~ Heo efmej veeF euele keefHe YeeG~~
.
Yee0 ns ieesmeeF! DeLee&led ns Jew<CeJepeieled kes mJeeceer! DeeHekes eleeHe kees oe ceW OeejCe kejkes ceQ eerjece kes yeeCe kes
d
ve
meceeve euee peeTBiee~ leye eerYejle ves emevve neskej nvegceeve peer kees Dee%ee oer Deewj eerYejle kes ejCeeW ceW efmej
er
veJeekej nvegceeve peer cenejepe efHej eues~
es
oes0 Yejle yeengyeue Meerue iegve, eYeg Heo eerefle DeHeej~
R
ceve cenB peele mejenle, Hegefve Hegefve HeJevekegceej~~60~~
s
ht
ig
Yee0 eerYejle keer YegpeeDeeW kes yeue, Gvekes Meerue, iegCe leLee eYeg kes eerejCeeW ceW DeHeej eerefle keer nvegceeve peer
R
cenejepe ceeie& ceW peeles ngS ceve ceW Hegve:Hegve: mejenvee kej jns Les~
ll
.A
FneB jece ueefceveefnb efvenejer~ yeesues yeeve cevegpe Devegmeejer~~
s
DeOe& jeefle ieF keefHe veefnb DeeeG~ jece G"eF Devegpe Gj ueeeG~~
ya
Yee0 eneB YeieJeeved eerjece cetef&le He[s ue#ceCe peer kees efvenejkej ceveg<e kee DevegmejCe kejles ngS efJeueeHe keer
N
va
Yetefcekee ceW yeesues, Dejs! DeeOeer jele yeerle ieF& mebpeerJeveer yeter ueskej keefHees nvegceeve peer veneR Deees~ eerjece ves ue#ceCe
Se

mekeng ve ogefKele osefKe ceesefn keeT~ yebOeg meoe leJe ce=ogue megYeeT~~
th
ee
cece efnle ueeefie lepesG efHeleg ceelee~ mensng efyeefHeve efnce DeeleHe yeelee~~
P
mees Devegjeie keneB Deye YeeF&~ G"ng ve megefve cece yee efyekeueeF&~~
si
peew pevelesGB yeve yebOeg efyeesnt~ efHelee yeeve cevelesGB veefnb Deesnt~~
ul
iT
Yee0 YeieJeeved eerjece yeesues, ns Yewee! legce cegPes keYeer og:Keer veneR osKe mekeles nes, legcneje mJeYeeJe yengle keesceue nw,
r
Sh
legceves cesjs keueeCe kes efueS efHeleeceelee kees es[e~ Jeve ceW Meerle, OetHe Deewj yeHeer&ueer leLee iece& HeJeve kee Jesie mene~ ns
YeeF&! Fme mecee legcneje Jen esce keneB nw, pees cesjs Jeeve keer efJekeuelee kees megvekej legce veneR G" jns nes~ eefo ceQ
11
peevelee efke Jeve ceW cesje YeeF& ue#ceCe mes efJeeesie nes peeesiee lees ceQ efHelee kee Jeeve ceeve ueslee Deewj Gvekeer DeLee&led meerlee
20
peer keer yeele veneR ceevelee DeLee&led megceb$e peer kes meeLe Yespes ngS efHeleepeer kes mevosMe kees DeeosMe ceevekej meerlee peer kees
ht
e=bieJesjHegj mes ner DeeesOee Yespe oslee Deewj veefnb Deesnt DeLee&led Gve meerlee peer kee Jeeve veneR ceevelee, efpemeceW GvneWves
ig
yr
kene Lee efke Mejerj kees es[kej eee efkemekeer neskej jnsieer, mete&veejeeCe kees es[kej eYee keneB jnsieer Deewj evcee
op
kees es[kej eeBoveer kees keneB mLeeve nw?

C
megle efyele veeefj YeJeve HeefjJeeje~ nesefnb peeefnb peie yeejefnb yeeje~~
Deme efyeeeefj efpee peeieng leelee~ efceueF ve peiele menesoj Yeelee~~

Yee0 mebmeej ceW Heg$e, Oeve, Helveer, HeefjJeej es meye yeejcyeej nesles Deewj peeles jnles nQ DeLee&led efceueles Deewj efyeg[les jnles
nQ~ ns Yewee! oe ceW Ssmee efJeeej kejkes peie peeDees efke efyeg[s ngS menesoj Yeelee efHej veneR efceueles~
efJeMes<e Ske ner Keerj mes eejeW YeeleeDeeW kee DeeefJeYee&Je ngDee Lee FmeefueS ue#ceCe peer eerjece kes menesoj Yeelee nQ~
DeLeJee, eerjece kes meceeve keewmeuee peer kes eje oer ngF& Keerj mes (efpemes eeJeleer& peer ves megefce$ee peer kees efoueeee)
ue#ceCe peer kee Yeer pevce ngDee, FmeefueS Yeer ue#ceCe peer YeieJeeved eerjece kes menesoj Yeelee nQ~
peLee HebKe efyeveg Keie Deefle oervee~ ceefve efyeveg Heefve keefjJej kej nervee~~
Deme cece efpeJeve yebOeg efyeveg leesner~ peew pe[ owJe efpeeeJew ceesner~~
.
Yee0 pewmes HebKe kes efyevee He#eer Delevle oerve DeLee&led DeYeeJeiemle nes peelee nw, pewmess ceefCe kes efyevee meHe& Deewj metB{ kes
d
ve
efyevee neLeer Demenee nes peelee nw, Gmeer ekeej ns Yewee! efyevee legcnejs cesje Yeer peerJeve Demenee nw~ eefo pe[ oeJeeuee
er
F&MJej legcnejs efyevee cegPes peerefJele jKelee nw lees DeLee&led Henues lees ceQ legcnejs efyevee peerefJele veneR jn meket Biee Deewj eefo
es
peerefJele jne Yeer lees HebKe kes efyevee He#eer, ceefCe kes efyevee meHe& Deewj metB{ kes efyevee neLeer kes meceeve Demenee Deewj efveHeee
R
neskej efpeTBiee~
s
ht
ig
pewnGB DeJeOe keJeve cegn ueeF&~ veeefj nsleg efee yevOeg ieBJeeF&~~
R
ye DeHepeme menlesGB peie ceeneR~ veeefj neefve efyeMes<e efle veeneR~~
ll
.A
Yee0 Dejs Helveer kes efueS Heejs YeeF& kees Keeskej ceQ keewvemee cegBn ueskej DeeesOee peeTBiee~ meerlee kees Keeskej mebmeej
s
ceW DeHeeMe men ueslee en "erke Lee, keeeWefke Helveer keer neefve keesF& efJeMes<e #eefle veneR nw~
ya
Deye DeHeueeske Meeske megle leesje~ meefnefn efve"gj ke"esj Gj ceesje~~
N
va
efvepe peveveer kes Ske kegceeje~ leele leemeg legce eeve DeOeeje~~
Se
meewbHesG ceesefn legceefnb ieefn Heeveer~ meye efyeefOe megKeo Hejce efnle peeveer~~
Glej keen ownGB lesefn peeF&~ Gef" efkeve ceesefn efmeKeeJeng YeeF&~~
th
ee
Yee0 ns Heg$e! Deye en cesje efvegj oe legcnejs Meeske Deewj legcnejs efyevee peerves kes DeHeeMe kees menve kejsiee~ ns
P
Yewee! legce DeHeveer ceelee megefce$ee peer kes eOeeve Heg$e nes Deewj legce Gvekes eeCe kes DeeOeej Yeer nes~ megefce$ee peer ves cegPes
si
ul
meye ekeej mes megKeoelee Deewj Hejceefnlew<eer peevekej legcnW neLe Heke[kej cegPes meeQHee nw~ ceQ GvnW peekej keee Gej otBiee?
iT
DeLeJee, ns leele ue#ceCe! legce DeHeveer ceelee pevekeveefvoveer meerlee peer kes Skecee$e Heg$e nes~ JeveJeeme kejles mecee meerlee
r
Sh
peer kees ner legcnejer ceeleeeer kes He ceW efveegkele efkeee Lee Deewj legce Fkeueewles Heg$e nesves kes keejCe DeHeveer ceelee meerlee
peer kes eeCe kes DeeOeej nes~ meerlee peer ves Deefive ceW eJesMe kejles mecee legcnW neLe Heke[kej cegPes meeQHee, keeeWefke Jes cegPes
11
meye ekeej mes megKeo Deewj Hejceefnlew<eer peeveleer nQ~ Deye ceQ legcnejs efyevee meekesle peekej meerlee peer kees keee Gej otBiee?
20
ns YeeF&! legce G"kej cegPes keeeW veneR efmeKee jns nes?

ht
ig
yeng efyeefOe meesele meese efyeceeseve~ meJele meefueue jeefpeJe oue ueeseve~~
yr
Gcee DeKeb[ Ske jIegjeF&~ vej ieefle Yeiele ke=Heeueg osKeeF&~~

op
C
Yee0 Fme ekeej MeeskeeW kees ve kejves Jeeues eYeg eerjece yengle ekeej mes meese jns nQ Deewj Gvekes ueeue keceueoue
pewmes ves$eeW mes Deegpeue et jne nw~ efMeJe peer, HeeJe&leer peer kees mecyeesefOele kejles ngS kenles nQ efke ns HeeJe&leer! DeKeC[
Deewj Ske neskej Yeer Yekeleke=Heeueg eerjeceev peer ves ceveg<e keer ieefle efoKeeF& nw DeLee&led DeKeC[ Hejceelcee kes eneB
KeC[ kee DeYeeJe nesves mes efJeeesie mecYeJe ner veneR nw Deewj Ske nesves kes keejCe Jes eermeerlee peer mes Yeer He=Leked veneR nQ~
eneB lees eYeg kesJeue ceeveJeere oMee kee oMe&ve keje jns nQ~
egkeeC[ 771
mees0 eYeg efJeueeHe megefve keeve, efyekeue YeS yeevej efvekej~

DeeF ieeG nvegceeve, efpeefce kevee cenB yeerj jme~~61~~
Yee0 eYeg eerjece kee efJeueeHe megvekej meYeer Jeevej mecetn Jeekegue nes iees~ Fmeer yeere esCeeeue HeJe&le Deewj ce=l e
mebpeerJeveer yeter ueskej nvegceeve peer cenejepe Fme ekeej Deees, ceevees keCejme cebs Jeerjjme Dee ieee nes~
njef<e jece YeWsG nvegceevee~ Deefle ke=leie eYeg Hejce megpeevee~~
.
legjle yewo leye keervn GHeeF&~ Gef" yew"s ueefceve nj<eeF&~~
d
ve
oe ueeF eYeg YeWsG Yeelee~ nj<es mekeue Yeeueg keefHe yeelee~~
er
keefHe Hegefve yewo lenBe HengBeeJee~ pesefn efyeefOe leyeefnb leeefn ueF DeeJee~~
es
Yee0 Delevle ke=le%e Deewj Hejceelegj eerjece ves nef<e&le neskej nvegceeve peer kees YeW efueee DeLee&led ieues ueieeee~ Fmekes
R
s
HeMeeled Jewe meg<esCe ves legjvle GHeee keer DeLee&led ce=lemevOeeveer Dees<eefOe mes gke[s ceW yeBer ngF& ue#ceCe peer kes nefeeW kees
ht
pees[ efoee~ efJeMeuekejCeer Dees<eefOe mes ue#ceCe peer kes meejs IeeJe Yej efoes DeLee&led "erke kej efoee~ megyeuekejCeer
ig
R
Dees<eefOe mes GveceW yeue kee mebeej efkeee Deewj ce=lemebpeerJeveer efpemes nvegceeve peer ues Deees nQ mes ue#ceCe peer ceW
ll
peerJeveMeefkele kee meveej kej efoee Deewj ue#ceCe peer emevve neskej G" kej yew" iees~ (efJeMes<e- G"kej yew"les ner
.A
ue#ceCe peer yeesues, Denes! Deepe ceQ yenggle meesee legjvle eerjece ves kene, ceQ Yeer Deepe yengle jesee~) eYeg eerjece cete&
s
ya
mes peies ngS Deewj cejCemebke mes Gyejs ngS Yeelee ue#ceCe peer kees oe mes ueieekej efceues Deewj mecHetCe& JeevejYeeuegDeeW
N
kes mecetn emevve nes iees~ efHej nvegceeve peer ves meg<esCe Jewe kees JeneB DeLee&led Gvekes mLeeve Hej HengBee efoee, efpeme ekeej
va
mes Gme mecee GvnW ues Deees Les Deewj Fmeer Hebefkele mes GHeue#eCee keer efJeefOe mes ieesmJeeceer peer en Yeer metefele kej jns nQ
Se
efke nvegceeve peer mebpeerJeveer Dees<eefOe kes eeesie kes HeMeeled esCeeeue HeJe&le kees Yeer Gmekes mLeeve Hej es[kej MeerIe
th
eerjece kes oue ceW ueew Deees~

ee
en ye=eevle oMeeveve megvesT~ Deefle efye<eeo Hegefve Hegefve efmej OegvesT~~

P
yeekegue kegbYekejve HenB ieeT~ keefj yeng peleve peieeJele YeeT~~

si
ul
peeiee efveefMeej osefKee kewmee~ ceevengB keeue osn Oeefj yewmee~~

iT
kegbYekejve yetPee keng YeeF&~ keens leJe cegKe jns megKeeF&~~

r
Sh
Yee0 omecegKe jeJeCe ves en DeLee&led ue#ceCe peer kes peerefJele nesves kee Je=eevle megvee lees Delevle og:Ke mes Jeekegue
11
neskej Gmeves yeejyeej DeHevee efmej Heere~ Jen Jeekegue neskej kegcYekeCe& kes Heeme ieee Deewj yengle eeeme kejkes Gmes
20
peieeee~ peeiee ngDee je#eme efkeme ekeej efoKelee Lee, ceevees keeue ner Mejerj OeejCe kejkes yew"e Lee~ kegcYekeCe& ves jeJeCe
mes Hete, kenes Yewee! legcnejs omeeW cegKe metKe keeeW jns nQ?
ht
ig
keLee kener meye lesefnb DeefYeceeveer~ pesefn ekeej meerlee nefj Deeveer~~
yr
leele keefHeve meye efveefMeej ceejs~ cene cene peesOee mebIeejs~~

op
Yee0 Gme DeefYeceeveer jeJeCe ves Jen meye keLee ken megveeeer, efpeme ekeej mes Jen eermeerlee kees egjekej ues Deeee Lee~
C

Bhavarthabodhini Tika

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bhavarthabodhini Tika

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

C

Oece&eeJeleea cenecenesheeOeee keefJekeguejlve Jeeemheefle

eerefe$eket leguemeerheer"eOeerMJej peieodieg jeceevevoeeee&

mJeeceer jeceYeeeee&peer cenejepe

peieodieg jeceYeeeee& efJekeueebie efJeMJeefJeeeuee

Devleejeef^e eerjeceeefjleceeveme DevegmebOeeve kesv

hegmleke eeefhle mLeeve

1. Devleejeef^e eerjeceeefjleceeveme DevegmebOeeve kesv

peieodieg jeceYeeeee& efJekeueebie efJeMJeefJeeeuee

efe$eket (G0e0) - 210204

2. eerleguemeerheer", Deeceesoyeve, hees0 veeeieeBJe, efe$eket

peveheo - melevee (ce0e0) - 485331

250.00 (oes meew heeeme hees cee$e)

91/183 Deueesheer yeeie, Fueeneyeeo

JeJeefmLele meejmJele JeeKee HeCeerle kejves kee meenme pege Heeee~

cetueeLe& lees mecePee ner efoee peeS~

ke=le%elee kee yeesOe jnsiee~

nguemeeroengueeme ieesmJeeceer eerleguemeeroemepeer kes He ceW DeHeveer ef$ekeeueeyeeefOele Jee*dceeHeefleYee HeleglHeVe

mebefJeledMeefe kes meeLe YeejleJemegvOeje Hej meceJeleerCe& efkeee~

nce pewmes Deveeefokeeueerve Jeemeveeceueerceme keoeeejkeuegef<ele keefuekeeuekeoefLe&le yepeerJeeW kees

JesoJesoevlemeejmeJe&mJe HejceHeg<eeLe& $ewJeiee&HeJeiee&leerle HejceHegveerle eermeerleejeceHesceHeeret<e mecegHeueyOe kejeles nges

veJeveerle keesceue mevleoe meJe&YetlekeCeeJeMebJeo HejceefHeecJeo ieesmJeeceer leguemeeroemepeer kes

eeueermee ner kene nw

pees en He{w nvegceeve eeueermee~

Hesceg Heceesog efyeveesog ye[eF&~ meceG meceepeg ceveesnjleeF&~~ ceeveme, 1.355.4

Gkeejevle Heeesie efkeee nw~ eLee-

Heeesie ngDee nw~ eLee

yevoGB yeeueHe meesF jecet~

jeceg legjle cegefve yes<eg yeveeF&~ (ceeveme, 2.79.8)

jeceg eues yeve Heeve ve peenerb~ (ceeveme, 2.81.6)

Heefle ceW efoKeeeer He[ jne nw~ eLee

meefpe yeve meepe meceepeg meyeg~ (ceeveme, 2.79)

jeceg ueKeveg efmee Deeefve osKeeT~ (ceeveme, 2.82.2)

keefj efyeveleer jLe jeceg e{eS~ (ceeveme, 2.83.1)

euele jeceg ueefKe DeJeOe DeveeLee~ (ceeveme, 2.83.3)

ueerkeueerke leerveeW eueW keeej, etj keHetle~

ueerke eBef[ leerveeW eueW meeej, efmebn meHetle~~

leLee mebmkeejegkele Yee<ee keer Heleerefle nes~ eLee

DejLe DevetHe megYeeJe megYee<ee~ (ceeveme 1.37.6)

kees legcn meeceue ieewj mejerje~ (ceeveme, 4.1.7)

legcn efHee ceesefn Yejle efpeefce YeeF&~ (ceeveme, 4.21.7)

peeQ legcn keerefvn peeefve peve oeee~ (ceeveme, 5.46.8)

leeles legcn Deeflemee efHee ceesjs~ (ceeveme, 5.49.1)

leele leemeg legcn Heeve DeOeeje~ (ceeveme, 6.61.14)

Fmeer Hekeej legcnefn Meyo Yeer DevegHeege ner nw~ eLee

Yepeer legcnefn meye osJe efyeneF&~ (ceeveme, 3.6.7)

Hetpeefnb legcnefn meefnle HeefjJeeje~ (ceeveme, 2.129.6)

Meyo mecyevOeer DeHeHee"eW Hej efJeeej kejWies~

meoe MecYeg DejOebie efveJeeefmeveer~ (ceeveme, 1.97.3)

ve Ske meese ceieve nesF jns~

Hegefve Deme yeeve kenle meye YeS~ (ceeveme, 4.27.8)

Yeer efvecee&Ce venerb kej mekelee

ceeee les Deme jeer ve peeF&~ (ceeveme, 5.13.3)

osefKe keefHevn efveMeeej Deveer~ Devegpe meefnle yeng keesmeue Oeveer~~

Hejefnle Ie=le efpevekes ceve ceeKeer~ (ceeveme, 1.4.4)

eneB keer Hemlegefle osefKeS

efpeefce efvepe yeue DevegHe les ceeer G[F Dekeeme~

kens leemeg iegveieve kegke, pe[ceefle leguemeeroeme~

kejG Devegien Deme efpeepeeveer~ (ceeveme, 1.14.12)

keervnsefme keef"ve He{eF kegHee"t~ (ceeveme, 2.20.4)

ken ieg yeeefo esYe ue e[t~ (ceeveme, 2.218.1)

efvecve He mes Hes nQ

(ke) HeYegleve efeleF Hesce Heve "evee~

peerJeveHee&vle keMeHe pewmes Hejceevevo keer DevegYetefle kejlee jntBiee~