Upotreba informacione tehnologije u obrazovno-vaspitnom radu sa

uenicima sa smetnjama u razvoju

The usage of information technology in educational process with
students with disabilities
Autori: Vesna avija i Sran Stojanovi
Podaci o autorima:
Vesna avija - kola za osnovno obrazovanje i vaspitanje uenika sa smetnjama u razvoju 6.
oktobar, Kikinda, Srbija
Sran Stojanovi - kola za osnovno obrazovanje i vaspitanje uenika sa smetnjama u razvoju 6.
oktobar, Kikinda, Srbija
Saetak:
Struni rad Upotreba informacione tehnologije u obrazovno-vaspitnom radu sa
uenicima sa smetnjama u razvoju predstavlja prikaz aktivnosti koje se u
kontinuitetu realizuju u okviru nastavnog procesa u koli za osnovno obrazovanje i
vaspitanje uenika sa smetnjama u razvoju 6. oktobar, sa ciljem osavremenjavanja
nastave upotrebom informacione tehnologije. Pored navedenog cilja, upotreba novih
tehnologija, u radu sa uenicima sa intelektualnim, ulnim, motorikim i viestrukim
(kombinovanim) smetnjama, otvara mogunost prilagoavanja nastavnih sadraja
individualnim sposobnostima uenika, kao i pruanja podrke uenicima u procesu
uenja, korienjem obrazovnih softvera. Upotreba multimedijalnih i informacionih
tehnologija u obrazovno-vaspitnom radu kole predstavlja i jedan od prioriteta
predvienih kolskim razvojnim planom, aktuelnim za period od 2013. do 2017.
godine. Kroz realizaciju navedenog prioriteta, lanovi projektnog tima kole izradili
su i poseban obrazovno-interaktivni softver Moj kompjuter, koji predstavlja
autorsko delo. Upotreba navedenog programa prikazana je u radu i jasno se moe
uvideti izuzetno stimulativno dejstvo informacione tehnologije na duinu trajanja
panje uenika i njihovu motivaciju za usvajanje nastavnih sadraja. Rad sadri
prikaze individualnog i grupnog rada sa uenicima, predviene Programom predmeta
Informatika i raunarstvo, sa ciljem upotrebe novih tehnologija kao nastavnog
sredstva koje doprinosi povezivanju razliitih nastavnih sadraja u celovit sistem
znanja uenika i razvijanju vetina primene nauenog u uoj i iroj ivotnoj sredini
uenika. Kao najvaniji pokazatelj vanosti upotrebe informacione tehnologije u
obrazovanju istie se radost uenika koji, koristei se navedenim, napreduju u linom
obrazovnom i vaspitnom rastu i razvoju zadovoljni, u individualnom ritmu.
Professional article "Usage of information technology in educational process with
students with disabilities" is a review of the activities that are continuously
implemented in the teaching process in the School for primary education of students
with disabilities "6th October ", with the aim of modernizing the teaching process
through information technology. Besides the indicated goals, the usage of new
technologies in working with students with intellectual, sensory, motor and multiple
(combined) disabilities, opens the possibility of adapting the teaching process to
individual students' abilities, as well as providing support to students in the learning
process, using educational software. "The usage of multimedia and information
technologies in the educational work of the school" is also one of the priorities of the
School Development Plan, anticipated for the current period from 2013 to 2017.
Through the implementation of the above priorities, members of the school project
team created a special interactive educational software "My Computer", which is an
authentic work. The usage of the above mentioned program is shown in the work and
it clearly shows extremely stimulating effect of information technology on the length
of the students attention and their motivation for learning educational contents. This
work contains representations of individual and group work with students, planned by
the Programme of informatics and computing, with the aim of using new
technologies as a teaching tool, that contributes to linking different teaching contents
in a comprehensive system of students knowledge and development skills of
concrete knowledge usage in the narrow and wider environment of students. As the
most significant indicator of the importance of using information technology in
education is that it emphasizes the joy of students, who are progressing in their
personal and educational growth and development satisfied, in their own individual
rhythm, while they use the methods mentioned above.
Kljune rei:
Obrazovanje - education
Uenici sa smetnjama u razvoju - students with disabilities
Informaciona tehnologija - information tehnology
Obrazovni program - educational software
Inovacija - inovation
kolu za osnovno obrazovanje i vaspitanje uenika sa smetnjama u razvoju 6. oktobar u
Kikindi, u toku aktuelne kolske 2015/2016. godine pohaa 65 uenika. U pitanju su uenici
sa razliitim vrstama smetnji (intelektualne, ulne, motorike i viestruke - kombinovane
smetnje). Imajui u vidu transformaciju specijalnog kolstva, samim tim i uvoenje redovnog
Nastavnog programa u kole za obrazovanje i vaspitanje uenika sa smetnjama u razvoju,
pred zaposlene u navedenim obrazovnim institucijama postavljen je odgovoran i vaan
zadatak, a to je prilagoavanje nastavnih sadraja prethodnim postignuima, interesovanjima
i individualnim sposobnostima uenika. Dovoljno je pomenuti da, od ukupnog broja uenika
kole, samo njih sedam obrazovno-vaspitni proces prati prema uniformnom Nastavnom planu
i programu. Ostali uenici (58) poseduju Individualni obrazovni plan (IOP), prema kojem
prate nastavni proces, a koji je izraen u skladu sa linim profilom i sposobnostima svakog
uenika zasebno (IOP1 - prilagoeni nastavni sadraji, IOP2 - izmenjeni nastavni sadraji).
Takoe, vano je napomenuti da su individualne razlike meu uenicima istog uzrasta
izuzetno izraene, te da je sastav odeljenja veoma heterogen.
Analizom date situacije, dolo se do zakljuka da je grupni rad sa uenicima, u navedenim
uslovima, znatno otean, te da negativno utie na duinu trajanja panje uenika tokom
obrazovno-vaspitnih aktivnosti, kao i na motivaciju uenika za usvajanje nastavnih sadraja.
Sa druge strane, primeeni su znatni pomaci u individualnom radu sa uenicima, tokom kojeg
su upotrebljavane informacione tehnologije. U skladu sa tim, zaposleni u koli su, paljivo
oslukujui potrebe i interesovanja uenika, postepeno u proces uenja uvodili upotrebu
jednostavnih softvera, sa ciljem usvajanja bazinih znanja na kreativan i inovativan nain.
Navedeni oblik rada sa uenicima pokazao se viestruko korisnim, te je kolskim razvojnim
planom, aktuelnim za period od 2013. do 2017. godine, Upotreba multimedijalnih i
informacionih tehnologija u obrazovno-vaspitnom radu kole zauzela mesto jednog od
ukupno tri planom predviena prioriteta. Navedeni prioritet uveo je znaajne inovacije u
nastavni proces, pre svega implementiranjem novih tehnologija i inovativnih tehnika i
metoda uenja u obrazovno-vaspitni rad kole, zatim obezbeivanjem podrke u procesu
uenja uvoenjem posebnih softvera, prilagoenih individualnim sposobnostima i
prethodnim postignuima uenika, kao i uvoenjem kontinuirane vertikalne i horizontalne
korelacije u redovan nastavni proces, kroz realizaciju nastavnih asova u kabinetu za
multimedijalnu nastavu i upotrebu informacionih tehnologija.
elei da daju lini doprinos realizaciji pomenutog razvojnog prioriteta, ali i uviajui znaaj
obrazovnih softvera u radu sa uenicima, kao i potrebu za kreiranjem i primenom posebnog
softvera koji bi pratio individualne sposobnosti i interesovanja uenika, lanovi Projektnog
tima kole su, tokom kolske 2014/2015. godine, izradili projekat pod nazivom Moj
kompjuter i sa istim konkurisali na Prijavu za konkurs za sufinansiranje programa i
projekata u oblasti osnovnog i srednjeg obrazovanja u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini za
2014. godinu. Pokrajinski sekretarijat za obrazovanje, upravu i nacionalne zajednice je
odobrio finansijska sredstva za pomenutu namenu i Moj kompjuter je ugledao svetlost
dana.
Cilj projekta Moj kompjuter bio je osavremenjavanje obrazovno-vaspitnog rada, sa
namerom podsticanja motivacije za uenje kod uenika sa smetnjama u razvoju, kroz
upotrebu inovativnog softvera i informacione tehnologije u obrazovnom procesu. Rezultat
pomenutog projekta jeste istoimeni softver.
Moj kompjuter predstavlja obrazovno-interaktivni softver prilagoen individualnim
sposobnostima i prethodnim postignuima uenika. Dati edukativni program sadri dve
obrazovno-vaspitne oblasti (Razvoj govora i jezika i Stimulacija pamenja, miljenja i
uenja), u okviru kojih su postavljeni zadaci interaktivnog tipa, namenjeni radu sa uenicima
I - IV razreda, ali se softver uspeno primenjuje i u predmetnoj nastavi, kao nastavno sredstvo
koje odlino korelira sa sadrajima veine nastavnih predmeta. Zadaci obuhvaeni datim
programom koncipirani su tako da, ukoliko uenici imaju odreeno oteenje, na primer
sluha, do reenja istih mogu doi koristei se vizuelnom panjom i razvijenim logikim
sposobnostima i obrnuto.
Takoe, softver Moj kompjuter se uspeno koristi u radu sa uenicima koji nemaju razvijen
aktivan govor *(Prikaz individualnog rada sa uenicima: primer broj 1), kao i sa uenicima
kod kojih je prisutan poremeaj panje i nedostatak motivacije za usvajanje i uenje
nastavnih sadraja na uobiajen nain *(Prikaz individualnog rada sa uenicima: primer broj
2). Navedene obrazovno-vaspitne oblasti (Razvoj govora i jezika i Stimulacija pamenja,
miljenja i uenja), u okviru kojih su zadaci postavljeni, izabrane su kao bazine za
podsticanje razvijanja aktivnog govora, pravilnog usmenog izraavanja, razumevanja i
usvajanja jednostavnijih logikih operacija, formiranje pojma broja, kao i uvianje uzrono-
posledinih odnosa, to predstavlja uvod u usvajanje nastavnih sadraja obuhvaenih
nastavnim predmetima Srpski jezik i Matematika. Softver Moj kompjuter zauzeo je svoje
mesto u redovnom procesu nastave, posebno se intezivno koristei na asovima nastavnih
predmeta Od igrake do raunara i Informatika i raunarstvo, kao i individualnih
Psihomotornih vebi, obezbeujui, tim putem, uenicima neophodnu podrku u uenju.
Uenici, sa kojima se dati program koristi u radu, pokazuju interesovanje, motivaciju i radost
pri upotrebi istog.
Tim putem, uoeno je i da je interaktivni softver Moj kompjuter izuzetno pogodan i za
individualni rad sa uenicima, jer razliiti senzibiliteti i tempo napredovanja uenika pri radu
u grupi, utiu na kvalitet uenja i korienja svih potencijalnih obrazovno-vaspitnih
kapaciteta navedenog programa. Takoe, tokom kolske 2014/2015. godine, u kabinetu za
multimedijalnu nastavu realizovana je i edukacija nastavnog kadra za rad u navedenom
softveru. Pomenutoj edukaciji prisustvovala je veina nastavnika kole, jer je procenjeno da
e pomenuti nastavni kadar, u kontinuitetu i dosledno, uspeno i kvalitetno koristiti navedeno
nastavno sredstvo u radu, u cilju obezbeivanja podrke uenicima u procesu uenja, ime e
se doprineti uvianju vanosti primene novih tehnologija, metoda i nastavnih sredstava u
radu sa uenicima, prilagoenih njihovim individualnim sposobnostima, kao i aktivno
podsticati motivacija uenika za usvajanje, uenje i praktinu primenu nastavnih sadraja.
Obrazovno-interaktivni softver Moj kompjuter je autorsko delo lanova Projektnog tima
kole (Vesna Vasi - diplomirani defektolog oligofrenolog, Jasmina trbac - diplomirani
psiholog, Biljana Koldan - diplomirani tiflolog, Vesna avija - diplomirani pedagog, Mirjana
Gruji - diplomirani defektolog logoped, Irena Makivi - diplomirani defektolog
oligofrenolog, Sran Stojanovi - diplomirani defektolog surdolog), dok je ideju lanova
Projektnog tima u delo sproveo programer Darko Sudarov. Finalnom izgledu programa
aktivno su doprineli i uenici kole, koji su uestvovali na internom konkursu za najbolji rad
izraen u programu Paint, raspisanom na temu Moj kompjuter. Rad, koji je izabran za
najbolji, predstavlja naslovnicu samog programa, dok su ostali ueniki radovi deo stalne
izlobe postavljene u kabinetu za multimedijalnu nastavu, u cilju promocije jednog uspenog
projekta, kakav i jeste projekat Moj kompjuter.
*Prikaz individualnog rada sa uenicima:
Primer broj 1:
Nikola (9 godina) je uenik treeg razreda. Nikola ima razvijen pasivan, ali ne i aktivan
govor. Razume jednostavne i sloenije naloge. Voli veinu kolskih aktivnosti, ali je panja
uenika pri istim kratkotrajna. Nikola je slabovid na oba oka, slike uoava delimino.
Tehnika itanja nije usvojena, te zadatke postavljene u okviru softvera Moj kompjuter
reava koristei se auditivnom panjom i razvijenim logikim sposobnostima, ime se
stimulie vizuelna panja uenika, pozitivno utie na koncentrisanost uenika na date
sadraje, kao i na razumevanje i usvajanje istih. asove nastavnog predmeta Od igrake do
raunara izuzetno voli, uvek im se raduje, to je primetno i u radu u programu Moj
kompjuter. Dovoljno je pomenuti da panja ovog uenika, pri upotrebi informacione
tehnologije u toku rada sa njim, u veini sluajeva traje ceo kolski as. Nikola prati nastavni
proces prema Individualnom obrazovnom planu 2, to znai da su nastavni sadraji koje
usvaja izmenjeni, u skladu sa njegovim sposobnostima.
Primer broj 2:
Stanimir (9 godina) je uenik etvrtog razreda. Kod ovog uenika posebno je izraena rasuta i
kratkotrajna panja, to u radu sa njim uslovljava uestalo menjanje obrazovno-vaspitnih
aktivnosti. Pored navedenog, motivacija uenika za usvajanje nastavnih sadraja, ak i onih
koji su u skladu sa njegovim interesovanjima, nije kontinuirana i dugotrajna. Uenik ima
razvijen govor, blago je slabovid i loe orijentacije u prostoru. Upotrebom softvera Moj
kompjuter u radu sa Stanimirom poboljava se prostorna orijentacija uenika, poveava se
duina trajanja jedne aktivnosti, samim tim i panje uenika, dok sama informaciona
tehnologija pozitivno utie na prisutnost motivacije uenika. Stanimir, kao i Nikola, nastavni
proces u koli prati prema Individualnom obrazovnom planu 2.
Prikaz grupnog rada sa uenicima:
Realizacija grupnog rada sa uenicima odvija se u odeljenju VI razreda, na asu nastavnog
predmeta Informatika i raunarstvo. Cilj date aktivnosti jeste osposobljavanje uenika za
samostalan i funkcionalan rad na pametnoj tabli, kroz podsticanje razvijanja pravilnog
usmenog i pismenog izraavanja uenika, usvajanja tehnike itanja i razvijanja logikog
miljenja i zapamivanja. Inovativan aspekt asa predstavlja upotreba pametne table kao
nastavnog sredstva u cilju podsticanja razvijanja motivacije uenika za usvajanje nastavnih
sadraja, kao i podsticanje formiranja celovitog sistema znanja uenika, povezivanjem
sadraja zadataka obuhvaenih programom Moj kompjuter sa nastavnim sadrajima
razliitih predmeta. U uvodnom delu nastavnici upoznaju uenike sa ciljem i sadrajem date
aktivnosti. Uenici, kroz grupni rad i uz eventualne sugestije nastavnika, utvruju nastavne
sadraje, koji su obraivani na prethodnim asovima nastavnog predmeta Informatika i
raunarstvo, relevantne za aktuelni as (pravilna upotreba raunara, korienje programa
Word i Paint). Sa pojmom pametna tabla uenici se upoznaju preko igre asocijacija.

Uenici dolaze do reenja igre kroz grupni rad, dok jedan od njih taan odgovor ispisuje i na
samoj pametnoj tabli. Pojmovi dati kao asocijacije su jednostavni, upuuju uenike na
oigledno, to je u skladu sa njihovim prethodnim postignuima u datoj oblasti, stepenom
trenutnog funkcionisanja i razvijenim sposobnostima. U glavnom delu aktivnosti nastavnici
upoznaju uenike sa osnovnim funkcijama pametne table (osnove tehnike pisanja i
jednostavne raunske operacije), koristei se demonstrativnom metodom. Nastavnik
demonstrira osnovne funkcije pisanja i brisanja na pametnoj tabli. Poziva uenike da
samostalno isprobaju navedene mogunosti pametne table. Uenici, individualno, uvebavaju
upotrebu datih funkcija, kroz rad na pametnoj tabli. Nakon zavretka aktivnosti, nastavnik
zapoinje upotrebu obrazovno-interaktivnog programa Moj kompjuter na pametnoj tabli,
dok istovremeno drugi nastavnik daje nalog uenicima za pokretanje navedenog programa na
njihovim linim raunarima, na kojima je softver prethodno instaliran. Pratei rad nastavnika
na pametnoj tabli, uenici biraju jedan od ponuenih zadataka iz oblasti Stimulacija
pamenja, miljenja i uenja, koji i nastavnik predstavlja na velikom platnu.
Na datoj fotografiji je zadatak koji uenici reavaju. Centralnom fotografijom predstavljena
je situacija koja je, ujedno, i posledica odreenog ponaanja. Zadatak uenika jeste da u nekoj
od perifernih fotografija pronau reenje, odnosno spoznaju uzrok koji je doveo do posledice.
Navedenim zadatkom podstie se razvoj logikih sposobnosti uenika. Do reenja zadatka
uenici dolaze individualno. Nastavnik pokree program Word na pametnoj tabli, sa ciljem
zapisivanja reenja zadatka, koje diktira jedan od uenika, dok se, kroz rad u grupi, utvruju
osnovna gramatika pravila (upotreba velikog slova i osnovnih znakova interpunkcije). Dati
odgovor uenici individualno, na linim raunarima, prekucavaju, koristei se programom
Word. Uenici samostalno pomenuti dokument memoriu i uvaju u njihovim linim
folderima na raunarima. Tokom ostatka glavnog dela aktivnosti uenici, kroz rad u grupi i
upotrebu pametne table, reavaju neke od zadataka postavljenih u okviru oblasti Razvoj
govora i jezika, dok reenja zapisuju na samoj Pametnoj tabli, koristei se funkcijama pisanja
iste. Duina trajanja aktivnosti u toku glavnog dela asa prilagoene su duini trajanja panje
uenika. Zavrni deo aktivnosti posveen je individualnim evaluacijama, kojima uenici
ocenjuju kvalitet asa. U programu Paint, kroz individualni rad, uenici crtaju neki od
ponuenih simbola, koji ujedno predstavljaju i opisnu ocenu (simbol srce - Veoma mi se
dopao as; simbol zvezda - Onako mi se dopao as; simbol grom - Nije mi se dopao as).
Nakon evaluacije, uenici individualno, na linim raunarima, pokreu neki od ponuenih
Gotovih programa za zabavu i uenje, u skladu sa linim interesovanjima, a sa ciljem
podsticanja razvijanja motivacije uenika za usvajanje i povezivanje nastavnih sadraja na
kreativan i inovativan nain. Na kraju aktivnosti, uenici utvruju, kroz praktinu primenu,
znanja o pravilnom iskljuivanju raunara, sa ciljem podsticanja razvijanja svesti uenika o
vanosti pravilnog i odgovornog odnosa prema imovini kole.
Struni rad Upotreba informacione tehnologije u obrazovno-vaspitnom radu sa uenicima sa
smetnjama u razvoju predstavlja primer inkluzivne teorije i prakse, u okviru kojeg se jasno
moe uvideti znaaj implementacije inovacija u obrazovno-vaspitni rad sa uenicima sa
smetnjama u razvoju, u cilju formiranja celovitog i funkcionalnog sistema znanja,
primenljivog u uoj i iroj ivotnoj sredini uenika, koji doprinosi njihovoj uspenoj
integraciji u drutvenu zajednicu.