BG Quan Tri Doanh Nghiep

HC VIN CNG NGH BU CHNH VIN THNG
--------------------
KHOA QUN TR KINH DOANH 1
BI GING
QUN TR DOANH NGHIP

IT
PT
H Ni 2013
MC LC
CHNG 1 DOANH NGHIP V QUN TR DOANH NGHIP .......................................... 1
1.1. DOANH NGHIP V CC LOI HNH DOANH NGHIP .......................................... 1
1.1.1.Khi nim ................................................................................................................... 1
1.1.2.Cc loi hnh doanh nghip......................................................................................... 1
1.2. QUN TR DOANH NGHIP ........................................................................................ 6
1.2.1. Vai tr ca qun tr doanh nghip .............................................................................. 6
1.2.2. Cc cch tip cn v qun tr doanh nghip ................................................................ 7
1.2.3. Cc giai on pht trin ca khoa hc qun tr doanh nghip ..................................... 9
1.2.4. Cc trng phi l thuyt ng dng trong qun tr doanh nghip ..............................12
CHNG 2 C CU T CHC QUN TR DOANH NGHIP ............................................24
2.1. C CH QUN TR DOANH NGHIP.........................................................................24
2.1.1.Khi nim ..................................................................................................................24
IT
2.1.2. Ni dung nh ch qun tr doanh nghip truyn thng. ............................................25
2.1.3. i mi c ch qun tr doanh nghip ......................................................................25
2.2. C CU T CHC QUN TR DOANH NGHIP ......................................................26
PT
2.2.1. Nguyn tc xy dng c cu t chc qun tr doanh nghip ......................................26
2.2.2. Cc b phn v cc cp trong c cu t chc qun tr doanh nghip ..........................28
2.2.3. Mi lin h trong c cu t chc qun tr ..................................................................28
2.2.4. Cc kiu c cu t chc qun tr doanh nghip .........................................................29
2.3. CH MT CP TRNG TRONG QUN TR DOANH NGHIP .......................31
2.3.1. Thc cht ca ch mt cp trng........................................................................31
2.3.2. Tnh tt yu phi tin hnh ch mt cp trng ....................................................31
2.3.3. Quan h gia cc chc danh th trng ....................................................................31
2.4. T CHC B MY QUN TR DOANH NGHIP .....................................................32
2.4.1. Nhng yu cu ca t chc b my qun tr doanh nghip ........................................32
3.4.2. Phn cng trong b my iu hnh doanh nghip......................................................32
2.4.3. T chc cc phng chc nng ...................................................................................33
2.4.4. B my qun tr phn xng .....................................................................................34
2.5. CC M HNH T CHC B MY QUN TR DOANH NGHIP ...........................34
2.5.1. M hnh c cu t chc theo a l ...........................................................................34
2.5.2. M hnh c cu t chc Theo sn phm ....................................................................35
CHNG 3 CH HUY TRONG DOANH NGHIP ..................................................................40
3.1.GIM C DOANH NGHIP .......................................................................................40
3.1.1. khi nim v c im lao ng ca gim c doanh nghip.....................................40
3.1.2. Nhng t cht ca gim c doanh nghip ................................................................43
3.1.3. Vai tr ca gim c, phng php qun l v phong cch lnh o ca gim c
doanh nghip ......................................................................................................................49
3.2. PHN CP, PHN QUYN V Y QUYN TRONG QUN TR DOANH NGHIP59
3.2.1. Phn cp trong qun tr doanh nghip .......................................................................59
3.2.2. Phn quyn ...............................................................................................................60
3.2.3. U quyn .................................................................................................................62
3.3. THNG TIN V QUYT NH TRONG QUN TR ..................................................66
3.3.1.Thng tin trong qun tr .............................................................................................66
IT
3.3.2. Quyt nh trong qun tr ..........................................................................................81
3.4. HOCH NH CHNG TRNH QUN TR DOANH NGHIP ................................91
3.4.1. Hoch nh mc tiu ca doanh nghip .....................................................................91
3.4.2. Hoch nh chin lc ..............................................................................................93
PT
3.4.3. Hoch nh k hoch ................................................................................................94
3.4.4. Ni dung c bn ca bn k hoch ............................................................................98
CHNG 4- HNH VI T CHC ....................................................................................... 102
4.1. BN CHT CA HNH VI T CHC ...................................................................... 102
4.1.1. Khi nim hnh vi .................................................................................................. 102
4.1.2. C s ca hnh vi t chc ....................................................................................... 103
4.2. CC LOI HNH VI TRONG DOANH NGHIP ...................................................... 108
4.2.1. Hnh vi cnh tranh v hp tc ................................................................................. 108
4.2.2. Hnh vi bn phn trng doanh nghip..................................................................... 111
4.2.3. Hnh vi lin kt trong doanh nghip ....................................................................... 112
4.2.4. Hnh vi xung t trong doanh nghip ..................................................................... 113
4.3. KIM SOT HNH VI TRONG DOANH NGHIP .................................................... 123
4.3.1. Chn lc ................................................................................................................. 123
4.3.2.Vn ha ca t chc ................................................................................................ 123
4.3.3. Tiu chun ha ....................................................................................................... 123
4.3.4. Hun luyn ............................................................................................................. 124
4.3.5. nh gi thi ..................................................................................................... 124
4.4 VN HA DOANH NGHIP ....................................................................................... 124
4.4.1. Quan nim v vn ha doanh nghip....................................................................... 124
4.4.2. Vai tr ca vn ha doanh nghip ........................................................................... 125
CHNG 5- QUN TR NHM TRONG DOANH NGHIP .............................................. 128
5.1. NHM TRONG DOANH NGHIP .............................................................................. 128
5.1.1. Bn cht ca nhm ................................................................................................. 128
5.1.2. ngha ca qun tr nhm ...................................................................................... 129
5.1.3. Phn loi nhm ....................................................................................................... 130
5.2. QUN TR NHM....................................................................................................... 131
5.2.1. Cc nguyn tc ....................................................................................................... 131
5.2.2. Cc vai tr ch yu th hin trong nhm ................................................................. 131
IT
5.2.3. M hnh qun tr nhm ........................................................................................... 132
5.2.4. Pht trin nhm ...................................................................................................... 134
5.2.5. S suy yu ca nhm .............................................................................................. 137
PT
5.3. QUN TR CC THNH VIN TRONG NHM ....................................................... 137
5.3.1. Phn loi cc thnh vin trong nhm....................................................................... 137
5.3.2. Cc phng php qun tr ....................................................................................... 141
CHNG 6- QUN TR KT QU KINH DOANH V HIU QU KINH DOANH CA
DOANH NGHIP ................................................................................................................... 143
6.1 KHI NIM C BN ................................................................................................... 143
6.2. QUN TR CHI PH, KT QU THEO CCH PHN B TRUYN THNG .......... 146
6.3. QUN TR CHI PH, KT QU THEO MC LI TH............................................. 147
6.4. NG DNG PHNG PHP TNH MC LI TH VO QUN TR MT S
THNG V ..................................................................................................................... 149
6.5. BIN PHP NNG CAO HIU QU KINH DOANH CA DOANH NGHIP ......... 151
6.5.1. Khi nim hiu qu hot ng kinh doanh ............................................................. 151
6.5.2. H thng ch tiu nh gi hiu qu hot ng kinh doanh ...................................... 153
6.5.3. Bin php nng cao hiu qu hot ng kinh doanh ................................................ 154
TI LIU THAM KHO............................................................................................................ 161
Li ni u
LI NI U
Ngy nay, cng vi s pht trin ca x hi, hot ng kinh doanh ngy cng tr nn
pht trin. Ngy cng c nhiu ngi i vo lnh vc kinh doanh. Tuy nhin, c th ni kinh
doanh c th gip cho chng ta giu ln nhanh chng nhng cng c th khin cho chng ta
ph sn nu khng bit cch iu hnh qun l. Chnh v vy tr thnh nh kinh doanh
thnh cng c th tr vng trong iu kin cnh tranh ngy cng gay gt do s nh hng ca
xu th ton cu ha v hi nhp nh hin nay, ngi lm kinh doanh phi am hiu rt nhiu
kin thc v qun tr doanh nghip. c th gip cc sinh vin c nn tng kin thc tr
thnh nhng nh qun tr iu hnh doanh nghip thnh cng trn thng trng, mn hc
qun tr doanh nghip c a vo ging dy trong cc trng i hc khi kinh t ngnh
qun tr kinh doanh ni chung v Hc vin Cng ngh Bu chnh Vin thng ni ring. p
ng nhu cu hc tp v nghin cu ca hc sinh sinh vin, tc gi bin son bi ging mn
qun tr doanh nghip dnh sinh vin chuyn ngnh qun tr doanh nghip ca hc vin Cng
ngh Bu chnh Vin thng. Bi ging gm 6 chng, trnh by nhng ni dung cn bn nht
v lnh vc qun tr doanh nghip. Mc d mt s ni dung c cp mt s mn hc
trc tuy nhin bi ging hng n vic h thng li v pht trin m rng hn cc kin thc
IT
nhm gip cho sinh vin c th hiu su hn v lnh vc qun tr trong doanh nghip.
Bi ging c xy dng trn c s cng chng trnh c duyt ginh cho
h i hc Qun tr kinh doanh ca Hc vin Cng ngh Bu chnh Vin Thng. Bi ging
trnh by theo hng gi m t duy v kh nng t hc, t c, t nghin cu ti liu ca sinh
PT
vin. bin son bi ging tc gi c gng nghin cu, chn lc v tng hp nhng kin
thc c bn vi mong mun ni dung bi ging gip ch cho cc sinh vin tip cn mn hc
mt cch d dng. Hy vng bi ging s gip sinh vin thun li hn trong qu trnh hc tp
v nghin cu cc mn qun tr ni chung v mn qun tr doanh nghip ni ring.
Trong qu trnh bin son bi ging c th c nhng thiu st ngoi mun ca tc
gi. Mong nhn c s ng gp xy dng ca cc ng nghip v sinh vin.
Thng 12 nn 2013
Tc gi
ThS. L Th Bch Ngc

Chng 1- Doanh nghip v qun tr doanh nghip
CHNG 1 DOANH NGHIP V QUN TR DOANH NGHIP
1.1. DOANH NGHIP V CC LOI HNH DOANH NGHIP

1.1.1.Khi nim
Vit Nam, phn ng cc nh kinh t u cho rng c ba hnh thc s hu trong
hot ng kinh doanh l: s hu cng cng, s hu tp th, s hu t nhn, ngoi ra cn rt
nhiu hnh thc kt hp, an xen ln nhau gia cc hnh thc s hu ni trn di tn gi s
hu hn hp to nn bc tranh a dng v cc loi s hu trong nn kinh t nc ta hin nay.
Trn c s cc hnh thc s hu ny, cc doanh nghip c hnh thnh v c h thng
php lut ca Vit Nam tha nhn.
Doanh nghip l mt t chc kinh t c thnh lp thc hin cc hot ng kinh
doanh, thc hin cc chc nng sn xut, mua bn hng ho hoc lm dch v, nhm tho mn
nhu cu con ngi v x hi, v thng qua hot ng hu ch m kim li.
Theo lut Doanh nghip nm 2005 th doanh nghip l mt t chc kinh t c tn, c
ti sn, c tr s giao dch n nh, c ng k kinh doanh theo quy nh ca php lut
IT
nhm mc ch thc hin cc hot ng kinh doanh. (Kinh doanh: l vic thc hin lin tc
mt hoc mt s cng on ca qu trnh u t t sn xut n tiu th sn phm hoc cung
ng dch v trn th trng nhm mc ch sinh li).
1.1.2.Cc loi hnh doanh nghip
PT
Tu thuc vo mc ch nghin cu, da trn nhng c im v hnh thc s hu
vn, v quy m, hay a v php l, ngi ta c th c nhiu cch phn loi khc nhau.
1 1 2.1. Phn loi doanh nghip cn c vo hnh thc s hu vn
Theo cch ny, c 2 loi hnh doanh nghip chnh l doanh nghip mt ch s hu v
doanh nghip nhiu ch s hu.
a. Doanh nghip mt ch s hu:
Doanh nghip nh nc
- Khi nim: Doanh nghip nh nc l t chc kinh t do Nh nc u t vn thnh
lp v t chc qun l, hot ng kinh doanh hoc hot ng cng ch, nhm thc hin cc
mc tiu kinh t - x hi do Nh nc giao.
- c trng c bn:
Doanh nghip nh nc l mt php nhn do Nh nc u t vn, thnh lp v t
chc qun l. Doanh nghip nh nc c thm quyn kinh t bnh ng vi cc doanh nghip
khc v hch ton kinh t c lp trong phm vi vn do doanh nghip qun l. Doanh nghip
nh nc gi vai tr ch o trong nn kinh t quc dn c giao chc nng kinh doanh v
chc nng hot ng cng ch. Doanh nghip nh nc c tr s chnh t trn lnh th Vit
1
Nam. Doanh nghip nh nc cng c nhiu loi hnh khc nhau tu theo quy m kinh doanh,
chc nng, nhim v, mc lin kt kinh doanh, mc c lp hot ng m c tn gi
khc nhau nh: tng Cng ty nh nc, doanh nghip nh nc va v nh khng hoc c t
chc hi ng qun tr, doanh nghip on th.
- Phn loi doanh nghip nh nc
Tu cch nhn khc nhau m phn doanh nghip nh nc thnh cc loi khc nhau.
+ Phn theo mc ch hot ng:
Doanh nghip hot ng kinh doanh: l doanh nghip nh nc hot ng ch
yu nhm mc tiu li nhun: doanh nghip sn xut cc loi hng ho.
Doanh nghip hot ng cng ch: mi trng, v sinh th, bo m giao
thng an ninh quc phng...
+ Phn theo quy m v hnh thc ca doanh nghip.
Doanh nghip nh nc c lp: l doanh nghip nh nc khng c trong c
cu t chc ca doanh nghip khc.
Doanh nghip nh nc thnh vin: l doanh nghip nh nc nm trong c cu
t chc ca doanh nghip ln hn. V d: cc cng ty trc thuc Tng cng ty
IT
90, tng cng ty 91 hoc cc cng ty trc thuc cc tp on.
+ Phn theo cch thc t chc v qun l DN:
Doanh nghip nh nc c hi ng qun tr: l doanh nghip nh nc hi
ng qun tr thc hin chc nng qun l hot ng ca doanh nghip, chu
PT
trch nhim trc Chnh ph hoc c quan qun l nh nc c u quyn v
s pht trin ca doanh nghip. V d cc Hi ng qun tr ca cc tng cng
ty.
Doanh nghip nh nc khng c hi ng qun tr: l doanh nghip nh nc
m ch c gim c doanh nghip nh nc qun l hot ng ca doanh
nghip theo ch mt th trng. V d: doanh nghip c ngi ng u l
gim c.
Doanh nghip t nhn

- Khi nim: Doanh nghip t nhn l n v kinh doanh c mc vn khng thp hn
vn php nh do mt c nhn lm ch v t chu trch nhim bng ton b ti sn ca mnh
v mi hot ng ca doanh nghip.
- c im:
Doanh nghip t nhn l mt n v kinh doanh do mt ngi b vn ra v t lm
ch: doanh nghip v ch s hu l mt. Ch doanh nghip t nhn chu trch nhim v hn
v cc khon n trong kinh doanh doanh nghip. Doanh nghip ny khng c t cch php
nhn. Doanh nghip t nhn khng c pht hnh bt k loi chng khon no. Mi c
2
nhn ch c quyn thnh lp mt doanh nghip t nhn. Doanh nghip t nhn c mc
vn kinh doanh khng thp hn mc vn do php lut quy nh ph hp vi quy m v ngnh
ngh kinh doanh. S lng vn gp vo doanh nghip nhiu, t l do h (ch doanh nghip)
quyt nh. Ngun vn t c do t c, tha k, i vay...
Ch doanh nghip t nhn c ton quyn quyt nh i vi tt c hot ng kinh
doanh ca doanh nghip, vic s dng li nhun sau khi np thu v thc hin cc ngha
v ti chnh khc theo quy nh ca php lut (li hng ton b, cn l cng phi chu trch
nhim ton b).
Ch doanh nghip t nhn c th trc tip hoc thu ngi khc qun l, iu hnh
hot ng kinh doanh. Trng hp thu ngi khc lm Gim c qun l doanh nghip th
ch doanh nghip t nhn phi ng k vi c quan ng k kinh doanh v vn phi chu
trch nhim v mi hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin
- Khi nim : Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin l doanh nghip do mt t
chc hoc mt c nhn lm ch s hu (sau y gi l ch s hu cng ty);
- c im:
IT
Ch s hu cng ty chu trch nhim v cc khon n v ngha v ti sn khc ca
cng ty trong phm vi s vn iu l ca cng ty. Ch s hu cng ty ch c quyn rt vn
bng cch chuyn nhng mt phn hoc ton b s vn iu l cho t chc hoc c nhn
khc; trng hp rt mt phn hoc ton b vn gp ra khi cng ty di hnh thc khc
th phi lin i chu trch nhim v cc khon n v ngha v ti sn khc ca cng ty.
PT
Trng hp chuyn nhng mt phn vn iu l cho t chc hoc c nhn khc, cng ty
phi ng k chuyn i loi hnh doanh nghip. Ch s hu cng ty khng c rt li
nhun khi cng ty khng thanh ton cc khon n v cc ngha v ti sn khc n hn.
Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin c t cch php nhn k t ngy c
cp Giy chng nhn ng k kinh doanh.
Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin khng c quyn pht hnh c phn.
Ch s hu cng ty b nhim mt hoc mt s ngi i din theo u quyn vi
nhim k khng qu nm nm thc hin cc quyn v ngha v ca mnh theo quy nh
ca Lut doanh nghip v php lut c lin quan. Ngi i din theo u quyn phi c
cc tiu chun v iu kin quy nh ti khon 2 iu 48 ca Lut doanh nghip. Ch s hu
cng ty c quyn thay th ngi i din theo u quyn bt c khi no.
b. Doanh nghip c nhiu ch s hu
Cng ty trch nhim hu hn hai thnh vin tr ln
- Khi nim: Cng ty trch nhim hu hn l doanh nghip, trong : thnh vin c th
l t chc, c nhn. S lng thnh vin ti thiu l 2 v khng vt qu nm mi;
- c im
3
Thnh vin ca cng ty TNHH c t 2 thnh vin tr ln c quyn tham d hp hi
ng thnh vin, tho lun, kin ngh, biu quyt cc vn thuc thm quyn ca hi ng thnh
vin. C s phiu biu quyt tng ng vi phn vn gp. Cc thnh vin chu trch nhim v cc
khon n v ngha v ti sn khc ca doanh nghip trong phm vi s vn cam kt gp vo
doanh nghip.
Phn vn gp ca thnh vin ch c chuyn nhng theo quy nh ti cc iu 43, 44
v 45 ca Lut doanh nghip ( Phi cho bn phn vn cho cc thnh vin cn li theo t l
tng ng vi phn vn gp ca h trong cng ty vi cng iu kin; V ch c chuyn
nhng cho ngi khng phi l thnh vin nu cc thnh vin cn li ca cng ty khng mua
hoc khng mua ht trong thi hn ba mi ngy, k t ngy cho bn)
Cng ty trch nhim hu hn c t cch php nhn k t ngy c cp Giy chng
nhn ng k kinh doanh. Cng ty trch nhim hu hn khng c quyn pht hnh c phn.
Cng ty trch nhim hu hn hai thnh vin tr ln c hi ng thnh vin, ch tch hi
ng thnh vin, Gim c hoc Tng gim c. Cng ty trch nhim hu hn c t 11 thnh
vin tr ln phi thnh lp ban kim sot; trng hp c t hn 11 thnh vin, c th thnh lp
ban kim sot ph hp vi yu cu qun tr cng ty. Quyn, ngha v, tiu chun, iu kin v
ch lm vic ca ban kim sot, trng ban kim sot do iu l cng ty quy nh.
IT
Ch tch hi ng thnh vin hoc Gim c hoc Tng gim c l ngi i din theo
php lut ca cng ty theo quy nh ti iu l cng ty.
* Cng ty c phn
- Khi nim: Cng ty c phn l doanh nghip, trong vn iu l c chia thnh
PT
nhiu phn bng nhau gi l c phn; Ngi s hu cc c phn gi l cc c ng. C ng
c th l t chc, c nhn; s lng c ng ti thiu l ba v khng hn ch s lng ti a;
- c im
C ng s hu c phn ph thng c quyn tham d v pht biu trong cc i hi
c ng v thc hin quyn biu quyt trc tip hoc thng qua i din c u quyn. Mi
c phn ph thng c mt phiu biu quyt v ch chu trch nhim v cc khon n v ngha
v ti sn khc ca doanh nghip trong phm vi s vn gp vo doanh nghip; Cc c
ng c nhn c tc tng ng vi phn vn gp ca mnh. Cc c ng c quyn t do
chuyn nhng phn vn gp ca mnh cho ngi khc tr trng hp quy nh ti khon 3
iu 81 v khon 5 iu 84 ca lut doanh nghip.
Cng ty c phn c t cch php nhn k t ngy c cp giy chng nhn ng k
kinh doanh. c quyn pht hnh cc loi chng khon huy ng vn.
Cng ty c phn c i hi ng c ng, Hi ng qun tr v Gim c hoc Tng
gim c; i vi cng ty c phn c trn mi mt c ng l c nhn hoc c c ng l t
chc s hu trn 50% tng s c phn ca cng ty phi c Ban kim sot.
4
Ch tch Hi ng qun tr hoc Gim c hoc Tng gim c l ngi i din theo
php lut ca cng ty c quy nh ti iu l cng ty.
* Cng ty hp danh
- Khi nim: Cng ty hp danh l doanh nghip, trong phi c t nht hai thnh
vin l ch s hu chung ca cng ty, cng nhau kinh doanh di mt tn chung (sau y gi
l thnh vin hp danh); Ngoi cc thnh vin hp danh c th c thnh vin gp vn;
c im:
Thnh vin hp danh phi l c nhn, chu trch nhim bng ton b ti sn ca mnh
v cc ngha v ca cng ty; Thnh vin gp vn ch chu trch nhim v cc khon n ca
cng ty trong phm vi s vn gp vo cng ty. Cng ty hp danh c t cch php nhn k
t ngy c cp Giy chng nhn ng k kinh doanh. Cng ty hp danh khng c pht
hnh bt k loi chng khon no.
Thnh vin hp danh c tham gia hp, tho lun v biu quyt v cc vn ca
cng ty; Mi thnh vin hp danh c mt phiu biu quyt hoc c s phiu biu quyt khc
quy nh ti iu l cng ty; Nhn danh cng ty tin hnh cc hot ng kinh doanh cc
ngnh, ngh kinh doanh ng k; m phn v k kt hp ng, tho thun hoc giao c
IT
vi nhng iu kin m thnh vin hp danh cho l c li nht cho cng ty; Thnh vin
hp danh khng c quyn chuyn mt phn hoc ton b phn vn gp ca mnh ti cng
ty cho ngi khc nu khng c s chp thun ca cc thnh vin hp danh cn li.
Trong cng ty hp danh tt c thnh vin hp li thnh Hi ng thnh vin. Hi ng
thnh vin bu mt thnh vin hp danh lm Ch tch Hi ng thnh vin, ng thi kim
PT
Gim c hoc Tng gim c cng ty nu iu l cng ty khng c quy nh khc.
Trong iu hnh hot ng kinh doanh ca cng ty, thnh vin hp danh phn cng
nhau m nhim cc chc danh qun l v kim sot cng ty. Khi mt s hoc tt c thnh
vin hp danh cng thc hin mt s cng vic kinh doanh th quyt nh c thng qua
theo nguyn tc a s. Hot ng do thnh vin hp danh thc hin ngoi phm vi hot ng
kinh doanh cc ngnh, ngh kinh doanh ng k ca cng ty u khng thuc trch nhim
ca cng ty, tr trng hp hot ng c cc thnh vin cn li chp thun.
Hp tc x:
- Khi nim: Hp tc x l mt t chc kinh t t ch do nhng ngi lao ng c nhu
cu, li tch chung, t nguyn cng gp vn, gp sc lp ra theo quy nh ca php lut
pht huy sc mnh ca tp th v ca tng x vin, nhm thc hin c hiu qu hn cc hot
ng sn xut kinh doanh, dch v v ci thin i sng, gp phn pht trin kinh t- x hi
ca t nc.
- c im:
L t chc kinh t t ch do nhng ngi lao ng t nguyn lp ra, do c nhu cu, c
li ch chung.
5
T liu sn xut v cc vn khc thuc s hu tp th phi chim phn ln trong tng
s vn ca hp tc x v ngy cng pht trin bng qu tch lu trch t li nhun. Ngoi ra,
hp tc x c th gi c phn ca x vin v ca nhng ngi ngoi hp tc x pht trin
sn xut.
Ch nhim v ban qun tr hp tc x do i hi x vin bu ra. Vic sn xut kinh
doanh phi theo iu l hp tc x v theo ngh quyt i hi x vin. Thu nhp ca x vin
c phn phi ch yu theo lao ng.
Vn c phn c chia li nhun theo quyt nh ca i hi x vin. i hi x vin
c quyn quyt nh co nht ca hp tc x. i hi x vin phi c t nht 2/3 tng s x
vin hoc i biu x vin tham d.
i hi x vin trc tip bu ra ban qun tr v ban kim sot. Ban qun tr hp tc x
l c quan qun l v iu hnh mi cng vic ca hp tc x do i hi x vin bu trc tip
gm ch nhim hp tc x v cc thnh vin khc. S lng thnh vin Ban qun tr do iu
l hp tc x quy nh. Nhng hp tc x c s x vin di 15 ngi th c th ch bu ch
nhim hp tc x thc hin nhim v, quyn hn ca Ban qun tr.
1 1 2.2. Phn loi doanh nghip cn c vo quy m
IT
Cc ch tiu nh gi quy m: Gi tr tng sn lng; Tng s vn; Tng doanh thu;
S lng lao ng; Tng mc li mt nm.
Da vo ch tiu trn, cc nc khc nhau phn loi quy m doanh nghip khc nhau.
vit Nam, chng ta chia doanh nghip thnh
PT
a. Doanh nghip c quy m ln: l doanh nghip c khong 500 lao ng v 100 t
ng tin vn tr ln
b. Doanh nghip quy m va v nh.
Tuy nhin, cc nc khc nhau c cc ch tiu nh gi khc nhau.V d, M ch
tiu chnh nh gi quy m doanh nghip l mc li nhun hng nm khong 50.000 USD
n 150.000 USD c coi l doanh nghip nh.
1.2. QUN TR DOANH NGHIP
1.2.1. Vai tr ca qun tr doanh nghip
Qun tr doanh nghip l mt qu trnh tc ng lin tc, c t chc, c hng ch
ca ch doanh nghip ti tp th nhng ngi lao ng trong doanh nghip, s dng mt cch
tt nht nhng tim nng v c hi tin hnh hot ng sn xut kinh doanh ca doanh
nghip nhm t c mc tiu ra theo ng lut nh v thng l x hi.
Xt v mt t chc v k thut ca hot ng qun tr, th qun tr doanh nghip chnh
l s kt hp mi n lc ca con ngi trong doanh nghip t c mc tiu chung ca
doanh nghip v mc tiu ring ca mi ngi mt cch hp l v c hiu qu nht. l qu
trnh hp tc v phi hp cng vic gia cc qun tr vin trong b my qun tr vi cng
6
nhn trong qu trnh lm vic v thng qua h thc hin mc tiu ca cc doanh nghip
trong mi trng lun lun bin ng.
C th ni, thc cht ca qun tr doanh nghip l qun tr con ngi trong qu trnh
sn xut kinh doanh.
Hot ng qun tr doanh nghip l nhm thc hin mc tiu li ch ca doanh nghip,
m bo cho doanh nghip tn ti v pht trin lu di, bo ton v pht trin vn p ng
c mong mun ca ch s hu v mi thnh vin trong doanh nghip. Qun tr doanh
nghip chnh l nhm m bo hiu qu hot ng sn xut kinh doanh cao hn.
1.2.2. Cc cch tip cn v qun tr doanh nghip
Ngy nay, khoa hc qun tr c nhng bc tin mnh m vi nhiu quan im,
nhiu trng phi v nhiu l thuyt qun tr. Vi doanh nghip, c th khi qut my cch
tip cn sau y :
1 2.2.1. Cch tip cn theo cc qu trnh hot ng ca doanh nghip
Theo cch tip cn ny, mt doanh nghip phi thc hin cc hot ng theo mt qu
trnh lin hon trong mi trng kinh doanh trn th trng:
-
-
IT
Tm kim cc yu t u vo trn th trng v chn lc, thu nhn (mua sm) cc
yu t .
T chc qu trnh phi hp cc yu t u vo to ra cc sn phm v dch v d
kin.
PT
- T chc bn cc sn phm v cung ng dch v trn th trng.
- Qun l tn kho cc yu t cha s dng ht v cc thnh phn cha c tiu th.
Th trng Th trng
Mua kho Sn
Muaxut Kho Bn
u vo u ra
S m phng trn l cn thit c ci nhn khi lc v qu trnh hot ng ca mt
doanh nghip. Tuy nhin, mi ch l cch tip cn s lc nht. Cch tip cn ny ch ph
hp vi vic qun tr cc doanh nghip c quy m nh, lm v tinh ch tc cho cc doanh
nghip khc m khng phi trc tip i mt vi cc bin ng ca mi trng kinh doanh.
1 2.2.2. Cc tip cn h thng v hot ng qun tr doanh nghip
Cch tip cn ny phi hp t hai cch nhn nhn:
- T bn ngoi: Mt doanh nghip bt k, u hot ng trong mt th trng xc
nh, hn na, bn thn th trng li b tc ng thng xuyn, lin tc ca nhiu yu t.
Cc yu t ca mi trng ngnh theo Michael Porter.
Cc yu t v m nh: chnh tr, php lut; kinh t - x hi; a l v kh hu;
K thut v cng ngh; Vn ho, x hi.
7
- T bn trong: Mt doanh nghip chu nh hng rt ln v kh nng, sng kin,
trnh nghin cu, sn xut, thng mi ho, phn phi... c bit cch tip cn ny,
ngi ta cn cp n s hn hp v nng lc ti chnh nh mt s rng buc cc hot ng
ca doanh nghip.
T cch tip cn cc hot ng ny ca doanh nghip cho chng ta bc tranh y
hn, c ngha hn cho vic nghin cu, qun tr, th hin:
Trc ht, qun tr doanh nghip phi nghin cu k lng cc yu t ngoi lai
c nh hng. S phn tch y cc yu t tr li cho chng ta cu hi: Doanh nghip
ang trong mi trng no?
Cc doanh nghip, suy cho cng thng b tri buc s hn hp v kh nng ti
chnh, t ch r vai tr ca qun tr ti chnh i vi cc doanh nghip, iu tr li cu
hi: Doanh nghip ang trong hon cnh no?
Tt c cc hot ng qun tr nu thiu cc tng mi th ch cn l mt s chp
hnh x cng mt qu trnh c. Mi thng li ch c th c nu hot ng qun tr bt u t
cc tng mi. Cng chnh t xc nh yu cu ca qun tr khng ch dng li l p t
mt s chp hnh m hn na, n i hi qun tr phi m bo ny sinh cc tng mi m.
IT
1.2.2.3. Cch tip cn hng vo th trng
S pht trin ca th trng v tnh cht quc t ha hot ng kinh t th gii dn
n nhng thay i su sc chin lc kinh doanh ca cc doanh nghip, ng thi lm thay
i cn bn t duy ca cc nh qun tr. Thnh cng ca mt doanh nghip khng ch nh cc
PT
quy m s, nh vic sn xut mt lng hng ha dch v khng l, m ch doanh
nghip c kh nng linh hot, c kh nng thay i thch ng vi nhng bin ng nhanh
chng ca th trng. L thuyt qun tr hin i a ra cch tip cn mi cho s hot ng
ca mnh: Phn on th trng. Cch tip cn ny xut pht t cc lun c sau:
a. Hot ng ca doanh nghip xt cho cng ch thc hin trn mt khu vc th
trng (mt phn on th trng) no m thi. V doanh nghip s ch thnh cng nu
xc nh ng phn on m h chn ph hp.
b. Tt c cc yu t sn xut u c th trng ha (ch cn tr cc pht minh sng
ch c tnh cht c quyn), do , c cc yu t sn xut nh: my mc, cng ngh,
nguyn liu, nhn cng ph hp nht cng ch c th thc hin ti u nh hot ng phn
on. Ni cch khc, cung cp mt hng ha dch v mc sn lng, cht lng no ,
n ph thuc rt ln vo kt qu phn on th trng cc yu tt u vo, thay v ph thuc
phn ln vo s n lc tin b k thut ni ti doanh nghip.
c. Hot ng ca doanh nghip l tng hp kt qu ca cc hot ng phn on,
trong cc phn on sau y c ngha quyt nh:
- Phn on cc doanh nghip cng cung cp loi hng ha dch v trn th trng
(phn on i th cnh tranh).
8
- Phn on cc mi hip tc sn xut nhm tm kim cc i tc lin doanh. Xu th
cc nc kinh t th trng pht trin cho thy phn gi tr mi sng to trong mt sn phm
hon tt mt doanh nghip ngy cng t dn, do doanh nghip c mt sn phm hon
tt tung ra th trng mt cch hiu qu th cn phi c cc i tc lin doanh hiu qu.
- Phn on cc vng a l theo a phng, theo vng, theo quc gia hay trn ton
cu, nhm xc nh mt tim nng th trng cho doanh nghip, t p dng cc chnh sch
marketing hn hp.
- Phn on sn phm l vic xem xt cc loi sn phm ca doanh nghip ang
nm u trong mi quan h vi tnh hp dn ca th trng v t trng trong tng doanh s.
- Phn on khch hng l vic phn tch khch hng trn c s cc ch tiu; s
lng, thu nhp, thi quen tiu dng, tui.
- Phn on cc knh tiu th l vic la chn cc cch thc bn hng ph hp nht
trn c s gii quyt mi quan h c vic phn on khch hng vi tnh nng s dng ca
hng ha dch v m doanh nghip cung cp, ng thi vi vic p dng chnh sch gi c.
- Phn on nh gi: Bn thn vic nh gi hot ng ca doanh nghip qua mt
thi k kinh doanh no cng cn phi c nh gi hng vo th trng. Thc cht ca
cch nh gi ny l vic xc nh xem cc hot ng ca doanh nghip mang li n
chui gi tr.
IT
nhng li ch cui cng no cho khch hng. Phng php ny cn c gi l nh gi theo
Bng cch tip cn ny, nhiu hc gi cho rng, vic qun tr doanh nghip thc cht
l vic tp trung qun tr cc phn on c xc nh. Nhim v quan trng c tnh quyt
nh l theo di s thay i ca cc phn on iu chnh, b sung v xc nh mi cc
PT
phn on.
Chng ta khng nn cho rng ch c 3 cch tip cn nu trn tn ti. S phong ph v
a dng ca hot ng kinh doanh trn thc t cng nh s phng tng ca t duy qun tr s
cn t ra nhiu cch tip cn khc na. Mt khc, mt ni no , trong mt hon cnh no
, n i hi cc qun tr gia phi la chn hay phi hp cc cch tip cn nng cao hiu
nng qun tr ca doanh nghip mnh.
1.2.3. Cc giai on pht trin ca khoa hc qun tr doanh nghip
Qun tr l mt khi nim c s dng tt c cc nc c ch chnh tr - x hi
khc nhau. T ngn xa, qun tr ra i cng vi s pht trin ca ch chim hu n l,
ch phong kin, ch t bn ch ngha v tip tc pht trin mnh nh hin nay. Qun tr
doanh nghip l mt thut ng ra i gn lin vi s pht trin ca nn cng nghip tin t
bn. C th chia qu trnh pht trin ca qun tr doanh nghip ra lm cc giai on sau:
1.2.3.1. Giai on trc nm 1911
T nhng nm 1840 1890 khi nhng c s sn xut nh, nhng cng trng th
cng, xng th ra i km theo n l s xut hin ca nhng qun tr vin. H l ch s hu
nhng c s sn xut nh ca mnh v ng thi l nh qun l.
9
Sau nm 1890, nhiu x nghip ln, nhiu lin hip x nghip ra i v pht trin
mnh. qun l n v to ra mi trng kinh doanh, cc nc a nhng o lut nhm
quy nh quyn hn v trch nhim ca nhng x nghip v lin hip x nghip ny.
Khng ch cc ch s hu m c nhng lut gia cng tham gia vo nhng chc v
quan trng ca qun tr doanh nghip v hot ng qun tr c thc hin trong phm vi
nhng iu lut quy nh.
Tuy nhin, trong giai on trc nm 1910 cha c nhng tc phm ng k vit v
qun tr doanh nghip, k c vn tng kt l lun v kinh nghip thc tin. C chng ch l
nhng kinh nghim c sao chp, truyn li qua cc i, t cc gia nh, dng h c truyn
thng kinh doanh. V vy, qun tr doanh nghip cha phi l mn khoa hc chnh thng.
T nhng nm 1910, nhiu t-rt, nhiu tp on sn xut ln c hnh thnh; nhiu
ngn hng xut hin nhm phc v cho s pht trin ca cc tp on, cc doanh nghip ln.
Cc chc danh gim c, tng gim c ra i. Vn qun tr doanh nghip cng c t
ra c th, cht ch di cc iu lut c th.
1.2.3.2. S pht trin ca qun tr doanh nghip t nm 1911 1945
Sau i chin th gii ln th nht (1914 1918), tip l cuc i khng hong
IT
kinh t, ti chnh ph hoi ton b cc o lut c, cc c ch kinh doanh hin hnh. Hng
lot nhng doanh nghip b ph sn. C nhiu doanh nghip mi ra i. Nhiu doanh nghip
c sng st c t chc li hoc hp nht vi nhau. C ch qun l mi ra i thch ng vi
thi k mi. Trn c s ny, gii qun tr doanh nghip mi xut hin vi nhng nguyn tc,
phng php v kinh nghim qun l mi.
PT
Cho n nm 1940, ngi ta nhn thy tnh tt yu phi xy dng, o to, bi
dng mt i ng qun tr vin doanh nghip v mt h thng trng lp, gio trnh o to
qun tr vin ra i. T , khoa hc qun tr doanh nghip gp phn em li hiu qu
kinh t ln cho cc doanh nghip.
Nh chng ta bit, trc nm 1910, hu nh khng c nhng tc phm vit v qun
tr doanh nghip. Nhng t nm 1911 tr i, dn dn xut hin nhng tc phm qun tr
doanh nghip c gi tr.
Vo nm 1911, tc phm qun tr doanh nghip c gi tr u tin c xut bn
M. Cun sch do nh khoa hc qun tr ni ting Frederick W.Taylor bin son vi tiu :
Nhng nguyn tc v phng php qun tr khoa hc (Principles and methods of scientific
management). Cun sch ch yu cp vn qun tr nhn s: lm th no ngi lao
ng hon thin v s dng c hiu qu cng c lao ng, thi gian lm vic tng nng
sut lao ng.
Nm 1922 ra i mt tc phm c gi tr cao v qun tr doanh nghip. l tc
phm ca nh khoa hc Php H.Fayol v: Qun l cng nghip v qun l tng hp
(Industrial and General Administration). Ni dung c bn ca cun sch cp n phng
php qun tr trong phng giy, ch yu ni v nhng chc nng c bn ca qun tr doanh
10
nghip. Nhng t tng, quan im c bn ca cun sch cho n nay vn c p dng
trong cc doanh nghip trn th gii.
T nm 1924 1984, ng tr quan im qun tr mi do nh khoa hc qun tr doanh
nghip ngi Anh tn Niary P.Fonet vit trong cun sch: ng xon c ca nhng
phng php khoa hc v hiu qu ca n i vi qun l cng nghip (Papus of Scientific
methods and its effect upon industrial management). Cun sch xc nh nhng t tng
trit hc v nhng quan im ca qun tr tin b.
1.2.3.3. S pht trin ca qun tr doanh nghip t nhng nm 1946 n nay
y l giai on sau kt thc chin tranh th gii ln th II, chuyn sang khi phc,
pht trin kinh t v giao lu quc t. Cng vi tro lu , cng nghip ha v hin i ha
nhiu nc cng nghip tin tin t c tc cao trong tng trng kinh t.
T nhng nm 1946 tr i, ngy cng xut hin nhiu tc phm c gi tr v qun
tr doanh nghip. nhiu nc thnh lp cc trng ring ging dy, o to nhng
nh qun tr doanh nghip t cp thp n cp cao nht doanh nghip.
Chng ta c th k n cc trng nh vy M: Trng MBA (Master of Business
Administration), trng kinh doanh Harvard (Harvard Business School); Nht: trng o
IT
to gim c di chn ni Phighi
C th k n mt s tc phm qun tr doanh nghip c bit c gi tr trong thi k
ny nh: Cun Qun l nng ng xut bn nm 1945 ca 2 nh khoa hc ngi Anh v
M. Tc phm ny tng kt nhng nguyn tc ca qun tr doanh nghip t c t xa
n nm 1945. Trn c s , cc tc gi a ra c cc quan im, phng php lun v
PT
qun tr doanh nghip mi ph hp vi iu kin hin ti.
Sau , ln lt hng trm cun sch khc nhau, nhiu sch gio khoa, bi bo v
qun tr doanh nghip ra i. Nhng bui hi tho, hi ngh quc t, nhiu lp hc c t
chc lm sng t nhng vn c bn ca qun tr doanh nghip trong iu kin hin i.
T sau nm 1960, l thi k si ni, pht trin nht ca qun tr doanh nghip m nhn
loi t c t nn kinh t t bn pht trin ti nay.
Mt cng ty M trong nm 1960 phi chi ti 3.000.000USD ch phc v vic
su tm, thu thp, tng hp nhng ti liu v qun tr doanh nghip, nhm bi dng cho
nhng qun tr vin ca cng ty (cha k tin lng v nhng chi ph khc phc v cho i
ng gio s, cn b ging dy)
Tm li, qua cc giai on pht trin ca qun tr doanh nghip, chng ta thy ni bt
mt vn l:
X hi t ch chp nhn t t n chp nhn hn vai tr ca qun tr doanh nghip,
m gn lin vi n l cc qun tr vin c nghip v v cc c vn c nng lc vn dng
nhng kin thc l lun qun tr doanh nghip vo thc tin.
11
Ngy nay, nht l nhng nm u ca thp k 90, hu ht cc nc hnh thnh
mt h thng trng lp o to, bi dng cc nh qun tr doanh nghip ti ba em li
nhng khon li nhun ln cho doanh nghip.
1.2.4. Cc trng phi l thuyt ng dng trong qun tr doanh nghip
1.2.4.1. Trng phi qun tr c in
y l l thuyt gi tr lu i nht, c tha nhn rng ri Phng Ty. L thuyt
ny c phn chia thnh 3 hng chnh:
- Qun tr kiu th li
- Qun tr khoa hc
- Qun tr hnh chnh.
1. Trng phi qun tr kiu th li.
Qun tr th li l mt h thng da trn nhng nguyn tc, h thng th bc, s phn
cng lao ng r rng v nhng quy trnh hot ng ca doanh nghip. Ngi sng lp ca
trng phi ny l Nh khoa hc ngi c Max Weber. L thuyt gi tr kiu th li a ra
mt qu trnh v cch thc iu hnh t chc. Quy trnh ny c 7 c im gm:
IT
H thng cc nguyn tc chnh thc
Tnh khch quan
Phn cng lao ng
C cu h thng th bc.
C cu quyn lc
PT
S cam kt lm vic lu di.
Tnh hp l
nh gi trng phi qun tr kiu th li.
- Li ch
Nhng li ch t h thng qun tr kiu th li d dng nhn thy c l tnh hiu qu
v s nht qun, v c xem l pht huy hiu lc tt nht khi thc thi cc quyt nh hay cc
nhim v theo chu trnh. Nhng ngi lao ng cp thp hn trong t chc c th thc thi
cng vic n gin l tun theo cc quy tc v th tc. Cng vic v kt qu lao ng ca h
c tiu chun ha cao v c thc hin theo nhng yu cu cn thit p ng cc mc
tiu ca t chc.
- Hn ch:
+ Nguyn tc cng nhc v quan liu
Do mun bn v quyn li ring nn tng lp quan liu trong t chc thng bm cht
vo nhng nguyn tc v th tc d rng chng t ra khong em li hiu qu cho t chc
dn n lng ph trong tin bc.
+ Tm cch m rng v bo v quyn lc
12
C cu t chc kiu th li c th l nguyn nhn thc y cc nh qun tr khng
quan tm n hiu qu m tp trung mi n lc vo vic m rng v bo v quyn lc v
quyn li ring.
+ Tc ra quyt nh chm
Do t cc nguyn tc v th tc ln trn tnh hiu qu, do trong nhiu trng hp
lm tr hon qu trnh ra quyt nh.
+ Khng tng hp vi s thay i cng ngh
Cc nguyn tc ca l thuyt qun tr th li khng ph hp vi cng ngh cao cp,
vi s thay i lin tc tnh cht nhim v ca t chc vo th nghim trong t chc.
+ Khng tng hp vi nhng gi tr ngh nghip
Cng vic ch yu ca cc nh qun tr l ra quyt nh dn n trong qu trnh ny h
phi khng ngng nng cao kin thc khoa hc, tm hiu nhng gii php i mi, cao tnh
sng to v nhng gi tr ny khng ph hp vi tnh trt t v n nh ca t chc kim th
li.
Tuy nhin trong nhiu t chc phng php tip cn ny vn c p dng rng ri
v t hiu qu cao khi chng tho mn iu kin sau:
IT
- Nhng t chc c khi lng thng tin chuyn ngnh ln v tm c bin php
x l hu hiu.
- Nhu cu ca khch hng c tc thay i chm.
- Cng ngh n nh v c t thay i chm.
- Quy m hot ng t chc ln, iu kin cho php tiu chun ho dch v hay sn
PT
phm.
2. Trng phi qun tr khoa hc
Qun tr khoa hc l mt h thng l thuyt qun tr tp trung nghin cu v cc mi
quan h gia c nhn ngi cng nhn vi my mc trong cc nh my.
Mc tiu ca cc nh qun tr theo trng phi ny thng qua nhng quan st, th
nghim trc tip ti xng my nhm nng cao ngn sch lao ng, hiu qu v ct gin s
lng ph.
Nhng ngi sng lp v pht trin t tng qun tr ny l Frederick W.taylorr,
Frank v Lillian gilbrreth, Henry L gantt.
a. L thuyt qun tr khoa hc ca FW Taylor (1856 - 1915)
Ngi ta ca ngi Taylor l cha ca thuyt qun tr theo khoa hc, ngi
cng ng s v bn b m ra mt k nguyn vng trong qun tr ca M, mt phng
php qun tr c dng lm c s tri thc cho cng vic qun tr sau ny khng ch M m
cn Anh v nhiu nc khc na.
Thc ra, trc Taylor, c nhiu ngi nghin cu lnh vc ny v dng nhng
thut ng qun tr theo khoa hc nh Dela Hire (1640-1718), Ancotons (1663-1705),
Belidor (1693-1769), Peronnet (1708-1796), Dupin (1784-1873) v.v... Nhng nh c Taylor
13
m qun tr theo khoa hc c c mt ngha rt chnh xc v r rng, v theo ng n c
ngha l bit chnh xc ci bn mun ngi khc lm v sau hiu rng h lm mt
cch tt nht v tn t nht.
Khc vi qun tr kiu th li nghin cu nhng cu trc t chc v h thng cng
vic trn gic rng, qun tr khoa hc tp trung vo lao ng c nhn cng cc cng c v
my mc h s dng. Trit l ca n l thc hnh qun tr nn da trn nhng c s ca quan
st v t thc t ch khng phi l s suy on hay nghe ngi khc ni.
Taylor, l mt k s c kh ngi M, khi u s nghip ca mnh vi t cch l
mt c cng ti Midvale Steel Work Philadelphia. ng tin rng nng sut lao ng gia
tng ty thuc vo vic tm ra nhng cch thc ngi cng nhn lm vic hiu qu hn
bng cch s dng cc k thut khch quan v khoa hc.
Taylor s dng nhng nghin cu thi gian v ng tc phn tch cc bc cng
vic, cc k thut gim st v s mt mi ca ngi cng nhn. Mt nghin cu v thi gian
v ng tc bao gm vic xc nh v o lng cc thao tc ca ngi cng nhn khi thc
hin cng vic v phn tch kt qu t nhng o lng . Nhng thao tc lm chm qu trnh
sn xut s b gim thiu. Mt trong nhng mc tiu ca nghin cu thi gian v ng tc l
thit k mt cng vic c tnh hiu qu v theo chu trnh (lp li). Vic loi b cc c ng
IT
lng ph ca c th khi lao ng v nh r kt qu chnh xc ca cc hot ng lm gim
thi gian, tin bc v cc hao ph khc to ra sn phm. ng cho rng, nhim v ca nh
qun tr l phi xc nh cho c phng php lm v tiu chun ca cng vic, ng thi
phi cung cp cho cng nhn s kch thch bng quyn li h gia tng nng sut.
iu g c th khin ngi lao ng lm vic ht kh nng ca mnh? Taylor cho rng
PT
tin l cu tr li cho cu hi ny. ng h tr h thng khon cng vic c nhn (nh
mc) lm c s tr lng. Nu cng nhn lm t nh mc, h s nhn lng theo nh
mc . Cng nhn no lm vt nh mc th s c nhn lng vi n gi cao hn cho
tt c chi tit sn phm lm ch khng ch cho phn vt nh mc.
T tng qun tr ca Taylor c th hin trong 2 tc phm Shop Management
(1903) v Principles of scientific Managemet (1911). Taylor cho rng mt t chc s hot
ng hu hiu nht khi c xc nh r nhim v, d kin trc phng php v Logic hnh
ng. Tt c cc yu t trn phi c chun ho thnh nguyn tc.
Nhng nguyn l qun tr theo khoa hc ca Taylor c th tm tt nh sau:
Phng php khoa hc cho nhng thnh t c bn trong cng vic ca cng
nhn, thay cho phng php c da vo kinh nghim
Xc nh chc nng hoch nh ca nh qun tr, thay v cho cng nhn t
chn phng php lm vic ring.
La chn v hun luyn cng nhn mt cch khoa hc v pht trin tinh thn
hp tc, thay v khuyn khch nhng n lc c nhn ring l v tr lng theo sn phm.
Phn chia cng vic gia ngi qun tr v cng nhn mi bn lm tt nht
nhng cng vic ph hp vi h, nh s gia tng hiu qu.
14
b. L thuyt ca Henry L Gantt
Trn c s l thuyt ca Taylor, Grantt d pht trin v a ra l thuyt ca mnh
trong tp trung vo m rng h thng khuyn khch nhiu lao ng vi cc bin php c
th sau.
- Khuyn khch cng nhn sau mt ngy lm vic nu h lm vic tt.
- Kh khn cho c cng, qun c da vo kt qu lm vic ca cng nhn si s
gim st trc tip ca h nhm ng vin h trong cng vic qun tr bin php ny
khuyn khch c cng qun l tt hn.
Gantt l ngi i tin phong trong vic nhn mnh tm quan trng ca nhn t con
ngi v thuyt phc cc nh qun tr cn t trng tm vo s phc v hn l ch trng vo
li nhun.
ng a ra nhiu loi biu nhm theo di tin sn xut, la chn phgn n
sn xut ti u nh s Pert v ng gng.
c. L thuyt ca Frank
c nhng cng trnh nghin cu v thi gian v thao tc ca Taylor truyn cm
hng Frank bin nhng nghin cu thao tc thnh khoa hc chnh xc. ng cng hin
tng v vic tm mt phng php tt nht thc hin mi cng vic.
IT
Trong lc Taylor tm cch lm cng vic c hon thnh nhanh hn bng cch tc
ng vo cng nhn th Frank tm cch gia tng tc c bng cch gim cc thao tc tha.
Frank cho rng thao tc c quna h n s mt mi ca cng nhn do bt s lng thao tc
th cng gim c s mt mi.
PT
d. nh gi
Tm li, trng phi qun tr khoa hc c nhiu ng gp c gi tr cho s pht trin
ca t tng qun tr.
- H pht trin k nng qun tr qua phn cng v chuyn mn ha qu trnh lao ng,
hnh thnh qui trnh sn xut dy chuyn.
- H l nhng ngi u tin nu ln tm quan trng ca vic tuyn chn v hun
luyn nhn vin, u tin dng i ng tng nng sut lao ng.
- H cng l nhng ngi nhn mnh vic gim gi thnh tng hiu qu, dng
nhng phng php c tnh h thng v hp l gii quyt cc vn qun tr.
- Cng chnh h coi qun tr nh l mt i tng nghin cu khoa hc.
Tuy vy trng phi ny cng c nhng gii hn nht nh
- Ch p dng tt trong trng hp mi trng n nh, kh p dng trong mi trng
phc tp nhiu thay i;
- Qu cao bn cht kinh t v duy l ca con ngi m nh gi thp nhu cu x
hi v t th hin ca con ngi, do vy nhiu nh ph bnh cho rng l thuyt qun tr khoa
hc v nht l kin ca Taylor l thiu nhn bn xem con ngi nh mt inh ng trong mt
c my.
15
- C p dng nhng nguyn tc qun tr ph qut cho mi hon cnh m khng nhn
thy tnh c th ca mi trng, v h cng qu ch tm n vn k thut.
3. L thuyt qun tr hnh chnh.
L thuyt qun tr hnh chnh l mt trong nhng t tng qun tr n c v ph
bin nht i vi tt c cc loi t chc d thuc khu vc cng hay t nh hay ln.
Phng php tip cn ca trng phi ny da trn hai gi thit.
- Mc d mi t chc u c nhng c trng v mc ch ring nhng u c mt
tin trnh qun tr ct li c duy tr trong tt c mi t chc dn n cc nh qun tr gii
c th hot ng ti bt c t chc no.
- Tin trnh qun tr ph bin ny c th cho php gii bt nhng chc nng rin r v
nhng nguyn l lin quan n cc chc nng .
Cc nh sng lp l thuyt ny nhn mnh n s chuyn mn ho lao ng, mng
li ra mnh lnh ( ai bo co cho ai) v quyn lc.
* Cha ca l thuyt qun tr hnh chnh l Henry Fayol Henry Fayol cho rng mt
nh qun tr thnh cng ch yu da vo nhng phng php qun l m ngi vn dng
hn l nhng phm cht rin ca ngi . ng nhn mnh thnh cng cc nh qun tr
IT
cn hiu r cc chc nng qun tr c bn nh hoch nh, t chc, lnh o, kim sot v p
dng nhng nguyn tc qun tr no . ng a ra 14 nguyn tc qun tr v ch r rng cc
nh qun tr cn c hun luyn thch hp p dng nhng nguyn tc ny.
phn cng lao ng : S chuyn mn ho cho php ngi cng nhn t c
hiu qu cao hn trong cng vic.
PT
Quyn hn v trch nhim: Cc nh qun tr c quyn a ra cc mnh lnh
hon thnh cng vic quyn hn phi gn lin vi trch nhim.
K lut: cc thnh vin phi tun theo v tn trng cc nguyn tc ca t chc
. K lut cho php duy tr s vn hnh thng sut ca t chc.
Thng nht ch huy: Mi cng nhn ch nhn mnh lnh t 1 cp trn trnh
s tri ngc gia cc mnh lnh v s ri lo trong t chc.
Tng nht lnh o: Nhng n lc ca tt cc nh qun tr thng nht c mi
thnh vin u phi hng ti mc tiu chung ca cc nh qun tr thng nht
kin ch huy t chc v ch huy do 1 nh qun tr phi hp v iu hnh
trnh s mu thun gi cc chnh sch v cc th tc.
6. Li ch ca c nhn ph thuc vo quyn li ca t chc: phi t li ch
ca ton th t chc ng trc li ch ca mi c nhn trong t chc.
Th lao: Tr lng tng xng vi cng vic s c li cho t chc v mi
cng nhn.
Tp trung vn ho: Phi c 1 mc tp trung ( quyt nh trong doanh
nghip phi tp trung pht trin u mi) hp l cc nh qun tr kim sot
c mi vic m vn m bo cp di c quyn lc hon thnh cng
vic ca h.
16
nh hng lnh o: phm vi quyn lc xut pht t ban lnh o cp cao
xung ti nhng ngi cng nhn cp thp nht trong t chc.
Trt t: tt c mi ngi v thit b, nguyn liu cn c t ng v tr v
thi img.
S cng bng: Cc nh qun tr cn i x cng bng v thn thin vi cp
di ca h.
n nh v nhn s: tc lun chuyn nhan s cao s khng em li hiu qu.
Sng kin: Cp di c t do xy dng v thc hin nhng k hoch do h
ra.
Tinh thn ng i: thc y tinh thn ng i s em li s ho hp, thng
nht cho t chc. l cha kho thnh cng.
nh gi trng phi qun tr hnh chnh
Tm li trng phi hnh chnh m in hnh l Fayol ch trng rng, nng sut lao
ng s cao trong mt t chc c sp t hp l. N ng gp rt nhiu trong l lun cng
nh thc hnh qun tr, nhiu nguyn tc qun tr ca t tng ny vn cn p dng ngy nay.
Cc hnh thc t chc, cc nguyn tc t chc, quyn lc v s y quyn... ang ng dng
ph bin hin nay chnh l s ng gp quan trng ca trng phi qun tr hnh chnh.
IT
Hn ch ca trng phi ny l cc t tng c thit lp trong mt t chc n nh,
t thay i, quan im qun tr cng rn, t ch n con ngi v x hi nn d dn ti vic
xa ri thc t. Vn quan trng l phi bit cch vn dng cc nguyn tc qun tr cho ph
hp vi cc yu cu thc t, ch khng phi l t b cc nguyn tc .
1.2.5.2. Trng phi qun tr hnh vi (trngphi tm l x hi trong qun tr
PT
Quan im hnh vi tp trung vo vic gii quyt mt cch hiu qu vn con ngi
trong t chc.
L thuyt ny cho rng hiu qu ca qun tr cng do nng sut lao ng quyt nh
v nng sut lao ng khng phi do cc yu t vt cht quyt nh m do s tho mn cc
nhu cu tm l x hi ca con ngi. Theo h cng ngh, nguyn tc v cc tiu chun ca
cng vic khng m bo cho cng vic c hon thnh tt.
Nhng ngi ch trng phng php tip cn ny trong qun tr vch ra rng: cn
phi c con ngi vo trng tm ch trong cc hot ng ca t chc. Qua nhng nghin
cu thc nghim cc nh nghin cu nhn thy rng; vic qun tr thnh cng ph thuc phn
ln vo kh nng hiu bit ca nh qun tr v tri thc, nhu cu nhn thc v nhng nguyn
vng ca cp di. Cc tc gi thuc trng phi ny gm c Follett, Flton Mayo, Barnard v
douglas Mc gregor.
1. Nhng ng gp ca Follett
Mary Parker Follett (18681933) c nhng ng gp quan trng vo quan im
qun tr hnh vi. B tin rng qun tr l mt qu trnh lin tc khng ngng, nu mt vn
pht sinh c gii quyt, vic gii quyt vn ny c th dn n pht sinh mt vn
mi1. B nhn mnh vo (1) mi quan h gia cc nhn vin trong vic gii quyt vn v
17
(2) ng lc ca qun tr, hn l nhng nguyn tc cng nhc. Nhng t tng ny khc hn
vi cc quan im ca Weber, Taylor, v Fayol.
Follett nghin cu cch thc m nhng nh qun tr thc hin cng vic bng cch
quan st h ti ni lm vic. Da trn nhng quan st ny, b kt lun rng s phi hp l
iu kin cn thit qun tr hiu qu v a ra 4 nguyn tc phi hp m nhng cc nh
qun tr cn p dng. Follett tin tng rng nhng ngi am hiu cng vic nht s l nhng
ngi c cc quyt nh tt nht. V d, b tin chc rng cc qun tr vin tc nghip l nhng
ngi ng v tr tt nht phi hp cc cng vic. Da trn vic nghin cu tm l hc
v x hi hc, Follett ngh rng nhng cc nh qun tr cn nhn thy r rng mi nhn vin
ca mnh c nhng nim tin, thi v cm xc ring.
ng gp ca Follett v nhng nghin cu tm l ca c nhn trong i sng x hi
i vi cc vn qun tr cn c nhng im ng lu :
- Phng php gii quyt cc mu thun trong mt t chc - Theo Follet, thng nht
chnh l phng php tt nht v lm vng lng nht chm dt mu thun.
- Vic ra mnh lnh v chp hnh mnh lnh phi xut pht t mi quan h gia
ngi ra lnh v ngi thi hnh lnh.
- Ngi qun tr phi hiu c v tr ca mi c nhn trong t chc, bn cht ca mi
IT
quan h lm vic tt p l ngi lao ng lm vic vi ai ch khng phi di quyn ai v
nhn mnh tm quan trng ca kim tra ch khng phi b kim tra.
2. Nhng ng gp ca Barnard
Chester Barnard (18861961) nghin cu v kinh t ti H Harvard nhng khng tt
PT
nghip c v ng khng hon thnh mt th nghim khoa hc. Lm vic ti AT&T, nm
1972, Chester tr thnh ch tch ca New Jersey Bell. ng c 2 ng gp c ngha vo l
thuyt qun tr c in trong cun sch ca ng The Functions of the Executive (Cc chc
nng ca nh qun tr) . Barnard c hai ng gp c ngha vo l thuyt qun tr. l:
- u tin, Barnard nhn nhn cc t chc nh l nhng h thng c tnh x hi, n i
hi s cng tc ca cc nhn vin hot ng mt cch hiu qu. Ni cch khc, con ngi
trong t chc phi lin tc thc hin vic tng tc vi nhng ngi khc. Theo Barnard,
nhng nguyn tc chnh ca cc nh qun tr l truyn thng vi cc nhn vin, thc y h
lm vic hng say hn t c mc tiu ca t chc. ng cho rng, vic qun tr mt cch
thnh cng cn ph thuc vo vic duy tr mi quan h tt p vi nhng ngi bn ngoi m
t chc c lin h n.
- Th hai, Barnard xut l thuyt chp nhn quyn hnh. L thuyt ny cho rng
nhn vin c th tun th mnh lnh ca cp trn trn c s t nguyn v thc chn la.
iu ny hm rng, nhn vin s tun theo cc mnh lnh nu h
(1) Hiu nhng i hi m cp trn yu cu.
(2) Tin tng rng mnh lnh ny ph hp vi cc mc tiu ca t chc.
(3) C c nhng li ch khi tun th theo mnh lnh ny, cng nh ph hp vi
nng lc v s c gng ca h.
18
3. Nhng ng gp ca Elton Mayo t cc cuc th nghim Hawthorne
ng gp quan trng nht trong quan im hnh vi l t nhng nghin cu c thc
hin vo khong nm 19241933 ti x nghip Hawthorne Chicago. Nhng kt qu th
nghim dn Mayo n khm ph quan trng u tin: khi ngi lao ng c quan tm
c bit, nng sut lao ng s thay i bt k cc iu kin lm vic c thay i hay khng.
Hin tng ny c gi l Tc ng Hawthorne.
Tuy nhin, mt cu hi quan trng vn cha c gii p: ti sao ch mt s quan
tm c bit nh v vic hnh thnh cc mi lin h nhm c tc ng tr li ln nh vy?
tm c cu tr li, Mayo tin hnh phng vn cc nhn vin. Cc cuc phng vn
mang li mt khm ph c bit c ngha: nhng nhm lm vic khng chnh thc, mi
trng x hi ca nhn vin c nh hng to ln n hiu nng lm vic.
Cng t kt qu ca cuc nghin cu, h khuyn co cc nh qun tr nn xem xt
ngi nhn vin trong cc mi quan h c nhn (v d nh tnh trng gia nh, cc mi quan
h, thnh vin ca cc nhm...) c th hiu c nhng nhu cu v cch thc tho mn
cc nhu cu ny ca nhn vin. H cng ngh cc nh qun tr cn nhn bit c nhng
cm xc ca nhn vin v khuyn khch s tham gia ca cc nhn vin vo vic quyt nh
thay i nhng bt hp l trong t chc
IT
4. Nhng ng gp ca Douglas. Mc. Gregor (1906 - 1964)
Mc. Gregor cho rng cc nh qun tr trc y tin hnh cc cch thc qun tr
trn nhng gi thuyt sai lm v tc phong v hnh vi ca con ngi. Nhng gi thit cho
rng, phn ng mi ngi u khng thch lm vic, thch c ch huy hn l t chu trch
nhim, v hu ht mi ngi lm vic v li ch vt cht, v nh vy cc nh qun tr xy
PT
dng nhng b my t chc vi quyn hnh tp trung t ra nhiu quy tc th tc, ng thi
vi mt h thng kim tra gim st cht ch. Gregor gi nhng gi thit l X, v ngh
mt gi thuyt khc m ng gi l Y. Thuyt Y cho rng con ngi s thch th vi cng vic
nu c nhng thun li v h c th ng gp nhiu iu hn cho t chc. Mc Gregor cho
rng thay v nhn mnh n c ch kim tra th nh qun tr nn quan tm nhiu hn n s
phi hp hot ng
1.2.5.3. trng phi qun tr h thng
1. Cc khi nim h thng (System Concepts)
Mt h thng l tp hp ca cc yu t c mi quan h ph thuc v lin quan vi
nhau.
Quan im h thng v qun tr a ra mt cch tip cn mi gii quyt cc vn
pht sinh trong t chc l phn tch vn theo mt th thng nht cc u vo, qu trnh
chuyn ho, u ra, s phn hi vo mi trng . H thng c th l mt c nhn, mt nhm
lm vic, mt b phn hay mt t chc.
u vo bao gm c s vt cht, con ngi, ti chnh, ngun thng tin a vo qu
trnh chuyn ho. Qu trnh chuyn ho bao gm cc k thut c s dng bin cc u
vo thnh u ra. u ra l nhng u vo nh con ngi, my mc, thit b, thng tin v ti
19
chnh... c hnh thnh t qu trnh chuyn ho. Phn hi l cc thng tin v tnh trng ca
t chc. Trong mt t chc, s phn hi c th c ghi nhn t nhng cuc kho st
marketing, nhng bo co ti chnh, nhng nh gi v hot ng ca cng ty... Vai tr ca
ngi qun tr l ch o qu trnh chuyn ho thng qua vic hoch nh, t chc, lnh o,
kim tra. Mi trng ca t chc bao gm cc yu t nh x hi, chnh tr v kinh t nh
hng n hot ng ca t chc (h thng).
2. Cc loi h thng
Cn c vo nhng tiu chun khc nhau, c th phn chia h thng thnh my loi:
a. Xt theo phng thc hnh thnh, c th phn chia cc h thng thnh h thng t
nhin v h thng nhn to.
H thng t nhin l nhng h thng do cc vt cht t nhin cu thnh. c trng ch
yu ca n l hnh thnh trong th gii t nhin. Th d, h thng sinh vt, h thng thc vt,
h thng c th con ngi.
H thng nhn to l nhng h thng do con ngi lp ra nhm thc hin mc ch
no nh h thng sn xut, h thng kinh doanh, h thng bn hng, h thng giao thng,
h thng vn ti, h thng chnh quyn.
IT
b. Xt theo quan h ca n vi mi trng bn ngoi, c th chia lm h thng khp
kn v h thng m.
Mi trng bn ngoi l th gii khch quan tn ti bn ngoi h thng. Bt k h
thng no cng tn ti trong th gii khch quan nht nh. Nhng mt h thng tn ti trong
mi trng c th hoc khng th pht sinh tc dng tng h vi mi trng y.
PT
H thng khp kn l h thng khng c tc dng tng h vi th gii bn ngoi.
ng nhin, cc h thng tuyt i khp kn l rt t. Nhng c khi ngi ta coi nhng h
thng t c quan h vi th gii bn ngoi l h thng gn nh khp kn ch l tin nghin
cu.
H thng m l h thng c quan h trao i thng tin, vt cht v nng lng vi th
gii bn ngoi. Tc dng ca nhng h thng y vi th gii bn ngoi l tc dng tng h,
hoi ng ca ni b h thng va chu s rng buc ca th gii bn ngoi, ng thi kt
qu hot ng ca n cng c th gy ra nhng thay i no cho th gii bn ngoi.
c. Xt theo trng thi c th bin i hay khng, c th chia thnh h thng tnh v h
thng ng.
H thng tnh l h thng m trng thi ca n (hoc ni ng hn l cc tham s phn
nh trng thi) khng thay i theo thi gian. Ngc li, nhng h thng m tham s trng
thi thay i theo thi gian th gi l h thng ng. Trn thc t, khng c h thng tnh
tuyt i, cng khng c h thng ng tuyt i m thng l trong pht trin (thay i) c
n nh, trong n nh c thay i hoc p thay i. Ni chung nu mt h thng, trong mt
thi k tng i di, ch pht sinh mt s thay i nh, ko di trong mt thi gian ngn th
c th coi nh h thng tnh. Ngc li, nu mt h thng, trong mt thi k tng i di,
xut hin nhng trng thi n nh tm thi th c coi l h thng ng. y cn vch r
20
rng, ci gi l h thng tnh khng c ngha l tt c cc b phn trong h thng u tnh m
ch l ni rng cc tham s trng thi ca n v c bn l khng thay i.
3. nh gi quan im h thng
C th ni theo quan im h thng tt c cc t chc u l nhng h thng v cc h
thng ny c s tc ng qua li ln nhau, chi phi hay tng tc vi nhau thuc vo mi
quan h gia chng.
Phng php tip cn h thng gip cc nh qun tr c nhng cch nhn ton din
i vi t chc m h ang lnh o. T tuy h thng m i hi cc nh qun tr phi quan
tm n ton b cc yu t bn trong cng nh bn ngoi ca t chc bao gm cc ngun lc
m t chc c sn, s pht trin ca cng ngh v khuynh hng cng ca t chc khi tin
hnh sn xut ra 1 sn phm hay dch v no . ng thi trng phi qun tr h thng cn
gip cc nh qun tr thy r mi quan h tng tc gia cc yu t thnh phn trong t chc
trn phng din chng l mt tp hp ng b c mi lin h hu c vi nhau.
1.2.5.4. Cc l thuyt ca trng phi khc
1. Trng phi qun tr theo tnh hung
Vo gia nhng nm 60, nhiu nh l thuyt v nh qun tr khng thnh cng khi
IT
c gng p dng nhng quan im qun tr c in v h thng. Do mt s ngi cho rng
trong mi tnh hung qun tr c th phi c s la chn phng php qun tr ph hp. T
xut hin l thuyt qun tr theo tnh hung.
Cc nh qun tr v l thuyt thuc trng phi ny cho rng trong nhng tnh hung
khc nhau th phi p dng nhng phng php qun tr khc nhau v cc l thuyt qun tr
PT
c p dng ring r hay kt hp vi nhau ty theo tng vn cn gii quyt. Do , cc
nh qun tr phi d kin v hiu r thc trng ca vn cn gii quyt trc khi ra quyt
nh.
C s l lun ca phng php ny da trn quan nim cho rng tnh hiu qu ca
tng phong cch, k nng hay nguyn tc qun tr s thay i ty theo tng trng hp. Cc
nh qun tr theo quan im ny cn c vo tng tnh hungc th la chn v s dng
nhng nguyn tc qun tr thuc cc trng phi c in, trng phi tm l - x hi ( hnh
vi) hay qun tr h thng m h cho l hu hiu nht vi tnh hung cn gii quyt.
iu ct yu ca quan im tip cn theo tnh hung l vic thc hnh qun tr phi
m bo thch ng vi nhng yu cu thc t t mi trng bn ngoi, cng ngh c s
dng to ra sn phm hay cung cp dch v v kh nng ca con ngi trong t chc. Cc
yu t ny c coi l cc bin ngu nhin. Tm quan trng tng i trong mi bin ngu
nhin ph thuc vo loi vn qun tr ang c xem xt.
nh gi v trng phi qun tr tnh hung.
Quan im qun tr theo tnh hung t ra rt hu hiu bi n da trn phng php
tip cn ty theo tnh trng thc t ca t chc hoc c nhn m la chn gii php ph hp
nht ra cc quyt nh qun tr. Nhiu ngi cho rng trng phi qun tr ny khng c g
21
mi bi n ch n thun s dng mt cch thch hp cc k nng qun tr ca cc trng
phi qun tr khc. Tuy nhin, quan im qun tr theo tnh hung rt linh hot v nguyn tc,
n lun tun th tnh hiu qu, ph hp vi cc nguyn l v cng c qun tr vi tng tnh
hung, sau khi tm hiu, iu tra k lng.
2. Trng phi qun tr Nht Bn
a. Thuyt "Z " v nhng "k thut qun tr Nht Bn " ca Willian Gouchi
Thuyt Z cho rng vic ra quyt nh tp th hiu qu hn quyt nh tng c nhn.
Chnh v th, X nghip Z ch trng vic lm sut i khng c chuyn cng nhn vng mt,
lm bing hay b sa thi, tt c hp thnh mt gia nh c tham gia quyt nh chung.
X nghip Nht Bn X nghip u, M
- Lm vic sut i - Lm vic trong tng thi gian

- nh gi v bt chm - nh gi bt nhanh
- Cng nhn a nng - Cng nhn chuyn mn mt ngh
- C ch kim tra mc nhin - C ch kim tra hin nhin

- Trch nhim c nhn
IT
- Trch nhim tp th
- Quyn li ton cc - Quyn li ring c gii hn
Trong l thuyt Z, Gouchi cng xng mi x nghip phi c "Bn trn cht lng"
PT
hay l cu lc b kim tra cht lng. l nhng nhm nh, quy t nhn vin v ban gim
c gp nhau trong gi lm vic nng cao cht lng v ct gim chi ph. Nhn vin s
a ra vn cng ban gim c tm gii php. Gii php ny l s quyt nh chung hn hp
gia nhn vin v ban gim c.
Nh vy, l thuyt Z hng nhn vin ch trng vo vic tp th hp tc Tuy nhin, l
thuyt Z cng c nhng hn ch, v khng th p dng cho tt c cc x nghip v t chc ni
chung, v ch trng n nh k thut v mi trng.
b. L thuyt Kaizen, cha kho ca s thnh cng v qun tr ca Nht Bn ca
Massakiimai
Massakiimai sau qu trnh nghin cu cc cng ty ca Nht v ca M thy r s
khc nhau to ln gia cung cch qun l nht v cung cch qun l phng Ty. ng nhn
thy rng M s thay i din ra mt cch mnh m, mt nh my c c thay th hon
ton bng mt nh my mi, c xy dng rt tn km. ng nghin cu thc cht ca s
thnh cng trong cung cch qun l Nht v xy dng khi nim Kaizen. C li ca Kaizen l
nhng ci tin nho nh, ci tin tng bc mt... Nht Bn, cng vic c ci tin tng
ngy thng qua nhng ci tin Kaizen - ngi Nht thng tn dng nhng ngun lc c sn
22
nh nhn lc, vt t, thit b m khng cn dng nhiu tin ca. Tuy nhin, nu cn, h ci
tin bng cch u t mt s tin ln.
Kaizen to ra t tng ch trng ti qu trnh tin hnh cng vic, v cn phi ci tin
cc qu trnh trc khi c c kt qu tt hn. Hn na, Kaizen hng v con ngi v
nhng n lc ca con ngi. iu ny khc hn li suy ngh ca a s cc nh qun l
phng Ty ch trng ti kt qu.
Kaizen nhn mnh n vai tr ca ngi qun l trong vic ng h v khuyn khch
cc n lc ca cng nhn ci tin quy trnh lm vic Kaizen ca Nht v cch suy ngh ca
n hng ti kt qu cng vic ca phng Ty. Mt gim c quan tm n Kaizen thng
ch trng n con ngi.
CU HI N TP
1. Vai tr ca qun tr doanh nghip v cc giai on pht trin ca qun tr doanh nghip?
2. Doanh nghip v cc loi hnh doanh nghip?
3. Phn tch nhng t tng v nhng ng gp chnh trong cc trng phi qun tr?
IT
4. Cc cch tip cn v qun tr doanh nghip?
PT
23
Chng 2 C cu t chc doanh nghip
CHNG 2 C CU T CHC QUN TR DOANH NGHIP
2.1. C CH QUN TR DOANH NGHIP

2.1.1.Khi nim
C ch qun tr doanh nghip l h thng c xy dng iu khin v kim sot
cc doanh nghip. Cu trc qun tr doanh nghip ch ra cch phn chia quyn v trch nhim
trong s nhng thnh phn khc nhau c lin quan ti doanh nghip nh Hi ng qun tr,
Gim c, c ng, v nhng ch th khc c lin quan. C ch qun tr doanh nghip cng
gii thch r quy tc v th tc ra cc quyt nh lin quan ti vn hnh doanh nghip.
Bng cch ny, c ch qun tr doanh nghip cng a ra cu trc thng qua ngi ta thit
lp cc mc tiu cng ty, v c phng tin t c mc tiu hay gim st hiu qu cng
vic (OECD 4/1999)
C ch qun tr doanh nghip nhm ti mc tiu thc y s cng bng doanh
nghip, tnh minh bch v nng lc chu trch nhim (J.Wolfensohn, cu Ch tch World
Bank, 6/1999). C ch qun tr doanh nghip l ch mc d c nh ngha khng r rng
nhng c th coi nh l tp hp cc i tng, mc tiu v th ch m bo iu tt p
IT
cho c ng, nhn vin, khch hng, ch n v thc y danh ting, v th ca doanh nghip.
C ch qun tr doanh nghip theo ngha hp c hiu l c ch qun l gim st
ca ch s hu vi ngi qun l cng ty theo nhng mc tiu v nh hng ca ch s hu.
Theo ngha rng hn, qun tr doanh nghip gn cht vi quyn li ca ch s hu cng nh
PT
cc ch n, ngi cung cp, ngi lao ng, thm ch khch hng ca cng ty. V mt t
chc, qun tr cng ty l tp hp cc mi quan h gia ch s hu, Hi ng qun tr v cc
bn c lin quan nhm: xc nh mc tiu, hnh thnh cc cng c d t c mc tiu v
gim st vic thc hin mc tiu ca doanh nghip trong di hn.
Khi ni n c ch v h thng t chc ca doanh nghip ngi ta thng cp ba
vn c bn:
1. Lut cng ty n nh c cu quyn lc trong cng ty. l trch nhim v quyn
hn ca i hi c ng, hi ng qun tr, gim c v ban kim sot. Da theo cc doanh
nghip lp ra bn iu l cho doanh nghip mnh.
2. T chc qun tr doanh nghip (Business management) hay qun tr kinh doanh,
l vic n nh t chc chi tit ca doanh nghip (phng ban), cc v tr nhn s khc nhau
dnh cho ngi lao ng; mi tng quan v cng vic gia cc phng ban v nhn vin
thc hin cc quyt nh ca cc trung tm quyn lc. Qun tr doanh nghip bao gm: lp k
hoch, t chc, tm ti nguyn, lnh o, ch huy cng kim sot doanh nghip. Tm ti
nguyn bao gm vic b tr v iu khin ngun nhn lc, ti chnh, ti nguyn v k thut v
thin nhin. Qun tr doanh nghip theo ngha trn lin quan n ni b cng ty. Ngi ta n
nh cc cp qun tr vin khc nhau: cao cp, trung cp v s cp. Mi cp c quyn hn
khc nhau.
24
3. C ch qun tr doanh nghip
N l mt qu trnh hay th tc v gim st v kim sot c thc hin m bo
cho vi thc thi qun tr qun tr doanh nghip ph hp vi li ch ca cc c ng
2.1.2. Ni dung nh ch qun tr doanh nghip truyn thng.
Ni dung c ch qun tr doanh nghip theo quan im truyn thng bao gm 3 b
phn sau:
- ng lnh o trong doanh nghip.
- Gim c ph trch qun l iu hnh doanh nghip.
- Tp th nhng ngi lao ng tham gia qun l doanh nghip.
B phn th 3 ca c ch qun l doanh nghip bao gm:
- i hi cng nhn vin chc.
- Hi ng x nghip.
- Ban thanh tra cng nhn.
i hi cng nhn vin chc: l hnh thc t chc ch yu mi ngi lao ng
thc hin quyn lm ch ca mnh i vi mi hot ng ca doanh nghip. i hi c t
chc t t sn xut tr ln. i hi cng nhn vin chc quyt nh:
-
-
-
-
IT
Phng hng pht trin sn xut kinh doanh ca doanh nghip.
Ch trng, bin php bo v ti sn, tng nng lc, hiu qu sn xut kinh doanh.
Xy dng v thc hin ni quy doanh nghip.
Bu Hi ng doanh nghip, Ban thanh tra, b phiu tn nhim gim c.
PT
Hi ng doanh nghip: l c quan thng trc ca i hi cng nhn vin chc.
S lng t 7 12 ngi, nhim k 2 nm. Nhim v ca Hi ng doanh nghip:
- Gim st thc hin ngh quyt i hi cng nhn vin chc.
- Gii quyt nhng vn mi ny sinh.
- Cng Ban chp hnh cng on ch o Ban thanh tra
- Tham gia kin vi gim c trong vic la chn b nhim ngi trong b my
qun l, khen thng. k lut cng nhn.
Ban thanh tra cng nhn: do i hi cng nhn vin chc bu ra nhm thc hin
quyn kim tra ca tp th nhng ngi lao ng. S lng 5 - 15 ngi, nhim k 2 nm.
Nhim v ca Ban thanh tra: kim sot, kim tra ton b hot ng sn xut kinh doanh v
phn phi trong ni b doanh nghip.
2.1.3. i mi c ch qun tr doanh nghip
Cc doanh nghip trong c ch th trng phi c i mi cho ph hp. i mi c
ch qun tr doanh nghip l vn quan trng ca qun tr doanh nghip.
i vi c ch qun tr doanh nghip phi da trn nhng nguyn tc sau:
25
- Tip tc pht huy vai tr lnh o ca t chc ng trong cc doanh nghip nh
nc. Tuy nhin, ng khng can thip vo cng vic chuyn mn ca gim c.
- Nghin cu hnh thc, ni dung tham gia qun tr doanh nghip ca tp th nhng
ngi lao ng thng qua cc t chc i hi cng nhn vin chc, Hi ng doanh nghip,
Ban thanh tra, nhng trnh hnh thc my mc, khng thit thc, khng hiu qu.
- cao vai tr ca b my iu hnh doanh nghip, c bit vai tr, trch nhim,
quyn hn, quyn li ca gim c.
- t hiu qu sn xut kinh doanh, bo ton, pht trin vn l mc tiu hng u.
Phn nh r ngi ch s hu v ngi ch qun l trong phm vi doanh nghip.
2.2. C CU T CHC QUN TR DOANH NGHIP
2.2.1. Nguyn tc xy dng c cu t chc qun tr doanh nghip
2.2.1.1. Cc nguyn tc ca t chc
- Thng nht mc ch ca t chc
Mt mc ch ch tp hp c s hp tc khi nhng ngi tham gia hiu c bn
cht v mi quan h mt thit ca mc ch nh l i tng ca s hp tc. Ni cch
IT
khc, khi cc c nhn phi cm nhn c mc ch ca t chc l ca chung, tt c cc thnh
vin mi c c s "ng lng hp tc" nu c nhng khc bit c bn v nghim trng gia
mc ch c nhn v tp th th s c s ly tn, phn tm.
Mc ch t chc v ng c c nhn. Mi ngi tham gia vo bt k t chc no u
c t cch t chc v t cch c nhn. Cn phi phn bit r rng gia mc ch t chc v
PT
ng c c nhn, v c hai tt yu khng phi l ng nht. Chng ch ng nht khi t c
mc ch v t chc t n tr thnh ngun gc ca s tha mn c nhn. ng c c nhn l
ci ni ti, l ch quan; cn mc ch chung l ci bn ngoi, khng thuc c nhn v l ci
khch quan. Do , ngi ch huy phi lm cho cc thnh vin thm nhun mc ch chung
ca t chc. Mc d vy, nhng mc ch ca t chc v ng c c nhn vn rt khc bit.
Mi ngi tham gia vo vic thc hin mc ch chung v h cm thy nhng tho mn c
nhn ca h s c c t vic t mc ch ca t chc.
Trong mt t chc, cc gi tr t chc l nhng gi tr quan trng nht, nh nhng gi
tr ny m c nhn s hnh ng theo mnh lnh. Nhng l mt c th c nhng li ch v
ng c ring, c nhn ch thc hin cc mc tiu ca t chc trong mt phm vi chp nhn,
trong c nhn ng x "c t chc". Phm vi chp nhn l mt phm vi khi cc mnh lnh,
quyt nh ca t chc ho hp hoc khng xung t vi li ch c nhn s t xc nh xem
nn va chm hay b qua cc mc tiu ca t chc.
- B my t chc phi gn vi mc tiu v phc v trit cho thc hin mc tiu
Nguyn tc ny khng nh, bao gi b my t chc cng phi ph hp vi mc tiu,
t mc tiu m t ra cu trc b my nh sau:
26
Cu trc cc thnh phn b my.
Cu trc cc vn hnh.
Cu trc con ngi ch huy, phi hp, xc nh ng lc thc y.
- Hiu qu
B my t chc phi c xy dng trn nguyn tc chuyn, tinh, gn, nh v gim
thiu mi chi ph.
- Cn i
Cn i gia quyn hnh v trch nhim.
Cn i gia chc v v quyn hnh trong b my
Cn i v cng vic gia cc b phn vi nhau
Cn i nhm to ra s n nh, vng chc trong t chc.
- Linh hot
B my ca t chc khng c cng nhc, c nh m phi nng ng, mm do
m bo d thch nghi v ng ph kp thi vi nhng thay i ca mi trng.
-
IT
Th bc
Mi mt t chc u c mt h thng thn kinh ca n l dy chuyn cc nh lnh
o sp xp theo chui xch th bc t trn xung di. Vic qun l din ra theo nguyn
tc cp di nhn lnh t mt cp trn trc tip v nguyn tc vn cu. Nguyn tc v hnh
thc vn cu nhm hn ch chui xch quyn lc, tng cng giao tip thng tin gia nhng
PT
ngi ng cp. Chng ta khng tuyt i ha nguyn tc th bc v nh vy s cng lm
tng s quan liu v lm gim hiu qu qun l. Tuy nhin, phng php vn cu cng
khng th p dng i tr c, v lm nh vy s gim quyn lc qun l tp trung trong b
my t chc. Thc t lnh o chp bu ca t chc c quan quyn lc cao nh thp khng
khuyn khch phng php vn cu.
2.2.1.2. Nguyn tc xy dng c cu t chc
C cu t chc qun tr doanh nghip tng doanh nghip khng nht thit phi
ging nhau m ph thuc vo c im ring ca tng doanh nghip. xc nh c c
cu t chc qun tr doanh nghip phi cn c vo nhng nguyn tc sau:
- Ph hp vi c ch qun tr doanh nghip mi.
- C mc tiu chin lc thng nht.
- C ch trch nhim r rng, quyn hn v trch nhim phi tng xng vi
nhau.
- C s mm do v t chc.
- C s ch huy tp trung thng nht vo mt u mi.
27
- C phm vi kim sot hu hiu.
- Bo m tng hiu qu trong kinh doanh.
2.2.2. Cc b phn v cc cp trong c cu t chc qun tr doanh nghip
C cu t chc qun tr l tng hp cc b phn khc nhau c mi lin h v quan
h ph thuc ln nhau, c chuyn mn ha, c giao nhng trch nhim, quyn hn
nht nh v c b tr theo tng cp nhm thc hin cc chc nng qun tr doanh
nghip.
Gia c cu t chc qun tr v c cu sn xut ca doanh nghip c mi quan h
cht ch, hu c vi nhau. C s ca c cu t chc qun tr trc ht l bn thn c cu
sn xut ca doanh nghip. y cng l mi quan h gia ch th v i tng qun l.
Tuy nhin, c cu t chc qun tr c tnh c lp tng i v n phi phn nh
c lao ng qun l rt a dng. Phi bo m thc hin nhng chc nng qun tr phc
tp nhm thc hin mc tiu qun tr quy nh.
C cu t chc qun tr doanh nghip hnh thnh bi cc b phn qun tr v cc
cp qun tr.
IT
B phn qun tr l mt n v ring bit c nhng chc nng qun l nht nh.
Chng hn, phng k hoch, phng kim tra k thut, phng marketing
Cp qun tr l s thng nht tt c cc b phn qun tr mt trnh nht nh
nh cp doanh nghip, cp phn xng
PT
Nh vy, r rng l s b phn qun tr phn nh s phn chia chc nng qun tr
theo chiu ngang, cn s cp qun tr th hin s phn chia chc nng qun tr theo chiu
dc. S phn chia theo chiu ngang l biu hin ca trnh chuyn mn ha trong phn
cng lao ng qun tr. Cn s phn chia chc nng theo chiu dc ty thuc vo trnh
tp trung chnh tr v c lin quan n vn ch huy trc tuyn v h thng cp bc.
2.2.3. Mi lin h trong c cu t chc qun tr

Mt vn quan trng trong vic xy dng m hnh b my qun tr l xc nh
ng n, r rng cc mi lin h gia cc b phn, cc cp, cc nhn vin qun l doanh
nghip.
Ni chung, c 3 loi lin h sau y:
- Lin h trc thuc l loi lin h gia th trng vi cn b, nhn vin trong
b phn, gia cc cn b c cng v ch huy trc tuyn vi cp trn v cp di.
- Lin h chc nng l loi lin h gia cc b phn chc nng vi nhau trong
qu trnh chun b quyt nh cho th trng hoc gia b phn chc nng cp trn vi
28
cn b nhn vin chc nng cp di nhm hng dn, gip v mt chuyn mn
nghip v.
- Lin h t vn l loi lin h gia c quan lnh o chung, gia cn b ch huy
trc tuyn vi cc chuyn gia kinh t, k thut, php ch vi cc hi ng c t chc
theo tng loi cng vic (xt sng kin ci tin k thut, xt thi ua, khen thng v.v)
Ch c trn c s xc nh ng n, hp l nhng loi lin h ni trn mi lm
cho mi b phn, mi c nhn trong c cu t chc qun tr nhn r v tr ca mnh, bit
c mnh trc thuc ai, nhng ngi no ph thuc vo mnh v ni chung trong cng
tc phi lin h vi nhng b phn no v lin h theo kiu no.
2.2.4. Cc kiu c cu t chc qun tr doanh nghip

1. C cu t chc qun tr khng n nh
y l mt loi c cu t chc qun tr khng c m hnh c th. C cu khng n
nh a vo cch tip cn theo hon cnh, cch tip cn ngu nhin.
Cch tip cn ny xut pht t quan im: khng c mt c cu t chc ti u cho mt
doanh nghip. Cch tip cn ny cho rng, xy dng c cu t chc qun tr ph hp cho
IT
mt doanh nghip ph thuc vo: cng ngh, tnh n nh ca mi trng v cc nhn t ng
khc. Theo cch tip cn ny, cc bin nh hng ti hnh thnh c cu t chc qun tr
doanh nghip l:
- Chin lc ca doanh nghip
PT
- Mc tiu ca doanh nghip
- Tnh n nh ca mi trng
- Tnh hnh cng ngh
- Mi trng vn ho .
- S khc bit gia cc b phn ca doanh nghip
- Quy m doanh nghip
- Phng php v kiu qun tr
- c im ca lc lng qun tr
xy dng, hnh thnh c cu t chc qun tr doanh nghip trc ht phi nh gi
cc bin ny, sau mi la chn tm kim mt m hnh ph hp. Tuy nhin, cc bin ny l
ng, hay thay i nn phi c nhng phn tch nh k v cc bin v nh gi xem c cu t
chc qun tr doanh nghip c ph hp hay khng.
2. C cu trc tuyn
Loi c cu ny c c im c bn l mi quan h gia cc nhn vin trong t chc
c thc hin mt ng thng: Ngi tha hnh ch nhn v thi hnh mnh lnh ca ngi
29
ph trch cp trn trc tip. Ngi ph trch chu trch nhim hon ton v kt qu cng vic
ca nhng ngi di quyn mnh. Kiu c cu ny thch hp vi ch mt th trng,
tng cng trch nhim c nhn, trnh c tnh trng ngi tha hnh phi thi hnh nhng
ch th khc nhau, thm ch mu thun vi nhau ca ngi ph trch.
Tuy nhin, kiu c cu ny c nhc im: mi th trng phi c kin thc ton
din, thuc nhiu lnh vc khc nhau. Mt khc, n khng tn dng c cc chuyn gia c
trnh cao v tng chc nng qun tr.
Trong thc t, n nay kiu c cu t chc ny t c s dng, nu c th ch phm
vi hp (ngnh, t i sn xut).
3. C cu chc nng
Ln u tin do Frederick W. Taylor xng v p dng trong ch c cng chc
nng.
M rng ra trong phm vi ton doanh nghip th kiu c cu ny cho php cn b ph
trch ca phng chc nng c quyn ra cc mnh lnh v cc vn c lin quan n chuyn
mn ca h cho cc phn xng, cc b phn sn xut. u im ca kiu c cu ny l thu
ht c cc chuyn gia vo cng tc lnh o, gii quyt cc vn chuyn mn mt cch
IT
thnh tho hn, ng thi gim bt gnh nng cho cn b ch huy chung ca doanh nghip.
Nhc im ca c cu ny l vi phm ch mt th trng d sinh ra tnh trng thiu trch
nhim r rng, thiu k lut cht ch.
4. C cu trc tuyn chc nng
PT
L mt kiu c cu kt hp hai kiu trnh by trn.Theo kiu ny, ngi th trng
c s gip sc ca cc phng chc nng, cc chuyn gia, cc hi ng t vn trong vic
suy ngh, nghin cu, bn bc tm gii php ti u cho nhng vn phc tp. Tuy nhin,
quyn quyt nh nhng vn y vn thuc v th trng.
Nhng quyt nh qun l do cc phng chc nng nghin cu, xut khi c th
trng thng qua, bin thnh mnh lnh c truyn t t trn xung di theo tuyn quy
nh. Cc phng chc nng c trch nhim tham mu cho ton b h thng trc tuyn. c
bit, cn nhn mnh: Cc phng chc nng khng c quyn ra mnh lnh cho cc phn
xng, cc b phn sn xut. Kiu c cu t chc ny va pht huy nng lc chuyn mn ca
cc b phn chc nng, va bo m quyn ch huy ca h thng trc tuyn.
5. C cu t chc qun tr phi hnh th
Trong cc nhm nhn vin c nhng ngi ni bt ln khng phi do t chc ch nh
(khng rng buc v mt t chc). H c anh em suy tn coi l th lnh v kin ca h c
nh hng rt ln n cc nhm nhn vin. Nh kinh doanh cn pht hin ra nhng ngi ny
v tc ng vo h, nhm thng qua h li cun c nhng nhm nhn vin lm vic c
hiu qu hn.
30
2.3. CH MT CP TRNG TRONG QUN TR DOANH NGHIP
2.3.1. Thc cht ca ch mt cp trng
Thc cht ca ch mt cp trng trong qun tr doanh nghip c trnh by tm
tt nh sau:
Quyn quyt nh nhng vn thuc v kinh t, k thut, t chc, hnh chnh, i
sng trong phm vi doanh nghip v tng b phn c trao cho mt ngi. Ngi c
nhim v qun l ton din cc mt hot ng n v mnh, c trao cho nhng trch
nhim v quyn hn nht nh v chu hon ton trch nhim v nhng quyt nh ca mnh.
Mi ngi trong doanh nghip v tng b phn phi nghim chnh phc tng mnh lnh ca
th trng.
2.3.2. Tnh tt yu phi tin hnh ch mt cp trng
- Xut pht t tnh bin chng gia tp trung v dn ch. Trn c s pht huy dn ch
i vi mi ngi, cn phi tp trung thng nht qun l vo mt u mi, vo mt ngi.
- Xut pht t tnh cht v yu cu ca nn sn xut cng nghip l tnh chnh xc kp
thi ca nhng quyt nh.
IT
- Xut pht t mi quan h trong phn cng lao ng x hi. Phn cng lao ng
chuyn mn ho ngy cng su sc tt yu dn n hip tc ho lao ng v bt k mt s
trc trc no trong hip tc sn xut cng dn n nh tr sn xut, gim hiu qu. V vy,
bt k s hp tc no cng phi c ngi ch huy thng nht.
2.3.3. Quan h gia cc chc danh th trng
PT
- Th trng cp di phi phc tng nghim chnh mnh lnh ca th trng cp
trn, trc ht l th trng cp trn trc tip.
Th trng tng b phn c ton quyn quyt nh nhng vn thuc phm vi n
v mnh v chu trch nhim trc gim c v cc mt hot ng n v do mnh ph trch.
- Th trng mi cp c trch nhim thc hin nghim chnh ni quy hot ng
tng cp c quy nh v: chc nng, nhim v, quyn hn, mi quan h cng tc.
- Tt c cc cp ph u l nhng ngi gip vic cho cp trng tng cp tng
ng v phi chu trch nhim trc th trng cp trn trc tip ca mnh.
- Mi ngi trong tng b phn l nhng ngi tha hnh ca th trng cp trn,
trc ht l ca th trng cp tng ng v phi phc tng nghim chnh mnh lnh ca
th trng.
- Gim c l th trng cp trn v l th trng cp cao nht trong doanh nghip,
chu hon ton trch nhim v mi mt hot ng kinh doanh, kinh t, chnh tr, x hi trong
doanh nghip trc tp th nhng ngi lao ng v trc ch s hu doanh nghip. Mi
ngi trong doanh nghip phi phc tng nghim chnh mnh lnh ca gim c.
31
2.4. T CHC B MY QUN TR DOANH NGHIP
Trong nhiu nm qua, Nh nc ta lun coi trng vic hon thin t chc b my
qun tr doanh nghip, coi vn ny l mt trong nhng ni dung ch yu ca i mi qun
tr doanh nghip. Cng vi ng li pht trin nn kinh t nhiu thnh phn, i i vi ch
trng m rng quyn t ch sn xut - kinh doanh ca n v kinh t c s c cu t chc
qun tr doanh nghip cn c a dng ho cho ph hp vi c cu s hu, vi quy m v
trnh k thut ca tng loi hnh doanh nghip.
2.4.1. Nhng yu cu ca t chc b my qun tr doanh nghip
Trong phm vi tng doanh nghip, vic t chc b my qun tr phi p ng c
nhng yu cu ch yu sau y:
Mt l, phi bo m hon thnh nhng nhim v ca doanh nghip, phi thc hin
y , ton din cc chc nng qun l doanh nghip. y l c s php l, l cn c ch
yu tng doanh nghip t t chc b my qun tr ca mnh.
Hai l, phi bo m thc hin nghim tc ch mt th trng, ch trch nhim
c nhn trn c s bo m v pht huy quyn lm ch ca tp th lao ng trong doanh
nghip.
IT
Ba l, phi ph hp vi quy m sn xut, thch ng vi nhng c im kinh t v k
thut ca doanh nghip.
Trong cc doanh nghip quy m sn xut ln. Cng tc ca cc phng chc nng c
chuyn mn ho su hn, do cn thit v c th t chc nhiu phng chc nng hn cc
PT
doanh nghip va v nh. Nhng c im kinh t v k thut nh loi hnh sn xut, tnh
cht cng ngh, trnh t ch sn xut kinh doanh v.v... u c xem l nhng cn c
xy dng b my qun tr doanh nghip.
Bn l, phi c bit yu cu va tinh gin, va vng mnh trong b my qun l.
Mt b my qun tr doanh nghip coi l tinh gin khi s cp, s b phn qun tr t nht, t l
gia nhn vin qun tr so vi tng s cng nhn vin chc nh nht m vn hon thnh y
cc chc nng qun tr. N c coi l vng mnh khi nhng quyt nh ca n c
chun b mt cch chu o, c c s khoa hc, st hp vi thc tin sn xut, khi nhng quyt
nh y c mi b phn, mi ngi chp hnh vi tinh thn k lut nghim khc v thc
t gic y .
Thc hin y nhng yu cu ni trn s to nn hiu lc v quynuy ca b my
qun tr doanh nghip.
3.4.2. Phn cng trong b my iu hnh doanh nghip
Doanh nghip hin i i hi mt s ch huy sn xut v qun tr kinh doanh theo
mt ch thng nht tuyt i, i hi s phc tng k lut ht sc nghim ngt, s iu
khin c b my qun tr theo nhng quy tc thng nht t trn xung di.
32
Gim c doanh nghip l ngi c giao trch nhim qun tr doanh nghip, l
ngi ch huy cao nht trong doanh nghip, c nhim v qun l ton din, chu trch nhim
v mi mt hot ng sn xut, k thut kinh doanh v i sng ca doanh nghip. c thi
gian tp trung vo nhng vn ln, c tnh chin lc, gim c nn giao quyn "ch huy
sn xut v k thut" cho mt ph gim c. Ngi ph gim c ny c trch nhim t chc
v ch huy qu trnh sn xut hng ngy t khu chun b sn xut n b tr, iu khin lao
ng, t chc cp pht vt t. Ph gim c ni trn trc tip ch huy cc phn xng (hoc
cc ngnh trong trng hp doanh nghip khng c cp phn xng).
Trong iu hnh doanh nghip cn phn cng mt ph gim c ph trch kinh doanh.
Ph gim c ny ph trch ch yu mng i ngoi ca doanh nghip t vic hip tc sn
xut, lin doanh lin kt n cng tc mua vt t, t chc tiu th sn phm, ni rng ra l t
chc hot ng "marketing" ca doanh nghip. Ton b hot ng t chc - k ton theo quy
nh hin nay c giao cho k ton trng, c v tr nh mt ph gim c. Tu theo quy m
v c im c th ca doanh nghip m b tr nhiu, t ph gim c, nhng ba mng hot
ng trn khng th thiu ngi chuyn trch gip gim c trong ch huy v iu hnh
sn xut v kinh doanh.
Mt vn va c ngha c v l lun v thc tin l trong vic phn cng ph
IT
trch, cn quy nh gii hn ti a s lng cc phng chc nng, b phn sn xut trc thuc
mt chc danh qun l. V nh chng ta u bit gia ngi tham gia qu trnh qun l c v
vn mi quan h qua li chng cht, tc ng ln nhau, quy nh ln nhau. Khi s lng b
phn (hoc nhn vin) trc thuc mt cn b qun l no tng ln th nhng mi quan h
cng tng ln khng phi theo cp s cng m l theo cp s nhn.
PT
Theo mt s cng trnh nghin cu v qun l ca cc nc t bn th trong hot ng
lao ng chn tay mt ngi c th ph trch t 25 n 80 ngi, cn tri li trong lao ng
qun tr th mt cn b qun tr nn ph trch t 6 n 8 b phn khc nhau l hp l.
2.4.3. T chc cc phng chc nng
Cc phng chc nng l nhng t chc bao gm cn b, nhn vin kinh doanh, k
thut, hnh chnh v.v... c phn cng chuyn mn ho theo cc chc nng qun tr, c
nhim v gip gim c (v cc ph gim c), chun b cc quyt nh theo di, hng dn
cc phn xng, cc b phn sn xut kinh doanh cng nh nhng cn b, nhn vin cp di
thc hin ng n, kp thi nhng quyt nh qun l.
Trch nhim chung ca cc phng chc nng l va phi hon thnh tt nhim v
c giao, va phi phi hp cht ch vi cc phng khc, nhm bo m cho tt c cc lnh
vc cng tc ca doanh nghip c tin hnh n khp, ng b, nhp nhng. Cc phng chc
nng khng c quyn trc tip ch huy cc phn xng, cc b phn sn xut.
Trong tnh hnh hin nay, khi m quyn t ch sn xut kinh doanh ca doanh nghip
c m rng; c ch qun l kinh t mi chung, c ch qun tr doanh nghip ni ring
i mi, doanh nghip c ton quyn quyt nh vic t chc cc phng chc nng theo
hng chuyn tinh, gn nh. ng thi, phi ht sc coi trng nhng b phn c quan h trc
33
Chng 2 C cu t
chc doanh nghip
tip n hot ng
ng kinh doanh; n
cng tc nghin cu i mi sn phm,
m, i mi cng
ngh; nghin cu th trng;
ng; xc nh
gi c sn phm; ...
Vic t chcc cc phng chc
ch nng cn c tin hnh theo cc bcc sau y:
Mt l, phn tch s ph hhp gia chc nng v b phn qun tr.. Tr
Trng hp tt nht
l mi chc nng qun tr nn do mt
m phng ph trch trn vn. Song, do s lng cc phng
chc nng ph thucc vo quy m, c
im kinh t - k thut ca tng
ng doanh nghi
nghip nn c
trng hp phii ghp vi ba chc
ch nng c lin quan mt thit vi nhau, thu c cng lnh vc
hot ng vo mt phng. Nh vy,
v s thun li cho vic b tr cn b ph trch.
Hai l, tin hnh lp
p s
t chc, nhm m hnh ho mi quan h gia cc phng
chc nng vi gim cc v cc ph gim c.
ng thi phi ghi r nhng
ng ch
chc nng mi
phng ph trch nhm khcc phc
ph tnh trng dm p, chng
ng cho ln nhau ho
hoc ngc li, c
con ngi khng b phn n no chu
ch trch nhim. Cn c vo s ni trn, ttng phng chc
nng xy dng nii quy cng tc ca
c phng mnh nhm xc nh t m trch nhi
nhim, quyn hn
chung c phng cng nh ring cho tng
t ngi trong phng.
Ba l, tnh ton xc nh s lng cn b, nhn vin mi phng ch
c nng mt cch
chnh xc, c cn c khoa hcc nhm
nh va bo m hon thnh trch nhim, v a gim bt t l
IT
nhn vin qun tr, gim
m chi ph
p qun l.
y l mt cng vicc kh phc
ph tp, c bit l trong hon cnh
chun ho, vic sp xp b tr cn b,
hp l, li nhng hu qu cha th
th gii quyt mt sm, mt chiu.
nh cn bb cha c tiu
b nhn vin qun tr trong nhiuu nm qua c nhi
nhiu bt
2.4.4. B my qun tr phn xng

x
PT
Phn xng l n v sn xut c bn trong doanh nghip. ng ng trn gc t chc
qun tr m xt th phn xng
ng ll mt cp qun tr song khng thc hin ttt cc mi chc nng
nh cp doanh nghip. Tu theo yu cu c tp trung ho qun l, ngii ta c th th phn cp cho
phn xng t hoc nhiu ch c nng. Ni chung, cc phn xng uu khng th thc hin cc
chc nng sau y: tuyn dng ng cng nhn vin chc,
ch mua sm vtt t, tiu thth sn phm, ti
chnh, t chc i sng tp th.
2.5. CC M HNH T CHC
CH B MY QUN TR DOANH NGHIP
P
2.5.1. M hnh c cu t chc
c theo a l
GIM C
Min Bc Min trung Min Nam
Hnh 2.1. M hnh c cu t chc theo khu vc aa l

34
C cu t chc theo khu vc a l nhm gp tt c cc chc nng trong mt khu vc
a l di s gim st ca mt nh qun tr ch khng phi l phn chia cc b phn chc
nng gia cc nh qun tr khc nhau hoc nhm gp tt c cc nhim v vo mt phng
trung tm. Nhn chung n thng c s dng trong nhng t chc hot ng nhng khu
vc a l khc nhau. Nhiu cng ty ln, nh Procter & Gamble, Arthur Andersen,
Metropolitan Life Insurance c nhiu vn phng nhiu khu vc a l khc nhau. Nhng
cng ty a quc gia thng s dng hnh thc ny thun li hn trong vic thu hiu
nhng khc bit v vn ho v lut php, cng nh tnh khng ng nht ca cc th trng
nhng quc gia khc nhau.
u im:
Nhng li ch ca c cu t chc theo khu vc a l ch yu l nhng li ch v
khch hng, sn xut, ...
- Nu mi n v tng i nh v lin h trc tip vi khch hng, n c th p ng
mt cch d dng hn nhng nhu cu ca th trng.
- i vi hot ng sn xut, vic chuyn mn ho theo khu vc a l c ngha l
cc chi nhnh c nh v vi vng gn ngun nguyn vt liu th hoc cc nh cung cp.
IT
- Vic tp trung cc b phn theo khu vc cho php nh qun tr s dng nng lc ca
mnh nhm khuyn khch cp di gia tng n lc tha mn nhu cu khch hng.
Nhc im
- T chc theo a l r rng lm tng thm cc vn kim sot v phi hp i vi
PT
cc nh qun tr cp cao. Hn na, hu ht nhng b phn chuyn mn chc nng ca mt t
chc c hnh thnh trong mi khu vc a l s lm tng chi ph cho t chc.
- Kh m bo s phi hp v thng nht gia cc b phn khu vc. m bo s
ng nht trong phi hp, cc t chc s dng chuyn mn ho theo a l thng s dng
rng ri cc quy tc cho tt c cc v tr. Mt l do l bo m mt mc cht lng tiu
chun bt k v tr a l no, iu ny rt kh khn nu mi n v trong nhng v tr khc
nhau li thc hin theo nhng cch ring ca mnh.
- Cc nhn vin c th nhn mnh vo mc ch ca n v mnh hoc ch tp trung
vo nhng vn xut hin trong khu vc a l ca chnh h m khng v ton b t chc.
2.5.2. M hnh c cu t chc Theo sn phm
L cch thc t chc trong doanh nghip sn xut hoc kinh doanh nhiu sn
phm, dch v, thnh lp nn nhng n v chuyn doanh theo tng loi sn phm hoc dch
v. Cch thc ny thng c p dng khi cc sn phm c qui trnh cng ngh sn xut v
chin lc tip th khc nhau. V d, cc cng ty xe hi M thng thnh lp cc nh my
theo tng loi xe hi.
35
Chng 2 C cu t
chc doanh nghip
GIM C
B phn qun
B phn qun B phn qun
l dch v
l dch v in l dch v
in thoi c
thoi di ng Internet
nh
Hnh 2.2- M hnh c cu t chc theo sn phm

u im
- C cu t chcc ny c th
th gip doanh nghipp kinh doanh a ngnh nhnhm gim bt
ri ro trn th trng,
ng, nng cao tnh n nh trong kinh doanh. Bn cnh
nh n cho php cc
nh qun tr v nhn vin trong cc bb phn tp trung vo tuyn sn phm
m hay ddch v m h
ang m nhn
Cho php xc nh
nh kh chnh xc hiu
hi ch v gi thnh sn phm, dch
ch vv, d kho st
IT
v so snh s ng gp caa mi
nghip kp thi hn ch, thm
m loi sn phm i vi doanh nghip.
m ch o thi
loi sn phm, dch v no khin
hn.
- Cho php mi b phn
p. Do gip doanh
th hoc m rng vic pht trinn kinh doanh m
khi cho kt cu sn phm ca ton b doanh nghi
ph c th pht huy ti a kh nng cnh

mt chng
nghip hp l
nh tranh hay lli th chin

PT
lc ca mi sn phm. ng ng thi
th c li cho vic thc y cnh
nh tranh trong nni b doanh
nghip. S ng gp caa cc b b phn i vi doanh nghip c phn bitt r hhn nn c th
dn n s cnh tranh giaa cc b
b phn. S cnh tranh nu khng c x l tho ng, c
th nh hng n s iu u ho li
l ch tng th, nhng nu c hng dnn ng, c thth thc
y cc b phn sn phm khc nhau ci c tin cng vic ca n v dn nn c lli cho vic
thc y s pht trin caa doanh nghip.
nghi
- Pht trin cc k nng t duy qun
qu tr trong phm vi tuyn sn phm.
m. ddch v
Nhc im
- S dng khng hiu u qu
qu cc ngun lc ca t chc, b my cng
ng kknh v thng
phi t chc ra tt c cc b phn
ph chc nng cho mi tuyn sn phm.
- Rt kh c c s phi
ph hp gia cc b phn bi nhn vin thng
ng ch tr
trng vo
tuyn sn phm ca h hn l cc mc
m tiu ca ton doanh nghip.p. Tnh tr
trng ny s lm
gim kh nng cnhnh tranh chung ca
c doanh nghip bi s rtt kh khn khi i
iu ng cc
ngun lc t sn phm mnh
nh chi vin
vi cho sn phm yu.
- C cu t chcc ny lm gim
gi s iu ng ni b v nhn s.
c) M hnh c cu t chc
ch theo khch hng
36
Chng 2 C cu t
chc doanh nghip
Gim c
B phn qun B phn qun

l KH l c B phn qun
l KH l h
quan HCSN l KH l DN
gia nh
Hnh 2.3- M hnh c cu t chcc theo khch hng

C cu t chcc theo khch hng lin quan n
vic nhm gp cc b phn theo khch
hng c phc v. Hnh thcc ny c
s dng khi cc nh qun tr mun nbbo m tp trung
vo cc nhu cu caa khch hng hn l vo cc
c k nng ca t chc hocc vo cc nhn hihiu
m n kinh doanh. Hnh thcc chuyn mn ho cc b b phnn theo khch hng ngy cng tr
nn ph bin.
n. Nhn chung chuyn mn ho cc b b phn theo khch hng s to nn s khc
bit v sn phm
m v a ra nhiu
nhi im khc bit n nhngng khch hng khc bibit. Hnh thc
chuyn mn ho ny cng ng cho thy
th cc nh qun tr d b nh hngng theo nhu ccu ca mi
on th trng v thng tp p trung vo cc nhu cu
c ca cc on th trng c tim nng
doanh s ln.
IT
u nhc im
Nhng thun li ch yu
khch hng. Nhng
y ca hnh thc ny l t chc c th tpp trung vo nhu ccu ca
ng khch hng khc nhau c nhngnh nhu cu khc bitt nhau v hnh th thc
phn chia ny cho php t chcch tp trung vo nhmg loi nhu cuu . Tuy nhin ss chuyn
PT
mn ho cc b phn n theo khch hng c thth dn n p lc cho t chcc do ph phi c gng
tho mn qu nhiu nhu cu u khc bit
bi nhau ca khch hng. Nhng n lcc ny c th th gy ra
nhiu rc ri i vi tin
n trnh sn xut v kt qu l chi ph sn xut s gia tng.
5- C cu t chc kiu
u ma trn
tr
Cu trc chcc nng mang lil nhiu thun li t vic tn dng
ng chuyn mn ho. C Cu
trc b phn tp trung nhiuu hn vo kt
k qu nhng phi chp nhn s trng llp cc hot
ng v ngun lc. Cuu trc c th
th kt hp chuyn mn ho chc nng vii vi
vic tp trung vo
b phn ho sn phm chnh l cu
c trc ma trn.
V tr nh caa hnh l cc chc
ch nng thng thng nh k thut, k ton, ngu
ngun nhn
lc, sn xut. Tuy nhin, dcc theo chiu
chi thng ng l cc d n khc nhau m doanh nghi
nghip
ang thc hin.
Mi chng trnh c qun l bi mt nh qun tr m nhn vin lm cho dd n l
ngi ca b phn chcc nng. VicVi thm tiu thc chiu dc ny vo b phnn chchc nng theo
chiu ngang truyn thng, th c ra l an kt yu t b phn ho theo chcc nng v ssn phm
li vi nhau - v vy c thutt ng
ng ma trn.
37
c im ni bt ca ma trn l nhn vin trong cu trc ny c t nht hai ngi
ch huy l nh qun tr b phn chc nng v nh qun tr sn phm hay d n. Nh qun tr
d n c quyn i vi nhng nhn vin theo chc nng, h l mt thnh vin trong nhm d
n, v th quyn hnh c chia s gia hai nh qun tr. Tuy nhin, nh qun tr d n ch c
quyn i vi cc nhn vin d n lin quan n mc tiu d n, cn cc quyt nh nh
bt, tng lng v nh gi hng nm thuc v nh qun tr chc nng. lm vic mt cch
hiu qu, nh qun tr chc nng v nh qun tr d n phi trao i thng xuyn v iu
phi nhu cu da trn nhn vin, v gii quyt mu thun cng vi nhau.
IT
Hnh 2.4- M hnh c cu t chc kiu ma trn
PT
Thun li chnh ca cu trc ma trn l n to iu kin thun li cho s iu phi
mt lot cc d n phc tp v c lp trong khi vn duy tr tnh kinh t nh vic nhm gp
cc chuyn gia chc nng li vi nhau.
Bt li chnh ca ma trn l s ln xn m n to ra v khuynh hng thc y tranh
ginh quyn lc. Khi ta xm phm nguyn tc chui mnh lnh l ta ang gia tng ng k s
nhp nhng. S ln xn c th xut pht t ai s bo co cho ai. Ln lt s ln xn v nhp
nhng l nhng iu to ra mm mng ca tranh ginh quyn lc.
CU HI N TP
1. Trnh by cc kiu c cu t chc trong doanh nghip? Phn tch u nhc im
ca mi kiu c cu t chc ?
2. Nu c im ca cc m hnh t chc b my qun tr doanh nghip? Phn tch u
nhc im ca cc m hnh t chc b my qun tr ng dng ph bin Vit Nam hin
nay.
3. C ngi cho rng xy dng mt doanh nghip mi dp khun mt doanh nghip
ang hot ng s thun li rt nhiu v rt hiu qu v mi hot ng c khun mu sn.
Hy bnh lun kin ny?
38
4. Ti sao ni b my qun tr phn xng l c cu t chc khng y ?
5. Nhng vn c bn trong t chc b my qun tr?
IT
PT
39
Chng 3 Ch huy trong qun tr doanh nghip
CHNG 3 CH HUY TRONG DOANH NGHIP

3.1.GIM C DOANH NGHIP
3.1.1. Khi nim v c im lao ng ca gim c doanh nghip
3.1.1.1. Khi nim gim c doanh nghip
Khi nim gim c doanh nghip theo quan im truyn thng nc ta
Theo quan im truyn thng th ch c Nh nc mi c quyn thnh lp doanh
nghip v nhng doanh nghip c thnh lp ra l doanh nghip Nh nc. V vy, khi
nim gim c doanh nghip ch c gii hn trong phm vi doanh nghip Nh nc. Theo
khi nim ny th gim c doanh nghip Nh nc va l ngi i din cho Nh nc, va
l ngi i din cho tp th nhng ngi lao ng, qun l doanh nghip theo ch mt
th trng, c quyn quyt nh vic iu hnh mi hot ng ca doanh nghip.
Khi nim ny ch r trong c ch qun l c, gim c doanh nghip chu s chi phi
ca 2 p lc: Mt l, ca c quan qun l Nh nc cp trn; Hai l, ca tp th nhng ngi
lao ng m i hi cng nhn vin chc l i din quyn ti cao ca tp th nhng ngi
lao ng.
IT
T khi nim trn cho chng ta nhn xt:
- Gim c tt c cc doanh nghip u do Nh nc b nhim v phi lm vic
theo s ch o ca Nh nc.
- Nhng ngi lao ng l ch s hu ca doanh nghip. Gim c l ngi i
PT
din cho tp th nhng ngi lao ng, s l ngi i din quyn s hu trong doanh nghip.
Nh vy, gim c va l ngi qun l, va l ngi ch s hu, s dn n tnh trng:
Gim c doanh nghip va l ngi bng, va l ngi thi ci trn u. Trong nhiu
trng hp dn n lm tht thot vn, s dng lng ph cc ngun lc ca doanh nghip.
Khi nim mi v gim c doanh nghip
Trong c ch th trng, mt doanh nghip d quy m no, loi hnh s hu no
cng phi c ngi ng u m ta thng gi l gim c doanh nghip. Vy, gim c
doanh nghip l g?
Mt nh ngha ngn gn: Gim c doanh nghip l ngi th trng cp cao nht
trong doanh nghip. Chng ta c th coi y l mt khi nim n gin nht v gim c
doanh nghip.
Trong cun H thng qun l ca Nht Bn, truyn thng v s i mi, khi nim
gim c doanh nghip c hiu nh sau:
Gim c (tng gim c) l ngi iu hnh hot ng kinh doanh hng ngy ca
cng ty v chu trch nhim trc hi ng qun tr v vic thc hin cc nhim v v quyn
hn c giao.
40
Ti M, ngi ta cho rng: Gim c l ngi c y quyn y quyn hn
iu hnh hot ng kinh doanh ca cng ty v c quyn hot ng nhn danh cng ty trong
mi trng hp.
Ti Php, khi nim v gim c doanh nghip trong c ch th trng c khng
nh: ng u mt t chc cng ty l Ban gim c, c trch nhim tp th trong vic qun
l cng ty. V mt php l, cc gim c c bu qua mt cuc hp ca cc c ng.
Qua cc khi nim v gim c doanh nghip nu trn, c th a ra mt khi nim
chung nht v gim c doanh nghip trong c ch th trng nh sau:
Gim c doanh nghip l ngi c ch s hu doanh nghip giao cho quyn qun
l iu hnh doanh nghip theo ch mt th trng, chu trch nhim trc ngi ch s
hu v mi hot ng ca doanh nghip cng nh kt qu ca cc hot ng . ng thi,
c hng th lao tng xng vi kt qu mang li.
Trong thc t, c doanh nghip, ngi ch s hu ng thi lm gim c. i vi
doanh nghip Nh nc th gim c l ngi do Nh nc b nhim v hng lng theo
ch Nh nc quy nh.
3.1.1.2. c im lao ng ca gim c doanh nghip
IT
a. Gim c l mt ngh. Lao ng ca gim c l lao ng cht xm, lao ng
qun l, lao ng phc tp v lao ng sng to.
Ngh gim c i hi quy trnh o to ht sc kht khe nhm p ng nhu cu a
dng v kin thc khoa hc cng ngh, kinh t, qun l, giao tip x hi, ngoi ng.
PT
b. Lao ng ca gim c l lao ng qun l kinh doanh m trc ht l qun l v
s dng vn. Ngi gim c khng ch bit to vn m cn phi bit s dng hiu qu vn
sn xut kinh doanh.
Vn l th cn phi c i vi bt c mt nh kinh doanh no. Vn trang tri cc
khon chi ph ban u phc v cho nghin cu th trng cc l ph xin php to lp doanh
nghip Vn mua sn ti sn c nh, k c ti sn hu hnh (nh t ai, nh xng, my
mc, thit b) v ti sn v hnh (nh mua bng pht minh sng ch, bn quyn, quyn c
kinh doanh) v vn lu ng mua vt t, hng ha, tr cng lao ng
Nhim v ca gim c l phi xc nh c s vn cn thit c bin php gii
quyt v x l. Nu vn t c khng th phi tm ngun ti tr. c ngun ti tr th
trc ht gim c phi tnh ton v khng nh c mt cch chc chn rng, doanh nghip
ca mnh khi hot ng s c li. V ch khi chng minh c iu mi c th tm c
ngi hn vn, ngi cho vay.
Trong vic huy ng v vay vn, d l ca gia nh, anh em, h hng hay bn b cng
cn phi nh mt iu, mun bo m c quyn c lp ca mnh trong vic lnh o,
qun l v ch huy sn xut kinh doanh cn phi c k hoch thanh ton sm cc khon n.
Thc t cho thy, chng no cha thot khi cnh con n th chng cha th thot khi
41
nguy c can thip ca ch n v do , vai tr quyt nh ca gim c cn b chi phi ca
cc ch n.
Khi phi huy ng hoc vay vn, v nguyn tc phi tnh ton thn trng, chnh xc
cn bao nhiu, lc no, trong thi gian bao lu. Nu vay qu nhiu, qu lu s phi tr li
nhiu nh hng n li nhun thu c nhng ngc li nu vay qu t khng vn
hot ng s gy tr ngi cho sn xut kinh doanh ngay khi va mi bt u v nh vy, s
nh hng n vic thc hin hp ng, n uy tn ca doanh nghip cng nh ngi ch
doanh nghip trong quan h vi khch hng.
Mt gim c c kh nng nh vy s c th nhanh chng xc nh c k hoch ci
t sn xut ca n v mnh nhm t hiu qu sn xut kinh doanh cao nht.
c. Lao ng ca gim c nh l lao ng ca nh s phm bit vit v truyn t
kin chnh xc, bit thuyt phc, ng thi cng l nh qun l con ngi, bo m thu nhp
cho ngi lao ng, pht trin ngh nghip v khi dy kht vng, ch v kh nng lm giu
cho doanh nghip, cho x hi v cho c nhn theo php lut; bit kin nh trong mi tnh
hung, khc phc kh khn, thng khng kiu, bi khng nn; bit lng trc mi hu qu.
Ngi gim c phi gng mu, c o c, khng ch trong i sng c nhn, m c trong
kinh doanh; gi ch tn vi khch hng; tn trng cp trn, thy chung vi bn b, ng
IT
nghip; lng, bao dung vi cp di. Gim c cn phi bit sng cng bng, i ng
ng mc, bit lng nghe, quyt on m khng c on, sng to m khng ty tin, ngu
hng m khng ty hng.
d. Lao ng ca gim c nh l lao ng ca nh hot ng x hi bit tun th,
PT
hiu thu o nhng vn lut php, nht l lut kinh t, cc chnh sch ch quy nh ca
Nh nc c lin quan n chc nng, nhim v hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
Bit tham gia vo cng tc x hi.
e. Sn phm lao ng ca gim c
Xut pht t c im lao ng ca gim c, chng ta c th thy rng sn phm lao
ng ca gim c kh c bit, l: cc quyt nh. Quyt nh cng vic hng ngy ca
gim c, song khng ging nh trm ngn cng vic khc, n ht sc h trng, nh hng
trc tip n nhiu lnh vc, nhiu con ngi. Bi vy, trc khi ra quyt nh cn phi
nghin cu mt cch thu o, t m tt c nhng vn c lin quan, ng thi phi tho
lun vi cng s, lng nghe kin ca h.
Quyt nh ca gim c l hnh vi sng to mang tnh ch th, tc ng vo i tng
qun l, nhm gii quyt mt vn chn mui trn c s nm vng cc quy lut vn ng
ca i tng.
Quyt nh ng l chnh phm v ngc li quyt nh sai s l ph phm. Quyt
nh ng, kp thi mang li hiu qu cao, quyt nh sai v khng kp thi th mang li hu
qu nghim trng.
42
chnh phm chim u th trong nhng sn phm do mnh to ra, gim c phi tm
mi bin php nhm nng cao cht lng quyt nh. Mun nng cao cht lng quyt nh
th bn thn gim c phi thc s dn ch trong qu trnh nghin cu ra quyt nh v thc
hin quyt nh, phi thu ht tr tu ca tp th, ca cc chuyn gia chn phng n ti u.
Khi ra quyt nh th quyt nh phi tr thnh mnh lnh v gim c phi chu trch
nhim trc quyt nh v yu cu mi ngi phi nghim tc thc hin. c c iu
i hi gim c phi c uy tn, c kh nng s phm, hiu khoa hc qun l v tm l.
V mi quyt nh cn c chnh xc v tnh khoa hc cho nn gim c cn p dng
thnh tu khoa hc k thut vo vic la chn quyt nh nh cc m hnh ton kinh t, tin
hc (s dng my vi tnh) v.v gip cho gim c c c hi la chn, so snh nhiu
phng n hn, tnh ton nhanh v chnh xc hn, t c quyt nh ti u.
Sau khi c quyt nh, ngi gim c phi nm c cc thng tin v x l thng
tin chnh xc, xc nh c chc nng, nhim v ca tng ngi trong qu trnh thc hin
quyt nh, ng thi phi c ch kim tra v thng xuyn ch o qu trnh thc hin
quyt nh.
Cc quyt nh l do gim c lm ra. Do vy, cht lng ca quyt nh ph thuc
vo trnh nhn thc, vn dng cc quy lut kinh t, x hi khch quan vo doanh nghip.
IT
Cht lng ca quyt nh cn ph thuc vo kinh nghim ca gim c nh tnh
nhy bn vi ci mi, xu th pht trin ca cc hin tng. Khng nhng th, n cn ph
thuc vo ngh thut qun tr ca gim c biu hin ch bit xt on tnh hnh ca i
tng qun tr, ra bin php gii quyt c nhng nhim v tin tin nhng hin thc.
PT
3.1.2. Nhng t cht ca gim c doanh nghip
Trong giai on nn kinh t vn hnh theo c ch kinh t th trng th gim c phi
l mt ngh. cc gim c c ngh th vn t ra l cn phi c s o to. Tuy nhin,
vic o to gim c khng ch din ra trng lp m cn c c qu trnh t o to (thng
qua hc trong sch v, c rt t kinh nghim ca bn thn, ng nghip). D o to bng
cch no th gim c cng phi nm cho c ngh v hn th na, phi c tay ngh cao.
Cng vi hc ngh, nhng ngi mun l gim c doanh nghip gii thng phi c thm
mt s t cht sau:
1. Kht vng lm giu chnh ng
Con ngi ta ai cng c mong mun, cng c hy vng giu sang. Song, mong mun
v hy vng khc vi kht vng lm giu v nht l kht vng lm giu chnh ng.
C th ni, nhng con ngi ch hy vng, mong mun l nhng con ngi ng ngha
vi s th ng. H thng trng ch nhng iu kin khch quan m khng quen suy
ngh, hnh ng v h s i thay.
H sn sng yn tm chp nhn nhng g c, nht l khi do mt s may mn no
m ci c cho php h snh vai c vi nhng ngi xung quanh.
43
Khc vi hy vng v mong mun, kht vng l mt thc mong mun i hi vi mt
s thi thc mnh m n chy bng, l ng lc ni tm lun lun day dt, thc y con
ngi phi t ti. Nhng ngi c kht vng lm giu l nhng ngi khng bao gi chp
nhn v tha mn vi hin ti, cho d s vi xung quanh h khm kh hn. c tnh ca h l
lun suy ngh, tm ti v hnh ng. H khng s i thay v h dm tr gi, dm nh i tt
c i n mc tiu: ngy cng giu c hn.
Tuy nhin, nu ch dng li kht vng lm giu, lm giu vi bt c gi no, vi bt
c phng tin no, th on no, k c n tng tn lng tm th cng khng phi l
phm cch, t cht ca ngi gim c. Ch c kht vng lm giu chnh ng, lm giu bng
sc lc v ti nng ca chnh mnh, lm giu khng phi bng con ng sng trn lng k
khc mi l t cht cn c ca ngi gim c.
Tm li, kht vng lm giu chnh ng l mt trong nhng t cht quan trng ca
ngi gim c. Tt c nhng ai mun tr thnh gim c, khng bao gi c php t chn
mnh trong ni ngho tng, thiu thn, khng bao gi c chp nhn v tha mn vi nhng
g c, m phi lun vn ln bng ti nng, tr tu, cng sc ca mnh giu sang hn.
V ci mong mun phi c coi nh mt mnh lnh v phi theo ui n cng vi tt c
nng lc, thin ch, c gng; v bng tt c nhng g c th s dng n ch.
IT
2. Kin thc
Kin thc ca gim c, trc ht phi l kin thc tng qut t c th xc nh
c u t vo u, lnh vc no, khi no l thun li, hiu qu nht v.v iu ny c
th hin rt r qua cc doanh nhn nc ngoi u t vo Vit Nam. H khng th khng
PT
nghin cu chnh sch m ca ca Vit Nam. H cn phi bit tnh hnh kinh t, chnh tr, x
hi th no? Ngnh no, khu vc no c u tin, u i? u nng ng, thong ng?
u c th yn n lm n lu di? v.v Ngoi kin thc tng qut, gim dc cn phi c kin
thc chuyn mn, v nu khng bit ngh chuyn mn th chc chn cc gim c s khng
th hoch nh c chin lc hnh ng, khng th t chc, ch huy v kim sot hot ng
ca doanh nghip.
Song nh th khng c ngha c c kin thc l c th tr thnh gim c. Kin thc
ch l mt tim nng, v ch khi no n c bin thnh nhng chng trnh k hoch hnh
ng c th nhm hng ti mc tiu, th khi y kin thc mi thc s c sc mnh, mi l
tin to dng c nghip. Trong thc t, kin thc l mt trong v vn th r nht m
ngi ta c th thu thp c nhiu ni, nhiu ch. Herry Ford l mt v d in hnh. Mc
d hc cha ti lp 6, song trn phng din kinh doanh ng li l bc thy ca thin h.
Khng ch c vy, ni n kin thc ca gim c, cn cn ni n kha cnh bit s
dng nhng ngi gii hn mnh mt lnh vc no bi kinh doanh l mt loi hot ng
ht sc phc tp, khng ai c th t ho cho rng mnh c y kinh nghim, hc vn, kh
nng bm sinh v kin thc t mnh vn ti tng lai. Andrew Carnegie, mt nh kinh
doanh st thp ca M khng ch ni ting th gii v kinh doanh m cn ni ting v vic s
44
dng cc chuyn gia. Khi ng cht, ngi ta ghi trn nm m ca ng dng ch y l
ni yn ngh ngn thu ca mt ngi bit cch thu dng nhng ngi thng minh hn mnh.
3. C nng lc qun l v kinh nghim tch ly, to dng mt kp gip vic
Nh trn ni, kinh doanh l mt lnh vc hot ng phong ph, a dng v phc
tp nn mt mnh gim c khng th lm ht mi vic mi ni trong cng mt lc. V vy,
thnh t phi xy dng c mt kp gip vic hp tm u. y l vn c ngha
sng cn i vi mi gim c.
V nguyn tc, xy dng c mt kp gip vic c hiu qu th nhng thnh
vin ca n phi thc s cng lm vic vi nhau, cng thc hin mt cng vic chung. Song,
iu khng c ngha l chn cc thnh vin c cng c tnh, cng nhn thc, quan im
vo mt kp, v nu nh vy th mi ngi s d c cch ngh, cch hnh ng ging nhau
v iu s lm mt i tnh tch cc sng to ca kp cng nh kh nng b sung kin
thc, kinh nghim cho nhau gia cc thnh vin. y chnh l mi trng thun li mi
thnh vin ca kp c iu kin pht trin ti nng ca mnh. Tuy nhin, cng cn lu rng,
trong mt tp th gm nhng thnh vin c c tnh, nhn thc v quan im khc nhau, rt c
th mt lc no khng trnh khi s bt ha n mc khng chu hp tc vi nhau, v iu
s dn n s nguy hi cho gim c. Trong nhng trng hp, ngi gim c phi c
IT
bin php ngn chn v loi tr cc xung t. y l cng vic cc k kh khn. Mun gii
quyt tt, gim c phi hiu r hn ai ht c im, c tnh ca tng ngi v bng s ci
m ca mnh to ra khng kh tin cy khuyn khch mi ngi gii ta nhng bt bnh, un
khc v to ra s thng cm. Vic ny cn phi lm kp thi, dt im. Khi la chn tng
ngi gip vic c th, ngoi nng lc, s thng thn, trung thc cng khng nn chn nhng
PT
ngi cha nm mi tht bi chua cay, hoc nhng ngi khng quan trng ha s tht bi
(v nhng ngi ny thng d b cuc, hoc d gy ra khng hong lng tin trong tp th khi
gp trc tr trong cng vic, c bit l khi gp tht bi).
Cho n nay, cn c vo kho st, qua nghin cu kinh nghim qun l, ngi ta chia
mu ngi qun l ra lm bn loi chnh sau:
Th nht: Mu ngi quan liu. Trong h hu nh khng c s c lp suy ngh,
khng c c sng to v khng quyt on. Lc no h cng ch chm chm lm ng quy
nh c, khng dm lm khc i ngay c khi iu kin chng minh l phi lm khc. H
lun s cp trn qu trch. Cng c quan trng c s dng trong qun l ca loi ngi ny
l lp k hoch, iu hnh, gim st v bo co kt qu.
Th hai: Mu ngi nng ng. Nhng ngi ny trong t duy hnh ng ca h lun
n giu tng sng to i n mc tiu. Vi h, iu quan tm ch yu l bng cch no
i n ch nhanh nht, c li ht. H lun tm kim nhng kinh nghim, thng qua vic
nh gi kt qu ca tng bc cng vic c v cha c, a ra nhng gii php
nhm iu chnh chng trnh tip theo cho ph hp vi hon cnh c th, bo m nng cao
hiu qu cng vic. Cng c qun l quan trng ca mu ngi ny l lun phn tch tnh
45
hung, iu hnh v nh gi, lp k hoch thch ng: thay i cc hot ng theo yu cu
ca hon cnh.
Th ba: Mu ngi cao tinh thn dn ch, tp th. y l mu ngi lun lun gi
tinh thn tp th, sn sng bnh vc, bo v quyn li ca cc thnh vin v chng li nhng
cng kch c th c t bn ngoi v h cng lun gip cp di ca mnh. Cng c qun l
quan trng ca mu ngi ny l: quyt nh tp th; lp kp; gim st, ng vin khuyn
khch trng thnh trong ngh nghip v cng c lng yu ngh.
Th t: Mu ngi c ti chuyn ch. y l mu ngi ch yu ch quan tm ti li
ch ca bn thn h. Mi quyt nh ca h ch nhm phc v li ch bn thn hoc gia nh,
kp h. Cng c qun l quan trng ca mu ngi ny l: d ton ch ph; qun l hnh thc
(khng thc cht); quyt nh c nhn.
Tuy c chia ra lm bn loi nh trn, song thc t, trong mi gim c t nhiu u
mang trong mnh c bn kiu qun l , ch khc nhau v mc . ng bao gi ngh rng,
l ngi c ti chuyn ch th hon ton khng c tnh dn ch tp th v ngc li. Hoc
l ngi quan liu th khng c cht nng ng g. Tt nhin, bn mu ngi qun l ny
hnh thnh nn hai cp i nghch: Quan liu v nng ng, c ti chuyn ch v dn ch tp
th. V th, nu mt ngi no nng v kiu qun l quan liu th s nng ng s km i
IT
v ngc li, hoc ngi no mang nng tnh c ti chuyn ch th tnh dn ch tp th s t
i. Trn c s nhng vai tr cn phi c trong mt tp th, nhng ngi gip vic v nhng
mu ngi qun l trn m gim c c s la chn, b tr sp xp tng ngi sao cho ph
hp vi tng v tr v chc nng cng vic.
PT
4. c sng to
Bn cnh kp gip vic tt, t chc qu trnh kinh doanh c hiu qu, gim c
cn tho vt v c c sng to. Ch khi xut c nhng kin mi, xc nh c phng
hng lm vic, gim c mi a tp th ca mnh tin ln c. Vic tch cc thng
xuyn v tm ti ci mi trong hot ng tr tu l nhng yu t khng th thiu c ca
gim c. V vy, mun tr thnh gim c cn phi c s thng minh, phi c kh nng nhn
xa trng rng, kh nng tin on v phn tch cc tnh hung hoch nh cho mnh mt
bc i trong tng lai. Tuy nhin, s thng minh y vi ngha l mt t cht ca gim
c doanh nghip v khng ng ngha vi s hc gii, sng d hay hc vn cao. S thng
minh mt gim c cn c hiu, l kh nng phn ng nhanh nhy, khn ngoan trc
cc din bin ca th trng.
Thng minh l mt trong nhng t cht bm sinh, v gi ca con ngi ni chung v
ca gim c ni ring. Nu nh ngi ta c th rn luyn tr thnh con ngi c c tnh
kin nhn, s chu ng v lng quyt tm th i vi thng minh, kh c th rn luyn m
c. cng l mt trong nhng l do gii thch v sao c ngi t hai bn tay trng m i ln
v ngc li.
46
5. Quan st ton din
Quan st ton din l mt thuc tnh c bn ca nng lc t chc ngi lnh o v
y l k nng nm bt c tnh hnh chung. Vi tm nhn bao qut y , ton din,
ngi gim c s thy c ci chnh, ci ch yu, ng thi thy c c ci chi tit, cc
b. Chnh v vy, gim c cn c c quan st nhn ra nhng ci to ln, ci quan trng
mt hin tng nh, nhm nh hng mt cch chnh xc nhng tnh hung khng c trong
d kin s xy ra. Vi c quan st, ngi gim c nhanh chng tm ra nguyn nhn ca
nhng kh khn v tr tu trong cng vic.
6. T tin
T tin l mt trong nhng t cht ht sc cn thit i vi con ngi ni chung v
gim c ni ring. Trong chng ta chc nhiu ngi nghe ni rng: tht bi s n vi
nhng ai nui sn tng tht bi v thnh cng s n vi nhng ai tin rng mnh s thnh
cng. Chnh v vy, nhng ai mun tr thnh gim c cn phi rn luyn c t tin; phi
bin s bi quan, t ti thnh nim tin, thnh ch st .
Tin tng l cht xc tc ca tr tu. Khi lng tin nung nu trong con tim khi c th
n s tr thnh ng lc cc mnh, y con ngi n quyt tm. Chnh v th, ngi ta ni
IT
rng, tin tng l mt loi thn dc to nn sc mnh sng v hnh ng. N l khi
im to dng c nghip, n cng l s ha gii mi tht bi, l c quan duy nht ca con
ngi to nn sc mnh vn nng ca khi c v v bin.
7. ch, ngh lc, tnh kin nhn v lng quyt tm
Kinh doanh l cng vic cc k kh khn v phc tp, l lnh vc hot ng gn lin
PT
vi ri ro v bt trc. V th, mun tr thnh gim c phi c ch, ngh lc, tnh kin nhn
v lng quyt tm.
Mt khi hoch nh mt chin lc kinh doanh th khng bao gi c php ngh
ti s khng th hay kh lng m t c, m phi lun nh rng, thnh cng ch n
vi nhng ai quyt tm i n thnh cng. Chnh v vy, khi l gim c th khng bao gi
c nn ch, u hng ngoi cnh, khng bao gi c b d nh khi vp phi nhng kh
khn v tr ngi nht thi v trn thng trng khng c ai l cha nm mi tht bi. Bi
vy, nu c gp tht bi trong kinh doanh th ngi gim c cng nn coi l chuyn thng
tnh, l tm thi khng may v hy coi tht bi nh mt kinh nghim qu gi, l ng lc thc
y khin ta phi xem xt li mt cch nghim tc hnh ng ca mnh, ri xy dng cho
mnh mt k hoch lm g, lm th no i n thnh cng. Trong qu trnh hnh ng phi
lun hi thc mnh c gng khng ngng, bt chp kh khn. V ni chung, trong mi trng
hp, khi suy ngh, tnh ton v quyt nh th nn chng hy chn t ng quay li v
ch khi ht ng tho lui mi thc bch con ngi i n tn cng ca s quyt tm ginh
thng li.
ng cha ta dy rng, c cng mi st, c ngy nn kim. Nhn li cc nh doanh
nghip thnh t cho ta thy, hu ht u xut pht t mt thc t rt ngt ngho. Khng him
47
nhng ng ch ca ngy hm nay vn xa l mt k bn hn, hai bn tay trng v sut cuc
hnh trnh trn thng trng, h cn gp v vn nhng kh khn, tr ngi. V nhiu khi,
trc nhng gi pht khng hong h mi nhn ra ci bn ng ca mnh.
Ni tm li, ch c kht vng, nim tin, ch, ngh lc v lng quyt tm mi c th
a con ngi t ch thp hn, ngho kh ti a v giu c; gip con ngi lm li cuc i
sau khi tri qua bit bao tht bi cay ng.
8. Phong cch
Gim c khng phi ch l nh lnh o, qun l v ch huy sn xut kinh doanh, m
cn phi l mt nh ngoi giao thuyt khch. Do , mt trong nhng t cht khng km
phn quan trng i vi gim c chnh l sc quyn r, kh nng ch ng ngi khc
thng qua phong cch ca mnh.
Phong cch ca ngi gim c thng biu hin di hai hnh thc l phong cch
hu hnh (nh lu nay ta vn hiu) v phong cch v hnh. Phong cch hu hnh c biu l
thng qua ging ni, ting ci, ci bt tay, cch i ng Cn phong cch v hnh pht l
ra bn ngoi thng qua nhn thc mang tnh linh cm ca ngi khc. Thc t cuc sng cho
thy t nhiu mi chng ta u gp nhng con ngi m d h cha h c mt c ch, mt
IT
hnh ng no, song ta cm thy h c uy, c ci g khng th din t khin mi ngi
phi v n, knh trng, thm ch cm thy s khi ng trc h. Ngc li, vi nhng con
ngi nh th, ta cng c th gp mt s ngi c b mt kh gn, hoc mi thong trng
thy l con ngi khng th hp tc, do d nhng ai mc phi nhc im ny th kh c
th thnh cng trn cng v gim c. V th, phong cch cng l li th rt ln i vi
PT
nhng ai mun tr thnh gim c.
Nhng t cht nu trn mang tnh nng khiu, bm sinh ca gim c. Song, ni nh
th phi chng gim c l th tri sinh. Thc t khng hon ton nh vy. Trong mi con
ngi chng ta, t nht u c nhng t cht y (ngoi tr tr thng minh theo cch hiu thng
thng) v n ch khc nhau mc v hnh thc biu hin. C nhng ngi sinh ra
pht l nhng t cht trn. l nhng ngi may mn v h c sn nhng iu kin
thun li tr thnh gim c. Song, cng c nhng ngi m nhng t cht trn cn
dng tim n, mun tr thnh gim c trc ht phi kh cng rn luyn hi thc cc t
cht pht l ra bn ngoi.
i vi cc doanh nghip Nh nc (c th l nc ta), ngoi nhng t cht nu trn
h cn phi c nhng phm cht chnh tr ring v gim c l ngi i din cho ng v
Nh nc iu hnh doanh nghip. Gim c phi t nh gi c kt qu mnh lm v mt
chnh tr v x hi, phi mang li li ch cho nhn dn, t gp phn nng cao uy tn ca
ng. Gim c phi bit nh gi con ngi, nh gi s vic theo quan im chnh tr.
Trong qu trnh nh gi, gim c phi lun lun ng trn lp trng, quan im ca ng.
Gim c phi bit tm ra nhim v ca mnh v rt ra nhng iu b ch cho bn thn mnh
trong bt k ch th, ngh quyt no ca ng, ng thi phi thc hin bng c nhng ch
th, ngh quyt ca ng trong bt k tnh hung no. Gim c doanh nghip phi hiu c
48
tm trng chnh tr ca tp th do mnh lnh o v ng thi phi bit gii quy mi vn
v mt chnh tr trong doanh nghip. Gim c phi c quan im sng tch cc, u tranh
chng li cc hin tng tiu cc lun gng mu v c tinh thn trch nhim trong vic tm
cch gii quyt tt mi vn chnh tr, ngay c trong nhng iu kin gp nhiu kh khn.
Gim c doanh nghip lun lun tu dng mnh v mt chnh tr, c bit phi ch trng hc
tp ch ngha Mac-Lnin, t tng H Ch Minh v ng li, chnh sch ca ng. Qua
nng cao trnh t duy chnh tr, kinh t trong sn xut kinh doanh ca mnh.
3.1.3. Vai tr ca gim c, phng php qun l v phong cch lnh o ca gim c
doanh nghip
3.1.3.1. Vai tr ca gim c doanh nghip
Gim c doanh nghip l ngi c nh hng quyt nh n s thnh bi ca doanh
nghip. Theo ti liu iu tra ca B Khoa hc Cng ngh v Mi trng, thi gian qua c
nc c 4.584 doanh nghip Nh nc kinh doanh thua l th 2.630 doanh nghip b thua l
ch yu do gim c khng c trnh hc vn gy nn.
Vai tr ca gim c doanh nghip c th c nu ln qua nhng nt chnh sau y:
a. Trong 3 cp qun tr doanh nghip, gim c l qun tr vin hng u, l th
IT
trng cp cao nht doanh nghip. Gim c c quyn ra ch th, mnh lnh m mi ngi
trong doanh nghip phi nghim chnh chp hnh. V vy, mi quyt nh ca gim c c
nh hng rt ln trong phm vi ton doanh nghip. Vi ngha ny, gim c phi l ngi
tp hp c tr tu ca mi ngi lao ng trong doanh nghip, bo m c quyt nh ng
n, em li hiu qu kinh t cao.
PT
b. Vai tr quan trng khc ca gim c l t chc b my qun tr v s lng,
mnh v cht lng, b tr hp l, cn i lc lng qun tr vin bo m quan h bn vng
trong t chc, hot ng n khp, nhp nhng, hon thnh tt mc tiu ra.
B tr khng ng ngi, ng vic s gy ra ch tc trong hot ng ca b my.
Thng, thng khng ng mc cng s gy ra s bt bnh trong b my, lm nh ng xu
n b my qun tr doanh nghip.
c. V lao ng: gim c qun l hng trm, hng nghn, thm ch hng vn lao
ng. Vai tr ca gim c khng ch l ch chu trch nhim v vic lm, thu nhp, i
sng ca s lng lao ng m cn chu trch nhim v cuc sng tinh thn, nng cao trnh
vn ha, chuyn mn cho h, to cho h nhng c hi thng tin.
d. V ti chnh: gim c l ngi qun l, l ch ti khon ca hng trm triu, hng
t ng. c bit, trong iu kin hin nay, gim c phi c trch nhim v bo ton v pht
trin vn. Mt quyt nh sai lm c th dn n lm thit hi bc triu, bc t cho doanh
nghip.
e. Gim c l ngi lm ra ca ci.
49
Nh chng ta bit, kht vng l t cht hng u ca gim c. Vai tr ca gim
c l phi bit lm cho tin ra tin, hay ni mt cch khc, gim c phi tnh c b
p chi ph v kinh doanh c li t mt lng tin nht nh.
Ni tm li, vai tr ca gim c c th v doanh nghip nh mt con tu m gim c
l ngi cm li. Vi vai tr cho chng ca mnh, gim c c th a con tu doanh nghip
pht trin bn vng hay ph sn.
3.1.3.2. Phng php qun l ca gim c doanh nghip
C ch qun l khc nhau to ra phng php qun l v tc phong lnh o khc
nhau ca ngi gim c. C quan qun l hnh chnh quan liu bao cp ly hon thnh
nhim v k hoch, ly phc tng ch ca cp trn lm mc tiu, to ra phng php
qun l v tc phong lnh o ca gim c mang nng tnh cht bao cp, th ng, trng
ch.
Trong iu kin i mi hot ng ca cc doanh nghip, hng vo mc tiu k
hoch kinh t quc dn v hiu qu kinh t - x hi, vai tr t chu trch nhim tng ln
quyt nh phng php qun l v tc phong lnh do ca ngi gim c, i hi phi c
s thay i cho ph hp. C nhiu phng php qun tr doanh nghip khc nhau, nhng
-
-
-
IT
chung quy li c 5 phng php c bn l:
Phng php phn quyn,
Phng php hnh chnh,
Phng php kinh t,
PT
- Phng php t chc gio dc,
- Phng php tm l x hi.
a. Phng php phn quyn
Nh chng ta bit, ngi lnh o l ngi c thng tin v c quyn nh ot.
Nhng ngi lnh o khng th m tt c mi cng vic, t quyt nh ht mi vn .
Khng th nht nht ci g cng phi gim c gii quyt. Gim c cn phi tp trung vo
nhng vn ln, quan trng, c tm chin lc hoc vn nh hng quyt nh n hot
ng kinh doanh ca doanh nghip. Phn quyn l phng php lnh o tt nht gim c
duy tr v pht trin mt t chc.
Phn quyn thc cht l s u quyn nh ot ca gim c cho cp di.
C 4 hnh thc phn quyn chnh, l:
Phn quyn dc: quyn nh ot c chia theo cc cp di theo phng php qun
l trc tuyn.
Phn quyn ngang: l quyn nh ot c chia theo cc cp chc nng ph hp vi
cc phng ban khc.
50
Phn quyn chn lc: mt s cng vic tht quan trng do gim c quyt nh, cn
mt s cng vic khc giao cho cc b phn khc m nhn. Theo cch ny, thng thng
gim c phi nm vn ti chnh, vn cht lng sn phm... l nhng vn then cht
ca doanh nghip.
Phn quyn ton b: mt cp qun tr no c quyn quyt nh ton b cng vic
trong khung gii hn nht nh. Th d: Nhng n hng, hp ng c gi tr nh hn 10 triu
ng c th giao cho trng phng kinh doanh ton quyn quyt nh.
Ch :
- Phn quyn khng c ngha l chia quyn dn n ct c a phng ch ngha, lm
cho b phn no, ngi no bit vic b phn y, ngi y m gim c khng h bit. V
vy, tuy c phn quyn nhng nhng b phn, c nhn thc thi cng vic phi bo co
li vi gim dc v tnh hnh thc hin v vn ny sinh.
- Sau phn quyn m gim c khng c thng tin tr li th l sai lm ca ngi
lnh o. Gim c khng c c t tng coi phn quyn l s khon trng cho cp di,
ph mc cho cp di mi quyn nh ot m khng c thng tin phn hi.
- Phn quyn l phng php qun l khoa hc ca gim c gii phng gim c
IT
khi nhng vic m ngi di quyn c th lm c.
b. Phng php hnh chnh
Phng php hnh chnh l phng php qun l da vo vic s dng nhng ch th,
mnh lnh mang tnh cht bt buc, cng bc, biu hin di nhiu hnh thc khc nhau,
PT
nh quy nh v an ton lao ng, bo h lao ng. ni quy s dng thi gian lm vic, ni
quy ra vo doanh nghip...
Qun l hnh chnh l cn thit, tt yu. L-nin khng nh: ch c in r mi t
b cng bc.
Phng php qun l hnh chnh khng mu thun vi quan im ca ng v Nh
nc ta l xo b c ch qun l hnh chnh, tp trung quan liu bao cp bi c ch ny ly
qun l hnh chnh l c bn, quyt nh.
c. Phng php kinh t
Phng php kinh t l s dng tin lng, tin thng v nhng cng c ng vin
vt cht khc lm n by kinh t kch thch ngi lao ng thc hin mc tiu ca qun l
m khng cn s dng mnh lnh hnh chnh t cp trn a xung.
p dng phng php kinh t khng ch ch n thng m cn phi ch n c
pht. ng thi, phi tnh ton c hiu qu ca phng php kinh t mang li. Mt khc
phi m bo kt hp hi ho 3 li ch nhng cn ly kch thch li ch c nhn ca nhng
ngi lao ng lm trng tm. Trn c s kch thch li ch c nhn m thc y li ch tp
th v x hi
d. Phng php t chc - gio dc
51
Phng php t chc - gio dc l s dng hnh thc hn kt nhng c nhn v tp th
theo nhng tiu chun v mc tiu ra trn c s phn tch v ng vin tnh t gic, kh
nng hp tc ca tng c nhn.
Tht bi trong qun l kinh t c nhiu nguyn nhn nhng trong nhiu trng hp li
chnh l cha lm tt phng php t chc - gio dc.
T chc y th hin trn nhiu lnh vc: t chc b my qun l, t chc lao ng,
t chc lin kt gia cc c th ca qun l, t chc thng tin trong qun l.
Gim c khng nn khon trng vai tr t chc cho mt b phn no m cn thng
xuyn kim tra, theo di, pht hin ra nhng ch tc trong khu t chc. iu quan trng l
ng mt c th no ng ngoi t chc. Mt quyt nh ca gim c khng c thc
hin mt khu no, mt t sn xut hoc mt c nhn no , thng thng l biu hin ca
s trc trc do phng php t chc yu km gy ra.
Gio dc tuy khng phi l phng php c bn nhng khng c xem nh. C
nhiu hnh thc ng vin ngi lao ng, nhng suy cho cng c hai hnh thc ng vin
chnh l ng vin vt cht v ng vin tinh thn. ng vin tinh thn l cc hnh thc
thng hun chng, huy chng. bng khen, giy khen, t i lao ng gii, bt, c i
IT
hc... Trong c hai hnh thc ng vin, phng php gio dc phi lun c coi trng.
Gim c s dng phng php gio dc khng nn hiu n thun ch gio dc chnh tr t
tng chung chung, m phi tm hiu mt cch ton din bao gm c gio dc quan nim
ngh nghip, phong cch lao ng, c bit l quan im i mi: i mi c cch ngh v
cch lm; lm n doanh nghip theo phng thc sn xut kinh doanh mi; sn xut gn
PT
lin vi th trng; chp nhn cnh tranh lnh mnh, to ra nhiu li nhun cho doanh nghip.
Gio dc gn s ham mun lm giu chnh ng cho c nhn vi lm giu chnh ng cho
doanh nghip.
e. Phng php tm l - x hi
Phng php tm l - x hi l hng nhng quyt nh n cc mc tiu ph hp vi
trnh nhn thc, tm l, tnh cm ca con ngi.
Phng php tm l - x hi ngy cng c p dng rng ri trong qun tr doanh
nghip, c bit l trong iu kin hin nay, khi mc tiu ca doanh nghip ngy cng ph
hp vi mc tiu ca c nhn ngi lao ng.
S dng phng php ny i hi ngi gim c phi i su tm hiu nm c
tm t nguyn vng, s trng ca nhng ngi lao ng. Trn c s sp xp b tr, s
dng h m bo pht huy ht ti nng, sng to ca h. Trong nhiu trng hp, ngi lao
ng lm vic hng say hn c c ng vin v kinh t.
Con ngi vn khng thch ch, nhng nu ch ng vic, ng lc, ng ch, h s
nhn nhn c sai lm, khuyt im ca bn thn v cng khm phc ngi lnh o. Mt
gim c ch s dng hnh thc khen, khng ch; ch thng, khng pht chc chn s khng
em li kt qu mong mun.
52
Tt nhin, nh trn nu, v mt tm l, ngi ta thch khen hn. Ngi Nht c
bit coi trng phng php ny. H to cho ngi lao ng bu khng kh lm vic thoi
mi, ngi lm thu t quyn li ca doanh nghip nh quyn li ca chnh mnh v quyt
gn b sut i vo doanh nghip.
Mi phng php c p dng trong nhng iu kin v hon cnh c th khc nhau.
C ngi cho rng, trong iu kin i mi, gim c khng nn s dng phng php hnh
chnh, kin ny khng c cn c. Thc t khng nh phng php hnh chnh rt quan
trng khng th khng s dng trong bt k iu kin no. C th ni c 5 phng php trn
u phi nhn mnh v u c p dng. Tuy nhin, phng php kinh t phi c ch
s dng mt cch linh hot v rng ri trong qun l ni b doanh nghip v i ngoi.
Phng php kinh t p dng trong iu kin i ngoi c ngha l ngi gim c phi hiu
bit mc thng tho tnh hnh gi c th trng trn c s c th quyt nh nhanh
chng, dt khot cc hp ng kinh t.
3.1.3.3. Phong cch lnh o ca gim c
Nm phng php trn c p dng cho tt c cc gim c mi doanh nghip
nhng s dng cc phng php ny nh th no cho c hiu qu li ph thuc phn ln vo
tc phong lnh o ca tng ngi. C ba tc phong lnh o c bn, l tc phong mnh
IT
lnh, tc phong d di v tc phong dn ch quyt nh.
a. Phong cch mnh lnh

c trng c bn ca phong cch ny l: trong qu trnh hnh thnh v ra quyt nh,
PT
gim c khng cn thm d kin ca ngi gip vic v nhng ngi di quyn, khng
do d trc cc quyt nh ca mnh. Khi t chc thc hin quyt nh, gim c lun lun
s dng nhng ch th mnh lnh: theo di nghim tc, su st ngi thc hin quyt nh v
do c nhng nh gi ng n, khen ch chnh xc. Ngi c tc phong ny thng am
hiu su sc cng vic ca mnh, dm quyt on, dm chu trch nhim, nhng mt s
trng hp d sa vo c on.
b. Phong cch d di (t do)

Phong cch ny c c trng c bn l: trong qu trnh hnh thnh v ra quyt nh,
gim c lun theo a s, d do d trc quyt nh ca mnh. Khi cn nh gi ngi gip
vic, nh gi cp di, gim c thng vin vo kin ca t chc cp trn, kin qun
chng. Khng theo di ch o st sao vic thc hin cc quyt nh, thng l ph mc cho
cp di. Ngi c tc phong ny khng c tnh cht quyt on, d xu xoa, i khi.
c. Phong cch dn ch - quyt nh

Phong cch ny khc phc c nhc im ca hai tc phong trn v mt chng
mc nht nh tn dng c u im ca c hai tc phong . Ngi gim c c tc phong
ny trong qu trnh hnh thnh quyt nh thng thm d kin ca nhiu ngi, c bit
ca nhng ngi c lin quan n thc hin quyt nh. Khi ra quyt nh, rt cng quyt,
53
khng dao ng trc quyt nh ca mnh. Gim c quyt on cc vn nhng khng
c on, lun theo di, un nn, ng vin, t chc cho cp di thc hin quyt nh ca
mnh, v vy, nh gi, khen ch ng mc.
Trong ba phong cch trn, ngi gim c khng nn p dng phong cch th hai, tc
l tc phong d di. Bi v s d di trong qun l kinh t thng dn n sai lm bung lng
qun l. Qua thm d mt s doanh nghip v c s sn xut kinh doanh th 20% s ngi
c hi kin ng h phong cch mnh lnh, 70% ng h phong cch dn ch - quyt on,
ch c 10% mun ngi gim c ca mnh c phong cch d di.
3.1.4. Tiu chun ca gim c v rn luyn o to gim c doanh nghip
3.1.4.1. Tiu chun ca gim c doanh nghip
Ph thuc vo tng doanh nghip khc nhau, ph thuc vo c im kinh t, k thut
ca tng ngnh m tiu chun c th ca gim c doanh nghip c th khc nhau. Tuy nhin,
cn phi khng nh nhng tiu chun c bn mang tnh cht thng nht lm c s cho vic
tuyn chn, b nhim v phn u ca gim c trong thi gian ti.
Gim c doanh nghip c 5 tiu chun c bn sau:
- Trnh vn ho chuyn mn (trnh tr tu).
IT
- Trnh v nng lc t chc qun l.
- Phm cht chnh tr.
- T cch o c.
PT
- Sc kho v tui tc.
a. Trnh vn ho chuyn mn
Gim c doanh nghip t tiu chun ny phi c nhng kin thc sau y:
- Kin thc ph thng: phi tt nghip ph thng trung hc.
- Kin thc chuyn mn, nghip v: th hin ch phi hiu su sc nhng kin thc
l lun, thc tin v lnh vc chuyn mn ca mnh. Phi hiu su rng nhng kin thc kinh
t, k thut, chnh tr, x hi, tm sinh l ngi lao ng. iu ny ph hp vi cng vic
c giao ca gim c l qun l ton din mi mt hot ng ca doanh nghip. Khng th
ni c chuyn mn nghip v m khng gn lin vi bng cp. Tiu chun ny yu cu cc
gim c phi tt nghip mt trng chuyn o to gim c.
Hin nay Vit Nam cha c trng ring o to gim c nh nhiu nc trn th
gii. Vy tiu chun ny cn gn vi vic gim c phi tt nghip mt trng i hc no
, tt nht l i hc kinh t. Trng hp c bit, gim c cng phi c trnh nht nh
v qun l kinh t v qun tr kinh doanh.
Trnh kin thc ca gim c cn i hi gim c phi c bng cp v ngoi ng.
Cc ngoi ng ph thng c Nh nc quy nh l: Nga, Anh, Php, c, Trung. Hin nay,
nc ta ang s dng rng ri ting Anh. V vy, gim c cn phi c bng cp v ting
54
Anh, ti thiu cng phi c chng ch C v ting Anh hoc ngoi ng no . Bng cp v
ngoi ng s gip gim c c c ti liu tham kho nc ngoi, nht l trong iu kin
c ch th trng hin nay phi giao dch trc tip vi ngi nc ngoi.
- Trnh giao tip: nhng giao tip thng thng trong nc v nc ngoi, s hiu
bit v tm l x hi ca nhng ngi lao ng doanh nghip mnh ph trch. Yu t tm l
qun l ngy nay c vai tr rt quan trng trong qun tr kinh doanh.
b. Trnh nng lc lnh o v t chc qun l
Yu cu ca tiu chun ny l:
- Bit t chc b my qun l ph hp vi c ch qun l mi; bit s dng, pht hin
cn b c trnh , c nng lc qun l; bit ct nhc bt cn b di quyn; bit sa thi,
k lut nhng ngi lao ng khng hon thnh nhim v; bit khen thng, ng vin
nhng ngi lao ng lm vic c hiu qu, nng sut cao.
- Bit pht hin nhng khu trng tm trong tng thi k trn c s nm ton din cc
khu qun l doanh nghip.
- Bit gii quyt cng vic c hiu qu, nhanh, nhy bn.
IT
c. Phm cht chnh tr
Tiu chun ny c th hin 2 im mu cht:
- Phi nm v vn dng c nhng quan im, ng li i mi ca ng, Nh
nc trong tng thi k.
PT
- Tun th lut php Nh nc quy nh.
d. T cch o c
Bt k nc no, bt k u, bt k thnh phn kinh t no gim c cng phi t
c tiu chun ny, th hin ch:
- Gim c phi lm gng cho mi ngi trong doanh nghip noi theo v quan im
ng; hng say, nhit tnh, tn tu vi cng vic kinh doanh...
- C o c kinh doanh, gi c ch tn vi khch hng, hon thnh mi nhim v
ng gp i vi Nh nc v cng ng x hi.
e) Sc khe v tui tc
Tt nhin, kh c th n nh mt la tui c th, loi sc kho A,B,C c th lm tiu
chun xt chn gim c. Tuy nhin, khng th pht trin c doanh nghip vi mt
gim c gi nua, m yu. Trn th gii ngi ta tng kt l: tui bt u lm gim c tt
nht l t 25-35. Tm li gim c cn c sc kho hon thnh nhim v c giao v
tui i khi b nhim nn u tin tui tr c trnh hc vn v nng lc cao
55
3.1.4.2. Rn luyn, o to v bi dng gim c doanh nghip
c c mt i ng gim c doanh nghip nng ng thch ng vi c ch th
trng, vn c tinh cht va khn cp trc mt, va c tnh chin lc lu di l rn
luyn, o to v bi dng gim c.
a. Rn luyn uy tn ca gim c doanh nghip
Mt gim c khng c uy tn khng th hon thnh nhim v ca mnh. Uy tn c t
2 ngun: mt l, uy tn chnh thc, tc l do c tuyn chn c quyt nh bt, b nhim;
hai l: uy tn thc t. Tc l gim c c c uy tn l do c mt qu trnh t rn luyn bn
thn. Thc cht uy tn thc t ny mi chnh l uy tn tht ca gim c, l cc quyt nh cho
s thnh cng trong qun tr kinh doanh ca gim c.
c c uy tn thc t, gim c cn chng cc uy tn gi to, l: Uy tn quyn
uy; Uy tn cng thn; Uy tn khong cch; Uy tn mua chuc; Uy tn xu xo. ng thi:
- Rn luyn 3 ch: "Tr", "Tn". "Tm"
Tr l trnh chuyn mn v s giao tip ca ngi gim c. Gim c cn am hiu
su sc trn nhiu lnh vc, c bit l nhy bn vi nhng iu kin, mi trng sn xut
kinh doanh. Nm chc tnh hnh ti chnh, gi c, s bin ng trn th trng trong nc v
IT
th gii, chp nhn cnh tranh v tm mi bin php chin thng trong cnh tranh, em li li
nhun cao nht cho doanh nghip.
Tin trc ht l i vi nhng ngi lao ng di quyn, ng thi tn i vi bn
hng trong nc v th gii. Ngy nay, n lc cc doanh nghip phi t mnh thnh tht
PT
vi bn hng v ngay c vi chnh mnh, khng th lm ba, lm u, lm gian di, bo co
sai. L hp ng, mt tn nhim v phm cht, quy cch sn phm... s dn n mt khch,
c bit khch hng nc ngoi, l con ng t st trong cnh tranh.
Tm c ngha l tm lng, s nhit tnh, tm huyt vi ngh nghip, l s thng yu,
bao dung, lng vi ng nghip v cp di. Tm cn c ngha l s tn tu vi cng
vic, vi kt qu hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip, khng tham , lng ph,
thc hin dn ch v cng bng x hi trong doanh nghip.
- Rn luyn v phng php lm vic khoa hc
Gim c cn c thi gian biu lm vic hng ngy v quy nh cho tng gi. T chc
cc cuc hp ngn gn, khoa hc. Gim c cn dnh thi gian hc tp, nghin cu, c
sch bo chuyn mn nhm m rng tm hiu bit, nng cao trnh chuyn mn. Gim c
cn xc nh nhim v ln trng tm, c bn trong tng thi k m tp trung ch o, khng
bao bin, lm thay phn vic ca cp ph v cc b phn gip vic. Trong cng tc i ngoi
cn lch s, chng chc, ch c t vic s dng phng tin i li, n mc v giao tip.
ng lm ln gia gin d vi lum thum, tit kim vi bn xn trong quan h ngoi giao.T
chc phng lm vic v tip khch ca gim c cng phi th hin c phng php qun
l v tc phong lnh o khoa hc ca gim c. Phng lm vic cn c sp xp, trang tr
theo ng nghi thc: lch s ng hong v l b mt ca doanh nghip, l trung tm ra
56
nhng quyt nh quan trng, ni giao tip lm cng tc i ni v i ngoi. C ngi cho
rng phng lm vic ca gim c khng nn quan cch ho, phi tht n gin, cng n
gin bao nhiu cng mang tnh cht qun chng by nhiu. Cng c th nh vy, nhng iu
khng c ngha l gim tnh cht khoa hc, nghim trang, lch s ca phng gim c.
Cng vi nhng trang b, sch v, ti liu, bn gh, nhng tin nghi in thoi, my tnh v
cc phng tin thng tin l rt quan trng gip cho gim c c th nm bt kp thi nhng
thng tin cn thit v ra c nhng quyt nh nhanh, nhy, chnh xc.
c c phng php qun l v tc phong lnh o tt gim c cn to ra nhiu
c hi gp g nhng ngi gip vic, c bit l gp g i thoi vi cng nhn, trn c s
hiu su tm t, nguyn vng ca h, gp phn b sung cho nhng quyt nh ca mnh.
Gim c cn ht sc trnh tnh "quan cch". Tt nhin iu ny khng c ngha l xu xo
dng cc t th thin vi mi ngi dn n d di, bung th m phi c mt gii hn nht
nh m bo cho cng v th trng ca mnh.
Trong gi lm vic, gim c phi gi nguyn k cng, gi ng cng v ca mnh
khi tip xc vi ngi gip vic v ngi tha hnh. Nhng ngoi thi gian lm vic, gim
c l mt cng dn bnh thng c quyn li v ngha v nh mi cng dn khc, cn ho
ng vi cn b, cng nhn vin trong doanh nghip. Lm c iu ny chc chn ch lm
IT
tng uy tn ca gim c, thu ht s mn m ca mi ngi, l nhng nhn t c bit
quan trng gip gim c t c kt qu to ln trong cng vic.
- Rn luyn c tch kinh doanh
c tnh kinh doanh ca gim c doanh nghip gm 4 biu hin sau:
PT
+ C cao vng (tham vng) trong kinh doanh. Gim c khng an phn th thng,
khng chp nhn hon cnh hin ti, lun phn u a doanh nghip t mc tiu cao hn.
+ Chp nhn ri ro. Trong kinh doanh lun c kh nng xy ra ri ro. Gim c phi
rn luyn kh nng chu ng. C 4 loi ri ro chnh sau:
Ri ro v ti chnh: vn u t khng thu v c, kinh doanh thua l.
Ri ro v s nghip: nu tht bi trong kinh doanh, gim c s kh kim c
c hi kinh doanh khc.
Ri ro v gia nh: gim c kh c iu kin quan tm n gia nh, v con
v b cun ht tr lc, sc lc vo kinh doanh.
Ri ro v tm l: nu gim c tht bi trong kinh doanh coi nh tht bi trong
cuc i, trong s nghip, s au kh tng ln.
+ C lng t tin. y l c tnh quan trng ca gim c. Phi thy trc nhng kh
khn, nhng ri ro nhng lun ch ng, tin tng vo kh nng ca chnh mnh sn sng
vt qua. Rn luyn c tnh ny s gip gim c thnh cng trong kinh doanh.
+ c tnh cui cng l: c o c kinh doanh. Gim c phi kt hp hi ho cc
li ch ca ch doanh nghip vi li ch ca nhng ngi lao ng, ca khch hng, ca
ngi cung ng, ca bn hng.
57
b. o to gim c doanh nghip
Theo nh ngha kinh in, gim c l ngi lnh o, ngi qun l, iu khin mt
t chc kinh doanh, mt x nghip. Cc c tnh tt ca mt gim c, trc ht l phi lnh
o nhng con ngi, khng nhng phi nm vng cng ngh k thut v t chc sn xut,
kinh doanh v th trng m cn phi am hiu su sc cc ng nghip ca mnh. Ngi gim
c phi ngoan cng, khng b nh hng ca tnh trng cng thng thn kinh (stress) v
phi c nng lc tm c mt gii php tho ng trong bt k hon cnh no. iu ch yu
l phi bit kho x th vi ngi khc d h l ngi di quyn mnh hay l nhng thnh
vin trong hi ng qun tr.
iu c bn l d doanh nghip c no, l gim dc phi bit suy ngh v trin
vng, v chin lc nhiu hn l ch quan lm t mau chng nhng li ch trc mt, v
khng phi khi no nhng thnh cng mau chng cng m ra nhng trin vng tt cho tng
lai.
iu c tht l hin nay my tnh in t gii quyt dc mt s vn qun l
thay cho con ngi v ngi ta ni ti "tr khn nhn to", "nhng h thng thng minh"
song, cng vic kinh doanh phn ln vn ph thuc vo nhng c tnh ring ca cc nh
kinh doanh v nhng quan h gia h vi nhau. S tn nhim, thin cm hay c cm ng vai
IT
tr quan trng; k thut v my tnh in t c ni n nhiu, nhng hin ti vn l lnh
vc quan h gia nhng con ngi. Chnh v nhng l ni trn, cc nc c nn kinh t th
trng, vic o to v chn la ngi gim c l iu quan tm hng u. Tuy la chn
gim c phi cn c vo nhng tiu chun nghim ngt nhng kinh nghim cho thy khng
c cng thc no by t sn tr thnh mt gim c. Theo quy tc chung, ngi gim c
PT
phi tt nghip mt trng i hc, phi c o to v kinh t v v qun l kinh doanh.
Vit Nam trong nhiu nm qua v c hin nay cha c bt k mt trng lp no
o to gim c doanh nghip mt cch c h thng. C chng ch l cc lp, cc kho hc
c t chc ra nhm mc ch bi dng gim c doanh nghip. Nhng lp v kho hc
ny ch c t chc trong mt thi gian ngn: 3-6 thng, c bit c kho ko di 1-2 nm.
Tuy nhin, i tng tuyn chn thuc nhiu dng khc nhau, ti liu hc tp cha c bin
son ph hp, cha chun ho. Nhiu ngi theo hc cc lp, kho ny thng v cc doanh
nghip vn gi nguyn v tr nh khi bt u i o to bi dng. Ngun gim c cung cp
cho cc doanh nghip ch yu l t nhng trng i hc khc nhau v t thc tin rn luyn
trong cuc sng c kinh nghim trong sn xut kinh doanh
Trong tng lai, Vit Nam cn t chc trng o to gim c c bi bi nhm p
ng yu cu tiu chun ha i ng gim c doanh nghip hin nay. Trc mt trong mt
vi nm ti l m cc lp bi dng chng trnh qun tr kinh doanh cho cc gim c
doanh nghip. Nhiu c s a phng thc hin chng trnh bi dng gim c ny,
nhng ch yu nht hin nay vn l do mt s trng i hc m nhn. Vic ci tin chng
trnh v phng php o to gim c ang c t ra cho cc ngnh v cc cp hin nay.
58
3.2. PHN CP, PHN QUYN V Y QUYN TRONG QUN TR DOANH
NGHIP
3.2.1. Phn cp trong qun tr doanh nghip
3.2.1.1. Thc cht ca phn cp .
Thc cht ca s phn cp l phn chia quyn hnh qun tr gia qun tr vin cp
cao, qun tr vin cp trung gian v qun tr vin cp c s. Phn cp qun tr c th c
thc hin mc cao (rng) hoc mc thp (hp) ph thuc vo nhiu yu t.
3.2.1.2. Cc yu t quyt nh mc phn cp
- Gi tr ca cc quyt nh trong doanh nghip: gi tr v kinh t ti chnh v cc gi
tr khc nh uy tn doanh nghip.
- Cc lnh vc ca quyt nh trong doanh nghip. Cc quyt nh c th l k ton, ti
chnh, bt, t chc... Nu mt c s di c quyn ra quyt nh nhiu lnh vc th
y c s phn cp mnh m.
- Cp bc ca cc cp c quyn ra quyt nh: nu cc cp di c quyn ra quyt
nh qun tr th phn cp mnh.
IT
- S kim sot i vi cc quyt nh: s kim sot nu thng xuyn, cht ch, chi
tit th s phn cp thp, ngc li s kim sot t thng xuyn v ch trn thnh qu cui
cng th phn cp mnh m.
- Nhu cu thng nht chnh sch: mi t chc l mt th thng nht v c nhng chin
PT
lc ring ca n, do vy phi cn i gia phn cp v s thng nht .
- Nhu cu phi quyt nh nhanh chng v kp thi.
- Trnh ca cc nh qun l cp c s.
- Tnh trng phn tn ca t chc v phng tin lin lc.
- Xu hng v ng thi pht trin ca t chc: tu theo hai yu t ny m nn phn
cp hay khng. Nu t chc mun pht trin trong thi gian ngn th nn qun tr theo cch
tp quyn (khng phn cp). S phn cp ch hu hiu trong ng thi bnh thng. Cn nu
trong ng thi pht trin nhanh th s phn cp c th gy ra nhng ri ro.
- C ch qun l kinh t ca chnh quyn: nhng bin php, cch thc m Nh nc
p dng iu tit hot ng kinh t. C ch c th l nhng chnh sch thu, vn php
nh.
- Trit l qun tr ca ngi lnh o v lch s pht trin ca t chc .
3.2.1.3. Ni dung phn cp qun tr
Trong doanh nghip thng c 3 cp qun tr. Cp doanh nghip, cp n v thnh
vin v cp b phn chc nng (cp phn xng). Nh qun tr cc cp u c giao mt
59
s nhim v, quyn hn nht nh qun tr trong phm vi cp ca mnh. Doanh nghip ln
c th c nhiu cp trung gian hn.
Trong mt t chc, cho s hp tc ca cc thnh vin c hiu qu th s phn cp
qun tr cn ph thuc vo gii hn tm qun tr. Do , s hn ch v s ngi m mt
ngi qun tr c th gim st hiu qu ngay c khi s ngi ny thay i, theo tng hon
cnh, nn cn phi c cc cp trong t chc.
Tu theo tng trng hp c th m xc nh tm qun tr v s cp qun tr thch
hp p ng nng cao hiu qu qun tr. Nhng con s chnh xc v vic xc nh ny tu
thuc vo cc bin s c bn (kh nng ca ngi qun tr, kh nng ca cp di, s phn b
quyn hn, s r rng ca k hoch, tc thay i k thut thng tin, cc tiu chun mc
tiu...) v nh hng ca chng n thi gian cn thit cho vic qun tr hiu qu.
3.2.1.4. Cc lnh vc phn cp qun tr
Tu c im ca tng doanh nghip m phn cp khc nhau. Trong kinh doanh,
ngi ta phn bit 7 lnh vc ca s phn cp: sn xut, tip th, mua sm, qun l lao ng,
k ton thng k, ti chnh, vn chuyn v kho bi.
a) Sn xut: Lnh vc ny thng c phn cp nhiu nht v mnh nht (V d:
IT
Cng ty GMC cho quyn cc n v c s v kiu, sn xut sn phm).
b) Tip th: Phn cp mnh, ph bin.
c) Mua sm cc yu t cn thit cho sn xut: trn thc t nhiu n v th thng c
quan ch qun gi li quyn mua sm cc loi c gi tr ln. Cp c s mua cc loi c gi tr
PT
nh mc d s lng ln.
d) Qun tr nhn s: Cc doanh nghip thng d dt lnh vc ny. L do gi li
khng phn cp l nhm gi chnh sch thng nht lao ng doanh nghip. Th d: cho ngh
php, ch lao ng thng thng th phn cp cho n v c s nhng khi tr lng th
phi thng nht cho ton doanh nghip v ch lng.
e) Lnh vc k ton thng k: Phn ln cc doanh nghip ln trn th gii khng phn
cp cho cc c s cp di trong lnh vc ny.
f) Lnh vc ti chnh: Xu hng phn cp cng rt hn ch.
g) Vn chuyn v kho bi: Nu c s ri rc nhiu ni th lnh vc phn cp mnh.
Nhng nu n v tp trung th xu hng l khng phn cp. Yu t chnh l yu t a d.
3.2.2. Phn quyn
3.2.2.1. Khi nim
Quyn hnh l nng lc quyt nh, ch huy, cng bc, khen thng, trng pht hay
ra lnh i vi cp di v trng i s tin hnh ca h. Tuy nhin ch gi l quyn hnh khi
n l mt quyn hnh hp php, chnh ng.
60
Phn quyn l quyn hnh trong qun tr c phn cho tng cp, tng ngi, tu
chc v, a v, kh nng v kinh nghim thc t. Mc ch ca vic phn quyn qun tr ch
yu l nhm to iu kin cho cc t chc p ng kp thi, nhanh chng v ph hp vi
nhng yu cu ca tnh hnh.
3.2.2.2.Li ch ca vic phn quyn
Cho php nh qun tr cp cao c nhiu thi gian hn cho cc cng vic quan trng
nh pht trin chin lc v cc k hoch ca t chc. Cc nh qun tr cp thp hn s gii
quyt cc cng vic s v hng ngy, v nhng vn thng xuyn, quen thuc . Nu khng
phn quyn, mi vic u phi a cho nh qun tr cp cao nht quyt nh th s chm tr v
c th khng p ng ng vi i hi ca thc t. Bi v cp di thng gn cc hot ng
tc nghip c th hn nhng nh qun tr cp cao nn h c th nm bt tt hn tt c cc s
vic. S hiu bit ny lm cho h c kh nng a ra cc quyt nh nhanh chng. Khon thi
gian ng gi c th b mt khi cp di b kim sot mi th bi cp trn.
Vic phn quyn rt cn thit khi doanh nghip c nhiu n v ri rc khp ni, mi
n v sn xut kinh doanh ring bit theo yu cu ca a bn.
Pht trin kh nng l qun l ca nhng nh qun tr cp di. Theo Jack Welch -
IT
ch tch ca GE, th phn chia quyn hnh s gip chun b cc nh qun tr cho cc v tr cao
hn, cn cc k nng phn quyt tt hn v gia tng trch nhim.
Phn tn quyn lc nui dng mt bu khng kh nh hng mc tiu. lnh mnh
trong nhn vin.
Khng c mt s tp trung hay phn quyn tuyt i trong t chc. Khng mt nh
PT
qun tr no c th a ra tt c cc quyt nh, thm ch trong mt ni m s tp trung ho
rt cao. S phn quyn tuyt i trong t chc s khng cn nhng nh qun tr cp c s v
cp trung gian. V th, lun tn ti trong t chc mt mc no ca tp trung v phn
chia quyn hnh. Trong hu ht cc t chc mt vi nhim v c tp trung (nh h thng
tin lng, mua sm, cc chnh sch ngun nhn lc) v nhng nhim v khc th phn tn
(nh marketing v sn phm).
3.2.2.3. Nhng ch khi phn quyn
Phn quyn l mt tt yu. Ngi ch huy khng th lm tt c mi vic. Ni mt cch
khc h khng th bao bin, m m lm thay cng vic ca ngi khc, ca cp di.
Phn quyn khng c ngha l chia quyn, chia s quyn lc n mc ngi lnh o
cp cao trong t chc khng bit cp di c nhng quyt nh quan trng g. V nu vy
ngi lnh o, ch huy khng cn l ngi lnh o ch huy na.
Phn quyn phi i i vi vic xc nh r mi quan h gia: nhim v v quyn hn,
trch nhim v quyn li. Mi quan h ny phi c quy nh r rng
3.2.2.4. Nhng yu t xc nh mc phn quyn
61
- Gi tr ca quyt nh cng ln th cng i hi c ban hnh cp cao (gi tr v
kinh t, ti chnh, uy tn...)
- Nhu cu thng nht trong chnh sch: nu khng cn thng nht th cp di linh
ng, tc phn quyn mnh ngc li lm phn quyn gim v gia tng tp quyn.
- Quy m doanh nghip cng ln, quyt nh cn ban ra cng nhiu v cc cng v
phi t ra cng nhiu, th vic phi hp chng cng phc tp.
Trong cc t chc c quy m ln, tm quan trng ca s nht tr theo chiu ngang
cng vi s nht tr theo chiu dc. Do phi phn quyn cho nhng b phn cn thit v
c th.
- Trit l qun tr ca lnh o v lch s pht trin ca doanh nghip.
- Trnh cc nh qun tr cp c s.
- C ch kim sot
3.2.3. U quyn
3.2.3.1. Khi nim u quyn
U quyn l giao mt phn cng vic cho ngi di quyn chu trch nhim thi hnh
IT
v ng thi giao cho h quyn hnh tng xng vi trch nhim c giao.
3.2.3.2.S cn thit ca y quyn
Trong thi i ngy nay, cng vic ca cp ch huy ngy mt nhiu, quan trng c, t
quan trng hoc khng quan trng cng c. Nu phi vi u vo nhng vic t hoc khng
PT
quan trng th s b qua nhng vic quan trng gy thit hi rt nhiu cho t chc. Chnh v
th:
- U quyn gip cho ngi ch huy cp cao c thi gian tp trung sc lc v suy ngh
cho nhng vn quan trng, ch yu trong qun l, gii phng h khi nhng cng vic t
quan trng.
- To nim tin cho ngi c u quyn. Trong qu trnh u quyn, cp trn phi gn
gi, gip , nng cao trnh cho h, xy dng v cng c nim tin i vi cp trn v i
vi chnh h. U quyn theo ngha ny cng c ngha l xy dng, pht trin i ng lnh o
ch huy cc cp.
Trong nhiu cuc phng vn, mt s qun tr vin hng u ni rng h gp kh khn
trong vic c ngi sn sng nhn trch nhim. Tri li, nhng ngi di quyn li ni
rng th trng ca h dng nh mun t gii quyt ht mi vic hoc l th trng khng
giao cho h quyn hnh tng xng vi trch nhim hoc l th trng lc no cng bn rn
khng gp c hi v nhng vic quan trng. C hai quan im u ng mt mc
no .
S u quyn c v n gin nhng thc t li rt kh khn phc tp i hi thi gian
v c gng phn tch vn u quyn mt cch cn k. Giao vic cho ngi di quyn
62
sao cho cng vic c giao c hon thnh theo ng mun, phi da vo mt s nhng
k thut c xc nh r m nhiu khi b b qua hoc c quan tm khng ng mc.
Trong mt doanh nghip, bu khng kh c nh hng rt ln n s u quyn. Nu
bu khng kh thun li, moi ngi lm vic n vi nhau, tin tng ln nhau, chm lo
cho nhau, nhc nh nhau mt cch thn tnh th s u quyn s rt d dng. Tri li, s u
quyn s gp kh khn, trong trng hp ny, cp ch huy v nhng ngi di quyn phi
xem xt li, chnh n li cc mi quan h nhn s lm cho s u quyn c d dng.
S u quyn khng phi l mt vic lm n gin, n l mt ngh thut ca qun tr
sao cho cng vic giao c hon thnh theo mun v do phi da vo mt k thut nht
nh. S kh khn ca u quyn cn xut pht t nhng yu t tm l ca ngi u quyn v
ngi c u quyn.
U quyn l mt tt yu, nhng u quyn n u? U quyn nhng cng vic g? V
ti sao ch huy cp cao khng u quyn nhiu hn? Tt c phi cn c vo:
- Kh nng ca ngi u quyn v ngi c u quyn (cp trn v di).
- iu kin, phng tin cn thit cho u quyn.
- Nhiu iu b mt m cp trn khng mun cho cp di bit.
IT
- Cng vic u quyn. khng c thc hin tt, ngi ch huy cng mt i uy tn.
- Mun duy tr nh hng ca ch huy cp trn i vi cp di v ni chung l duy tr
nh hng trong t chc. Bi v mt cng s no lm cng vic ca ngi ch huy d lm
cho ngi khc tin l cng s c kh nng thay th ngi ch huy.
PT
- Do thi gian hn hp, t cp trn lm ly s nhanh chng hn l nghin cu tm
ngi u quyn, hng dn h thc th cng vic.
- Cui cng phi k n mt yu t tm l l cp trn s b thay th d dng.
T nhng l do trn cho thy u quyn l cn, nhng thc hin u quyn li l vn
nan gii. y quyn khng phi l giao cc mng cng vic mt cch chung chung hoc thoi
thc trch nhim ngi ch huy (phi lm vic hoc khng mun lm vic ) m l vic
cn i lng cng vic gia cc thnh vin ca t chc. U quyn cng bao gm c yu t
ri ro. Mt cng vic khng th hon thnh tt nu nh ngi ch huy t lm. Mun cng s
lm tt, ch huy phi truyn t kinh nghim, nh vy l ngi c u quyn nm c
, b quyt v chuyn mn ca ngi ch huy. Nhng iu khng c mu thun g vi yu
cu tng u quyn trong qun tr t chc. U quyn to c kin mi, cch lm mi hay
hn. Ngi lnh o, ch huy gii phi u quyn nhiu to ra mt i ng chuyn gia i
ph c vi mi th thch khi phi ngng vic v tai nn, m au bt thng, ngi lnh
o cng khng lo ri lon trong t chc.
i vi ngi c u quyn, khi ngi ch huy cp cao u quyn lm vic g ,
ng ngh mnh l ngi ng v duy nht thc hin. Phi kim ch c mong gy n
tng c u quyn trc nhu cu chn ngi thch hp u quyn ca cp trn.
63
3.2.3.3. Quy trnh u quyn
u quyn c hiu qu cn s dng k thut u quyn nht nh thch hp vi c
im ca t chc. Sau y s gii thiu khi qut quy trnh ca s u quyn theo cc bc:
Bc1 : Xem xt cc cng vic cn u quyn v khng cn y quyn: l nhng
phn s v hot ng m mt ngi cp trn mun ngi khc lm cho mnh. Chng hn, mt
ngi ch huy mun c mt bc th nh my, ng ta giao nhim v cho th k. Trc khi
u quyn ng ta cn nhc k ni dung bc th ny c th k c th bit c.
Bc 2: Chn ngi u quyn v thc hin s u quyn: l s chuyn giao quyn
hnh chnh thc mt ngi hnh ng thay mt ngi khc. Trc khi chn ngi u
quyn, ngi u quyn cn phi cn nhc cc vn sau:
- Ai sn sng nhn th thch? Nn giao cho ai? Ai khng nn giao? Ai hi k nng
cn thit?
- Cng vic u quyn c cn kinh nghim trc khng? C cn ngi giu kinh
nghim mang li cho nhm sc mnh chiu su ln hn khng?
- Nu thi gian cho php, cng vic u quyn c th l bi tp hun luyn cho mt
nhm hoc mt cng s khng?
IT
- Cn cc phm cht c nhn c bit no, ai c nhng phm cht ny?
- C cn nhiu ngi khng, nu c, h s cng nhau lm vic nh th no?
- C phi cng vic c u quyn ngc ln khng?
PT
- S phi theo di tin v nh gi kt qu nh th no?
Bc 3 : Thc hin s u quyn. U quyn mi l bc u, thc hin u quyn mi
l c bn. Thc hin s u quyn chia lm 3 giai on ln trong tin trnh u quyn l:
(1) Din gii cho ngi c u quyn
Giai on din gii cho ngi c u quyn gm:
- Xc nh cc thng s c bn, chi tit cng vic, thi hn hon tt, ti liu, iu kin
khc.
- Gii thch cc kt qu mong i.
- Cho h t do quyt nh phng php thc hin nhim v, nhng yu cu h gii
thch k hoch thc hin .
- Kim tra xem h c hiu cc yu cu khng, khuyn khch tho lun, gi cch tip
cn c th c.
- xng nhng ng cao phng php tip cn ca ch huy. Hy t ra nhit tnh
nhn c s cam kt hoc ng .
64
- Phi t ra thc t v cc c vng ca ngi u quyn. ng nh gi thp cc kh
khn, tuy nhin phi t ra nhng mc tiu th thch.
- Vch r nhu cu mi ngi s c p ng. .
(2) Theo di tin
Trong qu trnh thc hin u quyn, ngi u quyn nn cho ngi c u quyn
tin hnh cng vic, khng nn can thip. Cn khch l ngi c u quyn lm theo cch
ring ca mnh mt cch sng to, c lp. Nhng ng thi phi theo di v cnh gic vi
nhng du hiu cho thy c trc trc nhng sn sng cho php c th c sai phm nh. Ngi
u quyn ch can thip, nu ngi c u quyn khng thy cc sai lm hay kh nng mc
phi sai lm c th xy ra. Ngi u quyn khng ng ngoi cuc m sn sng gip ,
khuyn co hay khch l, nhng trnh t mnh lm cng vic. Ch thay i ngi c u
quyn trong cc trng hp cc oan. Thng xuyn khuyn khch cc cuc tho lun thn
mt khng nghi thc, hn l s dng cc cuc hp chnh thc v ngi c u quyn v vic
u quyn.
( 3) nh gi kt qu
Cng vic c to ra c kt qu mong i khng? Nu n thnh cng hy khen ngi,
cu hi:
IT
biu dng v ghi nhn nhng ngi c lin quan. Nu kt qu khng nh mong i, hy t
- C phi do hiu lm vi nhng ngi c u quyn khng?

- Cch thc thc hin ca ngi c u quyn khng t tiu chun?
PT
- Chn sai ngi c u quyn?
- Sai phm c th ngn nga c khng?
- Phi mi ngi lin h hc hi kinh nghim ny. Sau cng, khng nn trch c
ngi c u quyn ni cng cng, vi thng cp hay ng nghip, phi t mnh nhn
trch nhim.
3.2.3.4. iu kin u quyn c hiu qu
m bo u quyn c hiu qu phi ch 6 im sau:
a) Bin php
C nhng bin php kim sot r rng khng? Cho ton b t chc hay
tng b phn?
b) C cu t chc
C cu t chc c c phc ho cn thn v r rng khng? C c gii thch ng
nht khng?
Mi ngi c hiu r cc tuyn ch huy trc tip khng?
65
Mi quan h gia ban iu hnh trc tip v ban tham mu c c mi ngi hiu r
khng?
c) Bn m t chc nng - nhim v
- Cc chc nng - nhim v ca t chc c c m t r rng v chi tit khng?
- Ngi nm gi cc chc v c hiu nhng nhim v ca mnh hay khng? Bn m
t chc nng - nhim v c c cp nht khng?
d) Nhng tiu chun nh gi vic hon thnh cng vic
Nhng tiu chun nh gi cng vic ca cc v tr chc v c c trin khai hay
khng?
Nhng tiu chun c gip cho ngi ph trch t nh gi c khng?
e) nh gi nh k mc hon thnh cng vic
K hoch nh gi c h thng khng? C s xt duyt li thng xuyn cch nh
gi ton b t chc v tng b phn khng?
f) U quyn
khng?
IT
S u quyn c thc s gii phng cp ch huy tp trung lo cc vic quan trng hn
S u quyn c tc dng nng cao trnh v nng lc ca ngi di quyn khng?

Nhng k thut u quyn c hiu qu c vn dng t mc no?
PT
5. Nhng iu cn ch v u quyn
Chng ta nghin cu phn cp, phn quyn v u quyn trong doanh nghip, y l
ba phm tr khc nhau, nhng chng c quan h mt thit vi nhau. Phn quyn l giao quyn
cho ngi ch huy cp di. U quyn l giao mt phn vic ca ngi ch huy cp trn cho
ngi ch huy cp di lm. Nh vy phn cp, phn quyn mang tnh cht tp th cn u
quyn mang tnh cht c nhn.
Ch u quyn khi c thc quyn . C th thu hi s u quyn. S u quyn khng
bao gm thoi thc trch nhim, u quyn xong khng c ngha l ht trch nhim.
3.3. THNG TIN V QUYT NH TRONG QUN TR
3.3.1.Thng tin trong qun tr
3.3.3.1. Khi qut v thng tin qun tr
Thng tin trong lnh vc qun tr l s phn nh ni dung v hnh thc vn ng, lin
h gia cc i tng, yu t ca h thng v gia h thng vi mi trng. Thng tin
lin quan n vic chuyn giao, truyn t, lin lc v hiu c ngha ca thng tin. Nu
khng c tin tc hay kin no chuyn i th thng tin cha xy ra. Mt thng tin c hiu qu
khi ngha v ni dung tin tc chuyn i v c hiu ng.
66
Trong qu trnh iu hnh doanh nghip, cc nh qun tr trong doanh nghip phi trao
i thng tin vi cp trn, cp di v cc qun tr vin khc. H khng th ra quyt nh m
khng c thng tin. Hn na, hot ng c hiu qu, cc nh qun tr cn i hi phi c
thng tin y , chnh xc, kp thi nhm thc hin tt cc chc nng v hot ng qun tr
ca mnh. C th ni thng tin c xem l mch mu ca doanh nghip. N l th keo c
bit nhm gn kt nhng b phn ph thuc ca doanh nghip li vi nhau. Doanh nghip l
mt h thng n nh ca cc hot ng, ni con ngi cng lm vic vi nhau t ti mc
tiu chung thng qua th bc ca cc vai tr v vic phn cng lao ng. Nhng hot ng
ny ph thuc vo thng tin hp tc v hp nht. Nu dng thng tin b g b trong doanh
nghip th doanh nghip s khng th tn ti. Nhng hot ng trong doanh nghip ph thuc
rt ln vo vic trao i thng tin.
Trong doanh nghip, vic trao i thng tin l hot ng c bn ca cc nh qun tr.
H phi bo co cho cp trn, ch th cho cp di v trao i thng tin vi cc nh qun tr
khc, hoc chia s thng tin, tnh cm hay tng vi nhng ngi trong t chc v bn
ngoi doanh nghip.
Tm li, thng tin qun tr l nhng tin tc mi c thu nhn, c hiu v c
nh gi l c ch trong vic ra quyt nh v sn xut v kinh doanh ca doanh nghip.
IT
3.3.3.2.Vai tr ca thng tin trong qun tr
Tm quan trng ca thng tin c ch ra bi s lng thi gian m con ngi dnh
giao tip ti ni lm vic. Mt nghin cu cho thy rng nhng ngi cng nhn sn xut
tham gia giao tip thng tin trong khong 16 n 46 ln trong mt gi. iu ny c ngha l
PT
h thng tin vi nhng ngi khc t hai n bn pht mt ln. Nghin cu ny cn ch ra
trch nhim i hi nhng ngi lnh o phi thng tin nhiu hn. Nhng ngi lnh o
cp thp nht dnh khong 20% n 50% thi gian ca h thng tin bng li ni v thng
tin vn bn c s dng vi s lng thi gian t 29% n 64%. Mt s nh qun tr trung
gian v cp cao dnh khong 89% thi gian ca h thng tin bng li ni, hoc l gp g
hoc qua in thoi. Nhng nghin cu khc ch ra l cc nh qun tr dnh t nht 70% n
80% thi gian ca h trong thng tin qua li gia cc c nhn, v hu ht cc thng tin ny l
bng li ni v i thoi trc tip.
C th ni rng thng tin l phng tin thng nht mi hot ng c t chc. N
c th c coi l cc phng tin cung cp cc yu t u vo ca doanh nghip, l
phng tin lin h vi nhau trong doanh nghip, nhm t mc tiu chung ca doanh
nghip. Thc vy, khng c hot ng no ca doanh nghip m khng c thng tin, bi
khng c thng tin s khng th thc hin c bt c s iu phi v thay i no c. Mc
tiu ca thng tin trong mt doanh nghip l thc hin s kim sot thay i gy nh
hng ln hnh ng theo li ch ca doanh nghip. Thng tin rt cn thit cho vic thc hin
cc chc nng qun tr trong ni b doanh nghip v chnh n l s tng hp cc chc nng
qun tr. Thng tin l c s ra cc quyt nh qun tr, c bit n rt cn thit trong vic
xy dng v ph bin mc tiu hot ng ca l chc, lp k hoch kinh doanh, t chc v
qun tr nhn s; kim tra vic thc hin chin lc...
67
Thng tin khng ch to iu kin cho cc chc nng qun tr thc hin tt m n cn
gn hot ng ca doanh nghip vi mi trng bn ngoi doanh nghip. Chnh qua vic trao
i thng tin m cc nh qun tr c th hiu r hn nhu cu khch hng, kh nng sn sng
ca ngi cung cp v cc vn ny sinh trong doanh nghip. Chnh thng qua thng tin m
bt c mt doanh nghip no cng tr thnh mt h thng m tc ng tng h vi mi
trng ca n. Chnh v th m thng tin ng mt vai tr quan trng trong qun tr doanh
nghip.
Thng tin cn l phng tin c trng ca hot ng qun tr, bi v tc ng ca h
thng qun tr u c chuyn ti ngi chp hnh thng qua thng tin. Trong tng th tc
nghip qun tr, cc hot ng thu nhp truyn t, x l v lu tr thng tin chim mt t
trng ln. Mt khc, phng tin k thut c s dng trong b my qun tr m trong a
s c lin quan n h thng thng tin cng l phng tin trong qu trnh qun l. Hai loi
phng tin ny h tr b sung cho nhau v u gn lin vi hot ng tr tu ca cc qun tr
vin trong b my qun tr. Ngay c cc hot ng tr tu v suy lun ca con ngi cng
c coi l hot ng x l thng tin cao cp c bit.
Tm li, vai tr ca thng tin trong qun tr kinh doanh c th hin ch n l tin
, l c s v l cng c ca qun tr, qu trnh qun tr kinh doanh ng thi cng l qu
IT
trnh thng tin trong qun tr doanh nghip.
3.3.3.3. Phn loi thng tin
a. Cn c vo cp qun tr
Cn c vo cp qun tr, thng tin trong doanh nghip c chia thnh thng tin
PT
xung di, thng tin ln trn v thng tin an cho
Thng tin xung di: L thng tin xut pht t cc nh qun tr cp cao hp
xung cp thp hn trong h thng phn cp t chc. Loi thng tin ny tn ti c bit trong
cc doanh nghip c bu khng kh c on. Cc phng tin s dng cho thng tin xung
di bao gm cc ch th, bi pht biu, cc cuc hp, vic s dng in thoi...thm ch c h
thng thng tin mt. Tuy nhin trong nhng trng hp ny thng tin thng b mt hoc bp
mo khi n i xung di theo chui mnh lnh. Cc chnh sch v th tc do cp cao nht
a ra i khi khng c hiu hay thm ch khng c c. V th h thng phn hi l
thit yu cho vic pht hin xem thng tin c c nhn thc nh l ngi gi c nh
hay khng.
Dng thng tin xung di qua nhiu cp khc nhau ca mt t chc tn kh nhiu
thi gian. Thc t nhng s chm tr c th cn tr n mc mt s qun tr vin cp cao ch
mun gi trc tip thng tin cho nhng ngi hoc nhng nhm cn thng tin .
Thng tin ln trn: l thng tin i t cp di ln cp trn v tip tc i ln theo
h thng phn cp t chc. ng tic, dng thng tin ny thng b cn tr bi cc nh qun
tr cc khu ni thng tin lin lc, h lc cc thng tin - c bit l cc tin tc m h khng
a thch. Tuy nhin, vic chuyn thng tin mt cch khch quan l thit yu cho cc mc ch
68
kim tra. Cp qun tr trn c bit cn thng tin v kt qu sn xut, thng tin marketing,
d liu ti chnh, nhng iu m cp di suy ngh v.v...Cc phng tin c trng ca vic
thng tin lin lc ln trn: ngoi h thng mnh lnh l cc h thng gp , cc th tc khng
ngh v khiu ni, cc h thng thnh cu, cc hi ngh t vn, vic xut chung cc mc
tiu trong mt hot ng qun tr c hiu qu, h thng tin mt, cc bui hp nhm vic thc
hnh chnh sch m ca, cc cuc thm d kin v mt tinh thn, s phng vn. thng
tin ln trn c hiu qu i hi mt mi trng m trong cp di cm thy c t do
trong thng tin lin lc.
Bi v mi trng doanh nghip b nh hng rt nhiu bi cp qun tr trn, iu
c ngha l trch nhim i vi vic to ra mt dng thng tin t do ln trn tu thuc
nhiu vo cp trn.
Thng tin an cho: bao gm lung thng tin ngang vi nhng ngi cng cp
hay cp t chc tng ng v dng thng tin cho vi nhng ngi cp khc nhau m
h khng c cc mi quan h bo co trc tip.
Loi thng tin ny c s dng y nhanh lung thng tin, ci thin s hiu
bit, v phi hp cc c gng nhm t c cc mc tiu t chc. C nhiu lung thng
tin khng tun theo h thng phn cp t chc m ct ngang mi lin h trc tuyn theo mnh
lnh. IT
Mi trng ni b doanh nghip cung cp nhiu c hi cho vic thng tin bng li, n
bao gm t cuc hp khng chnh thc, i bng ca cng ty v nhng gi n tra cng
nhau cho n cc cuc hp ngh chnh thc hn v cc cuc hp ca cc u ban v hi ng
PT
qun tr. Dng thng tin ny cng din ra khi cc thnh vin ca cc b phn khc nhau c
a vo cc nhm lm vic hay cc t chc d n. Cui cng, lung thng tin ct ngang qua
cc ranh gii v t chc khi nhn vin tham mu - c chc nng c vn - tc ng qua li vi
cc nh qun l c lin quan cc b phn khc nhau.
Thm vo , hnh thc thng tin bng vn bn gi cho mi ngi c c thng tin
v doanh nghip. Nhng dng vn bn ny bao gm bo hay tp ch v cc bng thng bo
ca cng ty. Cc doanh nghip hin i s dng nhiu loi thng tin an cho bng vn bn
hoc bng li b sung cho lung thng tin dc.
V cc thng tin c th khng i theo tuyn mnh lnh, nhng s bo v thch ng
cn c thc hin d ngn nga nhng vn c th pht sinh. c bit, thng tin cho cn
da trn nhn thc rng: Nhng mi quan h cho s c khuyn khch nhng khu thch
hp; cc cp di s kim ch vic a ra cc cam kt ngoi chc trch ca h; Cc cp di
cn c gi thng tin cho cp trn v cc hot ng gia cc b phn.
Tm li, thng tin cho c th gy ra kh khn, nhng n cn thit trong nhiu doanh
nghip p li cc nhu cu ca mi trng doanh nghip ngy cng nng ng v phc tp.
b. Cn c vo hnh thc truyn tin
69
Cn c vo hnh thc truyn t thng tin c th chia ra 3 loi: thng tin bng vn bn,
bng li v khng li.
Thng tin lin lc bng vn bn. Thng tin vn bn c u im l cung cp cc h
s, ti liu tham kho v cc bo vt php l. Chng ta c th chun b k mt thng bo v
chuyn n cho nhiu ngi nhn thng qua vic gi bu in hng lot. Thng tin vn bn
cng c th thc y s thng nht trong chnh sch v th tc v c th gim chi ph trong
mt s trng hp. Nhc im l cc thng tin vn bn c th to ra hng ng giy t, c
th c th hin km bi nhng ngi son tho vn bn ti v c th khng cung cp c
s phn hi ngay lp tc. Kt qu l cn phi c mt thi gian di xem xt mt thng bo
c c nhn v c hiu ng hay khng.
Nhiu ngi c thi quen s dng bit ng k thut m ch c cc chuyn gia trong
cng lnh vc mi c th hiu c. Nhng vn ph bin trong thng tin bng vn bn l
ngi vit b st kt lun hoc khng lm r n trong bn bo co qu di dng, v s dng
ng php km, cu trc cu ti v sai chnh t.
Thng tin lin lc s dng bng li. C rt nhiu thng tin c thng bo bng
li. Mt nghin cu tm ra rng 70% nhng ngi c hi cho rng cp trn giao cng
vic cho h 75% bng li. S thng tin bng li c th l mt cuc gp g trc tip gia hai
IT
ngi, hay mt cuc din thuyt ca nh qun l trc ng o thnh gi; c th chnh thc
hoc khng chnh thc, theo k hoch hoc tnh c. u im ca s thng tin bng li l em
li mt s trao i nhanh vi s phn hi ngay tc khc. Ngi ta c th hi v lm r cc
vn . Trong mt s trao i trc din th hiu qu c th c ghi nhn. Hn na, mt cuc
gp g vi cp trn lm cho cp di c cm gic quan trng. R rng, cc cuc gp khng
PT
chnh thc hoc theo k hoch ng gp nhiu cho vic nhn thc cc vn t ra trong
doanh nghip.
Tuy vy, thng tin bng li cng c cc nhc im. N thng khng tit kim thi
gian, nh mi ngi qun l u bit c nhng ngi tham d cc cuc hp m khng t
c mt kt qu hay tho thun no. Cc cuc hp ny tn km v thi gian v tin bc, cc
phng tin thng tin vn bn v bng li c im thun li v khng thun li chng thng
c s dng phi hp vi nhau sao cho cc u im ca cc loi phng tin thng tin b
sung cho nhau. Thm vo hnh nh c s dng b sung cho c thng tin bng li v
vn bn.
V d, bi ging trong kho o to qun l c thc hin hiu qu hn bng vic s
dng cc bi vit, n chiu v phim. Thc t ch ra rng, khi mt thng tin c nhc li qua
mt s phng tin th nhng ngi nhn n s hiu n chnh xc hn v d nh hn.
Thng tin lin lc khng li. Chng ta thng tin lin lc bng nhiu cch khc nhau.
iu m chng ta nhn mnh (hay ngc li) bng s thng tin khng li, nh nt mt hay c
ch ca c th. Ngi ta dng thng tin khng li h tr thng tin bng li, nhng khng
phi lc no cng nh vy.V d, mt nh qun tr c on p nm tay ln bn trong khi
tuyn b rng k t gi s qun l dn ch s c thc hin, chc chn s to ra mt s hoi
70
nghi. Tng t nh vy, cc nh qun l ni rng h c mt chnh sch m ca, th nhng li
c mt th k sng lc cn thn nhng ngi mun gp sp, s to ra mt s khng ph hp
gia ci m h ni v cch h x s. R rng, s thng tin khng li c th h tr hoc cn
tr s thng tin bng li, dn n cu ngn ng l "hnh ng thng c ting vang hn l li
ni".
c. Cn c vo tinh cht php l ca thng tin
Cn c vo tnh cht php l ca thng tin c th chia thnh hai loi: thng tin chnh
thc v thng tin khng chnh thc.
Cc thng tin chnh thc: l cc thng tin c cng nhn mt cch chnh thc v
c truyn qua knh chnh thc trong mt t chc. Chng hn, nhng ch th v thng tin
c truyn t cp trn xung thng qua mt lot cc mnh lnh chnh thc Nh qun tr c
th triu tp mt cuc hp m thnh phn gm tt c cng nhn trong b phn ca ng ta
tho lun v nhng vn lin quan ti cng vic, hay vi t cch l ngi qun l, nh qun
tr c th trao i ring vi tng cng nhn. ng thi, nhng vn chnh thc cng c
truyn t di hnh thc vn bn nh: cc bn ghi nh, cc thng bo cm nang ca cng ty.
Thng tin chnh thc cng c truyn t t di ln trn bng nhiu cch. Nhiu
IT
cng ty c nhng hm th gp cng nhn c th nu ln nhng quan im hay tng ca
mnh. Trong mt s cng ty nc ngoi, cng nhn tham gia vo cc nhm cht lng v a
ra nhng bin php ci tin hot ng hay ci tin th tc ca cng ty. Ngi cng nhn cng
c th kin hay n phn i mt quyt nh theo hnh thc truyn thng ny.
Thng tin theo chiu ngang hay m rng phm vi thng tin l tin tc c truyn t
PT
b phn ny sang b phn khc ca t chc. Hnh thc thng tin ny thng rt cn thit
phi hp hot ng gia cc b phn khc nhau, nht l trong tin trnh pht trin mt doanh
nghip mi. V d, khi a mt sn phm mi ra th trng, gia b phn sn xut v b phn
marketing phi c s trao i nhng thng tin cn thit phi hp hot ng mt cch nhp
nhng v m bo cho s thnh cng ca sn phm .
Cc thng tin khng chnh thc: l nhng thng tin khng qua cc knh chnh thc.
Mt nh qun tr c th bn bc v mt vn vi mt ng nghip trong khi ung c ph m
khng cn phi gi mt vn bn chnh thc hay vit th.
D lun l mt dng thng tin khng chnh thc trong t chc, n khng tun theo h
thng th bc truyn thng chnh thc. Tin tc c lan truyn bng ming mt cch rt
nhanh chng trong khp cng ty v chng thng b bp mo hay phng i trong qu trnh
truyn t thng tin t ngi ny sang ngi khc. N cng c th vt ra ngoi phm vi
cng ty v n tai nhng ngi thuc cc cng ty khc. Loi tin tc ny thng c gi l
tin vt hay tin n nhm.
D lun l mt hin tng bnh thng tn ti trong bt c t chc no. i khi, c
th pht ra nhng tin n nhm gy tn hi cho t chc. lm gim n mc ti thiu
nhng s c ny, mt nh qun tr khn ngoan thng ph bin cng nhiu thng tin cng tt
71
qua cc knh chnh thc. Bi tin n thng c truyn qua cc nhm khng chnh thc hay
cc t chc x hi trong cng ty, do m nh qun tr nn c s lin h cht ch vi cc
nhm hay c th nh gi mng li thng tin khng chnh thc.
Trong doanh nghip, chng ta khng th gt b c d lun, d lun c 2 mt tt v
xu, v vy nh qun tr phi bit cch x l thng tin loi ny v s dng chng vo vic
nng cao hiu lc ca h thng thng tin ni. b nh: chuyn tin nhanh chng, th kim tra s
phn ng ca cc nhn vin i vi cc quyt nh a ra khc nhau, ly thng tin phn hi.
Thng tin khng chnh thc xut pht t nhu cu ca nhn vin trong doanh nghip,
nn thng khng c cc cp qun tr chp nhn, tuy nhin n vn tn ti trong mi t
chc. Nhn vin trong doanh nghip thng hnh thnh cc nhm, phe v khi h khng c
thng tin chnh thc th thng ny sinh nhu cu thng tin khng chnh thc.
d. Cn c theo ni dung
Cn c vo theo ni dung thng tin c th chia ra 3 loi
* Thng tin khoa hc - k thut l nhng thng tin v cng ngh mi, v kt qu
nghin cu khoa hc, v nhng d bo pht trin khoa hc k thut
* Thng tin kinh t l nhng thng tin phn nh ngun lc, kt qu hot ng kinh t
IT
v din bin ca cc loi th trng.
* Thng tin chnh tr - vn ho - x hi l nhng thng tin phn nh tnh hnh chnh tr,
vn ho, x hi ca t nc, ca quc t v ca t chc, v.v.
e. Cn c Theo mc x l
PT
Cn c vo theo mc x l thng tin c th chia ra 2 loi
* Thng tin s cp l thng tin c c t s theo di, ghi chp, iu kho st trc
tip Thng tin ny c khi lng ln, cc nh qun tr khng c thi gian x l theo
mc ch s dng. H thng thng tin qun l m bo thu thp cc loi thng tin ny, x l
chng cho nhng ch s dng khc nhau.
* Thng tin th cp l nhng thng tin c c trn c s x l thng tin s cp. Cc
nh qun tr ch yu tip cn ngun thng tin th cp thc hin nhim v qun tr ca
mnh. Thng tin th cp c th c tin khng cao, ph thuc nhiu vo h thng m bo
thng tin, c th do li k thut, cng c th do ch quan ca nhng ngi x l v cung cp
thng tin.
3.3.3.4. Yu cu i vi thng tin trong qun tr
a. Tnh ph hp
Yu cu ny i hi thng tin phi lin quan n vn cn ra quyt nh. Nhiu bn
bo co, cc thng bo, cc bng biu thng cha ng nhng ni dung khng lin quan gy
nn tnh trng kh hiu, phn tn v s tht vng ngi nhn. Tnh ph hp chu nh hng
bi nhng yu cu tip theo sau ca thng tin.
72
b. Tnh chnh xc
Thng tin phi phn nh khch quan, trung thc, ng bn cht ca s vt, hin tng.
Chng ta thng khng th m bo thng tin chnh xc mt cch tuyt i, vic lm tng
mc chnh xc mc cao nht gn lin vi tng chi ph x l thng tin v i khi khng
cn thit lm tng gi tr thng tin. Mc chnh xc ph thuc vo loi hnh quyt nh
v cp ra quyt nh. cp tc nghip, thng tin cn m bo chnh xc n tng pht,
tng kilogram, tng USD. Tuy nhin i vi cp chin lc hi v mc chnh xc s t hn
so vi nhng yu cu cp tc nghip
Trong thc tin, v nhiu l do, thng tin c cung cp cho nh qun tr d b bp
mo. V d, bo co ca cp di cho cp trn thng thiu chnh xc, thnh tch c thi
phng cn yu km b b qun. Hay v nhng mc ch c nhn, trong t chc s xut hin
nhng tin n hay tin nhiu lm mi ngi hiu sai v s vic. Vi vng s dng nhng thng
tin khng chnh xc lm cho cc quyt nh phi thc t v phi khoa hc.
c. Yu cu v thi gian
Yu cu v thi gian ca thng tin c th hin hai im c bn
Thng tin cn c cung cp kp thi cho ngi s dng, ng thi im cn thit,
IT
p ng ng gii hn thi gian. Trong vic ban hnh nh, nhng thng tin c cung cp
kp thi gip cc nh qun tr khai thc nhanh chng nhng c hi sng to nhng gii
php quyt nh ti u nht. Trong t chc thc hin quyt nh, thng tin ch o v phn
hi kp thi gip t chc thc thi cc quyt nh hiu qu nht. Tuy nhin yu cu v thi
gian thng mu thun vi yu cu v s chnh xc v nhanh chng.
PT
Thng tin cn c cung cp thng xuyn cho ngi s dng. Phn ln cc thng tin
trong qun tr c tnh thng xuyn nh thng, qu, nm...Cung cp thng tin thng xuyn
gip cc nh tr xem xt c tng th, t iu hnh c hiu qu h thng.
d. Tnh y
Tnh y c ngha l chng ta cn phi c tt c thng tin lin quan n quyt nh.
Tuy nhin trn thc t yu cu ny kh c th t c V vy, thng tin y l phi phn
nh c nhng yu t ch yu nht ca quyt nh. Do cn c s trao i gia ngi
cung cp thng tin v ngi nhn m bo xc nh c nhng yu t c bn nht ca
quyt nh. Mt khc, thng tin cn phn nh c thc trng ca cc s vt trong qu kh,
hin ti v tng lai.
e. Tnh tin cy ca thng tin
Bi v thng tin cn c s dng v to gi tr cho t chc. V vy, tnh tin cy ca
thng tin cn c m bo, th hin hai kha cnh:
Ngun tin cy, k c nhng thng tin trong qu kh
Lin lc tt gia ngi cung cp thng tin v cc nh qun tr
73
i vi cp Chin lc, cc nh qun tr cn kim tra thng tin t nhiu ngun khc
nhau, tho lun thng thn v ni dung, thi gian ca thng tin nhm m bo tnh tin cy.
f. Tnh c th
Thng tin cn m bo mc c th cn thit ty theo yu cu tng cp ra quyt
nh. cp quyt nh chin lc, thng tin cn c ng v tn hp hn. nhng cp tc
nghip, thng tin cng chi tit cng tt cho vic ra quyt nh vi iu kin thng tin phi
lin quan n vn cn ra quyt nh.
g. Thng tin cn c thng bo n ng ngi nhn
Nh qun tr trong t chc u c nhng chc nng, nhim v v cn nhng thng tin
gip h hon thnh cng vic c giao. Thc t khng din ra ng nh vy, thng tin
thng c cung cp khng ng ni nhn. Nhng nh qun tr cp cao thng khng
chuyn nhng thng tin cho nhng nh qun tr cp di cn thng tin , trong khi cp
di hay nhn vin c th nm nhng thng tin khng cn thit vi mc ch bin bn thn
h tr thnh "ngi quan trng" trong t chc.
h. Yu cu v knh lin lc
Thng tin cn c chuyn n cho ngi nhn qua qu trnh lin lc bng nhiu cch
IT
thc nh trao i trc tip, in thoi, nhng cuc gp chnh thc v phi chnh thc, hi tho,
th bo, bo co, th tn, bng biu, thit b mng... Cho d c lin lc qua knh no th
thng tin tt l thng tin m ngi gi v ngi nhn u thng nht v ni dung v ngha ca
thng tin. V vy, khi la chn knh lin lc, chng ta cn xem xt bn cht v mc ch ca
thng tin; yu cu v tc lin lc; v yu cu ca ngi nhn. Nhng u ra ca h thng
PT
thng tin chnh thc c th hin trn cc bo co v cc bng biu. Tuy nhin trong thc t,
cc nh qun tr cp cao thng nhn hu ht thng tin bng cch thc nghe, h ch s dng
cc bo khi cn phi xc nhn hoc cng c ni dung thng tin.
i. Tnh c th hiu c
Nu khng c hiu y , thng tin khng to ra gi tr. C nhiu yu t nh
hng n tnh d hiu ca thng tin:
Thi quen ca ngi s dng: mt s ngi quen v thch s dng hnh nh, th,
hay bi vit. Mt s ngi thch s dng nhng s liu thng k, phn tch ton hc, trong khi
nhng ngi khc khng thch hoc h khng th hiu chng.
Khi lng kin thc cn ghi nh: nu thng tin cn cung cp mt khi lng ln cc
kin thc cn ghi nh, c bit l nhng kin thc mang tnh k thut th cng kh c cm
th hn bi ngi nhn
Cc yu t mi trng: mt s yu t mi trng nh hng n tnh c th hiu c
ca thng tin nh thi gian cm th, s tin cy ca h thng thng tin, v.v.
Yu t ngn ng
k. Yu cu v tnh cng khai minh bch
74
Thng tin cn c cng b chnh thc bi cc c nhn, t chc c trch nhim. Tnh
minh bch, cng khai cn th hin yu t trung thc ca thng tin. Quy ch r rng v cng
b thng tin l phng thc c bn m bo tnh cng khai, minh bch ca thng tin. m
bo tnh cng khai ca thng tin cng l phng thc lm cho thng tin tr nn minh bch.
Tnh cng khai, minh bch ca thng tin khng mu thun vi tnh bo mt. Ch hn
hp nhng thng tin cn c tnh bo mt, i b phn thng tin cn m bo tnh cng khai,
minh bch. Bi vy, yu cu v tnh cng khai, minh bch tr thnh yu cu ca thng tin c
tnh thi i, thay th yu cu v tnh bo mt ca thng tin.
Cht lng ca thng tin l mc p ng cc yu cu ca thng tin. H thng
thng tin cn m bo cung cp cho cc nh qun tr nhng thng tin tt p ng cc yu cu.
Tuy nhin, trong nhng yu cu trn c nhng yu cu lin quan n yu t hnh vi v yu t
x hi. V vy trong pht trin h thng thng tin, nhng ngi thit k v vn hnh cn quan
tm n nhng yu t ny ngoi nhng yu t mang tnh k thut ca h thng
3.3.3.5. H thng thng tin
a. Khi nim
H thng thng tin l thut ng c s dng bt u t khi s dng my tnh v xy
IT
dng h thng qun l t ng ho. Hin nay, h thng thng tin c nh ngha l mt tp
hp nhng con ngi, nhng thit b phn cng, phn mm v nhng ngun lc khc thc
hin cc hot ng thu thp, x l, lu tr v cung cp thng tin trong t chc.
H thng thng tin l mt h thng s dng nhng d liu u vo x l chng to
ra nhng u ra l thng tin nhm cung cp cho ngi s dng. Hnh 3.1 m t h thng
PT
thng tin bao gm nhng yu t hnh thnh v nhng hot ng ca h thng.
Cc ngun
Cc ngun
phn cng Kim sot phn mm
hot ng ca
h thng
u vo l Qu trnh x l u ra l
cc d liu d liu thnh cc sn
thng tin phm
thng tin
Lu tr cc ngun d liu
Hnh 3.1 M hnh h thng thng tin

75
b. H thng thng tin chnh thc v khng chnh thc
m bo thng tin cn hnh thnh nhiu loi h thng thng tin trong t chc. Mt
cch tng qut, h thng thng tin chia thnh hai loi l h thng thng tin chnh thc v h
thng thng tin khng chnh thc.
H thng thng tin chnh thc
L h thng thng tin thc hin cc hot ng thu thp, x l, lu tr v cung cp
thng tin theo nhng quy tc v nhng phng php c vn bn hng dn r rng, hoc ch
t c thit lp theo nhng cch thc truyn thng nht nh. V d: H thng tr lng, h
thng thu thp d liu v nhn s, thi gian cng tc...
H thng thng tin chnh thc c xy dng nhm mc ch h tr cc hot ng ca
t chc v qun l t chc. V vy, theo mc ch ny h thng thng tin chnh thc c
phn loi thnh (l) h thng thng tin tc nghip v (2) h thng thng tin qun l.
(1) H thng thng tin tc nghip
H thng thng tin tc nghip l h thng x l d liu t cc hot ng chc nng
trong t chc v cung cp thng tin cho cc hot ng ny.
IT
H thng thng tin tc nghip bao gm:
- H thng x l giao dch: L h thng phi ghi li v x l cc giao dch hng ngy
ca t chc vi khch hng, nh cung cp hay nhn vin. Sn phm ca h thng ny l cc
bo co chi tit v lng hng bn ra, gnuyeen liu nhp vo, hay s thay i tn kho. Cc h
thng x l giao dch c nhim v tp hp tt c cc d liu cho php theo di cc hot ng
PT
ca t chc. Chng tr gip cho cc hot ng mc tc nghip. C th k ra cc h thng
loi ny nh h thng tr lng, lp n hng, lm ha n, theo di khch hng, nh cung
cp, ng k mn hc ca sinh vin...
- H thng kim sot qu trnh: l h thng gim st cc qu trnh hot ng ang din
ra nhm cung cp thng tin cho vic sa cha hoc iu chnh trong qu trnh hot dng.
Nhng h thng kim sot nhit , p sut trong cc nh my lc du hay trong cc nh my
sn xut t ng ha l v d minh ha. Cng vi s pht trin cng ngh, h thng ngy cng
c t ng ha t khu gim st cho n khu iu chnh.
- H thng thng tin vn phng l h thng thng tin kt hp cc phn cng v phn
mm (nh my x l vn bn, nh xut bn bn, th in t nhng cuc hp t xa...) x
l v thc hin cc nhim v cng b v phn phi thng tin. H thng ny tr gip cho mi
quan h truyn thng gia cc nhn vin v cc nh qun tr cc cp. S truyn thng ny bao
gm cc th tc, nhng bo co hay th bo v c th c truyn i di bt k dng no
(ming, vit, m thanh, hnh nh...). Hin nay, h thng thng tin vn phng c s dng
mt cch rng ri.
(2) H thng thng tin qun l (Management Inormation System MIS)
76
H thng thng tin qun l l h thng cung cp thng tin cho vic ra quyt nh
qun l t chc. Hin nay MIS c th c tip cn theo nhiu gic nghin cu khc nhau.
Tuy nhin chng ta c th hiu MIS l mt h thng chuyn i cc d liu t mi trng bn
trong v mi trng bn ngoi t chc thnh thng tin, ng thi truyn nhng thng tin ny
theo hnh thc ph hp ti cc nh qun tr tt c cc cp, tt c cc chc nng nhm m
bo cho vic ra quyt nh ca nh qun tr trong hoch nh k hoch, t chc, ch o v
kim sot mt cch c hiu qu v kp thi.
MIS l nhng h thng tr gip cho cc hot ng qun l t hoch nh k hoch, t
chc, lnh o v kim sot. MIS ch yu da vo cc u vo c to ra bi cc h thng
thng tin tc nghip v cc ngun d liu bn ngoi t chc. Do , cht lng thng tin qun
l ph thuc nhiu vo cht lng ca thng tin tc nghip. H thng phn tch nng lc bn
hng theo di chi tiu, theo di nng sut hay s vng mt ca nhn vin, nghin cu th
trng... u l cc h thng thng tin qun l.
H thng thng tin qun l bao gm: H thng bo co thng tin; h thng tr gip ra
quyt nh; h thng h tr iu hnh; h thng h tr hot ng nhm;
- H thng bo co thng tin
IT
y l h thng thng tin qun l hnh thnh u tin v cng l h thng thng tin
ph bin nht trong cc t chc. l h thng t chc thng tin di dng cc bo co theo
mt s mu c nh trc v c cc nh qun l s dng trong vic ra quyt nh hng
ngy.
H thng bo co thng tin s dng nhng d liu c thu thp h thng x l giao
PT
dch a ra nhng bo co cho cc nh qun l. Nhng bo co ca h thng thng tin
qun l thng l tng hp, c a ra nh k v c thit k nhm tr gip cho nhiu
nh qun l v c chuyn ti nhng ngi ra quyt nh khc nhau. Khc vi h thng x
l giao dch, nhng bo co ny thng c c nhng s liu mang tnh lch s cc nh qun
l c th so snh hot ng ca k ny vi k trc.
- H thng h tr ra quyt nh
Nu nh h thng bo co thng tin ch cho cc nh qun tr bit nhng g xy ra v
khng cung cp nhiu thng tin cho vic ra quyt nh th h thng h tr ra quyt nh c
xy dng p ng nhu cu ny.
y l nhng h thng c thit k vi mc ch tr gip cc hot ng ra quyt
nh x l nhng vn cha c chng trnh ha hay cc vn c cu trc lng lo.
H thng ny l mt tp hp cc chowng trnh hay cng c (m hnh quyt nh) m ngi
s dng c th la chn nhng ci ph hp nht phn tch quyt nh. y l cc h thng
i thoi c kh nng tip cn mt hoc nhiu c s d liu v s dng mt hoc nhiu m
hnh phn tch v nh gi.
Vic xy dng h thng ny l da vo nhng mt cu trc cht ch ca vn xy
dng cc chng trnh n gin hay phc tp cho vic phn tch quyt nh, nh:
77
+ Phn tch mi quan h gia cc bin s: s thay i mt bin s no nh
hng n cc bin s khc, v d vic tng li sut huy ng 20% c nh hng n t l
lm pht nh th no?
+ Phn tch nhy: thay i nhiu ln mt bin s s nh hng nh th no n cc
bin s khc, nh tng chi ph qung co 100 USD v lp li nhiu ln xem n nh hng n
doanh s nh th no?
+ Phn tch mc tiu: thay i mt bin s no bng nhiu phng n khc nhau
mt bin mc tiu no t ti gi tr mong mun.
+ Phn tch ti u: tm gi tr ti u ca bin s la chn trong gii hn v ngun lc
cho.
- H thng h tr iu hnh
y l h thng h tr cho vic ra quyt nh cp cao nht, gip cho cc nh iu
hnh c th truy cp nhanh chng nhng d liu bn trong v bn ngoi t chc. Nu nh h
thng h tr ra quyt nh l phc tp v tn thi gian i vi nhiu nh iu hnh, th h
thng h tr iu hnh vi giao din d s dng, vi nhng cng c c th truy cp d liu
ni b v mi trng hng ngy, gip h c th truy cp nhanh chng thng tin v hot ng
IT
ca h di nhng khun dng khc nhau. Nu h thng h tr ra quyt nh hng vo phc
v mi nh qun tr th h thng thng tin iu hnh hng vo cc nh iu hnh cp cao,
gip h tm kim nhiu thng tin hn c lin quan n vn , xu hng ca vn m h
ang tm hiu m khng cn s dng cc m hnh phc tp.
- H thng h tr nhm
PT
y l h thng thng tin qun l c thit k mi ngi lm vic tp th hay c
lp thng qua chia s thng tin.
Xu hng tng ln v hnh thc lm vic theo nhm i hi h thng thng tin h tr
cho hot ng ca nhm. Nhng nh qun tr v nhng ngi s dng khc nhau c c th
hp tc bng cch t mnh truy cp cc flle ca h. Cc vn phng o c thit k da trn
tng ny. chia s thng tin cc thnh vin trong nhm t mt biu tng c bit mt
trong cc vn phng o. T cc trm lm vic ca mnh nhng ngi trong nhm c th vo
phng ny ly ra cc thng tin cn thit khng cn bit chnh xc l thng tin v mt thc
th ang nm u trong h thng my tnh. Trn ng ph, cc nhn vin cng c th vo
vn phng o bng my tnh xch tay ca h. Nhn vin trong nhm c gi nhau i hp n
gin bng cch kch vo biu tng biu th nhng ng nghip h mun thng bo n hp.
Mt dng ph bin ca h thng h tr nhm l h thng h tr quyt nh nhm. y
l h thng thng tin tng h to thun li cho giao tip trong nhm v ra quyt nh theo
nhm. H thng ny bao gm tp hp in t cc thnh vin ca nhm khc, cho php chia s
d liu v cc ngun thng tin khc gii quyt vn . Cc cng c h thng ny to iu
kin thc hin t duy nhm, t chc cc tng v b phiu, v.v.
78
- H thng chuyn gia
Hin nay, h thng chuyn gia l s pht trin cao ca h thng h tr ra quyt nh.
H thng ny da trn s pht trin ca ngnh khoa hc my tnh nhm ci tin cc my tnh
cho tt hn bng cch to cho chng mt s c tnh ging tr tu con ngi, nh kh nng
hiu ngn ng t nhin v suy lun bng cc khi nim tru tng. Thc cht h thng ny l
mt chng trnh my tnh cha nhiu kin thc chuyn mn trong mt lnh vc xc nh
dng tr gip cho nhng ngi khng chuyn nghip khi h phi gii quyt cc vn
thuc lnh vc ny. Cc h chuyn gia thng cha mt c s kin thc, c din t di
dng mt lot cc quy tc nu/th v mt phng tin rt ra cc suy lun t c s kin thc
ng thi cung cp cu tr li cho ngi s dng. H thng ny hin c s dng nhiu
trong lnh vc y t, k thut v kinh doanh
H thng thng tin khng chnh thc
L h thng hot ng khng c vn bn hng dn r rng v cng khng theo cch
thc truyn thng no. V d, ghi chp cc cuc ni chuyn in thoi, cc cuc tranh lun,
cc ghi ch trn bng thng bo, ghi chp cc bi vit trn cc sch, tp ch, thu thp cc
thng tin d lun, v.v.
IT
H thng thng tin khng chnh thc c vai tr quan trng trong khc phc c
nhng im yu ca h thng chnh thc nh thiu nhng thng tin v hnh vi c nhn v
nhm, hay thng tin v nhng yu t d bin ng.
6. Mt s cng c v k thut thng tin
a. Mng thng tin
PT
L cng c v k thut chuyn ti thng tin n ngi s dng, m bo vic kt ni
lin tc gia ngi cung cp thng tin v ngi s dng tin.
Trong m bo thng tin cho qun tr, thng s dng cc loi mng thng tin sau:
mng ni b t chc (LAN), mng gia cc t chc (WAN) v mng ton cu (INTERNET).
* Mng LAN
L mng truyn thng ti ch hoc l mng truyn thng cc b. Mng ny kt ni
cc my tnh hoc cc thit b u cui trong mt phm vi a l hp (trong phng, to nh,
khun vin). Mng ny ch c mt ch nhn duy nht.
Mc ch ca vic ci t mng LAN l s dng chung cc thit b ngoi vi t tin
v cc phn mm nhiu ngi s dng, chia s cc d liu v truyn thng tin gia cc c
nhn vi nhau khng cn in ra giy, nhn tin, th in t hoc hi thoi in t, truy cp vo
my tnh ln hoc cc mng khc.
Khi dng mng LAN, cc nh qun tr cn ch vn chi ph ni mng, chi ph i
cp, chi ph qun l v duy tr mng v s tng thch gia thit b phn cng v thit b phn
mm trn mng.
* Mng WAN
79
Mng WAN l mng truyn thng din rng, tri rng trn phm vi a l ca mt
vng rng ln, hoc mt quc gia, trong c s dng ng truyn cng cng, mng ny
thng c nhiu ch nhn.
Mc ch ca vic s dng mng WAN l nm bt cc d liu cn thit, m rng
a bn hot ng bo m tnh kp thi ca lin lc, tng cng hiu lc v hiu qu ca
cng tc iu hnh.
Khi dng mng WAN cc nh qun tr cn lu cc vn : chi ph lp mng; tin
cy ca mng; thi gian tr li; s tng thch v an ton trn mng.
* Mng INTERNET
Mng internet l mng ca cc mng c phm vi ton cu, s dng rt nhiu loi
phng tin truyn thng khc nhau v cung cp rt nhiu dch v khc nhau trn mng.
Mng ny c nhiu ch nhn, mi ngi lm ch mt phn tng t nh h thng giao thng
quc t.
Mc ch ca mng intemet l s dng ngun thng tin v tn trn ton th gii,
ton cu ho hot ng ca t chc, thc hin iu hnh tip th t xa. Khi s dng mng
intemet cn lu : c bin php bo mt v an ton ca d liu trn mng; trnh tin hc ca
IT
cn b thng tin v cc nh qun l; nhng thng tin trn mng cha m bo v php l.
b. Website
Website l mt tp hp cc trang web bao gm vn bn, hnh nh video, flash...
thng ch nm trong mt tn min hoc tn min ph.
PT
Trang web c lu tr trn my ch web c th truy cp thng qua Intemet. Website
ng vai tr l mt ca hng hay mt vn phng mng. l ni gii thiu thng tin v t
chc, doanh nghip. C th website chnh l b mt ca t chc, l ni n tip v giao
dch vi khch hng v i tc trn mng lntemet. Li ch khi c website bao gm d dng
trao i thng tin; chi ph marketing thp; thun tin; ci thin s tin cy; m rng th trng;
to ra gi tr gia tng cho t chc.
c. Hi ngh video
y l mt phng thc thng tin lin lc mi, c kt hp bi nhng c tnh ca
cng ngh vin thng v cng ngh thng tin nhm em n cho ngi s dng nhiu tin ch
hn mt cuc in thoi bnh thng. V c bn hi ngh video ging nh lin lc bng in
thoi nhng c b sung hng lot cc tin ch khc nh: (l) nhng ngi m thoi c th
nhn thy nhau; (2) cng chia s d liu trn my tnh nh vn bn, bng tnh, c s d liu;
(3) c th kt ni bng bt k phng thc no nh knh thu ring, mng s a tch hp
ISDN (Integrated Services Digital Network).
d. Th in t (email)
Th in t c lu di dng cc tp vn bn trong my tnh v c chuyn i
qua ng Intemet. V email c chuyn qua ng Internet di dng cc tn hiu in nn
80
tc di chuyn ca email gn nh l tc thi. Email gip tit kim chi ph trao i thng tin
v thi gian cho ngi s dng.
e. Trao i d liu in t (EDI) .
L vic chuyn giao thng tin t my tnh in t ny sang my tnh in t khc bng
phng tin in t, c s dng mt tiu chun c tha thun cu trc thng tin. EDI
c th rt ngn ng k khong thi gian t lc bt u giao dch cho n khi thanh ton kt
thc, bng cch gi i nhng thng tin cn thit v trnh c s trng lp trong c qu trnh
giao dch.
f. Truyn dung liu
Dung liu l ni dung ca hng ha nh tin tc, sch, nhc, cc chng trnh pht
thanh, truyn hnh, cc phn mm, kin t vn,... c a ln trang Web, nh ngi s
dng c th truy cp tm tin.
3.3.2. Quyt nh trong qun tr
3.3.2.1. Khi nim
Quyt nh qun tr l hnh vi sng to ca nh qun tr nhm nh ra chng trnh v
h thng .
IT
tnh cht hot ng ca t chc gii quyt mt vn chn mui, trn c s s hiu bit
cc quy lut vn ng khch quan ca h thng b qun tr v vic phn tch cc thng tin ca
Ra quyt nh l nhim v quan trng nht ca nh qun tr. Trong mt t chc nhng
nh qun tr tt c cc cp u ra quyt nh. nh hng cui cng ca nhng quyt nh
PT
ny c th tc ng n mt vn quan trng nh s sng cn ca bn thn t chc hay mt
vn g c v th yu nh tin lng khi im ca mt ngi mi tp s. C th ni
mi quyt nh qun tr u c nh hng, d ln hay nh, n kt qu hot ng ca t chc.
Cht lng cc quyt nh ca nhng nh qun tr l thc o tnh hiu qu ca h v gi tr
ca h i vi t chc . Mun hay khng nhng nh qun tr u c nh gi v khen
thng cn c vo thc quan trng, s lng v nhng kt qu ca cc quyt nh ca h.
Nhng kt qu ca mt cng trnh nghin cu mi y nhm xc nh nhng phm cht gp
phn to nn mt nh qun tr c hiu qu ca chu u cho thy rng nng lc ra quyt nh l
k nng mong mong mun nht ca mt nh qun tr. Tht vy, nh Lee Lacocca - gim c
hng xe hi Chrysler ni: Nu phi tng hp thnh mt t ni ln phm cht ca mt
gim c gii, ti s ni rng l Tnh quyt nh. Bn c th s dng nhng my tnh
tuyt vi nht th gii, bn c th thu thp mi s liu v biu , nhng sau cng phi kt
hp mi thng tin li vi nhau, vch ra mt thi kha biu chung v hnh ng.
3.3.2.2. Vai tr ca quyt nh
- Quyt nh l sn phm tr tu, sng to ca nh qun tr n quyt nh n s tn ti
v pht trin ca doanh nghip.
81
- Quyt nh qun tr thc hin vai tr nh hng cc hot ng ca doanh nghip khi
n quy nh phng hng vn ng v pht trin, khc phc mu thun trn c s nghin
cu cc li ch c tnh n nhng yu cu i hi ca quy lut khch quan.
- Quyt nh qun tr ng vai tr hp tc, phi hp v rng buc cc hot ng ca
cc b phn v khng gian v thi gian.
- Quyt nh qun tr ng vai tr p t, cng bc hoc ng vin khi n mang tnh
php lnh i vi h thng b qun tr.
- Quyt nh qun tr m bo iu kin cn thit cho hot ng ca doanh nghip khi
n xc nh cc ngun lc vt cht v phn b ngun lc cn thit cho vic thc hin mc tiu
ca doanh nghip.
3.3.2.3. Phn loi quyt nh
a. Theo loi Vn v theo gii php p dng
* Quyt nh hng ngy l nhng la chn c tnh chun ho, c a ra vi
nhng vn v gii php bit r (hay ch th xc nh c).
* Quyt nh thch nghi l s la chn a ra nhm p ng, tp hp nhng vn v
IT
gii php thuc loi c mc khc thng, va phi v ch bit r mt phn. V d nh
Quyt nh nhm hp l ho qu trnh sn xut.
* Quyt nh i mi l quyt nh da trn s khm ph, pht hin v chun on v
nhng vn m h, khc thng v a ra nhng gii php sng to c o.
PT
b. Theo thi gian
- Quyt nh ngn hn
- Quyt nh di hn.
c. Theo cch thc phn ng ca ngi ra quyt nh
- Quyt nh trc gic l nhng quyt nh xut pht t trc gic ca ngi ra quyt
nh m khng cn ti s can thip ca l tr hay s phn tch (d phm sai lm).
- Quyt nh da trn c s l gii vn l quyt nh da trn s nghin cu v
phn tch c h thng mt vn , cc s vic c nu ra cc gii php khc nhau c em
so snh i n quyt nh hon ho nht.
3.3.2.4. Cc yu cu i vi quyt nh qun tr
a. Yu cu v tnh hp php
Tnh hp php ca quyt nh qun tr c th hin trn cc kha cnh sau:
- Quyt nh c a ra trong phm vi thm quyn ca t chc hoc c nhn.
- Quyt nh khng c tri vi ni dung m php lut quy nh
- Quyt nh c ban hnh ng th tc v th thc.
82
Mi quyt nh khng m bo tnh php l u b nh ch hoc hu b. Ngi hoc
t chc a ra quyt nh phi chu trch nhim trc php lut
b. Yu cu v tnh khoa hc
Tnh khoa hc ca cc quyt nh th hin l nhng c s cn c, thng tin, nhn thc,
kinh nghim ca nh qun tr v vic x l, gii quyt nhng tnh hung c th, i hi c s
can thip bng cc quyt nh ca nh qun tr.
Tnh khoa hc th hin trn cc kha cnh
- Quyt nh ph hp vi nh hng v mc tiu ca t chc
- Quyt nh ph hp vi quy lut v cc xu th khch quan, cc nguyn tc v nguyn
l khoa hc.
- Quyt nh a ra trn c s vn dng cc phng php khoa hc
- Quyt nh ph hp vi iu kin c th, vi tnh hung cn a ra quyt nh, k c
th v lc.
c. Yu cu v tnh thng nht
Cc quyt nh c ban hng bi cc cp v b phn chc nng phi thng nht.
IT
Cc quyt nh ban hnh ti cc thi im khc nhau khng c mu thun, tri
ngc v ph nh nhau
d. Yu cu v tnh ti u
PT
Yu cu ny i hi phng n m nh qun tr la chn phi l phng n tt nht
khi thc hin.
Theo ngha tng qut phng n ti u l phng n tho mn cao nht cc mc tiu
ng thi ph hp vi nhng rng buc nht nh, c s ng h ca cc thnh vin v cc
cp trong t chc.
e. Yu cu v tnh linh hot
Yu cu ny i hi cc quyt nh phi phn nh c mi nhn t mi trong la
chn quyt nh, phn nh c tnh thi i, mi trng m quyt nh ra i v thc hin.
Tnh linh hot cng i hi vic x l tnh hung phi linh hot, kho lo trnh dp khun,
my mc, gio iu
f. Tnh c th v thi gian v ngi thc hin
Tnh c th v thi gian thc hin i hi trong quyt nh phi m bo v mt thi
gian trin khai, thc hin v hon thnh. iu ny s khin cho cc cp thc hin khng b tr
tr, ng thi gian.
83
3.3.2.5. C s khoa hc cho vic ra quyt nh
Mt trong nhng cng vic quan trng nht ca cc nh qun tr l ra cc quyt nh.
Khng phi ch c cc gim c mi ra cc quyt nh m mi nh qun tr t qun tr cp
cao n qun tr vin cp c s u phi ra cc quyt nh. C s khoa hc ca vic ra cc
quyt nh cc nh qun tr l g?
a. Nhu cu ra quyt nh
Quyt nh ch thc s cn thit khi cc hot ng v qun tr c nhu cu. Nhu cu ra
quyt nh thng l gii quyt mt vn quan trng no . Phi thng xuyn nm
vng nhu cu v hiu r cc nhu cu. Khng nm vng nhu cu th ra quyt nh khng ng
hoc khng kp thi.
b. Mi trng
nh hng trc tip v gin tip ti vic ra quyt nh, thc hin cc quyt nh, v
kt qu ca cc quyt nh ny mang li.
c. Kh nng ca n v
Cc ngun tim nng (con ngi, ti chnh, vn, cng ngh, quan h) v kh nng s
doanh nghip.
IT
dng cc ngun tim nng chnh l kh nng v sc mnh ca vic ra quyt nh mt
d. Mc tiu v chin lc kinh doanh

Trong kinh doanh vic xc nh mc tiu cho tng thi k, bn thn n vn l
PT
nhng quyt nh quan trng. Khi mc tiu c quyt nh th n s l c s cho mi
quyt nh kinh doanh ni chung v trong lnh vc qun tr ni ring. Chin lc kinh doanh
l phng thc c th ha cch thc hin mc tiu kinh doanh, v cng l nhng c s quan
trng trong lnh vc ra quyt nh.
e. Thi c v ri ro
Cc quyt nh qun tr mun c hiu qu phi cn c vo thi im v thi c trong
kinh doanh. Cc tnh hung trong kinh doanh thng l khng chc chn. Mc thnh cng
hay tht bi cng nh kh nng ri ro nhiu hay t ph thuc rt nhiu vo ci cch m ngi
ta mo him trong kinh doanh. Thng thng u li sut cng nhiu, th ri ro cng
cng ln. Vn l cng mt quyt nh nh nhau nhng i vi cng ty ny th gi l mo
him v i vi cng ty kia l khng. Bit cch mo him v phng trnh ri ro khoa hc l
mt yu cu tt yu khch quan trong vic ra cc quyt nh qun tr.
f. Tnh quy lut v ngh thut sng to
Vic nhn thc ng n cc qui lut khch quan v s dng chng khoa hc l c s
quyt nh s thnh bi ca vic ra quyt nh.
Vic vn dng cc qui lut khng c ngha l khng cn n s sng to ca nhng
ngi ra quyt nh. Bn thn cc hot ng trong qu trnh qun tr b s chi phi ca nhiu
84
qui lut. Ngh thut sng to cho php nh qun tr kho lo vn dng s vn ng ca tng
qui lut v tng hp chng trong mt th thng nht, c nh hng, c li nht cho cng vic
ca mnh, l ti ngh ca tng ngi. Nng lc sng to ph thuc vo s hiu bit. Tuy
nhin khng phi ai cng c kh nng sng to nh nhau. C ngi rt gii thc hin, c
ngi c c nhn xa trng rng, c ngi nng ng sng to ... Ni mt cch khc, mun c
c nhng quyt nh ng n v khoa hc th cc nh qun tr khng nhng cn phi gii
v vic nhn thc v s dng cc qui lut khch quan m cn cn phi c ngh thut v sng
to trong vic p dng chng vo tng trng hp c th.
3.3.2.6. Tin trnh ra quyt nh
Mt quyt inh l mt phng n c la chn trong s cc phng n hin c. Ra
quyt nh l tin trnh xc nh cc vn hay c hi v gii quyt chng. V vy ra quyt
nh bao gm c trc v sau khi la chn phng n gii quyt vn d. Ni mt cch c
th, ra quyt nh l mt tin trnh bt u vi vic nhn din v chn on vn , sau la
chn mt gii php gii quyt vn v kt thc vi vic theo di, kim sot nh gi
vic thc thi quyt nh.
a. Xc nh vn
IT
Vic tm ra vn l mt bc quan trng trong tin trnh ra quyt nh, v khng th
sa sai khi khng bit ci sai l g. Xc nh ci sai v m t ci sai chnh l cng vic lin tc
tm v x l thng tin, do phi c h thng thu thp thng tin hiu qu. y l bc u
tin ca tin trnh ra quyt nh nhng li rt quan trng nh mt nh qun tr ni ting
ni: Xc nh ng vn l thnh cng c mt na cng vic. Nu vn c nhn
PT
dng hay xc nh sai, th mi quyt nh a ra u nhm gii quyt vn sai .
Vn trong thc tin qun tr thng khng xut hin r rng, cn phi chn on
tm ra nguyn nhn, ging nh trng hp cc bc s phi chn on xc nh bnh
chnh xc vy. V d nh vic gim doanh s bn c phi l vn ? Hay n ch l hin
tng v nguyn nhn hay vn l do cht lng sn phm km.
b. Xc nh cc tiu chun ca quyt nh
Mt khi vn c xc nh hng s n lc ca nh qun tr vo vic gii
quyt n, xc nh cc tiu chun ca quyt nh l bc tip theo cn phi lm. Tiu chun
ca quyt nh ngha l nhng cn c c xem xt i n s chn la quyt nh. Trong
bc ny, ngi ra quyt nh phi xc nh mc tiu cn t c v c th ho chng thng
qua cc tiu chun o lng.
Mc tiu chnh l kt qu cn t c v n nh hng cho quyt nh v hnh
ng. Cc mc tiu chung cung cp hng dn tng qut cho vic ra quyt nh di gc
nh tnh. Mc tiu tc nghip hay cn gi l mc tiu c th pht biu nhng iu cn t
c di gc nh lng, cho ai v trong thi gian no. Trn c s mc tiu thit lp,
ngi ra quyt inh phi xc nh nhng tiu chun nh gi. Tiu chun nh gi c th l
nh tnh hoc nh lng v s lng cc tiu chun l thuc vo bn thn vn v cc mc
85
tiu cn t c. Tuy nhin trong bc ny, vic xc nh khng y nhng tiu chun
(c bit nhng tiu chun nh hng nhiu n quyt nh) cng s c th dn n tnh km
hiu qu ca quyt nh.
c. Lng ha cc tiu chun
Cc tiu chun c lit k bc 2 thng c mc quan trng khc nhau i vi
quyt nh, v vy chng ta cn phi o lng mc quan trng ca cc tiu chun ny
c th t u tin chnh xc khi chn la quyt nh. Tu thuc vo mc tiu cn t c m
n nh trng s cho tng tiu chun nh gi. Vy Lng ha cc tiu chun nh th no?
Cch thc n gin l cho tiu chun quan trng nht trng s 10 v sau ln lt cho cc
tiu chun khc da trn tiu chun trn. V vy i vi tiu chun m cho im trng s 5 th
n c tm quan trng ch mt na so vi tiu chun quan trng nht.
d. Xy dng cc phng n
Mt khi vn c xc nh, th cn phi xem xt nhng phng n kh thi (thc
t l nhng gii php tim n) cho vn v hu qu tim n ca tng phng n. Bc
ny i hi nh qun tr phi a ra c cc phng n m nhng phng n ny c th gii
quyt c vn . Qu trnh tm kim ny bao gm vic kho st cc mi trng bn trong
IT
v bn ngoi ca t chc cung cp thng tin c th pht trin ln thnh nhng phng n
kh d. Hin nhin l vic tm kim gii php ny c thc hin trong nhng gii hn nht
nh v thi gian v chi ph, bi v t chc c th s phi dnh qu nhiu cng sc cho vic
pht trin cc phng n . Tuy nhin, t chc cng cn phi c s n lc thch ng xy
dng nhiu loi phng n. Mt quyt nh qun tr ch c th c hiu qu cao khi nh qun
PT
tr dnh nhiu n lc tm kim nhiu phng n khc nhau. Tri ngc vi nhng g ngi
ta c th ngh, c mt mi lin kt thc s gia s phng n c xem xt v tc tin
n cc quyt nh. Vic khng xy dng c nhng phng n chi tit v khc nhau
trong thc t c th dn n phi tr gi bng c thi gian ln cc ti nguyn.
e. nh gi cc phng n
Mt khi xy dng xong cc phng n th cn phi nh gi v so snh chng.
Nhng phng n c xut bc trn cn c phn tch thn trng. Nhng im
mnh v nhng hn ch im yu ca tng phng n s c nh gi da trn cc tiu
chun c xy dng bc 2. Trong mi tnh hung quyt nh, mc tiu khi ra mt
quyt nh l la chn phng n to ra c nhng kt qu thun li nht v trnh c
nhng kt qu bt li nht. V d, trong nhiu quyt nh kinh doanh kt qu thun li nht l
kt qu tng ti a ca ci ca c ng. Mt tiu ch khc ca quyt nh c th s dng
nh gi l gim n mc ti thiu cc chi ph, nng cao mc hi lng ca khch hng, ...
Vic nh gi cc phng n cng cn phi cn nhc n cc kha cnh o c, x hi, php
l... bn cnh tnh kinh t, cng cn xem xt cc kh nng v ngun lc cn thit cho vic
thc hin chin lc. Vic nh gi cc phng n c th c quy li thnh vic nh gi
cc kt qu thng qua vic s dng thng tin. Khi c y nhng thng tin c gi tr th c
may nhng ngi hoch nh chn phng n phn nh nhng thc t xc ng s ln
86
hn. Khi khng c thng tin c gi tr th c may nhng ngi hoch nh chn phng
n nh nhng yu t c nhn v nhn cch s ln hn.
f. La chn phng n ti u
Bc ny i hi nh qun tr phi thc hin hnh ng c tnh then cht l quyt
nh phng n no c chp nhn gia cc gii php c phn tch, nh gi. Mc ch
ca vic la chn mt phng n l nhm t c mc tiu nh trc bng cch gii quyt
vn . y l mt im quan trng. N c ngha l quyt nh khng phi l mc ch cui
cng, m ch l phng tin t n mc ch cui cng . Tuy nhin, trong thc tin
qun tr, vic chn la gii php ti u l kh kh khn v khng phi mi phng n u c
th nh lng c. Bn cnh rt him c nhng tnh hung m mt phng n t c
mc tiu mong mun m khng nh hng tt hay xu n mc tiu khc. Thng hay xy ra
nhng tnh hung trong hai mc tiu khng th c ng thi ti u ha. Nu mc tiu
ny c ti u ha th mc tiu kia li khng. V d, trong mt t chc kinh doanh nu vic
sn xut c ti u ha th tinh thn cng nhn li khng, hay ngc li. C th ni th tnh
trng a mc tiu ca t chc lm phc tp thm th gii thc ti ca ngi ra quyt
nh.V vy trong vic ra quyt nh qun tr thng khng th c c gii php ti u.
l bi v ngi ra quyt nh khng th bit ht c mi phng n c th c, nhng hu qu
IT
ca tng phng n v xc sut xy ra nhng hu qu . V vy ngi ra quyt nh l ngi
lm tho mn cc tiu chun rng buc mc c th chp nhn c ch khng phi l
ngi ti u ho.
g.T chc thc hin quyt nh
PT
Mt quyt nh ng c chn la bc trn vn c th khng t c kt qu tt
nu vic t chc thc hin quyt nh km. Hay ni mt cch khc Mt quyt nh ch hn
mt tng ho huyn mt cht, nu nh n khng c thc hin. Mt quyt nh tt hon
ton c th b lm hng do thc hin. Theo ngha ny vic thc hin c th quan trng hn
vic la chn phng n . Bi v vic thc hin cc quyt nh trong phn ln cc tnh
hung u lin quan n nhiu ngi, nn vic kim nghim tnh ng n ca mt quyt
nh l cch ng x ca nhng ngi chu tc ng ca quyt nh . Mc d mt quyt nh
c th ng n v mt k thut nhng c th d dng b lm tn hi bi nhng ngi di
quyn hay cc i tc c cch nhn s vt hon ton khc. Chnh v vy mt quyt nh phi
c thc hin mt cch c hiu qu t cho c mc tiu m v n c a ra.
thc hin quyt nh ng cn phi lp k hoch c th trong cn nu r:
- Ai thc hin?
- Bao gi bt u? Bao gi kt thc? Tin thc hin nh th no?
- Thc hin bng phng tin no?
h. nh gi tnh hiu qu ca quyt nh
Vic qun tr c hiu qu i hi nh k phi lng nh cc kt qu. Nu c s sai
lch gia cc kt qu thc t so vi cc kt qu d kin (mc tiu), th phi c s thay i.
87
y li mt ln na ta thy c ngha quan trng ca vic ra nhng mc tiu c th o
lng. Nu khng c nhng mc tiu nh vy, th khng c cch no nh gi thnh tch.
Nu nhng kt qu thc t khng khp vi nhng kt qu d kin th phi c s thay i gii
php c chn, cch thc hin n hay mc tiu ban u nu thy rng khng th t
c. Nu cn phi xem xt li mc tiu ban u th ton b qu trnh ra quyt nh phi lp
li. Mt khi quyt nh c thc hin th nh qun tr khng th t cho rng kt qu s
p ng c mc tiu ban u. Cn phi c h thng kim tra v nh gi m bo chc
chn cc kt qu khp vi nhng kt qu d kin khi quyt nh c a ra.
Tm li khi nh gi kt qu thc hin quyt nh cn phi cn thn v cc mt nh:
- Kt qu thc hin mc tiu ca quyt nh.
- Cc sai lch v nguyn nhn ca cc sai lch.
- Cc tim nng cha c s dng trong qu trnh thc hin quyt nh.
- Cc kinh nghim v bi hc thu c.
Vic ra quyt nh thng thng c tri qua mt qu trnh nh trn. Tuy nhin vic
ra quyt nh khng phi l mt th tc c nh, m chnh l mt qu trnh ni tip. Trong
phn ln cc tnh hung ra quyt nh nhng nh qun tr phi tri qua mt s giai on gip
IT
h suy ngh thu o vn v xy dng cc phng n chin lc. Cc giai on khng
cn thit phi c vn dng cng nhc; gi tr ca chng l ch chng c kh nng buc
ngi ra quyt nh phi cu trc vn mt cch c ngha.
Qu trnh trn thng c p dng nhiu hn cho cc quyt nh cha chng trnh
PT
ha so vi cc quyt nh chng trnh ha. Nhng vn pht sinh khng thng xuyn
v dn n hu qua rt bt thng i hi nh qun tr phi s dng ton b qu trnh. Ngc
li nhng vn pht sinh thng xuyn thng c x l theo cc chnh sch hay quy tc,
thnh th khng cn thit phi xy dng v nh gi cc phng n mi khi cc vn
pht sinh.
3.3.2.7. Cc dng iu kin ra quyt nh
a. Ra quyt nh trong iu kin chc chn
L trng hp ra quyt nh m trong nhng ngi ra quyt nh c y thng
tin v vn cn gii quyt , hay cc gii php v bit r hu qu ca cc gii php . Trong
tnh trng ny, ngi ra quyt nh c th kim sot mc hp l nhng bin c v kt
qu ca quyt nh. Do , mt khi nhn din c cc gii php v kt qu d kin th ra
quyt nh l mt cng vic kh d dng. Qu trnh ra quyt nh trong iu kin chc chn
rt him xy ra i vi cc nh qun tr cp cao v cp trung m nhng quyt nh trong iu
kin ny thng c u quyn cho cc nh qun tr cp c s .
b. Ra quyt nh trong iu kin c ri ro
L trng hp ra quyt nh m trong ngi ra quyt nh c th xc nh c vn
cn gii quyt, nh gi c t l xc xut m cc bin c c th xy ra, nhn din cc
88
gii php khc nhau v t l xc sut v kt qu ca mi gii php. Trong iu kin c ri ro
c ngha l vn v gii php ri vo mt im no gia hai thi cc bit r v m h.
c. Ra quyt nh trong iu kin khng chc chn
L trng hp ra quyt nh m trong ngi ra quyt nh c y thng tin
n nh t l xc xut m i vi kt qu ca tng gii php thm ch khng nhn din c
gii php v t l xc sut v kt qu ca mi gii php. iu kin khng chc chn c ngha
l c vn v gii php u m h v khng xc nh c. Khc phc tnh trng khng
chc chn l mt kha cnh rt quan trng trong cng vic ca nh qun tr. Khi phi ra quyt
nh trong iu kin khng chc chn, ngi ra quyt nh ch c th da vo nhn thc ca
h v s tin tng s t c kt qu nh mong mun.
3.3.2.8. Phng php ra quyt nh
a. Phng php ra quyt nh c nhn
Ngi ra quyt nh thng chu nh hng v chi phi ca cc c im c nhn
ring bit trong n lc gii quyt vn ca h, hay ni cch khc l phng php ra quyt
nh ca tng ngi chu nh hng bi cc c im c nhn ca ngi . V d, mt nh
qun tr sng to v chp nhn s khng chc chn c kh nng pht trin v nh gi cc
nhn ri ro.
IT
phng n quyt nh mt cch khc bit so vi nhmg ngi bo th v t kh nng chp
Da trn c s ca lp lun , cc nh nghin cu qun tr c gng xc nh cc loi

ra quyt nh khc nhau trn phng din quyt nh c nhn.
PT
Gi thuyt c bn cho m hnh ra quyt nh ny l s nhn thc r rng cc c nhn
khc nhau theo hai tiu thc. Trc ht l cch h ngh. Mt vi ngi ra quyt nh l logic
v theo l tr. Nh vy h s x l thng tin theo mt cch thc lin tip. Ngc li, mt vi
c nhn suy ngh sng to v s dng trc gic ca h. Nhng ngi ra quyt nh ny c
khuynh hng nhn nhn vn theo cch nhn bao qut, mt bc tranh tng th hn. Tiu
thc th hai tp trung vo kh nng chu ng ca c nhn v s m h, nhp nhng. Mt vi
c nhn c nhu cu cao i vi s nht qun, ng b v th t trong ra quyt nh ti
thiu s m h, khng chc chn. Tuy nhin, s khc c kh nng chp nhn mc cao s
khng chc chn v c th x l nhiu ngh trong cng lc. Khi kt hp hai tiu thc ny, 4
loi phng php ra quyt nh c hnh thnh. Cc loi ny l ch huy, phn tch, khi nim
v hnh vi.
Kiu ch huy i din cho mt phng php ra quyt nh c c im mc thp v
tnh khng chc chn v cch thc suy ngh theo l tr. Nhng c nhn ny suy ngh theo logic
v hiu qu v thng ra cc quyt nh nhanh chng m tp trung vo ngn hn. Kiu ra
quyt nh phn tch c c im l mc khng chc chn cao kt hp vi cch suy ngh l
tr. Nhng c nhn ny thch c y thng tin trc khi ra quyt nh. Kt qu l h cn
nhc k lng tt c cc gii php, phng n. Loi ra quyt nh khi nim i din cho
nhng ngi c khuynh hng nhn nhn bao qut vn v nhiu phng n. Nhng ngi
89
ra quyt nh loi ny hng tp trung vo di hn v thng tm kim cc gii php sng to.
Phng php ra quyt nh hnh vi phn nh cch thc mt c nhn suy ngh mt cch trc
gic nhng mc khng chc chn thp. Nhng ngi ra quyt nh dng ny lm vic vi
ngi khc rt gii, ci m vi nhng ngh, gi v thng quan tm n cc c nhn lm
vic vi h. Mc du bn phng php ra quyt nh c nhn xut hin mt cch c lp
nhng hu ht nh qun tr c nhng c im nhiu hn mt loi. l, h thng c mt
loi ni tri, thng tr. Cc loi khc c th l phng n thay th v c s dng khi n c
th x l tnh hung tt nht.
b.Phng php ra quyt nh nhm
u im ca ra quyt nh nhm
Cc nhm, y ban hay u ban c bit thng c giao cho vic nhn din v c
cc phng n la chn, trong nhiu trng hp c th ra nhng quyt nh quan trng.
Nhm l cng c tp trung kinh nghim v kh nng chuyn mn ca nhiu c nhn nhm
gii quyt vn . Hn na, nhm c li th l c kin thc ln. Nhm tp hp c nhiu
thng tin v kin thc hn l mt c nhn, v thng xem xt nhiu phng n la chn hn.
Mi c nhn ca nhm c th hc hi c nhng kinh nghim, k nng v thu ht c
nhng ngun lc ca ngi khc cho nhm. Nhng kin thc, trnh v kinh nghim khc
IT
nhau gip nhm tng kh nng nhn nhn vn , do nhm c th xem xt vn trn
nhiu phng din v bng nhiu cch. Bn cnh vic ra quyt nh nhm lm cho cc
thnh vin hi lng hn. Con ngi thng chp nhn quyt nh d dng v hi lng vi
quyt nh hn khi h c tham gia vo vic ra quyt nh Hn na, mi ngi d thng
hiu v cam kt hn i vi quyt nh m h c tham gia vo vic ra quyt nh hn l
PT
nhng p lc i vi h.
Nhc im
Mt trong nhng nhc im ca vic ra quyt nh nhm l yu cu v thi gian.
Thi gian cn thit nhm tho lun, tha hip v la chn phng n cn phi c xem
xt Thi gian c tnh bng tin do d s lng ph v thi gian l mt nhc im nu quyt
nh ca nhm khng th mang li hiu qu bng quyt nh ca c nhn.
Vic tho lun nhm c th b mt c nhn hay mt nhm cu thnh chi phi. Hiu
qu s gim khi mt c nhn, chng hn nh trng nhm, chi phi tho lun bng cch ni
qu nhiu hay ngn chn ngi khc trnh by quan im. Mt vi ngi lnh o c gng
kim sot nhm v cung cp nhng kin chnh. Vic chi phi nh vy c th lm gim s
tham gia ca cc thnh vin khc trong nhm v l nguyn nhn dn ti cc phng n b
pht l hay b coi nh. Bi vy, cc thnh vin trong nhm cn phi c khuyn khch tham
gia.
Nhc im khc ca ra quyt nh nhm l do cc thnh vin ca nhm quan tm
n mc tiu ca chnh bn thn h hn l mc tiu ca nhm. H c gng gi kin ca
mnh m qun i hiu qu cng vic ca nhm. Ni cch khc, nu mt nhm qu quan tm
n vic tha hip th khi d n s khng c c nhng quyt nh tt. i khi n xut
90
pht t mun duy tr tnh bn, trnh xung t. Thng cc nhm s dng nhng sc p x
hi mnh m cc c nhn khc phi tun th nh mong mun ca mnh. Khi nhm c
lin kt cao, nh lnh o nhm c chi phi ln, cc thnh vin b cch ly nn khng c cch
thc c th c c cc thng tin mong mun, do h b thiu thng tin bn ngoi v t
c hy vng c c gii php tt hn cc gii php do ngi lnh o hay nhng thnh vin
ca nhm c nh hng tm ra.
Nhng nghin cu trn cho thy rng t duy nhm c th c kt qu khi cc thnh
vin ca nhm nhn thc c vn cn gii quyt. Trong trng hp , nhm c th lp
ra y cc phng n la chn, h c th tho lun chn thnh vi nhau v cch thc thc
hin v trnh nhng thng tin e da n s la chn ca nhm. Irving Janis, ngi a ra t
duy nhm, tp trung nhng nghin cu ca mnh vo nhng nhm cp cao, nhng nhm
i din vi nhng vn kh khn, phc tp trong mt mi trng bin ng. Hin tng t
duy nhm c dng gii thch s lng cc quyt nh ca nhm b tht bi, v d
quyt nh thm nhp vnh Pigs, quyt nh phng tu con thoi Challenger... D nhin, ra
quyt nh nhm nhanh chng c ph bin trong cc cng ty, v t duy nhm cng tn ti
trong cc cng ty t nhn cng nh trong cc doanh nghip nh nc. T duy nhm thng
lin kt cht ch vi c th mi nhm, trong cc nhm nh: nhng ngi kim tra vic
mn sch ti th vin, nhm m mi trng ca n em li cho cc thnh vin trong nhm
IT
nhng gi tr no , nhm ca cc thnh vin Chnh ph, nhng ngi cho rng h bit
nhm mong mun ca Chnh ph hn cc cng dn khc.
3.4. HOCH NH CHNG TRNH QUN TR DOANH NGHIP
3.4.1. Hoch nh mc tiu ca doanh nghip
PT
Thng thng, mc tiu c coi nh kt qu ca cc quyt nh. N l s din t mt
tnh trng mong mun trong tng lai ca doanh nghip.
3.4.1.1. H thng mc tiu ca doanh nghip
Vic xc nh h thng mc tiu ca doanh nghip c tip cn theo nhiu cch:
a. Theo cch tip cn c tnh cht th bc, ngi ta cho rng doanh nghip c cc mc
tiu:
- Mc tiu bao trm
- Mc tiu trung gian (chin thut).
- Mc tiu iu kin
b. Theo cch tip cn vi thi gian, mc tiu doanh nghip gm:
- Mc tiu di hn (t 3 nm tr ln)
- Mc tiu trung hn (t 1-3 nm)
- Mc tiu ngn hn (di 1 nm)
c. Theo cch tip cn vi cc ni dung ca mt qu trnh kinh doanh, ngi ta c th phn
loi mc tiu ca doanh nghip mt cch c th hn:
- Mc tiu mang tnh cht tin t: Tng li nhun; Tng doanh thu; H chi ph;
Tng kh nng chi tr; Bo ton vn kinh doanh
91
- Cc mc tiu khng mang tnh cht tin t: Tng t trng th phn; S pht
trin ca doanh nghip; Sc mnh v uy lc doanh nghip; S c lp; Phc v
khch hng; Ci tin cht lng
d. Theo cch tip cn cc lnh vc, ta c cc loi mc tiu sau:
- Mc tiu kinh t ca doanh nghip: Doanh nghip phi phn u t c 3
mc tiu kinh t c bn nh sau:
Mc tiu li nhun. y l mc tiu hng u ca doanh nghip. i vo
kinh doanh, doanh nghip phi phn u t li nhun ti a. Li nhun ti a
s to mi iu kin cho doanh nghip pht trin sn xut kinh doanh, lm tt
ngha v ng gp theo lut nh v to ngun lg thu nhp cho nhng ngi
lao ng. Tuy nhin, khng phi mi doanh nghip u c th t li nhun ti
a, m c doanh nghip t mc tiu c li nhun hoc t li nhun hp l.
Mc tiu pht trin doanh nghip. Nhiu doanh nghip cc nc trn th gii
coi y l mc tiu kinh t lu di, thm ch h coi li nhun cao nht cng l
mc tiu pht trin doanh nghip. Tuy nhin, mc tiu li nhun l mc tiu
pht trin doanh nghip gn cht vi nhau to iu kin tng thu nhp v lu
di.
Mc tiu sn xut khi lng hng ho v dch v ti a tho mn cc yu cu
-
IT
ca x hi. y va l mc tiu va l phng tin t c 2 mc tiu
trn. Tuy nhin, nhng doanh nghip khng c v khng th t mc tiu
li nhun l c bn th mc tiu ny li tr nn quan trng hng u.
Mc tiu x hi (mc tiu khng kinh t ) : Mc tiu x hi bao gm cc lnh
vc ch yu sau:
PT
Bo v v tho mn nhu cu v quyn li ca mi thnh vin trong doanh
nghip mnh nh thu nhp, kht vng c bit v uy th, thng tin, t lp n
nh vic lm . . .
Bo v quyn li ca bn hng, ca ngi tiu dng. Th hin cng tc chm
lo x hi, t thin, an ninh...
Bo v mi trng, s dng tit kim cc ngun ti nguyn thin nhin. y l
mc tiu rt quan trng. Tuy nhin, n l mt vn mi v kh khn i vi
doanh nghip, phn ln cc doanh nghip ta cha c lm quen. Hn na,
thc hin mc tiu ny i hi phi c u t, thm ch u t ln x l
nhng nhu cu nc thi, c hi, h thng x khi bi...
- Mc tiu chnh tr: Cc doanh nghip, c bit l cc doanh nghip nh nc
phi m bo xy dng c mt i ng nhng ngi lao ng c phm cht,
t cch o c, c gic ng chnh tr, c phong cch v thi quen lao ng
cng nghip xng ng l lc lng lao ng tin tin, c t chc, c k
lut, c trnh khoa hc phc v ch trng cng nghip ho, hin i ho
t nc.
92
Tm li nh kinh doanh phi bit kt hp tt c cc mc tiu trn v hon thnh mt cch
ng b. Tuy nhin xung quanh tng iu kin c th c th phi xc nh mc tiu u
tin.
3.4.1.2.Phn tch h thng mc tiu
Khi hoch nh mc tiu cho hot ng kinh doanh, nh qun l phi phn tch cc
yu t ngoi lai tc ng. Ngoi ra, bn thn cc mc tiu ra cng c nhng mi quan h
tc ng ln nhau. C 3 xu hng tc ng gia cc mc tiu:
a) Khuynh hng ng thun: Tc l vic thc hin mt mc tiu no s dn n
t c cc mc tiu khc. Loi mc tiu ny doanh nghip cn n lc khai thc. Chng
hn, nu t mc tiu h thp chi ph s dn n vic t mc tiu li nhun.
b) Khuynh hng i nghch: Tc l vic theo ui mc tiu ny c th lm tht bi
cc mc tiu khc. Chng hn, nu t mc tiu h thp chi ph s nh hng n mc tiu
tng thu nhp cho ngi lao ng
c) Khuynh hng v can: C nhng mc tiu m khi thc hin n m khng nh
hng n vic thc hin mc tiu khc.
3.4.1.3. Hoch nh mc tiu
IT
Khi hoch nh mc tiu doanh nghip cn ch :
- Phn tch cc yu t khch quan tc ng n tnh hnh kinh doanh
- Xc nh s lng mc tiu ph hp vi thi k kinh doanh, phn tch mi quan h
PT
gia cc mc tiu
- ra th bc mc tiu
- Xc nh ng n cc mc tiu bao trm, mc tiu trung gian v mc tiu iu
kin.
- Cn c th ho cc mc tiu d so snh, phn tch tnh hnh thc hin.
H thng mc tiu hay cn gi l mt b mc tiu ca doanh nghip trong mt thi k
nht nh, khng ch l cn c cho cc quyt nh ngn hn m cn l c s hoch nh
chin lc.
3.4.2. Hoch nh chin lc
Mt nhim v rt c bn ca qun tr doanh nghip l vic pht trin chin lc v
ngy cng c nhiu vn t ra lin quan n qu trnh kinh doanh ca doanh nghip. Chng
hn nh s bo ho th trng, s thay i cc quan nim gi tr, cng ngh mi cng nh vn
lin minh khu vc ton cu v vn mi trng. Trc ht, qun tr doanh nghip phi
nm bt c cc vn lm tin cho vic hoch nh chin lc.
Chin lc c hiu l nhng nh hng kinh doanh, nhng phng php hay s
la chn v cc kh nng gii quyt cc vn kinh doanh t ra. Mt chin lc phi
c pht trin mt cch c h thng c th ng ph vi s thay i ca mi trng.
93
3.4.2.1. Cc cp chin lc
- Chin lc cp doanh nghip
Chin lc cp Doanh nghip bao hm nh hng chung ca doanh nghip v vn
tng trng qun l cc Doanh thnh vin, phn b ngun lc ti chnh v cc ngun lc khc
gia nhng n v thnh vin ny; Xc nh mt c cu mong mun ca sn phm, dch v,
ca cc lnh vc kinh doanh m doanh nghip tham gia kinh doanh; xc nh ngnh kinh
doanh (hoc cc ngnh kinh doanh) m doanh nghip ang hoc s phi tin hnh mi ngnh
cn c kinh doanh nh th no ( th d: lin kt vi cc chi nhnh khc ca cng ty hoc
kinh doanh c lp...)
- Chin lc cp n v kinh doanh
Chin lc cp n v kinh doanh tp trung vo vic ci thin v th cnh tranh ca
cc sn phm dch v ca Doanh nghip trong ngnh kinh doanh hoc l mt kt hp sn
phm th trng m Doanh nghip tham gia kinh doanh. Chin lc cp n v kinh doanh
bao gm ch cnh tranh m doanh nghip la chn nhn mnh, cc thc m n t nh
v vo th trng t li th cnh tranh v cc chin lc nh v khc nhau c th s dng
trong bi cnh khc nhau ca mi ngnh.
IT
- Chin lc chc nng
Tp trung vo vic qun l v s dng mt cch c hiu qu nht cc ngun lc ca
doanh nghip v ca mi n v thnh vin. Cc chin lc chc nng c pht trin nhm
thc hin thnh cng chin lc cp n v kinh doanh v t thc hin thnh cng chin
lc cp doanh nghip.
PT
3.4.2.2. Ni dung hoch nh chin lc
- Xc nh s mng, mc tiu chin lc
- Phn tch mi trng bn ngoi, tm ra c hi nguy c
- Phn tch mi trng bn trong xc nh im mnh v yu ca doanh nghip
- Trn c s s mng, mc tiu, im mnh, im yu, c hi, nguy c doanh nghip
tin hnh phn tch v quyt nh chin lc
C th coi quy trnh d tho chin lc c chia thnh 2 giai on ch yu:
Giai on (A): Phn tch tnh hnh thc trng ca doanh nghip tc l tr li cu hi
"chng ta ang u?".
Giai on (B): l giai on d tho cc chin lc, tc l tr li cu hi: "Chng ta
mun ti u v bng cch no?
3.4.3. Hoch nh k hoch
3.4.3.1. Cc loi k hoch
a. Theo thi gian: c th chia k hoch thnh
94
- K hoch di hn
- K hoch trung hn
- K hoch ngn hn
b. Theo cp
- K hoch chin lc
- K hoch chin thut
- K hoch tc nghip
c. Theo mc chi tit ca k hoch ta c
- K hoch "th": cp c tnh cht nh hng
- K hoch "tinh": L loi k hoch c lp chi tit cho n tng b phn nh.
d. Theo lnh vc hot ng
- K hoch tng th
- K hoch b phn: Loi k hoch ny gn lin vi tng lnh vc kinh doanh
nh: K hoch Marketing, k hoch sn xut, k hoch nhn s...
3.4.3.2. Mt s cng c h tr hoch nh k hoch
a. Mt s k nng d bo.
D bo theo kch bn
IT
D bo theo kch bn l s m t bng vn bn mt tng lai c th xy ra. K thut
d bo ny do Herman Kalrn v Anthony Weiner xng vo nm 1967.
Kch bn phc tp m t tng lai tri ngc nhau, cc nh hoch nh s dng cc
kch bn nhm vch ra nhng cu hi nh:
PT
- Mi trng hot ng ca doanh nghip v tng lai bin i nh th no?
- Nhng gi thit c th xy ra i vi doanh nghip nh th no?
- Doanh nghip c th p dng nhng chn la no ngn nga, nh hng, thc
y, gii quyt nhng trng thi tng lai .
Mt kch bn c ch ch phc v cho 4 mc tiu sau:
- To ra hng lot nhng kh nng rng ln nh gi v chn la nhng Chin lc
thch hp.
- Cung cp d liu trn s tng tng v tng lai.
- H tr trong vic nhn din cc d kin m bo cho s pht trin ca cc KH
phng bt chc.
- H tr cho cc c nhn trong vic nhn bit cc m hnh tng qut, s khi qut ho
v nhng tc ng qua li gia cc kch bn.
Cc kch bn rt hu ch khi p dng vo hoch nh nh gi nhng k hoch c
bn d phng cho nhng kh nng c th xy ra trong tng lai
K thut d bo Delphi
95
K thut d bo Delphi (phng php chuyn gia) l mt cng c h tr d bo trn c
s nht tr ca tp th cc chuyn gia. Phng php d bo ny c thc hin bng cch
ngh cc chuyn gia a ra kin ca h v qua nhiu ln ly kin cho ti khi h t c
s nht tr. Ngy nay, k thut Delphi c cng nhn nh mt cng c quan trng h tr
cho hoch nh chin lc. Cc bc c bn ca k thut Delphi c trnh by trong phn
cc k thut ra quyt nh
Cc phng php d bo nh lng
D bo nh lng l vic dng cc loi m hnh ton hc trong vic s dng cc d
liu qua v cc bin s nhn qu tnh kt qu d bo v nhu cu. C nhiu phng php
d bo nh lng nh: Bnh qun n gin, bnh qun di ng, san bng s m, nh hng
theo xu hng... Ngoi ra, cn s dng phng php hi quy tuyn tnh, gi l mi lin h
gia cc bin s hoc cc yu t no m c th nh hng n khi lng c d bo vo
trong mt m hnh.
b. Phn tch ho vn
qun l tt cc hot ng kinh doanh, cc nh qun tr cn d kin trc li nhun
v chi ph ca cc d n sn xut...Mt cng c kh hu hiu thng c s dng trong
IT
hoch nh l phn tch ho vn.
Phn tch ho vn l s phn tch tm im ho vn bng phng php th hoc
phng php i s. im ho vn l im m ti mc doanh thu khng to ra thua l,
cng nh khng em li li nhun cho doanh nghip. Nu doanh thu thp hn im ho vn,
doanh nghip s b thua l. Ngc li, nu doanh thu cao hn im ho vn doanh nghip s
PT
c li nhun.
c. Phng php s mng li
Mt trong nhng phng php s mng li hu dng v thng hay s dng nht
l s PERT (the program evaluation and review technique). N l mt k thut c bit
c trnh by bng biu v s phi hp cc hot ng v cc s kin cn thit t c
mc tiu chung ca mt d n. PERT thng c s dng phn tch v nhn nhng chi
tit cn phi thc hin t c nhng mc tiu v thi gian.
Mng li PERT
Mng li PERT l mt biu biu din tnh lin tc v cc mi lin h ca nhng
cng vic v s kin cn thit hon thnh mt d n hay k hoch tng th. Cc s kin
(c biu din thnh nhng vng trn) l nhng im m cc quyt nh c a ra hay
nhng cng vic cn c tin hnh. Cc hot ng (c biu th bng nhng mi tn) l
nhng cng vic cn c hon thnh di chuyn t s kin ny n s kin khc. thit
lp mt s PERT, cc nh qun tr cn nhn din nhng hot ng ch yu ca d n, xc
nh tnh lin tc ca chng, quyt nh ngi chu trnh nhim v mi cng vic v tnh ton
khong thi gian cn thit hon thnh chng. S mng li ch r mi lin h gia cc
96
cng vic v s kin, n i hi cc nh qun tr v cc nhm hot ng thuc mi d n phi
hp tc cht ch vi nhau.
ng gng (Critial Path)
Mi d n u tun theo nhiu con ng v mi con ng l s lin tc ca cc s
kin v cng vic ni lin t im bt u cho ti im kt thc ca d n. Nhng d n phc
tp c th bao gm hng ngn cng vic c tin hnh ng thi theo nhng con ng
ring r.Tuy nhin, mi d n nh vy thng c mt mng li PERT chnh, l ng gng.
ng gng l con ng c thi gian di nht xc nh di thi gian ca ton d n.
Do , rt ngn thi gian hon thnh cc d n cc nh hoch nh phi tp chung ch
ti nhng cng vic dc theo ng gng.
Bt c s chm ch no trong vic hon thnh cc cng vic dc theo ng gng s
lm tr hon thi gian hon thnh d n.
Phn b cc ngun lc
thc hin nhng cng vic cn thit, cc nh qun tr cn n nhiu ngun lc khc
nhau. S sn sng ca cc ngun lc c nhng nh hng rt ln n di thi gian thc
hin nhng cng vic gia cc s kin, cng nh chi ph lin quan n mi cng vic. Cc

IT
nh qun tr phi c tnh v chng loi v khi lng nguyn liu, thit b, cng c, cng
nh ngun nhn lc cn thit cng chnh xc cng tt.
Chi ph v thi gian
Gi tr ca phng php s mng li PERT i vi qun tr l kh nng n c th
PT
cho php lm gim chi ph v thi gian thc hin cc d n.
Trc ht, cc nh qun tr cn c tnh thi gian v chi ph cho mi cng vic. C 4
loi thi gian c tnh ca mi cng vic;
Thi gian c tnh theo kh nng hin thc l khong thi gian cn thit c tnh
hon thnh mt cng vic, c c tnh vi nhng kh khn v gin on thng thng.
Thi gian lc quan nht l khong thi gian cn thit c tnh hon thnh mt
cng vic nu khng c kh khn g xy ra v mi th u hon ho.
Thi gian bi quan nht l khong thi gian cn thit c tnh hon thnh mt
cng vic trong trng hp c nhng kh khn v gin on xy ra khng thng xuyn.
Thi gian k vng l gi tr trung bnh trng ca ba loi thi gian trn.
Nu k hiu thi gian theo kh nng hin thc l Tm: thi gian lc quan nht l T0 v
thi gian bi quan nht l Tp, th thi gian k vng Te ca mt cng vic c tnh nh sau:
= + 4 +
6
Bng cch a ra nhng c tnh thi gian khc nhau, cc nh qun tr c th thy
trc v p ng nhanh chng cc c hi v kh khn. Cn c vo lch trnh thc hin d n
97
theo s PERT, cc nh qun tr c th tp trung nhng ngun lc cn thit hon thnh
nhng cng vic trng yu, nhm hon thnh d n ng thi hn. Nh vy, s PERT tr
thnh mt cng c cho php nh qun tr kim sot tin ca cc d n.
3.4.3.3. Ni dung c bn ca bn k hoch
K hoch kinh doanh l mt vn kin. Vn kin ny cn phi c y cc mc theo
yu cu v c trnh by theo qui nh thng nht.
Mu bn k hoch kinh doanh ca Ngn hng Th gii Cng ty ti chnh quc t
(IFC)-Ngn hng Th gii a ra hng dn c th trong vic lp k hoch kinh doanh
dnh cho cc doanh nghip quy m va v nh. Theo hng dn lp k hoch kinh doanh ca
IFC, Ngn hng Th gii, bn k hoch kinh doanh thng c 7 phn. Cc ni dung c bn
nh sau:
1.Phn gii thiu
Phn gii thiu cho k hoch kinh doanh - gm trang ba, tm tt chnh, v mc lc -
quyt nh n tng u tin m ngi lp k hoch to ra cho ngi c. Trong nhiu trng
hp, cc phn gii thiu, c bit l phn tm tt, s quyt nh liu ngi c c c nt
phn cn li k hoch hay khng. Ngoi ra, phn mc lc th hin cch ngi lp k hoch
IT
kinh doanh t chc ton b k hoch ca mnh. V l do ny, tt c cc phn gii thiu
phi c son tho tt nht c v hnh thc v ni dung.
Mt k hoch phc tho tt nu c b cc mt cch thiu chuyn nghip s a n
cho ngi c mt n tng mnh m v trnh nghip v v kh nng ca ngi lp k
hoch. Trang ba phi c y thng tin thch hp, phn tm tt ca k hoch phi thuyt
PT
phc c ngi c l ton b k hoch rt ng xem, v phn mc lc phi gip ngi c
d dng nh hng c k hoch.
2.M t hot ng kinh doanh
D ngi lp k hoch kinh doanh ang mun tm vn hay ch n thun pht trin
mt ti liu d ni b, vn cn c kh nng din t r rng hnh nh cng ty. Phn m t hot
dng kinh doanh chnh l ci nhn chin lc v cng ty, v bao gm: n v kinh doanh l ai,
cung cp sm phm g, th trng no hng ti, v ti sao vic kinh doanh c th c li
nhun.
C qu nhiu ch doanh nghip mc li hot ng m khng c mt ci nhn chin
lc, l do cn tr kh nng tng trng v pht t ca doanh nghip. Mt ch doanh nghip
khng c ci nhn chin lc s kh c th miu t r rng hot ng kinh doanh ca mnh v
s ri vo tnh trng miu t di dng, lan man, c nhng cm t hay cc bit ng khng th
hiu c. Mt m t d hiu v sc tch v cng ty s khng ch gip k hoch kinh doanh,
m cn h tr cho ngi lp k hoch trong bt c tnh hung l thng khc - t vic bt u
mt quan h n vic thc hin nhng cuc gi tip cn mt t bo cho mt cuc phng vn.
Mt phn m t hot ng kinh doanh tiu biu bao gm:
98
Tng quan v ngnh kinh doanh
Lun bn v cng ty
Miu t sn phm/ dch v
nh v
Chin lc gi c
2. Th trng
Phn ny s cung cp nhng s liu thc t thuyt phc nh u t, i tc tim
nng hoc ngi c, l cng vic kinh doanh s thu ht nhiu khch hng trong mt ngnh
kinh doanh ang pht trin v c th m bo doanh s bn ra bt chp cnh tranh. y l mt
trong nhng phn quan trng nht ca k hoch kinh doanh, trong c xem xt n quy m
ca th trng hin ti v xu hng pht trin ca th trng. Phn ny i hi phi nghin
cu mt cch k lng. Nhiu phn tip theo trong k hoch kinh doanh nh phn sn xut,
tip th v tng s vn cn c, u s phi da trn d bo v doanh s bn ra c cp
n trong phn ny.
Khch hng
Quy m v xu hng th trng
Cnh tranh
2.
IT
Doanh s c tnh
Pht trin v sn xut
Trong phn ny, cn m t hin trng sn phm v dch v cng vi k hoch pht
trin hon thin chng. y cng l phn gip ngi c bn k hoch kinh doanh lm quen
PT
vi cch thc to ra sn phm v cch thc phc v khch hng.
Phn ny phi c chi tit v chi ph pht trin sn phm, a im v yu cu nhn
cng. Phn ny cng cn lp mt s mu bo co ti chnh, bao gm chi ph hot ng, gi
vn hng ho, v lu chuyn tin t.
Hin trng pht trin sn phm
Chu trnh sn xut
Chi ph pht trin
Yu cu v nhn cng
Cc yu cu v chi ph v vn
3. Bn hng v marketing
Trong bn k hoch kinh doanh, phn ny s nu r chin lc v cc th thut s s
dng khin khch hng mua sn phm hoc dch v. Bn hng v marketing thng l mt
khu c s lin kt lng lo trong nhiu bn k hoch kinh doanh, v vy nn dnh thi gian
thch ng cho phn ny. Mt k hoch bn hng v marketing vng mnh s gip ngi lp
k hoch kinh doanh nh hng r rng v n l mt m bo cho cc nh u t tim nng
tin rng y l mt k hoch kh thi v c cc ngun lc xc tin bn cc sn phm v
dch v ca mnh. Phn k hoch bn hng v marketing s gm 3 mc chnh:
99
Chin lc
Phng thc bn hng
Qung co v khuyn mi
5. Ban qun tr
Mt ban qun l tt c th bt u thm ch mt tng ti t nht t c thnh
cng ln. Thc t cho thy, ngi ta tng bit ti nhng i ng lnh o gii bin ho t
tng kinh doanh ny sang tng kinh doanh khc, lin tc xy dng nn v iu hnh
nhng cng ty rt hng thnh. Ngc li, i ng lnh o km thng khng kh nng
xy dng mt doanh nghip thnh vng thm ch t mt tng tuyt vi nht. V th, phn
trnh by v ban qun l hoc s thnh lp phi chng t c kh nng thnh cng ca h.
Mi thnh vin trong ban qun l ny hin nhin phi c ti nng v kinh nghim thch hp
vi cng vic kinh doanh ny, nhng mt yu t cng rt quan trng na l h phi c nhng
k nng h tr ln nhau.
Gii thiu
Quyn s hu
Ban qun l/ Ban C vn

IT
Cc dch v h tr
6. Cc vn v ti chnh
Phn cc thng s v ti chnh c s dng gii thiu, chng minh v thuyt
phc. Trong phn ny, cn a ra nhng lp lun ca mnh v chng minh tnh kh thi ca k
'hoch kinh doanh v tng u t tt ca mnh bng cc bng v biu mu ti chnh. Trong
PT
phn ny, cn nh gi ri ro lin quan n d n kinh doanh. Nu vit mt k hoch cho cc
nh u t, cn cc phn sau:
Cc ri ro
Bo co thu chi tin mt
Bng cn i ti sn
Bo co thu nhp
Yu cu u t v li nhun
Thm ch nu k hoch ch s dng nh ch dn i vi vic pht trin kinh doanh,
vn cn xy dng bng thu chi tin mt v bo co thu nhp o hiu qu kinh doanh ca
cng ty
CU HI N TP
1. Phn tch vai tr ca gim c v nhng t cht cn c ca gim c doanh nghip
2. Nu nhng phng php qun l v phong cch qun tr ca doanh nghip?
100
3. Trnh by tiu chun ca gim c? Gim c ngy nay cn rn luyn nhng g v
ti sao?
4. Quan im cho rng "c n tay ai ngi y pht" v ai cng c th tr thnh gim
c doanh nghip gii c? Hy bnh lun v cho v d minh ha?
5. Phn bit gia phn quyn v y quyn? Ti sao phi y quyn? Nhng vn
thng ny sinh khi y quyn trong doanh nghip, gii thch v ly v d minh ha? y
quyn hiu qu cc nh qun tr cn ch n vn g? Ti sao ni "y quyn l ngh thut
ca nh qun l"?
6. Nhng hn ch ca phn cp, phn quyn v y quyn?
7. Vai tr ca thng tin trong qun tr doanh nghip?
8. Cc knh thng tin? Nhng tr ngi thng gp ca cc knh thng tin trong doanh
nghip? Nu nhng gii php khc phc nhng tr ngi ?
9. Hy bnh lun: "Ra quyt nh l nhim v c bn ca nh qun tr"?
10. Ti sao hoch nh c th khng chnh xc nhng vn c ch trong qun tr?
11. Vai tr ca hoch nh mc tiu trong qun tr? Nu cc loi mc tiu trong doanh
nghip? IT
12. Nhng kch bn phc tp thng c ch g trong hoch nh?
PT
101
Chng 4 Hnh vi t chc
CHNG 4- HNH VI T CHC
4.1. BN CHT CA HNH VI T CHC

4.1.1. Khi nim hnh vi
Mc d hnh vi trong t chc l mt lnh vc nghin cu c quan tm trong vng
hn ba mi nm qua, song trong nhng nm gn y n tr thnh lnh vc c quan tm
c bit, do nhng vn phc tp ca con ngi m cc doanh nghip phi i u v gii
quyt. Vi nhng thch thc ca s thay i mi trng, cng ngh, thng tin v s khc bit
ngy cng tng gia nhng ngi lao ng (v dn tc, kin thc, quan im, gi tr, phong
cch sng) trong xu th hi nhp hin nay, vn t ra cho qun l l khng th tip cn
nh c c na. S tn ti v pht trin ca doanh nghip ngy nay ph thuc ch yu vo
vic qun l ngun nhn lc, ng thi cng i hi nhng thay i c bn trong cng tc
qun l m bo ti u ha vic s dng ngun nhn lc trong doanh nghip. Vic hiu
thu o v c mt k nng trong gii quyt cc vn v con ngi trong t chc l mt
trong nhng yu t ct li bo m cho s thnh cng ca nh qun tr.
Vic nghin cu hnh vi ca con ngi l rt phc tp v l mt lnh vc rng ln n
IT
lin quan ti nhiu ngnh khoa hc khc nhau. Khoa hc v hnh vi t chc tm cch thay th
trc gic bng s nghin cu c h thng v hnh vi ca con ngi trong mt t chc. Vi
mt nh qun tr doanh nghip, iu quan trng l nghin cu hnh vi t chc, tc l nghin
cu, gii thch v d on hnh vi ca con ngi trong bi cnh hot ng ca doanh nghip
PT
c phng php qun l thch hp.
Thc cht ca hnh vi t chc l nghin cu nh hng ca cc c nhn, cc nhm, v
t chc i vi cc hnh vi trong doanh nghip nhm p dng nhng hiu bit ny vo vic
nng cao hiu qu ca doanh nghip.
Hnh vi t chc l mt lnh vc nghin cu bao gm ba cp trong mt th thng
nht: c nhn, nhm v doanh nghip. Hn na, n l khoa hc ng dng, n p dng nhng
kin thc t c v nh hng ca c nhn, nhm v t chc ln hnh vi nng cao hiu
qu ca doanh nghip, con ngi c x v hnh ng trong t chc, nh hng ca n i vi
vic thc hin nhim v ca t chc, c bit n quan tm ti nhng hnh vi c lin quan ti
cng vic nh cc hot ng, s vng mt, s thuyn chuyn, nng sut lao ng, vic thc
hin nhim v ca con ngi v qun l
Vic nghin cu hnh vi t chc gip cc nh qun tr hiu v hnh vi ca con ngi,
p dng nhng hiu bit ny trong vic qun tr nhn s, trong iu hnh hot ng v hng
ti nng cao hiu qu ca doanh nghip. Hn na, k nng giao tip l mt k nng quan
trng quyt nh s thnh cng ca nh qun tr, nghin cu hnh vi t chc gip cc nh
qun tr hon thin k nng ny hon thin nng lc hiu bit v con ngi lao ng, t
lm cho h ng gp hiu qu hn i vi s pht trin ca doanh nghip, ch ng trong
102
Chng 4 Hnh vi t chc
vic ra cc quyt nh lin quan n con ngi, cng nh xy dng mt vn ha doanh
nghip v m bo cho doanh nghip thch ng trong nhiu iu kin thay i.
4.1.2. C s ca hnh vi t chc
Hnh vi lin quan ti nhng hnh ng c th quan st c ca ngi lao ng.
Nhng nh qun tr quan tm ti nhng hnh vi ca nhn vin thuc cp, nhng nhng hnh
vi ny li xy ra trong khung cnh ca mt doanh nghip nht nh. Nu ta dng t nhn
vin ch tt c nhng ngi ca doanh nghip, c nhng ngi qun l ln nhng ngi
tha hnh th t hnh vi nhn vin ng ngha vi hnh vi t chc. Tuy nhin, cm t
hnh vi t chc c dng y c ngha khi qut hn. Hnh vi t chc c nghin cu
ba cp trong mt t chc hnh vi c nhn, hnh vi nhm v hnh vi doanh nghip.
4.1.2.1.Hnh vi c nhn
Trc ht, thng ni n nhng hnh vi c nhn. N c th hin nh thi , nhn
cch, nhn thc, ng c, s ph hp, vai tr v nhng ng lc nhm. Hnh ng ca mt
nhm nhn vin khng phi l tng s nhng hnh vi ca cc c nhn trong nhm. C nhn
trong nhm s c hnh vi khc vi khi h ng mt mnh.
Tin trnh v cc yu t hnh thnh hnh vi c nhn c m t trong s 4.1. y l
IT
s tm tt v hnh vi c nhn. Mt c nhn khi gia nhp t chc sn c mt tp hp cc
thi nh v mt tnh cch c xc lp mt cch vng chc. Mc d khng phi l
bt bin song cc thi v tnh cch ca ngi lao ng v c bn c hnh thnh trc
khi gia nhp t chc. Nhn thc ca c nhn v hon cnh s nh hng n ng c, n
nhng ci g m ngi hc tp v cui cng nh hng n hnh vi lm vic ca c nhn
PT
trong t chc. Nng lc c a vo m hnh ny ch ra rng hnh vi c nhn cn b
nh hng bi ti nng v k nng m ngi c khi gia nhp t chc. ng nhin qu
trnh hc hi s lm thay i yu t ny theo thi gian.
ng c
Thi
Nhn thc
Hnh vi c
nhn
S hc tp
Tnh cch
Nng lc
Hnh 4.1. Tin trnh ca hnh vi c nhn

a. Thi
l nhng li pht biu c tnh nh gi thch hoc khng thch v vt, ngi v
bin c. Khi mt nhn vin ni Ti tht s thch cng vic ca mnh, iu c ngha l
103
Chng 4 Hnh vi t chc
anh ta pht biu v thi ca mnh i vi cng vic. Nhng thi lin quan n cng
vic thng thng gm c:
- S tha mn trong cng vic
- S tham gia cng vic (S gn b vi cng vic)
- Cam kt t chc (S rng buc vi doanh nghip)
(1) S tha mn trong cng vic: khi ni v thi ca ngi lao ng, chng ta
thng mun cp n s tha mn ca h trong cng vic, m t cm gic tch cc v cng
vic c c t s nh gi nhng c im ca n. Mt ngi vi mc tha mn cao
trong cng vic s c cm gic tch cc v cng vic ca bn thn, ngc li mc tha
mn thp trong cng vic s khin anh ta/c ta c nhng cm gic tiu cc.
Tc ng ca nhng nhn vin thy tha mn v khng tha mn ni lm vic l
nh th no? iu g s xy ra khi cc nhn vin yu thch hay ght b cng vic ca h? M
hnh Ri b - Xy dng - Trung thnh - Chi b - c xem l hn ch, gip chng ta hiu
c kt qu ca s bt mn.
Ch ng
IT
Ph hy
T B BY T
Xy dng
PHT L TRUNG THNH

PT
Th ng
Hnh 4.2. M hnh Ri b - Xy dng - Trung thnh pht l

Hnh 4.2 minh ha bn phn ng ca m hnh ny qua hai kha cnh khc nhau: xy
dng/ph hy v ch ng/b ng.
Nhng phn ng ny c din t nh sau:
- Ri b: Phn ng ri b hng hnh vi ca con ngi n vic ri khi t chc, th
hin vic tm kim mt v tr mi, hoc t chc.
By t: Phn ng by t bao gm vic c gng mt cch ch ng v c tnh cht xy
dng, th hin vic a ra nhng gii php ci thin, tho lun vn vi cp trn, v thc
hin hot ng cng on.
Trung thnh: Phn ng trung thnh ngha l vic i ch mt cch th ng nhng
y lc quan v kh nng ci thin iu kin lm vic, v d nh sn sng i din cho c
quan khi b ph bnh t bn ngoi, hay tin tng rng t chc v i ng qun l lun lm
ng.
104
Chng 4 Hnh vi t chc
Th : Phn ng th khin cho cc diu kin lm vic tr nn ti t hn, biu hin l
s vng mt hay i mun thng xuyn, gim thiu n lc, v kh nng mc li ngy cng
ln.
Hnh vi th v t b c th hin qua nhng bin i trong cng vic ca chng ta,
chng hn nh nng sut, s vng mt, v ti l thay th cng vic.
(2) S tham gia cng vic: Lin quan ti s tha mn trong cng vic l s tham gia
vo cng vic, c nh gi da trn mc m mi ngi nhn bit theo tm l sn c i
vi cc cng vic ca h v cn nhc tm quan trng ca mc t th hin nhn thc i
vi gi tr bn thn. Nhng nhn vin tham gia cng vic mc cao s t nhn bit v
thc s quan tm n tnh cht cng vic h lm. Mt khi nim c mi quan h cht ch
khc l trao quyn lm ch tm l, tc l nim tin ca nhn vin i vi mc nh hng
ca h i vi mi trng lm vic, nng lc, ngha ca cng vic v quyn t ch. Mt s
nghin cu cho thy rng, cc nh lnh o l tng trao quyn cho nhn vin bng cch cho
h tham gia vo qu trnh ra quyt nh, khin h cm thy cng vic ca mnh quan trng v
cho h quyn t do lm "cng vic ca ring mnh". Mc cao ca s tham gia cng vic
v trao quyn lm ch tm l c mi quan h tch cc ti quyn cng dn ca h trong t
chc v kt qu cng vic.Tham gia cng vic tch cc cng lm gim tnh trng vng mt v
IT
khin t l t chc thp hn.
(3) Cam kt t chc: Trong cam kt t chc, ngi lao ng c nhn bit vi mt t
chc c th cng nhng mc ch v c mun r rng - c tn ti nh mt thnh vin ca
t chc. C ba kha cnh ring bit lin quan n cam kt t chc:
PT
Cam kt tnh cm: s gn kt v mt tnh cm vi t chc v nim tin v nhng
gi tr ca n.
Cam kt tip tc: l gi tr kinh t nhn c ca vic tip tc li vi t chc.
Mt nhn vin c th cam kt tip tc vi doanh nghip bi anh ta/c ta c tr
lng hu hnh v cm thy c li vi gia nh nu t b cng vic
Cam kt mang tnh quy phm: l ngha v li lm vic vi t chc v nhng l
do o c. Mt nhn vin sng gi vi nhiu sng kin c th s li vi doanh
nghip bi anh ta cm thy c li khi ri b cng ty.
Gia cam kt t chc v hiu sut cng vic tn ti mi quan h tch cc, nhng
ch l mt mi quan h khim tn. Mt nghin cu cho rng: mi quan h gia cam kt v
kh nng th hin mnh nht i vi nhng nhn vin mi v yu i ng k i vi nhng
nhn vin c nhiu kinh nghim hn. V nhng hnh thc cam kt khc nhau c nhng tc
ng khc nhau i vi hnh vi. Cam kt tnh cm trong qun l c quan h cht ch vi kh
nng th hin t chc cao hn so vi cam kt tip tc. Cam kt tip tc c mi lin quan
n mc thp hn trong nh ngh vic nhng li lin quan n khuynh hng gia tng t
l vng mt v hiu qu cng vic thp hn. C kin cho rng cam kt tip tc thc s
khng phi l cam kt. Thay v s trung thnh (cam kt tnh cm) hay ngha v (cam kt
105
Chng 4 Hnh vi t chc
mang tnh quy phm), cam kt tip tc cho thy nhn vin gn b vi doanh nghip ch n
gin l h khng c ch lm vic no tt hn.
b. Tnh cch
Tnh cch l tng th cch thc m trong mt c nhn phn ng v tng tc vi
mi trng ca h. Ngi ta thng khc nhau v tnh cch, chnh v vy, bit c nhng
tnh cch ca tng nhn vin rt c ch trong vic qun l v s dng lao ng, ty tng loi
tnh cch m b tr vo nhng cng vic cho ph hp. C rt nhiu dng tnh cch khc nhau,
nhng ch c mt s c ch ti trong vic nghin cu hnh vi c nhn kt hp vi nhng
hnh vi trong doanh nghip l tnh t ch, c on, thc dng v chp nhn ri ro.
- Tnh t ch: c im ny chia con ngi thnh hai loi: loi hng ni v loi
hng ngoi. Loi hng ni tin rng, h kim sot c s mnh ca h, bit kim ch hnh
vi ca h khi cn thit, v loi hng ngoi tin rng hnh vi ca h b chi phi bi nhng
ngi khc, nhng ngi ny thng t bng lng vi cng vic hn nhng ngi hng ni.
- Tnh chuyn quyn: Nhng ngi ny tin rng phi c cp bc v th lc khc nhau
trong doanh nghip. H tn vinh cp trn v xem thng ngi di quyn, a nghi v khng
c s thay i. Vi h xem trng s khc bit v quyn lc v a v gia cc thnh vin
IT
trong doanh nghip.
- Tnh thc dng: nhng ngi c tnh cch ny thng bit nhiu v hay vn dng,
h thng thuyt phc ngi khc hn l b ngi khc thuyt phc, h thng thnh cng d
dng khi phi i mt trc tip, khi cng vic i hi phi cn nhc hc c phn thng xng
ng khi thnh cng. Nhng, i vi ngi c tnh cch ny th thng ny sinh vn o
PT
c.
- Tnh mo him: Con ngi c cc cch c x khc nhau vi cc c hi, vic chp
nhn hay n trnh ri ro s th hin vic h ra quyt nh lu hay mau v lng thng tin
cn thit ra quyt nh. Ni chung, cc nh qun tr thng n trnh ri ro, tuy nhin
nhiu mc khc nhau. Quan trng l mc chp nhn ri ro m bo to ra s ph
hp trong tng cng vic c th. Ngi c mc chp nhn ri ro cao thng quyt nh nhanh
chng, t i hi nhiu thng tin, thch hp vi nhng cng vic mua bn chng khon, nhng
s gp nhiu kh khn trong nhng cng vic nh k ton, kim ton.
c. Nhn thc:
Nhn thc l mt vn quan trng trong nghin cu hnh vi bi v hnh vi con ngi
da trn nhn thc v th gii ca h.
Nu nghin cu k chng ta bit rng nhng c nhn cng quan st mt hin tng
hoc s vt m li c nhng nhn thc khc nhau thm ch tri ngc nhau. Chng hn, mt
nh qun tr thy ngi gip vic ca mnh phi mt nhiu ngy mi quyt nh c th cho
rng anh ta l mt ngi chm chp. Nhng mt nh qun tr khc cng trong trng hp
nh vy c th cho rng anh ta l mt ngi thn trng.
106
Chng 4 Hnh vi t chc
Nhn thc ca con ngi ph thuc vo mt s yu t nm ngay trong ch th (ngi
nhn thc) hay i tng nhn thc, nh: nhn cch, thi , ng c, quyn li, kinh nghim
qua v nhng k vng, hoc s hp dn hay khng, s n o hay im lng v.v ca i
tng cng nh bi cnh ca mi trng.
Cc c nhn trong doanh nghip lun phi ra quyt nh, k c quyt nh ca nhiu
cng nhn cng s nh hng ti hot ng ca doanh nghip. V th, vic ra quyt nh c
nhn cng l mt phn quan trng ca hnh vi trong doanh nghip. Tuy nhin, quyt nh ca
h li da trn s nhn thc ca h v cng vic v v doanh nghip.
d. Hc tp
Theo nhng nh tm l hc th hc tp c ngha rng hn m chng ta thng hiu
trong lp hc. Mt nh ngha c chp nhn rng ri l: Hc tp l qu trnh lm thay i
trong suy ngh v hnh vi ca con ngi. Trc ht, hc tp gip ta thch ng v lm ch
mi trng, nh hc tp m chng ta c s hiu bit, nhn thc v iu chnh hnh vi theo
nhng thay i ca hon cnh m ta tr nn nhng ngi cng nhn c trch nhim hn v
nhng nhn vin c nng sut cao hn.
Rn luyn l s hc tp tin tng bc. Nh qun tr rn luyn hnh vi cho nhn vin
IT
mnh bng nhng phn thng mt cch c h thng cho ti khi t c hnh vi mong
mun.
Lm theo mu tc l bt chc hnh vi ca ngi khc. Mt nhn vin mi lm
thng tm mt ngi no thnh cng hoc c doanh nghip tn trng, tm ra ch khc
bit v t iu chnh hnh vi ca mnh.
PT
4.1.2.1.Hnh vi nhm
a. Khi nim nhm
Nhm l mt s ngi t hai tr ln, tng tc v ph thuc ln nhau, cng nhau hon
thnh nhng mc tiu nht nh. Nhm c th l chnh thc khi nu r trong cu trc ca
doanh nghip v khng chnh thc khi khng nu r trong cu trc, m ch l mt s tp hp
li t nhin p ng mt nhu cu x hi no ca nhm. Hnh vi c nhn khi ng trong
nhm khc vi khi ng mt mnh. Hnh vi ca cc thnh vin trong cc nhm l khc nhau.
Nhm gm c 4 loi:
- Nhm ch huy c nh ra theo c cu t chc, di quyn t chc ca mt nh
qun tr.
- Nhm nhim v c hnh thnh thi hnh nhng nhim v nht nh.
- Nhm quyn li hp thnh v nhng quyn li ging nhau, nh khi ng h mt ng
nghip b sa thi.
- Nhm hu ngh c thnh lp bi nhng ngi c c im hay s thch ging
nhau, hay quan im no .
107
Chng 4 Hnh vi t chc
Nhng nhm khng chnh thc c th p ng nhu cu x hi v c nh hng su
sc n nhng hnh vi ca h.
b. Nhng c tnh then cht ca nhm:
- Quan nim v vai tr: p dng cho tt c nhng nhn vin trong t chc v c ngoi
t chc. Vai tr l mt h thng nhng hnh vi m ngi ta mong i mt ngi phi thc
hin theo ng vi a v ca mnh trong mt t chc. Th d hnh vi ca bn trong mt bui
tic phi khc trong cuc hp.
- Nhng quy tc v s tun theo. Tt c cc nhm u c quy tc yu cu nhng
thnh vin phi tun theo tiu chun chung ca nhm. C th c nhng quy tc v nng sut,
v s ln vng mt, v vic ng gi
- Nhng h thng a v l mt yu t quan trng hiu r hnh vi, v a v l mt
ng c quan trng v c nhng kt qu hnh vi khi thy s cch bit gia nhng g m h
nhn thc l h ng c hng so vi nhng g m nhng ngi khc dnh cho h. a v
cng c th nhn c mt cch khng chnh thc bng nhng yu t nh gio dc, tui tc,
ti nng, kinh nghim v.v Bt c iu g cng c th c gi tr a v, nu ngi trong cng
ng (nhm) cho l vy. iu quan trng l cc nhn vin cho rng h thng chnh thc ca
IT
a v th ha hp, ng n.
- S gn b ca nhm l mc m nhng nhn vin gn b vi nhau, v ng gp
vo nhng mc tiu ca nhm. S gn b tng nu nh mc tiu c nhn ca h cng hng
ti mc tiu ca nhm, nh vy hiu qu ca nhm cng tng. Khi c s gn b cao m thi
li khng ng thun, th nng sut li gim, khi s gn b km v thi khng thun
PT
chiu vi mc tiu ca t chc v s gn b trong nhm khng c tc ng g n nng sut.
- cho nhm hot ng c hiu qu, nhng nh qun tr phi nh r v tr ca nhn
vin trong nhm trnh nhng xung t v a v gia cc nhn vin. Nh qun tr cng phi
theo di nhng quy tc ca nhm v n c th lm tng hay gim kt qu ca nhm v phi
ch trng n nhng s bt ha v a v. Mc tiu ca nh qun tr l c gng ra s gn b
trong nhm v gi cho mc tiu ca nhm cng chiu vi nhng mc tiu chung ca doanh
nghip.
4.2. CC LOI HNH VI TRONG DOANH NGHIP
4.2.1. Hnh vi cnh tranh v hp tc
Tng tc gia cc nhm v tng tc gia cc thnh vin trong nhm l mt ch
c ch nhiu trong nhng nm gn y. Nhng tng tc ny c nh hng to ln n s
tn ti v hiu qu hot ng ca t chc. Cc c nhn v cc nhm ph thuc ln nhau v
thng tin, s h tr, t vn, n lc hp tc, v s ph thuc ln nhau ny c th dn ti quan
h cnh tranh hoc quan h hp tc. 4 loi tng tc thng gp l: s v t; s hp tc; s
cnh tranh v s xung t.
- S v t: Hnh vi c ng vin bng s hng ti nhng ngi khc c gi l
s v t. S v t lun lun bao gm t nht nhng chi ph ca ngi gip nh th lc,
108
Chng 4 Hnh vi t chc
thn kinh, hoc cc n lc xc cm v vi cc chi ph ny ngi gip khng mng ti s
n b.
- S hp tc: S hp tc l cng nhau lm vic v mc tiu chung hoc hai bn cng
c li. S hp tc v s v t thng hay b nhm ln. im khc bit ch yu y l kt
cc i vi ngi gip . Khi bn gip ai khng v li ch ca bn hnh vi th
hin s hp tc. Trong tnh hung hp tc, c hai pha cng c li t n lc chung ca h.
- S cnh tranh: Cnh tranh xy ra khi hai hay nhiu c nhn hoc nhm theo ui
mc tiu ny c th t ti ch bi mt pha (c nhn hoc nhm). Nhng ngun lc gii hn
hoc c nh l mt trong nhng c tnh c bn ca tnh hung cnh tranh.
- S xung t: Xung t xy ra khi mt bn nhn thc rng pha bn kia ph hy,
chng li n lc ca h trong vic t ti kt qu mong mun. Xung t c th xy ra gia
cc nhm, trong nhm v gia cc c nhn. Xung t xy ra khi hai nhm c nhng mc tiu
m chng loi tr ln nhau bn ny t c th bn kia khng t c v b thit hi; v
vy s tng tc ca h c thit k nh bi, km gi hoc gy thit hi cho pha bn kia
Hng ti
ngi khc
IT V tha Hp tc Cnh tranh Xung t
Hng ti li
ch c nhn
PT
Hnh 4.3. Cc hnh vi trong doanh nghip
Tc ng ca cnh tranh v hp tc:
+ Cnh tranh lm tng s khuy ng, s thc tnh, v s ng vin iu ny lm
nng sut tng ln. Nhng ngi lao ng cnh tranh trong vic kt thc cng vic ca h
trc tin, hoc t c doanh s cao nht v nh th h s t ti nng sut cao hn. S
nhit tnh gn lin vi nhng cuc thi lun lm tng mc thc hin nhim v. Nh l mt
nguyn tc, cnh tranh lm tng nng sut.
Mc d mt s nghin cu ban u ch ra rng cnh tranh trn cc nhim v n gin
to ra mc cao hn v ng vin v to ra vic thc hin nhim v tt hn. Song cc
nghin cu khc li cho thy cnh tranh lm tn hi n cc qu trnh nhm v ph hy quan
h hp tc iu cn thit cho vic thc hin tt cng vic. S bt ng trong kt qu ca cc
nghin cu c gii thch bi vic xem xt mc ph thuc ln nhau ca ngi lao
ng trong mi nghin cu. Cnh tranh hon thin l khi ngi lao ng thc hin cc nhim
v c lp v khng i hi s rng buc vi ngi lao ng l phi cng nhau lm vic. Tuy
nhin, khi cc nhim v ph thuc ln nhau, i hi n lc hp tc, cnh tranh dn n vic
thc hin nhim v km hn. V th, cnh tranh lm tng hay gim mc thc hin nhim
v l ph thuc vo bn cht, nhim v ca nhm.
109
Chng 4 Hnh vi t chc
nh hng n nng
Cu trc phn thng Bn cht nhim v
sut
Nhim v c lp Tng nng sut

Cnh tranh
Nhim v ph thuc Gim nng sut
Nhim v c lp Nng sut khng i

Hp tc
Nhim v ph thuc Tng nng sut
Hnh 4.4. nh hng ca nhim v i vi tc ng ca cnh trnh v hp tc

Cnh tranh ni chung l tng s ng vin v tng nng sut khi con ngi lm vic
mt mnh vi nhim v c lp. Nhng khi nhim v m ph thuc ln nhau v i hi cc
n lc hp tc gia cc c nhn, th phn thng phi hng vo vic thng cho s hp tc.
IT
H thng phn thng phn bit to ra quan h cnh tranh s khng ph hp vi nhng nhim
v ph thuc ln nhau v n to ra cc hnh vi cn tr vic thc hin tt nhim v.
Cnh tranh c xu hng ph hy quan h qua li gia cc c nhn bng vic gy ra
cm gic i khng, khng tin tng v khng thch ngi khc.
PT
Mt s xung t bao gm s kt hp gia cnh tranh v hp tc. Hu ht cc hot
ng th thao l thuc dng ny. Cc bn phi hp tc vi nhau trong vic ng thi u,
quyt nh a im v thi gian, thng nht vi nhau v lut l nu khng c s hp tc ny
trn u khng th xy ra. ng thi, cc bn cnh tranh vi nhau xc nh ngi thng
cuc.
Mt trong nhng yu t ch yu hng ti kt qu trong iu kin cnh tranh lm bn
s thng hay thua. Thng cuc l hnh phc, cc phn thng nhn c t s thng cuc
khng ch l cc gii thng, tin, s yu mn, ni ting (nhng phn thng t bn ngoi)
m cn l s xc ng, s phn chn, s hoan h(nhng phn thng bn trong).
Tm li, tc ng ca cnh tranh i vi kt qu mong mun c xc nh ch yu
bi nhng kt cc ca iu kin cnh tranh. Trong nhng iu kin cnh tranh th hin mt
phc hp pha trn gia phn thng v s trng pht, th iu ny gy nn s kh khn cho
chng ta trong d on kt cc cui cng. Mc d thng cuc th vui, thua th bun, xong c
rt nhiu nhn t nh hng ti kt cc. V d, nu mt n v cnh tranh mt cch khc lit
xc nh thnh vin no s c c lm lnh o ca n v, c ngi thng cuc v
ngi thua cuc u c th b nh hng khi cnh tranh ph hy quan h qua li gia cc c
nhn trong nhm. Nhng tri li, ti cc cuc thi Olympic v c bit c i din cho quc
110
Chng 4 Hnh vi t chc
gia s to ra s tha mn hn l cm gic ca s tht bi. V th, doanh nghip phi hng
hnh vi cnh tranh kt hp vi hp tc.
4.2.2. Hnh vi bn phn trng doanh nghip
Khi mt ngi lao ng t nguyn gip nhng ngi lao ng khc khng c
mt li ha hn hoc cam kt v phn thng th hnh vi ny c coi l hnh vi bn phn
t chc. Hnh vi ny vt ln trn v ra ngoi bn m t cng vic v lm nhiu hn cng
vic i hi mt cch chnh thc. hiu hnh vi bn phn t chc, i hi chng ta phi
phn bit 3 hnh vi khc nhau: i hi vai tr, s tun th v s v tha.
i hi vai tr v s tun th l nhng hnh ng lin quan ti vic hon thnh
nhng ngha v c quy nh mt cch c th trong bn m t cng vic. Nhng hnh vi ny
khng c xem l hnh vi bn phn t chc; nhng ngi lao ng thc hin cc hnh vi
ny tt c xem l nhng ngi lao ng tt, xong hnh vi bn phn t chc bao gm vic
lm nhiu hn nhng ci dc i hi
S v tha l mt dng ca hnh vi bn phn t chc v n hng ti vic gip
ngi khc, thng qua vic gip ngi khc, hnh vi ny mang li nhng li ch chung cho
t chc.
IT
Nhng hnh vi bn phn t chc thng xy ra khi nhng ngi lao ng trng thi
tm l tt hn l trng thi tm l xu. Cc nghin cu ch ra quan h ng bin gia
nhng ngi lao ng tha mn v nhng hnh vi bn phn t chc m h thc hin, cng
nh c phn nh bi nhng ngi lnh o ca h.
PT
Bn cnh , hnh vi bn phn t chc c thc y bi cc yu t sau:
S cng bng ca ngi lnh o. Nhng ngi lao ng nh gi nhng quan h lm
vic ca h v quyt nh l c hay khng i khi ph thuc vo nhng iu kin cng
bng cho php h t nguyn gip ngi khc, v lm nhiu hn nhng iu c i hi
m khng cn c s n b. Khi khng c s cng bng, con ngi s chn vic ng gp t
v lm vic theo lut bng cch ch lm nhng g c i hi m thi.
Tng t, bn cht ca nhim v c th to ra nhng hnh vi bn phn t chc da
trn mc trch nhim v thc ca nhim v. Nhng nhim v c tnh ng vin to ra
ngha ca trch nhim, m iu ny lm cho con ngi cm thy c nhn c trch nhim cho
vic hon thnh nhim v v phi thc hin tt trch nhim. Nhng xc nh ca h i vi
s thnh cng to cho h vt ln v vt ra ngoi nhng i hi cng vic chnh thc khi
cn thit t ti s thnh cng cao nht trong cng vic ca h. Cng vic thc s c
ngha khi n hon thin cht lng cuc sng v phc v x hi mt cch trc tip. S tha
mn c to ra t vic thc hin cng vic c ngha thi thc ngi lao ng lm nhiu
hn nhng g c i hi.
Trch nhim c nhn. Con ngi c xu hng gip ngi khc nhiu hn nu h
cm thy thc trch nhim c nhn ca vic thc hin hnh ng. thc trch nhim l
khng ging nhau, trong iu kin c s hin din ca ngi khc v khi h ng mt mnh.
111
Chng 4 Hnh vi t chc
Tuy nhin, s hin din ca ngi khc khng nht thit l nhn t loi tr cm gic v trch
nhim c nhn. Nhn thc v trch nhim c nhn c th c to ra bng vic i hi, yu
cu con ngi c trch nhim.
S pht trin ca tnh cch. Nhng ngi hnh ng mt cch v tha l nhng ngi
rng lng (khng ch k) v trng thnh v mt tm l. Nhng ngi c trng thi tm l
lnh mnh v tnh cch ca h c pht trin cao, thng c xu hng gip ngi khc.
Mc v s pht trin ca tnh cch th hin r trong ng c ca nhng ngi b v m
trong vic chm sc gia nh. Thc vy, nhng ngi c mc pht trin tnh cch cao
thng tch cc hn trong vic phc v gia nh v doanh nghip ca h, h s hy sinh mt s
s thch c nhn v li ch ca nhng ngi khc.
S gng mu. Hnh vi v tha c th xut hin lm gng cho ngi khc. Nhng
nghin cu c tr em v ngi ln u thy rng nhng cng hin nhn t v s gip ca
ngi khc tng ln, khi mt ngi quan st ngi khc ng gp, cng hin. Ti sao s
gng mu l rt hiu qu trong vic nh hng ti hnh vi? V l do l trong nhng tnh
hung khng chc chn khi chng ta khng bit phi lm g chng ta c xu hng lm
theo nhng ngi khc. Hnh vi ca nhng ngi khc khng ch l mt s chn la, mt
cch thc hnh ng, m cn l nhng tn hiu bo rng cch hnh ng l ph hp.
IT
S tng ng. Con ngi c xu hng gip nhng ngi m h thch, nhng
ngi m h khm phc, knh trng v nhng ngi tng ng vi h. c bit h c xu
hng gip nhiu hn i vi nhng ngi ging h v nhng c tnh c nhn.
4.2.3. Hnh vi lin kt trong doanh nghip
PT
Lin kt cho php cc c nhn hay cc nhm s dng nh hng ln hn kh nng ca
h nu h ng n l c lp. Bng vic hnh thnh lin kt cc bn thiu s c th t n
mt s kt qu mong i trong vic thng mt pha khc l mnh hn cc bn lin minh nu
h ng c lp.
Mc d quan h lu di c th c xy dng, song s lin kt tm thi gia cc c
nhn hoc cc nhm c nhng mc tiu di hn rt khc nhau. Mc ch ca lin minh l
nhm t ti nhng li ch ngn hn bng vic ng hp tc. Trong mt doanh nghip, mt
s thnh vin c th hnh thnh lin minh kim sot v chi phi t chc. Tng t, trong
mt t chc cc nhm c th hnh thnh lin minh v mc ch xc nh cc hot ng ca t
chc hoc phn b cc ngun lc.
Con ngi lun thch hnh thnh lin minh vi ngi khc, nu h tin rng v tr ca
h l hp l v h thy c s ph hp v trit l hoc tng. Tng t, con ngi chn vic
tham gia vi nhng ngi c thi v mc tiu ging h v vi nhng ngi m h thch
quan h, c mt s hp dn vi h.
Khi nhng ngi c ngun lc bng nhau, h chn vic lin minh vi nhng ngi c
thi ging h. Tuy nhin, khi ngun lc khc nhau h li thin v xu hng chn lin minh
c kh nng mang li li ch ln nht cho h. V vy, mc d vic phn b ngun lc c th l
112
Chng 4 Hnh vi t chc
nhn t quan trng nht nh hng ti vic hnh thnh lin minh, song cc nhn t khc cng
c vai tr nht nh trong vic hiu bit hnh vi ca lin minh.
4.2.4. Hnh vi xung t trong doanh nghip
Tng t nh cnh trnh, xung t xy ra khi hai hay nhiu pha a ra cc hnh vi
c coi l khng tng ng. Khng c chin thng no cho c hai pha, v nh vy, chin
thng ca pha bn ny s cn tr, ngn chn pha bn kia t n thnh cng. Trong thc t,
chng ta thng ngh cnh tranh v xung t l ging nhau, song chng khc nhau v mc
li ch c nhn ca mi bn. S khc bit nh ny c mt kt cc quan trng dnh cho thnh
cng ca nhm hay ca t chc.
Cnh tranh khng bao gm hnh ng trc tip bi mt pha trong vic can thip hoc
gy tr ngi cho hot ng ca pha bn kia. Tuy nhin, vi xung t mt pha c gng ngn
chn hoc cn tr thnh cng ca bn kia.
4.2.4.1. Cc loi xung t
Xung t c 2 loi: Xung t chc nng v xung t phi chc nng: Nhng ngi cho
rng tt c cc cuc xung t l phi chc nng v v vy phi dc mi n lc loi tr n.
Hiu bit ny l khng ng. Mt s xung t l khng th trnh c trong tt c cc t
IT
chc, v n gn lin vi cuc u tranh cho s tn ti ca t chc. Tt c cc t chc tn ti
trong mt mi trng m mi trng ny i hi cc t chc phi cnh tranh cho nhng
ngun lc lun c gii hn. Thm ch ngay trong mt nhm lm vic thn thin, nhng ngun
lc b gii hn to ra mt s mc xung t nh lm sao hp tc gia cc thnh vin
trong vic phn b cc ngun lc mt cch hu hiu nht. Hn na, khng phi mi cuc
PT
xung t u xu, bi v mt s tnh hung xung t to ra nhng kt qu mong i. V vy,
cn c s phn bit gia xung t chc nng v xung t phi chc nng.
- Xung t chc nng: l s i u gia hai pha m s i u ny nhm hon
thin hoc mang li li ch cho vic thc hin nhim v ca doanh nghip.
Nhiu nghin cu ch ra rng, xung t khng ch h tr m cn to ra s sng to.
Nhiu thc nghim ch ra nhng nhm cc thnh vin c s khc bit trn nhiu phng
din s to ra nhng gii php tt hn v nhng tng sng to hn. Nhng nghin cu v
vic ra quyt nh nhm dn cc nh l lun i n kt lun: Nu c qun l mt cch
ng n xung t chc nng c th dn ti vic khm ph ra nhng cch thc hiu qu hn
trong vic cu trc t chc; nhn dng tt hn v nhng thay i chin lc cn thit cho s
tn ti; iu tit v chp nhn nhng quan h quyn lc trong t chc cng nh gia cc
doanh nghip.
Ti cp c nhn, xung t chc nng c th to ra rt nhiu kt qu mong i. Cc
c nhn i hi mt cp ca s th v v khuyn khch cm thy nhit tnh vi cng
vic ca h. Trong mt s gii hn nht nh, xung t to ra s cng thng v iu ny thc
y cc c nhn hnh ng theo hng ny, xung t to ra mc cao ca nng sut v s
tha mn. V th nhiu ngi cho rng xung t gp phn vo li ch c nhn, s ham hiu
113
Chng 4 Hnh vi t
t chc
bit v s y kh nng c
a c nhn. Tuy nhin, to ra nhng kt qu mong i, xung
t phi c gii hn mtt m
mc no hoc cha ng mc cng th thng ph hp.
Nu khng nh vy, nhng kt cc ca xung t phi chc nng s xy ra.
- Xung t phi chcc nng: l bt k s tng tc no giaa hai pha m n ccn tr
hoc tn ph vic t ti mcc tiu ca
c t chc. Mt s t chc c chunn b b cho qun l,
kim sot nhng mc cao ca
c xung t l cc t chc nh cc cu lc b th thao chuyn
nghip, cnh st hoc cu h
a Tuy nhin, phn ln trong cc t chcc c nh nhng xung t
nhiu hn mc mong mu n v vic thc hin nhim v s cc hon thi
thin nu mc
xung t gim. Khi xung tt tr
tr nn qu ln, vic thc hin nhim v ca tt c cc t chc
tr nn ti t. Nhng xung
t cng thng tn ph quan h lm vic giaa cc thnh vin v
gim mc thc hin nhimm vv ca doanh nghip mt cch nghim trng.
4.2.4.2 Quan h gia
a xung t
v hiu qu hot ng ca doanh nghip
Quan h gia xung t v hiu qu hot ng ca doanh nghip ca doanh nghim
c th hin trn s 4.5.
IT
PT
S 4.5.. Quan h
h gia mc xung t v hiu qu caa doanh nghi
nghip
114
Chng 4 Hnh vi t chc
Hiu qu hot ng ca doanh nghip l thp khi mc xung t gia cc nhm l
thi cc cao hoc thp. Khi mc trung bnh, xung t to ra mc cao ca hiu qu
hot ng ca doanh nghip. Khi xung t mc qu thp (im A trong s 4.3) hiu qu
hot ng ca doanh nghip l km v thiu s kch thch v s khuy ng. Cc c nhn
thy mi trng ca h l qu thoi mi v hi lng, h s th vi cng vic. Khi con ngi
khng i din vi s kch thch, h khng tm kim nhng tng mi v t chc s c s
thch ng thp vi s thay i ca mi trng. Nhng khi xung t l qu cao, hiu qu hot
ng ca doanh nghip cng km v s hp tc v phi hp khng c hoc khng ph hp.
Cc t chc trong tnh trng ca s khng n nh do s ngn cn cc hot ng quan trng.
Cc c nhn dnh nhiu thi gian cho vic bo v h hoc tn cng ngi khc hn l hon
thnh nhim v c nng sut.
Hiu qu hot ng ti a ca doanh nghip xy ra khi mc l khng qu cao cng
nh khng qu thp. Ti s im B th hin mc xung t l khuyn khch nhng
tng mi v nhng s tm kim sng to cc gii php cho vic gii quyt cc vn . Tuy
nhin, xung t l khng qu ln v iu ny ngn chn t chc t hot ng mt cch c
hiu qu ti mc tiu ca n. Cc c nhn v cc nhm cn nh gi tnh hung v thch ng
vi s thay i ca mi trng. Mi s thch ng nh vy c th to ra sng kin v sng to.
IT
4.2.4.3. Nguyn nhn ca xung t trong doanh nghip.
Nguyn nhn gy ra xung t l rt nhiu v c th trong tng tnh hung. Cc nghin
cu v xung t ch ra mt s nguyn nhn quan trng nht, bao gm: s ph thuc ln
nhau i vi nhim v; mc tiu khng ging nhau; s dng e da; s gn b ca nhm; v
thi thng thua.
PT
- S ph thuc ln nhau i vi nhim v: S ph thuc i vi nhin v xy ra khi
hai hay nhiu nhm ph thuc ln nhau hon thnh nhim v ca h v tim nng xung t
tng ln khi mc ph thuc ln nhau tng ln.
- Mc tiu khng tng ng: Mc d cc nh qun l trnh nhng vic c mc tiu
khng tng ng i vi cc b phn khc nhau ca t chc, song s khng tng ng vn
c i khi tn ti gia cc nhm do nhng muc tiu c nhn ca h. Mc tiu ca b phn sn
xut l c mt chi ph sn xut thaaos vi s vn hnh n nh, iu ny c ngha l t chng
loi, mu m v mu sc hn. Nhng mc tiu ny l mu thun vi nhng mc tiu ca b
phn marketing, h mun tng doanh s v tha mn tt hn nhu cu ca khch hng bng
vic to ra cc sn phm c tnh n chic ph hp vi nhng nhu cu c nhn ha ca khch
hng. Song, b phn ti chnh li mun gim chi ph tn kho v thu tin bn hng trc khi
hng ha c chuyn i.
- Kh nng ca xung t s tng ln trong nhng iu kin khan him. Khi cc
ngun lc b gii hn, cc nhm b y vo cuc cnh tranh mang tnh n thua, v nhng
cuc cnh tranh nh vy thng dn ti xung t phi chnh thc.
- S dng e da: Mc xung t tng ln khi mt bn c nng lc trong vic e
da pha bn kia. Khi khng c s e da, cc bn dng nh s hp tc nhiu hn v hng
115
Chng 4 Hnh vi t chc
ti vic pht trin cc quan h hp tc hn v hng ti vic pht trin cc quan h hp tc.
Khi mt bn c kh nng e da pha bn kia thng s dng n m khng thng bo v s
e da.
- S gn b ca nhm: Khi hai nhm cnh tranh nhng ngun lc khan him, chng ta
d dng hiu ti sao xung t n ra. Khi c hai nhm theo ui cng mt mc tiu nhng ch
mt nhm c th t ti. Tuy nhin, tnh hung cnh tranh khng nht thit dn ti xung t.
Vic b tr cc thnh vin no vo cc nhm khc nhau v cho php h pht trin cm gic v
s gn b, xung t gia cc nhm cng tng. Nhng cm gic ca s on kt v s gn b
trong nhm dng nh to ra thi khng ph hp vi cc thnh vin khng thuc nhm.
iu ny ch ra rng cm gic ca s th ch v s ph phn c th tn ti gia hai nhm
cng lm vic vi nhau trong mt t chc, thm ch trong trng hp h khng c s tng
tc qua li cng nh khng cnh tranh v nhng ngun lc khan him.
- Thi thng thua: Khi hai nhm tng tc trong cuc cnh tranh tng bng
khng, chng ta d dng hiu c ti sao xung t n ra. Nhng tht khng may l trong
nhiu tnh hung c nhn thc nh l tnh hung thng thua th trong thc t xung t
khng n ra.
Lm cho hai nhm thay i thi thng thua thnh thi thng thng l nhim
IT
v kh khn, v cc nhm pht trin nhn thc m nhng nhn thc ny cng c thi thng
thua ca h. Hn na, ng ra h phi thng tin mt cch ci m th thng tin gia h tr
nn b cn tr v b gin on, iu ny cng cng c thi thng thua ca h. Nu trc
khi quyt nh, cc bn c kh nng thng tin vi nhau th mc hp tc s tng ln. S hp
tc cng tng ln khi h thng phn thng l thng cho s hp tc.
PT
Hiu qu nht cho vic t ti hp tc l hp tc c iu kin. y, mt bn thc
hin vic hp tc trc tin v tip tc a ra cc phn ng hp tc cho n khi pha bn kia
phn ng li mt cch hp tc. Tuy nhin, nu s khi xng hp tc c p li bng s
gy hn, th phn ng tng t c p li trong ln th li sau , phn ng hp tc li
c thc hin trong cng iu kin.
4.2.4.4. Qun tr xung t
Qun tr xung t l vic nh qun tr s dng nhng bin php can thip lm gim
s xung t qu mc, hoc gia tng s i lp trong tnh trng mu thun qu yu.
a. Quan im v xung t
C kh nhiu phng php m cc c nhn hay t chc c th p dng qun tr
xung t. Tuy nhin, vic la chn mt phng php ca mt c nhn ty thuc vo quan
im c bn v xung t ca ngi .
Quan im v xung t gm c 3 hnh thc: quan im tiu cc, quan im tch cc
v quan im cn bng.
Quan im tiu cc
116
Chng 4 Hnh vi t chc
i vi nhiu ngi, t xung t c hiu l nhng tnh trng tiu cc nh chin
tranh, s xm lc, hu dit, tnh trng bo lc hay th ch.quan im cua qun tr truyn
thng cho rng, xung t l iu khng mong mun. Ngi ta cho rng c th lm gim hay
ngn nga xung t thng qua s tuyn chn hun luyn nhn vin mt cch cn thn, m t
cng vic mt cch chi tit, ra nhng nguyn tc c th v h thng khen thng thch hp.
Nhng tp qun ny hin vn c p dng lm gim v ngn nga nhng xung t khng
mong mun.
S xung t bn trong doanh nghip c th tr nn c bit nguy him khi ban lnh
o cng khai hoc ngm trng i cc nhm hay c nhn trong t chc tranh ua vi nhau.
Trong nhng trng hp ny, s thnh cng ca mt c nhn hay nhm c th l do s thit
hi ca nhm hay c nhn khc. Nhng nhn vin thng phi i mt vi tnh trng ny s
lun trong trng thi cng thng cao v phi tm cch thot ra khi nhng trng thi .
S bc bi ca nhn vin c th c bc l qua nhng hin tng tm l nh s th
, lnh m hay nhng hin tng c th nh i lm tr gi vng mt hoc b vic. Trong
nhng tnh hung cng thng hn, h c th phn ng bng nhng hnh ng chng i hay
khng thn thin nh n cp hoc ph hng ti sn .
Nhng xung t vi cng mnh thng dn ti nhng thnh kin hay s xuyn
IT
tc thc t. Tnh trng ny c th lm cho ngi ta a ra nhng quyt nh m s lm gia
tng hn l lm gim hay gii quyt xung t. Trong bu khng khi cng thng, ngi ta
thng tp trung vo vic c gng a ra quan im ring ca mnh m b qua nhng nhu cu
v quan im ca ngi khc. Do vic tm kim chin thng tr nn quan trng hn l tm
ra nhng gii php c li cho c hai bn. Bi vy, nhng tnh cm tiu cc c th xen vo
PT
nhng c gng nhm tm ra cch gii quyt thch hp loi b nhng nguyn nhn ca s
xung t.
Cc thnh vin thuc tt c cc cp ca doanh nghip thng khng mun c s xung
t ni b, bi h cho rng xung t s lm phng hi n nng sut v hiu qu v c th
lm ri lon hot ng ca t chc
Quan im tch cc.
Trong nhiu trng hp , cng vic ca cc nh qun tr v cc nhm l cn hnh
thnh mt nhn thc tch cc v xung t. Cc nhn vin v nhm c thi tch cc i vi
xung t c th coi tnh trng xung t nh l mt s kch thch, hp dn v thch thc i
vi t chc. S xung t c th em li nhiu c hi chn la tt nu n khng c tin
hnh vi mc ch ginh u th ca mt s ngi chng li nhng ngi khc. Thc vy,
xung t c th khuyn khch s tm kim nhng nguyn nhn dn ti s khc bit v quan
im v a ra nhng gii php hu hiu gii quyt chng.V vy, phng php tip cn
tch cc ny c th em li tnh sng to, i mi v s tin b trong t chc. Bng cch cung
cp y nhng thng tin v tnh hnh hot ng ca doanh nghip cho nhn vin, cc nh
qun tr c th thc y nhn vin a ra kin tranh lun ca h i vi cc mc tiu ca t
chc.
117
Chng 4 Hnh vi t chc
Quan im cn bng.
Thi ca s ng mi ngi i vi s xung t l khng ph nhn, song cng
khng tuyt i ha n. S xung t trong ni b t chc l khng th trnh c v c th
xy ra vo nhng thi im cn thit. a s cc xung t cn oc ngn chn, nhng c mt
s cn c chp nhn v qun l. Nhng xung t cn phi c qun l cht ch bao gm
nhng mu thun gia cc cng nhn, gia cc nh qun tr vi cp di, gia cc nhm,
phng ban v gia doanh nghip vi cc nhm bn ngoi nh cc nhm khch hng quan
trng, cc nh cung ng v cc c quan chnh ph. a s nhng nhn vin tch cc u c
quan im cn bng v xung t. Thng qua s qun l thch hp, doanh nghip c th ti
thiu ha nhng tc ng tiu cc v ti a ha nhng tc ng tch cc ca xung t.
b- Cc phong cch gii quyt xung t
Phong cch n trnh mu thun
N trnh mu thun l khuynh hng tm cch rt ra khi tnh hung xung t hay gi
tnh trung lp. Cc nhn vin trong doanh nghip thng tm cch trnh tr li thng cc vn
, hoc tm cch khng bn thn can d vo xung t bng cch trnh xa chng. Mt
trong nhng cch n gin trnh xung t l gi vai tr nh mt mt xch trong tin trnh
IT
truyn thng, chuyn tip cc thng tin gia mi ngi. Khi c hi v mt ch ang gy
tranh ci, mt c nhn p dng phong cch ny c th tr li Ti khng c thi gian
nghin cu vn ny mt cch k lng, hoc Ti cn c thm d kin trc khi a ra
kin...
Khi cc xung t khng c gii quyt nh hng n vic hon thnh mc tiu,
PT
phong cch trnh khi mu thun s dn ti nhng hu qu tiu cc i vi cng ty. Tuy
nhin, trong mt s trng hp phong cch ny t ra rt hu ch. Chng hn, trong nhng tnh
hung sau:
Vn tranh lun l th yu, t quan trng, nn n khng ng mt thi gian,
hay sc lc.
Trong trng hp khng c thng tin gii quyt xung t mt cch hiu qu
ti thi im .
Quyn hn ca c nhn thp hn so vi quyn hn ca ngi c quan im i lp,
bi vy ngi c rt t c hi em li s thay i.
Nhng ngi khc c th gii quyt xung t hiu qu hn.
Phong cch dn xp n tha
Phong cch dn xp n tha l khuynh hng gii quyt cc tnh hung xung t
bng cch ti thiu ha hay ch ng nhng khc bit v nhn thc hay hnh ng thng qua
s ch trng vo nhng li ch chung.
118
Chng 4 Hnh vi t chc
Nhng ngi thin v phong cch ny thng cho rng ti sn sng khng tranh lun
v quan im ca mi ngi nu iu em li cho h s hi lng, hay khi tho lun v
mt vn , ti khng mun ni bt k iu g m chng c th lm tn thng tnh cm ca
ngi khc, hoc chng ta ng lo lng qu nhiu v vn m nh hng xu n tnh
cm bn b, mi vic ri s n tha.
Nhng ngi theo phong cch ny thng hnh ng da trn suy ngh cho rng, mi
mu thun s mt i cng vi thi gian. H ch trng ti s hp tc trong nhm v c gng
lm gim nhng mu thun v cng thng bng cch a ra nhng ng h v khng nh li
s bo m. Phong cch ny cho thy s ch trng n phng din tnh cm v quan tm rt
t n nguyn nhn ca s xung t. Do , phong cch ny s khng em li hiu qu khi p
dng ring r. Tuy nhin, n c th em li hiu qu tc th trong nhng trng hp sau:
Gip mi ngi km hm s bc pht nhng xung t tnh cm tim tng v c th
s dng lm gim cng xung t.
Duy tr bu khng kh ha thun v trnh s chia r ni b..
Nguyn nhn ca xung t l do c tnh ca cc c nhn.
* Phong cch i u
IT
Phong cch i u l s dng quyn lc p buc ngi khc v yu cu ngi
ng vi quan im ca bn. Phong cch ny em li nhng h qu l ch lm hi lng mt
trong nhiu bn xung t.
Cc nh qun tr theo phong cch ny c th p dng i x nhn vin nh: nu
PT
anh khng chp nhn nhng iu th hy ri khi cng ty, hay nu anh khng bit cch
phi hp vi mi ngi, cng ty s phi tm ngi thay th. Khi c ai khng nht tr vi
quan m ca h, th cc nh qun tr ny thng tm cch gy p lc i vi ngi .
Phong cch i u thng em li hiu qu trong nhng tnh hung xung t mang
tnh thng- thua. Khi gii quyt nhng xung t ny, cc nh qun tr theo phong cch dng
sc mnh thng s dng cc bin php rn e, p dng hnh pht, nh gi thnh tch xu v
nhiu hnh pht khc t c s chin thng. iu th hin s c gng gy p lc ca
cp trn i vi nhng kin i lp ca cp di. Phong cch ny thng gn lin vi
nhng tnh hung c mc cng thng gia cc c nhn mc cao.
Phong cch ny thng lm trit tiu ng lc lm vic ca nhn vin bi nguyn
ca h khng c quan tm, nhng thng tin cn thit v nhiu gii php b b qua.
Tuy nhin, trong mt s tnh hung, phong cch ny tr nn rt cn thit nh:
Nhng tnh hung khn cp i hi phi hnh ng nhanh chng.
Nhng tnh hung khng mong mun, nhng phi tin hnh m bo tnh hiu
qu lu di v s tn ti ca doanh nghip nh ct gim cc chi ph khng hp l, pht nhng
nhn vin vi phm k lut...
119
Chng 4 Hnh vi t chc
C nhn cn hnh ng t bo v v ngn chn nhng hnh vi th li c nhn
ca ngi khc.
* Phong cch tha hip
Phong cch tha hip th hin khuynh hng m cc c nhn chp nhn s hy sinh
mt s quyn li ca h bng cch a ra nhng nhng b nhm t c s tha thun.
Thi thin v s tha hip ca c nhn c th c th hin nh Ti chp nhn ngi
khc t c thnh cng khi m h cng chp nhn ti t c s thnh cng no .
Hoc Ti c gng p ng hi ha quyn li ca tt c cc bn. Tha hip l t ti mt s
cn bng gia nhng hnh vi quyt on v khng quyt on, cng nh s cn bng gia
nhng hnh vi hp tc v khng hp tc. Tuy nhin, nhiu kt qu nghin cu cho thy rng
nhiu ngi coi phong cch tha hip l mt hnh thc hp tc rt mnh m m ngi ta c
th tha mn nhng mi quan tm ca khc.
Phong cch tha hip thng t ra thch hp khi:
S tha thun c th em li cho mi bn kt qu tt hn so vi tnh trng khng
t c tha thun.
Trong trng hp khng t c mt tho thun c th mang li s thnh cng
cho mi bn. IT
Trong trng hp c s mu thun v mc tiu hay quyn li, do ngn cn cc
bn i ti s tho thun.
Tuy nhin trong nhiu tnh hung xung t, nu cc gii php tha hip c a ra
PT
qu sm c th gy ra nhiu rc ri.
Th nht, cc c nhn c khuyn khch tho hip da trn nhng tnh hung
d liu trc hn l da trn nhng vn thc t.
Th hai, ngi ta d dng chp nhn tnh trng tha hip nh d kin hn l tm
kim nhng gii php c th c tt c cc bn d dng chp nhn.
* Phong cch hp tc
c trng ni bt ca phong cch hp tc l s sn sng nhn din nhng nguyn
nhn ch thc ca xung t, s chia s thng tin rng ri trong ni b v tm kim nhng gii
php c li cho tt c cc bn. Phong cch hp tc trong qun tr c bit thch hp khi:
Cc bn lin quan c mt hay nhiu mc tiu chung v khng tho thun c
vi nhau v phng tin t c mc tiu .
S thng nht s em li mt gii php chung tt nht gii quyt xung t.
Cn phi a ra nhng quyt nh c cht lng cao da trn c s nhng nh gi
v mt chuyn mn v nhng thng tin hin c.
Mc d c coi l phong cch qun tr xung t hu hiu nht, song phong cch hp
tc cng c nhng hn ch trong mt s tnh hung c th:
120
Chng 4 Hnh vi t chc
Nhng hn ch v thi gian thng ngn cn s chia s trc tip nhng tnh cm
lin quan n xung t .
Nhng gi tr chung ca tp th c th ngn cn cc nhn vin ca n bc l nhng
tnh cm tiu cc i vi ngi khc.
Nhng nh kin v gi tr ca t chc i khi c th to ra nhng kh khn i vi
vic p dng phong cch hp tc ca nh qun tr.
Vic p dng phong cch hp tc cn ty thuc vo phong cch lnh o v nhng
c trng vn ha ca t chc. Cc nh qun tr c phong cch lnh o h tr v tham gia s
thun li hn so vi cc nh qun tr c phong cch lnh o c on. ng thi, phong
cch ny cng ph hp hn trong trong nhng t chc c nhng c trng vn ha m v h
tr so vi nhng t chc c nhng c trng vn ha khp kn v chuyn quyn.
* Thng lng v cc phong cch qun tr xung t
Thng lng l qu trnh m cc c nhn hay cc nhm a ra nhng ngh (da
trn nhng mc tiu ca c nhn hay nhm) tho lun nhm t ti s tha thun. i vi
cc phong cch qun tr xung t, phong cch i u i khi c p dng trong qu trnh
thng lng, cn phong cch tha hip ch l phng sch cui cng. Tri li, phong cch
hp tc l phn quan trng trong cc cuc thng lng thnh cng.
IT
Tuy nhin, ngi ta thng kt hp c 5 phong cch qun tr xung t trong qu trnh
thng lng. S kt hp ny t ra rt hiu qu khi cc cuc thng lng lin quan n
nhng vn gay cn v phc tp nh cc cuc thng lng gia nh cung cp v khch
hng, gia ban lnh o cng ty v cng on v.v... Nh vy, yu t quyt nh thng
PT
lng thnh cng thng ph thuc vo cc phong cch qun tr xung t chim u th trong
qu trnh thng lng.
Nu cc phong cch hp tc v tha hip chim u th trong thng lng th cc bn
thng lng t c nhng kt qu tch cc v hiu qu. ng thi, nu phong cch dn
xp n tha chim u th th qu trnh thng lng cng c th din ra thun li. Tri li,
nu trong cc cuc thng lng m phong cch i u v phong cch n trnh chim u th
th qu trnh thng lng thng em li hiu qu rt thp. Khi bn c quyn lc p t
nhng gii php m h u i i vi bn i tc, th phong cch tho hip c th c s
dng nh mt bc li. Cn phong cch n trnh c th ph hp khi cc bn u trnh cp
n nhng vn chnh ca cuc thng lng bi h cho rng cha th tm ra c gii
php hu hiu cho chng. Nhng vn ny thng c xem xt vo mt thi im khc.
Trc khi quyt nh s dng mt phong cch qun tr xung t, chng ta cn d on
tnh hung xung t s dn ti s cn thit phi thng lng. Chng ta cn phn tch nguyn
nhn ca xung t bng cch tr li nhng cu hi sau v trn c s , c th tp trung vo
nhng vn chnh trong qu trnh thng lng.
iu m chng ta mun t c qua cuc thng lng l g?.
Pha i tc trong cuc thng lng mun iu g?
121
Chng 4 Hnh vi t chc
Gia chng ta v pha i tc c quan im khc nhau v vn g? Mc tiu?
Phng php? Vai tr?
Chng ta c th b thit hi g, nu xung t tin tc leo thang?
Mc tiu chung ca chng ta v bn i tc trong cuc thng lng l g?
Nu chng ta quyt nh hp tc loi b xung t th nhng bc trc tin cn
tin hnh l g?
Mt khc, c th t c thnh cng khi p dng cc phong cch qun tr trong
thng lng cng cn phi ch n c trng vn ha dn tc ca pha i tc.
c. Gii quyt xung t trong doanh nghip
Nh chng ta bit, s nng ng ca cc nhm tng tc ln nhau l xung t to
ra xung t. Nu khng lm mt ci g thay i qu trnh ny, th cc nhm s tr thnh
nn nhn ca s leo thang trong vng xoy xung t. Xung t to ra cho mi nhm tr nn
vng chc hn v nh hng nhim v nhiu hn, vi mt nhm cht ch v ngi lnh o
c on. Nhng s thch c nhn c thay th bng s trung thnh, v vic nh hng
nhim v trong mi nhm ch to thm cho nhng nhn thc thin v, khi qut ha tiu cc,
IT
th ch v gy hn gia cc nhm trong t chc.
gii quyt xung t trong doanh nghip phi khuyn khch cc xung t chc
nng. Chng ta bit rng, xung t tn ti trong mi t chc song nu xung t din ra
cng thng v thng xuyn s tn ph quan h lm vic, gy mt on kt v hiu qu hot
ng ca t chc gim. Nu mt t chc qu thanh bnh, xung t qu t s khng c s
PT
va cham, c xt, tranh lun v dn ti khng c sng kin, sng to v i mi. V th, mt
t chc thanh bnh cn phi khuy ng to ra cc tng sng to v ng vin mi
ngi hon thnh nhim v mt cch xut sc. C 4 cch to ra xung t chc nng l:
thay i dng thng tin; to ra s cnh tranh; thay i cu trc t chc v thu cc chuyn gia
bn ngoi.
- Thay i dng thng tin. Thng tin l mt yu t quan trng cu thnh quyn lc
trong t chc v xung t c th n ra do vic chia s hoc nm gi thng tin, c bit l
nhng thng tin quan trng. Cc nh qun tr da trn nhng thng tin h nhn c nh
gi vic thc hin nhim v ca nhm h. Mc cao ca xung t l vic quan tm n vic
thc hin nhim v ca nhm c th c to ra bng cch thay i dng thng tin sao cho
cc thnh vin trong nhm hiu h thc hin nhim v nh th no, nhng g mong i
h. Nhng mong i thc hin nhim v tt hn c th c to ra bng cch cho cc nhm
thy h thc hin nhim v nh th no so vi cc nhm khc trong t chc, hoc ch n
gin bng cch ngh h nn lm vic tt hn. Cc nh qun tr s dng nhng thng tin mt
khng chnh thc to ra xung t bng cch l, lm r r cc thng tin mt v nhng
thng tin gi. Tuy nhin, vic lm r r nhng thng tin gi l iu khng c khuyn khch
v hu qu lu di ca n l ph hy lng tin.
122
Chng 4 Hnh vi t chc
- To ra s cnh tranh. Mt mi trng cnh tranh c th c to ra bng vic a ra
cc phn thng cho c nhn hoc nhm khi h thc hin nhim v tt nht. Nhng khuyn
khch vt cht v nhng phn thng khc c th duy tr bu khng kh cnh tranh v iu
ny gp phn vo vic to ra xung t chc nng. Nhng phn thng c a ra cho ngi
thng cuc phi sc hp dn v c kh nng ng vin vic thc hin tt nhim v v
nhng ngi thua phi khng cm thy tht bi ca h l mt mt to ln.
- Thay i c cu t chc. Doanh nghip c th c cu trc theo cch lm tng
hoc gim xung t. Nh mt nguyn tc chung, mc cao ca xung t xy ra khi cc
nhm tr nn nh hn v chuyn mn ha cao hn v cc thnh vin c xu hng ch ch
n nhng mc tiu do nhm ca h ra. Chia cc nhm ln thnh cc nhm nh hn, cc
nhm nh c chuyn mn ha cao s to ra tnh hung xung t cao hn v s cnh tranh
ca mi nhm cho cc ngun lc, nguyn vt liu v khch hng.
- Thu cc chuyn gia bn ngoi. Vic bt t ni b c ph phn l chnh sch
li ging, cc nh qun tr qu quen vi ch , th tc v phong cch lm vic ca t
chc. iu ny thng dn ti thiu s sng to v i mi. V th, cc doanh nghip c th
thu cc chuyn gia bn ngoi to ra cc yu t mi, to ra s i mi v sng to. a
ngi bn ngoi vo t chc s mang li nhng t tng mi, quan im mi v phong cch
IT
lm vic mi. y l iu cn thit cho vic i mi v sng to trong hot ng t chc.
4.3. KIM SOT HNH VI TRONG DOANH NGHIP
Nhng nh qun tr c th dng nhiu phng php kim tra, kim sot nhng hnh
vi ca nhn vin, nh tin trnh chn lc hiu qu, s chp nhn np vn ha ca t chc, tiu
PT
chun ha v hun luyn vin. Mi phng thc kim sot ny c th gim bt nhng sai lch
ca nhn vin so vi tiu chun. Nhng c ch kim tra gin tip tinh t, c th v hiu qu c
th thay th cho nhng hnh thc kim sot trc tip.
4.3.1. Chn lc
Nhng ngi qun l khng chn nhn vin mt cch ba bi m phi thng qua mt
h thng chn lc tch ring nhng ngi c kh nng v khng c kh nng, c thch hp
hay khng thch hp vi nhng yu cu v c tnh, tp qun v thi lm vic. Chn lc
gm nhng k thut thng dng nht, gip nh qun tr kim tra c hnh vi ca nhn vin.
4.3.2.Vn ha ca t chc
Np vn ha ca t chc mt khi c nhn vin chp nhn, c tc dng kim ch v
kim tra hnh vi ca h. Nhng gi tr v tiu chun ca np vn ha ny cng c chp
nhn th cng c tun theo. Ngi qun l c th kim tra hnh vi ca nhn vin bng np
vn ha m h to ra.
4.3.3. Tiu chun ha
Ngi qun l cung cp cho hu ht cc nhn vin mt s m t cng vic ca h, bao
gm trong cng vic h phi chu trch nhim vi ai, nhng g thuc quyn hn ca h v
khng thuc quyn hn ca h.
123
Chng 4 Hnh vi t chc
M t cng vic khng phi l mt thng s duy nht ca s tiu chun ha hn ch
hnh vi ca nhn vin m cn nhng thng s khc nh lut l, th thc v chnh sch.
4.3.4. Hun luyn
Hun luyn cho nhn vin nhm to cho h nhng hnh vi v thi lm vic tt hn.
Nhng nhn vin mi thng c hng dn h d dng thch ng vi cng vic mi ca
h. Nhng lp hun luyn cng nhm mc ch y, ngha l gip hun luyn v cng l
kim tra hnh vi ca nhn vin.
4.3.5. nh gi thi
R rng s hi lng ca nhn vin i ngc chiu vi hai hnh vi hay vng mt v
thi vic. Nu nh qun tr quan tm v mun kim sot nhng hnh vi th h phi iu
tra thng k thi ca nhn vin, v c th ci thin s hi lng ca nhn vin vi cng
vic.
4.4 VN HA DOANH NGHIP
Vn ha doanh nghip c nh ngha l mt h thng gi tr, quan nim, nim tin,
truyn thng v cc chun mc hnh vi c chia s mt cch tp th trong doanh nghip .
Vn ha theo ngha ny l mt h thng nhng gi tr c c tp th gi gn. Vn ha doanh
IT
nghip c hnh thnh trong nhng iu kin nht nh v: iu kin vt cht, mi trng
sng, cc quan im sng, kinh nghim, lch s pht trin ca doanh nghip v s tc ng
qua li ca mi quan h x hi.
Vn ha doanh nghip l vn kh nhn ra v hiu thu o, mc d n tn ti
PT
khp ni v tc ng thng xuyn ti hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Nhng vn
ha doanh nghip c th tc ng tch cc hoc tiu cc ti doanh nghip v cng l mt vn
m cc doanh nghip khng th khng quan tm trong tnh hnh hin nay. N l mt trong
nhng ti sn v hnh ca doanh nghip v mt u th trong cnh trnh rt gi tr hin nay.
4.4.1. Quan nim v vn ha doanh nghip
Con ngi b nh hng bi nn vn ha m h ang sng. Mt ngi sinh ra v ln
ln trong gia nh s c dy v nhng im chung ca gia nh nh cc gi tr, nim tin v
nhng hnh vi mong i. iu ny cng ng i vi cc thnh vin trong mt doanh nghip.
Mt x hi c nn vn ha ring ca n, v tt nhin mt doanh nghip cng vy.
Khi con ngi tham gia mt t chc, h mang vo t chc nhng gi tr v nim tin
m h hc c. Tuy nhin, dng nh nhng gi tr v nim tin l khng gip cc
c nhn thnh cng trong mt t chc m h cn hc cch thc gii quyt vn mt doanh
nghip c th. Ngy nay, cc doanh nghip trn th gii, mt trong nhng vn c quan
tm hng u l lm cho ngi lao ng hiu bit nhng s mng, mc tiu ca doanh
nghip, cc gi tr, nim tin cng nh nhng hnh vi mong i trong doanh nghip v t
hnh thnh nn vn ha doanh nghip.
124
Chng 4 Hnh vi t chc
Vn ha doanh nghip l mt ch phc tp v cn mi l Vit Nam, mc d cc
nh nghin cu vn ha vn khng c s nht tr song phn ln cc nh ngha nhn dng
tm quan trng ca chun mc v gi tr chung m nhng gi tr v chun mc ny ch dn
cc hnh vi ca cc c nhn trong doanh nghip. S tht l nhng gi tr v chun mc ny
khng c ch dy cho nhng ngi tuyn dng m nhng ngi mi c tuyn dng cng
phi c gng hc hi v ha nhp vi vn ha doanh nghip ca h.
C mt nhn thc sai lm l cc doanh nghip c vn ha ging nhau. Thc cht, tt
c cc t chc u c vn ha ca n song vn ha mi doanh nghip gn lin vi vn ha
ca x hi trong doanh nghip tn ti. Theo quan im ny, vn ha doanh nghip l nhn
thc chung c nm gi bi cc thnh vin ca doanh nghip. Tt c cc thnh vin ca mt
doanh nghip phi chia s v c chung nhn thc ny. Tuy nhin, mc chia s l khng
ging nhau, v v th s c vn ha chnh thng v vn ha nhm trong cc cng ty.
C th ni, vn ha doanh nghip l h thng phc tp ca nhng tiu chun gi tr,
nim tin, biu tng v nhng nhn nh ca con ngi trong doanh nghip l nhng yu t
mang tnh c trng ca doanh nghip. Thc cht, vn ha doanh nghip c th hin qua
nhng quan im, thi v nhng hnh vi ng x: trong mi quan h gia doanh nghip vi
mi trng bn ngoi, trong mi quan h gia con ngi vi cng vic v trong mi quan h
IT
gia ngi vi ngi trong doanh nghip. Chnh vn ha doanh nghip s hnh thnh nn c
trng v bn sc ring ca tng doanh nghip.
4.4.2. Vai tr ca vn ha doanh nghip
Vn ha doanh nghip l tp hp cc gi tr, nim tin v thi , tp qun, quy nh, c
PT
tnh, nhng nhn vt in hnh, nhng nt c trng ring ca mt doanh nghip. Vn ha l
kha cnh con ngi, hnh thnh nn s on kt v s hp tc thc hin mc ch ca
doanh nghip t ra, to ra s tn ty v tnh hiu qu trong doanh nghip khi c nhng thay
i trong kinh doanh.
Vn ha doanh nghip c tc ng nhiu mt ti hot ng ca doanh nghip, n nh
hng cho phn ln cng vic trong doanh nghip, n nh hng n quyt nh ca nh
qun tr v quan im ca h trong vic iu chnh cc hot ng cho ph hp vi iu kin
mi trng ca doanh nghip. Vn ha doanh nghip c th l ng lc thc y cho vic
hoch nh v thc hin mi hot ng ca doanh nghip, nhng cng c th l yu t gy
cn tr cc hot ng . Cc doanh nghip c vn ha lnh mnh, tch cc c nhiu c hi
thnh cng hn so vi cc cng ty c np vn ha khng lnh mnh. Bi v mi con ngi
u c nhu cu c bn l lm cho th gii ca h c ngha v cm thy c kim sot, thit
lp mc ch ca mnh. Khi cc bin c xy ra e da mc ch ca mnh th cc c nhn u
phn ng bo v. Cc nh qun tr v nhn vin cng c th ph v mi quan h, nhng
rng buc v trch nhim i vi cng vic trong doanh nghip v t nh hng khng
nh n doanh nghip.
Tht ch li nu nhn hot ng qun tr doanh nghip t trin vng vn ha v s
thnh cng thng ph thuc vo mc h tr ca kha cnh vn ha doanh nghip trong
125
Chng 4 Hnh vi t chc
nhiu lnh vc. Nu cc hot ng ca cng ty c h tr bng nhng sn phm vn ha nh
gi tr, nim tin, l nghi, th tc, l lc, chuyn k, biu tng, ngn ng v cc nhn vt in
hnh th cc nh qun tr doanh nghip c th to ra s ng tm nht tr trong doanh nghip,
c th huy ng c ti a s sng to v tm huyt ca mi ngi trong doanh nghip, c
th thng xuyn thc hin nhng i mi mt cch mau l v d dng. Tuy nhin, s h tr
ca vn ha khng tn ti v khng c vun p th nhng i mi trong qun tr doanh
nghip c th khng hiu qu hay thm ch cn b nhiu lc cn tr v s phn ng t chnh
nhng c nhn trong doanh nghip. Vn ha doanh nghip c th tr nn i nghch vi cc
tng mi, chin lc mi, v s i nghch ny c khi li dn n s ln ln v mt phng
hng hot ng ca doanh nghip.
Mt vn ha lnh mnh lm cho nhn vin nhn thc tt hn nhng vic m h lm v
v vy dn dt h lm vic tch cc hn nhm t c cc mc ch ca doanh nghip. N
cng bao gm cc tiu ch v hnh vi o c hoc mt h thng cc quy tc giao tip thn
mt nhc nh nhn vin phi c x nh th no. Ngc li, vi mt vn ha khng lnh
mnh, nhn vin lng ph thi gi ch c tm hiu nhng vic ca ngi khc cn lm v
lm nh th no, tm cch xt nt nhau lm cho ngun lc nhn s b phn tn, kh hp tc v
to ra cc phn ng trong cng ty.
IT
i vi doanh nghip, iu ht sc quan trng l lm sao xy dng c mt vn ha
lnh mnh, mt n np tt nhm khuyn khch nhn vin tip thu c cc chun mc o
c v thi tch cc. Nu vn ha doanh nghip to ra c tnh linh hot v khuyn khch
vic tp trung ch n cc iu kin bn ngoi th n s tng cng kh nng ca cng ty,
thch nghi c vi cc bin i mi trng. Mt trong cc bn phn chnh ca cc nh qun
PT
tr l phi hnh thnh c cc gi tr phm cht ca cng ty bng cch hng s lu tm ch
ca nhn vin vo cng vic, trch nhim ca mnh v nhng vn quan trng ca doanh
nghip.
Tm li, hnh vi t chc l mt lnh vc nghin cu bao gm ba cp trong mt t
chc thng nht: c nhn, nhm v doanh nghip.Hnh vi t chc nghin cu cch m con
ngi c x v hnh ng trong t chc v nh hng ca n ti vic thc hin nhim v ca
doanh nghip, ng gp hiu qu hn cho s pht trin ca doanh nghip.
CU HI N TP
1. Nu cc loi hnh vi trong t chc? Nhng loi hnh vi thng xut hin trong
cc doanh nghip va c sp nhp v gii thch v sao, ly v d minh ha ?
2. Phn tch nhng tc ng ca hnh vi xung t thng xy ra trong doanh
nghip? Cc doanh nghip thng phi lm g kim sot hnh vi trong doanh nghip.
3. Phn tch vai tr v ngha ca vn ha doanh nghip? Vn ha doanh nghip c
tc ng nh th no n hnh vi t chc?
126
Chng 4 Hnh vi t chc
4. Phn tch mi quan h ca hnh vi xung t vi nng sut lao ng ca doanh
nghip? Nu nhng xung t thng xy ra v hng gii quyt xung t trong doanh
nghip, ly v d minh ha?
5. Hnh vi cnh tranh v hp tc trong doanh nghip, ly v d minh ha? Doanh
nghip cn lm g e kim sot hai loi hnh vi ny c hiu qu?
6. Nhng mu thun v xung t thng xy ra trong doanh nghip v lm th no
hn ch xung t trong doanh nghip? ly v d minh ha
7. Nhng hnh vi ph bin trong cc doanh nghip b sp nhp hoc thn tnh, phn
tch nh hng ca n ti doanh nghip? Nu hng kim sot v gii quyt nhng vn
ny sinh?
8. Ngi ta ni: Vn ha doanh nghip l bin php hu hiu kim sot hnh vi
t chc. Hy bnh lun v gii thch?
9. Hy bnh lun quan im cho rng xy ra nhng mu thun v xung t trong
doanh nghip l khng tt?
IT
PT
127
Chng 5 Qun tr nhm trong doanh nghip
Chng 5- QUN TR NHM TRONG DOANH NGHIP
5.1. NHM TRONG DOANH NGHIP

5.1.1. Bn cht ca nhm
Trn bnh din x hi ni chung, c th hiu nhm l mt tp hp ngi trong mt bi
cnh v thi gian nht inh; s lng ngi t n mc m ngi ta c th c quan h trao i
trc tip vi mi thnh vin khc trong nhm.
Trong qun tr doanh nghip, nhm thng c gn lin vi mt nhm cng tc, c
cc nguyn tc t chc nht nh hon thnh hiu qu mt khi lng cng vic nh
ca doanh nghip. Hot ng theo nhm vn l mt c trng quan trng ca mi con ngi,
y va l mong mun va l yu cu ca tm l, tnh cm, thi x hi, Bi th, cc
doanh nghip thng l tng hp ca nhiu t chc c tnh cht nhm v qun tr nhm tr
thnh mt ni dung ngy cng quan trng ca qun tr t chc.
5.1.1.1.Cc c trng ca nhm
- S lng thnh vin ca nhm: sau nhiu tranh lun, cc nh nghin cu x hi
IT
tm l v kinh t i n s tha nhn sau:
Nhm c quy m nh gm t 3 n 8 thnh vin. Trong thc tin qun tr cc doanh
nghip, cc nhm c 3 thnh vin cng rt kh xc lp bi s tch bch gia c nhn, tp
th v cc lnh vc hot ng l rt kh rch ri. Mc nhm 8 thnh vin c Friedman coi
PT
l gii hn tt cho vic pht trin cc quan h c nhn, c th nhn bit, tm hiu thu o
hon cnh c nhn, thc hin cc chia s. Tuy nhin, do tnh cht a dng ca cc loi nhm
trong doanh nghip nn kin ca nh nghin cu Schaber c cng nhn s lng thnh
vin ti a ca nhm l 15 ngi.
- Nhm l ni trao i quan h chnh sch c nhn; phn cng nhim v v khng
nh vai tr c nhn trong nhm; l ni hnh thnh v phn tch cc quan im, thi ,
tng cng nh hnh hnh cc chun mc.
- Nhm phi c mt qu trnh cc quan h c nhn gn b, mi s xo trn
qu nhanh v qu ngn ngi khng cho php hnh thnh cc c trng ca nhm.
5.1.1.2.Tnh bn vng ca nhm
Tnh hp dn ca cc nhm c xc nh bng s hp dn bnh qun m mi thnh
vin cm nhn. Nh cc thnh vin d hi lng hn vi cng vic, c th chu ng cng
lm vic cao hn cng nh gim bt cc tc ng xu. Tnh bn vng ca nhm tc ng
tch cc n thnh tch chung nhng nu t chc khng pht huy c chng th tnh bn
vng i khi li l sc cn ca t chc.
Cc nhn t nh hng n tnh bn vng ca nhm:
128
- Quy m ca nhm: nu nhm qu ln s lm cho cc c trng mt i v do
tnh bn vng cng khng cn, i khi chnh bn thn nhm khng cn nguyn ngha ca n.
- Quan im, trnh o to, kinh nghim, tui
- iu kin lm vic, s an ton, cc nguy c c th xy ra cho tng thnh vin
trong nhm.
- S gip ca cc thnh vin trong nhm di mi hnh thc nh: gip ln
nhau, gip bt thng, tr gip khng iu kin
c tnh bn vng mang li kt qu cng tc tt, phi t chc c cc nhm vi
cc iu lu sau:
- Xc nh dng mc tiu ca nhm, y s c thm d ph bin ca mc tiu
ng vai tr quyt nh.
- Cng c v phng tin o lng kt qu hot ng ca cc thnh vin phi r
rng v c tha nhn.
- To c s hng th cho cc thnh vin khi tham gia cc cng vic ca nhm,
kch thch s gn b v phi hp hot ng.
IT
- Cui cng, khi t chc nhm lm vic cn cn nhc k lng quy m nhm (s
lng thnh vin), tnh cht nhim v phi m nhim v khng gian phi hp cc thnh vin
trong nhm.
Trong thc tin qun tr cc doanh nghip, c rt nhiu nhm lm vic c thit
PT
lp; c nhng nhm bn vng (nh cc t sn xut cc doanh nghip) hay nhng nhm lm
vic mang tnh cht hi ng, cc phng ban Nghin cu qun tr nhm s l cn c cho
vic ci tin t chc ca doanh nghip theo hng hiu qu.
5.1.2. ngha ca qun tr nhm
Vic t chc cc nhm lm vic cho php thc hin cc so snh thnh tch ca c
nhm vi thnh tch ca tng thnh vin, nh a ra cch nh gi, tm ra cc nguyn
nhn cng nh cc gii php khc phc yu km.
Lm vic theo nhm thng c cc li th sau:
- Trong nhm tim nng thng tin v s sng to c thc y.
- Mt s c c th c nhiu tng khc phc hn.
- thc tham gia khc phc c khch l tt hn.
- D i n cc quyt nh thng nht hn.
- Cc la chn b t chi d c mi ngi chp nhn
- Cc khc mc thng d c chia s nh cc tranh lun
Cc nhc im ca nhm:
129
- Do sc p ca s nht tr nn nh gi c nhn kh su sc.
- Tnh trch nhim c nhn c th d b li
- Cc quyt nh mi m thng gy xo trn trong nhm
- Lm vic theo nhm hiu qu song i hi thi gian v chi ph cao
- Ngi ph trch nhm thng b nguyn tc a s chi phi nn nhiu trng hp
d b s ng chi phi.
5.1.3. Phn loi nhm
C nhiu cch tip cn nhn bit cc loi nhm, y xem xt nhm di mt s
tiu thc phn loi sau:
5.1.3.1.Cn c vo hnh thc, bao gm:
- Nhm chnh thc (c hnh th t chc): tc l nhm c xc lp c tnh cu trc,
mang tnh b phn cu thnh mt t chc nht nh. Loi nhm ny c nhim v thc hin
cc hot ng c xc nh theo k hoch mc tiu v trt t nhm c p t t cc th
lc bn ngoi nhm. V d, mt t sn xut, mt phng qun l trong doanh nghip (do
doanh nghip quyt inh).
IT
- Nhm phi chnh thc: l loi nhm hnh thnh t pht trong t chc, xut pht t
nhu cu tinh thn. y khng xc nh mc tiu k hoch g c th, trt t nhm hon ton
do tha thun cm tnh. Cn lu l loi nhm phi chnh thc tn ti trong mi t chc. N
s pht huy tc dng nu n c thit lp trn c s tnh cm v t, gip ln nhau; ngc
li nu chng c thit lp theo ui mc tiu i lp vi mc tiu t chc th s lm suy
PT
yu t chc.
S mnh ca qun tr t chc l mt mt xy dng cc nhm chnh thc khoa hc; mt
khc pht hin, khuyn khch cc nhm phi chnh thc c li cho t chc v hn ch s pht
trin ca cc nhm phi chnh thc tiu cc.
5.1.3.2.Phn loi theo cc tiu thc khc
- Theo hnh thc cng vic: c nhm lm vic (sn xut), nhm hc tp, nhm tranh
lun, nhm d n.
- Theo mc ngh nghip: nhm bn hng, nhm nghin cu, lp rp, cung ng
v nhm kim tra
- Theo tui: nhm lo thnh, k cn, nhm mi nhp cuc
Trong nhng nm trc y, cc doanh nghip ca chng ta vn tn ti rt nhiu hnh
thc nhm (nhm cht lng, nhm sn phm), ng tic l qu trnh chuyn i ang lm
mt dn cc hnh thc ny. Ngay trong cc doanh nghip cc nc pht trin, cc hnh thc
nhm vn tn ti rt phong ph v qun tr nhm ngy cng c ngha. Cc nhm ng quan
tm hin nay gm: nhm d n, nhm phn tch, nhm nghin cu pht trin, nhm t qun,
nhm sn xut, nhm cht lng, nhm km cp ngh nghip.
130
5.2. QUN TR NHM
Qun tr nhm c hiu l vic tc ng vo tng thnh vin trong nhm
mang li thnh tch tt nht cho nhm.
5.2.1. Cc nguyn tc
nhm hot ng c hiu qu, nhm trng phi thng xuyn iu chnh nhm
t c s ph hp tt nht. Chng hn nh vic thay i nhim v ca nhm, gii quyt cc
s c xy ra, thay i quy m nhm, thay i th bc v trt t trong nhm cng nh ci thin
cc quan h vi cc nhm khc trong t chc. thc hin c cc nhim v qun tr nhm
k trn, cn nm cc nguyn tc sau:
- Tm cch xo trn nhm nu thy cn thit nng cao thnh tch bi v mt
nhm n nh cha hn tt.
- Mc tiu ca nhm phi c xc nh ph hp vi mc tiu ca t chc trnh
cc xung t, tng hng th cng vic.
- Mong mun ca mi thnh vin cn c chia s trong ton nhm, nht l thnh
vin mi th cn phn cng ngi ph hp km cp.
IT
- Cn thc hin cc thay i nh khi c cng thng xy ra trong nhm, khng nn
ph bnh ai trc c nhm.
- Ngi ph trch qu cch bit hoc quan h sung s mt cch khng cn thit vi
nhm s lm tan v nhm, cn gi khong cch nht nh, sn sng v ngay thng trc cc
ngh ca cc thnh vin.
PT
- S ha hp tt hn l s cnh tranh qu ng gia cc thnh vin
- Hy c gng to ra mt s cng bng trong nhm
- ng c gng gy p lc i vi nhm bng sc p quyn lc.
- c mt nhm c qun tr tt ngoi s ch tm, kin nhn cn cn c s may
mn nht nh.
5.2.2. Cc vai tr ch yu th hin trong nhm
Nu ch nhn nhn trn gc hnh thc ca qun tr th s d pht hin ra hai vai tr
ca nhm, l ngi ph trch v thnh vin. Tuy nhin, khi quan st k mt nhm di
nhiu gc , ngi ta thy c th phn bit ba loi vai tr quan trng ca mi thnh vin nh
sau:
1. Vai tr m nhn mc tiu ca nhm: Th hin vai tr ny l nhng n lc v s
ng gp thnh tch ca h c ngha quyt nh n vic hon thnh mc tiu ca nhm.
Ngoi ra, cc thnh vin cn c thc n tng lai ca nhm, nquan h trong ni
b nhm cng nh v th ca nhm trong t chc. Nhng ngi m trch tch cc vai tr ny
thng l nhng ngi c nng lc, c thc vi nhm.
131
2. Vai tr gi gn nhm: Mi ngi trong nhm u mun nhm mnh tn ti trong t
chc, bi vy mc nht nh h c gng cho vic duy tr s tn ti ca nhm mt trng
thi cn bng. Tham gia vai tr ny l nhng ngi ch n cc kha cnh x hi ca t
chc cng c th hiu s trung ha cc mc tiu thnh tch vi vic m bo cc s thch c
nhn ca mi thnh vin trong nhm.
3. Vai tr c nhn: Mi thnh vin u c nhng s thch ring, tuy nhin, c nhng
thnh vin th hin tri hn v hnh thnh nn thm ch l tnh cch ca c nhm. V d, trong
nhm c vi ngi c bit vui tnh c th to ra mt hnh nh v mt nhm vui v.
Thc hin qun tr nhm thnh cng ph thuc rt ln vo vic ngi ph trch phi
phn tch c cc vai tr m mi c nhn th hin. T , nh hng v phi hp cc vai
tr sao cho hi ha trong nhm:
- Nu qu thin lch vai tr m nhn mc tiu s rt c th lm cho cc s thch c
nhn b vi phm. Trong trng hp , cc thnh vin s mt dn hng th, thm ch ch k
vi nhau v thnh tch c nhn v cui cng l mc tiu ca nhm cng b vi phm.
- Nu thiu vai tr gi gn hi ha nhm rt c th s lm cho cc thnh vin thiu
tin tng vo s lu di ca nhm, ng c c nhn v hi chng cng vic xut hin.
IT
- Trong trng hp qu cao vai tr c nhn, chp nhn s thch c nhn c th
to c khng kh lm vic thoi mi, song trn thc t duy tr nhm kiu tn trng vai tr
c nhn rt d dn n khng t mc tiu v nhm nhanh chng tan r.
Vic nghin cu vai tr cc thnh vin th hin trong nhm cn i hi phi xem xt
cc xung t vai tr trong qu trnh qun tr nhm.
PT
Cc xung t c th gm:
- Xung t ni b vai tr tc l xung t gia nhng ngi c cng thc m
nhn vai tr (v d, gia hai ngi c thnh tch vi nhau)
- Xung t gia cc vai tr tc l xung t gia nhng ngi th hin vai tr
khc nhau ( gia ngi tch cc vi ngi ch k)
- Xung t ni b - tc l xung t trong mi bn thn mi ngi (v d: gia sc
p cng vic vi sc p gia nh)
5.2.3. M hnh qun tr nhm
thc hin qun tr, ngi ta c gng m hnh ha cc thnh t c bn v mi quan
h gia chng trong nhm; t thc hin vic tm ra cc yu t chi tit nht cho vic iu
chnh.
C th m t tng qut mi quan h gia cc thnh t theo m hnh sau:
132
Ph trch nhm
Phng tin NHM Kt qu nhm

qun tr
Tnh trng
nhm
Hnh 5.1. M hnh qun tr nhm

Theo m hnh trn, qun tr nhm cn thc hin vic iu chnh cc quan h gia cc
thnh t sau:
IT
1. Cc yu t v tnh trng nhm: y xem xt cc hon cnh thc trng ca nhm
trong tnh trng hot ng chung ca t chc:
- Tnh trng vic lm, tnh th chung ca ton t chc.
- Tnh trng mi trng ca t chc trong tng th
PT
- Tnh trng tng c nhn thnh vin trong nhm.
2. Cc yu t c nhn v mi quan h gia cc thnh vin ca nhm
- Cn theo di, phn tch nh k cc yu t mang tnh c nhn ca cc thnh vin
nh: nhu cu; s mong i ca h vo nhm; kinh nghim; kh nng v s sn sng; mc tiu
c nhn v cc ng lc
- Cc quan h trong nhm rt a dng: quan h sn sng gip ; ci m; cng gnh
chu; c lp hnh ng; ch k; kn ca; di tr;
3. Cc yu t lin quan ton b nhm
- Cc yu t lin quan n cng vic: loi v tnh cht cng vic; mc kh khn
ca cng vic; cc kh khn gp phi;
- Cc yu t lin quan n i ngoi: quan h vi nhm khc; vai tr v v tr ca
nhm trong t chc
- Cc yu t v cu trc ca nhm: cc c trng; tnh nng ng; cc nh mc;
tng; v th, phm vi, mng li thng tin, tnh trng o to.
4. Cc yu t lin quan n c nhn ngi ph trch
133
- Cc c trng c nhn: nng lc; tim nng; kin thc; uy tn; bn cht; mc tiu
theo ui
- Tc phong qun tr; nh hng kt qu hay con ngi; ph phn hay chp nhn;
kh khan hay hi hc; kht khe hay ci m.
5.Cc yu t v phng tin qun tr
- S dng cng c php l;
- S dng sc mnh quyn uy;
- To cc khuyn khch ph hp;
- Thc hin cc cuc gp g trao i;
- Chia s s hiu bit ln nhau;
- Nm vng hot ng kim tra;
- Ph phn sa cha sai lm;
- Cung cp thng tin;
- Nm bt c th vn ;
-
-
-
IT
Duy tr cc n np trong nhm;
To ra s gn b vi kt qu;
C phng thc nh gi ph hp.
PT
6.Cc nhn t lin quan n kt qu ca nhm
- Thnh tch mc tiu ca nhm: xc nh mc tiu ph hp cc n lc ca nhm
c khch l. Nu mc tiu ra qu ln s kh thwcjhieenj v d lm nn tinh thn ca
nhm.
- Gi vng cc thnh tch t c. y l iu kin cn nhm c th vn
ti xa hn.
- Khuyn khch thnh tch c nhn ca cc thnh vin.
Ngi ph trch nhm cn phi l ngi ton tm ton vi nhm; khng ra cc
yu cu qu cao hoc qu thp; loi b mi s thin lch (qu cao hay qu coi thng mt
vn g ca nhm). Mt khc, ngi ph trch cn phi l ngi c kh nng chng li cc
mt xu nh: thi v k, b phi, chng i. iu i hi ngi ph trch nhm trc ht
phi l tm gng tt.
5.2.4. Pht trin nhm
K c nhm t chc chnh thc hay phi chnh thc u th hin mt qu trnh pht
trin.
5.2.4.1. Hnh thnh nhm
134
Nhm chnh thc c thnh lp xut pht t yu cu ca phn cng lao ng trong t
chc, nhm gm cc nh chuyn mn hay khc chuyn mn c xc nh nhim v, quyn
hn, trch nhim r rng. Nhng thnh vin trong nhm bnh ng v mi phng din nhng
do c nhng quan nim, nhn thc, tn ngng khc nhau nn khi t chc nhm cn ch :
+ Cn xy dng c quan im thng nht trong nhm (chng hn quan im hiu
qu l trn ht); c bit l s thng nht quan im khi c trng nhm.
+ Trong qu trnh iu hnh ngi nhm trng phi thng xuyen ch n s th
hin cc vai tr trong nhm v s nh hng ca vai tr c nhn no vi nhm.
Cc lu khi c s thay i thnh vin ca nhm:
- Nhm phi chnh thc: thng c thit lp mt cch ngu nhin vi nhiu
nguyn nhn khc nhau; c th l do cc quan h c nhn, c th cng mc tiu, cng s
thch, thi quen hay nhng ngun gc khc nhau.
Cc pha hnh thnh nhm: Theo nghin cu ca Schneider th nhm c hnh thnh
theo 4 pha sau y:
Pha nh hnh (forming): xc nh cc m hnh quan h dn n hnh thnh mc
tiu cng nh con ng i n thnh cng ca nhm.
IT
Pha xo trn (storming): y cc quan im c nhn c khuyn khch bc l,
thm ch i lp ln nhau v i lp vi mc tiu nhm mi thnh vin c th hiu nhau
y nht.
Pha kt hp (norming): pha th ba ny, mi thnh vin tha nhn cc thnh vin
PT
khc, tt nhin l c c s chp nhn nhng l mt cch t nguyn v h bt u lm vic vi
nhau trong nhm.
Pha hon tt (performing): cui cng nhm sn sng thc hin cc nhim v t
ra; cc nhim v v cc vai tr c khng nh.
- Cc nguyn tc xy dng nhm: cn qun trit cc nguyn tc sau khi xy dng
nhm:
Nguyn tc nh hng: y ni n s nh hng tc ng qua li ln nhau gia
cc thnh vin trong nhm. Nhm cng c quan h qua li th tnh bn vng ca nhm cng
tng ln.
Nguyn tc bnh ng: cn c gng to ra cc quan h hay cc hot ng cc
thnh vin trong nhm cm nhn c s bnh ng gia h vi nhau.
Nguyn tc on kt: on kt trong ni b nhm l iu kin mt mt hon
thnh nhim v ca nhm, mt khc l c th thng li trong cnh tranh vi bn ngoi
nhm.
135
5.2.4.2. Cc quan h ca nhm
- Quan h i khng gia cc nhm: thng thng, khi nhm cng vng mnh th
cng xut hin v pht trin s khc bit ca nhm so vi cc nhm khc trong t chc. y
rt d xut hin cc quan h mu thun gia cc nhm, thm ch c s cng kch. Theo logic,
khi mt nhm no b cng kch th h c xu hng gn b vi nhau hn, ni cch khc l
on kt hn trong ni b nhm. Nh nhm cng mnh ln v mu thun vi cc nhm
khc cng tng. Trong trng hp ny, qun tr t nhm i hi phi tm ra c cc gii
php nu khng s e da s pht trin ca c t chc ln.
- Cc bin php qun tr: qun tr t chc ng trc yu cu phi gim bt cc nh
hng tiu cc, thc y cc nh hng tch cc t mi quan h gia cc nhm. Cc bin
php c th s dng l:
Gim bt s khc bit gia cc nhm c trn hai phng din: vt cht v tm l.
Thc hin s ha gii bng nhng ngi c uy tn tt trong t chc gim bt
s cng thng gia cc nhm.
T chc cc cuc gp g phi chnh thc gia cc nhm, c th bt u bng s
gp g cc trng nhm.
IT
Xem xt li tnh cht, ni dung cnh tranh gia cc nhm; iu chnh li s cnh
tranh gia cc nhm theo hng khc.
5.4.2.3. Cc cp trong nhm
Cc cp mang tnh th bc trong nhm chnh thc thng rt gin n, gm trng
PT
nhm v cp thnh vin. y, tnh th bc c cng nhn v thc hin theo cc quy nh
mang tnh t chc, nhim v, trch nhim v quyn hn c quy nh r rng. Tuy nhin,
qun tr t chc trong iu kin trnh x hi ha cao li ph thuc rt ln vo vic nghin
cu tnh th bc ca nhm phi chnh thc. Cc cp ca nhm phi chnh thc nh hng rt
ln n tnh thc bc ca nhm chnh thc ni ring, ton b t chc ni chung. Rt c th
mt nhm trng chnh thc (c b nhim ng hong) li c nh hng m nht n cc
thnh vin ca nhm, km xa mt ngi c th bc trong nhm phi chnh thc, thm ch
ngi khc nhm.
Cc nhn t nh hng n vic hnh thnh th bc ca nhm phi chnh thc: trong
cuc sng cc t chc thng vn xy ra tnh trng ngi ch huy nhm, thm ch l sp ca
c t chc ln li c rt t uy tn khch quan i vi nhn vin. Trong khi c nhng ngi
c nhm, t chc suy tn nh nhng th lnh phi chnh thc. Qun tr t chc ngy cng
i hi phi cp hn n cc hin tng ny, bi rt c th chnh nhng hin tng ny li
lm cho t chc suy yu thm ch tan r. Cc nhn t gm:
- Quan h x hi ca thnh vin: y ni n cc tnh cch nh s chan ha, nhit
tnh, on kt, ci m, s ho hip, d tip xc.
- S hiu bit v v th ca thnh vin trong nhm.
136
- Cc quan nim chun mc ang ph bin.
- Cc c trng v iu kin c nhn khc nh: iu kin kinh t, tnh trng gia
nh, cc nng khiu
5.2.5. S suy yu ca nhm
Cng nh cc s vt, hin tng khc, nhm cng hnh thnh, pht trin v c xu
hng suy vong.
5.2.5.1. Cc du hiu suy yu ca nhm
Cc nhn t lm suy yu nhm tn ti song hnh vi cc yu t tch cc v nhm
thc s lm vo tnh trng suy yu khi cc nhn t tiu cc nhiu n mc khng cn kim
sot c. C th k ra cc du hiu theo hai cp sau:
- Cp suy yu: s bc mnh, khng hiu bit, nghi k ln nhau, khng hp tc
vi nhau, mu thun gia cc thnh vin trong nhm, thi gian lm vic b ct xn.
- Cc c nguy c tan r nhm th hin thng qua cc hin tng:
Mt phn ln thnh vin trong nhm khng hon thnh nhim v;
Nhm thiu ng lc, thiu tnh nng ng pht trin;
nhm.
IT
Trong nhm tn ti qu nhiu quan im c nhn i lp;
Trng nhm mc li ln, mt uy tn, gy s phn ng ca cc thnh vin trong
PT
S hch dch, duy tr mt khong khc bit qu ln gia trng nhm v cc
thnh vin.
5.2.5.2. Cc gii php qun tr
- Ch pht hin v phn tch cc du hiu ca nhm.
- S dng ph hp cc phng php v cng c pht hin (s dng cc thng k,
cc m hnh phn tch, cc trc nghim)
- Chun b cc gii php x l; cn thit phi tham kho kin t vn ca cc
chuyn gia lin quan
iu quan trng l vic tp trung tm kim, vic khi dy cc ngun lc ni ti; thc
hin vic x l t bn trong ra bn ngoi.
5.3. QUN TR CC THNH VIN TRONG NHM
5.3.1. Phn loi cc thnh vin trong nhm
Nhim v qun tr nhm xt cho cng l vic hng cc thnh vin i n kt qu
nh ca c nhm. thc hin s qun tr hu hiu vi mi thnh vin trong nhm, c th
a ra m hnh cc loi thnh vin theo cch phn loi kh tng hp vi cc tn gi v c
trng nh sau:
137
- Thnh vin l ngi sao ca nhm: c hiu nh ngi ph trch phi chnh thc
ca nhm. y l ngi c c tnh c nhn kh hon thin, sn sng gip v hp tc, gi
vai tr mc tiu ca nhm v c nh hng n tinh thn v thnh tch ca nhm.
Vi loi thnh vin ny nhiu qun tr cn lu :
+ Cn ng vin h vi mi hnh thc.
+ T chc cc cuc ni chuyn ring vi h v c nhn v v nhm
+ S kim tra i vi anh ta cn t nh nu khng s l xc phm
+ Cn gi quan h thng xuyn, cung cp thng tin v nhm tm kim s chia s
v kin ca h.
+ S nh gi vi h cn rt ng mc.
+ Vi h nhm trng phi l tm gng tt.
- Thnh vin l loi hn lo: l ngi t nghe s ch huy, lun t ra khng hi
lng, hay gy g, ci ln, tm cch vt khi cc khun kh, gii hn v l ngi gi vai tr
ph m trong nhm.
Qun tr loi thnh vin ny cn ch n:
IT
+ Tm hiu k nguyn nhn ca cc biu hin la chn kh nng giao vic khc,
thay i s hip tc trong nhm, c ng vin ng mc.
+ S dng sc p ca nhm, kt hp gp ring ph bnh.
PT
+ Tng cng kim tra v iu chnh cc sai st kp thi.
+ Trnh tr dp, cng nhn kp thi cc tin b.
+ Nu qu mc n lc c th ngh n da sa thi
- Thnh vin loi c vn : Trong nhm c th c thnh vin c biu hin chn
chng, thiu tin tng, xa lnh ngi khc, lm vic cm chng, nng sut km v rt d ri
vo tnh trng b li ko vo cc sai lm.
Qun tr i tng ny cn ngh n:
+ Huy ng s tr gip ca c nhm, nht l ngi lc quan
+ Cn gp ring chia s, lng nghe, to khng kh thn thin
+ Tng cng theo di, kim tra kn o v gp nh nhng
- Thnh vin loi mu m: L loi ngi lun c ch v li bng cch lm hi
ngi khc, la trn da di, bn r ng nghip, tn dng nhm v li ch k. H khng
th hin r nt vai tr trong nhm.
Qun tr loi ny cn ngh n:
+ C cc chng c c th v hnh vi ca h v i cht bc m
138
+ Nh qun tr cn c thi km gi, t cho h l bit ht t lu
+ S dng sc p ca tp th, nu cn c th e da sa thi
- Loi thnh vin giu thnh tch: y l nhng ngi quyt nh s tn ti
ca nhm. Th hin sn sng v hon thnh c cht v lng cng vic, c thc t chc,
lng tin, chm ch, nng ng, t ch, c kh nng hc hi v tch ly.
Loi ngi ny d c xu hng tr thnh ngi c tham vng v ham mun th lc.
Cn quan tm vi nhm ngi ny trn cc mt:
+ Khuyn khch vai tr ca h, thc hin cc y quyn c hp l
+ Khuyn khch cc li ch vt cht mt cch a dng
+ Khuyn khch pht trin tin , gi i hc tp bi dng
+ Tham kho h cc gii php pht trin nhm, pht huy nh hng ca h trong
nhm nhng khng lm ngi khc t ti.
Nhn chung, nh qun tr s dng ch yu s khch l v phi n lc th hin vai
tr, tm gng nu khng mun bn thn mnh b ph nhn.
- Thnh vin lng trnh: L ngi lm vic khng ht sc mnh, li v c suy
IT
ngh ch k, n np sau nhm v tn dng mi c hi v li. Loi ngi ny rt d pht
trin thnh k li bing, v tch s cho nhm.
Vi loi thnh vin ny c th:
+ Giao vic c th, khch l kiu tru chc v c v kp thi khi cn
PT
+ Cn gp ring tm hiu nguyn nhn v ch r s nh hng xu ca h ti nhm,
khng nn qu kin nhn vi loi ngi ny v mt s e da thuyn chuyn, sa thi l cn
thit
+ Cn ch r cc yu cu v kim tra thng xuyn, tm cch nng dn cc nh mc
cng vic ca h
+ Cn gi thi qun tr thc gic i hi v cn t ra quyn uy
- Thnh vin loi lnh mi: L ngi mi nhp cuc, mi vic cn e ngi, mun
th hin mnh nhng thiu t tin, thch s an ton, d tip xc vi loi ngi sao hoc l loi
hn lo, d chp nhn th ng trong cc quan h ca nhm, cha th hin vai tr c nhn.
Nh qun tr cn:
+ Trnh 3 khuynh hng sai lm sau: giao cng vic qu nng, qu nh nhng hay da
nt nng cao thanh th.
+ Gii thiu cho h lch s, qu trnh, to c hi lm quen nhm.
+ Khuyn khch h hi, gip tr li, c thnh vin tt km cp
+ Lng th li v khen kp thi, khuyn khch xut tng mi.
139
+ Cn trc tip x l cc vn ny sinh ngay t u, trnh nguy c xy ra xung t,
c bin php theo di, kim tra, un nn kp thi.
- Thnh vin loi vui v: Thong ng trong cch xem xt quan nim gi tr c
th, nhit tnh, thch c chia s, rt d c qu mn, c vai tr gi gn nhm rt tt. Vi
cc thnh vin ny cn:
+ Pht huy kh cht vui v ca h trong nhng hon cnh ph h ca qun tr nhm,
cn chm ngi cho h khi cn.
+ S dng h vo vic gi gn nhm, chng khuynh hng xu xa.
+ Cn kim tra tha ng vi h. Khch l hot ng cng cng.
- Thnh vin loi c tham vng: Ban u l mt tt trong vic n lc hon thnh tt
cng vic nhng s theo ui thnh tch cc oan n mc lm hi c li ch ca nhm. Loi
ngi ny n lc t c mc tiu ring ca mnh, th hin vai tr c nhn, t ra ch k v
cng khng t tht bi, gy nh hng n tnh hnh chung ca nhm. Qun tr loi ngi ny
cn:
+ Khen ngi thnh tch nhng hng thnh tch ca h vo nhm.
IT
+ Gii thch cho h rng n lc c nhn ch k khng th thnh cng.
+ To c hi h gn b vi nhm, phn cng vic theo nhm.
+ Phi s dng s km nn i vi loi ngi ny
- Thnh vin loi nht nht: t lng tin, khng th hin quan im c nhn, thch
PT
yn tnh, t c nh hng vi nhm, kh nhn bit mong mun ca h.
Cn lu :
+ Cn khch l h, khen thng kp thi, giao vic d t tin.
+ Nh qun tr cn phi kin nhn, khng nng ny vi h.
+ Tng cng cc sinh hot nhm, to iu kin cho h pht biu
- Thnh vin loi hi hc: L ngi c nng khiu, thng minh, d chia s. H
thng gy khng kh vui v cho c nhm nhng cng c th lm dng s hi hc chm
chc, gy nh hng n nhm.
Cn lu :
+ Th hin cho h bit s hi hc cng ch c gii hn.
+ Nh qun tr phi th hin mnh cng c kh nng v hiu thu cc hi hc c ca
h.
+ Nhc nh n k lut lao ng s hi hc khng lm nh hng nng sut.
+ Khai thc anh ta trong cc sinh hot phi chnh thc.
140
- Thnh vin loi trm tnh: Bit km nn, quan tm n bn cht, t th hin ra bn
ngoi, h c vai tr gi gn s cn bng trong nhm. Cn cn thn khuynh hng bt cn hoc
m mu ca nhng ngi ny. Nh qun tr cn:
+ Bit s dng anh ta nhng khi xy ra xung t nhm
+ Bit cm n h mt cch ng lc, ng thi im
- Thnh vin loi hi ht: Th hin qua loa cng vic, thch hnh thc, thng c
nng sut thp nhng hay t i, thch c s thng cm v gip ca ngi khc.
Qun tr cn quan tm:
+ Giao vic phc tp, kim tra lin tc v ng vin bng gi tr
+ Hn ch cc c hi th hin s hi ht ca h
+ H d phn ng, nn ph bnh h cn su sc h nhn bit
+ Kin nhn li ko h vo cc hot ng tp th
5.3.2. Cc phng php qun tr
Mt t chc thng bao gm nhiu nhm nhng cn thit phi duy tr s qun tr theo
IT
nhng phng cch ph hp. iu quan trng l mi phng cch li c tc dng ph hp
vi nhng loi nhn vin nht nh. Di y gii thiu 5 phng cch i cc loi nhn vin
nht nh.
5.3.2.1. Phng cch khch l ph hp vi 3 loi
PT
- Hay c biu hin thiu hng th: cn khai thc cc hng th c th tc ng
vo nng lc cha c nh thc ca h.
- Loi lng trnh: cn chm ngi vo cht tham vng cn st li ca loi ngi
ny, h cn bit nhm s nguy nu h c ra nh vy.
- Loi hay t chi: cn tha nhn, nh thc nng lng v kinh nghim ca h
tham gia vo nhm.
5.3.2.2. Phng cch ngn chn: c dng cho 8 loi nhn vin sau:
- Loi lm li: cn ngn chn kiu ni mt thi gian ca h
- Loi hay thc mc: thng rt nhiu thc mc v c, thiu tinh thn sn sng,
cc thc mc c th gy nhiu, cn ngn chn
- Loi thng thi: cn ngn chn cc hiu bit ca h phc v cho li ch ca
nhm ch khng phi l s li ko, chia b phi.
- Loi tham vng: h tp trung ht mnh vo cng vic, khng vt qua mc
tiu nh ca nhm.
- Loi hay l s: c gng ng tham gia l s vi h, cn ngn chn bng cch
pht l cc l s ca anh ta.
141
- Loi hi hc: loi ny c th lm ln xn t chc, cn phi ch cho h bit rng
bn thn s hi hc cng ch c gii hn
- Loi hn lo: cn c ngn chn bng uy tn ca nh qun tr, cn t cu hi
kh khin anh ta phi suy ngh, c hi hc vi anh ta.
- Loi mu m: cn cnh co anh ta rng mi mu m b pht gic t lu, cc
bin php ngn chn sn sng
5.3.2.3. Phng cch tip thm can m: nh qun tr cn bit cch tip thm can m
nhn vin ca anh ta t tin hn vo kh nng vn c cng nh t tin vo chnh sp ca anh
ta. Phng cch ny c bit cn thit i vi 2 loi nhn vin sau:
- Loi nht nht: cn t cu hi, giao cng vic d vi ln anh ta cn c c hi
t tin vo bn thn mnh.
- Loi c vn : cn kin nhn h t cm nhn v c s hiu bit chia s trong
nhm
5.3.2.4. Phng cch qun tr coi trng gi tr (coi trng hiu qu): Nh qun tr c
nhim v mang li cho t chc hiu qu cao, bi th nhng thnh vin giu thnh tch v gi
vai tr ngi sao ca nhm cn phi c tn vinh trong nhm. Cn c s trn trng nht nh
vi h. IT
Ngoi ra, vi loi ngi vui v, trm tnh th nh qun tr cng cn ch cho h
thy rng thc o quan trng nht vn l hiu qu cng vic
5.3.2.5. Phng cch qun tr c mu m: qun tr vn l mt khoa hc, mt ngh
PT
thut. Tuy nhin, v i tng qun tr rt phc tp nn nh qun tr cn hnh thnh v s
dng nhng mu m nht nh. Phng cch ny c bit vi 2 loi nhn vin sau:
- Loi hi ht: cn thit bc m loi ny ng lc, s dng tp th nhm ch
giu anh ta khin anh ta phi cu cu n nh qun l.
- Loi lnh mi: cn to cho anh ta ngh rng anh ta sp tr thnh ngi quan
trng c tha nhn trong nhm.
Nh qun tr hy thng xuyn t 3 cu hi: Ti nh th no? Ti quan h ng x
nh th no? Ti c tc dng nh hng nh th no?
CU HI N TP
1. Nu cc cch phn loi nhm v phn tch vai tr ca qun tr nhm trong doanh
nghip?
2. Trnh by cc m hnh qun tr nhm? Nu nhng bin php quan trng trong
qun tr nhm?
3. Nhm v vai tr ca t chc nhm trong qun tr doanh nghip?
4. pht huy tc dng ca nhm trong iu hnh doanh nghip, theo anh/ch cn
phi lm g?
5. Nu nhng nguyn tc nhm trong doanh nghip hot ng c hiu qu?
142
Chng 6 Qun tr kt qu kinh doanh v hiu qu kinh doanh ca doanh nghip
CHNG 6- QUN TR KT QU KINH DOANH V HIU QU

KINH DOANH CA DOANH NGHIP
6.1 KHI NIM C BN
6.1.1 Doanh thu v Hot ng doanh thu
1. Doanh thu bn hng l tng gi tr thc hin c do vic bn hng ha, sn phm,
cung cp lao v, dch v cho khch hng mang li.
- Cc sn phm hng ha, dch v em biu, tng, cho hoc tiu dng ngay trong ni
b, dng thanh ton tin lng, tin thng cho cn b cng nhn vin, trao i hng ha,
lm phng tin thanh ton cng n ca doanh nghip cng phi c hch ton xc nh
doanh thu bn hng.
- Hiu theo mt ngha khc th doanh thu bn hng ca mt doanh nghip l bao gm
ton b s tin thu c hoc c quyn i v do vic bn hng ha v dch v trong mt
thi gian nht nh.
- Thi im xc nh doanh thu bn hng l khi ngi mua chp nhn thanh ton
khng ph thuc vo s tin thu c hay cha.
IT
2. Hot ng doanh thu l lnh vc kinh doanh to ra doanh thu cho doanh nghip, c
bn cht khc nhau v khng c s trng hp v chc nng.
C 3 hot ng chnh nhm to ra doanh thu cho doanh nghip, l:
* Hot ng sn xut cng nghip
PT
Hot ng ny bao gm hai nhim v:
- Sn xut sn phm theo mu (catalogue) tc l khng c ngi t hng trc,
nhng doanh nghip c theo nguyn mu sn xut, cho hng, tm ngi mua. Sn xut
theo mu to iu kin cho doanh nghip sn xut khi lng ln, lin tc v n nh
- Sn xut theo n t hng ring
Doanh nghip sn xut theo a ch ca khch hng. V vy, doanh nghip khng phi
lo khu tiu th, sn xut n u tiu th n , thu tin ngay. Tuy nhin, cc sn xut ny
khng n nh v khng lin tc c.
Hot ng sn xut cng nghip ph thuc vo nng lc ca doanh nghip.
* Hot ng thng mi
L hot ng mua v bn hng ha khng qua ch bin. B phn ny c hch ton
c lp vi hot ng sn xut cng nghip.
* Hot ng ca cc phn t cu trc (dch v sa cha, bo hnh sn phm ca
doanh nghip)
143
Phn xng sa cha my mc ca doanh nghip khng lm ra sn phm bn,
khng phi l phn t cu trc. B phn sa cha, bo hnh sn phm ca doanh nghip c
thu, c chi, c th thu nh hn chi, b phn ny hch ton c lp, c coi l phn t cu
trc.
Ton b chi ph ca phn t cu trc u l chi ph trc tip. Nh vy, 3 iu kin
mt b phn no l phn t cu trc, l:
- Phi pht sinh chi ph trc tip
- C mang li doanh thu
- C hch ton ring r hon ton
C ba hot ng trn u l hot ng doanh thu v u mang li doanh thu cho doanh
nghip. Mi hot ng u c ha n thu ring v s thu c a vo qu chung ca doanh
nghip.
Ch :
- Hot ng no khng em li doanh thu trc tip khng thuc v khi nim hot
ng doanh thu y.
- IT
Doanh nghip cn xc nh t trng v gi tr tng loi hot ng.
- Phn tch xem kh nng hot ng no em li doanh thu ln nht, nh nht; hot
ng no li, hot ng no l.
- Thng hot ng phi hch ton ring bit, c lp vi nhau, tc l phi phn b
PT
chi ph, xc nh doanh thu khng trng lp.
6.1.2. Thng v
Trong tng hot ng li c mt hay nhiu thng v khc nhau. Thng v l mt
lnh vc hot ng c pht sinh chi ph v em li doanh thu. Thng v c chia lm 3
loi:
- Thng v trong s (mi c k kt). c im ca thng v ny l cha c
thu nhp, cng cha phi phn b bt k mt chi ph no cho n. V vy, xa mt thng v
khng gy hu qu xu.
- Thng v hon tt: l thng v khng cn bt k mt thu nhp hay chi ph
no phn b cho n. Nu li phn b chi ph hay thu nhp s xuyn tc kt qu hot ng.
6.1.3.Chi ph sn xut kinh doanh
Chi ph sn xut kinh doanh l biu hin bng tin ca ton b nhng hao ph v lao
ng sng (Tin lng, Bo him x hi,...) v lao ng vt ho (Nguyn vt liu, nhin liu,
cng c lao ng, khu hao ti sn c nh,...) m doanh nghip chi ra tin hnh cc
hot ng sn xut trong k kinh doanh nht nh. Chi ph sn xut kinh doanh ca doanh
nghip phi c tnh ton, xc nh trong tng thi k nht nh. Trn thc t chi ph sn
xut kinh doanh c tnh theo thng, qu, nm.
144
Chi ph sn xut kinh doanh c chia lm 2 loi l: chi ph trc tip v chi ph gin
tip (chi ph chung).
1. Chi ph trc tip
L chi ph c phn b thng vo trong sn phm khng lin quan n sn phm
khc. Chi ph trc tip bao gm 3 phn:
- Chi ph vt cht: Nguyn vt liu chnh, vt liu ph, nhin liu, ph tng
(nguyn vt liu chnh: l nhng nguyn vt liu trong qu trnh ch to phi bin i lin tc;
vt liu ph l nhng vt liu khng bin i trong qu trnh ch bin). Cch tnh cc chi ph
ny: cn c vo gi mua cng thm chi ph vn chuyn, nhp kho
Chi ph nguyn liu cho 1 sn phm bng gi n v nguyn vt liu nhn vi s lng
nguyn liu s dng sn xut 1 sn phm.
- Chi ph gia cng thu ngoi ch bin.
- Chi ph gi cng sn xut.
Chi ph gi cng c hch ton trc tip vo tng n v sn phm.
Cch tnh nh sau:
IT
Tin cng 1 sn phm
(n v tin t)
Th d:
=
/

/

x Gi sn xut
hao ph
PT
- Tin tr trc tip cho cng nhn: 300.000/thng
- Bo him x hi: 51.000/thng
351.000/thng
Mt cng nhn lm vic 24 ngy/thng, 8 gi/ngy. Vy l 1 thng lm vic 24x8=192
gi. sn xut 1 sn phm cn 6 gi
Ta tnh c tin cng ca 1 sn phm
351.000
6 = 11.568 ng
192
2. Chi ph gin tip
Chi ph ny c chia lm 2 loi:
* Chi ph qun l: chi ph ny lu nay vn chia lm 2 loi l chi ph qun l phn
xng v chi ph qun l x nghip. Theo cch tnh mi, ngi ta khng th tc ra m gi
chung l chi ph qun l. Chi ph qun l l nhng chi ph khng gn trc tip vi sn xut
tng sn phm (thm ch khng lin quan n sn xut sn phm) m lin quan chung n
nhiu loi sn phm bo m hot ng chung ca tng phn xng v ton doanh nghip.
145
Chi ph qun l bao gm:
- Tin cng ca nhng qun tr vin (qun tr vin hng u (cp cao), qun tr vin
trung gian v qun tr vin c s). Cn c vo bng lng nhng nhn vin s tnh c tng
chi ph ny.
- L ph hng thng:
+ Tin thu nh thng np 1 nm 2 nm 1 ln vo thng 1 v thng 7.
+ Tin bo him np theo qu.
+ Bu in, thng tin lin lc, tem th
+ Qung co
+ o to, bi dng cng nhn.
+ Thu chuyn gia c vn.
+ Tin in nc, tip khch.
+ Cc loi chi ph qun l khc.
* Chi ph khu hao:
nh.
-
IT
Khu hao tin phi trch hng nm nhm mc ch b p li nguyn gi ti sn c
Mc khu hao hng nm c tnh da trn phng php khu hao.

- Mc khu hao khng lin quan trc tip n sn xut tng sn phm. V vy,
PT
mun tnh chi ph khu hao cho tng sanrphaamr phi dng n phng php phn b.
Tm li: Chi ph trc tip phn b thng vo n v tng sn phm, cn chi ph gin
tip (chi ph chung) khng phn b thng vo tng n v sn phm m phi dng cc cha
kha phn b khc nhau.
6.2. QUN TR CHI PH, KT QU THEO CCH PHN B TRUYN THNG
6.2.1. Mt s k hiu v cng thc tnh
LN1SP: Li nhun 1 sn phm
DT1SP: Doanh thu 1 sn phm
Z1SP: Gi thnh 1 sn phm
Cng thc tnh kt qu kinh doanh:
LN1SP = DT1SP Z1SP
Z1SP = CPtt1sp + CPc1sp
Trong :
CPtt1sp: Chi ph trc tip 1 sn phm
146
CP1sp: Chi ph chung phn b vo 1 sn phm
Chi ph chung mun tnh c cho 1 sn phm phi s dng phn b theo tiu ch nht
nh cho tng sn phm.
Thng thng c 3 cch phn b sau: K hiu K1, K2, K3
- K1 l cch phn b theo doanh thu:
Tng CP gin tip
K = DT
Tng D
- K2 l cch phn b theo chi ph trc tip:
Tng CP gin tip
K = CP
Tng CP
- K3 l cch phn b theo gi cng:
Tng CP gin tip
K = CP
Tng gi cng SX
Nh vy, phn b chi ph gin tip vo sn phm c th s dng 1 trong 3 cch
phn b trn. S pht sinh CP gin tip l c nh, nhng v c 3 phng php phn b khc
phm.
IT
nhau nn c 3 loi Z1sp khc nhau v do c 3 kt qu (3 li nhun) khc nhau t 1 sn
6.2.2. Nhn xt
- Gi thnh v li nhun thu c qua 3 cch phn b khc nhau cho kt qu rt
PT
khc nhau. Lnh o kh bit li ch thc.
- Tnh ton rt phc tp, khi lng tnh ln.
- Khi lng khu hao khng i qua mt s nm d sn xut tng hay gim. Cn
chi ph qun l cng khng tng, gim l bao so vi sn xut tng, gim. Ni cch khc, chi
ph gin tip mang tnh cht c nh nn khng cn phi tnh ton n.
- Phn b chi ph gin tip nhm mc ch tnh Z, t xc nh gi bn. Nhng
hin nay gi bn khng ph thuc vo Z v ngi ta khng cn bit Z m vn xc nh c
gi bn. C th ni: gi bn khng l thuc vo Z trong quan h cung cu. V d, sn phm D
gi bn 6100 th Z l 6228, vn phi bn 6100.
T kt lun trn, chng ta thy phi dng 1 phng php tnh li nhun mi ph hp
vi c ch th trng hin nay, bo m cho gim c nm chnh xc li nhun thc t l bao
nhiu.
6.3. QUN TR CHI PH, KT QU THEO MC LI TH
6.3.1. Mt s khi nim v mc li th
147
Mc li th Thu nhp n CP trc tip

1. = -
n v v n v
Mc li th Thu nhp n CP trc tip

2. = -
n hng hng n t hng
Mc li th Thu nhp CP trc tip

3. = -
thng v thng v t thng v
Mc li th Cc mc li th cc
4. =
tng qut hot ng
5. Mc li th im ha vn
Ti thi im m nt tng qut ca doanh nghip cn bng vi cc chi ph C (chi ph
qun l, chi ph khu hao) th doanh nghip khng l nhng cng khng c li. im
chnh l im ha vn mc li th.
IT
Nu mc li th tng qut (MLTTQ) ln hn mc li th im ha vn (MLTHV)
chnh l phn li, m ngc li l l.
Nu gi mc li th 1 l mc li th ca hp ng 1 v mc li th 2 l mc li th
ca hp ng 2 doanh nghip ta c th s dng mc li th ha vn c biu din trn
s sau:
PT
MLT5
Li nhun
MLT4
MLT3 Chi ph qun l MLTHV
MLT2
MLT 1 Khu hao
Ch : MLT tng qut CPe

MLTTQ
- Lnh o mun li phi kt chuyn mc li th tng thng v (c th c

thng v l) sang mc li th tng qut phi ln, cn CPe c trn gi khng cn phi
phn b. Lnh o khng cn bit cch phn b, m ch cn bit gi tr trn gi v tm bin
php qun l v gim tng yu t ca n.
148
- lnh o c hiu qu ngi ta cn tnh:
MLT n v
MLT theo gi =
Gi SX n v
6.3.2. D tnh MLT ca 1 thng v sn xut sn phm nguyn mu 1 lot 20 sn phm
1. Thu thp s liu:
- Tn sn phm: D
- S lng a vo sn xut 1 t (l hng): 20
- Gi bn 1 sn phm: 6100 ngn ng
+ Chi ph nguyn vt liu chnh (4 loi)
(1200+200+300+450) = 2150 ngn ng
+ Chi ph vt liu ph (5 loi)
(30+90+50+15+65) = 250 ngn ng
+ Gi cng (3 loi)
3,2 x 20 = 64
-
IT
[Tcb l hng(6,6) + Tgc(2,7 gi x 20SP) + TKt l hng(3,4 gi)] : 20 = 3,2 gi/sp
Gi mt gi cng sn xut: 720 ngn ng
2. Cch tnh:
PT
- Tnh tng doanh thu: 6100 x 20 = 122.000 ngn ng
- Chi ph nguyn vt liu: (2150 + 250) x 20 = 48.000 ngn ng
- Chi ph tin cng: 64 x 720 = 46.080 ngn ng
- Chi ph trc tip: 48.000 + 46.080 = 94.080 ngn ng
- Mc li th thng v: 122.000 94.080 = 27.920 ngn ng
.
- Mc li th n v: = 1.396 ngn ng
.
- Mc li th gi: = 436,3 ngn ng
6.4. NG DNG PHNG PHP TNH MC LI TH VO QUN TR MT S

THNG V
6.4.1. Nhim v ca thng v
Sn xut 1 sn phm vi yu cu c th v mu sc, kch c, kiu dng, cht lng
...6.4.2. Nh kinh doanh
Phi tr li: Gi bao nhiu tin (m mnh phi c li)?
Tnh nhanh:
149
a) Tin nguyn liu: 500.000
b) Tin vt liu ph (Khng phi ch bin): 300.000
c) Phn thu ngoi: 100.000
Tng s tin : 800.000
D tnh li t nguyn liu, thu ngoi 20%
800.000 x 0,2 = 160.000
Vy, nh gi bn th (cha k cng) 960.000
d) Tnh cng
- c tnh tin cng phi tr:
20 gi x 10000ng/gi = 200.000
Ngi qun l phi d tnh li thu t 20 gi cng ny (bn tinh xo ngh nghip) l
100.000
Vy tin cng (c cng + li): 300.000
Tng chi ph trc tip thc t l 1.000.000
IT
Gi nh bn: 1.260.000
Mc li th thng v: 260.000
Tng chi ph gin tip (qun l + khu hao): 100.000
PT
Th mc li s l: 260.000 100.000 = 160.000
Vy nh kinh doanh phi bn vi gi 1.260.000 mi c li v gi i thng lng
phi ln hn gi ny. Th d: 1.400.000
1.260.0 Khong li
00 l vch ngn 1.400.000
(barie khng li
hn c)
Gi s cui cng thng lng ng bng 1.260.000 th mc li th s t d kin l

260.000 v thc li s l: 160.000
6.4.3. D kin gi thng v theo mc li th gi
Nh trn tnh c, mc li th n hng l 260.000. hon thnh n hng
phi u t 20 gi.
Vy, mc li th gi ca thng v l:
150
.
= 13.000
iu c ngha l nu doanh nghip u t 1 gi vo sn xut thng v s thu c

13.000 li th.
Gi s cng ty hay c nhn no n t cho doanh nghip thc hin 1 thng v
gm 17 sn phm tng t nh trn, nhng phc tp hn. Tnh ra lm 1 sn phm phi mt
46 gi cng. Vy, doanh nghip c th tnh ngay li th ca thng v trn l: 13.000 x 46 x
17 = 10.166.000
T , doanh nghip a ra gi tr d kin ti a ca mnh cho khch hng l:
. .
= 54.740.000
V gi ti thiu cho khch hng l:

. .
= 49.266.000
Nu khch hng chp nhn mc li thng v gm 17 sn phm mc gi cao nht

m doanh nghip a ra l 54.740.000 th doanh nghip c li ln (mc li th t hn d
kin). IT
Nu khch hng khng chp nhn mc gi trn, m thng lng tr mc gi thp
hn 54.740.000, doanh nghip c th chp nhn nhng nu thp hn 49.266.000 th doanh
nghip khng th chp nhn c v khng t mc li th d kin.
PT
Vy, gi thng v thng lng ca doanh nghip trong khong t 54.740.000 n
49.266.000.
Ch khi tnh n hng:
1. Phi tch ring li t vt cht (20%) v li t gi cng (50%). Ty iu kin m
ly li cc phn khc nhau. Ty ngnh ngh v trnh nhn cng khc nhau m ly li
cng h s khc nhau (khng loi tr c thng v l).
2. Thu nhp khc nhau gia cc doanh nghip khng phi hon ton t gi cng, m
quan trng l tng gi cng thc hin.
6.5. BIN PHP NNG CAO HIU QU KINH DOANH CA DOANH NGHIP
6.5.1. Khi nim hiu qu hot ng kinh doanh
Hiu qu hot ng kinh doanh l mt phm tr kinh t phn nh trnh s dng cc
yu t ca qu trnh kinh doanh ca doanh nghip nhm t kt qu cao nht vi chi ph l
thp nht. N khng ch l thc o trnh t chc qun l kinh doanh m cn l vn
sng cn ca doanh nghip. Tuy nhin, cng vi s pht trin ca lch s v gc nghin
cu t nhiu lnh vc khoa hc khc nhau, xut hin cc khi nim khc nhau v hiu qu
hot ng kinh doanh.
151
Quan im th nht ca Nh kinh t hc ngi Anh-Adam Smith cho rng: Hiu
qu hot ng kinh doanh l kt qu t c trong hot ng kinh doanh, l doanh thu tiu
th hng ho. y hiu qu c ng nht vi ch tiu phn nh kt qu hot ng kinh
doanh. Vi cch tip cn ny kh gii thch kt qu kinh doanh c th tng do tng chi ph m
rng s dng cc ngun sn xut. Nu cng mt kt qu c hai mc chi ph khc nhau th
theo quan im ny chng c cng hiu qu.
Quan im th hai cho rng: Hiu qu hot ng kinh doanh l quan h t l gia
phn tng thm ca kt qu v phn tng thm ca chi ph . Quan nim ny biu hin c
quan h so snh tng i gia kt qu t c v chi ph tiu hao. Nhng xt theo quan
im trit hc hin i th s vt v hin tng u c mi quan h rng buc hu c tc ng
qua li ln nhau ch khng tn ti mt cch ring l. Hn na kinh doanh l mt qu trnh
trong cc yu t tng thm c s lin h mt thit vi cc yu t sn c. Chng trc tip hoc
gin tip tc ng lm kt qu kinh doanh thay i. Theo quan im ny hiu qu hot ng
kinh doanh ch c xt ti phn kt qu b sung v chi ph b sung.
Quan im th ba nu: Hiu qu hot ng kinh doanh c o bng hiu s gia
kt qu t c v chi ph b ra t c kt qu . u im ca quan im ny l
phn nh c mi quan h bn cht ca hiu qu hot ng kinh doanh. N gn c kt
IT
qu vi ton b chi ph, coi hiu qu kinh doanh l s phn nh trnh s dng cc chi ph.
Tuy nhin, n khng cp n trnh s dng lao ng x hi cng nh s dng cc
ngun lc t c kt qu kinh t cao. Nu xem xt kt qu kinh doanh trn gc ny
th n cng ng nht vi phm tr li nhun do rt kh khn trong cng tc nh gi v t
chc qun l cc doanh nghip.
PT
Quan nim th t a ra: Hiu qu hot ng kinh doanh l phm tr kinh t phn
nh trnh s dng cc ngun nhn ti, vt lc ca doanh nghip nhm t c kt qu
ca mc tiu kinh doanh. y l mt khi nim tng qut v l mt khi nim ng th hin
c bn cht ca hiu qu hot ng kinh doanh.
Quan nim th nm cho rng hiu qu hot ng kinh doanh l mt phm tr kinh
t biu hin tp trung ca s pht trin kinh t theo chiu su phn nh trnh khai thc cc
ngun lc v trnh chi ph cc ngun lc trong qu trnh ti sn xut nhm mc tiu
kinh doanh. Khi nim ny gn quan im hiu qu vi c s l lun kinh t hin i l nn
kinh t ca mi quc gia c pht trin ng thi theo chiu rng v chiu su. Pht trin
kinh t theo chiu rng l huy ng mi ngun lc vo sn xut, tng thm vn, b sung thm
lao ng v k thut... Pht trin kinh t theo chiu su l y mnh cch mng khoa hc k
thut v cng ngh sn xut, nng cao cng s dng cc ngun lc, ch trng cht lng
sn phm v dch v, pht trin kinh t theo chiu su l nhm nng cao hiu qu kinh t.
T cc khi nim trn c th khi qut quan nim hiu qu hot ng kinh doanh
doanh nghip l phm tr kinh t phn nh trnh s dng cc ngun lc ca doanh nghip
nhm t c kt qu ca mc tiu hot ng kinh doanh trong lnh vc kinh doanh.
152
6.5.2. H thng ch tiu nh gi hiu qu hot ng kinh doanh
nh gi c c s khoa hc hiu qu hot ng kinh doanh trong doanh nghip cn
phi xy dng h thng ch tiu ph hp gm ch tiu tng qut v ch tiu chi tit tnh
ton. Cc ch tiu chi tit c th phi ph hp, thng nht vi cng thc nh gi vi hiu qu
chung.
1. Ch tiu tng hp
Ch tiu tng hp nh gi hiu qu hot ng kinh doanh cc doanh nghip c th
c tnh theo hai cch:
- Tnh theo dng hiu s:
Hiu qu SXKD = Kt qu u ra - Chi ph u vo
Chi ph u vo bao gm lao ng, t liu lao ng, i tng lao ng v vn kinh
doanh, cn kt qu u ra c o bng cc ch tiu nh khi lng sn phm dch v v
doanh thu
Cch tnh ny n gin, thun li, nhng khng phn nh ht cht lng hot ng
kinh doanh cng nh tim nng nng cao hiu qu kinh doanh. Ngoi ra nu tnh theo cch
IT
ny khng th so snh hiu qu kinh doanh gia cc b phn, n v trong doanh nghip,
khng thy c tit kim hay lng ph lao ng x hi.
- Tnh theo dng phn s:
Hiu qu s n xut kinh doanh (H) =

Kt qu u ra
PT
Chi ph u vo
Cng thc trn phn nh sc sn xut (hay sc sinh li) ca cc ch tiu phn nh chi
ph u vo. Cch tnh ny khc phc c nhng tn ti khi tnh theo dng hiu s. N
to iu kin nghin cu hiu qu kinh doanh mt cch ton din.
2. H thng cc ch tiu chi tit
Hiu qu hot ng kinh doanh c mi quan h vi tt c cc yu t ca qu trnh kinh
doanh (lao ng, t liu lao ng v i tng lao ng) v vy ch c th t hiu qu cao
khi s dng cc yu t c bn ca qu trnh kinh doanh c hiu qu. Chnh v vy khi phn
tch, nh gi ngoi ch tiu tng hp cng phi s dng h thng ch tiu chi tit. Cc ch tiu
chi tit bao gm:
a) Sc sn xut cc yu t c bn: Ch tiu ny cho bit mt lao ng (1ng chi ph
tin lng), 1 ng nguyn gi bnh qun TSC, 1 ng chi ph vt t lm ra bao nhiu ng
doanh thu (sn lng sn phm dch v)
Doanh thu
Sc sn xut cc yu t c bn =
Cc yu t c bn
153
b) Sut hao ph cc yu t c bn: Ch tiu ny cho bit lm ra mt n v sn l-
ng sn phm dch v cn bao nhiu n v cc yu t c bn ca qu trnh kinh doanh. Ch
tiu ny l nghch o ca sc sn xut cc yu t c bn. Sut hao ph cc yu t c bn
cng gim th hot ng kinh doanh cng c hiu qu.
Cc yu t c bn
Sut hao ph cc yu t c bn =
Doanh thu
c) Sc sn xut cc yu t c bn mi tng thm: Ch tiu ny cho bit 1 lao ng (1
ng chi ph tin lng); 1 ng nguyn gi TSC; 1 ng chi ph vt t tng thm trong k
lm ra bao nhiu sn lng sn phm dch v
Doanh thu tng thm
Sc sn xut cc yu t c bn =
mi tng thm Cc yu t c bn mi tng thm
d) Sut hao ph cc yu t c bn mi tng thm: Ch tiu ny cho bit c c 1

IT
n v sn lng sn phm dch v tng thm th cn tng thm bao nhiu lao ng (chi ph
tin lng) nguyn gi bnh qun TSC, chi ph vt t.
Cc yu t c bn mi tng thm
Sut hao ph cc yu t c bn =
PT
mi tng thm Doanh thu tng thm
e) Sc sinh li cc yu t c bn: Ch tiu ny phn nh trong k 1 lao ng (1 ng
chi ph tin lng); 1 ng nguyn gi TSC; 1 ng chi ph vt t lm ra bao nhiu ng li
nhun
Li nhun
Sc sinh li cc yu t c bn =
Cc yu t c bn
g/ Sc sinh li ca cc yu t c bn mi tng thm: Ch tiu ny cho bit mt n v
cc yu t c bn tng thm mang li bao nhiu li nhun.
Li nhun tng thm
Sc sinh li cc yu t c bn =
tng thm Cc yu t c bn tng thm
6.5.3. Bin php nng cao hiu qu hot ng kinh doanh
Hiu qu kinh t ca hot ng sn xut kinh doanh l phm tr tng hp. Mun nng
cao hiu qu kinh t ca hot ng sn xut kinh doanh, doanh nghip phi s dng tng hp
154
cc bin php t nng cao nng lc qun tr, iu hnh hot ng sn xut kinh doanh ca
doanh nghip n vic tng cng v ci thin mi hot ng bn trong doanh nghip, bit
lm cho doanh nghip lun lun thch ng vi nhng bin ng ca th trng, ... nng
cao hiu qu hot ng kinh doanh c th k n mt s bin php ch yu sau:
1. Gii php chin lc
Nn kinh t th trng m ca v ngy cng hi nhp vi khu vc v quc t va to
nhiu iu kin thun li cho cc doanh nghip, va lm cho tnh bin ng ca mi trng
kinh doanh ngy cng ln hn. c bit khi m cc hip nh thng mi c k kt gia
nc ta vi cc nc trong khu vc v th gii ang ngy cng xo i cc ro cn thu quan
i vi cc hot ng xut, nhp khu. iu ny dn n s thm nhp trc tip ca cc
doanh nghip cc nc vo th trng ca nhau. Trong mi trng kinh doanh ny chng
vi s thay i khng lng trc ca mi trng i hi doanh nghip phi c mt chin
lc kinh doanh mang tnh cht ng v tn cng. Cht lng ca hoch nh v qun tr
chin lc tc ng trc tip n s tn ti v pht trin ca doanh nghip, v th cnh tranh
cng nh hiu qu kinh doanh ca doanh nghip. Chin lc kinh doanh phi c xy dng
theo qui trnh khoa hc, phi th hin tnh linh hot cao. khng phi l bn thuyt trnh
chung chung m phi th hin qua cc mc tiu c th trn c s ch ng tn dng cc c
IT
hi v tn cng lm hn ch cc e do ca th trng. Trong qu trnh hoch nh chin lc
phi th hin s kt hp hi ho gia chin lc tng qut v cc chin lc b phn. Mt vn
quan trng na l phi ch n cht lng khu trin khai thc hin chin lc, bin
chin lc kinh doanh thnh cc chng trnh, cc k hoch v chnh sch ph hp.
2. Xc nh v phn tch im ho vn
PT
Kinh doanh trong c ch kinh t th trng mi doanh nghip u quan tm n hiu
qu s dng cc yu t u vo. quyt nh sn xut mt loi sn phm doanh nghip phi
tnh ton bit c phi sn xut bao nhiu sn phm vi mc gi u vo c th no v
bn vi gi no m bo ho vn v bt u c li. iu ny t ra yu cu xc nh v
phn tch im ho vn.
im ho vn l im m ti tng doanh thu bng tng chi ph kinh doanh pht
sinh. Ti im ho vn, kt qu kinh doanh i vi loi sn phm bng khng. y chnh
l ranh gii gia m hoc dng ca mc doanh li.
Phn tch im ho vn chnh l xc lp v phn tch mi quan h ti u gia doanh
thu, sn lng, chi ph kinh doanh v gi c. im mu cht xc nh chnh xc im ho
vn l phi phn chia chi ph kinh doanh thnh chi ph kinh doanh c nh v chi ph kinh
doanh bin i v xc nh c chi ph kinh doanh c nh cho tng loi sn phm.
Cn lu l phn tch ha vn phi c tin hnh cho mi hot ng c tnh cht di
hn nh u t cng ngh, thit b; m rng hay thu hp m;...
3. Quyt nh mc sn xut v s tham gia ca cc yu t u vo
155
Mi doanh nghip kinh doanh u c mc tiu bao trm, lu di l ti a ho li
nhun. Xt trn phng din l thuyt th t c mc tiu ny, trong mi thi k kinh
doanh doanh nghip phi quyt nh mc sn xut ca mnh tho mn iu kin doanh thu
bin thu c t n v sn phm th i phi bng vi chi ph kinh doanh bin sn xut ra
n v sn phm th i . Mt khc, s dng cc ngun lc u vo hiu qu nht doanh
nghip quyt nh s dng khi lng mi ngun lc sao cho mc chi ph kinh doanh c
n v yu t u vo th j no phi bng vi sn phm doanh thu bin m yu t u vo
to ra.
vn dng l thuyt ti u vo quyt nh mc sn lng sn xut cng nh vic s
dng cc yu t u vo vn l ch doanh nghip phi trin khai tnh chi ph kinh doanh.
Vic tnh ton chi ph kinh doanh v l tnh chi ph kinh doanh cn bin phi c tin
hnh lin tc v m bo tnh chnh xc cn thit nhm cung cp thng xuyn nhng thng
tin v chi ph kinh doanh theo yu cu ca b my qun tr doanh nghip.
4. Pht trin v to ng lc cho i ng lao ng
Lao ng sng to ca con ngi l nhn t quyt nh hiu qu kinh doanh. Xu th
xy dng nn kinh t tr thc i hi i ng lao ng phi c trnh chuyn mn cao, c
nng lc sng to. Vn tuyn dng, o to, bi dng v o to li nhm thng xuyn
IT
nng cao cht lng cho i ng lao ng l nhim v m qun tr doanh nghip phi ht sc
quan tm. c bit, i ng lao ng qun tr phi c kh nng hoch nh chin lc, phn
b c hiu qu cc ngun lc, ch ng ng ph vi nhng thay i bt thng ca mi
trng kinh doanh. Doanh nghip phi xy dng c cu lao ng ti u, m bo vic lm
trn c s phn cng v b tr lao ng hp l, ph hp vi nng lc, s trng v nguyn
PT
vng ca mi ngi. Khi giao vic phi xc nh r chc nng, nhim v, quyn hn, trch
nhim. Phi m bo cung cp y cc iu kin cn thit ca qu trnh sn xut, m bo
s cn i thng xuyn trong s bin ng ca mi trng. Phi ch trng cng tc v sinh
cng nghip v cc iu kin v an ton lao ng.
ng lc tp th v c nhn l yu t quyt nh kh nng sng to, tp hp, lin kt
gia cc thnh vin li vi nhau. To ng lc cho tp th, c nhn l vn c bit quan
trng. Yu t tc ng mnh m nht ti vic to ng lc l vic thc hin khuyn khch li
ch vt cht v chu trch nhim vt cht i vi ngi lao ng. Khng th to ra ng lc
khi lng, thng khng theo nguyn tc cng bng. Mt khc, nhu cu tinh thn ca ngi
lao ng ngy cng cao i hi phi chuyn sang qun tr dn ch to ra bu khng kh hu
ngh, thn thin gia cc thnh vin. Phi ngy cng m bo cung cp y , kp thi thng
tin cho ngi lao ng v phi c bit ch trng pht trin nhn cch ca i ng nhng
ngi lao ng.
5. Hon thin hot ng qun tr
B my qun tr gn, nh, nng ng, linh hot trc bin i ca th trng lun l
i hi bc thit. Mun vy, phi ch ngay t khu tuyn dng theo nguyn tc tuyn ngi
theo yu cu ca cng vic.
156
C cu t chc qun tr doanh nghip phi thch ng vi s bin i ca mi trng
kinh doanh. Phi xc nh r chc nng, nhim v, quyn hn, ch trch nhim, mi quan
h gia cc b phn, c nhn trong b my qun tr v phi c qui nh r rng trong iu
l cng nh h thng ni qui ca doanh nghip. Nhng qui nh ny phi qun trit nguyn
tc pht huy tnh ch ng, sng to trong qun tr.
Thit lp h thng thng tin hp l l nhim v khng km phn quan trng ca cng
tc t chc. Vic thit lp h thng thng tin phi p cc yu cu sau:
- p ng nhu cu s dng thng tin, m bo thng xuyn cung thng tin cn thit
n ng cc a ch nhn tin
- Tng cng cht lng cng tc thu nhn, x l thng tin, m bo thng xuyn
cp nht, b sung thng tin
- Ph hp vi kh nng s dng, khai thc thng tin ca doanh nghip.
- m bo chi ph kinh doanh thu thp, x l, khai thc v s dng thng tin thp nht
- Ph hp vi trnh pht trin cng ngh tin hc, tng bc hi nhp vi h thng
thng tin quc t.
IT
6. Pht trin cng ngh k thut
Nhiu doanh nghip nc ta hin nay c trnh cng ngh k thut rt lc hu, my
mc thit b qu c k lm cho nng sut lao ng thp, cht lng sn phm khng m bo
v kt cc l hiu qu kinh doanh thp hoc kinh doanh khng c hiu qu.
PT
Nhu cu i mi k thut cng ngh l rt chnh ng song pht trin k thut cng
ngh lun i hi phi u t ln; u t ng hay sai s tc ng ti hiu qu lu di trong
tng lai. V vy, quyt nh u t i mi k thut cng ngh phi gii quyt tt ba vn
:
- Th nht, d on ng cung - cu th trng, tnh cht cnh tranh, ngun lc cn
thit lin quan n loi sn phm s u t pht trin.
- Th hai, phn tch, nh gi v la chn cng ngh ph hp. Cc trng hp nhp
cng ngh li thi, thit b bi rc, gy nhim mi trng,... u n cha nguy c s
dng khng c hiu qu chng trong tng lai.
- Th ba, c gii php huy ng v s dng vn ng n. Nu d n i mi thit b
khng c m bo bi cc iu kin huy ng v s dng vn ng n cng u cha
ng nguy c tht bi, khng em li hiu qu.
Trong qu trnh sn xut kinh doanh hin nay, cc hng ch yu nhm i mi v
pht trin k thut cng ngh l:
Nng cao cht lng qun tr cng ngh - k thut, tng bc hon thin qun tr nh
hng cht lng theo tiu chun ISO 9000
157
- Nghin cu, nh gi c th chuyn giao cng ngh mt cch c hiu qu, tin
ti lm ch cng ngh v c kh nng sng to cng ngh mi
- Nghin cu, nh gi v nhp cc loi thit b my mc ph hp vi trnh k
thut, cc iu kin ti chnh; tng bc qun tr v s dng c hiu qu thit b my mc
hin c
- Nghin cu s dng vt hu mi v vt liu thay th theo nguyn tc ngun lc d
kim hn, r tin hn v vn m bo cht lng sn phm.
- Nghin cu v ng dng cng ngh tin hc trong mi lnh vc qun tr k thut v
qun tr cc hot ng sn xut kinh doanh khc.
7. Tng cng v m rng quan h cu ni gia doanh nghip v x hi
Cng vi s pht trin v m rng th trng, s ph thuc gia cc doanh nghip vi
th trng cng nh gia cc doanh nghip vi nhau cng cht ch. Doanh nghip no bit
khai thc tt th trng cng nh cc quan h bn hng, doanh nghip c c hi pht trin
kinh doanh. Mun hot ng kinh doanh c hiu qu cao, doanh nghip phi bit tn dng c
hi, hn ch kh khn, trnh cc cm by,... Mun vy phi:
- Gii quyt tt cc mi quan h vi khch hng. Khch hng l i tng duy nht
li nhun.
IT
m doanh nghip phi tn tu phc v v thng qua doanh nghip mi c c hi thu c
- To s tn nhim, uy tn v danh ting ca doanh nghip trn th trng. Chnh uy

tn, danh ting l ci "khng ai c th mua c" nhng li l iu kin m bo hiu qu lu
PT
di cho mi doanh nghip
- Gii quyt tt cc mi quan h vi cc n v tiu th, cung ng, cc n v kinh
doanh c lin quan khc,... y l iu kin doanh nghip c th gim c chi ph s
dng cc yu t u vo
- Gii quyt tt cc mi quan h vi cc c quan qun l v m v ch trn c s ny
mi hot ng kinh doanh ca doanh nghip mi c th din ra thun li, hiu qu kinh doanh
mi gn cht vi hiu qu x hi.
- Thc hin nghim chnh lut php l iu kin khng th thiu pht trin kinh
doanh bn vng.
CU HI N TP
1. Nu cc phng php phn b truyn thng trong vic tnh gi thnh sn phm
trong doanh nghip?
2. So snh u im ca phng php tnh theo mc li th vi phng php truyn
thng?
3. Nu cc ng dng ca mc li th trong vic ra quyt nh kinh doanh trong
doanh nghip v ly v d minh ha c th?
158
4. Th no l hiu qu kinh doanh ca doanh nghip?Bin php nng cao hiu qu
hot ng kinh doanh ca doanh nghip?
IT
PT
159
Ti liu tham kho
TI LIU THAM KHO
1. PGS.TS Ng Kim Thanh, Gio trnh qun tr doanh nghip, Nh xut bn i hc

kinh t quc dn, 2012
2. Trng i hc Kinh t quc dn, Gio trnh Qun tr kinh doanh, Tp 1 v Tp 2,
Nh xut bn i hc kinh t quc dn, 2013
3. Stephen P.Robbins, Timothy A.Judge, Hnh vi t chc, Nh xut bn lao ng x
hi, 2012
4. PGS.TS L Th Gii (ch bin), Qun tr hc, Nh xut bn ti chnh 2007.
5. Nguyn Hi Sn, Qun tr hc, Nh xut bn thng k, H Ni 1998.
6. PGS.TS. Nguyn th Lin Dip, Qun tr hc, Nh xut bn thng k, H Ni 2006.
7. TS. H Vn Hi, Qun tr hc, Nhng vn c bn tp1 v tp 2, Nh xut bn Bu
in, H Ni thng 1.2007.
8. Phm Th Tri, Qun tr hc, Nh xut bn HQG TPHCM, nm 2007
9.
ng
IT
Vin nghin cu v o to v qun l VIM, Nguyn l qun l, Nh xut bn lao
10. JAMES.H.DONNELLY;JR , JAMES.L.GIBSON, JOHN.M.IVANCEVICH, qun tr

hc cn bn, Nh xut bn thng k.
PT
160

BG Quan Tri Doanh Nghiep

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BG Quan Tri Doanh Nghiep

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HC VIN CNG NGH BU CHNH VIN THNG

KHOA QUN TR KINH DOANH 1

QUN TR DOANH NGHIP

ThS. L Th Bch Ngc

CHNG 1 DOANH NGHIP V QUN TR DOANH NGHIP

1.1. DOANH NGHIP V CC LOI HNH DOANH NGHIP

Doanh nghip t nhn

X nghip Nht Bn X nghip u, M

- Lm vic sut i - Lm vic trong tng thi gian

- C ch kim tra mc nhin - C ch kim tra hin nhin

CHNG 2 C CU T CHC QUN TR DOANH NGHIP

2.1. C CH QUN TR DOANH NGHIP

2.2.3. Mi lin h trong c cu t chc qun tr

2.2.4. Cc kiu c cu t chc qun tr doanh nghip

2.4.4. B my qun tr phn xng

Min Bc Min trung Min Nam

Hnh 2.1. M hnh c cu t chc theo khu vc aa l

Hnh 2.2- M hnh c cu t chc theo sn phm

ph c th pht huy ti a kh nng cnh

nh tranh hay lli th chin

B phn qun B phn qun

Hnh 2.3- M hnh c cu t chcc theo khch hng

CHNG 3 CH HUY TRONG DOANH NGHIP

a. Phong cch mnh lnh

b. Phong cch d di (t do)

c. Phong cch dn ch - quyt nh

- C phi do hiu lm vi nhng ngi c u quyn khng?

S u quyn c tc dng nng cao trnh v nng lc ca ngi di quyn khng?

Hnh 3.1 M hnh h thng thng tin

d. Mc tiu v chin lc kinh doanh

Da trn c s ca lp lun , cc nh nghin cu qun tr c gng xc nh cc loi

CHNG 4- HNH VI T CHC

4.1. BN CHT CA HNH VI T CHC

Hnh 4.1. Tin trnh ca hnh vi c nhn

PHT L TRUNG THNH

Hnh 4.2. M hnh Ri b - Xy dng - Trung thnh pht l

Nhim v c lp Tng nng sut

Nhim v ph thuc Gim nng sut

Nhim v c lp Nng sut khng i

Nhim v ph thuc Tng nng sut

Hnh 4.4. nh hng ca nhim v i vi tc ng ca cnh trnh v hp tc

Chng 5- QUN TR NHM TRONG DOANH NGHIP

5.1. NHM TRONG DOANH NGHIP

Phng tin NHM Kt qu nhm

Hnh 5.1. M hnh qun tr nhm

CHNG 6- QUN TR KT QU KINH DOANH V HIU QU

Mc khu hao hng nm c tnh da trn phng php khu hao.

Mc li th Thu nhp n CP trc tip

Mc li th Thu nhp n CP trc tip

Mc li th Thu nhp CP trc tip

MLT3 Chi ph qun l MLTHV

MLT 1 Khu hao

Ch : MLT tng qut CPe

- Lnh o mun li phi kt chuyn mc li th tng thng v (c th c

6.4. NG DNG PHNG PHP TNH MC LI TH VO QUN TR MT S

Gi s cui cng thng lng ng bng 1.260.000 th mc li th s t d kin l

iu c ngha l nu doanh nghip u t 1 gi vo sn xut thng v s thu c

V gi ti thiu cho khch hng l:

Nu khch hng chp nhn mc li thng v gm 17 sn phm mc gi cao nht

Hiu qu s n xut kinh doanh (H) =

d) Sut hao ph cc yu t c bn mi tng thm: Ch tiu ny cho bit c c 1

- To s tn nhim, uy tn v danh ting ca doanh nghip trn th trng. Chnh uy

TI LIU THAM KHO

1. PGS.TS Ng Kim Thanh, Gio trnh qun tr doanh nghip, Nh xut bn i hc