Mt s vn trong thit k m cu theo tiu chun thit k cu 22TCN

272-05
1. t vn
Tiu chun thit k cu 22TCN 272-05 c ban hnh p dng t thng 7/2005 thit
k cc cu trn ng t thay tiu chun 22TCN 18-79. Tiu chun 22TCN 272-05 da
trn tiu chun AASHTO-LRFD 1998 ca Hoa K c a vo cc iu kin ca Vit
Nam nh ti trng tu b, cp sng, nhit , gi, ng t...Bi ny nhm gp phn lm
r mt s vn trong thit k m cu v gii thiu mt vi dng m cu c nu trong
tiu chun.
2. Ti trng p lc t
Ti trng p lc t tc dng ln tng ph thuc:
- Loi t p (t thot nc hay khng thot nc).
- Chuyn v ca tng: Nu tng chn khng chuyn v hoc chuyn v mt cht s
c thit k vi p lc t tnh. Nu tng chuyn v t pha t p th tnh vi p lc
t ch ng v khi tng chuyn v v pha t p th tnh vi p lc t b ng.
- Mt tip gip gia t v tng.
- Nc ngm
- Phng php m t.
Vt liu t p trong m cu nn l loi t thot nc. p lc t tc dng ln m, vi
cc m thng thng, thng l p lc t ch ng hoc p lc t tnh.
2.1. H s p lc t
Vic chn h s p lc t thch hp l mt vn quan trng trong thit k m cu.
Bng 1 trnh y cch tnh h s p lc t theo mt s tiu chun.
Bng 1. Tnh h s p lc t ngang theo mt s tiu chun

Tiu chun Tiu chun Nga, Tiu chun c AASHTO 1996

Trung Quc v AUST
H s AASHTO-LRFD 1998
22TCN 18-79 ROADS- 1992
p lc t 22TCN 272-05
iu 3.11.5

1 sin sin 2 ( ' )

0 Ka= 1 sin Ka=
45 r sin 2 sin( )
Ka=tg 2 2
Ch ng Ka sin( ' ) sin( ' )
r= 1
sin( ) sin( )

Tnh K0 K0= 1 - sin K0= 1 sin

B ng Kp 0 1 sin iu 3.11.5.4
45 Kp= 1 sin
Kp = tg 2 2 Kp tra Hnh A.3.11.5.4.1
Nhn xt:
+ Tiu chun 22TCN 18-79 tnh p lc ngang ca t theo h s p lc t ch ng
khng xt n ma st ca t v tng, gc nghing lng tng v gc nghing ca mt
t p.
+ Theo tiu chun AASHTO v 22TCN 272-05 tnh h s p lc t ngang tnh (tnh cho
cc tng trng lc, khng dch chuyn) v h s p lc t ch ng cho cc tng cng
xon c dch chuyn theo cc cng thc Coulomb c xt n: gc nghing lng tng ,
gc ca mt t so vi phng nm ngang v ma st ca t vi lng tng . Vi
tng b tng, gc ma st ca tng c th ly =(0.6 n 0.8) .
+ Khi khng xt n ma st ca t v lng tng, h s p lc t ngang ch ng tnh
theo cng thc Coulomb c gi tr ln hn, cn khi xt n ma st ca t v tng, h s
plc ngang ch ng gim i, nh vy l hp l.
2.2. Tnh p lc ngang ca t do tnh ti EH
plc ngang cu t do tnh ti trong cc tiu chun u tnh theo cc cng thc thng
thng trong c hc t, coi p lc ngang phn b tuyn tnh v t l vi chiu su ca
t. im t hp lc trong cc tiu chun Nga, Trung Quc, c, AASHTO- 1996 l
0,33H (H- chiu cao tng chn), ti trng tm biu tam gic.
Phn b tam gic ca p lc ngang l s n gin ho s phn b phi tuyn thc t. C 2
phn nhn t to nn c trng phi tuyn:
(1) Hiu ng vm do ng sut ct trong t cao mng v mt phng pha trn chan
tng v
(2)dm nn sinh ra p lc ngang trong t p. .
Hp lc ca p lc ngang ca t p c th c tnh qua s phn b tam gic n. Tuy
nhin tng ng vi phn b phi tuyn thc t khi tnh mmen, v tr hp lc phi
c nng t 0,33H l 0,4H. Mt s nghin cu trn tng thc xc minh 0,4H l v
tr hp l ca hp lc Terzaghi (1934); Clausen v Johansen (1972), Sherif (1982). Nh
vy v tr t hp lc ca p lc ngang c quy nh trong Tiu chun AASHTO 1998
v 22TCN 272-05 l s gn ng hp l so vi cc gi tr quan st c trong cc nghin
cu ca tng thc.
Bng 2. Tnh p lc t do tnh ti t theo mt s tiu chun

Tiu chun Tiu chun Nga, AASHTO 1996 AASHTO-LRFD 1998

Trung Quc v Tiu chun c 22TCN 272-05
22TCN 18-79
AUST ROADS- 1992
Cng thc tnh 1 1 iu 3.11.5.1
Et= H 2 k E H 2 k
p lc t ngang 2 2
tnh K=K0 hoc Ka p= Khsgz10-9

Tay n 0,33H 0,33H 0,4H

p lc t tnh cn c th c tnh theo phng php cht lng tng ng khi tnh
cho cc tng chn c chiu cao di 6m v t p l loi t thot nc (iu 3.11.5)
Bng 3. 11.5.5.1, trong tiu chun cho t trng cht lng tng ng ca cc loi t.
im t hp lc ti 0,4H (H- chiu cao tng).
Phng php cht lng tng ng c u im l n gin v sai st nhm ln khi
tnh p lc t.
2.3. Tnh p lc ngang ca t do hot ti sau m LS
plc ngang ca t do hot ti sau m theo cc tiu chun u c tnh theo cc sch
C hc t: thay tc dng ca hot ti sau m bng mt lp t c chiu cao tng ng
heq. Tuy nhin, phm vi tc dng ca hot ti sau m v chiu cao lp t tng ng
tnh theo cc tiu chun li khc nhau:
+ Phm vi tc dng ca hot ti sau m:
Theo tiu chun Nga, Trung Quc v 22TCN 18-79 v AASHTO-96 l H/2 (H chiu cao
tng)
+ Chiu cao lp t tng ng tnh theo 22TCN 18-79

htd =
P
Sb

Cng thc ny tnh i trc tip t hot ti sang lp t tng ng nn chiu cao tnh
i c gi tr ln
+ Chiu cao lp t tng ng theo AASHTO- 1996 l 610mm.
+ Chiu cao lp t tng ng theo AASHTO-LRFD v 22TCN 272-05 c tra theo
Bng A.3.11.6.2.1 c gi tr s t 1.500 n 9.000mm vi chiu cao tng c xc
nh bng cch tnh ap lc ngang tc dng vo tng do phn b p lc t xe ti thit k.
Phn b p lc ngang tnh theo bi ton na khng gian n hi vi h s Poisson bng
0,5.
2.4. Phng php m cht t
Tc ng ca thit b m cht sau lng m gy p lc ngang ln tng chn, cc Tiu
chun c, AASHTO - 96, AASHTO-LRFD v 22TCN 272-05 u quan tm n tc
ng ny. Tuy nhin, trong tiu chun cha nu cng thc tnh. p lc do m ph thuc:
chiu rng vng t p v loi t, trng lng thit b v phng php m V vy khi
dng cc thit b m ln, ngi thit k cn tnh n p lc t do m.
2.5. Tnh p lc t do ng t gy ra
Khi c ng t, t p sau m c th b ln, m c th b dch chuyn do p lc t
tng ln hoc do cc lc qun tnh ln theo phng dc v ngang cu t kt cu nhp
truyn n hoc m cng c th b ph hoi do ho lng ca t nn mng. c im
thit k m cu lin quan n v tr cu, a hnh, a cht, t p sau m, loi kt cu
nhp, ti trng...Vic thit k m cu chu ti trng ng t l bi ton phc tp lin quan
n s lm vic tng tc gia t, m v kt cu nhp. V vy cn c cc gi thit v
phng php tnh gn ng n gin ho tnh ton.
Vi cc m ng t do nh cc tng trng lc, tng cng xon, trong cc vng ng
t mnh, nu thit k chng khng chuyn v di cc gia tc ln nht ca t l
khng thc t v vy vic thit k cho m c th c mt chuyn v nagng nh chp nhn
c l phng php thit k thch hp. Phng php thng c dng nht tnh
ton cc lc ng t ln m l phng php gn ng tnh hc ca Mononobe Okabe
vi cc gi thit:
+ M c t do dch chuyn.
+ t p l loi t khng dnh, c gc ma st .
+ t p khng bo ho do cc vn v ho lng khng pht sinh.
p lc t ch ng ca m c tnh theo cng tghc Coulomb c tnh n cc lc
qun tnh nm ngang v thng ng theo cc cng thc trong Ph lc Phn 11.
1
EAE = gH 2 (1 k v ) K AE 10 9 ( A.11 .1.1.1 1)
2
Trong h s p lc t ch ng do ng t KAE c tnh theo cng thc:
2
cos 2 ( ) sin( ) sin( i )
KAE= x 1
cos cos cos( )
2
cos( ) cos(i )

(A.11.1.1.1-2)
Trong :
g : Gia tc trng trng (m/s2)
: T trng ca t p (kg/m3)
H : Chiu cao mt t (mm)
: Gc ma st ca t ( )
kh
: Gc qun tnh ng t: = arctg ( )
1 kv
: Gc ma st gia t v tng m ( )
Kh: H s gia tc nm ngang
Kv: H s gia tc thng ng
i : gc mi dc ca t p ()
: nghing ca lng tng
Tng t cho p lc t b ng nu m b y vo trong t p:
1
E AE gH 2 (1 k v ) K PE 10 9 (A.11.1.1-3)
2
Trong :
2
cos 2 ( ) sin( ) sin( i )
K AE x 1
cos cos cos( )
2
cos( ) cos(i )

(A.11.1.1.1-4
Thit k chuyn v ca tng theo iu (A.11.1.1.2-1)
3. Mt s dng m cu c gii thiu trong tiu chun
Tiu chun 22TCN 272-05 c gii thiu mt s dng m cu nh m cu lin khi
(integral abutments) v m cu c t n nh c hc (Mechanically Stabilized earth
(MSE) Abutments).
3.1. M cu lin khi (integral abutments) (iu 11.6.1.2)
Cu lin khi l cu c xy dng khng c khe co gin gia cc nhp, gia nhp v m.
Mt ng lin tc t bn ny n bn kia. M cu lin khi l m cu c lin kt
cng vi kt cu nhp, m tr ta trn mng nng hoc mng cc v c th chuyn v
ngang trong phm vi cho php (nh ngha m lin khi theo iu 7.5.14 AASHTO
1996).
Cc m phi c thit k chu cc bin dng do co ngt, t bin v do nhit ca
kt cu nhp (iu 11.6.1.2 22TCN 272-05). u im ca cu lin khi l trnh c
vic lp t v bo dng khe co gin trn cc tr v m, cho php xe chy m thun t
ng vo cu.. Cu lin khi c th c s 1 nhp hoc nhiu nhp vi chiu di ton
cu n khong 100m. Mng m tr c thit k nh v mm do d dch chuyn
ngang. Tr c th thit k 1 hng cc (ging mng cc kiu tr do). Bn qu phi
c lin kt vi u dm cng chuyn v v c thit k cng chu un. Bn
qu cn c tc dng xe c khng trc tip ln t p lm m cu chuyn v kh
khn. t p sau m dng ht, thot nc, p lc ngang ca t khi kt cu nhp dn n
do nhit c tnh theo p lc t b ng.
Khi chiu di cu nh, chuyn v do nhit c th gii quyt bng cch t mt nt
(giong) atphan trn mt ng. Tuy nhin, khi chiu di cu ln, chuyn v nhit ca
cu s ln hn, c th gy nt trn b mt ng ti vng ni tip, iu ny cn quan tm
khi cu to khe ni chuyn tip ny. Nu mt ng bng b tng cn t khe co gin
chu nn dc ti cui bn qu .
Tnh ton phn b ti trng trong cu lin khi ph thuc nhiu vo tng quan cng
ca cc b phn, cng vt liu v kt cu phi c d tnh cng st vi thc t cng
tt.
cng ca mng c tnh theo:
E
M un ct G = N/mm2
2(1 v )

2.5GA 0.5
cng thng ng Kz = N/mm
(1 v )
cng ngang Kx = 2G(1+v)A0.5 N/mm
 2.5Gz
cng xoay Km = N/mm
(1 v )
Trong :
G: m un ct ca t nn
E: M un n hi ca t nn
v: H s Poission ca t nn
A: Din tch mng = bd
bd 2
z: M un chng un =
6
Nu th hin cng thng ng bng 2 l xo song song, cch nhau mt khong l 1 th
cng v khong cch ca l xo thng ng tnh bng cng thc K = 0,5 K z; 1 =
2(Km/Kz).
cng ca l xo ngang ti trng tm biu p lc t b ng c tnh theo cng
thc:
P
K xl

Trong :
P: p lc t b ng (tnh vi ton chiu rng m)
: Chuyn v ca m do nhit tng ln hoc do lc hm xe.
3.2. M cu kt hp khi t c ct (MSE - Abutments, iu 11.9.7)
Cc tiu chun c, AASHTO, AASHTO - LRFD v 22TCN 272-05 u c cc iu
khon v m cu kt hp khi t c ct gia cng.
Khi t c ct gia cng gm: tng mt (front face), ct gia cng v t p. Tng
mt lm tng tnh n nh ca khi t p v lm bin dng ca khi p nh hn. Ct
gia cng v t lm thnh vt liu kt hp (Composite) lm tng cng ca t. Ct
gia cng c th bng thp m km hoc bng polime (vt liu c th gin di). t p
thng dng loi t thot nc.
V cu to: Kch thc ca khi t c ct c xc nh theo yu cu v n nh v
cng a k thut (iu 11.9.1 v 11.9.5). Chiu di nh nht ca ct gia cng l
0,7H (G- chiu cao tng MSE) hoc 2.400mm.
V tnh ton p lc t ca tng MSE ly theo iu 3.11.5.7, h s p lc t ch ng
tnh theo cng thc Coulomb (iu 3.11.5.3) v khng tnh n ma st gia t v tng
( = 0). Hp lc ca p lc t ch ng tc dng ti cao H/3.
Cc tng MSE phi c tnh ton m bo n nh trong (internal stability) cc ct
gia cng khng b trt hoc b t theo iu 11.9.5.2, n nh khi p hnh nm v
phi m bo n nh ngoi (external stability) kt cu khng b ph hoi v trt,
trt su, lt, sc chu ti ca nn mng v ln ca kt cu.
4. Kt lun
+ V tnh ton p lc t:
- H s p lc t theo 22TCN 272-05 xt n y cc yu t nh gc nghing ca
lng tng, ma st gia t v tng, gc nghing ca mt t p.
- im t hp lc ca p lc t do tnh ti ti im 0,4H (tnh t y mng) l ph hp
vi cc quan st v o c trn cc tng chn thc.
- i vi cc m c chiu cao di 6m. t p loi thot nc, c th tnh p lc t
theo phng php cht lng tng ng.
- Cu nm trong vng ng t, c th tnh p lc t tc dng ln m v chuyn v vi
m theo Ph lc 11 ca Tiu chun.
+ V cc dng m:
- M lin khi nn c nghin cu thm p dng ti Vit Nam
- M c kt hp tng chn c ct nn c p dng rng ri cc cu vt v cu
thnh ph m bo yu cu m quan v gim din tch xy dng taluy nn ng.
PGS. TS Nguyn Minh Ngha, ThS. Nguyn Cm Nhung
(Ngun tin: T/C Cu ng Vit Nam, s 7/2007)