Nguyn Tc Th Phng

Tc gi: Raymond Abba

TA
Quyn sch ny vit li phn nng ct ca mt gio trnh gm nhng bi
thuyt ging trong hai hc k Xun H 1954 ti St.Andrews College. D
thnh cc bi thuyt ging ny l sinh vin thn hc thuc Tng gio hi
(Congregational), Gio hi Gim l (Methodist), v Trng lo
(Presbyterian), m theo yu cu ca h, quyn sch ny c chun b
cho n hnh. Trong khi m hnh tng qut ca gio trnh vn c gi li, s
ti liu nguyn thu ca cc bi thuyt ging c b sung v ton th
c vit li v m rng thm.
hng ca quyn sch ny khng phi l mt cng trnh nghin cu bao
qut, nhng ng hn l mt dn nhp cho ti v l mt sch ch dn thc
tin cho v mc s hng dn s th phng. Phng php tip cn c tnh
cch thn hc v lch s, nhng ti c gng t u ch cui lin kt c
thn hc ln s k vo vi cch hnh o hin nay. iu qu thng xy ra
l cch sp xp th gi th phng vn do cc vn thit thc quyt nh,
thay v phi tham kho cc nguyn tc u tin. Nh ti c gng vch r,
c mt nn thn hc v s th phng vi nhng hm thc tin trong cc
vn nh cch cu trc mt bui nhm th phng, vai tr ca cc bi hc
Thnh Kinh cc bi thi thin v thnh ca, cch sp xp th gi cu nguyn
cng cng, v vic c hnh cc thnh l. Phn hng dn cc sch c thm
s c tm thy trong cc ch thch v th mc tham kho.
Mt b cc nh th ny cng c th c gi tr trong vic kch thch mt cuc
tho lun v vn tng nim (litengical discussion), nht l bn trong cc
Gio hi t do (Free Churchs), vn quan tm trc nht n vic th
phng. Vic cng n vi phong tro Thng nht cc Gio hi (C-c)
vi nhiu truyn thng tng nim khc nhau rng ln khin cho s cn
thit ca mt cuc tho lun nh th tr thnh cp bch. Nh Bn Tng
Trnh ca U ban v o v Trt t v cc Phng php Th phng (The
Report of the Faith and Order Commission on Ways of Warship) vch r
Trong vic th phng chng ta gp vn ny, hay ng hn l ti chia r
ca Hi thnh trong phn hnh thc r rt nht ca n (trang 23), v V lu
v di, chng ta bt u nhn thy rng nu cn c theo cc nh chun ca
Tn c v Hi thnh nguyn thu, th chng c cch th phng
thngthng no ca chng ta l hon ton y c (trang 21). Tuy quyn
sch ny c vit theo quan im ca mt tn ca Hi thnh T do,
chng ti mong l n c th c ch v g tr cho cc thnh vin ca nhiu
cng ng tng giao khc, v ng gp mt phn thng hiu nhau y
hn gia cc C-c nhn c nhng truyn thng tng nim khc nhau.
Ti xin nhn c hi ny ghi hn mn n su xa ca ti i vi thn ph
ti, l Mc s Herbert W.Abba, m sut thi gian thi hnh chc v lu di
v kh knh l bn mi lm nm ti Tng Gio hi Latimer, Berverley, ln
u tin ti c tng tri thc ti ca s th thng ng cch, vi lng
chn thnh, do Thnh Linh hng dn (bn dch din ; theo bn dch Anh
vn l: trong tm (Thnh) linh v trong chn l). Nhng chng sch ny
mang n rt nhiu i vi cch ging dy khn ngoan v tng tri phong
ph ca ng. Ti cng mang n ngi bn thn ca ti, l Mc s
C.Maitland Elliss Narromine, New South Wales, cng chia x tht thoi
mi vi ti nhn nhiu c hi, phn kin tc bch khoa ca ng v cc
nguyn tc tng nim v hnh o.
Ti c bit tri n bn ng liu trc y ca ti l Chp s trng D.E.W.
Harrison 3 Sheffield v mi quan tm khin ng c v ph bnh bn tho
ca ti v v nhng gi v li khuyn rt b ch, cng xin tri n Mc s
Gio s W.D. Maxwell, ngi ht sc vui lng c quyn sch ny sau
khi c nh my vo m trc ngy ng t gi n Grahamstwon,
Nam Phi, v a ra nhiu bnh lun c gi tr. Ti xin tri n ban Gim c
nh xut bn i hc ng Oxford v tnh chnh xc t m v s gip
khng n sai trong vic in n v pht hnh quyn sch na; xin tri n Mc
s E.T. Donald James Wolverhampton v vic c php s dng rng
ri th vin ca ng; v xin tri n nh ti v nhiu tr lc c gi tr v phn
ph bnh xy dng, cng khng qun vic nh ti sn lng c v sa cc
bn in th.
RAYMOND ABBA
WOLVERHAMPTON Thng T, 1957

CC NGUYN TC CN BN
Th phng l g? Ti sao chng ta gi ngi cng s mt l Ngi Quc
trng ng tn th (His worship the Mayor)? ng ra th chng ta ng
ni g khi bo rng mt ngi no th phng tin bc - hay tn th v
anh ta? T ng ny vn do gc Angelo-Saxon weorthscipe m ra v sau
bin thnh worthship ri worship. N c ngha l gn gi tr cho
nh th, danh v Ngi Quc trng ng tn th c ngha l chng ta xem
v cng dn s mt nh ngi xng ng c tn trng c bit. Bo rng
mt ai tn th v anh ta, c ngha l anh ta cho v anh ta l ngi xng
ng c anh ta quan tm ch v yu thng. Th phng cng c ngha
y nh th trong cu th phng Thng . Theo li l ca tc gi Thi
thin, th l tn c Gi-h-va vinh hin xng ng cho danh Ngi
(Thi Tv 29:2).
Th th, th phng l chng c hin nhin y duy nht ca tn gio
sng ng (J.S.Whale, What is a Living Church? p.41) Luther ni: Habere
Deum est colere Deum (Tischreden (Kroker's ed.1903) n.43) nu bn c mt
Thng th bn nht thit phi th phng Ngi. Tin Thng tin rng
chng c g c th quan nim c l v i hn th nh cu ni ca
Anselm, hm tha nhn gi tr v hn ca Ngi. Ngi thnh tm ni rng:
Knh ly Thng , Ngi l Thng ca con cng s phi ni rng:
Ly Cha, Ngi xng ng nhn c vinh hin, tn trng v quyn php.
Nu cu nguyn l cch xng nhn y duy nht ca c tin - nh Julius
Welhausen ni, th s th phng l cch bc l cn thit ca c tin (T/K
The Report of Faith and Order Commission on Ways of Worship, p.24:
Th phng l hnh thc sng ng ca c tin").
Nhng phi din t, bc l, vic tha nhn gi tr tuyt i ca Thng
nh th no? N c bc l theo cng mt cch m gi tr ni chung
c din t - bng mt l vt. ng chng tn th v din t vic mnh
thc rng v mnh gi tr khi tip tay vi v trong nhng cng vic lt vt
nh v mua hoa tng v. Hai vic ny - tip tay lm cng vic lt vt v
mn qu ca ng ta - l mt mn qu ng ta tng v tha nhn gi tr ca
b ta. Th th gi tr tuyt i m chng ta gn cho Thng c din t
i khi cng theo cng mt cch ging nh th, bng mt l vt m chng
ta em n cho Ngi. Tc gi Thi thin ni: Hy tn vinh xng ng cho
danh c Gi-h-va ri ng hon tt phin khc y bng cch ni thm:
Hy em l vt m vo trong hnh lang Ngi (96:8).
Vic th phng ca ngi Hy-b lai trong thi Cu c c m t ch
bng mt t ng: ca l. Dn Y-s-ra-n em n mt ch hn no mt
l vt c quy nh, mt con chin hay con b. phi l mt l vt khng
t vt, v gi tr ca n cng ln bao nhiu, th n din t vic ngi y tha
nhn gi tr cng cao ca Thng cng by nhiu. C ln a-vt t
chi khng nhn cc sc vt dng lm sinh t ca mt thn dn ca vua m
khi phi tr tin, vic l: Ta khng mun dng cho Gi-h-va c Cha
Tri ta nhng ca l thiu khng ng gi chi (IISa 2Sm 24:24). Nh th,
ngoi nhiu vic khc ra, sinh t ca ngi Hy-b-lai to mt phng tin
ngi ta n gn Thng nh mt ca l m k dng l tha nhn gi tr
ca c Gi-h-va. Tuy nhin nh c cc nh tin tri dy d, dn s ca
Thng xa kia nhn thc c rng t chng cc sinh t h dng ln
vn khng y ; hng ca chng l dng du hiu hu hnh mt ngoi
ch mt thi bn trong ca tm tr v tm linh. Chng ch l phng
tin chuyn ti s n nn thng hi v phc tng ca ngi n th
phng, cng nh li cu nguyn v ca ngi tn tng ca ngi y. Nhng
iu mi l cch din t y duy nht thc v gi tr ca Thng
ca ngi y. Cho nn chng c g l bt thch hp trong vic xp chung li
vi nhau vic th phng bng ca l vi s th phng thuc linh nh
mt vi bi thi thin v sau ny lm; ci ny l phn bc l hu hnh v
vt cht ca ci kia.
Tuy nhin ti m chng ta quan tm khng phi l s th phng ni
chung, m l s th phng ca C-c gio - vic th phng ca Hi
thnh C-c gio ca Thng nh c by t ra trong Cha Cu
Th Gi-xu. Trong s th phng, sinh t chng c mt vai tr g c; n
b thp t gi ca Cha Cu Th nm chng ln v lm ng nghim, do
n ch cn l mt chic bng l m nhm tin bo s vic m thi (xem
Vicent Taylor, Jesus and His Sacrifice, v F.C.N.Hicks, The Fulness of
Sacrifice). Cha Cu Th, ng i din cho mt Nhn loi mi, c
dng ln cho Thng thay cho ton th loi ngi, lm mt sinh t trn
vn, hon ton v y qua Ngi chng ta c n gn Thng .
Ca l m cc C-c nhn mang n l iu m th Hy-b gi l t l ca
ngi bng cch ni cho ngi khc bit vinh quang Danh Ngi (HeDt
13:15).
Tt c nhng g chng ta lm trong g th phng cng cng l mt ng
gp cho ca l m chng ta mang n. Trong li cu nguyn ca mnh,
chng ta mang n. Trong li cu nguyn ca mnh, chng ta dng ln cho
Thng s tn th v n nn thng hi ca chng ta, nhng li khn xin
v cm t ca chng ta. c im ca mt bi thnh ca ch thc l ca ngi
tn tng Thng - mt m hiu c nh ln trong bi Tn vinh Ba
ngi Thng va vang vng trong nhng Luther v Philip Dodridge
nhng Charles Wesley v James Montgomery, nhng John Henry Newman
v Isaac Watts. Bi quc ca do ca on ht ln cng nhm cng mt cu
cnh y. Bi hc Thnh Kinh v Bi Ging cng gp phn vo cng mt ch
ch, cng nh cc Thnh l Phc m v php Bp-tem Thnh v Tic
Thnh: chng u dng li ni v hnh ng ph by ra cc hnh ng
quyn nng ca Thng nhng g Ngi lm cho loi ngi chng ta
v cho s cu ri chng ta, v nh th l nhm khi gi s tn th v n nn
thng hi, cm t v ca ngi tn tng.
Ca dng vt cht vn cn mt vai tr trong s th phng ca Hi thnh
C-oc gio. Nc trung bnh ca php bp-tem v bnh vi ru (nho) trn
Bn Tic Thnh c dng ln cho Thng lm cc phng tin
chuyn ti n phc ca thnh l Ngi. Cn vic dng tin ca chng ta vo
hp (bao, ti) thu tin cng l mt hnh ng th phng chng km chi cc
bi thnh ca v li cu nguyn. l ca dng bng ti sn ca chng ta,
biu tng ca cng lao kh nhc ca chng ta v n phc Thng , nhp
vic tha nhn rng tt c nhng g chng ta c c u vn t Thng
m ra. N cng cn mt ngha su nhim hn na: n l biu hiu v biu
tng ca mt ca l khc m C-c nhn dng ln: vic dng ln chnh
bn thn chng ta. y l tuyt nh ca mi s th phng chn chnh.
p li vic Thng t hin dng ca Thng trong Cha Cu Th v
chng ta, chng ta dng ln li ca ngi tn tng, li cu nguyn v cc l vt
(ca dng); nhng vi s nhn thc rng tt c nhng iu u cha
din t gi tr ti cao ca ng dng nn chng ta, cu chuc chng ta
v nui dng chng ta cho n gi pht ny. Cho nn chng ta dng ln l
vt quan trng nht m chng ta c th mang n: vic dng ln chnh bn
thn chng ta (RoRm 12:1).
V tt c tnh yu thng m Ngi san s cho chng ta, th chng c l vt
no chng ta phi dng ln ngoi iu m Ngi mong mun, (l) nhng
tm lng khim h bit n ca chng ta.
Do , theo li l ca Bi Cu Nguyn Ban Tic Thnh quan trng, th hm
nay, chng ton dng hin cho Cha bn thn chng con, linh hn v thn th
chng con, tr thnh mt ca l phi l, thnh v sng cho Ngi... v
trong chng con vn khng xng ng , do phm ti theo nhiu phng
din, dng ln cho Ngi bt k mt ca l no, th nhng chng con vn
ni xin Ngi tip nhn phn bn phn v phc v b buc ny ca chng
con; khng phi cn nhc cc cng c ca chng con, nhng l tha
th cc ti phm ca chng con.
I. MC KHI V P NG
Nn mng ca s th phng trong C-c gio khng c tnh cch ch
dng nhng c ngha thn hc. Do , cch bc l thc tin ca n c
mt s nguyn tc c bn cai tr kim sot m gi y chng ta cn phi tra
xt. Nguynt c u tin trong s , l s th phng tu thuc li mc
khi, v s th phng ca C-c nhn l thuc s mc khi ca Thng
trong Cha Cu Th Gi-xu. Ni nh th c ngha l s th phng
khng bt u t cu cnh ca chng ta m l t Thng ; n xut pht t
vic Thng ch ng i bc trc trong s cu chuc. S d chng ta
n c vi Thng l nh Thng , trong Cha Cu Th Gi-xu,
n vi chng ta: chng ta yu mn Ngi v Ngi yu thng chng ta
trc: s d chng ta cho rng Ngi c gi tr ti cao l v Ngi t chng
t chnh Ngi l xng ng cho chng ta tn vinh, tri n v tin cy trn vn.
Th phng thit yu l mt cch p ng, l con ngi p li Ngi Li n
phc ca Thng , p li nhng g Ngi ban cho loi ngi chng ta
v s cu ri chng ta.
C-c gio l mt tn gio ca lch s. N khng phi l mt h thng cc
nim t nn mng trn s suy lun trit l hoc thm ch l trn vic quan
st trt t thin nhin; n vn bt ngun t lch s. V vn ny, n khc
vi cc tn gio ln khc ca th gian. n- gio v Pht gio nh ci
thin nhin m tm ra Thng ; Khng gio th nh vo cch n c x
tm ra Thng ; C-c gio v Do-thi gio l cha ca n, tm gp
Thng trong lch s. Thng c nhn bit nh chnh Ngi vn l
ng nh th no, v cn c vo nhng g Ngi lm. Ngi t by t mnh ra
qua mt lot cc bin c trong sinh hot ca mt dn tc c bit l dn Hy-
b lai. Li Ngi phn ra nhn cc bin c y, c cc nh tin tri cng
b v tr thnh (Ngi) Li nhp th trong Cha Cu Th Gi-xu. Trc
(Ngi) Li ny, l Thng t by t mnh ra cho ai ny u thy ny, th
s th phng l cch p ng ca Hi thnh.
Do , h qu l ngay ti tm im ca s th phng trong C-c gio,
phi c vic ph by ra cc hnh ng cu ri v i ca Thng nh
Ngi t by t mnh ra cho loi ngi u bit, m tuyt nh l S Nhp
Th, Thp T Gi v S Phc Sinh. Nu th phng thit yu l mt cch
p ng vi (Ngi) Li ca Thng , th (Ngi) Li y phi c truyn
rao trc khi ku gi ngi th phng p ng. Nh chp s trng
Harrison vch r (xem D.E.W.Harrison, The Book of Common Prayer, ch.1,
m ti mang n rt nhiu trong chng ny) trong Tn c, li cu
nguyn v ca ngi tn tng ny sinh t vic chim nghim cc hnh ng
cu ri ca Thng trong Cha Cu Th Gi-xu. Chng hn nh Eph Ep
1:15-22 l cch p ng ca Phao-l i vi n phc Thng c ca
ngi tn tng trong my cu 1-14. Cng tng t nh th, th tn th nht
ca Ph-r bt u bng li chc t Thng v nhng g Ngi lm, v
phn cn li ca th tn y l cch m C-c nhn p li vic y.
Nh th mun cho vic th phng tr thnh s th phng ca C-c
gio, n phi th hin v phi by ra trc mt ngi th phng cc hnh
ng lch s v i ca s mc khi ca C-c gio, sao cho hi thnh ang
th phng c th p li bng s n nn thng hi v li cm t, s hin
dng v li ca ngi tn tng.
Mi hnh vi y ca s th phng theo C-c gio l vic ti hin
bng mt v kch cc lun ln ca lch s C-c gio. Bi hc ca Cu
c k li nhng ngy chun b trong dn Y-s-ra-n, cn trong Tn c,
ngi ta c thy cc nm ca cuc i Cha Cu Th, hay phn tip theo
ca n trong Hi thnh, vic b bnh v rt ru (nho) a chng ta tr v
Ba Tic Ti Cui Cng, v Thp t gi, iu m chng li l no c th
lm c; vic chng ta d phn vo bnh v ru ni vi chng ta rng
nh vic t cht sng li ca Ngi, Cha Cu Th ang sng gia nhng
ngi thuc v Ngi cho n tn th, v ch ti thi k khi Ngi s ung
(nc) nho mi trong Nc Tri. Bi ging tm cch lm ci cng vic m
phn nghi l n s ca Bn Tic Thnh thc hin: a chng ta tr li ni
m chng ta hc hi c mt cch mi m nhng g Thng lm
cu chuc chng ta khi ti li v s cht, nhng phi lm nh th no
a chng ta tr li v khin cho chng ta bit rng cng mt Thng y
vn cn hot ng tch cc theo cng mt cch ging y nh th trong cng
mt th gian y ht, cu ri cng mt nhn loi ti li ging ht nh th.
S th phng ca C-c gio ng i ho Phc m (John Marsh,
trong A Book of Public Worship, Introduction, p.IX).
II. TH PHNG TRONG THNH LINH
Nguyn tc tng nim c bn th hai, l s th phng chn chnh ch c th
ny sinh t hot ng ca c Thnh Linh. Cng nh c tin c cu
ri, s th phng l cch con ngi p li vi ci thin nhin v hnh
ng ca Thng (J.A.Kay, The Nature of Christian Worship, p.7).
Nhng cch p ng trong vic th phng cng nh cch p ng li ca
c tin, t n vn l mt n t (qu tng) ca Thng (Xem 2:8). Nh
chng ta thy, chnh vic phi by ra bng li ni v hnh ng cc hnh
ng cu ri ca Thng trong lch s nhn loi, khi gi vic y;
nhng n khng c khi gi nh mt iu khng th trnh n vo u
c, hay mt cch my mc. Tht ra chng h c cch ti hin cc hnh
ng cu ri ca Thng no s to ra c cch p ng ca s th
phng tht, ngoi tr khi chn l ca chng i thng c vo trong lng
nhng ngi nam ngi n, m iu th ch c th xy ra qua iu m cc
nh Ci chnh gi l li chng trong ni tm ca c Thnh Linh. Nh
Tn c nhn mnh, s thi thc ca Thnh Linh l ngun sui ca tt c
nhng li cu nguyn chn thnh. Phao-l nhc nh chng ta rng chng ta
khng bit phi cu nguyn nh th no, nhng chnh c Thnh Linh cu
thay cho chng ta vi nhng li than th khng din t c bng ting ni
loi ngi (RoRm 8:26). Sch Phc m ca Ging ni v ng An i
(Parakltos: ngi c gi n gip - th d mt v trng s trc
vnh mng nga), s gip ngi tn hu (GiGa 14:1-16:33); Th tn Hy-
b lai phc ho chn dung Thy T l Ti cao vn sng mi cu thay cho
chng ta (HeDt 7:25).
Nim tin quyt rng s th phng tht ny sinh t s gic gi ca c
Thnh Linh l c s ca li phn i ca cnh cc t ca Phong tro Thanh
gio i vi mi hnh thc tng nim. H l lun rng Thnh Linh l Thnh
Linh ca t do; cng nh gi mun thi u th thi, do s th phng
phi l mt phn ng ty c ng bin p li vic Thnh Linh cm ng
trong lng nhng ngi th phng. Cho nn vic s dng bt lun mt
hnh thc tng nim no cng b xem l dp tt Thnh Linh.
Trong li phn bc ny, c mt yu t quan trng ca chn l, nh Cc
Gio hi T do Anh quc vn lun lun tha nhn. V trong nhng nm gn
y, n ngy cng c nhiu thnh vin c kh nng bin bit ca Gio hi
Anh quc chp nhn hn (T/c on cui phn Nhng li cu nguyn v
Cm t nhn cc c hi c bit ca Sch Cu nguyn nm 1928: Ch :
Theo s hng dn m v Gim mc c th a ra, v Mc s c th t do
dng ln nhng li cu nguyn bng li l ring ca mnh sau phn kt lun
ca Bi Cu Nguyn lc Sng sm v Chiu ti, hay bt c Bui Nhm Th
Phng no c ghi trong sch ny). Khi s th phng b cc hnh thc tng
nim b hp n mc chng cn c ch no cho vic bc l n t ca Thnh
Linh na, th iu khng trnh n vo u c, l n s bn cng ho
ngi ta. Nhng cng cn mt phng din khc na ca vn vn thng
b cc tn cc Gio hi t do b qua: bn tnh thi thc trong vic th
phng khng nhng ch hm l quyn t do m thi, nhng cng cn c
mt yu t p buc na. Thnh Linh l Linh ca Cha Cu Th; chc nng
ca Ngi l chng thc cho Cha Cu Th: Ngi ly nhng vic ca Cha
Cu Th by t chng ta (Xem GiGa 14:1-16:33). Do , s th phng
tht s c Thnh Linh thi thc s phi chu mt s p buc thn hc: n
s b b hp cng nh c khi gi bi mc khi C-c gio (T/c Ways of
Worship, tr.1. Trong nhng hnh thc theo truyn thng nhiu hn ca s
th phng t do, quyn t do ny c kin thc v Kinh in kim
sot gt gao, cc li l v t tng ca n l mi trng trong quyn t
do di chuyn c cho php"). Hn na, v Thnh Linh l Thn Chn L,
m chn l th vnh hng v khng t mu thun, mt s th phng nh th
phi ph hp vi s th phng ca cc C-c nhn trong qu kh, vn
c kt tinh vo nhng bi tng nim c in ca Hi thnh. Do , trong
phm vi m mt bi tng nim c tc to bi mc khi C-c gio v th
hin s th phng do Thnh Linh thi thc ngy xa, th n co th l
ng li cng mt Thnh Linh y cng hnh ng trong Hi thnh ngy
nay (T/c D.D.Williams, Interpreting Theology 1918-1952 p.36: Ngh thut
v kinh tng nim l cc phng php nng cht tnh cm ca kch ngh,
trong bc thng ip m Thn hc l gii tm c mt ngn ng ph
qut trong tng th h mt). Thc ti ca s th phng vn khng l thuc
vic c mt hay vng bng mt bi tng nim, m ty thuc s hp nht ca
nhng ngi th phng nh quyn nng ca c Thnh Linh, cng vi s
t hin dng ca Cha Cu Th.
Li Cha chng ta phn dy ngi ph n Sa-ma-ri tm tt hai nguyn tc
c bn u tin ca s th phng trong C-c gio: V Thng l
Thn linh nn Ngi mun con ngi th phng Ngi cho ng cch, vi
lng chn thnh v do Thnh Linh hng dn (4:24) (altheia trong sch
Phc m th T c mt ni dung mc khi nhiu iu). Thng l Chn
thn, nh chnh Ngi t by t mnh ra qua nhng hnh ng cu ri
c ghi li trong Kinh in. Chnh Ngi l ng i, chn l v s sng.
Cha Gi-xu phn: (Thnh Linh) s ly iu thuc v ta m rao bo cho cc
ngi (16:14, bn dch c) (Trong Bi Cu Nguyn Cung Hin ca b sch
Hin Ch cc S , quyn VIII cn c vo li cu nguyn ca Hipplolytus,
Thng c cu xin sai Thnh Linh Ngi ging trn ca dng ny...v
chng minh rng bnh ny (l) Thn th ca Cha Cu Th ca Ngi v
Chn ny l Huyt Ngi. Nhp F.Gavin bnh lun: Hippolytus r rng l rt
nng ng; quyn VIII ca b sch Hin ch cc S thy trong Tic
Thnh trc ht l mt huyn nhim c mc khi. Xem The Eucharist
in East and West trong tc phm Liturge and Worship (ed. Clarke and
Harris) tt.118-119).
III. S TH PHNG THIT YU C TNH CCH TP TH
Nguyn tc c bn th ba trong s th phng ca C-c gio, y l n
thit yu l mt hot ng tp th, mt hnh ng khng phi l ca cc c
nhn ring l nhng l ca ton th Hi thnh. Cng ngy cng c hiu
ngi hn tha nhn s kin ny trong nhng nm gn y: C mt thc
ngy cng tng rng khng nn ngh v s th phng nh mt cuc tp hp
nhiu C-c nhn ngoan o, m nh mt hnh ng tp th c lin h trc
tip vi Cha ca Hi thnh (Ways of Worship, p.20). y khng phi l
ph nhn gi tr hay tnh cch cn thit ca s cng hin (th gi cu
nguyn) ring ty, m ng hn l mun nhn n theo mt vin cnh phi l.
Trong sinh hot tn gio ca chng ta c mt phng din mt thit ring
ty, mt iu b mt gia linh hn chng ta vi Thng ; nhng c nhiu
lc chng ta cn t qun mnh i trong mt ton th rng ln hn: chnh v
nhu cu ny m nhng ngi hng dn cuc th phng hng tm tr
chng ta v pha Vinh Quang ca Thng v s n vui phc li ca Hi
thnh Ngi (F.H.Brabant, Worship in General tuy Liturgy and Worship
(ed. Clarke and Harris) p.37). Vic C-c nhn n gn Thng cch
ring ty c c s l s hp nht ca ngi y vi Cha Cu Th. Nhng
trong Cha Cu Th c ngha l c a vo trong Thn th Ngi l Hi
thnh bit vng li ang th phng. Do , s th phng ring ty c
c s l s th phng tp th, s th phng ca Hi thnh l Thn th
Cha (Ways of Worship, p.25). S th phng ca C-c gio l vic dn
s ca Thng n gn Ngi mt cch tp th. l mt hot ng c
tnh cch gia nh. Cha Gi-xu dy: Khi cc con cu nguyn, hy ni: Ly
Cha chng ti....
Nguyn tc ny l mt h lun ca gio l Tn c v chc v t l ca ton
th cc tn hu vn rt c cc tn thuc Gio hi Ci chnh tm c.
Cc C-c nhn - ton th cc C-c nhn - hp li thnh mt nc thy
t l. Tuy nhin iu ny khng nhng ch c ngha l tt c cc C-c
nhn u c trc tip n trc Hin din ca Thng nh ng Ho
Gii (Trung Bo, Trung Gian) duy nht l Cha Cu Th Gi-xu; n cn
mt hm khc na vn rt thng b b qua, chc nng ca mt thy t l
l dng ca l; l l sng, l l do tn ti ca thy t l. Th th, nu
cc C-c nhn hp thnh mt nc thy t l nh Tn c tuyn b,
(IPhi 1Pr 2:5, 9; KhKh 1:6; 5:10), th hu qu l chc nng ca h vi t
cch mt tp th ton din s phi l dng ca l cho Thng ; h phi
dng ln ca l l li ca ngi tn tng lin tc m bn thn h l ca l hp
cch, thnh v sng. Ni khc i, mt trong nhng chc nng chnh ca Hi
thnh, mt phn ca l sng, ca l do tn ti ca Hi thnh l dng ln
ca l th phng tp th ca mnh cho Thng . Trong vic lm ny,
Hi thnh cng nh thy t l, u hnh ng vi t cch mt ngi i
din: Hi thnh thay mt cho nhn loi, dng ln cho Thng iu m
Ngi i hi tt c mi ngi, bng cch dng ln cho Cha phn vinh
quang xng ng vi Danh Ngi. iu ny c din t trong cch Phao-
l i cc danh t v t l trong Cu c thnh chc v t l ca Phc m
Ti c chn lm s gi ca Cha Cu Th gia cc dn tc cng b
Phc m ca Thng . Nh cc dn tc y c dng ln cho Thng
nh mt l vt p lng Ngi do Thnh Linh thnh ho (RoRm 15:16).
Hy cn mt phng din na ca tnh cch tp th ca s th phng trong
C-c gio: l s th phng ca ton th Hi thnh, ang chin u
trn th gian ny v chin thng khi hon trn thin ng. Trn cc vch
ca mt ngi nh th Chnh thng gio Hi-lp c nh ca cc thnh - m h
gi l ikons. Ch ch ca h l mun nhc nh cho nhng ngi th
phng rng Hi thnh khng phi ch gm c hi chng a phng m
thi, hoc thm ch ch gm tng s cc hi chng a phng m thi; Hi
thnh cn bao gm cc tn hu ca thi qua, c m ng v s nhng
ngi c cu chuc cng hp li vi cc o qun trn tri chung
quanh ngai Thng . V khi v chp s thp hng cho cc bc tranh
thnh, l v y cho mng cc quan khch n d ba tic thnh l
(N.B.Gogol, Meditations on the Divine Liturgy, p.21), ngi n th
phng c nhc nh rng trong vic th phng ca mnh, ngi y c
hp nht trong s tng giao tng thng ca cc thnh vi s th
phng ca ton th Hi thnh trn tri cng nh di t.
Trong Nht Th Chin mt trunh on ca mt i t ngi Anh hay ch
nho, ng qun trong mt lng bn Php. Chng c g khin vin i t
thch th cho bng mt c hi ng ta chc qu v linh mc gi trong
lng. Mt sng Cha nht n, ng ta i ngang qua ngi nh th trong khi ch
c mt nhm ngi ra v sau l Mi-sa. ng ta ni vi v linh mc ang ng
trc ca: Cho Cha bui sng tt lnh. Tha Cha, sng nay khng my
ng ngi n d l Mi-sa - chng ng g my, phi khng Cha? Cu tr
li l: Khng phi th u, con i, con lm to ri. c ngn ngn, vn
vn ngi n d y!
Cho nn, cng vi cc thin s v thin s trng v vi ton th cc o
qun trn tri, chng con tn dng v tn vinh Danh Ngi; mi mi ca ngi
tn tng Ngi rng: Thnh thay, thnh thay, thnh thay l Gi-h-va c
Cha Tri vn qun, tri v t u y dy vinh quang Ngi: Ly Cha Ch
cao, nguyn vinh quang thuc v Ngi.
IV. TH PHNG V LM CHNG
Hy cn li mt nguyn tc cui cng chng ta suy xt: th phng l
cch duy nht chun b Hi thnh cho cng tc ca mnh v lm chng
cho th gian vi t cch l Thn th Cha Cu Th. Nh E.R.Micklem nhc
nh chng ta: Hi thnh s hon tt bt c iu g m v n phi
sng m s sng ca Hi thnh th l thuc vo s th phng ca mnh
(Our Approach to God, p.11). Ni nh th khng c ngha l bo rng phi
xem s th phng l mt phng tin nhm t mt cu cnh. T n vn
l cu cnh ca chnh n; trong n, con ngi ta thc hin cu cnh ch yu
ca mnh l tn vinh Thng . Loi ngi chng c mt hot ng no
quan trng hn l dng ln cho Cha s vinh quang xng ng vi Danh
Ngi. Cho nn, vi cc C-c nhn, s b buc phi th phng, l tuyt
i, v bt lun mt cch nh gi ch c tnh cch ch quan no v n u
l sai lm.
Sau khi kt thc mt lot cc bi ging v s th phng, c mt thanh nin
ht sc thnh tht n vi tc gi quyn sch ny. Anh ta hi: Theo ng
ngh, th ti c phi i nh th khi ti cm thy khng thch lm nh th hay
khng? C nhiu lc ti mun n nh th v tht s cm thy vui v trong
bui nhm, nhng c nhiu ln khc, ti khng h c mun n. Vo
nhng lc nh th, nu ti n, th c phi l o c gi hay khng?
Ti p: Tt lm, cu John . Th cu c tr tin theo ho n ca ngi
ch hiu tp ho v tin thu phng tr ch khi no cu cm thy thch lm
nh th m thi hay khng? Chng thanh nin n lin nhn ra ngay vn .
Th phng l mt mn n phi tr bt chp cc cm thc ca chng ta;
l dng ln cho Cha s vinh quang xng ng vi Danh Ngi; do n c
tnh cch bt buc i vi cc C-c nhn (F.H.Brabant trong Liturgy and
Worship, p.31). Ch ch u tin ca vic th phng l vinh quang ca
Thng ch khng phi l v gy dng con ngi. Phi t Thng
ln hng u, nu khng vic xy dng cho con ngi s khng xy ra tip
theo u (Ways of Worship, p.33).
Tuy nhin, vic gy dng cho con ngi s xy ra tip theo, khi s th
phng c hng vo ng cu cnh ca n. Mt nh thn b hc ngi
c ni: Chng ta tr thnh ngi nh th no trc hin din ca Thng
tu thuc vo vic chng ta sng nh th no sut ngy hm y (Do
D.E.W.Harrison trch dn, Sd.p.19). Chnh l nh s th phng m Hi
thnh c hp nht vi Cha Cu Th bi c Thnh Linh trong ca l
Ngi t dng ln cho c Cha Cha, v do , tr thnh cng c ca hot
ng cu ri ca Ngi trong th gian. Mc Hi thnh c quyn nng l
mc Hi thnh hp nht vi Cha mnh. Chnh vi t cch l thn th
Cha Cu Th c Thnh Linh Ngi ng bn trong v phn chiu vinh
quang Ngi, m Dn s ca Thng lm ng nghim thin chc ca
mnh trong th gian ny. Tt mt li, l cng tc lm chng c kt qu tu
thuc vic nng , dy tr s th phng. Chp s trng Harrison ni:
Vn khng phi l s th phng c khin chng ta cm thy tho mn
vui v hay khng, m l n c khin chng ta ging vi Cha Cu Th hay
khng, thin h c nhn ra rng chng ta tng vi Cha Gi-xu hay
khng (Sd. tr.20).
Li khuyn gic ti phn bt u nhng bi Tng nim Bui sng (Mattins)
trong Sch Cu Nguyn ph cp (Book of Common Prayer) c mt on
tm tt ngn gn nhng hm sc v ch ch ca s th phng trong C-
c gio. Chng ta tp hp v gp nhau trc hin din ca Thng .
t n v nhng iu li ch ln lao chng ta nhn c t tay Ngi,
trnh by li ca ngi tn tng xng ng nht, nghe Li thnh khit nht
ca Ngi, v cu xin nhng nhu cu cn thit c cho thn th ln linh hn.
Cc yu t cn bn - Chc v Phc v Li Cha, s Cu nguyn v Ca ngi
Tn tng, s khin chng ta phi ch n cc chng sch tip theo sau
y. Tuy nhin, trc ht, chng ta phi c gng tm cch nhn vo vic th
phng hin nay trn bi cnh l s pht trin ca n trong lch s. By gi,
chng ta s chuyn sang vn y.

NGUN GC V S PHT TRIN

I. TIC THNH CHUN MC
Cc C-c nhn u tin vn l nhng ngi Do-thi c trng
dng ngay t thu u th cho vic th phng trong Hi trng Do-thi.
iu ny gm c vic c v gii ngha Lut php trong mt bi cnh l cu
nguyn v ca ngi tn tng. Cc Sch Tin tri c c ln bnh gii Lut
php, cc thi thin c ht ln nh nhng hnh ng ca ngi tn tng, v
hnh thc ca cc bi cu nguyn ln ln tr thnh c nh mi ngi u
c th d phn vo . y l cch th phng m Cha chng ta v cc S
Ngi cng tham gia vo mi ngy Sa-bt. Do , khi cc C-c nhn b
trc xut khi ca1c Hi trng Do-thi, l t nhin h vn t chc s th
phng ring rp mu nhng nt quen thuc . Tuy nhin im nhn mnh
ca h c chuyn t Lut php sang cc Sch Tin tri m h l gii bng
ngun nh sng m Cha Cu Th soi ri cho, v vi thi gian, cc Kinh
in ring ca h c thm vo v ln ln chim ly a v ch yu.
Nhng y cha phi l tt c mi s trong vic th phng ca cc C-c
nhn nguyn thu; h cn thm vo mt yu t khc vn do chnh Cha
chng ta ban cho ti Phng Cao, l l b bnh. Hn tt c nhng g m li
ni c th lm hnh ng thnh ny a n cho tm tr chng ta tt c
nhng g Cha chng ta tng lm, v khin h thc r rng s hin din
sng ng ca Ngi vi h (W.D.Maxwell, An Outline of Christian
Worship, p.4).
Sch Cng v cc S cho chng ta thy r rng rng hai yu t trn y
vn hp nht bt kh phn ly trong s th phng ca Hi thnh thi cc
S . Cc tn hu chuyn tm vng gi li dy ca cc s , giao ho vi
anh em, b bnh tng nim Cha, v cu nguyn (Cong Cv 2:42). Ngy
Cha nht, cc tn hu hp nhau d Tic Thnh v nghe Phao-l ging dy
(20:7). Ni khc i, cuc hi hp ca cc C-c nhn th phng mi
Cha nht l mt Tic thnh, trong li cu nguyn, ca ngi tn tng v
ch gio trong s cng chnh c kt hp bt kh phn l vi s giao ho
(thng cng) bng l Tic thnh. Cn c vo ICo1Cr 11:1-13, chng ta c
th suy din rng y chc chn l cch hnh o ca Hi thnh ti C-linh.
By gi, vic b bnh thuc v mt ba n thng, gi l agap; nhng
chng bao lu sau ba n y c tch ri khi Tic thnh ch thc
v cui cng, bin mt khi sinh hot ca Hi thnh ch cn li ba n c
tnh cch nghi l m thi.
(Maexwell ni) Nh th, s th phng trong C-c gio, nh mt vic
lm phn bit ca dn bn a, bt ngun t s ho hp, do tng tri luyn
lc ca Hi trng Do-thi v Phng Cao. c ho ln vo nhau nh th,
ci ny va b sung va khch ng ci kia, khin chng tr thnh mu mc
ca s th phng C-c gio. S th phng trong C-c gio cn tm
c nhiu cch biu hin khc na, nhng nhng iu u thuc phn
chu vi, ch khng phi l tm im. S th phng in hnh ca Hi thnh
cho n ngy nay c tm thy trong s hp nht ca s th phng trong
Hi trng Do-thi vi tng tri ca thnh l ti Phng Cao; v s kt hp
ny vn c ngay t thi Tn c (Sd, trang 5).
C mt bc tranh rt gi hnh ca s th phng ti R-ma, chng minh s
ho ln vo nhau ca hai yu t va k, c Justin Martyr a ra trong tc
phm First Apology ng vit cho Hong Antoninus Pius (kh.140).
Vo ngy gi l L Mt Tri, tt c mi ngi sng trong cc thnh ph
hoc thn qu u cng nhau hp li ti mt ni, ri nhng hi k ca cc
S hoc cc tc phm ca cc nh tin tri c c ln theo phm vi th
gi cho php. Sau khi ngi c c xong, v ch to ch gio v
khch l dn chng thc hnh cc chn l trong nhng phn Kinh in
c c. T tr v sau, mi ngi chng ti u ng ln v cng dng
ln li cu nguyn; v nh ti ni trc y, khi chng ti kt thc bi
cu nguyn ny, th bnh, ru (nho) v nc c a n.
Ri cng th, v Ch to dng ln li cu nguyn v cm t tu kh nng ca
v y, v dn chng cng reo to: A-men. Sau , mi ngi nhn mt phn
v chia x nhau cc yu t m nhng li cm t c dng ln; v cc vt
cng c cc chp s mang i phc v cho nhng ngi vng mt
(xem First Apology lxv-lxvii).
y, mt ln na, chng ta c mt l Tic thnh trong vic cu nguyn,
c (sch) v li ch gio c kt hp, v t n tuyt nh, trong nghi l
bnh v ru (nho) u l nhng thnh phn chnh thc ca nghi l. Nu
thiu mt trong hai, th n cha y (Sd, trang 13).
T s th phng uyn chuyn ca Hi thnh nguyn thu ny, pht trin
cc nghi l phn bit ca ng v Ty Gio hi. Cu truc c bn ca c hai
u nh nhau, gm c hai yu t thit yu l Li Cha v Thnh l, nhng
mi bn pht trin mt c tnh v mt im nht mnh phn bit. Trong
ng gio hi c s pht trin mt phn nghi l trau chut, phong ph v
biu tng, l iu b thiu mt trong phn nghi l, ngn gn v trc tip
hn ca Ty Gio hi. Th d nh ng gio hi i phn chun b cc yu
t thnh mt l dn Bn Tic (a servise of Prothesis), biu tng cc chi tit
ca tun l Thng kh v t , s th phng bt u; Ty Gio hi vn
gi th t nguyn thu, bt u bng Bi Tng Nim Li Cha.
Trong ng Gio hi, khi nim v huyn nhim chim th p o v ngy
cng c xu hng thu ht v cho mnh c bui th phng. (R.S.Franks
Christian Worship in the Middle Age trong tc phm Christian Worship
(ed.N.Micklem), tr.112). Phn hnh ng ca Thnh l c giu kn i vi
nhng ngi th phng bng mt tm nn, cc nh tng cc thnh (The
Ikonostasis), m cc ca u b ng li trong khi c Bi Tng Nim ca
Phng Cao. C hai nghi l i vo qua Ca Vua vo Ni Thnh - l Vo
Nh ca ngi hnh l v mt chp s, nng quyn sch gm cc sch
Phc m ln trong thi gian c Bi Tng nim Li Cha; v l Vo Ln
trong , sau cc bi Cu nguyn ca Ngi Trung Tn trong Bi Tng nim
ca Phng Cao, cc yu t c chun b trong l dn bn Tic c a
n Bn Tic Thnh.
Cng quan trng hn na, l nhng im nhn mnh phn bit v thn hc
trong cc nghi l ca ng v Ty gio hi bt ngun t nhng quan nim
khc nhau v s cu ri nm ngay bn di chng. Vi ng gio hi, s
cu ri l vic thn ho nhn tnh qua s Nhp th; vi Ty gio hi th n l
kt qu ca s hi sinh chuc ti ti Thp t gi. Do , Tic thnh ca
ng gio hi l mt hnh ng tng giao tng thng (communion),
trong khi bn Ty gio hi nim v s hi sinh (sinh t) chuc ti chim th
p o. Trong nghi l ca ng gio hi iu c dng ln l cc ca l
ca nhng ngi th phng dng ln bi Thnh Linh s dng cho thnh
l, trong khi trong l Mi-sa, l thn th v mu ca Cha Cu Th
c dng ln lm mt sinh t sau khi vic hin t xong (R.S.Franks,
Sd., tr.115).
Cng vi phn trau chut c tnh cch nghi l v vic Ty gio hi i lch
khi nghi l nguyn thu, chng ta nhn thy trong c ng ln Ty gio hi
mt s suy thoi v truyn ging sut thi Trung c, v Tic Thnh thng
c c hnh m chng c bi ging chi c. H qu l th cn bng nguyn
thu gia Li Cha v Thnh L b mt i. S th phng ca ng gio
hi tr thnh dng nh l vic c hnh mt nghi l thn b, cn bn Ty
gio hi th l mt v tung ngon mc m tuyt nh l php l chuyn
ho thnh th (transubstantiation). Tuy nhin, nh Franks nhc nh chng
ta, chnh iu u tin cn phi tun th trong C-c gio Trung c c bn
ng ln bn Ty gio hi, l Tic Thnh vn cn nh n vn c trong Hi
thnh C i, tc l bui nhm li th phng cn bn v l trung tm im,
m tt c nhng iu g khc u c dn ti vi n, v tt c nhng iu
g khc u phi c l gii trong mi lin h vi n (Sd., tr.109).
II. CC L CA TNG (QUIRE OFFICES)
Chung quanh hnh ng th phng trung tm ny ca C-c gio, c
bit vo thi Trung c l l Mi-sa, ny sinh mt lot nhnfg cuc hnh l
ph tri hng ngy l nhng Gi cu nguyn, vn c tun th nh nhim
v u tin ca hng gio phm thuc cc tu vin, v do , c mi ngi
bit vi ci tn l cc l (offices). V cc l ny c ni ra hoc ht ln
trong phng ca ht ca nh th hay tu vin, chng cn c gi l cc L
Ht (L ny c khi cn c gi l Choir. y, Choir c dng ch
ca on, cn quire l ch dnh cho ca on).
Ngun gc ca chng rt ti tm, nhng dng nh chng vn t nhng th
gi tnh tm (devotions) c nhn v nhng bui cu nguyn gia nh ca cc
C-c nhn nguyn thu m ra. Cc S v mn ca cc v vn tun
th cc gi cu nguyn ca Do-thi gio, theo cc du ch c tm thy
trong Cu c. a-ni-n c cho bit l cu nguyn mi ngy ba ln
(DaDn 6:10) Thi Tv 55:1-23 cp nhng g cu nguyn bui chiu, bui
sng v ban tra (c.17) mt tc gi thi thin khc ni v by c hi hng
ngy (119:164) v m ch c mt ln trong s l lc na m (c.62).
Trong Tn c, cc gi th ba, th su v th chn (ngha l 9 gi sng, gia
tra v 3 gi chiu) (C mt cu r rng m ch S Thng Kh: Mat Mt
15:25; Mac Mc 15:33-34) c c bit cp. Trong ngy l Ng tun,
c Thnh Linh ging xung ti ni cc mn Cha ang nhm li vo
gi th ba (Cong Cv 2:1, 15). Ph-r thy khi tng lc ng ang cu
nguyn trn mi nh vo gi th su (3:9). Hai s Ph-r v Ging vo
n th nhm gi th chn (Cong Cv 3:1) v chnh lc Ph-r cu nguyn
cng vo gi y m Ct-ny thy khi tng (10:3, 30). Cc vn phm ca
cc gio ph sau ny thng cp cc gi y (Vic tun th chng c
Clement, Origen, Tertullian v Cyprian cp), v r rng l cc C-c
nhn cng cu nguyn khi thc dy lc sng sm v trc khi i ng lc
chiu ti. C iu chc chn l mt quyn s tay ch dn cc gi tnh tm
pht hnh cho nhng ngi mi n nn quy o ti R-ma vo u th k
th ba bt buc cc C-c nhn phi cu nguyn su ln mi ngy - lc
thc dy, vo cc gi th ba, th su, th chn, lc i ng, v co na m
(Apostolic tradition ca Hippolytus (kh.235).
Phn cp t trc cho n y vn ch dnh cho s cu nguyn c nhn,
ring ty ch khng phi l mt hnh thc quy nh. Tuy nhin mt khi
t giai on ny ri, th vic chuyn t nhng bui cu nguyn ring ty
thnh nhng bui cu nguyn cng cng quy nh vo ng nhng gi c
nh kia l iu ht sc d dng. Nh Ratcliffe nhn xt: S cu nguyn
thng thng vo nhng gi quy nh trong nh th l bc b buc tip sau
s cu nguyn vo cng nhng gi y ti nh ring v cng c mt
khong cch ngn gia vic hng dn v cch cu nguyn, vi phn ch
dn phi dng ln nhng bi cu nguyn no (E.C.Ratcliffe, The Choir
Office trong Liturgy and Worship, p.259). Nh th, chng ta nhn thy
nhng gi nhm cu nguyn cng cng vo su gi nht nh hng ngy
c mi ngi p dng vo cui th k th t. Sng sm v chiu ti l
nhng gi chnh yu cho cc thi thin v nhng bi cu nguyn quy nh
ny (xem Apostolic Constitution (kh.375-400).
Tuy nhin, chnh l cc tu vin, nhng bui L hng ngy ny khng nh
c phn cu trc v ni dung dt khot cui cng qua vic hnh thnh B
Lut ca Benedict (kh.530). Benedict p dng cc bui nhm li cng cng
ti R-ma cho cc tu vin, duy cn thm vo cc bui nhm li ti R-ma
mt bui nhm li (L) vo lc Bnh minh (L Nht, Prime) v mt l cui
cng lc chiu ti (Coupline) (Hai l Prime v Compline c Benedict ly
ra t b Lut ca Brasil). Sc lnh cui cng v Cc Gi Quy nh
(Canonical Hours) nh chng c gi nh th, l nh sau: Vigils hay
Nocturus (v sau c gi l Mattins: Sng) vo khong 2 gi sng, Lauds
vo lc hng ng, nht lc sng sm, Terce (gi th ba) vo 9 gi sng,
Sext (gi th su) lc gia tra, None t 2 gi n 3 gi chiu, Vespers,
khong 6 gi chiu, v Compline vo khong 8 gi ti. Trong thc t,
Mattins v Lauda c gi chung l mt l (bui nhm) duy nht, nh th
con s cc gi nhm li (l) c gim i cn by chio ph hp vi Thi Tv
119:164 Mi ngy ti ngi khen Cha by ln. L Mi-sa hng ngy c
c hnh trc l Sext. n cui thi Trung c, ta thy c mt sa i thm
v mt lnh o: do phong tc tp qun, nhn danh th gi thun tin, c
hnh cc l (bui hp, nhm li) ngay trong gio x (phn bit vi cc l
trong cc tu vin) cc nh th thnh hai nhm, bn l u c c hnh
chung vi nhau vo bui sng, v bn l cn li c c hnh vo bui ti.
ngha ca vic ny s c thy r khi chng ta xt n phn cc pht
trin ca vic tng nim trong cuc Ci chnh ti Anh quc.
Cc gi quy nh l mt cch tnh lc nhm hai mc tiu: c thuc lng
rp rng sch Thi thin mi tun mt ln v c lin tc Thnh in - Cu
c c c t u ch cui mi nm mt ln cn Tn c th hai ln.
C.S.Phillips a ra mt phn tm tt r rng v ngn gn v cu trc v ni
dung ca chng:
L (bui nhm li) trong m c gi l Mattins c hnh thc ring v
phn ln c dnh cho vic c thuc lng sch thi thin hng tun, v c
lin tc c Kinh in... Kinh Venite c c trc cc thi thin, v vo
nhng ngy l hi th bi Tn vinh Thng c ht cui cng. V cc
l khc l Lauds v Vespers, th phn cu trc u tng t nhau. Trong mi
ln, bui l gm mt phn c thuc lng cc thi thin - c nh trong cc l
Lauds (gm cc thi thin ca ngi tn tng, (148-150), v thay i trong
cc l Vesperd; mt chng ngn (Cc capitula hay chng ny ch
gm mt cu duy nht). Kinh in (thay i) mt l Ht thnh ca (thay i);
mt Bit thnh ca (Canticle) c nh (chc tng trong cc l Lauds, Tn vinh
trong cc l Vespers); v mt bi cu nguyn ngn tu theo c hi (Collect)
v nhng bi cu nguyn khc sau cng. Ba l trn y l nhng bui nhm
li quan trng nht, nm l kia th c bit l nhng gi km hn (the
Lesser Hours). Hai l Nht v Chiu Ti ny (ngha l bui l 'b sung kt
thc mt ngy) c lng vo mt khun mu chung, trong khi cc l Terce,
Sext v None c lng vo mt khun mu chung khc. Nhm sau ny,
cng vi l Nht, l c hi hng ngy c thuc lng Thi thin 119, vn
c chia lm bn phn cho ch ch ny, phn Quicunque vult tip sau
phn l Nht. C nm l ny u c nhng bi thnh ca ring (c nh ngoi
tr l Chiu Ti), cc chng v cc bi cu nguyn ngn tu theo c hi);
trong khi trong l Chiu Ti th bi Bit Thnh ca Nunc dimittis c ht
ln. Xuyn sut chu k ny, cc thi thin v bit thnh ca c (c hoc)
ht i p; v mi l u c bt u bng nhng cn xng ngn, vn cn
tn ti trong Sch Cu Nguyn ca chnh chng ta (The Background of the
Prayer Book, pp.91-92).
Do , c th l ngoi tr l Mattins im nhn mnh trong Bui Nhm Th
phng Thng (Divine Office) (Chu k cc Gi, l nhim v ch yu
(officium) ca cc tu s sng trong cc tu vin, vn c bit di cit nl
Opus Dei - cng c hay vic phc v Thng . Do m c t ng
Bui Nhm (L) Th phng Thng (Divine Office) l ca ngi tn tng
v cu nguyn thay v gy dng.
III. NHNG PHT TRIN TRONG THI CI CHNH
n cui thi Trung c, s th phng trong Ty Gio hi dng nh ch
dnh ring cho hng gio phm v gii tu s. Cc L Hng ngy c su
tp thnh mt quyn sch duy nht gi l Sch Kinh (Breviary); cn mt
quyn na l Sch L (Missal) - cho l Mi-sa. C hai u bng La-vn - mt
ngn ng bc hc k t khi La-m quc sp . Cng vi s suy thoi
trong cng tc truyn ging, u ny dn ti hu qu l dng nh vic gy
dng bin mt khi gi th phng ca cc tn thng. Vic h tch
cc tham gia, ngoi vic tn th, khng phi l khng c pha ln m tn
(W.D.Maxwell, Sd., tr.72) cp bc cc yu t c hin t trong l Mi-sa,
u nhm mc ch tng giao tng thng - trong bnh m thi - ch mi
nm mt ln vo l Phc sinh. Khi l trung tm quan trng ca C-c gio
tr thnh mt v kch do hng gio phm trnh din bng mt th ting l
chng c ai bit (C mt gi nhm li (l) ngn bng ting thng dng
(vernacular) c tn l Prome, thnh thong c xen vo l Mi-sa. N gm
nhng bi kinh cu nguyn c xng ln, mt th tn hay sch Phc m,
bi Tn iu, bi ging (nu c) li khuyn rn v Bi Cu Nguyn ca Cha
hoc mt bi din Bi cu Nguyn Chung y. Tuy nhin, n khng phi l
mt thnh phn chnh thc ca vn bn l Mi-sa. L Prome rt c lng
mi ngi. Bn Anh, n c bit l The Bidding of the Bedes), mt v
tung (m cc tn ) ch c chng kin, ch khng cn l mt hnh ng
th phng tp th na.
Trong mt bc th ca Stephen Gardiner gi cho Cranmer vo thng By
1547 (c Charles Smyth trch dn trong The Genius of the Church of
England) lp trng ca nhn vt thuc Hi thnh Trung c ny c
pht biu thng thng nh sau:
V trong qu kh...ngi trong Hi thnh ch quan tm rt t n nhng g v
linh mc v nhng ngi ph t lm trong thnh ng, m ch ng ln khi
nghe c sch Phc m v qu xung lc Hin t, bng khng th ai ny u
t bn tm bng nhiu cch khc nhau vi nhiu li cu nguyn khc nhau
ca mnh... N chng bao gi c ngha rng mi ngi d nhin u c
nghe cc L Sng hay l Mi-sa, nhng ch c mt t cu nguyn
thm m thi; cn v pha cc linh mc v nhng ngi ph t, tuy h
khng nghe c mt m thanh r rng no hiu mnh ni g, nhng ch
cho rng mnh ang thi hnh phn vic ca mnh v ang bn rn, v ang
cu nguyn v h c lm nh th... l nhng g c thc hnh.
V nh th l ring phn mnh, Gardiner vn mun cho vic y c tip tc.
V Cranmer bnh lun: Nhng cn c vo Tn c, Cranmer bit rng (
nh ca Sch y l) mun cho c hi chng phi theo di v d phn vo v
kch ca l Tic thnh, v rng ch ch hng u do Ba Tic Ti ca
Cha c thit lp vn khng phi l vic tn th, nhng l s tng
thng tng giao: v trong c hai vn y, ng b Phong tro Tng nim
Ci chnh trong Hi thnh ti R-ma thuyt phc. Lnh truyn ca Gio
hong: Con khng cu nguyn ti l Mi-sa, con phi cu nguyn cho l Mi-
sa l mt ting vang mun mng ca cc nguyn tc ca Cuc Ci chnh
bn Anh quc (The Genius of theo Church of England, p.30).
Ton th cc nh Ci chnh, ngoi tr Zwingli (vi Zwingli m Tic thnh
trc ht l mt hnh gn xng nhn, mun Thnh l ny ch c c hnh
bn ln mi nm m thi - vo l Phc sinh, l Ng tun, l u Ma gt v
l Ging Sinh), u c gng vn hi Tic Thnh nguyn thu, trong vic
truyn ging KLi Cha t n tuyt nh trong vic tng thng tng
giao ca nhng ngi th phng ti Bn Tic ca Cha, xem l mu
mc cho bui th phng hng tun. S dng Thnh in lm nh chun,
h bc b khi nim chuyn ho thnh th (transubotantiation) phi Kinh in
v vt b nhng phn thm vo ca thi Trung c khin cho cc yu t ca
nghi l y b che m. Xin trch dn cu ni tro phng ca J.S.Whale cc
nh Ci chnh ch bi tr nhng g m ngi Cng gio by t ra m thi
("Calvin trong Christian Worship (Ed. N.Micklem) p.161). Mt ln na, l
Mi-sa khng c s tham d ca nhng ngi th phng, tr thnh tic
thnh, vi tuyt nh ca n, khng phi l vic hin t v dng ln cc yu
t, nhng l vic cc tn tng thng tng giao vi nhau.
Hn na, cng c mt thay i hon ton im nhn mnh trong s th
phng ca Gio hi Khng Cch. Tri vi nhng bi kinh tng nim ca c
ng ln Ty Gio hi, trong hnh ng hin t p o v hu nh loi
tr chc v Truyn ging Li Cha cuc Ci chnh nhn mnh trc nht
trn Li Cha nh l nn mng ca c tin v s th phng (J.S.Whale,
Sd., tr.165). Li Cha khng phi l phn c xen vo, nh l Prome,
trong v kch m nu khng c n, v tung thnh l kia cng trn vn,
hon tt ri; bn thn Thnh L y vn l mt du n ca Li Cha. Nh th
c hai s kin chim th p o trong s th phng ca Gio hi Khng
Cch. Mt l trung tm im dnh cho bi ging; hai l vic bin l Mi-sa
thnh Tic Thnh (Ba Tic Ti ca Cha Tng Thng Tng giao -
the Communion of the Lord's Supper) (Sd.,tt. 166-67).
V cc nh Ci chnh xem Li Thng c tm quan trng hng u, cho
nn h nhn mnh rng s th phng phi thun l v kh d hiu c.
Nh th, vic s dng ngn ng thng dng l mt nt c trng chung cho
mi ngnh thuc gio hi Khng cch. Bui l phi bng mt ngn ng
c mi ngi thng hiu. Hn na, v mc s hnh l phi ng ch
no, sao cho mi li ni ca ng phi c nghe thy r rng, v cc hnh
ng ca ng ti Bn Tic Thnh phi c nhn thy. Do , ng phi ng
sau Bn Tic Thnh, i din vi cc tn , nh tp qun ca Hi thnh
nguyn thu (y l lp trng ca v gim mc trong hu cung ca cc
ngi nh th nguyn thu, do m c bit di ci tn l v th ca
gim mc thnh ng (basilican postuer). Nu Luther, trong phn dn
nhp tc phm, Deutsche Messe ca ng c lin h cho vic , th chnh
ng dng nh cng c tip tc hnh l tha v th ca ng gio hi. Tuy
nhin, n c Calvin p dng v tr thnh ph bin trong cc Hi thnh
Ci chnh). Cc tn cng hi t mnh tham d phn bit qua vic ht
nhng bi thnh ca hay nhng thi thin theo vn lut ca c hi chng, mt
cch tn c Luther v Calvin a vo. im phn bit quan trng
gia thnh ca Trung c v hin i l s kin bi thnh ca trc thuc v
tu vin, hu nh l c quyn ca nhng ngi ph t trong ca on...b
thnh ca sau thuc v ton th cc tn ... Nu c mt i tng no gia
Gio hi Khng cch vi bi thnh ca ht l thi Trung c trong sch Kinh
La-vn, th c l l bi thnh ca do ca on ca Hi thnh hin i (Sd.,
tr.164).J.S.Whale nhc nh chng ta nh th.
Luther vn l nh Ci chnh bo th nht rt chm chp trong vic thay
i bt lun iu g trong l Mi-sa m khng b Thnh in minh nhin cm
on. L d nhin l Cng thc l Mi-sa (Formula Missae) nm 1523 ca
ng, m phn ln nhng bi tng nim sau ny ca Gio hi theo truyn
thng Luther dng lm c s, u ch l mt cch ct xn l Mi-sa ca La-
m, vn gi li ting La-tinh, cng nh phn ln nghi l, n, hng v
trang phc (W.D.Maxwell, Sd., tr.77). Tuy nhin ba nm sau , ng
cho xut bn quyn Deutsche Messe ca mnh bng ngn ng thng dng,
trong c rt nhiu thay i khc xa v thm ch l khc hn na;
nhng trang phc v n th vn c gi li. Maxwell ni: Vi t cch
mt hnh thc th l Mi-sa kiu c quc ca Luther c nhiu khuyt nhc
im. Nhng ng m rng v v o su tinh thn ca s th phng v
a ra cho cc tn mt phn thng hiu ln hn. By gi, th t ra h cng
bit iu g dng c thc hin, v c th tham gia cng mt hnh ng
chung, v s tng giao c phc hi ng a v ca n. S gic gi m
Luther a vo cho vic ht thnh ca trong nh th lm ny sinh nhiu li
ch lu di v quang vinh (Sd., tr.80).
Nh Ci chnh n tn gc r l Calvin. Tuy nhin, cu khng nh ca
Heiler rng ng thnh cng trong vic sng to ra mt hnh thc nhm li
trong chng h c mt phn nh quan trng no t l Mi-sa ca La-m
m cn tn ti (F.Heiler, The Spirit of Worship, p.99), gn cho chng ta
mt mn n qu to ln i vi Calvin. Bui nhm li th phng ca Calvin
vn khng phi l s sng to ca ring ng, m l mt cch p dng phn
nghi l ca Bucer Strasbourg, m iu ny th t ra cng l theo b cc
chnh ca Gio lut La-m (Roman Canon) s vic cng xy ra ging y nh
th, v theo Calvin th t thn l Mi-sa l iu ng gm ghic ti cao do Sa-
tan dng ln. nh chun duy nht ca ngl Kinh in v cch hnh l
thng dng ca hng gio phm c thi. ng cho rng biu tng ch ngha
trong cch trang hong v nghi l l nhng phi Kinh in ca loi
ngi, ph bng vinh quang ca Thng . Do , chng b tinh gim
ch cn l hnh thc n gin nht m thi. Tuy nhin, nh Doumergue vch
r, tt c cc yu t thit yu ca s th phng u c
(F.Doumergue, Jean Calvin, qu.ii, tr.504). Calvin khng mun thay th l
Mi-sa bng mt gi nhm li truyn ging, nh ngi ta vn thng cho
l nh th; ng ch tm cch thay th l Mi-sa Trung c thoi ho bin
cht bng mt Tic thnh hng tun, trong th qun bnh nguyn thu
gia Li Cha vi Thnh L c phc hi a v, mt cch c hnh l k
nim Ba Tic Ti ca Cha m bi ging v s tng giao tng thng
chim c a v phi l ca chng.
Tuy nhin, ci l tng v mt Tic Thnh hng tun ca Calvin chng
bao gi thc hin c; s chng i ca cc v thm phn Geneva hn
ch ng ch cn bn lt k nim mi nm (Khun mu Trung c ca
Tic Thnh (Communion) mi nm mt ln khng th no trnh c hm
rng vic thit lp l Tic thnh hng tun b bt buc phi l mt tin trnh
kh khn v chm chp. im nhn mnh ca cc nh Ci chnh khng ch
t c s trn cch hnh o nguyn thu, m cn trn im nhn nmnh
ca h rng tn gio phi va c tnh cch ring ty, cng va c tnh cch
tp th na). Nhng ng ch chp nhn s hn ch bng cch phn i, v
mt s thu xp tm thi m ng cc lc khng tn thnh. Hn na, vo
nhng bui sng Cha nht m ng khng c cho php c hnh l k
nim Ba Tic Ti, Calvin gi li phn cu trc v ni dung ca Tic
Thnh, ch b i nhng phn trc tip lin h n vic hin t cc yu t v
s tng giao tng thng. Nh th, phn mu mc v th phng trong
Tic thnh vn c duy tr. Whale ni: Mi nhm li (th phng) ca
Calvin khng ny sinh t nhng bui nhm li (l) Trung c hay nhng l
ht, cng khng ging nh cc l Mattins (sng) ca Anh quc gio, vn
quay v vi c bng l hng ngy n tn B Lut ca Benedict... cng nh
Bi Kinh Xng Ti bt ngun t Bi Kinh Xng Ti trong l Mi-sa th no,
th cng th, Bi Cu Thay Ln khng bt ngun t nhng bi cu nguyn
xng to (Bidding prayers) thi Trung c, m t Gio Lut. Bui nhm li
bnh thng sng Cha nht ca Calvin, cng nh ca Knox, do , u l
mt bui nhm li trc Tic Thnh (Ante Communion) c in (Sd.,
tr.171).
Cuc Ci chnh bn Anh quc vn c nht v nh; n chng theo nhng
tin l no c, m c li theo mt con ng trung dung gia nhng ci li
v nhng ci hi ca R-ma v Geneva. iu ny em n cho Anh quc
gio ci c tnh hn hp m n vn lun lun duy tr, mt ngun mch ca
c nhc im ln u im ca n. Nh th, trong khi gio l ca n nh
c kt tinh trrong cc iu Khon Tn gio (Articles of Religion) vn c
tnh cch ca Calvin n tn phn ct li, th phn th phng ca n li
c hng dan bi quyn Sch Cu nguyn (Prayer Book) c c kt t
cc ngun ci Trung c. Trong phn tng nim thc hnh, n c nhng i
lc gn gi vi Gio hi theo truyn thng Luther tuy nh hng ca Calvin
cng c th c thy r (Th d Mi iu Rn trong L Tic Thnh ca
Sch Cu Nguyn th Hai ca nm 1552 vn t phn nghi l ca Calvin m
ra, cng nh phn dn nhp c tnh cch n nn thng hi cho Bi Cu
Nguyn Bui Sng v Bui Chiu).
Quyn Sch Cu Nguyn Ph Cp (The Book of Common Prayer) - quyn
sch duy nht v bui nhm li th phng c nin i t thi Ci chnh
vn cn thng dng - l mt cng trnh do thin ti ca Tng Gim mc
Cranmer, v di quyn ch dn ca ng, cc Sch Cu Nuyn th Nht v
th Hai ca Edward VI (n hnh vo nm 1549 v 1552 ring bit) c
hnh thnh. Mt trong nhng hc gi ti ba nht trong thi i ca mnh v
vn tng nin, Cranmer va c kin thc su sc v phn di sn ca thi
Trung c, va c mt s quen thn mt thit vi cc lnh t ca nhng cng
cuc ci chnh trong lc a, ngoi vic bn thn ng cn l mt bc thy v
vn php Anh ng. Cc nguyn tc ch o ca ng c trnh by trong
Bi Ta quyn Sch Cu Nguyn th Nht nm 1549, c in trong Sch
Cu Nguyn nm 1662 hin nay di tiu mc V Bui Nhm li Th
phng ca hi thnh (Concerning the Service of the Church). Nguyn tc
ch o u tin l mi iu s c c v ht...bng Anh ng, nhm mc
ch l c Hi chng nh m c gy dng. Th hai, cc bui nhm
th phng phi c gin d ho, v t trc n nay, chng vn rc ri
n nhiu ln, vn tm xem phi c g li quan trng hn l c c
iu tm thy c. Th ba, cc yu t thit yu ca truyn thng tng
nim ca Ty Gio hi cn phi c phc hi a v xa kia ca chng v
dnh cho vic nhn mnh thch ng bng cch loi b nhng iu v ch
c thm vo. Do m mt s l khng ng s tht, mt s c tnh
cch bp bnh, mt s khc na li v ch v l m tn d oan. Th t,
trong khi t trc n nay c nhiu iu rt khc nhau c ni v hat
ln trong cc Hi thnh thuc lnh vc ny s ch cn mt Cng dng duy
nht m thi. Tt c nhng iu trn y, ngoi tr nguyn tc cui cng v
tnh cch thng nht trong tng nim, u cng c ph cp cho cc nh
ci chnh trong lc a na.
Trong nhng mi quan tm n gin ho, Cranmer nhm gp chung tt c
hng bui nhm li th phng cng cng chnh ca Hi thnh vo trong
cng mt quyn sch. Kt qu l quyn sch Cu Nguyn th Nht ca
Edward VI (1549) l mt cng trnh ng ch . N tiu biu cho mt n
lc chn thnh v bo th nhm duy tr truyn thng tng nim ca Ty
Gio hi trong nhng nt c trng tht s thit yu ca n (C.S.Phillips,
Sd., tr.26). Trong Tic thnh, vn phi c c hnh vi s tng giao
tng thng mi Cha nht v Ngy Thnh, phn b cc ca l Mi-sa bng
La-ng c c trit bm st, vi mi thnh phn cu thnh ch yu ca
n c trnh by theo th t quen thuc ca chng (Sd.). Gio Lut (
l cch gi Bi Cu Nguyn Hin t) l mi, nhng phi theo cc nt chnh
ca Gio Lut La-m c, thm vo mt li ku cu c Thnh Linh
(Epiclesis) nh c tm thy trong nhng bi tng nim c v c bo tn
trong cc nghi l ca ng Gio hi.
Chnh trong Bui Th Phng Thng (Divine Office) nhng thay i
quan trng nht mi xy ra. Nh chng ta thy, vo thi Ci chnh, vic
tr thnh tp qun l cac nh th ca gio x c sch Cc Gi ca Gio
lut (the Canonical Hours) gm hai nhm, mt vo bui sng v mt vo
bui chiu. iu ny gi cho Cranmer thc hin vic n gin ho thm:
M hnh c gm tm ln hm li th phng (l) trong hai mi bn gi b
b i nhng ch cho hai ln nhm li - c hnh vo sng sm v chiu
ti - c gi ring bit l l sng (Mattins) v l chiu (Evensong).
Trong s ny, l trc l mt kt hp cc yu t rt ra t l sng c, cc l
Lauds v l Nht, l sau c kt dt theo cng mt kiu mu ging nh th,
gm lun cc yu t c ly ra t cc l Vespers v Copline; cn cc l
Terce, Sext v None th hon ton bin mt... Tnh cch ni tip nhau theo
truyn thng ca cc thi thin, bi hc, bit thnh ca v bi cu nguyn c
xy dng li thnh mt hnh thc n gin v c ng hn; v ch ch thit
yu ca Bui th phng Thng - vic c thuc lng c h thng sch
Thi thin v c Kinh in - c thc hin bng mt m hnh cung cp
cch c (ht) c sch Thi thin mi thng mt ln (thay v mi tun mt
ln, nh theo l thuyt trc kia) v vic c phn ln Cu c mi nm
mt ln v ton b Tn c mi nm hai ln (C.S.Phillips, Sd., tr.27).
Hn na, li cn c mt thay i c ngha v im nhn mnh. Nh
F.C.Burkitt vch r, bi Ta sch Cu Nguyn nm 1549 ng rng trong
khi cc bui nhm th phng (l) hng ngy xa kia c trng tm l c
thuc lng cc Thi thin, th theo quan im ca Cranmer... tm im l
trong vic c Thnh Kinh (Christian Worship, p.83).
Tt c cc bn in v sau u cn c trn Sch Cu Nguyn Anh vn u tin
ny. Tuy nhin bn thn quyn Sch y vn bo th c th c cc tn
Khng cch cp tin hn chp nhn, m hu qu l vic n hnh qun
sch Cu Nguyn th Hai ca Edward VI vo nm 1552. y, nhiu thay
i c ngha xut hin vi nhiu hu qu ln ln. Mt mt, quyn sch
Cu Nguyn nm 1552 c c tnh dt khot Khng Cch hn quyn sch
nm 1549; mt khc, n ch ng i bc trc gi t truyn thng tng
nim c in vn l c im ca Sch Cu Nguyn Ph Cp t by n
nay. Chng nhng ch c cc bi ht c xa v nhiu nt c trng nguyn
thu khc na ca L Tic Thnh (Communion Office) b b i, m bi
Cu Nguyn Hin T quan trng, hay Gio Lut, cng b cht ra lm ba
on. on Cu Thay vi phn u ca n b a xa ra pha sau v t vo
phn l Cu Nguyn cho Hi Thnh ang Chin u, v phn cn li ca
bi cu nguyn c chia thnh hai phn, on v L tic Thnh c
chen vo gia. Bi Cu Nguyn ca Cha c chuyn t phn cui ca
Gio lut ni n to thnh tuyt nh ngay t thi nguyn thu, c
xp ngay sau L Tic Thnh, tip theo l Bi Cu Nguyn dng Ca
L (the Prayer of Oblation), gi y c khin c th thay i vi bi cu
nguyn sau Tic Thnh (Do , tht ra l c hai nghi l phn bit trong Sch
Cu Nguyn Ph cp). Li ku cu c Thnh Linh (Epiclesis) hont on
bin mt. Cc l sng v Cu nguyn bui chiu t b thay i ngoi vic a
vo phn dn nhp c tnh cch n nn thng hi (Trong Sch Cu Nguyn
nm 1549, Bui Nhm th phng hng ngy bt u bng Bi Cu nguyn
ca Cha (c nhm chun b) v cc cu i ly Cha, xin m mi ti
v.v...).
Dng nh mc ch ca Cranmer trong vic sp xp li tn gc r bui
nhm Tic Thnh ny l nhm nhn mnh c tnh Khng cch ca nghi l
y, c bng vic gi t hnh thc ca Gio Lut La-m xa kia, ln bng
cch dnh cho Tic Thnh mt a v trung tm hn, n t n ngay vo
tm im ca Gio Lut. trn c s thn hc, c l lunr ng bn thn
vic t dng mnh lm ca l (self-oblation) ch c th c thc hin nh
n phc Thng c ban cho trong vic tip nhn v hin t cc yu
t. Do m bi Cu Nguyn Dng Ca L kt thc phn Gio Lut, c
t sau hnh ng Tng Thng Tng Giao l ph hp hn. Nhng gi
y, n tr thnh iu c th t chn, v s kin vn l cch sp xp li
ca Cranmer on tuyt vi truyn thng tng nim khng nhng l ca thi
Trung c, m c vi Hi thnh nguyn thu na.
Cc Sch Cu Nguyn nm 1559 (sau phn chuyn tip chung v thi tr
v ca b Ma-ri) v nm 1662 (Sau phn Phc li chung - common weath)
v cu trc v ni dung u hu nh ging ht Sch Cu Nguyn nm 1552.
Nhng thay i nh trong mi quyn l trong phn hng dn Chung vi
mc ch h thp ging ni cp c tnh Khng Cch trong quyn sch
nm 1552. Th d, phn My Li v Quyn Cai Tr (the Words of
Administration) trong quyn Sch Cu Nguyn th nht ca Edward VI
(154) l: Thn th Cha Cu Th Gi-xu chng ta c ban cho ngi,
bo tn thn th v linh hn ngi c s sng vnh hng. y l mt
cu ni ca Luther, v c th c l gii theo Cng gio. Do , trong
quyn Sch Cu Nguyn nm 1552 n c thay th bng cu ni c hnh
thc ca Zwinghi: Hy nhn ly v n bnh ny nh rng Cha Cu Th
cht thay ngi, v t nui mnh trong tri tim bng c tin vi s cm
t. Nhng trong cc Sch Cu Nguyn nhng nm 1559 v 1662, c hai
hnh thc trn c c kt li: Thn th Cha Cu Th Gi-xu chng
ta, c ban cho ngi, bo tn thn th v linh hn ngi c s
sng vnh hng: Hy ly v n bnh ny nh rng Cha Cu Th cht
thay ngi, v dng Ngi nui dng tm lng ngi bng c tin v s
cm t.
Sch Cu Nguyn Ph cp nm 1662 ch gi li hnh thc c cho php v
mt php l ca s th phng theo Anh quc gio bn Anh quc mi n
ngy nay. Sch Cu Nguyn Hiu nh ca nhng nm 1927-28 m
Maxwell m t l mt n lc xng ng nhm phc hi s hp nht v lin
tc c xa ca nghi l Anh quc (Sd., tr.151), c Gio hi Ngh
(Convocation), Hip hi cc Hi thnh (Church Assembly) v Thng Ngh
vin (House of the Lords) ph chun, nhng nhng quan im tri ngc
nhau lin h vi vn Duy Tr Thnh L (Tic Thnh) a n ch n
b H Ngh Vin (House of the Commons) ph quyt. Tuy nhin giai on
hiu nh u tin hp php ho sch Kinh Ging Hiu nh (the Revised
Lectionary) thay cho Sch Kinh Ging c vo nm 1922 v nhiu phn
khc ca quyn sch c hp thc ho (tuy khng c hp php ho)
do nhiu v gim mc s dng trong cc gio khu ca h.
Tt c cc nh Ci chnh u th ahng ca thi Trung c mt truyn
thng song phng l L tic Thnh v cc L Ht, nhng ch c Cranmer l
c tnh gi li c hai. Ngi ta c thy thin ti ca ng trong vic ny.
V chng nhng ng ch p dng cc l ht Trung c cho cc nhu cu th
phng ca gio x ci chnh; m ng cn t vo tm im ca chng vic
c v nghe Li Thng .
iu quan trng l phi nhn thc rng Cranmer khng quan tm trc
tin n vic son tho mt sch kinh hiu nh, mt l ht cho hng gio
phm, cng khng ch n gin quan tm n vic phc hi mt din trnh
c cc thi thin ha cc kinh ging (lections) lin tc, c gii thot khi
phn trau chut v t thm tht ca thi Trung c, m mi bn tm ca
ng l s cu nguyn ph cp, vi cc nhu cu ca ton th Hi thnh, l
gii tn thng cng nh hng gio phm. Nu cn c theo s soi sng
ca s k m xt, th cng trnh v i nht ca ng l sc lnh v L Cu
Nguyn Bui Sng v Bui Chiu. Tuy nhin, cho d chng ta c khm ph
ra c cng nhiu bao nhiu v s kin y, khi em cc l tng cao nht
ca chng ta ra ph phn, th qu tht nh hng ca Sch Cu Nguyn
trn khi i a s cc Nhn vt ca Anh quc gio vn trc ht l nh
hng ca cc L Sng v L Chiu, v iu c lin tc h th qua sut
lch s ca n (D.E.W.Harrison. Trch t mt bi thuyt ging khng c
cng b). Nh th, bng cch gi li v sp xp li cc L Ht, Cranmer
thnh cng trong vic ra mt hnh thc th phng b sung cho Tic
Thnh. Evelyn Underhill ni: im c o ca truyn thng Anh quc
gio l ch cng nhn mnh ngang nhau iu n em n cho Bui Th
Phng. Thng v Tic Thnh, ngha l s th phng theo Thnh
Kinh v Thnh L. H ni no th qun bnh ny b quy ri, th c tnh ca
n b nh mt... Tuy nhng ngi Khng cch v Cng gio cc oan
c th nui dng mt phn ny lm thit hi cho phn kia, qu tht ch
mt mnh quyn Eclesia Anglicane mi l mu mc nguyn thu; v dc di
theo c hai no ng dn dn s (ngi) ca Thng n vi
Ngi. B tip: y l mt s kin khng th xem nh gt qua mt bn,
v n to ra mt cng thc tng nim c bit, trong cc yu t th
phng kt hp li v c tm hn ngi Anh nh gi su sc nht.
Phm cht ng vi Kinh in, bng khng kh trang nghim tp trung vo
Thng vic ht cc thi thin ph thng v nhng bi ca thuc linh v s
l thuc vo quyn nng thn hu c bc l trong nhng bi cu nguyn
cho cng ng v cc nhu cu thng thng ca sinh hot hng ngy, u
khin cho khp Bui Nhm Cu Nguyn Sng v Chiu ca Gio Hi Anh
quc khp ng vi tnh kh tn gio ca cc con ci mnh (Worship,
tt.335-36).
Dng nh khng phi chnh Cranmer to ra mi lin h chnh xc gia
Tic Thnh vi cc L Ht (Trong cc sch Cu Nguyn ca Cranmer, cc
bi hc ngy Cha nht v thi thin ni tip nhau theo th t vi tun l
trc. Cc bi hc c bit cho ngy Cha nht l mt pht minh mi ca
Elisabeth). Tuy nhin, r rng l ng c nh bin Tic Thnh hng tun
tr thnh bui nhm th phng Cha cho ngi thuc v (dn) Cha vo
ngy ca Cha. L Cu Nguyn Sng v Kinh Cu Nguyn (the Litany)
c xp trc nhm dn ti thnh l ny, nh cc mc (trong cc Sch
Cu Nguyn) ca nhng nm 1549 v 1552 cho thy (Nhng ngi c
nh tng giao tng thng b i hi phi ghi tn ni v linh mc ph t,
nu khng th vo lc sng sm, trc khi bt u L Sng, hoc ngay sau
. V sau khi kt thc bi Kinh Cu Nguyn (Litany) th v Linh mc
tin hnh L Tic Thnh (Communion) (1549). R rng s d c s tp trung
ny l do s kin ch ti y, c quyn Sch Cu Nguyn Ph cp mi cung
cp c mt iu g cho cng tc truyn ging Li Cha.
Ri thay, cch hnh o ca Gio hi Anh quc c ngy cng la xa cc
hng ca quyn Sch Cu Nguyn ca mnh. Bn thn C.S.Phillips, vn l
mt mc s Anh quc gio, cng tha nhn rng chnh trong Hi thnh ca
ng, vi thi gian, l Tic thnh ngy cng xu hng i xa hn sa vo
phn bi cnh so vi cc bui nhm th phng khc. Vic c hnh thnh l
y ngy cng t hn, cho n nhng ngy en ti ca th k mi tm, ba
hoc bn c hi trong nm thng c cho l lm ri. V thm ch
khi thnh l y c c hnh thng hn th phn ng cc tn thng
khng t ra nhit tnh tng thng tng giao lm (C.S.Phillips, Sd.,
tr.44). H qu l Bui Nhm Cu Nguyn Sng (hoc c khi l Bui Nhm
Cu Nguyn Chiu) thay th phn ln cc thnh l Tic Thnh, v c
xem nh bui nhm th phng chnh trong ngy. Nhm cu vn mt iu
g cho s th phng y , gi y mt bi ging c thm vo cho
Bui Nhm Cu Nguyn Sng v Chiu v l Tic Thnh vo nhng Cha
nht - khng c bi ging - c c hnh tht sm v ch c mt s t ngi
th phng tham d m thi. Vic ny tri hn vi cc hng ca Sch
Cu Nguyn Ph cp, trong bi ging ch c quy nh cho Tic Thnh
m thi.
IV. S TH PHNG CA GIO HI T DO
Cch sp xp ca Anh quc gio (The Anglican Settlement) vn l mt tho
hip gia Geneva v R-ma; do , n khng c thnh t cp tin (the
radical element) trong Gio hi Anh quc (the English Church) chp nhn.
Cc tn Khng Cch lu vong, c cc Hi thnh Ci chnh Lc a
tip nhn nh nhng khch c mi di thi tr v ca N hong Mary,
khi tr v, khng t ra c thin cm vi Sch Cu Nguyn nm 1559.
iu h xem l nhng tn ti ca gio hong tng phn r rt vi s th
phng theo Li Thng thun tu m h quen thuc ti Geneva v
nhng ni khc. Nhng ngi Thanh gio (Purutans) ny, nh bit danh
m nhng ngi i lp vi h t cho h, t xp h vo hng ng ca
Calvin trong vic nhn mnh rng ch c nhng g c Kinh in cng
nhiu cho php mi c c mt v tr no trong s th phng m thi,
ngi Anh quc gio theo Luther th ch trng rng ch c nhng g b
Kinh in minh nhin cm on mi cn phi ct i m thi (Xem Horton
Davies, The Worship of the English Puritans, ch.ii). Vi nhng ngi Thanh
gio hnh thc th phng ca Geneva mi l chun mc cho s th phng
Ci chnh m h mun Gio hi Anh quc phi rp khun.
Hi cui th k th mi su trong phong tro Thanh gio xut hin hai
cnh, t pht sinh hai nhm c lp (the Independents). Nhm Trng
lo, tuy khng hi hng vi cch sp xp ca Anh quc gio, vn vui v
li trong Gio hi Quc gia vi hi vng a t trong ra mt s thay i
su rng thm v chnh sch v s th phng, ch cui cng b bt buc
phi gia nhp nhm khng rp mu bi o lut Thng nht (Act of
Uniformity) nm 1662. Tuy nhin, nhm c lp nht nh ci chnh m
chng ch i g c (Tuy nhin khng nn ln ln h vi nhm ly khai,
(Separatists) nguyn thu. Xem Sd., ch.ii). Do rin quyt rng rp khun c
ngha l khng vng theo Li Cha, h rt lui khi Anh quc gio v t
dng ln cc quy c cho ring mnh (Xem Strupe, Grindal Oxford, 1821),
tt.168 v tt.). Tuy mi phe c mt phng phop qun tr Hi thnh khc
nhau, c hai u thng nht trong vic tha nhn cng mt gio l ging
nhau v tnh cch hon ton y ca Li Thng trong cc vn v
gio l v tng nim. Mc d c nhiu im ging nhau v ngi cha thuc
linh ca h l John Calvin (Horton Davies, Sd., tr.11)
S th phng ca thanh gio, c theo nhm Trng lo ln nhm c lp,
do , u t trn c s nghi l Ci chnh ca Geneva. Trong khi cc nhm
ly khai cc oan hn (Barrowists, Brownists v Anabaptists) khc t mi
hnh thc tng nim, thm ch c Bi Cu Nguyn ca Cha na, nhm
Thanh gio ni chung khng phn i vic tng nim t thn Phn i ca
h l i vi mt cch tng nim c bit, l quyn Sch Cu Nguyn Ph
cp, vin l n qu thn thuc vi Hnh thc ca Gio hi La-m v khc
qu nhiu vi nhng g cc Gio hi Ci chnh nhiu ni khc cho php
v tun th (Hooker, Eccl.Pol., V.XXVii.1). Tuy th, phi bo th hn u
sn sng tha nhn Sch Cu Nguyn, t ra cng tm thi, bao li cc nghi l
ca n vn cn c hiu lc. Tuy nhin quyn sch Th phng theo Geneva
(Geneva Service Book) ca John Knox c s dng rng ri v tr
thnh ngi cha ca cch th phng Thanh gio c ti T-cch-lan ln
Anh quc (Horton Davies, Sd., tr.31). N minh ho cc c im thit yu
ca s th phng theo Thanh gio: Li Thng l nn tng y cho
vic th phng Ngi, v tnh cch gin d ca cc s l tin thn ca
n. Cch t cu ca mi li cu nguyn u theo ng Thnh Kinh v
iu cng c ngha tng ng, l cc thi thin c a chung hn
thnh ca v chng l Kinh in. Cng th, s d Bi Cu Nguyn ca Cha
c s dng v n l uy quyn Ti cao. Tnh cch tp trung ca Bi Ging
cng chng thc cho tm quan trng ca Li Thng trong s th
phng (Sd., tr.32). Nhng ngi Thanh gio chng li bt k mt hnh
thc tng nim no ngoi tr vic cu nguyn t do hoc t pht, m c bit
l nhm c lp li nhn rt mnh.
Tp ti liu tiu biu nht cho s th phng Thanh gio hi th k th
mi by l sch Ch dn ca Westminster (the Westminster Directory) nm
1644 l quyn sch thc hin mt tho hip gia trt t v t do. N i khi
l mt sch Ch dn ch khng phi l mt sch Tng nim, a ra cc ch
dn tng qut lin h n c cu v ni dung ca s th phng, v cho
php c cch cu nguyn bng tng nim, ln cu nguyn t do. Cn c theo
sch v trt t chung ca T cch lan (Scottish Book of Common Order) m
chnh n li ra t sch v Bui Nhm th phng ti geneva (Genevan
Service Book) ca knox, n cho php nhiu cch lc chn tht rng ri nh
mt nhng b i vi nhm c lp. y l n lc bao qut u tin
nhm tm mt trt t trong vic th phng chng t l kh d chp nhn
c i vi ton th cc t chc Thanh gio, trng lo v c lp (Sd.).
V nh Davies vch r, chnh s kin hai nhm Trng lo v c lp c
th t c mt cng nht tr cho s th phng l du ch cho
thy h cng theo mt truyn thng chung trong s th phng cng cng,
v khng h c nhiu cch th phng Thanh gio khc nhau nh c
nhiu quy c khc nhau (Sd.).
V ngi Thanh gio theo lp trng tng nim ca Geneva, s th phng
ca h vn c cu trc ca Tic thnh. c chng c chc chn rng Tic
thnh hay Ba Tic Ti ca Cha c nhng ngi Anh theo nhm c
lp nguyn thu c hnh hng tun (Sd. tr.206-07), tuy cch hnh o sau
ny va tng qut hn ca h l cch c hnh thnh l y hng thng, nh tp
qun ca Hi thnh Anh quc ti Geneva. y cng l tp qun ca nhm
Bp-tt Anh quc, theo sch Broadmead Records (Broadmead Records
(Ed.Underhill, London, 1847) p.57. Nhm Bp-tt thuc cnh cc t ca
phong tro Thanh gio). Cc tn Trng lo ngi Anh t gii hn vo
mt Tic thnh cho mi qu, chc do nh hng cch hnh o ca ah em
h ti T-cch-lan ni cc bui l c hnh cn bt thng hn na torng
cc gio x thn qu. Cc con chu ca Geneva gi vnh vin cch hnh
o c hiu lc ca Calvin v qun i phn mc tiu m ng cng khai
th nhn. Nhng ngi Thanh gio ni chung vn thnh tn vi t tin h
ch cch cu trc ca s th phng ca h phn ln vn ging vi c vn
khi no th n khng c c hnh. Trong sch Ch dn ca Westminster,
nh Maxwell vch r, l Tic thnh vn cn l mu mc ca bui nhm li
sng Cha nht khi l y khng c c hnh (Concerning Worship, p.28).
Do tm im ca bui nhm th phng Cha nht ca nhm Bt ng
kin ca Anh quc (English Dissent) c in - Trng lo, c lp (hay
Tng hi Congregational) v Bp-tt - c mt bui nhm Trc - Tic thnh
(Ante - Communion) y , trnh by c truyn tch v nhng g Thng
lm cho loi ngi c trong cng trnh sng to ln cng trnh cu
chuc (J.Marth, Sd., tr.Xii), y khng phi l mt Bui Nhm li Th
Phng Hng ngy (Daily Office) trong bi ging c thm vo.
Hi thnh Gim l (the Methodist Church) khng cng chia x truyn
thng ca ngi Thanh gio. Cc b con thn thuc chnh ca h l Anh
quc gio hi th k th mi tm m n l mt chi nhnh t ny sinh,
tuy vinh quang ca n li do truyn thng c bit ca ring n, thot thai t
thin ti sng to ca John v Charles Wesley. Khi kho xt s th phng
ca Hi thnh Gim l, phi nh rng John Wesley vn l mt nhn vt cao
cp ca Hi thnh (a high - church man) lun lun xem cc bui nhm li
truyn ging Phc m v th phng (Thng ) m ng t chc gia
nhng ngi theo mnh ch l phn b sung cho vic th phng bnh
thng ca Gio hi Anh quc. ng sau tng tri chy bng v tnh yu
thng linh hn ngi ta ca mt v s vn l c im ca con ngi v
i ny, lun lun c tn gio c t chc hn hoi ca ng.
(J.E.Rattenbury, Vital Elements of Public Worship, p.77). Nh
J.E.Rattenbury vch r, quy lut u tin ca cc Nhm Gim l (Methodist
Bands) l mi thnh vin u phi c mt ti Nh Th v ti Bn Tic
thnh mi Cha nht.
Nn nh rng vo nm 1744, khi nhng ln c hnh hng tun Tic thnh
hy cn rt him hoi trong Gio hi Anh quc, vic nhn mnh vo quy lut
ny c v rt ng ngc nhin, nhng khng phi l i vi nhng ngi
bit r th cn bng v th phng m Wesley ch trng. phn bi cnh,
Hi thnh vi nhng bui nhm, li v s th phng khch quan ca n
lun lun nm trong tm tr ng (Sd., tr.77).
C John ln Charles Wesley u chng bao gi thi xem Tic thnh l tm
im v l mu mc ca s th phng trong h tim thy ngha ca
Thp t gi m h chng tm u ra ni no khc (Xem J.E.Rattenbury,
The Eucharistic Hymers of John and Charles Wesley). Vo nm 1784, chng
ta thy John Wesley a ra cngmt li khuyn ging nh th cho cc
trng lo ca Gio hi Gim l Hoa-k cng nh ng tng lm nh th vi
Nhm ca ng bn mi nm trc - li khuyn nn c Tic thnh hng
tun. V khi ng gp chng i ti Hoa-k cng nh lc trm t ti Anh
quc cch bit vi hi thnh l ni xa kia ng c sinh ra ng chng
quan tm g khc hn l vic bo tn cc gi tr c truyn cho dn tc ng
(Vital Elements of Public Worship, p.84).
V. SUY THOI, NHM LN, V PHC HNG
Th k th mi tm chng kin bui u ca mt s suy thoi v th
phng ca ton th cc Gio hi Khng cch Anh quc nh chng ta
thy trong Gio hi Anh quc, L Sng (Mattins) thay th c Tic Thnh
ln Tin-Tic-thnh tr thnh bui nhm th phng ph thng ca Hi
thnh - mt s kin to nh hng su xa trn s th phng ca nhiu
bui nhm li nhm tng giao tng thngkhc. Gia vng nhng ngi
Bt Tun th (nouconformists)- Trng lo, Tng hi v Bp-tt - mu mc
tic thnh ca s th phng theo Thanh gio c in tr thnh lu m do
nhn ni qu ng vo cng tc truyn ging, cn nhng bi cu nguyn
tng nim trang nhim ca truyn thng Ci chnh th b nhng cch ni ty
hng c tnh cch m phm loi tr. Sau khi John Wesley qua i, Gio hi
gim l cng bt u chu nh hng ca cuc suy thoi chung, nh mt i
ging iu Khch quan v im nhn mnh vo thnh l ca nhng ngi
sng lp.
Phong tro Oxford vo gia th k trc nh du s thay i ca ngn thu
triu. Nhm Tractarians t mc ch phc hi Tic thnh lm hnh ng
trung tm cho bui nhm th phng trong Gio hi Anh quc v c gng
lm sng li mt s nghi thc c xa, trc kia vn thuc v thnh l y.
Tuy nhin, c iu chng may l di tay th h nhng ngi Tractarians
th hai, phong tro bnh vc cho phn nghi l c thc hin tht di
dng n ni gy ra nhiu ting ku ru chng li iu c gi mt cch
thng tc l Nghi l ch ngha (Ritualism) (C.S.Phillips, Sd., tt.35-36).
H qu l vic Gio hi Anh quc b chia r ng bun, vn tn ti mi
n ngy nay.
Trong truyn thng ca cc Hi thnh Thanh gio, k t cui th k th
mi chn cng c nhiu phong tro nhm ci thin v phong ph ho s th
phng. Ri thay phn ln cc phong tro ny u dn ti hu qu l ng
ho phn cu trc ca bui nhm th phng trung tm ngy Cha nht vi
cu trc ca gi Nhm Cu Nguyn Bui Sng ca Anh quc gio. iu
c hoch nh v mun c trong nhng bui nhm cu nguyn hng ngy
l p dng mt th trt t p nhng ch c tnh cch ph, vi vi i
thay lm mu mc cho gi th phng hng tun trong nhiu Hi thnh
khng phi l Anh quc gio. Vo mt lc m nh chun th phng b
suy thoi, s pht trin ny cng mang theo vi n nhiu iu phong ph;
nhng s th phng vay mn phn cu trc t Gi Nhm Cu Nguyn
Bui Sng khng th trnh c tnh trng thiu tp trung v khch quan
tnh vn l cc c im ca Tic Thnh, hoc thm ch phn nghi thc Tin
Tic thnh na (W.D.Maxwell, An Outline of Christian Worship, p.167).
Nh Maxwell vch r (Xem Sd., tt.167-170), l do l v sau gn hai trm
nm suy thoi, mu mc tic thnh ca s th phng ca Gio hi Ci
chnh trong cc Hi thnh Trng lo v Tng hi Ci chnh trong cc Hi
thnh Trng lo v Tng hi b qun i; cn nh ch ho hon c mt s
hc gi ht sc him hoi m thi. Do thiu cc vn bn ca nhng bui
nhm th phng ca Gio hi Ci chnh nguyn thu, m ngi ci cch
bt c d phn tng nim quay sang vi quyn sch v vn th
phng duy nht cn c th tm thy c ca Gio hi Khng Cch, l
quyn Sch Cu Nguyn Ph Cp. V do nh hng ca s suy thoi ca
cch hnh o trong Anhq uoc gio, h nhn lm mu mc cho mnh
iu vn tr thnh ph bin trong vic th phng ti cc gio x ca
Gio hi Anh quc, tc l gi Cu Nguyn Bui Sng. Do , trong nhng
nm gn y nhiu nh ci chnh vic tng nim v nhm ln i mu
mc ca Calvin thnh ra L Sng ca Anh quc gio, ri a bui nhm th
phng sng Cha nht ca h bin thnh y ht vi L y. Nu nghin cu
k cc Sch v Bui Nhm Th Phng Ci chnh (Reformed Service
Books) u Chu v M chu, ngi ta s thy s nhm ln ny n su
v tr thnh cch hnh o hin nay nh th no. N ch mi bt u khong
bn mi nm nay thi, v nin i ca n c ghi li v cch hnh o
T-cch-lan trong tc phm Euchologion (mt Sch v Trt t Chung do
Hip hi Phc v Hi thnh (Church Service Society) n hnh) nm 1905,
trong vch r:
Ngi ta quyt nh thay i trt t ca bui nhm th phng cng cng
nh sau: Bi Cu Nguyn ca Cha phi c c v mc s ln hi chng
c khi kt thc bi cu nguyn th nht, v nhng li cu thay v cm t
phi i trc bi ging. T quyt nh ny c bt ng kin, m l do
chnh, ngoi vic xa ri cch lm ca (Hi thnh) Nguyn thu v Ci
chnh, y l Trt t ca Tic thnh vn l bui nhm th phng bnh
thng ca Hi thnh phi tip theo cc gi (th phng) khc c cng
gn st bao nhiu cng hay by nhiu.
Mt khi c quyt nh, s thay i trn lan nhanh chng v im sai
lm c tn ti (W.D.Maxwell,Coucerning Worship, p.29).
May thay gi y giai on nhm ln v tng nim ny qua ri. Hin nay
ang c nhiu du hiu v mt cuc tr v vi vic tng nim, mt c
mun ngy cng tng l o su v phong ph ho s th phng ca Hi
thnh. Bn Phc trnh ca U ban v o v Trt t (the Report of the Faith
and Order Commission) v Cc Cch Th phng (1951) ku gi phi
ch n phm vi m mt phong tro v tng nim phi tm cho ra nhng
truyn thng rng ln khc nhau trong cc Hi thnh (Sd., tr.16). Trong
Gio hi Cng gio La-m chc chn ang c mt phong tro rt cp tin
nhm vo tnh cch n gin uyn chuyn v trc tip cng nhiu hn ca
cc hnh thc tng nim; v ta c th trng i t R-ma nhiu cng cuc
ci cch trit chng bao lu na (F.G.Vandermeer, Roman Catholic
trong Ways of Worship, p.45). Cc cng ng Thnh Benedict lc a ang
n lc phc hi cc l tng tng nim ca Hi thnh nguyn thu v c
mt mong c ngy cng tng v mt phn tham d thng minh hn ca
gii tn thng trong bui nhm th phng thng thng ca gio x.
Xu hng thin v vic dng ngn ng thng dng hiu hn v mt l Mi-sa
n gin c ht ln m mi ngi hin din u tng thng tng giao
vi nhau. Mt phong tro tng t cng thy c trong truyn thng Gio hi
chnh thng ng phng. Gn ba mi nm trc y, Friedrich Heiler
vit: iu mi m ang du ng trong ng Gio Hi, y l gii tn
thng ang to p lc c tam gia tch cc hn trong vic tng nim.
Hi chng khng cn mun lm mt khn gi im lng trong v kch huyn
b thing ling na, m mun d phn c hnh cc hun nhim v i y
(The Spirit of Worship, p.11).
Trong cc Hi thnh Ci chnh, cng mt ngn gi y cng ang thi ln.
Lin hip Gio hi Cao (The High Chruch Union) v Hi ng Tng nim
theo Luther (the Lutheran Liturgical Conference) bn c ang c gng,
theo nhiu quan im khc nhau, cho phn th phng trong cc Gio hi
theo truyn thng Luther c sinh ng tr li; mt phong tro tng nim
ang ngy cng tng mnh trong cc Gio hi theo truyn thng Calvin ti
Ho-lan v Thu-s. H qu l nh mt sung lc do Phong tro Oxford to
ra, Gio hi Anh quc ang c gng sp xp li mi vic trong nh mnh cho
c trt t v ph chi cho Tic thh ca Gio x a v phi l ca n. Gia
cc tn Trng lo, li phn i ca C.F.Miller rng Cuc ci cch Kirk
ca T-cch-lan chng ta l vic hng tun dng ln mt s th phng bt
ngun t cc Tu vin (Prayers for Parish Worship, Introduction, p.Xii)
khng c ch , v nhiu v mc s c kh nng bin bit ang theo s
lnh o ca W.D.Maxwell nhm phc hi mt mu mc chn chnh cho
cch th phng Ci chnh. Gi y, cc tn Tng hi
(Cougregationalists) ang c Mt Sch v Th Phng Cng cng (A Book
of Public Worship) c th nhn l c kt bng vic tha nhn phn cu
trc c bn ca phn nghi l ci chnh ca h v cung cp cho ton th cc
Hi thnh ca h mt s ti liu phong ph c tm thy ngay trong cc
truyn thng tng nim ca chnh h (Xem A Book of Public Worship,
Introduction, p.Xiii). Mt nhn vt ca gio hi Gim l, J.E.Rattenburry
ku gi Gio hi Khng cch hin i phc hi khch quan tnh cho s th
phng ca mnh, nhng khng nh mt cc gi tr ch quan ca n (Vital
Elements of Public Worship, p.65), v nhc li cho chnh gio hi ca mnh
nh ci l tng ca John Wesley v mt l k nim Tic thnh c c
hnh hng tun (Sd., tr.103).
Phong tro tng nim hin i ny, vi im nhn mnh vo phn thnh l
v tm hn thng nht (C-c gio) ca n, c tm tt rt hay trong
mt phn on ca Bn Phc trnh ca u ban v o v Trt t (the Faith
and Order Commission's Report):
C mt s bt an tht s ang tri rng, mt cm thc rt dt khot rng s
th phng phi tin li c v tr trung tm ca n trong i sng v rng
n ch c th lm c vic nu cc Hi thnh chu quay tr v vi cc
khun mu nguyn thu. Nhm vo cu cnh ny, nhiu Hi thnh xy
khi cc tp tc v nhng cch hnh o ca qu kh gn y ca mnh hu
phc hi s thun khit v sinh lc cho s th phng nh n tng c
thc hnh trong cc giai on c in ca h. Thng thng th iu khng
c r rnglm, l chng hay vic quay tr v qu kh c bao gm mt
phong tro bin chnh dt khot c tnh cch thn hc vo khng. Cn phi
bit bin bit gia nhng i hi ca truyn thng vi uy quyn ca Thnh
in, gia sc thu ht cm thy c ca iu g l c xa hay c in,
vi s cn thit phi t nhng g c thc hin trn nn mng l s
vng li lnh truyn (iu rn) ca Thng . Nhng cho d l bng cch
ny hay cch khc, hin c mt mong c tm li phn khun mu nguyn
thu (Ways of Worship, p.21).

CHC V V LI THNG
W.H.Cadman ni: S th phng ca C-c nhn va l Li Thng ,
va l vic p li Li y bng s vng li (The Word of God in the New
Testament trong Christian Worship (ed.N.Micken), p.67). Ni nh th
khng phi ch l tm tt nn thn hc cn bn ca s th phng nh l
mt cch p ng vi s mc khi, con ngi p li vi Thng , m
cn l nhn mnh vai tr trong trung tm ca Li Thng trong s th
phng. Li Thng , ngay t cc ngun gc ca n, vn khng nm
ngoi hnh ng th phng; n chnh l yu tnh ca s th phng. y
chnh l nguyn tc c bn v tng nim ca cuc Ci chnh. L Mi-sa ca
(Gio hi) La-m ch yu l hin dng; chuyn ng ca bui l l t loi
ngi hng n Thng . Nhng chuyn ng ca s th phng Ci
chnh l t Thng hng v loi ngi; ti tm im ca n, l Thng
t hin thn. chnh l iu m cc nh Ci chnh ng mun ni khi
cp Li Thng . Khng phi ch l mt li ni v Thng ,
thm ch l mt thng ip t Thng gi i. (Ngi) Li vn chng phi
g km hn l s t mnh tng thng tng giao (the self - communication)
ca Thng - l Thng n vi chng ta, gp g chng ta trong s
phn xt v trong s nhn t thng xt, t phn pht chnh Ngi cho chng
ta trong tnh yu thng cu chuc; iu m Oscar Cullmann gi Thng
trong hnh ng t mc khi (t mnh ra) ca Ngi. (Christ and Time,
p.24). Tm li khi ni (Ngi) Li l chng ti ng ni s mc khi, m
P.T.Forsyth nh ngha l vic Thng hng sng t hin: l Bn
thn Thng n ngy cng gn hn v cui cng n ni (Positive
Preaching and the Modern Mind, p.16).
Mc khi c ban cho trong cht liu ca lch s. Trong mt lot gm
nhiu cn khng hong ca lch s dn tc h, cc nh tin tri Y-s-ra-n
bin bit c cc hnh ng quyn nng ca c Gi-h-va, qua Ngi
thm ving dn Ngi bng s phn xt (trng pht) v t lng nhn t
thng xt. Sau , khi thi hn trn, Ngi Li mc ly hnh hi thn
xc con ngi trong S Nhp th ca Con Thng . Do , trc nht v
trn ht, Cha Cu Th Gi-xu chnh l (Ngi) Li ca Thng . Nh
Forsuth ni: Bn Thn Ngi l u mi ca s giao lu, l chnh Thng
t to lp s tng giao tng thng (E.Brunner, The Divine Human
Eucounter, p.77). Chnh l nh loi ngi m Ngi t hin thn cho loi
ngi, cho n khi lc thi hn trn, chnh Thng ang hin din,
gii ho th gian vi chnh Ngi (Sd., tr.16).
Thi xa, Thng dng cc nh tin tri dy bo t ph chng ta
nhiu ln nhiu cch. Nhng trong nhng ngy cui cng ny. Thng
sai Con Ngi l Cha Cu Th dy d chng con (HeDt 1:1-2).
Cha Cu Th mang ly hnh hi thn xc con ngi, sinh hot gia
chng ta, trn y n phc v chn l (GiGa 1:14 v tt).
C ba cch thc theo (Ngi) Li ca Thng ny ln ting trong
cc hnh ng quyn nng ca Thng trong lch s, tuyn b bi cc
nh tin tri, nhp th trong Cha Cu Th Gi-xu v c a n cho
chng ta bng Thnh Kinh, cng tc Truyn ging, v cc Thnh l. Trong
s , Thnh Kinh ng hng u.
1. Thnh Kinh l quyn sch k thut v l gii cc bin c xy ra lc
Thng Vnh Hng thm ving v cu chuc dn Ngi. N l nhn
chng u tin ca cc bin c y v hot ng cu ri ca Thng ,
biu hin bn trong v qua trung gian ca h. Cu c Kinh k li vic Dn
s ca Thng xa kia c ku gi v gii thot, k li vic h
c dy bo qua trung gian cc nh tin tri, vic quyn nng thn hu ca
Thng sp xp cho sinh hot ca dn tc quc gia h c trt t nn
mng, vic hun luyn o to h bng k lut ca s au kh. V chy
xuyn qua tt c mi iu , l li tin bo su nhim v Nc Tri v s
cng chnh s phi c mc khi. Nhng ci nhn xuyn sut, thng tu
(insights) v nhng hoi bo ca Cu c Kinh c ng nghim trong
cc bin c cu thnh lun ca cc v s v cc trc gi sch Phc
m trong Tn c Kinh. Khi thi k trn, ng M-si-a ra i, Con
Thng n tm v cu nhng g b h vong, Ngi y T
Thng Kh ph mng sng mnh lm gi chuc nhiu ngi, Nh Vua
Thin ng chin thng s cht v m m m ca Nc Tri cho ton
th tn hu. V th l dn Y-s-ra-n Mi ca Thng c nm tri
quyn nng ca k nguyn hu n khi tn th v Cha T chu ng
inh vo thp t gi v sng li ca mnh, nhn danh Ngi truyn
ging s cu ri, v ch ngy Ngi s tr li phn xt th gian.
Thnh Kinh va l sch k thut, m ng thi cng l cng c ca s mc
khi ca Ngi trong lch s: n l ngi trung gian, l chic gch ni ca
Phc m v tnh yu thng cu chuc ca Thng trong Cha Cu Th
Gi-xu. Qua sch y, S Khn ngoan v Quyn nng ca Thng c
truyn thng cho tng th h mt ca loi ngi. Li thnh vn chng nhng
ch chng thc cho (Ngi) Li mang ly hnh hi thn xc con ngi m cn
ng trung gian cho s hin din v tnh yu thng cu ri ca Ngi dnh
cho chng ta na. Do , s th phng nu b l thuc vo mc khi, th
phi ly Thnh Kinh lm tm im. Chnh l nh c Thnh in t trn to
ging hoc bc ging m Hi thnh cng tp hp nhau li c trc din
mt cch mi m vi mc khi ca Thnh Kinh, v ch bng cch p li n,
Hi thnh mi c th th phng ng cch, vi lng chn thnh do Thnh
Linh hng dn. Nh th, Thnh Kinh c mt vai tr c nht v nh trong
s th phng ca C-c gio. N khng th b thay th bng bt lun mt
loi sch no khc, cho d c ng tn knh v c linh cm n u.
Homer v Virgil, Shakespeare v Milton, Tennyson v Keats c th a
chng ta n i din vi cc gi tr vnh cu ca Chn, Thin, M nhng
h khng nu ra trc mt chng ta cc hnh ng cu ri v i, bi
Thng t mc khi, t by t mnh ra cho loi ngi. H khng
ng trung gian em n cho chng ta chnh Thng hng sng c
nht v nh, t ban chnh Ngi trong sinh hot ca lch s ca dn Y-s-
ra-n m tuyt nh l trong mt mng c, mt thp t gi v mt phn m
trng khng.
Hn na, v s th phng l vic Hi thnh p li bng s vng li i
vi cc hnh ng cu ri ca Thng , cc hnh ng y phi c ph
by ra trc khi c ting ku gi hy p ng: Thng phi i trc con
ngi. H qu l Thnh Kinh trong hnh ng cu chuc ca Thng
c cng b, phi c c tht sng trong bui nhm li th phng,
nu ta mun cho li ca ngi tn tng, cu nguyn v ca dng ca hi chng
phi l cch p ng ch thc i vi Li Thng . Khng lnh hi c
phn nguyn tc n gin ny s dn ti vic tng nim hn lon. Tc gi
sch ny c trong cc h s ca mnh mt b su tp cc trt t ca Bui
Nhm th phng ca cc hi chng khi tp hp li trong c hai bn cu.
Nu c mt s vn rt tuyt vi, th nhiu bui nhm li th phng khc c
v vt hn mt si dy cng thng gm hiu tit mc, m cch sp xp
cho thy l chng theo mt cch tng nim hay mt loi lun l (logic) no
c. V nhc im thng thng nht, y l chng thy c th gi c
Thnh in trc khi tng i l rt mun vo cui gi nhm li th
phng. Nh th, ci trt t trc sau va k trn b o ngc. Khi cc
phn Cm t, Cu thay v Ca l i trc phn c v nghe Li Thng
m thit yu cc phn trc l vic p li, th c s thn hc ca bui nhm
li th phng b ph hu. S th phng khng cn l thuc mc khi
na. B mt i phn nh hng v b buc thn hc, n b ph mc cho cc
tu hng bt thng ca ngi hng dn; chng c g bo m l n s c
c tnh ring bit ca s th phng theo C-c gio.
S th phng phi l bt u bng s tip cn ca li ca ngi tn tng v
s n nn thng hi. iu ny trc tip dn ti phn trung tm ca bui
nhm th phng - chc v v Li Thng trong cc Kinh cu v
Tn c phi c c v nghe, v mt vi phn trong phi c gii
ngha. Bnh thng phi c cc Bi hc v c Cu ln Tn c. S mc khi
ca Thnh Kinh l mt khi thng nht: Cu v Tn c l hai phn b tc
cho nhau ca mt c quan ton din. ngi ta khng th hiu Cu c nu
khng c cc bin c cu thnh lun ca Tn c; ngi ta cng khng
th hiu c Tn c nu tch ri n khi phn bi cnh v chun b, m
Cu c cung cp cho. Novum Testamentum in Vtera latet; Vetum
Testamentum in Nova patet - Tn c l phn b che giu trong Cu c;
Cu c nm trong nhng g Tn c mc khi (phi by, by t ra). Do
m mi phn u l gii v chiu sng cho phn kia. Thnh Kinh vi tt c
nhng g l tp a phong ph ca n, ch k li mt truyn tch duy nht -
truyn tch v s cu ri chng ta.
N bt u vi cu chuyn k v mt khu vn v kt thc bng thnh ph
bng vng.
N l truyn tch v mt mi lin h giao c gia Thng vi loi
ngi. Nhng truyn tch y gm hai phan: quyn mt k li Giao c c
lp vi p-ra-ham v c ph chun vi hu du ng, l Dn s ca
Thng i xa; quyn hai cng b Giao c Mi trong mu Cha Cu
Th, lp vi Dn Y-s-ra-n Mi l Hi thnh ca Cha Cu Th. Do ,
nhng on c t c hai phn ca truyn tch u cn thit, nu vic
phi trnh by ra l tnh cch ton din, ton th ca truyn tch y.
Trong s th phng ca Hi thnh nguyn thu, c nhiu ln c Kinh
in trong c hai Kinh, nhng n cui th k th t, chng b gim i
ch cn c ba ln - mt t Cu c Kinh v hai t Tn c. Mt trong hai
ln sau c chn t cc Th tn ca cc S (hoc sch Cng v hay
Khi th) cn ln kia l t mt sch Phc m. Trong th k th nm, ln
c sch tin tri nh cch gi ln c Cu c, bin mt khi Ty Gio
hi, ch cn li mt Th tn, mt sch Phc m v Kinh Mi-sa m thi
(Phn c sch tin tri, cng vi cc c im c xa khc na ca kinh Mi-
sa, vn c gi li sut Tun l Thnh). S b st ny c bin thnh
vnh vin trong Sch Cu Nguyn Ph cp: Bui l Tic thnh ca Anh quc
gio khng c ln c Cu c. Nh chp s trng Harrison vch r, ta c
th xem Mi iu n l mt Bi hc Cu c c nh. Tuy nhin ng
ni thm rt ng rng vic a tr vo mt ln c sch Tin tri trc
phn c Th tn, l iu rt ng ngh (Sd., tr.77).
Trong mt cuc nhm li th phng trn ngy, c ba Bi hc Kinh in
u cn thit trnh by cho tht y phn mc khi ca Thnh Kinh
theo vin cnh C-c gio (Cu trc ca bui nhm th phng chnh ngy
Cha nht phi l tic thnh, mc d c c hnh Thnh l Tic thnh hay
khng. Xin xem chng IV. Trong bui nhm li kia, khi no mt cu trc
bui nhm li th phng l thch hp th khng nht thit phi c ba
ln c (Thnh KInh). Tuy nhin, bnh thng th phi c mt Bi hc t
Cu c v mt Bi hc t Tn c). Phn c Cu c, m ni chung (tuy
khng nht thit) phi ly t mt sch tin tri, ni v vic chun b cho s
ging lm ca Cha Cu Th trong sinh hot v lch s ca dn Y-s-ra-n;
phn c Th tn chng thc cho mi giao ho (thng cng) trong Cha
Cu Th ca dn Y-s-ra-n Mi; trong khi phn c sch Phc m l
nhng li ni v vic lm ca chnh Cha chng ta c ph by ra. Nh
th, ch c Thnh in mi c th c c theo t l v th qun bnh C-
c gio ca n (W.D.Maxwell, Concerning Worship, p.32). Cc Bi hc
phi c c theo th t ny, sch Phc m c a v danh d phn kt
thc nh du n trn Kinh in. Tp qun ny ca hi chng tiu biu cho
vic c Bi hc Phc m vn c ngay t hi cui th k th ba, v l
mt cch biu hin rt thch hp lng tn knh (Xin xem phn gi l Canons
of Addaio (th k th ba) trong tc phm Ancient Supriac Documents ca
Cureton, tr.27: Ti phn kt thc ca tt c nhng ln c Kinh in; v
hy cho mi ngi ng ln lng nghe (phn o) y, v chnh l
tin mng v s cu ri ca tt c mi ngi").
Ngay t nguyn thu, nhng ln c Kinh in c ri ra xen ln vi
nhng bi thi thin c ht ln. Lc trong Ty gio hi, phn c Kinh
in b gim ch cn c trong Th tn v sch Phc m m thi, th ch
cn thi thin i ln t bc l cn c a vo xen k - s d gi l thi
thin i ln t bc v bi thi thin y nguyn c ht ln t ch c cc
bc cp i ln ca ni thnh hoc ca chic bn ca ngi c (am bo).
Derchesne vch r rng vic ht cc bi thi thin c xa ny ga cc i hc
Kinh in l mt cch ti hin theo hnh thc sch Thi thin, nhng khng
nn ln ln vi cc bi ht khc ca l Mi-sa - nh bi Introit (Khai l) bi
Offentory (dng hin) bi ht cho Tic thnh - vn c thm vo sau ny
nng cho ophn khn nguyn (devotin) bng cch lp y sut
nhng bui l khc di. Cc bi ht i ln t bc v nhng bi ht tng t
vn c mt gi tr ni ti v sut thi gian chng c ht ln, chng c
vic, g khc xy ra c (L.Duchesne, ChristianWorship: Its Prigin and
Evolution, p.169).
Sau khi ba ln c (Kinh in) c phc hi th c thi quen c chng
thnh hai nhm gia l mt thi thin i ln t bc bng vn xui
(matre) phi c ht ln (iu ny khng nh cu trc ca bui nhm th
phng l tic thnh. Trong cu trc ca bui nhm th phng ny, cc
thi thin c c trc nhng bi c Kinh in, gia l mt bit thnh
ca hoc Thnh ca c ht ln. Xem chng V). Hoc l Bi hc Cu c
c th c c ring, li bi hc Tn c - mt th tn v mt sch Phc
m - c t Evolution, Phc m - c t cng vi nhau sau khi bi thi
thin, hoc l mt th tn c th tip sau bi c Cu c, sau ti bi thi
thin, v cui cng l sc Phc m. Nhm trc duy tr im phn bit r
rng gia Cu v Tn c, nhm sau c u im l to ra c th p o
quan trng hn cho bi c trong sch Phc m. Ti mt s ni, cch c
i p mt thi thin thay th cho bi ht. iu ny cho php (tuy khng
c a chung lm) cc bui nhm th phng c c mt cu trc ca
bui nhm th phng. Tuy nhin, ngi ta mun cho cc thi thin phi
c ht ln, v bi thi thin i ln t bc trong cu trc bui nhm th
phng tic thnh phi lun lun c ht ln, tt nht l mt bi ca bng
vn xui, nhng nu khng c nh th th cng l bng mt bi vn c
vn lut (a metrical version). V chng thit yu l nhng hnh ng ca ngi
tn tng, cc thi thin (tr vi ngoi l) vn khng thch hp cho vic c
ln nh mt bi c bnh thng. Do , khng nn nhm ln mt bi thi
thin c v mc s v cc tn c i p vi nhau, vi Bi hc Cu
c. Bi sau l Li tin tri; bi trc l mt hnh ng ca ngi tn tng.
Cc Bi hc Kinh in c m u v kt thc thch hp nht, l bng mt
cng thc c in ny hay cng thc c in kia. Nhng bui nhm th
phng trong Sch Cu Nguyn Bui Sng v Bui Chiu c ghi on in
m sau y:
Cn ch l trc mi Bi hc, v Mc s s ni: y l im bt u ca
Chng no , hay Cu no ca mt Chng, trong Sch no ; cn
sau mi bi hc th ni: y l kt thc bi hc Th Nht, hoc Th Hai V
Trt t dnh cho Tic thnh, th on ch c in m l:
V ngay sau bi cu nguyn ngn tu theo c hi (the collect) v Linh mc
s c (phn) Th tn, ni rng: Th tn (hay Phn Kinh in no ca
Th tn c ch nh) c chp trong chng.....Sch...., bt u
cu.......Ri khi c xong phn Th tn , v y s ni: n y l xong
(phn c) Th tn. Tip theo s l phn c Sch Phc m (tn u ng
ln), v (v Linh mc) ni: Sch Phc m thnh c chp trong
Chng.......Sch.....v bt u cu......
Tuy nhin, trong mt truyn thng Ci chnh, on m u c in l:
Xin chng ta nghe Li Cha nh c chp trong Sch.....Chng.....v
cu.....
iu ny nhn mnh bn tnh ch thc ca hng vic lm tip theo , l
c v lng nghe Li Thng . C Bi hc Th Nht ln th Hai u
c m u nh th. Sau Bi hc th Nht th ch cn ni:
n y l kt thc Bi hc th Nht (hay Cu c).
Hoc l sau mi ln c th c th ni tu trng hp tng ng:
n y chm dt phn c Cu c
n y chm dt phn c Th tn;
Ly Cha, chng con t n Ngi v (on) sch Phc m quang vinh ny.
Khi kt thc cc phn c Kinh in th ngi c ni:
Xin Cha chc phc cho chng ta trong phn c Li Thnh ca Ngi ny,
v nguyn danh Cha c tn vinh v ca ngi tn tng ( phn kt thc
Thnh in, ngi ta thnh thong c nghe mt cng thc thng b phn
i nht: 'Xin Cha thm phc lnh Ngi cho vic c Li Ngi ny'. Nh
Tin s John White ni: 'Phc lnh vn c trong Li Cha ri, do ,
ti sao li cn cu xin n c thm?' W.D.Maxwell, Concerning
Worship, p.56).
Tuy trong phn thc hnh vic c Kinh in c chia thnh hai hoc ba
ln c nhng n vn ch l mt hnh ng u tin trong s th phng
ca C-c gio. l phn ph by ra s mc khi ca Thng , l
cng b ra cc hnh ng quyn nng ca Thng v c loi ngi
chng ta v v s cu ri chng ta, m tt c mi vic khc ch cn l cch
p li. V l do y, nhiu ln c khc nhau phi c gi cho hp nht vi
nhau, ch phn cch nhau bng mt thi thin, bit thnh ca hay thnh ca m
thi. Nhng nn em ri chng ra trong nhiu phn khc nhau ca mt
bui nhm th phng, nh thnh thong vn c ngi lm mt cch sai
lm; cng khng nn phn r chng bng bt k mt hnh ng th phng
ch yu no. S mc khi ca Thnh Kinh l mt khi thng nht, m s th
phng ca C-c nhn l mt cch p li s mc khi ny nh mt ton
th.
Ch ch ca mt bi tn iu hay bi xng nhn c tin trong s th
phng l nhm trnh by ton th Phc m, trong nhng bi c t Kinh
in ch cng b c mt phn m thi. N tm tt phn mc khi ca C-
c gio m ton b Thnh Kinh lm chng cho. Do vic c hi chng
c thuc lng mt bi tn iu hay bi xng nhn c tin l mt c hi
thch hp kt thc nhng bi c rt ra t Cu v Tn c: cc thnh
phn c nhn thy di ln nh sng ca ton th.
Vic cc tn Gio hi T do khng chu s dng cc bi tn iu quan
trng ca Hi thnh torng vic th phng ca h, l khng c l do chnh
ng. Ch c mt o C-c (Christian Faith) m thi - l o c cc
s truyn ging v c Tn c lm chng cho; cc bi tn iu trong
lch s u din t o y. l o (c tin) ca ton th Hi thnh - l
o Chung (the Catholic Faith). Vic p dng t ng Cng (Chung:
Catholic) cho mt gio phi ca thi hin i l mt trong nhng iu ma
mai ca lch s. Nh n vn t t ng Hi-vn Katholikos, c ngha l ph
qut (universal) hay ton th (Whole) m ra, n khng phi l c quyn
ca nhnh Gio hi C-c t t mnh tng phc Gim mc La-m. V
hi truyn gio xut pht t R-ma khng c c quyn s dng n. Cng
nh cng mt nim vui v s bnh an nh tin Cha Cu Th u c
Francis of Assisi v John Wesley, Thomas Aquinas v John Knox, Martin
Luther v Phao-l cng san s cho tt c mi ngi nh nhau th no, th
cng th cc t Cng gio La-m v Gio hi Gim l, Anh quc gio v
Gio hi Trng lo, Gio hi theo truyn thng Luther v Gio l Bp-tt,
Gio hi Chnh thng Hi-lp v Tng gio hi (Congugational) u cng
chia x vi nhau cc chn l thit yu ca o ging nhau. L d nhin l
c nhiu im d bit quan trng c v phng din thn hc ln th mt
lun, v ta khng nn xem nh, gim thiu chng. Nhng v cn bn m ni,
th h ang cng chia x vi nhau ch mt o, mt c tin ca lch s m
thi.
o Chung c tm tt trong iu c bit l Bi tn iu ca cc S
. V yu tnh th y l Bi tn iu v php Bp-tem ca Hi thnh ti
La-m (the Baptismal Creed of the Church of Roma) xa kia, c th trung
nguyn l c t th k th hai, tuy n ch t hnh thc hin ti vo th k
th by hoc th tm m thi. Bi tn iu ny v iu c gi l Bi tn
iu Nicaca nhn mh thn tnh tuyt i ca Cha chng ta - Thng
ca Thng , nh Sng ca ng Sng, Chn Thn ca Chn Thn... c
cng mt bn th vi c Cha Cha - l nhng khng nh ca o (c
tin) ca Hi thnh vn ng son tho vo bn th k u tin trc khi c
bt k mt s chia r hin c no ny sinh. V chng c tha nhn v
i th bi tt c cc chi nhnh chnh thng ca hi thnh ngy nay, c khi
n khng c s dng. Phi tha nhn c mt s tn Thanh gio phn
i chng, nhng l trn nn mng chng ang c Cng gio La-m s
dng; nhng h khng h tranh ci g vi ni dung ca chng (Xem Horton
Davies, Sd., Appendix C, pp.273f). iu ny c John Owen vch r
trong bi bin h c in cho nhng ngi bt ng kin hi th k th
mi by:
H tin v cng khai xng nhn mi iu khon ca c tin (o) C-c;
h lm theo nhng g c cng b trong Kinh in; h cng khng b t
co l lm tri li. H chng khng tin bt lun iu g m cc gio hi
ngh xa kia xc nh l thuc v c tin (o) C-c; cng khng c gio
l ring no b (cc gio hi ngh xa kia) ln n...H gi gio l ca Gio
hi Anh quc nh lut php quy nh, cng chng chi b mt Gio l no;
h cng khng c mt kin mi m hay phi cng gio (incatholic) no ca
ring h (Aletter Concerning the Matter of the Present Excommuni cations).
Qu tht l cc tn Tng Gio hi (congregationalists) lun lun khc t
vic p t bt c mt bi tn iu no lm trc nghim cho o (c tin)
C-c hay buc ngi ta phi chp nhn mt cng thc no lm iu kin
tr thnh thnh vin ca gio hi. Nhng h chng bao gi c tuyt
cc tn iu c in ca hi thnh; h ch khc t b bt by t c tin ca
h bng bt lun mt hnh thc pht biu bng li l c quy nh no, m
nht l bng cc hnh thc c Gio hi La-m s dng. Tuy nhin, cc
tn c lp, nh tn Tng gio hi gi h, t a ra chnh li xng
nhn c tin ca ring h - Bn Tuyn ngn Savoy nm 1658, hon ton
theo ng cc bi tn iu lch s.
Cc Gio hi T do Anh quc khng phi l cc gio phi; h ng trn
truyn thng gio iu trung tm ca C-c gio. Nhng bi tn iu c
tnh cch thng nht C-c gio (ecumenical) u l mt phn di sn ca
h. Chng c th khin cho vic th phng ca h thm phong ph.
tr li vi Thnh Kinh, qua vic c Cu v Tn c, c vic ti hin
mt i lun no trong truyn tch ca C-c gio vo mi bui
nhm li th phng, m ton th i lun c tm tt trong bi
tn iu. Nu cn c mt cch trnh by y s mc khi ca Thnh Kinh
no, th cc bi hc Kinh in phi c thit k sao cho cc khc sch
trung tm ca Thnh Kinh phi c c tun l ny tip sau tun l khc,
v sut c nm. mi i lun ca truyn tch C-c gio u c phi
by (T/C The Book of Common Order ca Gio hi Thng nht Gia-n-i
(the United Church of Canada) p.v.: Ngi thuc v Cha phi c nghe
nhng khc sch quan trng ca Kinh in t nht mi nm mt ln"). Vic
ny c thc hin hon ho nh s dng mt bi c tip sau Nm C-c
gio. Nh Cha Hebert nhn xt: Mt bi c c nh, nu c son tho
tt, s bao ph trn phn nn, v gip c Hi chng khi thng phi lp li
nhng vn bn m v mc s tm c. Nhng c nhng c hi m mt s t
do la chn l cn thit (A.G.Hebert, Anglican trong quyn Ways of
Worship, tr.75).
Thit tng phi nhn mnh rng Nm C-c gio l mt phn thit yu
ca cu trc tng nim. S th phng gm c Thng v con ngi,
Li Thng l s p li ca loi ngi vi Li y. Nu qu tht loi
ngi mun tn vinh Thng , th Phc m phi c thng bo
(D.E.W.Harrison, The Book of Common Prayer, p.11). Do , chp s
trng Harrison vch r nguyn tc thit yu ca tng nim khng phi l
vic s dng cc hnh thc, nhng l phi by ra cc hnh ng cu ri ca
Thng , v trn ht mi vic khc, l nu cao thp t gi ca Cha Cu
h (Sd., tr.15). Tuy nhin, v mc s khng th trnh by ton th Phc m
ch trong mt Cha nht. Nhng ng ta phi gii thiu ton th Phc m;
nn Nm C-c gio nh mt nguyn tc tng nim cn bn m rng, s
cng cp phn khung sn.
Nm ny c xy dng chung quanh bn im chnh ca i sng ca
Cha chng ta, L Ging sinh k nim s ra i ca Ngi, L Hin ra
(Epiphany) k nim php bp-tem v s mng ph qut ca Ngi, Tun l
Thng kh v L Phc sinh k nim s cht v sng li ca Ngi, l Ng
tun (Whitesuntide) k nim n t ban Thnh Linh ca Ngi. Th l bng
tng ngy l mt, cc hnh ng ca Thng trong Cha Cu Th v c
loi ngi ln lt tr thnh im nhn mnh c bit ca s th phng
ca Hi thnh; th nhng chng lun lun t vo trong mt khung sn l
c cuc i Ngi v tnh cch trn vn ca cng lao cu chuc ca Ngi
(Sd. tr.15 T/c C.F.Miller, Prayers for Parish Worship Introduction, p.Xiii:
Nm C-c gio l mt cch trnh by bng biu tng tng nim quan
im v lch s ca C-c gio bng cch trnh din v kch v vic
Thng cu chuc c th gian. N l ton th lch s, qu kh hin ti v
hu n, c trnh din vo tng giai on ca nm tng nim).
Trong truyn thng tng nim ca phng Ty, c phn cung cp gi
Nm C-c gio l mt phn tng nim lun thay i, c bit l Phn
Thch Hp (The Proper). Phn ny gm cc bi hc, thi thin v cu
nguyn c bit c ch nh cho mi ma. Bi tn iu c dng trong
bui nhm t phng sp xp iu g l c bit cho mt cha nht no
trong bi cnh ca o (c tin) ton din.
Cc mc s ca Gio hi t do, vn chu trch nhim chun b nhng bi
cu nguyn thch hp cng nh vic tuyn cn cc bi hc thi thin v thnh
ca ph hp (xem tt.131 v cch s dng cc bi thnh ca tng nim trong s
th phng ca Gio hi T do), s tm c s tr gip c gi tr trong
quyn Prayers for the Christian Year v quyn Prayers and Sevivces for
Christian Festivals, c Mc s J.M.Todd c kt cho cc tn Tng
Gio hi (Congrationalists) s dng. Cc bi c cung cp nhng bi hc
cho mi Cha nht ca Nm C-c gio v cho c nhng c hi c bit
na, u c trong quyn sch v trt t ph cp (Book of Common Order)
ca Gio hi T-cch-lan v sch Book of Public Worship (Cng xem bi
The St.Adrew's Lectionary) ca Tng Gio hi.
Nhng phi c bn dch Thnh Kinh no trong Nh th? - bn Authorized
Version nm 1611? hay bn Revised Version nm 1885? hay mt bn dch
hin i? Chc chn bn Revised Version th chnh xc hn, nhng n thiu
mt phn nhp ngng v v p vn chng ca bn Authorized Version;
cn nhng phn ch thch hn l ca n thng dch nguyn bn hay hn l
bn dch chnh thc. V cc bn dch hin i th bn ca Tin s James
Moffatt c nhiu ngi bit nht v c l l bn dch tt nht; nhng xt
chung th n thch hp cho vic c ring hn l s dng trc cng chng.
Tuy nhin bn American Revised Standard Version l mt bn dch tuyt
vi ra Anh vn hin i, t ra cng gi c mt phn no phm gi v nhp
iu ca bn Authorized Version. Nhng mc d th, n vn thiu mt v
p vn chng l cha ni chi n cc lin tng m o (the
devotional associations) ca bn Authorized Version. Quyn sau thng
quan trng hn iu m ngi ta thng nhn thc v thng b b qua khi
vn ny c a ra tho lun. Th d nh cch dch -sai 53 ca bn
Authorized Version vn c nhiu hm ph (overtones) tht phong ph cho
mt C-c nhn trng thnh, nhng li b thiu mt ni nhng bn dch ra
c ng hin i hon thin nht.
Do , nh mt quy lut chung, bn Authorized Version c a chung
hn cho nhng bui nhm th phng thng thng. Tuy nhin, khi no
cch dch ca bn y r rng l c khuyt im, hay vn bn c ti ngha, th
rt c th l nn thay th n bng bn Revised Version hay Revised Standard
Version. Thnh thong cng nn dnh ch cho mt bn dch hin i, nh
bn ca Moffatt hoc J.B.Phillips, vn c th lm r ngha ca mt khc
sch bng cch dch din t do. iu ny c bit p dng cho nhng khc
sch tr thnh ln mt v qu quen thuc. Chng hn nh bn dch
ICo1Cr 13:1-13 ca Moffatt thng i thng vo lng ngi nghe v m
thu lng tm, khin n thc tnh v m rng ra, kin hiu hn l bn
Authorized Version.
Cng tng t nh th, trong bn dch mt khc sch nh IICo 2Cr 4:7 v tt,
J.B.Phillips khin cho li l ca Phao-l tr thnh sng ng.
Trong nhng bui nhm th phng dnh cho thanh thiu nin hoc trn i
pht thanh, c rt nhiu iu cn phi ni lin h n cch s dng c ph
phn cc bn dch hin i. Tuy nhin, trong s th phng thng thng
ca Hi thnh, chng phi c s dng tht d xn v ch khi no c l do
chnh ng t tch khi bn Authorized Version.
Thnh Kinh cn c mt chc nng tng nim khc xa vi cch c theo hnh
thc trong nh th. Li ca Thng khng nhng ch cng b s mc
khi ca Ngi, m sch y cn l iu m s th phng ca Hi thnh
nhm p li; n cng cung cp phn hnh thc ca vic tng nim (xem
chng IV trang 96 v tt) v ngn ng p li by t lng tin knh, m
o . Alan Richardson nhc nh chng ta rng tht vy, c mt ngn ng
ca Thnh Kinh lun lun vn l v lun lun phi l ngn ng ca Hi
thnh... Thnh Kinh c ngn ng ring ca n, v mc d c rt nhiu t
ng m sch y dng l nhng t ng m ngi ta c th gp vo bt c
ngy no trong mt t nht bo ngoi i, chng lun lun gi ng ngha
ring trong Thnh Kinh ca chng, thng l khng ging vi ngha trong
t nht bo. Chng hn hy th ngh n nhng ch nh 'yu thng, 't do',
's sng', 's cht', 'hi vng', v va.v... Cng cn c nhiu t ng phn bit r
rt khc na ca Thnh Kinh nh 'cng chnh', 'ti li', 'phn xt', 'tha ti',
'cu ri', 'cm t', 'n nn', 'c tin' 'hnh pht' bn cnh nhng ch c
th tc ho nh 'ho bnh', 'phc v', 'giao ho' (thng cng)', 'cng bng'.
Ngn ng ca Thnh Kinh vn chng ring bit cho mt bn dch no c,
hoc l d nhin l cho th ting no c, v ' ngha phn bit ca cc t ng
trong Thnh Kinh chiu sng qua tt c cc bn dch khc nhau' (xem
Preface to Bible study, p.84f).
Tnh cch phn bit ca ngn ng Thnh Kinh lun lun vn l v lun lun
phi l ngn ng ca s th phng. Trong sch Ways of Worship, U ban
v o (c tin) v Trt ni: Cng trnh nghin cu ca chng ti lm
sng t rng cc hnh thc th phng theo truyn thng hon ton l theo
Kinh in, c trong phn tinh thn ln phn chn ngn ng ca chng
(Ways of Worship, p.18). Cng tng t nh th, trong cc hnh thc truyn
thng ca s th phng T do quyn t do ny b kim sot cht ch bi
kin thc v Kinh in, cc t ng v t tng ca sch y l mi trng
trong quyn t do c cho php chuyn ng. V v l do y trong
mi truyn thng thng n tng mt cu trc ph bin (Sd., tr.19).
Qu v mc s ca Gio hi T do suy gm v s kin ny. Chng h c s
th phng no l ng cch, vi lng chn thnh, do Thnh Linh hng
dn c, tr phi khi n c linh cm v c ni dung hon ton theo Thnh
Kinh. L d nhin l Bi Ging phi ng i ho Phc m bng vic l
gii ngn ng ca Thnh Kinh v ni ln ngha ca n - trong phm vi c
th lm c vic ny - bng cc hnh thc t tng v li l quen thuc vi
ngi nghe, lun lun bo m rng chnh l chn l ca Thnh Kinh m
n gii trnh ("Vic i hi mt ngn ng phi thn hc rt thng n giu
mt thi khng a thch, khng phi l cc t ng, nhng l cc chn l
thn hc n pha sau chng...N lc nhm trnh n ngn ng thn hc v
ch s dng ng vng trong cng vic hng ngy m thi qu thng dn ti
hu qu l thay th n bng mt cch ni o c thn trng hoc theo
mc, thay v ngn ng truyn ging ch thc ca C-c gio. Alan
Richardson, Sd., tr.94). Tuy nhin trong gi cu nguyn cng cng, hi
chng a phng ang nhm nhau li thc hin mt bui th phng tp
th - s th phng ca c Thn th Cha Cu Th ang chin u trn th
gian ny v chin thng khi hon trn thin ng. y, cc ngn ng
thng tc v phng ng u li thi, v mt ng vng th tc l hon ton
thiu st th phng ng To Ho vn l ng Cu Chuc nhn loi,
v nhm din t cc nhu cu su xa nht ca con ngi. Ngn ng ca
Thng l ting ni ca x hi thin thng. N kt cht s th phng
ca Hi thnh ang chin u trn t ny vo vi s th phng ca Hi
thnh chin thng khi hon trn thin ng.
Phn ng chng ta ging nh nhng k tnn, khi ln u tin bc vo cc
khung ca ca nc tip nhn mnh; chng ta ni rt d ngn ng ca thnh
ph Gi-ru-sa-lem Mi vi du ging ca mt ngi ngoi quc. Thnh
Kinh l quyn sch ca cc t ng ca chng ta, t chng ta hc tp
tr chuyn tri chy vi s c dn c - l cc s thnh v thnh t o,
mt on ngi ng v s khng m xu, tp hp li t nhiu h hng, x
s v ngn ng. Bn trong cc vch thnh ngn ng c s dng l ngn
ng ca Hi thnh, v Thng c th phng bng li l ca cc tc
gi Thi thin v tc gi ca nhng bi thnh ca, nhng ngi son ra nhng
bi tng nim vn l cc bc thy ca ng vng thin thng, v ai ny u
ni mt th ting mi, theo nh Thnh Linh cho mnh ni (Sd., tt.92-93).
2. Truyn ging l cch thc th hai ca Li Thng trong s th
phng. Cng tc truyn ging ca Hi thnh l Li Thng theo mt
gha dn xut v ng hng th ba. N vn t ngha th hai, l Thnh Kinh
m ra, v n lt n, Thnh Kinh li ra t ngha th nht, l Cha Cu Th
Gi-xu (R.H.Fuller, Theology, vol.XlVii, p.271). D.T.Foroyth bt u quyn
sch su kho v y tnh cht kch thch ca ng l quyn Positive
Preaching and the Modern Mind bng li khng nh to bo rng C-c
gio ng vng hay sa bi l do cng tc truyn ging ca n. Nhng ng
ra th truyn ging l g? V ti sao n li chim mt a v ni bt trong s
th phng ca Gio hi Ci chnh nh th? C Tin s Campbell Morgan
nh ngha n l cng tc cng b n phc ca Thng cho nhu cu
nhn loi da vo uy quyn ca Ngai Thng ; v n i hi nhng
ngi nghe phi t ra vng li iu c cng b (Preaching, p.15).
Hai t ng Hi-vn thng c dng nhiu nht ch cng tc truyn
ging trong Tn c, l euangelizomai thng bo tin lnh (vui,mng) v
kruss, rao bo nh mt ngi rao loa (krux). C hai u ch ra bn tnh
thit yu ca cng tc truyn ging l cng b tuyn rao. Khng nn nhm
ln n vi thut hng bin. Mt bi ging khc hn mt bi thuyt ging hay
din vn. To ging (the pulpit) l mt ch khc, mt loi ch khc vi bc
ging (the platgoform)...Nh truyn o C-c khng phi l ngi k v
nh hng bin Hy-lp, nhng l ngi k nhim nh tin tri Hy-b-lai n
vi mt mc khi (P.T.Forsyth, Sd., tr.3). i tng ca mt bi thuyt
ging l ni ln mt chn l. Thuyt trnh vin l mt gio s m mc ch
l cung cp thng tin v thp sng tm ti. Do , khng phi tt c nhng
bi thuyt ging u c hoch nh nhm lm thay i cc thnh gi ca
n, nhng truyn ging c ch ch lm cho ngi ta i khc i
(H.S.Coffin, What to Preach, p.155). Mt bi din vn trnh by mt quan
im v c gng kch thch s quan tm ch ca thnh gi v mt ch c
bit no . Cu cnh ca n c th l pht ng mt hnh vi c th c th)
no , c li cho mt chnh ngha c th no . Nhng khch ng hay
thuyt phc ngi ta bt tay lm mt vic g , dn thn vo mt vic g ,
l mt chuyn, cn a h ti ch tin cy mt ai v t chi mnh i
sng cho ngi , sng v ngi , li l mt chuyn khc (P.T.Forsyth,
Sd., tr.4).
Cng tc truyn ging Phc m lin quan vi cc tin tc, ch khng phi l
vi cc quan im; n l vic cng b Tin tc tt lnh, ch khng phi l
vic a ra li khuyn hay. V l do ny, n c ngha v tnh cch cp
bch bn l c im ca ngi rao loa. J.S.Whale din t iu ny trong
mt on ca mt bi din vn, ng c trch dn hi di (What is a living
Chruch? pp.60-61).
Chc bn cn nh th no h a tin lnh (vui, mng) t Ghent n Aix,
v Browing bin n thnh mt v kch tht s tr tnh nh th no. C ba
ngi phi nga gia m khuya vi tin tc gii cu mt thnh ph. Tc
l tt c. H lng l gi nc phi tht nhanh. n hng ng, mt con
nga lo o v rng ln ri cht, nn ch cn li hai ngi. Khi nh thp
ca thnh ph Aix bt u xut hin vi mu trng ca n t xa xa v Joris
ni trong hi th hn hn: Khng bit h s cho n chng ta nh th no
nh!... th con nga ca anh ta bng ln trn, cht tt; v gi y mi s ch
cn bm vo mt k s c n.
By gi ti vt chic o khoc da b ca mnh, mc cho bao sng ngn
ri ra, Tng kh i ng ca ti i, vt lun chic tht lng v tt c. V
tay, ci v ht vang, cho thnh ting - d l d hay lnh. Cho n khi kh
lu sau , phi nga vo Aix Rolland v ng . V tt c nhng g ti cn
nh c l cc bn b cen chc vng quanh...
Cng tc bo tin c tm tt nh th , chng nhng th k th mi
by, m trong tng th k mt... Con ngi y c mt bc thng ip. Tnh
cch ng tin hoc uy quyn ca n khng l thuc vo ngi y nh s
vic s xy ra nu ngi y phi nga i bo cho c th gii hay nhng
iu tng tng ring v nhng mu m mi nht ca mnh. Bc thng
ip c khch quan tnh ca iu c phn cht liu ca cc bin c ban
cho. N c tnh cch c th khng thuc v nhng g c th xy n v c
th tr thnh s tht, nhng v nhng g tht s xy ra v l s tht quang
vinh ht sc l lng. Ngi y bin n thnh ca ring mnh, th nhng
khng phi l bc thng ip ca ngi y, m l ca ngi phi ngi
y i. Ngi y ch a i chuyn giao li iu mnh tip nhn.
Tuy nhin tnh cch cp bch khng phi l phm cht phn bit ca cng
tc truyn ging. N thit yu l mt hnh ng hin t, qua lm trung
gian cho hnh ng cu chuc ca Thng trong Cha Cu Th. Trong
cng tc truyn ging ch thc, cng nh trong mt thnh l (a sacrement:
mt hnh ng hin t) ch thc, phn lm vn nhiu hn l phn ni
(P.T.Forsyth, Sd, tr.81. T/c Sd., tr.80: Vai tr ca v mc s trong Hi
thnh l (vai tr) hin t (c hnh thnh l)... V y ng trung gian cho li
ca Hi thnh t c tin thm c tin, t c tin ca mnh n c tin
ca h, t mt giai on ny trong c tin chung ca h n mt giai on
khc... V y l mt yu t sng trong tay Cha Cu Th (s b v tan ra nu
cn) phn pht v lm cho ln ln trong n phc Thng ). Quan
nim Khng cch c in v truyn ging c th v snh vi quan im ca
Cng gio v l Mi-sa (Ni nh th khng h hm rng bng mt cch no
, cng tc truyn ging c th ginh ly vai tr ca thnh l trong Tic
thnh). C hai u quan tm n vai tr ng trung gian ca s hin din
Tht s ca Cha Cu Th: mi bn u l thuc va li c ni ra - bn
ny l li ca nh truyn o; cn bn kia l li ca v linh mc; trong c hai
trng hp y, kt qu vn chng c g km hn l mt php l. Cc tn
Cng gio La-m tin rng khi v linh mc c Li l ca nh ch: Hoc est
emin corpus meum - Ny l thn th ta... th mt php l xy ra - cht liu
ca bnh m v ru nho bin thnh cht liu ca thn th v mu huyt ca
Cha Cu Th; chnh Cha Cu Th ang hin din trn bn th. Cc tn
Khng cch ch trng rng khi nh truyn o cng b Phc m v Cha
chu ng inh vo Thp t gi ri sng li, th c mt iu g cng ht
sc l lng xy ra - Cha Cu Th t biu hin trong vic phn xt v
trong s nhn t thng xt nhng ai chu lng nghe; chnh Ngi ang hin
din, thch thc ngi ta n nn ti, a ra quyt nh v vn dng c tin.
Luther ni: Praeditcatio Verbi Dei est Verbum Dei - Vic truyn ging
Li Thng l (Ngi) Li ca Thng . ng ng bo rng khi cc
hnh ng quyn nng ca Thng trong Cha Cu Th c thc hin
v c loi ngi chng ta v v s cu ri chng ta c trung tn cng b,
th chnh Ngi phn dy cho cc tm lng v lng tm ngi ta. V khng
phi ch phn dy m thi, nhng cn tc ng na: chng h c cng tc
truyn ging v Thp t gi ch thc no m li c th khc hn l mt
phn ca hnh ng ca Thp t gi... Hin din tht s ca Cha Cu Th
b ng inh vo Thp t gi l iu khin cho vic truyn ging c thc
hin. N l iu cu thnh vic ging ra mt bi ging, mt bi ging v
Phc m. y l mt cng vic ca Thng , iu ny tip tc cng vic
ca Ngi trong Cha Cu Th (P.T.Forsyth, Sd., tr.82). S thnh cng ca
mt bi ging khng tu thuc vo ti hng bin ca nh truyn o hay tnh
cch vng chc ca lp lun ca ng ta, hay tnh cch r rng ca t tng
ng ta, n l thuc quyn nng ca Thng . T chng chng c li ni
sung no ca v mc s li c th a ngi ta n ch n nn ti v c c
tin; l cng tc ca Cha Cu Th trong vi v bn di li l ca v
mc s. Cho d c lm cm ng c ngi ta n mc no i chng na,
khng phi l li ni ca con ngi c th khin c cc C-c nhn i
mi tm thn v tr tu; vic y l sc tc ng ca c Thnh Linh.
Do , huyn nhim ca vic truyn ging, y l qua , Phc m vnh hng
c ng i ho, nhng khng nhng ch c ng i ho m thi,
li cn c c nhn ho; v khng nhng ch c c nhn ho, m cn
c hin thc ho na. Li cng b rng Thng yu thng nhn loi
n ni hy snh Con Mt ca Ngi tt c nhng ngi tin nhn Con
Thng u khng b h vong nhng c s sng vnh cu i thng
vo lng ngi ta vi nim tin quyt y thi thc rng Ngi yu thng ti
v hy sinh mng sng vi2 ti. V ti c Cha chu ng inh vo
Thp t gi v sng li bt ly nh Phao-l trn ng n a-mch,
khin ti b bt buc phi ni rng: Ly Cha, Ngi mun con phi lm
g? y khng phi l vic lm ca ngi ta; l vic lm ca Thng
.
Truyn ging l hnh ng cu ri ca Thng trong lch s, c bt
u t hai ngn nm trc trong vic Cha Cu Th ging lm v trong mi
lin h c nhn ca Ngi vi nhng ngi nam v ngi n, v c tp tc
tri qua cc thi i trong lnh vc ca cc mi lin h cu chuc c nhn
(l Hi thnh chn chnh), gi y quy chiu vo ti, trc din vi ti, nh
mt ngi b tri buc bt kh phn ly vi nhiu ngi khc vo chnh lc
ny... khng phi ch l ni vi ti mt iu g . l Thng ch
ng d xt ti, thch thc ch ti, ku gi ti a ra mt quyt nh
ngh cu gip ti qua mt ngi ng trung gian duy nht m bn tnh ca
ch ch Ngi cho php Ngi s dng, ngi trung gian ca mt mi lin h
c nhn (H.H.Farmer, The Servant of the Word, pp.27-28).
Mt cng tc nh th vn c tnh cch ti tri: qua n, mt m hiu khng
trnh n vo u c ang vang ln: c Gi-h-va phn vy. Nu
khng c iu ny, th rt c th l s c ti hng bin, c tri thc v s chp
dn qun chng; nhng nh th th khng th c vic truyn ging chn
chnh. Chnh m hiu tin tri ny vn thng b thiu mt trn to ging hin
i, v iu kin n ni ca nhiu Hi thnh khin cho Forsyth phi
cnh co rng C-c gio s v m ng vng hay sa bi. Nh
J.E.Rattenbury nhn xt Chng c g c c quyn nng cn tip ca
Thng a vinh quang v n phc ca Thng n vi loi
ngi, iu c th v snh vi li l ca mt ngi, r rng l mt s gi,
mt i s ca Thin ng, ni ra y uy quyn rng: 'Bn hy phc ho vi
Thng . V ng c l khi cnh co chng ta rng bt lun mt loi
cng tc phc v, hay o to mc s, hay tiu chun i hc no, nu hu
b con ngi ny i, tc l lp li nhng sai lm tai hi nht ca La-m
(Vital Elements of Public Worship, pp.96-97). Truyn ging khng phi l
iu m mt ngi thch n t nguyn nhn thm; n l mt yu t sinh t
trong sinh hot ca Hi thnh. Cc nh Ci chnh c l khi nhn mnh
rng vic trung tn truyn ging v lng nghe Li Thng , cng nh vic
qun tr cc Thnh L ca Phc m theo lnh truyn ca Cha Cu Th, l
mt du hiu ch yu ca Hi thnh chn chnh. Qua nh truyn o, cng
trnh sng to ca Thng trong Cha Cu Th c tin hnh. Qua
trung gian ca v y, 'tt c nhng g Cha Gi-xu va lm va dy'vn c
tip tc. Nh truyn o C-c l mt cng c, nh Hi thnh, l Thn
th Cha Cu Th hon thnh chc nng ca mnh l bnh trng s nhp
th (F.D.Coggan, The Ministry of the Word, p.18).
V truyn ging thit yu l vic cng b Phc m, vic tuyn rao cc hnh
ng quyn nng ca Thng trong thnh s, n phi ng theo hnh Kinh
v ng vi ngha hnh bng hc. Tp qun tn trng thi gian trong vic
truyn ging cn c vo mt vn bn khng phi ch l mt quy c sung.
N c ngha rng bi ging bt ngun t Li thnh vn ca Thng , c
ngun gc trong Thnh Kinh. Do , nh Forsyth ch trng, 'l du hiu
mt ngoi ca khch quan tnh ca o chng ta, tnh tch cc, phm cht
ca n nh mt vt c ph vo tay chng ta (Sd., tr.8). Tuy nhin
mt bi ging khng nht thit l ng theo Thnh Kinh ch v n c m
u bng mt vn bn Kinh in. y c th ch l mt ci mc m nh
truyn o treo vo cc t tng ca mnh, hay mt cu trch dn nhp
- tm vn nhn t ng ta ly nhy vo bi din vn ca mnh.
Hn na, ging Thnh Kinh cng khng phi l ging v hnh Kinh, nhng
l vic ging gii Thnh in, t thn vn l Li hng sng v tn ti min
vin ca Thng .
L d nhin l truyn ging c th mc ly nhiu hnh thc khc nhau, v nh
truyn o khn ngoan s thay i cch tip cn v nhn mnh ca mnh.
Mt bi ging c th c mc nhng vn ng vi Thnh Kinh. Cht
cng toan th nghim n l: N c cng b Li Thng khng? N
c tuyn rao Phc m khng? N c cao Cha Cu Th khng?
Cc bi ging c th c phn loi theo nhiu cch khc nhau. C mt cch
phn loi song phng c C.H.Dodd khin tr thnh quen thuc (Xem
The Apostolic Preaching and its Developments): Kerugma v Didache - bi
ging truyn ging v bi ging truyn dy. Ch khc nhau l im
nhn mnh: bi ging truyn o thit yu phi cng b Cha Cu Th
chu ng inh vo thp t gi v ti li chng ta v c khin sng li
chng ta c k l ngi cng chnh; n phi ni ln li ch dy no v
ngha ca cc s kin lch s y, cn bi ging dy o quan tm n
vic gii ngha mt phng din no ca Phc m cu ri nh c Ca
Cu Th, nu khng n s chng phi l mt bi ging.
Sau , cn c cch phn loi cc bi ging theo su phng din l Gii
ngha, Gio l, o c, Bin gii, theo mc v Ph bin Phc m. Mt
ln na, y cng khng c s phn bit kht khe, v cng mt Phc m
cng ph bin trong tt c cc bi ging y. Bi ging gii ngha l mt phn
trnh by c h thng mt phn no ca Thnh Kinh - n c th l c mt
Sch, mt phn ca mt Sch, hoc Cu hoc Tn c, hoc c l l mt li
tin tri, mt n d hay mt phn no khc trong li truynd y ca Cha
chng ta hoc ca mt trong cc v s . Bi ging gio l gii thch mt
phng din no ca mt gio l C-c - cuc Sng to, S Nhp th,
s Cu Chuc, Ba Ngi Thnh, Hi thnh. Nhng vic Sau cng. Cc hm
ca Phc m lin h n cch n c x ca C-c nhn trong mt lnh
vc c bit no hp thnh lun ca mt bi ging o c. N c th
lin quan vi cc c hnh ni chung, chng hn nh s thnh tht, trung
tn, lch duyt, tnh dc v hn nhn; hoc vi mt s cc vn x hi nh
c bc tit , cc mi lin h trong cng k ngh, chin tranh. Trong bi
ging bin gii, cch tip cn c tnh trit hc: nh truyn o vi t cch
ngi bin h cho o trnh by mt hoc nhiu nn tng trn cc C-
c nhn c th a ra mt l do v nim hi vng mnh t vo chng. Bi
ging theo mc c cu nhc mt hon cnh ng i no hoc mt
bin c ph bin, nh mt quyn sch, mt v kch, mt b phom ni ting
di ln nh sng ca C-c gio. Nu c s dng d xn n c mt vai
tr quan trng, c bit l trn to ging ca mt nh th trong mt thnh
ph ln. Nguy c l n c th d dng thoi ho tr thnh chng phi g
khc hn l mt li phn tch c tnh cch nhn bn v ch y v cc suy
t ca nh truyn o v n. iu c gi l bi ging nh th, nh
mt c tnh phn bit ca C-c gio, do , chng cn quyn nng hin
t (thing ling) g na. Nh Forsyth nhn xt: Chng bao lu, cng chng
s mi mt nu ch c nghe ton l nhng bi ging theo mc m thi,
hoc nhng bi ging theo nht bo, trong cc bin c xy ra trong tun
cung cp vn bn, cn Thnh Kinh th ch c m ra trch dn m thi
(Sd., tr.9). Cui cng mc tiu ca bi ging Ph bin Phc m l a thnh
gi n mt hnh ng dt khot hin thn cho Cha Cu Th.
Mt cch phn loi t m hn na l c ba loi bi ging c bit - phc tho
tiu s, trnh by mt bin c trong Thnh Kinh, v bi ging xy dng
chung quanh mt ch qun xuyn no . Quyn Bible Caracters (Cc
nhn vt Thnh Kinh) ca Alexander Whyte l nhng th d minh ho s
cho loi bi ging th nht: Phc m c ging gii bng nhng chin
thng khi hon v sa bi au thng ca nhng ngi nam ngi n nh
Gh--n, Mi-canh, Lch v Phao-l. Loi th hai gm cch gii thiu
qua mt bin c c bit no nh cuc vt ln ca Gia-cp ti Gia-bc hay
Cha Gi-xu i b trn mt bin. Loi th ba li dng iu c mi
ngi bit bng ci tn l phng php phng i (the project method). Ch
qun xuyn thng nht c th l cc ngn ni trong Thnh Kinh - Si-na-i,
ngn ni ca lut php; Ht-mn, nh ni ca khi tng; G-g-tha, ngn
i ca s hi sinh; -li-ve, ni ca li ha chng hn.
Cho d hnh thc v im nhn mnh ca bi ging c l g i chng na,
nu n khng ng vi Thnh Kinh, th phi tp trung vo Cha Cu Th.
Nu nh truyn o bt u bng Cu c, th phi kt thc bng Tn c;
nu v y bt u bng mt Th tn, th phi chm dt vi mt sch Phc
m. Ch ch ca Li thnh vn l dn ngi ta n vi (Ngi) Li mang
hnh hi thn xc con ngi. Kinh in chng thc cho c Cha Con. Nh
Luther thng ni, Thnh Kinh l cc t lt cho Hi nhi (Gi-xu) l chic
ging ci t Cha Cu Th vo. Cha Cu Th l tm im ca Thnh
Kinh: Cu c dn ngi ta n vi Ngi; Tn c th cng b Ngi ra. V
Ngi l tm im, khng nhng ch theo bin nin s m thi, nhng cn
theo ngha Ngi l nguyn l hp nht: trong Ngi, ton th mc khi torng
Thnh Kinh hp thnh mt tiu im bng chy. Do , Kinh in ch c th
c l gii ng di ln nh sng ca vic n c ng nghim ni
Cha Cu Th: thnh phn phi c lin kt vi ton th. Do , truyn
ging Thnh Kinh l truyn ging Phc m bng cch s dng Thnh Kinh;
n khng truyn ging Thnh Kinh bng cch s dng Phc m
(P.T.Forsyth, Sd., tr.37). Mu mc cho nh truyn o l vic Phi-lp gii
thch s 53 cho hon quan ngi -thi--bi; ng dng cng mt on Kinh
in y ging v Cha Gi-xu cho vin hon quan (Xem Cong Cv 8:35).
Truyn ging Cha Cu Th l nhn danh Ngi m cng b s cu ri. Cha
Cu Th khng c tht s truyn ging khi Ngi ch c gii thiu l
mt i gio s ca nhn loi, hoc c tn lm Gng mu ti cao v tnh
yu thng bt v li. khng phi l bc thng ip ca con ngi
lm o ln c th gian. Lc y ca s mng C-c gio nguyn thu
khng phi l vic tuyn truyn cho nhng l tng p mca tnh huynh
gia loi ngi; n l vic cng b cc hnh ng quyn nng ca
Thng . C-c gio khng phi l mt bng tm tt cc phng php
m loi ngi phi lm theo trong mt x hi l tng, nhng l mt k
thut v cch Thng hnh ng dt khot v vnh vin trong lch s
(J.S.Stewart, Heralds of God, pp.63-66). Cha Gi-xu khng phi ch l mt
i tin tri nh -sai l ngi cng b cc ng li ca Thng cho
loi ngi, hoc l mt i gio s nh Socrates l ngi tip thu ri tnh
by li cho mi ngi v chn l vnh hng, hoc l mt i thnh t o
nh Joan of Are dm hi sinh mng sng cho mt chnh ngha cao c v cao
thng no . Ngi l Thng , t by t mnh ra trong xc tht v c
loi ngi chng ta v v s cu ri chng ta. Ngi n, khng phi ch
ch ng hay dy chn l, hoc lm gng v cch sng m thi; nhng
Ngi chnh l ng i, chn l v s sng. S cu ri vn khng t li
truyn dy ca Ngi m c, nhng l t Thn v v cng tc ca Ngi. Nh
T.W.Manson ni: tri tim ca Phc m khng phi l Bi Ging Trn Ni
nhng l Thp t gi trn i (G-g-tha) (The Mission and Message of
Jesus, p.301). Do , truyn ging Cha Cu Th tht ra c ngha l turyn
ging Thp t gi, ni thn v Ngi nhn ly hu qu ca vic Nhp th
tr thnh nhn t cho n phc chuc ti ca Thng (P.T.Forsyth Sd.,
tr.22). y l iu tai ting cho Phc m: Cha Cu Th b ng inh vo
thp t gi vn cn l mt tng vp chn cho ngi Do-thi v l iu di
dt cho ngi Hi-lp: ch c nhng ai tin th Ngi mi l quyn nng ca
Thng v l s khn ngoan ca Thng . Do , truyn ging Cha
Cu Th l ku gi nhng ngi nam ngi n hy t c tin vo Ngi.
M c tin c ngha nh ngi c gi, l Entsheidung quyt nh. Nh
truyn o phi t ngi ta trc din vi cu hi chng trnh n vo u
c l: Bn ngh g v Cha Cu Th? Khng truyn ging v mt bn n,
th khng phi l truyn ging (R.Roberts, The Preacher as Man of Letters,
p.47).
Mt cng tc truyn ging nh th i hi phi c vic chun b n ni n
chn v k lng nht tm lng v tm tr - mt s chun b khng ch dnh
cho vic son nhng bi ging c bit hng tun, nhng l nhng cuc rn
luyn ton th nhn cch ca nh truyn o qua sut i sng ngi y.
Son bi ging c hai loi - trc tip v gin tip, iu sau quan trng hn
phn trc rt nhiu. Son trc tip xy ra trong vn phng v mc s khi v
y tra cu cc sch ch gii v t vng cho vn bn ca sng Cha nht tun
sau. Nhng phm cht tht s ca bi ging ca v y tu thuc vo mt tinh
thn c k lut v mt tm tr bit tch lu y , mt kin thc su sc v
nhng ngi m mnh s truyn ging cho, v mt tng tri sinh ng v
quyn nng cu ri ca Thng . Tt c nhng g ng gp vo vi
nhng iu l phn chun b gin tip ca nh truyn o cho cng tc
ca mnh, m tm quan trng ca n chng bao gi l c nh gi qu cao
c. Khi phn ny b thiu mt th cng tc truyn ging c th l xut sc
nhng s b thiu mt chiu su. Bi ging ch trng cy vo cc quyn sch
c tra cu trong tun l trc , c gii lm cng ch l mt cng trnh
c kt kho lo, cn t hn th ch l mt chic mn c chp v bng
nhng mnh vi vn. Cho d c c nh bng v hp l, no s b mt i
quyn nng v nim tin quyt vo chn l m bn thn ta t tip thu ly cho
mnh, mt cht tng hp c ho tan trong l th thch ca tr tu v tm
hn nh truyn o.
Do , phn chun b gin tip gm c vic lin tc nui dng chnh i
sng tinh thn v thuc linh ca nh truyn o. Mt i nhc s - phi
chng l Paderewski? - c ln ni rng nu c bao gi mnh b tp
dt mt ngy, th chnh mnh nhn bit iu ; nu khi no ng ta b lun
hai ngy, th cc bn b ng ta nhn bit; nu b i ba ngy, th cng chng
u nhn bit. Vic tp dt quan trng i vi mt nhc s nh th no th
cu nguyn v nghin cu cng quan trng i vi nh truyn o y nh th:
nu ng ta chnh mng, tc l to nguy c cho chnh mnh. Hng hi hot
ng ba bi (activism) l mt chic by cht ngi. Tht l qu d dng
cho mt v mc s hin i c chy n chy o lo lm th vic thin
m chng cn th gi ring ra ti ni kn o ca ng Ch Cao Laborare
est orare (lao ng l cu nguyn) ch cha ng va chn l khin n
tr thnh mt bn chn l v cng nguy him. Ngi ta c ni v John
Henry Newman rng khi ng bc ln tam cp dn n to ging, mi ngi
u cm thy rng ng va t ch c hin din ca Thng n thng
vi m c to (Xem phn nm t ca Vin trng Shairp v Newman ti
Vin i hc St.Mary: Ci nhn v dng iu ca nh truyn o l ca mt
ngi ring ra, ngi m tuy bit r thi i ca mnh, vn khng sng
trong . Do bit ring mnh ra nghin cu, king n v cu nguyn, do
thi quen sng ring bit vi ci v hnh, dng nh ng ch n vo ngy
hm trong tun l ni vi nhng ngi khc nhng iu g thy v
bit r. W.Ward, Life of Newman, i.65). Sau khi Mi-se tng giao vi
Thng trn nh ni, mt ng sng ngi ln. Ngi ta khng th nhm
ln vo u c khi v mc s ca mnh l mt con ngi ca s cu
nuyn. Nt rng r ni tm ca vic thng cng mt thit vi thng l
mt iu m bn chng bao gi gi mo c; v nhng ai t mnh nhn bit
Thng s bit chc khng h sai lm rng bn c c iu hay
khng (StephenNeil, On the Ministry, p.31). B mc s ca Anh quc gio
ang hnh chc b bt buc phi c cc kinh ca Bui Cu nguyn Sng v
Chiu mi ngy, nu khng phi c trc hi chng th cng phi c ni
ring ty. ng ta c yu cu phi thc hin t nht l phn k lut tnh tm
. Cc mc s thuc Gio hi T do m cc Hi thnh khng giao ph cho
mt k lut hng ngy nh th, phi t to cho mnh mt k lut ring, nu
mun cho chc v ca mnh thnh cng trc Thng . V h cng cn
c cch g khc hn l bin cc bui nhm th phng torng Sch Cu
Nguyn thnh nn tng cho nhng bi cu nguyn hng ngy ca h (Vic
ny t ra cng bo m c cho cng tc c t u ch cui Sch Thi thin
mi thng mt ln, mt phn ln Cu c mi nm mt ln, v ton b Tn
c mi nm hai ln).
Tip sau vic tun th ng sinh hot tnh tm ca chnh v mc s, l lnh
truyn ca v s : Con hy chuyn c....Thnh Kinh (ITi1Tm 4:13).
Nh truyn o chng bao gi nn thi lm mt sinh vin: vn phng l cn
phng quan trong nht ca t tht mc s. iu lut xa dy rng mt mc
s phi ra bn ting ng h trong vn phng ca mnh mi bui sng
vn cn hiu lc, nu ng ta mun khai thc c nhng iu c mi ln c
trong kho tng ca mnh. Chng h c ai duy tr c mt chc v trn to
ging thnh cng, tr phi khi ngi y lun gi cho tm tr mnh ti mi v
c kh nng lu tr phong ph. M iu th ch c th thc hin nh
thng xuyn c sch cch c h thng, va rng m cng va su. Chng
cn c con ng no khc. Thit tng chng cn chi phi ni rng Thnh
Kinh phi lun lun c quyn u tin i vi cc sch khc ca v mc
s. ng ta vn dng cc sch khc, nhng ng ta sng cuc i tp th ca
mnh l trn quyn sch ny. N chnh l iu a ng gia nhp Hi
thnh ca mi thi i. (P.T.Forsyth, Sd., tr.9). Mt s cc nh truyn
o vn bit r rng n l quyn sch duy nht trn con ng lm vic, nh
mt hm m t ly ra bi ging vy. Nhng chc v chn chnh phi
nh vo m sng (Sd., tr.38). Cc sch vit v Thnh Kinh chng bao
gi c th thay th c cho chnh vic hc hi nghin cu Kinh in. Tc
gi sch ny nh li rt r khi cn l mt sinh vin thn hc tr, tt c
c gii thiu vi Tin s Campbell Morgan ngay trong phng thay o ca
Nh th Westminster sau mt bui nhm cu nguyn chiu. Tin s Morgan
va ging xong cho mt m ngi ng o trong nh th sut bun mi
lm pht. Bng tt c sc to bo ca tui tr, ti hi ng u l b quyt
ng thnh cng trong chc v nh th. Mi n by gi, ti vn cn nhn
thy ng va lc ci cht ci ca, va p hu nh mt ting reo to: Chng
ai c th ni c vic y c! Sau , ng tip tc bo cho ti bit rng
hi hy cn l mt thanh nin hai mi hai tui lc va thot c iu m
ng m t l mt m sng m hon ton c tnh cch tr thc, ng t
giam mnh sut mt nm vi quyn Thnh Kinh ca mnh. Chnh v ng
sng nh quyn Thnh Kinh ca mnh m Tin s Campbell Morgan c
th gii ngha b sch y y quyn nng nh th.
Nh truyn o khng nn hi lng vi vic nghin cu Thnh in ch hn
ch vi b Thnh Kinh Anh vn m thi. t ra th mt phn ca vic nghin
cu cng phi c dnh cho nguyn bn Hy-b-lai v Hi-vn; nu nhiu
hn li cng tt Chng h c bn dch no, cho d chnh xc n u li c
th thay ch cho mt s lm quen trc tip vi mt ti liu trong ngn ng
m n c vit ra F.B.Meyer c ln ni trong mt bui hp ca cc mc
s ti Brisbang rng ng bin vic dnh mt gi mi bui sng cho b
Cu c dnh mt gi mi bui sng cho b Cu c Kinh Hy-b-lai vn,
v mt gi khc na c b Tn c Hi-vn, thnh mt quy lut cho chc
v ca mnh.
Sau b Thnh Kinh, cc sch bi linh ni ting ca C-c gio gii hi
thng thng nm trong tay chng ta. Chng h c ai c ku gi i
truyn ging m li dm b qua Bunyan v Doddridge, Thomas Kempis v
St. John of the Cross. Thn hc cng phi c dnh cho a v ti cao. h
Daniel Jenkins nhc nh chng ta, trong chi hi a phng, v mc s l i
din ca Hi thh v i: phn cc nng ca ng ta l gip cho chi hi a
phng t nhn li chnh mnh v thin chc ca mnh trong bi cnh l ch
ch ton din ca Thng dnh cho ton th dn (nhng ngi thuc
v) Ngi (Congregationalism: A Restatement, p.77). Ch c vic qu trit
thu o nn thn hc h thng mi gip c cho v y lm vic . Hn
na, v nh truyn o phi bit r ci th gii loi ngi m v y phi
truyn ging cho, v y phi nhn thy vic hc hi nghin cu s k, tiu
s, v vn hc s em v nhng phn thng c bit cho mnh. L d nhin
l tt c nhng g mt v mc s c s c chnh chic ci xay ca mnh
ghin tn li. Cng nhiu hc thc bao nhiu, v y s cng c ti nng
by nhiu trong cng tc truyn ging ng i ho Phc vnh cu
m mnh c tin cy u thc cho.
Tuy nhin, chun b gin tip cho cng tc truyn ging khng phi ch ring
c hc hi nghin cu m thi. N vn rng ln bao la nh chnh cuc sng,
v mng mnh v b bn nh tng tri vy James S.Stewart ni: Khi bn
ngi li trong vn phng vit mt bi ging, th khng phi l bn khng
c cc ngun ti nguyn sinh ng ng ng sau mnh u. Tt c nhng g
bn tng tri v Thng tt c nhng g bn quen bit vi cuc
i, tt c kin thc ca bn v loi ngi, tt c cc mi giao ho ca bn
vi nhng tm hn cao thng qua cc th k, lc y u s n gip
bn (Sd., tr.105). Do , vic hc hi nghin cu cn c b sung bng
vic lm quen vi cuc sng v kin thc ca loi ngi, nh vic giao lu
tip xc gia bn thn v mc s vi mi ngi Gim mc Stephen Neil v
vic truyn ging vi vic dt vi. C hai yu t l nhng ng ch ngang
v nhng ng ch dc. C mt yu t c nh, bt bin cho chng ta l Li
ca Thng ; c mt yu t c th thay i gip ngi th dt i thay v
a dng ho mu m tu . Vi chng ta, yu t thay i l lun lun i
thay mu ngi v hon cnh (Sd., tr.74). Cch hc hi nghin cu nhn
loi ng nht l hc hi nghin cu con ngi: do cng tc mc v
thng xuyn rt cn thit cho vic truyn ging thnh cng. t i lp hai
cng tc ny l ht sc sai lm; chng vn b tc cho nhau. Cng tc truyn
ging s d bt phc c nhiu ngi nam ngi n l v iu n ni vi
hon cnh ca h khng phi iu m mt v mc s chnh mng trong cng
tc thm ving mc v bo vi h, vic l ng ta khng th dnh cho tn
c ci u ln i gt chn ca mnh. Chnh ch nh vic tip xc thin thn
vi by chin, nh cng ngi ti ni h ngi, m v mc s bin bit c
cc nhu cu v nhng kh khn ch thc ca h, nhng vn v nhng
cm d, nhng hi vng v ni lo s ca h. V chnh l nh cch tip xc
mc v nh th m cng tc truyn ging thnh cng pht trin. Mi lin h
hai chiu cht ch gia cng tc truyn ging v cng tc mc v ny
c H.H.Farmer nhn mnh trong Nhng Bi Thuyt Ging Warrack
(Warrack Lectures) (Sd., tt.93-94) ng ngng m ca ng:
Hnh ng truyn ging l mt phn ca mt h thng gm nhiu mi lin
h c nhn rng ln hn v khng th c hiu ng nu b tch ri khi
... N l mt phn ca mi lin h mc v, mt hot ng ca mt chc
v n nh v lin tc... Nhng ai c iu vn c gi l n t trn to
ging s b mt rt nhiu quyn nng nu vic truyn ging ca h khng
c vy bc bng nhng mi lin h c nhn trc tip v
CU NGUYN CNG CNG
Trong khi ngha a Sharrow c ti Sheffield c mt i k nim nh thi s
ca thnh ph y, l James Montgomery. Khc trn bn mt ca i k nim
l vn bn y ca bi thnh ca v i ca ng v cu nguyn:
.....hi th sng ca C-c nhn
Khng kh ni qu hng ca C-c nhn.
Cu nguyn chc chn l hi th sng v l bu khng kh ca chn qu
hng ca bui nhm th phng trong C-c gio. Mi nguyn tc cn
bn ca n u t n tiu im bng chy y. Nh chng ta thy, s
th phng tu thuc s mc khi; n thit yu l li ca Hi thnh p li
Li ca Thng ; v vt chuyn ti li p li l li cu nguyn v ca
ngi t tng. Mt ln na, s th phng bt ngun t hot ng ca c
Thnh Linh l ng ang ng bn trong Hi thnh; v chnh Thnh Linh ang
gic gi y cng chnh l ngun mch ca li cu nguyn chn thnh (Xem
RoRm 8:26). Li na, s th phng l mt hot ng tp th khng th b
i, mt ca l ca ton th Hi thnh vi t cch l hn th Cha Cu Th;
v cu nguyn, nh Daniel Jenkins nhc nh chng ta (Xem Prayer and the
Service of God Vii) trc ht l mt hnh ng tp th, cn li cu nguyn
ring ca c nhn ch l phn b sung cho vic giao lu tip xc gia
Thng vi Dn Ngi. Hn na, th phng l iu kin tin quyt cn
thit ca sinh hot chng o thnh cng ca C-c nhn; v cu nguyn l
phng tin dn truyn n phc Thng , nh sc lc ca Hi thnh
c ti to.
I. CU NGUYN RING V CU NGUYN TP TH
S th phng ca Gio hi T do thng b ph hng v hai nhm ln ph
bin. Mt l c s nhm ln gia vi cu nguyn ring v cu nugyn tp
th, mt di sn ca c nhn ch ngha c tnh cch nguyn t ca th k th
mi chn, tiu dit bn tnh thit yu l tp th ca s th phng trong C-
c gio. Th phng l mt hnh ng hp nht; n khng phi l tng s
cc hnh ng tnh tm (sevotion) c nhn hp li. Nhng li cu nugyn
ring ca nhng Mary Jones, Tom Smith, Robert Brown v Anne Johson
khng hp nhau li tr thnh mt hnh ng th phng ch v h tnh c
cng ngi chng trong mt ngi nh th vo cng mt gi; cng khng do s
kin h ang cng lng nghe mt ngi khc - l v mc s - ang ni to ln
nhng li cu nguyn ca ring mnh (xem J.E.Rattenbury, vital Elements of
Public Worship, pp.90-91: iu gip ch trong gi tnh tm ring ty c th
l mt tr ngi trong nhng gi th phng tn gio cng cng.... Bui
nhm th phng cng cng khng phi ch l v s hnh ng ca nhiu c
nhn khc nhau hp li thnh mt hi chng. Cho d c bao nhiu ng gp
c nhn hnh ng th phng cng cng vn c tnh cch tp th")
Thit tng c nhiu iu cn phi ni v im sau cng ny. C mt trong
nhng sai lm thng thng nht vn l hu qu ca s ln ln gia vic cu
nguyn ring v cu nguyn tp th ny y l ngi hng dn bui nhm
th phng - cho d ngi y c l mc s hay tn thng - li dng ln
nhng li cu nugyn ca ring mnh, thay v hng dn nhng li cu
nguyn ca Hi thnh. C l ni m vic ny xy ra thng thng nht - v
tai hi nht - l trong Trng Cha nht. C c bao nhiu Hiu trng
Trng Cha nht v ngi cm u cc tiu ban thnh cng trong vic
hng dn tr con trong vic cu nguyn. iu cng thng xy ra hn, l
v y cu nguyn trn u chng, dng ln mt li cu nguyn ng khm
phc va nh mt li khn xin ring ty - c l l bng li l tht cm
ng v r rng l chn thnh - nhng chng ph hp vi li cu nguyn ca
tr con cht no c. Cho nn ngi ta chng c g ngc nhin khi cc b
trai b gi vn tm cch n a bng nhng tr chng t ngh ra, cho n
khi vic lm ca ngi hng dn kt thc. Tuy nhin vic nhmln ny
khng phi ch dnh ring cho Trng Cha ht m thi; n cn lm th d
cho cuc c thoi rt thng xy ra trn to ging, trong c hi chng
ch c vic lng nghe thay v hp nht vi nhau trong mt hnh ng cu
nguyn tp th. C ln mt ngi bn nhn xt vi tc gi sch ny v
mt nh truyn o danh ting: Thin h phi i nhiu dm ng ch
n nghe ng ta cu nguyn m thi. Nu cu ni y c ngha rng khi lm
nh th th bn thn h c hng dn trong vic cu nuygn th cng
tt thi. Nhng phi chng cu y c ngha l nh th?
Mt hu qu khc na ca s nhm ln ny, y l tht ra, phn c thoi ca
v mc s li thng c ng vi hi chng thay v vi Thng . Cu
nguyn l nhm mc ch g, khi n li thoi ho tr thnh mt bi din
thuyt t nh cho tn , hay gii lm cng l mt cch trnh by ti hng
bin ca mt ngi ngoan o vi hng xy dng cho h? Ngi phng
vin ca mt nht bo M tng bnh lun bng cch ma mai bi cu
nguyn hay nht tng c dng ln cho m c to ti Boston ni
nhiu hn iu anh ta c bit.
Trong mt bui th phng tp th th chnh l c hi chng cu nguyn.
Nu c hiu ng, bui nhm cu nguyn cng cng khng phi l tng
s cc li cu nguyn c nhn; n cng khng phi l vic th ng ch
n li cu nguyn ring ca v mc s; n l li cu nguyn chung, li cu
nguyn ca dn Thng . Khng phi l v mc s c nhim v hay c
c quyn lnh t mnh cu nguyn m thi, nhng v y ch c bn phn
hng dn mt hnh ng cu nguyn tp th. Ch ch ca v y cng
ging y nh khi ng dng mt hnh thc c n nh no , hoc khi
ng cu nguyn tht t nhin t pht (ex tempore): ng v cc tn ca
mnh dng ln nhng li cu nguyn ca ton th hi chng.
II. CC LOI CU NGUYN KHC NHAU
S nhm ln ph bin th hai l hu qu ca vic khng phn bit gia cc
loi cu nguyn c nh ngha r rng, tt c u c mt vai tr ph
hp trong mt hnh ng th phng y . Ta c th lit k chn loi nh
th:
1. Tn th: Phn thit yu ca loi cu nguyn cng cng ny nh ln ch
m ca mi bui nhm th phng chn chnh - thi khim h nhn nhn
Thng l Thng , vic dng ln cho Cha phn vinh quang xng
ng vi danh Ngi. Tn th l thi chim ngng, phc tng iu tt
lnh thin ho ti cao (F.Heiler, Prayer, p.360). N c mt th d trong bi
thnh ca ni ting ca Fober: Ln by duy Ngi (My God how Wonderful
Thou art). Trong bi cu nguyn tn th, khng c vic khn xin.
.... chng co chng cu xin ch c,
M ch n gin th phng Ngi thi.
N bc l thi thch hp ca con ngi th to, ng trc hin din
cu3a ng To Ho, vi tm lng vui v phc tng.
Dng ln Ngi vinh quang, tnh yu thng v li ca tng
V Ngi chnh l Ngi.
Nh th, li (bi) cu nguyn tn th l th phng mt cch khch quan:
Thng l tm im c tp trung ch , ch khng phi l cc cm
thc ca ring chng ta. Xin nu ra y hai bi cu nguyn thuc loi ny
dng lm th d minh ho (Bi cu nguyn th nht l ca ring ti; bi th
hai c trch t chng Prayers of Adoration trong A Book of Public
Worship, tr.83).
Ly Cha, danh Ngi tht ln lao, ng c ca tng c th, v phi c tt
c mi ngi ku cu Ngi tn trng. V ch mt mnh Ngi mi l Thng
; chng con l dn s ca ng c Ngi v l by chin trong tay Ngi.
Do , chng con th phng v tn th Ngi, l c Cha Cha, c Cha
Con v c Thnh Linh, mi mi l mt Thng duy nht ca th gii
v cng. A-men.
Ly Cha l ng m chng con khng nhn thy c, khng ngh ra c,
v hn, vnh hng v bt bin: s khn ngoan Ngi chiu sng trong mi
cng vic Ngi lm; vinh quang Ngi c sng t trong s nhn t thin
ho Ngi i vi loi ngi; cn n phc v chn l Ngi th c by t ra
trong Cha Cu Th. Do , chng con tn th Ngi l c Cha Cha v l
Thng ca chng con, i i v cng. A-men.
Bi cu nguyn tn th thnh thong c kt hp vi loi cu nguyn th
hai, Li ku cu m gi y chng ta s chuyn sang.
2. Li ku cu: nh tn n ni ln, l mt bi cu nguyn ku cu Thng
tr gip chng ta trong s th phng m chng ta dng ln. Do ,
cng vi bi cu nguyn tn th, ch phi l ca n l trong nhng Bi Cu
Nguyn Tip Cn u bui nhm th phng. Nhiu b su tp c in
cung cp nhng kiu mu ng khm phc:
Ly Thng Ton Nng, ng m mi tm lng bit mi c mun, v
chng c b mt no c th giu c: xin ty sch cc t tng ca lng
chng conbng s linh cm ca Thnh Linh Ngi, chgn con t tnh yu
thng trn vn ni Ngi, v tn xinh danh thnh Ngi tht xng ng; nhn
danh Cha Cu Th Gi-xu l Cha chng con. A-men
Ly Thng , ng m nu khng c Ngi, chng con s khng th lm
p lng Ngi. Xin thng xt chng con, Thnh Linh Ngi s hng
dn chng con trong mi s v cai tr lng chng con; nhn danh Cha Cu
Th Gi-xu Cha chng con. A-men.
3. Xng ti: Nhp iu ca sinh hot C-c nhn l n nn ti v c ti
to nn mi. Do Cu Nguyn Xng Ti l mt yu t cn hit trong mt
hnh ng th phng y , v v tr bnh thng ca n, nh mt Bi
Cu Nguyn Tip Cn, l rt sm trong bui nhm th phng, thng l
tip sau hnh ng ca ngi tn tng m u. L mt hnh ng n nn thng
hi thng thng, n phi bao qut c hi chng c th c li xng
ti ring. Khng c kiu mu no tt hn l Bi Xng Ti Chung trong Sch
Cu Nguyn Ph Cp (Bi xng ti chung phi c dng trong hnh thc
c in, y ca n. Trong mt s sch v th phng, n b ct xn
bng cch bt i nhiu cu c v cng kch Tn phi t do, nh trong
chng con chng c chi lnh mnh c v nhng k phm ti khn kh:
V mt phn bnh lut st bn bi cu nguyn quan trng ny, xin xem
D.R.Davies, Down Peacsk's Feathers).
Ly Cha Ton nng v lng thng xt; chng con i xa v i lc khi
cc ng li Ngi nh con chin i lc. Chng con noi theo qu nhiu
v c mun ca chnh lng mnh. Chng con vi phm cc lut php
thnh ca Ngi. Chng con b d, khng lm nhng iu m ng l
chng con phi lm; nhng li lm nhng iu m ng l chng con khng
nn lm; v trong chng con chng c chi lnh mnh c. Nhng ly Cha,
xin thng xt chng con l nhng k phm ti khn kh. Ly Thng ,
xin bung tha cho chng con l nhng k ang xng nhn cc lm li ca
mnh. Xin phc hi a v cho chng con l nhng k ang n nn thng hi,
theo li ha ca Ngi c cng b cho nhn loi trong Cha Cu Th
Gi-xu, Cha chng con. V, ly Cha y lng thng xt, nhn danh Ngi,
xin thng xt chng con; t ry v sau, chng con s sng mt cuc i
tin knh, cng chnh, tit lm vinh hin danh thnh Ngi. A-men.
ng thi vi vic tht s xng ti, c li khn xin tha th v khn ny ban
n phc i km, v bi cu nguyn ny cn c mt hnh thc x ti hay mt
on Kinh in Bo m s Tha ti no theo sau.
4. Cm t: l cch p li t nhin ca hi chng ang th phng vi li
cng b (trong bi ging, hay thnh l, hay mt on sch Phc m c
c ln) v Phc m ca n phc Thng trong Cha Cu Th Gi-xu.
Nh th, n l mt trong nhng m hiu c bit ca s th phng theo
C-c gio, ly tn mnh t cho bui nhm th phng trung tm l Tic
Thnh (Tic thnh: Eucharist, do eucharisto: Ti dng li cm n) nh
c, trong n l m ch ca Bi Cu Nguyn HIn T (Xem tt.163-174
sch ny). Bi cm t tng qut l mt kiu mu cho loi bi cu nguyn
ny.
Ly Thng Ton nng, l c Cha Cha y lng thng xt, chng con
l nhng y t khng xng ng ca Ngi, xin dng ln Ngi nhng li tri
khim h v tht lng nht, v tt c nhng iu tt lh v lng nhn t yu
thng i vi chng con v i vi mi ngi. Chgn con chc tng Ngi
v Ngi to nn, bo tn chng con, v ban cho chng con mi phc lnh
trong i sng; nhng trn ht l v tnh yu thng khng o lng c
ca Ngi trong vic cu chuc th gian bi Cha Cu Th Gi-xu ca chng
con; v phng tin l n phc ca Ngi, v v nim hi vng v vinh quang.
V chng con cu xin Ngi ban cho chng con bit thc ng v mi n
thng xt ca Ngi, lng chng con chn thnh tri n, v chng con
ph by ra li ca ngi tn tng Ngi, chng nhng ch bng mi ming
chng con m thi, nhng trong c i sng chng con na, bng vic t
hin thn phc v Ngi,v bng cch i trc mt Ngi trong s thnh khit
v cng chnh sut c cuc i chng con; nh Cha Cu Th Gi-xu Cha
chng con, ng m cng vi Ngi v c Thnh Linh s c mi vinh d
v vinh hin, cho n tn th A-men.
Xin lu tnh cch lin tc hng tin: Chng con chc tng Ngi v Ngi
to nn, bo tn chng con, v ban cho chng con mi phc lnh trong
i sng; nhng trn ht, l v tnh yu thng khng o lng c ca
Ngi trong vic cu chuc th gian bi Cha Cu Th Gi-xu ca chng
con. Cm t v c cu chuc lun lun phi l tt nh v l tiu im
ca Bi Cu Nguyn Cm T.
5. Khn ni: l loi cu nguyn tip theo, Cu thay, l nhng bi cu nguyn
khn xin trong chng ta cu xin vi Thng nhng iu m chng ta
bit r. Ch phn bit gia chng, y l mt ng th ch quan, cn mt
ng l khch quan. Nu trong vic cu thay chng ta quan tm n cc nhu
cu loi v hon cnh ca nhn loi, th trong vic Khn ni, chng ta
thit yu cu nguyn cho cc nhu cu ca ring mnh, mt im phn bit
khng th b qua. Do , bi Cu Nguyn khn ni cng vi Bi Cu
Nguyn xng ti, cung cp phn yu t ch quan, b sung cho phn yu t
khch quan, to th qun bnh phi l cho s th phng. y, r rng l
c ch rng ri cho nhiu cch bc l, k c vic cu xin cc phc lnh c
bit, th d nh lng trung tn, tnh yu thng, s vng li, lng tin cy, s
hng dn v s bnh an. Mt th d v Bi Cu Nguyn Khn ni tng qut
c th c trch dn t Mt Sch v Cu Nguyn Cng Cng (A Book of
Public Worship) (First Order of Service, p.5).
Ly Cha thnh, ng cu chuc chng con bng mu qu bu ca Con
yu du Ngi; chng con cu xin Ngi hy gi cho chng con c vng vng
trong c tin (o) v gip chng con khng cn sng cho bn thn chng
con na, nhng cho ng chu cht v sng li v chng con. Xin ban n
phc Ngi thm sc lc cho chng con, ng hu chng con c th nh
trn tt lnh, kt thc cuc chy ua, v gi vng c tin ca chng con.
Xin gip chng con sng nh nhng con ngi chin thng c s cm d,
v trung tn hon tt cng tc ngi giao cho chng con lm. Xin ri rng
tnh yu thng ca Ngi ra trong lng chng con; xin khin chng con bit
i x t t vi nhau, c tm lng nhu m bit tha th ln cho nhau, nh
chnh Ngi v Cha Cu Th m tha ti cho chng con vy; v thuyt
phc chng con chng c g k c s cht hoc s sng, nhng iu trong
hin ti hoc hu n, li c th phn r chng con khi tnh yu thng ca
Ngi, vn ang c trong Cha Cu Th ca chng con. A-men.
Bi Cu Nguyn Khn ni c th i sau tht thch hp Bi Cu Nguyn xng
ti, x ti, hoc cm t.
6. Cu thay: Bi cu thay c th c nhiu hnh thc. N c th l bi cu
nguyn di truyn thng, trong c nhng li khn xin cho Hi thnh,
N hong, Nc Anh v Cng ng, ngi bnh hon, tang ch, c n v
su mun, v.v.. ni tip nhau theo th t, nhng l mt s ni tip nh c
an dt cht ch vo nhau vy. Hoc n cng c th c dng ln thnh
mt s nhng bi cu nguyn ngn, mi bi kt thc bng mt bit thnh ca
v li p, (th d: v mc s: Ly Cha, xin nghe li cu nguyn ca chng
con. Hi cng: xin ting ku cu ca chng con thu n Ngi), hoc ch
n gin bng ting A-men ca mi ngi. Hoc n cng c th c hnh
thc ca mt bi cu nguyn theo yu cu trong v mc s yu cu hi
chng hy cu nguyn cho cc ch cn cu thay, c mt pht im lng sau
mi li yu cu. Th d (nhng li yu cu ny c chn t chng
General Intercessions XI trong A Book of Public Worship, trong cc th
d v tng hnh thc cu thay mt c th c tm thy).
Xin chng ta cu nguyn
Cho ton th Hi thnh ca Cha trong tt c cc nc Hi thnh u gi
lng trung tn, v trn khp th gii Hi thnh u gi c s hp nht
trong Cha Cu Th Gi-xu.
Cho cc Hi thnh cng h phi vi chng ta c gi c quyn t do trong
cnh b tri buc v Cha Cu Th, h c th y mnh iu tt lnh ca
ton thn th, v phc v th h mnh trong s chnh trc v ngay tht.
Cho tt c cc vua v cc nh cm quyn ang cai tr loi ngi, h bit
cai tr trong s cng chnh v cng l, v cai tr ch l phc v m thi.
Cho N hong ca chng ta v Hong gia, mi ngi u c ban cho
cc phc lnh l cc c hnh ca bc vng, v bo tn h chos sng
vnh hng.
Cho chnh ph ng nhim v cho Quc hi, cc lut l ca chng ta
u cng bng v chnh sch ca chng ta l trong sch, v khp ni, thin
ch u thng hn.
Cho i sng k ngh v x hi ca chng ta, vic thng mi ca chng
ta c ngay tht, k ngh ca chng ta nhn o, dn ta chnh trc, v cc
tin b ca chng ta khng vng iu cay ng.
Cho tt c nhng ngi dy v tt c nhng k hc, s khn ngoan s
truyn dy kin thc, v nh sng ca chn l Thng khin chng ta
khn ngoan.
Cho tt c nhng ngi ang au kh; cho ngi ngho cc nhu cu ca
h c cung cp; cho ngi bnh tt, sc kho h c phc hi; cho
ngi gp cm d, h c tng cng sc lc; cho ngi sa ng, h
bit n nn; cho ngi b cm t, h c ci to; v cho ngi b bt b
bch hi, h c gii thot.
Cho ngi ang cht, h c khin sng li v c s sng vnh hng;
v cho ngi i xa, h c an ngh.
Cho tt c nhng ngi gn gi v thn yu ca chng ta, h bit sng
phc v v yu thng nhau, v tm c mi dy rng buc mi ngi
chng ta trong Cha Cu Th.
Sau , Bi Cu Nguyn Cu Thay c th c kt thc bng mt bi cu
nguyn nh th ny:
Ly Cha chng con trn tri, ng ha l s thnh tn lm ng nghim
nhng iu trn y m chng con tin v nhn danh Con yu du Ngi
cu xin; xin Ngi nhm nhng li cu xin ca chng con v khin chng
c ng nghim, khng phi v chng con cu xin do dt nt v vi tnh
trng khng xng ng ca mnh, cng khng phi v chng con xng ng
nhn c nhng iu trong tnh trng y ti li ca chng con, nhng
v Ngi vn bit r v yu thng chng con trong Cha Cu Th Gi-xu,
Con Ngi, v l Cha chng con A-men.
7. K nim Ngi Trung Tn khut. Trong s th phng, mi ngi u
nhn thc, cng nh mi ni khc, l c s tng thng tng giao gia
cc thnh ; Hi thnh a phng tr thnh mt vi Hi thnh ton din,
ang chin u trn t ny v chin thng khi hon trn thin ng.
Chng con trong Ngi nh trong mt gia nh,
Mt Hi thnh, bn trn, bn di,
Tuy gi y b ging nc chia ct,
L ging nc hp hi ca s cht;
Cng mt o qun ca Thng Hng Sng,
Chng con qu trc lnh truyn ca Ngi;
L mt phn ca o qun tng vt nn lt,
Cng l mt phn ca ln vt (l lt) hin nay.
Cho nn s nhn thc ny cn c biu hin trong phn cu trc ca bui
nhm th phng bng mt hnh ng k nim t lng tri n nhng
ngi t gi ci i ny cng Cha Cu Th, l mt iu tht thch
hp. Ch dnh cho n r rng l on cui Bi Cu Thay, trong Hi
thnh chin u c k nim trc mt Thng . N rt c th cu
thnh on kt cho bi cu nguyn cu thay di ging hoc c hnh thc
ca mt bi cu nguyn ngn ring bit tip ngay sau :
Ly Thng ng m trc mt Ngi nhiu th h xut hin ri qua i;
nhiu dng s lao kh, nhng thnh nhn an ngh v nhng ngi c
chc phc qua i: Chng con vui mng trong s tng thng tng
giao vi cc thnh . Chng con k nim tt c nhng ai tng sng tn
trung; tt c nhng ngi qua i bnh an, v nht l nhng ngi thn
yu nht ca chng con. Xin nng chng con ln cho ngang tm vi nh
sng v tnh yu thng, v cui cng xin ban cho chng con phn di sn
ca nhng ngi tng tin cy ni Ngi, tng chin u trong mi s
thc hin ch thnh ca Ngi. V chng con nhn danh Ngi, v cng vi
Hi thnh trn t v Hi thnh trn tri, xin dnh cho Ngi mi vinh d v
vinh hin, cho n tn th. A-men (Trch The Book of Common Order ca
Gio hi Lin hip Gia-n-i trang 19).
8. Soi sng: Trong thnh phn ca bui nhm th phng theo truyn thgn
Geneva ca Calvin, trc phn truyn ging Li thng l Bi Cu
Nguyn xin soi sng, mt tp tc tr thnh truyn thng trong cc Gio
hi Ci chnh. Bi cu nguyn ny l mt bi cu nguyn ku cu ngn gn,
xin c Thnh Linh (tng ng vi phn Epiclesis trong Bi Cu Nguyn
Hin t ca Tic thnh) khin cng tc truyn b Phc m c kt qu trong
lng v torng i sng ca nhng ngi nghe. y l mt du ch r rng v
quan im hin t ca cng tc truyn ging (thay ch cho vic dng Bnh
Thnh ln trong l Mi-sa) trong truyn thng Gio hi Ci chnh, nh th d
sau y cho thy (Trch A book of Public Worship, First Order of Service,
p.7):
Ly Thng , ng nh Cha Cu Th Gi-xu gi chng con vo
nc v s vinh hin Ngi; xin a Phc m n vi chng con, khng phi
ch bng li l m thi, nhng cng bng quyn nng v trong c Thnh
Linh na, n s c ni ra v lng nghe khng phi ch nh li l ca
loi ngi, nhng nh l Li Ngi, s tc ng kin hiu trong tt c nhng
ai tin, thng qua Cha Cu Th Gi-xu ca chng con. A-men.
9. X ti: l tuyt nh ca bui cu nguyn tp th. y l Thn th Cha
Cu Th, cng kt hp vi ci u Phc sinh ca mnh, nh quyn
nng Thnh Linh, t dng mnh ln cho c Cha Cha. V tr thch hp ca
n l vo cui Bi Cu Nguyn Hin t (Trong Bui Nhm Tic Thnh ca
Sch Cu Nguyn Ph cp, bi cu nguyn x ti tip ngay sau Bi Cu
Nguyn ca Cha (Bi Cu Nguyn Chung) sau khi tip nhn cc yu t
(bnh v ru) xin chng II, trang 31 sch ny) trong bui nhm Tic
thnh, khi n c thay vo ch ca L Dng Hin Ln (The Great
Oblation) (ngha l ln dng ca l trang trng k nim trc mt Thng
, l cc yu t hin t nh l thn th v mu ca Cha Cu Th) trong l
Mi-sa.
V y, chng con dng v trnh ln cho Ngi chnh bn thn chng con,
c linh hn ln thn th, lm mt sinh t phi l thnh v sng; v chng
con cu xin Ngi thng xt nhn ly ca l v li ca ngi tn tng v cm
t ny ca chng con, trong khi vi mi giao ho (thng cng) vi ton th
cc tn trn tri, v di t, chng con cu xin Ngi y dy trong chng
con, v ch ch ca tnh yu thng cu chuc ca Ngi c ng nghim
trong chng con v tt c mi ngi, nh Cha Cu Th Gi-xu ca chng
con, l ng m bi Ngi v cng vi Ngi, trong s hp nht ca c
Thnh Linh, mi vinh d v vinh hin u thuc v Ngi, Ly Cha Ton
Nng cho n tn th A-men (Trch The Book of Common Order ca gio
hi T-cch-lan trang 120).
Khi khng c c hnh Tic thnh, Bi Cu Nguyn x ti c th c dng
rt ph hp dng cc ca l ca cc tn ln cho Cha:
Ly Cha, chng con u thuc v Ngi; tt c nhng g chng con c u
thuc v Ngi; v tt c nhng g vn l ca Ngi, chng con cng dng li
cho Ngi. Chng con cu xin Ngi hy tip nhn cc ca l ca cc con ci
(dn) Ngi, cc biu tng ca cng lao ca chng con v ca phc lnh ca
Ngi; v cng vi chng, chng con cng dng v trnh ln cho Ngi chnh
chng con na. C linh hn ln thn th, lm mt ca l phi l, thnh
khit v sng ng nh ng yu thng chng con v hi sinh mng
sng v chng con, l Cha Cu Th Gi-xu ca chng con A-men (Bi cu
nguyn ny l ca ti).
Bi cu nguyn ny tng ng vi Bi Hin Dng Nh hn (Offertory)
trong l Mi-sa.
Trc khi kho xt chi tit vai tr ca tng loi bi cu nguyn mt trong
cu trc ca mt bui nhm th phng, thit tng cn nhn mnh vic
phi sp xp mt bi cu nguyn cho c th t hp l. Cho d v mc s
chn ra nhng bi cu nguyn ng b, hay v y t vit ra cc bi cu
nguyn y, hay (c bit hn na) l s dng bi cu nguyn t nhin t
pht, v y cn phi trnh vic nhm ln cc loi bi cu nguyn phn bit
nhau nu mun hng dn thnh cng bui nhm th phng. C mt
vic qu thng xy ra, y l ngi ta vn c xu hng nhy t mt bi
cu nguyn ku cu sang Bi Cu Nguyn Cu Thay, ri t Bi Cu Nguyn
Cm T sang c l l mt on ngn ca Bi Cu Nguyn Xng ti, ri li
tr li vi Bi Cu Nguyn Cm T vi mt phn cng nhiu hn na ca
Bi Cu Thay. iu ny khin cho hi chng gp nhiu kh khn theo
ui t tng ca v mc s v t cu nguyn ly. Nu tm tr h c b bay
i lc ti mt tip tuyn, th rt kh c th trch c h. Hn na, cc yu t
chnh ca mt hnh ng th phng trn vn (th d nh Tn th v Xng
ti) c th khng c dnh ch cho tht y , hoc thm ch cn b b
qun hon ton na. Mt bui nhm th phng ln xn, mt tt t th
chng c g ng khen c; n khin mi ngi bi ri v lm danh Thng
. Thng ca chng ta l mt Thng ca trt t, ch khng phi
l ca s ln xn.
III. TRT T TRONG S CU NGUYN
Cc thnh phn khc nhau ca mt bui nhm th phng - thnh ca, bi
cu nguyn, c Kinh in bi ging - khng phi l mt s nhiu tit mc
trong mt chng trnh; chng l cc yu t m khi hp li vi nhau, s cu
thnh mt ton th hu c (T.C.Harris, m t rt ng mt bui nhm li
gm hiu tit mc chng lin quan g vi nhau c l mt th hi kch trong
thnh ng xem Christian Public Worship, tt.63 v tt). S th phng c
in ca C-c gio, ca c ng v Ty gio hi, Gio hi Cng gio ln
Ci chnh, u c mt cu trc c bn na bt ngun t Thnh Kinh v
c Hi thnh thi cc S thc hnh. Nh chng ta thy, hnh ng
trng tm ca n l Tic thnh, trong Chc v v Li Cha dn ti s
giao ho (thng cng) hin t ca Bui Tic Ti ca Cha. By gi, chng ta
s quay sang kho xt phn cu trc cn bn ca s th phng ny t m
hn. ngha ca n l g? N nh mc ch g? V u l cc hm thc
tin ca mt bui nhm th phng c trt t?
Th th, trc ht, s th phng ca C-c gio thit yu l mt v kch.
N l vic din kch v ton th mi lin h gia Thng vi loi ngi
trong cng cuc sng to, cu chuc v phn kt thc sau cng. Nh phi
thai ca con ngi trong lng ngi m l phn tm lc s pht trin thuc
th ca chng loi th no, th mi mt hnh ng th phng y cng
l mt phn tm lc lch s thuc linh ca loi ngi trong bi cnh l ch
ch vnh cu v hot ng cu chuc ca Thng y nh th. Ting gi
Th phng truyn thng m bui nhm li th phng ca Gio hi Ci
chnh bt u, a chng ta quay tr v vi cng trnh sng to, nhc nh
chng ta v mi lin h s khai gia Thng vi con ngi. S tip tr
chng ti trong danh c Gi-h-va, ng dng nn tri v t. iu
ny cng c nu r trong hnh ng ca ngi tn tng khai l m on
din Thi thin 100 ca William Kethe l in hnh:
c Gi-h-va m chng con bit, d nhin l Thng ;
Ngi dng nn chng con m chng cn g ns gip ca chng con;
Chng con l by chin ca Ngi; Ngi nui dng chng con;
v xem chng con l chin ca Ngi.
y bn thy con ngi c to dng theo hnh tng Thng ,
giao ho vi Ngi, nhng li l mt loi th to hon ton l thuc vo
Thng .
Theo truyn tch trong Thnh Kinh, th iu g xy ra tip theo ? S sa
ng. Trong cn phn lon ca mnh, con ngi chi b tnh cch th to
ca mnh. Chng nhng con ngi c to dng theo hnh tng
Thng , m n cn l mt ti nhn, mt k phn lon nh mt a
ng ca s tng thng tng giao vi Thng . Cho nn tip theo
l Bi Xpng ti. Con ngi (A-am) tha nhn tnh trng sa bi ca mnh:
Chng con t tch v lc xa cc ng li Ngi nh con chin lc. Chng
con i theo qu nhiu v c mun ring ca lng chng con. Chng
con vi phm cc lut l thnh ca Ngi. Chng con b d m khng
chu lm nhng vic ng l chng con khng nn lm; v trong chng con
khng c sc kho.
Nhng ng To Ho cng l ng Cu Chuc. Tnh trng bt nng bt lc
v phng cu cha ca con ngi c n phc, cu ri ca Thng
p ng. Ngi khng i x vi chng ti theo ti li chng ti; cng
khng bo tr chng ti tu s gian c ca chng ti. Truyn tch v cc
hnh ng cu ri ca Thng nh c gi ghm trong Kinh in
Cu v Tn c, do , c c thy, t n tuyt nh trong s Nhp
th, Thp t gi v Phn m trng.
Mt A-am th hai lm chin
V s cu ri n.
Tuy nhin, chng nhng Thng hnh ng trong qu kh loi
ngi v s cu ri chng ta, m chnh tim nng ca cc hnh ng ca
Ngi trong qu kh v trong hin ti hp thnh cc tin tc trong Thnh
Kinh v tr thnh cc tin lnh, tin mng ca Phc m: (John Marsh trong
Ways of Worship, ch.IV, Congregationalist p.154, m ti mc n su
xa trong on ny). Do sau khi c Cu c v Tn c, chng ta li
c tip bi ging nhm ng i ho Phc m, lin quan vi hnh ng
cu chuc ca Thng m Thnh Kinh cng b l cc nhau cu ca
nhng ngi nam v ngi n trong th gii hin i.
Vi kt qu nh th no? Con ngi sa bi tr thnh con ngi c cu
chuc; a ng mt tr thnh a ng Tm Li c. hng ca
Thng trong cng cuc sng to l mi giao ho gia con ngi vi
Thng c ph chi; v trong mi giao ho mi ny vi Thng
, con ngi t nhn thy mnh c a tr vo mt mi giao ho mi
m vi ng bo ng loi. Nh th, tip sau bi ging l mt mi giao ho
bng s cu nguyn, trong Cu Thay v Cm T dn ti khonh khc
ca khi tng ti Bn Tic ca Cha. y trong thnh l Tic thnh, thi
gian b siu vit ho; qu kh v hin ti c nhp li thnh ra phn kt
thc cui cng trong tng lai; con ngi, sa bi nhng c cu chuc,
c chuyn sang th gii vnh hng v nm tri cc quyn nng ca i
hu n.
Vic t trn nh ni xung ng bng nh du bui th phng kt
thc. Sau bi thnh ca cui cng, hi chng gii tn vi li chc phc: Nh
th, ngi tn hu n t mt th gii trong ngi y b ph mc cho
cuc chin u khng ngng vi ti li, c tr tr v vi n v cuc chin
tranh c trc din vi hnh nh ca chnh mnh nh Thng ang nhn
thy mnh, vi truyn tch v nhng g Thng lm cu ngi y,
v vi s bo m rng, trong bi ging, v li chc phc, Thng l
ng ha s tip cu ngi y, s khng tht tn trong vic cung cp s
tip cu y (Marsh, Sd, tr.153).
Bng dng ca cu trc c bn v s th phng cng ni bt r rng hn
nh vic kho xt ngha ca v kch ny. Ngi ta c th phn bit c
ba giai on trn con ng thn b ch ngha ca C-c gio: S thanh ty,
s soi sng, v s hp nht (xem C.F.Miller, Prayers for Parish Worship,
Introduction, pp.Vii - Xiii). Giai on th nht l giai on tip cn bng ca
ngi tn tng v cu nguyn. y, ngi th phng t thy mnh nh
mnh vn c - mt to vt c to dng tng thng tng giao vi
Thng mnh, nhng li l mt ti nhn xa l vi Thng ; v ngi
y tha nhn mnh hon ton l thuc Thng c phc hi a v v
c sng. iu ny tng ng vi giai on thn b v thanh ty. Giai
on th hai l Chc v v Li Cha trong Kinh in v Bi ging. nh
sng ca Phc m quang vinh ca Thng ng chc tng chiu vo ni
ti tm ca th gii sa bi ca loi ngi. Ni no ti li tng thm, th n
phc Thng cng gia tng hn. Th l giai on Soi sng t. Cui
cng, nh n phc ca Phc m ngi th phng c a n giai on
Giao Ho trong s cu nguyn v thnh l. Mc tiu ca mi hnh ng th
phng l s Hp nht vi Thng cng t c.
Cch sp xp v s lin tc ca cc thnh phn cu thnh ba giai on lin
tip theo nhau ca s th phng ny tiu biu cho mt chuyn ng gm
hai phng din trung tm tr v tm linh ngi th phng. Th nht c
mt chuyn ng hai chiu t Thng n con ngi, v t con ngi
n Thng : Thng gi v con ngi p li. Nh s vic vn xy
ra, l c mt cuc i thoi gia Thng v Hi thnh ang th phng
ca Ngi. Ngi th phng di chuyn nhp ngng t khi tng n p
li, ri t mt nhp ngng t khi tng mi tip theo , n mt ln p
li mi (xem J.R.P.Sclater, The Public Worship of God, pp.25-26). Bui
nhm th phng tiu biu ca gio hi Ci chnh bt u bng li ku gi
th phng bng li l trong Kinh in. Li mi gi l ca Thng .
p li vic ny, hi chng hp nht vi vmc s trong mt bi Cu nguyn
Ku cu tm kim s tr gip ca Thng trong iu h sp lm, hay
trong mt thnh ca ca tng, tip theo l nhng bi cu nguyn tip cn - tn
th, xng ti v khnni. Thng li phn dy trong bi hc t Cu c,
v Hi chng p li bng mt hnh ng ca tng, hay mt ting ku cu
c tr gip ch n Li Thng c din t bng li ca mt thi
thin hay thnh ca. Vic cng b tnh yu thng cu chuc ca Thng
trong Cha Cu Th Gi-xu trong phn c trong mt th tn hoc sch
Phc m ku gi hy ca ngi tn tng mt ln na, v tip theo c th l mt
bi cu thay. Chc v v Li Cha c thc hin bng vic tp trung chy
bng vo mt bi ging, ni lin Phc m vnh cu vi cc hon cnh v
nhu cu hin ti. Tm tr v tm lng h c nhen nhm bng khi tng
mi m ny, v hi chgn p li trong phn Dng l - cc ca dng khng
nhng ch l tin bc, m c bnh v ru hin t, l cc biu tng ca
cng kh ca chng ta v phc lnh ca Thng c s dng lm
cc ng dn truyn n phc Ngi - v trong bi cu thay cho mi th v
mi hon cnh ca nhn loi, nu vic ny vn cha c thc hin. Gi
y, bui nhm th phng chuyn sang tuyt nh ca n l biu tng v
Ba Tic Ti ca Cha bng mt mn kch, nu ra huyn nhim v tnh yu
thng cu chuc ca Thng trong Cha Cu Th Gi-xu, m khng
li l no c th trnh by y c. Nu cu Sursum corda (Hy nng
tm lng ca anh em ln) l m ch ca li mi gi n gn Bn Tic ca
Cha th vic cm t v t hin thn l cch p li thch hp duy nht:
Lm nh th l ph hp v phi l.
Nh th, s th phng c pht trin bng nhng vic ph by mi m
c tnh cch Thng , ku gi mi ngi hy p li mt cch mi m,
trong khi h lun lun c ko n gn Thng , v nh th, pht gic
c cng r rng hn gng mt ca c Cha Cha trn tri (Sclater,
Sd.tr.26).
Nh th, chuyn ng th hai trong s th phng cng tr thnh r rng.
Kt hp vi nguyn tc chuyn ng hai chiu ny, cn c nguyn tc i
ln. (Thut ng ny l ca Sclater). Nhp iu ca ting gi v li p khi
tng v s p ng khng phi l chuyn ng ca mt qu lc, nhng l
vng xon tin ln cao dn ca mt cy thang xoy trn c. Nh Sclater
vch r, c mt s i ln lin tc gn nh bt bin ca cc cm xc ca con
ngi khi ngi y tip cn Thng . Bt u vi s lo s ri hin thn
s hi, n li i thnh nim vui v cui cng l tnh yu thng. Knh s
c Gi-h-va l khi im ca s khn ngoan; v kt thc ca cu chuyn
l c bit v an ngh trong tnh yu thng vt qu mi tr hiu. V
gia ng, lo s ho ln vi s hi, m s hi trc v oai nghim ca
Thng li chuyn thnh s hi trc ni thng kh cu chuc ca Ngi,
trong khi nim vui v bn thn chng ta c ban cho quyn nng miv s
sng mi (Sd., tr.27). Ri s vic s xy ra l tnh cch lin tc phi
c bc l trong c cu tng nim ca mt bui nhm th phng nu
mun cho n bin thnh vt chuyn ti s th phng tht thnh cng.
Chng ta bt u bng mt n lc mun c c khi tng v Thng
ng trn cao v c tn cao, ri tin ti dc theo mt khonh khc khng
trnh n vo u c xy ra tip theo l ni lo s ho ln vi s hi,
t tin ti vic vn ln mt bc mn mi v bn tnh ca Thng ,
trong khi nim vui v tnh yu thng tun tro ra (Sd., tr.27).
Nu chuyn ra thnh ch ngha thc tin th iu ny c ngha l s th
phng phi c bt u trn mt m hiu khch quan. S ch ca ngi
th phng phi tp trung vo Thng ; khng phi l vo cc cm thc
ca ngi y v Thng ; cng khng phi l vo cc nhu cu ring ca
ngi y. Bi thnh ca u tin phi l mt thnh ca cao tnh cch v i,
v oai nghim, c thin ho, tnh yu thng thnh khit ca Thng .
i trc n l mt bi cu nguyn ku cu, m bi ny phi ngn. Nhng bi
cu nguyn tip cn theo sau bi thnh ca phi bt u bng li cu nguyn
tn th, t nhin dn n bi cu nguyn xng ti:
Khn nn cho ti! Xong i ti ri! V ti l ngi c mi d dy, gia
mt dn c mi d dy, bi mt ti thy Vua, tc l c Gi-h-va vn
qun! (EsIs 6:5).
Sau li xng ti v x ti th tip theo l bi cu nguyn khn xin Thng
ban n phc v sc lc. Nh th l chm dt giai on u tin ca s
th phng, l giai on tip cn. Con ngi khim h v bit mnh vn
khim khuyt v ti li, cung knh sp mnh xung vi tm trng s hi
trc ng To Ho mnh, cng l ng Cu chuc mnh, ch i Li
Phn y n phc ca Ngi.
R rng l nhng bi cu nguyn cu thay, cm t v Dng l phi c
dng ln tht sm trong giai on u tin ca bui th phng; chng c
chc v v Li Cha gi ln v bnh thng th khng n trc n. S s
hi ch t t chuyn thnh nim vui v tnh yu thng khi nhn thy ng
vn c i mt thanh sch hn l khi nhn iu ti li, bin thnh ci nhn
(Ngi) Li mang ly hnh hi thn xc con ngi, b thng v ti li
chng ta v b xy xt v s gian c chng ta, v bi cc ln n Ngi, chng
ta c cha lnh. Chng ta c a tr v vi nguyn tc tng nim cn
bn th nht: s th phng tu thuc vo s mc khi; v s th phng
ca c-c nhn l li p li ca Hi thnh vi ton th s mc khi trong
Thnh Kinh, bt u l Li ku gi d Y-s-ra-n v t n tuyt nh
trong vic ti lp dn s ca Thng lm dn Y-s-ra-n mi nh s
Ging sinh v chc v, s Thng Kh v Chu cht, s Sng li v c
Tn cao ca Cha Cu Th Gi-xu. Do , trung hnh ng mu mc trng
tm ca s th phng C-c gio, chc v v Li Cha, c c trong
Kinh in Cu v Tn c v cng b bng Bi ging, phi n trc cc
bi cu nguyn chnh ca bui nhm th phng. Tuy nhin cng c mt
ngoi l duy nht. Ta c php t bi cu thay gia phn c sch Phc
m v Bi ging, nh th, a cc nhu cu ca Hi thnh v ca th gian vo
mi lin h mt thit vi Tin Mng ca Cha Cu Th Gi-xu bng cch t
chen bi Cu thay vo tm im ca chc v v Li Cha. y chnh l tp
qun theo truyn thng ca Tng gio hi, tuy phi tha nhn rng thch
ca cc tn gio hi c lp nguyn thu l c mt bi cu nguyn di
trc bi ging vn c cc l do c khim khuyt v tng nim cn c
vo ITi1Tm 2:1 hu thun cho. Tp qun m Gio hi Ci chnh ni chung
thng lm hn l hon bi Cu thay li cho phn sau Bi ging, v ngi ta
c rt nhiu iu ni lin h n vn ny. Nh Marsh nhn xt:
Thng thng th nhng li cu thay s n thch hp nht sau khi tm tr
c nhen nhm, cac khi tng c m rng, v thin cm c khch
ng bi cng tc truyn ging Phc m (A Book of Public Worship,
Introduction, p.XiV).
Cch p ng chnh ca nhng ngi th phng thuc v giai on th ba
ca bui nhm li - bi tng nim ca phng cao l mi giao ho trong li
cu nguyn v thnh l tip sau Chc v v Li Cha. Vic chuyn tip
c nh du bng phn dng hin (xem cc trang 159 v tt. trong sch
ny), sau l ch thch hp cho bi cu thay. Lc , c th ht mt thnh
ca tng thng tng giao, tip theo l phn c Li ca Bn hin pc
Words of Intitution) nh mt bo m cho vic gi Tic thnh. Sau cn
c th c mt bi khuyn gic hay Nhng li an i (Comfortable Words)
hoc bui nhm li c th tin thng ti Bi cu nguyn HIn t (the
Consecration Prayer) ln; bi cm t, bi k nim s Thng kh, v bi
ku cu c Thnh Linh a n phn Dng hin tip theo l mi ngi
cng c Bi cu nguyn ca Cha (Bi Cu Nguyn Chung). Sau cc hnh
ng bng tay (b bnh v nng chn) (xem chng VI, tt.175-178 sch ny)
v vic tip nhn cc yu t bui l kt thc bng mt bi cm t, sau Tic
thnh (Post-Communion Thansgiving) v cu nguyn c c mt i
sng thnh khit, mt bi thnh ca (trc hoc trong lc nhn Tin Dng cho
ngi ngho), v hi chng c gii tn vi Li Chc Phc:
Khi khng c c hnh Tic thnh, bi cu nguyn cm t v dng hin i
trc hoc sau nhng bi cu thay sau phn Dng hin, v nhng ngi cu
nguyn c tp trung li bng cch cng c Bi Cu Nguyn ca Cha.
Nu Bi Cu Thay i trc trong bui nhm li, nh tp qun truyn thng
ca Tng gio hi, th cc Bi Cu Nguyn Cm t v Dng hin tip theo l
Bi cu nguyn ca Cha phi c gi li cho n sau Bi ging v phn
Dng ca l, nh l tuyt nh ca bui th phng. Trong c hai trgn
hp va k, tip sau Bi Cu Nguyn ca Cha l mt bi thnh ca kt thc
v Li chc phc. Tp qun t c hai bi cu nguyn cm t v cu thay
trc bi ging, vn tr thnh rt ph bin nhng nm gn y, to
hu qu l ng ho cu trc ca mu mc th phng c Tic thnh vi
cu trc ca Bui nhm cu nguyn sng ca Anh quc gio, v Bi ging
ch n vo cui bui nhm li. Tuy nhin, ngi ta c th l lun rng ni
theo ngha rng, th bui nhm li th phng vn tnh lng, c bu khng
kh Tic thnh, cn Bi ging l mt thnh phn chnh thc ca n, ch
khng phi ch c nh vo mt Bui nhm li m nu khng c n
cng hon tt ri. C ngi cn i xa hn ch trng rng c tnh
hin t (sacremental: thnh l) ca bui nhm c bo m bng chnh
s kin n t n tuyt nh trong thnh l Truyn ging Li Thng .
Cho d c l nh th, cu trc trn vn ca Tic thnh vn khng th c
bo tn, tr phi khi tip sau Bi tng nim bng Li Cha, t nht cng phi
c mt phn no ca Bi Tng Nim ca Phng cao.
Mt bui nhm Tic thnh, d l mt ln c hnh trn vn Ba Tic Ti ca
Cha, y ch l mt l trc Tic Thnh (Ante-Communion) m thi, u
phi c hng dn khng phi l t to ging, nhng l ti Bn tic thnh,
l trung tm im ca s th phng. Theo truyn thng Ci chnh, v mc
s hng dn gi cu nguyn ca hi chng ng pha sau bn Tic thnh,
i din vi cc tn (t th cho kiu nh th xy su vi hai dy ct).
Trong mt nh th Gim l, ni bn Tic thnh c t trang trng nh
mt bn th trc to ging hoc Bc tng hng ng (nh theo truyn
thng Anh quc gio) th mc s ng ti im tn cng v hng Bc. Cc
Bi hc c c t chic bn nh trn bc ging (lectern), v v mc s
tin ln to ging trong thi gian ht thnh ca trc Bi ging, quay tr li
bn Tic thnh thc hin vic Dng hin (offertory) v ng lun ti
sut phn cn li ca bui th phng. Nu khng c chic bn nh trn bc
ging th cc Bi hc c th c c ti to ging, v v mc s c ng li
cho n khi xong bi ging. Trong cc nh th c mt to ging trung
tm t ngay sau bn Tic thnh, c phn u ca bui nhm th phng c
th c hng dn t to ging, nhng v mc s phi i n bn Tic
thnh nhn cc Ca l (yu t ca Tic thnh - bnh v chn) v c ng
ti hng dn bui nhm.
T trc cho n y, chng ta ch quan tm n cch sp xp vic cu
nguyn cho c th t trong gi nhm li bui sng m thi. V l (hay
ng ra phi l) hnh ng trung tm ca s th phng C-c gio, iu
l tng l s c Tic thnh hng tun, trong bi ging v Thnh l chim
ng v tr ca chng; cn ni no hin nay khng th lm nh th (nh
trong phn ln cc Hi thnh T do), th cu trc ca Tic thnh phi c
bo tn. Nu lm nh th, th bui nhm kia ca ngy Cha nht phi c
hnh thc ca l Ht Chiu (Evenssong) hay l Cui Ngy (Compline) s l
iu hay. Nh Maxwell nhn xt: Bng cch ny, ta c th c nhiu thay
i hu ch gia bui th phng sng v ti; v nhng bui nhm th
phng p ny s khng b mai mt i vi cc gio hi Ci chnh (An
Outline of Christian Worship, p.170). Cc th d v trt t trong bui nhm
chiu ti, bo tn cu trc ca L Ht (Quire Office), nhng trong truyn
thng Ci chnh, c th c tm thy trong Sch v Trt t chung (The
Book of Common Order) ca Gio hi T-cch-lan, v Sch v s Th
phng Chung (The Book of Common Worship) ca Gio hi Trng lo
Hoa-k. Mt bui nm li nh th c th bt u bng nhng bi bit thnh
ca ht i p:
Mc s: Ly Cha, xin m mi ming chng con
T : Th mi ming chng con s vang ln li ca ngi tn tng Ngi.
Mc s: Ly Thng , xin mau mau cu ri chng con
Tn : Ly Cha, xin mau mau gip chng con
Mc s: Hy tn vinh c Cha Cha, c Cha Con v 1c Thnh Linh
Tn : Nh vic c t u, ang c trong hin ti v s cn mi, cho n
tn th. A-men
Mc s: Hy ca tng Cha
Tn : Nguyn danh Cha c ca tng
Sau bi thnh ca khai l, l nhng bi cu nguyn tip cn gm c (nhng
bi cu nguyn) ku cu (hoc tn th), xng ti, v khn ni c dng ln.
Ri mt thi thin bng vn xui c ht ln, hoc c i p do v mc s
v cc tn (hay mt thi thin c vn lut c ht ln), tip theo l cc bi
hc t Cu v Tn c, phn cch nhau bng mt bit thnh ca hay thh ca.
Nhng bi cu nguyn Cm t v Cu thay vi l k nim nhng ngi
Khut, kt thc bng bi cu nguyn ca Cha c th i trc bi hc Tn
c, c l l trc (hay c phn cch) bng mt bi ht vui (authem),
hoc mt thnh ca. Ti im ny c l l ch thch hp cho cc thng bo v
phn thu ca l (tin dng) vi bi cu nguyn dng ca l. Sau mt
thnh ca c ht ln v mt bi cu nguyn xin c soi sng m ng
cho bi ging. Bui nhm th phng kt thc bng mt thnh ca khc, mt
hoc hai bi cu nguyn ngn tu c hi cho cc bui l vo lc chiu ti
(th d, t l Cui Ngy - Compline) v li chc phc. Bui nhm c th
c hng dn t ta ging hoc t chin bn cu nguyn (ngoi tr cho
Bi ging, v mc s tin n bn Tic thnh nhn v dng cc ca l v
c nhng li cu nguyn cui cng v li chc phc.
IV. NHNG BI CU NGUYN C HNH THC C NH V T DO

Calvin ni: Nu trong vic chuyn i, mt hnh thc no phi c

lun lun gi nguyn m nghi l cng cng v do l tnh nhn bn t n
i hi chng ta khng th b qua, th iu phi c c bit tun th
trong cc Hi thnh. S d vic th phng i hi phi c mt s hnh
thc, v y l mt hot ng tp th, m nhng hnh ng tp th th t bn
tnh, vn t ra nhiu hn ch i vi quyn t do c nhn. Nu mi ngi
mun cng ca ht, n a hay khiu v vi nhau, th phi c mt phng
thc c nht tr no mi ngi cng tham gia; quyn t do c nhn
khng b hn ch ch c th dn ti hu qu l s ln xn m thi. kin
chung ca mt x hi i hi mt cng thc biu hin t tng chung ca
n (J.E.Rattenburg, vital Elements of Public Worship, p.12). iu ny
nghim ng vi mi hnh thc th phng lp th, c n loi c tnh cch
c nhn ch ngha nht nh trong mt cuc hp ca Hip hi cc Thn Hu
(Society of Friends). S kin cc hn Hu hp nhau ti mt ni no vo
mt gi nht nh no v tun th cng mt phng thc c nht tr
vi nhau, tc l gi im lng, t n cng l mt hnh thc theo s th
phng ca h c biu hin. Do , suy cho cng th vn khng phi l
s c hnh thc hay khng, nhng l cc hnh thc y phi thuc loi no.
Cch biu hin vic cu nguyn cng cng ch c th c tho lun cho c
li, l trn bi cnh tng qut ny. Phn v tng nim chng li cu
nguyn t do khng phi l phn v mt hnh thc chng li ci khng
hnh thc; li cu nguyn hn nhin t pht nht cng l mt hnh thc (cu
nguyn) chng km chi vic tng nim c in. Vn l v nhng hnh
thc tt, xu, hay, d m thi. Cu hi m cc tn Gio hi T do, l
nhng ngi phi tr gi t cho quyn t do tng nim vn khng ti
no n trnh c, l: C nhng hnh thc no l y nht biu
hin cch p ng sinh ng ca Hi thnh ang th phng ny - tc l s
th phng tp th?
C hai nhn xt s khi m chng ta cn lu trong giai on ny. Mt l,
truyn thng Thanh gio l lp trng ca cc tn Bp-tt, Tng hi v
Trng lo, khi c kho xt nh mt ton th, vn khng h ph mc
nhng ngi tha k mnh cho bt k mt hnh tc cu nguyn no. Ngay
trong chnh Thanh gio, chng ta cng tm ra mt s im nhn mnh trn
vic tng nim, c th xp t loi trit khc t mi hnh thc c sn, k
c bi cu nguyn ca Cha, n n lc hi nm 1584 nhm thay th A
Book of the Forme of Common Prayers (Mt sch v hnh thc ca nhng
bi cu nguyn chung) bng quyn Sch cu nguyn ca Gio hi Anh
quc (the Anglican Prayer Book) dng lm hnh thc thng nht cho
vic tng nim trong x. (Xem Bancroft, Dangerous Positions (1595), III,
X.96f., v Hooker, Eccl.Pol., V, XXVii. Sch ny c bit di ci tn l
Walfegrave Liturgry). Cc tn Thanh gio n ho th khng phn i
nguyn tc v tng nim, m ch chng li mt bi tng nim c bit, l sch
cu nguyn ph cp (the Book of Common Prayer) m thi; khng phi h
phn i cc hnh thc v l nhng hnh thc, m ch phn i cc hnh
thc qu hn hp ca quyn sch cu nguyn y m thi. iu ny c
thy ht sc hin nhin cn c vo s hin hu ca cc quyn Genevan
Service Book ca Knox (1556), quyn The Waldegrave Liturgy (1584),
quyn The Middle burgh Liturgy (1586) quyn The Westminster Directory
(1644) v quyn Baxter's Savoy Liturgy (1661). Mt khc, ngay n cc tn
trng lo vn thin mnh m nht v hng mt hnh thc cu nguyn
nht nh, vn nhn mnh rng tng nim khng th loi tr vic thc thi n
t cu nguyn mt cch hn nhin, tu hng (C nhng ngoi l chng li
sch cu nguyn ph cp c trnh ln cho cc Gim mc ti Gio hi
ngh Savoy, nm 1551. Xem Bayne, Puritan Documents, tr.114 v tt.). Vic
sch Westminster Directory ca nm 1644 a ra c nhng bi tng nim
ln nhng bi cu nguyn t do thit tng l chng c y cho truyn
thng bao bin ca Thanh gio.
Hai l, quyn t do tng nim m cc tn Gio hi T do ly lm t ho
mt cch phi l, l mt quyn t do tch cc ch khng phi ch l tiu cc
m thi. y khng phi ch l quyn t do khi nhng cp cng ca Sch
cu nguyn ph cp cng khng phi ch l quyn t do thc thi n t cu
nguyn t pht, tu hng; n cn l quyn t do tn dng bt c g a
chng ta ti c ch tip thu phn di sn v tng nim phong ph ca ton
th Hi thnh lm ca ring. Nu mun, chng ta s c t do chn la,
di quyn hng dan ca c Thnh Linh, t mi truyn thng tng nim
ca C-c gio. Mi s u thuc v chng ta.
By gi, c hai th thc th phng c in u i hi chng ta phi ch .
Chng ta s nhn qua chng tht nhanh, v c gng thm nh cc u khuyt
im tng ng vi vic tng nim v cu nguyn t do.
1. Cu nguyn bng tng nim: Mt trong nhng li im r rng nht ca
vic tng nim l n cu hi chng khi b v mc s mc tnh a y i
u tu thch. Ni dung ca bi cu nguyn v th cn bng ca bui nhm
th phng khng h b nh hng ca tm trng hoc tnh kh ca ngi
hng dn. Nh th, s th phng c li v phng din khch quan v
n nh. Phm gi v trt t cng c bo m. Tnh cch ph thng
(catholicity) cng th; vic tng nim kt hp hi chng ang th phng
vi cc tn hu ca qu kh; n trn trng bo tn tng tri ca nhiu th h
C-c nhn, c th hin bng s khn ngoan v v p c tch lu
ca C-c gio, nhng iu tuyt vi ca cc thnh c cht cha
vo kho (P.Dearmer, c K.L.Parry trch dn trong chng Prayer and
Praise ca quyn Christian Worship (ed. N.Micklem) tr.234). Hn na, mt
bi cu nguyn ngn tu c hi c in (a classic Collect) chng hn, kt
hp ca tp th v ca c nhn, theo cch thc m c l ch c vic s dng
lu i mi c th lm c (K.L.Parry, Sd., tr.234). Mt u im ni bt
khc na ca nhng bi tng nim c xa, iu m cc t ca Gio hi T
do qu thng b qua nhng c nhn mnh trong Bn Tng trnh ca
U ban nghin cu v o v trt t, quyn Ways of Worship, l: Cc hnh
thc truyn thng v tng nim u hon ton ng theo Kinh in, c v
mt tinh thn ln trong cch chn li l (p.18, section A). Li na nh
F.H.Brabant vch r, mt bi tng nim c in c chc nng to n
tng hay gi : khng nhng n ch din t iu ta cm thy; m cn dy
cho chng ta cch chng ta phi cm thy na' (Worship in general trong
Liturgy of Worship (ed. Clarke and Harris), p.13).
Ch khim khuyt ca mt hnh thc c nh no ca nhng bi cu
nguyn cng rt r rng. Nu mi s u c quy nh cng nhc c ri,
th cn ch no cho nhng thi thc hn nhin t pht ca c Thnh Linh
na? y chnh l c s tht s ca li phn i ca cc tn Thanh gio
cng vic p t mt li tng nim thiu uyn chuyn. Vin dn RoRm 8:26
h ch trng rng chu n l mt vi hnh thc c nh no , tc l dp
tt Thnh Linh. (Xem John Owen, A Discourse of the Work, of the Holy
Spirit in Prayer; Works (ed. Russell0, iv.92). Nh th, c v mc s ln cc
tn u b cp mt n t cu nguyn c c Thnh Linh ban cho.
Cc mc s b trc xut hi nm 1662 ni: Chng ti khng tin rng mnh
phi lun lun phc tng mt hnh tc cu nguyn bp cht n t cu
nguyn (m chng ti hy vng l) c ban cho vi ngi trong chng
ti, hay lm gim sc nng v lng nhit thnh ca chngti trong s cu
nguyn, hoc cc thng cm ca nhng ngi c nghe chng ti (cu
nguyn), l hp php (A Sober and Temperatate Discourse converning The
Interest of Words in Prayer by H.D.M.A. (London 1661), p.96. T/c John
Owen, A Discourse Concerning of Liturgies and their Imposition (1662),
Works (ed. Goold, Edinburg 1862), XV.52). Hn na, mt hnh thc c
nh, cho d c bao bin v tng qut n u i chng na, cng thiu tnh
c bit; n chng lin quan g vi cc nhu cu khc nhau ca nhng ngi
khc nhau. V l do y m Isaac Watts, vn ta nhn gi tr ca c chnh tc
nh sn, cng t chi khng chu bm cht vo mt hnh thc cu nguyn
no c quy nh sn c:
V ta khng th no son tho c nhng hnh thc cu nguyn hon ton
thch ng vi mi hon cnh lin h n mi s vic ca i ny v i hu
n. Cc hon cnh ca chng ta vn lun lun i thay trong tnh hnh
mong manh v bin chuyn ny. Chng ta c nhiu ti mi xng ra,
nhiu cm d v su mun mi trnh dng ln, nhiu nhu cu mi cn
c p ng. Mi bin i ca quyn nng thn hu trong cc cng vic
ca mt quc gia, mt gia nh hay mt ngi u i hi phi c nhng li
khn xin v nhng nhn nh ph hp v tt c nhng iu chng bao gi
c th c cung cp trong bt k mt tc phm c n nh sn no
(Guide to prayer; Works, iv.127).
Mt khuyt im khc na ca bit ng nim, l n c xu hng tr thnh
nht nho, c l do c c i li qu nhiu ln, do , c th dn ti thi o
c gi, khin nhng ngi th phng ni ln nhng iu m h khng tht
s cm thc (xem Isaac Watts, Sd.).
2. Cu nguyn t do: trnh c cc hm h c bit va k trn. N c u
im ca s hn nhin t pht; v mc s c hon ton t do p li cc
cm thc ca Thnh Linh khi cm thy c hng dn ni ra. Xut pht t
trng hp nh th (hay ng l phi l nh th), tc l t mi lin h mc
v mt thit ca v mc s vi cc tn ca mnh, n c lin h vi cc
hon cnh v nhu cu c bit ca nhng ngi cu nguyn. Trong mt cu
ng ghi nh, Owen cp 'mt hiu qu vang di, l hu qu ca nhng li
cu nguyn t nhin t pht ca nhng vu mc s tht lng suy ngh, v
n phc v v uy nghim ca Thng v cc nhu cu ca hi chng ca
mnh (Horton Davies, The Worship of the English Puritans, p.16. Cu trch
dn l trong A Discourse of the Work of the Holy Spirit in Prayer; Work (ed.
Russell), iv.92). Mt ln na, cu nguyn t do gip v mc s tp hp li
ri din t cc cm thc ca tn mnh nhn nhng c hi him hoi, khi
ng thc bng trc gic vo mt giai on c bit no trong chc v
ca mnh. Nh th, n kt hp hi chng vi s th phng t do bng n t
ca Hi thnh thi cc s .
Nhng cu nguyn t do cng c nhiu khuyt im nghim trng. Qu v
mc s hay thay i; v tht l d dng v nguy him nu mt v mc s, do
khong nhn thc c vic mnh ang lm, li gn tm t tng ca ring
mnh cho hi chng qua nhng li cu ngyn ca mnh. Nu l trng hp
nh nht, iu ny c th dn ti hu qu l thiu khch quan tnh trong bui
nhm th phng, nu ti t hn, n c th hon ton lm hng vic th
phng. Cu nguyn t do cng c th tc ot mt khch quan tnh ca s
th phng bng tnh cch dy d qu ng. Lm khi n c dng ln cho
Thng ; nhng s tht l n cng c th c ng vi hi chng. N c
th quan tm nhiu vo s gy dng hn l vic tn th Thng . Nhiu
vo s gy dng hn l vic tn th Thng . Mt khuyt im tim tng
khc na l thiu phm gi v trt t. Hooker, khi trch c cc tn Thanh
gio, than phin nhng bin dng gy kh chu, bi bng nhng Bi cu
nguyn di v tn v v ngha thao thao bt tuyt kh tiu ho hi, h
thng t ra v duyn trong cch lm rt kh chu nhng phn xng ng
nht ca bn phn cc C-c nhn i vi Thng , do , phi chu
tnh trngthiu trt t chc chn, m c cu nguyn c theo cch no v nh
th no tu thch (Eccl.Pol., V.XXV, 5). C l y ch l mt nt k ho m
thi, nhng cng nh mi k ho tro phng, n vn c c s l mt s kin
c tht. m hiu v ci chung (catholicity) cng c th b thiu mt trong bi
cu nguyn t do, tuy n khng cn phi l nh th. Nhng chnh nhng
mi bn tm ca n i vi cc tnh hnh a phng v cc nhu cu hin ti
c th a ti hu qu l n chng lin quan g n nhng li chng rng
ln hn v trong i sng qu kh ca Hi thnh. Jeremy Taylor cn ch vo
khuyt im khc na, mt lin quan vi v mc s, v mt vi hi chng.
ng t co qu v mc s l vic l c Thnh Linh che giu s bing
nhc tm l, v hi: Cu nguyn vi Thng bng thi c suy xt
hay thiu suy xt, th ng no l tt hn? Ngi c suy ngh, v c ni ra
nhng g mnh ni, hay ngi ch ni ra tht nhanh nhng g va n vi
tm tr mnh? (Two Discourse (London 1682), p.1). ng cho rng cc hi
chng b che giu trong lc h thnh tm hng v Thng v h khng
dm ni A-men trc khi c th suy xt cn thn; nhng trong nhiu trng
hp c nhng cu nguyn t nhin t pht cn phi c suy xt tht k
trc khi chng ta c th chp nhn chng (c Horton Davies trch dn
trong Sd, tr.109). Cui cng, khng phi l ngi ta khng bit c bi
nguyn ch c tn l t do m thi, ch tht ra l mt hnh thc c sn,
v c v phng din ni dung m xt, th n cn hnh thc hn c nghi l
tng nim thng thng na. (J.H.Miller, The Practice of Public Prayer,
c J.E.Rattenbury trch dn, Sd. tr.81). Nu khng c suy ngh thu
o v chun b cn thn, n qu thng c xu hng b bin thnh nhng
cu so rng v nhng khun c; do , c hng khuyt im ca mt hnh
thc nh sn nhng li khng c iu cn thit l c tnh theo Kinh in
ca nhng bi tng nim theo truyn thng.
R rng l chng c mt kiu thc no trong vic th phng cng cng, t
n l trn vn c, mt s kin m nhng ngi th vai chnh - hay mt phn
ln nhng ngi nh th - ca th k th mi by dng nh u khng
nhn thy khin chng ta rt ngc nhin. Nu tn Anh quc gio thiu
tnh cch hn nhin t pht, n s, thn mt v s thun khit ca li cu
nguyn t do, th tn Thanh gio cng b qua tnh cch ng nht, phm
gi, ph qut (catholicity) v trt t ca sch Cu nguyn ph cp (Horton
Davies, Sd., tr.110). Mi bn u c nhng u im ring; nhng chng c
bn no l khng c khuyt im. Hn na, nh Horton Davies ch r, c
hai loi cu nguyn khc nhau , bng tng nim v t do, dng nh u
phn nh...hai quan nim khc nhau ca Hi thnh. Loi trc nhn mnh
bn tnh tp th ca Hi thnh trong vic Cu nguyn Chung loi sau nhn
mnh nhu cu ca cc c nhn trong gia nh Hi thnh. Nu cu nguyn
bng cch tng nim phn nh y iu c cc bi Tn iu cc bi
xng nhn c tin tng qut, cc bi cu nguyn ngn tu c hi (collects),
nhng bi cu nguyn cu xin cc n phc tru tng m ton th cc C-
c nhn c th cu xin u ch trng, th cu nguyn t do p ng c
cc i hi c nhn c bit (Sd., tr.105). iu m t ra cng c mt s thnh
vin cc oan hn ca c hai phe u dng nh khng nhn thc c,
l chng khng h loi tr ln nhau. Phn ny ch b sung cho phn kia, v
cu nguyn tp th s c biu hin tt nht l bng cch pha ln c cn
nhc c hai. Nh u ban v o v Trt t nhn nh, vn thc tin l
quyt nh ch thch hp cho tng phn (Ways of Worship, p.28).
Phn ln l thuc vo loi Hi thnh c cp. Trong khi qu tht cc
quan nim khc nhau v th phng vn bt ngun... mt phn rt ln t cc
ch trng v cch trang tr v sp xp trt t trong nh th (ecclesiologies)
khc nhau (Horton Davies, Sd., tr.105) hai quan nim ny trong Hi thnh
u khng c hm mun khng chu sng chung vi nhau, m mun b
tc cho nhau; nhng im nhn mnh s rt khc nhau ti nhiu im. Nu
mt Hi thnh phc v mt cng ng ln th Hi thnh y cn c mt hnh
thc th phng bng s tng nim theo hnh thc, trong cu nguyn t
do tng i c vai tr nh b; cn trong mt bui nhm giao ho (thng
cng) thn tnh hn, ni c mt mi lin h mc v mt thit hn gia v
mc s v cc tn , th s th phng rt c th l t c phn tng nim
hn, v cu nguyn t do c mt vai tr to ln hn (Nguyn tc ny nhn
mnh tp qun ca John Wesley Tuy ng tin vo cch cu nguyn t nhin
t pht, min l n ngn gn, Wesley tin rng s th phng bnh thng
ca dn chng s c biu hin tt hn bng cc hnh thc tng nim. Vi
Wesley th phng bnh thng c ngha l s giao ho (thng cng) trong
gio x. Trong gii nhng tn Gim l thn thit vi nhau hn, vic cu
nguyn t nhin t pht c s dng, nhng theo Wesley th iu ny gi
nh trc c mt bi cnh tng nim ca Hi thnh c t chc gm
nhiu gio x (Parish Church) ri. Nhng bui hp tnh tm (devotions)
trong cc gii t ngi vn c hm b sung cho s th phng ca c Gio
x. Vi on truyn o lu hnh ti Hoa-k ca ng, ni khng c mt bi
cnh nh th, th hi nm 1784 Wesley c son tho mt bi tng nim hi
khc vi bi tng nim ca Gio hi Anh quc x dng trong Ngy ca
Cha trong tt c cc hi chng Xem Rattenbury, Sd., tt.80-81)
Cu nguyn t do khng nht thit phi l cu nguyn t nhin t pht,
ngha l ny sinh mt cch hn nhin, khng c suy tnh trc, trc tip t
c hi (extempore) ang c. N cng rt c th c ngha nh iu m Isaac
Watts gi l cu nguyn c thai nghn, ngha l bi cu nguyn c
v mc s chun b trc tht cn thn. Nu qu tht n khng c vit
trc ra giy, th ni dung v tnh cch lin tc ca mt bi cu nguyn nh
th cng r rng l c tc to trong tm tr v mc s. l loi cu
nguyn t do c Mathew Henry v Isaac Watts, l nhng ngi tng
ph bnh nhng lm dng s cu nguyn t nhin t pht nh Jeremy Taylor
v Hooker, bnh vc. Mathew Henry ch trng rng i hi tin quyt ca
vic thi hnh nhim v trang trng, l mt phng php thch ng no
phi c tu6n th, chng nhng g ni ra u phi tt lnh, m chng cn
phi c ni ra. ng lc ng ni, v khng phi l chng ta dng ln cho
ng uy nghim quang vinh ca Thin ng v a cu mt iu g ln
xn, xc xc v v ngha l (A Method of Prayer) London 1710), p.Au
recto.)
Cng tng t nh th, trong tc phm tr thnh sch gio khoa ca mnh
(1766) Isaac Watts l quyn Guide to Prayer cnh co chng li vic hon
ton l thuc vo cc chuyn ng v gi thnh lnh ca t tng (Works,
iv.125). Nh mt quy lut chung, cu nguyn t do khi th phng phi
c thai nghn ch khng phi l tu hng
VIC CA NGI TN TNG TRONG NH TH
I. M NHC V S TH PHNG
Gn mt ngn su trm nm trc y, mt bui l bp-tem ng ghi nh
c c hnh trong mt ngi thnh ng ti Milan. Mt trong s nhng
ngi nhn php bp-tem l mt cu gio s hng bin St.Augustine. iu
rt c ngha, y l nt c trng ca bui l y, iu c bit vn nhc nh
chng ta, y l n tng cm xc cao c to ra c trn bn thn ng ln
trn hi chng bng vic ht ln nhiu bi thnh ca - mt tp qun ch mi
c gim mc St.Ambrose a vo gn y thi! (Confessions, IX,7).
Tng tri ca St.Augustine trong ngy , cng l tng tri ca cc nam n
C-c nhn qua nhiu th k. Cng vi ng, h nhn thy rng trong lc
cc ging ca trn vo tai h, th chn l cng ngm vo tim h. iu m
Keats gi l ngn ng vng ca m nhc ni cho h nhng iu su
nhim ca Thng vn khng th ni c bng li l thng thng
Kingsley ni: Li l c ni cho t tng chng ta, nhng m nhc ni
vi chnh tri tim v gc r ca linh hn chng ta.
m nhc, vi cng v n t ca tn gio, c vai tr song phng trong s
th phng cng cng. Th nht, m nhc loi ng n trong nh th c
th phc v cho mt ch ch quan trng, tuy l th yu, ca mt ph t cho
vic th phng F.H.Brabant nhn nh rng nu tt c chng ta u n
(nh th) vi cm thc v t tng nh ng l phi c, chc chn nhng
bui th phng ca chng ta s ch l cch bc l bng li ni v hnh
ng tnh trng bn trong ca linh hn chng ta vi tt c nhng g l hn
nhin ca s bc trc ca tr con. Nhng phn ng chng ta li khng n
nh th. Chng ta n vi nhiu vt bn v s mi mt do mt i sng
phn ln l khng t nhin, ch trng mong c mt iu g nng cao mnh
ln a vo mt bu khng kh ca s bnh an thuc linh. Do , s th
phng khng nhng ch c mt chc nng bc l, m cn c mt chc
nng gi hoc gy n tng na (Liturgy and Worship, p.13). Brabant
ang ni bng cch c bit cp cng dng gy n tng ca vic tng
nim chng nhng ch biu l cc cm thc ca ngi th phng, m cn
gi cho ngi y v nhng g m ngi y phi cm thc na. Nhng iu
ng ni cn th p dng theo mt ngha rng ri hn cho mi ngh thut ca
nh th. Kin trc g-tch nh sng khuch tn, knh mn, tt c u kt hp
li gi cho chng ta v nhng iu thuc v c Thnh Linh; chng
chun b cho tm tr sn sng th phng. S vic cng nghim ng y
nh th vi m nhc kh c th a ngi ta vo ni kn o ca ng Ch
Cao chng km chi loi m nhc lnh lo ca vm g-tch.
Nu qu tht khi nhn thy nh th York Minster hay Tu vin Westminster,
hay bt lun mt nh th p no, c th chun b cho tm tr nhng con
ngi bnh thng h sn sng th phng khi h ngi trong gian gia
ca nh th v nhn quanh mnh, th m thanh ca ip khc Ha-l-lu-gia,
hay ca bn 'St.Anne' hoc bt k mt bi thnh ca p no khc chc
chn cng c th lm y nh th thm ch c l cn khin ngi ta cng cm
ng nhiu hn na l khc. Qu tht l mt khung ca s m v hng
ng y ngp nh sng v gi ln truyn tch ca C-c gio c th gip
nhng ngi nam, ngi n v tr con tp trung vo cu chuyn v nhn
thc cng sinh ng hn th m nhc au thng ca Bach hay bn cc s
ca Elgar cng c th lm ging nh th. Ngi th phng chng c
vai tr ring bit no trong iu p c thy v nghe, ngoi tr l
tip nhn thy v nghe vi lng tn knh nhng g c dng ln trong
phn tr c t lng tn knh (Walford Davies and Harvey Grace, Music
and Worship, p.24). Do m c ting gi cao c ca cc hc s ca nh th.
Ngi nh phong cm cho ban ng ca c giao trch nhim cung cp m
nhc lm trung gian qua th gii thuc linh c a n gn. S
ng gp ca h cng c tht nh vm ca ca ngi thnh ng hoc
khung ca s m v hng ng. H phi lao ng kh nhc hon thin
n vi s chm ch chng km chi ngi kin trc s, ngi ha s v nh
iu khc. h phi tm cch qua v p ton din ni ln c thc ti
ca V p ca s thnh khit.
C mt mi nguy him t nh vn vy quanh cc nhc s; khng phi l
nhng nhc s nhu nhc hay v tm, nhng l cc nhc s thn trng v
chu kh nht. l nguy c bin m nhc th phng thnh cu cnh ca
chnh n, thay v l mt phng tin nhm vo mt cu cnh quan trng, v
i hn. Lm nh th th chnh vic ng l phi a ngi ta n vi hin
din ca Thng , c th tr thnh mt cuc trnh din v ch, khin tm
tr h xa ri Ngi. iu ng l phi ch cho h n vi Chn l ti hu, li
cm d h n vi chnh n v che mt h i vi ng vn l Thc ti nh
m loi ngi c sng. C t ngi thc c nguy c ny hn l
St.Augustine. Trong mt khc sch tht cm ng ca tc phm Confessions
(xng nhn) ca mnh, ng cp nhng cm d ca th vui ca tai v s
cm d dnh cho m nhc mt a v khng thch ng.
Th nhng c nhiu lc, do qu s hi s cm d ny, ti i quanh co theo
hng nghim khc qu ng - thm ch n thnh thong ti mong c
rng giai iu cua tt c cc ging iu yu kiu m ngi ta dung ht cc
Thi thin ca a-vt cn phi b bi tr khng nhng khi chnh i tai ca
ti, m khi c Hi thnh na; v i vi ti th iu y dng nh l mt
bin php an ton hn... Th nhng khi ti nh li nhng git l m ti tng
ra v cm ng do cc bi ca ca Hi thnh trong nhng ngy u tin ti
mi theo o; v mt ln na khi ti thy rng mnh cm ng chng
nhng ch bng mt ging trong tro v ngn nga phi l - ti li nhn thc
c mt ln na tnh cch hu ch ca tp qun ny. Nh th, ti chao o
gia nguy c ca s khoan dung v iu li ch m ti tm thy: v ni
chung th ti c khuynh hng ... tn thnh tp qun ca ht trong Hi thnh,
nh th vui ca l tai, cc tm tr yu ui hn c th ny sinh mt cm
thc tn tu dng hin. Th nhng h khi no ti tnh c thy mnh cm
ng bng bi ht nhiu hn l do iu c ca ht, th ti xin th nhn l
mnh phm ti nghim trng, nn sau , ti mong th mnh ng c
nghe bi ca y cn hn (X.33 bn dch ca F.J.Sheed). y l c s ca li
phn i ca nhng tn Thanh gio nhm loi tr mi biu tng ch
ngha v vic trang tr khi cc Nh th theo truyn thng Calvin ti Ho-
lan, v chm dt phn m nhc ca phong cm v ca on. Nh J.S.Whale
vch r (Xem Calvin trong quyn Christian orship ed.N.Micklem tt.161-
165), iu khng nht thit c ngha l khng tin cy vo v p v cc
ngh thut v bn thn chng, v s tht l iu c v kht khe ca s th
phng ca Gio hi theo truyn thng Calvin hi th k th mi su
c gim nh mt phn ln nh vic ca ht ca c hi chng m Luther v
Calvin phc hi. S tht l nhng thi qu ca l Mi-sa Cng gio
khin mi ngi s e ma thut ca v p c th tr thnh li by.
Th th, chng ta c nn xo sch ci p v cc ngh thut khi vic th
phng hay khng? Ly Tri, xin ng cho chuyn xy ra! Tt c
nhng g l tt lnh u c th blm dng; lm dng iu tt nht bin
n thnh xu xa bng hoi, l vic lm ti t nht. Nhng nh Luther vn
khn ngoan nhn mnh rng lm dng khng th bin iu hu ch tr
thnh v gi tr, nguy c ny c th trnh c nu cu cnh ch thc ca
s th phng c cao - phi phi by v uy nghim vinh quang v n
phc ca Thng . Cc tn Thanh gio khng h thiu c thm m,
nhp A.L.Drummond chng minh (xem The Church Architecture of
Protestantism, pp.43-45); nu h th phng trong nhng va la, nhng
nh kho, th nh Kinh Parry vch r, l v cn thit phi lm nh th, ch
khng phi do h t chn la ("Drayer and Praise trong quyn Christian
Worship, ed. N.Micklem tr. 237). Chnh mt tn Thanh gio vit:
Nhng xin ng bao gi cho i chn ngay thng ca ti sa ng (m)
chng c bc i (bn trong) vng ro sing nng chm ch ca cc tu vin,
v tnh yu lm chic mi nh cao hnh vng cung, vi nhng ct tr khng
l k cu lm chng c, vi nhng ca s nhiu tng c trang hong lng
ly, to ra mt ln nh sng tn gio l m. Ti , xin cho chic phong
cm vang ting, n vi ting ht ht m lng pha di, trong bui nhm
th phng vi ting ht thnh ca trong tro, qua tai ti, n s tr thnh
du dng, khin ti tan bin vo trong tnh trng xut thn, v em c thin
ng n trc mt ti (John Milton, Il Penseroso).
Th hai, thm vo cho chc nng gy n tng v gi ny, m nhc nh
th cng cn c chc nng biu bin. Khng nhng n ch l mt tr t cho
s th phng; m nh Walford Davies v Harvey Grace nhn mnh rt
ng, n cn l mt phng tin th phng na. Nu t nht ca ht khng
phi l mt hnh ng t nhin v t pht ca con ngi nh l ni, th s
chng c vn bin m nhc thnh mt vt t n tht s m nhim vic
th phng cng cng. C l n s c vn l mt tr t... Nhng con ngi
vn chng bao gi c th cng nhau ht ln chnh cc li l ca s th
phng ca h (Xem Sd., tt.44 v tt.). Nh h vch r, ngh thut
khng h i lp vi thin nhin. Khi mt a tr qu hnh phc v
bit i, th iu ht sc t nhin t pht, l n bt u nhy ma. Cng th,
khi li ni c cht y cm xc th n c th tr thnh mt bi ca. Th th
H khng phi l c nhiu khi, ting ni ca m nhc, d nhin l chnh
phn n chuyn ti tt nht s th phng cng cng, cng chnh l ting
ni vo nhng lc khc hay sao? L d nhin pht ra mt giai iu v mt
trt t n gin v hon ton ph hp c th tr thnh t nhin i vi mt
hi chng cc C-c nhn nh mt ting ni tp th, m cn p hn
nhiu. (Sd..tr.61-52). Nhng khi thin h cng nhau ca ht hoc nhy
ma, th phn hn nhin t pht phi c t chc, n phi tm c cch
biu hin bng mt vi hnh thc no . V s th phng thit yu l tnh
cch tp th, nhng li ca ngi tn tng t nhin t pht tht ra phi c
din t th no tt c u hp li vi nhau cho hi ho. Khng lnh hi
c nguyn tc n gin ny khin Hi thnh ti C-linh gp rc ri.
Phao-l ni: Khi anh em nhm hp ngi ht thnh ca, ngi ging dy,
ngi t by mc khi, ngi ni ngoi ng, ngi thng dch: tt c u
nhm mc ch gy dng Hi thnh... v Thng l Cha bnh an, Ngi
khng a cnh hn lon (ICo1Cr 14:26-33).
II. THI THIN V THNH CA
Cc hnh thc theo vic ca ngi tn tng tp th tm cch biu hin, l thi
thin v thnh ca. Gio hi C-c tha k vic c hi chng cng ca ht
ca Hi trng Do-thi gio, v sch thnh ca u tin ca h l sch Thi
thin. Cc C-c nhn nhn thy cc bi ca ca Si-n ny l nhng vt
chuyn ti ht sc ph hp li ca ngi tn tng cha ca mnh; cc thi thin
m h tng ht trong cc hi trng mc ly mt ngha i vi h bi v
trong Cha Cu Th Gi-xu, Thng ving thm v cu chuc dn
Ngi. Khi h ht: c Gi-h-va l ng chn gi ti, ti s chng thiu
thn g, h ngh n ng Chn Chin T i ph mng sng Ngi v
chin mnh. Thi Tv 2:1-12 ni vi h v mt Cha Cu Th c u nhim,
Thi Tv 22:1-31 cp S Thng Kh ca Ngi, v 24:1-10 cp vic
Ngi c Tn cao v vinh hin.
Qua hn mi chn th k, cc thi thin ca ngi Hy-b-lai cu thnh
nn mng cho vic ca ngi tn tng ca C-c nhn. Nh chng ta thy,
s th phng hng ngy ca Hi thnh Trung c c xy dng chung
quanh vic ca ht c trt t hoc c thuc lng c sch Thi thin mi tun
mt ln. Cc thi thin cung cp phn Nhp (Introit) bt u l Mi-sa, bi
ca i ln t bc trn bc cp bc ln bn th (graches) gia (mt) Th tn
v (mt) Sch Phc m, v li ca ngi tn tng khi Dng cc Ca l
(Offertory) v Tic thnh. Phn ca ht ca Tng Gio hi m li th phng
Ci cch ti Geneva tr thnh ni ting c gii hn vi bi thi thin theo
vn lut la sirve calniniste) bi ca du dng ca Calvin?) nh cc tn
Gio hi theo truyn thng Luther ghen t gi n nh th (xem J.S.Whale,
Christian Worship, p.164). L d nhin qua mt th k ri, bi ca theo vn
lut ca tn gio hi trong cc Hi thnh theo truyn thng Luther. Do ,
bi thi thin y c mt a v c nht v nh vi t cch l hnh thc c in
ca bi ca tn tng, v chng ta khng th b qua n m khi t loi mnh ra
khi truyn thng tng nim ca lch s v thay i n tn gc r c tnh
ca s th phng C-c gio.
Sch thi thin ca C-c gio... em n cho tm lng v mi ming ngi
th phng cuc i tn tu trn vn ca Cha Gi-xu, ng v m
sng v cht. Hn na, n i theo Ngi n vi on ngi ng o
trn thin ng....m trn t ny, l nhng ngi m hng ngy, hng tun,
hng thng, hng nm vn phn u bin i sng h rp mu theo cuc
i ca Cha Gi-xu, v ca ngi tn tng c Cha Cha nh Ngi lm
trong Nhn tnh thnh khit ca Ngi lc ti th. Phi chng chng ta....gi
rng sch Thi thin l mt th lng cng li thi, phi c i x chiu l
cho n khi no chng ta c can m ca ngi bi tr thnh tng t
b n v thay th bng mt thnh ca ca Phc m? Nu ng nh th, l
chng ta ang nh thng vo chnh i sng ca ton th nn m nhc
thun chnh ca Hi thnh, bi v chng ta ct t ging chnh ca vic ca
ngi tn tng ca C-c gio (W.Douglas, Church Music in History and
Practice, pp.135-136). t ra mt thi thin, d l bng vn xui hay theo vn
lut, u phi c mt ch ng trong tng hnh ng trn vn ca s th
phng theo C-c gio. Trong mt bui nhm th phng c cu trc ca
tic thnh, a v truyn thng ca mt bi thi thin s hoc l im bt
u nh mt hnh ng ca tng m u (phn Nhp ca l Mi-sa), hoc
l gia cc Bi hc Kinh in (phn i ln t bc ca l Mi-sa), hoc lc
Dng Ca l (Offertory), Bi Thi thin Dng ca l ca l Mi-sa, hoc trong
lc ban v nhn cc yu t (Bi ca Tic thnh ca l Mi-sa). Cc Thi thin
theo vn lut thch hp c th c dng rt tt trong bt k mt ch no
hoc l trong tt c cc ch trong bui nhm th phng (tuy c th mi
ngi u thch gi im lng khi mi ngi cng tng thng tng giao vi
nhau khi d Tic thnh hn), nhng mt thi thin bng vn xui l thch hp
nht c ht ln gia cc Bi hc. Khi c dng nh th, n l mt si
dy lin lc thch hp gia nhng bi c Cu v Tn c, hoc (mt) Th
tn v (mt) Sch Phc m, nh mt phn ca chc v v Li Cha. Ch
ch ca bi Gloria Patri (Tn vinh c Cha Cha, c Cha Con, v c
Thnh Linh; nh c t lc bt u, hin c, v s cn mi cho n tn th.
A-men) v cng vi n l mt thi thin bng vn xui phi lun lun l phn
kt thc, l bin mt thi thin ca Do-thi gio thnh mt hnh ng ca
ngi tn tng ca C-c gio bng cch khng nh nim tin vo Thng
, l ng tuy ch c mc khi y l Thng Ba Ngi ca Hi
thnh Tn c, nhng vn tht s c Hi thnh ca Cu c nhn bit
r rng ri (E.C.Raccliff the Choir Offices Litury and Worship, p.272).
Trong mt bui nhm th phng c hnh thc ca mt l Ht, bi (hay cc
bi) thi thin hp thnh mt hnh ng ca ngi tn tng tip ngay sau cc
bit thnh ca v nhng cu p li (nh trong Bi Cu nguyn Sng v
Chiu ca Gio hi Anh quc) hay nhng Bi Cu Nguyn Tip cn (nh
trong nhng bui nhm c cu trc mt Bui Nhm Th Phng ca Gio
hi Ci chnh) v trc cc Bi hc Kinh in.
Cc bi thi thin vn c dnh ht, ch khng phi c; v chng
phi c ht ln, d l bng tn vn hay theo vn lut, khi c th c. Hn
na, bi thi thin theo vn lut cho d c phm gi v p en u, cng
chng bao gi c th c thay th hon ton tho ng bng mt bi thi
thin bng vn xui c ht ln, nhm duy tr nhng cu v nhp iu tht
s nh c, ca Kinh in. Bi thi thin theo vn lut phi c gi li
bng mi cch, khng nhng l v v p ni ti ca n, m cn v n to
thnh mt si dy lin kt khng th ct t c vi s th phng ca
Gio hi Ci chnh nguyn thu, nhng vic ht nhng bi thi thin bng
vn xui cng cn c phc hng v n khng c dng ti trong
nhiu Hi thnh T do. Nhp ni hin i khng h vt qu kh nng
thm ch c mt hi chng c c kh nng m nhc trung bnh min l n
c mt ca on c hun luyn tt hng dn, v bi ht n hoc kp
ca Anh quc gio, vi v uy nghim v n gin ca n, vn c th ng
vng nh mt hnh thc ca ngi tn tng khng g i ch ni. Thit tng
chng cn chi phi ni rng ta chng bao gi nn vi vng trong khi ca ht;
n vn khng c d nh phi thc hin trong mt s th gi hn hp,
nhng l theo cch c thuc lng, vi s ch tn trng cu c v cc du
chm cu ca bi thi thin. Khi gp nhng bi thi thin khng th ht c,
chng c th c c i p gia v mc s v cc tn , v mc s c
cho n khi gp mt du phy, ri c hi chng c c phn cn li ca cu
y. Cch c ny c a chung hn cch thay phin nhau mi bn c
mt cu, v thi ca Hy-b-lai gm c nhiu kh (conplets), phn th hai ca
mi kh b tc hoc song i vi phn th nht. 24:1-10 cho mt th d in
hnh:
Mc s: t v mun vt trn t
Tn : Th gian v nhng k trong u thuc v c Gi-h-va.
Mc s: V Ngi lp t trn cc bin,
Tn : V t n vng trn cc nc ln.
Mc s: Ai s c ln nc c Gi-h-va?
Tn : Ai s ng ni trong ni thnh ca Ngi?
Mc s: y l ngi c tay trong sch v lng thnh khit.
Tn : Chng hng linh hn mnh v s h khng, cng chng th nguyn
gi di.
Mc s: Ngi y s c phc t ni c Gi-h-va
Tn : V s cng bnh t ni c Cha Tri v s cu ri ngi.
Mc s: y l dng di ca nhng ngi tm kim c Gi-h-va,
Tn : Tc l nhng ngi tm kim mt c Cha Tri ca Gia-cp.
Mc s: Hi cc ca, hy ct u ln!
Tn : Hi cc ca i i, hy m cao ln, th vua vinh hin s vo
Mc s: Vua vinh hin ny l ai?
Tn : y l c Gi-h-va c sc lc v quyn nng c Gi-h-va mnh
dn trong chin trn.
Mc s: Hi cc ca, hy ct u ln! Hi cc ca i i hy cao ln,
Tn : Th Vua vinh hin s vo.
Mc s: Vua vinh hin ny l ai?
Tn : y l c Gi-h-va vn qun, chnh Ngi l vua vinh hin.
Mc s (ng mc s v cc tn c th ng thanh ht c bi Gloria Patri):
Vinh hin thay l c Cha Cha, c cha Con, v c Thnh Linh.
Tn : Ngi vn c ngay t ban u, hin c v cn mi cho n tn th.
A-men.
Nh chng ti tng lu trc y, (Chng III, tr.48 sch ny (?), khng
nn ln ln mt thi thin c i p vi nhng on Kinh in c;
n l mt hnh ng ca ngi tn tng ch khng phi l mt vt thay th
cho Bi hc Cu c.
Tuy Hi thnh Nguyn thy tn dng sch Thi thin Do-thi gio, hi
thnh y khng ch gii hn vic ca ngi tn tng ca mnh vi ton l
cc bi thi thin m thi. Bn thn cc C-c nhn cn t son ly nhiu
thnh ca theo lun C-c gio. Chng ta tm c nhiu trch on ca
nhng thnh ca nh th trong nhiu phn ca Tn c trogn Bc th gi cho
ngi -ph-s, Phao-l c trch dn vi ging sau y:
Ngi ang ng, hy thc dy. Phi vng dy t ci cht. c Cha
Cu Th chiu sng (Eph Ep 5:14).
Mt trch on khc t th th nht gi cho Ti-m-th:
ng To Ho hin ra trong thn xc, c Thnh Linh chng thc.
c thin s chim ngng, c cng b cho mi dn tc. c nhn
loi tin nhn, v c ln tri trong vinh quang (ITi1Tm 3:16).
Chng ta cn tm thy mt trch on na trong th th hai gi Ti-m-th:
Nu chng ta chu kh, chu cht vi Cha, s c sng li vi Ngi. Nu
chng ta chu ng mi th thch, s c cai tr vi Cha. Nu chng ta
chi Cha, Ngi cng s chi chng ta. D chng ta tht tn, Ca vn thnh
tn (IITi 2Tm 2:11-13).
Nhiu khi c nhng on Kinh in khc ngoi cc thi thin cng c ht
ln. C mt on nh th l Bi Ca ca Mi-se trong XuXh 15:1-27
c Gi-h-va l sc mnh v s ca tng ca ti, Ngi tr nn ng cu
ti; Ngi l c Cha Tri ti, ti ngi khen Ngi.
C ba on khc c trch t sch Phc m Lu-ca - cc bi ca ca Xa-
cha-ri, Ma-ri v Si-m-n, m chng ta c bit di nhng ci tn tng
ng l Benedictus, Magnificat v Nunc Dimitis (theo nhng ch u trong
bn Vulgate La-vn). Chng bao lu, nhiu sng tc theo th thc cc bi
ny cng xut hin, trong s , c ba bi c ngay t nhng ngy u
tin, vn tn ti. Bn dch Anh-vn ca mt trong s ba bi vn cn c
ht cui cc bui nhm Tic thnh ca Gio hi Anh quc v Gim l. N
bt u bng: Vinh danh Thng trn tri, bnh an di t cho ngi
thnh tm, nguyn l mt bi thnh ca ht vo lc sng sm, c dng lc
tri cn ti khi cc n trong nh th hy cn sng, v c Keble dch ra
Anh vn nm 1834 l Cho mng ng sng vui v. Bi th ba l bi Ta
Deum, thuc th k th t v c mi ngi xem nh tc phm ca Niceta,
gim mc Remesiana. Cng vo cui th k ny, St.Ambrose gim mc
Milan xut hin nh nh tin phong ch thc ca cc bi thnh ca C-c
gio. Vic ng a chng vo nh th l mt cuc cch tn ti thnh ng
Milan, chng bao lu c ch v c tnh ca ngi tn tng ca ton th
hi chng, gy n tng su sc ca n.
Vic ht c cc thi thin ln cc thnh ca ng ra phi thuc quyn ca ton
th hi chng; chng l vt chuyn ti li ca ngi tn tng ca cc tn .
Nhng trong thi k Hn m, vic ca ht ca ton th hi chng bin
mt. Thnh ca Trung c ch c gii tng l hp thnh ca on ht ln, do
, phn hnh thc v cu trc c trau chut hn. Nh T.C.Burkitt vch
r, y l ngun gc ca bi thnh ca hin i, c gi li nh mt thnh
ca cho ca on sau khi cuc Ci chnh vn hi vic ton th hi chng cng
ca ht vo ng ch h c th ca ht (Christian Worship, p.105). Cc ng
gp ca Luther v Calvin th c ghi nhn ri. Trong khi Calvin gii
hn vic cc tn ca ngi tn tng Cha bng bi thi thin c vn lut th
Luther t son ly cc thnh ca cho mnh; bi Ein'feste Burg ist unser Gott,
c Thomas Carlyle dch l Thng vn cn l bc thnh lu bin
c ca ti, l mt th d ng ch . Ti Anh quc, cc thi thin th vn
lut ca Sternhold v Hopkins chim hng u trong lnh vc ny, cho
n u th k th mi tm, Isaac Watts mi lm cch mng trong vic ca
ngi tn tng Cha ca Hi thnh trong nh th:
ng l ngi sng to ra bi thnh ca hin i bng ting Anh, vn khng
phi c l mt thnh ca cho Bui nhm th phng nh ca Wither, Ken,
hoc Austine, ln l mt thi thin theo vn lut, cng khng phil mt bi
din Kinh in tht st ngha, nhng l mt chng loi mi, c pht
trin t ci tn sau cng, v ln ln tin ti mt cch gii quyt t do mi m
v mt hnh thc ngh thut qun bnh, cu i (Phn Dn nhp ca Frere
trong n bn Lch s quyn Hyms Ancient and Modern, p.lxxxiii) nhan
quyn sch ca Watts: Cc Thi thin ca a-vt c bt chc v vit theo
ngn ng Tn c, cng vi cc Thnh ca v Bi ca thuc linh, t n gii
thch mi s. Phn m t ngn gn ni dung ca n ca B.L.Manning c th
c trch dn:
Nh nhan ch r, n gm hai phn v c chiu di gn bng nhau. Trong
phn u, tin s Watts gii thiu mt bn dch sch Thi thin bng vn vn.
N khng phi ch l vic vit li 150 bi thi thin sung. C mt s bi b
b st. C mt s c rt ngn. Mt s c gii thiu bng bn dch theo
cc vn lut khc nhau. Mt s bi c chia thnh nhiu phn. Tt c u
chu php bp-tem ca C-c gio...
Phn th hai ca quyn sch dnh cho cc bi thnh ca. Trc ht l trch t
mt sch v cc thnh ca su tp t Kinh in - ngha l nhng bn dch
din nhng khc sch c trong Cu ln Tn c. Th hai, n l mt sch
v cc thnh ca c son theo ti Thn hc - ngha l nhng bi
thnh ca theo cch chng ta phi hiu danh t , c son tho t do,
khng c c bit tham kho Thnh in. Th ba, v l sau cng, l
nhng thnh ca c son cho thnh l Ba Tic Ti ca Cha. Nh
Watts kt thc sch Thi thin ca ng bng su bn dch bi Gloria Patri
theo nhiu vn lut khc nhau, th ng cng kt thc sch thnh ca ca mnh
bng nhiu bi khc. Mt s c hnh thc ca cc thnh ca. Mt s ch c
mt cu duy nht m thi. Thm vo cc cu , ng thm bn ting H-sa-
na dnh cho Con Thng . Kt qu y l mt quyn sch rt c thc
cht (The Hyms of Wesley and Watts, p.80-81).
Isaac Watts t b cch lm vn ca nhng bn dch thi thin thng thng
ni ln ch ch quan trng ca ng l nhm dy tc gi ca ti ni nh
mt C-c nhn (Works, iv.119). Tuy nhin, ng thnh cng, chng
nhng trong vic C-c gio ho sch Thi thin, m cn l trong vic
khin cho bi thnh ca chim c mt v tr vng vng trong bui nhm
th phng ca ngi Anh. Bng vic lm ny ng vn hi vic ca ngi
tn tng Cha trong C-c gio, dnh cho n a v phi l trong giai on
c Bt ng Kin trong vn th phng hi u th k th mi tm
(Horton Davies, Sd.tr.178) v do khin cho vic tnh tm (devotion)
ang hp hi ca thi i y c sng li.
Truyn thng ht thnh ca ca Thanh gio n r vi Isaac Watts cn
c b sung v phong ph ho bi truyn thng Tin Lnh (Evangelical) bt
ngun t John v Charles Wesley. Nh B.L.Manning nhn xt: Chng ai c
th c Watts m li khng ngh n Wesley v chng g c th gip c
cho mt ngi thy r tnh cch v i ca cc bi thnh ca ca Watts tht r
cho bng bit r Wesley (Sd.tr.78). Watts cho xut bn sch Thnh ca
(Hyrums) ca ng nm 1107 (Mt n bn th hai c tng b ra mt nm
1709) v sch Thi thin (Psamls) nm 1719; do , cn phi xp bn cnh
chng quyn Mt su tp cc Thnh ca dnh cho cc Tn Gio hi Gim
l s dng ca John Wesley, ra mt nm 1780. Manning ni quyn sch ny
c xp vo nn vn hc C-c gio cng vi sch Thi thin, sch Cu
Nguyn Ph Cp sch Gio lut v l Mi-sa (Sd., tr.14). Chnh Wesley
cng m t n l mt b phn nh ca ngnh thn hc thc nghim v thc
hnh. Theo Wesley th tn gio thc nghim khng phi l ch quan ch
ngha, n c ngha l vic mt c nhn t em o ca lch s ng dng vo
chnh mnh. Nim tin ca Wesley bt ngun t c tin (o) chnh thng,
ph qut (catholic) v ca Phc m... Chng c g sai cho bng hnh dung ra
tri tim ca tn gio ca Wesley nh mt kinh nghim c nhn, hay thm ch
nh mt cm thc ring ty. Tri tim ca tn gio ca Wesley l gio l
thun chnh (D.L.Manning, Sd., tt.74-75). Manning tm tt cc c tnh
phn bit ca cc bi thnh ca ca Wesley di ba tiu mc. Mt l, ni
dung gio l ca chng; chng l mt thi chim ngng c tin C-c
gio ph qut, theo Phc m vi qu o trn vn ca n. Th hai, l bn
tnh theo kinh nghim ca chng; chng k li mt kinh nhim sng ca c
tin y:
Chng ti quyt (nn) k li
iu chng ti cm nhn v thy.
V th ba, l phm cht thn b ca chng; chng phn nh s to bo
thuc v tri ca mt ngi c cng ngi ti cc ni trn tri vi
Cha Cu Th.
Trong c phn cu trc vng chc ca gio iu lch s; c mt s rung
ng ca ni am m ca kinh nghim hin ti; nhng cng c ho quang
ca mt tia sng mt tri thn b trc tip n t mt th gii khc. iu ny
lm thay i b mt ca lch s v kinh nghim. N t qu kh v hin ti
vo trong ci BY GI v thi gian v vnh cu...Wesley c ca vinh
quang l kt hp c ba iu cng thng ny - gio iu, kinh nghim, thn b
ch ngha - vo trong mt cu n gin n mc n c th c hiu m i
n mc n c th c mi ngi mc mc cht phc s dng (Sd., tt.27-
30).
Nh th, Hi thnh ngy nay tha hng c mt di sn v thnh ca
gm ba phng din: n tha hng truyn thng Ph qut ca St.Ambrose
v thi Trung c, c cc tn Tractarias l Faber, Heble v Newman
cng c; n tha hng truyn thng Thanh gio ca Milton v Doddridge
m i din ti cao l Isaac Watts; v truyn thng Ti Lnh ca Zinzendorf
v nhm Moravians cng truyn li cho n nhng o hoa v cng ti p
ca John v Charles Wesley.
III. CC CNG DNG CA THNH CA
C mt s khc nhau cn bn gia cng dng ca cc thnh ca trong s th
phng ca Anh quc gio, vi chc nng ca chng trong mt bui nhm
li ca Gio hi T do. Trong s th phng c trt t ca Gio hi Anh
quc, cc thnh ca l phn tng nim ph thm; chng khng hp thnh mt
phn ca s tng nim ch thc, nhng i trc hoc theo sau n nh vai
tr ca cc tin bi ca chng l cc thi thin theo vn lut ca cc th k
th mi su v mi by. Phn tng nim d l ca Bui Nhm Tic Thh
hay Bui Cu Nguyn Sng hoc Chiu - u t n vn hon tt, hon ton
bit lp i vi chng.
Hin chng v ht thnh ca trong Gio hi Anh quc l iu th 49 ca cc
Sc lnh Hong gia ca N hong Elizabeth (1559) trong cho php
p ng tinh thn yu thch m nhc ...th lc bt u hay vo cui nhng
Bi Cu Nguyn thng thng, hoc bui sng hay chiu ti, c th c ht
mt thnh ca hoc mt bi ca ging nh th, ca tng Thng Ton
Nng, bng loi giai iu v m nhc hay nht tu chn sao cho ph hp
(F.C.Burkitt, Christian Worship, pp.109-110).
L d nhin, nhng thnh ca c c p y l cc thi thin theo vn lut
hon ton c lp i vi cc thi thin bng vn xui c trong Bui Nhm
Th Phng tht s trong ngy. Tuy nhin, trong s th phng ca Gio
hi T do, cc thnh ca, thay v l phn tng nim ph thm, li l mt phn
chnh thc v tt nhin ti quan trng ca chnh bui nhm li (T/c
K.L.Parry, Prayer and Praise trong Christian Worship (ed. N.Micklem),
p.240 Sau bi cu nguyn t nhin t pht, bi thnh ca ca Tng gio hi
l nt c trng hn ht ca s th phng ca Gio hi T do"), chng hp
thnh phn khung sn ca vic tng nim thng trc ca bui th
phng. Do , chng m trch cc nhim v ca nhiu thnh phn khc
nhau cu thnh mt bui tng nim (Xem B.L.Manning, Sd.tr.133: Vi
chng ti l cc Nhm Bt ng Kin th cc bi thnh ca c cng dng
ca phn tng nim i vi ngi tn Anh quc gio. Chng l phn
khung sn, l bi cnh l phn c quy c, l phn truyn thng ca
bui nhm li th phng Thng , theo nh cch chng ti s dng bui
nhm li . Nu theo cch ni ca cc nh tng nim hc th chng l cng
c ca cc nhm Bt ng Kin"). Trong khi theo truyn thng Anh quc
gio, cch s dng fhng bnh thng c gii hn trong vic dng ln li
ca tng m u v kt thc gi th phng (tuy nm ngoi bui nhm chnh
thc) (C mt ngoi l l bi Affice Hymn Xem C.S.Phillips, Sd.tt.97-
98), th trong nhng bui nhm li ca Gio hi t do, chng cn c th l
ting ni ca bi cu nguyn tp th ca hi chng v ni ln li xng nhn
c tin ca h na.
1. Nh mt hnh ng ca tng. Chc nng ch yu ca mt bi thnh ca l
ni ln li ca ngi tn tng ca Hi thnh. Nu s th phng ca C-c
nhn l li p li ca Hi thnh C-c, vi s mc khi ca C-c gio,
th ca ngi tn tng Cha phi l m hiu c sc ca vic lm y. L d
nhin n chnh l yu tnh ca mi cng tc th phng chn chnh: chng
ti nhim li v gp nhau l dng ln li ca ngi tn tng xng ng
nht cho Ngi.
C hai chc nng gy n tng v biu hin ca s th phng u t tuyt
nh trong vic ca ngi tn tng. V trong li ca tng, chng ta din t s
ton thin ton m v vinh quang ca Thng bng c tm lng, tm tr
v linh hn. Mi iu g trong ta, hy ca tng danh thnh ca Ngi.
Cng bng li ca ngi tn tng, chng ta cao v uy nghim v tnh yu
thng ca Thng . Ti s dng ln li cm t gia hi chng ng
o. Li ca tng cng l phng pah1p tng thng tng giao vi
Thng . Hy n trc hin di Ngi vi li c t... Hn na chnh
hnh ng ca ngi tn tng hm ng mt quan nim v Thng . N l
hnh ng c sc nht trong s th phng theo C-c gio (K.L.Parry,
Sd., tt.239-40. Trong on ny, ti mang n bi kho lun ca ng Parry
rt nhiu).
Hai yu t trong cch p li Li Thng ca ngi th phng, li cu
nguyn v li ca tng thng ho ln vo nhau; phn ny c th c biu
hin bng hnh thc bnh thng ca phn kia. Mt thnh ca c th l vt
chuyn ti li cu nguyn; vic ca tng c th c biu hin trong s tn
th v cm t, cng nh trong vic ca ht. Nhng nh K.L.Parry ch trng,
ca ht l cch biu hin li ca ngi tn tng tp th t nhin nht. Do
iu cao c nht trong bi thnh ca tn tng, l chng ta ng tm hip
vi Hi thnh Ph qut, c trn tri ln di t, cao n phc v vinh
quang ca Thng (Sd.tr.239).
Cc bi thnh ca k v tng tri c nhn, khuyn gic mi ngi sng ho
nh t t v lm vic thin ku gi ti nhn n nn, rt c th c dnh cho
mt ch trong ui nhm phc hng hoc trong chin dch truyn ging Phc
m. Nhng ch ch hng u ca thnh ca nh mt hnh thc tng nim, l
li ca tng Thng Ton nng. Do , trong bui nhm th phng cng
cng cc bi thnh ca phi c ng vi Thng ch khng phi l vi
loi ngi (Sd.tr.228) nh Parry nhn mnh rt ng. S kin ny
c nu r trong nguyn vn La-tinh ca bi TeDeum. Dch theo ngha
en, bi y s nh sau:
Ngi, vi t cch l Thng , chng ti ca tng
Ngi, vi t cch l Cha, chng ti cng nhn;
Ngi, l Cha i i c t u th phng...
Ch ch ca s th phng l bn thn chng ta t hng s ch v pha
Thng . Chng ta nhm li v gp nhau khng phi trc ht l trnh
dng cc nhu cu ca mnh ln cho Thng , khng phi trc ht l
tm cu sc lc cho nhng ng sp n nhng trc nht v trn ht l
dng ln cho Thng li ca ngi tn tng xng ng nht, tn vinh
Cha ng vi danh Ngi. Tm quan trng ti cao ca s th phng l
ch con ngi t c cu cnh ch yu ca mnh nh tn vinh Thng
("Ngi ta thng bo rng vic th phng l phn chun b cho i
sng. C l ng hn l phi ni rng i sng l phn chun b cho s th
phng - K.L.Parry, Sd., tr.230). Do , ca ngi tn tng l m hiu c
sc ca n, cng nh c im ca Tic thnh l quy tc ca n; m vt
ng trung gian cho li ca ngi tn tng l bi thnh ca.
2. Nh mt li cu nguyn. Mt cng dng th hai v c phn km hn ca
thnh ca, y l n lm trung gian cho s cu nguyn. N c th biu hin s
tn th:
Ly Thng Ngi tht diu k bit bao
V uy nghim ca Ngi sng chi bit bao...
Hoc li ku cu:
Ly Cha xin chiu sng ngi nh ny bng vinh quang Ngi
Xin mi vo v chim ly n lm ca ring Ngi...
N c th ng trung gian cho li xng ti v Khn ni:
i, mt k c sinh ra trong bu khng kh ti tm,
C tm tr m u nh con s ra sao
Trc hin din ca ng Khng Li no M t c
V tm thn trn tri ca con lm th no chu ng ni
nh sng khng phi do loi ngi to ra y?
Ly Cha yu du v l Cha ca nhn loi
Xin tha th cho con ng li nng ni ca chng con.
Xin mc li cho chng con tm tr ng n
Nhng i sng thun khit phc v Ngi
Bng li ca tng thnh knh su nhim hn.
Hoc li cm t
Chng con n Ngi, l ng ban tt c
Li tri n v ca tng
V nhng ngi nh an bnh, nhng ngy y sc kho
V mi phc lnh m mt t ph by
Hoc c li Cu thay na:
i, ly Thng nhn t thng xt, n bao gi
n bao gi Ngi mi cu gip dn Ngi...?
i xin nghe chng con khi chng con ku cu Ngi
Thay cho nhng k ang trm lun ngoi bin
Tang l vn c biu hin tht hay bng nhng bi thnh ca nh:
Xin cho chng con gp li cc bn thn ca mnh trn tri
(l nhng ngi) nhn c phn thng...
Dnh cho tt c cc thnh ang c ngh ngi sau thi gian lao kh.
Vi t cch mt bi Cu nguyn xin c soi sng th c g ch ni vi:
Xin c Thnh Linh hy n, v do Ngi cm ng
M cc nh tin tri vit v ni;
Chnh Ngi l chic cha kha, m kho chn l
Tho n ca b Sch Thing Ling.
Cui cng, Wesley v Watts mi ngi u tng cho chng ta mt cch biu
hin cm ng v vic hin thn:
Xin sn sng cho mi ch trn vn ca Ngi
Chng con xin lp li cc hnh ng ca c tin v tnh yu thng
Xin Ngi ng ln (trn chng con) chic n ca lng nhn t thng xt v
tn cho n khi (chng con) qua i.
V khin ca l ny nn trn vn.
Cho d ti c tng c ci thin nhin ny lm qu,
N vn l qu nh mn;
Nhng tnh yu thng diu k ca Thng
i hi c linh hn, i sng, mi s ca ti.
c ht ln vi lng tn knh v chn thnh nhng bi thnh ca nh th s
dn truyn li cu nguyn tp th nhit thnh.
3. Nh mt Li xng nhn c tin. Th ba mt bi thnh ca c th c s
dng nh mt li xng nhn c tin, mt bn tuyn ngn v cc hnh ng
quyn nng ca Thng trong cc cng trnh Sng To, Cu chuc v
Thn hu, mt li trnh by nhng iu thng c chng ta chc chn tin
tng. Chc nng ny ca bi thnh ca c th c kt hp vi mt hoc tt
c cc chc nng khc ca n; v l d nhin, nhng bi thnh ca ni ting
nht u gi hy ca ngi tn tng Thng bng cch chim ngng cc
s kin trung tm ca c tin. Bi Hy ca tng trong ni Ch thnh trn
cao ca John Henry ewman l mt th d c in. Tuy nhin, mn n ln
nht ca chng ta l i vi Watts v Wesley. Cc thnh ca ca c hai tc
giny u phong ph v ni dung gio l, trnh by cc gio l quan trng
ca C-c gio. Th d nh cc ti ca Isaac Watts khng phi l nhng
bui hong hn hay cc nh ni, ting th thm ca rng cy hay ting sui
rc rch, m chng l nhng nim tin trung tm ca tn gio thnh ca
chng ta. Mi iu khon tong Bi Tn iu ca cc S u c mt ch
ng trong cc bi thnh ca ca ng:
Ngi dng nn t, tri tri ra
V gn cht cc v sao sng trn cao.
l Ti tin c Cha Tri Ton Nng l Cha, l ng dng nn tri t
Ngi sai Con Ngi y quyn nng cu
Khi ti li bng ti v m m
l Ti tin Gi-xu Christ l Con c sanh ca c Cha Tri v Cha chng
ta.
Ngi hng dn chn chng con xuyn qua th gian h khng ny
V a chng con n ni ng thnh khit ca Ngi.
l Ti tin Thnh Linh
Chng ta hy n, ng thanh ca ht vui v
Vi cc thin s quanh ngai.
l: Ti tin Hi thnh Ph thng, s cm thng ca thnh
Quyn nng Ngi ch phc ti li chng con
V tnh yu thng tha th ca Ngi,
Ct i mi ti li chng con,
Nh phng ng xa cch phng Ty vy
l: S tha ti
H c ngy cng c tng thm sc lc
Qua ting khc lc ti tm ca i ny
Cho n khi cui cng n c ni
Mi ngi u xut hin trn thin ng.
i, ngai quang vinh
Khi Thng Vua ta
S a vo
Nhng i chn sn sng ca chng ta!
l: S sng li ca thn th, v s sng i i. A-men.
Cc gio hi T do c in ca Anh quc Bp-tt, Tng hi, Trng lo, v
Gim l - u ng trn truyn thng gio iu trung tm ca C-c gio.
Ho5 bm cht trn vn o Ph thng ca cc S - l o ca ton th
Hi thnh. o (c tin) y phi c cngb trong s th phng ca
chng ta, v y l cng dng c tnh cc xng nhn c tin ca bi thnh
ca: bi tn iu ca chng ta, nu khng c c, th cn c th c ht
ln na. Nu chng ta thnh tn vi truyn thng ht thnh ca ca mnh, o
Ph thng m chng ta tun gi c th hin trong cu trc tng nim min
vin ca s th phng ca chng ta khi o y c ph by ra trong li ca
ngi tn tng tp th ca chng ta.

CC THNH L
I. LI HU HNH
Hnh ng trung tm ca L Hn phi l viec trao v nhn mt chic nhn.
Chic nhn khng tp thnh cuc hn nhn. Li th nguyn chn thnh ca
ch r v c du bng li l theo mt hnh thc quy nh sn, l tt c nhng
g c i hi v mt php l. Nhng chic nhn l mt du hiu ngoi ti
v hu hnh ng n cho li ha. Li ha hay li th nguyn, l iu ti
quan trng; nhng chic nhn biu hin li y bng mt hnh thc thy
c. Sut cuc i cn li ca mnh, ngi v eo chic nhn y, v n l
vt thng xuyn nhc nh cho c i v chng v li th nguyn ca h l
chung thu v yu thng nhau. Vi i v chng y, n l mt li ni hu
hnh.
ngha ca chic nhn i vi c du, cng l ngha ca cc Thnh l i
vi Hi thnh: chng l nhng du hiu, nhng du n ca cc li ha ca
Thng (Calvin nh ngha mt Thnh l l mt du hiu bn ngoi bi
Cha n chng cho lng tm chng ta v nhng li ha ca thin
Ngi i vi chng ta nng s yu ui ca c tin chng ta -
Institutes IV, xiv.1). Chng thay mt cho nhng iu v hnh theo mt
cung cch l p dng cho kh nng yu ui ca chng ta, v cho chn l
thuc linh, vn c cc du hiu hnh dung v phi by ra ngay tc th
(Calvin, Sd.IV, xvii 11). Chng trnh by Cha Gi-xu cng r rnghn
cho chng ta..V php bp-tem chng thc rng chng ta c ra sch
v thanh ty; Tic thnh chng thc chng ta c cu chuc (Sd., IV,
xiv.22). Do chng nu r Ngi Li mang ly hnh hi thn xc con ngi,
theo cch ni ca St.Augustine php bp-tem v Tic thnh l verba visibilia
- li (ni) hu hnh.
Mt nh ngha nh th t ngang cc Thnh l vo chnh trung tm im
ca s th phng theo C-c gio, khin chng l thuc vo phn mc
khi ca C-c gio. Li Thng , m s th phng l phn p li,
c trnh by trong cc Bi hc ca Kinh in, Bi ging, bi tn iu (khi
c s dng) vic tng nim (d l mt hnh thc quy nh sn hay cc
bi thnh ca l bi tng nim c ht ln), v c cch trnh by bng kch
tung trong l Bp-tem v Tic thnh. Cho nn, cng vi Thnh Kinh v
Cng tc truyn ging, cc Thnh l l mt trong nhng cch thc u tin
ca (Ngi) Li, v chng th hin v trnh by Phc m. Nh th, s th
phng trong C-c gio l s ho tan ca hai yu t, mt iu g c
ni ra (legomenon) v mt iu g c lm (drmenon); c hai u l
vic th hin v l vic p li, vi chnh (Ngi) Li ca Thng , l
Ngi) Li ca s mc khi v s cu chuc. Nhng phn th hai l thuc
phn th nht: (Ngi) Li c ni ra v c nghe c quyn u tin;
(Ngi) Li hnh ng v hu hnh l du hiu v du n ca n ("Gio hi
Khng cch truyn ging, khng phi l mt Phc m v cc thnh l, m l
cc thnh l ca Phc m - N.Micklem, Chirstian Worship, p.245) cc
Thnh l khng ng ring l mt mnh. Calvin - m thnh l c ngha l tt
c - l ngi u tin tha nhn rng ngoi vic c hiu l mt li ha,
mt Thnh l vn trng rng nh mt du n ng trn mt mnh giy da
m chng c g c vit trn c (Institutes, IV.xiv.4-5). V ng nhn xt
rng tn trm cp bit n nn trn thp t gi tr thnh ngi anh em
ca cc tn hu, mc d anh ta chng bao gi d Tic thnh (Sd.IV,xvi.31).
Calvin, ngi rt ao c vn hi c Tic thnh hng tun, vn khng phi
l ngi thu hp, li cng khng phi l ngi lm suy gim gi tr, ca cc
Thnh l; nu chng cp g khc, th ng l mt con ngi rt hp l. ng
ch mun nhn chng trong vin cnh ch thc ca chng, l nhng du
hiu v du n ca (Ngi) Li m thi. Luther ni: (Ngi) Li, v ch c
(Ngi) Li m thi, mi chuyn ti n phc Thng . Do , nh
Nathariel Micklem nhn xt cc Thnh l ni v n phc Thng , v
chng l cc kiu thc ca (Ngi) Li (Sd., tr.243).
Theo sau iu ny, l hai vic. Th nht, v Than1h l th hin v trnh by
Phc m v s tha th v ban n phc ca Thng , iu ti quan trng
trong n l hnh ng ca Thng ch khng phi l kinh nghim ca
con ngi. N thuc v truyn thng ca chng ta v v chn l ca Phc
m, nhm t tt c cc du nhn mnh trn hnh ng ca Thng hng
sng. Chnh Thng ku gi v ti sinh, chnh Ngi n v ph chnh
mnh cho chng ta. Hnh ng ca Ngi l u tin v sau cng; s th
phng ca chng ta ch l vic p li hnh ng ca Ngi, mt li p li
vi (Ngi) Li ca Ngi (Nh trn). im nhn mnh trong l Bp-tem
khng phi l trn vic chng ta trnh v dg a tr ln, hoc thm ch l
c tin ca chng ta na, nhng l trn n phc t tr ti sinh ca Thng
. Ta khng th o c hiu qu ca Tic thnh bng cng ca kinh
nghim xc cm ca chng ta ti B Tic ca Cha; n l Cha Cu Th san
s chnh Ngi cho chng ta qua trung gian ca chic bnh b b ra v ru
nho b ra. Ni nh th khng c ngha l bo rng phn ca con ngi
trong cc Thnh l l khng quan trng; n l vic ti xc nhn li khng
nh trong Thnh Kinh ca Gio hi Khng cch c in rng trong cng tc
cu ri chng ta, ch c hnh ng ca Thng mi chim hng u, cn
nhng g con ngi lm bao gi cng l th yu. Anh em c cu nh n
phc Thng , do c tin ni Cha Cu Th. S cu ri l tng phm ca
Thng , ch khng do anh em t to (Eph Ep 2:8).
Th hai, v s cu chuc chng ta c hon tt nh s cht v sng li ca
Cha Cu Th, chnh cng tc cu chuc ca Ngi ban ngha cho cc
Thnh L ca Phc m. Chng gm ch yu mt hnh ng; v nh Forsyth
ni, hnh ng ca chng l biu tng ca hnh ng ca Cha Cu Th,
ch khng phil ca yu tnh ca Ngi (P.T.Forsyth, The Church and the
Sacrements, p.233). Ngha l n phc c a n, khng phi bng cc
yu t t thn (bnh v ru nho) nhng l nh hnh ng hin t m chng
l nhng thnh phn chnh thc. Nh th hiu qu ca l Bp-tem khng
nm trong nc, nhng trong vic ty sch; ca Tic thnh, khng phil
trong bnh, nhng l trong bnh b b ra (N.Micklem, Sd, tr.245). Do
, cc Thnh l thit yu c tnh cch kch tung; yu tnh ca chng l
hnh ng; theo chnh bn tnh ca chng, chngl cc nghi l thing ling.
V hnh ng c tnh cch nghi l ca chng khng th b gim thiu hay
loi b m khi lm thay i tn gc r c tnh ca chng v lm lu m
ngha Phc m ca chng. Lc Cha chng ta b bnh v cm ly chn,
Ngi truyn lnh cho cc mn chng nhng ch chim ngng cc hnh
ng ca Ngi m thi, nhng cn lp li cc hnh ng y na: Hy lm
iu ny...
Gio hi Khng cch c in, cng chng km g gio hi Cng gio c
in, lun lun ch trng rng cc Thnh l khng phi ch l cc biu
tng sung (theo ngha hin i ca t ng y), nhng l nhng phng
tin ca a6n phc Thng : chng dn truyn iu m chng biu tng.
Chng l cc hnh ng ca Thng trong Hi thnh ngi, nh m
hnh ng c hiu qu y ca Cha Cu th, tuy chng bao gi c lp li,
vn c m rng ra v n thng vi cc tn hu (Nh trn, tr.244). iu
ny c J.S.Whale nu r:
Cc Thnh l chng thm g cho Li Cha c, cng nh n hn v chic
nhn chng thm c g cho li th nguyn. Nhng chng lp li tht c
ng li th nguyn y; chng khin n c hiu qu. Chng l nhng li
chng chc chn v hng du hiu c hiu qu ca n phc Thng ; v
thin ca Thng i vi chng ta, nh Ngi vn hnh mt cch v
hnh trong chng ta, v khng nhng ch khi dy m cn cng c thm cho
c tin m chng ta t ni Ngi. My li quen thuc rt ra t Ba mi
chn iu khon ny, kt hp cht ch vi Li xng nhn Augsburg chng
thc rng cc Thnh l tht s ng trung gian cho n phc Thng .
Chng hn hn vic nhc li sung nhng iu thuc v ci tri; Hi thnh
vn c th nh li nhng iu m chng cn n cc Thnh l. Chngl
cc du hiu nh c Thnh Linh to nh hng ngay trong lng chng
ta. Cng nh bn in Giao hng khc s Nm, qua m nhc trong tm tr
Beethoven c vt ng trung gian lu truyn cho cc th h k tip, th
cng th, cc Thnh l l nhng chic xe ti, l du hiu v hiu qu trng
hp, bn nhc c nh l v bi nhc Thnh l kt hp hnh ng
biu trng vi n phc m n chuyn ti (Christian Doctrine, pp.159-60).
Trc khi kho xt l Bp-tem v Tiec thnh tht chi tit, thit tng cn
nhn mnh tnh cch c nht v nh ca hai Thnh l ny ca Phc m. C
nm ci cng c gi l thnh l tng thy trong Hi thnh Trung c v
vn cn c Gio hi La-m gi li - l Kin tn (Confirmaton), l Thng
hi (Penance), l Thu gii (Orders), l hn phi (Matrimony) v l xc du
trc khi cht (Extreme Unction). Tuy nhin, cc nh Ci chnh nhn mnh
rng cc l y khng c k vo s Thnh l ca Phc m v chng
khng c bn tnh ging nh cc Thnh l Bp-tem v Tic thnh, v chng
khng c mt du hiu hu hnh no, cng khng phi l mt nghi l do lnh
truyn ca Thng . Trong cc sch Phc m, ch c hai Thnh l c
Cha Cu Th ca chng ta dy phi tun th, l php Bp-tem v Ba
Tic Ti ca Cha (Trch iu khon XXV sch Articles of Religion ca
Gio hi Anh quc). DO , d khng ph nhn ngha thnh l ca cc
nghi l khc ca thi Trung c, chng ti vn s duy tr danh t Thnh l
cho hai Thnh l ny. Ch c chng mi c th i hi thm quyn ca Cha
Gi-xu; v c hai u c nn mng l mt lnh truyn v mt li ha ca
Cha chng ta.
II. PHP BP-TEM
Ngay t nhng ngy u tin, php Bp-tem vn l nghi l nhp mn ca
Hi thnh C-c ("Php Bp-tem l mt du hiu ca s bt u, bi
chng ta c tip nhn vo s giao ho (thng cng) ca Hi thnh, sau
khi c ghp vo trong Cha Cu Th, chng ta s c k vo s cc
con ci ca Thng . Calvin, Institutes IV, xv.1). Trong ngy l Ng
tun, c ba ngn ngi n nn quy o chu php bp-tem (Cong Cv
2:38-41). Sau , vin hon quan ngi -thi--bi (8:36-38), Ct-ny v cc
thuc h ca ng (10:47-48), vin gim ngc ti Phi-lp v c nh ng
(16:33) cng u chu php bp-tem. Cho nn php bp-tem l thnh l ca
s ti sinh; n nh du s phn bit gia Hi thnh vi th gian, chng cui
cng ca cuc l hnh trong Cha Cu Th, khi im ca cuc i trong
Cha Cu Th (N.Micklem, Sd., tr.246).
Tn c khng li mt phng thc c hnh php bp-tem c bit no.
Pha-l m ch r rng php bp-tem bng cch nhn chm trong nc khi
cp vic cc C-c nhn cng chn vi Cha Cu Th trong php bp-tem
cht i ri cng sng li vi Ngi trong i sng mi (RoRm 6:3-5).
Nhng cch dng ch ca Tn c chng cung cp c mt c s no
xem vic nhn chm trong nc l phng thc duy nht ng. T ng Hi-
vn baptiz c th c ngha l ln hay trm mnh trong nc; nhng n
cng c th c ngha l tm hay ra (th d Mac Mc 7:4; HeDt 9:10). L
d nhinl trong LuLc 11:38 n ch m ch vic ra ta m thi (t/c Mat Mt
15:2 v Mac Mc 7:2, 3). Kho st k cch dng n trong Tn c, cho thy
r rng chnh ca t ng y l ra nhng cch ra chnh xc hm trong
khng phi lun lun ging nhau. Trong thc hnh, php bp-tem bng
cch nc hay xi nc dng nh cng c cho php nh mt bin th
ca vic dm ngp trong nc.
Php bp-tem cho ngi trng thnh mi n nn quy o c thc hnh
trong tt c cc nhnh c in ca Gio hi C-c. Nhng v tr con th
sao? y l mt im gy chia r trong Gio hi Khng cch. H phi Bp-
tt khc t lm bp-tem cho tr con, iu h xem l thiu c s ca Kinh
in; cc Gio hi Khng cch c in khc khng nhng ch duy tr tp
qun c xa l lm php bp-tem cho tr con (Infant Baptism, c khi cn
c gil Paedo-baptism) m cn gn cho n mt ngha quan trng v
vn truyn ging Phc m na.
Vn ny vn khng th ch c quyt nh bng cch n gin l ku
gi n phn chng c trong Tn c m thi. Thit tng phi tha nhn
rng y l mt vn khng th t c kt lun dt khot. Tn c
chng c chng liu lch s dt khot no v vic tr con trong Hi thnh
thi cc S c lm php bp-tem. Nh Micklem vch r, vic
bin minh cho php bp-tem ca Tr con, xt cho cng, ch c tnh cch thn
hc ch khng c chng liu lch s. Nhng mt khc, trong Tn c cng
chng c bng c dt khot no chng minh rng tr con khng c lm
php bp-tem cho; v t nht cng c mt vi c s tin rng chng
c lm php bp-tem. Cc d kin trong Tn c c tm tt trong
Bn Tng trnh ca U ban v Thnh l bp-tem v Ba tic ti ca Cha,
c Tng gio hi Anh quc v x Wales Thng Nht cng b nh sau:
Nh Tn c phn nh v giai on tin phong ca hot ng truyn gio,
php bp-tem m b sch y ni, l biu tng c kch trng ho ca
mt tng tri cn bn ca nhng ngi trng thnh mi n nn qy o,
l iu t nhin. Chng ta c c v trn vn nhiu gia nh c lm
php bp-tem cho khi ngi ch gia nh n nn quy o (Cong Cv 16:15,
33; ICo1Cr 1:16; 16:15), v dng nh chng c g cn thit cho rng
ton th nhng ngi trong cch gia nh y u khng c tr con. Nh th,
Tn c khng cung cp chng c hin hin cho php chng ta ni
chc chn chng hay php bp-tem cho Tr con c thc thi hay khng.
Thnh thong c nhng ngi chng i php bp-tem cho tr con ngy nay
nu ln tp tc ny ca cc th k u tin ca C-c gio chng minh
rng php bp-tem cho tr con khng hin hu vo thi Tn c. Nhng
c n y, phn chng c cng chng c g dt khot. Bn ng phng
i xa, tr con vn khng chim c a v ni bt nh bn Ty phng
hin nay, v theo l t nhin, nhng khu1c sch cp vn php bp-tem
cho Tr con vn him hoi...
Ngay t ban u, php bp-tem vn c xem nh mt nghi l tng t nh
php ct b vy (RoRm 4:11 v CoCl 2:11, 12), m php ct b th c thc
hin i vi tr con c cha m l ngi Do-thi. L d nhin, cng nh cc
nghi l khc ca Do-thi gio, php ct b vn b hn ch i vi nhng
ngi nam m thi. Nhng trong Cha Cu Th Gi-xu, th chng c phn
bit nam n (GaGl 3:28), v iu rt kh khng c th xy ra l tr con ca
cc cha m l C-c nhn, bt lun nam n, u c lm php bp-tem
cho trc tin. Cho d s vic c l nh th hay khng, iu r rng l Phao-
l xem cc tr con ca nhng cha m l C-c nhn u thuc v cng
ng C-c gio,l lnh vc trn Cha Cu Th ang tr v, trong n
phc Thng c tng tri (t/c ICo1Cr 7:14 ch con ci ca ngi
m l C-c nhn c m t l thnh ho ri"). Ngy nay, chng ta tm
thy mt phn ngha ca php bp-tem cho Tr con l trong trng hp
ny (Pp.4-5).
Th th u l ngha ca php bp-tem? C hai quan nim sai lm ph bin
cn c cp vn tt. Mt l php bp-tem khng phi l L Dng con.
Hai vic ny l hai i cc v bn tnh v im nhn mnh. Trong L Dng
con, chnh cc cha m l nhng tc nhn, cn trong php Bp-tem th l
Cha Cu Th thng qua Hi thnh Ngi, trong L Dng con, chnh cc cha
m tuyn b iu h s lm, cn trong php bp-tem, th chnh Cha Cu
th, qua ngi i din cho Ngi, l v mc s, m a tr trong vng tay
mnh v cng b nhng g Ngi v s lm cho a tr; trong L Dng
con, chnh cc cha m l nhng ngi ha nguyn, cn trong php bp-tem
th ngi ha l Cha Cu Th (N.Micklem, Sd., tr.250).
Th hai, php bp-tem khng phi l vic xng nhn c tin. N rt c th
l mt c hi xng c tin; v l tt nhin l nu khng c c tin, n s
v hiu. C ngi trng thnh ln tr con u chu php bp-tem c
gia nhp gia nh ca o - l Hi thnh xng nhn o. Nhng iu khin
cho php bp-tem c ngha l n phc Thng , cha khng phi l c
tin ca con ngi. Biu tng thanh ty cao hnh ng ca Thng -
ch khng phi l hnh ng ca chng ta. Php bp-tem cho tr con nm
ngay trong vic ny.
S d h phi Bp-tt v i ton cu c gi tn nh th v cc thnh vin
ca n nhn mnh tht phi l rng mun tr thnh mt C-c nhn, th
mt ngi nam hoc n phi l mt tn hu... Nh th cc tn p-tt
khng tha nhn mt php bp-tem no khc hn l php bp-tem m h
thc hin i vi cc ng vin n tui bit suy xt ri. H l lun rng
lm bp-tem cho mt a tr bt nng bt lc mi ch c vi tun tui m
thi v r rng l cha th c c loi c tin bit p ng ca mt tn hu,
l iu v ngha v t hi. i vi l lun ny th truyn thng ph qut ca
C-c gio tr li, khng phi l bng cch b hp c tin ca mt ngi
trng thnh tm cu php bp-tem li, nhng bng vic nhn mnh trn s
cu chuc ca chng ta nh mt s kin khch quan ngay ti im m i
sng con ngi vn cha c c cu tr li ch quan m c nhn ngi
chu php bp-tem c th c c...(J.S.Whale, Sd., tr.165). Do , php
bp-tem c ngha l n phc Thng vn i trc c tin. Ch ng ca
chng ta trc mt Thng vn c t trn nn mng khng phi l do
nhng g chng ta lm, nhng l do nhng g Ngi lm. Li cu nguyn
ca chng ta l xin Ngi tip nhn chng ta khng phi bng vic cn nhc
cc cng c ca chng ta, nhng l bng vic tha th cc vi phm ca
chng ta. Anh em c cu nh n phc Thng , do c tin ni Cha
Cu Th. S cu ri l tng phm ca Thng ch khng do anh em t
to. Khng phi l kt qu ca cng c anh em, nn chng ai c th khoe
khoang (Eph Ep 2:8-9).
Ton th truyn tch ca Cu c l s tch v n phc Thng c ban
v iu kin cho d Y-s-ra-n, d h vn khng xng ng nhn c.
H l mt tuyn dn, nhng khng phi l nh bt k cng c no ca h
c. Thng khng chn dn tc c bit ny lm cng c Ngi t
by t mnh ra cho c th gian bi v h kh hn cc dn tc khc, hoc v
h vn sn sng p li ting gi ca Ngi hn, cng khng phi v Ngi
phi cn n h mi hon tt c ch ch cu chuc ca Ngi trn t ny.
Ngi chn h nh mt hnh ng ca n phc. H khng sn sng p
ng v vng theo ch Ngi, m xuyn sut ging lch s ca dn tc y cn
l mt cu chuyn lin tc v bi o v phn lon. Th nhng Thng
 chng bao gi t b h. D h tht tn vi Thng , Ngi chng bao
gi tht tn vi h tuy h xem nh v lm nhc Ngi; Ngi vn l Cu Cha
v l ng Gii phng ton nng ca h.
Mi lin h gia Thng vi Dn Ngi i xa l mt mi lin h giao
c. Ngha l c hai c rng buc vi nhau bng mt tho c, mt mi
rng buc hn nhn, trong mi bn ha nguyn trung thnh v yu
thng nhau. Nhng giao c ny l mt giao c ca n phc Thng
(V mt phn tho lun y v Giao c xin xem quyn sch ca ti,
nhan The Nature and Authority of the Bible (James Clake) ch.VI.ii.1)
Thng ci dn Y-s-ra-n lm v, v Ngi chm sc dn y
lc thi c thun tin cng h khi dp vn ri ro. Dn Y-s-ra-n c th
ph Ngi; nhng lng nhn t thng xt ca Ngi chng bao gi ph h.
Dn Ngi c th bt trung, nhng Li Thng vn l chc chn, khin h
phi ni; Ngi khng i x chng ti theo ti li chng ti cng khng
ba tr chng ti ty s gian c ca chng ti.
Nhng Li ca n phc Thng cho dn Ngi ny, bn giao c do n
phc Thng m h nh sng ny vn c cn chng bng mt
hnh ng c tnh cch nghi l - php ct b. y l du hiu bn ngoi v
hu hnh, bi n c lin tc gn gi di mt h. Con ci ngi Y-s-
ra-n vn khng nm ngoi bn giao c kia cho n khi no h chn bc
vo khi n tui khn ln, bit phn bit phi tri. N vn l quyn
trng nam bt kh chuyn nhng ca ngi y. Ngi y c hng
mt phn di sn phong ph, khng phi v lao kh chim hu c n,
m ch v Thng ban n v iu kin cho Dn tc m ngi y c
sinh ra trong . V vic lm php ct b cho ngi y lc c tm ngy
tui, l du hiu v l du n chng thc cho s kin y. N ng du
ngi y tr thnh mt thnh vin ca Dn tc lp Giao c vi Thng
.
Khi chng ta chuyn t Cu c sang Tn c, chng ta vn thy cng mt
lun y c cp ph bin. Con ngi c a n vi Thng
do Thng n vi loi ngi. Trong Ngi Th Mc thnh Na-xa-
rt Thng ton phc thm ving v cu chuc dn Ngi. V trong n
d v cc T in trong vn nho (Mat Mt 20:1-16), Cha Gi-xu chng
minh rng chnh n phc ca Thng , ch khng phi cng c ca
con ngi, l nn tng ca mi lin h gia chng ta vi Thng .
y l truyn tch v lng ho hip n phng ca mt ng ch, do thng
hi nhng ngi lm cng cho mnh, tr cng mt mc lng cho nhng
ngi ch mi lao ng c mt ting ng h, vi nhng cng nhn lao
kh sut ngy. Nhng mun hiu cu chuyn, ta phi t n trong bi cnh
ca n. Cc mn Cha va mc kch mt thanh nin giu c bun ru b
i, v khng th qun c s ca ci ang ng sng sng gia bn thn
anh ta vi thn phn ca ngi lm mn Cha. Ri qua Ph-r, h hi
Cha chng hay phn thng dnh cho h s l g; h chn iu m
chng thanh nin n khc t: Tha thy, chng con t b tt c theo
Thy, th chng con s c g? n d va k trn nhm mc ch dn ti
cu hi ny. Trc ht, Cha Gi-xu bo m vi h v vi tt c nhng
ngi khc dm v Cha Cu Th m hi sinh, rng h s nhn c rt
nhiu phn thng; nhng Ngi tip tc vch r cho h thy rng khng
phi l mt cu hi m ngi mn nn nu ra. Nghe ra, cu hi y c v
l ca mt ngi qu t ph t mn. N cho thy mt thi do tinh thn
mun xem vic phc v ca mnh cho mnh ci quyn i hi mt phn
thng. Ngi mun dy Ph-r v anh em ng rng loi thn hc nh mn
ca ngh k ton, vi cch nh thng bng cng lao vi phn thng
chng h c ch ng no trong nn kinh t ca Thng . Loi ngi
c Thng tip nhn khng phi trn c s l bt c vic g h lm,
nhng l do lng tt ca Thng . S cu ri ch l do n phc Thng
m thi, ch khng phi l nh cng c, chng ai c th khoe
khoang.
Cng nh trong sinh hot ca Dn Y-s-ra-n i xa, Li n phc ca
Thng c biu hin cho mi ngi u nhn thy trong mt nh
ch l php ct b nh th no th cng th, trong sinh hot ca dn Y-s-ra-
n Mi, l Hi thnh C-c, n cng c n chng bng thnh l bp-
tem. Phn bin minh cho php bp-tem cho tr con nm ngay trong .
Trong php bp-tem cho tr con, ch c s cu ri nh n phc Thng
l c t v, nh n c t v mi ch khc trong sinh hot ca Hi
thnh. Lm php bp-tem ng vo lc y, khi ngi nhn bp-tem chng c
s p ng c nhn no c, l chng ta tuyn b rng n phc Thng
n trc c tin ca con ngi; rng chnh l nh n phc y ch chng
phi nh iu g m a tr y c th lm, m n cng nh tt c mi ngi
c cu chuc; rng bi n phc Ngi, Thng nh CHa Cu
Th lm phng tin cu chuc chng ta m chng cn phi hi kin
hay xin php chng ta, v Ngi cung cp n cho chng ta khng phi ch
trc khi chng ta tui bit c cht chi v vic y, m ngay trc
khi chng ta hin hu na kia. Nh th, php bp-tem cho tr con cng b
v phi by ra trc mt mi ngi trong Hi thnh, iu m chng c iu
g khc c th cng b v phi by ra c s kin rng iu m Thng
cung ng cho ti li chng ta vn c mt i sng khch quan hon ton
i lp i vi vic chng ta p ng li vi n; rng Cha Cu Th l
Chin Con b git t bui sng th. Nh B.L.Manning vit: Mt ln
chng ta lm bp-tem cho mt a tr, l chng ta cng b cho c th gii
theo mt cung cch trang trng nht rng Thng lm g cho chng ta l
tu Ngi, ch khng phi l nh cng c ca chng ta v thm ch cng
chng cn cho chng ta hiu bit na. C l l hn bt c u khc, trong
php bp-tem, Thng ang gi n cho chng ta tnh yu thng ca
Ngi, l khi chng ta hy cn l ti nhn, th Cha Cu Th chu cht
thay cho chng ta (Why not Abandon the Chrusch? p.47).
Nh th, php bp-tem l mt du hiu v mt du n ca giao c do n
phc Thng . N lin h vi bn giao c mi y nh php ct b c lin
h vi giao c c vy.
Cha Cu Th v chng ta chu cht, v do cng lao Ngi m Hi thnh
ny sinh. Ton th conc i cc tn hu u ra i nh v trong mi giao ho
(thng cng) ca Hi thnh. Rt c th l chng vn cha phm ti hoc c
c tin ring; iu cn thit cho chng sau , l ng v tip nhn phn di
sn ca chng trong Cha Cu Th v Hi thnh Ngi, nhng c mt s
kin l di sn ca chng khng phi l di sn ca ngi ngoi o. C ngi
c sinh ra trong t do, c ngi ch c t do sau khi phi tr gi tht
t; cc con ci ca Hi thnh c sinh ra trong t do. Chng h c ai bo
rng Thng yu thng mt s con ci ny ca nhiu hn mt s khc
hay ph nhn vic Cha Cu Th cht l v tt c mi ngi m khi
phm ti lng ngn; nhng php bp-tem do Tr con tng ng vi cc s
kin thuc linh l cc con ci ca Hi thnh c sinh ra trong phn di sn
ca C-c gio, v rng cc li ha ca Thng cho cc C-c nhn
vn khng phi ch dnh cho h m thi, nhng cn cho hu du ca h na
(N.Micklem, Sd., tr.249).
H qu l php bp-tem cho tr con c th c thc hin rt phi l ch cho
con ci ca cc tn hu m thi, nh Bn Tuyn Ngn Savoy nm 1658 cng
b v nhn mnh. (Xem Sv.Decl., ch.XXIX,iv.). Tuy nhin R.W.Dale ch
trng rng, v php bp-tem l mt du hiu ca cng lao hon tt l
Cha Cu Th chu cht v ton th nhn loi n khng th b khc t
i vi bt k mt a tr no (Manual of Congregational Principles, Book
III). Lp trng ny c ton th cc tn Gio hi T do chp nhn
sut hu bn th k sau ny, nhng kt qu ca tp qun lan trn, l php
bp-tem khng phn bit tht s khin thnh l ny b mt i ci ngha
l cnh ca bc vo Hi thnh. Ngi Thanh gio phn u loi tr
ci nim rng Gio hi c chung ranh gii vi quc gia, l iu m ma
mai thay, nhng ngi ni nghip h li sa vo khi khin cch hnh o ny
chm ng nh th. Chic bnh xe quay trn mt vng. Nh ton th
qu v mc s c lng tm u bit qu r, gii php cho vn ny khng
h n gin cht no. C l no qu v y li t chi bt lun mt nghi l
C-c gio no cho bt k mt bc ca m no l C-c nhn thnh tm
mun n c thc hin cho cc con ci h? Khi mi quan nim m tn v
hu nh ma thut v thnh l u c cho php, th ngi ta cn phi tnh
n b phn C-c gio gm a s dn chng vn ch cn l du vt ca
C-c gio m thi, tc l s ngi nm ngoi tm tip xc vi sinh hot
v s th phng thng xuyn ca cc Hi thnh. t nht th vic phn bit
cng rt kh khn. ng ra th ai l con ci ca cc tn hu, cn ai th khng
phi? nh chun r rt l thnh vin c tng thng tng giao y vi
Hi thnh. Nhng lm th no chng ta c th khc t mt bin php tn
ngng no vi bt k mt bc lm cha lm m no tht lng mun cho
con mnh c nhn php bp-tem theo C-c gio?
im then cht ca vn chc chn l tr phi khi a tr tht s c nhn
vo trong mi giao ho vi Hi thnh v c trng dng trong o ca
Hi thnh, th php bp-tem s l v ngha. Khi no cc bc cha m u l
nhng thh vin ang tng thng tng giao vi gia nh ca o th ch
li yu cu ca h m thi thit tng l . Nhng phi lm th no i
vi nhng a tr m cha m chng mun cho con ci h c lm php
bp-tem theo C-c gio cho, nhng bn thn chng li khng sng trong
mi giao ho vi Hi thnh? Nhng li khn khon ca h c th c xem
l y khn, nu, nh trng hp qu thng xy ra, l h chng
mng bn mng n trc ca nh th, cho n khi a con k tip ca h ra
i? Cui cng th cu tr li dng nh c tnh cch mc v ch khng
thuc phm vi nghi thc. Nu cch hnh o hin nay ca chng ta cn c
tip tc, thit tng c hai u cn thit bo m cho php bp-tem
khng tr thnh l mt du hiu rng ngha. Mt l nhng bc lm cha m
phi c gio hun v ngha ca thnh l ny, v phi p t mt s b
buc trn h. y l mt mi trng m cng tc tryn b Phc m c th
thu hoch c nhiu kt qu. Hai l, khi c cha ln m ca a tr u
khng phi l thnh vin ang tng thng tng giao vi Hi thnh, th
nhng ngi u c chn trong s cc thnh vin ang tng giao
tng thng vi Hi thnh cn nhn trch nhim trng dng a tr trong
s giao ho vi Hi thnh v ch gio n trong C-c gio.
Trong c hai trng hp, iu cn thit cho a tr l khi n tui ln
khn, phi c cng ng C-c gio xc nhn (Trong nghi l xc nhn
c truyn, im nhn mnh l trn hnh ng ca Thng , ch khng
phi l ca loi ngi. N l vic xc nhn, khng phi l li th nguyn lc
chu php bp-tem, nhng l ca mt con ngi - ngha l vic tng cng
sc lc cho mt ngi bi n t ca c Thnh Linh. Tuy nhin, sch Cu
Nguyn Ph cp nhn mh rt ng trn vic lm mi li nhng li th
nguyn khi chu php bp-tem nh l iu kin thit yu: Gi y, cc tr
con t tui hiu bit phi c ph chun v xc nhn y nh th. Xem
Bi ta ca L xc tn (the Preface of the Order of Confirmation) danh ngha
thnh vin trc khi c nhn nhn l c cc c quyn v trch nhim ca
mt thnh vin c tng thng tng giao y . Ch n chng ,
php bp-tem mi hon tt, n phc t tr ca Thng ph by ra mi
c trch nhim c nhn i vi o ca ngi y p ng: Anh em c
cu (l) nh n phc Thng (V cc mi lin h gia php bp-tem v
php xc tn, D.E.W.Harrison ni: Ch trong iu kin c hai u cn c
xem thit yu ch l mt th v phng din thn hc, ngi ta mi c th
xt l cng bng cho c thnh l ny ln thnh l kia Sd., tr.111).
Vi t cch l mt thnh l nhp mn Hi thnh C-c, php bp-tem phi
c c hnh vo mt bui nhm th phng y ca Hi thnh ch
khng phi l mt bui nhm ring ty, ngoi tr nhng trng hp cc k
cp bnh (Nu v mt l do khn cp php bp-tem c c hnh ti t gia,
mt s i din ca Hi thnh phi c mt cng vi v mc s. Vic ny
cng p dng cho cc Thnh l Tic thnh trong bnh vin). Th gi thng
thng l vo bui nhm th phng sng, sau bi hc Tn c hoc Bi
ging. Tuy nhin, n c th xy ra rt thch hp khi bt u bui nhm th
phng. Trong khi ht bi thnh ca v php bp-tem v mc s tin hnh l
nhn bnh nc lm php bp-tem c a n. Mat Mt 28:18-20 v
Mac Mc 10:13-16 c c ln v ngha ca thnh l c trnh by nh
mt li rn bo vn tt. Cc cha m hay ngi u, c yu cu xng
nhn c tin ca h v ha dy d a tr trong chn l v cc ngha v ca
C-c gio, v a a tr vo s nui dng v rn dy ca cha v trong
s giao ho vi Hi thnh. By gi th li cu nguyn c dng ln, v n
phi gm c vic ku cu c Thnh Linh (epiklsis) thnh ho a tr chu
php bp-tem v cho nc c s dng c hiu qu thnh ho, sau v
mc s v c hi chng cng c Bi Cu Nguyn ca Cha. Ri c hi
chng c yu cu ng ln nh mt du hiu cho vic h nhn danh
Cha, tip nhn a tr ny; v mc s nhn a tr t tay cha n, hi tn h
n; v nc c hay ry trn u a tr nhn danh c Cha Cha. c
Cha Con v c hnh Linh Sau khi chc phc cho a tr, v mc s
tuyn b tip nhn n vo gia nh ca o v khuyn hi chng cu nguyn
n s c nui dng v ln ln mnh m, v c tip tc lm ngi y
t trung tn trn i. Ri a tr c trao li cho ngi m vi mt li u
thc vn tt cho cha m n, mt bi cu nguyn v php bo-tem c dng
ln, ri v mc s, hoc l tin hnh L Th phng cng cng, hoc gii tn
Hi thnh vi Li Cha Phc.
III. BA TIC TI CA CHA
Nh php bp-tem nh du khi im ca i sng C-c nhn th no,
th cng th, Tic thnh cung cp phn tip tc ca n. N l phng tin ti
cao ca n phc Thng : y cng nh bt c ni no khc, Thng
t hin thn cho loi ngi; y cng nh bt c ni no khc,
con ngi phi t hin thn cho Thng . Trong thnh l ny, chng ti
tip nhn iu Thng ban cho, tr thnh ngi m Thng khin
chng ti tr thnh (bi n phc Thng ch khng phi nh cng c),
v dng n tr li cho Ngi. y, s th phng l iu l tng m n
phi tr thnh - tr li cho Thng iu vn t Thng m ra
(C.H.Dodd, The Sacrament of the Lord's Supper in the New Testament,
Christian Worship, ed.N.Micklem, p.82). V l do ny, Ba Tic Ti ca
Cha l hnh ng trung tm ca s th phng theo C-c go. Chng g
c th so snh vi n c. N buc cht chng ta li bng mt si dy xch
khng a on ca chnh li chng ti Phng cao; n nng cao chng ta
vt thi gian vo cc ni trn tri, cng tham d ba Tic Ci Chin
Con:
V sau ci m ti ca s phn bi
Chng ta c kt hp li khi (Cha) ti lm
Bng mt si dy xch phc lnh l nghi l yu thng, cho ti lc Ngi n.
Trong nghi l ny, tt c nhng g l giu c, phong ph ca phn di sn ca
C-c gio chng ta u c tp trung li.
Trc ht c ci nhn lui tr v Ba Tic Ti cui cng v i G-g-tha -
k nim ta; th hai, c ci nhn v pha trc, vo Ba Tic Ci
Chin Con trong Nc Tri hon tt - cho ti lc Ngi n; th ba, c
vic c nui dng bng c tin trong Cha Cu Th - hy nhn v n
i, v y l thn th Ta, th t, c Hi thnh l Thn th Cha Cu Th -
nh Cha Ta sai ta th no, th Ta cng sai cc ngi th y th nm,
nghi l ny l Tic thnh, l li cm ta ca Hi thnh trong vic xng nhn
Danh ng Cu Chuc, sacrificium laudis; n ch c th l sacrifium
propitiatorium khi n c th c nhn thy mt cch thn b l vic m
rng S Thng Kh vo trong thi gian. Trn ht v trc ht c Huyn
Diu tht s ca chnh Cha nh iu chc chn xy ra trong m cui
cng m Ngi b phn np, n chng cho li ha ca Ngi vi cc tn hu
v t ph mnh v nhng ngi thuc v Ngi (N.Micklem, Sd., tr.252).
Tuy nhin, Ba Tic Ti ca Cha khng ng mt mnh. N l tuyt nh
ca s th phng theo C-c gio, l mt Thnh l ca Li Cha, l mt
du hiu v dau n ca Phc m hm cha trong Thnh in, c Bi
ging cng b, c cc thnh ca v bi tn iu xng nhn. N l Phc m
c bin thnh hnh ng khin cho thnh l y cng bin thnh hnh
ng (P.Carnegie Simpson, The Evangelical Church Catholic, p.85).
Nguyn tc v tnh bt kh phn chia ca Li Cha v Thnh l nm ngay
ti tm im ca s th phng ca Gio hi Ci chnh. Calvin ni: Vic
phc v (c hnh). Thnh l ch thc khng th ng vng ngoi Li
Cha. Nh Nathaniel Micklem vch r, iu ny khng nht thit hm
rng nu khng c truyn ging th cng khng th c vic c hnh php
bp-tem hay Tic thnh, nhng c ngha l ngoi tr trong mt cng ng
Li Cha c truyn ging v c ht lng tip nhn, th khng th
c cc Thnh l ch thc ca C-c gio (Sd., tr.253). Do , bui
nhm li c hnh Tic thnh gm hai phn chnh, i trc l phn tng
nim Li Cha dn ti phn tng nim ti Phng cao (Trong cch tng
nim i xa, chng c gi l phn tng nim ca nhng ngi hc gio
l v phn tng nim ca ngi trung tn"). Phn sau, l Tic thnh ch
thc khng th c xem nh mt hnh ng th phng phn bit, li cng
khng th c xem nh mt phn ph thm ca bui nhm li truyn
ging. Li Cha v thnh l cng hp li cu thnh mt ton th hu c.
V l do y, nn khng th c gin on gia hai phn ny. Nhng ngi
n th phng m khng tham d Tic thnh c th ra v lc mt bi thnh
ca c ht ln, hoc lc ngi n phong cm do mt on nhc tu hng
bo hiu phn truyn ging kt thc v cc trng lo hay chp s n
ng vo ch ca h ti Bn Tic thnh.
Do , vic c hnh Tic thnh phi c xem l nm trong bic nh ca
mt hnh ng th phng y trong , n l tuyt nh. Bui l Tic
thnh trn vn gm bn phn lin quan cht ch vi nhau Th nht, c vic
tip cn bng li ca ngi tn tng v n nn thng hi. Th hai, c chc v
v Li Cha trong cc Bi hc Thnh Kinh v Bi Ging, vi li cu thay v
ca tng. iu ny hon tt phn u ca bui nhm li, iu m Maxwell
gi l Phn tng nim Li Cha. Phn th ba ca bui l ny c c im
tham gia bng li ni v vic lm ti Phng cao. Trong phn th t, h hp
nht vi nhau trong mt hnh ng tng thng tng giao cui cng qua
vic phn pht v tip nhn bnh v ru (nho).
Cu trc v ni dung ca Phn Tng nim Li Cha th c tho lun
ri (Xem li chng III v IV). Hnh thc ca n l theo Kinh in, c
cc phn k thut trong Tn c v nh ch (Tic thnh) xc nhn, nht l
phn u trong ICo1Cr 11:23-25. Trong cc phn k thut ny, chng ta
thy iu m Dom Gregory Dix m t l mt m hnh gm by hnh ng:
Cha chng ta (1) ly bnh, (2) ti n Thng ri (3) b ra, (4) phn
pht v bo...; sau khi n ti, Cha (5) cm chn (6) t n ri (7) trao cho cc
mn Ngi v bo (The Shope of the Liturgy, p.48. Hnh ng (6) m ch
cc phn k thut cng quan, cp mt ln t n ring khi Cha nng
chn). Nh Dix vch r trong cch tng nim thng dng, by hnh ng
ny c lp li thnh bn, trong mi giai on, bnh v chn (ru) c
trao cng mt ln. Do , tt c cc phn tng nim c in u gm bn
hnh ng tng ng vi cc hnh ng ca Cha chng ta ti Phng cao:
Ngi cm bnh, Ngi t n Thng , Ngi b ra v Ngi trao
(phn pht). Nhng hnh ng ny, cng vi nhng li l nhm thit lp
nh ch (v Tic thnh) nhm bo m cho chng, u l nhng phn chnh
thc ca thnh l, s l mt thiu st nu c phn no trong b b qua:
Cn c vo Thnh Kinh lm chun, chng ta khng th b i hay thu nh
bt c phn no trong hnh ng tng trng vn l chnh yu tnh ca nghi
l ny.
Thit tng ni nh th khng h l nhn mnh qu ng s kin ny vi
cc tn ca io hi T do ngy nay. Nhng ln c hnh Tic thnh c
khuyt im nghim trng l vic rt ph bin trong nhiu chi hi ca chng
ta. L do chng cn phi tm u xa. Trong phn o to nhng ngi s
thi hnh chc v (mc s) ca chng ta - kh ng khm phc v cc
phng din Gii Kinh, Thnh S, Thn hc h thng, v Tuyn o php -
li hu nh hon ton b qua Tng nim hc. Qu v sp c th phong
ca Anh quc gio m Sch Cu nguyn cung cp cho h mt phn tng
nim tht y ri, vn cn c hun luyn rt k v cc nguyn tc tng
nim v s k; cn qu v mc s Gio hi T do vn c trch nhim sp
xp s th phng m mnh hng dn, li thng t gi trng cao ng
vi rt t hoc chng c cht kin thc g v nn thn hc th phng hay
phn di sn v tng nim ht sc phong ph ca C-c gio gii. S th
phng ca chng ta s khng th no xng ng vi cc truyn thng v i
c s p to hun luyn y v tng nim.
Nhng vic c hnh khim khuyt Tic thnh khng phi lun lun cho thy
tnh trng khim khuyt v nghip v (incompetence) ca v mc s; chng
c th l hu qu ca vic nhn mnh qu ng mt cch c on trn mt
vi thnh phn ca nghi l y, nhng hu nh li loi tr hn nhng thnh
phn khc. Mt th d ng kinh ngc thuc loi nhn mnh qu ng xy
ra trong quyn sch c th ni l xut sc ca J.Alan Kay, nhan Bn tnh
ca s th phng theo C-c gio (The Nature of Christian Worship).
Tin s Kay, m chng ai dm t co l dt v khoa tng nim, r rng l
gii hn hnh ng rt c ngha ca Tic thnh vo vic nhng ngi th
phng tip nhn cc yu t (bnh v chn). ng bo vi chng ta rng y
l iu m chnh Cha Gi-xu c bit nhn mnh cho chng ta:
Chng c g nghi ng l Ngi tng bit qua mi chi tit v nghi l thng
thng, d l ba ti Chaburah(?) hay mt loi ba n no khc; nhng
Ngi chng g n tt c cc ba n y. Chng c g nghi ng l
Ngi cm ly bnh; nhng iu ng thc mc t vn l chng hay
Ngi c mun nhn mnh trn hnh ng y bin n thnh mt l dng
hin (an offertory) hay khng. Chng c g nghi ng l Ngi t n
Thng , nhng Ngi vn chng ch g c bit n vic y, hay l
gii n cch no khc hn l li t n, thng thng trc mt ba n, tuy
lm nh th l mt vic ht sc d dng i vi Ngi. Chng c g nghi
ng l Ngi b bnh; nhng chng c du hiu g cho thy Ngi lm
nh th l vt qu s cn thit thng thng trc khi phn pht n...iu
m Ngi lm c tn ti mi, v l iu m Ngi c bit quan tm ch ,
l vic n bnh v ung chn (ru nho); chnh l iu m h phi
lm.
V ng kt lun: Do , chng ta phi t nn mng chc chn cho ngha
ca bui l ca chng ta trn vic n ung ny v li l gii m Cha Gi-xu
t trn chng; cn nhn mnh trn nhng vic khc dng nh chng
cng quan trng tng ng, l quan nim sai lm v ngha v ch ch
ca vic c thc hin (tt.90-91).
Vn ti quan trng l: Phi chng Cha chng ta nu ring ra chuyn n
bnh v ung ru (nho) c bit nhn mnh vo ? Phi chng Ngi
ch dn d cc mn ch phi lm c c chuyn m thi? Nu l nh
th, th ti sao nghi l y li c mi ngi bit ngay t nhng ngy u
tin vi ci tn l l b bnh? Xin hy cho P.T.Forsyth tr li. ng ni:
Vn chnh xc v Ba Tic Ti ca Cha, y l phn ngha biu tng
khng nm trong cc yu t m l trong hnh ng, ton th hnh ng y,
ngha l c li ni ln vic lm... Chnh hnh ng mi c ngha biu
tng, chnh vic b ra ch khng phi l bnh, vic ra ch khng phi l
ru (nho) (The Church and the Sacraments, p.234). Trong nghi l ny c
ba im tp trung ng lu - cc yu t hnh ng ca Ngi, hnh ng
ca h. Nhng im tri hn c khng phi l cc yu t m l hnh ng.
V chnh hnh ng ca Ngi, ch khng phi ca h, mi l phn tin
cnh. Ngi lm mt vic l ban cho; h cng lm mt vic l nhn ly
(Sd., tr.248).
Nu c ai phn i rng quan nim kch trng v thnh l ny m ca cho
iu c gi kh ph bin (tuy rt chnh xc), l ci gi l nghi l ch
ngha, th cu tr li s l n ung c tnh cch Khng cch n tn phn
ct li. Chnh v Gio hi Khng cch c in nhn mnh vic phi coi trng
Tn c m n t chi khng chu xem Ba Tic Ti ca Cha ch hon
ton l trong cc yu t hin t m thi; v chnh vic khng chu dnh
quyn u tin cho hnh ng ca Ba Tic Ti m Forsyth gi l chic chn
qu ca Anh quc gio (Sd., tr.234. Ch thch I). E.R.Micklem th vch r
lp trng c in ca Phi Khng theo Quc gio (Non-conformist) khi
ng vit: Cha nu ra vic chc phi c s bt ng nht tuyt i hoc l
trong phn cu trc hoc l trong ngn ng ca bui l, chng ta c th
khng nh chc chn rng c nhiu ng phi lm khc nhau m v mc
s ch tr cm thy mnh c t do b bt, v hn na, l cc hnh ng
quyt nh mt phn ln cho cch cu trc ca bui l nu ngi ta chng
tn trng cht g tnh cch thng nht ca v kch. Chng vn thuc v cc
ngha thit yu ca nghi l ny (Sd., tr.259).
Trong hnh ng ca Ba Tic Ti ca Cha, c bn hnh vi trong Hi
thnh ang th phng nh li cc hnh vi ca Cha Cu Th Phng cao.
1. L Dng hin (Offertory) trong cc ca dng, m nht l cc yu t
bnh v ru (nho) c trnh by ti Bn Tic Thnh tng ng vi hnh
vi th nht ca Cha chng ta: Ngi cm ly bnh . Chng c phn no
khc trong Tic thnh tng b thay i nhiu cho bng phn ny. N nguyn
l phn trang trng dng ln cc ca l lc ca tn , khng phi bng tin
bc nhng bng hin vt cc sn vt ca t, biu tng ca cng lao ca h
v phc lnh ca Thng - lm biu tng cho vic h t hin thn v
cung hin tt c ti sn ca h cho cng vic ca Thng ("n bn di
tp qun ny, l quan nim v Tic thnh l l t n v dng l vt ca Hi
thnh v cc phc lnh ca Cng trnh sng to v Cu chuc. Cc l vt ca
t, c cu chuc do chng c s dng theo cch nhn mi m ca C-
c nhn, c dng ln lm cc tri u ma cho Thng nh mt hnh
ng t lng tn knh v cng nhn quyn cai tr ca Ngi, v ca s kin
tt c nhng g chng ta c u t Ngi m n - J.H.Srawlaey, The Holy
Communion Service trong Liturgy and Worship, tr.318). Nh Gore nhn
xt: Cc gio lut nguyn thu gi rng mt Tic thnh C-c gio
trong thi k u tin chc thng ging nh mt l cm t v ma gt hin
i (C.Gore, The Body of Christ, p.172). T cc l vt ca hi chng,
c dng ln ti Bn Tic thnh, mt s bnh v ru (nho) va c v
mc s bit ring c hnh thnh l ny; phn cn li ca cc l vt c
ban cho nhng ngi ngho. Ch v sau ny, hnh ng dng hin mi
c tp trung vo bi cu nguyn v hng vo cc yu t
(D.E.W.Harrison, The Book of Common Prayer, p.80).
Khi cng vi thi gian, vic dng tin bc thay th cho cc ca dng bng
hin vt, mi lin h nguyn thu ca dng ca cc tn vi bnh v ru
(nho) b che m. Tuy nhin, trong ng Gio hi, vic trnh dg cc yu
t ca tic thnh tr thnh hnh ng nghi l ch yu ca bui l, tc l L
Tin Nhp Ln (The Great Entrance). Sau phn chun b k lng Bn
Tic Thnh trong ngi nh nguyn bn cnh (xem trang 17), cc yu t c
mang i trong mt m rc trang trng t ca Bc ca tm mn che ni
thnh (Ikonotasis) xung trung tm nh th, ri mang tr lui qua Ca Vua
a vo ni thnh, v c t trn chic Bn thnh lm ll hin t.
Trong Ty Gio hi th din trnh y li b o ngc, hnh ng c
gin d ho. L dng hin (Offertory) trong L Mi-sa (L Dng hin Nh
hn - The Lesser Oblation) - theo ng Phillips ni - tr thnh mt chic
bng ca ci ta c xa y n tng ca n. Ca dng ca tn
khng cn na: tt c nhng g tn ti ch l vic mang chic a ng bnh
thnh, chic chn ng cc yu t do cc chp s a n cho v linh mc,
v ny t chng ln bn th (C.S.Phillips, The Background of the Prayer
Book, p.113). iu cn li nh nhng thnh tch c ngha hi nguyn
thu, l Bi Thi thin dng hin (the Offertory Psalm) vn c ht ln
trong lc cc tn dng l vt, v bi cu nguyn tu c hi b mt (The
Sacret collect), tc l bi:
i ly Cha, xin hy lng nghe nhng li cu nguyn ca chng con v ban
n phc Ngi nhn cc l vt ny ca cc ti trai t gi Ngi: nhng g m
nhiu c nhn dng ln tn vinh danh Ngi, nguyn xin tt c u c
gi tr cho s cu ri (Bi B mt dnh cho Cha nht th nm sau l Ng
tun. Xem A.G.Hebert, Litengy and Society p.77, c D.E.W.Harrison
trch dn trong Sd., tr.80).
Tuy cc thnh tch y bin mt trong cc nghi l vo thi Ci chnh, ngn
ng sinh t kt hp vi l Dng hin Ln ca l Mi-sa (vic dng ln cc
yu t hin t nh thn th v mu Cha Cu Th) vn cn c dng trong
l Dng hin Nh - l tn c dng gi phn Dng hin (Offertory).
Do m cc nh Ci chnh ct i nhng bi cu nguyn v bi ht khi
l Dng hin, v nh th l thu nh n li ch cn l mt hnh ng t
bnh v ru ln Bn Tic thnh m thi. Trong Sch Cu Nguyn Ph cp,
l Dng hin bt u bng my cu Kinh in nhn mnh bn phn phi ha
dng c phn cp dng cho chc v (oblations) ln phn cu t ngi
ngho (ca b th). Sau vic thu gp cc ca b th v phn cp dng
cho chc v ("Hi nm 1549, nhng ngi th phng n d l ht v t
mnh dng hin cho hp tin dnh cho ngi ngho, v mt s ni, cn c
mt chic hp th hai nhn ca dng cp dng cho chc v. Do ,
v mt lch s m ni, th t ng oblation trong Sch Cu Ngyun ca ngi
Anh vn khc vi ngi T-cch-lan, l khng h cp bnh v ru nh
cch m ch trc kia D.E.W.Harrison, Sd., tr.81)., chng phi c knh
cn dng ln v t trn Bn Tic thnh cng vi bnh v ru. Chp s
trng Harrison vch r rng cc tit mc phn cui cua quyn sch nm
1549 dy rng cc gia nh trong gio x s lun phin nhau dng vo
mi Cha nht trong gi Dng hin, s tin ng vi gi tr ca bnh
thnh, v cng phi phi mt thnh vin hay ngi i din n tip nhn
tic thnh... Li dy ny hin mt nm 1552, khi v linh mc ph t v
nhng ngi bo v nh th hi lo cung cp bnh v ru ri thanh ton vi
gio x sau (Sd., tr.80). Ca dng nguyn thu ca tn c bo tn ti
Brasemose College Chapel, Oxford l ni m bnh v ru c hai
thnh vin sng lp dng ln nhn l Dng hin (Xem J.H.Strawley The
Holy Communion Service trong Litengy and Worship, p.319, note 1); v
Chp s trng Harrison ch trng rt ng rng v mt gio l th chng
c l do g cho thy ti sao mi lin h c xa ca t ng y li khng c
phc hi, v bnh vi ru, mt ln na li l ca dng ca tn , c
nhng ngi i din cho hi chng dng ln ti Bn Tic Thnh (Sd.,
tr.81).
Trong nghi thc T-cch-len, Bi Ht Dng hin ti xut hin nh mt Thi
thin theo vn lut, mt Bn dch Din hay Thnh ca c ht ln trong
khi cc yu t cn c che kn c v mc s v cc trng lo a vo
nh th v t ln bn Tic Thnh. David Cairms gi rng tp tc T-
cch-lan ny c th l mt di tch ca L Hin Nhp Ln vn c truy
thng Gallic (Cng gio La-m Php) truyn li cho Gio hi Celtic v vn
tn ti sau thi Ci chnh (Xem The Holy Communion in the Presbyterian
Church trong The Holy Communion: A Symposium ed. Hugh Martin p.80).
Tuy nin iu dng nh c l hn l n vn bt ngun t tp qun ca
Geneva (Xem W.D.Maxwell, An outline of Christian Worship, p.139, note
2). Trong s cc tn Thanh gio th cc tn Trng lo cng theo cng
mt tp qun y nhng cc tn c lp v Bp-tt th t sn bnh v
ru trn Bn Tic thnh trc khi bui l bt u. Cc yu t vn c y
kn sut bi tng nim v Li Cha, ri c m np y v dng ln khi
bt u bi tng nim ti Phng cao. y vn cn l cch lm ca cc tn
Tng gio hi v Bp-tt. N cng c cc tn Gim l noi theo, l
nhng ngi m ni chung, vn s dng cch sa i phn nghi thc theo
Anh quc gio ca John Wesley.
Mi lin h gia vic dng bnh v ru ln vi vic dng tin ca cc tn
trong Gio hi t do thng b vic c hnh Tic thnh vi tp tc ly
tin dng trc Bi Ging, che m. Trong mt l chiu ti khi cu trc ca
bui l y c p dng, th chng c g phn i c. Nhng trong l Tic
Thnh, nhng ng tin trong a thu tin tiu biu cho cc ca dng bng
hin vt, t bnh v ru cho tic thnh c ly ra v c v mc s
trong Hi thnh nguyn thu bit ring ra. Do , vic thu gp ca Dng
phi c kt hp cht ch ti a vi vic dng cc yu t ca thnh l ln,
cho d phn hnh thc ca n c l g i chng na. iu c ngha l v
tr phi l ca n l sau Bi Ging v lc bt u bi tng nim ti Phng
Cao Cc ca dng phi c dng ln ti Bn Tic Thnh v c v mc
s nhn v t trn Bn Tic Thnh. Sau , v y cng phi t cc yu t
ln Bn (Tic thnh) nu chng cn phi c a vo trong nh th lc y
(nh tp qun ca cc tn Trng lo), hay y chng li nu chng
trn Bn Tic Thnh ri (nh thi quen ca cc tn Bp-tt, Tng gio hi
v Gim l). Lm nh th, tnh cch thng nht gia L dng hin vi t
cch l phn u tin ca hnh ng ca Ba Tic Ti s c duy tr v bo
tn.
2. Bi Cu Nguyn cm t v HInt vn bt ngun t hnh ng th hai
ca Cha chng ta ti Phng cao. trong nghi thc theo Gio hi Gim l
Anh quc, v mc s ni: Chng ta c thy trong m Cha chng ta b
phn np, Ngi ly bnh,v trc khi b n ra, Ngi dng li t n
Thng . Xin chng ta hy nhn Danh Ngi v theo gng Ngi m dng
ln li t n Thng (Xem sch The Directory for Public Worship
(1921) v The Presbyterian Service Book (1948). Chnh t bi cu nguyn
ny, bi encharistia m bui l y c c ci tn c xa ca n l Eucharist
(Tn ny xut hin trong sch Didache v sch Apology ca Justin Martyr,
c hai u thuc tin bn th k th hai). T mt nin i rt xa xa, n
khng nh mt hnh thc phn bit v c gng biu hin tt c nhng g
hm ng trong hnh ng cm t ca chnh Cha chng ta. Nhng Bi Cu
Nguyn Tic thnh ca thi cui th k th ba v u th k th t vn
c mt cu trc v ni dung ph bin nh th, tuy thi by gi vn cha c
nhng hnh thc no c nh c. Thot tin, v mc s cho mng cc tn
bng li cho thng thng trong C-c gio: Cu Cha vi anh em
(Hoc c th thay i nh sau: Cu xin Cha ban s bnh an cho anh em
hay Nguyn n phc ca Cha Cu Th Gi-xu, tnh yu thng ca c
Cha Cha, v s tng thng tng giao ca c Thnh Linh, vi ton
th anh em"); v h p li: V vi tm linh ng. Ri ng bo h: Xin
anh em nng cao tm lng mnh ln; v h p li: Chng ti nng cao
chng ln cho Cha; tip theo l li khuyn gic: Xin chng ta hy
dng li cm n Cha, v cc tn ng : Chng ti xin chp nhn, v
lm nh th l phi l (Ln u tin, c Li cho ln cu Sursumcorda u
c cp trong phn rt sm ca th k th ba, l lc dng nh n
c lp vng thng dng trong C-c gio. Xin chng ta hy dng li
t n... l mt hnh thc ca Do-thi gio). Sau , v mc s ni: Thng
l ng To Ho tht ng ca tng trong mi s hu hnh v v hnh;
cng trnh sng to ang i qua nh trong mt cuc diu hnh vi mt bn
anh hng ca trc mt nhng ngi ang th phng; v tip theo l truyn
tch v s cu ri ln lao m Thng to ra gia nhiu du l v php
l cho dn Y-s-ra-n Ngi. V nh ting vng ca nhiu ting ca ngi tn
tng v cm t ny, c cc m thanh vang ra t mi ming ca hi chng
Bi ca ca cc Ch-ru-bin bi Thnh thay, Thnh thay, Thnh thay m -sai
nghe trong khi tng ca mnh. Nhng cn mt cng trnh cu chuc
cng v i hn na m Thng thc hin ch nhn loi ti li, l
Ngi sai Con Ngi n, h ai tin Ngi th s c s sng vnh hng.
Vy l gi y, mi ngi ang thy tri ra trc mt mnh c mt v kch
v s cu chuc t lc Cu Cha ca th gian ny ging sinh cho n khi
Ngi thng thin v Ti lm (F.Heiler, The Spirit of Worship, pp.4,41).
Bi cu nguyn t n mt tiu im chy bng trong vic k nim S
Thng Kh (anamnsis), tip theo l mt bi khn cu c Thnh Linh
(epiklsis) chc phc cho cc ca dng l bnh v ru, chng tr thnh
s tng thng tng giao ca thn v mu Cha Cu Th. V v trong
nhng g m Hi thnh dng ln, Hi thnh cng t dng mnh ln cho
Thng (Augustine, De Civitate Dei, x.6; t/c Epist 272). Cng vi cc
ca dng ca mnh cc C-c nhn vi t cch l Thn th ca Cha Cu
Th cng t dng mnh ln (Oblation). Tip theo l Bi Cu Thay Ln cho
mi th s vic v tnh hnh ca con ngi, v sau , v mc s v cc tn
cng c Bi Cu Nguyn ca Cha.
Khi n cui th k th t, cc hnh thc c nh tr thnh bnh thng,
h ch n gin kt tinh ho cac yu t c xc nh r rng vo phn
nghi thc c th linh ng thay i ny. Phn i thoi c xa gia v mc
s v cc tn - Li cho v phn Sursumcorda - cung cp mt phn m
u rt thch hp cho Bi Cu Nguyn hin t ln. Li cm t v Cng trnh
sng to v quyn nng Thn hu c kt tinh trong Bi Ta (Preface) c
nh trong ng Gio hi nhng c thay i tu theo ma ca Nm C-c
gio trong Ty Gio hi. Tip theo l Bi thnh ca ca cc Ch-ru-bin,
bi Sanctus m cc tn cng ht theo (Bi Sanctus c cp trong bc
th ca Clement R-ma gi ngi C-linh (96 SC); xem Epistle xxxiv. V
sau, tip theo n thng l bi Benedictus qui venit: ng chc phc thay
cho ng nhn danh c Gi-h-va m n. H-sa-na trong ni cao
nht"), dn ti vic k nim i sng, s cht v s sng li ca Cha chng
ta bi Anamnesis, v cm t v s cu chuc. Tip n l li ku cu c
Thnh Linh, bi Epiclesis, v phn Dng hin (Oblation) l chnh nhng
ngi th phng dng cc ca l, tp th hoc c nhn, vi ca l l li ca
ngi tn tng. Thng thng th tip theo l bi cu thay cho ngi sng
v k cht, ri mt bi tn ca (doxology) v cui cng l Bi Cu nguyn
ca Cha ln nh im.
Hnh thc c in ny ca L Cu Nguyn Tic thnh vn c duy tr vi
mt vi thay i trong ng Gio hi; cn bn Ty gio hi, n b ct
xn v lm cho bin dng i trong Gio lut La-m, nh mt phn tm tt
ni dung cui cng ca n cho thy tht r rng. Sau bi Ta (Vere dignum,
bi Sanctus v bi Benedictus qui venit th cch bt u ng theo Gio lut
(Canon) l mt bi cu nguyn cho vic tip nhn cc l vt v ca dng (te
igitur) tip theo l bi Cu Thay (Menmento Domine, Communicantes v
Hanc igitur). Ri ti mt li ku cu xin chc phc cho cc yu t (Quam
oblationem) (y khng phi l mt bi Epiclesis; trong khng c vic
ku cu c Thnh Linh), phn c thuc lng Li ca inh ch (The
Words of Institution), mt bi Anamnesis (Unde et memores), v li cu xin
cho nhng g dng ln s c y mi phc lnh v n phc thin
ng (Surpplicete). Gio lut kt thc bng li cu thay cho v vic k nim
k cht (Menento etiam v Nobisquoque) v mt tn ca.
L tic thnh nguyn thy (Eucharist) b bp mo thnh phn dng sinh t
trong l Mi-sa trung c m hu qu, nh Maxwell ni, Gio lut La-m ch
l mt phn b t sai ch v l mt mnh vn m thi (Xem An Outline of
Christian Worship, pp.59ff). ti tm im ca n vn cn c Phc m.
Nhng phn ch ng i bc trc ca Thng b phn dng hin
ca con ngi che m; bui l chuyn t con ngi n Thng , ch
khng phi l t Thng n con ngi. Do , im nhn mnh c
chuyn t hnh ng sang cho cc yu t, v l Mi-sa t truyt nh khng
phi trong s tng thng tng giao m trong php l chuyn ho thnh th
(transsubstantiation), tip theo l phn dng hin v tn th bnh v ru
c hin t. Vic bp mp v ct xn Bi Cu Nguyn Hin t ln l hu
qu trc tip ca vic lm sai lch gio l trong Ty Gio hi Trung c. Bi
v gio l v Tic thnh ca n thi khng cn nng ng na; bi v ni
theo ngha hp th s mc khi khng cn ca8n thit na, im nhn mnh
u tin trn cng tc ca c Thnh Linh b mt i. Bi Epiclesis
bin mt khi bi cu nguyn hin t, v thay vo ch ca n l mt bi cu
nguyn, chc chn l c trc c thi Trung c, khin cho cc yu t c
th nh tay v thin s thnh ca Thng m c kt hp vi sinh t
ca Bn Th trn tri (D.E.W.Harrison, Sd., tt.44-45. T/c F.Heiler, The
Spirit of Worsip, tr.65: Bng vic ly li ca nh ch lm li l trung tm
cho c l Mi-sa, bi cu nguyn cm t ln... b tc ot ht phn ngha
ni bt ca n... v bi Epiklesis... b chim mt ch).
Khi kho xt cc hu qu ca vn tng nim trong thi gia c cuc ci
chnh, hai s vic phi ny sinh trong tm tr. Mt lm, i vi cc nh Ci
chnh quan im trung c v l Mi-sa nh mt vic lp li sinh t ca Cha
Cu Th, l iu ng gh tm ln nht. Hai l, mc d th, bn thn cc v
vn tha hng phn di sn tng nim ca Ty gio hi. L d nhin l tr
Cranner ra vic h quen bit cc hnh thc tng nim dng nh b gii
hn vo s cc hnh thc ng i ca Gio hi La-m; dng nh h hu
nh chng bit g c v s th phng ca ngi Cng gio bn Php
(Gallican) v bn phng Ty; cn s hiu bit ca h d l v s th
phng nguyn thu m h mun vn hi, vn rt th thin v khng y
(W.D.Maxwell, Sd., tr.72-73). Cho nn trong khi Gio lut La-m b
h thng tay bi tr cc cng trnh tng nim sm hn ca chnh h phn ln
ch c tnh cch tiu cc, v nh Maxwell ni, h ch n gin b i nhng
g h cho l d tha hoc khng th chung sng vi li truyn dy mi m
thi.
Vi nhng ngi tha k tinh thn ca nh Ci chnh th nhim v cn li
vn l cung cp nhng hnh thc rng ri v su nhim con ngi
ton din n c vi Thng bng s tn th, ca tng v cu nguyn,
v cho n phc Thng n c vi loi ngi m khng b ngn
chn hoc gp tr ngi. Mun thc hin vic ny i hi phi tn dng c
ci mi ln ci c ca kho tng C-c gio (Nh trn tr.73).
Luther, ngi tng m t Gio lut l vic chp v ri rc v l mt iu
ng gh tm, trong tc phm Formula Missae nm 1523 ca ng, b i
tt c ngoi tr bi Sursum corda, bi Ta, bi Sanctus, v bi Denedictus
qui venit, v Li ca nh ch; trong khi trong uqyn Dentsche Messe nm
1526 ca ng, vic hin t cc yu t khng phi l bng li cu nguyn chi
c, m l bng mt cng thc phn c thuc lng Li ca nh ch ch l
mt trch on ca Gio lut c xa phi gi li. Calvin t quyn sch v
bui nhm th phng nhan La Forme des Prir (Hnh thc ca nhng
bi cu nguyn) ca ng trn nn tng l nghi thc ca Bucer Strasbourg),
vn noi theo phn b cc ch yu ca Gio lut La-m, v bi Cu nguyn
hin t ca ng vn cng t m ra. Tuy nhin, nhng Bi cu thay th
c tch ri khi Gio lut v t sau khi thu gp ca b th. Tip sau bi
Anamnesis l mt bi cu nguyn xin c tip nhn bi c tin vo thn v
mu tht ca Cha Cu Th, v c c mt i sng thnh khit.
khng c bi Syrsum corda. Bi Ta hay bi Sanctus, v Li ca nh ch
c c ln nh mt bo m tip sau Bi Cu Nguyn hin t. Quyn The
Forme of Prayers ca John Knox theo st Calvin nhng khng phi nh mt
k n l. Bi Cu nguyn hin t ca ng gm c phn Tn th dn ti phn
cm t v cng trnh sng to v cu chuc, mt bi Anamnesis v mt tn
ca.
Cc nghi thc thi ci chnh ny cng c chung mt nhc im: tt c u
tip tc ko di s thiu st ca (Gio hi) La-m v mt bi Epiclesis, vn
l tm im ca hnh thc bi cu nguyn hin t c in. Ch c mt ngoi
l l Bui Nhm Tic thnh ca Cranmer nm 1549 trong quyn sch Cu
nguyn. Cranmer vn l mt trong nhng hc gi v vn tng nim ti ba
nht trong thi ca ng, tng quen thuc vi cc truyn thng th phng
ca ng cng nh Ty phng. ng va gi li ti a trong phm vi c th
c phn nghi thc Trung c, va vn hi trt t cho Gio lut La-m b
t sai ch, ri a vo mt bi Epiclesis t nn trn Bi tng nim Hi-
lp ca St.Basil. Tht l chng may khi phn ny li b loi ra khi Sch Cu
nguyn nm 1552 v chng bao gi c phc hi a v trong nhng ln ti
bn sau ; do m t y n nay, bi cu nguyn hin t ca Anh quc
gio vn gi nguyn im thiu st y (Bi annamnesis cng b loi nm
1552, cng khin cho phn nghi thc Anh quc gio ngho nn thm. Hai
bi Anamnesis v Epiclesis c phc hi trong ln xt duyt li c
ngh nm 1928).
Chng ta phi mc n chnh (Gio hi) T-cch-lan trong vic phc hi
a v cho tnh cch ton din ca cc nghi thc Ci chnh. Tuy bi Epiclesis
khng thy c trong Bi Cu Nguyn Hin t ca Knox, n lun lun c mt
ch ng trong cc nghi l Celtic c (Cc nghi l ny thuc v gia nh
Celtic, trong bi Epiclesis c gi li), v Maxwell ch trng rng
do nhiu c s tin rng vic s dng n chng bao gi hon ton cht
i ti T-cch-lan. D sao th vic thiu mt mt bi epiclesis ni chung
sm c nhn thy, v tuy c mt bi ch xut hin trong cc vn bn kh
mun mng v sau ny, c chng c hin nhin rng mt bi epiclesis
c a ra tng i sm... mt bi epiclesis xut hin trong nhng
hnh thc T-cch-lan nht t bi Tng nim ca Land (Laud's Liturgy) v
Sch Hng Dn Westminster (The Westminster Directory) cho n nay
(Sd., tt.124-125).
Nh chng ta thy, s th phng ca cc tn Thanh gio Anh quc
noi theo mu mc ca Geneva. v sch The Forme of Prayers ca John
Knox c s dng rng ri, cho n khi sch hng dn Westminster ra
i nm 1644. Do m Bi Cu Nguyn hin t trong nghi thc ca (Gio
hi) Trng lo Anh quc v i th, chng khc chi vi cch dng T-
cch-lan. Tuy nhin, cc tn c-lp li noi theo nhm Brownist nguyn
thu, nn c vic tch ri tng yu t mt (Xem Baillie, A Dissuasive
tr.121. H cng hc ca nm Brownist mt l hin t i v phn bit nhau,
mi ln cho mt yu t ring bit). Trc ht, bnh c chc phc ri p