Sveuilite u Zagrebu

Arhitektonski
Af _Uvod fakultet
u teoriju arhitekture
Uvod u teoriju arhitekture
VI. semestar,
_3 Arhitektura ISVU 39908
i drutveno-
Prof.kontekst
povijesni dr. sc. Karin erman
Primjer 3: Giuseppe Terragni i
Casa del Fascio

3/ Arhitektura i drutveno-
Como, 1932.-1936.

povijesni kontekst
Primjer 3: Giuseppe
Terragni i Casa del
Fascio, Como, 1932.-1936.
TEME:

- odnos arhitekture i drutveno-

povijesnog konteksta

- autonomija arhitekture vs.

reprezentacija

- intertekstualnost odnos
arhitekture s drugim medijima i
granama kulturne produkcije

- potreba transkodiranja
prevoenja koncepata/jezika iz
jednog medija u drugi

- tema reference kako je biramo

i to sve njome postiemo
Mies

egzaktna fantazija, egzaktna kreacija:

- u isti mah i kognitivni potencijal

- i kritiko-kreativni potencijal

arhitektura = epistemoloki + kritiko-kreativni aparat

uloga apstrakcije u tom procesu, operacija apstrakcije

TEMA APSTRAKCIJE

- apstrakcija vs. figuralnost

- apstrakcija vs. reprezentacija

- Moe li apstrakcija biti aktivna, angairana, pa ak i retorina?

Mies aktivno kritiki

Behrens
aktivno utjean

Terragni aktivno
afirmativan:

aktivna
implementacija
nove ideologije
KONTEKST
Italija u 1930-ima
u razdoblju faizma

SUVREMENE PROGRESIVNE MODERNISTIKE PRAKSE

i progresivna drutvena orijentacija

SUVREMENE
PROGRESIVNE
MODERNISTIKE
PRAKSE

i progresivna
drutvena orijentacija
FAIZAM + MODERNIZAM ?
TALIJANSKI POSLIJERATNI KRITIARI
problem objanjenja odnosa Terragnija i
faizma, kako heroj modernizma moe biti
povezan s faizmom kao ideologijom
Bruno Zevi
Leonardo Benevolo
Manfredo Tafuri
MANFREDO TAFURI:

- problematizira modernizam generalno kao

efikasno sredstvo i instrument drutvenog
angamana

- Moe li arhitektonski modernizam kao takav

uope biti drutveno angairan?

- jer, temeljni mehanizmi modernizma su:

- FORMALIZACIJA
- RACIONALIZACIJA
- APSTRAKCIJA

- i po njemu po tome a priori neadekvatni za

drutveni angaman i borbu

- posljedica tih mehanizama je nuno

autonomija, izolacija arhitekture, povlaenje iz
domene drutva i time svojevrsna
marginalizacija arhitekture

- nulti stupanj ideologije arhitektura

ispranjena od ikakvog ideolokog sadraja, ve
samim strategijama apstrakcije i formalizacije
koje primjenjuje
TERRAGNI I POKRET MIAR
Movimento Italiano per lArchitettura Razionale
Talijanski pokret za racionalistiku arhitekturu

1/ O vjerovanju u ideologiju:
Na pokret nema nikakav drugi moralni cilj osim da
pomogne (faistikoj) revoluciji u prevladavanju
nepovoljne klime. Obraamo se Mussoliniju za
podrku, koja e nam omoguiti da ostvarimo taj na
cilj.
Pietro Maria Bardi, MIAR 1930.

2/ O vjerovanju u modernizam kao adekvatnom alatu:

Umjetnici se danas moraju suoiti s najteim
problemom ivota u Italiji. Naime, oni moraju biti
kadri vjerovati u odreene ideologije, ali u isto
vrijeme moraju odluno nastaviti borbu protiv
svojatanja antimodernistike veine.
Edoardo Persico, 1934.

Postavljaju se najmanje dva pitanja:

- Kako je Terragni mogao vjerovati u faizam?

- Kako modernizam ipak moe biti retorian?

TADANJA SITUACIJA NA
UMJETNIKOM PLANU U
ITALIJI

FUTURISTI:
(1909.-1914.)

- F. T. Marinetti
- Antonio SantElia

- estetika mehanizacije,
tehnike, dinamizma, brzine,
pokreta, poezije ratovanja,
anarhija, destrukcija

NOSTALGIJA ZA
BUDUNOSTI

vs.

NOVECENTISTI:

- okretanje povijesnim
oblicima, formalnoj istoi

NOSTALGIJA ZA
PROLOSTI
MIAR Movimento Italiano per
lArchitettura Razionale, 1926.

Gruppo 7
Sebastiano Larco, Guido Fretto, Carlo
Enrico Rava, Adalberto Libera, Luigi
Figini, Gino Pollini, Giuseppe Terragni

- vjera u budunost i modernu Italiju,

ali temeljenu na tradiciji
- FUZIJA TRADICIJE I MODERNIZMA
FAIZAM

ARHITEKTONSKI
MODERNIZAM I
RACIONALIZAAM
 Marcello Piacentini kritika:
- tvrdi da je racionalistika arhitektura nespojiva s retorikim
zahtjevima faizma
- da je previe apstraktna, nedovoljno figuralna, i da bi trebalo
postii direktnije, itkije asocijacije
- predlae svoju varijantu arhitekture u slubi faistikog reima
svoju tzv. faistiku arhitekturu

M. Piacentini,
Sveuilite u Rimu,
1932.
Zgrada Rektorata na
dan otvorenja
 Marcello Piacentini postavlja pitanje:
- moe li modernizam, kao takav, biti adekvatno sredstvo
drutvenog angamana?

- moe li njegova uroena apstrakcija biti reprezentativna?

- njegova uroena apstrakcija figuralna?
- njegova inherentna autonomija angairana?

M. Piacentini,
Sveuilite u Rimu,
1932.
Zgrada Rektorata na
dan otvorenja
MODERNIZAM UOBIAJENO:

1/ apstrakcija i formalizacija
2/ odbacivanje tradicije i povijesti
3/ novi materijali: elik, staklo, armirani
beton

ITALIJA SPECIFINI MODERNIZAM

1/ apstrakcija i formalizacija
2/ fuzija tradicije i modernizma
3/ materijali specifina situacija
ITALIJA PRISILJENA OKRENUTI SE SEBI I
VLASTITIM, AUTOHTONIM IZVORIMA I
RESURSIMA

- iz ega slijedi odreena autarhinost, ideja

samodostatnosti 1/ U EKONOMSKOM
SMISLU

- ali i u 2/ POLITIKOM, IDEOLOKOM

SMISLU u smislu okrenutosti vlastitim
unutarnjim snagama i vrijednostima

- i tu eli komunicirati svoje inherentno

TALIJANSTVO, MEDITERANSTVO

- eli podsjetiti na najblistavije trenutke svoje

vlastite povijesti, i na sam vrhunac
RIMSKO CARSTVO

- 1936. Italija proglaava ideju NOVOG

RIMSKOG CARSTVA
PARADOKS u okretanju sebi i svojoj
vlastitoj povijesti utjelovljenoj u ideji
RIMSKOG CARSTVA
podrazumijeva se, zapravo, automatski i
svojevrsni ekspanzionizam, irenje,
polaganje prava i na druge kulture

i time automatski prizivanje odreenih

asocijacija VJENOSTI, UNIVERZALNOSTI,
SVEVREMENOSTI

- na ekonomskom planu: AUTARHIJA,

OKRETANJE SEBI, SAMODOSTATNOST
- na politikm planu: CARSTVO,
UNIVERZALIZAM, IRENJE
- Kako to sve skupa komunicirati kroz arhitekturu?

- Kako kroz arhitekturu, modernu arhitekturu, komunicirati tu svoju velianstvenu povijest?

- I kako ujedno reprezentirati faizam kao moderni, progresivni pokret?
Giuseppe Terragni: Casa del Fascio, Como, 1932.-1936.
Terragni: Deve essere una casa di vetro.
(To treba biti jedna staklena, prozirna kua.)
Poruka da je faizam ta kristalno ista i jasna, potena i otvorena ideologija.
Ideja transparentnosti, prozirnosti, otvorenosti ali ta transparentnost je operativna,
upregnuta, ispunjena znaenjem.
TEMA TRANSPARENCIJE

- ovdje nije direktna, doslovna transparentnost

- Terragni igra s idejom POROZNOSTI, s temom

OKVIRA
- nije doslovna transparencija nego tzv.
fenomenoloka transparencija, doivljajna
- prozrana slojevitost dijelova, odnosno planova
zgrade
BEHRENS I TEMA TRANSPARENCIJE

- ovdje tek nominalna transparentnost

- manifestna i naglaena transparencija, ali

ne i STVARNA

- ne istinski DOIVLJAJNA
TERRAGNIJEVA
TRANSPARENCIJA NIJE
DOSLOVNA, ONA JE
DOIVLJAJNA

TERRAGNIJEVA
TRANSPARENCIJA TAKO
UJEDNO POSTAJE
REPREZENTATIVNA

TERRAGNIJEVA
APSTRAKCIJA TAKO
UJEDNO POSTAJE
FIGURATIVNA
TEMA
POVIJESTI

rana skica:

PALAZZO +
CAMPANILE

PALAA +
TORANJ
TEMA POVIJESTI
kasnije Terragni prelazi na manje direktnu i puno sofisticiraniju asocijaciju:

ELEMENT OKVIRA
takoer povijesno ispunjen znaenjima i asocijacijama:
TEMA POVIJESTI
kasnije Terragni prelazi na manje direktnu i puno sofisticiraniju asocijaciju:

ELEMENT OKVIRA
takoer povijesno ispunjen znaenjima i asocijacijama:
- moderna analogija klasinoj grkoj trabeaciji
- okvir kao esencija klasine sintakse arhitekture
TEMA POVIJESTI
PROSTORNA ORGANIZACIJA

1/ iskustvo lokalne stambene tradicije u Comu

- sredinje dvorite uvueno duboko u blok
- uzdignuta ulazna platforma

- referenca na karakteristini LOKALNI

stambeni tip i tipologiju
TEMA POVIJESTI
PROSTORNA
ORGANIZACIJA

2/ referenca i na GLOBALNU
talijansku rezidencijalnu
tipologiju
- klasini firentinski tip
palazza: unutarnje dvorite +
blok s bonim stubitem
TEMA POVIJESTI

PROSTORNA ORGANIZACIJA

LOKALNO + GLOBALNO

COMO + FIRENCA
 Ca dOro, Venecija, 1422.-1440.

TEMA POVIJESTI

PROSTORNA ORGANIZACIJA

LOKALNO + GLOBALNO

COMO + VENECIJA
SINTEZA RAZLIITIH TALIJANSKIH REZIDENCIJALNIH TRADICIJA, LOKALNIH + GLOBALNIH

COMO + FIRENCA + VENECIJA

Na neki nain, KUA FAIZMA = UNIVERZALNA TALIJANSKA KUA, KUA SVIH KUA
koja e automatski asocirati na sve stambene tipove iz kojih je derivirana
 5 2

2 3 2

2
3
2
tlocrt prizemlja

tlocrt kata
 5 2

2 3 2
ELEMENT STEPENICA
ELEMENT VRATA
tlocrt prvog kata
tlocrt prvog kata
tlocrt prvog kata

glavna dvorana za sastanke

glavna dvorana za sastanke
FRONTALNI FOTOMONTANI RELJEF
autor Mario Radice
tlocrt treeg kata