1

MALAHKI LAIKA A KARAI MUNGGA

(THE MESSAGE OF MALACHI)

I.SHINGDU LABAU NI (HISTORICAL CONTEXT OF MALACHIS WORK)

A. Myihtoi Wa A Lam (The Prophet)

Malahki ngu ai ga hkum a lachyum gaw nye a shi htawn ai kasa (my messenger) or Madu a
shihtawn kasa (the Lords messenger) ngu ai re. Myihtoi wa a lam hte seng nna Malahki laika hta 1:1
Malahki a n-gup hte Israela matu jaw ai Yehowa a shingran mungga ngu ai hku sha ka da ai. Dai majaw
mihtoi wa a lam hte seng nna Malahki laika hta mung, kaga Ga Shaka Dingsa hte Ningnan laika ni hta
mung hpa n mu lu ai. N-gup aga hte hkring htawng shachyaw nna tsun hkrat wa ai labau hta Malahki gaw
Babelon kaw na Yerusalem de bai n htang wa ai dinghku langai kaw na, Sopha mare (Sopha mare gaw
gara kaw re ai hpe hkrak n chye lu ga ai) hta shangai ai wa re. Kaji ten kaw nna sumnum ai hte makam
masham kaba ai majaw, shi hpe yawng hkungga ai hte, lamu kasa ngu nna mung tsun shamying ma ai.

B. Myihtoi Htoi Ai Shaning (The Date)

Malahki lai ka hta hkawhkam ni a mying hte lak lai ai labau mabyin (eg. n nan nawn, majan) ni n
lawm ai majaw myihtoi htoi ai shaning hpe hkrak tup gaw n chye lu ga ai. Rai tim, munggyi wa (1:8),
Yerusalem nawku htingnu bai gaw gap ngut sai lam (1:10;3:1,10) ni lawm ai majaw Yerusalem nawku
htingnu gaw gap ngut ai hpang e htawn tsun ai myihtoi ga re ngu sawn la lu ga ai. Bai nna, Malahki laika
hte Ezara & Nehemia laika ni hta rawng ai mabyin ni gaw bung hkat nga ma ai. Yuda mung masha ni a
nga pra masa hte makam masham lam ni hpe sharai shading ai mungga ni (Mal 3:5; Neh 5:1-13), htam shi
hkungga hpe tup hkrak jaw ra ai lam ni (Mal 3:7-10; Neh 10:37-39), num jahka ai lam hte maigan amyu
ni hte dinghku de ai lam ni (Mal 2:10-16; Neh 10:30: 13:23-29) hta bung hkat nga ma ai. Nehemia gaw
BC 445 hta Yerusalem de nhtang wa ai re. Dai majaw chyum ninghkrin nkau mi gaw Malahki gaw nawku
htingnu gaw gap ngut ai aten BC 516 hte Nehemia munggyi tai ai aten BC 444 BC lapran myihtoi htoi ai
re ngu sawn la let, BC 450 hpe myihtoi htoi ai shaning hku masat la ma ai. Chyum ninghkrin nkau mi rai
jang gaw Hagi yan Zahkaria hte rau ban prat bung ai hku sawn la nna BC 520 hpe madaw hkap la ma ai.

C. Mung Masa Shingdu Labau (Political Background)

Persi (Persian) hkawhkam Kuru a (BC 539) ndau laika hte maren Babelon hta bawng dung nga ai
Israela amyu ni law law wa Yerusalem mare de nhtang wa lu ma ai. Tinang a tinggyeng akyu hpe madung
dat ai lam hte Yerusalem kaw nga ai tara maigan ni a ninghkap ai lam ni a majaw nawku htingnu hpe
BC516 hta she, Zerubabela woi awn ai hku nna, bai gaw gap la lu ma ai. Rai tim lahpa galai ai ningbaw
ningla ni a ningra ai lam a majaw hpang na ban ni gaw Karai Kasang hte tsan gang mat wa ma ai.
Yerusalem nawku htingnu bai gaw gap ngut ai hpang shaning tsa ning daram na ai shaloi mung, mung
masha ni hte hkinjang ni a asak hkrung lam gaw Yehowa a matsun ga hte nhtan shai ai lam grai kaba mat
wa ma ai.
BC 458 hta Babelon kaw nna Yerusalem de bai nhtang wa ai, Ezra mying ai hkinjawng wa, Yuda
masha ni a asak hkrung lam hpe gram lajang lam galaw wu ai (Ezra 7:7,11-26). BC 445 hta Babelon kaw
nna Yerusalem de bai nhtang wa ai Nehemia (Nehemiah) mung, Ezara hte rau Yuda ni a asak hkrung lam
hpe gram lajang garum wu ai. Hpang daw de Nehemia gaw Yuda mung a mung up munggyi tai wa sai
(Neh 2:1-8). Yerusalem mare na Yuda ni hte hkinjawng ni hta nga pra masa hte makam masham lam ni
 2

hta, kashuk kashak nru nra rai nga ma ai. Dai majaw Ezara hte Nehemia yan woi awn ai hte Yuda ni hpe
Karai Kasang hpang de bai woi lakawn wa ma ai (Nehe 8:1,8,9;12:26,31,36,38).
Yerusalem mare na Yuda ni a myit hta shanhte Yerusalem de nhtang wa lu sai, nawku htingnu
mung gaw gap ngut nna nawku masha ni shani shagu nawku nga sai, dai majaw Yehowa a chyeju nhpaw
n-ya hkam la lu na re ngu hkam la ma ai. Rai tim nhpaw n-ya chyeju hkam la lu ai lam n nga ai hpe mu
mada wa ai shaloi Karai Kasang teng sha shanhte hpe yu lahku nga ai kun? ngu nhten ai myit shang wa
ma ai. Dai zawn re ai aten hta Malahki myihtoi ga tsun ai rai nga ai.

II. MYIHTOI LAIKA A GA HKRANG MASA

Malahki laika hta daw kaba lahkawng rawng nga ai. Shawng na daw (1:1-2:16) gaw Israela ni a yubak
mara hpe madi madun nna, hpang na daw (2:17-4:6) gaw Yehowa a tara daw dan jeyang na lam hte
Yehowa a n-gaw nwai matsan dum lama ai myit ni hpe tsun shaleng dan da nga ai. A. Israela a ntsa
tawn da ai Yehowa a tsaw ra myit (1:1-5)

1:1 Ga hpaw
1:2 Tsaw ra ai lam hte seng ai ga san
1:3-5 Tsaw ra ai a sakse

B. Hkinjawng ni hpe mara shagun daru ai lam (1:6-2:9)

1:6-14 N san n seng ai hkungga nawng ya ai lam
2:1-9 Dagam dala tsin yam hkrum na

C.Teng man ding hpring lam n nga ai mung masha ni hpe daru ai lam (2:10-16)
2:10 Shada hkalem hkalau di nna ji wa ni hte tawn da ai ga shaka hpe run kau ai lam
2:11-16 Dinghku hta sadi dung kang ka lam n nga ai

D.Tara dara na nhtoi ni wa magang ra ai lam (2:17-3:5)

2:17 Yehowa hpe ga hte shatsang ai lam
3:1 Yehowa Shi a kasa hpe shangun dat na
3:2-5 Yehowa tara dara na matu ni wa nga ai

E.Htam shi hkungga hte seng ai lam (3:6-15)

3:6-9 Shinggyim masha gaw Karai Kasang hpe hpya sha mai a ni?
3:10-12 Chyeju hkam la lu na a sum saw
3:13-15 Yehowa hpe shaang nna sheng mareng ga tsun ai lam

F. Yehowa hpe hkrit hkungga ai ni (3:16-18)

G. Madu a nhtoi du na (4:1-6)

4:1 Gumrawng gumtawng ai ni hte tara n lang ai ni kaw du na ari
4:2-4 Yehowa hpe hkrit hkungga ai ni a matu shaman chyeju
4:5-6 Jep ai tara hte matsun maroi ga ni hpe adum nga ra ai lam

III. AHKYAK AI GA LAMI NI (KEY WORDS)

A.Yubak Mara 1:8
 3

Yuda mung masha ni Yehowa Karai Kasang a matsun ga ni hpe n sawn n sang galaw nna, makam
masham hta gawng kya mat wa nga ai hpe Malahki gaw yu myit tsang nga wu ai. Yehowa a amying
ningsang hpe n gawn n sawn galaw ai hkinjawng ni woi awn ai a majaw Israela ni n chyoi n pra ai yam
nga ni hpe hkungga nawng na matu la sa ma ai. Htam shi hkungga hte chyeju dum hkungga ni hpe mung
ahkyak n da mat ma sai. Asak naw ram yang hkungran la da ai ningrum ningtau ni hpe jahka nna tara
maigan ni hte dinghku de ma ai. Yehowa hte kaji kawa ni tawn da ai ga shaka ni hpe mung jahten sharun
kau ma ai. Dai majaw Yehowa Karai Kasang gaw shanhte a ntsa tawn da ai chyeju ni hpe dawm kau nna
dagam dala tsin yam shadu wu ai.

1:8 Yubak mara

1:6;2:7-9 Masha ni hpe kataw shangun ai hkinjawng ni
1:7-14 Nsan nseng ai hkungga
2:10 Ga shaka hpe tawt lai ai lam
2:11-12 N san n seng ai lam hku dinghku de ai lam
2:14-16 Dinghku hka ai lam
3:14 Makam masham hta myit dik nga ai lam
2:1-2,9; 3:10-11 Yehowa bai htang ai ga ni

B.Bai gram lajang la na lam 3:7

Malahki a mungga hta tara dara ai nhtoi hta Israela ni Yehowa a mawai la ai hkrum lu na matu,
Yehowa hte htinglu htinglai lam ningnan gaw gap na hpe shadut da nga ai. Yehowa Karai Kasang gaw
tsaw ra myit Karai Kasang rai nga ai hte maren, tengman ai myit malai hte Karai Kasang hpang de nhtang
wa ai ni hpe mara raw dat ya nna ngwi pyaw sim sa lam hpe jaw ya na re. Rai tim yubak lam hta matut
shanang ai ni hpe gaw ari jaw na re.
3:7 Bai gram lajang la na lam hte Yehowa hpang de nhtang wa na matu saw shaga ai lam
3:10; 4:4 Madat mara na matu saw shaga ai lam
2:17-3:5; 3:18-4:1; 4:5-6 Tara daw dan jeyang lam hte seng nna sadi jaw ai lam
3:6-7,17 Bai shaga la na lam hte seng ai Yehowa a ga sadi
3:11-12,16:4:2-3 Shaman ya na lam hte seng ai Yehowa a ga sadi

IV. KARAI MASA MUNGGA (THEOLOGICAL MESSAGE)

Myihtoi Malahki a mungga madung gaw hkinjawng ni hte mung masha ni hpe Karai Kasang hte
tawn da ai ga shaka hpe nnan bai gram lajang na matu saw shaga ai lam rai nga ai. Karai Kasang hpe tsaw
ra hkrit hkungga ai lam ni yawm mat wa ai hte, nawku daw jau ai lam ni hta sadi sahka lam n nga ai lam
ni byin pru nga ai. Hkinjawng ni hte mung masha ni gaw jaw jau ra ai shagu hkungga ni n jaw jau ai sha
Karai Kasang hpe masu sha nga ma ai. Yehowa a matsun mungga hte maren mung asak n hkrung ma ai.
Dai majaw, Yehowa du sa nna tara daw dan jeyang ai hte jasan jaseng la na re. Rai tim, Shi a shangun ma
dat kasa hpe shawng dat nna ga shaka hpe bai gram lajang shangun na re.

Shanhte hta na nkau mi gaw Karai Kasang hpe tsaw ra ai hte hkrit hkungga ma ai. Shanhte a matu
Malahki gaw lak san mungga hte n-gun jaw wu ai (Mal 3:16-17; 4:2). Rai tim, Yuda mung masha ni
malawng maga aput angun ai hpe Malahki bai tsun ai gaw, Karai Kasang maga de na ra rawng ai lam
hpa mung n nga ai, nanhte maga na ra rawng ai lam she re ngu tsun shadum wu ai. Shanhte a yubak mara
ni gaw Karai Kasang a tsaw ra myit hpe hkum pat ai lam majing rai nga ai ngu tsun shadum wu ai. Rai
 4

tim, Yuda mung masha ni n hkap la ai sha Grau sawng ai ga ni hte Karai Kasang hpe mara shagun ai ga ni
tsun ma ai ( Mal 1:2, 6-7; 2:17; 3:7,13).

A.Yehowa Karai Kasang a tsaw ra myit

Yuda mung masha ni ru yak shoi hpa hkrum hkra ai a majaw Nang (Yehowa) anhte hpe kaning
rai tsaw ra nta?(1:2) ngu ga san hte aput a-ngun ma ai. Yuda mung na Israela ni a myit hta Yerusalem de
nhtang wa lu ai hte htingnu gaw gap ngut sai majaw, Karai Kasang a chyeju hpring hpring tsup tsup hkam
la lu sana re ngu myit mada ma ai. Rai ti mung, ru yak shoi hpa ni hkrai matut hkrum sha nga ai majaw
myihtoi ni tsun ai Karai Kasang a tsaw ra myit hpe ga san san wa ai lam rai nga ai. Yehowa nang anhte
hpe tsaw ra ai ngu ai hpe anhte gara hku chye na la lu na rai ta? ngu aput angun hte san ai ga san rai nga
ai. Dai hpe Malahki gaw kade rai nna shi yang Edom mung hkrum hkra ai tsin yam hte sang lang dan ai
re. Israela gaw Yaku a aru arat rai nna, Edom gaw Esaw a aru arat re. Yaku hte Esaw a kawa gaw langai
sha rai nna Israela hte Edom ni a kaji kawa mung langai sha re. Edom masha ni gaw Israela mung a
sinpraw dingda maga de nga ma ai. Israela ni Egutu kaw nna, Hkanan de shang wa na shaloi mung Edom
mung hku lai di na ahkaw ahkang n jaw ai sha Israela ni hpe dingbai dingna jaw lai wa sai ni re. BC 587
hta Babelon ni Yerusalem hpe jahten shaza kau ai shaloi Edom gaw yu kabu ai hte, kanau Israela hpe
garum la na malai, ahkaw ahkang la nna, Yuda lamu ga nkau mi hpe kashun di la ma ai. Malahki myihtoi
ga rai n tsun shi ai shawng e sha, Edom hpe Nabatean Arab ni htim gasat la kau ma ai. Myihtoi Obadi
zawn sha Malahki mung, Edom mung ni gumshem ai hte masha myit n rawng ai sat lawat ni a majaw,
Yehowa tara dara jeyang ai ari hpe hkam sha ra ai re ngu htawn tsun wu ai. Nabatean Arab ni a htim gasat
tsing la hkrum ai gaw, Yehowa ari jaw ai lam, re ngu lachyum htai la wu ai. Yehowa gaw Yaku hpe
makawp maga ai hte Israela hpe lata la ai amyu hku masat la ai re. Ya mung Israela hpe hpyen ai ni hpe
ari jaw nna, Shi lata la ai amyu hpe bau sin makawp maga nga ai lam gaw dan leng nga ai ngu nna, n-gun
jaw mungga tsun ai lam rai nga ai (1:2-5).

B.Yehowa n ju n dawng ai lam

Yehowa hte tawn da ai ga shaka hpe sharun kau ai, Yehowa hpe hkrit hkungga lam n nga ai,
Yehowa matsun ai hku n hkan ai hte,tara dara yang mi man tau ai lam ni a majaw hkinjawng ni hte Yuda
mung masha ni hpe, masha ni mahkra a man e Yehowa shayuk kau na re. Dai hpe hpa majaw rai ta?
(2:14) ngu nna Yuda ni ga san hte bai tai ma ai. Dai majaw myihtoi wa sang lang dan ai gaw, hkinjawng
ni mung n sawn n sang rai nma kap ai hkungga ni hpe hkungri hta nawng ya ma ai. Jep ai tara ni hpe
sharin achyin ya ra ai hpe n sawn n sang di ai majaw mung masha ni hpe lam woi ra ai lit hprai kau ma ai.
Dai majaw mung masha ni ra rawng ai hkungga ni hpe hkungga a matu lata sa ma ai. Htam shi hkungga
hpe tup hkrak n jaw bang ma ai. Shanhte a kangka sadi dung ai ningrum ningtau ni hpe jahka kau ma ai.
Bungli galaw masha ni a ntsa mawp lu mawp sha di ma ai. Gaida gaina ni hte jahkrai ni hpe dip sha ma ai
(2:2,9,12-14: 3:9). Dai majaw, dai zawn re ai yubak mara ni gaw Yehowa hpe hpya lu hpya sha ai majaw
dagam dala hkrum ai re ngu shadum jahprang wu ai.

C.Yehowa a nhtoi
Yehowa a teng man ding hpring ai lam hpe n sawn n sang galaw ai hpe myihtoi wa gaw Yehowa
a nhtoi du wa na ra ai ngu sadi jaw wu ai. Ndai aprat a awu asin rai shut shai nga ai lam ni hpe sharai
shading na matu du sa na ra ai. Yehowa gaw nawku htingnu hte hkinjawng ni hpe kashin shatsai la na
matu shi a kasa langai hpe dat dat na ra ai. Dai kasa hte Shi a lam lajang ngut ai hpang Yehowa gaw a
kajawng sha du sa na ra ai. Shi du na nhtoi hpe kadai hkam sharang na rai ta? Shi paw pru yang kadai tsap
 5

nga lu na rai ta? Yehowa gaw num shaw la shaw ai ni, masu lam dagam ai ni, nchyang shabrai n jaw ai
zingri ai ni, gaida gaina hte chyahkrai nmai ni hpe zingri ai ni, malet nhprang manam hpe maw sha map
sha ai ni hte, Yehowa hpe hkrit hkungga lam n nga ai ni hpe jasan jaseng kau nna, Yuda hpe kalang bai
gram lajang la na re (3:1-5). Dai nhtoi gaw wan htung zawn grung kahtet nga ai, gumrawng gumtawng ai
ni hte, tara n lang ai amu galaw ai ni yawng, yi hku ndu tai na mara ai. Du na ra ai nhtoi gaw npawt ndung
n ngam hkra shanhte hpe hkru kau na ra ai. Rai tim, Yehowa a amying hpe hkrit hkungga ai ni a ntsa e
chyawm gaw, shaman chyeju hpring hpring hkam sha lu shangun na ngu sang lang dan da ai mungga rai
nga ai (4:1-6).
SHARIN LA NA LAM NI (LESSON FROM THE BOOK OF MALACHI)
1. Shinggan shingni hku hkungga nawng shaja nna, Karai Kasang a mungga hte maren asak n hkrung
yang, dai hkungga ni hpe Karai Kasang n hkap la na re.

2. Htam shi hkungga, hte chyeju dum hkungga ni hpe tup hkrak sak nawng ai ni a ntsa Yehowa teng sha
nhpaw n-ya shaman chyeju jaw na re.

3. Yehowa gaw Shi mai kaja nga ai lam hpe chyam yu hkam ai Karai Kasang rai nga ai.

4. Yehowa hpang de teng man ai myit malai hte bai nhtang wa ai ni yawng mara raw dat ya ai chyeju
hkam la lu na re. Hpa majaw nga yang, Yehowa gaw tsaw ra myit hte mung teng man ding hpring ai hte
mung hkum tsup nna, galai shai ai lam nnga ai Karai rai nga ai. Myit malai n lu ai ni hpe gaw tara dara
jeyang na re.

5. Yehowa Karai Kasang gaw tsaw ra myit Karai Kasang rai nga ai hte maren, shinggyim masha ni hpe
shi hta kam hpa manoi manat nga na hte Shi a matsun maroi ga ni hpe hkan nang hkan sa nga na matu lau
la nga ai Karai Kasang re.