( .

, ) - ,
, ( );
.

, , .
.

.

(17811832) 1828 ,
(17661828).

. . .

Panenteizm

Panenteizm ya da Kamusaltanrclk, panteizmde olduu gibi evrenin kendisinin Tanr olduunu,

panteizmden farkl olarak ilk devindirici olan tanrnn evren ve tm varlklar znden yaratt ve
evrene akn, evrenin bilincinde mutlak ve deimez bir varlk olarak egemen olduu inancdr.
Panteizmde her ey Tanr'dr. Panenteizmde ise, her ey Tanr'dan sudur etmitir
(olumutur). Ruhun tek amac, olutuu Tanr'ya dnmektir. Bunun da yolu tek evrensel yasa
olan evrim (tekml)'den gemektir. Somut anlamda tanrnn btnletii evrenin ve varlklarn,
evrim ile diyalektik olarak deitii ve gelitii, geliimini tamamladktan sonra dnn
yine ezeli ve ebedi olan tanrya olaca bu geri dnte tekamln tamamlayan ruhlarn da tanrya
kavuacana inanlr. Panenteizme gre tanr, hem deimeyen (mutlak), hem de deien (greli)
dir. Hem zamann iinde, hem dnda; hem sonlu, hem de sonsuzdur. Ayn zamanda hem tikel,
hem tmel; hem neden, hem sonutur.
Platon - Yeni Platoncular - Hegel - Muhyiddin bn Arabi - Bruno - Whitehead - Spinoza - Hartshorne -
Hallac- Mansur - Mevlana'nn fikirlerinden destek alr.