B K HOCH V U T

CC PHT TRIN DOANH NGHIP

Chuyn
VN HO DOANH NGHIP
(Ti liu dnh cho o to, bi dng ngun nhn lc
cho cc doanh nghip nh v va)

Bin son: PGS. TS. Nguyn Mnh Qun

H NI - 2012
1
 MC LC
CHNG I. VN HO V VN HO DOANH NGHIP .................................................. 1
I/ VN HO L G? ............................................................................................................ 1
1. Tng quan v vn ho .......................................................................................................... 1
2. Vn dng khi nim vn ho vo doanh nghip ............................................................. 4
II/ VN HO DOANH NGHIP ............................................................................................ 4
1. nh ngha ........................................................................................................................... 4
2. Vai tr ca vn ho doanh nghip trong qun l ................................................................. 5
III/ CC DU HIU C TRNG CA VN HO DOANH NGHIP .......................... 7
1. Cc biu trng trc quan ..................................................................................................... 7
2. Cc biu trng phi-trc quan ............................................................................................. 17
CHNG II. TRIN KHAI VN HO DOANH NGHIP ................................................ 19
I/ QU TRNH VN HO DOANH NGHIP ................................................................ 19
1. Qu trnh pht trin Vn ho doanh nghip ....................................................................... 19
2. Trin khai Vn ho doanh nghip...................................................................................... 21
II/ MT S PHNG PHP PHN TCH VVN HO DOANH NGHIP ............. 22
1. Phng php phn tch nhng ngi hu quan (stakeholders approach) ........................ 22
2. Phng php phn hi 3600 ............................................................................................... 29
CHNG III. XC NH GI TR V TRIT L TRONG QUN L......................... 32
I/ TRIT L L G ? ......................................................................................................... 32
1. Trit l oc, trit l kinh doanh, trit l qun l .......................................................... 32
2. Gi tr ................................................................................................................................. 33
3. Nguyn tc vn dng ......................................................................................................... 34
II/ LA CHN TRIT L THEO UI ..................................................................... 36
1. Trit l V k ..................................................................................................................... 36
2. Trit l V li ..................................................................................................................... 37
3. Trit l o c Hnh vi ................................................................................................... 38
5. Trit l o c Cng l ................................................................................................... 39
6. Trit l o c Nhn cch ............................................................................................... 40
III/ TRIT L TRONG MT S M HNH VN HO DOANH NGHIP IN
HNH ................................................................................................................................ 41
1. Cc dng vn ho t chc ca Sethia v Klinow .............................................................. 41
2. Cc dng vn ho t chc caDaft .................................................................................... 43
3. Vn ho quyn lc (power culture)- Harrison/Handy ....................................................... 44
4. Vn ho vai tr (role culture)- Harrison/Handy ................................................................ 44
5. Vn ho nam nhi (tough-guy, macho culture) - Deal v Kennedy ................................... 45
6. Vn ho vic lm ra lm/chi ra chi (work-hard/play-hard culture) - Deal v
Kennedy ............................................................................................................................. 46
7. Vn ho kinh t hay vn ho th trng (rational hay market culture) - Quinn v
McGrath ............................................................................................................................. 46
8. Vn ho trit l hay vn ho c th (ideological hay adhocracy culture)- Quinn v
McGrath ............................................................................................................................. 47
CHNG IV. XY DNG PHONG CCH V VN HO DOANH NGHIP .............. 49
I/ BN SC V GI TR .................................................................................................. 49
1. Bn sc l g? ..................................................................................................................... 49
2. Bn sc vn ho doanh nghip .......................................................................................... 50
II/ XY DNG PHONG CCH LNH O MANG M BN SC VN HO
DOANH NGHIP ........................................................................................................... 50
1. Lnh o v phong cch lnh o ..................................................................................... 50
2. Pht trin t cht doanh nhn v phong cch lnh o ...................................................... 64
3. Pht huy vai tr lnho trong qun l .............................................................................. 69
I/ QUN L BNG VN HO DOANH NGHIP ........................................................ 84
1. Th no l Qun l Bng Vn ho doanh nghip? ............................................................ 84
2. Cc ni dung c bn ca Qun l Bng Vn ho doanh nghip ....................................... 85
3. Tp hp thng tin xy dng ti liu Vn ho doanh nghip ......................................... 87
II/ XY DNG NI DUNG TI LIU VN HO DOANH NGHIP .......................... 89
1. Tm nhn ............................................................................................................................ 89
2. S mnh ............................................................................................................................. 90
3. Gi tr ct li ...................................................................................................................... 91
4. Nguyn tc hnh ng, phong cch lnho ..................................................................... 92
5. Chun mc hnh vi, B quy tc ng x (COC Code Of Conduct) ...................................... 94
6. Cc tiu chun giao c .................................................................................................... 95
7. Khun mu hnh vi ........................................................................................................... 96
8. Phng chm iu hnh .................................................................................................... 96
9. Bin php qun l .............................................................................................................. 97
III/ XY DNG CHNG TRNH O C V VN HO DOANH NGHIP ...... 99
1. Vai tr ca chng trnh o c v vn ho doanh nghip ............................................. 99
2. Xy dng chng trnh o c v vn ho doanh nghip ............................................. 100
3. Hiu lc ca chng trnh o c v vn ho doanh nghip ........................................ 101
 CHNG I. VN HO V VN HO DOANH NGHIP

I/ VN HO L G?
1. Tng quan v vn ho
Vn ho l mt phm tr rt rng, phn nh mi mt ca i sng con ngi. Vn
ha va l sn phm sng to ca loi ngi, va l gi tr to nn cuc sng ca con
ngi v s tin b ca nhn loi. Biu hin ca vn ho trong cuc sng rt phong ph;
Tuy nhin, c th nhn ra v phn bit thng qua nhng du hiu in hnh, c im bn
sc c trng v lch s, a l, tn gio, truyn thng phong tc nghi l, biu tng, linh
vt, truyn thuyt, huyn thoi, s tch, nhn vt anh hng, ngn ng, ch vit, vn ho
phm, n phm lu truyn. Vn ho l mt ch c nghin cu rt nhiu v t rt lu.
Hnh 1.1: Du hiu nhn din vn ho

Bn sc vn ha th hin qua...

Lch s, a l
Tn gio
Truyn thng,
phong tc, nghi l
Biu tng, linh vt
Truyn thuyt,
huyn thoi, s
tch, anh hng,
Ngn ng
Vn ha phm, ch
vit, n phm

C nhiu cch tip cn khi nghin cu v vn ho v v vai tr ca vn ho i vi

i sng con ngi. Chnh v l , c rt nhiu nh ngha v vn ho, phn nh cch tip
cn khc nhau, mc ch nghin cu khc nhau, phm vi, i tng nghin cu xc nh
v phng php nghin cu khc nhau. Theo , vn ho doanh nghip l cch nghin
cu phn nh cch tip cn t gc qun l thc hnh trong doanh nghip vi t cch
mt cng c qun l vn dng iu hnh doanh nghip hot ng trong nn kinh t th
trng ton cu ho ngy nay.
Quan nim ca ngi phng Ty v ngi phng ng v vn ho c nhng
im chung nhng cng c nhng im khc nhau, Hnh 1.2. im chung gia hai quan
im th hin ch vn ho bao gm nhiu tng, lp th hin nhng gi tr khc nhau
c biu hin bng nhng du hiu khc nhau v kh nng nhn bit.

1
 Hnh 1.2-a: Quan nim c trng phng Ty

CU TRC VN HO THEO QUAN NIM PHNG TY...

Hnh 1.2-b: Quan nim c trng phng ng

VN HO: Quan nim ca ngi phng ng...

o Nhn
Nhn: Trit l
Ngha: Phng chm TN
NGHA
TN
L: Phng php
Tr: Phng tin
NHN

L TR
Tn: Mc ch - H qu

Thuyt c tr TN

Tu Thn - T Gia - Tr Quc - Bnh Thin h

nh hng quan trng n hnh vi x hi (o c) ca
con ngi v trong kinh doanh hin i (o c kinh
doanh, VHDN).

Theo cch tip cn ca ngi phng Ty, vn ho hnh thnh gm ba lp. Th gii
quan, nhn sinh quan v nim tin hnh thnh t nm ht nhn. Nhng gi tr ny
c th hin ra thnh nhng c m, hoi bo, trit l, nguyn tc hnh ng lp trung
gian. lp ngoi cng l nhng biu hin c trng (biu trng trc quan), nh mc tiu,
hnh ng/hnh vi, thi , kt qu. Cc nh qun l vn dng rt kho lo nhng c
im ny vo thc tin xy dng vn ho doanh nghip cc doanh nghip, t chc.Mt
2
trong nhng t tng c nh hng rt quan trng n i sng ca ngi phng ng
l thuyt c tr ca Khng T. Trn nn tng o Nhn vi nm ch: Nhn Ngha
L Tr Tn, thuyt c tr nhn mnh n vai tr ca con ngi v nhn cch: tu thn
l ch u tin i vi mi ngi lm nn nghip ln. Nu m t t tng ca o
nhn thnh cu trc ba lp, ch nhn s nm v tr trung tm vi vai tr trit l chi
phi nhn thc v hnh vi con ngi, cc ch ngha, l v tr lp gia th hin
phng chm hnh ng v tn lp ngoi cng th hin mc ch v h qu ca hnh
vi. V phng chm, trong ba ch, ngha l th hin phng chm hnh ng ca c
nhn, l gn vi phng php, thi quen, kinh nghim hnh ng, v tr gn vi
phng tin, tri thc. Ch tn th hin mc ch bi th hin iu mnh theo ui,
nhng li th hin h qu do c nhn thc v nh gi bi nhng ngi khc. Vn dng
i vi mt t chc/doanh nghip, nhn c hiu l trit l kinh doanh, trit l qun
l; ngha c hiu l trit l, kinh nghim, chun mc hnh vi ca tng c nhn; l
l quy nh, nguyn tc, phng php iu hnh v ra quyt nh, mi trng lao ng;
tr l phng tin cng ngh, iu kin tc nghip; v tn l mc tiu kinh doanh v
kt qu thc hin mc tiu. Tuy cha c khi qut trong l thuyt qun tr doanh nghip
hin i, t tng ny c vn dng trong cc doanh nghip t trc n nay khng
ch phng ng, m cn nhiu doanh nghip phng Ty hin nay.
Vi ngi Vit Nam, H Ch Tch c cu ni ni ting v vn ho, [2]:
V l sinh tn cng nh mc ch ca cuc sng, loi ngi mi sng to v pht
minh ra ngn ng, ch vit, o c, php lut, khoa hc, tn gio, vn hc, ngh thut,
nhng cng c cho sinh hot hng ngy v mc, n, v cc phng thc s dng. Ton
b nhng sng to v pht minh tc l vn ha.
Trong cu ni trn, vn ho c Bc ni n va mang ngha khi qut va
gn vi tng nhm ngi, x hi, quc gia, dn tc vn ho dn tc. Bc cng ch ra
bn cht ca vn ho l li sng c trng mang phong cch ring, c sinh ra t nhng
thch thc ca cuc sng, ca s tin b v pht trin:
Vn ha l s tng hp ca mi phng thc sinh hotcng vi biu hin ca n
m loi ngi sn sinhra nhm thch ng vi nhng yu cu i sngv i hi ca s
sinh tn.
Phong cch, li sng ny - tc l vn ho - cth hin qua nhng du hiu c
trng, in hnh nh ngn ng, o c (trit l, chun mc hnh vi), lut php (quy tc,
h thng x hi), tn gio (nim tin), vn hc, ngh thut, phng tin sinh hotvcc
phng thc s dng (thi quen, truyn thng) trong cuc sng hng ngy ca con ngi.
l nhng c s c th nhn din bn sc vn ho.

3
 2. Vn dng khi nim vn ho vo doanh nghip
Vn dng cu ni trn ca Bc cho doanh nghip, trong bi cnh nn kinh t th
trng ton cu ho ngy nay, chng ta c th a ra nh ngha VHDN v bn cht
nh sau:
Vn haDoanh nghip l s tng hp ca mi phng thc hot ng cng vi biu
hinca n m mt t chc, doanh nghip sng tora nhm thch ng vi nhng yu
cu mi trng hot ngv i hi ca s cnh tranh.
T nh ngha trn y c th rt ra nhng nhn xt sau: v bn cht, vn ho doanh
nghip l phng php qun l (phng thc hot ng) ring m t chc, doanh nghip
la chn v s dng tin hnh cc hot ng kinh doanh, nghip v hng ngy, trong
c s tham gia ca tt c mi thnh vin trong qu trnh xy dng v thc hin (do t
chc, doanh nghip sng to ra), mang du n, bn sc ring v phong cch v c th
hin bng nhng hnh vi, du hiu c th nhn bit v phn bit c vi cc t chc,
doanh nghip khc (cng vi biu hin ca n). Nhng biu hin ny tr nn nhng du
hiu nhn din thng hiu ca t chc, doanh nghip v c s dng trong hot
ng hng ngy nh mt phng tin gip cc i tng hu quan nhn bit, nh gi, so
snh v la chn trong qu trnh s dng (yu cu ca mi trng hot ng). Trong mi
trng kinh doanh ton cu ho ngy nay, nhng c trng ny c th c s dng nh
mt li th trong kinh doanh (i hi ca s cnh tranh).
Nh vy, vn ho doanh nghip l mt phng php qun l kinh doanh c xy
dng v thc thi bi tt c cc thnh vin, th hin mt bn sc, phong cch ring, c th
nhn bit nh nhng du hiu c trng, th hin nhng ngha, hnh nh v gi tr nht
nh i vi cc i tng hu quan, v c t chc, doanh nghip s dng to lp
li th cnh tranh bng thng hiu khi hot ng trong nn kinh t ton cu.
II/ VN HO DOANH NGHIP
1. nh ngha
C nhiu nh ngha khc nhau v vn ho doanh nghip, bi y cng l mt ch
c nhiu i tng quan tm nghin cu. Xt t gc qun tr tc nghip, vn ho
doanh nghip c th c nh ngha nh sau:
Vn ho doanh nghip bao gm mt h thng nhng ngha, gi tr, nim tin ch
o, cch nhn thc v phng php t duy c mi thnh vin trong mt t chc cng
thng nht v c nh hng phm vi rng n nhn thc v hnh ng ca tng thnh
vin, [4].
T nh ngha trn, c th rt ra ba im ng ghi nh v ni dung, mc ch v tc
dng ca vn ho doanh nghip v mi lin h gia chng, Hnh 1.3. C th nhn thy r,
trin khai vn ho doanh nghip trong mt t chc l hng n s thng nht v nhn
thc/ thc gia cc thnh vin v pht trin nng lc hnh ng/hnh vi thng nht cho
h khi hnh ng.

4
 Hnh 1.3: nh ngha Vn ho Doanh nghip

3 im cn ghi nh
Ni dung, gm:
H thng gi tr lm thc o, trit l lm ng lc
Cch vn dng vo vic ra quyt nh hng ngy

Mc ch, nhm:
t c s thng nht trong nhn thc
Hnh thnh nng lc hnh ng

C tc dng, gi tr, ngha, gip:

Chuyn ha nhn thc thnh ng lc v
Chuyn ha nng lc thnh hnh ng

Nh vy, xy dng vn ho doanh nghip thc cht:

(1) V ni dung, l xy dng v t c s ng thun v mt h thng cc gi tr,
trit l hnh ng v phng php ra quyt nh c trng cho phong cch ca doanh
nghip v cn c tun th nghim tc;
(2) V mc ch, l thit k v trin khai cc chng trnh hnh ng nhm a h
thng cc gi tr v phng php hnh ng vo trong nhn thc v pht trin thnh nng
lc hnh ng ca cc thnh vin t chc; v
(3) V tc ngmong mun, l h tr cho cc thnh vin chuyn ho h thng
cc gi tr v trit l hnh ng nhn thc v nng lc hnh thnh thnh ng lc v
hnh ng thc tin.
2. Vai tr ca vn ho doanh nghip trong qun l
VHDN trong qun l th hin hai vai tr quan trng sau: (1) VHDN l cng c trin
khai chin lc, v (2) VHDN l phng php to ng lc cho ngi lao ng v sc
mnh on kt cho t chc, doanh nghip.
Th nht, VHDN l cng c trin khai chin lc.Mi doanh nghip u bt u s
tng lai ca mnh bng mt bn k hoch pht trin chin lc, trong ch r nh
hng kinh doanh m doanh nghip s theo ui c c th ho bng nh hng v th
trng mc tiu (khc hng, th trng, nhu cu, lnh vc hot ng ch yu) v nh
hng sn xut (chnh sch sn phm, cht lng, gi c, dch v v li th cnh tranh).
Thnh cng trong vic xy dng chin lc, nhng nhiu doanh nghip li khng thnh
cng trong vic trin khai chin lc. l do nhng kh khn trong vic pht trin cc
cng c qun l, iu hnh vic thc hin trn c s bn k hoch chin lc xy dng.
Tham gia thc hin chin lc l tt c mi thnh vin ca t chc, doanh nghip.
ng lu l, mi ngi tham gia vo mt t chc v hot ng ca t chc u c

5
nhim v ring, cng v khc nhau v s hu nhng k nng/nng lc hnh ng khng
ging nhau. H l nhng bnh xe khc nhau ca cng mt c xe. Khc nhau l vy, nhng
h phi thng nht trong hnh ng v phi hp hnh ng a c xe tin theo cng
mt hng n ch nh. iu ch c th t c bng cch xy dng nhng quy
tc hnh ng thng nht c tc dng hng dn, chi phi vic ra quyt nh v hnh
ng ca mi thnh vin. i vi doanh nghip xy dng thng hiu, iu cn c
ngha ln hn na trong vic nh hnh phong cch. C th cho thy r vai tr ca vn ho
doanh nghip trong vic xy dng cc bin php, cng c iu hnh vic thc hin chin
lc thng qua cc bin php qun l con ngi (nhn lc) v xy dng thng hiu bng
phong cch trong s trnh by trong Hnh 1.4.Hy th hnh dung, nu thiuiu, vic
trin khai v thc thi chin lc s kh khn nh th no.
Th nht, VHDN l phng php to ng lc cho ngi lao ng v sc mnh
on kt cho t chc, doanh nghip. L thuyt VHDN c pht trin da trn hai yu t:
gi tr v con ngi. Trong VHDN, gi tr l nhng ngha, nim tin, c th hin trong
trit l hnh ng gm quan im (cch nhn thc), phng php t duy v ra quyt nh
m nhng ngi hu quan bn trong cng ty, t chc quyt nh la chn s s dng lm
thc o nh gi cc quyt nh, ngun ng lc hnh ng v mc tiu phn
u. Gi tr v cc trit l c t chc, cng ty la chn l chun mc chung cho mi
thnh vin t chc phn u hon thnh, cho nhng ngi hu quan bn ngoi s dng
phn xt v nh gi v t chc. Gi tr v trit l ca c nhn khng lm nn sc
mnh, chng ch gy mu thun. Ch c gi tr v trit l thng nht mi to nn sc mnh
tp th.

Hnh 1.4: VHDN trong vic trin khai chin lc kinh doanh

VHDN = Trin khai chin luc + Xy dng Thung hiu

XY DNG CHIN LC TRIN KHAI CHIN LC

NH HNG KINH DOANH NH HNG QUN L

HOCH NH PHT TRIN

CHIN LC VN HO
KINH DOANH DOANH NGHIP
QUN
L
NH HNG NH HNG NGU CAM KT TH GIAO C
TH TRNG SN XUT N TRNG NI B
NHN
LP K
LC XY DNG
HOCH TC CHUN MC
NGHIP HNH VI

SN PHM
HIU QU PHONG CCH
THNG
CHT LNG HNH NH
HIU
CHUYN BN SC
NGHIP VN HO

6
 Gi tr l nhng ng gp ca doanh nghip i vi cc i tng hu quan, hay x
hi v phc li, v s phn vinh v pht trin ca x hi, v vic gn gi v pht trin cc
gi tr o c v nhn vn ca con ngi. Gi tr c xc nh trn c s nhng chun
mc v gi tr o c x hi v kinh doanh. Mi t chc, doanh nghip la chn cho
mnh trong s nhng gi tr v trit l m x hi coi trng lm gi tr v trit l ch o
ca mnh. Khng ch vy, h cn th hin nhng cam kt ca tt c cc thnh vin t chc
trong vic t nguyn phn u v nhng gi tr v kin tr theo ui nhng trit l .
Chnh v gi tr m t chc v cc thnh vin t chc cam kt tn trng th hin s cng
hin cho con ngi. Gi tr l cht liu to nn hnh nh ca t chc. V chnh nh nhng
cng hin m t chc v cc thnh vin t chc c x hi nh gi cao v sn sng
trao tng nhng phn thng tinh thn (thng hiu) v vt cht (li nhun) tng xng.
Mu cht ca VHDN l v con ngi, v con ngi; doanh nghipkhng lm cho
VHDN c hiu lc m chnh l con ngi: ngi lnh o ng vai tr khi xng, thnh
vin t chc ng vai tr hon thnh. Chnh con ngi lm cho nhng gi tr c tuyn
b chnh thc tr thnh hin thc. Ngc li, gi tr lm cho hnh ng v s phn u
mi c nhn tr nn c ngha. Con ngi th hin gi tr; Gi tr nng con ngi ln. Gi
tr l th duy nht c th thu ht mi ngi n vi nhau. Gi tr lin kt con ngi li vi
nhau. Gi tr to nn ng c hnh ng cho con ngi. Gi tr lm cho mi ngi t
nguyn cam kt hnh ng v mc tiu chung.
Qun l bng VHDN l qun l bng thc, t qun l.
III/ CC DU HIU C TRNG CA VN HO DOANH NGHIP
Vn ho doanh nghip c th c th hin thng qua nhng du hiu, biu hin
in hnh, c trng gi l cc biu trng.
Biu trng l bt k th g c th c s dng lm phng tin th hin ni dung
ca vn ho cng ty trit l, gi tr, nim tin ch o, cch nhn thc v phng php
t duy nhm h tr cc thnh vin trong qu trnh nhn thc hoc phn nh mc
nhn thc ca thnh vin v ca ton t chc.
Biu trng vn ho doanh nghip th hin di nhiu hnh thc khc nhau, phong
ph, a dng tu theo s sng to ca mi t chc, doanh nghip nhm hai mc ch sau:
(1) th hin nhng gi tr, trit l, nguyn tc m t chc, doanh nghipmun th hin v
mong mun c cc i tng hu quan nhn bit mt cch ng n; v (2) h tr cho
nhng i tng hu quan bn trong trong qu trnh nhn thc v thc hin khi ra quyt
nh v hnh ng.
1. Cc biu trng trc quan
Cc biu trng c s dng th hin ni dung ca vn ho cng ty gi l cc
nhng biu trng trc quan;chng thng l biu trng c thit k d nhn bit
bng cc gic quan (nhn thy, nghe thy hoc s thy).

7
 Cc biu trng trc quan in hnh bao gm: (1) c im kin trc - l phong cch,
mu sc, kiu dng kin trc, thit k; (2) nghi thc c trng, hnh vi, trang phc, l
nghi, quy nh, ni quy; (3) biu trng ngn ng, khu hiu, t ng c trng; (4) biu
trng phi-ngn ng, biu tng, lo-g, linh vt; (5) mu chuyn, tm gng, giai thoi,
huyn thoi, nhn vt in hnh; (6) n phm, ti liu VHDN, chng trnh qung co,
t ri, bo hnh, cam kt; (7) truyn thng, gi tr, n np, hnh vi, tm gng trong
qu kh cn gn gi, tn to, pht huy.
cin v ni dung vn ho doanh nghipca mt t chc c thc th hin
thng qua nhng du hiu c trng, in hnh - nhng biu trng trc quan. Cch phn
loi v hnh thccc biu trng trc quan l rt phong ph v sng to. in hnh bao
gm(1) lch s pht trin v truyn thng, (2) c im kin trc, (3) nghi l, (4) giai
thoi, (5) biu tng, (6) ngn ng, v (7) n phm c trng, qung co.
a- c trng kin trc
Nhng du hiuc trngkin trc ca mt t chc gm kin trc ngoi tht v thit
k ni tht cng s.
Phn ln nhng cng ty thnh t hoc ang pht trin mun gy n tng i vi mi
ngi v s khc bit, thnh cng v sc mnh ca h bng nhng cng trnh kin trct
bit v s. Nhng cng trnh kin trc ny c s dng nh biu tng v hnh nh v t
chc. C th thy trong thc t nhng v d minh ho cc cng trnh kin trc ln ca cc
nh th, trng i hc M v Chu u. Cc cng trnh ny rt c cc t chc, cng ty
ch trng nh mt phng tin th hin tnh cch c trng ca t chc.

Minh ho 1.1: ngha ca cc yu t kin trc

Tr s ca cng ty ABV, mt hng thu khon hng u ca Thu in, c trang tr
bng mu hng ch o, vi mt i snh m rng rt hiu khch dn thng vo mt
khun vin c bao bc bi cc lp knh nh mt c o gia xa mc cho khch vng
lai, m khch v nhn vin ngh chn. Nhiu vn phng v hu ht cc phng hp u c
ca hng ra khun vin ny nhm a hi th v s sng ng ca bn ngoi vo cc
hot ng trong cc vn phng . H thng cu thang in c th gip nhn vin cng
nh khch tham quan nhn thy ngay s thng nht v s sng ng trong ton cng ty.
Round Office, mt hng g hng u ca Thu in lng ghp nhiu trit l ca
hng vo thit k ni tht ca tr s chnh Obero nh bn bn-xoay, mi vm cun vi
cc gc ln th hin t tng vn phng hnh trn (round office) v trit l bnh
ng ca khi nim bn trn (round table).
McDonald khng ch l ngi bn mn hamburger thun tu m cn l ngi bn mn
hamburger ca McDonald khng th nhm ln vi cc hng khc qua nhng thit k
mu sc, bn gh, bi tr ni tht, bin hiu v biu tng qung co tin chun ho mt
cch thng nht. Uy tn, hnh nh trn bao b v khng kh trong ca hng cng l th
sn phm thc khch mun hng th cc ca hng ca McDonald.

8
 Nhng thit k ni tht cng rt c cc cng ty, t chc quan tm. T nhng vn
rt ln nh tiu chun ho v mu sc, kiu dng ca bao b c trng, thit k ni tht
nh mt bng, quy, bn gh, phng, gi hng, li i, loi dch v, trang phc n
nhng chi tit nh nht nh n, v tr cng tc in, thit b v v tr ca chng trong
phng v sinh Tt c u c s dng to n tng thn quen, thin tr v c
quan tm.
Thit k kin trc c cc t chc rt quan tm l v nhng l do sau:
Kin trc ngoi tht c th c nh hng quan trng n hnh vi con ngi v
phng din cch thc giao tip, phn ng v thc hin cng vic. V d nh kin thc
nh th to n tng quyn lc, thm nghim; cha chin to n tng thanh bch, thot
tc; th vin gy n tng thng thi, tp trung cao .
Cng trnh kin trc c th c coi l mt linh vt biu th mt ngha, gi tr
no ca mt t chc, x hi. V d, thp Eiffel ca Php, Thp i ca M hay ca
Malaysia, thp truyn hnh ca mt s nc, Vn L Trng Thnh ca Trung quc, Vn
miu, Cha Mt Ct tr thnh hnh nh, biu tng v mt gi tr tinh thn quc gia,
a phng.
Kiu dng kt cu c th c coi l biu tng cho phng chm chin lc ca
t chc.
Cng trnh kin trc tr thnh mt b phn hu c trong cc sn phm ca cng ty.
Trong mi cng trnh kin trc u cha ng nhng gi tr lch s gn lin vi
s ra i v trng thnh ca t chc, cc th h nhn vin.
b- Nghi l, nghi thc
Mt trong s nhng biu trng ca vn ho cng ty l nghi thc(rituals) vnghi
l(cereminies). l nhng hot ng c d kin t trc v chun b k lng
di hnh thc cc hot ng, s kin vn ho-x hi chnh thc, nghim trang, tnh cm
c thc hin nh k hay bt thng nhm tht cht mi quan h t chc v thng
c t chc v li ch ca nhng ngi tham d. Nhng ngi qun l c th s dng l
nghi nh mt c hi quan trng gii thiu v nhng gi tr c t chc coi trng.
cng l dp c bit nhn mnh nhng gi tr ring ca t chc, to c hi cho mi
thnh vin cng chia s cch nhn thc v nhng s kin trng i, nu gng v khen
tng nhng tm gng in hnh i biu cho nhng nim tin v cch thc hnh ng cn
tn trng ca t chc. Minh ho1.2.

9
 C bn loi l nghi c bn: chuyn giao, cng c, nhc nh v lin kt, Bng 1.1.

Minh ho 1.2: Nghi l, nghi thc trong vn ho doanh nghip

mt ngn hng, vic bu chn cho mt chc v lnh o c coi l mt s kin quan
trng nh du s thnh t trong ngh nghip. Mt lot hot ng c tin hnh km theo vic
b nhim mt chc v lnh o, bao gm c cch thc ghi nhn c bit, ngi mi c b
nhim c trnh trng dn n phng n ln u tin cng v mi, ngi mi c b
nhim s chnh thc mi mi ngi trong n v ung cc ru mng vo cui gi chiu th
Su sau khi quyt nh b nhim c chnh thc cng b. C th coi l mt bui l ra mt
hay chuyn giao.
Nhng ngi bn lng cu thng t chc cc cuc thi hng tun trong thnh tch v l-
ng bn c tuyn dng t thp nht n cao nht. S kin ny c thc hin ng thi vi
nhng li tuyn dng v tung h. Nhng bui l nh vy c tc dng khng nh li mc tiu
v doanh s ca cng ty. chnh l mt hnh thc cng c.
Mt s kin quan trong hng nm c McDonald tin hnh l vic bnh chn nhm lm
mn Hamburger ngon nht trn ton quc. Vic bnh chn khch l tt c cc ca hng ca
McDonald kim tra li chi tit cch thc lm mn Hamburger. Bui l lm r thm v chuyn
n tt c nhn vin ca hng thng ip v gi tr m McDonald mun nhn mnh, l cht
lng ca mn Hamburger. l mt hnh thc nhc nh.
mt hng kh ln vng trung-ty nc M, vo mi dp l ging sinh, v ch tch cng
ty u ri vn phng ca mnh tng thng v i b xung cc vn phng cc tng di
gp g, bt tay v chc mng tng cn b, nhn vin ca mnh. S xut hin ca ng ta l mt
biu hin v trit l gia nh trong t chc. l mt hnh thc ho nhp.
Ngay sau khi chuyn t IBM sang Digital Equipment Corporation (nay l mt n v thuc
Compaq Computer Corp.) vi nm trc, Peter DeLisi nhn thy rng nhn vin Digital
chin u vi nhau rt thng xuyn. Nhng cuc u khu din ra thng xuyn v ti nhn
ra chng ai a ai, v gim c marketing ny tuyn b nh vy. Sau ny, DeLisi nhn ra rng
nhn vin Digital khng phi khng thch nhau m h ang tham gia vo mt nghi l pushing
back (cht vn ngc) bo v tng cho n khi s tht c ch ra r rng. Cng
khai xung t tng l nghi thc c s dng cng c gi tr ca hng sn xut my tnh
bng xung t mt cch quy c. Nghi thc c thit k thnh thi quen hng ngy kch
bn ho vn ho t chc. Cng vi nhng cuc u khu Digital, cc nghi l khc cng c
thit k mt cch k lng, nh nghi thc cho mng khch thm quan, tn sut cp trn n
thm cp di, cch thc mi ngi giao tip vi nhau, thi gian ngh tra c quy nh
Tt c 75 nhn vin ca cng ty Fitzgerald Communications, Inc., c trao nhng tp th
ghi r nhng gi tr ct li ca cng ty nh: hp tc chn thnh (true partnerships), khng bao
gi t b lng chnh trc (never compromising integrity), v lun thng tin trc tip (engaging
in direct communication). Mi nm hai ln, hng Quan h cng ng Cambridge,
Massachusetts, ny tin hnh l trao phn thng vinh danh nhng nhn vin t c thnh
tch xut sc trong vic cao cc gi tr ct li ny ca cng ty.

10
 Nghi l thng c tin hnh theo mt cch thc nht nh, cc nghi thc thng
c thit k mt cch k lng v s dng nh nhng hnh thc chnh thc thc hin
nghi l. c im v hnh thc v ni dung ca nghi thc khng ch th hin nhng nhng
gi tr v trit l ca vn ho cng ty m t chc mun nhn mnh, chng cn th hin
quan im v cch tip cn ca nhng ngi qun l. Mc nghim tc trong vic thc
hin nghi thc l du hiu phn nh nhn thc ca cc thnh vin t chc v ngha v
tm quan trng ca cc gi tr v trit l ny i vi h.
Bng 1.1.: Bn loi l nghi trong t chc v tc ng tim nng ca chng
Loi hnh Minh ho Tc ng tim nng
Khai mc, gii thiu thnh
To thun li cho vic thm nhp vo
Chuyn giao vin mi, chc v mi, l ra
cng v mi, vai tr mi
mt
Cng c cc nhn t hnh thnh bn sc
Cng c L pht phn thng
v tn thm v th ca thnh vin
Sinh hot vn ho, chuyn Duy tr c cu x hi v lm tng thm
Nhc nh
mn, khoa hc nng lc tc nghip ca t chc
Khi phc v khch l chia s tnh cm v
Lin kt L hi, lin hoan, Tt s cm thng nhm gn b cc thnh
vin vi nhau v vi t chc
c- Biu tng, l-g
Mt cng c khc biu th c trng ca vn ho cng ty l biu tng. Biu tng
l mt th g biu th mt th g khng phi l chnh n v c tc dng gip mi
ngi nhn ra hay hiu c th m n biu th. Cc cng trunh kin trc, l nghi, giai
thoi, khu hiu u cha ng nhng c trng ca biu tng, bi thng qua nhng gi
tr vt cht, c th, hu hnh, cc biu trng ny u mun truyn t mt nhng gi tr,
ngha tim n bn trong cho nhng ngi tip nhn theo cc cch thc khc nhau. Mt
biu tng khc l logo hay mt tc phm sng to c thit k th hin hnh tng
v mt t chc, mt doanh nghip bng ngn ng ngh thut ph thng. Cc biu tng
vt cht ny thng c sc mnh rt ln v chng hng s ch ca ngi thy n vo
mt (vi) chi tit hay im nhn c th c th din t c gi tr ch o m t chc,
doanh nghip mun to n tng, lu li hay truyn t cho ngi thy n. Logo l loi
biu trng n gin nhng li c ngha rt ln nn c cc t chc, doanh nghip rt
ch trng. Trong cc Minh ho 1.3 v 1.4 l mt s v d in hnh v biu tng cct
chc, cng ty trn th gii.

11
 Minh ho 1.3: Biu tng trong vn ho doanh nghip
Ca hng bch ho Nordstrom chn biu tng th hin tm quan trng ca s h tr t cp
cao cho nhng nhn vin cp di bng mt s t chc ngc (hnh v di y). Chn biu
tng ny, cng ty mun cng b v nhn mnh cam kt v trit l qun l ch o ca cng ty cho
ngi qun l, nhn vin, khch hng v mi i tng hu quan. T Nordstrom tr nn ni
ting v cht lng dch v khch hng c bit v v biu tng s t chc biu th ngi
qun l h tr nhn vin thay v qun l h trong vic cung cp dch v cho khch hng ny.

Ti cng ty Chick-fil-A, mt ca hng i l tht g, ngi qun l ca hng s nhn c mt

chng nhn mu trng Cp VII Xuyn Lc a (Continental Mark VII) nu t mc tng doanh s l
40%. Anh ta s c giao quyn s dng mt chic xe hi trong vng mt nm, v nu anh ta tip
tc t mc tng doanh thu, chic xe s hon ton thuc s hu ca anh ta. Cng ty cng s dng
hai mu en v trang tr cho nhn hiu Chick-fil-A trn nn ch Continental lm biu tng
qung co v biu tng cho nng sut bn hng cao.

d- Mu chuyn, giai thoi, tn gng in hnh

Minh ho 1.4: Bao b, mu sc biu tng trong vn ho doanh nghip

Mc d hng Casino c c giy php sn xut mt hng li dao co c th lp cho sn
phm ca hng Gillette, cui nm 1995, h vn phi i u vi cn thnh n ca Gillette v b cho
rng bao b sn phm li dao co ca Casino qu ging vi sn phm tng ng ca Gillette.
Nh vy, ngi tiu dng, do khng phn bit c s khc nhau gia hai sn phm, c xu hng
chn sn phm c gi r hn ca hng Casino. Gillette kin ra to, nhng thua kin. To n cc
cp u phn quyt rng Casino thit k nhn hiu trn bao b cho sn phm ca mnh theo
phong cch ring rt r rng, v cc mu sc c s dng khng gi nh n mu sc ca
Gillette.
Mt cu chuyn tng t lp li vi Gillette vo nm 2001. Tuy nhin, trong trng hp
ny Gillette thng kin khi kin hng Monoprixv sn phm li dao co nhn hiu Country
ca hng ny s dng mu sc ca Gillette.
[An ninh th gii, s 286, th Nm mng 4 thng By nm 2002, trg 13]

Khi trin khai cc hot ng trong thc tin, thng xut hin nhng s kin, tm
gng in hnh cho vic thc hin thnh cng hay tht bi mt gi tr, trit l m t
chc, doanh nghip c th s dng lm bi hc kinh nghim hay minh ho in hnh, mu
mc, d hiu v vn ho cng ty. Mu chuyn l nhng cu chuyn thng c thu dt
t nhng s kin c thc in hnh v nhng gi tr, trit l ca vn ho cng ty c cc
thnh vin trong t chc thng xuyn nhc li v ph bin nhng thnh vin mi. Mt s
mu chuyn tr thnh nhng giai thoi do nhng s kin mang tnh lch s v c th
c khi qut ho hoc h cu thm. Trong cc mu chuyn k thng xut hin nhng
tm gng in hnh, l nhng mu hnh l tng v hnh vi ph hp vi chun mc
12
v gi tr vn ho cng ty. Tm gng in hnh c th c nhn cch ho thnh huyn
thoi vi nhng phm cht v tnh cch ca nhiu tm gng in hnh hay k vng v
nhng gi tr v nim tin trong t chc. Cc mu chuyn c tc dng duy tr sc sng cho
cc gi tr ban u ca t chc v gip thng nht v nhn thc ca tt c mi thnh vin.
Minh ho 1.5 l mt v d v cc mu chuyn c th nh hng n vic hnh thnh vn
ho cng ty.

Minh ho 1.5: Giai thoi trong vn ho doanh nghip

Ti cng ty 3M (Minesota Mining & Manufacturing), nhng ngi lnh o cp cao
ca cng ty lun tm cch lm sng ng nhng mu chuyn v nhng n sng to
tng b nhng ngi lnh o b l. Mt ngi hng trong cc mu chuyn m thm
theo ui mt n nh vy v chng minh c s sai lm ca nhng ngi lnh o
bng vic a ra mt sn phm mi rt thnh cng. Nhng mu chuyn ny c nhc
i nhc li bi cc th h nhng ngi lnh o cao cp ca cng ty nhm nhn mnh tinh
thn lm ch cng ty 3M v gi n cn b cng nhn vin ca cng ty mt thng ip
rng, nu b tht vng v cm thy chn nn, th h cn phi hiu rng h khng phi l
nhng ngi u tin v cn phi bit vt qua nhng kh khn, tht bi trong qu trnh
sng to.
Hai mu chuyn th hin hnh tng phong cch HP ca Hewlett-Packard ni v hai
nhn vt anh hng, nhng ngi lp ra cng ty, David Packard v Bill Hewlett. Sau
nhiu ngy m tm ti vt v, mt m khi ang i do quanh phng th nghim Palo Alto,
Packard pht minh ra mu sn phm mi c th c to thnh t nhng nguyn liu r
tin. Th nhng, ng lp tc hu mu sn phm mi ny v t nh rng khng phi
l phong cch ca HP, Dave . Tng t, ngi ta khuyn Bill Hewlett n thm mt
nh my vo th By. Khi n ni, thy ca kho ca phng th nghim kho cht, ng
ph kho v li li nhn ng bao gi kho cnh ca ny li. Cm n. Bill. Hewlett
mun cc nhng ngi k s c th hon ton t do khi tip cn vi cc nguyn liu v linh
kin trong kho ca phng th nghim, thm ch c th mang v nh, khch l s sng to,
mt nhn t c coi l phong cch ca HP.

e- Ngn ng, khu hiu

Mt dng biu trng quan trng khc thng c s dng gy nh hng n
vn ho cng ty l ngn ng. Nhiu t chc, doanh nghip s dng nhng cu ch c
bit, khu hiu, v von, n d hay mt sc thi ngn t truyn ti mt ngha c th
n nhn vin ca mnh v nhng ngi hu quan. Minh ho1.6.
Khu hiu l hnh thc d nhp tm v c khng ch nhn vin m c khch
hng v nhiu ngi khc trch dn. Khu hiu thng rt ngn gn, hay s dng cc
ngn t n gin, d nh; do i khi c v so rng v hnh thc. Khu hiu l cch
din t c ng nht ca trit l hot ng, kinh doanh ca mt t chc, mt cng ty. V
vy, chng cn c lin h vi bn tuyn b s mnh ca t chc, cng ty hiu c
ngha tim n ca chng.

13
 Minh ho 1.6: Ngn ng trong vn ho doanh nghip
T.J.Watson (con), con trai ca ngi sng lp cng ty International Business
Machines (IBM) s dng cch n d vt tri m t nhng loi nhn vin m IBM
cn tuyn. Quan im ca ng l Bn c th bin vt tri thnh vt nh, ch khng th bin
vt nh thnh vt tri. Hnh nh vt tri c s dng th hin quan im cn tn
trng cch nhn t do v trnh nguy c thun ho cc nhn vin giu sng to IBM.
Satisfaction Guaranteed Eateries, Inc. s dng mt khu hiu lm kim ch nam cho
hnh ng ca nhn vin Cng vic ca bn c m bo. Mi mi (Your Employment
Guaranteed. Always. - YEGA). T vit tt YEGA c in vo tt c cc t thc n, sc,
mu bo co, ti liu hc tp, tiu th t, kp gi, bng treo trn tng, bin tn, o ng
phc. Mi ngi trong s su trm nhn vin ca hng k hp ng vi iu khon c
quyn la chn YEGA.

Minh ho 1.7: Ngn ng trong vn ho doanh nghip

Texas Instrument: Nhn vin khng ch thm i bn tay m c khi c.

Speedy Muffer: Speedy bn s tr thnh mt ngi khc.

British Petroleum: Lin tc pht trin.

Schlitz Brewing: Khng ung Schlitz c ngha l khng ung bia.

British Airway: Hng hng khng c th gii yu thch.

Rouse Company: To mi trng tt cho mi ngi.

C th nhn thy t nhng v d trong Minh ho 1.7 nhng ngha ch o sau y.

Trit l m Texas Instrument mun nhn vin v nhng ngi qun l coi trng l tinh
thn pht huy sng to. Speedy Muffler (Canada) mun nhn mnh v s tn trng nhn
vin, tnh t ch, tinh thn sng to, mi trng lao ng v c hi pht trin ngh nghip
v nhn cch ca nhn vin l nhng gi tr ch o trong chnh sch ca cng ty. Cng ty
xy dng v kin trc cc cng trnh cng cng Rouse Company cng nhn mnh nhng
gi tr ny nhng tip cn theo cch khc trong nhn mnh khng ch nhn vin m c
nhng ngi s dng cc tc phm ca h v x hi rt c coi trng trong chnh sch
v hot ng sng to ca cng ty. Trong khi British Airways v Schlitz nhn mnh n
cht lng, BP li coi trng s i mi khng ngng trong c cu t chc v qun l ca
cng ty.
f- n phm in hnh
Nhng n phm in hnh l mt s nhng t liu chnh thc c th gip nhng
ngi hu quan c th nhn thy c r hn v cu trc vn ho v ca mt t
chc. Chng c th l bn tuyn b s mnh, bo co thng nin, brochures, ti

14
liu gii thiu v t chc, cng ty, s vng truyn thng, n phm nh k hay c
bit, ti liu qung co gii thiu sn phm v cng ty, cc ti liu, h s hng dn
s dng, bo hnh
Nhng ti liu ny c th gip lm r mc tiu ca t chc, phng chm hnh
ng, nim tin v gi tr ch o, trit l qun l, thi i vi lao ng, cng ty, ngi
tiu dng, x hi. Chng cng gip nhng ngi nghin cu so snh, i chiu s ng
nht gia nhng bin php c p dng vi nhng trit l c t chc tn trng. i
vi nhng i tng hu quan bn ngoi y chnh l nhng cn c xc nh tnh kh
thi v hiu lc ca vn ho cng ty; i vi nhng ngi hu quan bn trong y l nhng
cn c nhn bit v thc thi vn ho cng ty.
Cc biu trng trc quan lun cha ng nhng gi tr tim n m t chc, doanh
nghip mun truyn t cho nhng ngi hu quan bn trong v bn ngoi. Nhng biu
trng bn ngoi ny c lm ni bt nhng gi tr tim n v vn ho. Chnh v vy, nhng
ngi qun l thng s dng nhng biu trng ny th hin nhng gi tr tim n
trong vic phc v khch hng v s quan tm dnh cho nhn vin.
Sc mnh ca vn ho cng ty c c trng bi s thng nht gia cc thnh
vin trong t chc v tm quan trng ca cc gi tr c th. Nu c s ng thun, vn
ho cng ty lm cho cc thnh vin tr nn gn kt vi nhau v to ra mt sc mnh
tng hp. Khi t chc c mt nn vn ho mnh. Mt nn vn ho mnh c th
hin qua vic s dng thng xuyn v c kt qu cc biu trng. Nhng yu t ny
lm tng thm s quyt tm ca cc thnh vin phn u v cc gi tr v chin lc
chung ca doanh nghip. Vn ho cng ty th hin nhng gi tr m mi thnh vin
cn cn nhc khi quyt nh hnh ng. Trong nhng v d trong Minh ho 1.5 trn,
nhng giai thoi v Hewlett-Packard c tc dng cng c c trng vn ho ni b
cng ty l lun phi nht qun vi phong cch HP l kin tr theo ui mc tiu cht
lng, khch l tin b, v tn trng tng nhn vin - l nhng gi tr to nn s
thnh cng. Cc l nghi c tin hnh Cng ty McDonalds l nhm nhc nh
nhn vin c v tp hun cho nhn vin mi v nhng gi tr ch o ca cng ty l
cht lng, dch v, sch s v xng ng.
g- Lch s pht trin v truyn thng
Lch s pht trin v truyn thng ca mt t chc l nhng biu trng v nhng gi
tr, trit l c cht lc trong qut trnh hot ng c cc th h khc nhau ca t
chc tn trng v gn gi; chng c t chc s dng th hin nhng gi tr ch o
v phng chm hnh ng cn c kin tr theo ui. Mc d, khng c th coi lch s
pht trin v truyn thng l mt nhn t cu thnh ca vn ho cng ty, bi l chng c
trc v tn ti bt chp mong mun v quan im thit k ca ngi qun l hin nay.
Tuy nhin, khng th ph nhn vai tr quan trng v nh hng ca chng n vic xy

15
dng, iu chnh v pht trin nhng c trng vn ho cng ty mi ca mt t chc. Vai
tr ca lch s pht trin v truyn thng vn ho i vi vic xy dng cc c trng vn
ho mi cho t chc th hin vic cho chng ta hiu c y qu trnh vn ng v
thay i ca cc c trng vn ho, nhng nguyn nhn v nh hng ca chng n qu
trnh vn ng v thay i v vn ho t chc. Thc t cho thy, nhng t chc c lch s
pht trin lu i v b dy truyn thng thng kh thay i v t chc hn nhng t
chc mi, non tr, cha nh hnh r phong cch hay c trng vn ho. Nhng truyn
thng, tp qun, nhn t vn ho nh hnh v xut hin trong lch s va l ch da,
nhng cng c th tr thnh nhng ro cn tm l khng d vt qua trong vic xy
dng v pht trin nhng c trng vn ho mi.
Ngi qun l c th c nhng ng gp quan trng vo vic pht trin v duy tr
mt nn vn ho cng ty mnh. S dng cc biu trng trc quan mt cch hu hiu l rt
quan trng. Tuyn chn thnh vin mi c nng lc, nhit huyt, thc, gn b vi cng
vic v gip h nhanh chng ho nhp vi vn ho cng ty l mt yu cu i vi ngi
qun l xy dng mt mi trng vn ho tch cc. Cng ty Procter & Gamble giao
cho nhn vin mi bt u lm vic nhng cng vic vt vnh v yu cu h t tm hiu
v xc nh chun mc hnh vi, nim tin, gi tr ch o ca cng ty v th u tin i vi
chng. H cng c yu cu phi tham gia vo cc hot ng kinh doanh hc cch
lm ch, t ch v c lp. Bng cch cc nhn vin c iu kin ho ng nim tin
v quan im gi tr ca h vi nim tin v gi tr chung ca cng ty. Xt t gc qun
l, cc th tc ny chnh l nhng c hi cng ty c th s dng nhm ho nhp sc mnh
c nhn vi vn ho cng ty thnh v kh chin lc.
Nhn thc l mt qu trnh, nhng biu trng trc quan ch l mt b phn trong cc
phng tin v cng c h tr qu trnh nhn thc ca thnh vin t chc v vn ho cng
ty. B phn quan trng khc l cc chng trnh o c l nhng hot ng c
thit k v trin khai nhm h tr cho cc thnh vin t chc trong qu trnh nhn thc v
chuyn ho thnh thc v nng lc hnh ng. Tu thuc tng trng hp, mc nhn
thc/chuyn ho t c mi c nhn c th t c l rt khc nhau.

16
 2. Cc biu trng phi-trc quan
Nhn thc v s thay i nhn thc din ra thng xuyn trong mi c nhn, chng
rt kh nhn thy c bng nhng biu hin trc quan; Chng ch c th cm nhn c
thng qua nhng biu hin v trng thi tnh cm v hnh vi.
Cc biu trng phi-trc quan l nhng du hiu c trng th hin mc nhn
thc t c cc thnh vin v nhng ngi hu quan v vn ho cng ty.
Tu theo mc nhn thc, trng thi biu cm v tnh ch ng trong hnh vi, cc
biu trng phi-trc quan c th c chia thnh bn cp t thp n caol:
(1) Gi tr, bit nhng vic cn phi lm, nhng yu cu cn png, nhng hnh vi
cn thc hin, nhng quy nh cn tun th;
(2) Thi , hiu c ngha ca nhng vic cn phi lm, nhng yu cu cn
png, nhng hnh vi cn thc hin, nhng quy nh cn tun th;
(3) Nim tin, thy c lich/gi tr ca nhng vic cn phi lm, nhng yu cu
cn png, nhng hnh vi cn thc hin, nhng quy nh cn tun thi vi bn thn v
mi ngi;
(4) Nguyn tc, coi vic thc hin ca nhng vic cn phi lm, nhng yu cu cn
png, nhng hnh vi cn thc hin, nhng quy nh cn tun thl cch hnh ng
ng n, tt nht i vi bn thn.
Tu thuc vo mc chuyn ho v nhn thc, hnh vi s c thc hin vi mc
ch ng khc nhau. mc thp, tnh ch ng cnt, hnh vi cn th ng; mc
cao nhn thc c chuyn ho thnh ni lc (ng lc), v vy, con ngi thc v
t gic, t ch hn khi hnh ng. C th nh sau:
(1) Gi tr, chp nhn nhng g yu cu phi lm - min cng, - hnh ng khi cn thit;
(2) Thi , bt u c s phn xt - d dt, tri nghim, chim nghim - i lc/th
nghim/phn ng;
(3) Nim tin, thc c nh hnh tch cc, nhit tnh, hng hi - tng xuyn, t gic;
(4) Nguyn tc, hnh thnh thi quen cn bng, kim sot - tr thnh np sng
hng ngy ca bn thn.

17
 CU HI THO LUN CHNG 1

1. Hy m t c im mi trng vn ho a phng, ni cc anh/ch ang sng

v/hoc ang trin khai hot ng kinh doanh, thng qua nhng du hiu c trng
(biu trng) trnh by trn.
2. Theo anh/ch, nhng c im vn ho a phng c nh hng hay c phn
nh trong sn phm, hot ng kinh doanh ca cc anh/ch nh th no? Nu v d
c th minh ho.
3. Hy cho bit, nhng mc biu trng phi-trc quan c thc th hin thng
qua nhng du hiu, biu hinnoc th nhn dinc nhn vin?
4. Anh/ch hy th thit k mt mu kho st (phiu hi) xc minh mc nhn
thc (biu trng phi trc quan) ca nhn vin trong doanh nghip/t chc ca
mnh.
5. Theo anh/ch, phong cch, li sng, thi quen hin nay ca anh/ch th hin nhng
c trng g v mi trng vn hoa phng v mi trng vn ho doanh
nghip? Hy nu v d c th dn chng. Phong cch, li sng, cc thi quen
c tc dng tch cc hay gy tr ngi cho anh/ch trong cng vic kinh doanh?

18
 CHNG II. TRIN KHAI VN HO DOANH NGHIP

I/ QU TRNH VN HO DOANH NGHIP

1. Qu trnh pht trin Vn ho doanh nghip
Trin khai vn ho doanh nghip l mt qu trnh pht trin v nhn thc v nng
lc hnh ng. Qu trnh ny din ra i vi mt t chc, doanh nghip cng nh i vi
tng c nhn, thnh vin ca t chc, doanh nghip . Qu trnh din ra theo mt trnh t
gm bn bc c bn, Hnh 2.1. Bt u t vic t chc tip nhn, sng lc thng tin t
mi trng sng v i tng mc tiu, gi tr, mong mun v k vng c h tn trng.
Tin n l qu trnh phn tch, la chn, cht lc v chuyn ho cc gi tr, k vng ca
i tng hu quan thnh gi tr, trit l v nhn thc ca t chc/doanh nghip. Nhng
gi tr, trit l, mc tiu v nhn thc ny tip tc c chuyn ho thnh nhng ni dung
vn ho doanh nghip, nhm to thun li cho qu trnh chuyn ho thnh nhn thc ca
cc c nhn, thnh vin ca t chc, doanh nghip. Qu trnh chuyn ho cc c nhn,
thnh vin t chc c thc hin vi s h tr v hu thun ca cc chnh sch, bin
php qun l, nhm gip mi c nhn v thnh vin t chc nhn thc ng v hnh thnh
nng lc hnh ng ph hp th hin cc gi tr, trit l, nhn thc ca t chc/doanh
nghip thnh hnh ng c th trn cng v ca mnh trong mi trng hp khi i u
vi thc t cuc sng.

Hnh 2.1: Cc bc ca qu trnh Vn ho doanh nghip

QU TRNH PHT TRIN VHDN
QU TRNH THAY I NHN THC V HNH VI
Xy dng ni dung Vn

chuyn mn hng ngy

tiu, trit l kinh doanh
Xc nh s mnh mc

H tr cc thnh vin
H tr cc thnh vin
trong qu trnh nhn
tng phc v (i

ha doanh nghip
Nhn thc v i

tng hu quan)

trong hnh ng
thc

Mi trng T chc, doanh Tng c nhn, Mi trng

sng nghip thnh vin sng

Qu trnh pht trin v nhn thc trong thc tin din ra rt phc tp, trong c
nhiu nhn t lin kt vi nhau, cng tc ng. Tin trnh pht trin vn ho doanh nghip
vo nhn thc v thc ca tng c nhn c th hin nh trn Hnh 2.2.
19
 Hnh 2.2: Vn ho doanh nghip v tin trnh pht trin v nhn thc
Qu trnh pht trin VHDN
QU TRNH THAY I NHN THC V HNH VI

i tng hu Trit l Vn ha Biu trng Qu trnh Cp Hnh vi

quan kinh doanh Doanh nghip Trc quan Nhn thc nhn thc Hot ng

Chun
mc,
TH
quy tc Truyn
hnh vi thng
Li
o c sng
c Nhn
im
Hnh
kin trc vi t cch
gic
Gi tr - Nghi l
Nim tin
Chun Trit l Phong

Nhn thc
Gic quan
V

Phn nh
L-g,
mc, H biu cch
quy tc P/p Ra tng
D
hnh vi quyt
o c N Giai T
nh thoi, Thi
tm cch
Hnh
gng
vi th
Khu ng
hiu
Gi tr
Chun
mc, n
phm
quy tc
hnh vi
o c

Mi trng sng T chc, DN C nhn Mi trng sng

Bc u tin ca qu trnh nhn thcbt u t cp t chc/doanh nghip. Bng

vic phn tch, nh gi v th trng phn tch chin lc - nhng ngi qun l c th
nhn ra cci tng hu quan khng ch khc nhau v nhu cu, mong mun v mi quan
tm lin quan n hot ng kinh doanh v sn phm ca doanh nghip, m cn khc
nhau trong cch quan nim vchun mc hnh vi vquy tc ng x. Trn c snhng pht
hin ny, nhng ngi i din t chc/doanh nghip tin hnh xy dng ni dung vn
ho doanh nghip, trong xcnh rgitrm t chc/doanh nghip c thng gp cho
x hi - nhng ngi hu quan, cctrit lsp dng trong hot ng kinh doanh v trong
qun l. Nhng trit l ny c th hin thnh nhng nguyn tc c bn p dng trong t
chc to thun li cho cc thnh vin trong qu trnhra quyt nhv trin khai hot
ng tc nghip. h tr cho cc thnh vin t chc trong qu trnh nhn thc, gip
ht c s thng nht v nhc nh h lun kin tr, nht qun, trung thnh vi nhng
nguyn tc, phng php ra trong cc quytnh v hn ng tc nghip hng ngy,
ni dung vn ho doanh nghip c th hin di hnh thccc biu trng trc quan mt
cch a dng, phong ph v sng to. Qua vic s dng nhiu hnh thctruyn thng,
truyn t nhc tc ng ng thi n nhiu gic quan, kt hp vi hc tp, rn luyn v
thc hnh thng xuyn, cc gi tr, nguyn tc, phng php ra quytnh c t
chc/doanh nghip la chn dn chuyn ho tng bc vo trong nhn thc thnh cc gi
tr, nguyn tc, phng php ra quytnh ca c nhn, v chuyn thnh nng lc, thi
quen. Kt qu ca qu trnh nhn thc v rn luyn c phn nh thng qua hnh vi c

20
nhn khi tng tc vimi trng sng th hin mc chuyn ho ca c nhn cc
mc khc nhau qua ccbiu trng phi-trc quan, nhgi tr (tip nhn, tip thu cha
chuyn ho) thi(bc u chuyn ho, tri nghim, tch lu) - nim tin (chuyn ho
thnh c chn lc, phn xt gi tr bn thn, giu kinh nghim) - li sng(chuyn ho hon
ton thnh gi tr, nguyn tc, phng php ca bn thn, tr thnh thi quen hng ngy).
Khi nhn thct c cp nim tin v li sng, ng lc c hnh thnh t
tnh nht thit phi coi trng v tun th nhng gi tr, nguyn tc, phng php
chuyn ho, st nguyn, tgicxut hin, thc c hnh thnh.Thng qua hnh vi,
hnh ng, nhng ngi hu quan bn ngoi cm nhn c v gi tr, trit l, nguyn tc
ca t chc/doanh nghip v th hin c th hin bng nhn thc, phong cch, c tnh
ca c nhn. Hnh nh, thng hiu ca t chc/doanh nghip nh m cng cnh
hnh trong nhn thc ca ngi hu quan.
2. Trin khai Vn ho doanh nghip
Trin khai vn ho doanh nghip, v mt tc nghip, l tin hnh cc bc cng vic
nhm xy dng nhng ni dung, cng vic, hot ng hay k hoch hnh ng c th tin
hnh trong thc tin thc thi cc ni dung ca qu trnh vn ho doanh nghip v thc
y qu trnh pht trin mt cch c kt qu nht.
Vic trin khai vn ho doanh nghip gm ba bc vi hai ni dung ln: thit k
v trin khai. Bc 1: xc nh gi tr; v Giai on thc hin gm Bc 2: truyn
t v qun trit, v Bc 3: Chuyn ho thnh ng c v hnh ng. Nh vy, trin khai
vn ho doanh nhip chnh l to ng lc. Mi bc ca vn ho doanh nghip bao gm
c hai ni dung c phi hp, lng ghp thc hin nhng mc tiu nht nh
S m t trn Hnh2.3. cho thy nhng ni dung ch yu ca cc bc. Bc 1
thc cht l bc phn tch hu quan. Bc 2 thit k cc biu trng trc quan, cc
chng trnh v trin khai chng. Bc 3 tin hnh xy dng cc h thng t chc, bin
php, chnh sch qun l hu thun, thc y, h tr cc thnh vin v nhm thnh vin
trong qu trnh chuyn ho thnh nhn thc v hnh vi c nhn v ca nhm.

21
 Hnh2.3: Cc bc trin khai Vn ho doanh nghip
BC 1: XC NH GI TR

Ch s hu, cc c ng
Qun l chung, ban lnh o cao cp
Qun l chuyn mn, chc nng
Nhn vin, ngi lao ng
Khch hng
i din cc i tng hu quan khc

BC2: TRUYN T V QUN TRIT

Cc s kin vn ho - x hi, l nghi, cc hot ng o c

L-g, biu tng, khu hiu
Mu chuyn (th in t, tin nhn in thoi)
Cc n phm chnh thc (poster, brochure, bn tin), ni b
(bo

ng, th cng tc)

Cc chng trnh o c

BC 3: CHUYN HO THNH NG LC V HNH NG

HNH VI C NHN HNH VI CA NHM HNH VI T CHC

Kim sot v rn luyn bn thn
Hon thin phng php ra
quyt nh v gii quyt vn
Pht huy kh nng lnh o
T hon thin nhn cch
Hp tc v ho nhp ca c nhn Qun l v trin khai chin lc
nh hng chung v hnh thnh Xy dng h thng v qu trnh
mi lin kt nhm Qun l ngun lc v yu t
Xy dng ng c, trit l chung Kim sot t chc (nh gi,
Phi hp v h tr hnh ng khen thng)

TIP TC CI THIN

Thng xuyn r sot bin ng

Phn tch v nh gi li v nhn t,
v s thay i v xu th
Hoch nh cc hot ng iu chnh

vic trin khai vn ho doanh nghipt kt qu mong mun, cc nhn t tham

gia qu trnh cn c phn tch k lng.
II/ MT S PHNG PHP PHN TCH VVN HO DOANH NGHIP
1. Phng php phn tch nhng ngi hu quan (stakeholders approach)
a- Nhng ngi hu quan
Nhng ngi hu quan (stakeholders), cn gi l cci tng hu quan, l nhng
ngi chu nh hng, trc tip hoc gin tip, bi mt quyt nh/hot ng sn xut
kinh doanh ca mt doanh nghip, hay l nhng ngi c quan tm hoc rng buc v gi
tr, vt cht/tinh thn, vi doanh nghip, vi hot ng hay qu trnh thc hin mc tiu

22
ca doanh nghip. Nhng nh hng v rng buc ny c th mang li nhng h qu c
li hoc thit hi cho h. Bng mi quan h khc nhau vi doanh nghip, nng lc hnh
ng khc nhau, h c th th hin thi /hnh ng phn ng ca mnh theo nhiu cch
khc nhau tc ng tr li doanh nghip nhm lm li quyt nh/hot ng hay tin
trnh thc hin mc tiu theo hng mong mun. Tc nhn dn n nhng nhn t bt
thng - ri ro kinh doanh - xut hin t l ch yu.
C rt nhiu i tng quan tm/lin quan n cng vic kinh doanh ca mt doanh
nghip. Cc i tng l rt khc nhau v mi quan h vi doanh nghip, kh nng v
cch thc b tc ng, li ch/mi quan tm v kh nng phn ng ca h. C th xp cc
i tng hu quan theo cc c im trn thnh 6 nhm ch yu sau: khch hng ngi
lao ng nh cung cp ch u t cng ng/x hi c quan qun l nh nc.
y l su v khch trong bn tic x hi ca doanh nghip, Hnh 2.4. C th m t tm
tt c im ca cc v khch - i tng hu quan trong mi quan h vi doanh nghip
hot ng theo c ch kinh t th trng nh sau.

Hnh 2.4: Cc v khch trong bn tic x hi ca doanh nghip

Bn tic x hi ca DOANH NGHIP

C quan qun
l nh nc -
Cng ng, X hi
a phng
C ng

i tng i tc,
nhn o cung cp
x hi

Doanh nghip
Khch hng (i din, ngi
lao ng)

Khch hng l i tng c nhu cu v mong mun c tho mn nhu cu bng

vic tiu dng cc sn phm/dch v. Do kh nng t cung, t cp sn phm/dch v l rt
hn ch hoc khng c, h cn n ngi cung cp doanh nghip v sn sng tr gi
xng ng cho vic gip h tho mn nhu cu/mong mun. i vi khch hng, mi quan
tmhng u l s tho mn mt cch thun li, an ton v t tn kmnht. Mt khi nhng
mong mun ny khng t c, phn ng ca h l t chi/ty chay hay chuyn sang
tiu dng cc sn phm/dch v khc.

23
 Doanh nghip l ch th kinh t c thnh lp vi mc ch ch yu l cung ng
(sn xut v cung cp) sn phm/dch v c kh nng to ra gi tr gia tng cho ngi
tiu dng (s tho mn) v cho doanh nghip (li nhun). Thay mt cho doanh nghip
trong mi quan h vi khch hng l ngi i din, ngi lao ng, nhn vin giao dch
ca doanh nghip. cc cng v khch nhau trong t chc, vi nhng nhim khc nhau
trong qu trnh cung cp sn phm/dch v cho th trng, mi thnh vin trong doanh
nghip tham gia vo qu trnh cung ng hng ho v to gi tr gia tng cho hng ho theo
cch khc nhau bng vic ng gp cng sc, nng lc ca mnh trong vic thc hin mc
tiuca doanh nghip. L nhng ngi c nng lc, h mong mun c to iu kin
thun li (mi trng, iu kin lm vic) c th cng hin c nhiu nht, s n lc
ca h c nh gi mt cch cng bng, v c tr cngxng ng cho nhng ng
gp ca h. Cng lao ca h c n p khng ch bng nhng phn thng vt cht
(lng, thng) m c s ghi nhn v tinh thn (ng vin, khen thng, tn vinh, o
to, c hi pht trin ngh nghip). Mt khi mong mun khng t c, h th hin phn
ng bng vic gim bt s n lc, thiu t gic, n trnh trch nhim, l l nhim v,
thm ch nh cng, b vic.
Cung ng l nhng t chc/doanh nghip khc c doanh nghip la chn lm i
tc cung cp nhng phng tin (my mc, thit b cng ngh), yu t sn xut
(nguyn, nhin liu, vt t) nhm to mi trng v iu kin lao ng thun li cho
ngi lao ng thc hin c kt qu nhng nhim v v mc tiu xc nh. Mong
mun ca cc doanh nghip cung ng l tham gia nh mt mt xch trong mt
chui cc hot ng sn xut kinh doanh cng chia s li ch/phn gi tr gia tng
thu c. Chuyn ho yu t u vo thnh sn phm u ra v thnh hng ho tiu
dng l mt qu trnh cn nhiu thi gian. Mong mun gim thiu thi gian v ri ro lin
quan n cc mt xch khc buc cc hng cung ng i hi cc doanh nghip sn xut
phi hon tr ngay s tin tng ng gi tr hng ho, vt t cung ng cng thm mt
khon thng d hp dn. Vic nhng yu cu khng c p ng, do doanh nghip
sn xut cha bn c hng hoc do b chin dng, nh cung cp c th s phn ng
bng cch gy sc p, hoc ngng vic cung cp cho n khi thu hi c n, thm ch
chm dt mi quan h hay rt khi chui tm i tc khc.
Ch u t l ngi gip doanh nghip bng cch ng ra s tin (vn) ban u cn
thit cho vic thit lp h thng sn xut, xy dng c s sn xut, duy tr cng vic kinh
doanh cho n khi c dng tin hoc m rng, pht trin sn xut. H sawxnb sng
ch i v chia s nhng may ri trong cng vic kinh doanh ca doanh nghip. Ri ro
gn vi vic ng vn ca h l kh ln. p li s hy sinh v ri ro phi gnh chu,
doanh nghip - ngi s dng vn cn tho mn mong mun/k vng ca cc ch u t
24
v vic bo ton v pht trin ti sn ca h, thc hin nhng cam kt v tn trng thin
ch v s hy sinh ca h. Mt khi mong mun/k vng chnh ng ca h khng c p
li mt cch tng xng, h s phn ng bng cch gy sc p buc doanh nghip thc
hin cam kt hoc rt vn u t khi doanh nghip, chuyn thin ch v ti sn sang gip
doanh nghip khc.
thc hin cam kt, doanh nghip cn thu hi tin t khch hng bng cch
cung ng hng ho c gi tr gia tng cao i vi h. S tin ny phi hon tr cho
ch u t, to ra thng d cho doanh nghip sau khi tr cng y , xng ng cho
ngi lao ng. Nh vy, bn i tng trn l bn mt xch gn lin vi nhau trong
mt qu trnh to ra gi tr - chui gi tr - trong doanh nghip ng vai tr quyt nh
trong vic to ra gi tr gia tng ca chui. Chui v mi quan h trong chui s tn
ti chng no gi tr gia tng cn c to ra v c chia s cng bng gia cc mt
xch trong chui.
Hot ng sn xut khng ch to ra sn phm mong mun, m cn to ra nhng ph
thi, l ph liu, cht thi cc loi do qu trnh gia cng, x l nguyn liu, t cht
nhin liu Cc sn phm khng mong mun ny tn ti bt chp quan im v thi
ca cc i tng hu quan i vi chng. ng ch , khng phi ai cng trnh c
vic tiu dng chng. i tng phi tiu dng cng bc nhng sn phm khng
mong mun ny cht thi cng nghip v tiu dng l cng ng nhng ngi sng
gn ni pht sinh ra chng. Cng ng bao gm nhng nhm dn c sng gn cc ngun
pht sinh cht thi. Mc d khng tham gia vo chui gi tr v khng c hng li t
cc hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip, h li l ngi phi gnh chu
nhng tc ng bt li do qu trnh sn xut kinh doanh gy ra. Vic tiu dng cng
bc cc sn phm - cht thi i hi h phi chi nhng khon chi tiu nht nh
phng tr, ngn chn tc hi ca chng i vi sc kho v cuc sng ca h. Trong
nhng hon cnh nh vy, mi quan tm v mong mun chnh ng cn c tn trng
ca h l c mt mi trng sng trong lnh, iu kin pht trin thun li, tng
trngkinh t v phc li x hi ca a phng c ci thin, m bo cng bng, vn
minh. Khi mi quan tm/mong mun ca h khng c p ng, cch phn ng thng
thng ca h l gy p lc i vi doanh nghip thng qua vic phn i trc tip, cng
khai hay s dng h thng php lut hoc gin tip thng qua s can thip ca cc c
quan qun l/chnh sch can thip/iu tit ca chnh ph. H c th trc tip yu cu s
can thip ca chnh ph hoc gin tip thng qua cc t chc qun chng, t chc x hi,
t chc pht trin hay bo v mi trng

25
 Hnh 2.5: Phn b lich trong bn tic x hi ca doanh nghip
CHIA S LI CH

Gi tr
gim i CHNH
- CNG
PH
NG
NGI
NGHO
+
CUNG
TIU Gi tr
GIA
+ iu tit
CNG QUN
L BN KHCH
HON HNG HNG
THIN DCH
V

HNG + CH U
T
KHC

Gi tr
tng ln

Chnh ph bao gm cc c quan hnh php, lp php v t php cc cp trung ng

v a phng c chc nng, nhim v hoc nh v qun l pht trin kinh t - x hi, qun
l doanh nghip, thc thi php lut. Mc tiu v mong mun ca chnh ph th hin trong cc
mong mun/k vng ca cc cng ng, b phn dn c, x hi khch nhau nhng phm vi
rng hn. Hn th na, mc tiu ca cc chnh sch v s iu tit/can thip ca chinh ph
cn nhm m bo s pht trin cn i v bn vng ca cc b phn, khu vc trong nn
kinh t v ca ton b nn kinh t. Mc tiu ny c th c thc hin vi s tham gia v
phi hp gia cc khu vc kinh t - x hi khc nhau. S can thip ca chnh ph iu tit
hot ng, s tham gia v ng gp ca cc i tng/thnh phn x hi c thc hin
thng qua vic ban hnh nhng c ch, chnh sch, quy nh nhng ngha v ng gp v chi
tiu ca chnh ph. S can thip ny c th nhm vo mt s i tng, nhng cng c th
bao hm tt c mi i tng hu quan.
Bn cnh 6 i tng hu quan ch yu nu trn, doanh nghip ngy nay cng
thng tin hnh nhng hot ng chia s hoc lm li cho nhng i tng bt li th
trong x hi cn c cu mang. Mc d khng phi l mt i tng hu quan chnh
thc, h lun l khch mi danh d trong bn tic x hi ca doanh nghip. Hnh 1.6
m t mi quan h mt xch gia cc i tng hu quan, tnh trng phn phi gi tr
gia cc i trng trong chui v kh nng can thip ca chnh ph.
b- Phng php phn tch nhng ngi hu quan
i tng hu quan l nhng ngi khc nhau, chu tc ng theo nhng cch
khc nhau bi vic trin khai hot ng kinh doanh. Tc ng c th ph hp mong
mun hoc nm ngoi s mong mun ca h; v vy h lun tm cch v s dng
nhng phng tin, bin php c th s dng v ph hp kh nng ca h phn
nghay tc ng tr li doanh nghip iu trnh qu trnh thc hin hay kt qu
theo hng ph hp vi mong mun ca h. Do vy, h lun quan tm n nhng
quyt nh v hnh ng ca doanh nghip.

26
 Do mong mun v mi quan tm ca cc i tng hu quan l khc nhau, nng lc
v bin php phn ng cng khc nhau, hnh ng ca h c th dn n nhng tc ng
tri ngc nhau dn n xung t, gy nhiu kh khn cho doanh nghip trong vic thc
thi v kim sot qu trnh trin khai v kt qu t c. Nh vy, ri ro kinh doanh tim
n ngay trong nhng quyt nh v hnh ng thiu cn nhc ca doanh nghip. gim
thiu nhng tc ng tri ngc v ri ro n t hnh ng phn ng ca nhng ngi
hu quan, cn hiu r mi quan tm, mong mun v kh nng hnh ng ca cc i
tng hu quan trc mt quyt nh ca doanh nghip. Hnh 2.6.
Phn tch nhng ngi hu quan l phng php phn tch cc i tng hu quan
n mt quyt nh hay hnh ng d kin pht hin nhng xung t, mu thun tim
n gia h c kh nng dn n phn ng. Trn c s , la chn quyt nh, hnh ng
c th tho mn nhiu nht mong mun ca h hoc dn n hnh ng ng h nhiu nht
hay phn ng chng i t nht c th. Phng php phn tch hu quan c th c thc
hin theo mt trnh t ba bc sau.
Bc th nht l xc minh i tng hu quan.Lin quan n mt hot ng,
quyt nh c th c th c nhng i tng khc nhau, trc tip v gin tip, bn trong v
bn ngoi doanh nghip. Trong kinh doanh, ngi ra quyt nh thng ch ch n cc
i tng trc tip; Trong sn xut, ngi qun l thng ch ch n cc i tng
tham gia cc hot ng tc nghip. V d, ngi bn hng quan tm n khch hng, m
qun nhng ngi mua hng tim nng, doanh nghip i th; ngi sn xut quan tm
n cng nhn, m qun vn mi trng. Bc phn tch ny i hi phi lit k y
tt c cc i tng hu quan tim nng ca mt hot ng, quyt nh.
Hnh 2.6: i tng hu quan - Mi quan tm, k vng
Nhng ngi hu quan
TT I TNG THNH PHN MONG MUN K VNG - YU CU
Ngi mua Tho nhu cu T/gian, chi ph, cht lng, gi c
1 KHCH HNG Ngi tiu dng Gi tr tng ln Hnh nh, phong cch
Ngi s dng Cng vic thun li Gi c, cht lng, tin dng
ng nghip Trch nhim
Quy trnh r rng
Cp trn Tinh thn hp tc
NGI LAO Quyn lc tng xng vi trch nhim
2 Cp di Nng sut, hiu qu
NG Trch nhim, cng vic c th
Thnh vin chui gi tr, Mi quan h thn thin
iu kin lm vic
chui cung ng Bu khng kh lnh mnh
Hng khc Mi quan h bn vng, lu di
Gi tr ng gp
I TC, B phn (chui gi tr)
3 Gi tr gia tng
I TH C nhn Nng lc c pht huy
V th th trng v trong chui
Sn phm, dch v ng gp c ghi nhn
Ngn hng Ti sn c bo ton v pht Gi tr gia tng
T chc ti chnh trin Quyn kim sot
4 CH S HU
C ng S dng ng mc ch Cng khai
Ngi lao ng Minh bch, trung thc ng li ha, cam kt
Mi trng sng trong lnh, tch
Mi trng t nhin x nhim mi trng, t nn
cc
5 CNG NG hi kinh t Vic lm, thu nhp
i sng, phc li ci thin
Dn c trong vng Dn tr, trnh pht trin
Hnh nh, n tng
Thu Cng bng, bnh ng Thc thi y cc ngha v XH
6 CHNH PH C quan QLNN v cc Pht trin bn vng Vai tr tch cc trong vic thc thi TNXH
lnh vc Vn minh tin b ca DN
Cng bng, bnh ng
7 X HI Nhng ngi yu th ng gp x hi
Nhn vn, tin b

27
 Vic xc minh c th c thc hin qua cch tr li cu hi: Ai l nhng ngi c
th c hng li hay phi chu thit hi khi trin khai hot ng, quyt nh? Hay Ai l
nhng ngi c th c hnh ng hoc phn ng khi hot ng hay quyt nh c thc
thi? Ti sao?
Do phn ng ca h c th gy nh hng khc nhau h c nh gi, phn loi
theo mc tm quan trng khc nhau. Danh sch cc i tng hu quan c th c
rt gn ch bao hm nhng i tng hu quan quan trng cn thit phi quan tm.
Bc th hai l xc minh mi quan tm, mong mun ca cc i tng hu quan
lin quan n s vic, tnh hung, vn , quyt nh ang xem xt. Lin quan n mt
s vit, vn , quyt nh, mi i tng hu quan u c nhng mong mun, k vng
th hin thnh nhng mc tiu nht nh. Hn th, mong mun, k vng ca h cn th
hin cch ng x ca h i vi i tng khc v ca i tng khc i vi h. V
d, ngi bn hng c mong mun nht nh ngi mua hng v ngc li, ngi mua
hng c nhu cu cn c ngi bn hng tho mn; Ngi qun l c nhng yu cu
nht nh v hnh vi v kt qu cn t c ngi lao ng, trong khi ngi lao ng
cng c nhng yu cu cn tho mn v iu kin, phng tin lm vic v v vic nh
gi v tr cng xng ng cho ng gp ca h. Gia nhng ngi cng nhn, nhn vin,
b phn phng ban tc nghip cng c nhng yu cu/mong mun cn p ng/tho mn
ln nhau m bo s hp tc, phi hp hnh ng.
Vic xc minh c th c thc hin qua cch tr li cu hi: Mc tiu/mong
mun/k vng ca h lin quan n mt hot ng/quyt nh/vn /s vic l g? v
Hnh vi h k vng/mong mun nhng ngi khc l nh th no? iu A mong mun
B l g? v iu B mong mun A l g?
Bc th ba l xc nh nhng xung t, mu thun tim n. Xung t v mu
thun s xut hin khi vic thc hin mc tiu/mong mun/k vng ca mt (s) i
tng c th dn n cn tr vic thc hin mc tiu/mong mun/k vng ca mt (s)
i tng khc. Ni cch khc, nu thc hin iu A mong mun B th c th s
khng th tho mn c iu B mong mun A. S khng tho mn s dn n phn
ng ngn chn mt (s) i tng p ng. Hu qu l n lc th ln, kt qu li nh,
hu qu nghim trng. Nguy c ny cn c pht hin v loi tr hoc hn ch.
Vic xc minh c th thc hin thng qua vic tr li cu hi: Thc hin mt quyt
nh c th tho mn mong mun/k vng/mc tiu ca i tng no? Khng th tho
mn i tng no? tm gii php c th t cu hi sau tr li: C (nhng) cch
thc hnh ng no c th tho mn ng thi nhiu/tt c cc i tng? Thc tin, do
cc i tng hu quan c mong mun/k vng/mc ch khc nhau, vic tm ra nhng
gii php khc nhau tho mn h l hon ton kh thi.

28
 2. Phng php phn hi 3600
Trong phm vi doanh nghip, cch tip cn nhng ngi hu quan cng c vn
dng nh mt cng c qun l nhn s hin i vi mt vi iu chnh v i tng v
c mang tn phng php phn hi 3600. C th m t ngn gn nh sau.
Phn hi 3600l phng php nh gi da trn kin phn hi t nhiu hng
khc nhau, t cc nhn vin thuc cc nhm khc, sp trc tip, nhn vin thuc cp,
thnh vin ban gim c n khch hng v nh cung cp y l phng php hiu qu
nht thu thp nhng thng tin lin quan n cc kha cnh kh o lng trong cch
thc hin cng vic (cch ng x, hnh vi lnh o, v.v.). Phng php ny gip ngi
qun l nhn c thng tin phn hi t nhiu ngun khc nhau v cc hnh vi ca mt
ngi ti ni lm vic. V mt nguyn tc, trong phng php ny nhng ngi c hi
l cc i tng hu quan ca mt ngi. kin phn hi ca h l th hin nhng
mong mun/k vng ca nhng ngi hu quan i vi mt c nhn. Hnh 2.7.
Hnh 2.7: Cc i tng hu quan trong phng php phn hi 3600

Nu c thc hin ng cch, ng quy trnh, phng php phn hi 3600 c th

mang li nhiu li ch ln cho doanh nghip:
Phn hi t ng nghip a s mi ngi cho kin nhn xt thng cm thy
khng thoi mi khi phi a ra kin nhn xt v mt ngi khc. H cng khng mun
xc phm hay lm bun lng ng nghip bng nhng nhn xt tiu cc. Phn hi 3600 c
th gii quyt nhng e ngi trn thng qua vic cung cp mt phng thc an ton vi
tnh cht n danh v bo mt mi ngi c th nu ln kin chn thnh ca mnh v
cch thc lm vic ca ng nghip.
Phn hi t nhiu ngun Phn hi t mt ngi, d ngi l cp trn, cng
khng trnh khi tnh phin din. Phn hi cn phi mang tnh ton din v ng tin cy
c th gip ngi nhn phn hi vt qua tr ngi tm l thay i cch c x v
hnh vi theo chiu hng tch cc hn nhm t c hiu qu cao hn trong cng vic

29
v trong giao tip vi nhng ngi xung quanh. V th, phn hi thng xuyn v lin tc
t nhiu ngun khc nhau lun lun mang li hiu qu cao hn.
Thng tin khch quan v cc k nng mm Kt qu kho st theo phng php
phn hi 3600 c tng hp t nhiu ngun kin khc nhau v tp trung vo nhng
kha cnh chi tit ca hnh vi ng x nn c th bo m cung cp nhng thng tin v k
nng, nng lc v thi ca ngi c nhn xt lin quan n cng vic.
Xy dng k hoch pht trin c nhn Ngun thng tin khch quan v phong ph
m phn hi 3600 cung cp c th gip cc c nhn thy r nhng im mnh cng nh
im cn hon thin ca bn thn t xy dng k hoch pht trin tng ng.

30
 CU HI THO LUN CHNG 2

1. Nghin cu k s qu trnh vn ho doanh nghip,trnh by trn Hnh 2.2,sau

thc hin cc yu cu sau:
a. Trnh by qu trnh theo cch din t quen thuc ca anh/ch, bng li hoc bi
vit.Theo anh/ch, s ny cn c trnh by hay iu chnh nh th no l ph hp
nht? Gii thch.
b. Anh/ch hy cho bit, trin khai trong thc tin, cn phi tin hnh nhng
cng vic g?
2. Nghin cu k s cc bc trin khai vn ho doanh nghip,trnh by trn
Hnh 2.3, sau thc hin cc yu cu sau:
a. Trnh by qu trnh theo cch din t quen thuc ca anh/ch, bng li hoc bi
vit.Theo anh/ch, s ny cn c trnh by hay iu chnh nh th no l ph hp
nht? Gii thch.
b. Anh/ch hy cho bit, trin khai trong thc tin, cn phi tin hnh nhng
cng vic g?
3. Anh/ch hy lit k danh sch nhng i tng hu quan ch yu trong cng
vic kinh doanh ca mnh. Sau :
a. Ghi li nhng thng tin m anh ch bit v h, cim, s thch, iu lm h
hi lng v/hay kh chu khi giao dch/quan h vi doanh nghip ca anh/ch.
b. Phn chia h thnh nhm theo cccim v tn sut, khi lng, gi tr giao
dch (theo tun, thng, nm) vcim v s thch trn.
c. S dng nhng thng tin tp hp trn, anh/ch hy nu ra ti thiu 3 cch thc
hay sng kin trong hot ng kinh doanh c th lm hi lng h nht. Hy cho bit,
lm th no thc hin thnh cng cc sng kin ny?
4. Ai trong mt ai l li ni vn v nhng cng nhiu ngha trong quan h con
ngi. Bao quanh mi c nhn, nht l nhng ngi qun l, lnho lun c nhng giai
thoi, c hay ln d, phnnh hnhnh ca h trong mt ngi khc. Anh/ch cbit
hay nghe thyiu bao gi cha? Anh/ch c mun bit hnhnh ca mnh trong mt
nhng ngi khc nh th no khng? Hy th thc hin nhng yu cu sau:
a. Hyng trc tm gng ln, lm vi ng tc quen thuc hng ngy (i li,
vung tay, ni, ci), quan st k v t phn xt ngi trong gng mt cch khch
quan nh mt ngi khc, theo tiu ch v mt ngi lnhoin hnh theo cch quan
nim chung ca nhng ngi xung quanh, v theo cc tiu chunVHDN can v. Th
ngm xem, mnhthch mnhnu, nhngiu g vtisao. Anh/ch (c) thy cn thay
iiu g (hay khng) bn thn?
b. Quan st hnh vi ngi khc(cp trn, cp di, ng nghip) vthphn xt v
h theo tm gngin hnh (theo quan nim chung, theo chun mc hnh vi trong
VHDN can v) i vi v tr/cng v ca h. Hy cho bitiu g lm anh/ch hi
lng/khng hi lng. Theo anh/ch, lm cch no h thay i v hon thin hn.

31
CHNG III. XC NH GI TR V TRIT L TRONG QUN L

I/ TRIT L L G ?
1. Trit l oc, trit l kinh doanh, trit l qun l
a- Trit l o c
Trit l o cl nhng nguyn tc, quy tc cn bn con ngi s dng xc nh
th no l ng th no l sai v hng dn con ngi trong vic xc nh cch thc
gii quyt cc vn ny sinh trong cuc sng con ngi trong mi quan h vi t nhin
v vi cc thnh vin khc trong x hi.
Khi i din vi mt vn trong thc tin, con ngi phi tm cch x l; c th
tm ra rt nhiu gii php, nhng xc nh gii php no l ng hoc sai, con
ngi s dng nhng thc o nht nh v vn dng theo cch ring ca mnh.Khi
nim trit l hn cha hai ni dung chnh: trit l bao hm gi tr c s dng lm
thc o v nguyn tc p dng khi vn dng trong thc t ra quyt nh hnh ng
hoc phn xt v mt hnh vi hay hnh ng no . C th din t khi nim trit
lbng biu thc nh sau:
Trit l = (Gi tr lm thc o + Nguyn tc p dng)* C nhn
Nh vy, bn cht ca s khc bit gia cc c nhn trong vic ra quyt nh v/hay
phn xt v mt quyt nh chnh l s khc bit v gi tr s dng lm thc o v/hoc
nguyn tc p dng khi ra quyt nh.
b- Trit l kinh doanh
Trong kinh t th trng, hot ng kinh doanh thng c coi l cung ng sn
phm, hng ho cho th trng kim li nhun. Thc cht, hng ho ch l phng
tin ngi sn xut tip cn v giao dch vi khch hng v cc i tng hu quan
khc; li nhun l nhng khon li ch kinh t khch hng v i tng hu quan khc t
nguyn b ra thng cho ngi cung ng. Nh vy, bn cht ca hot ng kinh
doanh l xy dng v pht trin mi quan h tt p gia doanh nghip v nhng ngi
hu quan.
T c th i n nh ngha sau : Trit l kinh doanh l trit l o c vn dng
trong hot ng kinh doanh xy dng v pht trin mi quan h kinh doanh tt p vi
cc i tng hu quan. T nh ngha nu trn v trit l o c, c th biu din khi
nim trit l kinh doanh bng biu thc nh sau :
Trit l kinh doanh = (Gi tr mc tiu + Nguyn tc p dng)*i tng hu quan
Trit l kinh doanh th hin cch nhn ca mt t chc/doanh nghip v th gii, t
nhin v x hi, theo con mt ca nhng ngi hu quan. Cu hi thch hp v trit lsy
kinh doanh l: Theo nhng ngi hu quan, th no l ng? L sai?

32
 c- Trit l qun l
Qun l gn vi vic iu hnh mt t chc v khch l, ng vin mi thnh vin t
chc thc hin tt nhim v c giao trong s phi hp vi cc thnh vin khc t
c mc tiu chung. Nh vy, qun l bao gm nhng cng vic nh xc nh mc tiu,
xy dng mt c ch phi hp hnh ng thng nht, hng dn v to ng lc cho cc
thnh vin t chc/doanh nghip phi hp v thc hin mc tiu nh.
Xt t gc o c, trit l qun l l trit l o c vn dng trong qun l
mt t chc/doanh nghip v c thc hin bi cc thnh vin t chc nhm thc thi
trit l kinh doanh bng mt phong cch ng x in hnh cho cc gi tr c xc
nh ca t chc/doanh nghip. Trit l qun l l trit l o c ca mt t
chc/doanh nghiptrong mi quan h vi bn ngoi v c th hin qua cc thnh
vin bn trong t chc/doanh nghip.
C th biu din khi nim trit l qun l bng biu thc sau:
Trit l qun l = (Gi tr ct li + Quy tc ng x)*Thnh vin t chc
Trit l qun l th hin cch nhn ca t chc/doanh nghip v th gii, t nhin v
x hi, theo con mt ca nhng ngi qun l v nhn vin (nhng ngi hu quan bn
trong). Cu hi thch hp v trit l qun l l: V nhng ngi hu quan, chng ta hnh
ng th no cho ng? Cho hay?
2. Gi tr
Gi tr l nhng thc o c con ngi s dng phn xt hnh vi v ra
quyt nh. Con ngi c th s dng nhiu thc o gi tr khc nhau.
Cc thc o gi tr, v c bn, c chia thnh 3 nhm theo tiu ch sau:
ly kt qu lm thc o hnh vi c coi l ng n khi c th mang li kt
qu tt hay li ch nhiu nht;
Thc o kt qu l rt thc tin v rt c th nn c nhiu ngi chp nhn.
Mi ngi c th la chn cch ring t c kt qu mong mun. Mi ng ng
u dn n thnh Roma. Quan im v cch tip cn theo quan im ny c gi l
quan im hay cch tip cn v li v rt ph bin trong cc phng php phn tch
kinh t, phn tch hiu qu. Hn ch ca vic s dng thco ny nm ch tnh ng
n ca hnh vi ch c th xc minh c sau khi hnh vi kt thc.
ly cch hnh vi c thc hin lm chun mc hnh vi c coi l ng n
khi n c thc hin theo cch thc c th mang li kt qu tt hay li ch nhiu nht;
v
Kt qu tt ch c th t c nh cch thc hin hp l. Trong s nhng con
ng n thnh Roma, lun c mt con ng ngn nht. Quan im v cch tip cn
cch thc hin c gi l quan im hay cch tip cn theo hnh vi. Cch tip cn
ny rt in hnh trong cc phng php phn tch qu trnh. Tr ngi lnnht ca cch

33
tip cn ny l (quan) im xut pht ca mi c nhn khng ging nhau; V th, con
ng ngn nht dnh cho mi ngi kh c th khng nh.
ly gi tr tinh thn/nhn cch lm thc o hnh vi c coi l ng n khi
n th hin c nhiu nht nhng gi tr tinh thn c trng cho con ngi.
im khc bit c bn gia con ngi l cc loi ng thc vt khc l bit hy
sinh, cng hin t c s hon thin v nhn cch. Con ng ngn nht n
vi thnh Roma, khng phi l bng bt k phng tin no m l con nghnh
hng.Cch tip cn ny nhn mnh vo kha cnh l tr ca hnh vi v n lc hon
thin bn thn. Tr ngi duy nht ca cch tip cn ny l gi tr tinh thn rt kh xc
minh, th hin; iu lm cho vic nh gi tr nn kh khn, v th lm gim tnh
khch l i vi ngi thc hin.
Trong cng mt bi cnh, mi trng sng, cc c nhn khc nhau pht trin tnh
cch khc nhau. iu cho thy cc gi tr chung c tip nhn v nh hnh thnh
nhn thc, quan im nim tin v chun mc mi c nhn din ra theo cch khc nhau.
T , mi c nhn li pht trin kinh nghim, nng lc hnh ng theo cc hng khc
nhau, dn n s hnh thnh phong cch khc nhau mi c nhn. ng lu l, d khc
nhau, tnh cch v phong cch ca cc c nhn u c nh hnh trn nn nhng gi tr
cn bn.
3. Nguyn tc vn dng
S khc nhau gia cc c nhn khng ch vic la chn thc o gi tr, m cn
cch thc s dng thc o vo thc tin. iutt c th c chp nhn lm thc o
hnh vi, nhng cu hi iu tt l dnh cho ai, v ai? hay Ai l i tng hng th
kt qu tt p ca hnh vi? hoc Phi o lng iu tt u? c th lm cho s
thng nht tr nn xung t. Ngi c hng ci tt c th l mt c nhn, mt nhm
c nhn hay cng nhiu ngi cng tt.
Nu i tng hng iu tt ch l mt c nhn, trong phn ln cc trng hp,
c nhn khng ai khc chnh l bn thn. Quan im ny, v th, c gi l quan im
v k (hay ch kkhi iu tt c o lng bng li ch).
Mt s i tng hu quan quan trng nht c th cng c quan tm v chia s
phc li. iu ny c th gip gim bt ri ro t nhng phn ng ca h khi li ch b tr
p hoc hy sinh. Mt khc, li ch, gi tr c chia s cng to nn s gn b gia cc
c nhn, iu c th dn n tnh trng cng chung vai gnh vc trch nhim.
L tng s l trng hp mi i tng iu c xt n. y l cch thc m
bo c s cng bng, bnh ng nht. Mu thun, nu c, ch cn xut hin gia cc i
tng do s khng thng nht v khi nim bnh ng v cng bng.

34
 Kt hp gia hai tiu ch, gi tr v nguyn tc vn dngc thcnh hnh thnh
6 trit l c bn, chia thnh3 nhm khc nhau nh c trnh by trn Hnh 3.1 vi nhng
ni dung c bn c tmtt trong Bng 3.1.

Hnh 4.1: Cc trit loc c bn

Cc nt nhc
o c cn bn
Gi tr nhn cch
tinh thn

cng l
tung i
hnh vi
Cao = S
Gi tr tha nhn
tham chiu

v li

v k

Li ch
vt cht
NG.MNH QUN

C nhn Mt s ngui Rt nhiu ngui

Trung =
i tung
tham chiu
28
o c kinh doanh v vn ho cng ty

Hnh 3.1: Bng tng kt v cc trit l o c c bn

Cch tip cn Trit l Tu tung ch o

Quan im
Virtue ethics Qun l bng nhn cch, li ha, cam kt
o C
(thuyt o c - QUN L BNG GI TR (MBV)
-
nhn cch) LNG T TN, NHN VN, TIN B
Tinh thn

Justice
Qun l bng s cn i, iu tit, phn b
(thuyt o c -
cng l) M BO CNG BNG, BNH NG

Quan im Relativism Qun l bng s thch ng, iu chnh linh hot theo
php l (ch ngha o c nhm u tin
- tung i) N NP, TP QUN, TRUYN THNG
v th

Deontology Qun l bng U quyn + Lut + Trch nhim

(thuyt o c QUN L THEO QU TRNH (MBP)
hnh vi) T DO TRONG KHUN KH V TRCH NHIM

Qun l c ch iu tit kinh t th trng (v m)

Utilitarism
Quan im QUN L THEO MC TIU (MBO)
(ch ngha v li)
v li HIU QU V PHC LI CAO HN
-
Qun l c ch kinh t th trng t do (vi m)
Vt cht Egoism
QUN L THEO MC TIU (MBO)
(ch ngha v k)
C LI L LM

35
 Minh ho 4.4: Mt s tnh cch tch cc, cn thit khi kinh doanh trong
nn kinh t th trng
Lng tin.Thin hng lun tin tng ngi khc, ngay c khi li ha ca
ngi khc c th l ho huyn. Lng tin gip con ngi c gng thc hin nhng
iu cam kt, tho thun, ngay c khi chng khng c chnh thc ho bng vn
bn, m ch l nhng li ha.
Bit kim ch. Thin hng sn sng b qua hay hy sinh nhng nhng li ch
trc mt, tm thi dnh c li ch lu di. Tnh bit kim ch th hin kh
nng trnh vic tn dng c hi mu li ring.
Cm thng. Kh nng chia s cm gic v cm xc vi ngi khc. S cm
thng rt c ch cho vic d on nhu cu v tho mn khch hng v ngi lao
ng. S cm thng l ngun gc ca s chn thnh v trn trng, nhng yu t c
ngha quan trng thnh cng trong vic thit lp mi quan h bn vng trong kinh
t th trng khi mt ngi lun c c hi la chn hp tc vi nhiu ngi khc.
Cng bnh. Thin hng c phn ng khi cho rng c s bt cng. Cng bnh
(cng bng) l biu hin ca trit l doing the right thing (gnh ly trch nhim tin
phong) trong o c v m v th hin thnh phng chm WIN WIN trong
hnh ng. Tnh cch ny lun ch trng cn nhc mi kha cnh ngay c i vi
nhng iu lt vt v th thng thnh cng trong vic gy dng mi quan h kinh
doanh lu di.
Trung thc. Thin hng cung cp cc s kin hay thng tin bit c mt
cch y v chnh xc. Ni s tht gip loi tr s la gt khng ri vo
tnh trng lun qun kh x v gp phn xy dng mi quan h kinh doanh lnh
mnh, bn vng.

II/ LA CHN TRIT L THEO UI

1. Trit l V k
a- T tng c bn
T tng c bn ca trit l v k c th hin thng qua nh ngha sau: nhng
ngi theo trit l v k lun cho rng mt hnh vi c coi l ng n v c th chp
nhn c v mt o c l khi n c th mang li iu tt hay li ch cho mt ai c
th. Trong hu ht cc trng hp, c nhn c u tin hng li l bn thn, v th t
tng ny c tn gi l v k (v/cho bn thn).
C th nhn ra s hin din ca trit l v k thng qua nhng khu hiu hnh ng
nh: C li th lm hay Min l c li.
b- Gi tr ca trit l khi vn dng trong kinh doanh v qun l
Chn trit l v k lm trit l kinh doanh, doanh nghip khng ch c hng
nhng li th ni trn m cn phi gnh chu nhng bt li v hnh nh/n tng gy ra
do s thin cn, tm thng v km hiu qu. Tnh thin cn trong cc quyt nh v k
th hin vicnhng ngi theo t tng ny thng ch ch trng n nhng ci tt c
th o, m c - thng l nhng li ch kinh t, li ch vt cht - m b qua cc gi

36
tr tinh thn, phi-vt cht, phi-lng ho. Tnh trng ny cng tr nn trm trng khi xt
phm vi i tng rng hn thay v mt c nhn. iu ny lm cho cc quyt nh v k
tr nn tm thng trong cch nhn ca mt x hi ang pht trin. S tm thng ca cc
hnh vi v k cng th hin vic chng c th gy ra mu thun, xung t gia cc c
nhn, thnh vin x hi v khng ng gp tch cc vo vic pht trin mi quan h cng
ng tt p xy dng mt x hi tin b, mang m tnh nhn vn. Tnh tm thng
ca trit l v k cn th hin ch t tng ny hng hnh vi, n lc ca con ngi vo
vic t c nhng li ch vt cht tm thng ca c nhn, v ly xy dng hnh
nh mang m nt thc dng. t c li ch bng cch tr p ln li ch hoc gy
thit hi cho ngi khc tt s phi i u vi nhng phn ng t v; t hi hn na nu
nhng ngi khc cng hnh ng theo trit l v k. Tnh trng s tr nn bt li v
cng, ging nh mt ng t vo gi tan tm khng c tn hiu giao thng kt cng
ngi, v ai cng c gng len, lch i con ng vt qua m ng. N lc ca mi
c nhn l rt ln nhng kt qu t c l rt t. chnh l l do dn n vic cc
quyt nh v k tr nn km hiu qu (ngn hn v di hn) n mc no. Doanh nghip
thu c li nhun mt bn tic x hi bng cch v vt, s rt vt v khi tm kim
nhng bn tic khc kim li.
2. Trit l V li
a- T tng c bn
T tng c bn ca trit l v li th hin trong nh ngha sau: nhng ngi theo
trit l v li cho rng mt hnh vi ng n v c th chp nhn c v mt o c l
khi n c th mang li c nhiu iu tt, nhiu li ch cho nhiu ngi cng hng.
C th nhn ra s hin din ca t tng v li thng qua nhng khu hiu hnh
ng nh : Hnh ng v li ch x hi, Hnh ng tng thm phc li x hi hay
Hiu qu l trn ht. i vi h, hiu qu (x hi) khng ch l thc o kt qu ca
hnh vi m cn l mc tiu phn u.
b- Gi tr ca trit l khi vn dng trong kinh doanh v qun l
La chn trit l v li lm trit l kinh doanh, doanh nghip khng ch c hng
nhng li th ni trn m cn phi gnh chu nhng bt li v hnh nh/n tng gy ra
do s thin cn, thc dng v thiu nhn vn. Mc d c nhng c gng bng vic bao
qut mt phm vi rng cc i tng hu quan v kha cnh gi tr (li ch, thit hi; vt
cht, tinh thn) trong cc php tnh, nhng tnh thin cn vn kh loi tr do nhng kh
khn trong vic xc nh cc gi tr ny cc i tng khc nhau. H qu l bi ton ch
xut hin di hnh thc cc ch tiu kinh t, iu dn n xu th hnh ng v li.
Kt qu xc nh c ch phn nh mt phn h qu ca hnh vi - phn o c bng ch
tiu kinh t - s l khng y ; vic ra quyt nh da trn cn c khng chnh xc s
dn n kt lun sai. Quyt nh s thin v cho cc gii php kinh t. Trit l v li gin

37
n [Jeremy Bentham] nu trn nh ng cc gi tr, ngha v vy c xu th dn
n tnh trng la chn sng sung sng, tho thu (nhc dc) nh mt ch ln thay v
sng au kh, trn tr (v nhn loi) nh Socrates [John Stuard Mill]. S tn sng ca
mt b phn dn chng trong x hi bin thuyt v li thnh mt th ch ngha - ch
ngha v li (utilititarialism).
Ngoi ra, trong cc trit l v k v v licn tim n mt hn ch c hu l: ch
c th phn xt hnh vi sau khi hnh vi c thc hin. C tt loi ny bc l trong
cc phng php phn tch s dng cc ch s ti chnh (s dng s liu qu kh),
phnnhtnh trng s ri, phn ng mun. Trong nn kinh t th trng y bin
ng y bt thng nh ngy nay, vic d bo da vo s liu qu kh khng cn tin
cy ra quyt nh i vi ngi qun l. Phn ng nhanh, hnh ng kp thi, phn tch
v kim sot c tnh cnh bo sm l nhng k nng, phng php c pht trin
hot ng mt cch kt qu.
3. Trit l o c Hnh vi
a- T tng c bn
T tng c bn c bn ca trit l o c hnh vi c th hin thng qua nh
ngha sau: nhng ngi theo trit l hnh vi thng nh gi tnh o c hay hp l ca
hnh vi thng qua cch hnh vi c thc hin. Trit l ny c hon thin bng nhng
nguyn tc di y m bo tnh kh thi trong thc tin.
C th nhn ra s hin din ca trit l o c hnh vi thng qua cc khu hiu
hnh ng sau: Tn trng quyn t do c nhn + Trong khun kh php lut + Lm trn
ngha v bn phn ca mnh i vi x hi hay Trao quyn t do hnh ng + Ph hp
trch nhim quyn hn + Tham gia, ng gp cho tp th. thc hnh trit l ny, b
ba nguyn tc phi c m bo. Thiu mt nguyn tc, nguy c vi phm hoc km
hiu lc s rt cao.
b- Gi tr ca trit l khi vn dng trong kinh doanh v qun l
La chn trit l o c hnh vi lm trit l kinh doanh, doanh nghip khng ch
c hng nhng li th ni trn m cn phi gnh chu nhng bt li v hnh nh/n
tng gy ra do thiu tinh thn on kt, ch ngha c nhn hp hi v ch ngha hnh
thc. Mc d c nhng bin php ngn chn xung t, nhng nguy c vn tim n
trong mi quan h v h thng t chc, do s khc bit gia cc c nhn. Do ngha v i
vi c nhn c quy nh rt c th, trong khi ngha v i vi tp th, nhng ngi hu
quan v x hi thng khng r rng v hn ch, xu th hnh ng l lun u tin hon
thnh nhim v c nhn m xem nh, thm ch pht l ngha v i vi tp th v nhng
ngi khc v vi mi trng bn ngoi. iu thng dn n ch ngha hnh thc khi
ch lm cho c hoc lm cho xong vic. T tng c nhn ch ngha trong suy ngh

38
v hnh vi nu trn d dn n tnh trng thiu tinh thn tng tr, tinh thn ng i,
nhng yu t lm xi mn mi quan h con ngi trong t chc.
4. Trit l o c Tng i
a- T tng c bn
Vic tn ti s khc nhau gia cc c nhn/nhm c nhn l thc t v hin nhin.
iu lun gy ra nhng bt ng, xung t gia h, gy kh khn cho vic xy dng
quan h tt p gia h. Mt khc, con ngi cng b thi thc bi nhu cu ho nhp
tn ti v pht trin. Nhu cu thi thc con ngi tm cch hc hi, ho nhp. Nhng
ngi theo trit l o c tng i cho rng mt hnh vi c th c coi l ph hp o
c v c th chp nhn c l khi n phn nh c cc chun mc nht nh ca
nhm x hi i din. Chun mc c thng nht trong nhm v hnh vi in hnh ca
cc ibiu nhm c s dng lm chun mc cho nhng ai mun tr thnh thnh vin
ca nhm. cng l cch mt c nhn hay t chc ra quyt nh khi ri vo hon cnh
c nhiu kin, quan im, tiu chun khc nhau.
C th nhn ra s hin din ca trit l o c tng i thng qua nhng nguyn
tc th hin trong cc khu hiu hnh ng sau: Tn trng truyn thng, Duy tr n
np, Ho nhp v gi gn bn sc.
b- Gi tr ca trit l khi vn dng trong kinh doanh v qun l
Chn trit l o c tng i lm trit l kinh doanh, doanh nghip c th phi
gnh chu nhng bt li v hnh nh/n tng gy ra do s thiu nht qun, ba phi,
thiu bn sc ring. Nhng ngi theo thuyt o c tng i khng cho rng c ci
ng tuyt i, ci sai tuyt i. ng/sai ch l tng i, tu thuc vo tng hon
cnh, tng i tng. Lp lun v quyt nh ca hkhng c xy dng trn mt nn
tng l lun vng chc ca ring mnh m tu thuc quan im ca nhng i tng hu
quan. Cch tip cn nh vy d dn n vic a ra nhng kin khng thng nht, thm
ch tri ngc, mu thun v cng mt vn trong nhng hon cnh khc nhau. iu
khng nhng lm si mn nim tin cc i tng hu quan, m cn t gy kh cho bn
thn khi thc hin. Lm theo v c chiu lng cc i tng hu quan cng c th
dn n vic th ng, mt uy tn, nht l khi cc i tng hu quan ang cn s tr
gip, li khuyn v cha tm ra li gii. Nng lc hnh ng xut sc ca doanh nghip
khi cng tr nn v duyn trong ci nhn ca i tng hu quan.Thiu dng cm
trong vic a ra quan im, kin ca mnh l cch tt nht tr nn m nht, mt v
th v sm ri vo lng qun.
5. Trit l o c Cng l
a- T tng c bn
V t tng c bn, trit l o c cng l khng khc nhiu so vi trit l o c
hnh vi. S khc bit quan trng ca trit l o c cng l c th hin hai im sau:

39
(i) ch trng v nhn mnh ngha x hi ca hnh vi, v (ii) coi trng s khc bit trong
cn bng. Nhng ngi theo trit l o c cng l cho rng mt hnh vi c th c coi
l o c v c th chp nhn c l khi hnh ng v li ch ca nhng ngi khc,
nht l nhng ngi bt li th.
C th nhn ra s hin din ca trit l o c cng l thng qua nhng khu hiu
hnh ng nh Hnh ng v s cng bng v bnh ng, m bo quyn c c hi
vic lm ngang nhau gia mi ngi hay Bnh ng v vic lm, Cng bng trong
phn phi, Lm nhiu hng nhiu, lm t hnng t.
b- Gi tr ca trit l khi vn dng trong kinh doanh v qun l
Chn trit l o c cng l lm trit l kinh doanh, doanh nghip khng ch c
hng nhng li th ni trn m cn phi gnh chu nhng bt li v hnh nh/n tng
gy ra do tnh phi thc t v thm ch so rng do nhng lng tng, kh khn, bt lc xy
ra khi x l bt ng. Mc d c tha nhn l l tng, vic thc hnh vn gp phi
nhng tr ngi nht nh: Th no l cng bng?, Th no l bnh ng? S khc
nhau trong cch nh ngha l nguyn nhn dn n vic khng th tm c gii php
tho mn mi quan im, i tng. Quan im ca cc nhm khc nhau c th dn n
hnh thnh nhng nhm li ch i chi nhau. Mc ch cao c v cng bng, bnh ng
khng cn c quan tm, trn ht l bo v li ch nhm. Trit l v cng l c th b li
dng, cng bng v bnh ng b coi l m h, vin vng. ngha tt p ca trit l
ch cn li l tng.
6. Trit l o c Nhn cch
a- T tng c bn
T tng c bn ca Trit l o c Nhn cch nhn mnh n vai tr ca nhn
cch v s hnh thnh nhn cch trong vic hon thin tnh cch con ngi. T tng ny
c th hin quan nh ngha sau: mt hnh vi c coi l o c v ng c coi
trng khng phi l ch lm tt nhng g x hi yu cu, m hn th na, cn phi lm
nhng g m mt ngi c nhn cch tt cho rng cn phi thc hin. Nhn cch tt l
ngi lun c gng hon thin mnh bng cch tm ra nhng iu mi ngi mong mun,
hng ti v t gic, t nguyn thc hin khng phi tr thnh thn tng ca mi
ngi, m ch l s n lc vn ln hon thin bn thn.
C th nhn ra s hin din ca trit l o c nhn cch thng qua nhng phng
chm hnh ng nh: V lng t trng, V tinh thn t tn, Lun rn luyn, tu dng
bn thn.
Trit l o c nhn cch nhanh chng c tip nhn v chuyn ho vo trong
cuc sng v hot hot ng qun l bi nhng sc mnh n c th to ra nhng hnh
nh/n tng v s ph hp vi xu th pht trin v s tin b ca nhn loi, kh nng
hon thin tnh cch, nhn cch ca con ngi/t chc, tnh tch cc trong vic xy dng

40
con ngi v mi quan h con ngi, v gip nh hnh phong cch mang bn sc ring.
X hi cng tin b, cng pht trin v mt tri thc, nhu cu tm l bc cao (Maslow)
cng mnh. bc cao nht l v lng t tn. Mi n lc dnh cho mc tiu ny cng lm
con ngi trng thnh v hon thin, nhu cu v lng t tn cng mnh. Sut i con
ngi theo ui mc tiu ngy cng cao. (iu ny tri ngc cc trit l v k, trit l
o c hnh vi). Trong qu trnh theo ui s hon thin, con ngi khng nhn ra rng
nhng ng gp ca mnh cho x hi ngy cng nhiu v ngy cng ng trn trng. Nhn
cch ca h cng tr nn mu mc, ng knh; Hnh vi, li ni ca h cng ng trng.
Nhng ngi nh vy tr thnh cu ni gia cc nhn cch, tm gng dn dt mi
ngi noi theo. Mt x hi c nhiu ngi s l mt x hi an bnh, thnh vng. Mt
doanh nghip gm nhng ngi theo ui nhng trit l nh vy s tr thnh mt khi
bn vng v l mt thng hiu dn u.
b- Gi tr ca trit l khi vn dng trong kinh doanh v qun l
Chn trit l o c nhn cch lm trit l kinh doanh, doanh nghip khng gp
phi bt k bt li hay ri ro no v hnh nh/n tng to ra. Tr ngi duy nht gn vi
vic theo ui trit l ny l nhn cch v s c gng l i lng kh xc minh, v
khng o c bng li ch kinh t; iu c th lm nn lng ai , nht l trong hon
cnh c trit l v li ang gy nh hng. Phn thng cho nhng ngi kin tr theo
ui t tng o c nhn cch ch l s t bng lng vi bn thn mnh khi chng
cui cuc i v mt biu tng nhn cch m thm cho th h sau.
III/ TRIT L TRONG MT S M HNH VN HO DOANH NGHIP
IN HNH
Trong thc tin qun l c nhiu m hnh vn ho doanh nghip. Nhiu m hnh
c nghin cu, tng kt v s dng nh nhng c s vn dng vo thc tin nhiu
doanh nghip, t chc khc nhau nhiu ni trn th gii.Tuy nhin, n trong mi m
hnh lun cha ng nhng trit l, gi tr nhtnh m ch doanh nghip mong mun th
hin. Tic l vicphn tch v cc trit l vn dng trong cc m hnh vn ho doanh
nghip khc nhau khng c trnh by. Vic trnh by v trit l trong mt s m
hnhin hnh diy l nhm tng cng kh nng la chnng m hnh/bin php th
hintrit l kinh doanh/trit l qun lmong mun trong thc t qun l.
1. Cc dng vn ho t chc ca Sethia v Klinow
Cch tip cn theo quan im ny do N.K. Sethia v M.A. von Klinow a ra, th
hin r nt v c trit l c p dng, khi xt vn ho cng ty theo hai phng din: mi
quan tm n con ngi v mi quan tm n kt qu lao ng (kt qu thc hin cng
vic). Trong , s quan tm n con ngi c th hin thng qua nhng hot ng
chm lo cho phc li ca ngi lao ng trong t chc; cn s quan tm n kt qu lao
ng c th hin qua nhng n lc ca t chc trong vic nng cao sn lng u ra

41
v nng sut lao ng. Vi hai tiu ch ny, c th phn loi vn ho cng ty thnh bn
nhm: th (apathetic), chu o (caring), th thch (exacting)v hip lc (integrative).
Vn ho th c c trng bi mc quan tm ch mc ti thiu ca cc
thnh vin trong t chc n nhng ngi khc, n kt qu thc hin cng vic v n
vic hon thnh mc tiu ca t chc. Trong nhng n v c vn ho cng ty kiu ny,
mi ngi u ch quan tm n li ch bn thn. Xu th ny c th xut hin mi t
chc, do nhng chnh sch v bin php qun l thiu thn trng dn n mu thun li
ch gia ngi lao ng, trong khi cc quyt nh v gii php c la chn li t ra
thiu hiu lc trong vic gii quyt mu thun.
Trong vn ho t chc ny, trit l in hnh l trit l v k.

Hnh 4.4: Vn ho t chc ca Sethia & Klinow

Nhiu
Vn ho Vn ho
Chu o hip lc
Mc quan tm
n con ng-i

Vn ho Vn ho
t Th Th Thch

t Mc quan tm n Nhiu
kt qu lao ng

Vn ho chu oc phn nh thng qua s quan tm, sn sc i vi mi thnh

vin trong t chc v mt con ngi, nh i sng vt cht, tinh thn, iu kin lao
ngl rt ng k; trong khi li t ra t quan tm n kt qu thc hin ngha v,
cng vic, trch nhim c giao. T gc o c, vn ho cng ty dng ny l rt
ng khuyn khch.
Trong vn ho t chc ny, trit l in hnh l trit l cng l.
Ngc li vi vn ho chu o, vn ho th thchquan tm rt t n kha cnh con
ngi, m ch yu tp trung vo kt qu thc hin cng vic. Kt qu cng tc, nng sut
lun c cao. Trong vn ho cng ty dng ny, li ch t chc c u tin hn so
vi li ch c nhn. Vn o c c th ny sinh do khng xt n yu t c th.
Trong vn ho t chc ny, cc trit l in hnh l trit l v li v trit l o c
hnh vi. Trong , trit l v li l ch o.
Vn ho hip lc kt hpc c s quan tm v con ngi ln cng vic trong cc
c trng v phng php qun l vn dng trong t chc. Trong mt t chc c vn ho
hip lc, con ngi khng thun tu l nhng b phn, chi tit trong mt c my t chc,

42
m h cn c quan tm v to iu kin th hin nng lc ca mnh trong vic gp
phn hon thnh mc tiu chung ca t chc.
Trong dng vn ho t chc ny, trit l in hnh l trit lcng l v trit lv li.
Trong , trit l cng l l nt nhc chnh.
2. Cc dng vn ho t chc caDaft
Da vo c im v s bin ng ca mi trng (n nh hay bin ng) v nh
hng chin lc ca t chc (hng ni hay hng ngoi), Daft phn chia vn ho
doanh t chc thnh bn dng l: thch ng (adaptability), s mnh (mission), ho nhp
(involvement) v nht qun (consistency). Sau y l hai v d.
Vn ho thch ngc c trng bi chin lc ch trng n mi trng bn
ngoi (hng ngoi) t c tnh mm do v d thay i nhm ph hp vi yu cu
ca mi trng. Vn ho thch ng nhn mnh n nhng chun mc, nim tin c tc
dng tng cng nng lc pht hin, x l v chuyn ho nhng tn hiu t mi trng
bn ngoi vo cc hnh vi thch ng ca t chc. Loi hnh doanh nghip ny c th cn
c kh nng iu chnh c cu hay thch nghi vi nhng yu cu v hon cnh v cch
thc hnh ng ca cc cng vic mi. V d l nhng cng ty qung co, cng ty in
t, cng ty m phm bi chng cn c s nhy cm nhanh chng tho mn nhu
cu ca khch hng.
qun l mt t chc c vn ho thch ng, yu t nhy cm, nng lc x l vn
mt cch hiu qu, linh hot. Nh vy cc chnh sch qun l phi hng ti vic xy
dng ni tin, to ng lc, xy dng nng lc gii quyt vn v lun hng ti vic
p ng yu cu thay i t mi trng. Cc trit l ph hp lm vic l trit l o
c nhn cch v trit l v li. C hai u ng vai tr quan trng nh nhau, mt
ng u vi thch thc t bn ngoi (v li), mt to sc mnh v tnh t ch t bn
trong (o c nhn cch).
Nhng t chc quan tm n vic p ng nhng i hi ca mi trng bn ngoi
nhng khng cn thit phi c nhng thay i nhanh c coi l ph hp vi vn ho s
mnh. Vn ho s mnh rt coi trng vic ho ng v s mnh chung ca t chc. S
mnh chung lm cho cng vic ca mi thnh vin trong t chc tr nn c ngha hn
so vi nhng g th hin trong cc bn m t cng vic v trch nhim ca h. Ngi lao
ng hiu k hn v c nh hng r hn v vai tr v s mnh ca h trong t chc.
Nhng ngi lnh o t chc nh hng hnh vi ca h bng cch ch r mc tiu
tng lai mong mun v lm cho n c ngha i vi tt c mi ngi.
im khc dng vn ho t chc ny so vi hnh thc vn ho thch ng trn ca
Daft th hin im nhn: tp trung vo vic p ng nhng thch thc t mi trng
bn ngoi, mc tiu bn trong l gi vng s n nh. Nh vy, trit l v li c cao
tng kh nng tho mn th trng thay i, trong khi trit l o c nhn cch v

43
trit l o c hnh vi c thc hin ng thi m bo tnh n nh bn trong. Nt
nhc chnh l trit l v li.
Cc dng vn ho t chc theo m t ca Sethia & Klinow c n gin ho.
Cc m t ca Daft tuy chi tit hn nhng cungxchwa th hin c nhiu s phc tp
trong vic vn dng cc trit l trong cc t chc. Di y l mt s v d khc.
3. Vn ho quyn lc (power culture)- Harrison/Handy
Harrison (1972) v Handy (1978) pht trin tng v vn ho t chc trn nn
tng ca thn thoi Hy lp. Vn ho quyn lc l mt dng. Trong vn ho quyn lc,
ch c mt trung tm quyn lc duy nht nm v tr trung tm. T pht ra nhng
chm nh hng n mi v tr trong t chc. Cc chm nh hng ny gn cc v tr
chc nng v tc nghip vi nhau nhm to thun li cho vic phi hp hnh ng. Theo
cch so snh ca Handy, cu trc vn ho quyn lc ging nh cu trc vn ho ca thn
Dt (Zeus culture) vn ho ca cc v thn trn nh lympia vi thn Dt v tr
trung tm quyn lc. Cu trc ny cn c gi l vn ho cu lc b. Cu trc vn ho
quyn lc c th bin thnh cu trc mng nhn (web).Trong vn ho quyn lc, mi
quan h c xy dng v pht trin ch yu da vo s tin cy, s ng cm v mi
quan h c nhn. Rt t quy tc, hu nh khng cn cc th tc hnh chnh; vic kim sot
c tin hnh trc tip t v tr quyn lc v thng qua nhng i din c u quyn ti
cao. Vn ho quyn lc thng th rp, trc din v thng coi trng kt qu hn hnh
thc. im mnh ca vn ho quyn lc l kh nng phn ng nhanh v linh hot. im
hn ch ch yu l cht lng ph thuc rt nhiu vo nng lc ca ngi v tr quyn
lc v kh pht trin quy m ln.
iu hnh mt t chc vi vn ho quyn lc, ngi lnh o cao nht phi thc
s tin tng tuyt i vo con ngi, vo nng lc hnh ng mi trao ton quyn cho
nhng ngi thay mt mnh. p li, nhng ngi c u thc cng phi c gng
t ra xng ng vi s tin cy v th hin chng bng kt qu hon thnh trng trch c
giao ph. Khng kh khn g cng c th nhn ra rng, trit l c cao l tn trng v
u thc, n lc ht mnh (trit l o c nhn cch) v hnh ng mt cch hiu qu
hon thnh trch nhim ca mnh (trit l v k). Nt nhc chnh l o c nhn cch.
4. Vn ho vai tr (role culture)- Harrison/Handy
Mt dng khc trong cch phn loi ca Harrison/HandylVn ho vai tr. Vn ho
vai tr th hin r thng qua c ch hnh chnh. Nguyn tc t chc l tnh l-gch v hp
l. Sc mnh ca vn ho vai tr th hin tnh chuyn mn ho theo chc nng (sn
xut, marketing, mua sm, ti chnh) c phi hp v kim sot thng nht bi mt
nhm nhng nh qun l cao cp. Nhng mng chc nng chuyn mn ho c v nh
nhng ct tr ca ngi n th thn Hy lp (Greek Temple), trong khi s iu phi ca
nhm cc nh qun l cao cp c v nh nhng thanh ging hay x ngang mi

44
n. Mi trng t chc ca vn ho vai tr c c trng bi nhng quy tc, th tc,
m t cng vic chnh thc. Kt qu thc hin cng vic ca mi c nhn c coi l
thc o ch yu thng pht. Quyn hn v, trong chng mc nht nh, nng lc
chuyn mn l nhng yu t ch yu cho vic thc thi ngha v. Tnh hp l trong cu
trc mang li hiu qu v chi ph v s n nh trong hot ng. Tuy nhin s cng nhc,
tnh tr tr chm phn ng trc nhng thay i cng l im hn ch quan trng ca cu
trc vn ho kiu ny.
Trong vn ho vai tr, s phn vic, phn vai phi ht sc c th, r rng. S m
h c th dn n tnh trng dm chn ln nhau. V vy, trong cng vic con ngi
khng c khuyn khch vt quyn, vt cp m cn c gng lm trn trch nhim
ca mnh. Trit l o c hnh vi c th hin rt r trong t tng qun l ny. Mt
khc, trit l v k cng th hin r qua vic ly kt qu hon thnh cng vic c nhn
lm thc o tiu thc nh gi con ngi. Nt nhc chnh l o c hnh vi.
5. Vn ho nam nhi (tough-guy, macho culture) - Deal v Kennedy
Deal v Kennedy (1982) khi qut cc dng vn ho cng ty da trn hai tiu
thc v th trng (1) mc ri ro gn vi cc hot ng ca cng ty v (2) tc cng
ty v nhn vin ca h nhn c phn ng v cc chin lc v quyt nh ca h, thnh
bn dng in hnh l: nam nhi (tough-guy, macho), lm ra lm/chi ra chi (work-
hard/play-hard), ph thc (bet-your-company) v quy trnh (process).
Vn ho nam nhi thng thy nhng t chc trong cc thnh vin lun c
khuyn khch sn sng chp nhn ri ro, phn ng nhanh, v cht lng hnh ng v
quyt nh ca h l thc o nng lc ca h. Vn ho nam nhi lun coi trng vic t c
nhn di nhng p lc ln, trc tip v coi trng tc phn ng.im mnh ca vn
ho nam nhi l rt thch hp cho cc t chc hot ng trong cc iu kin bt trc, mi
trng khng n nh, i hi s linh hot, nhanh nhy. Vn ho nam nhi nh gi cao
tnh quyt on, s cung tn. im hn ch ca vn ho nam nhi l thiu kh nng hp
tc, mc d t c nng sut c nhn cao nhng kh hnh thnh mt vn ho t chc
mnh, gn b.
Xt t gc trit l, vn ho nam nhi c nhiu im tng ng vi vn ho quyn
lc ca Harrison/Handy, l da ch yu vo trit l o c nhn cch v v k.Trong
, o c nhn cch l nt nhc chnh. im khc ch yu l cch din t. iu
ny c th dn n vic cc bin php qun l tc nghip v thc thi s c xy dng
da trn nhng nguyn tc kim sot theo trch nhim cng vic da trn trit l o c
hnh vi. iu ny c th hin r nt trong hnh thc th hai theo cch phn loi ca
Deal v Kennedy di y.

45
 6. Vn ho vic lm ra lm/chi ra chi (work-hard/play-hard culture) -
Deal v Kennedy
Vn ho lm ra lm/chi ra chi thng thy nhng t chc hot ng trong mi
trng t ri ro, nhng i hi c phn ng nhanh, v d nh cc cng ty kinh doanh my
tnh, bt ng sn, ca hng n, hay cc hng sn xut. Trong nhng t chc nh vy,
quyn ra quyt nh c phn b cho nhiu ngi qun l trung gian, nhiu phng tin
v h thng kim sot c p dng, v vy ri ro b loi tr n mc nh nht. Mt khc,
nhng v tr qun l trung gian cng tr thnh mt trung tm tip nhn thng tin, v vy
phn hi n vi ngi qun l l rt nhanh. Nhng t chc c vn ho kiu ny thng
rt nng ng, ci m, hng ngoi, ch trng n khch hng.im mnh ca vn ho
lm ra lm/chi ra chi l khyn khch thi ua, thch thc gia cc c nhn, b phn to ra
s hng phn trong ton t chc. im hn ch chnh ca dng vn ho t chc ny l kh
nng dn n ng c sai, thc dng, thin cn v xu th phin din khi ra quyt nh x
l dt im.
im khc so vi m hnh trn, ca Deal v Kennedy, trong m hnh ny, ngoi cc
trit l o c hnh vi v v k, o trit l o c nhn cch cng c s dng nh
mt cng c to ng lc cho nhn vin. Trong cc trit l c vn dng, nt nhc
chnh l hp m o c nhn cch v o c hnh vi.
7. Vn ho kinh t hay vn ho th trng (rational hay market culture) -
Quinn v McGrath
Quin v McGrath (1985) tin hnh phn loi vn ho cng ty da vo c trng ca
qu trnh trao i thng tin trong t chc. Nhng trao i, giao tip ny l rt cn thit
khng nh v th ca mi c nhn hay tp th, quyn lc h c v c th s dng, mc
tho mn vi hin trng trong t chc. Nhng thng tin trao i phn nh chun mc hnh
vi, nim tin, gi tr u tin ca h. Chnh v vy, chng c th c coi l mt tiu ch
ng tin cy phn bit gia cc tp th v c nhn. Cc tc gi ny cng chia vn ho
cng ty thnh 4 dng: kinh t hay th trng (rational hay market), trit l hay c th
(ideological hay adhocracy), ng thun hay phng hi (concensual hay clan) v th bc
(hierarchical). Nhng c trng vn ho ny s th hin r khi xut hin s giao tip gia
cc c nhn hay tp th quyt nh v mt vn g quan trng (s kin, tng,
lut l).
Vn ho kinh t hay vn ho th trng c thit lp theo ui cc mc tiu
nng sut v hiu qu. Trong t chc c vn ho dng ny, cp trn l ngi ng vai tr
quyt nh n vic duy tr v thc thi vn ho, quyn lc c u thc ph thuc vo
nng lc ca h. Phong cch lnh o ca dng vn ho ny l ch o v tp trung vo
vic hon thnh mc tiu, cc quyt nh phi c thi hnh, tinh thn t gic ca ngi
lao ng l do c khch l v m bo bi nhng cam kt trong hp ng lao ng. Kt

46
qu lao ng c nh gi trn c s nhng sn phm hu hnh, ngi lao ng c
khch l hon thnh nhng kt qu d kin. Nhng u im quan trng ca dng vn ho
t chc ny th hin s hng hi, chuyn cn v nhiu sng kin ca ngi lao ng.
im hn ch ch yu l i khi t ra qu thc dng.
Trong vn ho th trng, hon thnh mc tiu v kt qu cng vic c coi trng.
Mi bin php trong qun l u hng ti vic khch l, tr gip nhn vin n lc hon
thnh mc tiu vi kt qu tt nht. Trit l v li hin hin rt r nt. Cc rng buc php
l bng nhng cam kt chnh thc trong hp ng lao ng, l du hiu in hnh ca trit
l o c hnh vi. Tuy vy, khim khuyt ca nhng trit l trn c lm m i bi
vic vn dng trit l o c nhn cch qua vic kch thch tinh thn t gic ca ngi
lao ng. Trit l v li vn l nt nhc chnh.
8. Vn ho trit l hay vn ho c th (ideological hay adhocracy
culture)- Quinn v McGrath
Vn ho trit l hay vn ho c th th hin thng qua nhng chun mc c u
tin trong vic thc hin mt cng vic. N c tc dng trong vic h tr thc hin nhiu
mc tiu ng thi. Trong nhng t chc c vn ho trit l, cc quyt nh thng mang
tnh tp th, quyt ngh, ngi lnh o thng can thip v i tin phong, s t gic ca
ngi lao ng c cng c bng s cam kt i vi nhng gi tr c t chc coi
trng. Quyn hn c giao ph trn c s uy tn (tr lc) v quyn lc cn thit cho vic
hon thnh cng vic. Kt qu lao ng c nh gi trn c s s n lc, c gng khi
thc hin cng vic. Mi quan tm ca ton t chc l coi trng s tng trng hn thnh
tch trc mt.u im ca dng vn ho t chc ny th hin kh nng thch ng, tnh
t ch v tinh thn sng to. Tuy nhin, i khi vic ra quyt nh cng c th gp tr ngi
do s bt ng gia cc thnh vin.
Yu t ni bt trong vn ho s mnh l tm kim s ng thun, cao tinh thn
tp th v s t gi c m bo bng s cam kt. iu ni ln rng, trit l c p
dng iu hnh t chc l cc trit l o c tng i, o c cng l v o c
nhn cch. Trong , trit l tng i l nt nhc chnh.
Qua nhng v d trn, c th nhn thy mi lin h cht ch gia cc trit l kinh
doanh/qun l vi mc tiu, bin php, v cng c iu hnh. Cc trit l c chn c
th ging nhau, nhng im nhn c th khc nhau, c bit l cch thc th hin khc
nhau c th dn n nhng n tng/hnh nh khc nhau, mong mun v c nhn bit.
Nu hnh nh doanh nghip mong mun to ra v c nhn bit bi x hi l tng ng
(hnh nh doanh nghip mong mun hnh nh c x hi nhn bit), bn c coi l
thnh cng v mt qun l. Nhng nu hnh nh c nhn bit chnh l hnh nh x hi
mong mun (hnh nh doanh nghip mong mun hnh nh x hi nhn bit hnh nh
x hi mong mun), khi doanh nghip mi c coi l thnh cng v mt kinh doanh.

47
 CU HI THO LUN CHNG 3

1. Hy tho lun v nhng im chung c bn gia trit l kinh doanh v trit l

qun l ca mt t chc, doanh nghip.
a. Trnh by v nhng ni dung c bn ca trit l kinh doanh, trit l qun l v so
snh vi nhau;
b. Theo anh/ch, lm th notc s hi ho, tng ng gia trit l kinh
doanh v trit l qun l khi trin khai thc t mt t chc, doanh nghip?
c. Hy ly trng hpn v ni anh/chang cng tc (hoc bit r) lm v d
phn tch, minh ho.
2. Anh/ch hy phn tch, bnh lun, nhn xt v trit l kinh doanh can v/t
chc/doanh nghipni anh/ch hinang iu hnh/cng tc.
a. Trit l kinh doanh can vc th hin qua nhng gi tr, nguyn tc, phng
chm kinh doanh, i tng mc tiu c la chn no?
b. Theo anh/ch trit l kinh doanh can v ph hpn mc no vii tng
hu quan can v?
c. Nu cn iu chnh, anh/ch c xut g c th? (Thay i trit l? hay iu
chnh mc tiu, i tng, th trng?) v
d. Cho bit ngi qun lnv/t chc/doanh nghip cn phi lm gtciu ?
3. Hy trnh by trit l kinh doanh can v/doanh nghip ni anh/chang iu
hnh/cng tc/bit r nht.
a. Trit l kinh doanh can vc th hin qua nhng gi tr, nguyn tc, phng
chm kinh doanh, i tng mc tiu c la chn no?
b. Trit l qun l hinang cp dng trong n v l g? c th hin qua
nhng quan im, nguyn tc, phng chm hnh ng, quy tc, chun mc hnh vi no?
c. Theo anh/ch, thc hin trit l kinh doanh ca n v, vic iu hnh doanh
nghip cn p dng trit l qun l (quan im, nguyn tc, phng chm hnh ng, quy
tc, chun mc hnh vi) no cho ph hp? Nu cn iu chnh, ngi qun l doanh
nghip cn iu chnh nhng g? iu chnh nh th no?
4. Th nu ra nhngcim v trit l qun lc trng can v/t chc/doanh
nghip ni anh/changiu hnh/cng tc/nh nghin cu.
a. Anh/ch hy th thit k mt cuc iu tra thu thp thng tin cn thit.
b. Vi nhng thng tin anh/ch hin c, nu xp loi, m hnh vn ho doanh nghip
ca n v ging/tng ng/tng ng vi (nhng) m hnh vn ho doanh nghip
no nht?
c. Theo anh/ch m hnh ny c th hin mong mun/nh ca doanh nghip/doanh nhn
hay khng? y c phi liu nhng ngi hu quan mun thy hay khng? Bnh lun.
d. Nu phiiu chnh, theo anh/ch, nhng iu chnh cn thit l nh th no? Ti sao?

48
 CHNG IV. XY DNG PHONG CCH
V VN HO DOANH NGHIP

I/ BN SC V GI TR
1. Bn sc l g?
Bn l ci gc, ci cn bn, ci li, ci ht nhn ca mt s vt.Sc l th hin ra
ngoi. Ni bn sc vn ha tc l ni nhng gi tr ct li, cn bn, ht nhn ca mt dn
tc, mt t chc, nhm ngi, mt c nhn. Ni nhng gi tr ht nhn tc l khng phi
ni tt c mi gi tr, m ch l ni nhng gi tr tiu biu nht, bn cht nht, su sc nht
n ni chng biu hin trong mi hot ng, giao tip, hnh vi ng x hng ngy ca
nhng ngi mang n., [Minh Chi]
Bn v bn sc vn ho dn tc Vit Nam, Vn kin Hi ngh ln th nm BCH
Trung ng kho VIII cng nu r, [1]:
Bn sc dn tc bao gm nhng gi tr bn vng nhng tinh hoa ca cng ng cc
dn tc Vit Nam c vun p nn qua lch s hng ngn nm u tranh dng nc v
gi nc Bn sc vn ho dn tc cn m nt trong cc hnh thc biu hin mang tnh
c o.
Mt s gi tr bn sc vn ho ca dn tc Vit Nam c th hin trong Bng4.1.

Bng 4.1.: Bng tng hp cc gi tr cn bn v bn sc vn ho dn tc Vit Nam

I NIM T HO DN TC = Ngun sc mnh tinh thn, Ngun ng lc
II SC MNH TNG HP = Ngun sc mnh vt cht
THC X HI = nh hng hnh ng
III HI NHP = nh hng hnh ng
IV TP QUN = Bin php, kin thc, kinh nghim
TRUYN THNG = Vn x hi, Li th cnh tranh quc gia
V NHN = Trit l hnh ng/kinh doanh
NGHA = Phng chm hot ng/kinh doanh
L = Phng php hot ng/kinh doanh
TR = Phng tin hot ng/kinh doanh
TN = Mc tiu/h qu hot ng/kinh doanh
(*) PGS.TS. Nguyn Mnh Qun, ti NCKH cp B, MS: B2088.06-70, Vn dng VHDN vo vic
xy dng v pht trin thng hiu mang m bn sc dn tc cho doanh nghip Vit Nam, 2011.

49
 2. Bn sc vn ho doanh nghip
Mi t chc, doanh nghip chn ra nhng gi tr ring theo ui v tn trng. H
cng chn cch thc th hin chng theo phong cch ring. Qua chng c nhn din
v ghi nh. Mi doanh nghip s to ra v c gy dng nn bn sc ring ca mnh.
Bn sc vn ho doanh nghip hay bn sc ring mang trit l vn ho ca doanh
nghip l nhng biu hin c trng v phong cch hnh ng v hnh vi ca t chc
th hin nhng gi tr v trit l hnh ng c la chn theo ui. Bn sc vn
ho ca mt doanh nghip c th hin thng qua hnh vi ca cc thnh vin v l du
hiu th hin s thng nht trong nhn thc v hnh ng mc cao khi th hin cc
gi tr v trit l ch o ca doanh nghip.[4]
Quan im v hnh vi o c ca ngi lnh o c th c truyn n cc thnh
vin khc theo nhiu con ng khc nhau, nh qua cc bi pht biu, cc n phm, cc
tuyn b v chnh sch, v c bit l qua hnh vi ca ngi lnh o. Mt khi nhng
ngi lnh o u th hin s nht qun trong vic tn trng s cng bng v trung thc
trong kinh doanh, chng s tr thnh ti sn chnh yu ca doanh nghip v c mi
thnh vin khc cng tn trng.Bn sc khng ch l nhn thc v mong mun. Bn sc
th hin trong hnh ng ca t chc, hnh vi ca c nhn. Nhn t quan trng bc nht
trong qu trnh la chn cc gi tr, trit l v th hin chng thnh hnh ng l vai tr
tin phong ca nhng ngi lnh o, nhng nhn cch then cht, nhng ngi v tr
qun l cp cao trong vic th hin s cam kt, s ch o st sao v s gng mu trong
vic thc hnh cc gi tr o c.
II/ XY DNG PHONG CCH LNH O MANG M BN SC VN
HO DOANH NGHIP
1. Lnh o v phong cch lnh o
a- Lnh o l g?
Lnh o l ch c quan tm v nghin cu bi nhiu i tng, c v mt thc
hnh v l lun. C nhiu l thuyt v lnh o c pht trin trn c s cc kt qu
nghin cu ny, v c nh hnh thnh nmquan im sau.
Quan im hnh vilnh o(behavioral theories) quan tm n cu hi: Ngi lnh
o c nng lc hnh ng nh th no?Cc thuyt hnh vi tp trung nghin cu cch
thc hnh ng ca nhng ngi lnh o thnh cng t ch ra nhng iu ngi
lnh o cn tin hnh khi thc hin cng vic ca mnh, khi phi hp vi nhng ngi
khc, khi tham gia vo vic ra quyt nh tp th, tip nhn ph bnh, khch l ngi khc.
R rng l, cch thc hnh ng ca ngi lnh o c ngha rt quan trng quyt
nh uy tn, nh hng ca h.Kt qu nghin cu ch ra nhng cch thc hnh ng
phong cch lnh o khc nhau c th dn n nhng kt qu khc nhau, trong cc
trng hp, hon cnh khc nhau. Ngi lnh o gii l ngi bit s dng nhng cch
thc hnh ng (phong cch) khc nhau, ph hp vi hon cnh.
Quan im lnh o theo hon cnh quan tm n cu hi: Bi cnh c nh hng
nh th no n kt qu lnh o?. Thc t cho thy khng c mt khun mu chung

50
 lnh o thnh cng. Lnh o gii l phi bit tu bin. T tng ca cc thuyt lnh
o theo hon cnh nhn mnh n tnh tng thch ca phong cch lnh o vi hon
cnh. Cc thuyt theo quan im ny tp trung nghin cu cc vn nh: Phong cch
lnh o no l ph hp ra quyt nh tht nhanh? Phong cch no l ph hp c
c s ng h hon ton ca nhng ngi khc? Lnh o cn tp trung vo con ngi
hay cng vic.
Quan im t cht lnh o (trait theories)tp trung vo cu hi: Nhng dng
ngi nh th no c th tr thnh lnh o gii?. Nng lc lnh o c th hin
bng phong cch, trong cha ng nhng c im v tnh cch, nhn thc, ng c,
kinh nghim, thi quen hnh ng. Cc thuyt v tnh cch lnh o cho rng, lnh o
gii thng l nhng ngi hi t c nhiu nhng t cht, phm chtnht nh cn thit
m nhng ngi lnh o thnh cng c.T cht lnh o c hnh thnh trong cc giai
on pht trin v trng thnh khc nhau ca mi ngi (v thc v c thc), v c
hon thin qua rn luyn.
Quan im quyn lc v nh hng lnh o (power and influence theories)quan
tm n cu hi: Ci g l ngun gc ca quyn lc lnh o?. Cc thuyt theo quan
im ny tp trung nghin cu cch nhng ngi lnh o s dng quyn lc v tc ng
n nhng ngi khc v h thng lm cho cng vic c thc hin tri chy. Nng
lc v phong cch lnh o cng c hnh thnh t .
Quan im chuyn ho lnh o (transformational leadership) quan tm n cu hi:
Sc mnh ca t chc c to ra t u?. Trong mt t chc gm nhiu ngi, ngi
lnh o khng hnh ng mt mnh, v cng nn bin nhng ngi khc thnh nhng
k theo ui mt cch th ng. Ngi lnh o khng nn t bin mnh thnh u tu,
v ngi khc thnh cc toa tu; m nn to ra mt on tu t hnh. Cc thuyt chuyn
ho lnh o tp trung nghin cu cch thc to ra nim tin v sc mnh tp th
(synergy). Thuyt chuyn ho lnh o ch ra rnglnh o khng phi ch l c c
nhng phm cht lnh o cn thit, hay bit cch hnh ng ph hp trong nhng hon
cnh nht nh, th hin vai tr gng mu, tin phong, m cn cn thit phi bit li
cun, khch l nhng ngi khc cng nhit tnh tham gia. tr thnh lnh o gii, con
ngi cn nm vng v lm ch nhiu yu t cn thit cho vic hon thnh cng vic ca
mnh. H khng ch cn c k nng hon thnh tt cng vic chuyn mn, m cn cn c
quan im, thi ng n, bit cch lm vic vi ngi khc (k nng quan h lin
nhn cch), to dng c lng tin, s t nguyn cng hin ca tng c nhn trong cc
quyt nh v hnh ng tp th t ti mc tiu chung.Ngi lnh o theo quan im
chuyn ho l nhng ngi nhiu kht vng v to c nim tin nhiu ngi.
Nhng ngi lnh o theo quan im chuyn ho lnh o thnh cng trong hu
ht cc hon cnh, bi h hng ng vi sc mnh khng phi ca mt c nhn, m sc
mnh v tr tu ca mt tp th lnh o.

51
 b- Lnh o v qun l
Theo nh ngha, lnh o l nng lcnh hng v iu khin ngi khc hnh
ng thc hin nhng mc ch nht nh. Lnh o l kh nng gy nh hng i
vi ngi khc, kh nng buc ngi khc phi hnh ng theo mun ca mnh. Mt
cch tch cc hn, Koontz nh ngha lnh o l qu trnh tc ng n con ngi
lm cho h t nguyn v nhit tnh phn u trong vic t n cc mc tiu ca t chc.
Lnh o l hng dn, iu khin, ra lnh v lm gng. Lnh o l ngh thut. T
nh ngha ny, nng lc lnh o khng cn l mt yu t thun tu c nhn, m cn
cha ng nhng c trng quan trng ca quan h x hi trong t chc. Xy dng nng
lc lnh o ca ngi qun l khng phi ch thun tu l qu trnh t tu dng bn thn
m cn l nhng n lc xy dng v pht trin mt nn vn ho t chc mnh, ph hp
hon cnh v trit l kinh doanh, qun l ca t chc.
Qun l l hnh ngphi hp mi ngi cng nhau hon thnh nhng mc ch
nht nh bng cc s dng nhng ngun lc hu dng mt cch hu ch v hiu qu.
Qun l l qu trnh t n mc tiu ca t chc bng cch lm vic vi con ngi v
thng qua con ngi cng vi cc ngun lc khc. Qu trnh ny bao gm mt h thng
cc hot ng c nh hng, gn kt, tip din nhau hng ti mc tiu ca t chc;
trong con ngi ng vai tr quyt nh trong vic khai thc v s dng cc ngun lc
khc ca t chc trong qu trnh t n mc tiu. Hot ng qun l c tin hnh
thng qua vic thc hin 5 chc nng c bn sau: Hoch nh + T chc + nh bin +
iu hnh + Kim sot. Cc ngun lc huy ng v s dng trong qun l bao gm 4
ngun lc: con ngi (ngun nhn lc) + ti chnh (ngun lc kinh t) + phng tin k
thut (ngun lc cng ngh) + ti nguyn thin nhin (ngun lc t nhin).
Gia lnh o v qun l c mi lin h mt thit. Tuy nhin, lnh o v qun l
vn l hai khi nim khc nhau, Bng 4.2.
Bng 4.2: Qun l l g? Lnho l g?
Qun l v lnh o
N.M.Quan

N.M.Quan

Chp nhn hin trng Thch thc vi hin trng

NGI QUN L NGI LNH O Tp trung vo hin ti Hng ti tng lai

C lm tt cng vic (do things right) C lm nhng vic tt (do right things) Xm xoi tng chi tit Ngc nhn chn tri
Quan tm n hiu qu Quan tm n thnh qu
Xy dng nhng bc i v tin c th Xc nh tm nhn v xy dng chin lc
iu hnh Sng to
Tm cch d on v mun duy tr quy c Tm cch thay i
Duy tr Pht huy
N trnh ri ro Chp nhn ri ro
Tp trung vo h thng v cu trc Tp trung vo con ngi
Khch l mi ngi lm theo chun mc Khch l mi ngi tm cch thay i
Da vo vic kim sot Da vo s tin cy
S dng mi quan h quyn lc chnh S dng mi quan h con ngi vi con
T chc v sp xp i ng a ng ch li theo hng nht nh
thc ngi
Nhn mnh vo chin thut, h thng, cu Nhn mnh vo trit l, gi tr ch o v
i hi ngi khc phi tun lnh Yu cu ngi khc lm theo
trc mc tiu chung
Hnh ng trong khun kh quy nh, Hnh ng ngoi khun kh quy nh,
Ch trng tc nghip Tm nhn di hn quy ch, chnh sch ca t chc quy ch, chnh sch ca t chc
Tr li cc cu hi Nh th no v Khi no Tr li cc cu hi Ci g v Ti sao C cng v chnh thc T pht v t nguyn
62 63

Ngi qun l cn c nng lc lnh o, ngi lnh o khng nht thit phi nm
gi cng v qun l. D khng nm gi cng v qun l, mi c nhn vn c th tr
thnh mt nh lnh o ng gp sc mnh cho vic thc hin mc tiu ca t chc,
Minh ho 4.1.
52
 Vy, mt t chc cn c ngi qun l hay ngi lnh o? T chc ch c ngi
qun l, khng c ngi lnh o s hot ng nh th no? Ngc li, t chc s hot
ng ra sao khi c nhiu ngi lnh o v rt t hoc khng c ngi qun l? kin
ca bn nh th no khi c bi vit gii thiu trong Minh ho 4.2?
Lnh o lun gn vi quyn lc. Nng lc lnh o c th hin, c khng nh
v cng c bng quyn lc. Nng lc lnh o cng c xc nh v th hin thng qua
phong cch lnh o; l cch thc mt ngi s dng quyn lc gy nh hng i
vi ngi khc. Hiu lc lnh o ph thuc rt nhiu vo ng lc ca ngi lnh o v
i tng lnh o.
Minh ho 4.1: Lnh o khi khng c chc v
Cho d bn l mt nh qun l, mt nhn vin tc nghiphay mt ngi hnh nght do, lc no
bn phi ngh n victo c nh hng hoc thm ch l ci thin hiu qu lm vic ca
nhng ngi khng phi l thuc cp cabn. Cmt s nguyn tc c bn c th gipch cho
bnlnh o khi khng c chc v. Nhng nguyn tc ny cng rthiu qu c trong trng
hp bn ang c thc quyn. Nhng nguyntc l nh sau.
1. Hy lan truyn lng nhit tnh vi cng vic. Mi cng vic, mi d n v hot ng c
nhng im c o m khi tn trng nhng c im th s am m s c cng c mt
cch t nhin. Nu iu thc s thc y bn chnh l sam m v bn cho mi ngi nhn
thyiu , hu ht h s hng ti mc tiu ca bn mt cch c t chc.
2. Th hin s xut sc m khng t mn hay trng ch s cng nhn. Chu ng ci ti ca
ngi khc lun l mt iu rt kh, cho d ci ti c nhn ln hoc ang ln dn ln. Khi
mt ngi c ci ti ln l ngi qun l trc tip ca bn th bn ch nn trnh va chm v lm
ht sc mnh cho d kh chu n u. Bn s khng phung ph thi gian tun theo mt ngi
nh th nu ngi khng thc s c quyn qun l i vi bn.
Nhng ci ti lun i hi c nhng cch ring tr thnh trung tm v ngy to s xut sc
trong cng vic. Nu mi ngi nhn thy ngi lnh o ch ang c tm kim s cng nhn th
iu tt nht m ngi lnh o y c th nhn c s ch l nhng trng pho tay gi v.
Nhng ngi lnh o hay i hi thng t khi to c ngun cm hng khuyn khch ngi
khc.
3. ng qu coi trng kt qu. Nh lnh o khng c chc v thng b nghi ng khi h hnh
ng ging nh i trng hn mt nh khoa hc ham tm hiu. C hai bit rng kt qu l quan
trng nhng nh khoa hc khng qu coi trng kt qu v h lnh o trong bnh lng. Trong khi
i trng, cho d khng b thc y bi ci ti c nhn, li ch trng vo kt qu.
Nhn chung, ngi lnh o khng c chc v thc s phi l ngi ham hiu bit hn l ngi
hay soi xt. S khc bit ny khng d nhn thy, v ng c th hin theo cch ca nh khoa
hc mt cch gi to. Nhng ngi th hin hin iu mt cch thc s s l nhng nh lnh
o khng chc v rt hiu qu v cng l nhng gio vin gii.
Steven DeMaiong trn Harvard Business Publishing
Tuanvietnam.net, 30/07/2009 (Nguyn Tuyndch)

c- Nng lc lnh o
Nng lc lnh o c phn nh thng qua nm kha cnh sau: (1) qun l bn
thn; (2) lnh o ngi khc; (3) qun l cng vic; (4) sng to; v (5) trch nhim
x hi.

53
 Qun l bn thn (lm ch bn thn, t qun l) l hiu r nhng gi tr, im mnh,
im yu v c kh nng lm ch trng thi tnh cm v hnh vi ca bn thn. Ngi lnh
o lun c gng hon thin bn thn, khng ngng hc hi, cu th, dng cm tha nhn
khi mc sai lm, mong mun v sn sng tip thu kin ng gp. H l nhng ngi c
kh nng ng u vi nhng hon cnh nhiu sc p, th thch, v c kh nng duy tr
s cn bng gia cng vic v cuc sng.
Minh ho 4.2: Mi c nhn l mt nh lnh o
khng t ln t lnh o b s dng khng chnh xc. C mt s tht kh bun l bn thn nhiu
chuyn gia kinh doanh thng khng nhn nhn mnh vi vai tr mt nh lnh o, ch yu bi by
lu nay t lnh o thng gn cht vi nhng ngi cc v tr c thm quyn.
Gn y, c ngi tm s vi ti rng: "Ti khng nhn thy mnh l mt lnh o. V th, ti cm
thy khng thoi mi, thm ch l p lc khi b gn vi danh hiu , n dng nh khng phi l
iu ti tng t mnh t c". y l mt nhn thc ht sc nguy him, v hon ton tri vi
nhng g m tn Tng thng Obama ku gi trong bi pht biu nhm chc ca ng.
Nu v bt k l do g, bn ngh rng mnh khng phi l mt nh lnh o, hy cho ti mt hai pht
ch cho bn xem mt vi dn chng c th gip cch nhn nhn ca bn khc i i cht. Bn c bit
bt k ai ang m nhim vai tr qun l m hon ton khng bit lm cch no huy ng nhn
lc hng ti cc mc tiu quan trng? Bn c bit ngi no khng h nm trong tay quyn lc
nhng li rt c ti trong vic lnh o ngi khc? Ti th on rng cu tr li ca bn l C
trong c hai trng hp.
Ni ti nng lc lnh o khng nht thit phi ni ti a v; li cng khng phi ni v phm vi
ngh nghip, v gii, hay v vn ha d khng th ph nhn l cch thc bc l kh nng lnh o
b nh hng phn no bi nhng nhn t ny khc.
Ai c th ni: Nhng ti khng c ti nng. Lm th no tr thnh mt nh lnh o hot
ng hiu qu, theo ng cch thc ph hp vi bn cht con ngi bn v ngi m bn mun tr
thnh? tr li cu hi hc ba ny, hy tip tc hi mnh cu th hai: Liu bn c th dy ai kh
nng hay t cht lnh o? Hon ton khng, l nhim v bt kh thi.
Nhng iu m bn c th lm - thm ch phi lm l hc cch lnh o. Ngay c i vi nhng ngi
lun cho rng mnh l lnh o vn cn phi thng xuyn rn luyn tr nn tt hn.
Lnh o l mt mn ngh thut trnh din, v khng bao gi bn c th t n ci ch hon ho. N
ging nh th thao hay m nhc. Hy ngh n mt vn ng vin hay mt nhc s a thch ca bn. Liu
tui 17, ngi c xut sc nh khi tui 32? C l l khng; nhng nh biu din v i l
nhng ngi sut i cng hin bn thn mnh nng cao kh nng.
V cng tng t nh vy khi xt di gc ca mt nh qun l. Nhng ngi gii nht bao gi
cng l nhng ngi khng ngng hc hi, bi h lun mun to ra s khc bit.
Bn phi la chn vic tr thnh mt nh lnh o. Ni th d hn lm, nhng bn cht ca s tht
bao gi cng vy, lun lun gin d. Tr thnh mt nh lnh o tt hn chnh l i theo s ku gi
ca t duy, ca l tr.
Ti xin khng nh l bn c th pht trin kh nng lnh o ca mnh, v nu bn mun th d cho
c bao nhiu cc sp ang ng trn bn, iu cng khng quan trng. Vy ai c th l ngi
ngn bn li? Ch c duy nht mt, nu mun nhn thy, bn hy t mnh soi vo gng.
Stew Friedman trn Harvard Business Publishing-
Tuanvietnam.net, 21/03/2009 (Tuyt Landch)

54
 Lnh o ngi khc i hi phi pht huy c ht tim nng ca h, bit khi dy
ng lc h t n mc tiu chung. Nhng ngi lnh o phi bit cch qun l
vic tin hnh cng vic ca tng ngi v ca nhm, hiu r ng thi trong nhm v
bit cch xy dng nhm on kt. H bit lng nghe v giao tip tt thuyt phc
ngi khc v xy dng lng tin nhng ngi khc. H bit cch cm thng, chia s vi
hon cnh ca ngi khc, c kh nng ho gii nhng mu thun, xung t theo cch
thc c mi ngi tn trng.
Minh ho 4.3: Hc cp tc v kh nng lnh o: 5 bc
Sp bn mun bn nng cao kh nng lnh o ca mnh, bn s lm g khi bn cm thy
khng t tin lm? Gill Corkindale s a ra 5 bc sau gip bn cng c li v t tin vo
nng lc ca mnh.
Nhng bn khon
Phn ln cc nh qun l phi i mt vi thi im quan trng khi h khng da c
vo nhng k nng ngh nghip thng tin trn nhng nc thang danh vng.
H phi cho i tt c nhng g h bit v b ngi khc iu khin. Mt vi ngi cm
thy vic ging nh t ang nt ra di chn h.
Tt c nhng iu quen thuc khng cn v bn phi t thnh tho ton b nhng k
nng mi.
Nu bn xy dng s nghip ca mnh ch bng cch hon thnh danh sch cng vic
phi lm mi ngy, iu tht kinh khng.
Khi khng cn nhim v hon thnh, khng c bng chng ca s gia tng gi tr,
liu bn cn c ngh nghip na khng? Khi bn cn th hin nng lc bn thn nht th
s t tin ca bn v chng li b gim n mc thp nht.
Nu bn lm vo tnh trng s nh th no? Bn c th lm c g trong trng hp
bt trc ny, khi sp i hi bn phi th hin kh nng lnh o hn na? iu ny
ngha l g?
Nu may mn, bn c th tm thy mt c vn dy dn kinh nghim hoc c gi i
tham d mt kho o to Gim c iu hnh.
Nhng chc chn, bn s hc c nhng iu bn c th lm t ng nghip hay qua
qu trnh tham kho hng trm quyn sch kinh doanh ni v kh nng lnh o.
Khi cn l fan hm m cung nhit Peter Senge, Warren Bennis, Stephen Covey, ti
vn ng rng h khng thc s l nhng nh qun l bn rn trong s nghip ca h.
Bn c th tr thnh mt nh lnh o lng ly, ng tin cy, c kinh nghim dy dn
hay l ngi chng lm c vic g khi mi ngi ang ch nh quan st nhng bc
lnh o u tin ca bn?
Gii php
Theo tinh thn ny, tc gi bi vit son mt cm nang hng dn n gin v d hiu
v kh nng lnh o. l cng trnh da trn hng trm cuc tr chuyn c rt kinh
nghim vi cc nh qun l tng i mt vi s chuyn i y kh khn ny.

55
Kh nng ny bao gm nm bc thc tin:
1. Nhn thc.
Cn hiu r bn thn v hon cnh ca bn. Bit c u im, nhc im v nhng
nhu cu pht trin ca chnh mnh.
Nu bn khng c thi gian xy dng k nng, hy tp hp nhng ngi c kh nng
b sung cho bn trong cng nhm lm vic.
Hy thc c v t chc v nhng ngi bn ang lnh o.
V d: Nu bn chuyn t mt cng ty mi m sang lm cho mt doanh nghip lu nm,
con ngi v nhng qui tc can thip s rt khc nhau.
2. C k hoch.
Hy t hiu r mnh ang lm g.
Mt nh ngha tuyt vi v kh nng lnh o l kh nng c nhng ngi ng h mnh.
Nu bn khng to ra c mt s khng nh v tng lai, s khng c ai ng h bn.
3. Xy dng cc mi quan h.
Hy th hin bn thn nhiu hn. Mt nh lnh o phi hon thin mi th thng qua
nhng ngi khc, v vy cc mi quan h l cn thit.
Hy dnh thi gian hiu thm v sp v cp di. Ni t hn, lng nghe nhiu hn v
ghi nh nhng chi tit m mi ngi ni. u t thi gian hiu v vai tr, tng, v
tnh cch ca nhng ngi xung quanh bn.
iu ny gip bn to dng c mt mng li vng chc, nhng ng minh hp tc,
nhng nhn vin c khuyn khch v mt thin ch c nhn.
4. Phn b cng vic.
Hy hon thnh mi th. Cho d cng vic ca bn thuc ngnh no, bn cng cn th
hin kh nng v kt qu lnh o ca mnh.
V th, cho d l mt sn phm tt hn hay mt dch v c ci thin, li nhun cao
hn hay gi c phiu cao hn, lun lun bo m rng cng vic c phn b hp l.
5. L ngi chnh trc.
Hy gi ng nhng gi tr ca bn. Gi tr ca bn cho bit bn l ai v ti sao nhng
ngi khc nn lm vic cho bn.
im quan trng l cc gi tr phi thc t ch khng phi l vit ra hay thnh thong bn
lun v chng. Hy t mnh nu gng tht th, chn thc, minh bch, ng knh trng
v bn b.
Trn y l nhng nguyn tc c bn v lnh o theo quan im ca ti. Bn c ng
vi nhng quan im ny?
Phi chng y l s n gin ho qu mc hay l s tinh gin c th chp nhn c v
mt ch tr nn qu l thuyt? y c phi thi im cho mt chin dch lm sng
t nng lc lnh o hay vn ch l mt vn phc tp v y thch thc?
Gill Corkindale, ng trn tp ch Harvard Business Review
Theo tuanvietnam.net,05/11/2007

56
 Qun l cng vic i hiphi c kin thc v kinh nghim c th ch dn cho cc
nhng ngi khc cch thc t n mc tiu. Ngi lnh o cn tham gia trc tip vo
qu trnh gii quyt vn , phn cng, phn quyn, qun l thi gian v ngun lc, bit
cch khc phc nhng tr ngi trong qu trnh thc hin. H lun phn u v mc tiu
nh v phn hi thng tin v tin trnh m bo mi thnh vin u c th tham gia
ng gp mt cch tch cc vo kt qu chung.
Sng to i hiphi c cch t uy tch cc, mi m khi sng to v cn nhc nhng
ri ro tim tng. Ngi lnh o phi c tm nhn vn ra xa hn nhng cng vic hin
thi ca nhm. iu i hi h phi bit khai thc v lng ghp nhng vin cnh khc
nhau v nhn ra c nhng nhng c hi bt thng n cha trong nhng biu hin bnh
thng.
Tinh thn trch nhim x hi i hiphi hnh ng mt cch chnh trc, trung thc,
v cng bng. Ngi lnh o phi hnh ng v li ch ca nhiu ngi, th hin thi
trn trng v thin tm i vi cc c nhn v nhng quan im, cch nhn khc. H phi
to lp c mt bu khng kh vn ho t chc cao cc chun mc o c v tinh
thn trch nhim ca tng c nhn i vi con ngi, t chc v x hi. Ngi lnh o
thm nhun tinh thn o c kinh doanh s nhn thc c r rng v t gic hnh ng
theo nhng chun mc hnh vi o c x hi ph bin cng nh nhng gi tr, trit l,
nguyn tc v chun mc hnh vi o c ca n v, tn trng v thc hin ng nhng
giao c, cam kt o c ca mnh i vi n v v t chc.
d- Phong cch lnh o
Phong cch lnh o l mt nhn t rt quan trng m ngi qun l c th s dng
trong vic nh hnh v pht trin vn ho cng ty cho mt t chc. Phong cch lnh o
c quyt nh bi nhiu yu t nh tnh cch, nng lc chuyn mn, kinh nghim, quan
im v thi , c trng kt cu t chc (tnh cht cng vic, c cu quyn lc) v vn
ho t chc (mi quan h, truyn thng, trit l t chc). Phong cch lnh o c th
hin di nhiu biu hin khc nhau.
Phong cch lnh o trong mt t chc c th c nh hng quan trng n vic la
chn hnh vi tc nghip ca nhn vin. Cn c vo kh nng t ch v kh nng qun l
mi quan h Daniel Goleman a ra cch phn loi phong cch lnh o thnh su kiu.
Minh ho 4.4.

57
 Minh ho 4.4: Su phong cch lnh o ca GOLEMAN
Phong cch gia trng i hi cp di tun th tc th cc mnh lnh v rt coi
trng thnh tch, sng kin v tnh bit kim ch. Phong cch ny rt thch hp trong
cc hon cnh khn cp, khng hong hoc ci t. Tuy nhin, n cng c th to nn
mt bu khng kh nng n v th ng trong t chc.
Phong cch u thc khch l cp di theo ui hoi bo, mc tiu lu di, to mi
trng nng ng, chp nhn thay i. y l phong cch lnh o c coi l c
tch cc v c kt qu nht, do to ra bu khng kh tch cc trong t chc.
Phong cch bng hunh gi cao s nhit tnh, mong mun ca cp di v ch
yu da vo mi quan h gn b v s tin cy khch l tnh nng ng, sng to
v s mo him ca h.
Phong cch dn chthng ch trng n s tch cc v vai tr ca nhm, tp th
i n quyt nh tp th. Phong cch lnh o ny rt quan tm n vic tng cng
thng tin v giao tip trong t chc v vic to bu khng kh thun li cho vic thc
hin mc tiu.
Phong cch nhc trngthng to ra bu khng kh bt li do nhng yu cu t ra
l qu cao. Phong cch ny ch thch hp qun l nhng ngi nhiu tham vng,
trng thnh tch v c sc sng to; v nhanh chng t c thnh tch.
Phong cch b trnto lp mt bu khng kh tch cc qua vic tnh cc h tr cho
nhn vin trong vic hnh thnh nng lc cn thit t c thnh cng lu di, tin
cy giao ph trch nhim, v rt kho lo trong khi giao vic nhng kh khn.

Trong thc t, nhng ngi lnh o gii khng ch p dng mt phong cch lnh
o m h vn dng rt kho lo v linh hot nhiu phong cch vo tng hon cnh c
th. L thuyt v lnho khi qut thnh 10 phong cch in hnh sau y
Phong cch chuyn quyn, c on (autocratic leadership)
Phong cch chuyn quynl mt biu hin rt c trng ca t tng lnh o tp
quyn, trong ngi lnh o c quyn lc tuyt i i vi nhng ngi khc v
nhm. Nhng thnh vin nhm hu nh khng c c hi xut kin ngay c khi iu
c th mang li li ch cao nht cho nhm hay cho ton t chc.
Phong cch qun phit (transactional leadership)
Phong cch qun phit cho rng mi thnh vin cn phi phc tng tuyt i mi
quyt nh ca ngi lnh o. Thng v pht c xc nh da vo mc tun th
mnh lnh v n lc ca ngi thc hin. Khng c nhiu s hi lng trong cng vic.
Thnh vin c th c giao quyn t quyt mc nht nh, nhng ch yu l
hon thnh nhim v vi kt qu tt hn, nng sut cao hn.
Phong cch quan phit thc cht l phong cch qun l, khng phi phong cch lnh
o, bi qu ch tm vo cc cng vic/nhim v trc mt, ngn hn.
58
 Phong cch th lnh (charismatic leadership)
Phong cch th lnh c nhiu im gn ging phong cch chuyn ho lnh o
im h gy dng c s nhit tnh nhiu thnh vin khc v rt tch cc thi thc mi
ngi tin ln. Tuy nhin, nhng ngi lnh o mang phong cch th lnh thng t
nhiu nim tin vo bn thn mnh hn l vo nhng ngi khc. iu dn n nguy c
tr tr, ri lon, thm ch sp , khi ngi lnh o ri b cng v.
Phong cch hnh chnh, quan liu (bureaucratic leadership)
Nhng ngi c phong cch hnh chnh, quan liu l nhng ngi lnh o rt
nguyn tc, gio iu. H tun th quy nh mt cch my mc. Phong cch ny ph
hp vi nhng cng vic i hi s chnh xc mc cao trong tin trnh thc hin,
nh vn hnh h thng my mc, lm vic vi ho cht c hi, ni nguy him, nhiu
ri ro i hi s an ton cao.
Phong cch v cng vic (task-Oriented leadership)
Nhng ngi lnh o theo phong cch v cng vic lun tp trung vo mt mc
ch l lm cho cng vic c thc hin mt cch sun s. Phong cch ny c th hi
c on. Mi quan tm chnh ca nhng ngi lnh o v cng vic l xc nh nhim
v, phn cng cng vic, thit lp c ch, xy dng k hoch, t chc ngun lc v iu
hnh, ch o vic thc thi. H t tm n nhng iu khc, trong c li ch ca
nhng ngi khc, v vy khng d dng to ra ng lc v nui dng bu khng kh
thoi mi trong nhm.
Phong cch nh hng con ngi, nh hng mi quan h(people-oriented
leadership hay relations-oriented leadership)hay phong cch o c
Phong cch nh hng con ngi, nh hng mi quan h, gi theo cch tip cn
VHDN lphong ccho c, tri ngc vi phong cch v cng vic. Nhng ngi lnh
o theo phong cch o c dnh mi n lc vo vic sp xp, h tr v pht trin cc
thnh vin nhm. Phong cch o c coi trng s tham gia, v vy rt tch cc trong vic
to ng lc cho cc thnh vin nhm v xy dng mi quan h hp tc gia h.
Trong thc tin, nhng ngi lnh o lun c gng s dng kt hp hai phong cch
v cng vic v o c.
Phong cch dn ch (democratic leadership hay participative leadership)
Mc d ngi lnh o c trch nhim ra quyt nh cui cng, ngi mang phong
cch dn ch vn lun ku gi nhng ngi khc cng tham gia qu trnh ra quyt nh.
iu khng ch lm tng thm s hi lng i vi cng vic mi ngi, m cn gip
h pht trin nng lc ca h. H c cm gic c lm chchnh s phn ca mnh, v
vy h c nhiu ng lc n lc v cng hin.
Phong cch phc v (servant leadership)

59
 Nu mt ai trong t chc, d bt k cng v no, c th gy nh hng iu
khin i vi ngi khc bng cch p ng c mi yu cu ca ngi khc, ngi
c gi l lnh o theo phong cch phc v. Trong mt s trng hp, ngi lnh o
c v tr trong t chc thp hn (nhng) ngi khc. Qun l ngc (up management)
l khi nim c s dng trong trng hp ny.
Phong cch phc v c coi l mt hnh thc ca phong cch dn ch bi lun li
cun s tham gia ca nhng ngi khc vo vic ra quyt nh.
Phong cch ny c th th pht huy hiu lc nhng t chc ang pht trin bng
nhng tng v gi tr mi, ph hp hon cnh, nhng mt tc dng khi nhng ngi
qun l hay t chc ang p dng nhng phong cch lnh o khc.
Phong cch t ch (laissez-faire leadership)
Nhng ngi lnh o theo phong cch t ch (t qun) thng cho php cc thnh
vin ca nhm c quyn t do hnh ng. Ngi lnh o ch ng vai tr iu phi, ch
o v mc tiu cn t ti v thng xuyn theo di, phn hi cho cc thnh vin nhm
v tin trnh thc hin v kt qu t c. Phong cch ny rt ph hp vi nhng nhm
gm nhng ngi rt nhiu kinh nghim, gii tay ngh, tnh t ch cao.
Phong cch chuyn ho lnh o (transformational leadership)
Phong cch chuyn ho lnh o l phong cch ca nhng ngi lnh o thc s,
bi h lun khch l cc thnh vin qua vic cng nhau chia s tm nhn tng lai. H l
ngi truyn cm hng cho ngi khc, v l nhng ngi lun cn n v lun mong
mun n nhn s tr gip ca nhng khc hon thnh nhng mc tiu ln hn.
Thc t, trong t chc cn n s tn ti ca hai phong cch ng thi: phong cch
qun phit (ngi qun l) m bo cng vic hng ngy c hon thnh mt cch
chc chn, v phong cch chuyn ho lnh o qun xuyn cng vic, tm kim s sng
to trong qu trnh thc hin to ra thm nhiu gi tr gia tng.
Nhng ngi lnh o gii l nhng ngi lun bit iu chnh phong cch cho ph
hp vi hon cnh, cng vic v con ngi. lnh o gii, yu t mu cht l phi tp
c lng tin (trust)v s cn i gia nhu cu ca t chc v mong mun ca nhm.
e- Phong cch qun l
Phong cch qun llphong cch lnh o th hin trong hotngiu hnh, thng
qua phng php vcng c qun l.
Phong cch qun l=Phong cch lnh o +Phng php qun l
Tt c nhng ngi qun l u hiu rt r rng h c th gy nh hng n quyt
nh n nhng ngi khc. Tuy nhin, khng phi ai cng nhn ra rng h c th nh
hng n phong cch t chc. Ngi lnh o c th to ra, cng c, thay i, hay ho
nhp cc gi tr v trit l vn ho c nhn vo vn ho t chc. Nhng ngi lnh o c
thc xy dng vn ho doanh nghip thng l nhng ngi qun l cp cao; tuy nhin,

60
trong nhiu trng hp h cng c th l bt k ai c kh nng gy nh hng n t chc
cc nhn cch then cht. Nhn ra c kh nng ny bn thn v nhng ngi khc
c ngha quan trng trong vic xy dng v pht trin bn sc vn ho cng ty.
Trong thc tin, t chc khng ch tn ti cc c nhn vi vai tr ging nhau. Cc
nhn cch then cht lun l ht nhn ca mt nhm ngi c th l mt nhm chnh
thc hay phi-chnh thc, nhng cng c th n thun ch l mt nhm c nhn. Do s
hn ch ca tm qun l v do vic phn quyn (phn cp ra quyt nh v qun l),
nhng ngi qun l cp cao khng th xy dng v duy tr mi quan h qun l trc tip,
thng xuyn i vi tt c cc thnh vin t chc. V vy, h khng th gy nh hng
trc tip n tng c nhn thnh vin t chc bng cc quyt nh tc nghip hay o c
hng ngy. Tuy nhin, nhng ngi qun l cp cao c th gy nh hng bng phong
cch qun l v thng qua nhng ht nhn ca nhm, tip tc th hin phong cch
vnh hng ca mnh nnhm v cc c nhn. Bng cch , phng chm hnh ng
ca ngi qun l s c nh hng n phong cch ca cc nhn cch then cht, v theo
phn ng dy chuyn l n cc thnh vin khc ca t chc.
Minh ho 4.5: Ba trit l qun l kinh doanh
Nh phn phi rau qu ti Andrew & Wiliamson Sales pht hin ra rng lng
nho ng lnh nhp t Mexico nm m cc kho hng thuc San Diego ang gy ra
nhng thit hi nghim trng. L ph lu kho tng cao y cng ty vo tnh th bt li
v ti chnh. bin gnh nng chi ph ny thnh li nhun, ngi qun l bn hng
a ra mt k hoch x l bng cch bn h gi s nho ng lnh tn ng ny cho cc
qun n nh v ca hng gii kht cc trng hc trong v ngoi khu vc, bt chp quy
nh ca lut php lin bang (M) yu cu tt c cc loi hoa qu cung cp cho cc
trng hc u phi l sn phm sn xut trong nc. lch qua lut php, nhng
ngi qun l cng ty Andrew & Wiliamson quyt nh sang tn sn phm nho sn
xut Mexico thnh nho sn xut trong nc v bn chng qua tay ba i l thc phm
c lp.
K hoch ny xem ra c v n tho, cho n khi hng trm hc sinh ca mt s trng
hc bang Michigan b mc dch vim gan. Mt on thanh tra ca chnh ph nhanh
chng tm ra ngun gc bnh dch, tt c nhng hc sinh ny u n loi nho ng
lnh bn trong cng-tin nh trng xut ra t kho hng ca hng Andrew & Wiliamson.
Cng ty buc phi tha nhn hnh vi phm php ca mnh khi lm sai lch ngun gc
xut s. Nhng ngi qun l cng ty chu trch nhim v vn ny phi ra to.
Cng ty Andrew & Wiliamson phi chu bi thng v phi khc phc nhng hu qu
gy ra t tai ho ny. Tnh trng ti chnh khng c ci thin nh mun, m
ngc li cng tr nn kh khn hn. Nhng thng tin trn bo ch, truyn hnh v s tn
cng ca cc hng i th lm cho uy tn cng ty b gim mnh. Cng vic kinh doanh

61
 ca cng ty tr nn kh khn hn do chnh cch nhn thin cn v quyt nh sai lm ca
ngi qun l dn n hnh vi kinh doanh thiu o c ny.
Parker Brothers l mt cng ty chuyn sn xut chi ca M rt c uy tn sau
gn mt th k gy dng c nghip. Cui nhng nm 1970, cng ty tung ra th trng
mt sn phm chi ghp hnh tn gi l Riviton. Sn phm mi ca cng ty rt thnh
cng; gn na triu tr em mua sn phm ny; doanh thu t mc xp x 8 triu la
mi nm. Ri mt bin c xy ra. Mt b trai 4 tui Wisconsin b cht do nght th
v nut phi mt mnh ghp, sau nhiu thng s dng th chi u thch ny. Ngi
cha cu b cng khng hiu ni ti sao tai nn ny li c th xy ra. Bt hnh ny dn b
lng qun. Parker tip tc thnh cng vi Riviton trn th trng. Doanh s lc ny
tng ln trn 10 triu la. Nhng cha y mt nm sau, tai nn th hai tng t xy ra.
Lp tc Parker cho ngng sn xut v thu hi ton b sn phm Riviton trn th trng,
cho d U ban v An ton Sn phm Tiu dng (CPSC) cha ln ting. Theo gim c
Barton, l do cng ty loi b loi mt hng ang rt thnh cng ny n gin ch v
Chng l chng ti ngi ch tai nn th ba xy ra hay sao.
Cng ty General Mills lun c tn trng l mt cng ty c t cch o c
do s phn u khng ngng trong vic duy tr phng chm tn trng o c d
tri qua nhiu bin i quan trng v t chc nh sp nhp, m rng. C by th h lnh
o cng ty u kin tr cam kt tn trng cc gi tr, trit l o c c t ra t
nhng ngy u lp nghip. Chnh v iu , cc quyt nh lin quan n o l ca h
tr nn n gin v r rng hn. Phng php l lun khuyn ngh ban lnh o cng ty
khng nn thc hin bt k hot ng no c th gy ra rc ri v mt php l.
Phong cch lnh o mang trit l vn ho(ethical leadership) c th c nh ngha
bng cng thc sau:

Phong cch lnh o mang bn sc vn ho =Nng lc lnh o +Phng chm

hnh ng Vn ho doanh nghip.
Nng lc lnh oca mt ngi ph thuc vo quyn lc h c v nng lc khai
thc, s dng chng. Yu t quyt nh nng lc lnh o v d nh v tr chnh thc trong
h thng quyn lc ca t chc (ti lc), nng lc chuyn mn v nng lc hon thnh
cng vic (tr lc), t cch o c v mi quan h trong v ngoi t chc (th lc).
Phong cch lnho ca ngi cng v qun l, th hin khi thc hin trch nhim
qun l c kh nng gy tc ng ln hn i vi nhng ngi thuc phm vi qun l.
Nm gi cng v ch cht, ngi lnho lm qun l khng ch gy nh hng bng tc
phong, t cch, nng lc hnh ng, m h cn c thm sc mnh t quyn lc qun l v
cng v, trch nhim qun l trong hot ng chuyn mn. Tnh quyt on, nng lc ra
quytnh v hnh ng ca h tr nn c ngha quan trng, v l mt cng c lnho
hu hiu.

62
 Phng chm hnh ng l nhng thi quen ra quyt nh v hnh ng c nh
hnh mt cch c thc, c rn luyn thnh thc v thc hnh nht qun th hin thnh
tnh cch v phong cch c trng. Quan im v trit l o c ca mt ngi c th
hin qua phng chm hnh ngca ngi . Nu quan im v trit l o c ca
ngi lnh o ph hp vi trit l hot ng v h thng gi tr ca t chc, h s ng
vai tr nhng ngi tin phong (pioneers) c v cho vic ph bin, tn trng v pht
huy cc gi tr ch o ca vn ho cng ty v lm cho n mnh ln. Ngc li, h s lm
cho cc gi tr ny b lu m, mu thun, t chc tr nn hn n, mt phng hng, vai
tr ca h s ch l cc anh hng c nhn.
Bn sc vn ho/o c trong phong cch ca qun l, ngi lnho c th
hin thng qua nhng du hiu sau: (i) bit cch lm nhng iu ng n (do the right
thing - oc v m), (ii) nh hnh r gi tr ca bn thn v ca t chc, (iii) to c
ting ni chung trong t chc; (iv) nhn thc c nhng mu thun tim n; v (v) v c
bin php kim sot/x l mu thun hu hiu. Nhng ngi lnho gii lun kin tr
theo ui cc gi tr xcnh ca bn thn v ca t chc. H lun bit cch ho quyn
gia gi tr c nhn v gi tr t chc, gia cc c nhn vi nhau v vi t chc. H
thng t t ra nhng cu hi sau tm kim cu tr li:
Nhng chun mc hnh vi noc coi l thc s c ngha quan trngi vi t
chc?
Nhng gi tr no ngi lnho cn kht khao theo ui? Tnh cch ca mnh c
ph hp theo ui nhng gi tr hay khng?
Liu c nn theo ui nhng gi tr, cho d c th s b ri vo tnh th bt li
hay khng?
Liu bn c lun tin chc rng bn bit khi no hnh ngng, khi no sai hay
khng? i khi, bn ri vo tnh th buc phi ra quytnh trong vn cn bn khon
khng bit hnh ng ca mnh cng hay khng. Nu trong nhng hon cnh nh
vy, Bn hy hnh ng vi lng dng cm v tinh thn sn sng chu trch nhim. iu
quan trng hn na l hy hnh ng bng nhn cch ca mnh v phi t tin bn thn
c th bnh tm, sng sut hnh ng mt cch khch quan, l-gic, khoa hc khi ra
quytnh v hnh ng.
Lnho mang phong cch o ci hi phi hnh ng dng cm v c tinh thn
trch nhim cao. Ngi lnh o theo phong cch ny c th vt qua c mi tr ngi,
kh khn bng sc mnh to ra t nim tin vo nhng gi tr ct li ca bn thn v ca t
chc. S ng thun s tip thm sc mnh cho c nhn ngi lnho - qun l v tt c
cc thnh vin ca t chc.

63
 2. Pht trin t cht doanh nhn v phong cch lnh o
T cht doanh nhn l mt ch c nghin cu c trong l thuyt qun l vn
thc tin. T cht doanh nhn gn lin vi ngi lnho - qun l doanh cc t chc,
doanh nghip, nht l DNNVV v doanh nghip mi khi s. C th ch ra tm quan
trng ca yn t t cht doanh nhn qua mt thc tin hnh sau. Nhiu nh nghin
cu v thc hnh vn thng t cu hi bao gi DNNVV Vit Nam c th lm nn
nhng thay i ln lao i vi quc gia nh DNNVV ca Nht Bn? Nhiu ngi cho
rng k thut hini, cng ngh hp l, k lut lao ng nghim khcl nhng yu t
quytnh s thnh cng ca cc cng ty Nht Bn. Nhiu dn hp tc, h tr v chuyn
giao cng ngh ca Nht Bn cho Vit Nam c trin khai trong nhiu nm qua,
nhng my mc trong tay cng nhn Nht to ra c nng sut, cht lng, hiu qu;
vn nhng my mc khi nm trong tay cng nhn Vit Nam li khng to ra ciu
mong mun. Nhng thnh cng ca cc cng ty Nht Bn na cui th k XX
chng minh mt thc t hin nhin, khng mi rng: con ngi l yu t quytnh.
Tuy nhin, con ngi l khi nim rt tru tng. Trong doanh nghip, con ngi v
tr ng mi chu so ngi qun l, ngi lnho l nhn t quytnh.
i vi doanh nghip nh, doanh nghip mi khi s, t cht doanh nhn c
nghac bit quan trng. N chnh l tinh thn, sc mnh, ng lc cho doanh nghip
vt qua kh khn, ng vng v pht trin.
Nhng kt qu nghin cu cc doanh nhn, doanh nghip thnh cng c kt
thnh mt s kinh nghim sau: (i) t cht doanh nhn l ngun sc mnh, l hnhnh,
phong cch ca doanh nghip; (ii) t cht doanh nhn cnh hnh bi tnh cch v qua
qu trnh rn luyn; (iii) t cht doanh nhn c cng c v tng cng bi k nng
chuyn mn. Bng 4.3.

Bng 4.3: Mt vi t cht doanh nhn in hnh

Quan im th nht
C hoi bo v tm nhn rng
Ham mun vn ln
Khng nn ch khi tht bi
C kh nng i u vi bt trc
Nhit huyt, sung sc
T tin v lc quan
Sng to
Kh nng t kim sot bn thn.
Quan im th hai
Bit sn lng v tn dng c hi.
C u c nhn xa, trng rng (chin lc).
Ham hc hi.
Nhy cm v thch nghi tt.
Tn trng cng s v quan h con ngi tt.
C u c thc tin.
C kh nng chu ng c s v v.
C sc dn

64
 Minh ha 4.4 nu ra 6 tnh cch cn c i vi ngi qun l c th sng st
trong kinh t th trng ngy nay:
Xy dng mi quan h bng lng tin;
Bitkim ch bn thn v c tm nhn xa;
Bitcm thng v chia s vi ngi khc;
Khch quan vcng bnh khi ra quytnh;
Trung thctrong mi quan h.
Bi vit caGS. Bill George trong tp chHarvard Business Reviewnu ra byt
chtkhc, Minh ho4.6:
C kh nng hc hi t thc tin;
Nhn thc r v bn thn v bit kim sot bn thn;
Lun kin tr tn trong nguyn tc, gi tr v theo ui mcch;
Cng lc v cn bng;
Quan h con ngi tt;
Bit t nim tin vo ngi khc.
Minh ho 4.6: By t cht lnh o ca th k 21 (Phn 1)
Trong m hnh qun tr cng ty, ngi lnh o c vai tr rt quan trng. Nhng
bin c v qun tr trong cc tp on ln ca Hoa K trong 5 nm qua cho thy nhu cu
cp thit v mt m hnh lnh o kinh doanh mi trong th k 21: Nh lnh o c
tin cy.
Trong 50 nm qua, hn 1000 nghin cu c thc hin nhm tm kim hnh
mu chun, tc phong in hnh v c tnh ni bt ca mt nh lnh o tm c. Nhng
bin c qun tr trong cc tp on ln ca Hoa K trong 5 nm qua cho thy nhu cu
cp thit v mt m hnh lnh o kinh doanh mi trong th k 21: nh lnh o c
tin cy. Cc nh lnh o c tin cy lun th hin nim am m theo ui mc ch
ca h, khng nh cc gi tr ca mnh mt cch nht qun, lnh o bng c tri tim v
khi c. H xy dng cc mi quan h c ngha di hn, t t ra cho mnh k lut
t ti mc tiu t ra v iu quan trng l h bit mnh l ai.
Nhm nghin cu ca trng Kinh doanh Harvard i tm li gii p cho cu
hi Lm th no c v duy tr cc t cht ca mt nh lnh o tin cy?Nhm
nghin cu tin hnh phng vn 125 nh lnh o thnh cng ca cc tp on ln
tm hiu cch thc h pht trin kh nng lnh o ca mnh.Phn tch hn 3000 trang
thng tin tng hp t cc cuc lm vic, nhm nghin cu hon ton bt ng vi vic
hu nh tt c cc nh lnh o c phng vn u khng ch ra c bt k mt k
nng, phong thi hoc tnh cch em li s thnh cng cho h.Thay vo , c th thy
t cht lnh o bt ngun t cc tri nghim cuc sng ca h. Tt c u kinh qua

65
nhiu thc tin v qua nh hnh v hiu c mnh l ai, nhn ra c mc ch tr
thnh lnh o ca mnh v khng nh rng ch c tr thnh mt ngi lnh o c
tin cy mi lm cho h hot ng hiu qu hn.Nhng kt qu ny hm cha ngha
rng: Bn khng phi sinh ra c sn cc t cht v tnh cch ca mt nh lnh o
nhng bn c th khm ph ra nhng tim nng ca bn ngay t by gi.
T cht lnh o hnh thnh t chnh nhng tri nghim cuc sng
Cu chuyn v cuc sng ca cc nh lnh o c tin cy cho thy h chu cc
tc ng tch cc t gia nh, thy c, bn b v t c cc nh t vn. Rt nhiu nh lnh
o cho rng ng c thc y h ch yu bt ngun t nhng tri nghim kh khn
trong cuc sng ring ca h. c th l cc tc ng tiu cc ca vic b sa thi, bnh
tt, m au, s tn thng do mt mt ngi bn thn hay ngi thn trong gia nh, b
xa lnh hoc b phn bit i x. Thay v cam chu nhng kh khn ny, cc nh lnh
o c tin cy s dng cc c sc ny thy c cuc sng c ngha hn. H
nh hnh li nhng s kin ny v khm ph ra nim say m lnh o trong bn
thn.Cc lnh o nhn thy sc mnh ca mnh thng qua tri nghim cuc sng v cc
s kin mang tnh cht t ph. Nhng tri nghim nh vy gip h hiu c mc
ch su xa ca t cht v nng lc lnh o ca mnh.
T nhn thc v hiu chnh bn thn mnh
Tham vn cu tr li ca 75 thnh vin trong Hi ng t vn ca trng kinh
doanh Stanford Graduate v nng lc quan trng nht i vi nh lnh o, tt c cc cu
tr li u l: T nhn thc v hiu chnh bn thn mnh.Tuy nhin, rt nhiu nh lnh
o, c bit l nhng ngi mi bc chn vo con ng s nghip, thng c gng
nh v mnh trong x hi v ch b ra mt t thi gian khm ph chnh bn thn mnh.
H c gng t c thnh cng vi nhng cch thc hu hnh, r rng c x hi nhn
nhn nh tin bc, a v, danh vng, quyn lc v thm ch c gi c phiu tng
ln.Thng thng thnh cng ny ch mang tnh tm thi. Khi nhiu tui, h c th s
nhn ra mnh b l rt nhiu iu trong cuc sng v nhn thy rng dng nh mnh
khng th tr thnh mt hnh mu m mnh mong mun. Hiu v nhn thc ng n
c bn thn mnh trc ht cn phi dng cm v thnh tht.
Lun lun khng nh cc gi tr v nguyn tc ca bn
Cc gi tr nh hnh nn tng cho t cht lnh o c tin cy bt ngun t chnh
nim tin v s nhn thc ca bn, tuy nhin bn s khng bit c cc gi tr ny l g
cho n khi no cc gi tr ny c bc l qua cc tri nghim sng. Khi s thnh cng
ca bn, ngh nghip ca bn v thm ch cuc sng ca bn ang trong trng thi cn
bng, bn s hiu c u l iu quan trng nht, iu g bn cn hy sinh, v iu g

66
bn sn sng nh i. Cc nguyn tc lnh o chnh l cc gi tr c chuyn ha
thnh hnh ng. Xy dng c nn tng cc gi tr v kim nghim qua thc tin
cho php bn pht trin cc nguyn tc ny trong lnh o.V d, gi tr kiu nh quan
tm n mi ngi c th chuyn ha thnh hnh ng trong nguyn tc lnh o l
to ra mi trng lm vic, ti mi ngi c tn trng v nhng ng gp ca h,
to ra cc iu kin m bo cho cng vic ca h v cho php pht huy cc tim nng
ca h.
Cn bng cc ng c bn trong v bn ngoi ca bn
Bi v cc nh lnh o c tin cy cn mc n nh cao trong cc hnh ng
ca mnh v h lun tm cch gi cn bng trong cuc sng, do vy rt quan trng
hiu c ng c no s thc y h. C hai loi ng c thc y hnh ng ng c
bn ngoi v ng c bn trong.Cc ng c bn trong bt ngun t nhn thc ca h v
ngha ca cuc sng. H gn kt rt cht ch nhng tri nghim v cuc sng ca mnh
vi cch thc nh hnh nhng tri nghim .To s cn bng trong cuc sng l mt
iu ht sc quan trng. Tham gia gip ngi khc cng pht trin, tham gia vo cc
hot ng x hi v to s khc bit trong x hi l cc v d in hnh. Vn mu cht
y l tm ra mt s cn bng gia ng c bn ngoi, y c th xem l cc c
mun v n lc ca bn c c s ghi nhn ca x hi v cc ng c bn trong,
chnh l "cht xc tc" cung cp y nng lng cho hot ng v cng vic ca bn.
Rt nhiu ngi c phng vn cho rng cc nh lnh o mi ni nn bc nhng
bc cn trng theo kp x hi, ng nghip v cc k vng ca gia nh.Cc ng c
bn trong thng ph hp vi cc gi tr ca bn v thng d thc hin hn cc ng c
bn ngoi. Ann Moore, CEO v ch tch ca Time cho bit: "Ti n vi Time t 25
nm trc v ti yu ngh bo". Moore c rt nhiu li mi lm vic sau khi tt nghip,
nhng c chn cng vic vi ng lng khng cao trong tp ch Time bi v nim am
m lm bo ca c.
Xy dng i ng lun h tr bn
Cc nh lnh o khng th no thnh cng nu ch c mt mnh, d c l mt
ngi rt t tin v ti nng bn vn cn phi c ngi h tr v t vn. Khng c cc mi
quan h vng chc v nhng ngi tr gip, h tr tin cy trong vic hoch nh tng
lai, bn s rt d mt phng hng.Cc nh lnh o c tin cy lun xy dng quanh
mnh mt i ng tr gip hiu qu v ti nng gip h trn con ng tin ti thnh
cng. i ng ny s t vn cho h trong cc thi im bt n, tr gip h trong cc thi
im kh khn v chc mng h khi thnh cng.Cc nh lnh o c tin cy nhn ra
rng i ng tr gip v h tr ca mnh s to thm cho mnh s quyt tm, a ra cho
mnh nhng li khuyn b ch, v cc iu chnh khi cn thit. Bn s lm th no xy

67
dng i ng tr gip cho mnh? Hu ht nhng ngi lnh o c tin cy u c mt
nhm tr gip trn nhiu gc , hoc l v/ chng, bn b, c vn, ngi thn v cc
ng nghip.H xy dng mng li ny theo thi gian khi cng nhau kinh qua cc
tri nghim, cc kh khn trong cuc sng v cng vic. Cc nh lnh o cng cn phi
tn trng nguyn tc "c i c li" sao cho cng pht trin li ch chung ca hai bn.Bt
u vi t nht l mt ngi trong cuc sng ca bn m vi ngi bn c th bc l
chnh bn thn mnh k c cc thi quen xu. Thng thng l ngi duy nht c th
ni tht vi bn. Hu ht cc nh lnh o thng to dng mi quan h rt cht ch ny
vi v/ chng, cc thnh vin khc trong gia nh, bn thn hoc mt chuyn gia t vn
ng tin cy. Khi cc nh lnh o c th tin tng v iu kin vo ngi tr gip, h
s nhn bit c mnh l ai.
Rt nhiu nh lnh o c mt chuyn gia t vn, c th lm thay i cuc sng
ca h. S tc ng qua li gia hai bn s gip cho c hai cng hc tp ln nhau, khm
ph nhng gi tr chung v chia s nhng nim vui.Tuy nhin nu mi ngi ch tp
trung tm kim mt iu g t chuyn gia t vn, thay v th hin s quan tm ca
mnh n cc chuyn gia t vn v cuc sng ca h, cc mi quan h s khng c lu
di. y chnh l bn cht hai chiu ca s kt ni gip duy tr cc mi quan h.
Hi ho trong cuc sng
Hi ho trong cuc sng l mt trong s nhng thch thc ln nht m cc nh lnh
o ang phi i mt. to lp mt cuc sng cn bng, bn cn phi cn hp nht tt
c cc thnh t cu thnh cng vic, gia nh, cng ng v bn b c th tr
thnh cng mt con ngi trong cc mi trng sng khc nhau.Hy tng tng cuc
sng ca bn nh mt ngi nh vi phng ng cho cuc sng ring t ca bn, phng
hc cho nhng nghin cu khoa hc ca bn, mt phng gia nh dnh ring cho cc
thnh vin trong gia nh v mt phng khch chia s vi bn b. Liu bn c th ph
b cc bc tng gia nhng cn phng ny v vn l chnh bn thn bn trong mi
phng khc nhau?Cc nh lnh o c tin cy thng c mt phong thi t tin v im
tnh. H khng bao gi th hin theo kiu hm nay l mt ngi, mai li l ngi khc.
Ha nhp nhng phi c tnh nghim tc v k lut, c bit trong thi k cng vic v
cuc sng cng thng khi rt d b phn ng ngc v quay li vi cc thi quen
khng tt.Lnh o l mt cng vic cc k cng thng v dng nh khng c cch no
khc trnh khng b cng thng khi m bn phi chu trch nhim vi rt nhiu ngi,
chu trch nhim trc t chc, kt qu v qun l c nhng iu bt n trong mi
trng.a v v chc v ca bn cng cao, c th bn cng c nhiu t do kim sot
chnh cng vic ca mnh tuy nhin bn c th kim sot n ra sao duy tr cn bng
trong cuc sng v cng vic.Cc nh lnh o c tin cy nhn thc rt r c tm

68
 quan trng ca cn bng trong cuc sng. Bn cnh vic dnh thi gian cho gia nh, bn
b, h cng thng xuyn tp th thao, tham gia vo cc hot ng vn ha tinh thn,
tham gia cc hot ng x hi v quay li ni h ln ln. Tt c nhng iu ny l rt
quan trng to ra tnh hiu qu cho bn vi vai tr l nh lnh o, cho php bn duy
tr nng lc lnh o ca mnh.
Trao quyn cho cp di
Cc nh lnh o c tin cy nhn ra rng t cht lnh o khng ch l thnh
cng ca bn thn h m cn c s ng gp ca i ng trung thnh vi h. H bit r
rng cha kha thnh cng ca t chc l trao quyn lnh o cho tt c cc cp, bao gm
c nhng ngi khng lin quan trc tip. L mt lnh o c tin cy, h khng ch
khi dy nim cm hng cho nhng ngi xung quanh m cn trao quyn cho cc c
nhn tng bc tham gia vo con ng lnh o.Thnh cng ca mt nh lnh o
c tin cy gip h thu ht nhng nhn ti n vi mnh v sp xp phn b nhn vin
cho cc mc tiu c th. i vi cc nh lnh o c tin cy, khng mt thnh tch c
nhn no c th snh bng vic dn dt mt tp th cng t c mt mc tiu gi
tr.Khi cng nhau vt qua kh khn, tt c ni kh chu bn phi tri qua s nhanh
chng tan bin v c thay th bi s hi lng khi bn trao quyn cho cc cp di.
y cng chnh l thch thc v cng l ngha v ca mt nh lnh o c tin cy.
Tng hp t bi vit Discovering Your Authentic Leadership ca GS. Bill
George trn tp ch Harvard Business Review, bi c ng trn tp ch VNR 500
Tuanvietnam.net, 13/11/2008

3. Pht huy vai tr lnho trong qun l

a- Qun l nhm
qun l nhm mt cch kt qu, ba cu hi sau y cn c tr li: (1) Cn phi
lm g nhm lm vic c hiu qu cao; (2) Cn phi lm g to mi lin kt trong
nhm; v (3) Cn phi lm g x l mu thun xut hin trong nhm.
Cn phi lm g nhm lm vic t hiu qu cao?
Nhm gm nhiu ngi cng hp tc hnh ng. Mi ngi mt vic. Nhm c th
hot ng tt khi gia mi ngi c s ng nht. Bi qua h dt c s thng
nht v ngiu. V d thc tin nht cteher tm thy trong quan i v cc b phn
chuyn mn ho su theo chc nng. Tuy nhin, iu nykhng hon tonng. Mt
nhm c k nng a dng c kh nng ng ph tt hn vi nhng hon cnh bin i.
Khc bit ho c th gy kh khn cho sphihp. Nhng iu c th c khc phc
bng s ngiu. iu cn phi lm chnh l c gng to ra s ng cm v ngiu
trong nhm. ng cm dn n thu hiu v chia s; ngiu l h qu ca nhng n
69
lcphihphnh ng vi trch nhim chung v mc tiu chung. Vi nng lc v nhit
tnh, mi ngi u c thng gp vo thnh cng ca nhm; nhng vi s hu thun
ca ng i, h s thnh cng hn, ng gp ca h s ln hn. Hyc bi vit trong
Minh ho 4.7 v cho bit nhng kin ring ca bn. Bn c ng vi quan im v
nhng kin, xut ca tc gi bi vit khng? Nu cch lm ca nhm khc vi cch
lm ca cc nhm khc vi quan im ca t chc, nhng khng mu thun, bn c cho
php hoc chp thun hay khng?
Cn phi lm g to mi lin kt trong nhm?
V mt hnh thc, khng c s khc nhau nhiu gia nhm v tp th v u gm
mt s ngi hng ti cng mc tiu nhtnh, nhng vn c s khc nhau quan trng:
trong nhm, mi lin kt gia cc thnh vin l rt cht ch, trong khi cc c nhn trong
tp th lun coi trng vic hon thnh mc tiu trong phm vi trch nhim, quyn hn ca
mnh. Nhm s mnh khi c s hp tc; nhng nhm s mnh hn na khi gia cc thnh
vin c s gn kt. iu lm cho nhm mnh thm chnh l nh sc mnh tng hp
(synergy). iu ny cng tr nn c ngha quan trng trong cc t chc hini khi c
s thay i quan trong trong cch quan nim rng: thay v c nhn ng vai tr ht
nhn/nhn t c bn trong mt t chc/tp th, trong t chc hini, nhm - mt s c
nhn gn kt vi nhau mt cch cht ch - tr thnh nhn t chnh trong cc tchc/doanh
nghip thnh cng ngy nay. iu ny lm cho vic xy dng mi quan h ch gia cc
thnh vin trong nhm l ht sc quan trng.
Minh ho 4.7: B kp qun l nhm lm vic hiu qu cao
Nhm s lm vic hiu qu, c bit nhng ngi c mt thi gian di cng lm
vic, bi h thng tn trng v trung thnh vi quy tc ca ring h. Mt mt iu l
b quyt to ra hiu qu; mt khc, nhm qu t tin n ni c thpht l mnh lnh trc
tip t ngi qun l, iu c th gy ra nhng rc ri.
Ngi qun l ca nhng nhm nh vy c ca ngi v nng sut, hiu qu, nhng
cng c th b trng pht bi s bt cn ca nhm. H qu l, iu dn n xung
t lmnh hng xu n hiu qu hotngca c nhn vt chc.
Thch thc vi nh qun l l phi gn cht vi nhng nguyn tc cng nh tng
cng s tn trng i vi nng lc v thnh cng ca ton nhm. Di y l mt s
gi cho vic tn dng tnhhiu qu ca ton nhm nhng vn duy tr c s thng
nht trong t chc.
Ngi khen. Cng nhn nhng g i t c. Hy lm cho mi c nhn trong i
bit bn tn trng h v cng vic ca h nh th no. Hy ht lng lm h cm thy
h c cho n. Hy khen ngi nhng thnh cng ca h mc cao. Tm li, hy lm
c nhm cm thy rng h c bit. Phn thng ch phn nh vic doanh nghip nh
gi cao ng gp ca i nh th no.

70
 Truyn t gi tr. iu quan trng i vi thnh cng l s lin kt trong nhm,
cng nhau hng ti ci tt hn. Nguyn tc tng t cng p dng cho nhng nhm
lm vic trong t chc. Hy ni r rng khng c nhm no c t ln trn ton cng
ty. Nhng cng lc cng phi cng nhn s tht rng nhng c nhn s trung thnh,
gn kt vi cc thnh vin trong nhm hn vi thnh vin ca cc nhm khc. Mt ng
ch thng minh s tm ra cch thc y s gn kt ca nhm em li li ch cho
ton doanh nghip bng cch t nhm lm vic vo v tr m thnh cng ca nhm s
c phn nh tt trn ton doanh nghip.
Tn trng cch lm vic. Nhm lm vic hiu qu cao thch lm vic theo cch ca
ring h. y l nguyn nhn chnh cho thnh cng ca h. Cho php c nhm cng nh
vi mi c nhn ch ra nhng iu cn thit cho bn thn nhm v tin hnh tng theo
cch ca ring mnh. Tuy nhin, hy ni r rng cho d nhm lm g i na th cng phi
hon thnh cng vic ng hn v trong phm vi ngn sch. Ngoi ra, hy yu cu c
nhm minh bch vi nhng kt qu tt cng nh xu.
Cui cng, c gng t c s cn bng gia sng to v nguyn tc. Bn mun
th thch ton nhm h suy ngh v hnh ng sng to bi v nhm c nng lc lm
nhng vic theo mt cch khc to ra thnh cng. Cng lc , s sng to ca nhm
phi phc v cho mc tiu v chin lc ca t chc. l, c nhm c th "t do" v
mt phng php nhng phi gi vng mc tiu chung. Cc d n m nhm tin hnh
phi b sung hon thin nhim v ca t chc.
Hy i mt vi s tht. Khi hon cnh thc p, mt nhm lm vic hiu qu cao cn
phi c c quyn hn cn thit thnh cng. Hy coi nhm ny l nhm ph hp
nht trong s cc nhm tng ng nhau. Tt c cc thnh vin cn phi c i x
cng bng nhng nhng ngi c nhiu ng gp hn th xng ng c i x c
bit hn. V vy thng th thnh cng chung ca nhm lm vic hiu qu gip ton t
chc thnh cng.
Cui cng, mt nh qun l thng minh s to iu kin cho mt nhm lm vic hiu
qu cao h thnh cng. Nhng ngi qun l c kinh nghim bit gii hn m h c
th gi cho tt c cc nhm, ch khng ch ring g mt nhm hiu qu cao, va duy tr
c nim t ho ca ring tng nhm va mang li li ch cho ton t chc.
John Baldoni ng trn Harvard Business Publishing -
Theo tuanvietnam.net, 15/10/2009, (Nguyn Tuyndch)

Mi c nhn c giao mt cng v, nhim v, cng vic, h mang theo vo cng

vic nhng cim v k nng, kinh nghim, thi quen nhn thc ring. S n lc cng
hin ca mi c nhn v thnh tch lao ng xut sc, c th mang li nhng kt qu
nhtnh, nhng cng c th gy ra nhng tn thng cho nhng ngi khc v cho

71
chnh bn thn mnh. Khng ch mt chic bnh xe cn c gng chy nhanh nht c th
m tt c cc bnh xe u cn c gng trong mt s phi hp hi ho. Lin kt tr thnh
nhn t ngy cng c ngha quytnh. Khc bit chnh l yu t to nn bn sc v l
thc t hin nhin. Nhng s khc bit cng chnh l ngun gc dn n mu thun, bt
ho, xung t.
Vy, phi lm g to mi lin kt trong nhm?
Nhng nghin cu miy trong lnh vc gy bt ng cho nhiu nh qun l rng,
s pht trin ca mt khu vc, thm ch mt quc gia, khng chph thuc vo vn kinh t
(ti chnh, ngun lc vn d rt quen thuc v ph bin), m vo hai loi vn na: vn
x hi (lng tin, mng li quan h, chun mc hnh vi), vvn vn ho (phong tc,
truyn thng, bn sc) to ra thba chn king vng chc. Trong hot ng sn xut
kinh doanh, pht trin, doanh nghipcng thngphi s dngc ba ngun lcny. Tuy
nhin, chng cha c nhn thc v khai thc mt cch tng xng vi gi tr v ngha
ca chng. Theo cch t duy truyn thng trong L thuyt kinh t hc th trng, (bn
thn tn gi ch r s thin v v phng din kinh t), ngun lctrong kinh doanh bao
gm: vn vt cht (physical capital), vn con ngi (labor) vti nguyn thin nhin
(land). Nhng ngun lc ny c chuyn ho ln nhau di hnh thcvn kinh t
(economic capital), hay vn ti chnh(financial capital). Cch nhn hp hi nycho thy r
quan im thc dng, v li ca cc phng php qun l xy dng trn c s l thuyt
kinh t th trng.Cng vi s pht trin ca l thuyt kinh t v qun l, gi tr (vt cht,
kinh t, tinh thn) tr thnh yu t quan trng hng u trong mi quan h th trng gia
cc i tng hu quan. Nhng nghin cu v vn x hi, vn vn ho cho thyy
l ngun lc tim tng v mang tnh c th rt cao ca tng a phng, dn tc. i vi
nc ta, cc ngun lc truyn thng ni trn l hn ch, c bit l cc ngun lc vt cht,
ti nguyn v ti chnh, trong khi ngun vn x hi, vn vn ho li rt di do.
Nghin cu v vn x hi v vn vn ho trong doanh nghip l cch thc m rng
v tng thm ngun lc cho doanh nghip, to c hi cho doanh nghip pht trin bng
chnh nhng ngun lc ni ti ca mnh, qua gip gii quyt nhng kh khn, tr ngi
ca s pht trin.
Nh hu ht cc doanh nghip trn th gii, cc doanh nghip Vit Nam u n lc
xy dngsc mnh cnh tranh da trn nhng yu t c bn, truyn thng l nng lc
cng ngh, s t ph, sng to trong phng php kinh doanh. Thiu kin thc v kinh
nghim kinh t th trng, thiu kh nng u t cng ngh l nhng nguyn nhn dn
n nng lc cnh tranh yu km. i vi cc doanh nghip Vit Nam, cch tip cn trn
trong phng php xy dng nng lc cnh tranh kh c th gip cc doanh nghip nc
ta vt ln trn cc i th cnh tranh quc t giu kinh nghim v di do v ngun lc.
Tham gia vo nn kinh t th trng ton cu, li th cc doanh nghip v quc gia

72
cnh tranh thnh cng c xcnh l bn sc vn ho dn tc th hin trong cc sn
phm, hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Nhng gi tr dn tc ny tim n trong
nhn thc, thi quen, hnh vi ca con ngi Vit Nam, trong cc truyn thng, phong tc
tp qun ca cc dn tc v trong chnh con ngi (ngun nhn lc) trong cc doanh
nghip Vit Nam. Cc gi tr ny cn c nghin cu v chuyn ho vo trong cc
phng php qun l ca doanh nghip. Pht trin vn x hi, vn vn ho c ngha
c bit quan trng v ht sc cn thit trong vic gip cc doanh nghip Vit Nam khai
thc v pht huy mt cch hu hiu ngun gi tr v cng qu bu ny ca Vit Nam tim
n trong doanh nghip hi nhp thnh cng vo nn kinh t th trng bng gi tr, bn
sc c o ca dn tc. Minh ho 4.8 cho thy gi trrt to lnca vn x hi.
Ngy nay, li t duy truyn thng theo quan nim doanh nghip l ch th kinh t
c lp v l mt nhn t c bn trong h thng kinh t" khng cn ph hp, thay vo
l cch tip cn h thng rng cc doanh nghip hnh thnh nn nhng cm hay chui
ngnh v tr thnh mt b phn trong h thng kinh t. Nhng khi nim nh cm cng
nghip (industrial cluster), chui cung ng (supply chain), hay chui gi tr (value
chain) tr thnh ph bin v l m hnhang c coi l xu th pht trin tt yu. V h
thng kinh t cng theo pht trin theo hng hnh thnh cc h thng sinh thi kinh
doanh (business ecosystem) gm rt nhiu cm, chui thc hin cc chc nng
chuyn mn ho lin kt vi nhau. Phng chm: Lin kt v hp tc pht trin tr
thnh nhn t quyt nh, thay v cnh tranh v i u sng cn.Ngy 19/10/2010,
Th tng Chnh ph ban hnh Quyt nh s 1914/Q-TTg ph duyt n Nhng gii
php nng cao cht lng tng trng, hiu qu v sc cnh tranh ca nn kinh t, trong
n Pht trin cm ngnh cng nghip, khu cng nghip gn vi pht trin cng
nghip h tr to mng lin kt sn xut v hnh thnh chui gi tr l mt trong nhng
chng trnh hnh ng cho.
Minh ho 4.8: Vn x hi (social capital) trong qun l v pht trin doanh nghip
Vn x hi (social capital) l mt lnh vc khoa hc x hi c quan tm nghin
cu khong hai thp k gn y. Cng vi hai ngun lc quan trng khc l vn kinh
t (economic capital) v vn vn ho (cultural capital) vn x hi c coi l 3 ct
tr cho s pht trin ca mt quc gia v ca doanh nghip. Nhng nghin cu v vn
x hi ch ra vai tr ca mi quan h x hi ca con ngi - trong lng tin (trust),
h thng hay mng li x hi (social network), cc chun mc (norms) v quy tc vn
dng trong quan h x hi l nhng nhn t ct yu c th gip gii thch phm vi
rng nhng vn lin quan n tnh trng khc bit v s n nh trong pht trin kinh
t nhiu quc gia. Trong nhiu cng trnh nghin cu v lnh vc ny, c th k n
mt s cng trnh v tc gi tiu biu sau y.
Nghin cu ca Bourrdieu ch ra ba hnh thc vn: kinh t; vn ha; x hi v
chng minh nhng ng gp to lnca chng i vi vic pht trin kinh t thng

73
quacht lng cao ca ngun nhn lc; [Pierre Bourdieu (1986). The Forms of
Capital, in J. Richardson, ed. Handbook of Theory and Research for the Sociology of
Education, Greenwood Press, Westport, CT ].
Nghin cu ca James Coleman cng ch ra rng, vn x hi tim n trong: (1) cu
trc x hi v (2) hnh vi ca thnh vin trong mt cu trc nht nh; v ch ra ba dng
thc c bn ca vn i vi x hi ni chung, vi doanh nghip ni ring gm: vnvt
th (yu t, phng tinsn xut), vn con ngi (nng lc hnh ng v k nng chuyn
mn), v vn x hi (mc cy ln nhau gia ngi vi ngi trong x hi); [James S.
Coleman (1988), Social Capital in the Creation of Human Capital American Journal
of Sociology 94, (Supplement) S95-S120].
Nghin cu ca Putnam b sung v nhn mnh thm hai yu t khc vo vn x
hi, l: (i) mng li x hi v nhng lin h qua li hay mi quan h tng
tctrong x hi (social reciprocities); v (ii) nhng chun mc (norms) cho php c
nhn (cng nh tp th) gii quyt nhng vn chung ca mt nhm ngi;
[Putnam, R. 1993. The Prosperous Community Social Capital and Public Life.
American Prospect (13): 35-42].
Fukuyama chng minh rng nim tin (trust) l mt nhn t ct li ca vn x hi v
n c tch cha trong cc chun mc (norms), trong cc mi quan h tng tc v s
phi hp hnh ng gia cc c nhn trong cc mng x hi (social network). ng cng
ch ra mi quan h gia vn x hi v vn vn ho qua vic l gii rng vn x hi
hnh thnh da trn ngun gc c trng vn ha (nhng truyn thng, o c, cc gi
tr vn ha, nhn cch); [Francis Fukuyama. (1995), Trust: The Social Values and the
Creation of Prosperity, Free Press, New York].
Trong mt bi vit, Grootaertphn tch mi lin h gia s pht trin bn vng v
kinh t v vn x hi. Trong , tc gi nhn mnh vai tr ca vic xy dng lng tin
trong vic xy dng mi quan h bn vng gia cc c nhn trong h thng/mng x hi
cng nh trong vic cng nhau ra quyt nh v hnh ng t c hiu qu cao
nht. Nghin cu cng nhn mnh n mi lin h gia vn x hi v cc hnh thc
vn khc trong vic pht huy sc mnh ca chng; [Christian Grootaert (1997),
Social Capital: The Missing Link?, in Expanding the Measure of Wealth: Indicators of
Environmentally Sustainable Development, Environmentally Sustainable Development
Studies and Monographs Series No. 7, The World Bank, Washington, DC.].
Krebs v cc ng s nhn mnh n mt s thay i quan trng trong nhn thc v
bin php qun l nh hng con ngi trong cc doanh nghip khi bc sang th k
21:Thay v tp trung vo tng c nhn theo truyn thng, phng php qun l nhn lc
(HR) ngy nay trong mt t chc ch trng n mi quan h tng h gia cc thnh
vin t chc. Cc t chc khng cn da nhiu vo c nhn , m ch yu da vo kh
nng kt ni vi nhng ngi khc hnh thnh mt chui gi tr; [Valdis Krebs
(2008), Social Capital:the Key to Success for the 21st Century Organization, IHRIM
Journal, Volume XII, Number 5, orgnet.com].

74
 Trong phm vi doanh nghip, vn x hivvn vn ho, rt di do v cn ang tim
n trong truyn thng vn ho, li sng, nhn thc v quan h x hi ca con ngi tgrong
v ngoi doanh nghip. ng lu lvn x hicpht trin da trn ba nhn t: lng
tin (trust), mng li quan h x hi (social network) vchun mc hnh vi (norms),
nhng cht liu quan trng to nn lin kt bn cht trong mi quan h x hi v
trong t chc. Cc ngun lc nyrtcn c khai thc to nn s gn kt, sc mnh
v li th cnh tranh t bn sc vn ho dn tc cho doanh nghip VN.
C th nhn ngay ra rng, vn ho doanh nghip l mt s n lc trong qun l
khai thc nhng ngun gi trqu bu nytim n trong t chc. Vn ho doanh
nghipnhn mnh v ch trng n vic khai thc v pht trin cc nhn t to nn li
quan h cong ngi, bn trong v bn ngoi doanh nghip. Cc phng php phn tch v
ra quytnh u hng ti victip cn nhng ngi hu quan bn ngoi(phn tch ngi
hu quan bn ngoi) vqun l mi quan h bn trong (phng php 3600). Vn ho
doanh nghip chnh l bin php qun l bng vn x hi v vn vn ho dn tc.
Cn phi lm g x l mu thun xut hin trong nhm?
Chp nhn s khcbit lchp nhn s tn ti ca mu thun v thch thc ca
chng i vi mi quan h v sc mnh ca nhm. p lc cng vic hng ngy trong bi
cnh y kh khn hin nay cng lm cho thi gian dnh cho ngi qun l phi i mt
vi nhng kh khn trong vic dnh thi gian v n lc cho vicxy dng nhm lm vic
hiu qu. Goldsmith1gip chng ta hiu thm v vn ny cng nh v cch gii quyt
mu thun nu trn.
T tng
Lm vic theo nhm ngy cng tr nn ph bin v quan trng. Cc nh l thuyt v
qun l v cc t chc trn th gii ang ngy cng nhn thc v nh gi cao vai tr ca
vic lm vic theo nhm.Trong khi vai tr ca cc l thuyt lnh o truyn thng theo
kiu "t trn xung" ang bt u b loi b, th lnh o theo nhm t chc c h thng
ang dn ni ln th ch.Cc nh lnh o ngy cng nhn thy mnh tr thnh thnh vin
ca loi nhm lm vic, bao gm cc nhm o, cc nhm t hot ng, cc nhm a
chc nng (cho) v cc nhm hc hi tng tc.
Rt nhiu nh lnh o ngy ny phi i mt vi s mu thun trong quan im.
Mt mt l nhu cu xy dng nhng nhm lm vic hiu qu ang ngy cng ln v mt
kia l thi gian xy dng c nhng nhm nh vy th ngy cng gim.Mt thch
thc m h phi gii quyt chnh l tnh cp thit ca vic xy dng nhm lm vic trong
mt mi trng ang thay i nhanh chng vi nhng ngun lc gii hn.Qu trnh nh
hnh v thit k li cng ty, cng vi cu tng gp i i vi dch v dn ti tnh trng
l cc nh lnh o cm thy h ngy cng c qu nhiu vic lm trong khi li c ngy
cng t nhn vin c th gip h.

1
Marshall Goldsmith, ng trn tp ch Harvard Business Review, Theo tuanvietnam.net, 18/12/2007

75
 Cc nghin cu c hng nghn ngi tham gia ch ra rng vic phn hi v theo
di thng xuyn hiu qu cng vic s lm tng tnh hiu qu ca hot ng lnh o v
chm sc khch hng.Mt phng php tng t nh vy cho hot ng xy dng nhm
lm vic cng cho thy hiu qu r rt. N h tr cc nh lnh o trong vic xy dng
nhm m khng mt qu nhiu thi gian.
Tuy nhin, mc d m t c v n gin, nhng vic thc hin th khng h d dng.
N i hi cc thnh vin phi dng cm thng xuyn yu cu trong nhm phn
hi trung thc v mnh v tun th cht ch nguyn tc pht trin mt chin lc thay
i hnh vi, theo ui v lun gn b cht ch vi nhng thay i .
thc hin thnh cng tin trnh xy dng nhm di y, cc nh lnh o cn t
coi mnh l ngi ng vai tr iu phi vin ch khng phi vai tr ca ng ch nh
trc y.Hiu qu ca nhm lm vic s ci thin hn nhiu nu cc thnh vin nhm t
pht trin c chin lc thay i hnh vi ca mnh thay v ngi lnh o pht trin
chin lc v p t n cho cc thnh vin.Qu trnh ny khng nn thc hin khi
ngi lnh o c nh sa thi hay loi b thnh vin no .
Trong mt bui trao i vi cc gim c iu hnh ca cc cng ty a quc gia v
vn xy dng nhm lm vic, Marshall Goldsmith a ra mt s xut rt n
gin v thc t - ng cho rng y l mt qu trnh xy dng khng qu mt thi gian:
1. Trong cuc hp nhm, hy yu cu mi thnh vin chm im s cng tc lm
vic trong nhm da theo cc tiu ch sau: Chng ta ang lm tt n u? v Chng
ta cn lm tt n u?.
Mi mt thnh vin vit kin ring ra mt t giy. C mt trong s h tnh ton
im s. Lu rng khng c ch ra ai chm im nh th no.
Theo nghin cu ca chng ti, nh gi cui cng ca hn 1000 nhm c kho
st c s khc bit gia hai tiu ch trn.
Trn thang im 10, trong 10 l im cao nht, im s trung bnh ca hn 1000
nhm l: Chng ta ang mc 5.8 im. Chng ta cn t c 8.7 im..
2. Gi nh rng c s khc bit gia chng ta ang v chng ta cn, ngha l
gia tnh trng hin thi ca nhm v ci ch cn t ti, hy yu cu mi thnh vin lit
k hai hnh vi m theo h, nu mi c nhn trong nhm u t ci thin, c th gip thu
nh khong cch trn v tng hiu qu lm vic.
ng cp n ngi ny hay ngi kia, m ch nu ra nhng hnh ng c th, v
d nh lng nghe tt hn, ra mc tiu r rng hn.
Sau , lit k cc hnh vi trn mt bng v yu cu c nhm chn ra mt hnh vi
m h cho l c nh hng nhiu nht ti hiu qu lm vic chung.
3. Yu cu mi thnh vin tin hnh mt cuc hp, hai ngi mt, trong ba pht, vi
cc thnh vin khc trong nhm.
Trong cc phin hp ny, mi ngi cn yu cu ngi kia nu ra mt hoc hai s
thay i tch cc m ngi c th thc hin mt cch ring r gip cng vic ca c
nhm hiu qu hn.

76
 Sau , ngh mi ngi chn mt hnh vi tt tp trung li ci thin tnh hnh
hot ng ca nhm.
... n thc t
Khi ng mt quy trnh lm vic u n hng thng. Trong , mi thnh vin hi
xin nhng gi ca tng thnh vin trong nhm tip tc qu trnh t ci thin bn thn
da trn nhng hnh vi ca h trong thng trc.
Cc cuc i thoi cn tp trung vo nhng lnh vc c bit khng ch hu ch cho
s ci thin bn thn ca tng c nhn m cn gip h tr thnh nhng thnh vin tt hn
ca nhm.
Khi hi xin li khuyn, quy tc t ra l ngi tip nhn tng khng c phn
xt hay ph bnh nhng tng . Ngi ch c lng nghe v ni: Xin cm n.
Ngi a ra tng cn phi c thi tch cc kin cn hng ti tng lai
ch khng phi tp trung vo nhng hnh vi trong qu kh ca ngi tip thu kin.
Thng qua nghin cu ny, ti nhn thy rng nhng nhm no thc hnh qu trnh
trn hiu qu th c th t c nhiu tin b hn trong cng vic chung trong mt
khong thi gian ngn, hn l nhng nhm tiu ph hng gi, thm ch nhiu ngy vo
nhng hot ng pht trin nhm lm vic theo kiu truyn thng.
Minh ho 4.9. Brainstorming Phng php khi ngun tng
PHNG PHP
Lp nhm 6 n 12 ngi vi kin thc rng.
a ra mt ch cn tm li gii sng to.
Khng ai c coi l ch tr, tri hn.
Mi ngi c nu ra tt c cc tng ca mnh,
d l in r hay phi l nht.
Bu khng kh thoi mi, va lm va chi.
Ghi chp li tt c cc tng c nu ra.
Danh mc ny c s dng la chn tng mi.
NGUYN TC
Khng c bnh phm ch bai, khng c ph nhn, bc b kin ca ngi
khc
Cng nhiu tng cng tt
tng pht trin cng rng, cng xa, cng mi l cng tt
Khuyn khch nhng kinng gp, hon thin cc tng khc biniu
khng th thnh kh thi
Khuyn khch nhng tng hon thin kt hp cc tng khc nhau vi nhau
Cn c bit lu duy tr tnh thn xy dng v s trong sng trong nhm

BRAINSTORMING NGC:
Tng t nh Brainstorming (thun) nu trn
Brainstorming ngc tch cc: ( hon thin)
o Cu hi: C bao nhiu cch lm mi tng hin hnh?
Brainstorming ngc tiu cc: ( ci tin)
o Cu hi: C bao nhiu cch c th lm cho tng hin hnh tht bi?

77
 T bi vit ca Goldberg, c th nhn thy bn cht ca hot ng nhm l lm cho
mi thnh vin u ng trn cng mt quan im, nhn v cng mt hng, v hnh
ng theo cng mt nhp trong s phi hp, ging nh mt dn nhc giao hng vi
ngi lnho l nhc trng. Thc cht, phng php c Goldberg p dng l mt
cng c khc trong vn ho doanh nghip t duy nhm, phng php bainstorming
mt cng c c s dng pht huy tr tu tp th. Minh ho 4.9.
b- Hon thin v nng cao nng lc lnho
Lnho liu khin. Nhng ngi ta khng thiu khin ngi khc ngay c khi
c quyn lc. Biu khin, con ngi s hnh ng thng, sau s tm cch n trnh,
v cui cng l phn khng. Cm thy b ngi khc iu khin l trng thi tm l ti
t nht cc bin php qun l. S tt hn rt nhiu nu mi ngi hnh ng vi tm l
t ch, t quyt (tiu khin, t lm ch bn thn). Nh vy, v bn cht, lnh o l to
ng lc.
To ng lc cho bn thn.
tr thnh ngilnh o gii, bn cn dnh thi gian vch r iu g l quan
trng nht vi bn, ngi c th nhn thy nhng g ang hin hu v s xy n trong
tng lai. S chn thnh v tnhthc tl ngi bn ng hnh cn thit ca bn trong qu
trnh nui dng v nng cao kh nng lnh o ln mt tm cao mi. tr thnh ngi
lnh o gii, bn cn rn luyn. Di y l ba trong s cc bi tp c th t nhiu hu
ch cho bn.2
Bc 1. Nhn li qu kh ca mnh
Hy ngh v nhng g bn tri qua v xem xt tht k bn hay nm s kin hoc
nhng mc thi gian quan trng nht, nhng khonh khc to nn con ngi hin ti
ca bn. Hy k nhng cu chuyn ny theo trnh t thi gian. Vi mi cu chuyn, hy
miu t tht ngn gn tc ng ca n ti nhng gi tr ca bn v ti nh hng cuc
sng ca bn.
Bc 2. nh hng tm nhn lnh o ca c nhn
Tuyn b ca bn v tm nhn lnh o ca c nhn mnh lun gip bn thy c
tm im, s tp trung cn c vo nhng hnh ng ngn hn v di hn. Bn cn phi
lun n li iu khi thi gian tri i. Cng s v cng hu ch nu tm nhn ca bn
hng ti mt vin cnh hp dn v mt tng lai hon ton nm trong tm vi, mt cu
chuyn hay mt hnh nh y sc truyn cm.
Hy vit ra mt cu chuyn lch s ngn gn v tng lai ca mnh (cuc sng v
ngh nghip) theo nhng chng ng 5 nm k t by gi cho n lc bn55 tui, trong

2
Stew Friedman ng trn HBS Publishing, Theo tuanvietnam.net, 16/01/2009, (Tuyt Landch)
78
 hy miu t loi hnh lnh o m bn mun tr thnh, vi nhng mc tiu quan trng
ang hin hu trong u m bn mun ng gp, cng hin cho th gii ny - di sn m
bn s li. nnm 55 tui, bn s l g v vai tr ca bn s nh th no?
Bc 3. Quan st bn hng
Nu c gng v nghim tc thc hin cc bc cng vicny, bn c thhiu r mc
tp trung ca bn hin ti i vi tng kha cnh ca cuc sng. N ch ra cho bn cch
phn b thi gian, nng lng - ton b s quan tm ca bn cho nhng ngi khc nhau,
nhng cng vic khc khau trong cuc sng iu ny s gip bn nh gi liu nhng
vic bn ang lm c thc s l nhng iu bn quan tm khng.
Trong mt th gii bin i, con ngi lun phisuy ngm li v cuc sng, v cch
mt ngi phi ha mnh vi cuc sng, chp nhn thay i tn ti v pht trin. Tm
l chp nhn thay i gipngi ta d dng lm quen vi nhng lung t tng mi hay
nhng quan im mi v ngh nghip, v s ph hp gia ngh nghip v mc ch sng,
v cng vic; n cng l cht xc tc i vi s sng to c nhn. i vi ngi
lnhoiu cng tr nn c ngha rt ln khng ch cho bn thn m cn i vi
nhng ngi khc, bi nu khng vt qua chnh mnh, ngi lnh o s mt vai tr,
hnhnh v tr thnh vt cn i vi cc ng s, cp di ca mnh.
To ng lc cho cng s.
C nhiu thuyt v to ng lc. Tuy nhin, gn vi vic to ng lc bng vn ho
doanh nghip, c th s dng kt hp hai t tng khin hnh v rt ph bin v ng
lc Maslow v Herzber. S kt hp hai t tng ny c th c trnh by nh trn
Hnh 4.1.
Theo Maslow, nhu cu tm sinh l ca con ngi c th c chia thnh 5 cp -
5 cp nhu cu ca Maslow - t thp nhu cu sinh l (vt cht) n cao nhu cu v
tinh thn (lng t tn), trong hai cp di cng l v k, hai cp gia th hin
nhu cu v v th x hi, cp trn cng th hin ng lc hon thin nhn cch. Quan
im v 2 nhn t ca Herzberg nhn mnh rng, con ngi trong cng vic c 2 loi
nhu cu: nhu cung lc (motivation factors) gip con ngi tc s hi lng
(satisfaction) v nhu cu trong lnh (hygiene factors) gip con ngi khng ri vo tnh
trng bt bnh (disssatisfaction). Hnh 4.1 c th cho thy, nhng yu t ng lc thng
gn vi cc nhu cu tinh thn bc cao. Cc bin php s dng lich vt cht, tin khng
to ra ng lc m ch to ra s kch thch, v c nguy c to ra thi quen, tnh trng
nhn thuc v d gy nghin.

79
 Hnh 4.1: To ng lc

Maslow v herzberg
Cng vic nhiu th thch
Cc Thnh tch
T nhn S trung thnh v ngh nghip
tn t Trch nhim
ng
uc S tin b
tn lc
S tha nhn
trng
a v
Quan h vi c nhn khc
Ha nhp
Chnh sch v P/php qun l
Cc Cht lung gim st
Tin nghi, nhn
iu kin lao ng
an ton t
An ton lao ng
duy
tr Tin lung
Sinh tn
Cuc sng ring tu

Bn bao gi tht bi hay mc sai lm cha? Bn c x nh th no khi mc sai

lm? C cch no bn thot khi tnh trng kh khn ca k tht trn ly li v
th, lng tin ca ng s v vn gi c vai tr lnh o ngay c khi tht bi hay khng?
Cn nh, nhng sai lm khi la chn cc yu t/bin php to ng lc c th
dn n nhng hu qu nng n. Nhn thc, t duy v hnh vi b sai lch, vai tr v
hnh nh ca ngi lnh o b lu m, h thng gi tr v hnh vi o c tr nn mt
ngha v xo rng, m c v ho bo tr nn nhum mu thc dng. Tt c u
lm cho ngha cao c ca lnh o b si mn. Hy khc phc hu qu trc khi mi
vic tr nn ti t.
Bi vit trong Minh ho 4.10 c th gip bn c c s dng cm v t tin cn
thit ng u vi nhng kh khn th thch trong qu trnh hon thin bn thn. Bn
ngh bi vit c th mang li cho bn iu g khc?
Minh ho 4.10: Ngi ca nhng tht bi v vang
Trong cuc sng, hn bn khngt ln gp phi nhng tht bi. ng nn lng, bi
v c th l nhng tht bi v vang.
Hy dng cm ln! Dm mc sai lm!
y chnh l mnh lnh ca tn Gim c iu hnh mt hng bn l danh ting ca
Anh dnh cho nhng nh qun l vi nm trc y, khi gi c phiu ca cng ty ny rt
gi v doanh s bn hng b st gim.
Khng c g ngc nhin khi i ng qun l phn i li mnh lnh ny. Lu nay,
cng ty vn khng chp nhn nhng tht bi. Nhng nh qun l khng th tr thnh
nhng ngi liu lnh ch trong nhy mt. Cui cng, h vn khng c la chn no khc
ngoi vic chp hnh mnh lnh.

80
 H u b sa thi khi phm sai lm?
Ti cho rng iu ny xy ra rt nhiu trong cc cng ty. Nh Bob Sutton ch ra
trong nhng thnh cng v tht bi gn y ca ng ta, cc cng ty him khi u i s tht
bi. Cc nh qun l thng qu bn c thi gian nhn li nhng tht bi hay rt ra
nhng bi hc kinh nghim t nhng sai lm.
Tt c cc nh qun l u c lp trnh sn bng th ngn ng ca s thnh cng:
Lin tc ci tin, cht lng hon ho, qun l hot ng tt, nhng hot ng gy ting
vang tt hn nhng sai lm hay nhng tht bi...
Nhng ti phi ngh li khi gn y ti gp mt ngi n ng c nhim v ngi ca
nhng tht bi (ng hn l nhng tht bi v vang) ngang vi mc ngi ca nhng
thnh cng.
Paul Iske, Ph Ch tch cp cao v Chuyn vin nghip v chnh ca ngn hng
Dutch, ABN AMRO l ngi sng lp t chc c ci tn nghe rt ku: Institute of
Brilliant Failures (T chc ca nhng ngi tht vi v vang). ng sng lp ra t chc
ny khi nhn thy ngn hng thng t chi u t cho nhng doanh nhn c ti nhng
tng ca h b tht bi (m nguyn nhn chnh thng l do nhng sai lm khng phi
ca ring h).
Iske ni: Khng c s i mi no khng tri qua nhng tht bi; v khng c tht
bi no ngoi mc ch i mi () C s khc bit rt ln gia nhng ngi tht bi
do ngu ngc vi nhng ngi tht bi v h ny ra nhng tng tuyt vi nhng cha
gp ng thi im v thi c thun li.
Iske cho rng khi th gii ngy cng tr nn phc tp th con ngi ngy cng d mc
sai lm. V th, vic cc cng ty, t chc bit chp nhn tht bi l iu bnh thng v
khng cn thit phi a ra s trng pht ngay lp tc.
tng mc ca cuc tranh lun v nhng tht bi, ng t ra mt s tiu chun
cho nhng tht bi v vang (nhng tng ln tht bi v hon cnh hn l v nng lc):
Phi c nh to ra gi tr mi (trong mt t chc hay x hi no )
Tht bi khng phi v mt li c nhn ng ngn
Phi hc c g t tht bi
Phi to ra c ngun cm hng t tht bi
C mt chn l rng mi tht bi l mt bi hc. i khi, bi hc rt hin nhin: C
mt nh hng mi, mt cch tip cn mi hoc quyt nh t b k hoach. Nhng
cng c nhng bi hc rt tinh t nh tht bi: M rng suy ngh ca bn, lm sng t
nhng vn khi x l cng vic v l iu cn thit v s thnh cng tuyt i d lm
ny sinh tnh t mn.
Minh ho 4.10: Ngi ca nhng tht bi v vang(tip theo)
Tht bi cng l cch tch cc to s i mi. Nu mt cng ty mun tr nn tn

81
tin v pht trin hn, thu ht v gi chn c nhng b c thng minh nhanh nhy, h
phi cho php, thm ch khuyn khch tht bi. Nhng bn thn cch tip cn ny cng
c s cng thng, nh tc gi v c vn ngi Anh Charles Leadbeater miu t iu
l nhng i mi gy kh x:
S i mi nghe c v th v nhng c th gy hu qu t hi v d tht bi (Cc
nh qun l phi thc hin n nhng li ght chnh tng )
S i mi i hi mi ngi cng nhau chia s thch thc (Nhng lm mt nh
qun l ngha l phi chu trch nhim)
S i mi bt ngun t vic tha nhn mnh khng bit g (Nhng lm mt nh
qun l ngha l phi bit cu tr li)
S i mi i hi ngi ta phi vay mn tng t ngi khc v phi bit
khim tn (Nhng nh qun l li ght th nhn rng ai gii hn mnh)
Bn c th chp nhn tht bi mc no?
Vn ho v lch s cng ty bn c chp nhn v rt ra bi hc t tht bi?
Nu c, bn hc c nhng g?
Cui cng cng ty ca bn c tin b v pht trin hn khng?
Gill Corkindale ng trn tp ch Harvard Business Review
Theo tuanvietnam.net, 29/09/2007

82
 CU HI THO LUN CHNG 4

1. Hytnh gi v phong cch ca bn thn.

a. Anh/chhy nu ra 5 du hiuin hnh, c trng c cho lth hinctnh
cch, phong cch caanh/ch trong mi quan h x hi? Trong mi quan h kinh
doanh/cng tc?
b. Anh/ch cm thy hi lng v nhng iu/im no? Khng hoc cha hi lng
v nhng iu/im no? Ti sao?Theo anh/ch, c phi l nhng iu c th to ra
nhngn tngnh th no v anh/ch (tch cc/tiu cc)?Ti sao?
c. iu/im g trong tnh cch/phong cch ca anh/ch c th lm cho nhng
ngi khc tin tng v sn sng lm theo? Nu mun bitiu , anh/ch s thit k vic
kho st ly kin ca h nh th no?
2. c k nhng kin nu trong bi v cc minh ho lin quan vtha ra nhng
nh gi, nhn xt v phong cch lnho ca doanh nghip Vit Nam.Theo anh/ch:
a. Phong cch lnho noc cho lph bin/in hnh cc doanh nghip Vit
Nam hin nay? nh hng ca n l nh th noi vidoanh nghip vkt qu hot ng
ni chung? v hnhnh/n tng/thng hiu? v hiu lc ca vic qun l viu hnh
doanh nghip? Mi kha cnh, nu 3 dn chngin hnh nht minh ho.
b. Phong cch noc cho l ph hp nhti vin v ca anh/ch? Gii thch.
c. Lm th noa c bn sc vn ho (dn tc, a phng) vo phong cch
lnho ca ngi qun l?
3. Theo anh/ch, ngi lnho cc doanh nghip Vit Nam cn c nhng t cht
c bn gi?Nghin cu k v bnh lun v nhng kin nu trong cc minh ho lin quan.
4. Bnh lun cc cng thc v phong cch qun l, phong cch lnho mang bn
sc vn ho doanh nghip. Nuc quytnh, anh/ch s chn phong cch no v s lm
gnh hnh phong cch la chn cho bn thn v cho doanh nghip? Gii thch.
5. Anh/ch s chnci g vbng cch no to ng lc cho ng nghip? Bin
lun.
6. Anh/ch c dng cm th thch bn thn mnh khng. Nu c:
a. Hychnmt trng hp/quytnh bt k hocc cho l sai lm trong qu
kh lmtnh hung nghin cu; v
b. Thp dng phng php brain-storming (minh ho 8.9) tm kim tng,
rt ra bi hc t nhng kin, sng kin, bnh lun ca nhm.

83
 CHNG VII. QUN L BNG VN HO DOANH NGHIP -
PHT TRIN CC CHNG TRNH O C V VN HO
DOANH NGHIP

I/ QUN L BNG VN HO DOANH NGHIP

1. Th no l Qun l Bng Vn ho doanh nghip?
Qun l Bng Vn ho doanh nghipl s dng cc ni dung ca vn ho doanh
nghip trong vic qun l viu hnh cc hot ng trong doanh nghip, trong cc ni
dung vn ho doanh nghipc trng ca mt t chc c lng ghp vo trong cc
phng php qun l viu hnh truyn thng.
Qun l bng vn ho doanh nghipc mt sim khc so vi cc phng php
qun l kinh doanh ni chung, th hin qua nhng cim sau:
Bng vic nhn mnh con ngi l nhn t quan trng nht, qun l bng VHDN
t trng tm vo vic qun l con ngi. Cc cng c qun l con ngi - Qun l nhn
lc (HRM) - truyn thng c s dng v lm mi bng nhng t tng qun l nhn
mnh n vai tr con ngi trong vic thc hin mc tiu v ra quyt nh hnh ng.
Trong qun l bng VHDN, i tng qun l l mi quan h con ngi trong mi
lnh vc ca hot ng sn xut kinh doanh. Trong VHDN, con ngi c hiu khng
ch gii hn nhng i tng bn trong m c nhng i tng hu quan bn ngoi
doanh nghip. Mi quan h tt p c xy dng khng ch vi nhng i tng bn
trong m vi c nhng i tng bn ngoi doanh nghip. Qun l bng VHDN l qun l
cc mi quan h: (1) vi i tng hu quan bn ngoi - Qun l Bng Li ha (Promise-
Based Management); (2) vi i tng bn trong Qun l Bng Cam kt (Commitment-
Based Management).
Qun l bng VHDN c thc hin vi phng chm nhn mnh vai tr t qun
ca tng c nhn, khch l tinh thn t gic, thc trch nhim ca tng c nhn, thnh
vin t chc. Qun l bng VHDN hng ti vic khi dy ngun sc mnh tim n
(ng lc) mi thnh vin, bin h tr thnh nhng toa tu t hnh trong mt on
tu doanh nghip. Bin php qun l tch cc c p dng l Qun l Bng Giao c
(Compliance-Based (Self) Management.
i vi t chc, to ra s phi hp nhp nhng khi vn hnh, cng c qun l
ch yu c s dng iu hnh v nhn mnh tnh t gic l xy dng phong cch,
thi quen hnh ng mang tnh tc gic cao - Qun l bng n np (Management By
Routine).
Cc cng c ca Qun l bng VHDN l nhng thnh qu pht trin vl thuyt
qun l hini trong thi gian di cp dng vo qun l doanh nghip. Hnh 5.1.

84
 Hnh 5.1: Qun l Bng Vn ho doanh nghip

VHDN = S PHT TRIN CA CC THUYT MI TRONG

L THUYT QUN L = QUN L MI QUAN H

2005

Qun l = Li ha

Qun l mi quan h bn ngoi

2008
2003 ?
V Qun l = (S) t t
Chun mc
Qun L = H + Giao Uc Qun l. =
Hnh vi
Gi tr D N np
o c
N Qun l hnh vi c nhn
trong cc mi quan h

2006

Qun l = cam kt

Qun l mi quan h trong t chc

2. Cc ni dung c bn ca Qun l Bng Vn ho doanh nghip

Trong Qun lBng Vn ho doanh nghip,t tng, c mun, mc tiu vvn ho
doanh nghipca mt t chc/doanh nghipphi c dint di hnh thc ccni dung,
phng tin, cng c c th s dng trong qun l cc hot ng hng ngy ca t chc
v c nhn mt cch thun li.
V c bn, vn ho doanh nghip ca mt t chc c th c th hintrong qun
lthng qua 9 ni dung ch yu sau y:tm nhn s mnh gi tr ct li phong cch
cc quy tc ng x cc tiu chun giao c/cam kt khun mu hnh vi phng
chm iu hnh bin php qun l;Hnh 5.2. Nhng ni dung vn ha doanh nghip
c lng ghp vo trong cc bin php qun lt c nhng thay i quan trng
v nhn thc v hnh ng ca cc thnh vin t chc. C th m t tin trnh ny nh
trn s Hnh 5.3.

Hnh 5.2: Ni dung ca vn ho doanh nghip trong qun l

Gi tr
Tm nhn
S mnh
Gi tr ct li
Trit l
Trit l kinh doanh, phong cch c trng (hnh tng bn
ngoi)
Cch vn dng
Cc chun mc hnh vi (Code Of Conduct COC)
Li ha - Cam kt - Giao c
Khun mu hnh vi in hnh (hnh tng bn trong)
Phng chm/Phng php/cng c iu hnh
Th hin ni dung
Ti liu VHDN
Cc biu trng trc quan 85
 Hnh 5.3: Tin trnh pht trin ca VHDN trong qun l
QU TRNH CHUYN HO CA VHDN TRONG QUN L
Cng hin, Phong cch
Li sng
nhit huyt T
ng lc, N np
hnh vi
Hnh ng
Nim tin

Qu trnh nhn thc

t nguyn

Hnh ng
Thi
thiu t tin
Hnh vi Tn ti v
VN Th ng, pht trin
Gi tr
HA Nhn thiu cm xc bn vng
DOANH thc
NGHIP Cc chng trnh VHDN
Cc biu trng:
Truyn thng Tiu chun
Phng Vn dng Nghi thc giao c
php ra nh th Trang tr
quyt no? Biu tng
nh
Tm gng
Th hin ntn? Khu hiu Chun mc
Gi tr, n phm hnh vi
Bng ci g?
trit l
Hnh nh ntn?

NI DUNG BN CHT BiU HiN H Qu

nh ngha v vn ho doanh nghip nu ra ba ni dung ln, l (i) xy dng ni

dung vn ho doanh ngip gmmt h thng nhng ngha, gi tr ch o, trit l v
phng php ra quyt nh mi thnh vin c th nhn thc thng nht v th hin
thng qua hnh vi khi tin hnh cc cng vic thuc phm vi chc nng, nhim v ca
mnh, (ii) trin khai cc hot ng, chng trnh chuyn ho ni dung vn ho doanh
nghipvo trongnhn thc mc cao bin nhng gi tr, trit l, nguyn tc trong
vn ho doanh nghip thnh ng lc v thc hnh ng, v (iii) h tr v to iu kin
cho cc thnh vin chuyn ho ho nhn thc (ng lc, thc) thnh ra hnh ng c
th trong qu trnhra quytnh v thc hin chc nng, nhim c chuyn mn ca mnh.
Vic xc nh gi tr c tin hnh vi vi vic tr li cc cu hi v hnh nh mong
mun (tm nhn), gi tr ct li v cch thc th hin (s mnh). xy dng nng lc
hnh ng cho cc thnh vin t chc, cn xy dng nhng nguyn tc ra quyt nh,
phng php x l vn , khun mu hnh vi phc v cho vic nh hnh v rn luyn k
nng ra quyt nh v phong cch hnh ng cho nhn vin. Cc trit l, nguyn tc, gi
tr, phng php hnh ng xc nh c th hin mt cch sng to trong nhng ti
liu vn ho doanh nghip chnh thc ca t chc/doanh nghip (chun mc hnh vi, tiu
chun giao c), c th hin qua cc biu trng trc quan v c hu thun bng cc
hot ng trong chng trnh hnh ng v vn ho doanh nghip chuyn ho vo
nhn thc v nng lc hnh ng ca mi thnh vin. Tu theo mc chuyn ho cc
gi tr, trit l, phng chm hnh ng do t chc quy nh thnh cc gi tr v phng

86
php ca mnh mi ngi, tnh trng nhn thc t c c th c th hin thnh cc
mc o tng ng ca biu trng phi-trc quan: gi tr, thi , nim tin, v l sng. Ch
hai cp cui hnh vi mi th hin thnh phong cch v nh hnh thnh n np. Nu
trong t chc/doanh nghip c nhiu ngi th hin cng mt phong cch, n np nht
nh, bn sc ring ca t chc/doanh nghip s c ghi nhn thnh thng hiu v lu
mi hnh nh trong tr no ca nhng ngi hu quan.
3. Tp hp thng tin xy dng ti liu Vn ho doanh nghip
xy dng ti liu VHDN cho mt t chc, doanh nghip, n v cn phi c
nhng thng tin ph hp. Thng tin cn tp hp v c s dng cn tho mn nhng yu
cu sau:
Phnnh chnh xc, ycim ca t chc/doanh nghip v mi quan h
con ngi bn trong t chc;
Phnnh trung thc trng thi tm l, mong mun, k vngi din cho cc c
nhn, b phn bn trong t chc;
C tnhn nh, bn vng, lu di;
Thng tin c th c tp hp t rt nhiu ngun khc nhau: (1) cht lc t cc t
liu, truyn thng, lch s pht trin canv; (2) phn tch, nghin cu cc ti liu, t
liu cun v, vn v; (3) iu tra kho st, tham kho kin cc i tng khc nhau,
bn trong v bn ngoi doanh nghip: (4) phng vn trc tip; (5) brain-storming, tr
chi, t chc s kin. Minh ho v cu hi kho st trong chng trnh VHDN mt t
chc/doanh nghip c trnh by trong cc minh ho 5.1 v 5.2 di y

87
Minh ho 5.1: Phiu kho st v t chc v trin khai VHDN
Hy khoanh trn vo cu tr li thch hp cho cc cu hi di y.
T chc c cc chun mc o c c hiu lc thc s ngn chn cc
1 C Khng
hnh vi phi-o c hay khng?
T chc c b nhim mt cn b qun l cp cao ph trch chng trnh
2 C Khng
giao c o c hay khng?
T chc c nh ra v p dng nhng bin php nhm loi tr kh nng
3 giao nhiu quyn lc ra quyt nh cho nhng v tr d mc sai lm hay C Khng
khng?
T chc c tin hnh qun trit cho ton th nhn vin v cc chun mc
4 v hng dn qua cc chng trnh tp hun, bi dng, o to hay C Khng
khng?
T chc c thng bo v cc chun mc o c ca mnh cho cc c
5 C Khng
quan i tc, khch hng, ngun cung ng, hay khng?
T chc c son tho v ban hnh cc vn bn hng dn c ni dung
6 C Khng
cha ng nhng thng ip v o c c bn v hnh vi hay khng?
Trong t chc c cc hnh thc thng tin, chnh thc v khng chnh
7 thc, v nhng ch dn v hnh vi c coi l chp nhn c v o C Khng
c hay khng?
Ban lnh o t chc c cc bin php hu hiu pht hin cc vn
8 o c ny sinh lin quan n ngi lao ng, khch hng, cng ng C Khng
v x hi hay khng?
Trong t chc c tn ti nhng h thng cho php nhn vin trnh bo
9 C Khng
cc hin tng sai tri v o c hay khng?
Vic trin khai v thi hnh cc chun mc o c v cc bin php
10 C Khng
trng pht trong t chc c nht qun v kin tr hay khng?
Trong t chc c cc u ban, b phn, t hay i chuyn trch x l
11 C Khng
cc vn o c hay khng?
T chc c thng xuyn tin hnh cc bin php i mi v hon thin
12 C Khng
cc chng trnh trnh giao c o c hay khng?
S lng cu tr li Cnhiu, c ch kim sot v o c ca t chc l c hiu lc.

88
Minh ho 5.2: Phiu kho st vhiu lc qun ltrin khai VHDN ca t chc
Hy khoanh trn vo cu tr li thch hp cho cc cu hi di y.
H thng v ch dn tc nghip trong t chc khng kh nng ngn chn
1 C Khng
hnh vi sai tri ca nhn vin ng hay khng?
i khi nhn vin buc phi vi phm nguyn tc c th hon thnh cng
2 C Khng
vic c giao phi khng?
Trong t chc vn thy c hin tng khng trung thc, che du, ngn cn tit
3 C Khng
l thng tin hay s vic c th gy tn hi thanh danh t chc phi khng?
T chc cha bao gi c hoc hu nh khng mun p dng cc bin php
4 C Khng
tho lun rng ri v cc vn o c ng khng?
Ch tr lng v khen thng hon ton da vo kt qu thc hin cng
5 C Khng
vic c giao ng khng?
Trong t chc vn thy c trng hp vi phm o c trong quan h nam n
6 C Khng
phi khng?
Trong t chc c tnh trng phn bit i x i v l do gii tnh, tui tc, qu
7 C Khng
qun, khi tuyn dng, b nhim, khen thng hay khng?
Mi quan tm ca t chc v cc vn x hi ch gii hn nhng quy nh
8 C Khng
v php l phi khng?
T chc rt t khi quan tm n vic liu nhng quyt nh v hot ng ca
9 nhn vin v t chc c ph hp vi mong mun v li ch ca cng ng C Khng
xung quanh phi khng?
Trong t chc c xy ra trng hp gi mo h s, tung tin tht thit lin quan
10 C Khng
n vic bt, b nhim hay khng?
Trong t chc c cc u ban, b phn, t hay i chuyn trch x l cc vn
11 C Khng
o c hay khng?
T chc c thng xuyn tin hnh cc bin php i mi v hon thin cc
12 C Khng
chng trnh trnh giao c o c hay khng?
S lng cu tr li C nhiu, c ch kim sot v o c ca t chc l c hiu lc.

II/ XY DNG NI DUNG TI LIU VN HO DOANH NGHIP

1. Tm nhn
Tm nhnxc nh v m t vin cnh tng lai m t chc/doanh nghip hng ti
v c s dng nh hng, iu khin v khch l ton b t chc/doanh nghip phn
u t ti. Tm nhn th hin c m, kht vng ca t chc/doanh nghip v hnh nh
mong mun v phn u t n trong tng lai. Tm nhn c th c xc nh thng
qua vic tr li cc cu hi nh: Doanh nghip phn u v ci g?, Hnh nh doanh
nghip mong mun t c trong tng lai l g?, Doanh nghip mong mun tr
thnh biu tng hay c ghi nh, c nhc n v ci g?.

89
 Minh ho 5.3: Tm nhn trong kinh doanh

Chng ti phn u tr thnh mt tpon vng mnh lin

tc pht trin, hotng trn phm vi nhiu quc gia, th hin s khc
bit trong cc cung cp cc dch v tuyt ho cho khch hng, nui
dng mi quan h ttp vi cng, m ra nhiu c hi mi cho
ngi lao ng, ng gp tch cc cho x hi, v cam kt hnh ng
vi trch nhim ca mt cng dn ton cu gng mu.

Chng ti phn u tr thnh hng ng u trong tt c cc th trng

chng ti tham gia.

Chng ti phn u tr thnh hng cho trn th gii v sn phm

v dch v xe hi.

2. S mnh
Tm nhn c th hin thnh s mnh.S mnh l mt ni dung quan trng v mt
chin lc i vi t chc/doanh nghip. Tm nhn th hin c mun; s mnh th hin
cch thc c mun (tm nhn) c th hin trong thc t hot ng/kinh doanh. Trong
kinh doanh, s mnh c phn nh qua bn kha cnh: (i) lnh vc hot ng nhu cu
th trng, (ii) i tng mc tiu khch hng mc tiu, (iii) phng thc tip cn sn
phm, dch v v chnh sch lin quan, v (iv) gi tr ng gp li th cnh tranh. i
vi doanh nghip, s mnh c xc nh thng qua h thng bn cu hi lin quan n
bn kha cnh nu trn, Hnh 5.4.Mt s l thuyt gi s mnh l mc tiu tng qut.
Hnh 5.4: Cc cu hi v mc tiu trong kinh doanh
1. Mc tiu tng qut (s mnh): 4 cu hi c bn:
Chc nng, nhim v: Lnh vc g? Nhu cu tiu dng no? Khu vc th trng no?
i tng phc v: Th trng mc tiu? Khch hng? a bn?
Phng thc phc v: Sn phm? Dch v? Gi c? Cht lng?
Gi tr cam kt: Trit l? Li th so snh? Cam kt? Phng chm?
2. Mc tiu tc nghip: 4 cu hi c bn:
Ci g: ni dung cng vic cn thc hin?
Mc : Kt qu cng vic cn hon thnh?
Khi no: Thi hn cng vic cn hon thnh vi mc kt qu nht nh?
Ai: i tng thc hin, phi hp, quyn hn, trch nhim?

90
 Minh ho 5.4: S mnhtrong kinh doanh

S mnh ca chng ti l tho mn nhu cu v nng lng ca x

hi, cung cp cc dch v v sn phmng trn trng v mi trng i vi khch hng,
cng nh v tng trng li nhun i vi cc cng, v c hi pht trin chuyn mn
i vi ngi lao ng.

S mnh ca chng ti l chuyn ho kin thc thnh gi tr lm li cho

khch hng v th trng vn.

Chng ti l mt gia nha dng, ton cu, vn lun t ho khi cung cp

sn phm v dch v c sc ca mnh.

3. Gi tr ct li
Gi tr ct lica mt t chc l nhng yu t can bn to nn gi tr cho t chc,
hnhnhi din cho t chc. Tm nhn lhnhnh c m, s mnh l cch thct
tihnhnhc mun, gi tr ct li lct cch to nn hnhnh c mun. Gi tr th hin
nim tin ca t chc v cc quy tc chi phi hot ng bn trong t chc/doanh nghip.
Chng tr thnh nhng nhng khun khnh hng hnh vi - thco hnh vi - nhm
khch l viu khin hnh vi ca t chc. Gi tr khng chi din cho mt th h hay
mt nhm c nhn, m phi kh nng vt qua th thch ca thi gian. Mi c nhn
tng giai on pht trin, hon cnh khc nhau thng c nhng c mun khc nhau.
Trong mt t chc c nhiu ngi vi nhng hon cnh khc nhau, cc giai on pht
trin khc nhau cng tham gia v pht trin cng t chc/doanh nghip.
Vy, iu g l c th tr thnh gi tr mi ngi tn trng, gng sc cng hin
trong sut cuc i gn b vi t chc/doanh nghip?
Cc t chc/doanh nghip rt l lng trong vic la chn gi tr ct li. xcnh
gi tr ct li, doanh nghip khng th xcnh bng cch t trc tip cc cu hi trc
tip cho thnh vin trong t chc v gi tr ct li, cng nh hi nhng ngi khc v gi
tr ca t chc. Gi tr l nhng iu mi ngi u c mun, do cch dint khc
nhau, chng c th hin di hnh thc, ngn t, biu hin hnh vi khc nhau. Tuy
nhin, nhng hnhnh to ra trong nhn thc ca nhng con ngi khc nhau, vi nhn
quan khc nhau vn c th c chia s ging nhau trong cm nhn. Nh vy gi tr
ctuyn b (espoused values) s khng c nhiu ngha bng gi tr th hin qua hnh
ng(enacted values). Gi tr c la chn phi phn nh c hnhnh mong mun v
c tc dngnh hng hnh vi v quytnh ca cc thnh vin t chc trong cng vic.
91
 Minh ho 5.5: Gi tr ct litrong kinh doanh

Gi tr m chng ti tn trng gm:

Hng ti khch hng;
Thc hin cam kt (li ha) vi khch hng;
Pht trin bn vng;
Quan tm n con ngi;
Trch nhim x hi;
Chnh trc.

Gi tr ca KPMG:
Chng ti phnu v s gng mu;
Tinh thnngi (Team work);
Tn trng con ngi;
Phn tch thc tin;
Trung thc v ci m trong giao tip;
Tham gia cng cngng;
Hn na: chng ti hnhng bng s lim chnh.

Gi tr m chng ti tn trng l to ra nhngiu tt cho nhng ngi

chng ti quan tm, cho mi trng v x hi ch khng phi cho cho
khch hng ca chng ti.

4. Nguyn tc hnh ng, phong cch lnho

tm nhn, s mnh (mc tiu tng qut) v cc gi tr ct li tr thnh thc tin
thng qua cc quyt nh ca t chc, chng phi c th hin thnh nhng nguyn
tchnh ng c th, r rng m mu mc cho mi thnh vin nhn din, nghin cu v
vn dng. Cc nguyn tc hnh ng thng c din t thnh phong cch lnh o
c m t di hnh thc mt mu ngi in hnh ca t chc. Din mo, trang phc,
hnh thc, ngn t, c ch, hnh vi ca c cn nhc, tnh ton chu ton v c th hin
bng mt ngi mu c th trong cc sinh hot cng ng, cc hot ng truyn thng,
marketing, qua ngi pht ngn hay ngi i din, v c bit quan trng, qua ngi
qun l, ngi lnh o.

92
 Minh ho 5.6: Trit l kinh doanh caMATSUSHITA
Nhng nguyn tc ct yu i vi cng ty
Thc hin trch nhim ca chng ta vi t cch l mt hng cng nghip, thc y tin b
x hi, ng gp vo vic nng cao phc li x hi v gp phn pht trin vn ho nhn loi.
Nhng tn iu i vi nhn vin
Tin b v pht trin ch c th t c nh s hp tc v cng n lc ca tt c cc thnh vin
trong cng ty. Mi ngi trong chng ta u phi c gng phn u v s thnh cng v pht trin
khng ngng ca cng ty. Hy thng xuyn tm nim tn iu ny.
7 gi tr tinh thn cn tn trng
Phng s t quc thng qua nhng ng gp vo ngnh cng nghip
Tht th
Hi ho v hp tc
Phn u v s thnh cng
Lch s v nhn nhng
Thch nghi v ho nhp
n qu nh k trng cy
Chp nhn v tun th nhng gi tr ny cho php chng ta hnh thnh nn mt h thng
cc gi tr tinh thn vng chc; lm tng thm s gn b v nim mong c ca i ng nhn
vin hng hu tri rng trn khp cc chu lc; cho php mt t chc phc tp v phn tn nh
chng ta th hin c hnh nh v mt khi thng nht, v s hu thun i vi cng vic kinh
doanh ngay c trong nhng hon cnh kh khn.

Nhng cu hi c trng l Chng ti/chng ta l ai? km theo nhng cu tr li,

m t hnh tng mong mun v mu ngi t chc/doanh nghip mong mun xy
dng v phn u tr thnh. Trong nhiu trng hp, nhng mu ngi in hnh ny
tr thnh nhng hnhnh biu tng cho t chc/doanh nghip.

Minh ho 5.7: Mu ngi in hnh - biu tng nhn cch

ho vn ho ca doanh nghip
QUYT ON SNG TO

THCH NG
NHN VN

NNG SUT

TM HUYT
KIN TR

HI HO
CHT LNG

HIU QU

BN SC THNG HIU LINH HOT

HNH NH NHN DNG C TRNG

93
 Biu tng khng ch s dng qung co hay vo cc hot ng truyn thng,
m quan trng hn nhiu l tr thnh khun mu cho vicp dng vo cc hot dng hng
ngy, trong mi quan h vi cc i tng hu quan hng ngy. Ngi i tin phong phi
l nhng ngi qun l v nhng ngi lnh o.
5. Chun mc hnh vi, B quy tc ng x (COC Code Of Conduct)
Mt t chc/doanh nghip bao gm nhiu cng vic, v tr cng tc cm nhim bi
cc thnh vin khc nhau vi nng lc, nhn thc khng ging nhau. t c s thng nht
trong phong cch th hin v s phi hp khi hnh ng liu mong mun ca tt c nhng
ngi qun l. iu ch c tht c bng cch a ra nhng ch dn v nguyn tc v
cch thc ra quyt v hnh ng c thp dng chung cho tt c mi ngi.
Chun mc hnh vi cn gi lquy tc ng x l nhng hng dn, quy nh tiu
ch v hnh vi cn thit camt t chc cn c cc thnh vin tn trng v vn dng
trong cc hnh vi tc nghip,cchot ng chuyn mn v trong vic xy dng mi quan
h vi cc i tng hu quan, th hin cc gi tr c trng, thc thi s mnh
vhinthchoc m ca t chc/doanh nghip. Cc chun mc hnh vi (code of
conduct) c bin son thnh mt ti liu chnh thc vi tn gi lB Chun mc Hnh
vi hay B Quy tc ng x (CoC Code of Conduct hay Code of Ethical Conduct).
Chun mc hnh vi thng cbin son nhm gip cc thnh vin ra quyt nh
khi hnh ng v gip t chc nh gi hnh vi ca thnh vin. Chun mc hnh vi o
c ca mt t chc l cch din t bng nhng ngn t, ch dn, ch tiu, mc tiu, ch
bo du hiu n gin, d hiu, d s dng i vi mi ngi v nhng ni dung ca vn
ho cng ty: nhng gi tr, nguyn tc cn tn trng, th no l ng/sai, nn/khng nn,
phng php hnh ng ng n. l nhng nh ngha c th v gi tr, nim tin, li
sng, khun mu hay quy tc hnh ng ch o cc thnh vin t chc cn tn trng v
thc hin.
Cc nguyn tc trong B Quy tcng xthng m t mt cch tm tt nhng r rng
v cch ng x cn thit ca cc thnh vin t chc trong cc mi quan h nh: (i) i vi
cng vic, (ii) i vi t chc, (iii) i vi khch hng, (iv) i ving nghip, (v) i vi
cp trn/cp di, (vi) i vi cng ng, x hi, mi trng sng, (vii) i vi chnh ph,
nn kinh t, quc gia, v (viii) vic thc thi trch nhim x hi ca doanh nghip.
Cc tiu chun cng quy nh r thi bn thn trong cng vic v trong cc mi
quan h - quy nh t qun v kim sot bn thn.
Hnh thc ph bin v in hnh nht l cc n phm, bao gm nhng bn ni quy,
quy tc, quy nh, nhng hng dn, ngh quyt, cc bn tuyn b v s mnh, cc khu
hiu. Tng t nh vi cc loi s tay cng ngh, cm nang k thut, quy tc vn
hnh, s tay cht lng, cc chun mc v hnh vi o c cng c th c bin son
thnh cc ti liu tng t nh s tay hng dn v hnh vi o c hay n gin ch l
cm nang o c. Vi s pht trin ca cc phng tin thng tin, truyn thng
hin i, cc hnh thc khc, v d nh bng hnh, a CD, VCD, trang web, th in
t, tin nhn, tr chi trn mng cng c th c s dng th hin, ph bin v
gip cc thnh vin t chc tip cn v nhn thc tt hn v h thng cc chun mc
hnh vi o c ca t chc. Vic la chn hnh thc th hin i hi s sng to v

94
cn c s tham gia ca cc thnh vin lm tng hiu lc thc tin ca cc bin ph p
truyn thng nh vic lm tng tnh sng to, s a dng v hnh thc v lm cho cch
din t ph hp hn vi thi quen, trnh nhn thc ca cc i tng thnh vin t
chc. thc hin mc ch ny, c th s dng nhiu bin php v phng tin kh c
nhau. C bn nht l h thng cc biu trng trc quan v cc chng trnh o c.
Vic li cun s tham gia ca cc thnh vin t chc vo vic thit k cng l mt hnh
thc v mt qu trnh ph bin.
6. Cc tiu chun giao c
Cc tiu chun giao c v o c l cch th hin c th cc chun mc o c
ca t chc trong tng nhim v, cng vic c bn, cho tng v tr cng tc. Hn th na,
chng cn th hin s cam kt ca thnh vin i vi t chc trong vic thc hin nhng
chun mc o c chung theo cch ring ca mnh. V vy chng cn c gi l
cctiu chun cam kt v o c. Cc cam kt v o c thng c th hin thng
qua nhng tuyn b chnh thc v hnh vi hay mc tiu, kt qu cn t c v mt o
c ca cc c nhn trong qu trnh thc hin cc cng vic chuyn mn, trong cc hot
ng khc v trong mi quan h vi cc i tng hu quan. Chng c th l nhng bn
ng k hay giao c thi ua, mt phn trong cc bn k hoch cng tc phn v tc
phong, li sng, t tng; Chng cng c th l nhng vn bn chnh thc v o c
ngh nghip nh y c, 6 iu Bc H dy cng an nhn dn, 5 iu Bc H dy
thiu nin nhi ng, Li th Hypocrat
Xt v mt hnh thc, h thng cc tiu chun giao c(cam kt) v o c l
nhng tiu chun giao c c nhn c tp hp mt cch h thng nhm m bo s
phi hp thng nht trong hnh vi o c th hin nht qun cc gi tr v trit l
chung ca vn ho cng ty trong cc cng vic c th. H thng cc tiu chun giao c
v o c cng tng t nh h thng cc tiu chun tc nghip; im khc bit quan
trng th hin ch h thng cc tiu chun giao c o c tp trung vo cc hnh vi
o c v vic duy tr v pht huy cc gi tr v trit l o c ch o ca t chc,
trong khi h thng cc tiu chun tc nghip tp trung ch yu vo cc hot ng chuyn
mn, nghip v. Chnh v vy, cc tiu chun v o c thng c lng ghp v xut
hin trong h thng cc chun mc tc nghip. nhn mnh n hnh vi o c, cc
tiu chun giao c o c cn c bin son thnh cc ti liu ring. Cc ti liu nh
iu l ng vin ng Cng snVit Nam, iu l on vin on Thanh nin Cng
sn H Chi Minh l nhng v d mu mc v cc ti liu ny nc ta

Minh ho 5.8: 6 iu BC H dy Cng an nhn dn

iu 1:i vi chnh ph phi tuyt i trung thnh.
iu 2: i vi nhn dn phi knh trng, l php.
iu 3: i vi cng vic phi tn tu
iu 4: i vi ng i phi thn i, gip .
iu 5: i vi t mnh phi cn kim, lim chnh.
iu 6: i vi k ch phi cng quyt, khng kho.

95
 Xt v mt ngha, y l kt qu trin khai c th h thng cc chun mc hnh vi
o c chung ca t chc thnh cc tiu chun tc nghip v mt o c cho tng
thnh vin. Chng cng c th c coi l nhng mc tiu cn t c v mt o c
cho tng c nhn, tng v tr trong qu trnh hot ng v phi hp hnh ng nhm th
hin nht qun h thng gi tr v trit l chung trong vn ho cng ty ca t chc. Tp
hp tt c nhng tiu chun cam kt cho cc cng vic, cng v c bn ca t chc s
hnh thnh h thng cc tiu chun giao c (cam kt) v o c ca mt t chc.
7. Khun mu hnh vi
Trong mt t chc/doanh nghip, cng vic c phn chia thnh nhiu lnh vc
chuyn mn, thnh nhng cp vi chc nng, nhim v c th phi hp vi nhau.
Hnh vi mi cp , v tr, cng viccng c th cn c th hin theo cch khc nhau,
v vy chng cng c th c quy nh c th cho ph hp, tu thuc cng v, cim
mi quan h v hnhnh mong mun. in hnh l cc cng v nh ngiidin cho
doanh nghip, ngi qun l cao cp, ngi qun l chuyn mn, cn b/chuyn
vin/nhn vin.
Cc khun mu hnh vi ls pht trin ca phong cch in hnh v c th ho
b quy tcng x cho nhng cng v nhtnh trong t chc/doanh nghip. Cc khun
mu hnh vi thng c c th ho thnh cc tiu ch, v minh ho bng nhng mu
chuyn hay tm gng in hnh.

Minh ho 5.9: Khun mu hnh vi in hnh v vn ho doanh nghip

QUYT ON SNG TO SNG TO
QUYT ON

THCH NG
NHN VN NHN VN
THCH NG
NNG SUT

NNG SUT
TM HUYT TM HUYT
KIN TR

KIN TR HI HO HI HO
CHT LNG

CHT LNG
HIU QU HIU QU

PHONG CCH LNH O KHI VN PHNG LINH HOT

LINH HOT
NGI QUN L DCH V, VN TH

QUYT ON SNG TO SNG TO

QUYT ON

THCH NG THCH NG NHN VN

NHN VN

NNG SUT NNG SUT

TM HUYT TM HUYT
KIN TR
KIN TR

HI HO HI HO
CHT LNG
CHT LNG
HIU QU HIU QU

KHI SN XUT
LINH HOT KHI DCH V LINH HOT
LAO NG TRC TIP
BN HNG, GIAO DCH

8. Phng chm iu hnh

Phng chm hnh ng l mt ni dung quan trng trong Vn ho doanh nghip,
nhm bin nhng gi tr, chun mc, cam kt, li ha, giao c thnhcc ch dn c th
cho qu trnh ra quytnh v hnh ng.
96
 Trong vn ho phng ng, t tng c tr l mt v din hnh v mi lin h
gia ccni dung ny, c th: nhn ltrit l, nghalphng chm, llphng php,
trlphng tin, vtnlmc ch/h qu.
Trong qun l kinh doanh, cc doanh nghip la chn phng chm hnh ng da
trn c s cim v trit l kinh doanh, trit l qun l, bn sc mong mun, phong
cch c la chn, c th v mi trng t chc, mcch cn hng ti.Tuy nhin, vi
t cch l mt t chc kinh t, chuyn mn, gm nhiu ngi cng phi hp hnh ng,
cc doanh nghip thng la chnmt sgi tr/mc tiu/yu cu sau y lm tiu ch
cho hot ng chuyn mn:
Hi ho trong mi quan h hp tc;
Hiu qu trong hotng chuyn mn v s dung ngun lc;
Cht lng l trch nhim v sn phm v thc hin cng vic;
Chuyn nghiptrong hnh vi tc nghip.
La chn phng chm hnh ng khng phi ch lnh ra nhng cn c cho
viciu hnh ca ngi qun l, m cn l ch dn hnh ng cho nhng ngi
lnhovcho nhn vin trong qu trnh ra quytnh v thc hin chc nng, nhim v
c giao. V vy, nhng yu t kch thch hoc c kh nng khi dy ng lc hnh
ng cng thng c chn lm phng chm, v d nh:
Cng bngtrong phn phi, nh gi;
Bnh ngtrong mi quan h;
Ci mtrong giao tip;
Chn thnhtrong cch ng x;
Trch nhim trong cng vic;
Tin cy trong hp tc.
Phng chm hnh ng cng c th c phn bit v xcnh r theo tng lnh
vc nh: (i) qun l/kim sot hnh vibn thn, t qun l, xy dng v pht trin con
ngi; (ii) chnh sch v bin php qun l/iu hnh, c ch, quy trnh, hng dn, ch
huy; v (iii) mi trng lm vic/mi trng t chc, qun l cng ngh/phng tin sn
xut. Trong , ni dung th nht tp trung vo nh hng hnh vi c nhn phng
chm hnh ng; ni dung th hai tp trung vo cc bin php qun l v t chc
phng php iu hnh; v ni dung th ba tp trung vo cciu kin vt cht, k thut
phng tin h tr.
9. Bin php qun l
Bin php qun l l cch thc c th ho phng chm iu hnh thnh cc cng
c, phng tin qun l chin lc, tc nghip thng dng, quen thuc to thun li
cho vic trin khai cc cng vic chuyn mn, tc nghip hng ngy. Thng qua vn

97
ho doanh nghip c chuyn ho vo cc hot ng hng ngy v c lng ghp vi
cc hot ng chuyn mn, nghip v.
Cc bin php qun l bng vn ho doanh nghip tp trung ch yu vo con ngi,
l cc bin php qun l v con ngi v v con ngi. V vy, i tng qun l trong
cc bin php, chnh sch iu hnh bao gm: (i) xy dng m hnh t chc, sp xp, b
tr v ngun nhn lc hp l; (ii) nh hng v to ng lc cho con ngi trong t chc
pht trin v hon thin nhn cch; (iii) to thun li cho con nging gp v pht trin
v nng lc chuyn mn, tng cng s gn kt gia cc c nhn trong t chc. Diy
l mt sv d v chnh sch qun l bng vn ho doanh nghip
i. Hon thin m hnh t chc
+ Xy dng v hon thin m hnh t chc/c cu t chc nh hng cht lng
(MBP, ISO);
+ Pht trin chui gi tr, chui cung ng vi cc doanh nghip bn ngoi
cng nh cc chui gi tr ni b, chui cung ng ni b;
+ S dng lao ng, b tr nhn lc ph hp nng lc v s thch.
ii. Xy dng cc chnh sch h tr
+ Xy dng v qun trit v trit l kinh doanh v trit l qun l
+ p dng cc phng tin v bin php kim sot tin tin coi trng nhn cch,
coi trng tnh t qun, t chu trch nhim, kim sot bng thc;
+ Xy dng h thng tiu ch v phng php nh gi ph hp nhn mnh vai tr
t qun l, t kim sot v t chu trch nhim;
+ Ch trng v tng cng s phi hp hnh ng gia cc thnh vin qua vicp
dng cc bin php qun l theo qu trnh (MBP);
+ Nng cao thc t gi, t ch, tinh thn t trng, t tn ca thnh vin t chc
bng vic s dng cc bin php qun l bng gi tr (MBV).
iii. To mi trng lm vic thun li
+ Coi trng nhu cu pht trin nng lc chuyn mn ca nhn vin, trin khai cc
chng trnho to v pht trin nng lc hoc h tr c nhn pht trin lc chuyn mn;
+ To chi thng tin ngang bng nhau, ci m, cng khai, thi ua lnh mnh cho
thnh vin v chuyn mn, vic lm vng gp;
+ Qun l v x l ttmi quan h thng qua cc bin php Qun l bngLi ha,
Qun l bngCam kt, Qun l bngGiao cv bng cc binphp qun l mu thun
ph hp;
+ Tng cng xy dng v qun l bng n np, tc phong, nhn cch.

98
 III/ XY DNG CHNG TRNH O C V VN HO DOANH
NGHIP
1. Vai tr ca chng trnh o c v vn ho doanh nghip
lm cho cc chun mc v h thng chun mc o c c hiu lc cng nh
to iu kin trin khai cc giao c o c, cn xy dng cc chng trnh o c ton
din, kh thi. Cc chng trnh o c gm cc hot ng, k hoch hay chng trnh
hnh ng nhm ph bin v gio dc cho cc thnh vin t chc v nhng ngi hu
quan v h thng cc chun mc hnh vi o c v h tr, thc y v gim st vic
trin khai cc chng trnh o c. Trong h thng cc chun mc v o c, h thng
cc chun mc chung ca t chc ng vai tr l nh hng; h thng cc tiu chun
giao c v o c ng vai tr tc nghip. Kt qu thc hin h thng cc chun mc
o c c quyt nh ch yu bi vic thc hin h thng cc chun mc giao c.
Chnh v vy, cc chng trnh o c tp trung ch yu vo h thng cc chun mc
giao c. Cc chng trnh o c gm hai nhm chnh: (1) xy dng cc chng trnh
giao c o c, (2) t chc thc hin, iu hnh v gim st vic thc hin cc chng
trnh giao c o c.
Trong nhm chng trnh th nht xy dng cc chng trnh giao c h thng
cc chun mc hnh vi l nhng cn c, tin v mt gi tr v trit l hnh ng. Sau
khi h thng chun mc o c c thit lp, cng vic tip theo l ph bin v gio
dc v o c. Vic ph bin mt cch c hiu qu cc chun mc o c l yu t rt
quan trng nhm a cc chun mc o c c xy dng vo hnh ng thc tin.
Vic gio dc v o c i vi nhn vin c coi nh mt bc tip theo ca vic
chuyn ho cc tiu chun o c vo nhn thc v hnh vi. Gio dc v o c khng
ch c tin hnh cho nhng ngi qun l, nhng ngi c trch nhim ra quyt nh
hnh ng trong doanh nghip, chng c thc hin i vi tt c cc thnh vin gip
h nh hnh phong cch cng ty. mt s cng ty, nhng ngi qun l cn c
ging gii v cc giai on ca qu trnh pht trin o c v nhn cch con ngi. Gio
dc v o c tr thnh cht xc tc quan trng cho vic pht trin hnh vi o c v
nhn cch nhn vin ng thi vi vic t c s thng nht v hi ho gia cc c
nhn trong mt t chc. Ngoi ra, nhiu chng trnh pht trin o c kinh doanh
c a vo trong cc c ch, c cu ra quyt nh lin quan n o c. C ch
c hon thin hn cho php ngi ra quyt nh t tin v t ch hn khi phi ra nhng
quyt nh kh khn.

99
 Minh ho 5.10: By bc xy dng chng trnh giao co c; ( XUT CA
U BAN LP PHP M I VI CC CNG TY M)
Bc 1:Xc nh nhng tiu chun hnh vi c th gip lm r nhng chun mc v
nh dng nhng lnh vc ri ro ch yu i vi t chc .
Bc 2: Phn cng mt lnh o am hiu v lut v tiu chun o c ca ngnh
gim st vic thc thi cc chng trnh lin quan.
Bc 3: Khng b tr nhng ngi c thin hng sai tri trong hnh vi vo cc v tr
quyn lc.
Bc 4: Thit lp mt h thng thng tin (gio dc v o c) ph bin v qun
trit cc tiu chun v hng dn thc hin.
Bc 5: Thit k h thng thng tin cho php mi ngi c th co gic ni b cc
hnh vi sai tri m khng lo s b tr m, tr th, v d nh t ng dy nng, b
nhim chc v thanh tra vin. Thit k h thng thng tin v gim st v kim ton
tng minh cho php sm pht hin nhng sai st.
Bc 6: Thit lp cc c ch v hnh thc x l nghim minh v thch ng cc
hnh vi sai tri hay vi phm khi b pht hin. Nhng ngi vi phm hoc ngi chu
trch nhim i vi nhng hnh vi sai tri phi c x l tu theo mc vi phm
hoc lin i.
Bc 7: Tin hnh cc bin php khc phc v ngn chn nhng hnh vi sai tri v vi
phm tng t tip tc xy ra.
2. Xy dng chng trnh o c v vn ho doanh nghip
Xy dng chng trnh giao c o c v thc cht l lp cc phng n, k
hoch cho vic ph bin, qun trit, trin khai thc hin h thng chun mc o c v
chun mc giao c o c. Nh vy, v mt nguyn tc, xy dng chng trnh o
c khng khc g so vi vic lp k hoch tc nghip thng thng. im khc bit ch
yu i vi cc chng trnh o c l mc tiu ca chng thng tp trung vo vic gii
quyt cc vn o c v mi quan h trong kinh doanh. Do c th p dng cc
phng php lp k hoch thng thng cho vic xy dng cc chng trnh giao c o
c. Nh trnh by phn trn, vic xy dng h thng tiu chun giao c c trin
khai ph bin v rng khp trong ton t chc vi s tham gia ca tt c cc thnh vin.
trnh nguy c ri vo tnh trng hnh thc ho, cc chng trnh xy dng h thng
cc tiu chun gi tr giao c cn c thit k cn thn, chnh thc c ngha i vi t
chc v c nhn. S chu o v trang trng ca cc l nghi v cc hnh thc trin khai th
hin s nghim tc v s cam kt ca nhng ngi lnh o trong vic s h tr v kin
tr i vi qu trnh trin khai. y l nhng du hiu quan trng to nim tin, tnh
nghim tc v s cam kt ca cc thnh vin t chc.

100
 Mi t chc c th xy dng chng trnh giao c o c theo cch thc ring.
Tuy nhin, vn c th lp ra nhng quy trnh c bn gm cc bc c tnh nguyn l
tham kho khi xy dng cc chng trnh giao c o c; trong cn nhc n mt s
nguyn tc c th lin quan n lnh vc o c. Minh ho 5.8 gii thiu mt xut v
quy trnh 7 bc xy dng cc chng trnh o c cho cc cng ty M.
Cc t chc c th c cc chng trnh giao c o c khc nhau. Tuy nhin, mi
t chc u c mt mong mun nh nhau l cc chng trnh phi c hiu lc. cc
chng trnh giao c o c c hiu lc trong thc t, chng cn tho mn nhng yu
cu nht nh.
3. Hiu lc ca chng trnh o c v vn ho doanh nghip
c hiu lc thc s, cc chng giao c phi c thit k chu o. Minh ho 5.9
trnh by mt s yu cu ti thiu cn tho mn i vi cc chng trnh giao c o
c. Nh cho thy trong v d ny, ngi qun l l mt nhn t quan trng. Trong thc
t, y l nhn t c ngha quyt nh m bo hiu lc ca cc chng trnh giao c
o c. Nhm chng trnh th hai tp trung vo vic t chc thc hin, iu hnh v
gim st vic trin khai cc chng trnh giao c o c. V c bn qu trnh trin khai
bao gm nhng cng vic ch yu sau: (1) bin son cc ti liu hng dn thc hin, (2)
ph bin v qun trit cc chun mc o c, (3) phn cng trch nhim gim st chnh
thc v thng bo trong ton t chc. Minh ho 5.10 trnh by nhng yu cu c bnca
vic t chc trin khai cc chng trnh o c v Minh ho 5.11 trnh by nhng nhn
t quyt nh vic ph bin v qun trit c thc hin mt cch c kt qu.
Trong khi trin khai cc hot ng nu trn, cc ti liu hng dn cn c bin
son k lng, chi tit v cung cp y to thun li cho qu trnh hc tp v tho
lun. ng thi cc biu trng ca vn ho cng ty cng cn c thit k thch hp
ph bin. Vic lm ny c ngha cc k quan trng trong vic xy dng hnh nh, biu
tng, ngha, gi tr cho cc biu trng vn ho ca cng ty v sau.

Minh ho 5.11: Nhng yu cu ti thiui vi cc chng trnh giao

coc
1. Cc chun mc v hng dn, nh tiu chun o c, phi c kh nng thc s
pht hin v ngn chn cc hnh vi sai lm v o c.
2. Trch nhim i vi cc chng trnh giao c o c phi do cp cao m nhn.
3. Khng giao nhiu quyn la chn cho nhng v tr c nhiu nguy c mc sai
lm.
4. T chc qun trit v cc chun mc v hng dn thng qua cc hot ng tp
hun, bi dng v o c.
5. Thit lp h thng gim st, thanh tra v bo co v nhng hnh vi sai lm.
6. Nht qun v kin tr trong vic thi hnh cc chun mc, tiu chun v bin
php x l.
7. Thng xuyn i mi v hon thin cc chng trnh giao c o c.

101
 Minh ho 5.12: Su bc thc thi c kt qu chun mc hnh vi o c
Ph bin v cc chun mc o c n tt c mi ngi trong n v, chi nhnh, i
din, i tc.
H tr cn b, nhn vin trong vic qun trit v vn dng ni dung ca cc chun
mc.
Ch nh v tr qun l chu trch nhim thi hnh.
Thng bo trong ton t chc v ngha v phi nghin cu, qun trit cc chun mc
v mc ch ca vic ban hnh cc chun mc o c.
Son tho v ban hnh quy ch x l vi phm.
Son tho mt khu hiu hay tuyn b ngn gn th hin phng chm o c ch
o ca t chc s dng trong tt c cc vn bn, c hi hay hot ng lin quan
n o c

Minh ho 5.13: Cha kho cho vic qun trit cc chun mcoc
1. H tr nhn vin trong vic xc minh kha cnh o c trong cc quyt nh, hot
ng hng ngy ca h.
2. Gip h xc nh cc vn o c lin quan n cng vic ca h.
3. Gip h hiu r tnh cht kh nhn din mt cch r rng, chnh xc ca cc hon
cnh c vn o c.
4. Gip h nhn thc c rng chnh hnh vi hng ngy ca h s quyt nh hnh nh
o c ca t chc trong mt nhng ngi khc, bn trong v bn ngoi t chc.
5. a ra nhng hng dn tm c nhng ngi qun l hay ai c th gip h
gii quyt nhng tnh hung kh x v o c.
6. Loi b t tng cho rng vn c cch bin h cho hnh vi phi-o c, qua vic ch r:
Gii hn o c trong hnh vi c th c coi l phi-o c;
Hnh vi phi-o c v bn cht vn l phi-o c, cho d c b pht hin v x l
hay khng;
Hnh vi phi-o c khng bao gi c ghi nhn l v li ch ca t chc hay tp th;
T chc l ngi phi chu trch nhim v hnh vi sai tri ca nhn vin.

Trong cc chng trnh o c ni chung v trong vic trin khai cc h thng cc

chun mc o c ni ring, vai tr v trch nhim ca ngi qun l cao cp l rt ln.
C th l: (i) ngi khi xng (pioneer), (ii) ngi nh hng (ruler), (iii) ngi bt
nhp (conductor), (iv) ngi dn ng (facilitator), (v) ngi gim h (controller). Vi t
cch ngi khi xng, ngi qun l lun phi i u trong vic thc hin cc chng
trnh o c v lun thc rng h chnh l tm gng, mu mc cho nhng ngi khc
noi theo. Vai tr nh hng i lin vi vai tr khi xng. Tuy nhin, vai tr nh hng
i hi ngi qun l lm r nhng thng ip mun gi ti nhng ngi khc; h cn
c thng tin chnh xc nhng g cn thc hin. Vai tr bt nhp t ngi qun l v
102
tr trung tm phi hp, cc ni dung ca chng trnh o c v cc hot ng phi ng
b v hi ho, mu thun phi c trit tiu. Vai tr ngi m ng nhc nh ngi
qun l rng thc thi cc chng trnh o c l cng vic ca tt c mi thnh vin t
chc v thnh cng ca n ph thuc vo tinh thn t gic v n lc ca h. Vi v tr v
chc nng ca mnh, ngi qun l cn to iu kin thun li cho cc thnh vin t chc
thc thi cc ni dung ca chng trnh o c. Vai tr ngi gim h i vi cc chng
trnh o c nhn mnh chc nng kim tra v gim st i vi vic thc thi cc chng
trnh ny trong t chc./.

103
 CU HI THO LUN CHNG 5

1. Nghin cu k ni dung v tin trnh pht trin VHDN c trnh by trn s

hnh 5.3.
a. Cho bit cn tin hnh nhng cng vic g trin khai ni dung cc bc
catintrnh?
b. Th thit k cu hi v phiuiu tra xc minh/thu thp thng tin cn thit
cho vic xcnh nhng ni dung ca ti liu VDHN cho mt t chc/doanh nghip.
2. Vn dng cho mt t chc/doanh nghip/n v c th (tu chn), cho bit:
a. Anh/ch s lm g xcnh hnhnh mong mun (tm nhn) vch cn hng
titcc mun ny (s mnh)?
b. Anh/ch s (dnh) to ra hnhnh mong mun bng ci g? Hy nu ra 5 yu
tc cho l cn thit phi c (gi tr ct li) c thp ngc tt nht k vng (mong
i) ca cc i tng hu quan ch yu canv. Mun cc nhng yu t ny th
cn phi lm g? Trit l kinh doanh canv (nn/cn) l g?; Th so snh, phn tch vi
trit l kinh doanh hin hnh
c. Hy nu nhng nguyn tc c bn nht s vn dngiu hnh doanh nghip,
(trit l qun l).
d. Xcnh nhng nguyn tc c bn cn vn dng xy dng mi quan h con
ngi ttp, lnh mnh, tch cc, (chun mc hnh vi) trong cc trng hp sau:
i. nh hnh phong cch, nhn cch in hnh ca con ngi trong t chc;
ii. Trong quan h vi cng vic, vi t chc;
iii. Trong quan h giang nghip, ng s;
iv. Trong quan h cp trn, cp di;
v. Trong quan h vi nhng ngi ngoi doanh nghip;
vi. Trong quan h vi cng ng, cng chng, phng tin truyn thng;
vii. Trong quan h vi c quan qun l nh nc, cng, chu t, mi trng.
e. M t mu ngi in hnh(din mo, c ch, trang phc, thi , tnh cch/nhn
cch, hnh vi ng x/phng php ra quytnh) c cho l th hinc nhng
cim VHDN nu trn cho cc cng v sau:
i. Ban gim c, ngi qun l;
ii. Cn b chuyn mn;
iii. Cng nhn, nhn vin tc nghip, nghip v;
iv. Nhn vin vn phng, th k, phc v, tp dch, nhn vin bo v.
3. Vn dng kin thc trnh by trong S 5.2 v Mc II xcnh ni dung ti
liu VHDN cho mt doanh nghip hotng trong nhng lnh vc sau (chn mt):
a. Cho chnhn v, doanh nghip ca anh/ch;

104
b. Thng mi, kinh doanh tng hp;
c. Xut nhp khu;
d. Ch bin thu, hi sn;
e. Ch bin nng sn;
f. Th cng, m ngh, lng ngh truyn thng;
g. Vn ho phm, qung co, thit bin t gia dng;
h. Nh hng, khch sn;
i. Vn ti hng ho, hnh khch;
j. Xy dng, kinh doanh vt liu xy dng;
k. Ngnh khc.

105
 TI LIU THAM KHO

1. ng Cng sn Vit Nam, Vn kin Hi ngh ln th nm BCH Trung ng kho

VIII, NxbChnh tr Quc gia, H Ni, 1998.
2. H Ch Minh, Tontp, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 1995.
3. GS. Minh Chi, Bn sc vn ho ca dn tc Vit Nam, Hc vin Pht gio Vit
Nam.
4. Nguyn Mnh Qun (2011), o ckinh doanh v vn ho cng ty, Nxb i hc
Kinh t quc dn, H ni.

106