Sebastian Szydowski, studia euroazjatyckie

maj 2017 r.

Serbia pomidzy integracjami: europejsk a euroazjatyck.

Serbia jak i cay obszar Bakanw od wiekw by przedmiotem zmaga wielkich mocarstw i
tak pozostao do dzi. Szczeglnie Serbia znajduje si w ciekawej sytuacji, gdy posiada
potencjaln moliwo wybrania swojej drogi. Sojuszu regionalnego do ktrego chce doczy
w najbliszej przyszoci.

Biorc pod uwag wypowiedzi politykw serbskich, m.in. byego premiera a obecnego
prezydenta Republiki Serbii Alensandra Vucicia to naley zauway, e obecne denia
Serbw skupiaj si na Unii Europejskiej. Jest to na chwil obecn duga droga, szczeglnie
bior pod uwag naciski Brukseli na uznanie niepodlegoci Kosowa przez Belgrad, ktrego
odmawiaj zgodnie wszyscy dotychczasowi przywdcy serbscy. Procesy integracyjne mimo to
postpuj, jednak zdecydowanie s dalekie od oczekiwa Serbw. Od 2012 roku Serbia posiada
status pastwa kandydujcego do UE, za od 2014 roku do chwili obecnej trwaj negocjacj o
czonkostwie.

Wadze serbskie przy tym zaznaczaj, i nadal chc utrzymywa pozytywne relacje z takimi
pastwami jak Rosja czy Chiny, ktrych uwaaj za swoich strategicznych partnerw. A to
wanie ze strony Rosji gwnej, bezsprzecznej, dominujcej siy projektu Unii
Euroazjatyckiej pojawiaj si zachty do udziau w tyme projekcie. Dla Federacji Rosyjskiej,
ktra od lat wyraa si pochlebnie o Serbach oraz popieraa ich w trudnych latach na pocztku
XX wieku, Serbia stanowi istotny punkt swoich wpyww na obszarze Europy.

Proces integracji warunkuje przede wszystkim pooenie geopolityczne Serbii. Jest ona niejako
otoczona od pnocy, wschodu oraz czci zachodu przez pastwa nalece do Unii
Europejskiej a od poudnia rwnie NATO. Czynnik ten jest bezsprzecznie kluczowy i wydaj
si wtpliwe aby w niedalekiej przyszoci przy zachowaniu obecnego zasigu UE, Serbia
miaa si wyrwa z tego zestawienia. Utworzenie Unii Euroazjatyckiej na wzr UE i Schengen
obszaru wewntrznego nieregulowanego granicami jest w praktyce niemoliwe, a strefa
wolnego handlu, czy unia celna z kwestii logistycznych znacznie utrudniona.

Jedyna moliwo jaka istnieje, bardzo hipotetycznie, to w przypadku kryzysu Unii

Europejskiej, szukanie dla niej alternatywy na Wschodzie. Jednak do tego koniecznym byoby
odbudowanie byego bloku wschodniego na co si obecnie nie zanosi. Gwnie biorc pod
uwag sytuacj na Ukrainie, odbudowa postsowieckiego obszaru jest znacznie ograniczona.
Bez udziau Ukrainy i Uzbekistanu nie mona powanie myle o odbudowie sojuszu pastw
postradzieckich a w konsekwencji integracji z tzw. blisk zagranic byego ZSRR (m.in.
Serbi).

Mimo, i szanse na przystpienie Serbii do projektu pod nazw Unia Euroazjatycka s nike
(stworzenie organizmu na wzr UE to perspektywa bardzo odlega) to ju wsppraca z
funkcjonujc Euroazjatyck Uni Gospodarcz jest faktem. 31 maja 2016 r. podczas szczytu
szefw pastw EUG w Astanie ogoszono, i rozpoczto rozmowy z Belgradem ws.
przyczenia Serbii do strefy wolnego handlu w ramach EUG. Serbia posiada obecnie umowy
o wolnym handlu z trzema gwnymi pastwami EUG: Rosj, Kazachstanem i Biaorusi. Jak
podkrelaj serbscy politycy jak i eksperci, wsppraca z EUG nie zagraa chciom
przynalenoci do UE, z ktr obecnie Belgrad rwnie posiada stosown umow o wolnym
handlu. Co wicej wedug profesora Wydziau Ekonomicznego w Belgradzie M. Crnobrnji, jest
to wybieg taktyczny a nie strategiczny, gdy Serbia nadal chce wstpi do Unii Europejskiej,
za po wstpieniu do niej wszystkie umowy o wolnym handlu musz by zakoczone. Dlatego
te, Belgrad chce ugra jak najwicej w najbliszym okresie czasu, do momentu wstpienia do
UE. Jest to polityka prowadzona od dawna, gdzie Serbowie prbuj zagrania typu tu i tu a
nie albo albo. Nie oznacza to bynajmniej, e Serbia odpuszcza kurs europejski i kieruje
swoj uwag na rynki wschodnie, jednak trzeba bdzie o tym przekona Bruksel, co moe
wymaga czego wicej ni tylko deklaracje. Prb grania na dwa fronty prowadzi obecny rzd,
za co pokazay tegoroczne wybory prezydenckie, tak polityk popiera rwnie wikszo
Serbw, wybierajc Aleksandra Vucicia. Podkrela on, e wsppraca z EUG nie powinna
martwi Brukseli.

Pozostaje jednak otwarta kwestia jak dugo taka polityka bdzie moliwa. Wyglda jednak na
to, i sama droga Serbii do UE nie bdzie tak szybka jak zakadaj politycy, ktrzy licz na
wstpienie do Wsplnoty Europejskiej w cigu czterech, piciu lat. Moe to by wic okres aby
wykorzysta swoj sytuacj i zacieni wspprac z innymi partnerami.

W perspektywie wsppracy Serbii z Rosj, UE czy NATO bardzo ciekawe s wyniki bada
przeprowadzanych przez Beogradski centar za bezbednosnu politiku (BCBP). Wyniki
przeprowadzonego sondau pokazuj, e Serbowie zdecydowanie s przeciwni wstpieniu do
Sojuszu Pnocnoatlantyckiego, co nie dziwi, gdy znaczna wikszo jeszcze pamita
bombardowania jakie przeprowadzio NATO w 1999 r. podczas wojny w Kosowie. Az 47%
pytanych jest przeciwna jakiejkolwiek wsppracy z Sojuszem, za czonkostwo popiera tylko
5% badanych, za wspprac w ramach Partnerstwa dla Pokoju, ale z zachowaniem neutralnoci
opowiada si 25%.

Najnowsze badania (ze stycznia 2017 r.) pokazuj, i spada rwnie poparcie dla wstpienia do
UE, chocia nadal wikszo Serbw popiera integracj (43%) to jest to mniej ni w ostatnich
latach (w 2009 r. 67%). Ronie za to liczba przeciwnikw w 2017 r. wyniosa ona 35% i jest
najwysza od lat, gdzie w 2009 r. byo ich zaledwie 16%. Moe si to wiza z kryzysem
migracyjnym, gdy tzw. szlak bakaski wid m.in. przez Serbi i miaa ona z tego tytuu
powane problemy. Wci jeszcze istniej dzikie obozy przy granicy z Wgrami, za ludzie
ktrzy utknli w drodze do Niemiec i pastw Europy Zachodniej znaleli si w patowej
sytuacji.

Wanym wymogiem wobec Belgradu, aby mc ruszy dalej w negocjacjach i wstpi do UE

w przyszoci jest uznanie niepodlegoci Kosowa. Badacze zapytali o to mieszkacw i
wychodzi na to, e a 69% nie popiera wstpienia do Unii jeli wizaoby si to z uznaniem
Republiki Kosowo. Zgod na to wyrazio jedynie 13%. Co pokazuje jak skomplikowana jest
sytuacja, jeli chodzi o kierunek integracji Serbii. Realistyczne podejcie Serbw wida
podczas pytania kiedy wg. nich Serbia moe doczy do Wsplnoty Europejskiej, a 41%
uwaa, e nie nastpi to nigdy, 33% uwaa, e nastpi to w przecigu 3 do 10 lat.

Podejcie Serbw pokazuj rwnie pytania o neutralno, ktr popiera najwikszy odsetek
pytanych. To te potwierdzaj sowa wielu znaczcych politykw, m.in. byego prezydenta
Serbii Tomislava Nikolicia, ktry mwi, e Serbowie nie s prozachodni czy prorosyjscy, tylko
proserbscy.

Jeli chodzi o wspprac z Rosj to prawie poowa pytanych uwaa, i w obecnym wymiarze
jest ona wystarczajca (48%) za 23% oczekuje utworzenia politycznego sojuszu. 10%
pytanych okrelio Serbi jako marionetk Rosji, za tylko 4% uznao FR za szkodliw. Inne
badanie z 2012 r. tej samej organizacji pokazao, e najwiksi przyjaciele wg. Serbw to: Rosja
(50%), Grecja (23%), Chiny (21%). Za do najwikszych nieprzyjaci zaliczono Stany
Zjednoczone (41%).

Tyle jeli chodzi o sondae. Pokazuj one obraz spoeczestwa, ktre day Rosj sympati, za
sceptycznie podchodzi do Zachodu. Jednak musimy zdawa sobie spraw, e w polityce
midzynarodowej sentymenty nie graj kluczowej roli, za decyzj podejmuj politycy. Ci z
kolei nie mog pozwoli sobie na zerwanie wsppracy z UE. Potencja gospodarczy Unii jest
przewysza atrakcyjnoci Federacj Rosyjsk jak i ca EUG. Wbrew pozorom na sytuacj
ma wpyw rwnie sama kwestia kosowska. Wymiana handlowa pomidzy Serbi a Kosowem
przynosi ogromne zyski do budetu, za wobec niemonoci odzyskania kontroli politycznej
wanym aspektem jest zachowanie wpyww gospodarczych, co rwnie wie siz
wspprac z Uni. Odejcie od integracji europejskiej na rzecz EUG oznaczaoby utrat wielu
korzyci ekonomicznych, na co Serbia nie moe sobie pozwoli. Liczby mwi same za siebie
91% eksportu odbywa si do pastw europejskich z czego 28% tylko do Woch i Niemiec.
Eksport do Rosji wynosi jedynie 5,3% do Biaorusi 0,21%, Kazachstanu 0,16%. Jeli chodzi o
import to sytuacja przedstawia si nieznacznie lepiej, ale i tak jest przepa 78% towarw jest
importowana z Europy, w tym 1/3 z Niemiec, Woch, Wgier i Polski. Udzia Rosji to 7,9% i
ok. 0,5% z Kazachstanu i Biaorusi razem wzitych.

Te wskaniki jasno pokazuj jak wtpliwa wydaje si integracja Serbii z EUG kosztem Unii
Europejskiej oraz jak wane dla rozwoju Serbii moe by wstpienie do UE. Mimo, i stosunek
Serbw wzgldem Rosji jest pozytywny, gwnie w kwestiach sentymentalnych, to nie idzie
on do koca w parze z wymian gospodarcz. Nie mwic ju o innych czonkach EUG, z
ktrymi wymiana handlowa jest w szcztkowym wymiarze. Na pewno elity serbskie z chci
bd bray udzia we wszelkich moliwych projektach mogcych przyczyni si do rozwoju
swoje pastwa. Koniec kocw wydaje si, i geopolityka i ekonomia zdecyduje o pozostaniu
przy kursie zachodnim.

Od 2012 roku Serbia posiada status pastwa kandydujcego do UE, za od 2014 roku do chwili
obecnej trwaj negocjacj o czonkostwie.