UniverzitetBijeljinaBijeljina

Farmaceutski fakultet
Studijski program-farmacija

Seminarski rad iz predmeta: MEDICINSKA BIOHEMIJA

Tema: GASNA HROMATOGRAFIJA

Profesor:

Prof.dr Ivanka Zelen

Student: Mirjana Milidrag 146/12

Bijeljina 2017

1
SADRAJ :

UVOD....................................................................................................................3

GASNA HROMATOGRAFIJA......................................................................4

GAS NOSA.....................................................................................................6

KOLONE...........................................................................................................7

STACIONARNE LIKVIDNE FAZE................................................................8

UNOENJE UZORKA U INJEKCIONI SISTEM............................................9

ISTORIJA...........................................................................................................11

PRIMJENA.........................................................................................................13

LITERATURA....................................................................................................14

2
UVOD

Hromatografske metode slue za odjeljivanje, identifikaciju i kvantitativno odreivanje

hemijskih sastojaka u sloenim smjesama.Svim hromatografskim tehnikama
zajedniko je postojanje nepokretne (stacionarne) i pokretne (mobilne) faze. Plinovita
ili tekua mobilna faza nosi komponente uzorka kroz stacionarnu fazu, a odjeljivanje
se temelji na razlikama u brzini kretanja komponenti kroz stacionarnu
fazu.Hromatografiju je izumio ruski botaniar Tswett (Cvet) poetkom 20. st.
Primijenio je kromatografsku tehniku za odjeljivanje otopine biljnih pigmenata klorofila
i ksantofila prolaskom kroz staklenu kolonu napunjenu usitnjenim Ca-karbonatom.
Odjeljeni sastojci vide se na koloni kao obojene vrpce po kojima je ta tehnika dobila
ime (gr. Chroma = boja) .Hromatografija moe biti preparativna ili analitika.
Preparativna tei da razdvoji komponente iz smjee za buduu upotrebu. Analitika
hromatografija obino funkcionie sa manjim koliinama materijala i tei ka mjerenju
relativne proporcije analitika u smjesi .Ova dva metoda se ne iskljuuju meusobno.

3
GASNA HROMATOGRAFIJA

Kod gasne hromatografije nepokretna faza je tena ili vrsta ,a pokretna je gasovita i
nju ine inertni nosei gas i pare jedinjenja,koja se razdvajaju. Do dodira uzmeu
ovih faza dolazi u hromatografskoj koloni. Zavisno od agregatnog stanja primjenjene
nepokretne faze gasna se hromatografija dijeli na hromatografiju gas-teno ili
hromatografija gas-vrsto.Hromatografija gas-vrsto podrazumjeva kolonu napujenu
adsorbensom ujednaene krupnoe na kome se jedinjenja razdvajaju putem
selektivne adsorpcije.Hromatografija gas-teno kao nepokretnu fazu koristi kapilarni
sloj tenosti ravnomjerno rasporeen po inertnom nosau ili po unutranjem zidu
kolone.
Razdvajanje komponenata iz smee gasnom hromatografijom zasniva se na razlici u
koeficijentima raspodele izmeu stacionarne tene i mobilne gasovite faze (gas
nosa). ema gasnog hromatografa prikazana je na slici 1. Tehnika se primenjuje
samo za ona jedinjenja koja se nalaze u gasovitom stanju, ili se pogodnim metodama
mogu prevesti u gasovito stanje. Masti i ulja imaju relativno veliku molekulsku masu i
nizak napon pare, pa se teko mogu direktnoispitivati gasnom hromatografijom.

4
Prevoenjem masnih kiselina u metil-estre, koji imaju znatnoniu taku isparavanja i
stabilniji su, prevazilaze se navedeni problemi .
Do razdvajanja faza dolazi uslijed razliitih pokretljivosti razliitih komponenata
smee unutar hromatografske kolone. Pri tome, kod najveeg broja
gasnohromatografskih analiza primenjuje se tzv. tehnika eluiranja koja se sastoji u
neprekidnom proticanju noseeg gasa konstantnom brzinom kroz hromatografski
sistem. Koeficijent participacije-raspodele (K) definie se kao odnos koliine date
komponente unutar tene i gasne faze.Kod veine jedinjenja veliina K zavisi u
najveoj meri od rastvorljivosti njegovih para pod datim uslovima u
upotrebljenoj tenoj fazi. Uzorak se inae, pomou prica unosi u zagrijani ispariva
gdje istog trena ispari i biva potom noen pomou gasne faze. Pri izlasku iz kolone
razdvojena jedinjenja zajedno sa noseim gasom prolaze kroz detektor i registruju se
elektrini signali, iji su intenziteti proporcionalni koncentracijama datih komponenata
u noseem gasu. Svaki signal, u takvom hromatografu, odgovara jednom hemijskom
jedinjenju i okarakterisan je kvalitativno i kvantitativno vremenom zadravanja
(retencionim vremenom) i povrinom.Vrijeme zadravanja nekog jedinjenja
predstavlja vrijeme koje protekne od ubrizgavanja smee do pojave maksimuma
odgovarajueg mu signala.Poredjenje retencionog vremena nepoznatog jedinjenja sa
retencionim vremenom nekog poznatog jedinjenja (snimljenog-hromatografisanog
pod istim uslovima) je jedna od najeih metoda identifikacije date komponente
smee. Retenciono vreme zavisi od temperature kolone, vrste i koliine tene faze,
brzine protoka noseeg gasa, duine kolone, pada pritiska u koloni i zapremine
praznog prostora u koloni i instrumentu zamerenje (tzv. mrtve zapremine). Zbog toga
je mogue uporedjivati samo retenciona vremena izmerena pod istim uslovima
protoka i temperature na istoj koloni, tj. istom uredjaju. Najpouzdaniji nain
poredjenja retencionih vremena je hromatografisanje nepoznate smee, potom njeno
hromatografisanje uz prethodno dodavanje u nju izvesne koliine standarda i
ponovno hromatografisanje ovako obogaene smee.Podeeno retenciono vrijeme
je vrijeme koje je dobijeno oduzimanjem vremena potrebnog za savlaivanje mrtve
zapremine, tj vremenu prolaska neke supstance kroz kolonu bez njenog zadravanja
(interakcije) unutar kolone. To je vrijeme od koga je oduzeto retenciono vreme
vazduha.Relativno retenciono vreme je odnos podeenih retencionih vremena date
komponente uzorka i standarda.Korigovano retenciono vreme dobija se kao
umnoak podeenog retencionog vremena ifaktora odnosa pritiska noseeg gasa na
ulazu i na izlazu iz kolone.Ako je neko jedinjenje lan homologne serije, mogua je
njegova identifikacija na osnovu semi-log dijagrama retencionog vremena ili
retencione zapremine, preko broja C-atoma date homologne serije ugljovodonika,
koja daje signal na istom mestu.

Gasni hromatograf sastoji se iz: cilindra sa noseim gasom, meraa

protoka gasa,isparivaa, prica za unoenje uzorka, gasnohromatografske kolona,
termostata,detektora, pisaa i hromatografa.

5
SLIKA 1. Gasni hromatograf

1. GAS NOSA

2. KOLONE

3. STACIONARNE LIKVIDNE FAZE

4. UNOENJE UZORKA I INJEKCIONI SISTEMI

GAS NOSA

Osobine gasa nosaa utiu na efikasnost razdavajanja, vrijeme analize i osetljivost

detektora, pa se njegovom odabiru posveuje velika panja. Bitno je da sve
karakteristike gasa nosaa ostanu konstantne (to je mogue vie) tokom kretanja
kroz aparaturu.Gas struji kroz kolonu i sa sobom uzorak u gasovitom stanju.Pri
proticanju se zbog razliitih koeficijenta raspodjele komponente iz smjee razdvajaju i
kao takve dospjevaju u deteektor.Kao gasovi nosai se koriste helijum,azot,argon i
vodonik,rjee ugljen-dioksid,kisik i vazduh.
Gasovi moraju biti permanentni, hemijski inertni prema analitima, malog
viskoziteta,niske cijene i odlikovati se velikom istoom (99,99%) i dobrom termikom
provodljivou (ukoliko se koristi detektor termike provodljivosti). Obino se uvaju u
bocama od 40 dm3, pod pritiskomod 15 MPa (150 bar), osim CO2, koji se uva pod pritiskom
od 6 MPa. Pritisak od 150 bar-a na izlazu iz boce se redukuje membranskim
redukcionim ventilom na oko 4-5 bar-a, a potom se pre ulaza u kolonu fino podeava
igliastim ventilom.
Optimizacija protoka mobilne faze izvodi se pomou Van Deemterove jednaine.
Apcisa minimuma krive zavisnosti visine ekvivalenta teorijskog poda od brzine
kretanja gasa predstavlja optimalnu brzinu strujanja gasa nosaa. Najvea efikasnost
postie se upotrebom vodonika,ili azota, ali je problem mala irina minimuma krive za
N2, pa sa malim odstupanjima od optimalne brzine, efikasnost naglo opada. U
kombinaciji GC-MS, N2 daje jon m/z =28, pa je onemogueno snimanje masenih

6
spektara ispod ove vrednosti. Osim toga, MS radi pod veim vakuumom, zbog ega
i sistem pumpi mora biti snaniji, zbog ega se helijum pokazao kao
mnogo pogodniji.
Uobiajeni protok mobilne faze u ovakvom sistemu sa kvadrupolnim analizatorom
iznosi 1 do 2ml/min. Gas nosa proputa se kroz molekulsko sito, koje se nalazi iza
redukcionog ventila boce sa gasom, a prije ulaza u kolonu, da bi se uklonila vlaga i druge
neistoe .

KOLONE

Prema namjeni, kolone za gasnu hromatografiju se dijele na preparativne i analitike,

ali je mnogo rasprostranjenija podjela prema nainu pripreme i preniku, na kolone
sa punjenjem i kapilarne.Standardne punjene kolone su duine od 1,5 do 10 m,
prenika od 2 do 4 mm, sadraj likvidne faze iznosi od 5 do 10%, a prosjeni prenik
zrna inertnog nosaa od 100 do 150 m. Inertni nosai obino su izraeni od
materijala na bazi dijatomejske zemlje .Kapilarne kolone dijele se na:

1) Fused sillica WCOT izraene su od amorfnog silikatnog materijala,

osloboenog metalnih oksida, zbog ega pokazuje veliku inertnost. Vrlo su
fleksibilne, a radi pojaanja se sa spoljanje strane presvlae polimernim
materijalima. Likvidna faza se u unutranjosti kolone ne vezuje
fizikim silama, ve kovalentnim vezama preko silanolnih (Si-OH) grupa. Poka
zuju veliku stabilnost pri povienim temperaturama i istou, a ak i minorne
organske primjese porjeklom od
stacionarne faze mogu se ukloniti propustanjem odgovarajueg rastvaraa. O
snovni nedostatak ovih kolona je visoka cijena i nedovoljno razvijeni postupci
vezivanja polarnih likvidnih faza.

2) WCOT ( Wall-Coated Open Tubular) standardne kapilarne kolone, danas

gotovo potpuno van upotrebe. Unutranji zid im je prevuen samo
stacionarnom likvidnom fazom. Izrauju se uduini do 200 m, prenika 0,25
0,5 mm. Proizvode se od stakla koje se prethodno hemijski tretira, ne bi li se
osiguralo dobro prekrivanje povrine i ujednaena debljina likvidnog sloja. Ove
kolone pokazuju manju lomljivost, nego to se predpostavlja, a problemi se
uglavnom javljaju prilikom postavljanja, ili pomjeranja kapilara iz grijaa
gasnog hromatografa .

3) SCOT ( Support Coated Open Tubular) kapilarne kolone sa unutranjim

zidom prevuenim stacionarnom likvidnom fazom i spraenim inertnim
nosaem, prenika oko 1mm, duine 15-100m, prenika zrna inertnog nosaa
oko 1 m .

4) PLOT (Porous Layer Open Tubular) kapilarne kolone sa unutranjim zidom

stopljene silikeprevuenim slojem adsorbensa .

7
 5) Mikropakovane kolone- izrauju se od nerajueg elika (ne preporuuju
se pri analizi masnih kiselina) i stakla, koje je mnogo povoljniji materijal, jer je
inertnije, lako se vidi da li je kolona dobro pakovana i da li se pojavljuju
praznine u punjenju tokom upotrebe. U potpunosti su ispunjene inertnim
nosaem sa stacionarnom likvidnom fazom na njemu. Nosa se dodaje koloni
u malim koliinama preko ljevka i paljivo sabija pomou vakuuma na drugom
kraju kapilare. Ako je punjenje previe gusto, kolone e se tokom upotrebe
blokirati. U suprotnom, kada je punjenjene dovoljno gusto, separacija
komponenti bie nepotpuna .Da bi se postiglo adekvatno razdvajanje
jedinjenja iz smee, radna temperatura kolone mora se kontrolisati u
rasponima od par stepeni Celzijusa. Po empirijskom pravilu ona iznosi
nekolikostepeni vie od prosjene temperature kljuanja uzorka. U tom
sluaju, eluciono vrijeme se kree od 2 do 30 minuta. Kada se odabira radna
temperatura, potrebno je napraviti balans, jer se sa
njenim poveanjem skrauje vrijeme elucije, ali se pogorava rezolucija. Za
Razdvajanje komponenata vrlo razliitih taaka kljuanja, koriste se
temperaturni programi, koji omoguavaju konstantne, ili periodine promjene
temperature tokom vremena hromatografisanja .U kombinaciji tehnika GC
MS upotrebljavaju se kapilarne kolone zbog malog protoka gasa nosaa i
velike moi razdvajanja. U ovom radu je koritena kolona SP-2560, duine
100 m,unutranjeg prenika 0,25 mm i 0,20 m debljine filma stacionarne faze
kojanijehemijskivezanaza stopljena silikatna jedinjenja. Ova kolona omoguuje
maksimalnu rezoluciju geometrijskih cis i trans i pozicionih izomera masnih
kiselina .

STACIONARNE LIKVIDNE FAZE

Osnovni zahtjev pri odabiru stacionarne likvidne faze je da obezbjedi

odgovarajui stepen
selektivnosti prilikom separacije. Istovremeno, trebalo bi da poseduje hemijsku itermi
ku stabilnost, kao i to dui rok upotrebe. Na selektivnost utiu mnogobrojni faktori,
zbog ega se preporuuje eksperimentalno odreivanje ove veliine. Ipak, odluujui
uticaj ima polarnost, pa se prema tome likvidne faze dijele na: nepolarne, slabo
polarne, polarne i visokopolarne. Izbor likvidnih faza izvodi se na osnovu
Rohrschneider/McReynolds-ovih
konstanti.Kod mikropakovanih kolona, polarnost je promjenjiva veliina i zavisiod na
ina punjenja stacionarne faze, prirode inertnog nosaa i operativnih uslova, kao to
su temperatura i starost kolone. Sa druge strane, kod WCOT kolona, polarnost vrlo
malo zavisi od debljine likvidnog sloja,pa se selektivnost moe definisati sa velikom
sigurnou .Kao stacionarne likvidne faze koriste se visokomolekularna jedinjenja
dobijena polimerizacijom,polikondenzacijom, ili poliesterifikacijom organskih, ili
silicijumovih jedinjenja . Na kolonama sa likvidnim fazama od polietilen-glikola, metil-
estri masnih kiselina sa 4 do 24 C atoma se mogu razdvojiti prema duini
ugljovodoninig niza i stepenu nezasienosti, ali se ne moe
postiizadovoljavajue razdvajanje cis i trans
izomera. Problemi se javljaju i kod analize sloenih smea, kao to su riblja ulja.
Likvidne faze srednje polarnosti se koriste za rutinske analize biljnih ulja i ivotinjskih
masti, kao i proizvoda koji ih sadre (margarin, maslac, namazi, mlena mast islino).

8
Kapilarne kolone sa visoko polarnim cijanosilikonskim stacionarnim fazama, sa
razliitimudelom cijano
propil grupa, omoguuju analizu kompleksnih smea masnih kiselina, dobro
razdvajanje metil-estara polinezasienih -3 masnih kiselina i geometrijskih
i pozicionih izomera,to je uslovljeno jaom interakcijom cis izomera sa cijano-
dipolom, pa se tako trans oblici eluirajupre odgovarajuih cisoblika .Za razdvajanje
cis i trans masnih kiselina, osim kvaliteta, vani su i debljina filma likvidne faze,kao i
duina i unutranji prenik kolone .Pri regularnoj upotrebi, kvalitet stacionarne faze
se moe pogorati, to je obino posljedica
hemijskog oteenja. WCOT kolone su osjetljivije na ove promjene od mikropakovani
h,prvenstveno zbog manjeg sadraja likvidne faze. Visokopolarne likvidne faze su
vrlo osjetljive na kiseonik i vodu, pa se preporuuje da se i najmanji tragovi ovih
jedinjenja uklone iz gasa nosaa.Takoe, mogu sporo reagovati sa polarnim
rastvaraima (hloroform, alkohol, ugljenik-disufid, itd.)i neistoama ubaenim u
kolonu zajedno sa uzorkom, a svaka negativna reakcija se pojaava pri povienim
temperaturama koje se postiu tokom hromatografisanja. Proticanje gasa nosaane
smije se prekidati sve dok se kolona zagrijava.
Najvea oteenja pojavljuju se u prvih nekoliko
namotaja kolone, u kojima likvidna faza moe biti potpuno uklonjena, ili pretrpeti ozbil
jne degeneracije .

UNOENJE UZORKA U INJEKCIONI SISTEM

Za unoenje gasovitih uzoraka koristi se gasna slavina, a za unos tenosti, injekcioni

blok, koji jeugraen neposredno ispred kolone.Teni uzorak se ubrizgava
mikropricem, tako to se iglom mikroprica probui gumeni zaptiva(septum), a
zatim se naglim pritiskom na klip prica potiskuje odreena zapremina uzorka (0,1-
10l). Da bi rad kolone bio optimalan, uzorak ne smije imati veliku
zapreminu i treba da se uvede kao ep pare. Ako se uzorci injektuju sporo i u
velikim zapreminama, pojavljuje se irenje pikova, a rezolucija se smanjuje
.Injekcioni blok se, po empirijskom pravilu, zagrijava na temperaturu koja je za oko
50C via od temperature kolone, jer ona omoguava momentalno isparavanje svih
komponenata iz uzorka .Grijai se napajaju elektrinom strujom, a regulacija i
kontrola temperature se obavlja pomou instrumenta sa otpornim termometrom .

2.ema split injektora

Kapilarne kolone imaju ogranien kapacitet i relativno je lako prepuniti ih uzorkom

prevelikezapremine, ili koncentracije. Da bi se prevaziao ovaj problem, konstruisani
su razliiti injekcioni sistemi, a injektor sa razdeljivaem split (slika 2) je
najjednostavniji i daje odline rezultate.Uzorak se unosi u gas nosa, koji se dijeli u
dve struje : manju, koja je usmjerena na kolonu i veu koja se isputa u atmosferu.

9
Koliina uzorka koja se unosi u kolonu regulisana je igliastimventilom (restriktorom),
postavljenog u vod za ispiranje (split izlaz), a odnos razdeljivanja dvije struje ( Split
Ratio-SR ) kree se od 20:1 do 200:1 .Izraz za izraunavanje ovog odnosa glasi :

Qkol - protok kroz kolonu

Qs.v.- protok kroz vod za ispiranje

Osnovna mana ovog injektora je to to se uzorci viih taki topljenja ne unose

kvantitativno u kolonu. Da bi se dobili to taniji rezultati, prirodu rastvaraa i njegovu
zapreminu treba odravati konstantnom, iglu ubadati uvijek u istu taku injektora, a
poetnu temperaturu kolone precizno reprodukovati.Pored opisanog injektora, dobre
rezultate daju i splitless sistem injektovanja i takozvani sistem on-column, koji
podrazumjeva direktno unoenje uzorka u kolonu
Pod hromatografijom se podrazumevaju analitike metode kojima se razdvaja dva ili
vie hemijskih jedinjenja na osnovu razliitih koeficijenata njihove raspodele izmedju
dve faze-pokretne i nepokretne. Kod gasne hromatografije nepokretna faza je tena
ili vrsta, a pokretna je gasovita i nju ine inertni nosei gas i pare jedinjenja, koja se
razdvajaju. Do dodira izmedju ove dve faze dolazi u hromatografskoj koloni. Zavisno
od agregatnog stanja primenjene nepokretne faze gasna hromatografija se deli na
hromatografiju gas-teno i hromatografiju gas-vrsto. Hromatografija gas-vrsto
podrazumeva kolonu napunjenu adsorbensom ujednaene krupnoe (silika gel,
Al2O3, aktivni ugalj) na kome se jedinjenja razdvajaju putem selektivne adsorpcije.
Hromatografija gas-tenost kao nepokretnu fazu koristi kapilarni sloj tenosti
ravnomerno rasporedjen po inertnom nosau (pakovane kolone) ili po unutranjem
zidu kolone (kapilarne kolone).
Do razdvajanja faza dolazi usled razliitih pokretljivosti razliitih komponenata smee
unutar hromatografske kolone. Pri tome, kod najveeg broja gasnohromatografskih
analiza primenjuje se tzv. tehnika eluiranja koja se sastoji u neprekidnom proticanju
noseeg gasa konstantnom brzinom kroz hromatografski sistem. Koeficijent
participacije-raspodele (K) definie se kao odnos koliine date komponente unutar
tene i gasne faze. Kod veine jedinjenja veliina K zavisi u najveoj meri od
rastvorljivosti njegovih para pod datim uslovima u upotrebljenoj tenoj fazi. Uzorak se
inae, pomou prica unosi u zagrejani ispariva gde istog trena ispari i biva potom
noen pomou gasne faze. Pri izlasku iz kolone razdvojena jedinjenja zajedno sa
noseim gasom prolaze kroz detektor i registruju se elektrini signali, iji su intenziteti
proporcionalni koncentracijama datih komponenata u noseem gasu. Svaki signal, u
takvom hromatografu, odgovara jednom hemijskom jedinjenju i okarakterisan je
kvalitativno i kvantitativno vremenom zadravanja (retencionim vremenom) i
povrinom.
Vreme zadravanja nekog jedinjenja predstavlja vreme koje protekne od
ubrizgavanja smee do pojave maksimuma odgovarajueg mu signala.
Poredjenje retencionog vremena nepoznatog jedinjenja sa retencionim vremenom
nekog poznatog jedinjenja (snimljenog-hromatografisanog pod istim uslovima) je

10
jedna od najeih metoda identifikacije date komponente smee. Retenciono vreme
zavisi od temperature kolone, vrste i koliine tene faze, brzine protoka noseeg
gasa, duine kolone, pada pritiska u koloni i zapremine praznog prostora u koloni i
instrumentu za merenje (tzv. mrtve zapremine). Zbog toga je mogue uporedjivati
samo retenciona vremena izmerena pod istim uslovima protoka i temperature na istoj
koloni, tj. istom uredjaju. Najpouzdaniji nain poredjenja retencionih vremena je
hromatografisanje nepoznate smee, potom njeno hromatografisanje uz prethodno
dodavanje u nju izvesne koliine standarda i ponovno hromatografisanje ovako
obogaene smee.
Podeeno retenciono vreme je vreme koje je dobijeno oduzimanjem vremena
potrebnog za savladjivanje mrtve zapremine, tj vremenu prolaska neke supstance
kroz kolonu bez njenog zadravanja (interakcije) unutar kolone. To je vreme od koga
je oduzeto retenciono vreme vazduha.

Relativno retenciono vreme je odnos podeenih retencionih vremena date

komponente uzorka i standarda.
Korigovano retenciono vreme dobija se kao umnoak podeenog retencionog
vremena i faktora odnosa pritiska noseeg gasa na ulazu i na izlazu iz kolone.
Ako je neko jedinjenje lan homologne serije, mogua je njegova identifikacija na
osnovu semi-log dijagrama retencionog vremena ili retencione zapremine, preko
broja C-atoma date homologne serije ugljovodonika, koja daje signal na istom
mestu.

Gasni hromatograf sastoji se iz: cilindra sa noseim gasom, meraa protoka gasa,
isparivaa, prica za unoenje uzorka, gasnohromatografske kolona, termostata,
detektora, pisaa i hromatografa.

Rec hromatografija je nastala od grkih rei crwma ''chroma'', to znai boja, i grafein
''grafein'', to znai pisati. Hromatografija je kolektivan naziv za familiju laboratorijskih
tehnika za separaciju meavina. To ukljuuje dezintegrisanje smee iz ''mobilne faze''
u tzv. ''stacionarnu fazu'' koja razdvaja analitik da bi bio izmeren i izdvojen svaki
molekul iz smee.

Za one koji su novi u nauci separacije, moe se upotrebiti analogija kao kad roj osa i
pela leti iznad leje cvea. Pele bi bile jae privuene cveem od osa, zbog ega bi
se i razdvojile. Ako bi se posmatrao momenat prolaska iznad leje, ose bi prole bre,
praene pelama. U ovoj analogiji pele i ose predstavljaju analitik koi treba
razdvojiti, cvee predstavlja stacionarnu fazu, a mobilna faza moe biti prolazak kroz
vazduh. Klju separacije je definisanje afiniteta meu analiticima, prema stacionarnoj
i mobilnoj fazi. Posmatra bi mogao da predstavlja detektor korien u nekim
formama analitike hromatografije. Kljuna taka je da detektor ne treba da bude
sposoban da diskriminie meu analiticima, budui da su oni razdvojeni pre prolaska
kroz detektor.

Hromatografija moe biti preparativna ili analitika. Preparativna tei da razdvoji

komponente iz smee za buduu upotrebu (pa je tako i forma preiavanja).
Analitika hromatologija obino funkionie sa manjim koliinama materijala i tei ka
merenju relativne proporcije analitika u smei.
Ova dva metoda se ne iskljuuju medjusobno.

11
Gasni hromatoloki sistem

Istorija

Rus Mihail Semjonovi Tsvet je pronaao prvu hromatografsku tehniku 1900. god.
tokom svog istraivanja hlorofila. On je koristio teno-absorbcionu kolonu, koja je
sadrala kajcijum karbonat da izdvoji pigmente iz biljaka. Metod je bio predstavljen
30. decembra 1901. god. na 11. kongresu prirodnjaka i doktora u Sankt Peterzburgu.
Prvo tampano izdanje objavljeno je 1903. god. u Dostignucima varavskog drutva
prirodnjaka u odseku za biologiju. Prvi put je koristio izraz hromatografija 1906. god.
u svoja dva rada o hlorofilima objavljenin u nemakom botanikom asopisu
''Berichte der Deutschen Botanischen Gesellschalf''. 1907. god demonstrirao je
hromatograf Nemakom botanikom drutvu. Interesantno je to da Mihailovo prezime
''Tsvet'' znai ''boja'' na ruskom jeziku,tako da postoi mogunost da je njegov naziv za
postupak hromatografije (bukvalno ''pisanje bojom'') bio nain da se njegovo ime
uini besmrtnim.

1952. god. Arer Don Porer Martin i Riard Lorens Milington Sind su bili
nagraeni Nobelovom nagradom za hemiju za njihov pronalazak particione
hromatografije. Od tada tehnologija hromatografije je ubrzano napredovala.
Istraivanja kau da principi Tsvetove hromatografije mogu biti primenjeni na mnoge
naine to omoguava mnoge varijante hromatografije. Istovremeno konstantno su
poboljavane tehnike performanse hromatografskih uredjaja, omoguujui
razdvajanje ak i veoma slinih molekula.

HPLC (Tena hromatografija visokih performansi) je varijanta kolonske

hromatografije koja se esto koristi u biohemiji i analitikoj hemiji. Ona se ponekad
oznaava i pod imenom tene hromatografije visokog pritiska. HPLC se koristi za
razdvajanje komponenata meavine koristei razliite hemijske interakcije izmedju
supstance koja se analizira (analita) i hromatografske kolone.

Princip

U HPLC-tenoj hromatografiji visokih performansi, analit se forsira kroz kolonu

stacionarne faze (obino cev pakovanu sa malim okruglim esticama sa izvesnom
hemijom povrine) pumpanjem tene faze (mobilne faze) pod visokim pritiskom kroz
kolonu. Uzorak koji se analizira uvodi se u malu zapreminu struje mobilne faze i
usporava specifinim hemijskim i fizikim interakcijama sa stacionarnom fazom dok
prolazi duinom kolone. Vrednost vremena zaostajanja-retencionog vremena zavisi
od prirode analita i sastava stacionarne i mobilne faze. Vreme koje specifini analit
eluira (prolaska do kraja kolone) se naziva retenciono vreme i ono je specifina
karakteristika analita. Korienjem pritiska poveava se linearna brzina dajui
komponentama manje vremena za difuziju unutar kolone, vodei ka poboljanoj
rezoluciji rezultujueg hromatograma. Najee korieni rastvarai ukljuuju svaku
meljivu kombinaciju vode i razliitih organskih tenosti (najee metanola i
acetonitrila). Voda moe sadrati pufere ili soli da bi se potpomogla separacija

12
komponenti analita, ili jedinjenja kao to je trifluorsiretna kiselina koja reaguje kao
jon sparujui agens.
Sledea rafinacija HPLC vezana je za sastav mobilne faze tokom analize, to je tzv.
gradijent eluacije. Normalni gradijent za reversnu faznu hromatografiju moe
startovati sa 5% metanola sa progresivnim porastom metanola sve do 50% za 25
minuta.

Primjena gasne hromatografije

Da bi se procjenila vanost gasne hromatografije, treba razlikovati dvije uloge te
metode. Jedna uloga gasne hromatografije je razdvajanje, i u toj ulozi je ona
neizbean dio celokupne analize sloenih organskih,organometalnih i biohemijskih
smea. Njena druga, bitno razliita uloga, je sama analiza. Vremena zadravanja
pritom slue za kvalitativnu identifikaciju, a visine ili povrine pika
daju kvantitativne podatke. Gasno hromatografija ima mnogo vea ogranienja u
pogledu kvalitativne analize od veine spektroskopskih metoda.
Da bi se uklonila ta nepogodnost ulau se veliki napori
za kombinaciju posebnih sposobnosti razdvajanja koje poseduje tehnika gasne
hromatografije sa posebnim sposobnostima odreivanja masene, IR ili NMR
spektroskopije.

13
LITERATURA :

- http://www.tehnologijahrane.com/analizahrane/gasna-hromatografija-masena-
spektrometrija-gc-ms

- http://www.scribd.com/cickomicko85/d/19838951-Primena-gasne-hromatografije-u-
IZS

- http://www.mol.rs/instrumenti.htm

- http://www.ljiljan.ba/bs/getwiki/Gasna_hromatografija

14