AntonioGramsci

Demokracjarobotnicza

StudenckieKooFilozofiiMarksistowskiej(UniwersytetWarszawski)
WARSZAWA2007
 AntonioGramsciDemokracjarobotnicza(1919rok)

Artyku AntonioGramsciego,napisanywespz
Palmiro Togliattim, Demokracja robotnicza
ukaza si bez podpisu w pimie L'Ordine
NuovoI,nr7z21czerwca1919r.

Podstawaniniejszegowydania:AntonioGramsci,
Pismawybrane,tom1,wyd.KsikaiWiedza,
Warszawa1961.

Tumaczenie z jzyka woskiego: Barbara

Sieroszewska.

2
StudenckieKooFilozofiiMarksistowskiej(UW) www.skfmuw.w.pl
 AntonioGramsciDemokracjarobotnicza(1919rok)

Palcyproblemstajedzisiajprzedkadymsocjalist,majcymywepoczucieodpowiedzialnoci
historycznej, jaka spoczywa na klasie robotniczej i na partii, reprezentujcej krytyczn i aktywn
wiadomodziejowejmisjitejklasy.
Jakopanowaolbrzymiesiyspoeczne,ktrerozptaawojna?Jakjezdyscyplinowainadaim
takformpolityczn,ktrabyabyzdolnanormalniesirozwijaistalesirozrasta,pkiniestaniesi
kocemsocjalistycznegopastwa,ktrebdzieurzeczywistnieniemdyktaturyproletariatu?Jakpoczy
teraniejszo z przyszoci, zaspokajajc pilne potrzeby teraniejszoci i pracujc uytecznie nad
tworzeniemiprzyblianiemprzyszoci?
Sowa te maj pobudzi do mylenia i dziaania; winny sta si zacht dla najlepszych i
najbardziej wiadomych robotnikw, aby zastanowili si nad tym problemem i aby kady z nich w
ramachwasnejkompetencjiiwasnejdziaalnociwsppracowanadjegorozwizaniem,starajcsi
skupi na nim uwag towarzyszy i organizacji. Jedynie z kolektywnej, solidarnej pracy nad
wyjanianiem, przekonywaniem i wzajemnym uwiadamianiem zrodzi si konkretna, konstruktywna
dziaalno.
Pastwo socjalistyczne istnieje ju potencjalnie w instytucjach ycia spoecznego
charakterystycznychdlawyzyskiwanejklasyrobotniczej.Zwizateinstytucjezesob,skoordynowaje
i podporzdkowa waciwej hierarchii kompetencji i wadz, scentralizowa je silnie, zachowujc
jednakeniezbdnichautonomiiichodrbnociznaczytostworzyjuterazprawdziwdemokracj
robotnicz,skutecznieiczynnieprzeciwstawiajcsipastwuburuazyjnemu,przygotowanjuteraz
dozastpieniaburuazyjnegopastwawewszystkichjegozasadniczychfunkcjachzarzdzaniaiwadania
majtkiemnarodowym.
RuchemrobotniczymkierujedzisiajPartiaSocjalistycznaiKonfederacjaPracy,alesprawowanie
wadzy spoecznej przez parti i konfederacj odbywa si,gdychodzi oszerokie masy pracujcych,
poredniosiautorytetuientuzjazmu,wdrodzeautorytatywnegonacisku,anawetsiinercji.Sfera
autorytetupartiistalesirozszerza,sigawarstwludowych,dotychczasnieogarnitychruchem,spotyka
siwgrupachijednostkachniebiorcychdotdudziauwwalcepolitycznejzaprobatipragnieniem
wniesienia wydatnego wkadu pracy w dzieo komunizmu. Konieczne jest nadanie tym nie
skoordynowanymichaotycznymsiomtrwaejformyidyscypliny.Trzebawchonje,scaliiumocni,
uczynizklasyproletariackiejipproletariackiejzorganizowanespoeczestwo,ktrewychowujesi,
zdobywadowiadczenieiwyrabiawsobieodpowiedzialnwiadomozada,jakiestajprzedklasami
obejmujcymiwadzwpastwie.
Partiasocjalistycznaizwizkizawodowe zdoajogarncaklasrobotniczjedynie dziki
pracy trwajcej cae lata, a nawet dziesitki lat. Nie utosami si one bezporednio z pastwem
proletariackim.Wrepublikachkomunistycznychistniejonenadalniezalenieodpastwajakoinstytucje
przodujcego ruchu(partia)lubkontroli iczciowej realizacji (zwizkizawodowe). Partiamusiby
nadalorganemwychowaniakomunistycznego,zarzewiemwiary,depozytariuszkdoktryny,najwysz
wadz,ktraharmonizujeiprowadzidoceluzorganizowaneizdyscyplinowanesiyklasyrobotniczeji
chopskiej.Idlategowanie,abycilewypeniatecele,partianiemoerozewrzenaociewrtdla
inwazjinowychadherentw,nieposiadajcychjeszczepoczuciaodpowiedzialnocianidyscypliny.
Ale ycie spoeczne klasy robotniczej jest pod wzgldem organizacyjnym bardzo bogate i
rozczonkowane na rozmaite rodzaje dziaalnoci. Te organizacje i te rodzaje dziaalnoci naley
rozwija, organizowa w jedn cao, wiza w rozlegy i gitki system, zdolny wchon i
zdyscyplinowacaklas.
Fabryki ze swymi komisjami wewntrznymi, kka socjalistyczne, wsplnoty chopskie oto
orodkiyciaproletariackiego,naktrychterenienaleybezporedniorozwijaprac.

3
StudenckieKooFilozofiiMarksistowskiej(UW) www.skfmuw.w.pl
 AntonioGramsciDemokracjarobotnicza(1919rok)

Komisje wewntrzne s organami demokracji robotniczej, i naley uwolni je od ogranicze

narzuconychimprzezprzedsibiorcwinatchnnowymycieminowenergi.Dzisiajkomitetyte
ograniczaj wadz kapitalisty wfabryce ipenifunkcje arbitraoweidyscyplinarne. Rozszerzone i
wzbogacone,stansijutroorganamiwadzyproletariackiejizastpikapitalistwewszystkichjego
uytecznychfunkcjachkierowaniaizarzdzaniaprzedsibiorstwem.
Ju od dzisiaj robotnicy powinni przystpi do wybierania delegatw spord najlepszych i
najbardziej wiadomych towarzyszy wedug hasa: Caa wadza w fabryce w rce komitetw
fabrycznych,skoordynowanegozinnymhasem:Caawadzawpastwiewrceradrobotniczychi
chopskich.
Rozlege pole dla konkretnej propagandy rewolucyjnej otworzyoby si przed komunistami
zorganizowanymiwpartiiiwkoachdzielnicowych.Koa,wporozumieniuzsekcjamimiejskimi,winny
dokonaszczegowegoprzegldusirobotniczychdanegookrguistasisiedzibdzielnicowychrad
delegatw fabrycznych, wzem, ktry czy i zerodkowuje wszystkie siy proletariackie dzielnicy.
Systemywyborczemogybyzmieniasiwzalenociodrozmiarwfabryki,naleaobyjednakdydo
tego, eby wybierano po jednym delegacie na kadych pitnastu robotnikw podzielonych wedug
kategorii(jaksitorobiwfabrykachangielskich),dochodzc,drogstopniowychwyborw,dokomitetu
delegatw fabrycznych, obejmujcego przedstawicieli caego zespou (robotnikw, urzdnikw,
technikw).Komitetydzielnicowepowinnyobejmowatakedelegatwinnychkategoriipracownikw,
zamieszkaychwdanejdzielnicy:kelnerw,wonicw,tramwajarzy,kolejarzy,zamiataczy,urzdnikw
prywatnych,subiektwitp.
Komitetdzielnicowypowinienstanowiemanacj c a e j k l a s y pracujcejzamieszkaejna
terenie dzielnicy, emanacj legaln i autorytatywn, zdoln do narzucenia poszanowania dyscypliny,
wyposaonwewadzwybranspontanicznieidostateczniesiln,abymoganakazanatychmiastowe
przerwaniewszelkiegorodzajupracywcaejdzielnicymiasta.
Komitety dzielnicowe rozrosyby siw komisariaty miejskie, kontrolowane i ustawiane przez
PartiSocjalistycznifederacjezawodowe.

Taki system demokracji robotniczej (uzupeniony przez odpowiednie organizacje wiejskie)

nadaby masom trwa form i dyscyplin, byby doskona szko dowiadczenia politycznego i
administracyjnego,ogarnbymasyadoostatniegoczowieka,zaprawibyjedouporuiwytrwaoci,
nauczybyjeuwaasizawojskonaplacubojuwojsko,ktremusibyzwarte,jeliniechcezosta
rozgromioneiwtrconewniewol.
Kada fabryka stanowiaby jeden lub wicej pukw tego wojska, z podoficerami, sub
cznoci, korpusem oficerskim, sztabem przy czym wszystkie te wadze byyby wadzami
pochodzcymizwolnychwyborw,anienarzuconymizgry.
Poprzezzgromadzeniaodbywanewfabrykach,przynieustannejpracywdziedziniepropagandyi
przekonywania,prowadzonejprzeznajbardziejuwiadomioneelementymonabyosigncakowite
przeksztaceniepsychikirobotnika,daobysimasomlepszeprzygotowanieizdolnodosprawowania
wadzy,upowszechniobysiwiadomoobowizkwiprawtowarzyszaipracownikawiadomo
konkretniskuteczn,zrodzonspontaniczniezywychihistorycznychdowiadcze.
Jakpowiedzielimywyej,tepobieneuwagimajnacelutylkopobudzeniedomyliidziaania.
Kada strona tego zagadnienia zasugiwaaby na obszerne i gbokie omwienie, owietlenie i
zestawienie z innymi stronami sprawy. Ale konkretne i cakowite rozwizanie problemw ycia
socjalistycznego moe przynie jedynie praktyka komunistyczna, a mianowicie dyskusja, ktra
modyfikujewiadomojednostek,zbliajcjdosiebie,jednoczyinapeniaentuzjazmemigotowoci
doczynu.Mwiprawd,wsplniedochodzidoprawdyznaczyprowadzidziaalnokomunistyczn

4
StudenckieKooFilozofiiMarksistowskiej(UW) www.skfmuw.w.pl
 AntonioGramsciDemokracjarobotnicza(1919rok)

i rewolucyjn. Formua dyktatura proletariatu musi przesta by jedynie formu, okazj do

naduywaniarewolucyjnejfrazeologii.Ktochceosigncel,musitezgodzisinarodki.Dyktatura
proletariatutodojciedowadzynowego,typowoproletariackiegopastwa,wktrymjednoczsi
dowiadczeniaorganizacyjneklasyucinionejiwktrymyciespoeczneklasyrobotniczejichopskiej
przeradza si w system powszechny i mocno zorganizowany. Takiego pastwa si nie improwizuje:
rosyjscy komunici bolszewicy przez osiem miesicy pracowali nad upowszechnieniem i
skonkretyzowaniemhasa:Caawadzawrcerad,aprzecieradyznanebyyrosyjskimrobotnikom
juod1905roku.Komuniciwoscymuszwykorzystadowiadczenierosyjskieizaoszczdzisobie
tymsposobemczasuipracy.Dzieoodbudowybdziewymagaotyleczasuiwysikw,enaleymu
powicikadydzieikadczynno.

5
StudenckieKooFilozofiiMarksistowskiej(UW) www.skfmuw.w.pl