Pregled definicija prevoenja (1)

John Catford (lingvistika koncepcija): prevoenje je zamena tekstualnog materijala u jednom

jeziku (izvorniku) ekvivalentnim tekstualnim materijalom u drugom jeziku (cilju)

Vladimir Ivir (komunikacijska koncepcija): za in prevoenja kae da se sastoji u pretvaranju

poruke (misli, oseaja, elje, naredbe) prethodno izraene jednim jezikom u jednako vrednu
poruku izraenu nekim drugim jezikom.

Eugene Nida: prevoenje je reprodukovanje u jeziku cilju najblieg prirodnog ekvivalenta

poruke na izvornom jeziku, prvo u pogledu znaenja, a drugo u pogledu stila.

Pregled definicija prevoenja (2)

Mila Stojni (filoloka koncepcija): definie knjievno prevoenje i rezimira ga istiui obavezu
da se u prevodu sredstvima kojima raspolae jezik na koji se prevodi, u celini i pojedinostima
ostvari smisaoni, sadrajni i anrovsko-stilski ekvivalent originala, u kome bi forma i sadrina u
jeziku prevoda inila isto dijalektiko jedinstvo koje predstavlja original.

Boris Hlebec: Prevoenje je proces prestvaranja prevoda i sastoji se od prestvaranja i

modifikacije. Prevodno prestvaranje je kodiranje kojim se omoguava da se intencije izraenje u
jednom kodu (izvornika) ponovo realizuju u poruci izraenoj u drugom kodu (teksta cilja).
Prevodna modifikacija je proces ili stanje u kome se menjaju intencije izvornika, a koji se
pridruuje prestvaranju u okviru istog teksta.

Ostali pojmovi

kod: svaki sistem za slanje poruka, svaki komunikacijski sistem koji ukljuuje jezik; jezik ili
varijetet

medijum: dimenzija prenoenja poruke (govor, pisanje, znakovi, ...)

Da li se komunikacija u prevoenju mora ograniiti samo na jeziku dimenziju?

Roman Jakobson ( ): prevoenje sa nejezikih kodova na jezik, sa jezika na

nejezike kodove ili sa jednog nejezikog koda na drugi naziva intersemiotskim prevoenjem ili
transmutacijom.

Da li je glasovni sistem poseban kod?

Znanje potrebno za interpretaciju izvornika

Znanje izvornog jezika i znanje jezika cilja

Da li je to dovoljno?

Kompetencija za tekstualnu analizu originala, knjievna kompetancija (za interpretaciju

umetnikih tekstova), poznavanje vanjezike situacije

Povezivanje jedinica u tekstu vri se na osnovu kohezije (elipsa, lanovi, zamenice, reenini
prilozi, vezivne rei) i koherencije (veza sa prethodnim reima)
 KONTEKST

(prema obimu): minimalni , ui, iri

KONTEKST

1. JEZIKI
a) (kotekst/endoforiki)
b) Anaforiki (prethodi datom obliku)
c) Kataforiki (sledi datom obliku)
2. VANJEZIKI
a) (situacioni/egzoforiki)

Primeri konteksta 1.1

child 1. a young human who is not yet an adult 2. a son or daughter of any age 3. a person strongly
influenced by the ideas/attitides of a particular time/person

4. DISAPPROVING an adult who behaves like a child and is not mature/responsible

(Oxford Advanced Learners Dictionary)

Primeri konteksta (1.2)

difficult 1. not easy; needing effort or skill to do or to understand 2. full of problems; causing a lot of
trouble 3. (OF PEOPLE) not easy to please; not helpful

(Oxford Advanced Learners Dictionary)

Primeri konteksta (1.3)

KOLOKACIJA I MINIMALNI KONTEKST

difficult child = difficult: not easy to please; not helpful + child: a young human who is not yet an adult

Primeri konteksta (2)

UI KONTEKST

- Hoe li espreso?

- Da. Neka bude dupli s mlekom.

Primeri konteksta (3)

IRI KONTEKST

- Luxman A 371, odlian integralac, mint, 90

- Hamilton Khaki Aviation H77622153, safir, 100 m, kvarc, garancija, 10/10, 400

- ta se prodaje?
Primeri konteksta (4.1)

JEZIKI KONTEKST

Ann went to the library. She returned the book. (she = Ann)

Primeri konteksta (4.2)

JEZIKI KONTEKST

a) ANAFORIKI (prethodi)

Ann went to the library. She returned the book.

b) KATAFORIKI (sledi)

Prodajem Luxman A 371. Pojaalo je u odlinom stanju...

Primeri konteksta (5)

VANJEZIKI KONTEKST

I met a man with an umbrella named John.

John = man/umbrella?

Prazna mesta (1)

Primalac popunjava prazna mesta, tj. odgoneta intencije koje nisu formalno izraene, na osnovu
interpretacije jezikog i vanjezikog konteksta i uspostavlja znaenja koja nisu oznaena.

(str.20)

Prazna mesta (2)

Gladan sam. (= Daj mi da jedem)

Ima lepe oi. (= udvaranje)

bus driver (sb who drives a bus; *a bus that drives)

false teeth (artificial? disloyal?)

Gladan sam. (= Daj mi da jedem)

Ima lepe oi. (= udvaranje)

bus driver (sb who drives a bus; *a bus that drives)

false teeth (artificial? disloyal?)

Prazna mesta (3)

maka u daku
a) slika make u daku

b) Profesor sa Kembrida dri asove engleskog, povoljno.

Zaradite lako i brzo surfujui internetom.

Poznatoj internacionalnoj kompaniji potrebni kreativni mladi

ljudi za odlian posao.

Intertekstualnost

Pri interpretaciji nekog teksta vanu ulogu igra i poznavanje drugih tekstova. Ovaj odnos izmeu
datog teksta i drugih tekstova zove se intertekstualnost.

William Faulkner, The Sound and the Fury = ?

"Tomorrow and tomorrow and tomorrow,

Creeps in this petty pace from day to day

To the last syllable of recorded time,

And all our yesterdays have lighted fools

The way to dusty death. Out, out, brief candle!

Life's but a walking shadow, a poor player

That struts and frets his hour upon the stage

And then is heard no more: it is a tale

Told by an idiot, full of sound and fury,

Signifying nothing.

(Macbeth: Act 5, scene 5)

or Munen (Georges Mounin) poznavanje izvorne civilizacije je prevodiocu takoe

neophodno.

Da bi se prevodio strani jezik, treba ispuniti dva uslova, od kojih je svaki neophodan, i od kojih
nijedan nije dovoljan: studirati strani jezik; studirati (sistematski) etnografiju zajednice iji je taj
jezik [...] Nijedan prevod nije sasvim odgovarajui ako taj dvostruki uslov nije zadovoljen.

ta se oekuje od prevodioca?

poznavanje kodova (verbalni, glasovni, grafoloki, kulturni, kd konkretnog umetnikog dela,

ostali kodovi)
 sposobnost uoavanja stila

sposobnost tekstualne i umetnike interpretacije

vanjeziko enciklopedijsko znanje o stvarnosti

Vrste sistemskih znaenja

Morfeme, lekseme i gramatike konstrukcije imaju u jezikom sistemu neku vrstu znaenja: denotativno,
ekspresivno (podvrste: stilsko,konotativno, evaluativno, njegova podvrsta je afektivno/emotivno),
kontaktno, magijsko, performativno i asocijativno.

Denotacija i konotacija

Denotativno (konceptualno ili kognitivno) znaenje proistie iz svojstva znaka da upuuje na

realni ili zamiljeni deo stvarnosti.

Rei koje se odnose na iste denotate (klase objekata ili pojave u stvarnosti) mogu kazivati o
specifinom govornikovom vienju denotatuma, a takvo subjektivno poimanje denotatuma
naziva se konotacijom.

Stil

Stil: ekspresivni izbor leksema i gramatikih kategorija koji informie o poiljaocu, njegovom
stavu prema primaocu, prema kulturi i temi

STILISTIKI NIVOI: dramatiki ,kulturni, regionalni, vremenski, socijalni, funkcionalni

Osnovne stilske norme za pojedine nivoe u odnosu na jezik

SOCIJALNI REGIONALN VREMENSKI KULTURNI DRUTVENI DRAMATI

NIVO I NIVO NIVO NIVO NIVO KI NIVO

NORMA NORMA U OKVIRU JEZIKA ILI DIJALEKTA

standardni varijetet savremeni izraz domai narativni izraz neutralni

izraz izraz

Funkcionalnim stilskim nivoom izraava se stav poiljaoca prema temi, odnosno njegova
prisnost s primaocem.
Vrste funkcionalnog stila

1. strogi

2. formalni

3. konsultativni (narativni)

4. kolokvijalni (razgovorni)

5. leerni

a) atrovaki

b) vulgarni

c) upotreba tabu rei

6. familijarni (prisni)

Jeziki varijeteti koji svedoe o poreklu poiljaoca

1. geografski (regionalni) dijalekti, tj. dijalekti u uem smislu

2. sociolekti, tj. jeziki potkodovi kojima se slue odreeni slojevi, ukljuujui i argon

argon

argon ini izbor jezikih sredstava koji je specifian za odreenu grupu ljudi okupljenu
zajednikim interesima, a svrha mu je da bude tajni jezik kojim e se grupa ograditi od drugih
delova drutva i saoptavati o tematici koja interesuje grupu

Kulturni stil

Izbor jezikih sredstava koji sekundarno informie o poiljaoevom stavu prema domaoj ili
stranoj rei. Primer: Franglais

1. strane (neadaptirane i fonoloki neasimilovane rei)

2. tuice (delimino asimilovane i adaptirane)

3. domae rei (domaeg porekla i odomaene pozajmljenice)

Vremenski nivo: stilski zastarele rei i konstrukcije, arhaine, vremenski neoznaene, nove
(neologizmi)

Dramatiki nivo: izbor ublaenica (litota, eufemizam), neutralne i dramatizovane rei i izrazi
(hiperbola)
Registar

Specifini izbor gramatikih i leksikih sredstava koji odraava posebnu vrstu i nain
interesovanja za neku oblast; najee interesovanje (=stav) je profesionalno; Catford: varijetet
koji je u vezi sa irom drutvenom ulogom koju ima poiljalac u trenutku iskaza.

Vrste registara: nauni, naunopopularni, politiki, administrativni itd.

Rei

Razlikuju se po tome da li im je evaluacija pozitivna ili negativna

infidel (-): atheist (): freethinker (+)

childish (-): youthful (+)

- Kontaktno znaenje: zdravo, dovienja, halo

- Magijsko znaenje: abrakadabra, hokus-pokus

- Performativno: proglasiti, obeati

Kolokacija se moe shvatiti kao minimalni kontekst. Na primer, da bi se razumelo znaenje sintagme
difficult child, koja je kolokacija prideva difficult i imenice child, potrebno je znati ta koja od ovih rei
znai ponaosob i odabrati odgovarajue znaenje.

difficult 1. not easy; needing effort or skill to do or to understand 2. full of problems; causing a lot of
trouble 3. (OF PEOPLE) not easy to please; not helpful

child 1. a young human who is not yet an adult 2. a son or daughter of any age 3. a person strongly
influenced by the ideas/attitides of a particular time/person

4. DISAPPROVING an adult who behaves like a child and is not mature/responsible

(Oxford Advanced Learners Dictionary)

U ostalim kolokacijama koje sadre difficult ili child, koje su navedene u daljem tekstu, odabrana su
ostala znaenja pomenutih leksema diffucult problem (= not easy; needing effort or skill to do or to
understand), you are such a child (= an adult who behaves like a child and is not mature/responsible), itd.

Za ui kontekst potrebna je neto vea jedinica od kolokacije. Kao ilustracija moe da poslui sledei
dijalog:

- Hoe li espreso?
- Da, dupli.

Da bismo razumeli na ta se odnosi re dupli, neophodna je i prethodna reenica, u kojoj je upotrebljena

imenica espreso. Bez ove imenice ne bi se moglo znati na ta se dupli odnosi (na espreso, viski, martini...).
Kod ireg konteksta neophodno je poznavati i druge elemente, npr. odreeni argon, materiju o kojoj se
govori i slino. Kao primeri e posluiti tekstovi iz dva oglasa.

- Luxman A 371, odlian integralac, mint, 90

- Hamilton Khaki Aviation H77622153, safir, 100 m, kvarc, garancija, 10/10, 400
-
U prvom sluaju je u pitanju pojaalo, kod koga su navedeni prozivoa i model (Luxman A 371), zatim
izraz koji oznaava vrstu pojaala (integralno, tj. integralac), re koja oznaava da je ureaj u
fabrikom stanju (mint) i cena. Da bismo razumeli ovaj oglas, potrebno je znati najpoznatije
proizvoae ovih ureaja i nain klasifikacije modela, argon ljubitelja ovih ureaja (integralac, mint)
i imati opte znanje o HI-FI ureajima.

U drugom primeru oglaen je runi asovnik, a za razumevanje ovog oglasa potrebna su slina znanja iz
druge oblasti (Hamilton Khaki Aviation H77622153 proizvoa i model; safir vrsta stakla; 100 m
oznaka za vodootpornost; kvarc kvarcni mehanizam; garancija proizvod je i dalje u garanciji, 10/10
stanje je za 10 na skali od 10).

Objanjenja i primeri:

Jeziki kontekst (kotekst BEZ N!!!/endoforiki kontekst) podrazumeva da je potrebna informacija data u
vidu samog jezika, to ilustruju sledee reenice:

Ann went to the library. She returned the book.

Ukratko, da bi se razumelo na koga se odnosi zamenica she, potrebna je prethodna reenica, oznaena
plavom bojom, koja obezbeuje kontekst, tj. odreuje na koga se she odnosi.

Jeziki kontekst moe biti anaforiki (ukoliko prethodi datom obliku) ili kataforiki (ukoliko mu sledi).
Kao primeri se mogu koristiti ve upotrebljene (i izmenjene) reenice.

Ann went to the library. She returned the book. anaforiki, nalazi se ispred she.

Prodajem Luxman A 371. Pojaalo je u odlinom stanju... kataforiki, jer tek kasnije saznajemo da se
Luxman odnosi na pojaalo

U sluaju vanjezikog konteksta potrebno je ire znanje, koje nadilazi poznavanje jezika (npr. znanje o
svetu oko nas, enciklopedijsko znanje). Za ovo se moe upotrebiti sledei primer:

I met a man with an umbrella named John.

Ukoliko se zadrimo iskljuivo na jezikom nivou, interpretacije reenice mogu biti sledee:

=> Upoznao sam oveka koji je nosio kiobran, a kiobran se zove Don.

=> Upoznao sam oveka koji je nosio kiobran, a ovek se zove Don.

Elementarno poznavanje sveta nam kazuje da je Don ime oveka, a ne kiobrana.

Prazna mesta
Primalac popunjava prazna mesta, tj. odgoneta intencije koje nisu formalno izraene, na osnovu
interpretacije jezikog i vanjezikog konteksta i uspostavlja znaenja koja nisu oznaena. (str.20)

Objaenjnja i primeri:

Gladan sam. => ukoliko ovu reenicu izgovori dete koje je dolo kui posle igre, moe se tumaiti kao da
kae hou da jedem ili daj mi ruak.

Ima lepe oi. => moe se odnositi na situaciju kada se osoba A udvara osobi B, tj. da je znaenje ove
reenice kompliment koji se upuuje osobi do koje nam je stalo

bus driver => slino prethodnim primerima, odabiramo da li je znaenje sb who drives a bus ili *a bus
that drives

false teeth => slino prethodnim primerima, odabiramo da li je znaenje prideva false zapravo artificial
ili disloyal

Kao primeri se mogu koristiti i tekstovi telegrama, SMS poruka i slino:

John OK. How you? => John IS OK. How ARE you?

Intertekstualnost

Pri interpretaciji nekog teksta vanu ulogu igra i poznavanje drugih tekstova. Ovaj odnos izmeu datog
teksta i drugih tekstova zove se intertekstualnost.

Na primer, roman The Sound and the Fury svoj naslov duguje jednom odlomku iz Magbeta (V in, V
scena), to je potrebno znati prilikom interpretacije ili prevoenja ovog dela.

Vrste sistemskih znaenja

Denotativno (konceptualno ili kognitivno znaenje) proistie iz svojstva znaka da upuuje na realni ili
zamiljeni deo stvarnosti. rei koje se odnose na iste denotate/klase objekata ili pojava u stvarnosti
mogu kazivati o specifinom govornikovom vienju denotatuma. Takvo subjektivno poimanje
denotatuma nazvaemo konotacijom. (str. 22)

Ukratko, denotacija imenice pas jeste njegova reenika definicija domai etvoronoac cannis
familiaris, dok u konotaciju moe spadati prijatelj; konotacija sadri dodatne, preteno vrednosne
komponente i odnosi se na asocijacije koje se pripisuju nekoj leksemi. Isto tako, denotacija imenice lisica
jeste dugodlaki sisar dugog repa iz porodice pasa koji ivi u umi i hrani se ivinom. S druge strane,
konotacije imenice lisica mogu biti likava ivotinja, konotacija imenice svinja moe biti prljava
ivotinja i sl. Zatim, glagoli odapeti ili pandrknuti imaju aljivu konotaciju; imenica at (= konj) ima
poetinu konotaciju; imenica amrel ima arhainu konotaciju i sl.

Stil je vrsta ekspresivnog znaenja, a moe se definisati kao ekspresivni izbor leksema i gramatikih
kategorija koji informie o poiljaocu, njegovom stavu prema primaocu, prema kulturi i temi. (str. 22)

Vrste funkcionalnog stila (prema Hlebec 2009)

Kulturni stil

Kulturni stil se moe odrediti kao izbor jezikih sredstava koji sekundarno informie o poiljaoevom
stavu prema domaoj ili stranoj rei. Primer: Franglais

1. strane (neadaptirane i fonoloki neasimilovane rei):

2. tuice (delimino asimilovane i adaptirane): npr. vajsovati, osea se kao strana re

3. domae rei (domaeg porekla i odomaene pozajmljenice): npr. ruka, koja je slovenskog porekla; npr.
eki, koja je dola preko turskog, ali se odomaila.

Napomena: ove tri kategorije nisu jasno razgraniene,a njihove definicije se razlikuju od autora do
autora. Leksema vremenom moe prei iz jedne u drugu kategoriju.

Evaluacija

Evaluacija moe biti pozitivna (+), negativna (-) i neutralna ().

Pozitivna evaluacija: freethinker, youthful (+)

Negativna evaluacija: infidel, nevernik, baraba, dukela, izdajnik (-)

Neutralna evaluacija: atheist, book ()

Znaenja rei

Kontaktno: zdravo, dovienja, halo; (pozdravi i slino, za uspostavljanje kontakta, poetak ili zavretak
razgovora)

Magijsko: abrakadabra, hokus-pokus; (bez konkretnog znaenja, prate izvoenje obreda i sl.)

Performativno: proglasiti, obeati; (samom upotrebom ovih rei vri se radnja, npr. Proglaavam XY za
poasnog graanina grada Z oznaava da samim inom kada zvaninik grada Z izgovori proglaavam,
osoba XY postaje njegov poasni graanin)

Znanje potrebno za prekodiranje

Prekodiranje = kodiranje prevodioevih intencija u toku prevoenja

Znanja potrebna za prekodiranje: kompetencija jezika cilja, kompetencija aplikacije*,

kompetencija kontrastiranja, znanja o kulturi primalaca, poznavanje naina za prenoenje
izvornih intencija

Korisno je imati i ire znanje o autorovom stvaralatvu i znanje o primaocu prevodne poruke

* aplikacija pravila o upotrebi leksema/gram. konstrukcija koja se ne nalaze u definicijama

Iako prevodilac ima znanje, tj. osnovu, korisno ga je proiriti u toku prevoenja, tj. renicima,
prirunicima, literaturi, u razgovoru sa strunjacima

Primer: flight level 320 = 32000 ft = 9753,6 m

 Da li je znanje CJ vanije od znanja JI?

Uglavnom da

Kontrastiranje jezik

Kontrastivna analiza se bavi razlikama i slinostima jezikih sistema, a teorija prevoenja

procesom kojim se intencije poruke uvaju kada se promeni kod

ta se moe porediti kada su u pitanju dva jezika?

Da li se jezici mogu porediti?

Po emu se jezici razlikuju?

Jezici vre specifinu konceptualnu podelu i kategorizaciju pojmova i objekata, tj. nameu
izvesne granice

Sapir-Vorfova hipoteza: spoznaja sveta je u zavisnosti od specifine organizacije gramatikih i

leksikih sistema datog jezika => jezici nisu samerljivi, ne mogu se porediti (relativizam)

Jezici sveta imaju vei broj zajednikih osobina (univerzalija) koje omoguuju njihovu
samerljivost, poredivost i prevodljivost (univerzalizam)

Umereno stanovite: postoji zajedniko psihiko iskustvo svih ljudi, a zajedniki su im

fundamentalni pojmovi, dok se jezike i kulturne kategorije razlikuju

Bitni pojmovi za objanjavanje prethodno navedenog

valer: kada su neke dve lekseme istovetne po sistemskom znaenju, postoje druge razlike;
njihove vrednosti (valeri) specifine su za svaki jezik razlikuju se nijanse

PRIMER: (Navaho): ico ut, narandast; dootli zelen, plav, ljubiast; (engleski): uncle
ujak, stric, tea.

Da bi se valer izvornog jezika zadrao u prevodu, mogu se izmisliti rei koje imaju isto znaenje
kao i izvorniku; ovaj proces naziva se transferencija (Catford)

PRIMER 1: (Navaho): u engleskom su smiljeni termini yoo (yellow+orange) i bogop (blue, green,
or purple) izmiljeno za potrebe lingvistikog opisa

Primer 2: (ruski): saputnik (na putovanju), saputnik (ivotni), satelitsko naselje, satelit
(prirodni), satelit (vetaki); (engleski) sputnik vetaki satelit

Ponekad se za potrebe nekog registra u praksi prenosi valer iz odgovarajueg registra IJ

PRIMER 3: (kategorizacija putnika): odoje (baby), infant (infant), deca (children) valeri isti u
registru vazdunog saobraaja

Nauna i struna terminologija putem transferencije prelazi valerske razlike izmeu jezika i da se
osamostali u odnosu na optejeziku normu: narod i nacija (sociologija), pravac i smer (fizika)
ta je semema?

rtva 1. ono to se prinosti boanstvu 2. odricanje 3. ono to je izgubilo ivot 4. onaj koji nepravedno
ispata

victim 1. a person who has been attacked, injured or killed as the result of a crime, a disease, an
accident, etc. 2. a person who has been tricked 3. an animal or person that is killed and offered as
sacrifice

sacrifice 1. the fact of giving up something important or valuable to you in order to get or do something
that seems more important; something that you give up in this way 2. the act of offering something to a
god, especially an animal that has been killed in a special way; an animal, etc. that is offered in this way

rtva

1. ono to se prinosti boanstvu = victim (3) an animal or person that is killed and offered as sacrifice; =
sacrifice (1) the act of offering something to a god, especially an animal that has been killed in a special
way; an animal, etc. that is offered in this way

2. odricanje = sacrifice (2) the fact of giving up something important or valuable to you in order to get or
do something that seems more important; something that you give up in this way

3. ono to je izgubilo ivot = victim (1) a person who has been attacked, injured or killed as the result of
a crime, a disease, an accident, etc

itd.

Semantike definicije semema sadre podatke o sistemskim znaenjima zajednikim za sva javljanja
nekog znaka. One se dobijaju razlaganjem na znaenjske komponente pojmova vezanih za date oblike.
Da bi definicije bile valjane, potrebno je da se u svim sluajevima mogu zameniti svojim sememskimm
definicijama. Primer na sledeem slajdu:

ugly unpleasant to look at

His face is ugly. = His face is unpleasant to look at.

ugly morally revolting: an ugly crime

Razliitost semema implicira da je najei odnos izmeu leksikih i gramatikih kategorija dva
jezika delimino podudaranje.

asovnik, sat: clock, watch, hour

The postman hasnt arrived this morning.

The postman hasnt arrived yet.

The postman hasnt arrived.

igra = ? game? play? dance?

Korespondencija (osnovna podela)

1. Formalna
2. Semantika

Formalni korespondenti su rei ili konstrukcije ije primarno znaenje najblie odgovara primarnom
znaenju neke rei ili konstrukciji u drugom jeziku, npr. knight: vitez; DDP; primarno znaenje

Semantiki korespondenti uzima se semantika korespondencija; npr. knight: skaka/konj (u ahu);

ODP; sekundarno znaenje

Problemi (1) Brother= brat/ roak

Problemi (2) Ujak= Uncle (tea/stric)

brat: brother, cousin

uncle: ujak, stric, tea

U ovim sluajevima se za sememu u jednom jeziku ne moe nai korespondentna semema u drugom
jeziku. Reenje: treba ii na nivo alosema (element znaenja sememe, znaenje se odreuje pomou
konteksta)

=> jedna semema se mora ralaniti na vie alosema:

uncle [mothers brother], [fathers brother], [parents sisters husband]

uncle [alosema1], [alosema2], [alosema3]

Korespondencija koja se zasniva na sparivanju alosema naziva se pragmatika korespondencija.

Nulta korespondencija (1)

apsolvent = ??? graduand = ???

inat = ??? serendipity = ???

pealba = ??? gobbledegook = ???

cafun (Brazilian Portuguese) - the act of tenderly running ones fingers through someones hair

iktsuarpok (Inuit) to go outside and check if sb is coming

kyoikumama (Japanese) a mother who relentlessly pushes her children toward academic achievement

Nulta korespondencija (2)

apsolvent a student who has completed his university course, but still has to take last year exams

pealba toilsome working abroad

Na desnoj strani nisu korespondenti, ve ekvivalenti, koji mogu i drugaije glasiti.

Problemi sa korespondencijom postoje i na drugim nivoima, npr, kada su u pitanju stil ili gramatike
kategorije.

B: Pasternak: = Sestra moja, ivot; My Sister Life

Interpretacija izvornika

Poiljalac upuuje poruku koja ima jednu ili vie namera

Primaoevo poimanje i doivljavanje te poruke naziva se interpretacijom

A: Da li da obuem sako?

(NAMERA: Hoe li mi biti hladno u sakou?)

B: (INTERPRETACIJA: Hoe li mu biti pretoplo u sakou?)

to da ne, pa to je lagan sako.

NAMERA INTERPRETACIJA

Semantika teorija: nema razlike izmeu interpretacije i namere

Teorija prevoenja: ne treba zanemariti razlike izmeu interpretacije i namere

Pojam znaenja u komunikaciji: znaenje jezikih iskaza upotrebljenih u inu komunikacije je

kombinacija lingvistikog znaenja, kontekstualnog znaenja i znaenja koje iskaz dobija iz
injenice da ga je upotrebio odreeni govornik, da je upuen odreenom sagovorniku sa
odreenom namerom i da je primljen sa odreenim oekivanjem.

Znaaj i osobine intencije (1)

U osnovi intencije stoji misao (vanjeziki sadraj) koja je profiltrirana kroz jeziki sistem i
postaje jeziki sadraj; jeziki saoptena intencija jeste jezika kategorija

Intencija moe biti dvosmislena

Nosilac intencije je reenica, ali moe biti i dui iskaz; intencije se oslanjaju na leksika znaenja i
znaenja gramatikih konstrukcija, premda su bitni i drugi aspekti (informacije iz konteksta, iz
vanjezike stvarnosti itd.)

Znaaj i osobine intencije (2)

U sadraj intencije mogu ui i znaenja koja su irelevantna za poiljaoca i iznuena su

strukturom jezika (rod, lan itd.)

Interpretacija potie iz intencije

Funkcije kao kategorije intencija

 Iako postoji neogranieno mnogo intencija, sve one se mogu svrstati u nekoliko kategorija, u
zavisnosti od toga na koji se element komunikacije koncentriemo. Te kategorije se nazivaju
komunikativne funkcije. Glavnih vrsta ovih funkcija ima devet (Jakobson; Bhler, Malinowski)

Komunikacijske funkcije

1. referencijalna (denotativna)

2. ekspresivna (emotivna)

3. direktivna (konativna)

4. kontaktna (fatika)

5. poetska

6. estetska

7. metajezika

8. magijska

9. performativna (izvoaka)

Referencijalna: upuivanje na referent, tj. objekat/pojavu o kojoj se govori. Referent esto postoji u
stvarnosti, ali to moe biti i neto zamiljeno/izmiljeno. Ima je u udbenicima, strunim tekstovima,
uputstvima, najistije se ispoljava kod termina; denotacija

Ekspresivna: teite je na poiljaocu, tj. na njegovom stavu prema referentu/primaocu

= konotacija; esto se javlja u lirskoj poeziji, beletristici, privatnim pismima, eljama, uzvicima itd. jao,
fuj, uh..

Direktivna: ima je svaki iskaz kojim poiljalac eli da utie na ponaanje primaoca, na njegov utisak ili
akciju; reklame, propaganda, govor, molba...; imperativi i vokativi

Kontaktna: ostvaruje se onim delom poruke koji se sastoji u odravanju ili prekidu kontakta meu
uesnicima u komunikaciji; Dobar dan, istini za volju, ao, halo, uje li me?...

Poetska: fonetski i semantiki aspekti

Estetska: sprovodi se zvukovni ili smisaoni sklad koji moe da izazove utisak lepog

Metajezika: jezik o jeziku; Kako se pie re X?, ta znai re Y?

Magijska: bajanje, vraanje

Performativna: in izgovaranja/pisanja je neki vanjeziki dogaaj samim tim to je realizovan; davanje

zakletve ili obeanja, proglaavanje, klaenje, estitke...
Slike

Kognitivne intencije uslovno osloboene od jezika, u kontekstu realizovane pojmove

posmatrane nezavisno od jezikog sistema nazivaju se slike, mogu biti DOSLOVNE I
FIGURATIVNE

Doslovne: predstave pojava i objekata izazvane oznaujuim elementima nekog znaka, s tim da
ulaze u sastav tog znaka RUA KAO CVET

Figurativne: predstave pojava i objekata koje izazivaju predstavu nekog drugog znaka RUA KAO
LJUBAV

Sliku moe sainjavati jedna re, sintagma, reenica, glava knjige, cela knjiga

Stereotipne figurativne slike ine sistem u jednoj etnikoj ili drutvenoj zajednici, npr. sunce,
krst...

Dvosmislenost, dvoznanost i neodreenost

Dvosmislenost (ambigvitet) ili viesmislenost je pojava kada jedna veza oblika u govornom inu
moe imati dve ili vie razliitih intencija, s tim da se razlika meu intencijama zasniva na
posebnim sememskim definicijama, npr. veliki list je na podu (list hartije/sa drveta)

Dvoznanost je istovremeno postojanje dva znaenja, to se javlja kod zajednikih osobina u

metaforama ili frojdovskih omaki, npr. ovek postojan kao kamen ili In New York the prices are
as high as the buildings.

Neodreenost je pojava u tekstu kada jedan iskaz moe imati bilo logiku vrednost istinit, bilo
neistinit. Na primer, za predmet utonarandaste boje se podjednako tano i podjednako
neprecizno moe rei ovaj predmet je ut i ovaj predmet je narandast.

Interpretacija

...Ova metajezika operacija [interpretacija] je uvek prva faza prevodioevog rada. (Popovi
1979)

Pogreno protumaen tekst => nema valjanog prevoda

Pippi Lngstrump = Pipi Duga arapa

Hotspur = Ognjanin

(Braa Karamazovi) = ?

Interpretacija zavisi od poznavanja jezika, kulture i dogaaja u sredini u kojoj je poruka potekla

Ako je delo vremenski udaljeno od savremenog itaoca, mogu je i vei broj interpretacija

Metafore: pool of night; pool bazen, barica, lokva...; pool of blood; lokva noi?

acid yellow kiselinsko uto (stru.)

Stav prema primaocu prevoda

Autor poruke uvek mora uzeti u obzir podatke koji se odnose na primaoca: znanje, iskustvo,
sklonosti, ukus, sposobnosti, uzrast, drutvena i geografska pripadnost, zanimanje, kulturna i
literarna tradicija

Primeri: obraanje detetu, opis bolesti namenjen strunjacima/nestrunjacima itd.

Anri Meonik: Jedno doba, jedno drutvo i jedna klasa stvaraju prevodioca za odreenu
italaku publiku. Svako doba i svako drutvo dobijaju one prevode koje zasluuju. Svako doba
se, u zavisnosti od istorijskog trenutka i odnosa koji postoje meu jezicima, isto toliko pokazuje
u prevodima koliko i u delima koja su u njima nastala.

V.D. Uvarov: uspeh prevoda zavisi od reakcije italaca, kritiara i naruilaca prevoda, tj. od tzv.
referentne grupe.

Prevodilac mora uzeti u obzir ne samo tradiciju knjievnosti koja je domaa za primaoca prevoda,
nego i prevodilaku tradiciju. Prevodilaka tradicija u irem smislu se moe shvatiti kao tradicija
prevoenja jednog anra ili pravca ili vrste tekstova, a u uem smislu, kao tradicija prevoenja
del jednog autora ili samo jednog dela.

Prevodilac bi trebalo da predvidi da li je italac spreman da potrai nepoznatu re u reniku ili

enciklopediji i koliko je otvoren prema stranim podacima.

Prevod zastareva s nestankom generacije koja govori jezikom [=varijetetom] na kome je sroen,
tako da je za nove generacije potrebno sainiti nove prevode.

Ne sme se podrazumevati da je primalac poruke svaka osoba koja ita prevod, jer se primaoci
razlikuju po znanju, interesovanjima i sl.

Prevodilac moe izborom rei i izraza zauzeti stav pribliavanja izvornoj stranoj kulturi ili stav
udaljavanja od nje, to zavisi od informisanosti primaoca u vezi sa datom stranom kulturom i
stepena njegove otvorenosti prema njoj.

Prevodilac vaspitava ukus svog itaoca i obrazuje ga.

Prevodilac vaspitava ukus svog itaoca i obrazuje ga

Naunici otkrili novu metodu za otkrivanje vanzemaljaca

Kad planeta proe ispred zvezde, zvezdano svetlo prolazi kroz njegovu atmosferu

Moda su se radnici i oni koji su radili u kancelariji meusobno meali, ali crnci i belci iveli su
potpuno odvojeno (stil)

Segregacija je bila zakon, tavie, da bi spreili integraciju uenika, gradski oci sagradili su jo
jednu kolu izvan grada.

Nita od ovoga nije ostalo neprimeeno za Denis.

Njih dvoje imali su aferu.

 ojble: Mi drimo nau re.

Tragino slaba prodaja novih BlackBerry telefona

Mukarac koji ima problem sa ostavlja-njem mobilnog pored devojke, verovatno neto i skriva
(=nerado ostavlja)

Obini radnici su zaraivali vie od profesionalaca...

Post-ratni urbani egzodus

Njegov brat, koji ivi u Parizu, je slikar.

Kada se 1967. godine njena slika pojavila na naslovnicama, prvi enski oslobodilaki pokreti jo
nisu formirani.

U gradu gde je zapoela koled...

Na severu Italije traje referendum o ocepljenju Republike Venecije

Prevodi se razlikuju u zavisnosti od publike kojoj su namenjeni. Prema podeli koju je izvrio Kade,
postoje sledee vrste prevoda: estetski, religijski, pragmatski ili poslovni, etnografski, lingvistiki,
psiholoki i naunostruni. Prema podeli koju je izvrila Monahova, razlikuju se prevodi
namenjeni najirem krugu italaca i prevodi namenjeni strunjacima

Faktor koji nazivamo stav prema primaocu Judin Najda (Eugene Nida) naziva vrstom publike
(type of audience): deca, osobe koje su tek stekle pismenost, odrasle pismene osobe, specijalisti.

The gigantic hippopotamus, whose name means river horse, is the largest member of the pig
family. It is a native of East Africa and lives in a large heard always near water.

ZA SASVIM MALU DECU:

Nilski konj je dinovski roak nae domae svinje. Nilko ivi u Africi, u velikim grupama pokraj
vode.

ZA NETO STARIJU DECU:

Dinovski nilski konj, koga jo zovu vodeni konj, najvea je od ivotinja srodnih svinji. Stanovnik
je istone Afrike i ivi u velikim krdima uvek u blizini vode.

ZA STUDENTA BIOLOGIJE:

Dinovski hipopotam, ije ime znai reni konj, najvei je predstavnik podreda papkara
nepreivara i srodnik je svinje.Njegov habitat je istona Afrika, a ivi u velikim krdima, uvek blizu
vode.

PRINCIPIJELNIJE:

Dinovski hipopotam, ije ime znai reni konj, najvei je lan porodice svinja. On je stanovnik
istone Afrike i ivi u velikim krdima, uvek blizu vode.
 O specifinostima pojedinih vrsta prevoda i nekim problemima

Knjievni:

The Minstrel-Boy to the war is gone,

In the ranks of dath youll find him;

His fathers sword he has girded on,

And his wild harp slung behind him.

(Thomas Moore, The Minstrel Boy)

U rat je poo, dumani plae,

Kroz atar smrti ide mu put,

Oinu ordu o bedro pae

Gusle mu kite junaku grud.

(Prevod: Laza Kosti, Guslar mome)

Prevod u nastavi

Svrha prevoda: uenje vetine prevoenja ili objanjavanje?

Da li je potrebno prevoditi tekstove, ukoliko se engleski ui kao strani jezik?

Izbor koda

Vrste jezikih kodova: 1. Verbalni 2. Glasovni 3. Grafoloki

Verbalni kod (fonoloki -> morfoloki -> leksiki ->sintaksiki podsistem)

Glasovni kod

a) prozodijska komponenta (intonacija)

b) parajezika komponenta (glasovni registar, boja, visina i intenzitet glasa, modulacija, duina
sloga, opti tempo i ritam govora, apat, gunanje, coktanje...)

Grafoloki kod (koristi razlike izmeu slova razliitih vrsta, veliina i tipova itd.)

Podsetnik: medijum je oblik u kome se neka poruka javlja i prenosi u zavisnosti od ula koje uestvuje u
prijemu poruke i materijala koji ini oblik.

Vrste medijuma : 1. Zvuni 2.Taktilni 3. Olfaktivni (miris) 4. Gustativni (ukus) 5. Vizuelni

Verbalni kod: pisani i govorni medijum

Glasovni kod: govorni medijum

Medijum kod

Medijum = oblik u kome se javlja poruka, tj. ono ime se prenosi

Kod = konkretan sistem znakova kojim se prenosi poruka

Kod i medijum su bitni za prevod

Shall I compare thee to a summer's day?

Thou art more lovely and more temperate.
Rough winds do shake the darling buds of May,
And summer's lease hath all too short a date.

Sometime too hot the eye of heaven shines,

And often is his gold complexion dimm'd;
And every fair from fair sometime declines,
By chance or nature's changing course untrimm'd;

But thy eternal summer shall not fade

Nor lose possession of that fair thou ow'st;
Nor shall Death brag thou wander'st in his shade,
 When in eternal lines to time thou grow'st:
So long as men can breathe or eyes can see,
So long lives this, and this gives life to thee.

William Shakespeare, Sonnet XVIII

Prevoenje filmova

Titlovanje i sinhronizacija

Problemi prilikom titlovanja: broj karaktera (ne slova!), trajanje titla, adaptacija, izostavljanje,
izgled titlova

Problemi prilikom sinhronizacije: trajanje replika, adaptacija, lip sync itd.

Broj karaktera: 32-45; TV standard oko 30

Trajanje titla: 1,5-2 s (min.) 5-6 s (max.)

Adaptacija i izostavljanje:

Imena (ako su poznata ili nebitna), uzvici, komande (Sedi! Ustani! ako se vidi radnja), ostali nebitni
elementi

Adaptacija: Shall we go? Hoe li da idemo? Idemo li?/Idemo?

Izgled titlova: titlovi sa neprovidnom pozadinom, titlovi u boji uta pozadina kontrast, titlovi sa
delimino providnom pozadinom .

Razdvajanje replika

Kuda je otiao? U Denver.

-Zato?

Ovo se koristi ukoliko imamo dva (ili tri) govornika. Osoba A izgovara: Kuda je otiao? i Zato?, dok
osoba B izgovara samo U Denver.

Svest o prisustvu ili odsustvu izvornika

Razdvojenost originala i prevoda u vremenu i prostoru

Usmeno prevoenje

Film, televizija

Izvorna poruka ima verbalni i neverbalni deo; primalac percipira neverbalni deo (gestovi, mimika,
boja i intenzitet glasa)

Izvornik moe biti prisutan u nekim sluajevima: filmovi sa titlovima, uporedni tekstovi (istorija i nastava
jezika u irem smislu), konsekutivno prevoenje itd.

Problemi: igre reima koje imaju veze sa radnjom, gestovi (cross your fingers)
 Prirunik za prevod

Televizija se gleda, ona se ne ita

Navedena misao je osnovno pravilo za filmske prevodioce, koji su u radu ogranieni

prostorom i vremenom. Prostorom, zato to titl ima odreeni broj slovnih mesta (obino oko 30), a
vremenom jer na ekranu treba da stoji samo nekoliko sekundi. Zbog ova dva ogranienja
neophodna je adaptacija prevoda, koja predstavlja sutinu filmskog prevoenja. Adaptacija prevoda
je najtei deo posla koji zahteva znanje maternjeg jezika i iskustvo.

1. PRAVILO: ADAPTACIJA (PROSTORNO OGRANIENJE)

Dobar filmski prevod bi trebalo da bude kratak, jasan, tako da

gledalac moe paralelno da gleda sliku i prati tekst. Zato prevodilac ne prevodi sve (osim u sluaju
kratkih dijaloga), ve saima i prepriava brzo izgovoreni tekst. Kod dugih i sloenih dijaloga
prevodilac treba da 'izvue' sutinu, samo ono to je najvanije i to gledalac mora da zna. esto se
deava da u seriji brzih dijaloga ima i propratnih, nevanih i kratkih poput: Sedite, Dodajte,
Uzmite ili se neko nekome obraa imenom ili prezimenom i sl. Ukoliko su oni nebitni za radnju,
ne prevode se jer gledalac po slici vidi ta se deava. Ukoliko su oni u originalu formirani kao
posebni titlovi, odnosno ako prevodilac proceni da ima vremena da 'pusti' takav titl, onda ga moe
prevesti.

Prevod bi trebalo da bude u duhu naeg jezika i po mogustvu treba koristiti nae, a ne
strane rei. Treba izbegavati ponavljanje istih rei u okviru jednog ili dva titla. Prevodilac e odmah
na poetku da shvati koliko je vano svako slovno mesto i zbog toga se adaptacijom dobija na
prostoru i vremenu. Titlovi ne smeju da se smenjuju brzo, ve u odreenom ritmu, kao da je u
pitanju spori dijalog.

2. PRAVILO: VREME TRAJANJA TITLA

(VREMENSKO OGRANIENJE)

Vreme trajanja titla u principu odgovara vremenu trajanja dijaloga glumaca. Ovo
podrazumeva da titl ne sme da traje krae, a ukoliko je tekst dug i ukoliko postoji pauza izmedju
dijaloga, onda ga prevodilac moe zadrati due na ekranu. Takozvano 'tehniko kanjenje' je
neminovno jer je potrebno vreme da prevodilac 'pusti' titl kada uje dijalog. Ovo je donekle reeno
automatskim titlovanjem, ali prevodilac ne sme da rauna na to.

Prosena duina stajanja titla na ekranu je 3 sekunde. Kratki titlovi koji sadre jednu ili dve
rei mogu da stoje i 2 sekunde. Dugi ili tzv. 'puni' titlovi bi trebalo da stoje na ekranu najvie 5
sekundi, ali treba teiti tome da titlovi budu to krai. Navedena vremenska ogranienja
predstavljaju vreme koje je prosenom gledaocu potrebno da bi proitao titl (engleski termin
reading speed).

3. PRAVILO: VREMENSKI RAZMAK IZMEU DIJALOGA

Kad god je izmeu dva dijaloga pauza od barem 3 sekunde, prevodilac obavezno zapoinje
prevod sa novim titlom. Poslednji titl se zavrava takom i zapoinje se novi.
 4. PRAVILO: 'IZGLED' TITLA

Titl mora da bude funkcionalan i da predstavlja jednu dobro organizovanu celinu. To znai
da je svaki titl celina za sebe, bez obzira na to da li se zavrava nekim znakom interpunkcije ili ne.
Treba teiti tome da se svaki titl zavri takom, ali to nije uvek mogue. Ukoliko je dijalog dui, titl
se ''see'' tamo gde je zapeta, a u narednom titlu se nastavlja dijalog. Ukoliko se na kraju titla ne
moe staviti zapeta, onda emo ga ''sei'' tako da dobijemo smisaonu celinu.

Ispravan primer sa zapetom:

Znam da ne volite

da pomeramo stvari,

ali to je ovoga puta

bilo neminovno.

Ispravni primeri bez zapete:

Kau da je ovek u brvnari

ubijen i da je poar

podmetnut kako

bi unitio tragove.

Ili:

ta bi rekao oveku

koji se kotrlja nizbrdo

sve bre i ne moe

da se zaustavi?

U oba sluaja primeujemo da prvi titl predstavlja jednu celinu iako se ne zavrava
interpunkcijom. Strogo je zabranjeno da se takvi titlovi seku na neloginim mestima koji im daju
smisao nedovrenosti.

Neispravni primeri:

Kau da je ovek

u brvnari ubijen i da
 je poar podmetnut kako bi

unitio tragove.

Ili:

ta bi rekao oveku

koji se kotrlja nizbrdo sve

bre i ne moe da se

zaustavi?

Navedeni primeri govore o tome da se titl ne deli na kratkim reima poput ''bi'', ''da'', ''uz'',
''s'', ''u'', ''i'' i sl. Isto vai i za one rei koje ostavljaju utisak nedoreenosti. Ovo pravilo vai i u
sluaju jednog titla, kada se iz gornjeg prelazi u donji red. Evo jo nekih primera:

Neispravno:

Ne verujem da je

neko toliko nepaljiv.

Ispravno:

Ne verujem da je neko

toliko nepaljiv.

Kratke rei (od, sa, iz, se, li...) treba izbegavati na kraju gornjeg reda titla. To vai i za veznike
(i, u, a, o...).

Izuzeci su dozvoljeni u sluaju da se u reenici nalazi vie takvih rei, kao i onda kada kratka
re nikako ne moe da stane u donji red titla.

Evo primera dueg dijaloga:

Lik 1: Izgoreo je u poaru,

ali pregledom je utvreno

da ima frakturu lobanje.

Lik 2: To je uzrok smrti poto

nema dima u pluima.

Tekst koji izgovara prvi lik ''seemo'' tako da prvi titl ima samo tri rei, ali predstavlja celinu,
dok u drugom titlu zavravamo reenicu. Ovo smo mogli da uradimo zato to je drugi lik poeo da
izgovara tekst tek nakon 3 sekunde. Ukoliko je pauza izmeu dve replike kraa od 3 sekunde,
imaemo sledeu situaciju (takozvano ''lepljenje dijaloga''):

Izgoreo je u poaru,
 ali pregledom je utvreno

da je u pitanju ubistvo.

-Sigurni ste?

Trebalo bi izbegavati takozvane ''repove'', odnosno sledeu situaciju:

Izgoreo je u poaru,

ali pregledom je utvreno

da je u pitanju ubistvo.

-Sigurni ste?

Ovako razdvojene titlove gledalac tee prati, a prevodilac mora mnogo bre da ih ''pusti'',
to predstavlja dodatnu tekou.

5. PRAVILO: RAZDVAJANJE REPLIKA

Ovo pravilo podrazumeva razdvajanje dijaloga crticom ''-'' i vai samo u sluaju kada drugi
lik zapoinje repliku za vreme trajanja istog titla.

Primer:

Gde je otiao? U Denver.

-Naveo je razlog?

Ovo je situacija u kojoj govore dva lika. Moe se dogoditi i da tri lika paralelno govore, toliko
brzo da je nemogue da repliku treeg lika stavimo u novi titl. To bismo uradili u sluaju da nam
vreme to dozvoljava.

U navedenom primeru prevodilac je pribegao saimanju iskaza, a razlog je, naravno, uteda
vremena. Tako umesto uobiajenog pitanja sa ''da li'' (''Da li je naveo razlog?'') koristimo
gramatiki ispravan saeti iskaz ''Naveo je razlog?''

Osnovno pravilo filmskog prevoenja je ''to krae, to bolje''. Treba izbegavati sve suvine
rei, pogotovu u pitanjima. Tako je umesto uobiajenog pitanja ''Hoemo li da idemo?'' dovoljno
rei ''Idemo li?'' ili jednostavno ''Idemo?''

6. OSTALA PRAVILA:

a) Izbegavanje stranih rei i turcizama

b) Izbegavanje uzvika poput ''oh'', ''ah'', ''hej'' i sl. To se ionako uje.
c) Nakon to se gledalac upoznao sa imenima likova, ne treba ih ponavljati u prevodu (gledalac
ih sam prepoznaje, a prevodilac tako dobija na prostoru)
d) Naslov filma/serije/emisije pie se velikim slovima
Tri takice ''...'' se stavljaju samo ako je dijalog naglo prekinut u sred reenice. Primer:
 Ma nee on...

-Saberi se!

e) Razne mere za duinu, visinu, teinu, moraju se prevesti u na metriki sistem

f) Navodnici se stavljaju ukoliko neko nekoga citira ili ukoliko re ima prenosno znaenje. Na
primer: Kako ete me se ''reiti''?

Stav prema izvorniku

Prevodna poruka moe se prezentirati primaocu kao mogunost da ovaj neto sazna o izvornoj
poruci (principijelno orijentisan prevod), ali i kao nezavisna i samosvojna poruka za koju je
original samo polazite potisnuto u drugi plan (pragmatiki prevod).

Principijelnost i pragmatinost prevoda nisu meusobno iskljuive

Uporedite ove stavke sa lekcijom o stavu prema primaocu prevoda

Pragmatiki stav se zasniva na samostalnom stavu prema datim funkcijama izvornog teksta.
Vezivanje za intencije oznaava zauzimanje principijelnog stava

Pragmatiki prevod = samostalan stav, relativno slobodan prevod

Principijelan prevod = stav vezivanja, relativno doslovan prevod

Vezivanje za datu funkciju = prevodilac prenosi sve realizacije date funkcije u tekstu izvornika

Stav samostalnosti je aktivan napor da se prevodna poruka iskoristi praktino, bez obzira na to
da li e odstupiti od izvornika

Kada je stav prema veini parametara samostalan, a vezivanje se ostvaruje u odnosu na manjinu,
takav prevod je preteno pragmatiki. U obrnutom sluaju je preteno principijelan.

Primeri: Jonathan Swift, Gullivers Travels

Iako je u pitanju satira, ova knjiga se esto prevodi pragmatiki, i kao takva je podesna za decu;
satira: dva kralja se svaaju oko toga kako razbiti kuvano jaje; reklame prevod im je uglavnom
pragmatiki

Prozni prevod poezije = (relativno) principijelan; mogi prevodi koji sadre uglaste zagrade
[ovakve] nastoje da budu principijelni

Ako prevod poiva na principijelnom stavu, obavezno se navodi da to jeste prevod, obino uz
podatke o autoru i izvornom tekstu; ako se zasniva na krajnje pragmatikom stavu prema
izvorniku, ovo se moe i izostaviti, a prevod se moe predstaviti i kao original (prikriveni
prevod), kao npr Povelja UN, reklame, katalozi i sl.

Ponekad se original moe predstaviti kao prevod, ukoliko to tekstu donosi presti; ovo se naziva
pseudoprevod
 Primeri: Prosper Mrime, La Guzla, ou Choix de poesies illyriques, recueillies dans la Dalmatie,
la Bosnie, La Croatie et l'Hertzegowine; Miguel de Cervantes Saavedra, El ingenioso hidalgo don
Quijote de la Mancha; Frederik Eton (Mitar Miloevi), Lun, kralj ponoi

Ako je u prevodu ostvaren pozitivan odnos prema glavnim funkcijama izvornika, javlja se pojava
poznata kao funkcionalna ekvivalencija; negativan odnos izmeu intencija izvornika i prevoda
(koji je posledica modifikacije), moe se ispoljiti kao izostavljanje, dodavanje ili zamena izvorne
intencije.

Odstupanja od izvornika moraju biti opravdana; ona mogu nastati usled ogranienja koja
namee CJ (A. Popovi: konstitutivni ili neizbeni pomak; Newman: prevodnotehnike operacije);
ukoliko prevodilac sm uvede odstupanje, to se naziva individualni pomak (Popovi); ukoliko ima
negativnog odnosa izmeu intencij u prevodu i izvorniku, prevod postaje prerada, premda
nema precizne granice izmeu prevoda i prerade.

Elementi kod kojih se odrava pozitivan odnos prema izvorniku nazivaju se invarijantni elementi

Stav prema izvorniku vernost prevoda

Ostale podele: dinamiki i formalni prevod (Eugene Nida); komunikativni i semantiki prevod
(Peter Newmark); primarni i sekundarni prevod (Kornelius i Diller)

este greke: izmena poetske slike u prevodu poezije; ne treba rtvovati smisaone celine, detalje,
poetske slike, stilske figure, neke leksike spojeve; formalne osobine se mogu menjati (npr.
duina stiha); promena podataka u originalu jer ne odgovaraju injenicama (anahronizmi,
istorijski podaci i sl.)

Once upon a midnight dreary, while I pondered weak and weary,

Over many a quaint and curious volume of forgotten lore,
While I nodded, nearly napping, suddenly there came a tapping,
As of some one gently rapping, rapping at my chamber door.
`'Tis some visitor,' I muttered, `tapping at my chamber door -
Only this, and nothing more.'

Ah, distinctly I remember it was in the bleak December,

And each separate dying ember wrought its ghost upon the floor.
Eagerly I wished the morrow; - vainly I had sought to borrow
From my books surcease of sorrow - sorrow for the lost Lenore -
For the rare and radiant maiden whom the angels named Lenore -
Nameless here for evermore. E.A. Poe, The Raven

Jednom u as tuan noni, dok razmiljah, duh nemoni,

nad knjigama koje drevnu nauku u sebe skrie,
bejah skoro u san pao, a neko je na prag stao
i tiho je zakucao, kucnuo to moe tie.
"Posetilac neki - anuh - kucnuo to moe tie,
samo to i nita vie."
Ah, seam se toga jasno, bee zimnje vee kasno;
svaki tinjav odsev ara utvare po podu pie.
De ekaju, srce snaim u knjigama zalud traim
 za Lenorom bol da blaim. Ime koje podarie
njoj aneli, divna draga kojoj ime podarie
aneli, nje nema vie

Water, water, every where, A voda svud, a voda svud

And all the boards did shrink; al sua traje vek

Water, water, every where, a voda svud, a voda svud

Nor any drop to drink. al pitke ni za lek

About, about, in reel and rout A uz brod sam, vri vode pram

The death-fires danced at night; I grobni pali kres;

The water, like a witch's oils, plam igra zelen, beo, plav

Burnt green, and blue and white. ko vetica svoj ples.

S. T. Coleridge, The Rime of the Ancient Mariner

Konferencijsko prevoenje ima osobine preteno pragmatikog tipa obino se izostavljaju

podaci o stilskim osobinama, skrauje se jeziki obim izvorne poruke (jezika kompresija), neki
delovi izvorne poruke se prepriavaju.

Nauni i struni tekstovi se prevode preteno s principijelnim stavom; vea principijelnost se

postie upuivanjem na termine originala

Ekstremni sluaj principijelnosti: prevoenje prevoda kada je CJ = IJ, tj. vraanje teksta na jezik
na kome je napisan

Nauno-popularni tekst (o postavljanju rutera) loa praksa:

Druga stvar kojom ete se zabaviti jeste uklanjanje svih metalnih objekata u blizini rutera. Metalni
objekti remete irenje elektromagnetnih talasa, zato je blizina kuhinje neto to elite izbei. =
Osim toga, vreme e vam oduzeti i... zbog ega je preporuljivo udaljiti ruter od kuhinje.

Subjektivni prevodilac: prevodi stilski raznorodna dela prepoznatljivim sopstvenim stilom

Objektivni prevodilac: prevodi kako bi pisao kada bi sm stvarao prema odgovarajuem

stilskom kljuu

(Nav. prema Sibinovi 1979)

Nacionalna knjievnost koja ima praznine u razvoju moe biti obogaena zahvaljujui prevodima
nekih dela. S druge strane, njihovo prevoenje moe biti problem.

Istorijski gledano, starija je upotreba pragmatikog prevoenja (osim verskih tekstova); posrbe;
principijelnost u doba romantizma
 Postoje i primeri ulepavanja prevoda, tj. intervencija na originalu, koji mogu biti opravdani
kod pragmatikih prevoda

Cenzura pri prevoenju je iz dananje perspektive uglavnom neprihvatljiva

Kada su promenjene konotacije, a zadrane referencijalne intencije, dobija se parafraza.

Prepevima se zadravaju poetska funkcija i koncepcija (stav vezivanja), a donekle se menjaju

referencijalne intencije (stav samostalnosti)

Prenoenjem iskljuivo poetske funkcije dobija se motiv ili inspiracija

Adaptacija/obrada = pragmatiki nastrojeno doterivanje i izmene veih delova teksta

Ouvanjem samo referencijalne funkcije, izostavljajui manje bitne referencijalne intencije,

dobija se prepriavanje, a ako je ono jo drastinije, radi se o anotiranju

Zajedniki naziv za adaptaciju, motiv, prepev i parodiju je prerada

U okviru prerade moemo razlikovati prireivanje (mogue skraivanje i saimanje) i

preraivanje (mogue slobodno tumaenje saeto izlaganje sasvim novim tekstom ili u novom
obliku)

Stav prema formi prevodnog koda

Forma (oblik) poruke je fiziki deo koda - supstanca dostupna nekome od ula, to ne vai za
sadraj

Oblik govorne/ujne poruke = zvuci

Oblik pisane poruke = slova

Uloga forme = prenoenje sadrine poruke

Forma u komunikaciji je najee samo neophodni oznaujui deo znaka, tj. opaljiva strana
nevidljivih znaenja i intencija bez koje se ne moe, poto je jedino ona dostupna ulima

Pojmovi u jezikom sistemu su neraskidivo vezani za svoje odgovarajue forme

Npr. leksiki pojam pas je u tesnoj vezi i asocijaciji sa formom pas

pas (pojam) - - - /pas/ - - - p, a, s (slova)

(skup glasova)

Iako je forma uvek nuno prisutna, u nekim sluajevima dobija na znaaju

Primer: komponovanje naglasak, broj slogova, broj stihova

Izbegavanje glasovnih skupova koji su nezgodni za izgovor, koji se slabo uju i sl.

Forma je vana za prevoenje, ali je njena uloga automatizovana, pa se istie samo ukoliko je
bitna
 Cilj prevoda nije tekst (forma), ve sadraj (informacija); forma je uglavnom podreena sadraju

Catford: prevodni ekvivalent se dobija kada se utvrdi odgovarajua gramatika ili znaenjska
kategorija u CJ; forma je samo eksponent kategorije

Pri prevoenju forma je bitna u posebnim situacijama: prevod drame, prepev i sl.

...

Odluka o stepenu doslovnosti

On no account must any vehicle park in this area.

a) Na nijedan raun mora ikakvo vozilo parkirati u oblasti

b) Ni u kom sluaju ne mora se nijedno vozilo parkirati u ovoj oblasti

c) Ni u kom sluaju ne sme se nijedno vozilo parkirati u ovoj oblasti

d) U ovoj zoni nipoto se ne sme parkirati nijedno vozilo

e) U ovoj zoni strogo je zabranjeno parkiranje za sve vrste vozila

f) Ovde niko ne sme parkirati

Stepeni u pomicanju od bukvalnog prevoda ogledaju se i u prevoenju u vie faza (multiple stage
translation, C.F. Vegelin)

Ovo prevoenje se najee koristi radi saznavanja ustrojstva reenice i sklopova rei u manje poznatim
jezicima

Faze prema Marjorie Davies, jezik kuikateko:

1) uuvi i yainyn chinuuti ikyan (zapisivanje izvornih rei)

2) uuvi two; yainyn lion, itd. (daju se korespondenti)

3) two lions they walked forest (bukvalno, zadrava se izvorni red rei)

4) two lions walked IN THE forest (gramatiko sreivanje, dodavanje)

5) Two lions walked in the forest (slova)

Prevod je utoliko doslovniji ukoliko se vie pridrava nael (1) da se za jedinicu prevoenja uzima re
(morfema), uz potovanje izvorne vrste i reda rei, (2) da se prevodi primarno leksiko ili gramatiko
znaenje date rei (morfeme) i (3) da se za ekvivalent uzme re (morfema) ije primarno znaenje
najvie odgovara izvorniku

He has lost his house in fire

a) Izgubio je kuu u poaru (nije leksiki doslovan)

b) Izgubio je kuu u vatri (jeste leksiki doslovan)

 Dosledno-doslovan prevod (word-for-word)

Ogranieno doslovan prevod (literal)

Interlinearni prevod najdoslovniji mogui

Modulacije manja odstupanja od bukvalnosti, koja doprinose prirodnosti stila (M. Ziomek)

DDP esto naruava pravila kombinovanja u CJ, esto se intencija izvornika ne prenosi, ili se
prenosi pogreno; njime se indirektno saoptavaju podaci o sistemu JI

ODP daje reenice koje su u CJ gramatiki i leksiki prihvatljivije

Stepen doslovnosti varira od rei do rei i od reenice do reenice kao posledica potrebe da se
prenesu izvorne intencije, a ne obavetenje o ustrojstvu JI.

Izuzetna doslovnost: verski tekstovi u srednjem veku, japanski prevodi

DDP nekada utie na CJ, npr. kod Moje ime je X.

Povratni prevod (back-translation; provera valjanosti); mogu nastati problemi ukoliko je

slobodan

SMT statistical machine translation

Odluke o intencijama

Neke intencije se ponekad moraju izmeniti, rtvovati i slino, to esto zavisi od stava prema
izvorniku. Dodavanje intencija se naziva preinterpretacija (overtranslation), a oduzimanje
podinterpretacija (undertranslation)

Kada je vanija referencijalna funkcija, opravdano je promeniti konotaciju: The Man of Destiny =
Napoleon (u prevodu),

Big Apple = Njujork

Radi ouvanja referencijalne intencije i prirodnog stila, mogue je uraditi i sledee

- He made three carbon copies.

- Otkucao je u etiri primerka.

- He climbed to the third floor (AE)

- Popeo se na drugi sprat.

Referencijalne intencije najlake je zadrati u strunim prevodima (zbog termina); u pesnikom

prevodu nije vana referencijalna tanost, ve prenoenje atmosfere i situacije ()

Ne vredi ni po lule duvana (tekst iz srednjeg veka): anahronizam (duvan); opravdanje:

ekspresivnost, prirodnost
 Problemi u ouvanju izvorne reference esto nastaju prilikom prevoenja rei i izraza koji
oznaavaju elemente kulture (bear baiting, building society, fildan, Bezirk, arrondissement,
cappuccino)

Postupci:

1. preslikavanje naziva i izraza

2. transkripcija

3. transliteracija

4. strana re ili tuica (adaptacija)

5. zamena nepoznatog elementa poznatim stranim

6. doslovan prevod ili kalk

7. prevod definicija (opis, parafraza i sl.)

8. neutralisanje (zamena neutralnim izrazom)

9. izostavljanje

10. neologizmi ili kreativne pozajmice

11. zamena analognim nazivom/izrazom

Ukoliko se strani naziv zameni domaim, a u kontekstu nema podataka o izvornoj referenci, referenca se
menja: dezva: coffee pot

Oblik strane rei moe se i preslikati: U Madridu ima specijaliteta kao to su cocido madrileo,
napravljen od mesa i povra

Downing Street = britanska vlada

Neutralisanjem se dobija dekonkretizacija i smanjuje se vernost prema stilu: mnoge bosanske

spahije: viele bosnische mohammedanische Grundherren (vlastelini); dezva: coffee pot

Izostavljanje je drastian postupak kojim se modifikuje izvorna poruka, a njime se izbegava

susret sa elementom strane kulture

Analogni domai nazivi (prevod analogijom): yeoman: meropah

Aluzije na neke dogaaje se ne mogu zameniti poznatim, ve ih treba objasniti

Postupci se mogu i kombinovati

Primeri:

- yeoman: joman, meropah, slobodan seljak (slobodnjak)

- joman: pribliavanje stranoj kulturi

 - meropah: udaljavanje (prevod analogijom)

- slobodnjak, slobodan seljak: nije usmereno ni ka ciljnoj ni ka izvornoj kulturi

Vlastita imena:

- Istanbul: Istanbul (savremeno doba); Konstantinopolj (arhaini: grko doba); Carigrad (arhaini:
tursko doba)

- Dodavanje: Dawson is situated on the Yukon. Grad Doson nalazi se na reci Jukon.

- A da nee da ti platim letovanje na Svetom Stefanu? expensive resort

- Nazivi asopisa: Tajm, Il popolo, Le Mond

Izbor postupaka za prenoenje realija (Florin) zavisi od:

1. anrovskih osobenosti

2. znaaja realija u kontekstu

3. karaktera realija

4. jezike i kulturne prakse

5. itaoca prevoda

seljak: peasant, villager, farmer, rustic...

Realije: rei sa lokalnim prizvukom, npr. dezva, lord itd.

peasant: 1. A member of the class constituted by small farmers and tenants, sharecroppers, and
laborers on the land where they form the main labor force in agriculture. 2. A country person; a
rustic. 3. An uncouth, crude, or ill-bred person; a boor

villager: an inhabitant of a village

farmer: 1. One who works on or operates a farm. 2. One who has paid for the right to collect
and retain certain revenues or profits. 3. A simple, unsophisticated person; a bumpkin.

rustic: 1. A rural person. 2. A person regarded as crude, coarse, or simple.

Izgovor sa stranim akcentom (fonoloki prevod) ili podraavanje stranih slova (grafoloki prevod):
Catford

- Me blingee beel.

- Durrell in Russia: D

- Red Heat: ed Heat; Tuly ussian

- Whatta mistake-a to make-a!

 - Varijetetske razlike se ne prevode uvek i treba im oprezno pristupiti; isto vai i za sleng

- Frazeologizmi se izuzetno retko prevode doslovno

- Stilska obojenost izraza: fragrant darkness of her hair tama njene mirisne kose, mirisnost i
tama njene kose, mirisna tama njene kose; #(darkness of) hair# which is fragrant

Neobine i neprihvatljive kolokacije:

- In the room so loud to my own U sobi tako glasnoj do moje

- Once below a time Jednom u donja vremena

- a grief ago pre jednog bola

- all the sun long tokom celog sunca (Dylan Thomas)

Ukoliko se u prevodu koriste tuice, bilo bi dobro da su iz istog jezika, jer ponekad mogu biti promaaj:
mangup iz limundijskog epenka, baksuzli no, inuvasti prozori oblakodera u prevodu dela
Manhattan Transfer (John Dos Passos, 1925)

Jezikokulturni stil zavisi od stava prema primaocu: npr. ako se prevode imena likova iz stripova
ili crtanih filmova za decu, gde se i imena zamenjuju odgovarajuim

Istorizujui prevod (retentive translation): velosiped, aeroplan, amrel; modernizujui prevod

(recreative translation): skije, perspektiva (tekst iz 19. veka)

Istorizujui prevod zadravanje starinske reference (amrel); arhaian prevod odravanje

arhainog stila (bejah, mnih, mlidijah)

Trebalo bi izbegavati vezivanje za ulazak u vremenski raspon u kome se prevod objavljuje, npr.
The Catcher in the Rye: koke = koka kola; prevod je danas tee itljiv; dilajla (glupak), rikavela
(smrt), gumionke (cipele sa gumenim onom), divibarac (primitivna osoba), dragia/dragda
(dragstor)

Odluke o nainu prenoenja intencija, posebno izvornog stila, slika i asocijacija

esto se javlja problem kako nai najbolje reenje za prenoenje intencije, kao i problem izbora
izmeu vie dobrih reenja

Primer: sanicle (vrsta biljke) = milogled, zdravac, zdravica; ovde se referencijalno znaenje
prenosi na osnovu estetskog, asocijativnog, frekvencijskog ili nekog drugog aspekta, ali ne i
stavom prema izvorniku; ovde se treba rukovoditi nastojanjem da se prenesu referencijalne
intencije i sl. jer su svi nazivi valjani

Prilikom prevoenja se ne moe oekivati da se stil moe preneti u smislu apsolutne jednakosti
(najee stil L1 stil L2)

Da bi se u tekstu prevoda uspostavio stil najblii stilu izvornika koristi se metod koju Lev naziva
supstitucija. Supstitucija se odreuje kao nalaenje analognog stilskog sredstva u jeziku cilju.
 Lev upozorava na sledei problem: forma u pesmi izvornika ima odreene sadrajne funkcije,
pa se pri mehanikom prenoenju forme moe promeniti sadrajna stilska funkcija; npr. metar u
poeziji se razliito percipira u razliitim jezicima

Konkretan problem u odnosu engleski: srpski

U osnovi engleskog stiha lei odbrojavanje akcenta, a u srpskom odbrojavanje slogova; srpski u
proseku ima vei broj slogova u jednoj rei; u engleskoj poeziji konsonanti imaju veu ulogu od
vokala, a u slovenskim i romanskim jezicima je obrnuto

U engleskom se ubrzava tempo poveavanjem broja nenaglaenih slogova; u srpskom se na taj

nain uveava interval meu akcentima i tako usporava tempo; suglasniki skupovi poveavaju
grubost, stil deluje manje teno

"Tomorrow and tomorrow and tomorrow,

Creeps in this petty pace from day to day

To the last syllable of recorded time,

And all our yesterdays have lighted fools

The way to dusty death. Out, out, brief candle!

Life's but a walking shadow, a poor player

That struts and frets his hour upon the stage

And then is heard no more: it is a tale

Told by an idiot, full of sound and fury,

Signifying nothing.

(Macbeth: Act 5, scene 5)

Stil prevoda postaje siromaniji ako se koriste potapalice kojih nema u izvorniku (velim, rekoh,
dakle, valjda...)

Ako je npr. reenica originala dua nego to je sluaj u izvorniku, to treba preneti u prevod;
prevoenje tekstova realizma ili romantizma treba se oslanjati na ove stilove u CJ, uz blage
modifikacije; francuski nauni radovi dozvoljavali su knjievni stil, a engleski nikada; domai i
nemaki nauni radovi; praznoreje

Kada se pesme savremenih pesnika prevode starinskim klieima (npr. romantiarskim) dobija se
retardacioni pomak, to treba izbegavati;

destiny NIJE sudba kleta;

her eyes NISU njene oi bajne/arne

Ouch! The horse bit me! NIJE Vaj! Ujede me at!

 Ako neki jezik nema razraen stil za prenoenje stila izvornika, prevodilac ga mora konstruisati
koristei sredstva maternjeg jezika (Lev); npr. engleski dozvoljava vezivanje apstraktnog prideva
i apstraktne imenice, a srpski ne; zato se stupefied incomprehension prevodi kao npr.
zgranutost i neshvatanje, a spiteful despondency kao kivnost i malodunost

Engleske upitne konstrukcije (question tags) mogu se ponekad izostaviti, jer su u engleskom
mnogo ee

Obraanje nije isto u srpskom i engleskom (lino ime, mister, lady, titulisanje itd.)

Na YU prostoru se nekada u filmovima nisu prevodile psovke, pa su ih prevodioci zamenjivali

neutralnijim izrazima

Stilska bukvalnost se izbegava i pri prevoenju sa slovenskih jezika, koji mnogo koriste
deminutive; npr. pivko (eki) u kafani se ne prevodi uvek kao pivce; Doi na kaficu ...little
cup of coffee engleski dozvoljava da se u naunim tekstovima ponekad koriste i neformalne rei,
to kod nas nije sluaj

Niz postupaka poznati kao transformacije imaju za cilj da odstupanjem od imitacije ili
bukvalnosti ouvaju uobiajeni, neoznaeni stil; mogu biti obavezne (zbog gramatinosti) i
neobavezne (pitanje stila)

Obavezne i neobavezne transformacije nazivaju se tehnike prilagoavanja (techniques of

adjustment; Nida)

Kada se u originalu jave delovi na stranom jeziku, to treba ouvati u prevodu; ukoliko strani jezik
ostane nepreveden (ili preveden u fusnoti), u pitanju je imitativno prenoenje; ukoliko se
prevede na neki drugi strani jezik, koji je stran u odnosu na CJ, u pitanju je analogno prenoenje

Primer: upotreba francuskog u delima Tolstoja; nemaki kod Krlee

Doslednost praksi (Romeo i Julija): Laurence Lorenzo, Tybalt Tibaldo, Teobaldo; Montague
Montecchi, Montaghi; Juliet Giulietta

Slike se mogu prenositi apsolutno ili relativno; apsolutno prenoenje podrazumeva upotrebu
rei i izraza kojima se uva izvorna doslovna slika; relativno prevoenje se koristi kada su
intencije jasne jedino govornicima izvornog jezika

Apsolutno prenoenje NIJE isto to i doslovno prevoenje

Primer: as changeable as a moon

a) promenljiv kao mesec: DDP

b) nestalan kao luna ILI promenljiv kao mesec: AP

- Relativno prevoenje se uglavnom svodi na upotrebu analogije

- Kao problem se esto javljaju asocijacije ili gestovi: klimanje glavom, razni gestovi rukom,
simboliko znaenje rue itd.
 - Natpisi: Keep off the grass: Ne gazi travu; Vuci; Zabranjeno X; No X-ing, You are kindly
asked not to X

Proces prevoenja

Prevoenje je proces mentalne prirode, pa se ne moe neposredno posmatrati ili opisati, ve

samo pomou modela

Prevodilac poseduje znanje IJ, CJ, poznaje ostale vane kodove i vanjeziko znanje

Moraju se odrediti publika, odabrati kod, odluiti da li e original biti prisutan, stav prema
izvorniku, stav prema obliku, stepen doslovnosti, aktivirati znanja potrebna za prekodiranje

Posle navedenog sledi prevoenje u uem smislu: ponovo se interpretira (dekodira) original u
veim ili manjim segmentima; interpretaciju svakog segmenta prati odluka o intenciji datog
segmenta i odluka o nainu prenoenja intencija; prekodiranje

Kod konferencijskog prevoenja nema prethodne interpretacije; faktor vremena

Neke etape u procesu prevoenja mogu zameniti mesta ili se mogu preskoiti, kao npr. izbor
stepena doslovnosti

Trofazna ema prevoenja (Eugene Nida):

1. ANALIZA: tekst na IJ

2. TRANSFER

3. PRESTRUKTURIRANJE: prevod na CJ

Dvofazna ema prevoenja (Koschmieder):

(1) tekst izvornika meujezika intencija (2) tekst cilja

Model prevoenja koji predlae Nida:

1. prevodilac zamenjuje povrinske reenice izvornog teksta jezgrenim reenicama (JR) na
izvornom jeziku; tada se svakoj leksemi odreuje semantika klasa (entitet [im.], pojava [gl.],
apstrakcija [prid./pril.] ili relacija [funk. rei]) i padeni odnosi
2. JR u IJ zamenjuju se ekvivalentnim JR u CJ
3. JR na CJ se stilski transformie

Jezgrena reenica: reenini obrazac bazian za strukturu nekog jezika, a koji se karakterie najprostijom
moguom formom

Povrinska reenica: ono to proitamo ili ujemo, tj. reenica koju prevodimo

Primeri:

a) povrinska reenica: Perfect love casts our fear

b) jezgrena reenica: When people completely love as they should, they no longer fear
=> Najdin model nije univerzalan; da jeste znailo bi da kada JR PR, mora da bude parafraze kako bi se
poruka razumela; ovaj model vredi kada je interpretacija PR oteana zbog sloenog stila

Model Revzina i Rozencvejga:

izvorna poruka situacija poruka na CJ ILI sistem podudaranja meu jedinicama IJ i CJ

Meujezika kompetencija se zasniva na znanju sistemskih znaenja oba jezika; ona se aktivira
kad god se vri prestvaranje

Kada prevodilac eli da interpretirano znaenje izvornika maksimalno sauva, potrebno je da

izvri interpretaciju originala na osnovu leksikog i gramatikog sistema JI, konteksta i
poznavanja stvarnosti. Ova faza se naziva semasioloko razumevanje (Wilss)

Primer: Tvoj sat uri jedan od predmeta koji pokretanjem kazaljki oznaava vreme, a
pripada mom sagovorniku, pokazuje da je proteklo vie vremena nego to je u stvarnosti;
kontekst pomae identifikaciji aktuelnog znaenja rei sat i uri; na osnovu kontrastiranja,
prevodilac zatim bira rei, morfeme i gramatike konstrukcije koje zajedno daju znaenje
najblie datom iskazu; ovo se naziva onomasioloka konstrukcija

Kontrastiranje (prethodni primer):

a) sat: watch/clock; stil: govorni; timpiece; stil: formalni

b) uri hurry/be fast

Your watch is fast.

Roman Jakobson: jezici se ne razlikuju toliko po onome ta se pomou njih moe iskazati, koliko
po onome ta se njima mora iskazati. CJ primorava prevodioca da pomene neke znaenjske
elemente koji i ne moraju biti deo intencije.

Primer: Doao sam: I have arrived: : Sono venuto.

Nida: ne prenose se lekseme ni gramatike kategorije (osim kod doslovnog prevoda), ve

skupovi znaenjskih, komponentnih obeleja. Ova obeleja se javljaju u jednom jeziku grupisana
u okviru jedne lekseme ili gramatike konstrukcije, a drugi ih rasporeuje na dve ili vie. Kada se
ova pojava iskoristi u prevoenju, naziva se preraspodela. Npr:

- Bob quavered: Bobu zadrhta glas;

voice =