Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • 311-318, Renesansa - Paladio, Vinjola PDF

    Uploaded by

    Li_Sa4
    63 views10 pages

    Original Title

    311-318, Renesansa - Paladio, Vinjola.pdf

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    63 views10 pages

    311-318, Renesansa - Paladio, Vinjola PDF

    Uploaded by

    Li_Sa4

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 10
    TT hae PET CLs ATT LOL a poe ae oT ad gee PGA Barer saa PYM oo. —— | -y 8-68 Libreria di San Marko i Duddeva palata. Venesija Renesansa Paladios Vinjola. Arhitektura renesanse se Sirila od svojih poéetaka u petnaestovekovnoj Firenci do dominiona prosveéenih viadara u ostalim oblastima ltalije, potom do Rima, gde je u Sesnaestom veku unapredena pod papskim patronatom, i konagno do Venecije i severoistoka, ede su je doneli umetnici obutavani u Rimu. Savrseno uravnotezeni stil klasigne rimske renesanse prve dve decenije Sesnaestog veka izdahnuo je u Rimu nakon pljatke erada, ali se rascve- 120 Sa regionalnim i stilskim varijantama svuda po Italiji, u gradovima poput Mantove, Verone i Venecije. Poslednji v ki humanisticki arhitekta — Andrea Paladio — potive iz te oblasti. Roden je 1508. godine u Padovi, nedaleko od \Venecije, a karijeru je zapoteo kao kamenorezac. Kada mu je bilo dvadeset, sprijateljio se sa Dan Dordom Trisinom au (Gian Giorgio Trissino), plemi¢em, poetom, filozofom, poz- navaocem i pokrovitcliem umeinosti, koji je u mladicu pre- poanao posebne intelektualne i umetnitke talente. Trisino je ohrabrio Paladija da kao bumanista — da prouéava latinsku knjizevnost, muziku, Vitruvijev traktat. Paladio je svog patrona pratio u Rim, ade je proutavao schitekturu. Tokom ovog proce- sa prosvesene ialozenosti kulturi proslosti, mladi Paladio je doziveo preobrazaj od kamenoresea do arhitekte i Yubitelja antike. Inspirisan Vitruvijem i primerom Alberti i pisaca ‘wakata koji su ga sledili, Paladio je napisao i ilustrovao sop- siveni taktat o arhitekturi, Quattro libri delltarchitettura (Cetin knjige 0 arhitekturi, 1570) ~ dokument koji je, u stvari, predstavljao prirutnik klasiénog projektovanja, i koji sao dubok uticaj na arhitektaru u rmogim zemljama vise ood da veka. U traktatu, Paladio je dao omove i elevacije sopstvenih gradevina, zajedno sa athitektonskim teorijama koje potidu iz njegovog proutavanja antike. Quattro libri nisu jedina Paladijeva knjiga; kao rezultat njegovog dozi- “aja rimske arhitekture, neprekidno je bio inspirisan da erta i pise, paje 1554. godine objavio vodit, Le antichita dt Roma (Stari vek Rima); iste godine doziveo je publikovanje Deserizione dete. chiese di Roma (Opis erkvi u Rimu), a 1556, godine maeajno izdanje Vitruvijevog traktata koji je ilustrovao Paladio. Kao arhitekta u oblasti Veneta, u Vieenei i Veneeiji, verovatno je imao dalckosezniji utieaj svojim vilama, palatama, crkvama i javnim gradevinama nego bilo koji enesansni arhitekta Prva velika Paladijeva poradzbina bila je za javnn grade- vinu, Palaco dela Radone (Palazzo della Ragione: sl. 8-69), ili gradska vecnica, u Vigenei. Kao u slucaju Albertija i erkve San Franéesko u Rimini, Paladio je morao da izgradi novu Skoljku oko starje strukture. Palaco dela Radone bila je veli- a dvospratna veénica u Kojoj se sastajalo gradsko veée Vigence. Sagradena je sredinom petnaestog veka na glavnom gradskom trgu; jegro gradevine prvobitno je obuhvaéeno dvospratnom lodom koja se srusila ubrzo po izgradnji. Od Paladija je 1548, godine trazeno da rekonsiruige upravo tu lodu; radovi su poveli 1549, ali gradevina nije zavréena do 1617, skoro cetrdeset godina nakon Paladijeve smrti. Stara sala za sastanke na gorajem spratu prekrivena je prostranim drvenim krovom, i dalje vidljivim iznad balustrade koja je matematiku i 869 Andrea Pala. Loda, Palaco dela Radone (Bazilika). Vigonca, Zapoceta 1548. god m2 krunisala novu Paladijevu lodu koja nije sagradena samo kao nova fasada za staromodnu gradevinu, veé i da prihvati pri- tisak prethodne masivne strukture, Proporeije Paladijevog projekta — visina oba sprata, Sirina i broj ofvora na fasadi — determinisane su. proporcijama starije gradevine, ali je Palacio prekrio shematsku supstruktura najnovijim elemen- tima ail‘aniica importovanim iz Rima i putem Rim-via- Venecija. Sansovinova Librerija u Venecili bila je skoro zavrSena neposredno pre nego Sto je zapoceta izgradinja gra- dske veenice u Vigenei; posto se i ona takode nalazila na glavnom gradskom trgu, Peladio je mozda zato bio inspirisan da se poslu2i serlijanom (koja ée zahvaljujuci ovo} sgradevini postati poznata kao «paladijevski» motiy). Mozda {je jo8 znatajnije to Sto je njena fleksibilnost sluzila u prak- 4iéne svrhe, Otvori na staroj Lodi bili su. nejednake Sirine; Koristeéi mali red odvojen od stupca koji nosi glavni prislon- Jjeni red. Paladio je sada mogao da prilagodi vetiginu kraj- njeg polja na fasadi. Suzio ga je u odnosu na druge, smanju- jusi odstojanje izmedu malog stuba i stupca dok odr2ava pra- vilnost velikog Iuénog otvora. Sam Paladio nazvao je gradevinn «Bazilika», namemo stvarajuci analogiju izmedu svoje gradevine i amti¢kih rimskih dvorana koriSéenih za pro- fanu namemu. Bila je to prva renesansna gradevina w Vicenci Uspeh Bazilike doneo je Paladiju. mnoge porudabine za privatne palate u Vigenet, Projekat njegovih palsta moze se pratiti do eetiri izvora: palate i vile Bramanteovog kriga sagradene pre 1527. godine, koje je Palacio znao iz. svojih boravaka w imu; bogatija, regionalno transformisana dela Sanmikelfja i Sansovina u Veroni i Veneciits liéna varijanta kKlasiénih rimskih formula koje je Dulijo Romano sproveo u Mantovi: i anti¢ki spomenici koje je Paladio proutavan s velikom paznjom i koje je rekonstruisao. Mnogi delovi fasa- de njegove palate Tijene (Palazzo Thiene; sl. 8-70), koja dati- ra iz éetrdesetih godina Sesnaestog veka ~ rustikovano prize~ tle, pravilno razmaknuti pilastri na piano nobilen, prozori sa timpanonima i istureni kljueni kamen i veliki kvadti na okvir- ima _prozora — poticu od prepezaatljivih izvora, Kojima Paladio rukuje svojom narotitom ekspresivnom slobodom, Neobicna koncepeija njezove palate Kijerikati (Palazzo Chiericati: si. 8-71) iz pesedetih godine Sesnaestog veka ‘odredena je svojom lokacijom, Umesto da stoji na iviei neke tipitne uske ulice u Videnei, ade bi zatvorena fasada pred- stavljala nekakvo pravilo, ova palata je gledala na prostrani park u blizini reke. Lokaciia je izgleda Paladiju predlagale | polo%aj vile i tnga; zbog obule reke projektovao je kotonada, oblik povezan sa otvoreno%éu kuge u prirodi kao i lode koje su oblikovale renesansne javne trgove. Dotski red niteg sprata moze se percipirati kao peripter Bramanteovog Tempijeta, odmotan i razvuden preko fasade gradevine. Na piano nobileu, red se menja u jonski; centraina polja nse tvorena, kao u prizemliu, veé su zatvorena zidom: a zid je probijen mezaninom i prozorskim spratom, obogacenin tim panonima sa skulpturom. Paladio je akeentovao stedisnji pavilion istituci ga upolie i udvostrucujuci stubove na uglovima w odgovarajucem obraseu w donjem red. ‘Najbolie Sesnaesiovekovne vile ne nalaze se w Rimu, vee uw Venett; bile su Paladijevo delo. Bez obzira na njezovo vladanje arhitekturom koje je vodilo do porudzbine nmogih razligitih tipova gradevina, najvige su trazenc njegove vile: u pogledu uticaja, one su ostale medu najznacajnijim gradevi- ama u Gitavoj istoriji arhitekture. Iz njih je, vise nego bilo kog drugog njezovog dela, roden éitay novi stil — paladi- RENESANSA I BAROK 8-10. Andrea Paladio, Paleo Tiene, Vigenea. 8-71 Andrea Paladio, Palaco Kijeri S40-ih god. jemizam — na kojem je utemeljena Klasiéna arhitektura osam- naestog veka u Engieskoj, a zatim i u Americi Paladijevo humanisti¢ko obrazova talno srodstvo sa knjizevnim prefinjenostima Trisanovoz kruga, a pre svega. njegovo revnosno proutavanje anti¢kih gtadevina pomoglo mu je da sazna o pravilima i oblicima anticke arhitekrure. Ali njegovo znanje nije bilo prosto teori- {jsko; za razliku od aristokratskog Albertija, u su8tini «gospo- dina athitekte» koji sc uzdréavac od rutnog rada, Paladio je bio aktivni profesionalae jo8 od ranih godina kao kame~ norezac, a ono Sto je saznao uvedi primenjivao je u praksi. U principu baziran na proporcijama, simetriji i predstavi prodelja hrama, Paladijev klasicizam najzivije je otelovijen nna vilama koje je gradio u okolini Venecije za bogate zemljoposednike, koji su Ziveli u gradu ali su seosko imanje drzali kao kutak za uzivanje i kao poljoprivredno dobro za sticanje prihoda (sl, 8-72 — 8-74). Projektovane su vodeci Faguna © poljoprivrednim delatnostima ajihovih vlasnika Pravougaoni blokovi povezivani su pomoénim krilima preko portika sa Kolonadom, katkad pravim, a nekad zakrivljenim, Glayni blok, obino sa tremom, sudr2a0 je delove za poro- dicni Zivot, dok su suplementarna krila sluzila z2 farmu; ona su sadr2ala ambare, Stale, prostorije za poslugu ili skladista, Osnova svake vile predstavljala je varijaciju na temu: strogo simetritan raspored stambenih prostorija oko centralne pri- Jemne dvorane, sobe — ukljutujuci dva ili ti salon ili spa- vvaée sobe ~ na levoj strani oblikom i velitinom odgovaraju nim na desnoj strani, stepenista ili manje pomoéne prostori- je umetnuti su u prostore izmedu soba i dvorane. Mnoge vile ‘su projektovane detaljnije nego Sto su kao takve bile sagra- dene; idcalna paladijevska vila najbolje se moze razmotriti na ilustracijama u Ovatiro libri, ade je zabelezio svoje pot- puno razradene planove za osnovw i elevaciju (sl. 8-73). je, njegovo intelektu- . Vigenca, Zapogeta oko 1547. god, Renesansa 8-72 Andrea Paladio. Vi Godl, Lonedo, 1538-42, god. 873, Andrea Paladio. Vila Godi, asnova i elevadi bri) (lz Quatro Kao savréenu fasadu za vile, Paladio je prilagodio oblik procelja hrama (u tome mu je prethodio Dulio da Sangalo u Podo a Kajanu), Bio je ubeden da su antiéki hramovi, sa svo- jjim timpanonima i kolonadama na fasadama, udvajali izgled ranijih mesta stanovanja — drugim retima, obrazac svetog hhrama prvobitno je odreden svakidainjom arhitekturom kuca, Paladio je smatrao hram jednom yrstom najvise kuce, bozje, ali ipak kuée. A posto su njegove vile zamisljene kao ovivijavanje anti¢kih vila, za njcga nije postojala nedosled- ost pri Kembinovanju svete i domaée arhitekture, Paladio je izveo mnoge varijacije na temu vila a da nije 2rvova0 njena osnovna natela: botna polja fasade mogla su bil istaknuta umesto sredista, kao Sto je najde8ée bivalo; tim- nosili stupei umesto stubova; trem je mogao nezavisna jedinica pre nego da je postayljen e kuce, Medu svim vatijantama, vila zapoteta 1566; sl. 8-75, 8-76) se anon su biti dodat ka glavni korpus. san Rotonda (Villa Rotone 314 mt ny H 874 Andrea Paladio, Vila Foskarl. Malkontenta. Pre 1560. yod. smatra kao su8tinsko ostvarenje njegovih ideja. Njena krista~ Inojasna osnova oliava Paladijeve principe Koncipiranja vila: oko kru2nog centralnog hola, kvadrat gradevine je pode- ljen na cetiri grupe prostorija, apsolutno simetriénih. Kao pisac traktata i dobro obudeni humanista, Paladio je bio posve¢en ideji vrednosti skladnih proporeija i lepoti matem- atike, pa su shodno tome odnosi duzine, Sirine i visine svake prostorije pazljivo izvedeni, a svaka soba, prema taénoj for- muli odnosa, bila je u skladu ne samo sa svakom dragom prostorijom, veé sa itavom gradevinom. Heksastilni jonski trem sa timpanonom do kog se stizalo velitanstyenim ste- penistem, u stilu rimskih hramova, prethodi na svakoj od Getiri fasade, noseci Paladijevu nemilostdnu simetriju van svakog pojma praktitne neophodnosti. No, temovi su uistinw {mali funkeionalmu kao i formalnu ulogu, jer je vila sagradena ‘na vrhu uzvisenja, 2 oni su pruzali dominantan pogled na okolnu prirodu u svim pravcima i sklonite od vreline dana, Isto toliko izazoyno koliko je bilo usvajanje forme hrama za kuéu, zasvodavanje kupolom krwznog hola u vili Rotondi RENESANSAT BAROK bio je jos izazovnije. Kupola se u renesansi uvek vezivala za crkvenu arhitekturu (i 2a slike akupole nebesan) i nije upo- trebljavana u domacem graditeljstva. lako bi se Rafuelova kupola iznad sredisnjeg polja lode vile Madame mogla navesti kao preteva, ona nije bila ni vidljiva spolja nit je je trebalo da bude dominanina karakteristika gradevine, kao St0 je to sigumo Paladfjeva kupola bila. Predstava prodelja hrama, si svojim antitkim evokacija- ma, harmonitnim odnosima visine i Sirine, i apstraktnim obrascima geometrijskih oblike, dobro je postuzila Paladiju (kao i Albertiju pre njega) kao inventivan odgovor na dilemu ako artikulisati fasadu na jeziku klasicizma, Tako pri- lagodljiv format zaista je potvrdio da ga on nije trans- formisao samo da bi ga prilagodio mnostvu razliitih kuéa u 8-75 Osnova, vila Rotonda 8-76 Andrea Paladio. Vila Rotonda, Vigenea. Zapoteta 1566. god. prirodi, veé da bi ga, kasnije tokom svoje karijere, razvio do olosalnih mera kako bi opervazio dye monumentalne erkve u Veneeiji. San Dorto Madore (San Giorgio Maggiore; zapoteta 1566; slika u boji 50; sl. 8-77, 8-78) i Il Redentore (zapoéeta 1576) imaju ist. fasadni obrazac: prvo, tetrastilno progclje sa timpanonom smesteno ispred visokog glavnog broda, njegove dimenzije odgovarale su dimenzijama broda; zatim, postavljen iza nizih i uzih baénih brodova (ali na ravni iza dela glavnog broda), deo timpanona na udvojenim kraj- jim pilastrima, koji se pruzaju sa obe strane po Sirini erkve, njegov venae naslanja se na red stubova u prednjem planu, Rezultat ¢ini ingeniozno blokiranje dva koherentna sistema = botnog i centralnog — koji odrazava osnovu i elevaciju unutrasnjosti erkve bez naruSavanja integritete klasitnog formata, Na erkvi Santa Marija Novela iz pemaestog veka, ‘Alberti je problem prelaza izmedu nizih boénih brodova i visokog glavnog broda bazilikalne erkve reSio volutana; Sesnacstom vekt, Paladio je pronasao rekenje sa svojim pre- polovljenim i ispreplitanim hramovima, inventivna Koncep- ‘jja kojoj bi se i sami Rimljani divi Prostrana, svetlom ispunjena unutrasnjost erkve San ordo Madore, benediktinske manustirske crkve, funkei- ‘onalno je uredena kako bi zadovoljila potrebe monaike zajednice i kongregacije svetovnih vernika. Veliki monaski hor, odvojen stubovima, nastavlia se preko ogradenog pros- toa pred oltarom koji ga efektno razdvaja od glavnog broda, Taj prostor, koji se sam po scbi razlikuje od poluoblitasto zasyedenog glavnog broda svojim krstastim syodom koji pogiva na slobodnim stubovima, zahteva poluzavisma strak- tura uw okvira programa, i mudro je opisan kao «oltarska ‘kuéa». Siroki brod, vezan sa transeptom preko ukrsnice sa kupolom, otvara se prema botnim kapelama, a tradicionalni stubovi bazilikalne erkve pretvoreni su u stupce (Koji nose poluobligasti svod) artikulisan gigantskim polustubovima i pilastrima, Paladio je iskoristio nekoliko svodnih i fenestra- Renesansa 315 cionih sistema koji su izvedeni na osnovu njegovog detaljnog poznavanja velikih gradevina za kupatila carskog Rima, Oni nisu upotrebljeni «arheoloski» vec sa slobodom interpretacije kako bi se postigii slidni efekti grandioznosti i dostojanstva. Nijedan posetilac nije uspeo da ne primeti “77 Anairea Paladio. Osnova, San Bordo Madore. Venecija Zapoveta 1866. god 8-78 Unutrainjost, San Bordo Madore wm izuzetno «venecijansko» osvetljenje erkve, topla svetlo iz mnogih prozora reflektuje se na blede povssine u Stuku koje ne prekidaju slike ili skulpture. Paladijev projekat izrazava organizaeiju unutraSnjeg prostora erkve San Bordo Magore ‘nom istom izuzetnom bisirinom koju je primenio na fasadu Pozna Paladijeva dela su u velikoj meri herojska, Neza- vrfena Loda del Kapitanijato (Loggia del Capitaniato) Vigenei (slika u boji 54) slavi secanje na trijumf Mlctana nad Turcima kod Lepanta 1571. godine: njena boéna fasada zami- Sljena je kao trijumfalni luk, i proveljc predstaylja fenestrirani sprat iznad trodelnog prizemilja. Ovde Paladio radi u svom rgjsna2nijem maniru: enormni stubovi, entablatura sa ogrom- nim teretom nad. kapitelima; povrsina bogata reljefom, Isto toliko Kolosalna je i palata Porto-Breganee (Palazzo Porto- Breganzes sl. 8-79), takode iz osme decenije Sesnaestog veka, sa Cak samo dva izvedena fasadna polja. Gigantski stubovi na velikim plintama smeSteni su izmedu prozora, a pazamasni venei gitlandi u visokom reljefu vise sa friza ispod medu- spratnih prozora, Balkoni Strée upolje kako bi izbalansirali snazno isturene delove entablawure iznad kapitela, Skulpto- ralna snaga ovih posledajih gradevina mogla bi se porediti sa Mikelandelovom skulptoralnom arhitekturom. Kada je 1554, godine poslednji put putovao u Rim, Paladio je video Mikelan-

    You might also like