Hp ng khung nm 2007 Gi s 5 D n 2007/146105

Hi nhp kinh t v
S pht trin Vit Nam:

Bo co cui cng

Thng 12 nm 2009

D n do y ban Chu u ti tr D n c thc hin bi

IBM Belgium kt hp vi
DMI, Ticon & TAC
Ni dung ca bo co ny l hon ton thuc trch nhim ca IBM B, DMI, Ticon v
TAC v nhm nghin cu v khng phn nh quan im ca y ban Chu u.
DANH MC T VIT TT
ADB Ngn hng Pht trin Chu
ADRF Din n nghin cu Pht trin chu
ADSL ng dy thu bao s bt i xng
AFAS Hip nh khung v dch v ASEAN
AFTA Hip nh thng mi t do ASEAN
ASEAN Hip hi cc quc gia ng Nam
ASEAN-BAC Hi ng T vn kinh doanh ASEAN
ASEAN-CCI Phng Thng mi v Cng nghip ASEAN
ASEANTA Hip hi Du lch ASEAN
ATIF Din n u t Du lch ASEAN
BOO Xy dng, S hu v Vn hnh
BOT Xy dng, Vn hnh, Chuyn giao
CAC y ban thc thi lut lng thc
CDMA a tuyn nhp phn chia theo m
CEPT u thu quan c hiu lc chung
CGE M hnh cn bng tng th tnh ton c
CPC Phn loi sn phm chung ca Lin Hp Quc
CSD D liu chuyn i mch
EDI Trao i d liu in t
EFPIA Lin on cc ngnh v hip hi dc chu u
EU Lin minh chu u
FAO T chc Nng lng Lin Hp Quc
FDI u t trc tip nc ngoi
FTA Hip nh t do thng mi
GATS Hip nh chung v thng mi dch v
GATT Hip nh chung v thu v thng mi
GDP Tng sn phm quc ni
GEF Qu Mi trng ton cu
GNI Tng thu nhp quc dn
GNP Tng sn phm quc dn
GOV Chnh ph Vit Nam
GPA Hip nh mua sm Chnh ph
GPRS Dch v v tuyn gi tng hp
GSM H thng lin lc lu ng ton cu
3G Th h th 3
2G Th h th hai
HS H thng hi ha ha
ICT Cng ngh Thng tin v Lin lc
IEC y ban in hc Quc t
IPR Quyn s hu tr tu
ISO T chc tiu chun Quc t
ISP Nh cung cp dch v Internet
ITA Hip nh cng ngh thng tin
ITC Trung tm Thng mi Quc t UNCTAD/WTO
MFN i ng ti hu quc
MNCs Cng ty a quc gia
MNEs Doanh nghip a quc gia
MRAs Tha thun cng nhn ln nhau
OECD T chc Hp tc v Pht trin Kinh t
PPA Hip nh Mua bn in

3
PPP Hp tc Cng T
R&D Nghin cu v Trin khai
SITC Phn loi thng mi theo tiu chun quc t
SMEs Doanh nghip va v nh
SOE Doanh nghip nh nc
TPRM C ch xem xt chnh sch thng mi
TRF Qu nghin cu Thi Lan
TRIPS Quyn s hu tr tu lin quan n thng mi
UK Vng quc Anh
UN Lin Hp Quc
UNCTAD Hi tho v Thng mi v Pht trin Lin Hp Quc
UNESCO T chc Vn ha, Khoa hc v Gio dc Lin Hp quc
UNWTO T chc Du lch th gii
US Hoa k
USAID C quan vin tr Pht trin quc t M
USDA B Nng nghip M
USO Universal Service Obligation
VIP Dch v Internet thoi
VoIP Thoi qua giao thc
VPN Mng c nhn o
VSAT Trm thng tin v tinh mt t c nh
WHO T chc Y t th gii
WIFI H thng mng khng dy
WTO T chc Thng mi Th gii

4
MC LC

1. Tm tt bo co........................................................................................................8
2. Gii thiu ................................................................................................................17
3. Hai thp k hi nhp: T i mi n gia nhp WTO v tham gia cc FTA
ASEAN Cng ..................................................................................................................19
3.1. Vit Nam hi nhp kinh t ........................................................................................ 19
3.2. Tng quan h thng thng mi v u t ca Vit Nam..................................... 23
3.3. Tc ng kinh t ca hi nhp Vit Nam ............................................................. 33
3.4. Phng php tip cn chung .................................................................................. 38
4. Qun tr hi nhp trong bi cnh th trng ti chnh bin ng .....................39
4.1. Bin ng kinh t v m c d bo .................................................................... 40
4.2. Qun tr ri ro trong iu kin th trng ti chnh bin ng.............................. 41
5. Ngnh dt - may .....................................................................................................44
5.1. Tng quan v cu trc ngnh .................................................................................. 44
5.2. Ro cn thng mi v u t ................................................................................ 45
5.3. Li ch kinh t t vic y mnh t do ha hn na ............................................ 47
6. Phng tin giao thng ........................................................................................50
6.1. Tng quan v cu trc ngnh .................................................................................. 50
6.2. Ro cn u t v thng mi ................................................................................ 54
6.3. Tc ng ca t do ha ........................................................................................... 54
7. Ha cht ..................................................................................................................56
7.1. Bi cnh v cu trc ngnh ..................................................................................... 56
7.2. u t v Ro cn thng mi................................................................................ 59
7.3. nh gi tc ng t do ha.................................................................................... 60
8. Dc phm .............................................................................................................62
8.1. Bi cnh v c cu ngnh........................................................................................ 62
8.2. u t v ro cn thng mi................................................................................. 63
8.3. nh gi tc ng t do ha thng mi............................................................... 65
9. Thit b v my mc to nng lng (in).........................................................67
9.1. Bi cnh v c cu ngnh........................................................................................ 67
9.2. u t v ro cn thng mi................................................................................. 70
9.3. Tc ng ca t do ha ........................................................................................... 71
10. in t.................................................................................................................73
10.1. Bi cnh v c cu ngnh........................................................................................ 73
10.2. Thng mi v Ro cn u t ............................................................................... 73
10.3. Tc ng ca t do ha ........................................................................................... 74
11. Bn l v phn phi ...........................................................................................75
11.1. Tng quan v cu trc ngnh ..................................................................................... 75
11.2. u t v ro cn thng mi .................................................................................... 76
11.3. nh gi tc ng ca t do ha ................................................................................ 77
12. Dch v Vin Thng............................................................................................81
12.1. Tng quan v cu trc ngnh ..................................................................................... 81
12.2. Ro cn thng mi v u t................................................................................ 83
12.3. Tc ng ca t do ha .............................................................................................. 85
13. Cng nghip xy dng ......................................................................................87
13.1. Tng quan v Cu trc ngnh.................................................................................. 87
13.2. Ro cn thng mi v u t ................................................................................... 89
13.3. nh gi Tc ng ca t do ha ............................................................................ 92
14. Dch v Ti chnh................................................................................................96
14.1. Tng quan................................................................................................................... 96
14.2. Cu trc ca ngnh Ngn hng Vit Nam................................................................... 96

5
 14.3. T do ha ti chnh Vit Nam: Cc cam kt quc t v Vn thc thi cam kt... 102
14.4. nh gi tc ng ca t do ha .............................................................................. 105
15. nh gi trin vng t do ha thng mi ...................................................108
15.1. Nhng hu qu ca bo h i vi kinh t Vit Nam .......................................... 108
15.2. M rng thng mi hay chuyn hng thng mi..........................................110
15.3. Nhng thch thc trong vic iu chnh chnh sch............................................ 111
15.4. t c tng trng cao ...................................................................................... 111
16. Thch thc trong tng lai.............................................................................112
16.1. Li ch kinh t v cc qu trnh hi nhp hin thi...............................................112
16.2. y mnh vic cng c chnh sch v khung kh php lut ...............................112
16.3. Hi nhp ngy cng su rng .................................................................................113
16.4. Nhng gi chnh sch cho vic pht trin v tng trng kinh t...................113
17. Ph lc ..............................................................................................................115
17.1. Cc nghin cu v hi nhp ca Vit Nam ............................................................115
17.2. Phn tch chi ph ca bo h......................................................................................118
17.3. Danh mc ti liu tham kho..................................................................................... 125

6
Li Cm n

Nhm T vn chn thnh cm n nhng bnh lun v tho lun ti hai hi tho do Vin
Nghin cu Qun l Kinh t Trung ng (CIEM) t chc vo ngy 8 thng 12 nm 2008
v 10 thng 6 nm 2009, cc quan chc chnh ph, cc nh nghin cu v i din cc
ngnh tham d hi tho. Chng ti nhn c nhng kin ng gp c gi tr ca B
Phm Chi Lan, TS. V Tr Thnh, Ph Vin trng CIEM, B inh Hin Minh, CIEM v
ng Trn Quc Khnh, V trng, V Thng mi a bin, B Cng Thng.

Murray Smith
Trng nhm

7
1. Tm tt bo co
Hn hai thp k hi nhp chnh l ng c ch yu cho pht trin kinh t Vit Nam.
Vit Nam vn ang tip tc qu trnh hi nhp v thc hin cc sng kin hi nhp, bao
gm t do ha a phng thng mi v u t, m phn song phng, thc thi cc cam
kt WTO, m phn v thc thi cc cam kt hi nhp ASEAN, m phn cc FTA khc v
m phn trong khun kh WTO. Mc d trong hn hai thp k qua, hi nhp kinh t
mang li nhng li ch ng k, nhng Vit Nam vn cn hi nhp su hn nu mun t
c tc tng trng cao trong thp k ti.

Vit Nam bt u i Mi vo gia nhng thp k 80 thng qua t do ha v hi nhp a

phng. S sp ca Lin bang S Vit vo nm 1991 chm dt ch trao i hng
ha v khuyn khch hi nhp vo nn kinh t th gii. Vo gia nhng nm 90, Vit
Nam bt u qu trnh gia nhp WTO, m phn hip nh thng mi vi Lin minh
chu u v gia nhp ASEAN. Sau khi m phn hip nh thng mi vi M nm 2001,
Vit Nam chnh thc gia nhp WTO vo thng 1 nm 2007. Qu trnh thc thi cc cam
kt trong WTO c thc hin trong c 1 thp k qua v mt s cam kt trong m
phn cng s c thc hin trong vi nm ti. Ngoi vic tham gia vo hi nhp khu vc
ASEAN, Vit Nam cng tham gia cc FTA ASEAN cng vi Trung Quc, Hn Quc,
Nht Bn, v c v New Zealand. Bn cnh , m phn ca ASEAN v FTA vi n
cng ang c nhng bc tch cc v m phn FTA vi EU cng ang c thc hin.

Ni chung, tng trng v pht trin kinh t Vit Nam chu nh hng tch cc ca qu
trnh hi nhp. Thng mi v u t Vit Nam pht trin t c ch tng i hn
ch sang c ch m nh hin nay. Nhng kt qu t c v mt kinh t l rt n tng:

T trng xut khu (v nhp khu) trong nn kinh t tng gp 10 ln t 1988 n

2008;
Thu nhp u ngi tng t $130 vo u thp k 90 ln $800 vo 2008; v
T l ngho i gim ng k t 58% nm 1993 xung 13% nm 2008.

Trng tm tng trng trong tng lai Vit Nam l qun tr s nng ng trong qu
trnh hi nhp. Qu trnh hi nhp vo khu vc ASEAN s chu tc ng nh th no bi
cc Hip nh ASEAN cng ang c thc hin? Vit Nam c nn m phn thm cc
FTA? Qu trnh hi nhp ASEAN v ASEAN cng chu nh hng ca m phn Doha
trong WTO nh th no? Vit Nam s p dng chnh sch thng mi v u t nh th
no h tr cho pht trin bn vng?

Hi nhp kinh t v Pht trin Vit Nam

Trong nghin cu ny, chng ti tm hiu qu trnh hi nhp Vit Nam v xem xt cc
ro cn trong thng mi hng ha v dch v v trong u t cn tn ti sau khi thc
hin cc cam kt gia nhp WTO.

Li ch tnh
Chng ti phn tch chi tit nhng li tnh tim nng ca vic d b hng ro thu quan
ca Vit Nam sau khi gia nhp WTO (hay cch khc l nhng tn ph do duy tr ro cn
thng mi Vit Nam). tnh tn ph tnh ca thu quan, chng ti s dng m hnh
Gii php Tch hp Thng mi Th gii (WITS) v mt lot c s d liu. Phng php
tip cn ca chng ti cng song hnh vi mt nghin cu do IMF thc hin phn tch
tc ng tnh ca hi nhp WTO. 1 Chng ti cng tin hnh phn tch chi tit thu HS
1
IMF, Vit Nam hi nhp WTO: C hi v Thch thc, Mt s vn la chn, thng 12 nm 2007, Bo
8
mc 6 ch s vi s bin thin v mc thu sut vi cc i tc thng mi trong cc
FTA ASEAN v ASEAN cng. Nhng li ch mt i do duy tr thu quan sau khi gia nhp
WTO cng c tnh bng tng doanh thu thu v phn mt i ca ngi tiu dng v
nh sn xut. Chng ti cng xem xt cc ro cn phi thu i vi hng ha, dch v v
u t trong nhng ngnh c th.

Trong phn phn tch chi tit thu quan, chng ti cng xem xt nhng li ch tim tng
ca m rng thng mi (trade creation) v tn ph tim tng ca chuyn hng thng
mi (trade diversion) trong hi nhp khu vc thng qua cc FTA ASEAN v ASEAN
cng.2 Ni chung cc FTA thng m rng thng mi, nhng thch thc t ra l phi
ti thiu ha nhng tn tht do chuyn hng thng mi. Mt vn ct li y l
nhng ngnh c bo h cao, nh ngnh cng nghip t, vn khng c a vo
trong cc FTA ASEAN v ASEAN cng, nhng p lc hin nay l phi a nhng ngnh
ny vo. Nu Vit Nam a nhng ngnh c mc bo h cao ny vo mt s FTA v
khng a vo nhng hip nh khc v nu Vit Nam vn duy tr ro cn MFN cao trong
nhng ngnh ny th s c nhng thua thit ng k t vic chuyn hng thng mi.
Hi nhp ASEAN v ASEAN cng mang li c thch thc v c hi hi nhp vo
mng sn xut khu vc.

Li ch ng

Chng ti cng xem xt nhng tc ng ng v tc ng n tng trng ca cc sng

kin hi nhp su hn ca Vit Nam. Tc ng ng ca cc ro cn i vi to thun li
cho thng mi, i vi thng mi dch v v u t thng kh tnh ton hn cho d
li ch kinh t v pht trin tim nng l ln hn nhiu. phn tch nhng tc ng ng
v tc ng n tng trng, chng ti dng phng php chm im chun v phn tch
kinh t lng vi d liu bng ca cc quc gia. Hi nhp mang li tc ng ln cho pht
trin k nng v ngun vn con ngi v nhng sng to v i mi cng ngh vn rt
kh o lng li c ngha ln i vi pht trin kinh t v x hi. Bn cnh ,
chng ti cng tm hiu tc ng ca u t trc tip nc ngoi (FDI) n tch t vn.

Kinh nghim trong hai thp k gn y ca Vit Nam khng nh tc ng ng v tc

ng n tng trng ca hi nhp kinh t l rt c ngha. Tc ng ng v tc ng
n tng trng, gp phn vo tc tng trng chung ca nn kinh t, ln hn nhiu so
vi tn ph tnh ca thu quan. T do ha thng mi v u t ngoi khun kh cc cam
kt ca WTO c th s gp phn ng k vo vin cnh tng trng v pht trin bn
vng ca Vit Nam.

Bi cnh kinh t v m

Trng tm ca nghin cu ny l hi nhp v nhng thch thc vi pht trin trong di

hn nhng ng thi cng xem xt s thay i ca nn kinh t. Chu k kinh doanh l hin
tng mang tnh chu k trong xu hng tng trng thng mi hng ha v dch v th
gii mang tnh di hn. i vi Vit Nam, mt nn kinh t nh m, bng cn i ti sn
cn trng cp quc gia, chnh ph, lnh vc ngn hng v khu vc doanh nghip ng
vai tr chnh trong qun l ri ro. T do cc dch v ti chnh s gp phn vo tng trng
kinh t tim nng, tuy nhin cng cn phi cng c hot ng gim st ti chnh v cc
quy nh thn trng. Mt trong nhng thun li m FDI mang li l t c ri ro tn dng
cho nc nhn. Vit Nam thu ht nhiu FDI trong nhng nm gn y. Trn thc t,
ln sng FDI vo Vit nam nhng nm 2007 v 2008 sau khi gia nhp WTO mang li

co quc gia ca IMF s 07/385, trang 3-23.

2
M rng thng mi v chuyn hng thng mi l nhng khi nim xut hin trong l thuyt hip nh
chung v thu quan. Chng ti xem xt nhng vn ny trn quan im Vit Nam.
9
ng lc kch thch nn kinh t cho d kinh t ton cu ang suy gim. Tuy nhin, kinh
nghim v chu k kinh t trc y cho thy s phi mt vi nm FDI phc hi li mc
nh v thu ht FDI s tr nn cnh tranh hn. Tip tc t do ha ti khon vn trong
trung hn s gp phn gip Vit Nam pht trin kinh t.

Phn tch ngnh

Nghin cu ny phn tch nhng ro cn i vi thng mi v u t trong mt s lnh
vc ca nn kinh t Vit Nam.

Dt v may mc
Ngnh may mc l cu chuyn thnh cng chnh ca Vit Nam, v ngnh mang li doanh
thu xut khu ln th hai ca c nc. Tuy nhin, sc cnh tranh ca ngnh ny vn cn
ch yu da trn cho ph lao ng thp, v nng cao li nhun v kh nng cnh tranh,
Vit Nam cn pht trin ln nc cao hn ca chui gi tr. Ngun vn FDI tng vi cht
lng cao hn s h tr ngnh may mc t c mc ch v s gii quyt nhng yu
m cn tn ng trong mt s mng nh marketing, thit k, ngun nguyn vt liu, vn
v o to. Tuy vy, vn tn ti nhng ro cn v mt hnh chnh trong nhng lnh vc
nh th tc hi quan, cp php v kho bi, gy cn tr cho thu ht FDI mi. S pht trin
ca ngnh ny i hi phi hi nhp hon ton vo mng sn xut khu vc. Hi nhp
ASEAN v ASEAN cng s khuyn khch c cu li ngnh dt may, thu MFN i vi
ngnh dt may s gim dn theo thi gian khi thc hin c cu li ngnh ny. Ci thin
hot ng hu cn v thun li ha thng mi s gp phn ng k vo ci thin kh
nng cnh tranh ca ngnh.

Tn ph tnh tim nng ca thu quan sau khi gia nhp WTO ca ngnh dt may trong
nm 2007 l 1,83 t USD trong tng doanh thu nhp khu l 3,6 t USD. Nh cp,
m hnh WITS khng tnh n nhng vn bo h hiu qu vi nhng ro cn i vi
cc with the leveraging of the impediments to value-added with input tariffs, which are
significant on the different stages of processing in textiles and apparel. Gim v g b
thu u vo gip ci thin nhng vng mc trong hon th v th tc hi quan. Thiu s
h tr i vi thun li ha thng mi cng l mt vng mc chnh ca ngnh ny.

Chng ti c tnh rng sn lng ca ngnh dt may s tng 30% (tng ng 3 t

USD mt nm) nu loi b hon ton nhng ro cn v thu nhp khu nguyn vt liu v
ci thin ng k thun li ha thng mi, v tng thm ngun vn FDI. Kh nng cnh
tranh ca ngnh s tng thm nu th tc nhp khu v xut khu c ci thin nhanh
hn (trong vng 10 ngy thay v 22 hay 21 ngy nh hin nay) v c ch thng quan minh
bch hn. Gi tr gia tng ca ngnh cng tng thm, c tnh nhiu nht l 10%, nu cc
quy chun trong khu vc c p dng trong ngnh ny.

Cng nghip t
Ngnh cng nghip t hin ang phi i mt vi nhiu thch thc ln trong tng lai,
bi y l ngnh c k thut cn yu, quy m nh, chu s cnh tranh ca cc i th ln
trong khu vc, thiu s nht qun trong mi trng chnh sch, v ph thuc vo mc
thu quan. y l ngnh c thu sut cao v hin vn b loi ra khi cc FTA trong
ASEAN v ASEAN cng. T nm 2008, nhng loi thu chnh trong ngnh cng nghip
t s c a vo l trnh thu trong ASEAN nhng vn mc thu MFN v s ch
gim dn dn. Ti Hi ngh thng nh ASEAN ln th 14, cam kt c a ra l xa
b nhng ngoi l ny vo nm 2015 hoc 2018. Ngnh t cng chu p lc phi c
a vo cc hip nh ASEAN cng vi Trung Quc, Hn Quc, Nht Bn, v c v New
Zealand. Vit Nam cng cn xem xt m phn cc FTA khc v ng thi gim thu
MFN ngay hoc ngay sau khi gim thu trong cc FTA ca ASEAN v ASEAN cng.
Vic gim thu trong ASEAN v ASEAN cng s khuyn khch c cu li ngnh hay bt
10
buc cc nh sn xut vi sn lng nh v chi ph n v ln ra khi ngnh. Tr khi Vit
Nam tin hnh m phn cc FTA trong tng lai v gim mc thu MFN, Vit Nam
s phi i mt vi nguy c chuyn hng thng mi, gim doanh thu thu v c cu li
ngnh. Chng ti c tnh rng iu ny c th dn n gim kim ngch nhp khu n
49%, tng ng vi 1,45 t USD trong nm 2007, ch yu do gim doanh thu thu ln
n 745 triu USD. Hn na, li ch mt i ny s ngy cng tng nu nh khng c cu
li ngnh cng nghip lp rp t v khng c chin lc hn ch chuyn hng thng
ma trong tng lai qua thc hin cc FTA ASEAN v ASEAN cng.

Ha cht
Ngnh ha cht Vit Nam l mt ngnh chin lc trng tm, ng vai tr quan trng
trong pht trin kinh t, c v mt cung cp u vo cho cc ngnh khc v c sn xut ra
hng lot sn phm gia dng. Tuy vy, ngnh n vn cha pht trin tng xng vi mt
ngnh cng nghip hin i, do thiu vn, thiu cng ngh hin i v kh nng qun l,
v khng p ng c nhu cu ca th trng ni a. K hoch m rng tiu ngnh ha
du c th l ng lc chnh thc y s pht trin ca ngnh trong tng lai. Nhu cu th
trng s tng ng k trong trung hn.

Thu quan i vi ngnh ny tng i thp, c vi lnh vc ha cht v cc sn phm

nha, t ro cn vi FDI, v ang tm kim v khuyn khch cc ngun u t khc. Do
, tc ng trc tip ca vic t do ha (nh g b thu) cho c hai lnh vc ny cn
c gim ti mc ti thiu. Tuy nhin, vn cn nhiu u t nc ngoi, v vic tip tc
ci thin nhng lnh vc chung c nh hng n FDI (bao gm c nhng kha cnh nh
quyn thnh lp, qun l kinh t v m, can thip v mt hnh chnh, minh bch v x l
li nhun li,) s gp phn ci thin ng k bi cnh chung ton ngnh trong tng
lai.

V mt tc ng, do mc thu MFN v CEPT thp, t mc thu trn, v mi trng FDI

nhanh chng c m rng, nn c th gim thiu tc ng ca t do ha cc ro cn thu
v phi thu. Chng ti m phng tc ng tim nng s dng m hnh WITS. Ph tn
ca thu quan sau giai on gia nhp WTO i vi ha cht c bn v phn bn l 16
triu USD trong tng kim ngch nhp khu 400 triu USD trong nm 2007. Ph tn i v
mt thu quan sau giai on gia nhp WTO vi ngnh ha cht c bit v nha l 153
triu USD. Tc ng ca t do ha mnh hn n nn kinh t ni chung, i vi ngnh
ny, cn tng i khim tn v li ch c c l tng thm u t. C khong 21 triu
ngi Vit Nam sng da vo ngnh nng nghip c th c li t vic b thu phn
bn.

Dc phm
Ci thin lnh vc chm sc sc khe l u tin ca quc gia thng qua tng thm tui
th. ng thi, kim sot chi ph y t vn l vn thch thc. T do ha lnh vc phn
phi dc phm nm ngoi gii hn cam kt trong WTO (dc phm khng nm trong
cc cam kt ca GATS v dch v phn phi) v ci thin mi trng u t s gip thu
ht FDI v gp phn vo nng cp ngnh.

V mt tc ng kinh t, do mc thu MFN v CEPT thp v t mc trn thu, nn tc

ng cng dn ca t do ha thu l khim tn. Chng ti m phng tc ng tim
nng s dng m hnh WITS. Tn ph v mt thu quan sau giai on hi nhp WTO l
29 triu USD trong tng kim ngch nhp khu 480 triu USD trong nm 2007. Vn cn
nhng khon chi ph nh vo thu i vi dch v y t.

Tc ng kinh t v mt thc y u t nc ngoi c nhiu ngha hn. M ca th

trng nhiu hn s cng c s hp dn ca th trng Vit Nam vi cc cng ty dc

11
nc ngoi. Kt qu s l tng thm u t cho cc c s y t t nhn, v m rng cung
cp dch v qua c mng li chm sc sc khe cng v t. Dch v trong nc khng
hiu qu l mt nhn t nh hng n gi thuc cao, vn l mi lo ngi ca chnh ph v
t do ha thng mi s gip gii quyt vn ny.

Hin nay, th trng Vit Nam ang tng trng mc cao gp 3 ln cc nc pht trin
(12% so vi 4% mt nm). Tc ng ln nht m t do ha mang li l trit tiu tc ng
ca suy gim kinh t ang din ra, v c tnh th trng s tng trng ln n 2,4 t
USD vo nm 2015 v 3,3 t USD v 2020, tng ng mc tng trng 9% so vi hin
nay. Bn cnh , t do ha cng thu ht u t vo cc nh my Vit Nam theo tiu
chun GMP ca WHO, nng dn tng bc, iu ny nm ngoi kh nng ti chnh ca
hu ht cc cng ty Vit Nam.

Ti to in nng
in nng l ngnh h tng quan trng v kh nng cung ng v phn phi in khng
tng xng chnh l ro cn i vi u t v pht trin kinh t. Thch thc ln nht l
vai tr c quyn ca EVN, thiu tnh minh bch v hn ch phm vi cho u t t nhn,
v thu ht FDI trong ngnh ny l tng i kh. Ci thin mi trng kinh doanh v mi
trng u t s gp phn ng k vo p ng nhu cu c s h tng nng lng ca
Vit Nam.

Thc y hp tc vi cc i tc nc ngoi l con ng pht trin tim nng nht i

vi ngnh ny Vit Nam. Sn lng tim nng ca ngnh vn mc thp v cng ngh
vn lc hu, v ch c th pht trin c thng qua hp lc vi cc nh u t nc
ngoi. Ti tr cho cc d n in l mt thch thc, v nm ngoi kh nng ca EVN.
n by ti chnh v tim nng o to, chuyn giao cng ngh l nhng lnh vc m ch
c s tham gia ca cc MNC ln mi mang li li ch trong di hn. Mi trng FDI
chung Vit Nam cng c th c ci thin nhanh chng nu thc y xy dng cc nh
my nng lng. Quan ngi v kh nng cung ng khng ng tin cy v gi c leo
thang s tc ng ti nh gi ca nh u t v kinh t Vit Nam, v c nhgiwosi
u t nc ngoi cp ti nh mt ro cn m rng kinh doanh.

Nu ro cn FDI c d b, th ngnh ny c th t c mc tiu t trng FDI l 30%

n nm 2015. iu ny tng ng vi tng cng sut ln trn 13.000 MW, v vi chi
ph trung bnh cho cng sut to ra l $1.000/kW, th tim nng thu c t phn u t
ny ln n $13 t vo nm 2015.

Phn phi
Theo cc cam kt ca WTO GATS, quyn phn phi ton b s c thc hin t thng 1
nm 2009 vi mt s sn phm ngoi l, ng ch nht l dc phm. Vic thc hin
cc iu khon ny vn cn min cng v chm chp. a phng, s ty tin vn tn
ti. Bn l l mt ngnh nhy cm, c v nh ngi lao ng chnh trong hng nghn
doanh nghip nh hot ng khng hiu qu v s m h ca nh gi nhu cu kinh t
chnh l nhn t cn tr hot ng u t.

T do ha lnh vc bn l vi trng tm tp trung nhiu vo nhng yu cu v minh bch

ha cho cc ca hng ln s mang li hiu qu cho ngnh v tit kim chi ph cho ngi
tiu dng. Kt qu mong mun l ngnh bn l trong nc s cnh tranh hn. ng thi,
cng pht trin c s cc nh cung ng ca Vit Nam.

Da trn cc nghin cu so snh vi khu vc ng Nam , chng ti c tnh hiu qu

t t do ha ngnh ny s gim 15-20% chi ph hng nm trong lnh vc hu cn v s

12
tng GDP thm 2,5-3%. i vi Vit Nam, vi s liu GDP hin nay, con s ny s tng
ng vi tng khong 2,1 t n 2,7 t USD do t do ha ngnh ny

in t
Ngnh in t ca Vit Nam cha hi nhp hon ton vo chui cung ng ton cu hay
mng sn xut khu vc. Mc d thu i vi cc sn phm in t thp nhng lnh vc
thay th hng tiu dng nhp khu vn c bo h v do thu vn cao. Cc doanh
nghip chi phi trc y c c cu li nhm tng kh nng cnh tranh nhng
mt s hng tiu dng vi cng ngh lc hu vn c duy tr mc thu bo h cao, k
c trong l trnh thu WTO v trong AFTA v cc FTA trong ASEAN cng.

u t vo ngnh ny tng i nng ng t khi gia nhp WTO vo thng 1 nm 2007.

Cc cng ty ln nh Intel, Foxcom, Samsung, Canon, Neidec v Meikom u t nhiu
vo Vit Nam. Ngnh in t ca Vit Nam bt u hi nhp nhiu hn vo mng sn
xut nng ng ca khu vc v ton cu. Tuy vy, s pht trin ca ngnh ny vn i sau
nhiu so vi cc i tc trong khu vc nh Malaysia v Philippines. Vit Nam hin mi
ch tham gia mc lp rp i hi nhiu nhn cng v ch c thc y FDI mi gip
ngnh ny pht trin a dng hn. Thu ht v ci thin cht lng FDI l rt cn thit vi
s pht trin nng ng v gip ngnh in t Vit Nam hi nhp nhanh chng hn.

Do chui cung ng v mng sn xut mang tnh cnh tranh cao v mi qu trnh trong
chui cung ng mi to thm gi tr gia tng nn ro cn i vi thng mi v u t,
cho d nh, cng l tr ngi ln to thm gi tr gia tng. Vn c nhng kh khn trong
hon thu v mt s vn v th tc hi quan i vi nhng sn phm hng v xut
khu. Thch thc ln nht l dch v hu cn ngho nn v cha to thun li cho thng
mi. Ngnh in t s nng ng hn nu g b cc loi thu u vo (s dn c loi ra
khi CEPT v FTA vi Nht Bn, v ang gim dn trong cc hip nh vi Hn Quc v
Trung Quc), ci thin cc dch v hu cn v mi trng u t. Ngnh in t c th
m rng nhanh chng v hi nhp y hn vo mng sn xut khu vc v ton cu.
Tn ph v thu quan sau khi gia nhp WTO l khong 200 triu USD trong tng kim
ngch nhp khu 3 t USD nm 2007. c tnh rng chi ph cho cc khon thu u vo
chim khong 4% chi ph sn xut do nhng th tc hon thu v do ci thin, to
thun li cho thng mi s mang li 10% gi tr tng thm cho ton ngnh. Ngnh in
t ca Vit Nam ang tng trng nhanh v s pht trin ny c th tng nhanh hn nu
d b thu u vo, ci thin ng k cc hot ng thun li ha thng mi v tip tc
ci thin mi trng u t.

Dch v vin thng

Ngnh vin thng ca Vit Nam vn cn tng i ng. Cam kt trong GATS cho php
s hu nc ngoi ln n 49% nhng iu ny vn khng c tc dng khi doanh nghip
nh nc vn chi phi v kim sot vic cp php. Cam kt trong GATS cho thy nhng
Hp ng Hp tc Kinh doanh tn ti trc s c chuyn thnh hnh thc khc
nhng iu ny vn cha xy ra.

Ngnh vin thng ng vai tr quan trng i vi pht trin kinh t v Vit Nam vn ang
chm tr trong vic cp php cho dch v 3G so vi cc nc ASEAN. Gn y, B
Thng tin v Truyn thng cp php dch v 3G cho bn doanh nghip nh nc. Vic
trin khai dch v mi i hi u t ln v ch duy nht cc nh u t nc ngoi
tham gia l thng qua hp ng hp tc kinh doanh. Mc d Vit Nam c nhiu tin b
trong vic pht trin dch v vin thng trong nhng nm gn y, nhng Vit Nam vn
tt hu nhiu so vi cc nc trong khu vc v mt chi ph v cht lng dch v vin
thng, nht l s pht trin dch v bng thng rng Vit Nam vn cn chm so vi cc
nc trong khu vc. Vit nam cn u t vo i mi cng ngh cho ngnh ny. Tc ng

13
ca t do ha dch v vin thng Vit nam s gip tng thm u t nc ngoi v vic
cn thit l thit lp mt c quan iu tit c lp. Ci cch khun kh php l tng th
kt hp vi nng mc trn s hu v quy trnh u thu cnh tranh hn s mang li nhng
li ch ln lao sau y:

y Tng mc u t vo ngnh ln n 25% trong vng 5 nm,

y Chi ph lin lc s gim tng ng khon 20% so vi d bo c s ban u, v
y y mnh ng k cht lng dch v nht l m rng bng thng rng v WIFI v
tim nng ci thin cc dch v ph thng.

Ngc li, tc ng ca gim chi ph thng tin lin lc s lm tng xut khu hng ha v
dch v, nht l vi hng ha v dch v c gi tr gia tng cao. Ci cch php l v t do
ha s lm tng u t, ci thin cng ngh v gim chi ph t nht 20%. iu ny cng
mang li nhng li ch lan ta ng k trong ton nn kinh t.

Dch v xy dng
Ngnh dch v xy dng ny tng i m thu ht u t nc ngoi v cam kt
m hon ton cho u t trc tip nc ngoi theo WTO vo nm 2009, m chi nhnh
vo 2010. Nhng ro cn chnh i vi ngnh ny bao gm thiu minh bch trong cc quy
trnh mua sm ca chnh ph, vai tr ca doanh nghip nh nc kim sot nhng khu t
trng rng, cc ro cn v giy php hnh chnh, s khng r rng ca hnh thc PPP v
kh nng tham nhng. Nhng ci cch trong lnh vc ny s gim chi ph xy dng, mang
li li ch cho nhng ch nh v hot ng kinh doanh tim nng, v quan trng hn l
gim ng k chi ph p ng nhu cu c s h tng Vit nam.

C nhiu bng chng cho thy th tc hnh chnh cn chm tr, mi trng php l
khng nht qun v tnh trng tham nhng. Rt kh tnh ton cc chi ph ny, nhng
nhiu quc gia, nhng chi ph ny li rt ln. Khi so snh vi cc nghin cu quc t v
th tc hnh chnh chm tr, mi trng php l khng nht qun v quan im v tham
nhng Vit Nam, chng ti c tnh rng nu quy trnh mua sm ca cc d n h tng
minh bch v cnh tranh hn kt hp vi qu trnh cp php hiu qu v hp l, trch
nhim gii trnh tt hn, v kt qu kim ton hiu qu hn th s gim t 5% n 15%
chi ph xy dng c s h tng.

Dch v ti chnh
Vit nam vn cn chm tr trong cp php ngn hng nhng vn tn trng cc cam kt
GATS. Cc cam kt v dch v trong ASEAN v ASEAN cng l tm gng phn chiu
cc cam kt ca WTO. T do ha thm cc dch v ti chnh s lm tng thm sn phm,
dch v ti chnh v sn lng ca cc ngnh khc trong nn kinh t. Chnh sch t gi v
s gim st thn trng vi khu vc ti chnh s l cn thit trong bi cnh khng hong ti
chnh. Mc d nhng quy nh cn trng l cn thit nhng khng hong ti chnh cng
cho thy vai tr quan trng ca s n nh v tnh hiu qu ca cc trung gian ti chnh
trong vic h tr pht trin kinh t.

Theo nghin cu chun ca Ngn hng Th gii v phn tch su ca chng ti v khu
vc ti chnh nhiu nc, vic d b cc hn ch cn li v ngn hng v cng ty chng
khon 100% vn nc ngoi s gp phn ng k vo ci thin cc trung gian ti chnh v
i mi dch v ti chnh. V r rng l trong bi cnh khng hong ti chnh, cn quan
tm c bit ti cc quy nh thn trng, v Vit Nam c th c li t ci thin cc
trung gian ti chnh, nht l cho cc doanh nghip va v nh. Chng ti c tnh rng
n 2015, khi cc hn ch cn li c d b sau khi thc hin cc cam kt WTO th tc
tng trng ca nn kinh t Vit nam s tng khong 0,3% mt nm.

14
Tc ng n ton b nn kinh t
Da trn phn tch tng ngnh v phn tch tc ng ca ton b nn kinh t, ph tn ca
cc ro cn thng mi cn li giai on sau gia nhp WTO i vi Vit Nam c tm
tc nh sau

Tn ph tnh ca thu quan

S dng m hnh WITS, chng ti c tnh li ch tnh rng ca vic d b c cu thu
quan i vi hot ng thng mi l 1,765 t USD trong nm 2007, tng ng vi
2,4% GDP. Doanh thu thu tim nng gim 3,8 t USD, tng ng khhaongr 5,0%
GDP. Doanh thu thu phi chu nhng ri ro do thc hin l trnh thu theo AFTA v
AFTA cng v cn c thay th bi din chu thu rng hn, nn kinh t t phi gnh vc
ph tn hn. Sau khi iu chnh nhng vn lin quan n th tc hi quan v thc hin
AFTA v FTA ASEAn cng, chng ti c tnh tn tht rng sau khi gia nhp WTO l
1,5% GDP thc nm 2012 hay tng ng 1,8 t USD danh ngha

Theo phn tch ca chng ti, tn ph ca thu quan cn li sau khi thc hin cam kt
WTO l rt ln do Vit Nam vn duy tr nhiu mc thu trn trong cam kt ca WTO.
Nhng mc thu trn ny s dn n nhng vn v m rng thng mi v chuyn
hng thng mi trong cc FTA ca ASEAN v ASEAN cng. M rng phm vi dch v
trong FTA, m phn FTA mi v gim thu MFN i vi thu sut sau gia nhp WTO s
lm tng ng k li ch kinh t rng thng qua tng m rng thng mi v gim chuyn
hng thng mi. Gim thu MFN hay m phn FTA mi l rt quan trng ngn
chn cc ph tn do chuyn hng thng mi v ti a ha m rng thng mi gn vi
thc thi y AFTA v FTA ASEAN cng.

Li ch ng
Theo c tnh, li ch ng v tc ng n tng trng ca thun li ha thng mi v
t do ha dch v v u t s ng gp thm 2% cho tc tng GDP hng nm ca
nn kinh t (tnh gp mi nm). Li ch ng ny c c l do hai nhn t. Th nht, t
do ha hng ha v dch v v u t s lm tng thm 1,5% GDP vo tc tng
trng. Tng thm u t trc tip nc ngoi s mang li nhng li ch t hi nhp
thng mi thng qua ci thin ngun vn con ngi v tip nhn i mi cng ngh.
Tng thm FDI dng nh l phng thc hiu qu nht m rng thng mi dch v.
Tng FDI cng c th gp phn vo tng tng u t v ci thin tc tng trng kinh
t. Nhn t th hai chnh l tc ng ca tch t vn t FDI n kinh t v m s gp thm
0,5% GDP vo tc tng trng ca nn kinh t Vit Nam.

Nhng thch thc chnh ca hi nhp su hn bao gm:

Hp l ha v t do ha thu quan, c thu MFN v thu trong cc FTA;
C cu li v c phn ha cc doanh nghip nh nc vi c ch cnh tranh v minh
bch;
Ci thin hot ng hu cn v tp thun li cho thng mi;
T do ha Dch v v u t

Thch thc v C hi i vi pht trin

Tc ng ca t do ha nn kinh t trong vng hai thp k tr li y gip Vit Nam
dch chuyn t thm dng lao ng trong nng nghip sang thm dng lao ng trong sn
xut. Nhiu nn kinh t t tc tng trng nhanh chng khi chuyn t thm dng
lao ng trong nng nghip sang thm dng lao ng trong sn xut. Hin nay Vit Nam
phi i mt vi nhng thch thc nh tng nng sut v dch chuyn ln nc cao hn ca
chui gi tr nhm duy tr tng trng bn vng v tng thu nhp u ngi. Cn phi kt
hp cc FTA trong ASEAN v ASEAN cng mang li li ch ti a do m rng thng
mi v hn ch ti thiu chuyn hng thng mi. Bn cnh , n phng gim thu
15
hay m phn gim thu MFN trong WTO khi m phn cc FTA cng s hn ch
chuyn hng thng mi v mang li nhng li ch cho pht trin t qu trnh hi nhp.

Trong thp k ti, Vit Nam cng c c hi pht trin do c li t cu trc dn s vi

lc lng lao ng tr ang ngy cng tng v t l ph thuc th gim dn. Hi nhp
chc chn mang li c hi tuyn dng trong cc ngnh c gi tr gia tng cao v cnh
tranh cho lc lng lao ng tr nng ng. Vit nam c th tng GDP thm 1,5% thng
qua tng thm li ch thu c t tc ng tnh v tc tng trng hng nm cng c
th tng ti 2% thng qua nhng tc ng ng v tc ng n tng trng tim nng
ca hi nhp su rng hn. Tc tng trng tng s mang li nhng tc ng ng k
cho nn kinh t. Chng hn, tc tng trng kinh t thc tng t 5%/nm n
6,5%/nm s lm GDP tng 15% v GDP u ngi tng 50% trong vng 10 nm. Trong
vng hai thp k va qua, Vit Nam gt hi c nhiu thnh cng do hi nhp mang
li, nhng cng vn cn tip tc nhng n lc t c tc tng trng cao trong
tng lai. Hi nhp su rng hn vo nn kinh t ton cu c th gp phn ng k vo
tng trng kinh t v pht trin bn vng Vit Nam trong thp k ti. Pht trin bn
vng cng c cng c thm nu b sung nhng chnh sch nhm bo m gim t l
ngho i, ci thin c hi cho ph n v ci thin thng l chnh sch. Vic g b cc ro
cn i vi thng mi v u t v cc quy nh php l minh bch hn s gp phn
ng k vo ci thin i sng cho ngi dn Vit Nam.

16
2. Gii thiu

Qu trnh hi nhp ca Vit Nam vo nn kinh t th gii bt u vi cng cuc "i

mi" vo cui thp k 80 v vn tip tc ti nay. Ti thi im , Vit Nam cn l mt
nn kinh t ng. Cng cuc "i mi" th hin n lc n phng ca Vit Nam sau s
sp ca Lin bang Nga v s v cc hip nh trao i hng ha gia cc quc gia
thnh vin ca Hi ng Tng tr Kinh t (Comecon), nhng c sc t bn ngoi ny
thc p Vit Nam quyt lit tin hnh cc ci cch trong nc, lm thay i h thng
thng mi v u t.

Sau khong hai thp k ri t khi bt u qu trnh i mi, nn kinh t v x hi Vit

Nam c nhng chuyn bin cn bn. Quy m thng mi tng nhanh, u t trc tip
nc ngoi ngy cng nhiu, v tc tng trng kinh t cao. Thu nhp bnh qun u
ngi tng nhanh v i ngho tuyt i gim ng k.

Hi nhp l ng lc chnh cho pht trin kinh t x hi Vit Nam. Theo sau qu trnh
i mi ban u, Vit Nam tr thnh thnh vin Hip hi cc quc gia ng Nam
(ASEAN), gia nhp T chc Thng mi Th gii (WTO), tham gia hip nh Khu vc
Thng mi T do ASEAN (AFTA), v tham gia cc hip nh gia ASEAN v cc nc
ngoi khi (ASEAN Cng) .

i vi Vit Nam, nm nm ti s nh du mt mc quan trng trong chnh sch kinh t

v chin lc pht trin Bo co ca y ban Tng trng v Pht trin trnh by v d v
13 quc gia thnh cng trong pht trin kinh t vi tc tng trng kinh t cao trong
qung thi gian di sau chin tranh th gii ln th hai.3 Mc d khng c a vo
danh mc 13 nc ny nhng Vit Nam c cp n nh mt nn kinh t c tim
nng duy tr tc tng trng cao.

Bo co va nu cng a ra nhiu khuyn ngh chnh sch i vi cc nc lm th

no t mc tng trng cao. Theo cc quc gia cn to lp c mi trng chnh
sch ti kha v kinh t v m n nh; to mi trng khuyn khch s pht trin ca khu
vc kinh t t nhn; v h tr u t vo gio dc v c s h tng. Mt trong nhng ch
then cht trong nhng khuyn ngh ca bo co l nhn mnh vai tr quan trng ca
m ca cc lnh vc thng mi, u t v cnh tranh trong vic thc y tng trng
kinh t.

Kinh t Vit Nam tng trng nhanh v thu nhp tng mnh trong hai thp k qua,
tuy nhin trong tng lai nn kinh t c th phi i mt vi nhiu thch thc hn. Hai
thp k qua kinh t Vit Nam chuyn dch c cu lao ng t khu vc nng nghip
thm dng lao ng nng sut thp sang cc ngnh cng nghip ch bin thm dng lao
ng. Thch thc trong tng lai l lm th no Vit Nam ln c nc thang cao hn
trong chui gi tr v thm ch tng nng sut hn na.

Mt tp hp cc cu hi chnh sch then cht i vi Vit Nam l lm th no duy tr

tng trng kinh t cao, c trong ngn hn khi phi i mt vi suy gim kinh t ton cu
v bin ng th trng ti chnh, v c trong di hn hng n t l tng trng nng
sut cao hn v hiu qu u t vn cao hn, qua nng cao thu nhp bnh qun u
ngi v gim hn na t l i ngho.

3
Bo co Tng trng:Chin lc Duy tr Tng trng v Pht trin Hi ha, Bo co ca y ban Tng
trng v Pht trin, 2008, ( www.growthcommission.org).
17
Kt cu Bo co
Th nht, bo co trnh by tng quan tin trnh hi nhp ca Vit Nam, phn tch nhng
tc ng ca hi nhp n nn kinh t v xem xt nhng thch thc nhm duy tr tnh c
lp ca nn kinh t trc nhng bin ng c tnh chu k v bin ng trn th trng ti
chnh.

Th hai, bo co phn tch nhng vn mu cht trong mt s ngnh nh dt may, cng

nghip t, ha cht, dc phm, thit b sn xut v dch v in nng, sn phm in
t, dch v phn phi, dch v vin thng, dch v xy dng, v dch v ti chnh. Trong
s cc ngnh ny, c 5 ngnh l sn xut hng ha, 4 ngnh l dch v, cn sn xut in
nng va l ngnh sn xut hng ha, va l ngnh dch v. Nhng phn tch cho tng
ngnh ny cung cp cc thng tin c th v cc chnh sch thng mi v u t ca Vit
Nam.

Th ba, bo co phn tch cc tc ng tnh v ng i vi ton nn kinh t, c th l:

1. Chi ph tnh i vi kinh t Vit Nam khi vn duy tr mt s dng thu cao trong
c cu thu quan giai on hu gia nhp WTO.
2. Li ch rng gia m rng thng mi v chuyn hng thng mi do y mnh
hi nhp ASEAN v thc thi cc FTA ASEAN Cng.
3. Li ch ng c c t t do ha thng mi hng ha v dch v i vi tng
trng kinh t Vit Nam
4. Nhng ng gp tim nng ca FDI ti tch t vn v thc y tng trng kinh t
Vit Nam.

Cui cng, bo co phn tch nhng vn tng lai ca kinh t Vit Nam. Vit Nam s
thu c nhng li ch g v ph tn ra sao khi y mnh hn na t do ha thng mi?
Vit Nam nn thc hin nhng iu chnh kinh t nh th no? Li ch rng gia m rng
thng mi v chuyn hng thng mi do y mnh hi nhp ASEAN v thc thi cc
FTA ASEAN Cng? Vit Nam c th chun b nh th no hi nhp su rng hn?

18
3. Hai thp k hi nhp: T i mi n gia nhp WTO
v tham gia cc FTA ASEAN Cng

3.1. Vit Nam hi nhp kinh t

K t khi thc hin cng cuc "i Mi" n nay, kinh t v x hi Vit Nam c
nhng thay i mnh m. Trong hai thp k , Vit Nam v ang hi nhp vo nn
kinh t th gii. Nhng thay i ny tc ng mnh m n thng mi, u t v tng
trng kinh t Vit Nam. i mi chnh thc c thc hin t nm 1986, bt u bng
vic chuyn i nn kinh t t c ch k hoch ha tp trung sang kinh t th trng nh
hng x hi ch ngha, to ra nhiu thay i trong cc lnh vc x hi, chnh tr v kinh
t. Trong giai on u, cc ci cch ch yu tp trung trong nng nghip, giai on
tip theo qu trnh i mi hng n nhiu mc tiu su hn trong nn kinh t.4 Nu
ng lc i Mi ban u xut pht t nhu cu cp bch phi ci cch sn xut nng
nghip th qu trnh ci cch tip li cng tr nn cp thit trong bi cnh sp ca
Lin bang X Vit v s v cc hip nh thng mi k kt vi Lin bang X vit v
cc nc thuc khi Comecon.

Mt im nhn quan trng ca qu trnh i Mi l s chuyn i ton din trong chnh

sch thng mi quc t ca Vit Nam t chnh sch hng ni thay th nhp khu sang
chnh sch hng ngoi . Trc i mi, thng mi quc t ca Vit Nam ch yu l vi
Lin X v cc nc khi Comecon, cc giao dch thng mi c iu tit thng qua
cp php tng chuyn hng v hn ngch xut nhp khu, ng thi p dng nhiu ch
t gi khc nhau, iu ny cng ng ngha l gi c hng ha ca Vit Nam khc xa vi
gi quc t.

Vit Nam gia nhp ASEAN nm 1995 xut pht t cc l do a l, chnh tr v kinh t,
bt u t Vit Nam dn hi nhp tng bc trong khi ASEAN. Bc u, ging
nh Cam Pu Chia v Lo, Vit Nam ch tham gia mt vi cam kt hn ch trong khun
kh Hip nh Thng mi T do ASEAN (AFTA) v Hip nh Khung ASEAN v Dch
v (AFAS)

Cng trong nm 1995, Vit Nam np n gia nhp T chc Thng mi Th gii (WTO)
v nm 1996 k Hip nh Hp tc vi Cng ng Chu u, qua cng c quan h
thng mi v kinh t gia Vit Nam v Chu u, ng thi trao cho Vit Nam quy ch
Ti Hu quc. Nm 2000 Vit Nam k Hip nh Thng mi Song phng vi Hoa K
(USBTA), s kin ny thu ht rt nhiu s quan tm ca d lun. Trc Hoa K p
dng mc thu quan chung hn ch i vi hng nhp khu t Vit Nam. USBTA cng
bao gm cc iu khon mi v dch v, u t v quyn s hu tr tu.

Nhn chung tin trnh hi nhp quc t ca Vit Nam thu c rt nhiu thnh cng.
Nh nhng ci cch trong hai thp k qua, kinh t Vit Nam ngy cng hi nhp su
rng vo nn kinh t th gii. Trong giai on 1993-2006, m thng mi ca Vit
Nam (tng xut nhp khu so vi GDP) tng hn gp i, ng thi t trng th trng
xut khu tng gp hn bn ln. Xut khu tr thnh u tu tng trng ca nn
kinh t, GDP thc tng bnh qun khong 7,5%/nm, ng thi i ngho gim mnh
trong giai on 1993-2006.

4
nh gi su v qu trnh i mi c nu trong cun "i mi Vit Nam: Nh li v suy ngm" - Ch
bin: o Xun Sm v V Quc Tun, 2008
19
Qu trnh gia nhp WTO ca Vit Nam ko di trong hn mt thp k v vic thc hin
cc cam kt cng din ra theo l trnh nhiu nm. Trong sut qu trnh m phn gia nhp
WTO, Vit Nam n phng thc hin nhiu ci cch thng mi, tha thun song
phng, tha thun trong ASEAN v tng bc ci cch h thng thng mi. Qu trnh
gia nhp bt u vi vic iu chnh cc quy nh php lut v thc hin cc cam kt
WTO nhiu nm trc khi hon tt ngh nh th gia nhp WTO. Cc cam kt trong qu
trnh m phn hin ang c thc hin theo l trnh trong nhiu nm theo cc quy nh
c th trong Biu cam kt ca Vit Nam v cc cam kt nu trong Bo co ca Ban Cng
tc.

Qu trnh gia nhp WTO thnh cng l s qung b hu hiu hnh nh ca Vit Nam vi
vic thc thi hng lot nhng thay i v lut v chnh sch c yu cu. Thi im Vit
Nam gia nhp WTO cng trng vi thi k bng n kinh t trong giai on thng mi
th gii tng mnh. Tin trnh hi nhp ca Vit Nam vo kinh t khu vc v th gii
cng lm tng sc hp dn ca Vit Nam trong thu ht u t trc tip nc ngoi v u
t gin tip.

Tin trnh hi nhp ASEAN tr nn ngy cng quan trng i vi Vit Nam nhng li t
c quan tm. ASEAN thng c xem xt gn vi bi cnh a l v chnh tr. Hip
nh v Chng trnh thu quan u i c hiu lc chung (CEPT) p dng cho Khu vc
Thng mi T do ASEAN (AFTA) yu cu ct gim dn dn thu quan i vi vi hng
lot cc sn phm hng ha giao dch trong khu vc khng qu 5% tnh n thi im
2003 i vi su nc thnh vin ban u. Bn nc thnh vin mi hn c php p
dng giai on iu chnh di hn. Vi Vit Nam c php ko di thi im ct gim
thu sut khng qu 5% n nm 2006, Lo v Myanmar 2008, v Cam Pu Chia n
2010. Theo l trnh vic bi b ton b thu nhp khu s p dng i vi 6 nc ban u
vo nm 2010 v vi 4 nc cn li vo nm 2015. Cc thnh vin ASEAN cng c
quyn loi cc sn phm khi danh mc CEPT trong ba trng hp: min tr tm thi,
cc sn phm nng nghip nhy cm v min tr chung.

Cc thnh vin ASEAN t c nhng tin b quan trng trong ct gim thu quan
trong khu vc thng qua chng trnh CEPT p dng i vi AFTA. Tuy vy trn thc t
vic p dng cc mc thu sut quy nh trong AFTA dng nh cn bc l nhiu hn
ch. Mc d thiu s liu trc tip v vic p dng u i thu trong AFTA, nhng c
nhiu bng chng t kho st doanh nghip v cc ngun khc cho thy vic p dng thu
quan cn chm.5 Tuy vy, c Ban Th k ASEAN v cc nc thnh vin ASEAN cng
khng ly c s liu trc tip v p dng u i thu trong ASEAN ca hi quan.6
Nghin cu thc hin cho Ngn hng Th gii c trch dn mt cuc kho st doanh
nghip trong ch ra rng vic p dng u i thu trong AFTA l khong 5%.7 Mt
nghin cu cho Ngn hng Pht trin Chu gn y cng pht hin rng khong 23%
cc doanh nghip ng c s dng u i thu quan theo FTA, nhng s liu ny bao
gm tt c cc FTA ch khng ch l AFTA v gm c Nht Bn v Hn Quc, nhng
quc gia c cc FTA khc trong khu vc.8 Mt nghin cu ca Trng i hc Quc gia
c thc hin cho Vin Nghin cu Kinh t ca ASEAN v ng ch ra rng cc chng
nhn v nguyn tc xut x v cc yu t lin quan n hi quan l nhng ro cn ch yu

5
Hadi Soesastro, Thc y hi nhp kinh t ASEAN: Nhng vn ngoi AFTA,
6
Miriam Manchin & Annette O. Pelkmans-Balaoing, Quy nh v xut x v trang web v cc tha thun
t do thng mi ca ng , Ngn hng Th gii, Nghin cu chnh sch ca Ngn hng Th gii s
4273, thng 7 nm 2007, trang 13.
7
trch dn
8
Masahiro Kawai v Ganeshan Wignaraja, Khu vc Chu Bt m: Liu iu c nghim trng i
vi hot ng kinh doanh? Ti liu nghin cu ca ADBI s 136, thng 4 nm 2009, Vin Ngn hng Pht
trin Chu , trang 11.
20
cho hot ng thng mi cc nc ASEAN.9

Vic p dng u i thu trong ASEAN cn thp c th do mt vi nhn t. Mt phn l

do chi ph thc thi v ti liu ha dng nh qu tn km, cng thm danh sch di cc
sn phm nhy cm v nhiu bin php min tr khng p dng thu sut u i, do vy
nh hng nhiu n vic p dng rng ri cc mc thu sut u i trong khun kh
AFTA. Ngoi ra, cung cp ti liu cho chui cung ng v c c mc thu u i
theo AFTA l rt kh, nht l i vi cc doanh nghip trong ngnh dt may v in t.
Nghin cu ca ADB cho thy cc doanh nghip t thng c xu hng s dng u i
thu FTA nhiu hn so vi cc doanh nghip trong ngnh dt may v in t.10 Mc
chnh lch thu u i trong ngnh cng nghip t to ra ng c khuyn khch mnh
hn tun th theo Nguyn tc xut x c u i thu v chui cung ng cht ch
hn v tch hp theo ng thng ca ngnh t c th s to thun li cho cc ti liu
lin quan n nguyn tc xut x. Thm ch ngay c khi cc doanh nghip c gng ht sc
a ra nhng ti liu lin quan n nguyn tc xut x th cc quan chc hi quan
cc nc thnh vin ASEAN, nht l Vit Nam, vn t chi chng nhn xut x do nhng
vn gi mo v k thut nh ch k ct ngang dng trn t mu, hay s khc bit trong
ch k ca ngi c y quyn c xc thc, hay nhng yu cu v th tc hnh
chnh khc nh chng nhn xut x phi km vi vic chuyn hng v phi c chng
nhn xut x ring cho tng chuyn hng. Qua phng vn, cc doanh nghip cng khng
nh s tn ti nhng kh khn ny trong th tc hi quan Vit Nam. Mc tiu v
doanh thu to ra p lc cho cn b hi quan, buc h t chi vn dng u i thu. C
mi gii hi quan hay cac cng ty u khng c nh phn nn hay phn i nhng quy
nh ny bi h e ngi b hch sch vi c th tc hi quan trong cc chuyn hng ti.

Trong n lc tng cng t do ha thng mi dch v trong khu vc, ngy 15 thng 12
nm 1995 cc nc ASEAN cng nhau k kt Hip nh Khung ASEAN v Dch v
(AFAS). Lc u AFAS tng i hn ch, ch yu ch gm mt s quy nh hn ch m
cc thnh vin ASEAN cam kt trong Hip nh chung v Thng mi Dch v
(GATS) trong WTO.

Nm 1995, ASEAN cng nht tr quan im ly t do ha u t lm c s tng cng

"sc hp dn v nng lc cnh tranh" chung v u t ca c khi. Theo tinh thn , nm
1998, Khu vc u t ASEAN (AIA) c thnh lp. AIA tuyn b "m ca ngay lp tc
tt c cc ngnh u t, ngoi tr mt s trng hp, i vi cc nh u t ASEAN
vo nm 2010 v vi tt c cc nh u t vo nm 2020". AIA cng quy nh thc thi
"i x quc gia ngay lp tc" theo l trnh tng t. Tuy nhin hiu lc thc thi ca Hip
nh AIA mi mc va phi. Hip nh AIA p dng i vi 5 ngnh kinh t gm
cng nghip ch bin, nng nghip, thy sn, khai thc m, khai thc v cc dch v i
km cc ngnh ny. Hip nh ny ngay t u khng bao gm 2/3 cc lnh vc hp
dn nht i vi u t trc tip nc ngoi. Hip nh khng quy nh l trnh i vi
cc bin php min tr trong "cc lnh vc nhy cm" nhng yu cu r sot v dn a
bt ra ngoi danh mc nhy cm nu v khi cc chnh ph sn sng. n nm 2006,
trong danh mc cc ngnh nhy cm c ti 148 bin php min tr trong cng nghip ch
bin.

mc cao hn cc bin php min tr va nu l Danh mc Min tr Chung, bao

gm cc ngnh v cc lnh vc u t khng m ca cho u t hoc khng yu cu i
x quc gia do nhng l do v an ninh quc gia, o c cng chng, y t cng cng hoc
bo v mi trng.

9
Christopher Findlay, To thun li cho Thng mi trong Jenny Corbett & So Umezaki, (ch bin) Thc
y hi nhp kinh t khu vc ng , Bo co D n Nghin cu ca ERIA nm 2008, s 1, Jakarta: ERIA.
10
trch dn.
21
Vo cui 2003, trong Hip c Bali II, ASEAN tuyn b nh thc y hi nhp su
rng hn na v thnh lp Cng ng Kinh t ASEAN (AEC). ng thi m ng cho
AEC l n lc tng tc hi nhp 11 ngnh u tin11, v tip vo nm 2006 hu cn
c xp vo ngnh u tin hi nhp (PIS) th 12. Hip nh Khung v Hi nhp cc
Ngnh u tin (Hip nh Khung) v cc Ngh nh th Hi nhp cho 11 ngnh c k
kt vo thng 11 nm 2004. V n thng 1 nm 2007, Hi ngh Thng nh ca
ASEAN t mc tiu thc y thnh lp AEC vo nm 2015.

Mt kha cnh quan trng trong qu trnh thnh lp AEC l thc y hn na s pht trin
ca AFTA, AFAS, v AIA . Hi ngh Thng nh ASEAN ln th 14 din ra mi y
vo 1 thng 3 nm 2009 nu ra hng lot sng kin nhm y nhanh qu trnh thnh lp
AEC. V thng mi hng ha, hng lot cc tha thun trong khung kh AFTA lin quan
n cc bin php thu quan v phi thu quan c cng c v a vo Hip nh
Thng mi Hng ha ASEAN (ATIGA). ATIGA tng hp tt c cc sng kin hin ti
ca ASEAN v thng mi hng ha theo mt khung kh ton din v m bo s nht
qun gia nhng sng kin ny. ATIGA bao gm nhng c trng m bo tng cng
tnh minh bch, chc chn v kh nng c th d on ca khung php l ASEAN v ci
thin h thng quy tc trong khun kh AFTA. Trong lnh vc dch v, cc nc thnh
vin AFAS kt thc vng m phn th nm, b sung cc cam kt theo l trnh
thng nht ti Hi ngh Thng nh ca ASEAN ln th 14. Tuy nhin, nhn tng th th
mc hi nhp trong lnh vc dch v vn cn hn ch.

Nhng ngoi l trong khung kh AFTA va nu nh hng kh nhiu n chnh sch

thng mi ca Vit Nam v mt s cc ngnh c bo h nhiu nht Vit Nam nh
t xe my vn ch yu vn nm ngoi cc quy nh ca AFTA. Chi tit nhng ngoi l
to nn nt c trng quan trng trong chnh sch thng mi ca Vit Nam v c hm
quan trng trong phn tch cc hiu ng m rng thng mi v chuyn hng thng
mi t vic tham gia cc FTA ASEAN Cng.

Mt kt qu cc k quan trng ca ATIGA l quy nh yu cu Vit Nam g b danh mc

min tr thu quan i vi tt c cc ngnh v sn phm vo nm 2010 hoc mun nht
l nm 2018. Quy nh ny c bit quan trng i vi nhng ngnh hin trong danh mc
min tr.

Cc FTA ASEAN Cng.

Nh cp, ASEAN k kt cc FTA vi Trung Quc v Hn Quc v cc hip nh

ny bt u c thc hin. Tng t nh AFTA, nhng hip nh ny cng a ra
danh mc nhng dng thu min tr nm ngoi cc FTAs ny v nhng quy nh ny nh
hng nhiu n c cu bo h. Cc FTA tip theo hin ang c m phn vi Nht
Bn v c v NewZealand.

Ngoi ra, ASEAN kt thc m phn FTA vi Nht Bn vo thng 4 nm 2008 v sau
cc ngh nh th song phng c k kt vi mt s thnh vin ASEAN. Ngh
nh th song phng gia Vit Nam v Nht Bn c k kt vo cui thng 12 nm
2008.

Nht Bn l mt nc pht trin nn FTA m phn vi Nht phi p ng cc yu cu

theo iu XXIV, Hip nh GATT 1994 theo quy nh ca WTO yu cu " thu quan v
cc quy nh hn ch thng mi khc phi c bi b i vi hu ht cc giao dch
11
11 ngnh u tin bao gm hng nng sn, vn ti hng khng, thit b t ng ha, e-ASEAN (c thit b
ICT), hng in t, hng thy sn, sn phm y t, sn phm cao su, hng dt may, du lch v sn phm g.
22
thng mi"12. Cho n nay cc tha thun vi Nht ch yu tp trung vo thng mi
hng ha, tuy nhin khi cc tha thun dch v c k kt th phi tun th cc quy nh
ti iu V ca GATS. Hip nh i tc kinh t ton din ASEAN-Nht Bn (AJCEP)
nu ra khung hp tc v dch v v u t, tuy nhin hai bn cha tin hnh m phn v
ngh nh th.

Cui cng, ngoi tha thun vi Nht, ASEAN hon tt m phn vi c v New
Zealand, qua cng c quan h kinh t gia ASEAN vi c v New Zealand. Ti Hi
ngh Thng nh ca ASEAN ln th 14 ngy 1 thng 3 nm 2009, Hip nh Khu vc
Thng mi T do ASEAN c New Zealand chnh thc c k kt, ng thi cc
tha thun v ngh nh th h tr khc cng c thng qua.

Cng ti Hi ngh Thng nh ASEAN ln th 14, mt s tha thun khc cng chnh
thc c thng qua, bao gm tha thun kt np Thi Lan vo FTA ASEAN-Hn Quc
v hip nh FTA ASEAN-Hn Quc c m rng p dng cho khu vc dch v.

Ngoi cc FTA ASEAN Cng, mt s quc gia thnh vin ASEAN cn tham gia nhng
FTA song phng khc. V d, ngoi tham gia FTA ASEAN Cng, Singapore cn k kt
cc FTA song phng vi Canada, Hip hi Thng mi T do Chu u (EFTA), Jordan
v Hoa K. Singapore c c ch thng mi MFN rt m i vi hng ha v dch v v
tham gia nhiu FTA nn mc chuyn hng thng mi thng l t v tim nng to
thng mi ln hn rt nhiu. Mt s nc ASEAN khc nh Thi Lan v Malaysia c
FTA vi Hoa K.

Chng trnh ngh s v cc FTA ASEAN Cng bao gm c n v EU. Hip nh

Khung v Hp tc Kinh t Ton din gia n v ASEAN c k kt vo thng 10
nm 2003.13 Nm 2005 Nhm Tm nhn ASEAN EU c thnh lp v nm 2007 hai
bn ASEAN v EU tin hnh m phn v FTA.

Hin ti cha th ni trc v din bin cc cuc m phn v hip nh nu trn, tuy
nhin ba hip nh l Trung Quc ASEAN, Hn Quc ASEAN v Nht Bn ASEAN
bt u c thc hin. Hip nh ASEAN c New Zealand cng s bt u thc
hin t 1 thng 1 nm 2010 cn Hip nh ASEAN-n cng ang trong giai on pht
trin. Theo thi gian, khi cc hip nh c thc hin v mc u i thu quan tng,
nhng FTA ASEAN Cng mi ny s tr nn ngy cng quan trng i vi thng mi
gia ASEAN v cc i tc ngoi khu vc khng tham gia cc FTA.

3.2. Tng quan h thng thng mi v u t ca

Vit Nam

Nh trnh by, h thng thng mi v u t ca Vit Nam v ang tip tc pht

trin sau hn hai thp k. S pht trin ny gn vi hai l do cn bn. Th nht, Vit Nam
bc vo giai on thc hin cc cam kt trong khun kh WTO, ASEAN v cc FTA
ASEAN Cng theo l trnh cam kt. Th hai, chnh sch ca Vit Nam s tip tc c
ci thin, hoc bi cc kt qu m phn trong tng lai, hoc thng qua cc iu chnh
chnh sch. Phn ny trnh by tm lc nhng ni dung mu cht trong h thng thng
mi hng ha, dch v v u t quc t v a ra nhng hm cho qu trnh gia nhp
WTO.

12
WTO, Kt qu vng m phn Uruguay v cc tha thun thng mi a phng, Hip nh Chung v
Thu quan v Thng mi GATT 1947, iu XXIV 8(b).
13
Cn lu l k tip "hip nh khung", trong trng hp ASEAN, l cc m phn FTA song phng.
23
Thng mi hng ha
C cu thu quan ca Vit Nam c ci thin ng k do kt qu ca qu trnh i
Mi, cc hip nh song phng vi EU v Hoa K, v vic gia nhp WTO. Bng sau y
tm tt mc thu sut p dng v mc trn trong l trnh cam kt thu vi WTO

Bng 3.1: Vit Nam: Thu quan v nhp khu: Tm tt v khong thu nm 2007
Tm tt Tng Nng Phi Thnh vin WTO t 2007
cng sn nng
(Ag) sn
(Non-
Ag)
Trn thu sut cui cng 11,4 18,5 10,4 Quy m p dng bt buc Tng 100
(bnh qun gin n) cng
Thu sut MFN (bnh qun 2007 16,8 24,2 15,7 Non-Ag 100
gin n)
Ch s thng mi bnh qun 2005 12,7 14,5 12,6 Ag: Hn ngch thu quan (%) 1,2
c trng s
Nhp khu (t USD) 2005 36,6 2,4 34,2 Ag: Bo m c bit (% ) 0

Min 0 <= 5 5 <= 10 10 <= 15 15 <= 25 25 <= 50 50 <= 100 > 100 NAV
thu
Phn b tn sut %
Cc dng thu v gi tr nhp khu (in %)
Sn phm nng nghip
Trn thu sut cui 8,8 17,4 19,5 9,2 19,5 23,1 2,2 0,3 0
cng
Thu sut MFN 2007 13,0 15,8 11,0 1,3 16,9 39,4 2,6 0 0
Nhp khu 2005 31,6 19,8 10,8 5,4 3,2 28,2 1,0 0 0
Sn phm phi nng nghip
Trn thu sut cui 15,1 33,5 13,7 13,0 20,2 4,1 0,4 0,0 0,0
cng
Thu sut MFN 2007 35,6 17,8 7,5 1,1 6,4 31,0 0,6 0,0 0
Nhp khu 2005 33,9 19,4 16,7 2,7 6,1 20,0 1,2 0,0 0
Ngun: WTO, ITC, Thu quan Th gii 2008, www.wto.org.

Bng trn y trnh by tng quan c cu thu ca Vit Nam nm 2007, ngay sau khi Vit
Nam gia nhp WTO. Mc thu trn trong WTO theo l trnh hi nhp cam kt cng
c trnh by trong bng. Ni chung, trn thu trung bnh i vi cc sn phm phi nng
nghip ch khong trn 10%, y l mc tng i thp.

C hai im cn lu . Th nht, thu MFN p dng thng cao hn mc thu bt buc,

iu ny cho thy thu quan s gim dn theo l trnh thc hin cam kt WTO. Th hai,
trong c cu thu ca Vit Nam vn tn ti nhng nh thu tng i cao. Thm ch ngay
c khi tt c cc cam kt WTO c thc hin th vn cn trn mc thu trn trong
nng nghip cao hn 25% v gn 5% ngnh cng nghip vn c dng thu cao hn 25%.
Mt s ngnh vn tn ti nh thu nh ngnh t xe my, vn ng gp ng k cho
doanh thu thng mi.
Bng 3.2: Vit Nam: Thu quan v nhp khu theo nhm sn phm nm 2007
Trn thu sut cui cng Thu sut MFN Nhp khu

Nhm sn phm Bnh % min Ti a % bt Bnh % min Ti T %

qun thu buc qun thu a trng min
% thu
Sn phm chn nui 14,8 7,2 40 100 20,1 7,2 50
Sn phm b sa 16,6 0 35 100 21,9 0 30
Rau, hoa qu 20,5 7,9 40 100 30,6 8,8 50
C ph, ch 26,8 0 40 100 37,9 0 50
Ng cc v sn phm ng cc 20,9 2,5 80 100 27,4 3,2 50
Cht bo v b, m, du thc vt 11,5 1,3 35 100 13,4 15,6 50
ng v bnh ko 33,3 12,5 100 100 17,7 12,5 50
ung v thuc l 51,1 0 135 100 66,6 0 100
Bng 14,0 20,0 20 100 6,0 40,0 10
Cc sn phm nng nghip khc 7,4 23,3 20 100 7,8 33,9 40

24
C v sn phm c 18,1 1,3 35 100 31,3 1,3 50
Khong sn v kim loi 11,0 12,2 60 100 10,2 38,1 60
Xng 34,2 0 40 100 17,5 0 30
Ha cht 6,1 8,9 27 100 5,2 62,4 50
G, giy, v.v 11,8 13,0 25 100 17,2 12,4 50
Hng dt 10,5 0,3 100 100 30,4 8,0 100
Qun o 19,9 0 20 100 49,3 0 50
da, giy dp, v.v... 14,2 1,8 35 100 19,0 3,6 50
My mc khng s dng in 5,8 34,8 50 100 5,4 65,7 100
My mc s dng in 9,6 32,1 35 100 12,8 33,1 50
Thit b vn ti 22,0 21,8 200 100 22,2 38,5 150
Hng ch bin, n.e.s. 10,3 37,3 35 100 15,2 35,2 60

Ngun: WTO, ITC, Thu quan Th gii.

Biu di y l tnh ton ca IMF tng kt nhng thay i trong h thng thu quan
MFN tnh n thi im 2007 v sau khi thc hin cc cam kt ct gim thu quan theo l
trnh cam kt vi WTO.

Bng 3.3: Vit Nam: Cam kt WTO i vi Thng mi Hng ha

Thu sut Thu sut Thu sut trn L trnh thc hin
MFN 2006 1 trn WTO WTO cui cam kt WTO
2007 cng2
Bnh qun gin n 17,3 17,2 13,4 ti 12 nm
Sn phm nng nghip3 25,7 27,3 21,7 ti 5 nm
Sn phm phi nng nghip4 16,3 15,8 12,2 ti 12 nm
Thp 7,7 17,7 13,0 ti 7 nm
Hng dt may 36,4 13,6 13,5 ti thi im gia nhp
Giy dp 43,9 35,8 27,2 ti thi im gia nhp
t v xe ng c khc4 55,5 84,8 58,7 ti 12 nm
t mi 90,0 100,0 70,0 ti 7 nm
Xe my 90,0 100,0 74,3 ti 12 nm
My mc, in 8,2 10,8 8,1 ti 5 nm
Thu sut ti thiu 0 0 0
Thu sut ti a
Sn phm nng nghip5 100 100-150 85-135
Sn phm phi nng nghip4 6 90-100 100 75-100
S dng thu 11.088 10.444 10.444
Ngun: Il Houng Lee, Patrizia Tumbarello, Noel Sacasa, v Pritha Mitra, Vit Nam gia nhp WTO: C hi
v Thch thc, thng 12 nm 2007, Vit Nam: Mt s vn , Bo co quc gia ca IMF s 07/385.
1
Thu sut MFN p dng t thng 7 nm 2006
2
p dng t 2019
3
Gm c thy sn
4
Khng bao gm xe qua s dng, cm nhp ti thng 5 2006; thu sut trn theo cam kt WTO p dng
vi nhp khu xe qua s dng c th ti 200%
5
Thu sut ti a p dng i vi cc sn phm ng v thuc l, mt s sn phm ny b cm nhp hoc
chu hn ngach n 2006
6
Thu sut ti a p dng i vi t, xe my nhp mi, qun o vi vc qua s dng, trc y cc sn
phm ny hoc b cm nhp, hn ch nhp theo quota hoc phi c cp php

Nh nu trong biu trn, mt s dng thu cao nht c p dng i vi cc sn phm

trc thi im gia nhp WTO Vit Nam p dng cc ro cn phi thu quan di dng
cm nhp khu, hn ngch v giy php nhp khu.

im quan trng cn lu l mt s danh mc sn phm c thu quan cao theo l trnh

WTO, v d nh t xe my, hu ht u thuc danh mc min tr theo cc hip nh
AFTA v hip nh ASEAN Cng.

Vit Nam t c nhng tin b ng k trong vic g b cc quy nh hn ch nhp

25
khu v cm nhp khu, nhng quy nh ny b cm theo cam kt WTO, tr phi nhng
quy nh ny c ban hnh v mc ch cng. Tuy nhin, mua sm chnh ph khng
thuc phm vi iu tit cc cc quy nh trong cam kt WTO v cc doanh nh nc vn
ng vai tr quan trng trong nn kinh t.

Mt lot cc thch thc quan trng i vi Vit Nam lin quan n thun li ha thng
mi v hot ng hu cn. Qu trnh gia nhp WTO to iu kin cho Vit Nam ci
cch hi quan, tuy nhin Vit Nam cn nhiu vic phi lm thc y thun li ha
thng mi. Cc vng m phn Doha trong khun kh WTO ang hng n n lc
thc y thun li ha thng mi nhng cc cuc m phn cn b tr hon. Hu cn
cng l ngnh u tin trong tin trnh hi nhp ASEAN v tha thun Ca s Chung
ASEAN l nhm tm kim cc gii php thc y thun li ha thng mi. Bng di
y tng hp Ch s Nng lc Hu cn theo tnh ton ca Ngn hng Th gii cho thy
Vit Nam cn i sau cc nc Chu khc trong lnh vc hu cn v thun li ha
thng mi.

26
Bng 3.4: So snh Ch s Nng lc Hu cn (LPI) ca Vit Nam vi cc quc gia Chu nm 2007

Country LPI Customs Infrastructure International Logistics Tracking & Domestic Timeliness
shipments competence tracing logistics costs
Singapore 4.19 3.9 4.27 4.04 4.21 4.25 2.7 4.53
Korea, Rep. 3.52 3.22 3.44 3.44 3.63 3.56 2.73 3.86
Malaysia 3.48 3.36 3.33 3.36 3.4 3.51 3.13 3.95
China 3.32 2.99 3.2 3.31 3.4 3.37 2.97 3.68
Thailand 3.31 3.03 3.16 3.24 3.31 3.25 3.21 3.91
Indonesia 3.01 2.73 2.83 3.05 2.9 3.3 2.84 3.28
Vietnam 2.89 2.89 2.5 3 2.8 2.9 3.3 3.22
Cambodia 2.5 2.19 2.3 2.47 2.47 2.53 3.21 3.05
Philippines 2.69 2.64 2.26 2.77 2.65 2.65 3.27 3.14
Lao PDR 2.25 2.08 2 2.4 2.29 1.89 2.13 2.83

Ngun: Ngn hng Th gii, Ch s Hiu qu hot ng logistics 2007, http://info.worldbank.org/etools/tradesurvey/mode1a.asp

Theo Bng ny, ch s cng cao (ti a l 5) th nng lc hu cn v mc thun li ha thng mi cng tt, v ngc li, ch s thp hm cn nhiu
hn ch v ro cn trong hot ng hu cn v thun li ha thng mi. Cc nc c nu trong bng trn c xp th t theo nng lc thc hin t
tt nht n km nht, ng u l Singapore. Ct LPI l ch s Nng lc Hu cn c tng hp t 7 ch s thnh phn cc ct pha phi.

Trong phm vi ton cu th Vit Nam hin xp th 53 i vi ch s tng hp LPI, tuy nhin xt theo ch s thnh phn v thi hn giao hng th Vit
Nam ng th 65. y cng cn lu l vic xp hng LPI l da trn cc kt qu kho st v mt s ngun s liu khc. Mt s ngi ch trch s liu
xp hng ny khi cho rng cc kt qu ny tnh thp hn thc t khong cch gia cc nc c nng lc hu cn tt v cc nc nng lc hu cn km bi
cc k vng c th nh hng n kt qu kho st. Do vy m i vi mt nn kinh t c hot ng hu cn pht trin nhanh v hiu qu nh Singapore
th thm ch ngay c nhng thiu st va va cng b cc doanh ghip xem l nhng li nghim trng, tuy nhin vi cc nn kinh t khc thi gian thng
quan ko di cng c cc doanh nghip "coi" l "bnh thng".

Kho st Kinh doanh nm 2010 cung cp thm thng tin v d liu b sung. Hnh sau y cho thy xp hng ton cu cc nn kinh t khc nhau ca ng
Nam v thng mi qua bin gii trong Kho st Mi trng Kinh doanh.

27
Hnh 3.1: So snh ch s Thng mi qua bin gii ca cc nn kinh t ng Nam

Thm ch nu so snh vi Singapore, nc dn u trn th gii, th vn b gt sang mt

bn, do cn xem xt thm cc cu phn ca thng mi qua bin gii.

28
Bng 3.5: So snh cc cu phn ch s Thng mi qua bin gii vi mt s nn
kinh t ng Nam
Chng t Thi gian Chi ph xut Chng t Thi gian Chi ph
xut xut khu khu nhp nhp khu nhp khu
khu (#) (ngy) ($US/cng- khu (#) (ngy) ($US/cng-
ten-n) ten-n)
Vit Nam 6 22 756 6 21 940
So vi cc
nn kinh t
Indonesia 5 21 704 6 27 660
Lo 9 50 1860 10 50 2040
Malaysia 7 18 450 7 14 450
Philippines 8 16 816 8 16 819
Thi Lan 4 14 625 3 13 795
Ngun: Ngn hng Th gii, Bo co Kinh doanh 2010, www.doingbusiness.org .

Mt cuc kho st do Hollweg v Wong (2009) thc hin cho Vin Nghin cu Kinh t
ca ASEAN v ng a ra nhng ch s v mc hn ch i vi hot ng hu
cn, trong cp tt c cc kha cnh hi quan, cc phng thc vn chuyn v di
chuyn ca con ngi. i vi cc ch s ny th 0 l t hn ch nht v 1 l hn ch nhiu
nht.

Hnh 3.2: Ch s Hn ch Hu cn ca ng v ng Nam

Ngun: Hollweg, Claire v Marn-Heong Wong, 2009, Tnh ton hn ch v Php l trong lnh vc dch v
hu cn, Nghin cu cho ERIA, www.eria.org.

Thch thc t ra l trong khi tt c cc ch s ny u nht qun v l bng chng b

sung khi khng nh Vit Nam phi i mt vi nhng thch thc ln v to thun li cho
thng mi v hot ng hu cn v nhng ch s ny mang hm ln i vi nn kinh
t, th chng li khng phi l cch o lng trc tip hu dng tnh ton tc ng kinh
t v chi ph mt i ca thun li ha thng mi. Cch hiu qu nht tnh ton cc chi
ph v tc ng kinh t tim nng cc nc ASEAN l do Shepherd v Wilson thc hin
cho Ngn hng Th gii.14 c tnh ca Shepherd v Wilson da trn mt m hnh m

14
Ben Shepherd v John S. Wilson, Thun li ha Thung mi cc nc thnh vin ASEAN: o lng
29
phng c tnh n ci cch hi quan, c s h tng giao thng, giao thng v vin thng,
v cc dch v hu cn.

Trong phn phn tch ca chng ti, chng ti tp trung vo nhng vn thun li ha
thng mi hp v nhng vn ln hn lin quan n vin thng v cc vn khc
s c cp ring nhng phn di. Tuy nhin, nghin cu hin nay v tn ph kinh
t ca vic thiu c ch thun li ha thng mi hay li ch ca thun li ha thng
mi nhn mnh rng chi ph v li ch tim nng ca cc ngnh l khc nhau do mc
phn on ca chui cung ng v c cu doanh nghip trong ngnh.15

Nghin cu ca Vin Nghin cu Kinh t ca ASEAN v ng pht hin ra rng u i

thu trong FTA c p dng c chn lc. C s khc nhau gia cc ngnh, chng hn
nh u i thu i vi ngnh dt may v t c vn dng tng i nhiu cn vi
ngnh in t v my in t th li khng c vn dng nhiu. Cng tng t nh vy,
cc doanh nghip cng c quy m ln thi cng c xu hng vn dng u i thu theo
FTA. Cui cng, v cng quan trng khng km, cc doanh nghip Philippines v Vit
Nam t c xu hng vn dng theo FTA. Do , kt qu c tnh ca nghin cu ny
xut c th vng mc c c chn nhn l do th tc vn hnh, nht l nhng
nc trn, v ng cn ci thin th tc cp chng nhn xut xc ti a ha li ch
ca FTA.16

Dch v v u t

Vit Nam m ca v ci cch mt cch cn bn h thng thng mi dch v v u t

trong hn hai thp k qua k t khi tin hnh cng cuc i Mi. Qu trnh ny c tin
hnh dn tng bc vi s kt hp cc sng kin v n lc n phng, cc hip nh
song phng vi EU v Hoa K, v tin trnh hi nhp ASEAN. c bit l qu trnh gia
nhp WTO cng c v y mnh qu trnh m ca v ci cch ny bng vic ci thin
tnh minh bch v t do ha hn na thng mi dch v v u t.

Nhng ngha v chnh Vit Nam phi tun th trong khun kh GATS bao gm:
i x Ti hu quc (MFN): Tt c cc nh cung cp dch v nc ngoi c
i x nh nhau v chnh sch thu, cp php kinh doanh v tt c cc kha cnh
khc theo lut nh;
Minh bch ha: ngha v ny yu cu Vit Nam phi cng b tt c cc lut, quy
nh, thng l hnh chnh trn cc n bn phm trong nc, ng thi thng bo
vi cc thnh vin WTO, thnh lp cc im Thng bo v Hi p GATS p
ng mi nhu cu thng tin v cc quy nh php l v chnh sch lin quan n
cc ngnh dch v l i tng ca cc cam kt c th.
Cng khai v cng bng trong cc quy trnh php l trong nc: y l quy nh
chung nhng ch p dng i vi "cc ngnh dch v trong biu cam kt"
Khng hn ch chuyn tin trong thanh ton quc t chi tr cho cc dch v
tiu dng ngoi tr trng hp khn cp cn m bo cn cn thanh ton quc t

s tin b v nh gi cc u tin, Nghin cu Chnh sch s 4615, Ngn hng Th gii, Nhm Nghin
cu Pht trin, thng 5 nm 2008.
15
Catherine L. Mann v Esteban Ferro, Cc tiu chun v thun li ha thng mi v u tin hnh ng:
Cng c t phn tch sn phm v chui cung ng, Trng Kinh doanh Quc t Brandeis, 8 thng 11 nm
2008.
16
D. Hiratsuka, K. Hayakawa, K. SHIINO v S. Sukegawa, Ti a ha li ch ca cc FTA ASEAN,
Chng 11, Jenny Corbett & So Umezaki, (ch bin) Thc y Hi nhp kinh t su rng hn ng ,
Bo co D n nghin cu ERIA 2008, s 1, Jakarta: ERIA.

30
Mc t do ha theo quy nh GATS c xc nh theo cc cam kt c th . Nhng
cam kt chnh ca Vit Nam bao gm c nhng hn ch sau i vi tip cn th trng
u t:
Php nhn c php u t vo Vit Nam; v
Doanh nghip FDI ch c thu t thc hin cc d n u t

Nhng cam kt chung (cam kt nn) v di chuyn th nhn hoc hin din th nhn b hn
ch cp qun l then cht hoc i ng nhn vin k thut c th. Nh i vi cc
nc thnh vin WTO khc, iu khon ny hn ch v ch tp trung vo i ng nhn s
ch cht.

Nhng hn ch chung v i x quc gia lin quan n cc khon tr cp cho cc doanh

nghip Vit Nam, tr cp cho nghin cu v pht trin, tr cp y t, gio dc, hoc cho
ngnh nghe-nhn v cc tr cp phc li v tr cp tm vic lm cho dn tc thiu s.

Nhng cam kt c th ca Vit Nam v tip cn th trng v cc hn ch trong i x

quc gia trong cc ngnh hoc tiu ngnh dch v c quy nh c th theo bn "phng
thc cung ng" l: cung ng qua bin gii, tiu dng ngoi lnh th, hin din thng mi
(u t) v hin din th nhn . Biu cam kt c th ca Vit Nam trong lnh vc dch v
theo quy nh ca GATS i vi cc ngnh v tiu ngnh bao gm:
cam kt v hn ch v tip cn th trng vi cc loi hnh cung ng dch v khc
nhau;
cam kt v hn ch v i x quc gia trong lnh vc dch v; v
cam kt b sung i vi mt s ngnh, nh cc nguyn tc php l vi ngnh vin
thng

Nhng cam kt c th ca Vit Nam trong thng mi dch v bao trm hng lot cc
ngnh v tiu ngnh dch v . i vi cc dch v trong biu cam kt, Vit Nam t hn ch
trong cung ng dch v qua bin gii hoc tiu dng ngoi lnh th (trong lnh vc nghe-
nhn Vit Nam gi quyn p t cc hn ch trong cung ng xuyn bin gii hoc tiu
dng nc ngoi). Nhng hn ch tip cn th trng i vi phng thc 3, hin din
thng mi v u t, rt phc tp vi rt nhiu quy nh trung gian trong khong thi
gian mt n ba nm sau khi gia nhp. Sau 3 nm cc doanh nghip nc ngoi c
quyn u t trong hu ht cc ngnh Vit Nam. Tuy nhin hin vn tn ti mt s
ngnh then cht hn ch u t nc ngoi.

Mt s ngnh dch v then cht chng ti xem xt di y bao gm Dch v Phn phi
v Dch v Ti chnh. Mc thc hin cc cam kt quc t ca Vit Nam cn chm.
Trong ngnh vin thng, Vit Nam gii hn trn s hu pha nc ngoi l 49% tng vn
iu l v cc doanh nghip nh nc tip tc chi phi ngnh ny.

Nhng vn rng hn v Mi trng kinh doanh

Mi trng u t ca Vit Nam hin vn cn mt s cn tr i vi pht trin kinh t.

Bng di y trch t Bo co Mi trng Kinh doanh 2009 ca Ngn hng Th gii.

Bng 3.6: Kho st Mi trng Kinh doanh ca Ngn hng Th gii

Tiu thc Xp hng 2009
Thun li trong kinh doanh 92
Khi s kinh doanh 108
Cp php xy dng 67

31
Thu tuyn lao ng 90
ng k ti sn 37
Tip cn tn dng 43
Bo v nh u t 170
Np thu 140
Giao dch xuyn bin gii 67
Hu lc thc thi hp ng 42
ng ca kinh doanh 124
Ngun: Ngn hng Th gii, Bo co Kinh doanh 2010, www.doingbusiness.org .

Mi trng kinh doanh ca Vit Nam ng th 93 trong tng s 183 nc c xp hng,

nhng xt v bo v nh u t th Vit Nam xp v tr 172 v v kha cnh np thu th
Vit Nam xp th 147. Vi tiu ch giao dch qua bin gii th Vit Nam xp v tr 74.

Bng sau y a ra kt qua phn tch Mi trng Kinh doanh ca Vin Nghin cu Kinh
t ca ASEAN v ng .

Bng 3.7: Mi trng u t ASEAN

Tip cn i x R sot Ban Di Cc yu Tng
th quc gia & Thm gim c chuyn cu v im
trng nh ca nh hot ng
u t
Trng s 0,40 0,20 0,10 0,10 0,10 0,10 1,00
Brunei 0,76 0,20 0,57 0,41 0,82 0,82 0,61
Cambodia 0,86 0,60 0,25 1,00 0,25 0,88 0,70
Indonesia 0,69 0,95 0,24 0,95 0,48 0,95 0,73
Lo 0,60 0,70 0,34 0,67 0,54 0,79 0,61
Malaysia 0,59 0,17 0,76 0,62 0,89 0,91 0,59
Myanmar 0,55 0,61 0,30 0,61 0,24 0,61 0,52
Philippines 0,74 0,81 0,89 0,48 0,96 0,89 0,78
Singapore 0,83 0,95 0,86 0,75 0,95 0,95 0,88
Thi Lan 0,58 1,00 0,91 0,98 0,37 0,90 0,75
Vit Nam 0,66 0,74 0,64 0,71 0,53 0,85 0,69
Trung bnh 0,69 0,67 0,58 0,72 0,60 0,85 0,69
lch chun 0,11 0,29 0,28 0,20 0,28 0,10 0,11
Ngun: Nghin cu v Mi trng u t ca cc nc thnh vin ASEAN, Shujiro Urata v Mitsuyo
Ando, thng 3 nm 2009, www.eria.org .

Ch s ca Vit Nam l 0,66, di mc trung bnh ca ASEAN. Myanmar, Malaysia, Lo,

v Brunei xp sau Vit Nam.

Trong mt kho st ca cc cng ty a quc gia Nht Bn v nhng phin toi lin quan
n vic hn ch thc hin u t FDI, Urata v Ando bo co rng Vit Nam xp hng
tng i thp trong s cc nn kinh t ASEAN hai kha cnh:
thiu tnh minh bch trong chnh sch v cc quy nh lin quan n u
t, c th l thay i t ngt v/hoc thng xuyn (khng bo trc), khng
minh bch, v cn nhp nhng gia cc quy nh lin quan n hot ng u t,
th tc phc tp v/hoc chm tr, nht l nhng quy nh lin quan n
hot ng u t, bao gm cc vn thc hin cc quy nh v thnh lp, ph
duyt nh u t nc ngoi, thu, thng quan, rt/t chc li hot ng, c on
v/hoc din gii v thc hin thiu nht qun cc quy nh khc nhau.17

Cui cng, chng ti xem xt mt s vn rng hn lin quan n mi trng u t c

17
Shujiro Urata v Mitsuyo Ando, Nghin cu v Mi trng u t ca cc nc thnh vin ASEAN,
thng 3 nm 2009, www.eria.org .
32
tc ng n hi nhp vo nn kinh t th gii v trin vng pht trin ca Vit Nam.

Hi nhp Ti chnh

Kho st Mi trng Kinh doanh khng cp n kim sot ngoi hi. Vit Nam khng
cho php thc hin giao dch hi oi vi cc giao dch hin nay. Tuy nhin, kim sot
ngoi hi i vi cn cn vn gy tr ngi cho mt s doanh nghip. Mt s doanh
nghip c vn u t nc ngoi ang phi i mt vi thch thc khp doanh thu vi
doanh s bn do kim sot ngoi hi.

Vit Nam ch cho php giao dch hi oi vi giao dch hin thi tp trung vo cc ngha
v v cam kt trong WTO v IMF. Hn na, Vit Nam tham gia cam kt t do ha dch
v ti chnh trong khun kh WTO.

Bn cnh nhng cam kt c th, Vit Nam cn xem xt nhng vn rng hn ca hi

nhp ti chnh. Nhng vn ny c trnh bu trong chng 4 v trong phn phn tch
cc dch v ti chnh chng 14.

Qun tr, Minh bch v Tham nhng

Sau mt qu trnh n gia nhp WTO di v tham gia vo IMF v hi nhp ASEAN,
Vit Nam c nhng tin b trong vic ci thin tnh minh bch v qun tr nn kinh t.
Tuy vy, vn cn nhng thch thc buc Vit Nam phi gim tnh trng tham nhng v
ci thin tnh minh v qun tr ca nn kinh t.

Mc d nhiu ngi u nht tr rng tham nhng v s bt nht v quy nh php l l

nhng nhn t nh hng n u t vo c s h tng Vit Nam, nhng rt kh tnh
ton tc ng kinh t ca tham nhng v s bt nht v quy nh php l. Theo Ch s
cm nhn tham nhng do T chc Minh bch quc t tnh ton, nm 2008 Vit Nam xp
th 121 trong tng s 180 nc, cng nhm vi Nepal, Nigeria, Sao Tome v Togo.18 Vit
Nam c xu hng thin v tham nhng vt vnh to thun li cho cc dch v v i
ph vi chm tr ch khng hn l tham nhng ln.

S nhp nhng v c ch php l ca cc b, cc tnh khc nhau v s phc tp v th tc

hnh chnh ca chnh quyn a phng gy ra nhng chm tr nht nh. Nhng vn
ny c a ra trong bo co kho st ca Urata v Ando phn trn. Mt s doanh
nghip v ngi c phng vn trong nghin cu cng quan ngi v s chm tr
trong th tc hnh chnh v s thiu nht quan trong chnh sch.

3.3. Tc ng kinh t ca hi nhp Vit Nam

Trong phn ny, chng ti s r sot tm tt nhng nhn t tc ng kinh t ca hi nhp
Vit Nam trong vng hai thp k gn y. Nhng nghin cu v hi nhp da trn m
hnh c gng pht hin v phn tch nhng tc ng di hn n thay i chnh sch kinh
t i vi nn kinh t nh gia nhp WTO hoc m phn FTA vi chu u.

C mt vi thch thc vi nhng nghin cu da trn m hnh. Trc ht, phi xc nh

c chiu hng thay i chnh sch nh gim thu hoc d b cc hng ro trong
thng mi dch v. Th hai, cu trc m hnh phi c kh nng phn tch nhng vn
chnh sch quan tm. Hu ht cc nghin cu da trn m hnh u gp phi thch thc
lin quan n nh gi tc ng trong vic d b ro cn i vi thng mi dch v v

18
T chc Minh bch quc t, Ch s cm nhn tham nhng 2008, url:
http://www.transparency.org/news_room/in_focus/2008/cpi2008/cpi_2008_table .
33
hm thay i u t trc tip nc ngoi. Th ba, nhng phn tch ny c gng a vo
nhng tc ng tng trng ng v tr trong thay i chnh sch v qu trnh tng
trng kinh t vn khng c cp n trong hu ht cc nghin cu.

i vi Vit Nam, kinh nghim qu kh cho thy mt trng hp in hnh thc t v tc

ng ca t do ha thng mi t nm 1987 n nay. Cui thp k 80 khi bt u cng
cuc i mi, Vit Nam l mt nn kinh t ng. n 2007, khi Vit Nam gia nhp
WTO, nn kinh t thc hin t do ha thng mi hng ha v dch v c 2 thp k.
T do ha thng mi chnh l bng chng cho thay i hon ton chnh sch v nhng
kt qu c trnh by trong bng sau v t trng ca Vit Nam trong thng mi hng
ha v dch v th gii.

Bng 3.8: T trng ca Vit Nam trong tng thng mi hng ha th gii 1987,
1997, 2007, 2008

Tng thong mi hng ha %

Nc bo Dng i tc 1987 1997 2007 2008

co

Vit Nam Xut khu Th gii 0,03 0,16 0,35 0,39

Vit Nam Nhp khu Th gii 0,10 0,20 0,43 0,49

Ngun: D liu ca T chc Thng mi Th gii, http://stat.wto.org v tnh ton ca tc gi

Bng 3.9: T trng ca Vit Nam trong tng thng mi dch v 1987, 1997,
2007
Thng mi dch v n v %
Nc Dng Ch s i tc 1987 1997 2007
bo co
Th gii Nhp Tng s 100,00 100,00 100,00
khu/Xut
khu
Vit Nam Xut khu Thng mi dch v Th gii 0,19 0,18
(khng bao gm
dch v chnh ph)
Vit Nam Nhp khu Thng mi dch v Th gii 0,25 0,22
(khng bao gm
dch v chnh ph)
Ngun: D liu ca T chc Thng mi Th gii, http://stat.wto.org v tnh ton ca tc gi. Lu : Nm
2008, Vit Nam khng c s liu

Mc d t trng ca Vit nam trong thng mi th gii cn nh, nhng nhanh chng
tng gp 10 ln t 1987 n 2007. Cho d c nhng bin ng di dng chu k do
Khng hong Ti chnh chu , nhng hot ng kinh t trong giai on ny vn pht
trin v c chng mnh trong bng sau.

Bng 3.10: Mt s ch tiu kinh t chnh v xu hng trong di hn ca nn kinh

t Vit Nam

34
 1990 1997 2006 2007 2008
GDP (t US$) 9,6 26,8 61,0 71,2 90,7
GNI u ngi $ 130 340 700 790 890
GNI u ngi, PPP $ 630 2.530 2.700
Tng tch t vn/GDP 13,6 28,3 35,7 35,3
Xut khu hng ha v dch 6,0 43,1 73,5 75,7 81,1
v/GDP
Tng tit kim ni a/GDP 4,8 20,2 32,4 27,4
Tng tit kim quc gia/GDP .. 21,6 36,5 31,8 31,2
Chnh lch cn cn vng lai/GDP -1,6 -6,2 -0,3 -9,9 -10,2
Tr li/GDP 0,0 1,0 0,5 ..
N nc ngoi/GDP 0,5 81,1 31,4 33,3 29,8
N dch v/xut khu GNFS .. .. 4,2 3,8 3,4
Ngun: Ngn hng th gii, Cc ch s Pht trin th gii v trin vng kinh t th gii v IMF, iu IV bo
co v Vit Nam. Lu , s liu nm 2008 cn xem xt li

ng lu rng tch t vn ca nn kinh t Vit Nam nhng nm 90 l rt thp. Nhng

sang n thp k t 1997, i lp vi mt s nn kinh t ASEAN, tc tch t vn ca
Vit Nam tng mnh. Tuy vy, s liu v FDI trong bng 3.12 di y cho thy trong
thp k gn y, FDI l ngun tch t vn chnh ca Vit Nam, thm ch ngay c sau khi
gia nhp WTO, FDI tng mnh vo nm 2007 v 2008.

Bng 3.11: Tc tng trng GDP thc, GDP u ngi v Xut khu
1987-97 1997-07 2006 2007 2008
(Tc tng trng trung bnh hng nm)
GDP 7,7 7,2 8,2 8,5 6,2
GDP u ngi 5,6 5,9 6,9 7,2 4,9
Xut khu hng ha v dch v 27,3 17,9 22,7 17,9 18,2
Ngun: Ngn hng th gii, Cc ch s Pht trin th gii v trin vng kinh t th gii,
www.worldbank.org.

T nm 1990 n nay, GDP tng trng mnh v thu nhp u ngi tng gp 6 ln
theo t gi hin hnh. Nu tnh trn c s ngang gi sc mua (PPP) th thu nhp u
ngi tng trn 4 ln t $630 ln $2700 nm 2008.

im ng lu nht l tng trng t trng xut khu trong nn kinh t. Xut khu tng
t khong 6% n khong 75% GDP. y chnh l mt bng chng thuyt phc cho thy
t do ha thng mi l ng lc chnh thc y qu trnh tng trng kinh t. Khi bt
u c khi xng, chnh ng lc ny thc y qu trnh tch t vn v u t trc
tip nc ngoi. Kinh nghim ca Vit nam l bng chng cho thy qu trnh hi nhp
thc y i mi, tng nng sut v thc y pht trin k nng v ngun vn con ngi
dn ti tng trng cao hn.

T l ngho i ca Vit Nam c tnh bng t l phn trm s ngi sng di US$ 1
mt ngy gim t khong 58% nm 1993 xung 13,5% nm 2008. Do , khong 35
triu ngi thot ngho. Hi nhp kinh t ca Vit Nam l ng lc chnh thc y qu
trnh ny.

Tt nhin qu trnh tng trng kinh t rt phc tp v phn nh c nhng li ch thu c

t hi nhp v t gia tng tch t vn. Mt s ngi bnh lun li cho rng cn xem xt
hi nhp thng mi v FDI nh hai hin tng ring bit. Theo quan im ca chng ti,
hi nhp thng mi v u t trc tip c mi quan h cht ch v cng c, b sung cho
nhau. Nh minh ha trong bng sau, vn FDI vo nhiu gn cht vi hi nhp v gp
phn vo tch t vn Vit Nam. Chng ti cng khai thc mi quan h gia hi nhp
thng mi, FDI v tch t vn chi tit hn trong chng 14 v trong phn ph lc k
35
thut.
Bng 3.12: FDI theo khu vc v nn kinh t (triu USD)

Khu vc/ FDI vo(1) FDI ra(1)

Nn kinh t 1990 2000 2008 1990 2000 2008
Cambodia 38a 1580 4637 .. 193 308
Malaysia 10318 52747a 73262 753 15878a 67580
Singapore 30468 110570 326142a 7808 56755 189094a
Thi Lan 8242 29915 104850a 418 2203 10857a
Vit Nam 1650a 20596 48325a .. .. ..
Ngun: Hi tho ca Lin hp quc v Thng mi v Pht trin, Bo co u t th gii 2009: Cc tp
on xuyn quc gia, Sn xut nng nghip v Pht trin, Ph lc Bng B.2.

R rng l trong giai on 2007 v 2008, lung vn FDI vo Vit Nam tng mnh. y l
giai on bng n FDI ton cu, nhng Vit Nam vn c sc hp dn c bit vi FDI.
Mt vi nhn t l l do cho s gia tng ny nhng chnh vic hon tt gia nhp WTO l
du hiu tch cc cho FDI tng mnh.

Lung vn FDI vo cng mang li nhng li ch nht nh v mt cng ngh v pht trin
ngun vn con ngi. Trc ht, FDI thng mang li cng ngh tin tin v to iu
kin cho tip cn vo mng sn xut ton cu. Th hai, cng ngh tin tin lan ta trong
nn kinh t thng qua mng sn xut v chuyn giao k nng v cng ngh cho ngi lao
ng lm vic trong cc doanh nghip c vn u t nc ngoi.

Bng sau y so snh lung vn FDI vo mt s nn kinh t ASEAN. Mt iu th v l

FDI gp phn ng k vo tch t vn Vit Nam nu so vi mc tch t vn nhng
nm 90. Hn na, Vit Nam cng c li hn Malaysia v Thi Lan do FDI tng mnh
vo 2007 v 2008.

Thi gian FDI tng mnh cng c nhng tc ng v kinh t v m n nn kinh t Vit
Nam. Trong chng ti, chng ti cng tho lun tc ng ca FDI n kch thch kinh t
v m v tng trng i vi mt nn kinh t khan him vn nh Vit Nam.

36
Bng 3.13: Lung vn FDI so vi Tng tch t vn c nh v ngun vn FDI so vi Tng sn phm trong nc, theo khu vc v nn kinh t
(%)

Lung vn FDI so vi tng tch t vn c nh Ngun vn FDI so vi tng sn phm trong nc

Khu vc/ Nn kinh t 2006 2007 2008 1990 2000 2008
Cambodia
Vo 34,3 51,9 37,9 2,2 43,1 41,5
Ra 0,9 0,3 1,1 .. 5,3 2,8
Malaysia
Vo 18,6 20,6 18,4 23,4 56,2 33,0
Ra 18,7 27,2 32,1 1,7 16,9 30,4
Singapore
Vo 90,2 78,7 43,8 82,6 119,3 179,3
Ra 43,3 61,0 17,2 21,2 61,2 103,9
Thi Lan
Vo 16,2 17,1 13,5 9,7 24,4 38,4
Ra 1,7 2,8 3,8 0,5 1,8 4,0
Vit Nam
Vo 12,0 25,5 24,1 25,5 66,1 53,8
Ra 0,4 0,6 0,3 .. .. ..
Ngun: Hi tho ca Lin hp quc v Thng mi v Pht trin, Bo co u t th gii 2009: Cc tp on xuyn quc gia, Sn xut nng nghip v Pht trin, Ph lc Bng B.3.

37
 3.4. Phng php tip cn chung
Phn ny s trnh by tm tt phng php lun ca bo co. Nhng ph lc v k thut trong phn
17 s xem xt su hn mt s vn nht nh. Chng ti cng a ra nhng hm cho nn kinh t
Vit Nam i vi ro cn v thng mi hng ha, dch v, u t v ng lc hi nhp. Mt im
chnh ca phng php tip cn ny l phn tch nhng vn c th trong tng ngnh c th. Mt
im ng quan tm khc l xem xt qu trnh hi nhp trn kha cnh trao i hng ha v dch v
v u t v xem xt tc ng ng v c tc ng tnh n tng trng.

Trong nghin cu ny, chng ti nh gi qu trnh hi nhp Vit Nam v xem xt cc ro cn i

vi thng mi hng ha v dch v v u t cn li sau khi thc hin cc cam kt gia nhp WTO.
Chng ti cng phn tch chi tit tn ph tnh i vi c cu thu quan sau khi gia nhp WTO v
xem xt cc ro cn v thu v phi thu i vi hng ha, dch v v u t trong tng ngnh c
th.

Thng mi hng ha
Phn tch tnh i vi thng mi hng ha c thc hin song song vi cch tip cn cn bng
tng phn trong nghin cu ca IMF v Vit Nam vi nhng phn tch chi tit hn v ro cn
thng mi trong mt s lnh vc. Nghin cu ca IMF phn tch hm i vi gim thu MFN
theo WTO nhng chng ti tp trung vo hi nhp su rng hn c nhng cam kt WTO. c bit,
chng ti xem xt chi tit nhng ngoi l v thu trong AFTA ca ASEAN v trong cc FTA
ASEAN cng phn tch ph tn v mt thu quan sau khi gia nhp WTO v phn tch tm
quan trng ca m rng thng mi v chuyn hng thng mi trong nhng ngnh c bo h
nhiu nht trong nn kinh t, ng ch l ngnh t v phng tin vn chuyn hnh khch. Phn
phn tch ny rt ng ch bi s phn tn ro cn thng mi vi ro cn thng mi tng i
cao chnh l tn ph cho chuyn hng thng mi tim nng trong nn kinh t. Phn tch ny cng
quan trng bi t c nhng phn tch v ngoi l t do ha trong ni vng ASEAN v ASEAN cng.
Chng ti cng xem xt nhng tc ng ca cc bin php phi thu quan cn li i vi mt s
ngnh v chi ph pht sinh do thiu nhng h tr v thng mi.

Chng ti xem xt li ch tim tng ca m rng thng mi v ph tn tim tng ca chuyn

hng thng mi trong hi nhp ASEAN v thc thi cc FTA ASEAN cng.19 Ni chung cc FTA
thng c xu hng m rng thng mi. Vn chnh y l nhng ngnh c bo h cao nh
t khng c a vo cc FTA ASEAN v ASEAN cng, nhng Vit Nam ang phi chu p
lc a nhng ngnh ny vo. Nu Vit Nam a nhng ngnh c bo cao ny vo mt s FTA
v Vit Nam vn duy tr ro cn MFN cao trong nhng ngnh ny th s b mt mt ng k t
chuyn hng thng mi. Hi nhp ASEAN v ASEAN cng cng to ra nhiu thch thc v
mang li nhiu c hi hi nhp vo mng sn sut khu vc.

Phn ph lc k thut trnh by chi tit hn, nhng chng ti s dng Phn mm Gii php Tch
hp Thng mi Th gii v m hnh do Ngn hng Th gii v UNCTAD xy dng. Chng ti
cng dng c s d liu ca UNCTAD, (TRAINS), COMTRADE, v WTO v nhiu ngun s liu
khc cu Trung tm Thng mi Quc t, MACMAP, v TRADEMAP. Chng ti cng s dng l
trnh thu vi cc vng thu khc nhau trong ASEAN v FTA ASEAN cng. V d, c s d liu
thu quan bao gm c nhng thng tin v u i thu i vi Trung Quc t 2007 v vi Hn Quc
vo 2008, nhng l trnh thu trong FTA vi Nht Bn, c v New Zealand li phi c phn tch
sau da trn l trnh thng nht.

S dng m hnh WITS, chng ti phn tch thu quan ca Vit Nam theo HS chi tit 6 ch s.
19
M rng thng mi v chuyn hng thng mi l nhng thut ng trong l thuyt hi quan. Chng ti xem xt
nhng vn ny trn quan im Vit Nam

38
mc chi tit ny, Vit Nam c khong 10.400 dng thu. Bn cnh , chng ti cng phn tch u
i thu quan trong AFTA/ATIGA trong ASEAN v FTA trong ASEAN cng i vi cc i tc
thng mi theo dng thng mi song phng nm 2001. Nh lu phn trn, cc m phng
ch c th c iu chnh tnh n l trnh thu thc hin trong khun kh FTA ASEAN cng.

Theo quan im ca Vit Nam, mi FTA ca ASEAN cng mang li nhng tim nng thun li
di hnh thc m rng thng mi v gy ra nhng bt li di hnh thc chuyn hng thng
mi t nc cung cp th ba vi chi ph thp hn. Kt lun thnh cng ca m ph Doha v ro
cn thng mi MFN thp hn thng qua n phng gim thu s gim tim nng chuyn hng
thng mi. Tng t nh vy, m rng cc FTA khc nh vi EU v n cng s gip gim
chuyn hng thng mi v tng tim nng li ch v thng mi v kinh t cho Vit Nam.

Thng mi dch v
Nhng nghin cu ca Ngn hng th gii, v cc t chc quc t v vin nghin cu khc pht
hin ra rng nhng nn kinh t vi cu trc thng mi tng i m, t do ha thng mi hng
ha su hn s mang li nhng li ch tng th v nh hng li sn xut theo hng nhng ngnh
c li th cnh tranh. Nhiu nghin cu hin nay ch ra rng c th thu c nhiu li ch hn thng
qua t do ha cc ro cn i vi dch v v u t. Gim cc ro cn i vi thng mi dch v
theo cch cho php cnh tranh nhiu hn thng qua u t trc tip nc ngoi s mang li nhng
phc li ln hn, nht l trong nhng ngnh dch v h tng chnh nh dch v ti chnh v dch
v vin thng. T do ha dch v i hi phi gim nhiu chi ph iu chnh hn, tnh theo dch
chuyn nhn cng theo ngnh, so vi t do ha thng mi hng ha, nhng c th dn n ci
thin bn vng tng trng kinh t. Hn na, t do ha dch v s lm tng thm hot ng kinh t
trong tt c cc ngnh v tng li nhun thc tnh c trn lao ng v vn. Li ch chung ca t do
ha dch v ln n hn 5% tiu dng ban u. Phn ln nhng li ch ny l t m rng th trng
cho cc dch v ti chnh, kinh doanh v bu chnh vin thng. Do y l nhng u vo chnh cho
tt c cc ngnh trong nn kinh t, nn gim chi ph do t do ha s lm gim chi ph v l ng lc
chnh cho tnh nng ng v tng trng chung. Kt qu ny ch r tm quan trng ca bi b cc
quy nh v dch v cho pht trin kinh t.

phn tch tc ng kinh t tim nng ca g b cc ro cn i vi dch v v u t, chng ti

s dng cch tip cn chun da trn cc nghin cu so snh vi cc nc khc v phn tch kinh t
lng cc ngnh v s liu theo chui thi gian v kinh nghim ca cc nc khc. Phng php
phn tch v c lng c trnh by trong Ph lc 17.

u t
Ro cn i vi u t trc tip nc ngoi v phn bit i x vi u t nc ngoi trong tt c
cc lnh vc la chn l trng tm chnh ca nghin cu ny. Chng ti phn tch kinh t v m cc
tc ng cu FDI n tch t vn Vit Nam da trn c lng theo ngnh v chui thi gian.
Phng php c lng v kt qu kinh t lng c trnh by trong Ph lc 17.3

4. Qun tr hi nhp trong bi cnh th trng ti chnh bin

ng
Nhng thch thc t bin ng ang rt kh lng trn th trng ti chnh v suy gim kinh t
cc nc pht trin cng khin cng tc hoch nh chnh sch Vit Nam gp mt s bt nh.
Mt s nh quan st t vn liu Vit Nam c chn sai thi im gia nhp WTO khng v khng
hong ti chnh v suy gim kinh t bt u c th hin ngay sau khi hon thnh qu trnh
gia nhp.

39
S bn khon ca mt s nh hoch nh chnh sch Vit Nam v thi im gia nhp WTO l
cha ng bi mt s l do. Trc ht, nh cp trn, ngha v v cc cam kt trong WTO
c thc thi t trc c thp k v vn s c tip tc thc hin trong vi nm ti. Do ,
hm c th i vi thi im chu k ca giai nhp WTO l hn ch. Th hai, lun vn FDI vo
Vit nam trong nm 2007 v 2008, mt mc no gn vi gia nhp WTO, kch thch kinh
t pht trin ti thi im m nn kinh t th gii b gim st theo chu k. Nu c tc ng mang
tnh chu k n qu trnh gia nhp WTO, chnh l lung vn FDI vo Vit Nam nm 2007 v
2008, bi n trit tiu nhng tc ng ban u ca suy gim kinh t ton cu n hot ng kinh t
chung Vit Nam.

Mt vn khc l dao ng mang tnh chu k ca th trng th gii v s bin ng ca th

trng ti chnh s dn n nhng vn nh chin lc hi nhp trong di hn vo nn kinh t th
gii. Cho d c s bin ng mang tnh chu k ln nhng vn c xu hng tng trng mnh i
vi thng mi th gii trong nhng thp k ti. S bin ng mang tnh chu k cng c d bo
trc cho d kh on c chnh xc thi im xy ra. Nhng phn di y nu c im ca
chu k hin nay, c bit n nh giai on suy gim nhanh chng sau giai on pht trin mnh.

4.1. Bin ng kinh t v m c d bo

Giai on 2002-2007 chng kin s tng trng nhanh chng ca nn kinh t ton cu, cng vi tc
m rng kh nhanh ca c thng mi v u t ton cu. th di y, trch t bo co Trin
vng Kinh t Th gii: Thng 10/2008 ca IMF, th hin tng trng hng nm ca GDP th gii v
xu hng ly k. th sau cho thy tng trng GDP th gii c nhng bin ng ti din. Tuy
nhin, k t cuc suy thoi nm 1991, GDP thc ca th gii tng trng tng i nhanh, ngoi
tr thi k suy gim nh sau cuc khng hong ti chnh Chu nm 1997 v suy thoi nm 2000
sau s sp bong bng chng khon ca cc cng ty internet.

th 4.1: Tng trng GDP (thc) th gii v tng trng thng mi th gii

Ngun: IMF, Trin vng Kinh t Th gii, thng 10/2009

Theo th 1a, chng ta c th quan st s bin ng trong tc tng trng GDP th giwosi
trong vng ba thp k gn y. Nm 2009 l u tin GDP th gii st gim trong vng nm thp
k tr li y. Trong th 1b, chng ta c th thy tc tng trng thng mi cn bin ng
nhiu hn tc tng GDP v m trong nm 1975 v 1982, nm ngang trong nm 2000 v gim
mnh trong nm 2009. Mc d c nhng bin ng, nhng tng trng ca thng mi th gii vn
th hin xu hng tng trong nhng thp k gn y.

40
S pht trin nhanh chng ca nn kinh t th gii trong giai on t u nhng nm 90 cng gp
phn vo s suy gim hin nay. Trong giai on gn y, chnh sch tin t m rng nhng nc
ang pht trin trong giai on 2001 n 2006 cng lm su sc hn nhng mt cn i trong
thng mi v cn cn vng li v cng dn n tnh trng bong bng trong th trng ti chnh,
nh ca v hng ha. Gi nh tng cao c cc nn kinh t pht trin ng ch l Hoa K,
Vng Quc Anh, Ireleand v Ty Ban Nha v cc th trng mi ni.

Mt s th trng mi ni vng phi nhng nhn t gy lm pht. C ch t gi khng linh hot,

nh gn vi ng la, hn ch kh nng thc hin chnh sch tin t c lp ca cc nn kinh
t mi ni. khc phc nhng mt cn i ny, sau khi tc tng trng GDP chu nh hng
ca suy gim chu k hin nay th thng mi s phc hi nhng tng trng s khim tn hn s
vi thp k din ra khng hong chu nm 2007. Qu tin t quc t (IMF) hin d bo rng tc
tng trng kinh t trong giai on 2010 n 2014 vn cn khim tn.

C hai im c bit ph hp vi phn tch ca chng ti

Th nht, c nhng vn v nh hng chnh sch t gi trong tng lai v qu trnh iu chnh
tch cc khc phc mt cn i v thng mi v cn cn vng lai. c bit, ng tin ca cc
nc c thng d tng i so vi uy m kinh t v gn cht mt phn hay ton b vi ng o la
nh Trung Quc v cc quc gia vng Vnh c th s nh hng n qu trnh iu chnh cn cn
thanh ton quc t. Thch thc t ra y l vic khc phc nhng mt cn i trong cn cn
thanh ton quc t s i km vi bin ng mnh hn trong th trng ti chnh, v nht l hm
i vi t gi v dch chuyn dng thng mi.

Th hai, u t Trc tip nc ngoi (FDI) l nhn t c tnh chu k v tng mnh trong giai on
kinh t pht trin. Nu suy thoi kinh t ton cu xy ra th phi mt vi nm khi phc lung
vn FDI, iu ny hm mt mi trng cnh tranh hn nhm thu ht FDI. Do , Vit Nam s
phi khc phc mi trng cnh tranh hn nhm thu ht FDI trong nhng nm ti.

4.2. Qun tr ri ro trong iu kin th trng ti chnh bin

ng

Khi th trng ti chnh nh gi li ri ro v tng trng kinh t chm li, cc bng cn i ti sn

tr nn rt quan trng cp nn kinh t, cp ngnh ngn hng, v cp doanh nghip v
cc h gia nh. Thng thng, cc bng cn i ti sn cn quan trng hn t trng xut khu v
nhp khu ca nn kinh t i vi kh nng tn thng trc nhng c sc ti chnh. Chng hn,
Hng Cng v Singapore t chu nh hng ca cuc khng hong ti chnh chu nm 1997 hn
so vi Indonesia, Hn Quc v Thi Lan bi nhng nc ny c t l vay n cao trong cc bng cn
i ti sn quc gia. Trong trng hp ca Indonesia, Hn Quc v Thi Lan, c doanh nghip v
ngn hng u ch yu vay n ng la trong 1997, dn n nhng hu qu ht sc nghim trng
khi neo t gi b ph.

Cuc suy thoi ton cu hin nay khin lng hng tn kho gim mnh, ko theo suy thoi mnh
hn cc nn kinh t hng xut khu t c cho n Singapore. Chu k hng tn kho s o
chiu v y s l nhn t u tin gip nn kinh t ton cu phc hi.

Vit Nam thn trng i vi tng trng kinh t mnh trong nhng nm gn y v tch cc
gim t l n nc ngoi v t l chi tr n. u t trc tip nc ngoi gia tng mnh cng gp
phn cng c bng cn i ti sn ca Vit Nam do cc nh u t nc ngoi cng chia s li ch
v thua l trong cc iu kin kinh t v a ra nhng bin php kch thch kinh t kp thi trong
nm 2007 v 2008 khi kinh t th gii tng trng yu hn.

41
Hm i vi Khng hong ti chnh

Mt s ngi phng on rng cuc khng hong ti chnh hin nay lm gim tnh hp l ca
hi nhp kinh t, nht l v m ca th trng ti chnh. Tuy nhin, nhng kh khn m mi nn
kinh t phi i mt do khng hong ti chnh cho thy vai tr quan trng ca trung gian ti
chnh hiu qu v bn vng trong vic vn hnh nn kinh t hin i. Ni mt cch khc, khng
hong ti chnh hin nay tp trung nhng nc ang pht trin v cng tng t nh khng
hong ti chnh chu thp k 90, bi hc rt ra y l t l vay n nhiu c th mang li nhng
ri ro kh qun l c.

ng tic l n qu nhiu ca cc h gia nh v doanh nghip trong nn kinh t trong giai on

pht trin mnh ca kinh t th gii to p lc ti chnh v dn n s rt lui ca cc nh ch ti
chnh ln. ng lu l cc nh hoch nh chnh sch ti chnh mt s nc nh Ty Ban Nha
yu cu cc nh ch ti chnh tng d tr d phng cho thua l, vn c coi l gii php thn
trong trong giai on suy gim kinh t. Mt bi hc khc rt ra t khng hong ti chnh hin nay l
cc nn kinh t c nh ch ti chnh c cc nh iu tit khuyn khch duy tr cc quy nh v
ngn hng truyn thng nh hn ch vay n li t chu tc ng bong bng trong th trng ti sn
v h thng ngn hng ca cc nc ny t phi chu p lc hn.

Nhiu nh phn tch v IMF a ra tnh hung bt buc v b ba bt i xng ca chnh sach
tin t. Nh bn thn thut ng ny cho thy, trong di hn, khng th v s rt tn km duy tr
ba chnh sch kinh t v m c lp v ng thi i vi mt nn kinh t nh m, l: (1) t gi
c nh, (2) t iu chnh chnh sch cung tin (v c tc ng n li sut trong nc). v (3)
khng iu tit cc lung vn ti chnh quc t.20

Vit Nam vn duy tr kim sot hi oi i vi cn cn vn. C quy nh v cc cam kt ca IMF

v WTO u tp trung vo cho php giao dch hi oi i vi cc khon thanh ton hin hnh
nhm to thun li cho cc khon thanh ton hng ha v dch v hin hnh v cho php kim sot
hi oi i vi cn cn vn. Do , iu ny khng tun th theo cc ngha v quc t nhng vn
t ra l u l c ch chnh sch tt nht i vi Vit Nam.

Nhng thch thc i vi Vit Nam

Phn tch kinh nghim tng trng kinh t cho thy rng trung gian ti chnh pht trin mnh trong
nn kinh t s gp phn ng k vo tc ng n v pht trin kinh t v liu nn kinh t s hi t
n mc thu nhp u ngi cao hn hay phn tch ra. 21 y mt phn l vn t do ha v cc
quy nh thn trng ca khu vc dch v ti chnh, mt phn l vn qun l kinh t v m chung
v t do ha dn ti khon vn. Vn chnh i vi Vit Nam l lm th no qun l chnh sch
t gi, chnh sch ti kha v chnh sch tin t theo cch thc thc y tng trng kinh t n nh.

Kt qu tt yu ca mc tiu neo t gi, kim sot chnh sch tin t trong nc v m ca th

trng vn l rt kh trong ngn hn v khng bn vng trong di hn l thm ch vi kim sot hi
oi vi cn cn vn l rt kh duy tr t gi chu s iu tit v chnh sch tin t c lp.
It is difficult to gauge the exchange rate consistent with external balance and the appropriate
exchange will change due to both domestic and international market developments. One immediate
consequence of even modest exchange rate misalignment is that there will be a strong tendency to
accumulate or to de-cumulate foreign exchange reserves. It is difficult to sterilise the accumulation
or cumulative loss of reserves and thus there is likely to be a strong medium term transmission of
20
Obstfeld, M., v K. S.Rogoff. 1996. Nn tng Kinh t v m quc t, Cambridge, MA: MIT Press
21
Xem thm trong Aghion, Philippe, Peter Howitt, v David MayerFoulkes (2005). Tc ng ca s pht trin ti
chnh n hi t: L thuyt v bng chng Tp ch Kinh t hng qu 120: 173-222

42
external shocks to domestic monetary policy.

Exchange controls on capital account do impede foreign direct investment even if repatriation of
capital and dividends is permitted. The effect of foreign exchange controls is to increase the
difficulty of financing FDI and ongoing operations can face challenges in balancing the local
currency and foreign currency cash flows.

The key to managing risk for Vietnam with volatile financial markets is adhering to the canons of
prudent macroeconomic policies including targeting price stability and limiting external debt in
foreign currency both by official and private borrowers. One of the consequences of capital controls
is that domestic enterprises will tend to under-invoice exports and to accumulate both assets and
liabilities off-shore. The potential balance sheet distortions of capital controls on domestic
enterprises can lead to the types of macroeconomic vulnerabilities capital controls seek to limit.

43
5. Ngnh dt - may

5.1. Tng quan v cu trc ngnh

Ngnh cng nghip dt - may l mt trong nhng ngnh cng nghip quan trng nht ca Vit Nam,
vi gn hai triu nhn cng trong 2.000 doanh nghip, v to doanh thu xut khu ln n 9 t USD
(c 2008, VITAS). Cc cng ty do nc ngoi kim sot c vai tr chi phi i vi cc hot ng
ct - may - sa (CMT). y l nhng hnh thc sn xut c t gi tr gia tng nht, v c a
chung Vit Nam do chi ph lao ng thp. Tuy nhin, hnh thc sn xut ny l rt c ng, v
c th thay i a im sn xut khi chi ph lao ng Vit Nam tng. Thm vo , mt t l ln
hng xut khu phi thng qua cc nh phn phi nc ngoi, v t l li nhun cho cc nh sn
xut Vit Nam l rt thp.

Ngnh may mc l mt trong nhng ngnh cng nghip ln nht ca Vit Nam, v l khu vc xut
khu ln th hai, sau du th. Ngnh ny trc tip to vic lm cho 1,1 triu lao ng, v thu v gn
8 t USD t xut khu (2007). So vi cc nh sn xut dt v may mc ch yu nh n , Xiri-
Lanka, Trung Quc hoc Bng-la-t, tuy nhin, ngnh cng nghip ca Vit Nam vn pht trin
sau, v mi ch t quy m cnh tranh tm th gii trong vng 10 nm gn y. S km trng
thnh (tng i) ca khu vc ny c th hin s thiu k nng lao ng, k thut, v qun
tr cn thit (so vi cc nc cnh tranh ni trn) dn u ngnh cng nghip cp th gii.

Ngnh cng nghip ny ban u pht trin trong nhng nm 1980 trong khung kh cc hip nh
hp tc kinh t song phng vi cc nc Cng sn khc. Li th ch yu ca ngnh l lao ng r,
vi nn tng cng ngh thp, v th phn c bo m m khng cn i mi hoc pht trin tip
th. Trong nhng nm 1990, cu trc ny c thay th bi nhiu hot ng c hm lng gi tr gia
tng thp ca cc nh u t nc ngoi, trong bi cnh ci cch kinh t. Cc nh u t nc ngoi
ny t thit b sn xut Vit Nam v xut khu sn phm v nc (tng t nh hot ng lp
rp ca cc cng ty Hoa K nc ngoi). Trong sut giai on ny, cc cng ty ca Vit Nam hu
nh c rt t thnh tu trong vic xut khu trc tip v tnh trng ny hu nh vn tip din cho
n nay. T trng ln hng xut khu c phn phi qua cc cng ty i Loan, Hn Quc,
Nht Bn, v.v. lm gim li nhun cho cc nh sn xut ca Vit Nam.

Phn ln hot ng ca cc cng ty c vn u t nc ngoi l dng CMT theo mt quy trnh

ch yu do nh u t nc ngoi kim sot, t cung cp nguyn vt liu cho ti tiu th v tip th
sn phm cui cng. y l hnh thc hp ng sn xut c hm lng gi tr gia tng thp nht, v
c thu ht n Vit Nam do mt nguyn nhn duy nht: chi ph lao ng thp. Nguy c i vi
Vit Nam l b phn ny tng i c ng trong ngnh cng nghip may mc, v khi chi ph lao
ng Vit Nam tng, ngnh ny c nhiu kh nng s chuyn a im sn xut.

i din chnh cho ngnh cng nghip l VITAS (Hip hi Dt May Vit Nam), vi khong 600
doanh nghip thnh vin, ch yu l cc nh sn xut c quy m trung bnh v ln. Cu trc ch s
hu trong ngnh cng rt a dng, bao gm c doanh nghip nh nc (DNNN), doanh nghip t
nhn, v doanh nghip c vn u t nc ngoi. Cc DNNN do Trung ng qun l chim t
trng ln trong sn lng, v c vn ha tt hn nhiu so vi cc DNNN nh do a phng
qun l. Tnh chung, s DNNN c xu hng gim dn, mc d thng qua mt s l hng php l,
mt s doanh nghip ang t chuyn i mnh thnh cc tp on hoc cc nhm DNNN. Vai tr
chi phi ca DNNN trong ngnh ny cng khin khu vc ngoi nh nc gp nhiu kh khn trong
tng trng.
44
Nhm doanh nghip ln nht trong VITAS l VINATEX (Tng Cng ty Dt v May Quc gia Vit
Nam). Tng Cng ty ny bao gm gn 60 thnh vin trc y l DNNN do Trung ng qun l.
Cc doanh nghip thnh vin hot ng c lp, song Vinatex kim sot vic phn b hn ngch
xut khu v vic phn b tn dng nh nc v tn dng ngn hng cho cc doanh nghip thnh
vin. Vinatex chim khong 40% sn phm may mc v 60% sn phm dt. Vinatex hin thuc s
hu t nhn, mc d 20-30% cn thuc s hu Chnh ph. T l s hu thuc cc qu u t trong
nc v nc ngoi (nh Hn Quc) tng mnh, do cc qu ny mua li phn ln cc c
phiu ban u phn b cho cng nhn vin ca cng ty.

Th trng ni a Vit Nam c c tnh mc khong 2,5 t USD, v nhu cu th trng c

p ng ch yu bi sn phm trong nc v sn phm nhp khu t Trung Quc (phn ln l nhp
lu).

Xut khu hng may mc ca Vit Nam tng trng mnh trong nhng nm gn y, t kim
ngch di 2 t USD nm 2001 ln gn 8 t USD nm 2007. Cc th trng xut khu chnh
(trong nm 2007) l Hoa K, EU, v Nht Bn. Ton ngnh phn u t mc tiu kim ngch xut
khu 10 t USD vo nm 2010. Nhp khu nguyn vt liu chim ti 6,5 t USD trong nm
2007 (VITAS). Hoa K chim hn mt na (57% hoc 4,8 t USD) tng gi tr xut khu ca
ngnh trong nm 2007. Vai tr ca th trng ny c ci thin rt nhanh t sau Hip nh
Thng mi song phng Vit Nam - Hoa K nm 2000 v vic Vit Nam chun b gia nhp WTO
t nm 2001, khin tip cn th trng gia tng ng k. Vi kim ngch xut khu t 1,2 t USD
vo nm 2007, EU tr thnh th trng tiu th hng dt may quan trng th hai ca Vit Nam.
Xut khu vo th trng EU trong nm 2008 (tnh n thi im bo co) vn tip tc tng, v
VITAS t mc tiu tng trng xut khu vo th trng EU l 50% cho nm 2008 (tc l 1,8 t
USD). Nht Bn l th trng xut khu quan trng th ba i vi ngnh may mc ca Vit Nam.

5.2. Ro cn thng mi v u t

u t nc ngoi:

Ngnh may mc nhn chung tng i m, v ch ng khuyn khch cc nh u t nc ngoi.

Cc d n FDI vi quy m tng i ln c th c ph duyt v thc hin cc vng hoc a
phng, mc d cch vn dng ngn ng trong ng dng thc t phi rt chnh xc, v cn c s
ch ng h tr ca chnh quyn a phng. i khi y li l vn i vi cc nh u t nc
ngoi, tuy nhin, y d sao cng khng phi l mt ro cn u t chnh thc.

Phn ln cc nh u t trong ngnh n t chu , c bit l t i Loan, Nht Bn, Hn Quc,

v Trung Quc. u t t chu u cn rt hn ch. D n u t gn y nht t chu u l vo
nm 2008, khi nh sn xut trang phc lao ng ca an Mch - Mascot - m mt nh my sn
xut tr gi 10 triu USD v kho ngoi quan Khu cng nghip Tn Trng gn H Ni.

C l ro cn ln nht i vi FDI l kh khn trong vic xin cp php m kho ngoi quan. H
s xin cp php u t c x l cp vng hoc a phng, v cc doanh nghip nc ngoi
hoc t nhn hoc khng c cc mi quan h vi Chnh ph gp rt nhiu kh khn trong vic xin
cp php u t. Cho n nm 2006, cc quy nh v kho ngoi quan vn cha th hin chnh thc
yu cu v vic phi thit lp lin doanh vi mt cng ty trong nc - nhng by gi, quy nh ny
c chnh thc ha, v hot ng ny vn ng i vi nh u t nc ngoi cho n nm
2012. Hot ng trong lnh vc kho ngoi quan v c bit l khu cng nghip l nhng cu phn
rt quan trng v hp dn, ko theo mt khi lng ln nguyn vt liu nhp khu v hng xut
45
khu, i vi cc cng ty trong ngnh. iu ny cng thng gip tng cng hiu qu qun tr
ngn lu v qun l cht lng. Cc cng ty dt cn c thm mt li ch quan trng na l h thng
x l mi trng (v d nh cho hot ng nhum), nhn t hu nh khng c sn trong h tng ca
Vit Nam. S pht trin ca ngnh dt trong nn kinh t ang b km hm bi c s h tng yu
km.

Qun tr kho bi, tuy nhin, s khng c m hon ton cho cc nh u t nc ngoi trc
nm 2012. Nhng lnh vc ca thng mi dch v hu cn trong c qun tr warehouse thng
c cc c quan qun l xem l c kh nng sinh li rt cao v, do , phi nm trong s kim
sot ca nh nc. Cc khng gian vt l nhn chung cng thuc s hu nh nc, v l mt ngun
a t quan trng, v c kt hp qun l chung vi cc thit b ti ch. Warehouses v cc c s
h tng cho tch tr khc Vit Nam nhn chung cn tng i c bn. Kim sot kh hu cn cha
ph bin, trong khi an ninh km hiu qu. Theo di v x l hng ha ch yu cn rt th cng, v
nghip v vn ti v giao nhn hng ha ch mc tng ng vi cc nc km pht trin khc
trong khu vc. Warehouses Vit Nam thng ch hn than khng gian ct tr n thun, c tnh
n mc ti thiu cc nhn t nh kim sot mi trng, giao nhn v thit b an ninh. Cc hn
ch i vi kh nng s hu trang thit b kho bi, do , l mt ro cn ng k i vi cc nh
u t nc ngoi.

Th trng ni a

Trang phc nhp khu phi chu thu sut nhp khu ti hu quc (MFN) l 50%. Thu sut ti hu
quc c p dng vi nhng nhm hng nhp khu t Trung Quc khng thuc i tng ca
Hip nh thng mi t do Vit Nam-Trung Quc; mc thu cao ny l mt trong nhng nguyn
nhn khin cc sn phm nhp lu tng mnh. Th trng ni a phn ln c p ng bi cc
sn phm trong nc v Trung Quc. Thu nhp khu i vi cc nhm hng c s dng nhiu
nht l vi v si nm trong khong t 20-40%; tuy nhin, cc bin php hon thu nhp khu vn
c thc hin nhm bo m sn xut hng xut khu khng gp bt li. Thu nhp khu i vi
cc sn phm nhp khu t ASEAN l rt thp; mc thu quan u i hiu lc chung (CEPT) l
5%, v theo l trnh s gim xung cn 0% vo nm 2009.

Thu Gi tr gia tng (VAT) cng c p dng i vi cc sn phm trang phc v dt, mc 10%
(gn y).

Th trng xut khu

Xut khu n th trng quan trng nht, Hoa K, ang b theo di tm bng chng v bn ph
gi. y l nguy c vn tip din, mc d s chm dt vo ngy 19/01/2009, cc bin php theo di
c th vn c gia hn. Kt qu l, tip cn th trng quan trng nht ny s rt bt nh. Mt
nhn t ng lo ngi na l vic Hoa K chm dt bin php t v i vi Trung Quc vo cui
nm 2008. Bin php ny khng th gia hn c, v khi bin php ny c d b i vi Trung
Quc, cc nh xut khu ca Vit Nam s gp rt nhiu kh khn.

Hng Vit Nam vo EU s chu mc thu nhp khu l 9,6% theo H thng u i ph cp (GSP);
mc thu ny, mc d thp hn mc 12% ca thu nhp khu ti hu quc, l km thun li hn so
vi mc p dng i vi cc nc km pht trin (khng phi chu thu nhp khu) nh Bng-la-
t, mt trong nhng i th cnh tranh ln nht. Trung Quc cng l mt i th cnh tranh ln
trn th trng EU, mc d xut khu t quc gia ny cng b theo di.

Nht Bn: Xut khu ca Vit Nam chu mc thu nhp khu 10% vo th trng Nht Bn. Nhng
theo hip nh FTA mi va k kt, mc thu ni trn s b bi b, v iu ny s gp phn kch
thch s pht trin ca ngnh, cng c v th ca Vit Nam so vi cc nc ASEAN khc nh Phi-

46
lip-pin, In--n-xi-a, Thi Lan, v Ma-lai-xi-a, nhng quc gia c hng tip cn vi thu
nhp khu bng 0.

Xut khu n cc nc ASEAN, hin chu mc thu nhp khu 5% trong khung kh CEPT, s
khng phi chu thu nhp khu vo nm 2009. Mt trong nhng mc tiu chnh ca vic bi b
thu nhp khu trong ni khi ASEAN l nhm kch thch s pht trin ca ngnh cng nghip vi
lin kt cp vng, trong cc quc gia sn xut cc sn phm vi mu m, cht lng khc
nhau. Hin cha c bng chng no cho thy iu ny s xy ra, nhng nhiu nh phn tch cho
rng y l bin php cn thit khu vc c th nng cao kh nng cnh tranh, c bit l vi
Trung Quc, nc c li th t quy m rt ln v c s h tng/hu cn (so vi Vit Nam v hn
na so vi cc nc nm trong t lin nh Lo v Cam-pu-chia, khin thi gian vn ti ngn hn).
Cu trc lin kt theo chiu dc ca ngnh may mc Trung Quc cng l mt li th ln m Vit
Nam ni ring v ASEAN ni chung cn hc tp. Tuy nhin, Vit Nam cng sp c tip cn m
khng phi chu thu nhp khu i vi hai th trng ln chu (Nht Bn v ASEAN); iu
ny s gp phn quan trng cng c v tr ca ngnh. Tuy nhin, nh lu trn, phn ln gi
tr gia tng thu c t cc th trng ny s thuc v cc nh phn phi nc ngoi; kt qu l, li
ch kinh t dnh cho Vit Nam khng nhiu.

5.3. Li ch kinh t t vic y mnh t do ha hn na

Pht trin ngnh dt

Thng mi v kh nng cnh tranh ca Vit Nam ch yu da trn chi ph lao ng thp cho sn
xut hng may mc. Cho n nay, ngnh vn cha th pht trin nng lc cung cp sn phm dt
ln, do mt lot cc yu cu nh nhiu vn, mi trng, v u t c s h tng cho khu vc
ny. Hu ht cc nguyn vt liu, nh cotton th, si nhn to, t v ch, u phi nhp khu. Sn
xut cotton trong nc gim v khng th cnh tranh c vi sn phm nhp ngoi. ngnh
ny pht trin y , Vit Nam trc ht cn pht trin ngnh ha cht (xem cc phn khc trong
bo co ny) to ra nhng vt liu c bn cn thit cho sn xut si nhn to.

Nu ngnh ha cht pht trin, v c nhng iu kin cn thit pht trin ngnh dt hin i v
vn ha tt hn, Vit Nam c th xem xt tip tc ct gim nhanh thu nhp khu i vi cc u
vo. H thng hon thu hin hnh nhm h tr nhp khu cc u vo cn thit ch l bin php tt
th nh (second best measure), v c th chu nh hng ca nhng bin php can thip hnh chnh
hoc c thc thi mt cch ty tin. Tuy nhin, ngnh ny vn tip tc cn nhiu vn u t trc
tip nc ngoi, v di y l nhng vn cn tip tc xem xt.

FDI - Dt may

Trong lnh vc u t nc ngoi, nhng ro cn chnh l kh khn hnh chnh trong vic xin cp
php cp vng v a phng, v nhng hn ch trong hot ng vn hnh kho ngoi quan. Chnh
nhng hn ch trong vn hnh kho ngoi quan c tc ng nhiu nht cn tr hoc lm chm s lan
ta ca FDI - yu t gip a ngnh ln vi tr cao hn trong chui gi tr. FDI trong lnh vc ny
cng gp phn gii quyt nhng yu km c cu di y ca ngnh:

Cc mt hng nhp khu ch yu, nh ha cht nhum v c bit l my mc v trang thit

b, cn thiu v km cht lng. Cc loi my mc c s dng ph bin Vit Nam
tng i c. T do ha FDI s gip m rng quy m v cht lng ca cc u vo ny.
Cn lu rng chu u l khu vc i u th gii trong ch to my dt. V d nh In--
n-xi-a, ni c ngnh dt ln v pht trin hn so vi Vit Nam, cc nh cung cp ca chu
u gi v tr s mt trong 3 nhm my (trong s 5 nhm my chnh) l quay, dt/an, v
47
 nhum/hon thin.

Trnh i mi v thit k km, v thiu thng hiu. Vit Nam khng thu ht c cc
thng hiu ln cp ton cu (chng hn nh Gap) nh Xi-ri Lanka v Bng-la-t
lm. Vit Nam ch yu sn xut hng ha bn vi gi gn chi ph hn. Vit Nam phi thu
ht nhiu thng hiu mnh hn nu mun dch chuyn ln v tr cao hn trong chui gi tr,
v ch c th lm c iu ny nu tip cn cho cc d n FDI c ci thin. Mt vn
lin quan l cc thng hiu mnh chu p lc chi tr 'tin lng cao' hoc phi chu ri ro b
khch hng ty chay. Tuy nhin, tin lng cao ch c th c thc hin trong quy trnh sn
xut vi nng sut cao, v iu ny li i hi nhiu vn u t hn kh nng p ng ca
ngnh cng nghip trong nc.
T l lao ng cha qua o to cn cao. Phn ln lc lng lao ng trong ngnh cha qua
o to. Do , ci thin cht lng v tiu chun lao ng l mt mc tiu chin lc quan
trng. Vn ny c nhn nhn nh mt yu km ca ngnh, v VITAS (chng hn)
thnh lp mt Trung tm o to May Quc t ti thnh ph H Ch Minh v ang lm vic
vi CBI ca H Lan trong vic ci thin c cu sn phm tip cn th trng chu u tt
hn. Nhng cam kt ca cc cng ty chu u i vi cc chng trnh o to cng c
ghi nhn.

Ngnh ny cn c cu trc hnh chnh v qun tr rt yu km, khin kh nng pht trin b
km hm. Cu trc ny c th c ci thin nu c s hp tc hiu qu hn vi cc nh u
t nc ngoi c trnh cao.

Ngnh ny cng c c trng bi gi tr gia tng v li nhun thp. Mt hu qu quan

trng l ngnh thiu vn cho ti u t. y l mt hn ch rt ln cho ngnh dt, ngnh
thm dng vn.

Cc doanh nghip ch o trong ngnh ca Vit Nam u nhn thc y yu cu chin lc ca

vic vt qua nhng hot ng CMT gin n, v tng t trng sn phm cng nghip c sn
xut qua cc hot ng c hm lng gi tr gia tng cao, trong vic mua u vo v tip th sn
phm thuc kim sot ni b. t c iu ny, tuy nhin, h cn thiu hai nhn t quan trng
kh nng thanh ton v vn ph hp, cng vi v th mnh trn th trng; v th mnh trn th
trng ch c c nh nhng nhn t nh h tr thit k v tip th. y l hai lnh vc m cc
nh u t phng Ty, c bit l chu u, c th ng vai tr chuyn ha quan trng.

Ci thin tip cn th trng xut khu

Mc d bo co ny tp trung vo tc ng ca tip tc t do ha hn na i vi nn kinh t Vit

Nam, i vi mt ngnh hng xut khu nh may mc, lin kt gia pht trin v ci thin tip
cn th trng xut khu cng ng vai tr ht sc quan trng. Vi nguy c tim n khi tip cn th
trng Hoa K v nhng ci thin t c i vi tip cn th trng Nht Bn, n lc ci thin
tip cn th trng EU c th mang li thm nhiu li ch tip th chin lc. Tng u t nc
ngoi ca EU, c l c kch thch bi thay i trong nhng lnh vc c cp trn, s c tc
dng tng tip cn th trng EU, do nhng d n u t ny hu ht s hng sn xut phc v th
trng chu u. Yu cu ROO c th c p ng nu Vit Nam gim s ph thuc vo vi nhp
khu, tc l thng qua tng vn u t v cc trang thit b mi cho ngnh dt. Cc bin php t v
chng bn ph gi ca EU cng c th b hn ch trong khung kh Hip nh Thng mi T do
EU-ASEAN.

Th tc cp php FDI n gin hn v cho php hot ng kho ngoi quan s mang li nhiu li
ch, trong c khuyn khch FDI, qua gp phn a ngnh dt may ln v tr cao hn trong
chui gi tr. FDI trong lnh vc ny cng gp phn gii quyt nhng yu km c cu di y ca

48
ngnh:
y Tng cung nguyn vt liu t cc ngun trong nc, tng u t vo my mc v trang thit b
hin i,
y Ci thin mc i mi v thit k mu m,
y Tng t l lao ng c k nng, v
y Cng c cu trc hnh chnh v qun tr.
Hin ti, t l gi tr gia tng trong ngnh may mc Vit Nam c tnh mc 20%, ch yu do ph
thuc nhiu vo cc nguyn vt liu nhp khu, chi ph lao ng thp, thiu mu m sn phm,
thiu kh nng tip th, v.v. Da trn cc ngng t c cc nc i th cnh tranh, Vit Nam
c nhiu d a ci thin hm lng gi tr gia tng, nhng iu ny ch t c nu c s thay
i v cht lng cc d n FDI thu ht c.

Li ch kinh t

Cam-pu-chia l mt v d tiu biu cho nhng thnh tu c th t c. Mc d c quy m nh

hn rt nhiu, ngnh dt may ca Cam-pu-chia, xt theo trnh pht trin, ph thuc vo cc
nguyn vt liu nhp khu v cc hot ng CMT mc tng i ging Vit Nam hn so
vi hu ht cc nc khc trong khu vc. Tuy nhin, t l gi tr gia tng thu c ca ngnh
ny22 Cam-pu-chia li cao hn t nht 10-15%, cn doanh thu bnh qun trn 1 lao ng cao
gn gp i. Chnh sch FDI ca Cam-pu-chia cng m hn so vi ca Vit Nam, v lm nn
tng cho tng trng ca ngnh. Trong khi cc c quan chc nng ca Vit Nam nhn mnh
pht trin ngnh dt bn x nhm nng cao gi tr gia tng, cc la chn khc da trn FDI
cng c th t hiu qu tng ng (Cam-pu-chia hu nh khng c ngun cung trong
nc); nhng la chn ny bao gm chn ngun cung cp nguyn vt liu hiu qu hn, mu
m p hn, tiu chun lao ng cao hn, hp ng, v.v. Nhng li ch trn ch t c nu
cc d n FDI thu ht c c cht lng (chng hn cc d n t chu u), v cc d n FDI
c cht lng dng nh li ang b cn tr bi nhng ro cn hin p dng trong ngnh.

Do , nu s dng nhng kt qu Cam-pu-chia t c nh tiu chun ti thiu cn t c

khi thu ht FDI, phn tng gi tr gia tng mc 1,5 t USD hng nm (15% sn lng hin
nay) hon ton c th t c. Phn tng ny cng s c ci thin tng ng nu ngnh tip
tc tng trng (cng cn tnh n nhng tc ng m nhng suy gim kinh t hin nay mang
li).

22 Chng hn, 'Ngnh may mc ca Cam-pu-chia: Ngun gc v Trin vng', Vin Pht trin nc ngoi, Lun
n, thng 10/2005, v ' Ngnh may mc ca Cam-pu-chia: Gii quyt nhng thch thc ca mi trng hu hn
ngch', Ngn hng Pht trin Chu , thng 10/2004.

49
6. Phng tin giao thng

6.1. Tng quan v cu trc ngnh

Mc s hu xe hi Vit Nam hin mc thp nht chu (ch t 3 xe trn 1.000 dn vo
nm 2007) v thp hn nhiu khng ch so vi cc nc ASEAN m cn c n v Trung Quc.
Tuy nhin, mc s hu tng gp i t 1,5 xe trn 1.000 dn vo nm 2004. Ngc li, t l
s hu xe my ca Vit Nam li mc cao nht trn th gii v vn tip tc tng.

Cu trc ca ngnh ny23 vn cha thay i nhiu so vi khi bt u c nhng lin doanh u tin
vi i tc Nht Bn vo gia thp k 1990. Cuc khng hong ti chnh chu nm 1998 lm
ngnh ny pht trin chm li, v nhiu nh my phi ng ca. Trong nhng nm gn y, ngnh
cng nghip ny bt u m rng tr li, v cng sut sn xut hin t gn 200.000 (xe), vi 17
lin doanh, tng so vi 11 vo nm 2004. Hot ng qu cng sut ang v lun l c trng ca
ngnh, mc d sn lng hin thi mc khong 40% cng sut cao hn rt nhiu so vi mc
ca cui nhng nm 1990. B Cng nghip d bo sn lng t mc 239.000 xe vo nm 2010,
v 398.000 xe vo nm 2020; tuy nhin, tnh thc t ca nhng con s ny cn c kim chng.
Cng sut hin thi c coi l ph hp cho dng xe sedan v xe but, nhng vn cha ph hp i
vi dng xe ti (cng sut ch t 14.000 xe).

Cc lin doanh ch yu thc hin lp rp, trong khi hot ng sn xut rt t. Cc hng xe hi
cam kt t lu l s nng t l ni a ha ln 40%, nhng hin vn cha thc hin c, mc d
nhng cng b gn y (ca Honda, Hyundai) l rt ng khch l. ng gp ca pha Vit Nam
trong cc lin doanh ch yu l di dng vn php nh, c bit l bt ng sn.

C s h tng thiu thn: H thng ng b ca Vit Nam cn thiu nghim trng, c bit l v
kh nng p ng t l s hu xe hi cao hn. Tnh trng ny mt phn l do thiu u t trong thi
k chin tranh v lnh cm vn sau ca Chnh ph Hoa K hn ch cc ngun vn a phng
cho cc d n ln. iu ny cng gii thch ti sao xe my li l phng tin giao thng ph bin.
C nhng thch thc ln cn c gii quyt i vi xy dng c s h tng ng b v cp vn,
bao gm c ng siu cao tc Bc Nam, trc giao thng nhiu trc ng chnh. Vit Nam cng
cn xy dng mt chnh sch m t ha chung.

S hu trong cc lin doanh

Cc cng ty Nht Bn hin chi phi ngnh sn xut xe hi Vit Nam. Theo bo co gn y ca
PWC, c 7 cng ty Nht Bn, vi 8 nh my v tng cng sut 57.800 n v sn xut Vit Nam24
trong nm 2006. Sn xut ch t 40% cng sut. Nh my ca Toyota c quy m hot ng ln
nht. Hu ht cc hot ng ny c bt u t nhng nm 1995/1996, sau khi Vit Nam thc hin
ci cch theo hng i Mi vo cui nhng nm 1980 v cp giy php lp rp t cho hn 30
hng lp rp trong khu vc. Hot ng lp rp CKD bt u vo nm 1995 vi s xut hin ca cc
hng Nht Bn.

Hng xe chu u duy nht c hot ng Vit Nam l cng ty trch nhim hu hn Mercedes Benz
Vit Nam., sn xut xe khch v nhiu loi xe but nh my gn thnh ph H Ch Minh. y l
nh my nh vi cng sut sn xut khong 4.000 xe/nm. Cc linh kin CKD c nhp khu t
cc nh my khc ca Mercedes lp rp. Mt hng xe khc ca chu u tng sn xut xe
Vit Nam l BMW, nhng hng ny cng ngng sn xut Vit Nam vo nm 2005. iu ny c
l gii bi vic Vit Nam m ca th trng sau khi gia nhp ASEAN v WTO. BMW sau cng
23
Phn ny bao gm t, xe ti v xe but, nhng khng tnh n xe my.
24
Bao gm Honda Vit Nam, Vina Star Motors (Mitsubishi), VN Suzuki, Cng ty t Vietindo Daihatsu, Isuzu VN,
Hino M t Vit Nam, v Toyota M t Vit Nam.

50
tr li Vit Nam m phng trng by sn phm v nhp khu xe nguyn chic (CBU). Din bin
ny xy ra sau khi Daihatsu ng ca nh my lp rp vo nm 2007, v gy ra lo ngi rng cc nh
my lp rp khc cng c ng thi tng t; c Mercedes v Toyota u c giy php nhp
khu xe nguyn chic (CBU).

Bn cnh , nhiu hng xe ca Hn Quc cng ang hot ng Vit Nam. Chng hn, Hyundai,
mt nh u t di hn Vit Nam, m mt nh my xe ti v xe but tnh Bc Giang vo
thng 3/2006, vi i tc Vit Nam l Tng Cng ty m t Vit Nam v thng bo nh chuyn
giao cng ngh sn xut t hin i nht n nh my ny. Ford c mt nh my lp rp Hi
Dng, mt tnh pha ng ca H Ni. Vi thng bo vo thng 4/2008 rng hng s chi 10 triu
USD nng cao cng sut ca nh my ny, Ford cng th hin nim tin vo s pht trin ca
ngnh ny Vit Nam. Nh my hin c cng sut sn xut l 14.000 n v. Hin c 4 lin doanh
ln ang hot ng vi s tham gia ca pha Vit Nam - Tng Cng ty m t Vit Nam, Vina Star
Motors, Mekong Auto, v Vidamco, v hai hng sn xut 100% vn trong nc l Trng Hi v
Vinaxuki.

Nhng vn cn xem xt i vi s pht trin ca ngnh

Nghin cu ca Din n Pht trin Vit Nam trong nm 2006 v Xy dng ngnh cng nghip ph
tr cho thy rng qu trnh ni a ha din ra rt chm, v kh nng cnh tranh trong sn xut cc
ph tng thp hn nhiu so vi yu cu ca cc hng xe Nht Bn, nh u t nc ngoi vi vai
tr ch o trong ngnh cng nghip. Hu ht cc ph tng c th nhp khu vi (tng) chi ph thp
hn so vi cc sn phm tng t c sn xut trong nc. Sn lng xe thp v mu m t a
dng hn ch cc hot ng ni a ha vn tp trung vo cc b phn c gi tr thp. Cc hot
ng ch yu c ni a ha l sn, hn, v gn cc chi tit ln hoc cc ph tng gi tr thp
ph hp cho cc ngun trong nc, chng hn nh lp, c quy v b dy in.

Trnh cng ngh sn xut thp, mc vn u t thp, thiu nguyn liu v thiu ngnh ch to
my mold v die l nhng nhn t kim ch s pht trin ca ngnh cng nghip t Vit Nam.
y l nhng thch thc khng nh cho cc nh sn xut thit b gc (OEM) ton cu v cc nh
cung cp Vit Nam vi nhu cu t c s sn xut v thit lp i tc vi cc nh cung cp trong
nc. Phn ln cc nh cung cp trong nc c trnh chp nhn c u l cc chi nhnh 100%
s hu nc ngoi hoc lin doanh; hu ht cc cng ty sn xut ph tng t c chng ch ISO
u l cc chi nhnh thuc s hu nc ngoi. Kt qu l, la chn hp l nht v mt kinh t
thng l nhp khu cc b linh kin CKD v lp rp.

Sn xut ph tng cho th trng trong nc khng i hi phi t quy m ln c hiu qu;
do , ch c cc nh u t mun lao ng r v c kh nng xut khu l quan tm. Sn xut ph
tng cng t mc thm dng lao ng thp hn. Trong s thit b in t, gh ngi, b dy
in, c quy, hoc thng nhin liu, lp rp b dy in thng c coi l c nhiu tim nng nht.
Ch ngi, vi hm lng lao ng cao, thng c lp rp gn vi qu trnh sn xut xe phi
mu (khng phi l yu cu bc thit vi xe ti).

Lp rp b dy in l phn ngnh cng nghip c ch ng nht nh Vit Nam. Mc d hu

ht nguyn vt liu u phi nhp khu, do hot ng ny thm dng lao ng, cc nh my Vit
Nam c th l kh thi. Lp rp b dy in c li th ring l c th hot ng ring r, v khng
cn phi thc hin theo quy trnh ng thi gian (Just in Time) trong dy chuyn sn xut. Do ,
hot ng ny thng tp trung cc a im c chi ph lao ng thp. Hot ng sn xut ny
cng khng i hi phi c cc loi my mc hin i (hu ht cc loi my c s dng Vit
Nam l my c).

Hng Sumitomo ca Nht Bn c ba c s sn xut b dy in Vit Nam, v cc cng ty lp rp

v v xut khu b dy in khc ca Nht Bn l Yazaki v Furukuwa. Vi tn cng ty CFT Vina

51
Copper Ltd., Furukuwa thc hin lin doanh vi CADIVI (nh sn xut cp in hng u Vit
Nam) sn xut dy ng v si thp ko. Tuy nhin, lnh vc ny vp phi s cnh tranh gay
gt t cc nc khc nh Phi-lip-pin v In--n-xi-a. C rt t nh cung cp ph tng t phng
Ty ti Vit Nam. Johnson Controls (Hoa K) cung cp ni tht xe hi cho cc th trng xut khu
nh Nht Bn v Ma-lai-xi-a cng nh th trng ni a.

Ngun cung trong nc ch c hn ang l mt im yu ln ca ngnh cng nghip ny Vit

Nam. ng thng giy carton hu nh l hot ng duy nht c thc hin hon ton trong nc;
cht lng sn phm vn cn ng lo ngi, k c i vi cc sn phm nh inh c hoc bu-lng.
T trng ca cc ngun u vo trong nc tng rt chm, trong khi cc ngun t Nht Bn hoc
ASEAN vn gi vai tr chi phi.

Do cng sut c tn dng thp, chi ph lp rp trung bnh cao hn rt nhiu so vi mc chun ca
c ngnh, v ngnh ny khng mang li li nhun. Sn xut da trn CKD - nn tng ca ngnh - c
chi ph cao, bao gm nhiu chi ph cho v vn ti, v ch c b mt phn bi chi ph lao ng
thp. Tuy nhin, mc d ang thua l, cc nh my ny ch c quy m rt nh so vi ca cc cng
ty v, do , vn c th thua l c th c b qua. Cc chin lc ca cc cng ty t l gi
ch lu di, l tm gng sng v hnh mu doanh nghip, v thit lp quan h vi cc i tc trong
nc. Thu nhp bnh qun u ngi Vit Nam cn thp hn rt nhiu so vi ngng chun
ngnh cng nghip c th c mt th trng giu li nhun.

Vic lm trong ngnh cng nghip t nh hn rt nhiu so vi cc ngnh khc nh may mc, da
giy, v.v. (ch khong 5.000). Tuy nhin, c hi vic lm trong ngnh ny i km vi tin lng cao
hn rt nhiu so vi mc trung bnh ca c khu vc cng nghip. Tc ng lan ta chnh i vi
nn kinh t thng qua pht trin thng l lm vic v cc chng trnh o to cho nhn cng -
nhng hnh thc ph bin trong ngnh. Tuy nhin, nn kinh t Vit Nam ch thu c li ch tng
i nh t ngnh cng nghip t; vi gi tr gia tng cho pha Vit Nam ch chim mt t trng
nh khong 10% - tng gi tr cui cng25.

Chin lc pht trin chnh thc n nm 2010:

Mc d chin lc ny cn tip tc c chnh sa, nhng cu phn quan trng nht vn khng
thay i. Nhng ni dung chnh l:

t c t l sn xut t cung t cp khong 60-80% (bao gm c xe ti v xe but);

t c t l ni a ha khong 40-60%;

S dng cc cng ngh cao;

Sn xut cc loi xe 'ph bin' vi gi c v mu m ph hp vi Vit Nam;

Ginh c th trng ngch cho xut khu ca Vit Nam, chng hn nh cc dng xe
sang.

Tnh thc tin ca cc mc tiu ny vn cn c xem xt; cc mc tiu c nu qu chung

chung, v khng ch r c nhng sn phm no cn c ni a ha trc, hoc cch thc
ngnh cng nghip t Vit Nam c v tr pht trin ph hp trong pht trin cng nghip vng.
im mu cht l tng sn xut ng c v ph tng trong nc, v chuyn i dn t ngnh cng
nghip ph thuc hu nh hon ton vo lp rp cc b linh kin. Hin vn cha r s chuyn i

25
Ngc li, t l u vo sn xut trong nc ngnh sn xut xe my l 80-90%. Vit Nam hin xut khu khong
150.000 chic xe my mi nm.

52
ny c th, hoc nn c h tr nh th no trong khung kh cc Hip nh thng mi t do mi.
Ban thn quy m th trng ni a qu nh cng l mt hn ch ln.

S pht trin v nng lc ca ngnh k thut v ch to my Vit Nam cng l mt nhn t ch

cht. Ngnh ny nhn chung tng trng kh nhanh (vi tng kim ngch xut khu hn 2 t USD
trong nm 2007). Ngnh ny cng c cho l p ng 40% nhu cu my mc ca c nc, so
vi mc ch khong 8-10% trong nm 1990s. Tuy nhin, khu vc ny nhn chung cn da trn nn
tng cng ngh thp.

Cnh tranh khu vc

Vi v tr gn v qu trnh tng sn lng rt nhanh ca ngnh cng nghip t (tng hn 20%/nm
v vt mc 7 triu xe vo nm 2006), Trung Quc c coi l thch thc ln nht i vi s pht
trin ca ngnh ny Vit Nam. Thch thc ny ch yu l do mc gi cnh tranh ca xe Trung
Quc trong khi cc mu xe phng Ty li qu t so vi phn ln ngi tiu dng Vit Nam. Do
, xut hin ni lo ngi rng vi mc gi hp ti tin (ch khong 6.000 USD, so vi mc gi r
nht ca xe Vit Nam l 10.000 USD), xe Trung Quc s nhanh chng trn ngp th trng mt khi
c y tip cn th trng.

Trung Quc hin c i tc sn xut xe ti cng ty Trng Hi, nh sn xut xe ti ln nht

Vit Nam, sn xut xe ti Foton theo giy php ca Trung Quc. Bn cnh , Trung Quc cn c
cc i tc khc (nh my DACATA ti Khu cng nghip Dung Qut sn xut xe ti nh v my
mc nng nghip s dng cng ngh Trung Quc).

Ngnh cng nghip t nhiu nc ASEAN c thit lp v cng c, c bit l c s pht

trin theo cm ca cc nh sn xut ph tng. Tht kh ngh ra hng Vit Nam c th bt
chc m hnh cc quc gia ny. Chng trnh hp tc cng nghip ASEAN (AICO) khuyn
khch sn xut cc sn phm b tr (nh ng c hoc b truyn ng) cc quc gia khc nhau
thng qua nhiu chng trnh gim thu nhp khu. ASEAN s dng cc chnh sch ni a ha
mt cch kh ph bin, mc d cc chnh sch ny km hu hiu hn Vit Nam.

Mt v d l Thi Lan, nc sn xut t v ph tng hng u, c cng sut sn xut gn 1,3 triu
xe/nm (2006). Cc nh sn xut ph tng trong nc c th cung cp 80% s ph tng cn thit
cho xe ti, v 50% s ph tng cn cho xe khch. Ma-lai-xi-a l nh sn xut ln th hai, v c
hng sn xut ring ti Proton. Th phn ca hng ny gim mnh sau khi thu nhp khu c
ct gim trong khung kh AFTA v tng thm tip cn cho cc nc khc. 40% hm lng c
sn xut t ngun ASEAN l yu cu c hng thu nhp khu u i trong khung kh
AFTA.

Xu hng nhp khu v tiu th

Trong nhng nm gn y, c nhp khu v tiu th xe mi Vit Nam c xu hng gia tng mnh.
Tng lp trung lu Vit Nam m rng rt nhanh, ko theo nhu cu xe hi gia tng. Tiu th tng
cng mt phn do thu nhp t chng khon, v do kiu tiu dng ng cp ca nhng ngi giu.

Nhng c tnh v quy m th trng c th khc bit rt xa, thm ch tri ngc nhau. Tuy nhin,
tiu th v nhp khu xe u tng mnh trong nm 2007, mc khong 20% i vi nhp khu, v
80% i vi xe lp rp trong nc. Tng quy m th trng nm 2007, theo c tnh ca tc gi,
mc khong 80.000 xe, vi t l xe trong nc/xe nhp khu vo khong 70/30. Sn lng nm
2008 thm ch cn yu hn, do nh hng ca mt gi ng tin v nhng bt n kinh t, ngay c
trc khi tng trng kinh t suy gim. Toyota gi vai tr hng u, vi th phn khong 36%;
Mercedes, ngc li, ch chim th phn 3%. Vic d b lnh cm nhp khu xe c ( s dng t
hn 5 nm) vo nm 2006 ch yu li dn n tng nhp khu xe hng sang.

53
C s h tng khng ph hp, vic d b lnh cm nhp khu xe qua s dng, v thu tiu th
c bit l nhng nguyn nhn kim ch s pht trin ca th trng.

6.2. Ro cn u t v thng mi

Thu nhp khu

Hot ng nhp khu v tiu th t, ph tng t u phi chu thu nhp khu ti hu quc cng
nh cc thu khc mc cao (v thay i nhanh). Phn loi thu nhp khu CKD chm dt vo
nm 2007. Quyt nh ny ca Chnh ph nhm thc y sn xut ph tng Vit Nam, mc d
vn cha r liu ng thi ny c mang li kt qu nh mong mun hay khng. Cc linh kin s
c nhp khu v p thu nhp khu theo cc chng mc ring tng ng.

Nhm hng chu thu nhp khu chnh l 8703, vi mc thu ti hu quc 100% cho hu ht cc
dng thu, ngoi tr xe cu thng (87031011) vi mc thu nhp khu thp mc 10%. Cc loi
xe t 10 ch tr ln (xe but) nm trong nhm 8702 v mc thu sut ti hu quc 60%. Nhm
8704 bao gm cc loi phng tin vn ti hng ha (xe ti) v c thu sut nm trong khong 0-
150%.

Thu nhp khu c c trng l thay i kh thng xuyn. Ch ring trong nm 2007, thu nhp
khu i vi xe mi qua 3 ln iu chnh gim, t 90% vo u nm xung cn khong 60% vo
cui nm. Thu nhp khu sau li c nng ln mc 83% (thng 4/2008), trong khi mc thu
i vi ph tng v cc b phn cng tng. Thu Tiu th c bit cng tng ln mc 60%, trong
khi l ph trc b cng c iu chnh tng.

Trong khung kh WTO, Vit Nam cam kt gim thu nhp khu t xung cn 70% vo nm
2012. Theo mt s ngun tin26, mc gim ny c th t c trc nm 2012, mc d ang vp
phi mt s kin phn i. Cng theo cam kt WTO, thu nhp khu ph tng cng s gim
xung 12%.

FDI:
Cc d n FDI trong ngnh ny c ph duyt nu p ng yu cu v: a) Chuyn giao cng ngh;
v b) Ni a ha. Hin vn cha r nhng yu cu ny chu nh hng nh th no trong khung
kh WTO. Cc d n 100% vn nc ngoi khng c khuyn khch, mc d cng khng b cm
mt cch chnh thc. Cc lin doanh u phi c 30% ng gp ca i tc trong nc. Ch c cc
hng sn xut xe hi phi c i tc trong nc. Ring lnh vc sn xut ph tng v ph kin c
cho php cc doanh nghip 100% vn nc ngoi.

Cc DNNN c giao vai tr ch o trong vic h tr/lin doanh vi d n FDI mt s bo co

cn cp n rt nhiu d n, trong c nhiu d n t Trung Quc, ch ph duyt.

6.3. Tc ng ca t do ha
T do ha trong ngnh t, khc vi cc ngnh khc, ch yu ph thuc vo vic ct gim thu
nhp khu. Tuy nhin, vn cn c nhng tc ng tri chiu, c bit l nhng n lc ang c
thc hin (nhng cha thnh cng) pht trin sn xut cho th trng ngch Vit Nam; nhng

26
Trng nh Tuyn, nguyn B trng B Thng mi, trch bo Vietnamnet, 01/10/2007.

54
yu km v c s h tng cng cn tr mc s hu xe hi, trong khi mc thu nhp khu cao
cng gip huy ng ngun thu ngn sch. Mi trng chnh sch ca Vit Nam trc ht cng cn
r rng, minh bch hn, c th c nhng d bo tt hn v qu trnh t do ha trong ngnh ny.

Mi trng chnh sch:

Mi trng chnh sch c c trng bi nhng ln iu chnh thu nhp khu v cc loi thu,
ph khc mt cch thng xuyn v thiu nht qun. ngnh ny pht trin, cu trc chnh sch
cn cht ch v n nh hn, mc d thch thc t c iu ny trong bi cnh c cc mc
tiu chnh sch i khng nhau l khng nh.

Trong nhng pht ngn chnh thc trc y, Chnh ph v gii cng nghip ca Vit Nam dng
nh rt lo ngi v kh nng pht trin ngnh t trong iu kin th trng c tnh cnh tranh cao
hn. Chng hn, thay v gim thu nhp khu i vi ph tng xe ti v cc chi tit khc trong nm
200527 theo cam kt trong chng trnh CEPT, Chnh ph li la chn gim thu nhp khu i vi
36 mt hng nhp khu t Thi Lan trong cc lnh vc khc, v tm li ct gim thu nhp khu cho
n nm 2008. Tuy nhin, ngnh t ca Thi Lan v Ma-lai-xi-a pht trin trong nhiu nm v
c v th tng i vng vng.

Vit Nam cng chu nhiu p lc phi a thu nhp khu t vo AFTA v cc hip nh trong
khung kh ASEAN+. Tuy nhin, nu Vit Nam a t v cc loi xe khch khc vo cc hip
nh AFTA v ASEAN+ trong khi vn duy tr mc thu ti hu quc cao, kt qu s l mt qu trnh
ti cu trc nhanh v tn km ca ngnh lp rp vi chi ph cao ca Vit Nam, v rt nhiu tn ph
di dng chuyn hng thng mi khi m nhp khu tng t cc i tc trong AFTA v
ASEAN+.

Chnh ph tin tng rng s yu km ca ngnh v s tht bi trong thc y sn xut l do mc

thu nhp khu m cc nh lp rp xe c hng. Mc d ch tn dng cng sut mc thp nng
lc, li nhun t c vn mc 10-20%. Chnh ph phi cn nhc gia vic m ca th trng
nng cao tnh cnh tranh v gim gi c, v mong mun bo v ngnh cng nghip trong nc v
hn ch phng tin giao thng do yu km v c s h tng.

Chnh ph dng nh cng khng hi lng v gi xe lp rp trong nc mc cao, mc d B Ti

chnh c yu cu gim gi. Tuy nhin, nhng yu t c li cho cc nh sn xut trong nc, khi cc
sn phm tiu th mnh vi nhiu hp ng giao hng cn thc hin, c th khng cn trong iu
kin kinh t hin nay. Cc nh sn xut xe hi gii thch vic gi gi cao l do thu nhp khu i
vi linh kin, quy m th trng nh, v chi ph sn xut cao. Cc nh sn xut trong nc vn
ng hnh lang cho vic ct gim thu nhp khu i vi ph tng nhp khu, v cho rng la chn
ny kh d hn i vi mc tiu gim gi xe hi.

Cng c nhiu p lc i a cc mt hng t v xe khch vo cc hip nh AFTA v ASEAN+.

Mt khi tt c cc mt hng c a vo trong cc hip nh trn, Vit Nam s phi chu ri ro
chuyn hng thng mi ln do mc thu nhp khu ti hu quc cao.

27
Thu nhp khu i vi ph tng t theo k hoch s gim xung cn 5% vo nm 2006.

55
7. Ha cht

7.1. Bi cnh v cu trc ngnh

Ngnh ha cht, trn ton th gii, cung cp hng lot cc sn phm trung gian v sn phm cui
cng, v c coi l ngnh cng nghip chin lc. Vit Nam cng vy, ngnh ha cht ng vai
tr quan trng trng pht trin kinh t, c vi vai tr nh cung cp u vo cho cc ngnh khc v
nh sn xut cc sn phm tiu dng. Tuy nhin, Vit Nam, ngnh ny vn cha pht trin tng
xng vi mt ngnh cng nghip tin tin, do thiu vn, thiu cng ngh hin i v kh nng qun
l cn hn ch, v cha p ng c cc nhu cu ca th trng ni a. Ngnh ha du28 vi tm
quan trng chin lc vn giai on u pht trin, nhng k hoch m rng ca ngnh c th s
l ng lc thc y s pht trin chung ca ton ngnh.

Trong Chin lc Pht trin Kinh t X hi 2001-2010, tt c cc ngnh nh trong ton ngnh ha
cht u t mc tiu pht trin, t phn bn nit v pht pho, cao su cng nghip v tiu dng; ha
cht hu c v v c c bn; ha du, dc phm v ha cht tiu dng. Cho d nhng mc tiu
ny l tng i tham vng v kh c th t c, nhng chng vn ng vai tr c s cho s pht
trin chung ca ton ngnh.

Vit Nam, ngnh ha cht l mt ngnh ln, vi trn 2.000 doanh nghip. Trn 80% s ny l
doanh nghip t nhn29 ; doanh nghip c vn u t nc ngoi ch chim khong 10%, v phn
cn li l doanh nghip nh nc. Mc d chim t l nh trong tng s doanh nghip, nhng
doanh nghip nh nc chim ti 60% - 70% tng sn phm u ra ton ngnh. Nm v tr chi phi
doanh nghip nh nc l Vinachem (Tng cng ty ha cht Vit Nam) vi 42 doanh nghip thnh
vin (trong 8 doanh nghip l thuc s hu ca tng cng ty v 34 cng ty c phn). Vinachem
l tng cng ty ln, vi khong 30.000 nhn vin v tham gia vo 12 lin doanh vi nhiu i tc
v lnh vc, nh phn bn, cht git, sn phm cao su, sn v ha du30 . Cc doanh nghip nh
nc khc chu s qun l ca cc tnh, nhng vn t hn v km pht trin hn Vinachem.

Nhu cu th trng
Nhu cu th trng rt thun li cho s pht trin ca ngnh ha cht Vit Nam trong tng lai.
Nhng lnh vc pht trin chnh bao gm phn bn v thuc tr su, ha cht c bn, sn phm
cao s, sn v x phng.

Ngnh nng nghip Vit Nam l mt ngnh ln vi nhu cu ngy cng tng v cn nhiu phn bn
v thuc tr su, vn chu nh hng ln ca tm quan trng an ninh lng thc v tng nng sut
lao ng. Sn xut trong nc khng p ng nhu cu. Vinachem l nh sn xut dn u, v
p ng gn mt na nhu cu trong nc ca 8 MT, phn cn li l nhp khu. Sn xut phn bn
chim l hot ng chnh ng gp vo tng trng cho Vinachem, v nng lc sn xut ngy cng
c m rng. Mt nh my mi c m thm Hi Phng vo u nm 2009, v t nht s c
thm 3 nh my na. Qu trnh xy dng mt vi nm, v l mt doanh nghip nh nc nn
Vinachem ph thuc vo ngun vn ngn sch ti tr cho m rng cc nh my.

Lnh vc sn xut ha cht c bn trong nc ch p ng nhu cu i vi mt s axit v c

28
Do c th ring bit ca ngnh nn lnh vc ha du khng c cp trong bo co ny.
29
Qu trnh c phn ha trong ngnh ny khng c m rng, ch vi 2 hay 3 doanh nghip nh nc c c phn
ha trc .
30
Danh sch y gm: Sn ICI; Procter & Gamble: Lever Vietnam; Sm lp Yokohama; Yogen Mitsui Vina; Viguato
Ha cht nng nghip; Phn bn Vit Nam-Nht Bn; Tng cng ty ha cht v nha TPC; Mosfly Vietnam; LG Vina;
Cng ty ha cht nng nghip Kosvida; v Cng ty cao su Inoue Vietnam.

56
 nht nh s dng trong sn xut phn bn pht pho, pin, v x l nc. Natri hydroxit, dng
trong hot ng sn xut ca nhiu ngnh nh knh v bt git, hon ton c nhp khu.
Nhu cu ca th trng cc sn phm cao su (nh sm lp t) c p ng qua nhp khu.
Vit Nam ch c th sn xut lp xe xin loi c (cho xe p v xe my) ch khng phi loi
xuyn tm chuyn dng cho th trng t hin i.
Th trng sn v bt git ang ngy cng pht trin, v hcu s chi phi ca cc nh sn xut
nc ngoi nh Procter & Gamble Vietnam, Lever Vietnam, Kao, LG-Vina, v.v... (i vi bt
git) v ICI, Nippon, Jotun, Sn quc t, v.v... (i vi sn). Cc cng ty sn xut b git ca
Vinachem (nh LIXCO, NETCO, v BCICO) cng tng cng sn xut trong th trng cnh
tranh khc lit. Sn phm bt git c xut khu sang Trung Quc, Campuchia, v Lo, v.v,
k c bt git v du gi. Doanh thu xut khu hng nm ca cc sn phm ny l trn 200 triu
USD. Ngoi tr bt git, hot ng xut khu cc sn phm ha cht vn b sao nhng do mc
cnh tranh v vn v cng ngh tng i thp, do sn phm c tnh cnh tranh thp.

Cng ngh v lao ng

Hu ht cc cng ty ha cht Vit Nam u hot ng vi quy m nh, xt v nng lc snut v
vn. Cng ngh sn xut cn tng i n gin (ch yu ch l pha trn v ng gi) vi mc tiu
hao nguyn liu ln, hiu qu thp v nng lc xut khu km. My mc c nhp t cc nc
trn th gii, nhng tr dy chuyn sn xut sn, ch yu l cc thit b mi v hin i, cn cc
my mc nhp khu khc u li thi. Mt s cng on ca thit b c th c sn xut trong
nc, nh ph tng v thit b cho dy chuyn sn xut cao su, v mt s cng on th cng v
bn t ng trong dy chuyn sn xut bt git.

Cc doanh nghip c vn u t nc ngoi c xu hng trang b nhng cng ngh nhp khu tin
tin hn, v thng c dy chuyn sn xut theo tiu chun quc t. Cho d c nhng tin b nht
nh trong khu thit k v pht trin sn phm nhng vn cn nhiu mng cn ci thin, nht l i
vi cc doanh nghip trong nc. Kim sot cht lng ngy cng c ci thin, a s cc doanh
nghip, c trong v ngoi nc, u c chng ch ISO 9001:2000. Hu ht cc doanh nghip trong
nc u tun th theo cc tiu chun quc gia, ch c mt s doanh nghip t c chng ch
quc t, chnh iu ny hn ch s tip cn th trng th gii.

Vit Nam c ngun cung k thut vin v nh khoa hc di do trong ngnh ha cht, rt nhiu
trong s c o to t nhng nm 60, 70 di ch Cng sn. Tuy nhin, hu ht nhng
cn b nay gn n tui v hu v cn phi thay th. Mc d c o to tt nhng h thiu k
nng qun l, thiu kin thc v cng ngh hin i v th trng.

Cng nhn trong ngnh c k nng tng i kh, di do v vi chi ph nhn cng thp, v c thi
hc hi tch cc v nhanh chng tip thu k nng mi.

Nguyn liu th
Nguyn liu th c sn trong nc gm cao su t nhin (cho sn xut cc sn phm cao su v sn),
nhng cht c tc dng b mt ( sn xut bt git) v du nha thng thc vt (cho sn xut sn).

Vit Nam c ngun ti nguyn t nhin phong ph v ng th 5 trn th gii v sn xut cao su t
nhin. Ngung cung cao su tng i n nh v nhiu c v s lng v chy lng. Nhng cht
c tc dng b mt sn xut trong nc p ng cho nhu cu ni a. Hu ht cc nh sn xut
cht c tc dng b mt u l cc doanh nghip c vn u t nc ngoi. Du nha thng thc
vt dng trong sn xut sn cng ly t cc ngun trong nc v t du ca lanh, iu, thng,
v.v.

S pht trin ca lnh vc ha du:

57
Nh my lc du u tin ca Vit Nam c vn hnh vo thng 2 nm 2009 gn Nng. S
hot ng ca nh my ny s cho php sn xut giai on u polypropylene31, mt loi ha cht
chnh trong lm khi xy dng. Theo k hoch, hai nh my lc du khc ( Hi Phng v Vng
Tu) cng s c vn hnh vo nm 2013. Ch n khi th hot ng ca cc nh my ha cht
v ha du mi kh thi.

Sn xut nha thng, dng Vinyl Chloride Monymer, cn hn ch. Do khng c u t thm nn
hin nay Vit Nam vn phi nhp khu 40-50% nha thng trong tng lai.

Nha
Mt lnh vc lin quan cht ch vi ha cht l nha. Hin nay, ngnh nha c khong 2.500 donh
nghip, chim i a s l doanh nghip va v nh, vi mt s lng nh (khong 150) doanh
nghip nh nc ln. Tng Cng ty Nha Vit Nam (VINAPLAST) l doanh nghip nha ln nht
Vit Nam, chim 20% th phn. C mt vi trm cc doanh nghip c vn u t nc ngoi, ch
yu l ca Trung Quc, Hn Quc hay i Loan, v mt s cc nh u t chu u (nh Viedam,
lin doanh Vit Nam-an Mch, sn xut ng g nha xut khu sang chu u). Ngnh ny ch
yu tp trung Thnh ph H Ch Minh v vng ln cn. Nhiu cng ty do ngi Trung Quc v
Vit Nam qun l kim c cc ngun cung t ngi thn trong gia nh sng cc nc trn th
gii, nhng cng c nhiu cng ty nh.

Ngnh nha ang c m rng nhanh chng trong nhng nm gn y, vi tc trung bnh l
30% mt nm. Sn lng u ra c k vng gp i n 4200 MT trong giai on 2005- 2010.
Xut khu cng tng trng nhanh chng, vi th trng ti 48 nc (ch yu l nhng th trng
lin k nh Campuchia, Lo v Trung Quc, nhng cng c nhng th trng nc ngoi xa hn).
Doanh thu xut khu t gn 1 t USD trong nm 2008. Vic gia nhp WTO cng m ra c hi
tham gia th trng trn ton th gii, v cc bao b nha c ngun gc Vit Nam vn l i th
cnh tranh mnh vi Trung Quc trn th trng th gii. Tuy nhin, xut khu mi ch chim 10
tng sn lng.

Tc tng trng vn mnh cho d chi ph u vo (nh PVC) tng cao, ln n 40%. Ngnh
nha ca Vit Nam nhp khu ti 90% nguyn liu cn thit. Tc tng trng cng mt phn b
hn ch do thiu ngun vn u t, tip l tht cht tn dng.

Nhp khu ch yu l nguyn liu th vn l ch yu v gp bn ln xut khu; Trung Quc,

Hn Quc, Nht Bn v i Loan, l nhng nh cung cp chr yu. Vit Nam ch yu ph thuc vo
polyethylene (PE), polypropylene (PP), polyvinyl chloride E (PVCE) v hng lot cc nguyn liu
nhp khu khc. Cht do cng c sn xut trong nc, nhng khng p ng cc nhu cu
ngy cng tng.

Ngnh nha Vit Nam vn cn nh so vi cc nc khc trong khu vc. Sn lng ca ngnh l 25
kg nha trn u ngi trong nm 2005, v d bo l 40kg vo nm 2010. Sn lng nha trn u
ngi ca Singapore, Malaysia, Thailand v Indonesia cao hn tng ng gp 10, 5, 3, v 2 ln.
Tiu dng nha c lin quan mt thit vi mc thu nhp v trnh phc tp ca ngnh, v do thu
nhp ca Vit Nam ngy cng tng, th tiu dng nha cng ngy cng tng, khng ch l nhng sn
phm tiu dng m cn l u vo cho cc ngnh khc ang c m rng.

Mc d ngnh nha ca Vit Nam cung cp hu ht nhu cu tiu trong nc, sn phm cho d
nhiu v a dng, th cng ch mi hng n nhng sn phm v bao b c gi tr thp, trong khi
, th trng tiu th trong nc v th trng thng ang bt u c nhu cu nhng sn phm

31
Polypropylene l cht do, s dng trong nhiu ng dng, t bao b, dt may, ph tng nha, ph tng t, sn phm
gia dng, v.v

58
nha cng ngh cao.

Cho d nh nhng cc doanh nghip t nhn li l nh sn xut a s sn phm tiu dng hng
ngy ca h gia nh. c tnh khong 90% sn phm tiu dng gia nh bn trong cc siu th Vit
Nam l do cc doanh nghip ny cung cp, v cc sn phm hng ngy ny chim 20% tng sn
lng ton ngnh. Bao b nha chim ti 55% sn lng, v hu ht bao b nha Vit Nam l
c sn xut trong nc. Ngoi sn phm dnh cho h gia nh v bao b, cc doanh nghip nh
nc ch yu sn xut nhng sn phm k thut v xy dng. Tuy vy, cng cn t sn phm c
cht lng cao. Tip tc m rng cc ngnh xe my, t, v in t s to thm nhu cu cho ngnh
nha vi cc sn phm nha c cng ngh cao.

Ngnh nha c Chnh ph tch cc h tr, vi mt s chng trnh u t hng thc y sn

xut cc sn phm nha cng ngh cao v xut khu v pht trin ngnh nha ti ch. Tiu chun
nh gi kh nng t bn vng trong sn xut cc nguyn liu th cng c xy dng.
VINAPLAST, doanh nghip nh nc chnh trong ngnh nha, ang xy dng thm 5 nh my sn
xut PVC v bt polypropylene (PP). Nhng nh my ny s hon thnh vo nm 2010, v s ng
ng 50-60% nhu cu v nguyn liu th ca ton ngnh. Chnh ph Vit Nam a ra nhng nh
hng u t vo ngnh nha ti nhng vng nht nh thng qua cc chnh sch gim tin thu t
v th tc u t n gin hn. Hin nay, Nh nc ang hng u t vo khu cng nghip c
Ha H I v II ca tnh Long An, gn thnh ph H Ch Minh.

Tuy nhin, hp l ha vi quy m ln v lin doanh lin kt cng l cn thit tng tnh cnh
tranh ca ngnh. Chnh ph Vit Nam ang khuyn khch ch trng ny tng thm tnh cnh
tranh sau khi gia nhp WTO.

7.2. u t v Ro cn thng mi

Thu quan:
Mc thu quan i vi ha cht nhp khu ni chung l thp v c coi l phi nhn t di gc
chin lc v hot ng ngnh. L mt phn trong cc cam kt gia nhp WTO, Vit Nam cam kt
gim thu ti mc hi ha ha theo quy nh ca Hip nh Hi ha ha Ha cht32 n 80% sn
phm ha cht; a s l sn phm xut khu ca cc nc khc vo Vit Nam.

Thu MFN ch yu trong khong t 0 n 5%, vi mc thu nhp khu theo CEPT thp hn mc
MFN; mc thu trong ACFTA tng t MFN.

Mc thu MFN p dng l 10% hoc cao hn i vi mt s t sn phm hu c; nh Acetylene

en (28030020), hydrogen chloride (2806100), axit sulphuric (28070010), axit phosphoric
(28092010), sodium hydroxide/natri hydroxit (28151100-1200), ammonium chloride (2872010), v
calcium carbonates (28365010). Mc thu cao hn i vi cc sn phm v c ch yu p dng cho
at-pa-tac, MSG, hay sacarin.

Mc thu dao ng trong tkhong 5-10% i vi sn phm nha hon chnh nhp khu; mc ny s
dn c gim theo cam kt WTO v nhiu doanh nghip nh sn xut cc sn phm tiu dng
hng ngy s phi st nhp tn ti. Nhp khu nguyn liu th nh polyme th khng phi chu
thu. Sn phm nha thi nhp khu b p mc thu 35% v hu ht sn phm nha hon chnh
nhp khu phi chu thu gi tr gia tng l 10%.

32
CHA l mt phn trong Hip nh m phn Uruguay.

59
Cc nc chu chi phi loi hnh ha cht nhp khu ca Vit Nam, chim ti 93% tng kim
ngch nhp khu chung nm 2007 (s liu n thng 10 nm 2007). Vic gim thu gn y
khuyn khch tng thm nhp khu t cc nc ny; nu gp c nhp khu ca EU v M th ch l
6%. Nhp khu ang tng mnh. Trung Quc chim mt t phn th trng ln nht, nh phn bn,
ti 45% th phn. Vi mc thu sut thp nh hin nay, bt k mt s gim thu no trong tng lai
cng khng thay i hnh thc nhp khu ny. Mi th trng nhp khu dn u l i Loan,
Trung Quc, Singapore, Nht bn, Malaysia, Hn Quc, Indonesia, Thi Lan, n v Hng
Kng.

Tim nng FDI

Khng c bt c ro cn no i vi FDI trong lnh vc ha cht m ngc li cn c gng tch
cc tm kim v khuyn khch cc ngun vn u t, vi vic p dng mt lot c ch khuyn
khch nh thu doanh nghip v tin thu t. Chng hn, Vinachem tham gia vo 12 lin doanh.
Mt s hn ch c th pht sinh i vi doanh nghip nh nc, khi nh u t nc ngoi mun
mua c phn, trc ht phi c s ph duyt ca c quan nh nc gim st vic c phn ha.
Tuy nhin y l mt iu kin kh c th thc hin c.

S hin din ca cc cng ty ha cht chu u vn cn nh ti th trng Vit Nam. Bayer33 v

Syngenta (Thy S) c nh my sn xut ti Bin Ha, sn xut cc ha cht nng nghip. C hai
cng ty ny ch cung ng cho th trng a phng, v hot ng vi cng ngh pha trn v ng
gi li lc hu. Arkema (Php) cng c nh my Bin Ha, sn xut hp cht PVC cho ngnh
nha. Merck, Rhodia, v BASF l nhng cng ty c mt trn th trng, nhng mi ch di hnh
thc cc vn phng i din.

Vi nhng iu kin th trng thun li, nhng cng ty ny, v nhng cng ty khc, c th thc
y hot ng Vit Nam mang li li ch cho ton ngnh. Trung Quc t xut hin lnh vc
ny hn cc lnh vc khc, cho d Trung Quc cung cp nguyn liu r hn. Vit Nam cng c tim
nng cung ng nhiu nguyn liu cho ngnh nha p ng hot ng sn xut ca in thoi di
ng, my in lase, v my tnh xh tay. Rt nhiu cng ty ang chuyn dn t Trung Quc sang Vit
Nam (nh Acer).

7.3. nh gi tc ng t do ha
Nh cp, lnh vc ny t chu tc ng ca nhng hn ch thng mi v u t. Do . Do
, tc ng mang tnh xc tc ca t do ha i vi lnh vc ny (nh thu quan) l tng i nh.
Tuy vy, ngnh ny cng cn vn u t nc ngoi, v khi t c nhng ro cn c th, nhng ci
cch tin b trong gy tc ng n FDI trong lnh vc ny (nh quyn thnh lo, qun l kinh t v
m, can thip v hnh chnh, tnh minh bch, x l li nhun li...) li c tim nng ci thin
ng k trin vng ton ngnh trong tng lai. Nhng tc ng tch cc c th xy ra i vi nhng
lnh vc sau.

u t vn:
Thiu vn thng xuyn v thiu my mc hin i l mt thch thc ln i vi s pht trin.Hu
ht thit b trong ngnh ha cht v nha u c nhp khu, trong nhiu thit b lc hu c
nhp t Trung Quc, Hn Quc v i Loan. Do mc vn u t thp nn c ngnh ha cht v
nha u khng pht trin ng vi tim nng vn c ca ngnh. Nhng lnh vc c kh nng ci
thin gm: i mi cng ngh, qun l marketing, hiu qu sn xut v thit k/pht trin sn
phm.

33
Bayer c hai nh my vi quy m ln khu vc; mt ti Map Ta Hut Thi Lan, ni sn xut polycarbonat, v mt
Thng Hi Trung Quc (nh my ln nht ca Bayer ngoi c) ni sn xut polycarbonat v polyethan.

60
Hu ht cc doanh nghip u c quy m nh v thiu vn, y chnh l hn ch tip cn my
mc phc tp vi chi ph cao. Mt s doanh nghip nc ngoi cng gp nhng kh khn khi gia
nhp th trng cung ng my mc cho ngnh nha bi h bn thit b c thit k cho nhng
doanh nghip ln.

Lao ng: a s lc lng lao ng thiu k nng do trnh cng ngh lc hu v thiu gio dc
v o to chnh thc v do yu km trong qun l nhiu doanh nghip. Thit lp quan h i tc
vi cc nh u t nc ngoi c th l mt gii php gip nng cao k nng m ngnh ny i
hi.

Tch cc o to nhn vin l rt cn thit nu Vit Nam mun t c trnh qun l mnh
trong lnh vc ha cht theo quy nh REACH ca EU, mt tiu chun kh khn nht trn th gii.
Quy nh REACH v qun l ha cht c nhiu ngnh p dng v bt u c p dng Vit
Nam t u nm 2008. Nht Bn h tr o to nhn lc cho Vit Nam trong lnh vc ny.

Nguyn liu th: Nhu cu th gii v gi du ngy cng tng y cao gi nguyn liu th, nht
l cc loi cht do. S pht trin ca cc nh my lc du mi trong nhng nm ti l chin lc
pht trin quan trng to iu kin thun li cho Vit Nam tng kh nng t vng trong lnh vc
ny. Tuy nhin, nhng cng ngh i hi cho sn xut vi cc u vo a dng khng nm trong
kh nng t c ca Vit Nam v cn thit phi hp tc mc cao vi cc i tc nc
ngoi.

Tip cn c s h tng c bn: Nhng c hi hp tc mang li li ch cho c hai bn gia cc nh

u t nc ngoi v DNNN vn cn rt nhiu, v thit lp quan h i tc vi mt doanh nghip
nh nc c th mang li li ch chin lc cho nh u t nc ngoi. Mt s DNNN c nhiu c
s sn xut nhng v tr tt. Mc d Vit Nam thiu t sn xut nhng tnh trng ny khng xy
ra i vi cc DNNN. Thng thng, nhng doanh nghip ny c s hu khu t sn xut vi v
tr p v c s h tng tt, hn nhu cu ca doanh nghip v sn sng hp tc vi cc nh u t
nc ngoi.

61
8. Dc phm

8.1. Bi cnh v c cu ngnh

Xu hng th trng:
Th trng Vit Nam bc l nhng thch thc ln cho cc cng ty dc nc ngoi, nhng bt li
ny bao gm gi c tht thng, quy trnh qun l gi khng thng nht, lng thuc gi ln v
mng li phn phi ri rc. Th trng dc phm vn cn giai on u pht trin v chi tiu
theo u ngi mi ch l 12 USD, v thp nht trong khu vc. Tuy nhin Chnh ph Vit Nam
ang tip tc u t v m rng mng li y t trn ton quc. T nhn ha mt phn th trng
ang l xu hng pht trin v c Chnh ph chp thun, cho d khng tch cc khuyn khch.

H thng php lut ca quc gia cn yu km, v i a s ngi dn vn cha kh nng tip
cn nhng dch v y t c bn nht. Tuy vy, tc tng trng vn kh, c tnh 10-12% mt
nm, v chi tiu trong nm 2007 c tnh mc 1,13 t USD billion (so vi 882 triu USD nm
2006). Chi tiu trong nm 2008 c d bo mc 1,3 t USD34 . So vi cc nc giu trong khu
vc ng Nam , con s ny l thp, v c gii thch l do thu nhp u ngi thp35. Vi kinh
t tip tc tng trng v mc thu nhp ngy cng cao, con s ny c th thay i, v cc chuyn
gia trong ngnh d bo rng th trng dc phm Vit Nam c th tng hn 10% mt nm t nay
n 36 v s t mc 2,25-2,4 t USD vo nm 2015 v 3,5 t USD vo 2020.

Hnh thc bnh tt Vit Nam cng tng t nh hnh thc bnh tt cc nc cng nghip ha.
Thuc theo n chi phi th trng, phn ln l do bn cht cha pht trin ca mng li chm sc
c s. Th trng thuc theo n cng c tip thm nhin liu t xu hng t nhn ha v t ci
thin IP v mi trng chnh sch. Do nhng thch thc trong ti tr cho lnh vc y t nn ngnh
dc phm tp trung vo s dng nhng loi thuc khng i hi phi bo v, ng thi vi nhng
p lc gim thiu s dng nhng loi dc phm khng c y quyn.

Cu trc ngnh:
Vit Nam c khong 200 nh my sn xut, nng lc sn xut (c tnh 560 triu USD trong nm
2007) ch cung cp cho mt na nhu cu th trng trong nc. Gi nguyn liu th nhp khu tng
i hi Chnh ph phi tr cp trnh thm ht v duy tr hot ng ca cc doanh nghip. Tuy
vy, tc ng ca lm pht tng cao cng l mt quan tm chnh sch ca Chnh ph. Cc sn phm
nhp khu thng l nhng loi thuc cht lng thnh phm cao, nhng cht chng vi khun hay
thuc c truyn ca Trung Quc.
Do tim nng hp dn ca th trng, s cng ty dc phm nc ngoi hot ng Vit Nam ngy
cng tng. Tng cng c khong 800 cng ty dc (con s ny gm c cc cng ty nhp khu, phn
phi v sn xut) hin ang hot ng, 370 trong s l cng ty nc ngoi. Hu ht u l cc
doanh nghip nh v t chu (n , Hn Quc, Trung Quc).
Chnh sch trong lnh vc y t c xu hng thin v t bn vng, vi mc tiu t ra l gim s ph
thuc vo cc cng ty sn xut thuc nc ngoi, v mc tiu t bn vng t ra l 70% vo nm

34
Bo Vietnam News, 1 thng 7 nm 2008.
35
Chng hn, th trng dc phm Thi Lan, vi dn s khong 65 triu, c t c 2,16 t USD trong nm in
2007, v c d bo tng ln 2,62 t nm 2012 (Gim st Kinh doanh Quc t), tng tng ng l 4% mt nm.
36
Nghin cu v Th trng 2008, Trung tm Guinness, Taylor Lane, Dublin.

62
2015 v 80% vo 2020. Vic hn ch bn bun v bn l i vi cc cng ty dc nc ngoi
Vit Nam lun song hnh vi nhng n lc nng cao hp tc ca cc cng ty nc ngoi vi cc
cng ty dc trong nc trong qua nhng quyn hay chuyn giao cng ngh. Mt s t cc loi
thuc tin tin c bn Vit Nam vn chng t c hi dnh cho cc cng ty nc ngoi, nhng
mt khc, quy nh ca Vit Nam lin quan n ng k v th nghim loi thuc mi khng hon
ton tun th theo cc quy nh quc t v cn tr u t. Vic Vit Nam gia nhp WTO v cc cam
kt v php l i km s tr gip pht trin th trng c trt t hn.

8.2. u t v ro cn thng mi
C nhiu mu thun trong chnh sch y t ca chnh ph, v iu ny c bc l mt mt qua
tuyn truyn quy nh bo h v mt khc qua c v thc y cc nh u t nc ngoi.

Theo lut php ca Vit Nam hin nay, cc cng ty dc nc ngoi khng c php trc tip
hot ng kinh doanh trong c lnh vc bn bun v bn l thuc. Tuy nhin, B Y t c chnh sch
khuyn khch s hp tc ca cc cng ty nc ngoi vi cc cng ty dc trong nc di hnh
thc lin doanh xy dng nh my, chuyn giao cng ngh v khuyn khch nhng quyn. u
t nc ngoi c xu hng tng, ph duyt pht minh sng ch (nh Viagra vo thng 5 nm 2006)
cng c khuyn khch, v thu ht nhiu cng ty nghin cu nc ngoi. Cc quan chc chnh
ph hiu rng cc loi thuc bn Vit Nam vn cn hn ch, v thiu nhng loi thuc ct cnh.
Nhng hn ch ny to thm c hi cho cc cng ty nc ngoi, nhng mt khc, quy nh ca Vit
Nam lin quan n ng k v th nghim loi thuc mi khng hon ton tun th theo cc quy
nh quc t v cn tr u t.

Vic Vit Nam gia nhp WTO v cc cam kt v php l i km s tr gip pht trin th trng
c trt t hn. Th trng Vit Nam c truyn thng c coi l c ri ro cao v ln xn, ch yu l
do tnh trng gi mo v chnh sch s hu tr tu (IP) khng theo quy chun; iu ny khng th
thay i trong mt m. Gn y, cng c mt s sa i trong cc quy nh v IP (cho d Vit
nam vn nm trong Danh sch theo di nm 2007 ca i din Thng mi M (USTR), bo co
c bit 301).

K hoch theo cam kt WTO i vi lnh vc dc phm nh sau:

n 1 thng 1 nm 2007, lnh vc dc phm ca Vit Nam thc hin nhng cam kt WTO
u tin, khi cc cng ty dc nc ngoi c ph duyt m rng chi nhnh Vit Nam.
T 1 thng 1 nm 2008, cc doanh nghip c vn u t nc ngoi (pha i tc nc
ngoi nm gia di 51% vn kinh doanh) c php nhp khu v xut khu cc sn
phm dc;
V t 1 thng 1 nm 2009, cc doanh nghip nc ngoi c cp php thc hin hot ng
xut khu v nhp khu cc sn phm dc trc tip Vit Nam s c quyn trc tip
phn phi cc sn phm dc.

Thu quan
Mc thu p dng tng i thp, khng c nh thu. Mc thu MFN p dng ch yu tng
khong 5-8%, v mc thu theo CEPT l 5%. Mc thu p dng khng lm nn lng cc nh u t
tip cn v hot ng ti th trng Vit Nam. Gii quyt nhng vn phi thu v php l l quan
trng hn i vi s pht trin ca ngnh.

Vi mc thu thp, i khi mt s vn li pht sinh vi cc th tc hi quan, nh s dng gi

tham chiu ch khng phi gi giao dch thc t trong chng t nhp khu xc nh thu nhp
khu (thc t ny c p dng i ph vi tnh trng dng ha n gi). Nh nhp khu phn
nn v nhng chm tr gy tn chi ph v nhng yu cu phi tr nhng khon phi chnh thc cho

63
cc bn khc nhau khi nhp khu hng ha qua cc cng Vit Nam. y l mt vn chung,
khng phi l vn c th v ring ca ngnh dc.

Cng c mt s vn lin quan n tnh trng gi mo hay hng gi. Nhng sn phm ny ch yu
c nhp t Trung Quc, nhng vic phn phi v bn khng c kim sot hiu qu.

Ro cn phi thu c u tin

NTB chnh trong ngnh bao gm.

Gi tham chiu (GSK)

Ch th gn y ca Chnh ph (Thng t s 11/2007/TTLT-BYT-BTC-BCT) hng dn nhng thay
i trong quy nh gi tham chiu vi sn phm dc cho cc MNC, c coi l b chch khi cc
cam kt WTO, v gy phn bit i x vi cc cng ty nc ngoi thng qua min thu hon ton
cho cc sn phm sn xut bi cc cng ty trong nc.

Thng t ny quy nh gi thuc nhp khu phi da vo gi (CIF) ca cng ty, c tham chiu
bi gi CIF trung bnh ca cc nc ln cn. Theo lut hin nay ca Vit Nam, doanh nghip nc
ngoi khng c trc tip nhp khu m phi thng qua bn th ba, trong khi nhng quc gia
xung quanh li khng c hn ch ny. S phn bit ny to ra c cu thng mi khc v mi
trng gi khc. Do , gi CIF i vi cc sn phm dc Vit nam khng mang tnh so snh
trc tip vi gi CIF trung bnh ca nhng nc c lit k.

Hnh thc gi tham chiu ny tc ng n nhng doanh nghip khng th thnh lp php nhn y
Vit Nam. Do gi chuyn giao l c ch ti chnh cc cng ty qun l lung hng ha gia
cc bn, nn n rt nhy cm vi nhng quy nh nh hn ch nhp khu v phn phi Vit Nam.
nhng nc nh Thi Lan v Philippine, cc cng ty c php trc tip nhp khu sn phm,
gi CIF phn nh gi chuyn giao ni b. Tuy nhin Vit Nam, cc cng ty dc a quc gia phi
ph thuc vo bn th ba c lp nhp cc sn phm v gi CIF ca cng ty khng phn nh
nhng quyt nh ni b ca mnh.

Cho n gi vn cha r tc ng ca phng php ny s phai nht nh th no khi nhng hn ch

nhp khu v phn phi c d b vo thng 1 nm 2009.

c quyn d liu
Thm ch trong lut Bo v s hu tr tu ca Vit Nam v vic p dng cc quy nh ca WTO
theo TRIPS, k c iu khon c quyn d liu trong 5 nm, th thc thi s hu tr tu vn l mt
vn v khng c iu kin r rng no hay th tc hnh chnh no rng buc Cc Qun l Dc
Vit Nam khng nh rng vic ng k thuc khng vi phm sng ch no c cp bi Cc s
hu tr tu (NOIP) hay cc phin ta trc khi ph duyt. Hin nay, gnh nng i vi nhng ngi
c bng sng ch l phi gim st th trng v cnh bo vi quan chc v kh nng vi phm s hu
tr tu. Trong quy nh v c quyn d liu mi ca Vit Nam, mt iu kin t ra l nh sn xut
phi ng k c quyn d liu. Quy nh ny l khng bnh thng nu so snh vi thc t ca cc
nc khc l t ng cung cp c quyn d liu khi ph duyt thuc.

Qun l gi
Vn gi c v bi hon bao gm:

Quyt nh gi v bi hon khng minh bch v khng d bo c.

p dng gi sn v khung gi ph hp.
Khng c s lin kt v gi gia sn phm c bng sng ch v sn phm khng c bng sng

64
 ch.
Vic s dng giao dch gi khng i din, nh chit khu, gim gi bn c bit, v.v a
ra hng dn thit lp gi.

Quyn phn phi

K hoch m rng quyn phn phi cho cc doanh nghip c vn u t nc ngoi c ngnh
dc rt quan tm. Kim sot chui cung ng v phn phi l rt quan trng i vi cc cng ty
dc bi nhng l do lin quan n kim sot cht lng v k vng vo s thay i ny s tng
thm tnh hp dn ca Vit Nam i vi ngnh ny. Tuy nhin, vn cn nhng quan ngi lin quan
n thc hin vn ny.

8.3. nh gi tc ng t do ha thng mi
Phm vi thay i c cp, nht l ci thin c ch IPR, m rng quyn tip cn phn phi v
nhp khu, gim nhng vng mc trong c ch iu tit gi, v ci thin lnh vc c quyn d
liu, s ci thin r rng s hp dn ca th trng Vit Nam i vi cc cng ty dc nc ngoi,
trong iu kin nhng yu t c bn ca th trng hp dn c u tin.

Ngnh dc Vit Nam cn hp tc v thu ht u t ca nc ngoi. Ngnh sn xut trong nc

ch yu nhp khu hu ht cc thnh phn, v phn ln tp trung vo p thuc, bao thuc, hay lm
xir. Tham vng ln nht ca ngnh (hin nay) l sn xut thuc khng sinh. Kh nng v trng
trong sn xut hay th nghim trong cc phng th nghim cn thiu. Nhiu nh my t vn hnh
hng dn GMP (Thng l sn xut tt) ca bn thn, v thng khng ph hp vi hng dn ca
WHO. Hng dn tiu chun ca WHO rt tm km chi ph thc hin v i hi phi nng cp,
u t nhiu vo c s sn xut, iu m hu ht cc doanh nghip Vit Nam khng p ng c.
FDI ca chu u hay cc nc phng Ty v Nht Bn l rt cn thit. Mc d Vit Nam thu ht
c nhiu FDI trong nhng nm gn y nhng cht lng FDI cn phi bn ci.

Li ch kinh t ca hi nhp su hn

M ca th trng r rng s ci thin s hp dn ca th trng Vit Nam i vi cc cng ty dc

nc ngoi, trong iu kin nhng yu t c bn ca th trng hp dn c u tin. Nhng kt
qu c th s l tng thm u t vo cc c s y t t nhn v m rng cung ng sn phm qua c
mng li chm sc sc khe cng v t, to nhiu s la chn cho ngi tiu dng, cho d khng
nht thit phi m mc thp hn chi ph trung bnh chung. Qun l ngn qu cho y t cng vn l
thch thc chnh, v tc ng ca ngn sch s tp trung vo tha thun gi gia nh cung cp v
quan chc trong lnh vc y t. Nhng sn phm dc hng u c xu hng gim gi mnh i vi
th trng ca cc nc ang pht trin (ln n 5 ln), nhng liu tc ng rng ca vic m rng
ny c do lm pht gy ra hay khng vn cn cha r rng. Sn xut trong nc khng chnh l
nhn t quan trng gp phn vo tng gi thuc, y cng l mt quan tm ca chnh ph v mt
vn m t do ha th trng c th h tr gii quyt.
Theo quan im ca quy m th trng, mt kch bn vi kh nng tip cn rng hn, th trng
dc Vit Nam s nhanh chng t c mc gn bng cc nc ln cn, nh Thi Lan hay
Malaysia. Hin nay, th trng Vit Nam tng trng gn gp 3 ln so vi cc nc pht trin
hn (12% so vi 4% mt nm), do s kt hp ca tng trng kinh t nhanh v t do ha th
trng. Tc ng c th thy t t do ha l b p li, t nht mc no y, tc ng ca
quy gim kinh t hin ang din ra, v h tr con s c tnh v tng trng th trng mc
$2.4 t nm 201537 v $3.5 t vo 2020, tng ng mc tng trng 9% so vi hin nay. Tuy

37 Nghin cu v Th trng 2008, Trung tm Guinness, Taylor Lane, Dublin.

65
nhin, vn cn nhiu vn xoay quanh s khc nghit ca suy gim kinh t v cam kt ca
chnh ph i vi duy tr v ci thin chi tiu cho chm sc sc khe.

Trong ni b ngnh, nhng cng ty dc Vit Nam hin ang ng vai tr l nh phn phi cho cc
cng ty dc nc ngoi r rng phi chu nhng thch thc. Do c ch s hu tr tu s c cng
c, nhng loi thuc khng ng k s dn b loi b, p lc li t ra vi cc nh sn xut trong
nc, mc d vi vic thc thi IP lng lo, nhiu cng ty c th phi chu nhng hnh pht tm thi,
Vic gia nhp th trng ca cc MNC, cc doanh nghip trong nc s phi gim doanh s bn
c cht lng tt hn, cc loi thuc nhp khu s thay th v tr. Mt s cng ty dc Vit Nam s
phi u tranh tn ti. Ch c mt na nh sn xut hin t c tiu chun GMP ca ASEAN,
v s tn ti ca mt na cn li, khong 100 cng ty, l iu ng nghi ngi. Tuy nhin, b p li
vn ny s l s u t ca cc cng ty nc ngoi. Chi ph thc hin tiu chun GMP ca
ASEAN cc cng ty Vit Nam c tnh trung bnh l $1,5 triu. Tiu chun GMP ca WHO
cng i hi u t tng i ln, ln n $10 triu, mc m hu ht cc cng ty Vit Nam
khng p ng c. FDI ca chu u, cc nc phng Ty v Nht Bn l cn thit. Vic
'chuyn nhng' ca 10 cng ty theo tiu chun WHO c th l mt bc quan trng, v c
th tng ng vi bm vo vn u t ti $100 triu.

66
9. Thit b v my mc to nng lng (in)

9.1. Bi cnh v c cu ngnh

Lnh vc/Nhu cu nng lng Vit Nam

Vit Nam l nn kinh ang pht trin nhanh chng v kh nng p ng cc nhu cu pht trin, nhu
cu kinh t x hi ca ngnh nng lng l v cng quan trng i vi quc gia. Vit Nam c nhiu
ngun nng lng t nhin, nhng vic chuyn i nhng ngun ny thnh cc ngun cung cp
ng tin cy v hiu qu v chi ph li l mt thch thc ln. Nhng nhn t chnh tc ng n qu
trnh ny bao gm: chuyn i t mt nn kinh t ch yu ph thuc vo nng nghip sang mt nn
kinh t cng nghip ha v s dng nhiu nng lng; m rng cc khu cng nghip; th ha;
tng thu nhp cho ngi dn; v m rng mng li truyn ti nng thn38. Theo kinh nghim
pht trin ca cc nc khc, nhu cu in tng theo cp s nhn i vi tng trng GDP, trong
trng hp Vit Nam th gp khong 2-3 ln39 v tc tng nhu cu trung bnh l 15% mt nm t
thp k 90. D bo trong tng lai rt khc nhau (v c th thay i thng xuyn), nhng d bo
gn y ca Chnh ph (xem phn di) k vng tc tng trng nm trong khong 17-20%
trong giai on t nay n 2015. Nhu cu chung c d on ln n 88-93 t kWh vo 2010, v
ln n hn gp i 201-250 t kWh vo 202040.

Vn c khong cch ln v phm vi bao ph v nng lc. T l tht thot in trong ton ngnh
c c tnh mc 13%; mc tiu chnh l ci thin hiu qu v gim t l ny xung 10% vo
2010 v 8% vo 2020. T l tht thot in ny cng hn ch thu ht cc nh u t nc ngoi. S
bin ng ngun in cng phn no c gii quyt qua cc hip nh trao i gia Vit Nam
v cc nc ln cn.

S pht trin ca khu vc 'thit yu' ny c cc chuyn gia hoch nh nh hng l kh quan
trng, nh trong cc K hoch Pht trin Tng th khc nhau, gn y nht l K hoch Pht trin
tng th s 6, 18 thng 7 nm 2007, bao gm nhn k hoch chnh cho s pht trin ca ngnh
in trong giai on 2006-2015 v d bo n 2025. Theo MDP 6, kch bn c bn cho tc tng
nhu cu trong giai on 2006-2015 c d bo mc 17%, v kch bn vi nhu cu cao l 20%.
Qu trnh xy dng to ngun in cng c lp k hoch rng ri v thc y nhm p ng nhu
cu nng n theo d bo. MOI chu trch nhim thc hin K hoch ny trc mt, cn MPI chu
trch nhim xy dng c ch v chnh sch thu ht u t v s dng ngun vn ODA.

V kha cnh i hi cng sut mi, MDP 6 cng a ra nhng i hi 45.787 MW trong giai on
2008 v 2015 con s ny gp 3 n 4 ln cng sut lp t hin nay. Phn theo loi nng lng
th nhit in chim 57%, thy in 23%, 11% l cc nh my kt hp c hai loi, phn cn li l
cc thy in nh, khi phc hay nhp khu ca Lo v Campuchia. Nm 2006, c 28/30 nh my
in vi tng cng sut 11.360 MW i vo hot ng41. minh ha cho quy m u t, ch trong
vng 5 nm ca K hoch trc (s 5), ch ring trong giai on 2005-2010 u t ti 19-20 t
USD.

38
Hin nay khong 80% h gia nh nng thn c in.
39
minh ha s thiu ht m Vit Nam phi i mt r hn, i vi Malaysia, nm 2003, vi khong dn s so vi
Vit Nam, cng sut l Gw 15,67, gn gp i cng sut ca Vit Nam nm 2003 l Gw 8.75, trong khi Thi Lan,
vi dn s bng 2/3 dn s Vit Nam c cng sut lp t l Gw 24.16, cao gn gp 3 ln so vi Vit Nam. Ngun: US
DOE, IAEA.
40
D bo nhu cu nng lng lin tc thay i, v nhng d bo gn nht cng khng c coi l cui cng; m ch
mang tnh cht minh ha.
41
EVN chim khong 85% sn lng, phn cn li l do cc nh sn xut nh a phng v IPP cung cp.
Nhng mc tiu ny l tham vng, nhng l cn thit nng cng sut in ca Vit Nam ngang
tm vi nhng quc gia pht trin ASEAN. Vic t c nhng mc tiu ny l khng chc
chn, nhng i hi vn l rt ln, v rt phc tp do tc ng ca lm pht n ngn sch ban u
ca d n. Tuy nhin, quy m m rng theo k hoch cng cng c tnh hp dn ca th trng tim
nng i vi cc nh cung cp nc ngoi, v tip l 'kh nng thng lng' ca quan chc Vit
Nam trong vic kt hp s quan tm ca cc nh u t vi cc mc tiu pht trin kinh t v cng
nghip42.

K hoch ny nhn mnh thc t l cn ch trng vo xy dng nhng nh my nhit in dng

than; trong qu trnh xy dng cc nh my thy in, cn tnh n nhng li ch b sung, nh ngn
l, cung cp nc v ti tiu. xut xy dng nhng nh my thy in nh v nng lng mi,
c th phc hi vng xu vng xa, vng ni v vng bin gii. ng thi, cng bt u tnh n
k hoch xy dng nh may in ht nhn. Trong lnh vc in kh ha nng thn, mc tiu t ra
l cung cp cho 95% s x vo nm 2010, v 100% vo 2015.

V kha cnh cung cp, k hoch cng ch ra rng 50% cng sut mi s do EVN trin khai, 30%
c trin khai qua cc hnh thc IPP v/hoc BOT (Xy dng, Vn hnh v Chuyn giao) (ch yu
lin quan n cc i tc nc ngoi), v 20% do cc doanh nghip nh a phng thc hin.
y mi ch l d on v mt l thuyt tuy nhin, trin khai k hoch cn chm, v qu trnh ra
quyt nh, di con mt ca nhng ngi ngoi cuc, cn cha r rng. Cc doanh nghip Vit
Nam c tm nh hng m cc cng ty nc ngoi khng c, v c qu trnh ny li tp trung vo
MOIT.

pht trin cc d n in, i hi s vn ln, v mc tiu tham vng v quy m ca Vit Nam
cng ng ngha vi vn l vn quan trng nht. Kh nng vn ca Vit Nam mi ch p ng
30% tng nhu cu u t cho ngnh in. S bt n ca th trng chng khon v khu vc ngn
hng quc t gn y kh c th h tr cho mc tiu ny. T ti tr ca EVN cng khng p
ng nhu cu u t cho ngnh ny, v hnh thc IPP vn l knh ch yu m ra c hi u t
cho cc nh u t nc ngoi ang c tch cc tm kin mang li ngun vn u t ln cho
ngnh.

Mt v d v hnh thc IPP thnh cng l Cng ty Nng lng Mekong s hu v vn hnh nh
my in Ph M theo hnh thc BOT (to ra 8% tng in nng trong nm 2005 Vit Nam).
Cng ty EDF ca Php43 l c ng chnh (56,25%), Sumitomo ca Nht Bn gp 25% c phn.
Nh my Ph M l hnh thc u t BOT t nhn u tin v hon ton do nc ngoi s hu
Vit Nam. Sau 20 nm vn hnh, n s c chuyn giao cho MOI.

Th trng thit b to in nng44

Th trng cung ng in Vit Nam c c im ngun cung trong tng lai v nhu cu u t
cao, v tip tc chu s kim sot v iu tit ca nh nc. Nhn din c nhng nhn t ny rt
quan trng i vi tm hiu tim nng ca ngnh my mc v thit b, ngun cung cp vn vt cht
cho ngnh in. Nhng loi thit b chnh bao gm tucbin, ni hi, cc thit b to in, v nhiu
loi ng c v m t khc, thng c phn bit bi cng sut in. Th trng khng phi th
trng thun nht, n c to dng bi nhiu th trng ngch, phn nh nhng iukin khc
nhau, c bit l ngun nng lng hay cng sut to ra khc nhau.

Mng th trng ln nht l thit b nung than. Vit Nam c ngun than di do, ang c pht
trin h tr cc nh my in. Vinacom s cn i tc lin doanh cho tt c nhng nh my mi.
42
Chng hn, K hoch Pht trin ca ngnh my mc n 2010 vch ra s quan tm ca Vit Nam n vic sn xut
my bin th vi cng sut ln.
43
EDF vo Vit Nam vi vai tr mt nh u t v qun l d n, ch khng phi nh cung cp thit b.
44
Phn loi thit b to in nng c hiu rng hn phn loi my mc v thit b in.
Mng th trng ny, cho n nay, chu s chi phi ca cc thit b Trung Quc, nht l vi mng c
cng sut thp (n 400 MW). Thit b ca Trung Quc rt nhy v gi so vi cc thit t ca Chu
u, Nht Bn hay Hn Quc, v l trnh cnh tranh chnh i vi cc nh cung cp cc nc ang
pht trin l thng qua chi nhnh hot ng chnh Trung Quc, hay mt vo nc chu hoc
ng Nam (vi chi ph thp hn) khc, v d nh Indonesia v n . Mt s nh cung cp ca
cc nc pht trin hin ang hot ng ti Vit Nam u ly ngun thit b t Trung Quc (nh
Marubeni ang xy dng nh my Hi Phng v Alstom). Cc nh cung cp ny vn phi chu
chi ph c bn cao, nhng cng c coi l c cng ngh tin tin hn, v c l ng tin cy hn,
c m bo bi s hin din ca hot ng.

Ngnh my mc to in nng ca Trung Quc c m rng nhanh chng trong nhng nm gn

y thng qua FDI, v mc d mt s doanh nghip FDI Trung Quc vn hn ch xut khu theo
giy php, nhng nhng hn ch trn giy php ny s gim dn theo tng nm. Cht lng ca cc
sn phm Trung Quc ngy cng tng, v s th trng ngch cnh tranh vi Trung Quc gim dn
qua tng nm. Mc d s pht trin ca ngnh ch to thit b in Trung Quc c th c xem l
mu hnh cho s pht trin ca cng nghip Vit Nam, nhng vn c nhng im khc bit quan
trng, nh s khc bit trong quy m ca hai th trng, v s quan tm c bit ca i tc chu
u v MNC khc c c mt v tr chc chn. Vit Nam khng c 'n by' tng t, v vi
mt khi u quan trng m Trung Quc c th Vit Nam cn tm kim v a ra nhng la chn
cho s pht trin ca ngnh.

Vit Nam vn hn ch v nng sut do cng ngh yu km trong lnh vc thit b in, v trong c
ngnh my mc ni chung. Do vy, theo Vin Nghin cu Chin lc v Chnh sch cng nghip
ca MOI, lnh vc my mc (v 18 ngnh khc) ch c 'nng lc cnh tranh c iu kin' trong giai
on hu WTO. Theo quan im ca Vin ny, Sn phm c xem l cnh tranh l nhng sn
phm vi cng ngh thp (nh ng c nh, m t in, dy v cp in, v.v..) nhng tt c u cn
u t nhiu hn trc khi c th hi nhp c hiu qu vo th trng quc t. Lnh vc ny vn
thiu lao ng c trnh , ch c 19% lc lng lao ng trong ngnh qua o to, v nhng
nhn cng c trnh cao ch chim 15% trong tng lao ng ton ngnh.

Th trng thit b thy in c nhiu nh cung cp tim nng hn, mc d thit b ca Trung Quc
vn chim v tr quan trng i vi mng th trng thp n trung bnh. C mt s kh khn nht
nh i vi cc doanh nghip nc ngoi khi tip cn v cung ng cho th trng ny, bi kha
cnh a chc nng v x hi, nh cung cp h thng ti tiu cho vng nng thn. Do nhng c
im nn cc d n thy in ln vn thuc s hu nh nc, v do c hi cho cc nh qun
l khng phi Vit Nam v la chn ngun thit b cung cp, hu nh khng tn ti. Nhng hn ch
ny khng p dng cho nhng nh my thy in (hay ti to nng lng) nh, ni cc chuyn gia
v cng ngh nc ngoi c th khai thc. EVN khng c kh nng cung cp cc thit b thy
in tin tin, c cng ngh hin i, v phi ph thuc vo i tc nc ngoi. EVN ang xy
dng nh my thy in ti Lo, nhng vi cng ngh tng i thp, khng i ngm di t. D
n thy in cng i hi c s u t ln v vn, iu kin ny cng kh c th c p ng bi
EVN.

Th mnh ca cc sn phm chu u ch yu nm trong lnh vc th ba, l cng ngh kt hp

(kh v du khng phi than), trong c d n c m rng trong MDP6 vi cng sut 5.000
MW vo 2015. Tt nhin khng c mng th trng no cnh tranh c vi Trung Quc trong
trung v di hn. Rt nhiu thit b kt hp ny, cho d c cc cng ty chu u sn xut, nh
Alstom v Siemens, cng c sn xut tng phn cc nc Asean, nh Indonesia (v Trung
Quc), v nhp vo Vit Nam. Thu khng phi l mt vn , bi vic nhp khu nhng thit b
ny c hng li t vic gim thu c m phn gia ASEAN v Trung Quc.

Cng nh nhiu ngnh khc, nh gi kh nng ca ngnh thit b to in nng (v ngnh my

mc ni chung), cn phi xem xt bn cht ngun sn phm ton cu. Nu chng ta ly Alstom lm
v d, mc d ngun chuyn gia k thut v thit l t Php, nhng cng c rt nhiu phn khc l
do cc nc khc nh Indonesia v Trung Quc chu trch nhim. Alstom cng xy dng nh my
Trung Quc, ch yu phc v th trng ni a, nhng nay xut khu 15-25% thit b thy
in v nhit in. Mt chi nhnh ca Alstom ti Trung Quc, gn y, k c hp ng cung
cp thit b v cng ngh cho mt nh my vi cng sut 160 MW Vit Nam.

Mt v d khc l s hp tc gia cc cng ty mnh ang ni ca Trung Quc vi MNC Nht hoc
Hn Quc. V d, thng 11 nm 2006, Marubeni, cng vi Tp on in ng Phng ca Trung
Quc cng hp tc vi mt doanh nghip nh nc ca Vit Nam xy dng Nh my nhit in
dng than Hi Phng II. Marubeni l nh u t nc ngoi chnh trong lnh vc ny Vit Nam.

9.2. u t v ro cn thng mi
Thu nhp khu my mc thit b l tng i thp v khng phi l vn vi cc cng ty nc
ngoi (qua phng vn). y hon ton khng phi l nhn t nh hng n cung cp cc dch v
qun l d n.

Phn phi v truyn ti rt gn gi vi cc nh u t nc ngoi, nn lnh vc thit b to in

nng cng c m rng, bi cc l do: a) nhu cu cp thit phi tng cng sut, v b) s i hi
ca quy m u t. Chnh ph cng bt u c phn ha mt phn EVN v mt s n v ca
EVN, nhng EVN vn l c ng chnh. Tng t nh vy, cc nh my in c cng sut trn 100
MW v hin ang thuc s hu hu nh nc vn duy tr t nht 50% s hu nh nc, cn cc nh
my truyn ti, nh my in ht nhn v nh my thy in quy m ln vn hon ton thuc s
hu nh nc.

Nhng vn chnh hn ch s tham gia nhiu hn ca cc nh u t v nh cung cp nc ngoi

ti th trng ny bao gm.

Quy trnh u thu d n:

Theo bo co ca mt s nh u t nc ngoi, l nhng vng mc v tnh minh bch v m
rng th tc u thu. Quan nim vn thng thy l EVN v cc n v thnh vin vn c u
tin trong qu trnh d thu.

iu kin ca i tc Vit Nam:

Nhng iu kin ca cc i tc a phng cng i khi tuy khng phi lun lun l ro cn.
iu ny ty vo tng trng hp c th, v ty vo nhng th m i tc gp u t. i tc
Vit Nam thng l i tc quan trng trong cung ng than hoc gas, hoc cc c s vt cht khc.
S tham gia ca h cng c coi l hu ch i vi thit lp quan h, v to iu kin thun li
cho c qu trnh. Cc nh u t nc ngoi thng c quan tm chnh l bo h cng ngh, nhng
vn ny cha c quan tm nhiu trong c ch IP ca Vit Nam. Nh u t nc ngoi/chu
u thng chp nhn s tham gia ca pha Vit Nam l 20%.

Vinacom v PetroVietnam l nhng i tc ph bin trong cung ng nhin liu, c s vt cht, mi

quan h v chuyn gia (Vinacom l doanh nghip u tin Vit Nam xy dng nh my in).

Thiu tnh r rng lin quan n c ch IPP

Vn tn ti nhng khc cong trong qu trnh thc hin BOT/IPP, c ch tham gia ch yu ca cc
nh u t nc ngoi. Mc tiu IPP ca FDI khng t c, v l do ch ra bao gm c nhng
nhn t kinh t v php l, nht l EVN mua in gi thp, thiu tnh minh bch v th trng cnh
tranh, v s phi kt hp km gia cc c quan Chnh ph.

Chm tr trong thc y th trng cnh tranh hn

Mc d Vit Nam mun hng ti mt th trng in m v cnh tranh (theo Lut in lc nm
2004), nhng qu trnh thc thi rt chm. Nhng bc chuyn i chnh bao gm ti c cu EVN
thnh mt m hnh kinh doanh theo nh hng th trng hn v t gn vi Chnh ph; tng thm
s lng nh sn xut in c lp nng t l cung ng trong tng nng lc cung ng; v chuyn
t vai tr mt ngi mua, vo nm 2009, sang mt i tc ch khng phi EVN.

Nhng ro cn khc
Ngoi ra cn nhng ro cn quan trng khc nh:

Thiu c quan thc hin lut hp ng thng mi hon chnh

PPA (Hip nh mua in) thiu tnh kinh t v i khi khng ng tin, v
Chnh sch hn ch phn phi, bo dng v dch v thit b.

9.3. Tc ng ca t do ha
Nhng chuyn bin nu trn trong lnh vc ny s to iu kin thun li cho s tham gia ca c
MNC nc ngoi hng u vo th trng in Vit Nam v mang li nhng li ch cn thit. y
l mt th trng hp dn, nh d bo cp phn trn, v vi nhng iu kin hp l, th rt
nhiu i tc nc ngoi s xp hng sn sng tham gia. S tham gia rng hn ca i tc nc
ngoi trong lnh vc ny cng rt quan trng gip p ng cc mc tiu quc gia.

Tng cng hp tc vi cc i tc nc ngoi l con ng pht trin quan trng cho ngnh ny
Vit Nam. Tim nng pht trin ca i tc a phng (Vit Nam) vn cn yu v cng ngh lc
hu trong nhiu nm, v ch c th pht trin thng qua hp tc vi nh u t nc ngoi. Sn xut
cc my mc, thit b in l cu phn chnh ca nn cng nghip tin tin, v do s lin kt vi
ngnh in, nn y c coi l ngnh 'chin lc'. chu u, lnh vc ny cung cp nhiu loi
sn phm v trnh k thut phc tp hng u trn th gii. Vit Nam cn thua xa trnh ny,
vi ngnh ch to thit b in mi giai on u, mt phn do qu trnh cng nghip ha i sau
v hng lot nhng nhn t khc. Thm ch so snh vi Trung Quc, vi lnh vc thit b in v c
kh ch to pht trin vi tc nhanh chng trong nhng nm gn y th ngnh ny Vit Nam
vn cn rt km pht trin.

Mt thc t ng quan tm l thu ht FDI vo ngnh in kh hn ngnh khc rt nhiu. Ly nm

2007 lm v d, ch c hai d n IPP lin quan n nh u t nc ngoi c hon thnh. Vic
MOI ban hnh mt danh sch gm 15 d n in cho u t nc ngoi thu ht c t s quan
tm, v l do c a ra l s kt hp ca gi thp, khng chc chn v php l v iu tit, thiu
th trng c tnh minh bch, v s phi hp km gia cc c quan chnh ph.

Ti tr cho cc d n in vn l mt vn chnh i vi cc c quan Vit Nam. Thc hin k

hoch ca chnh ph i vi ngnh ny b chm tr bi thiu vn u t v tr hon di trong qu
trnh u thu v xy dng. Cc ngun ti tr ch yu bao gm: ti tr ODA v vay45, vn ca
chnh ph Vit Nam, tn dng ca cc nh cung cp (d n v thit b) nc ngoi v li nhun
li ca EVN. Cc d n ngy cng ph thuc vo tiu chun ti tr ca ngn hng nhng tiu ch
la chn thng vt qu kh nng ca EVN. Do , tc dng ca n by ti tr ca cc MNC l

45
V d, D n truyn ti in min bc tr gi $380 triu do ADB, AFD, v chnh ph Vit Nam cng ti tr, c k
hoch hon thnh vo nm 2009.
thun li ch yu h tham gia rng hn. C phn ha mt s nh my in v cng ty phn phi
ca EVN hu nh khng p ng c quy m vn cn thit, bi bn in theo k hoch ca mt
s nh my in ca EVN cho n nay khng t c mc tiu doanh thu ban u.

o to v chuyn giao cng ngh l mt lc vc khc m s tham gia ca MNC c th mang li

li ch lu di. Chng hn, trong lnh vc thit b to in t than, Vit Nam khng ch to nhng
thit b chnh nh ni hi un bng than, m ch ch to mt s thit b vi cng ngh thp. C hi
ln nht i vi cc doanh nghip ch to my mc Vit Nam l tng cng v nng cp hot
ng, c th thng qua hp tc vi doanh nghip ch to thit b nc ngoi. Cc nh cung ng
nc ngoi cho nh my in Ph Li v cc nh u t khc cng phi kt hp lm vic vi cc
nh cung ng thit b nh a phng.

Mi trng FDI chung cng s c ci thin nhiu nu k hoch pht trin ngnh nng lng
tin tin. Nhng quan ngi lin quan n cung ng in khng ng tin cy v tng gi nhanh
chng s c tc ng nh hng n s nh gi v nn kinh t Vit Nam, v c nhiu i
din kinh doanh nc ngoi trch dn nh mt ro cn chnh m rng kinh doanh.

Li ch kinh t ca Hi nhp su

Nhng li ch khc nhau i vi s pht trin l khng d nh lng. Mt ch s o lng rng

c th c p dng l tng sn lng nng lng hay s tht thot in c th d bo trc
c nu khng bin php no c thc hin. MDP 6 cng a k hoch m rng theo d
kin 45.787 MW vo 2015, v mc tiu trung bnh l 30% BOT, tng ng vi 13.000 MW.
Theo tnh trng hin nay i vi nhng, hn ch v ti chnh v kinh nghim chuyn giao BOT
th mc tiu ny kh c th t c, m nu t c th cng c th gy ra chch cc ngun
lc vi chi ph tng i cho nn kinh t. Nhng vi nhng bin chuyn trong cc lnh vc, th
iu ny c th thc hin c. mc chi ph trung bnh to ra $1,000/kW46, n c th tng
c vi tim nng u t t $13 t vo 2015, cho thit b v thit k d n, v qun l, cng
nh ng gp ca cc i tc Vit Nam. Con s ny c th t hn nu c s ci thin quy trnh
IPP/BOT hin nay, hay gim s quan tm chung ca cc nh u t nc ngoi trong bi cnh
kinh t ton cu hin nay; hay nu gi nh vai tr ca nh u t nc ngoi s ln hn mc
tiu t ra l 30% BOT.

46 Bo co chnh sch u t ca UNCTAD cho Vit Nam, thng 11 nm 2007.

10. in t
10.1. Bi cnh v c cu ngnh
Sn xut in t l mt ngnh quan trng i vi s pht trin v hi nhp mng sn xut ng .
i theo m hnh n ngng bay ph bin ca cc nn cng nghip ng , ngnh in t Vit
Nam cng mang nhng c im tng t, cho d i sau. Ngnh ny bao gm cc sn phm in t
tiu dng, thit b vn phn v cc sn phm thng tin v truyn thng.
Trc y, sn xut cc sn phm in t chu s chi phi ca cc DNNN. Cc doanh nghip ny
ch yu nhp thit b v lp rp trong nc. Tuy nhin, s pht trin ca ngnh cng nghip in t
hng v xut khu bt u t nhng nm 90, khi mt s nh u t nc ngoi thnh lp cng ty
ti Vit Nam. So vi cc ngnh khc, ngnh in t tng i nh, cho d ng gp ca ngnh ny
vo tng sn lng ca lnh vc cng nghip tng t 3,8% nm 1996 n 6,6% nm 2000, trong
FIE ng gp 4,4%.47 Doanh thu xut khu ca ngnh cng tng dn, t 266 triu USD nm 1996
ln khong 766 triu USD nm 2000 (Phm Thi Hng 2003).

Cc FIE ng mt vai tr quan trng trong xut khu cc sn phm in t. Theo bo co ca B

Cng nghip, hin c khong 150 doanh nghip hot ng trong ngnh ny, tuy nhin, trong , ch
c 67 doanh nghip chuyn sn xut ph tng. Cc SOE, cho d nhn c nhiu h tr ca Chnh
ph, cng ch ng vai tr th yu trong ngnh. Trong s 67 doanh nghip chuyn sn xut ph
tng ny, ch c 5 l doanh nghip trong nc, cn li l FIE (k c doanh nghip 100% vn nc.
Hin nay, nu khng tnh cc doanh nghip lp rp, ngnh sn xut in t ch tp trung vo mt s
thit b gia nh nh TV, i radio, VCR, VCD, DVD, my git v iu ha (xem thm Bng A2).

10.2. Thng mi v Ro cn u t
C cu thu cho cc sn phm in t rt phc tp, bao gm khong 550 dng thu, ch yu t
chng 84 n 85 v c t chng 90 n 96 vi mc thu rt a. ng thi, phm vi p dng cng
rt phc tp, ty theo CEPT, AFTA hay cc FTA trong ASEAN cng. Do trong ngnh in t, nhiu
ph tng c nhp khu, kt hp vi sn phm trong nc, lp rp v sau ti xut, c cu chi
tit ca thu u vo v u ra rt khc nhau ty tng hot ng sn xut. Cng c nhng iu
khon quy nh trong lut hi quan c hon thu nhm gim thu i vi hng nhp khu,
nhng cng nh cc nc khc, gii quyt nhng vn ny rt phc tp. Thu i vi ph tng
nhp khu thng bt cc nh sn xut phi chu chi ph cao hn do nhng kh khn trong vic
thc hin hon .

Nhng v d sau y minh ha cho s phc tp ca c ch thu. Chng ti p dng FTA ca

ASEAN- Nht Bn lm nhn t thay th cho cc FTA trong ASEAN cng bi c xu hng hi ha
cc l trnh gim thu. Nhng v d ny bao gm:
y My tnh xch tay HS 8471.3020. Thu MFN l 10%. Thu theo CEPT l 5% v s c d
b theo CEPT. Mc thu ny cng s c d b sau 4 nm thc hin FTA ASEAN- Nht Bn.
y My sy tc cm HS 8516.3300. Thu MFN 40% v sn phm ny khng nm CEPT. Gi
nh rng n 2015 mc thu ny c d b theo CEPT. Mc thu ny cng s c d b vi
thi hn 15 nm trong FTA ASEAN- Nht Bn.
y Thit b in t nh nh ni cm HS8516.60, my lm c ph v HS8516.7200 v my nng
HS 8516.7300. Mc thu MFN l 40% v sn phm ny khng nm CEPT. Gi nh rng n 2015
mc thu ny c d b theo CEPT. Mc thu ny cng s c d b vi thi hn 15 nm trong
FTA ASEAN- Nht Bn.
y My git HS 8450.11 (HS 8450.20 trong c cu thu ca Vit Nam). Mc thu MFN l 50%

47
V Tr Thnh, Trnh Quang Long v inh Hin, Lin kt kinh t trong khu vc ca Vit Nam v kh nng cnh tranh
ca ngnh: Phn tch trng hp dt may, in t v t, 2004.
v sn phm ny khng nm CEPT. Gi nh rng n 2015 mc thu ny c d b theo CEPT.
Mc thu ny cng s c d b vi thi hn 15 nm trong FTA ASEAN- Nht Bn.

Tt c nhng v d ny minh ha thc t l mc thu i vi cc sn phm in t tiu dng vn

cn cao sau khi gia nhp WTO. iu ny s khin ngi tiu dng phi chu mc gi cao hn v c
tc ng ng k n nhm thu nhp thp.

Trong chng tng quan, vic thc thi tng i km cc Ch s Hot ng Logistic Vit Nam
cng c xem xt. LPI l mt nhn t quan trng tc ng n hot ng ca ngnh in t.
Tt c cc ngnh nh trong ngnh in t, k c nhng ngnh cnh tranh nhp khu in t tiu
dng u ph thuc vo cc ph tng nhp khu v ang hi nhp vo chui cung ng khu vc v
ton cu i vi sn phm in t. Tuy nhin, i nhng ngnh sn xut theo nh hng xut, hi
nhp vo chui cung ng hiu qu ng vai tr quan trng i vi kh nng cnh tranh ca h. iu
cn thit l a ph tng nhp khu vo nh my nhanh chng, an ton v vi chi ph thp, c
cc dch v logistic xut khu hiu qu v vi chi ph thp. Thiu cc iu kin h tr thng mi
v hot ng yu km ca lnh vc logistic l ro cn ln nht m rng cng nghip theo nh
hng xut khu.

10.3. Tc ng ca t do ha
Ngnh in t chu s chi phi ca sn xut theo nh hng xut khu v lp rp. Do Vit Nam
tham gia mun vo chui cung ng khu vc, nn Vit Nam c xu hng tham gia vo nhng hot
ng c gi tr gia tng thp. Tuy nhin, hnh mu n ngng bay ca Nht Bn, Hn Quc, Hng
kng v Singapore n Trung Quc v Philippine cng p dng theo hnh mu ny gia nhp lnh
vc lp rp v sau pht trin dc theo chui gi tr.

Cc nh sn xut cnh tranh vi hng nhp khu i vi mt s mt hng in t tiu dng s phi
i mt vi t do ha su hn v thu. Tuy nhin, theo cc FTA trong ASEAN cng v tha thun
ti cuc gp thng nh ASEAN ln th 14 nhm d b danh mc loi tr sn phm trong CEPT
n 2015 th nhng ngnh nh vn vn cn phi iu chnh tng thm kh nng cnh tranh ti th
trng trong nc. Vi vic gim dn thu i vi hng in t tiu dng theo Vit Nam Nht
Bn, mc d trong vng 15 nm, nhng cc nh sn xut trong nc vn cn phi iu chnh
tng kh nng cnh tranh v c gng gim chi ph sn xut v nng cao nng sut. Vit Nam s cn
xem xt m rng din d b cc loi thu ny trong cc FTA khc v ci cch hoc m phn mc
thu MFN. Nu khng, mc thu MFN cao vn c duy tr trong khong t 30 n 50%, cn cc
ro cn li c d b theo FTA, s gy chuyn hng thng mi. Ngnh sn xut trong nc s
chu p lc iu chnh v gim sn xut nu nng sut khng c ci thin. ng thi, Vit Nam
s b mt khon thu thu nhp khu t cc i tc FTA, nhng nu khng kh nng cnh tranh
vi i tc xut khu trong FTA, th ri ro xy ra l ngi tiu dng s khng c hng li t
vic gim thu FTA.

Tng lai ca ngnh in t ca Vit Nam l hi nhp su vo chui cung ng ton cu. D b thu
quan i vi ph tng in t v hng ti t do thng mi vi hu ht sn phm in t, kt hp
vi ci thin hot ng logistic l nhng bc quan trng kch thc s tng trung v pht trin ca
ngnh in t. Vit Nam cng cn mt mi trng u t thun li thu ht u t vo nhng
ngnh ph tng chnh. Intel bt u u t vo Vit Nam v cng c th thu ht nhiu nh cung
ng ph tng khc nu duy tr c mi trng nng ng hiu qu. Vi vic ci thin dch v
logistic, d b v gim nhiu loi thu v ci thin mi trng u t, ngnh in t s l ngnh
cng nghip quan trng Vit Nam, nh kinh nghim ca cc nc i trc nh Hn Quc, i
Loan v Trung Quc.
11. Bn l v phn phi

11.1. Tng quan v cu trc ngnh

Ngnh bn l v phn phi ca Vit Nam l mt nghnh tng i phn tn, bao gm cc cng ty
xut nhp khu ca nh nc, cc nh bn bun t nhn v nh nc, cc i l c lp, cc siu th
bn l v phn phi, v cc ca hang trn ng ph. Knh phn phi chnh thc thng trng lp
vi cc knh phn phi hng lu v th trng ch en. Mc d tnh phi hiu qu ln theo tiu
chun hin i, ngnh cng nghip ny l ngun cung cp vic lm ln v ko theo l s quan tm
ca x hi. Cng vi n l mi quan tm lin quan n nhn thc rng nu khng hin i ha
ngnh ny, vic thu ht u t nc ngoi s kh khn v do vy ton b nn kinh t s b nh
hng.

H tng c s yu v mi lin kt vng, s khc bit vn ha v kinh t gia thnh th v nng thn,
gia min Nam v min Bc lm cho vic thit lp mt h thng phn phi 1 ca tr nn kh
khn hn cho nhiu ngnh, sn phm.Vi nhiu loi hang ha, mt h thng phn phi ton quc
i hi phi thit lp h thng ring l cc vng khc nhau.
Vic m ca ngnh phn phi l mt trong nhng i hi c cp trong qu trnh Vit Nam
m phn gia nhp WTO. Nhng phn i ch yu lin quan n nng lc cnh tranh ca h thng
phn phi ca Vit Nam v kh nng nhiu vic lm b mt. S phn i cng n t chnh ngnh
khi m cc daonh nhip phn phi ca Nh nc c c nhiu quyn lc v c bo v nh
quyn s hu v tip cn t ai. Cc kho hang nhp khu v kho thng mi cng l khu vc
mang li nhiu li nhun, v cng l khu vc nhn c nhiu phn i vi vic m ca ton b.

Nhng hn ch trong lnh vc thng mi khng khuyn khch vic tham gia vo lnh vc ny
ca cc cng ty bn l nc ngoi. S ph thuc ln hn vo cc i tc Vit Nam c th l kt qu
ca vic ny. Lm vic thng qua cc cng ty, i l Vit Nam c th lm phc tp ha mt s vn
nh vic thanh ton, qun l tn kho hoc cc dch v hu mi.Trong khi vic bo h c tnh
php l v ngun lc tng i r rang trong cc iu khon ca phn ln cc tha thun v phn
phi, vic mang cc tranh chp ra ta n Vit Nam thng khng phi l mt chin lc c
khuyn ngh c th p buc cc bn thc hin nh trong tha thun hoc i n b thit hi.
Cc cng ty nc ngoi tng phi s dng h thng ta n Vit Nam u ni rng h thng ta
n chm chm v khng minh bch. Tng t, mc d Vit Nam c trng ti thng mi nhng h
thng ny thng khng c coi l mt la chn thch hp cho cc cng ty nc ngoi.

Cc cng ty nc ngoi mun m rng s hin din ca mnh Vit Nam thng thit lp cc vn
phng i din. Tuy nhin, mt vn phng i din, mc d c th d dng thnh lp, li b hn ch
bi hnh thc i din chnh thc v ch c php thc hin mt s hn ch cc hot ng kinh
doanh (v d nh nghin cu th trng, gim st vic bn hng). Mt vn phng i din b hn
ch tham gia bt k hot ng sinh ra doanh thu no nh thng mi v cho php cc cng ty nc
ngoi ch c thnh lp mt vn phng mt a phng. Vic m chi nhnh vi phm vi hot
ng rng hn ch c m cho mt s ngnh nh ngn hng, dch v lut v bo him, tc l cc
cng ty sn xut v phn phi khng c php m chi nhanh. Giy php m nht l giy php u
t, nhng vic cp php li c qu nhiu c quan thc hin nh y ban nhn dn tnh, ban qun
l cc khu cng nghip. Mt doanh nghip c vn nc ngoi c th c php nhp mt s mt
hng chuyn bit nh nguyn liu th hay l cc sn phm cui cng cn thit cho vic thit lp mt
th trng cho hng ha v sau s cc sn phm cui cng s c sn xut Vit Nam. Cc
cng ty khng c giy php nhp khu th bt buc phi nhp khu qua mt cng ty Vit Nam.
S pht trin ca ngnh bn l

Trc khi xy ra khng hong, nhiu nh nghin cu cho rng th trng bn l Vit Nam c tim
nng tng trng rt mnh. Mt v d i din l nghin cu v th trng bn l Vit Nam 2008-
2010 do RNCOS thc hin vo thng 5/2008. Nghin cu ny xem Vit Nam l quc gia c th
trng bn l hp dn th t th gii nu xt theo tim nng pht trin v cu v hng ha tiu dung
tng v thu nhp tng. Ngnh bn l d kin tng trng mc trung bnh13.6%/nm trong giai
on 2008-2010.

Vic t do ha thng mi ngnh phn phi v bn l thu ht c nhiu nh bn l v bn bun

ln vo Vit Nam. Nhng cng ty ny bao gm Metro Cash and Carry ca c, Big C t Php,
Lotte t Hn quc v Parkson ca Malaysia. Best Denli ca Nht bn cng nhy vo th trng Vit
Nam vi mt chui cc ca hng in t trong khi Dairy Farm ca Singapore (do Jardine Matheson
lm ch) v Tesco ang ngp ngh giai on gia nhp th trng (Tesco d m mt vn phng i
din Vit Nam.)

Cc d n xy dng cc trung tm mua sm ngy cng nhiu. Mt trong nhng thay i nhanh nht
trong ngnh bn l Vit Nam l s gia tng nhanh chng ca cc ca hng nh v ca hng tin ch
theo m hnh Ty u. Mc d cc ca hng ny c nhiu ngi cho rng bn t v gi tr doanh
thu trn khch hng thp nhng nhiu chuyn gia cho rng xu hng ny s c s pht trin nhanh
chng nh tng xy ra cc nc pht trin lng ging. S cc phng trng by sn phm v
cc trung tm dch v dnh ring cho mt s mt hng chuyn bit nh in t, dng gia dng,
t, sn phm cng nghip cng nhiu hn. Nhng s thay i ny lm thay i cch mua sm
ca nhng ngi giu c v nhng ngi thnh th. Tuy nhin im hp dn nht ca hng ngoi l
cht lng v uy tn ca chng c xem l tt hn. Trong s cc sn phm ngoi nhp, ni chung
c mt thp v cht lng da vo xut x ca hng ha.

11.2. u t v ro cn thng mi

Mc d c s t do ha thng mi kh rng khp cc ngnh, Vit Nam vn s dng cc bin

php hn ch s tham gia ca cc cng ty nc ngoi trong vic nhu khu v phn phi, hai lnh
vc ch yu dnh cho cc doanh nghip Vit Nam. Mc d nhng hn ch ny c tc ng r rang
nht n cc nh phn phi nc ngoi nhng cng l mt vn cho cc ngnh khc v d nh
ngnh dc phm.

Ngnh bn l v phn phi c t do ha tng i chm chp. Cc cng ty nc ngoi c cp

php sn xut Vit Nam c php phn phi cc sn phm ca mnh trn th trng ni a. Cc
cng ty ny c th nhp nguyn liu th cho sn xut cc sn phm Vit Nam cng nh nhp khu
cc hng ha cui cng vi mc ch th nghim th trng v pht trin th trng trong mt thi
hn nht nh trc khi chnh thc a vo sn xut ti Vit nam.

Theo cc cam kt gia nhp ca Vit Nam, cc nh u t t cc nc l thnh vin ca WTO c

php thnh lp cc doanh nghip u t nc ngoi trong lnh vc phn phi di hnh thc mt
cng ty lin doanh (vi vn ca nc ngoi khng qu 49%) ngay t ngy u tin Vit Nam tr
thnh thnh vin ca WTO. Mc vn ti a ca pha nc ngoi c d b t 1/1/2008 v t
1/1/2009, cc doanh nghip 100% vn nc ngoi c th c php thnh lp. Cam kt m ca ny
ging vi cam kt trong hip nh thng mi song phng Vit Nam-Hoa K, mt hip nh
xut ra l trnh m ca th trng ny. Ngh nh 23/2007 xy dng khun kh php l cho cc
doanh nghip u t nc ngoi mun tham gia vo dch v thng mi v phn phi ph hp vi
cc cam kt ca Vit Nam. Ngh nh ny quy nh rng cc doanh nghip phi c giy php kiinh
doanh bn cnh giy php u t. Doanh nghip cng phi c s ng bng vn bn t B Cng
Thng.

Cc i din ca cc doanh nghip nc ngoi ti din n kinh doanh Vit Nam phn nn v nhn
kh khn trong vic c c s chp thun c tham gia vo vic phn phi v nhp khu v quan
ngi v tnh thng nht ca cc quy nh ny vi cc cam kt gia nhp WTO. Tuy vy nhng phn
ny ny c cc cng ty a ra trc ngy m ca hon ton th trng bn l tc l trc ngy
1/1/2009. Cc cng ty nc ngoi cng phn nn v vic c qu nhiu th tc hnh chnh v cc
loi giy php khc nhau lin quan n cc dch v c lin quan v quan trng i vi cc nh nhp
khu nh cc quy nh v qun l tn kho v kho bi, v quy nh v vn ti.

Vic thc thi cc quy nh ny cng cn phi r rng trnh vic cc c quan a phng hiu lut
l mt cch khng thng nht v thin v. V d, vic cho rng cc cam kt WTO trong lnh v bo
tr v sa cha thit b tc l khng cho php cc doanh nghip nc ngoi tham gia vo lnh vc
sa cha, thm ch l sa cha thit b my tnh v sa cha cc sn phm cng nghip, ch khng
phi l ch i vi sa cha cc loi dung dn dng l ngc vi cc cam kt WTO. Bt k
doanh nghip no c vn nc ngoi, thm ch ch 1% cng c coi l doanh nghip u t nc
ngoi nhm p dng cc bin php hn ch gia nhp th trng trong cc cam kt gia nhp WTO
ca Vit Nam. Iu ny c ngha, cc doanh nghip ny u phi thc hin nh gi nhu cu th
trng trc khi c php m them mt ca hng/trung tm mi.

Hai vn chnh lm phc tp qu trnh thc thi cc quy nh ny lin quan n hn ch mi mt

giy php ch c cp cho 1 im phn phi v vic p dng nh gi nhu cu. Lin quan n hn
ch v cc nh phn phi ch c cp php cho 1 im bn hng, thng t s 9 ngy 17/7/2007,
hn ch cc nh nhp khu nc ngoi c php bn cho mt nh phn phi Vit Nam cho bt k
loi hng no theo chun HS. iu ny khng thng nht vi cam kt gia nhp ca Vit Nam, nh
cp on 147 trong bo co ca nhm lm vic v vi phm nguyn tc i x quc gia v quy
nh ny khng p dng vi cc nh phn phi ni a. Nhng quy nh sa i sau c ban
hnh nhm xa b nhng hn ch ny v cho php cc cng ty c c mt c nhiu ca hng.
Tuy nhin, trong ngnh bn l, vic m mt im bn khc ngoi im bn u tin vn cn phi
p ng nhng i hi ca vic nh gi nhu cu gm cc nh gi c lin quan n l cc nh
cung cp ti khu vc cung cp dch v, s n nh ca th trng v ln ca khu vc a l. y
l nhng i hi Vit Nam c thc hin trong cam kt gia nhp. Cc c quan cp php cng phi
xem xt d n c ph hp vi quy hoch ca chnh ph ti khu vc khng. Cng nh trong
Hip nh thng mi song phng vi Hoa K, cam kt gia nhp WTO ca Vit Nam cng khng
m ca cho 10 mt hng (xng du, thuc cha bnh, go v.v.)
Thng t 9 cng c xem l a thm cc tiu chun i ngc li cc nguyn tc minh bch trong
qu trnh cp php u t nh tnh bn vng ca d n u t ti quy hoch ca tnh hay thnh ph.
Cc tiu chun lin quan n nh gi nhu cu cng khng r rng vi chnh quyn a phng do
vy chnh quyn a phng c th t chi vic cp php cho cc cng ty nc ngoi u t vo
lnh vc bn l. iu ny lm gia tng nh hng ca hn ch thi trng ca nh gi nhu cu. Khi
nim nh gi nhu cu, c p dng cho cc im bn l cho cc khch hng l, cng c quy
nh trong Ngh nh 23 (ban hng ngy 12/2/2007) v thng t 9 p dng cho tt c cc im bn
hng hoc im hot ng ca cc doanh nghip u t nc ngoi, thm ch l cc im bn bun
v cc im bn hng cng nghip cho cc doanh nghip. Cc quy tc ca WTO quy nh ngnh
bn l hp hn, ch dng li loi hnh bn cho khch hng l, ch khng bao gm bn bun v
bn cc loi hng cng nghip.

11.3. nh gi tc ng ca t do ha
Theo l thuyt th t u nm 2009, Vit Nam s m ca ngnh phn phi cho cc doanh nghip
100% vn nc ngoi, nhng trn thc t, nhng kh khn thnh lp doanh nghip kiu ny vn
cn. Vic thc hin cc cam kt ny vn cn nhiu bn lun ti thi im ny. Nhng khun kh
lut l cn thit vn cha hon chnh v vn cn cha r rng. Nhng phn bit i s vn cn
tng i ln cp tnh. Chnh v th, vic m ca th trng vo nm 2009 s khng c nh
hng ln.

Nhng ro cn trong vic tip cn th trng bao gm thiu minh bch, t quan liu v s can thip
ca chnh quyn, c bit cp tnh (v d cc yu cu ng k nghim ngt i vi cc doanh
nghip nc ngoi), thiu mt h thng lut php thch hp v cc tiu chun hng ha lun thay
i v vic vi phm quyn s hu tr tu. Mc d khng c vic vi phm cc cam kt gia nhp
WTO, nhng nhng iu ny phn nh thc trng trong kinh doanh Vit Nam. Tuy nhin nhng
vn ny c th dn n nhng lm dng mang tnh hnh chnh.

Nhng vn lin quan n tnh minh bch bao gm nhng quy nh mp m lm cho phm vi s
dng cc bin php hnh chnh, vic ko di th tc hnh chnh, bo h, hoc hi li. Tuy vy vn
ny thng xy ra ch yu vi vi cc doanh nghip bn l nh nc ngoi v t xy ra hn vi
cc tp on bn l a quc gia. Vn minh bch c th mt nhiu thi gian gii quyt v i
hi xy dng c mt h thng th ch mnh nh ta n, v cc quy nh php lut. Tuy vy, vic
chnh quyn trung ng hn ch quyn hn ca chnh quyn a phng v nhng p lc qu ln t
nc ngoi c th dn n nhng tc dng ngc.

Bn cnh nhng s bt nh v mt lut php v hnh chnh, cc ro cn nh nhng yu cu v t

ai c c quy m nh mong mun vn cn. Mt s gia nhp th trng ln thng cn phi
t c tnh quy m v li ch phn phi cn phi c hot ng mt cch hiu qu. Vic p
dng quy nh v nh gi th trng i vi cc nh bn l s hn ch tnh kh thi ca cc d n
bt ng sn, thng c coi l mt nhn t quan trng trong ngnh bn l. Tin thu t cng
tng ln nhanh chng (mc d hin ti c th gim trong mi trng kinh t hin ti), k c nhng
v tr do cc doanh nghip nh nc nm gi hin khng c s dng.

Vi nhng kh khn ny, nhng vn sau c th c nhng tc ng tch cc.

Tnh hiu qu ca ngnh bn l/phn phi

Vi cc ngnh bn l/phn phi, nhng hn ch v vic m thm cc im bn hng l mt vn

kh quan trng trong vic c vo hoc c m rng th trng ti Vit Nam hay khng. Do vy, mt
l trnh d b nhng hn ch ny s da th trng bn l Vit Nam hp dn nh cc quc gia khc
chu (nh Trung Quc, Thi lan v Malaysia) m ca ngnh hon ton ny cho cc doanh
nghip nc ngoi.

Li ch s n t nhng thay i ny bao gm vic tham gia vo s pht trin ngnh bn l theo
hng hin i v hiu qu hn nh ngi tiu dng c nhiu la chn hn, c tip cn vi hng
ha c cht lng v t iu chun an ton cao hn (c bit vi cc sn phm thc phm), iu
kin lm vic v lng bng tt hn cho nhiu ngi Vit Nam, lm pht thp hn, mt ngnh c
tnh cnh tranh cao hn v mt s hp nht hn na th trng bn l Vit Nam.

Vit Nam cng c hng nhiu li ch c tnh chin lc quan trng, mc d Vit Nam c th
phi tr gi cho vic tht nghip trong bn l/phn phi phi chnh quy

Mt ngnh bn l c tnh cnh tranh cao hn

Cc nh bn l i phng tm cch cnh tranh vi cc nh bn l nc ngoi bng cch nng

cp dch v v m rng mng li hot ng. iu ny vn c tip tc v gia tng mnh hn.
Cc chnh quyn a phng cng dnh nhiu t ai hn cho vic xy dng siu th v cc trung
tm thng mi. Cc loi dch v c cc ca hng nc ngoi cung cp nh dch v thanh ton
thun li cng c cc doanh nghip Vit Nam p dng. Cc cng ty sn xut (nh cng ty ch
bin thc phm VISSAN v VINATEX) cng thit lp mng li phn phi ring ca mnh.

Do vy, phn ng vi vic m ca th trng, mt h thng phn phi v bn l hin i c

hnh thnh. Vic tip tc t do ha c th h tr thc y xu hng ny hn na

Th trng bn l ang pht trin mt cch nhanh chng ca Vit Nam c sc hp dn ln vi cc

doanh nghip bn l nc ngoi. Tnh cnh tranh trong bn l da trn kh nng hot ng hiu
qu, nng lc qun l chui phn phi, mt quy trnh thng nht, qun l cht lng v tnh linh
hot trong qun l. Tt c nhng iu ny cc doanh nghip nc ngoi u c th mnh. Vit Nam
cng ang chng kin s ni ln ca mt lp ngi tiu dung mi, sn sng tr tin cho cc dch v
tng them c bit l trong lnh vc an ton thc phm. Thch thc ca cc nh bn l nc ngoi
lin quan n vn hot ng (nh vic tuyn dng, v ha hp vi h thng phn phi c k)
hn l cc vn lut php. Nhng iu ny c th khng mu thun vi cc cam kt WTO nhng
s thiu minh bch v cc bin php hnh chnh c th mu thun. Hn ch v tng s lng v quy
m ca cc ca hng, cc loi hng ha, yu cu c s ng ca chnh quyn trung ng cng
hn ch vic gia nhp th trng.

Pht trin h thng cc nh cung cp Vit Nam

Vic mua hng v qun l chui cung cp r rng l khc nhau gia cc chui bn l quc t. Tuy
nhin, cc nh bn l quc t, nhng cp khc nhau, u c nhng chnh sch khuyn khch v
h tr s pht trin ca cc nh cung cp ni a.

Hot ng ca Unilever v Metro c th c xem l nhng v d Vit Nam c th thu c li ch

t vic m ca hn na ngnh bn l. Unilever l doanh nghip bn l/phn phi nc ngoi thuc
loi ln nht v lu i nht Vit Nam vi 9 nh my v mt h thng 250 nh phn phi. Cng
ging nh cc cng ty a quc gia hot ng Vit Nam, Unilever xy dng mt chng trnh
pht trin nhn lc v o to ln cho cc i tc Vit Nam ca mnh, lun tm cch nng cao hiu
qu hot ng. Hin Unilever kt hp vi MPI, ang trin khai chng trnh TPM (duy tr sn
phm ton din) v chng trnh lin kt kinh doanh. a s cc nguyn liu th (ha cht, bt git)
vn phi nhp khu (trong khun kh thu quan 5% ca ASEAN) nhng vic ny cng thay i
theo thi gian. Hin ti, cc nh cung cp Vit Nam vn cn hn ch, ch yu l bao b.

Metro Cash and Carry (c 8 im bn hng ti Vit Nam) cng c h thng cc nh cung cp ni
a mnh. Cng ty ny cng phi hp vi cc nh cung cp a phng v cc vn lin quan n
tiu chun cht lng. Cng ty ny cng nhn mnh rng, cc c hi o to dnh cho nhn vin v
nng cao k nng ca nhn vin, v cng ty cng c cc chng trnh o to ngh.

Cc mi lin kt ca cc doanh nghip a quc gia vi cc doanh nghip a phng l mt chin

lc pht trin quan trng v c s dng thnh cng nhiu quc gia nh l mt cch pht
trin cng nghip a phng thng qua cc chng trnh chuyn giao cng ngh v k nng, cc
li ch t vic cng thc hin chng trnh Marketing vi cc doanh nghip a quc gia c tn tui
ln ton cu.

S hp nht trong ngnh giao vn

Hin ti c khong 8-900 doanh nghip giao vn hot ng ti Vit Nam48. Nhng ngnh ny
pht trin rt mnh trong nhng nm gn y cng vi s ln mnh ca thng mi quc t; cc
48
Hip hi giao nhn Vit Nam, thng 6 nm 2008
cng ty giao vn c tui th di 5 nm v mc rt nh. Vit Nam vi b bin di v bin gii
vi Trung Quc l nhng iu kin thun li cho vic cung cp cc dch v vn ti a knh. Mt
phn ln cc cng ty giao vn l do t nhn qun l. S cc nh cung cp dch v l t nhn ln v
nhiu cng ty c nhn vin ca cc cng ty giao vn quc t ca Vit Nam lp ln.

H thng phn phi tuy vy vn cn kh phn tn vi trnh k thut tng i thp. Mt h

thng phn phi phn tn thng dn n dch v km cc kh khn c th bao gm c hng gi,
thiu h thng theo di, mc t ng thp, khng c tn dng cho khch mua hng. Nhng s
hiu thiu qu ny dn n doanh thu b mt v tng chi ph cho cc nh bn l.

Mt s s hp nht v mt t phn th trng bi cc cng ty giao vn l khng th trnh khi; quy

m nh ca cc doanh nghip Vit Nam s to iu kin cho cc hot ng ln hn vi cc h
thng quc t gia nhp th trng v kim c cc hp ng ln. Tuy nhin vic gia nhp th
trng ca cc cng ty giao vn lm tng tnh cnh tranh v lm tiu chun hot ng tng ln
(nh xy ra Trung Quc). iu ny s mang li li ch cho thng mi quc t ca Vit Nam.

Mt trong nhng mt cnh tranh nht trong ngnh bn l l qun l chui cung cp mt cch hiu
qu nhng iu ny s kh m t c nu thiu mt h thng bn l ca ring mnh. Tuy vy
quy m cn thit l iu kin h tr mt mng li phn phi ton quc. Nu cc nh bn l
nc ngoi thiu mt quy m cn thit c th phc v c mt mng li phn phi ton quc,
th cc cng ty ny khng c la chn no khc ngoi vic ph thuc vo cc nh bn l Vit Nam.
Thnh lp lin doanh c v l mt gii php tt khi m cc i tc a phng c th rt cn thit
trong vic qun l nhng s phc tp mang tnh vng min thng qua h thng ca h ti a
phng cng nh xy dng mt mi quan h tt vi cc c quan cng quyn. Gi i tc ni a
cng c th gip cng ty a quc gia xy dng mt hnh nh mnh ti a phng v nhn c s
h tr t pha cc c quan qun l. iu ny tng xy ra Trung Quc v chung c th nng cao
tiu chun trong ngnh.

c tnh cc li ch kinh t
Li ch kinh t thu c t nhng ci thin trong ngnh hu cn v phn phi cp ngnh v
bn bun v t t do s t do ha ngnh bn l
Theo nh gi ca McKinsey49 gn y, mt nh gi c xem l y nht v linh vc ny,
c tnh rng vi cc nn kinh t mi ni chu , nhng tn tht do phn phi v hu cn qu ln
(so vi cc quc gia pht trin ca Chu u), bng 9%GDP. Vi Vit Nam (2007, GDP l 71 t
la), th con s ny l 6 t la. Cc chi ph bao gm: chi ph vn ti cao, chi ph nh kh, chi ph
bc d, tn kho ln (hoc qu t), vic chuyn hng chm hoc h hng (thng do xe ti ch hng
thng ch qu trng lng cho php), mc tn dng ti sn thp (v d xe ti thng tr v trng
khng), v nhng tn tht do thiu u t50
S khng hiu qu do nhng bin php t do ha hn na cn mt thi gian na mi c th loi b
nhng lng ph . Tt nhin khng phi khon lng ph no cng c th gim v s hn ch ca h
thng h tng c s ca Vit Nam s cn tr vic gia tng li ch. Tuy nhin, nghin cu ca
McKinsey cng cho rng vic gim 15-20% tn tht hng nm v lm tng GDP 2.5%-3% l hon
ton c th t c. Trong trng hp Vit Nam, iu ny c ngha l hng nm Vit Nam c th
thu c khong t 2.1-2.7 t la t t do ha thng mi.

49 Dch v hu cn cc nn kinh t mi ni, N. Dobberstein, CS Neumann, M. Zils, The McKinsey Quarterly

February 2005.
50 Kho st cho thy 30% ng cao tc ca Vit Nam qu ti v iu ny l nguyn nhn chnh dn n s
xung cp ca h thng ng cao tc ca Vit Nam Vietnam News,. 12/ 2008.
12. Dch v Vin Thng
Dch v vin thng l mt ngnh c s h tng quan trng ca cc nn kinh t hin i.
Nng lc, cht lng v gi c ca cc dch v vin thng Vit Nam c ngha quan
trng i vi s pht trin ca kinh t Vit Nam.

12.1. Tng quan v cu trc ngnh

Trong thp k qua, ngnh vin thng ca Vit Nam pht trin tng i mnh. Vit Nam
k nhiu hp ng hp tc quan trng vi cc hng vin thng quc t. Trong cc hp
ng hp tc ny, cc doanh nghip nc ngoi s mang cng ngh v u t vo s pht
trin ca cng ty. Tuy nhin vi mt loi tr, nhng iu ny kt thc.

Hin ti c 6 nh cung cp h tng vin thng Vit Nam. Hai trong s 6 nh cung cp
ny b hn ch v vng a l c php hot ng v mt nh cung cp ch c cung
cp dch v vin thng trn bin. Tt c cc cng ty vin thng ca Vit Nam l cc cng
ty nh nc. Phn gn vp ca khu vc t nhn l rt nh b v c s hu cho gia cc
cng ty.

Tng cng ty bu chnh vin thng Vit Nam l doanh nghip nh nc ln hot ng
trn tt c cc lnh vc vin thng tr vin thng hng hi. Cc chi nhnh ca VNPT bao
gm Mobifone v Vinaphone, hai nh cung cp dch v in thoi di ng ln nht. Hp
ng hp tc gia Mobile v Comvik, nh cung cp dch v vin thng ca Thy in,
kt thc sau nhng cuc m phn ko di. Trong s cc nh cung cp dch v vin thng,
VNPT vn l nh cung cp dch v ln nht chim 94% th phn in thoi c nh v
72% th phn in thoi di ng.

Viettel l doanh nghip ca B Quc phng, cung cp cc dch v in thoi c nh, in

thoi ng di v cc dch v vin thng da trn internet cng nh cho thu ng
truyn v dch v vin thng di ng. Viettel l nh cung cp dch v in thoi di ng
ln th 3 ca Vit Nam.

EVN Telecom l cng ty con ca Tp on in lc Vit Nam. EVN cng cung cp dch
v in thoi c inh, in thoi ng di, cc dch v vin thng da trn nn tng
internet, cho thu ng tuyn v dch v di ng. Viishipel l doanh nghip 100% vn
ca Tng cng ty hng hi Vit Nam, chuyn cung cp cc dch v vin thng hng hi.

Vin thng Saigon (SPT) l doanh nghip nh nc u tin trong lnh vc vin thng
c c phn ha.VNPT nm gi lng c phn ln ca cng ty ny, chim ti 18% tng
s c phn. SPT lin doanh vi i tc Hn quc cung cp dch v di ng S-Fone,
nhng th phn ca S-Fone ch l 5%.

HanoiTelecom cung cp dch v c nh cho khu vc H Ni, in thoi ng di v cc

dch v vin thng da trn nn internet, dch v cho thu ng truyn v dch v di
ng. Hanoi Telecom c tha thun hp tc vi Hutchinson Telecommunication u t
xy dng mang CDMA 2000 cung cp cc dch v 3G. v gn y thng bo rng
cng ty k kt hp ng hp tc kinh doanh vi Hutchison pht trin h thng
GSM.

Vo thng 8 nm 2009, B Truyn thng chnh thc cho php 4 cng ty l Viettel,
Vinaphone, Mobifone v lin danh EVN v Hanoi Telecom trin khai pht trin h thng
h tng cho cc dch v 3G.

Tip cn internet tr thnh mt phn quan trng trong cc dch v vin thng v t l s
dng internet tng mnh nht l H Ni v Tp H Ch Minh. Hin c 9 nh cung cp
dch v internet ln Vit Nam, trong VNPT/VDC, FPT v Viettel l 3 nh cung cp
dch v ln nht. Cc nh cung cp khc bao gm EVN Telecom, SPT, Netnam, OCI,
Tienet, v Hanoi Telecom. S ngi dng internet Vit Nam l 200,000 theo tnh ton
ca ITU v khong 22 triu ngi vo nm 2009 theo tnh ton ca B Truyn thng mc
d cc so snh quc t th t lc quan hn.

Mc d c nhng bc tin trong cc nm gn y, Vit Nam vn cn phi i mt

qung ng di na nng cao cht lng dch v v h tng vin thng. Vin thng
Vit Nam ng th 70 trn th gii theo nh gi ca Din dn kinh t th gii, trn
Indonesia, Philippines v Campuchia.
Table: Xp hng ch s sn sng kt ni 2008-2009
2008-2009 Rank Country/Economy Score
4 Singapore 5.67
11 Korea 5.37
12 Hong Kong SAR 5.30
13 Taiwan, China 5.30
14 Australia 5.29
28 Malaysia 4.76
46 China 4.15
47 Thailand 4.14
63 Brunei Darussalam 3.87
70 Vietnam 3.79
83 Indonesia 3.62
85 Philippines 3.60
126 Cambodia 2.89
Ngun: The Global Information Technology Report 2008-2009, 2009 World Economic
Forum

Mt phn tch v hot ng ca ngnh cng ngh thng tin ca Ngn hng Th gii
a ra mt bng sau:
Bng 12.2.: So snh hot ng ca ngnh ITC ca cc nc ASEAN nm 2009
Tip cn cc dch Kh nng chp S dng cc ng
v cng ngh thng nhn s dng dch dng cng ngh
tin v cng ngh thng thng tin ca chnh
tn ph v doanh
nghip
Indonesia 4 5 4
Malaysia 8 8 9
Philippines 5 5 6
Singapore 10 10 9
Thailand 7 7 7
Vietnam 6 4 5
Ngun: World Bank, ICT Performance Measures Ph lc trong Information and
Communications for Development 2009: Extending Reach and Increasing Impact,
Washington, DC, World Bank.

Vit Nam sp sau cc nc ASEAN khc v kh nng chp nhn cc dch v cng ngh
thng tin nhng sp trn Indonesia v Philippines v kh nng tip cn dch v cng ngh
thng tin.

Bng 12.3: Gi dch v ICT nm 2009 ca Chu Thi Bnh Dng

Ngun: Lin minh vin thng quc t (ITU)

Phn tch gi c ca ICT theo thu nhp u ngi ca ITU cho thy dch v Vin thng
ca Vit Nam tng i t so vi cc quc gia c thu nhp cao v trung bnh Chu .
Tuy vy cc quc gia ang pht trin khc cng phi i u vi thch thc ny v Vit
Nam vn c th c xem l mt th trng vin thng hp dn so vi cc quc gia cng
trnh pht trin mt phn bi v dch v c nh tng i r hn. Theo s liu ca
ITU, Vit Nam c gi dch v di ng v dch v bng thng rng cao hn so vi
Indonesia v Philippines v xp di Pakistan v mt chi ph tng i.

12.2. Ro cn thng mi v u t
Nhng cam kt c th trong GATS to iu kin cho vic t doa ha ngnh cng
nghip vin thng. Trc y cc nh u t nc ngoi ch c gii hn cc hp
ng hp tc kinh doanh. V cc hn ch cnh tranh qua bin gii ch yu tp trung vo
vic cp giy php cho cc dch v vin thng v tinh.

Nhng hn ch chnh trong cc cam kt WTO GATS l 3 nm sau khi gia nhp, cc doanh
nghip nc ngoi c th s hu 65% vn trong cc doanh nghip cung cp dch v
khng da trn nn tng thit b vin thng v 49% trong cc doanh nghip cung cp dch
v trn nn tng thit b. Cng theo cam kt gia nhp, cc hp ng hp tc kinh doanh c
th c gia hn hoc chuyn sang hnh thc khc, nhng iu khon ny thc ra khng
c ngha, v cho n nay t nht c mt hp ng hp tc kinh doanh b kt thc.

Cc cam kt trong ngnh vin thng m Vit Nam k ti k hp AFAS ln th 7 trong

khun kh hi ngh thng nh ASEAN v cc cam kt dch v k trong cc hip
nh thng mi t do vi ASEAN thay th nhng cam kt gia nhp WTO.

Tuy vy, thc t l ngnh cng nghip vin thng ca Vit Nam c chi phi bi 2
doanh nghip nh nc l VNPT v Viettel. Thc t, ti 49% s hu cc dch v c s
dng thit b v 65% s hu cc dch v khng s dng thit b nh cho php trong cam
kt gia nhp WTO l khng r rng v nhng giy php hin ti ch yu do cc doanh
nghip nh nc nm gi. Mi ch duy nht c mt lin doanh trong lnh vc vin thng
l gia Hanoi Telecom v Hutchison cung cp dch v 3G. di hnh thc hp tc kinh
doanh. Do vy, mc d theo cam kt gia nhp WTO, vic tham gia ca cc nh cung cp
dch v nc ngoi trong cc loi dch v c s dng trang thit b b hn ch bi cc hp
ng hp tc kinh doanh thng qua hnh thc s hu gip php.

B Truyn thng (B bu chnh nh v vin thng trc y) ng vai tr va l ngi

xy dng chnh sch v l ngi qun l thc thi chnh sch. B ny c xem l u i
cc doanh nghip nh nc ln c bit l VNPT trong vic ra chnh sch v qun l
ngnh.
Vic cp giy php cho cc doanh nghip cung cp dch v 3G gn y cng thng nht
vi chnh sch thc y s pht trin ca cc doanh nghip u tu. Khng c doanh
nghip no trong cc doanh nghip c cp php c vn nc ngoi. Cch duy nht
tip cn c vi cng ngh nc ngoi l thng qua cc hp ng hp tc kinh doanh
Vn chnh yu cn tr vic gia nhp v cnh tranh trong ngnh v cc iu khon v
iu kin cp php v iu khon v iu kin cho cc kt ni a mng. Trong c hai mt
ny, cc ci cch l cn thit trong khun kh lut l cho ngnh vin thng m bo
rng cc lut l c p dng l minh bch, khuyn khch m bo cc li ch cng cng
trong c vic cung cp cc dch v c bn thit yu v kch thch cnh tranh. Vit Nam
cam kt thc hin cc ci cch v lut l trong ngnh vienx thng nhng nhng cam
kt ny khng m bo c mt khun kh php l ph hp lin quan n vic cp
php v kt ni.
Vit Nam cng khuyn khch s cnh tranh gia cc doanh nghip nh nc c t phn
ln trn th trng vin thng, nhng cc cam kt trong GATS l v ngha v chnh sch
phn phi giy php.

V cc bin php hn ch dch v vin thng trong cc ti liu nghin cu v ngnh ny,
Vit Nam c xem l kh m do mc cnh tranh nhng li c nhng vng mc lin
quan n u t nc ngoi v khng c mt nh ra chnh sch c lp. Nhng iu ny
hm rng c mt mc hn ch kh ln. Trong mt nghin cu v mc hn ch
trong dch v vin thng, Warren c tnh rng Vit Nam c ch s hn ch l 0.7333 (0 l
m nht v 1.0 l ng ca hon ton dch v). 51 Cn ch rng, vic gia nhp WTO
khng to ra thay i nhiu v mc m ca ca ngnh ny v trn thc t ch c hp

51
Warren, T. 2000, 'The identification of impediments to trade and investment in telecommunications
services', trong Findlay, C. and Warren, T. (bin tp) 2000, Impediments to Trade in Services: Measurement
and Policy Implications, NXB Routledge, London v New York.
ng hp tc kinh doanh l hnh thc hin din thng mi duy nht cho cc doanh
nghip vin thng nc ngoi tham gia vo th trng.
Ngc li vi cch tnh ton v mc ng ca ca th trng vin thng, Mattoo,
Rathindran v Subramanian tnh ton ch s m ca ca dch v ti chnh v dch v vin
thng. 52 Ch s ny ngc vi ch s ca Findlay Warren vi 0.0 ng ngha vi ng ca
v 1.0 l hon ton m ca cho cc dch v vin thng, tc l mt quc gia cho php cnh
tranh trong cc dch v in thoi ni a, in thoi ng di v in thoi quc t, cho
php cc doanh nghip u t nc ngoi tham gia vo th trng, v c mt c quan ra
chnh sch c lp. Mattoo, Rathindran v Subramanian khng tnh ch s ny cho Vit
Nam, nhng nu p dng cch tnh ny th ch s m ca vin thng ca Vit Nam l 0.4
(tng ng vi ch s hn ch 0.6 ca Findlay Warren). Phng php lun ca Mattoo
v ng s l tng ng vi phng php lun ca Findlay Warren nhng Mattoo v
ng s cho trng s ca ch tiu cnh tranh cao hn trong ch s v m ca.

12.3. Tc ng ca t do ha
Trong ngnh vin thng ca Vit Nam, c hai bc ci cch quan trng v b sung cho
nhau. Th nht l l ci cch lut l pht trin mt khun kh lut l c lp v khng
phn bit i x nhm c mt c ch chnh sch cnh tranh minh bch trong vic cp
php cc giy php mi, c mt chnh sch kt ni cn bng c li ch ca cc cng ty
ln vi nhng chi ph v gii quyt c mc tiu cung cp dch v c bn hiu qu
(v mt chi ph) nht.

Th hai l nng mc trn s hu nc ngoi i vi c hai loi dch v da trn thit b

v dch v khng da trn thit b v cung cp nhng c hi thc s cho cc doanh nghip
nc ngoi tham gia vo u gi giy php

Theo nghin cu ca Lin Minh Vin thng th gii, tip cn vi cc dh v mi nh

internet bng thng rng vn cn hn ch v tng i t. Vic pht trin h thng vin
thng bng thng rng ng vai tr xc tc quan trng trong vic pht trin thng mi v
chnh ph in t. mt vi nc ang pht trin, kinh doanh cc loi hng ha v dch
v cng ngh thng tin gp phn lm tng trng xut khu v to ra vic lm. Vic
ng dng cng ngh thng tin cng lm thay i cch thc nh nc cung cp cc dch v
cng cho dn c v gii kinh doanh.

C mt mi quan h mnh m gia chi ph vin thng, nng lc v hot ng trong

thng mi quc t. Fink, Matoo v Ileana53 thy rng chi ph vin thng c nh hng
ngc nhiu vi thng mi song phng. Hn na, chi ph vin thng cng c nh
hng ln hn n trao i cc loi hng ha c s khc bit so vi trao i cc loi hng
ha khng c s khc bit, nhaansm mnh gi tr ca h tng vin thng trong thng mi
quc t. c bit, khi lng tu nh ch cc loi hng ha a dng vi gi tr tng them
cao hn gia tng, th cu v dch v c s h tng vin thng cng tng.

iu ny cng ng khi m thng mi dch v tng trng cao hn thng mi hng

ha. Trong nhng nm gn y, thng mi hng ha v dch v c tng cng nhn t
ICT cng tng trng nhanh chng. C s h tng, c bit l h tng vin thng, c bit
quan trng trong thng mi dch v, ni m cc loi dch v c gi tr tng them cao nh
52
Aaditya Mattoo, Randeep Rathindran v Arvind Subramanian, Measuring Services Trade Liberalization
and Its Impact on Economic Growth: An Illustration Journal of Economic Integration, Vol. 21, Number 1 /
March 2006, pp.64 98.
53
Fink, Carsten, Aaditya Matoo v Cristina Ileana Neagu (2002), Assessing the Role of
Communication Costs in International Trade. World Bank Working Paper Series 2929
ngn hng, dch v kinh doanh, vin thng ph thuc nhiu vo s pht trin ca c s h
tng vin thng ca c quc gia xut v nhp khu. 54

N lc ton din nht o lng tn ph v nhng tc ng kinh t ca cc quc gia

ASEAN l ca Shepherd v Wilson trong mt nghin cu cho Ngn hng Th gii. 55
Tnh ton ca Shepherd v Wilson da vo m hnh m phng ca tng nc ASEAN.
M hnh ny gp cc ci cch v hi quan, v c s h tng, giao thng, vin thng v
dch v giao vn.
Nghin cu ca Shepherd v Wilson xem xt mt s kch bn t do ha. Mt trong nhng
kch bn l t do ha dch v Internet Vit Nam. Kt qu ca kch bn l xut khu tng
ln 27.8% v nhp khu tng ln 27.7%.56 Tc ng ca vic t do ha dch v Internet
Vit Nam cao hn so vi Trung Quc (xut khu tng 8.5%) v Indonesia (xut khu tng
5.7% v nhp khu tng 7.7%).
Mc d s dng cc cch tnh khc nhau o lng mc m ca vin thng ca Vit
Nam, kt qu t cc nghin cu ca Warren, Matto cng ng s v ca Sherpherd v
Wilson l tng i thng nht. Cc nghin cu ny u cho rng, ngnh vin thng ca
Vit Nam tng i ng ca. V c ba nghin cu u cho rng, nu Vit Nam m ca
hn na vi ngnh ny th li ch thu c l kh ln.
Da vo cc nghin cu trc y v cc nghin cu v ngnh dch v vin thng ca
cc nc ASEAN, chng ti c tnh rng tc ng ca vic m ca dch v vin thng
ca Vit Nam l ln. Trong khi vic thc hin cc gi m ca dch v v nhng thay i
trong chnh sch, mt ci cch lut l mt cch ton din cng vi d b cc quy nh v
s hu v mt quy trnh u thu cnh tranh hn s mang li cc li ch sau:
- Tng vn u t vo ngnh vin thng 35% trong vng 5 nm
- Chi ph thng tien lin lc gim khong 20%
- Cht lng dch v tng do vic m rng cc dch v bng thng rng, WIFI v ci
tin cc dch v vin thng c bn.
V tc ng ca vic gim chi ph vin thng bao gm vic m rng xut khu hng ha
v dch v, c bit l cc loi hng ha v dch v c gi tr tng them cao. Mt nghin
cu ca ngn hng th gii cho thy cc quc gia theo ui mt gi ci cch ng b
gm ci cch n v qun l, t nhn ha v gia tng cnh tranh l nhng quc gia c
c mc tng cao nht v nng sut trong ngnh vin thng. 57
Vic t do ha ngnh vin thng bng cch cho php s tham gia cu cc cng ty nc
ngoi trong cc dch v s dng thit b v ci cch lut l s lm tng mc u t vo
ngnh, gim chi ph v thc y s pht trin v m rng ca cc dch v internet bng
thng rng. iu ny s mang li nhng li ch to ln cho s pht trin kinh t x hi ca
Vit Nam.

54
(Nicoletti, Golub, Hajkova, Mirza, and Yoo 2003).
55
Ben Shepherd and John S. Wilson, Trade Facilitation in ASEAN Member Countries: Measuring
Progress and Assessing Priorities, Policy Research Working Paper 4615, The World Bank, Development
Research Group, May 2008.
56
Xem kch bn 4, bng 12 trang 34 trong nghin cu ca Shepherd and Wilson.
57
Ioannis N. Kessides, (2004), Reforming Infrastructure: Privatization, Regulation,
and Competition, A copublication of the World Bank and Oxford University Press.
13. Cng nghip xy dng
13.1. Tng quan v Cu trc ngnh
Vo cui nm 2008, cc hot ng ca ngnh xy dng Vit Nam vn cn mnh m. iu
ny c th l v cc ch u t tip tc u t khi m gi vt liu xy dng nh gi
thp, ximang, gch v vt liu khc gim lin tc trong cho ti cui nm 2008 v u nm
2009. Vo u thng 11 nm 2008, gi thp gim xung cn 14 triu (870 la), r
hn gi thp ti thi im thng 5 nm 5 triu ng (180 la). Chnh s st gim gi vt
liu xy dng lm gi xy dng ti cc cng trnh nh khu dn c Van Phu H Ni
xung cn 3.1 triu vo thng 9 v 2.6 triu vo thng 11.

Bng sau y cho bit mt s thng k c bn trong ngnh xy dng. a s cc cng ty

xy dng l nh, vi 95% s cng ty c t hn 200 lao ng. V 80% doanh nghip c s
lao ng l t hn 49 ngi. Bng ny cng cho thy, ngnh cng nghip ny c gia on
bng n t nm 2000 n nm 2007 vi s lng doanh nghip tng gp 3 v s lao ng
tng gp i

Bng 13.1: Ngnh Xy dng, tnh n cui nm, 2000 - 2007

2000 2003 2004 2005 2006 2007

S doanh nghip 3,999 9,717 12,315 15,252 17,783 21,029
Xy dng
Tng s doanh 42,288 72,012 91,756 112,950 131,318 155,771
nghip
Lao ng 529,351 861,791 939,186 1,005,981 996,720 1,079,267
Ngun vn bnh 55,222 117,915 157,791 204,178 248,268 328,727
qun( t ng)
Gi tr ti sn c 16,173 34,425 45,861 60,923 77,752 119,542
nh v u t di
hn (t ng)
Doanh thu rng 46,547 111,424 107,267 127,300 147,934 200,790
(t ng)
S doanh nghip theo s lng lao ng n thng 31/12/2007)
Tng <5 5-9 10-49 50-199 200-299 300-499 500-999 1,000- >5,000
4,999
21,029 2,254 5,826 9,084 2,903 360 280 193 126 3
Ngun: Nin gim thng k Vit Nam, 2008, Tng cc Thng k

Nng lc ca ngnh`

Mc d cc cng ty xy dng ca Vit Nam c th thc hin cc cng trnh xy dng dn

dng c va v nh, v mt s cng trnh xy dng cng nghip v c s h tng vi s
tr gip k thut ca cc cng ty nc ngoi, nhng nng lc v tnh cnh tranh ca cc
cng ty ny cn hn ch. H thng lut l v quy chun k thut trong ngnh vn cn
khng y vi nhiu loai thu v ph khng hp l to ra nhng gnh nng vi cc
cng ty xy dng.
Cc cng ty xy dng ca Vit Nam thiu vn, thiu cng ngh cao v k thut trin khai
cng trnh khng ph hp vi tiu chun quc t. Hn th na, nng lc s dng hiu qu
thit b my mc, v ngun lc con ngi l khng tin hnh trin khai cc d n
ln. Hp tc gia cc nh thu Vit Nam cn km pht trim, v iu ny khng cho
php cc doanh nghip Vit Nam c th thc hin cc cng trnh i hi s hp tc nhiu
nh thu. Do nng lc cnh tranh yu km, cc doanh nghip xy dng ca Vietj Nam ch
yu hot ng di hnh thc l nh thu ph cho cc cng ty xy dng ca nc ngoi.

u t nc ngoi

Chnh ph vn tip tc khng mun cc nh u t nc ngoi nm gi s c phn chi

phi ti cc doanh nghip nh nc trong cc ngnh chnh nh vin thng, ngn hng,
chnh v th Ban ch o ci cch doanh nghip cho bit trong 8 thng u nm ch c 80
doanh nghip c c phn ha, tc l ch t 15% mc tiu ca chnh ph v s doanh
nghip s c c phn ha. Theo mt ngh nh ban hnh thng 10 nm 2008 (thay th
mt ngh nh ban hnh t nm 2008), quy nh v vic nh u t nc ngoi mua c
phiu trong cc doanh nghip nh nc c c phn ha khng gii quyt c
nhng bt nh v mt khun kh php l lin quan n u t nc ngoi ti cc doanh
nghip nh nc c c phn ha. Hn th na, cc doanh nghip lin quan trong ngh
nh ny ch yu l cc doanh nghip va v nh, nhng doanh nghip m cc nh u t
nc ngoi khng hng th.

iu ny, cng vi nhng vn khc, hn ch u t nc ngoi, mc d vn u t

nc ngoi cam kt, ch yu vo ngnh cng nghip v xy dng, ln ti 63 t la
cho n na u nm 2009. Trong nm 2008. ngnh cng nghip v xy dng c ti 512
d n (chim 53.7%), vi tng gi tr cam kt l 32.5 t la (chim 55.7%) trong thi
gian ny. Khu vc dch v ng th 2 vi 400 d n v 25.5 t la vn cam kt, chim
ti 42% tng s d n v 43.9% vn cam kt.

C s h tng

Pht trin c s h tng tip tc l mt trng tm chnh ca chnh ph, c bit l nng
lng (thiu in e da tng trng, dn n vic chnh ph phi thc y vic hon
thnh cc cng trinh nh my in c th p ng c 16% gia tng hng nm nhu
cu v in), giao thng (ng b, ng st, hng khng, cu) cng nh cp thot
nc58. V d Chnh ph mi gi u t vo 160 cng trnh c s h tng ln nh vic
xy dng 6 ng tu in ngm, 3 ng xe la nh v 7 ng lin tnh ti Tp H
Ch Minh.

Ngnh xy dng cng bin cng c ch trng v cng bin rt quan trng cho s pht
trin cng nghip ca Vit Nam. V d Cng Ci Mp c d kin a vo hot ng t
cui nm 2010 vi cng sut 1.1 cng te n (20 foot) hng nm. 59

Vic chp thun ct gim thu thu nhp doanh nghip t 28% xung 25% vo thng 1

58
Theo mt nghin cu ca JBIC, g tng c s yu km tip tc cn tr vn FDI chay vo Vit Nam. Mt
i din cng ty Mitsui cho bit chi ph vn chuyn mt container 20 feet t H Ni xung Hi Phng l
140 bng ng b, trong khi ch cn 40 l c th vn chuyn 1 container t Hi Phng sang Hng
Kong (gp 9 ln khong cch t H Ni xung Hi Phng) bng ng bin. H thng cng bin ca Vit
Nam cng khng c hiu qu tuy nhin vic ny c th s c ci thin v Vinalines tuyn b cng ty ny
s xy dng thm 9 cng bin na vo nm 2011, vi vic xy dng mt cng mi Hi phng s c bt
u t qu 2 nm 2008. South East Asia Monitor, March 2008
59
VietNamNet Bridge, 29 thng nm, 2008
nm 2009 c th ci thin mi trng kinh doanh v thc y u t60 trong ngnh c s
h tng v chnh iu ny s dn n ngnh cng nghip s l nhn t chnh c nh hng
ti tng trng GDP.

Trong ngnh dch v khch sn, vi s khch du lch d kin s t mc 6 triu//nm vo

nm 2012 v vi vic xem ngnh cng nghip du lch l ngnh kim ngoi t ch yu, s
khch sn tng ln ng k. Vo cui nm 2007. s khch sn (k c nh khch) ln
ti 4700, cao hn nhiu mc 3800 ca nm 2004. S phng khch san cng tng t 57000
phng nm 1998 ln 130000 phng nm 2008. Cc nh u t nc ngoi l cc tp on
kinh doanh khch sn ln nh intercontinental, Accor, Best Western, Hilton v Sheraton.

Bt ng sn

Vit Nam hin c hn 720 th vi hn 150 khu cng nghip v kinh t, hn 1500 d n
bt ng sn v 890 triu m2 nh trong 260 triu m2 nm cc th. Tuy vy Vit
Nam cng chu s thiu ht ln v nh cho dn c v hn ch trong vic s dng t ai,
mt dn s cao v nhiu nhn t khc. Vi dn s hn 85 triu ngi, trong 45 triu
di 35 lm tng nhu cu v nh gi phi chng v iu ny cng lm cho cc khu
vc khc trong ngnh xy dng (nh ngnh xy dng cc trung tm thng mi v bn l,
hoc h tng th61) cng nh cc ngnh khc khng phi l ngnh xy dng (nh ngnh
bn l). Theo bo co ca Lin hip quc, t l dn s Vit Nam sng khu vc thnh th
cng c d bo l tng t 26.4% nm 2005 ln 41.8% vo nm 2030.

Vo cui nm 2008, s bng n ca th trng bt ng sn Vit Nam c phn chm li

h l rng nm 2009 s l mt nm c nhiu th thch hn i vi ngnh xy dng v
ngnh bt ng sn62. Hip hi cc nh thu tin rng th trng nh t s phc hi vo
cui nm 2009 trc khi tng trng mnh vo nm 2010. Nu t l li sut gim xung
17-18% nh d bo v gi nguyn vt liu tip tc gim (hoc t nht vn n nh) th cc
nh thu s y mnh xy dng, v do gip ngnh bt ng sn phc hi sm.

C mt khong cch gia cung v cu, c th hin s ngi ng k mua nh trong

cc d n, lm cho gi bt ng sn tng mnh my trm phn trm trong nhng nm
qua Thnh ph H Ch Minh. Vo u nm 2008, gi bt ng sn H Ni v Tp H
Ch Mnh l tng ng vi cc trung tm thng mi Bangkok v Kuala Lumpur
(mc du gi 2 thnh ph ny cng gim vo cui nm 2008) 63
Cc nhn t di hn c nh hng ti cu v xy dng nh bao gm xu hng th
ha, thu nhp thc tng nu tng trng cao c duy tr, tng trng lc lng lao ng
v mt dn s trn mt mt vung t cc khu vc th

13.2. Ro cn thng mi v u t

60
Vietnam Business Forecast Report, 2008 Qu 4, 2008
61
B Xy dng d bo rng nng lc sn xut xi mng, thit b v sinh, knh xy dng v gch lt nn c
th tng gp i hoc gp 3 vo nm 2020.
62
Th trng xy dng Vit Nam d bo s c tng trng m khong 0.8%-1% vo nm 2008; Vietnam
Bridge, 29 thng 10, 2008.
63
V qun l nh ca B Xy dng cho bit rng gi nh ch gim cc cn h cao cp nhng li
khng gim trn th trng nh gi r (10-15 triu/m2). Tuy nhin iu ny c th tha i do nn kinh t
ch suy thoi
Theo cam kt m ca nghnh xy dng v cc ngnh k thut c lin quan, hin khng c
bt k mt hn ch chnh thc no i vi hot ng ca cc cng ty xy dng nc
ngoi ch tr nhng cam kt chung cho ton b khu vc dch v. Trong hai nm u tin
k t ngy Vit Nam gia nhp, cc doanh nghip u t nc ngoi ch c php tham
gia u thu cc d n do cc nh ti tr cp vn v cho cc doanh nghip u t nc
ngoi c t l xy dng cao. Cc doanh nghip nc ngoi c th thnh lp chi nhnh ti
Vit Nam v khng cn phi c i din ti Vit Nam.

iu quan trng nht trong cc cam kt ny l vic hn ch ra/vo Vit Nam i vi cc

th nhn l cc nh qun l v cc chuyn gia k thut, nhng cn ch rng gn nh tt
c cc quc gia u c nhng hn ch ny. Nhng hn ch ny thng khng qu l
nghim trng i vi cc cng ty xy dng. Tuy nhin vic thc thi cc hn ch ny li
khng phi l chuyn d dng.
Khi cc doanh nghip nc ngoi c php gia nhp th trng v mt s thc s gia
nhp, vn cn mt s vn v hnh chnh, th ch v chnh sch nh hng ti s cnh
tranh trong lnh vc ny.

Cc ro cn v hnh chnh

Nhng ro cn v hnh chnh l nhng ro cn tn nhiu ngun lc nht (bao gm thi

gian, tin bc, nhn lc) vt qua v cng l nhng ro cn kh vt qua nht v cn
nhiu giy php v v nng lc v khi lng lm vic ca cc nhn vin hnh chnh nh
nc. Mt nghin cu ca ngn hng th gii64 nh gi s d dng (hoc kh khn) ca
hot ng kinh doanh cc nc khc nhau bng cch so snh th tc, thi gian v vic
thng bo hon thnh cc giy t theo yu cu trong c vic c c giy php/cp
php cn thit, honh thnh cng chng v gim st v kt ni h tng c s nh in
nc. Trong khi Vit Nam, s th tc cn thit (13) l t hn so vi mc trung bnh ca
cc nc OECD (15.4) v ca cc nc trong khu vc (19.1), nhng thi gian hon
thnh li cao hn (194 ny, so vi 161.5 ngy ca cc nc OECD v 174.3 ngy ca cc
nc trong khu vc) v chi ph trn thu nhp bnh qun u ngi l cao hn (313.3% so
vi 56.7% ca OECD v 174.3% ca cc nc ASEAN). Trong bo co Doing business
ca Ngn hng th gii, mc d s ngy cn thit thnh lp doanh nghip vn l 194
ngy nhng cc nc OECD v cc nc ng , s ngy gim cn 157 ngy v
168.6 ngy.

C nhiu bng chng65 cho thy cc ro cn hnh chnh c tc dng nh th no. Cc

quy nh ca chnh ph trung ng trao quyn cho cc chnh quyn a phng trong
ngnh xy dng dn n nhng chm ch kh lu trong vic trin khai cc cng trnh
xy dng nh cp trn i vi cc cam kt FDI i vi pht trin h tng c s.

Cc th tc hnh chnh xy dng mt khu th mi, c s h tng cho cc khu cng

nghip v cc khu dn c s c gim thiu mt cch c bn. 66 Quy trnh cp php mi,
ang c B Xy dng son tho, xut 8 bc cn thit, gim nhiu t 33 bc nh
quy trnh cp php hin ti. Thi gian ti a ch c chp thun cng gim t 36
thng xung cn 12. Vic ny s gim i cc trng hp nh mt d n Thnh ph H
Ch Minh phi ch ti 42 thng th S Quy hoch v Kin trc mi ng cho mt k
hoch xy dng trn mt mnh t 4200m2.

64
Doing Business 2009, World Bank
65
Doanh nghip thng phi ch vi thng c c giy php v s thiu kinh nghip v k nng cn
thit ca nhn vin phng ng k kinh doanh, Vietnam Bridge, Thng 3, 2008
66
VietNamNet Bridge, June 15, 2008
Cc ro cn chnh sch

Cc ro cn chnh sch khng qu nng n nh cc ro cn hnh chnh nhng cng to ra

nhng tc ng nht nh c bit l trong vic mua sm cng, mt lnh vc m cc nh
u t nc ngoi ch ra rng h cm thy b phn bit i x. Cc V, phng ban
khc nhau trong cc B v cc c quan qun l d n thng quyt nh nhu cu v th
tc mua sm. Cnh tranh trong cc cuc mua sm cho Chnh ph thng di nhiu
hnh thc nh: thng lng vi nh cung cp duy nht, u thu kn, u thu m, ch
nh thu v mua sm c bit. Hin khng c cc danh mc chnh thc cc cuc u thu
ca chnh ph, tuy vy vn c nhng thng bo/mi thu cc bo ting Vit v ting
Anh. 67

Mc d thiu bng chng bng vn bn, nhng cc doanh nghip c phng vn u cho
bit cc cng ty ca Vit Nam, c bit l cc doanh nhip nh nc, c i x c bit
trong cc cuc u thu nh nc. Nhng kh khn trong u thu cc d n xy dng
ca nh nc khng ch dng li nhng ro cn hnh chnh m cn c vic hi l. Mt
s cng ty chu u cho bit tc ng ca cc doanh nghip khng thc thi cc vn v
o c n tnh cnh tranh l kh ln

S bt nh v mt lut l

Cc ro cn lut l thng mang tnh quan liu, tc l khong r rng, thng tin mu thun
nhau t cc c quan ca chnh ph v nhng g cn/c th phi lm. Nhng ro cn ny
thng lin quan n mu thun li ch ca cc b cc ngnh khc nhau v kh nng hiu
thu o v chnh xc lut/cc vn bn php quy ca cc b khc nhau dn n vic tr
hon hoc dng cng trnh. Bn cht ca h thng lut php v lut thng mi ca Vit
Nam, cng vi s trng lp trong vai tr qun l nh nc ca cc b thng dn n tnh
trng thiu minh bch, thiu thng nht v thiu nht qun trong cc chnh sch v quyt
nh ca chnh ph lin quan n cc d n thng mi.68

Bo v quyn s hu tr tu
Vic quyn s hu tr tu khng c bo v y cng l mt vn trong lnh vc
xy dng. Cc cng ty xy dng quc t ln lm vic vi cc nh cung cp thit b v k
thut quc t. Vic s dng cc k thut khng c php c th dn n tnh trng ct
gim cng ngh cnh tranh, v trong trng hp xu nht cc k thut xy dng khng
chun tc c th dn n nhng h qu nghim trng. V d, k thut nn t (mt vn
rt quan trng Vit Nam) b cc cng ty xy dng Trung Quc sao chp nhng li
khng c trin khai mt cch ng quy trnh.

Tham nhng

Cc cng ty trong v ngoi nc u coi tham nhng trong tt c cc khu ca hot ng

kinh doanh Vit Nam l mt ro cn i vi hot ng kinh doanh ca h. Thiu minh
bch, thiu tnh gii trnh, t do bo ch, tham nhng trn lan v h thng cng quyn
thiu hiu qu vn cn l nhng vn nghim trng. Chnh ph Vit Nam tha nhn
mt cch rng ri rng Chnh ph cn phi gii quyt nhng vn ny mt cch nhanh
chng. Cnh tranh gia cc c quan chnh ph qun l cc vn kinh doanh v u t
to ra nhng rc ri v trng lp quyn lc, th tc hnh chnh v th tc cp php
quan liu. Nhng iu ny li to c hi cho tham nhng. Vic cc quan chc chnh ph
c tr lng thp v thiu mt h thng gim st hon chnh m bo hot ng ca

67
i din thng mi Hoa K
68
Doing business in Vietnam 2008; US Commercial Service
cc cng chc minh bch cng lm rc ri thm tnh hnh. Tuy nhin cc cng ty xy
dng nc ngoi u cho rng trong cc nm gn y t tham nhng gim nhiu. Mt
thch thc ln hn lin quan n vic u thu cho cc d n ln.

Nhng ro cn khc

Trnh tay ngh thp ca cng nhn l h qu ca vic thiu nng lc trong h thng
o to ca Vit Nam. Mt nhn t th hai l chnh ph, t nht l trong ngnh xy dng,
ch yu tp trung vo vic dy hc ch khng tp trung vo pht trin k nng ngh. Do
vy, mt k s mi tt nghip ra trng khng c kinh nghieepjj tthuwcj t thng c
coi l c kin thc tt hn mt ngi c 20 nm kinh nghim nhng li khng c bng i
hc. Cc cng ty nc ngoi gp kh khn trong vic xc nh nhu cu ca mnh vi cng
nhn c tay ngh ngi nc ngoi v ngi lao ng Vit Nam khng c tay ngh
(nhng li c o to)./ Tuy nhin gn y chnh ph Vit Nam gia tng ngn sch
dnh cho o to ngh, x hi ha, v khuyn khch s tham gia ca cc cng ty nc
ngoi trong vic pht trin gio dc v cung cp dch v o to ngh Vit Nam.

Mt nghin cu gn y ca Ngn hng Th gii69 cho thy mt khun kh pht trin

nng lc trong di hn cn phi xc nh nhu cu 3 cp: chnh sch v lut l trong lnh
vc xy dng, pht trin nng lc t chc (bao gm vic phn chia trch nhim r rng
hn trong vic lp chnh sch, thc thi cc quy nh, tin hnh cc d n v cung cp cc
dch v), v pht trin ngun nhn lc (o to).

13.3. nh gi Tc ng ca t do ha
T do ha trong ngnh xy dng s khng ch c li cho ngnh xy dng m cn c cc
ngnh khc trong nn kinh t. Chi ph s gim nu h thng giao thng, vin thng, h
thng nh kho, gio dc c hiu qu v hiu lc.

Vic gia tng cc mi quan h v hp tc vi cc cng ty xy dng nc ngoi s lm

tng nng lc ca cc cng ty Vit Nam, dn n vic Vit Nam c th thu c li nhiu
hn t cc cam kt u t.

Di y l mt s tc ng tch cc chnh:

S hiu qu ca ngnh xy dng

Nh nhiu quc gia, cc nh thu nh v cc cng ty nh c th c y nhng k

nng trong nhng kha cnh k thut lin quan n doanh nghip ca h (tuy vy vn c
nhiu cng ty khng c k nng v ro cn gia nhp thng thp) nhng lai khng c
k nng qun l nhn lc v cc nh qun l. iu ny dn n s chm tr trong cc
d n xy dng v cc nh thu ph khng th ln k hoch v thi gian, ti chnh v nhn
lc v/hoc dn n tnh trng cht lng v cc nh thu ph thng tm cch hon thnh
cng vic nhanh chng chuyn sang cng trnh kahcs. Vic gim v d b cc chm tr
mang tnh hnh chnh hoc quan liu c th cho php vic lp k hoch v trin khai tt
hn vi t vn lin quan n cht lng hn.

69
Vietnam Infrastructure Strategy - Cross-Sectoral Issues, June 2006
Cc ro cn hnh chnh v quan liu t hn cng cho php cc cng ty Vit Nam nng cao
trnh cng nhn ca h v cc cng ty nc ngoi c th thc hin nhiu cuc o to
qua cng vic v cc cng ngh v quy trnh mi. iu ny s gip nng cao nng lc
chung ca ton ngnh.

Ngi hng li cui cng s l ngi tiu dung, nhng ngi c th mua nh vi mc
gi hp l v cht lng ph hp vi s tin h b ra.

Ngoi ra cn c nhng li ch c tnh chin lc vi Vit Nam, mc d iu ny c th

dn n tnh trng thu hp lao ng khu vc phi chnh quy.

Pht trin cc nh cung ng Vit Nam

Mt trong nhng kh khn m cc cng ty xy dng nc ngoi gp phi khi lm kinh

doanh Vit Nam l thiu cc sn phm xy dng c cht lng. Cc sn phm c bn
nh xi mng, thp, gch tuy c sn nhng cht lng cng khng phi lc no cng
p ng c yu cu ca cc nh xy dng nc ngoi. Tuy nhin vn l vic gia
cng cc sn phm c hm lng cng ngh cao hn nh ca, ca s, h thng nh sch.
Mt s cng ty c th cung cp cc sn phm nhng sn phm thng c cht lng
khng n nh. T do ha ngnh xy dng c th ch php cc cng ty ny tin hnh cc
u t cn thit nng co cht lng v tnh n nh bng cch u t vo cng ngh
v quy trnh sn xut mi. iu ny nng cao sc cnh tranh ca cc doanh nghip trong
nc v cui cng l ngi tiu dng s c th c mua c cc sn phm tt hn vi
mc gi ph hp hn/

Mt s cng ty xy dng ln ca nc ngoi cng ang c gp gip cc nh thu ph,

cc nh cung cp sn phm ca Vit Nam nng cao cht lng sn phm bng vic cung
cp cc dch v t vn, h tr cng tc lp k hoch xy dng v i lc l vic thanh
ton tng i rng ri. i lc nhng h tr ny c tc dng tch cc nhng khng c
ngha l lc no cng vy. Trong mt mi trng t do ha, s hp tc cht ch gia nh
thu chnh v cc nh thu ph hoc cc nh cung ng s tr thnh quy lut, ch khng
ch l nhng trng hp c bit.

Cc kt ni gia cc tp on a quc gia v cc nh cung cp a phng l mt chnh

sch pht trin khng ngoan v c nhiu quc gia s dng nh l mt cch pht trin
cng nghip a phng thng qua chuyn giao cng ngh v chuyn giao nng lc v li
ch ca vic gn vi mt cng ty c thng hiu ton cu.

Vi ngnh cng nghip xy dng, hi nhp kinh t quc t m ra c hi cho cc cng ty

xy dng v t vn Vit Nam hc hi v tip thu c cc k thut xy dng hin i v
tin tin. 70 N cung cho php cc cng ty Vit Nam m rng hot ng ra th trng quc
t v xy dng c nhiu hn cc quan h hp tc quc t c li cho s pht trin ca
h, hn l ch tp trung vo cc cng trnh Vit Nam hin nay. Vit Nam cng c th
xut khu cc lao ng gi r ti cc quc gia c nhu cu xy dng ln nh Tiu Vng
Quc Arap thng nht v cc quc gia khc.

C s h tng c nng cao.

70
Service Industry Promotion Center, Taiwan External Trade Development Council
Nhng li ch t vic c c c s h tng ci thin l r rng v cho tt c cc ngnh
ca nn kinh t. Mt s c cp u trong bo co ny, mt s th cha, bao
gm c vic pht trin nhng ngnh cng nghip mi ca Vit Nam. Khi Vit Nam i
nhng bc i gn ging vi Trung Quc th d sm hay mun th Vit Nam cng khng
th l quc gia sn xut cc loi hng ha chi ph thp v gi r hay l quc gia chuyn
lp rp cc sn phm in t/in gia dng. Ti thi im , Vit Nam cn phi sn sng
pht trin cc ngnh cng nghip mi vi mc gi tr tng thm cao hn v c th cnh
tranh vi khng ch cc quc gia trong khu vc m vi cc quc gia khc trn th gii.
Nu khng c mt h tng c s pht trin, th cc ngnh cng nghip mi kh c th ra
i.
Cc vn chnh l s khng n nh ca lut l, thiu minh bch trong vic mua sm ca
chnh ph, vai tr ca cc doanh nghip nh nc, nhng cng ty nm nhiu ngn hng
t ln, cc th tc hnh chnh, giy php hnh chnh, s mp m ca cc tha thun PPP
v nhng c hi cho tham nhng trong nhng lnh vc . Vic ci cc cc khu vc ny
s gim chi ph xy dng v mang li li ch cho cc ch cng trnh, cc doanh ngiheepj
v gim thiu chi ph t c nhu cu v kt cu h tng ca Vit Nam.

Trong chng v nng lng, chng ti lu rng nhng s bt nh v chnh sch gi

v mi trng lut l cho cc nh cung cp in c lp cn tr u t t nhn trong
lnh vc . Mt h thng kim sot hnh chnh chung v s chm ch trong vic cp giy
php s to ra s bt nh v tn ph, nhng vn c th lm tng chi ph xy dng h
thng h tng c s.

Qun tr cng ty, tnh minh bch v tham nhng c xem nh l nhng vn kh ni
cm VIt Nam. Vic tng tnh minh bch, m ca cho cnh tranh hn na trong vic
mua sm ca chnh ph cho cc d n c s h tng v tip tc ci cch cc doanh nghip
nh nc, nhng cng ty thng c cc chi nhnh hay cng ty con trong lnh vc xy
dng, c th lm gim chi ph xy dng c s h tng v xy dng cc c s kinh doanh.
Trong mt vi trng hp, cc nh ti tr thng c cc th tc mua sm ring nhng
nhng iu ny c th c loi b mt mc no thng qua cc bin php nh
xut ha n cao hn hoc thay th bng cc loi vt liu gi r v cht lng km hn,
nhng iu c th xy ra sau khi chn c nh thu. 71
Mc d nhiu ngi ng rng, tham nhng v s bt nh trong chnh sch l nhn t
quan trng c nh hng ti u t c s h tng Vit Nam nhng li rt kh c th o
lng hu qu kinh t ca cc vn ny. Theo ch s tham nhng ca t chc minh bch
quc t, nm 2008, Vit Nam ng th 121 trong s 180 quc gia c t chc ny nh
gi, cng hng vi cc quc gia nh Nepal, Nigerial, Sao Tome v Togo
Tt nhin l c nhng hn ch trong cc cuc iu tra nh vy. 72 Cc nghin cu v tham
nhng phn bit gia tham nhng nh (bao gm cc khon thanh ton nhanh, v nhng
khon hi l nh hng ngy) v tham nhng ln (lin quan n thanh ton c c cc
hp ng ca chnh ph hoc cc giy php quan trng, thay i lut l hoc to ra nh
hng thay i lut). C nhng bng chng r rang rng nhng kt qu t cc cuc
iu tra nh vy thng c kh nng i din cho mc tham nhng trong khu vc xy
dng c s h tng l nh, v cc ch s mi ch phn nh c loi tham nhng nh
m khng phn nh c cc loi tham nhng ln. Vic hi l trong ngnh xy dng
ph bin hn trong cc ngnh khc c bit l cc cng trnh lin quan n mua sm ca
chnh ph cho cc d n h tng.
Xt v tc ng kinh t, hi li ch l mt phn tn tht ca tham nhng v s bt nh v
lut l. Cc tn tht ln hn lin quan n cc hot ng nh chn nh cung cp dch v
71
Charles Kenny, Measuring and Reducing the Impact of Corruption in Infrastructure, World Bank Policy
Research Working Paper 4099, December 2006.
72
Charles Kenny, Measuring and Reducing the Impact of Corruption in Infrastructure, World Bank Policy
Research Working Paper 4099, December 2006.
c gi cao hn hoc cht lng hng ha thp hn do tham nhng v s phc tp trong
vic n trm vt liu v khng tun th quy trnh k thut bng cch thay th cc loi vt
liu km cht lng. Thm ch chi ph s tng ln do vic phi mt tin bc vo vic duy
tu bo dng cc cng trnh km cht lng.
Rt kh c th lng ha c h ly vi ngnh xy dng t vic ci thin mi trng
lut l v gim nhng c hi cho tham nhng Vit Nam. Nh trnh by trong phn
tho lun v mi trng u t chng 3, s bt nh v khng r rang v lut l to ra
nhng kh khn cho cc nh u t t nhn. Tng t, trong phn tch v lnh vc nng
lng, s bt nh v cc tha thun BOT/IPP l nhng ro cn cho khu vc t nhn u
t vo c s h tng.
Mt thch thc khc l s chm ch, s bt nh v tham nhng trong vic u thu v
thc hin cc d n xy dng ln c th to ra nhng tn ph cho cc cng trnh xy dng,
v lm tng chi ph ca cng trnh. C kh nhiu bng chng v nhng vn ny trong
lnh vc xy dng Vit Nam v cng rt kh c th c th c lng c nhng tn
ph ny. nhiu nc khc, nhng tn ph ny l tng i ln. Trong mt nghin cu
ca mnh, Olken c tnh rng c mi la mt i do nn n cp vt liu s lm mt i
3.41 o la gi tr ca cng trnh v thi gian hot ng ca cng trnh ngn hn. 73 Do vy,
tn ph kinh t c th cao hn nhiu so vi s tin ngi ta b ra hi l. Khi ly mt
nghin cu quc t so snh vi trng hp Vit Nam, chng ti c tnh rng khi c
mt h thng mua sm cng minh bch v cnh tranh hn cho cc cng trnh xy dng c
s h tng cng vi mt quy trnh cp php hiu qu hn, khung php l ng tin cy hn
v mt h thng kim tra kt qu hiu qu hn th Vit Nam c th tit kim c t 5-
15% gi tr ca cng trnh c s h tng

73
Ibid. p. 18.
14. Dch v Ti chnh
14.1. Tng quan

Dch v ti chnh l cu phn ct li ca bt k qu trnh pht trin no. Cc dch v ti

chnh mang li nhng li ch cho cc ngnh khc v cc nh ch ti chnh hot ng nh
l mt trung gian gia ngi gi tin/ngi tit kim v nhng ngi c nhu cu v
tin/ngi vay. Trong mi quan h nh vy, th ngnh ti chnh thng c coi l ngnh
chin lng v mt ngnh i hi lut l v cng tc gim st phi c tiu chun cao.
Chnh v th, trong cc hip nh t do thng mi, cc cam kt lin quan n vic t do
ha thng mi trong mt ngnh chin lc lun c nhng ngoi l v thng c tin
hnh trong mt thi gian tng i di.

iu ct li ca ngnh dch v ti chnh l s n nh ti chnh. THm ch khi mt quc

gia m ca cho u t nc ngoi, ngnh ny thng c qun l di s gim st ca
mt c quan nh nc (thng l ngn hng trung ng hoc mt c quan gim st c
lp). Hn th na, t do ha dch v ti chnh cng tng tc vi cc hot ng khc nh
cc chnh sch kinh t v vic qun l v m ca chnh ph. Nhng vn ny rt quan
trng i vi Vit Nam v cc quc gia ang pht trin khc. Tuy nhin, trong trng hp
Vit Nam, Nh nc thng ng mt vai tr ln hn so vi cc nc khc v Vit Nam
vn chnh thc l mt nn kinh t phi th trng.

Trong qu trnh pht trin, h tng c s cho dch v ti chnh ca Vit Nam s chu
nhng s thay i ln p ng c cc nhu cu ngy cng tng v ph hp vi s
phc tp hn ca cc hot ng kinh t.

14.2. Cu trc ca ngnh Ngn hng Vit Nam

Trc nm 1990, h thng ngn hng Vit Nam l h thng ngn hng 1 cp, khng c s
phn chia gia mc ch qun l v mc ch thng mi. Ngn hng Trung ng l c
quan giao dch duy nht trong h thng. Mt qu trnh chuyn i sang h thng ngn
hng hai cp bt u t nm 1990-1992 khi 4 ngn hng thi mi quc doanh c
thnh lp tip qun cc hot ng cho vay v nhn tin gi tit kim t c quan qun l
nh nc. Hai loi hnh ngn hng mi cng c xc nh l ngn hng thng mi c
phn v ngn hng lin doanh. Ngn hng c phn thng c c ng a dng nhng
chng vn vn cn nh v chng mi c thnh lp. Vi cc ngn hng lin doanh th
thng vn ca nh ch nc ngoi chim 50% cn cc i tc Vit Nam chim 50%
vn. Cu trc h thng ngn hng ca Vit nam cng l h qu ca cc phn ng chnh
sch trong cc iu kin khng hong kinh t v khung hong ti chnh, nh vo nm
1998, c quan gim st ng ca v p sp nht gn 1/3 s ngn hng c phn.

Cc nh ch tn dng hot ng theo lut cc t chc tn dng ban hnh nm 1997 v

c sa i nm 2004, nhng mt lut v t chc tn dng mi ang c son th v
c nh gi vi nhng thay i bc u trong h thng lut l. Bn d tho ca Lut
mi d kin cc hnh thc t chc tn dng sau:

(1) Cc t chc tn dng (ngn hng, t chc tn dng phi ngn hng, t chc tn dng
 vi m); cc cng ty c phn, cng ty trch nhim hu hn

(2) Cc t chc tn dng hp tc

(3) Cc nh ch tn dng nc ngoi: lin doanh; 100% vn nc ngoi, chi nhnh

ngn hng nc ngoi, vn phng i din, c ng trong mt t chc tn dng
hot ng ti Vit Nam (15% cho mt c ng, 30% tng s c phiu cho ton b
nh ch nc ngoi ti Vit Nam)

Hin ti c 5 ngn hng thng mi nh nc (Vietcombank, Vietinbank, BIDV, Agribank

v ngn hng Nh ng bng Cu Long), 40 ngn hng c phn (vi 11 c ng l cc
ngn hng nc ngoi) 3 ngn hng 100% vn nc ngoi (HSBC, Standard Chartered v
ANZ), 5 ngn hng lin doanh, 37 chi nhnh ngn hng nc ngoi, 12 cng ty ti chnh,
13 cng ty cho thu ti chnh, 54 vn phng i din v 926 qu tn dng nhn dn. Ngoi
ra cn cn ngn hng chnh sch x hi Vit Nam, c thnh lp qun l cc khon
vay chnh sch, trc y do cc ngn hng thng mi nh nc thc hin. Nh
cp trc , h thng ngn hng ca Vit Nam vn cha c t chc mt cch chnh
xc thnh hai cp, v Ngn hng Trung ng vn nm gi mt vai tr quan trng nh l
ch s hu ca cc ngn hng thng mi nh nc. Tnh trng ny s dn thay i v
Vit Nam cam kt thc hin c phn ha dn dn cc ngn hng thng mi quc
doanh. Vic m ca cho vn quc t hin mi ch c thc hin mt phn nhng cho
n nay cc ngn hng nc ngoi c th m ngn hng 100% vn nc ngoi v 11
ngn hng c phn c i tc chin lc nc ngoi.

Th trng ngn hng ca Vit Nam c nhng thay i ln trong nhng nm qua, nht
l kha cnh cung, khi m th phn ca cc ngn hng thng mi nh nc ngy cng
gim do s cnh tranh ca cc ngn hng thng mi c phn, nhng ngn hng c tc
tng trng ti sn rt cao. Trung bnh trong gia on 2000-2003, cc ngn hng thng
mi nh nc chim khong 80% cc khon vay v cho vay, nhng n nm 2005, th
phn ca ngn hng nh nc gim xung cn 75% trc khi c mt st gim ng k
trong cc nm 2006-2007. Hin ti, cc ngn hng thng mi nh nc ch chim 59.3%
th phn tin gi v 55.1% th trng cho vay. S thay i ny l kt qu ca vic cc
ngn hng thng mi c phn c bng cn i rt mnh. Nhn chung cc ngn hng
thng mi c phn chim 10% th phn c tin gi v tin cho vay vo giai on 2000-
2003 v khong 15% th phn vo nm 2005. Nhng trong hai nm sau , th phn ca
cc ngn hng ny tng gp i vi th phn tin gi l 30.4% v th phn cho vay l
28.6%. Cc nh ch ti chnh nc ngoi (chi nhnh v lin doanh) chim 9% th phn c
cho vay ln th phn tin gi vo nm 2007 (nm 2000, con s ny l 10% cho th trng
cho vay v 12% cho th trng tin gi. Cc hnh thc tn dng khc ch chim mt phn
nh th trng nhng mt s ngn hng i theo cc xu hng tm nhng th trng ngch,
c bit l cc nh ch khng nhn tin gi, c th c c th phn ln hn.

Figure 14.1: T phn th trng tin gi ca cc nh ch ti chnh ti Vit Nam

 Market ShareinDepositsofCreditInstitutionsinVietnam(%)
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

SOCBs JSCBs Foreignbankbranches+JVBs Others

Figure 14.2: T phn th trng tn dng ca cc nh ch ti chnh ti Vit Nam

Market ShareinCreditsofCreditInstitutionsinVietnam(%)
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

SOCBs JSCBs Foreignbankbranches+JVBs Others

Ngun: Tnh ton ca chng ti theo s liu ca NHNN v IMF

Nhu cu cho cc sn phm ngn hng Vit Nam ni chung tng rt nhanh v d kin l
s cn tng mnh trong thi gian sp ti v hin ti vic s dng cc dch v ngn hng
ca h gia nh cn tng i thp. Ch 7 triu ti khon hot ng nm 2007 (trn s dn
l 85 triu ngi, tc ch 8% dn s c ti khon c nhn), nhng con s ny vo nm
2006 ch l 5 triu ngi. Hn th na, h thng cc im rt tin t ng cng pht trin
mt cch nhanh chng trn tt c cc vng. Thn vo l hn 4 triu cng vin chc nh
nc s c thanh ton lng qua ti khon bt u t thng 1/2009.

Th trng cho vay c t chc theo phn khc truyn thng tc l cc ngn hng
thng mi nh nc s cho cc cng ty nh nc vay trong khi cc ngn hng c
phn li l ngi cho cc doanh nghip nh v va vay tin,
Cui cng, cu trc ca h thng ngn hng c th phn tch theo cc ch s hot ng ca
ngnh nh sau74:

(1) T l vn trn ti sn l 6.1% cho ton h thng tuy nhin cc ngn hng nh nc
th khng vn. Cc ngn hng c phn ln c t l vn/ti sn t hn. Nh vy
cc ngn hng thng mi nh nc c nhu cu vn cao hn, v iu ny i hi
chng cn phi c c phn ha. Vi cc ngn hng thng mi c phn nh, t
l ny thp bo hiu cc ngn hng ny cn bm thm mt lng vn nhiu
hn na v c th phi c nhng ti c cu trong tng lai.

(2) Theo Ngn hng th gii, t l n xu trn ti sn c c tnh l 15% nhng

mi t chc li c s liu khc nhau cho ch s ny. Cc ngn hng thng mi
trong nc thng chim 90% tng s n xu.

(3) Li tc trn ti sn c c tnh l 0.84% nhng cc ngn hng thng mi nh

nc thng c t l ny thp hn cc ngn hng thng mi c phn tr ngn
hng Vietcombank c t l ny cao hn mc trung bnh v cng cao hn cc ngn
hng thng mi c phn.

Khi so snh vi cc ngn hng chu , h thng ngn hng ca Vit Nam tuy c ch s
vn trn ti sn tt hn ( Indonesia l 12.29%, Philippines 11.22%) nhng li c t l
li tc thp hn ( Indonesia la 1.82% v 1.1% Philippines). im yu km ca h
thng ngn hng VIt Nam l mt phn quan trong trong qu trnh t do ha v nhiu nh
ch ti chnh vn cha sn sng i mt vi ri ro lin quan n vic lung vn vo ra
mnh hn v mc cnh tranh cng khc lit hn.

1. Nhng vn v thch thc ca h thng ngn hng VIt Nam

Vn v cu trc ca h thng ngn hng cp trn cng vi nhng thch thc

trong ngn hn v nhng cuc khng hong ti chnh quc t gy ra nhng thch thc
vi ngnh ngn hng Vit Nam

Trong ngn hn, nhng thch thc ny gn lin vi s gia tng tnh d tn thng v s
m rng qu mc ca ngnh ngn hng trong nhng nm va qua, s bin ng ca lm
pht v cn cn thanh ton v nhng kh khn v mt lut l trong khng hong quc t

Vn u tin c th tm tt li l nhng quan st v nhng thay i ca Vit Nam lin

quan n m rng tn dng v cu trc ngun vn. Biu sau y cho thy mi lin h
gia cc hot ng v sc khe ca h thng ngn hng (theo t l gia tng tn dng v
GDP) v s ph thuc ca ngn hng trong nc vo cc ngun vn nc ngoi (d trn
t l gia tin vay ca h thng ngn hng trn tng d n). Cho n nm 2006, tng
trng tn dng trong nc ch yu c ti tr bng cc khon thu t trong nc v kh
nng vay thng mi t nc ngoi l rt b. Gia nm 2006 v 2008, cc khon vay t
bn ngoi tng ln 3 ln v thc y tng trng tn dng ni a t 25-30%/nm ti
55%/nm trong qu 1 nm 2008.)

S thay i ny dn n nhng tn thng v ti chinh tin t, nh vic lm pht tng

25-30%, bong bong trn th trng bt ng sn v ng Vit Nam mt gi.

Cho n cui nm 2008, t l tn dng cao rong nn kinh t dn n mt c ch t iu

chnh gia chu k hot ng v tnh trng hot ng ca h thng ngn hng trong khi
cuc khng hong ti chnh quc t dn n s ct gim cc khon vay thng mi

74
Da trn s liu nm 2006
quc t
Hnh 14.3: Bng cn i ca h thng ngn hng

Ngun : Tnh ton da trn cng c ca RiskMonitor

Ging nhiu nn kinh t mi ni khc, Vit Nam chu nh hng t mi quan h mnh m
gia s thay i gi trong nc v gi quc t (trung bnh 1% thay i gi quc t dn n
lm pht tng 0.5%). Gi quc th thay i c th dn n thay i gi trong nc thng
qua hai knh, gi quc t bng ngoi t v t gi hi oi. Gi tr ca ng Vit Nam gn
vi ng la M nhng Ngn hng Trung ng c gng kim sot vic pht gi ng
Vit Nam chm v vic ph gi nhanh s c tc ng n lm pht v c th lm gia tng
t l la ha. Ngn hng Trung ng duy tr mt chnh sch ph gi 1% hng nm,
m bo s cn bng gia t gi chnh thc v t gi th trng v gi c kh nng
cnh tranh ca hng xut khu ca Vit Nam.

Bt u t nm 2007. cc lung ngoi t ngn hn chy vo nn kinh t gia tng mt

cch nhanh chng, mt phn v trin vng ca cc dch v ti chnh. iu ny mi u
dn n sc p tng gi ng tin v ph v chnh sch di hn ca Ngn hng Trung
ng. Tuy nhin khi lm pht bt u tng cao do gi thc phm v gia tng tn dng, th
trng thay i cng vi cc bin php tht cht thanh khon ca Ngn hng Trung ng,
tng mc d tr gi t gi n nh v mt chnh sch tin t ng lp. Ni cch khc,
Vit Nam i mt vi tnh trng b ba bt kh thi (tc l mt nc khng th t c
s c lp v chnh sch tin t, mt chnh sch t gi c nh v s dch chuyn vn t
do cng mt lc). Khi s di chuyn vn tng ln do kt qu ca nhng k vng v vic
thc hin cc bc tip theo trong chng trnh t do ha, th chnh sch tin t v chnh
sch t gi s b nh hng v chnh sch tin t s mt i mc tiu ca n (lm pht tng)
v t gi th chu sc p ph gi mnh.

Trong trung hn, nhng thch thc chnh i vi s pht trin ngnh dch v ngn hng
m Vit Nam s phi i mt c th c th hin qua 4 im

(1) Lng vn t v khng p ng nhu cu vn. Mc vn ti thiu 1000 t VND

l tng i d t c vi nhiu ngn hng v cc ngn hng ny d dng thu
ht c s vn yu cu trong giai on th trng chng khon bng n.
l cha k cc nh u t nc ngoi cng khng t vn vo ngnh ny. Tuy
vy s bng n ca th trng chng khon khng cn na, cc ngn hng
thng mi s phi tm kim cc ngun ti chnh khc.

(2) Cc inh ch c nhim v qun l chnh sch v a ra hng dn chnh sch cn

phi c thc hin mt cch ph hp tr gip s pht trin ca ngnh ngn
hng. Ngn hng Nh nc Vit Nam khng t c s chuyn i mt cch
hon chnh, cc chc nng chnh ca ngn hng trung ng vn cha r rng.
Chnh sch tin t khng c tm nhn xa Ngn hng trung ng c th nng cao
cc cng c gim st v cam thip. Ging nh cc nn kinh t chuyn i khc,
vic xc nh r rng cc chng nng v chnh sch thng kh khn v c th to
ra nhng bin ng bt ng nh vn khng hong thanh khon xy ra vo
qu 2 nm 2008, khi ngn hng trung ng c gng gim tc tng trng tn
dng, nhng li rt cn thit hn ch nhng khon vay ri ro.

(3) Hiu qu thng tin thng rt thp v ch c t cc ngn hng c th nm bt c

nhng thch thc ca chnh sch tin t v ngn hng. Cc ngn hng thng mi
gn nh khng th p ng c cc tiu chun quc t v qun l ri ro ni b,
v c khng k nng gim st cc khon vay (do h thng gim st yu v
qun l km). Chnh v th quyt nh cho vay thng khng theo nguyn tc nht
nh, tc l gia tng cc khon k qu v dn n vic quay vng ri ro. Cc
khon vay b nghi ng c bit l cc khon n xu khng c xc nh r rng
do vy vic c tnh t l ny l khng d.

(4) Khi m th trng ti chnh ch pht trin v mt s dch v khng tn ti, h

thng ngn hng s ch tp trung vo mt s sn phm nht nh. Cho vay chim
mt t trng ln trong cc hot ng ngn hng v nhng ngun thu khc s
khng pht trin. V kt qu l li nhun t kinh doanh ngn hng ch yu l s
khc bit li sut cho vay v li sut tin gi. Khi m li sut cho vay khng c
vt qu 150% li sut c bn, ngn hng thng mi s i mt vi tnh trng
thiu ht thanh khon v li nhun thp nu li sut tin gi tng nh gp hi
thng 3 v 4 nm 2008.

14.3. T do ha ti chnh Vit Nam: Cc cam kt quc

t v Vn thc thi cam kt
T do ha hon ton dch v ti chnh l mt cam kt lu di c hip nh thng mi
song phng Vit Nam Hoa K v cc cam kt gia nhp WTO nm 2007. Tuy nhin
dch v ti chnh khng nm trong s nhng dch v phi t do ha trong vng u tin,
v n c coi l mt ngnh chin lc. Mt trong nhng iu khon chnh trong hip
nh thng mi song phng Vit Nam Hoa K l ngn hng M c thnh lp ngn
hng 100% vn ti Vit Nam t thng 12 nm 2010 trong khi trong cam kt gia nhp
WTO, ngn hng cc nc c thnh lp ngn hng 100% vn ti Vit Nam t 1/4/2007.

Cam kt ca Vit Nam trong hip nh thng mi song phng Vit Nam Hoa K
trong lnh vc ngn hng

(a) Cc nh cung cp dch v ti chnh ca M c php cung cp dch v ti Vit

Nam di cc hnh thc: chi nhnh ca mt ngn hng M, ngn hng lin doanh
gia cng ty Vit Nam v M, cng ty cho thu ti chnh 100% vn ca M, v
cng ty cho thu ti chnh lin doanh

(b) Trong khong thi gian 3 nm k t ngy hip nh ny c hiu lc, cc nh cung
cp dch v ti chnh M ch c th cung cp dch v di 1 hnh thc l lin
doanh vi i tc Vit Nam. K t sau , hn ch ny s b d b.

(c) Ngn hng M s c thnh lp mt ngn hng chi nhnh 100% vn ti Vit
Nam sau 9 nm k t khi hip nh ny c hiu lc. Trc , ngn hng M c
th thnh lp lin doanh vi i tc Vit Nam v vn ca pha M c th ln hn
30% nhng khng c vt qu 49%.

(d) Vit Nam c th hn ch, da trn nguyn tc i x quc gia, t l c phn ca

cc ngn hng M trong cc ngn hng thng mi quc doanh c c phn ha
nh t l trong cc ngn hng khc ca Vit Nam..

(e) Trong thi hn 8 nm k t khi hip nh ny c hiu lc, Vit Nam c th hn ch

quyn thu ht tin gi ng VN ca cc chi nhnh ngn hng M t th nhn Vit
Nam khng c quan h kinh doanh .

Cc cam kt gia nhp WTO ca Vit Nam c th sp xp theo:

(1) Hnh thc gia nhp: Theo cam kt gia nhp WTO ca Vit Nam, cc nh ch ti
chnh nc ngoi c hin din thng mi ti Vit Nam di mt s hnh thc
nh vn phng i din, chi nhnh ngn hng nc ngoi, ngn hng lin doanh
vi mc gp khng qu 50% vn php nh, v ngn hng 100% vn nc ngoi.

(2) Hn ch v s hu: Vi loi vn gp di dng mua c phn, tng gi tr c phn

cc nh ch nc ngoi bao gm c th nhn nc ngoi trong mt ngn hng
thng mi c phn Vit Nam khng c vt qu 30% vn php nh ca ngn
hng , tr nhng trng hp c chnh ph chp thun. Cc nh u t chin
lc khng th nm gi c phn tng ng 15% vn php nh ca ngn hng
d nh u t chin lc d l c nhn hay l nh ch ti chnh. Cc nh u t
chin lc mun nm gi c phn n 20% ca vn php nh th cn phi c
s ng ca th tng Chnh ph v chu s kim sot ca c quan qun l nh
nc trong vng 5 nm.
 (3) Kinh doanh ng nguyn t. Trong vng nm nm k t ki Vit Nam gia nhp
WTO, Vit Nam s hn ch cc chi nhnh ngn hng nc ngoi c nhn tin
gi bng ng Vit Nam t cng dn Vit Nam m ngn hng khng c mi quan
h tn dng.

Cam kt trong khun kh AFAS cng ging nh cc cam kt gia nhp WTO nhng m
rng cho cc quc gia khng phi l thnh vin ca ASEAN.

Cng vi nhng thch thc m ngnh ngn hng ca Vit Nam phi i mt v nhng
cam kt quc t ca Vit Nam, cc c quan hu quan ca Vit Nam xut mt
chng trnh ci cch ng b. Chng trnh ny c cng b theo quyt nh s 112
ca Th tng Chnh ph ngy 24 thng 5 nm 2006. Vic thc hin chng trnh ny
ng ngha vi nhng ci cch v thay i v chnh sch trong giai on 2007-2010,
nhng vic thc hin chng trnh ny rt c th b tr hon nht l nhng vn m
ngnh ngn hng trong v ngoi nc ang gp phi. Chng trnh/l trnh ny c th sp
xp nh di y:

(1) Ci cch ngn hng Nh nc Vit Nam xy dng mt ngn hng trung ng
hin i c kh nng qun l cc vn v chnh sch tin t v gim st c hiu
qu h thng ngn hng. Theo quy inh mi, Ngn hng Nh nc khng cn l
i din ch s hu ti cc ngn hng thng mi nh nc. Quyt nh 112 yu
cu phi thng qua lut ngn hng trung ng v cc quy nh v gim st h
thng ngn hng vo nm 2008 nhng hin c s chm ch trong vic xy dng
lut ny.

(2) Vic gim st h thng ngn hng s khng cn l nhim v ca Ngn hng Trung
ng sau nm 2010. Trong thi gian n mc , vic gim st s c gng theo
ng tiu chun BASEL (Tiu chun BASEL 1 s c trin khai ton b sm sau
BASEL II s c p dng sau nm 2010)

(3) Vic c phn ha cc ngn hng thng mi nh nc s kt thc vo nm 2010,

c phn nh nc trong cc ngn hng ny s c Ngn hng Nh nc chuyn
cho Tng cng ty qun l vn nh nc. Tng cng ty ny c thnh lp qun
l vn nh nc trong cc doanh nghip theo hnh thc ca cng ty TEMASEK -
Singapore

(4) Ban hng lut t chc tn dng mi (mt bn d tho c a ra ly kin t

thng 3 nm 2008), lut ny s quy nh tt c cc hot ng ca cc t chc tn
dng hin c.

(5) K hoch bo him tin gi (c tin hnh t nm 2000) s c ci tin vi mt

lut mi.

(6) Vic cc ngn hng nc ngoi gia nhp th trng s d dng hn v mc c

phiu trn s c tng t 15% cho mi t chc ln ti 30%.

Nhng nhn t khc dn n vic th thi c hiu qu cc ci cch v cc cam kt quc t

Tt c nhng cam kt lin quan n vic thay i lut l Vit Nam. iu ny c ngha l
mt qu trnh xy dng cc tha hip, vi nhng th nghip ban u vi tng phn ca
gi ci cch, tip theo l l s hp nht vi nhng thay i v lut l, v iu ny cng
mt phn c lin quan n quyt nh thc th tng phn lut l. Trong qu trnh ny, vn
ct li l kh nng ha hp cc kin v phn ng ca cc bn khc nhau c lin quan.

Cho n nay, hu ht cc cam kt khng c thc thi y . Tuy nhin, s thay i

quan trng nht l 3 giy php thnh lp ngn hng 100% vn nc ngoi cp cho HSBC,
ANZ v Standard Chartered cch y hn 1 nm, tc l sau 1 nm khi cam kt ny chnh
thc c hiu lc (1/4/2007)

14.4. nh gi tc ng ca t do ha

Tc ng thc ca t do ha ti chnh v ngn hng n tng trng v pht trin lun l

vn kh xc nh mt phn v tc ng ny phn tn tt c cc hot ng kinh t v
mt phn lin quan n cc chnh sch kinh t. Vic nh gi tc ng bng m hnh CGE
v GTAP thng da vo tc ng ca vic ct gim thu quan, do vy vic nh gi tc
ng trong lnh vc ngn hng s dng m hnh ny lun l du hi v s chnh xc.

V nh gi tc ng theo mt cht, thng vic t do ha ngnh ngn hng l s thay i

trong chc nng trung gian kinh t v m, do vy, gim chi ph giao dch ti chnh v nng
cao kh nng tip cn ngun lc ti chnh v cho php tng u t v tng giao dch. Iu
ny s lm cho hiu qu tng trng cao hn.

Vic gia nhp ca cc nh ch ti chnh nc ngoi c coi l gip ngi tiu cng c
kh nng c s dng nhiu dch v ti chnh hn v cc nh ch ti chnh nc ngoi
thng c nhiu sn phm v dch v ti chnh m cc nh ch ti chnh trong nc
khng th cung cp. Cc nh ch ti chnh trong nc cn c th thu c li ch t vic
tip thu cc k nng qun l cao cp, v iu ny s gip cc nh ch ny tng li nhun
trong di hn. Cc ngn hng nc ngoi cng s gip ci thin chc nng ca th trng
ti chnh trong nc vi nhng li ch tch cc cho khch hng ca h thng ngn hng.
Trong a s cc trng hp, cc ngn hng nc ngoi hot ng cc nc ang pht
trin thng c tc tng tn dng cao hn v bin ng v cho vay thp hn.

Nhng li ch t vic cc ngn hng nc ngoi gia nhp th trng

Vic trao i hng ha v dch v d dng

hn

Nng cao kh nng qun l ri ro

Thu ht ngun lc

nh gi li cc doanh nghip

Cung cp cc dch v qun l khch hng

Vic t do ha ngnh ti chnh c nhng nh hng tiu cc nh vic cc nh ch ti

chnh ni a khng c kh nng cnh tranh v s yu km v c cu ca cc nh ch ny
s dn n s lng ph, v b tc ng ln hn t cc s kin/vn ca th trng ti
chnh v ngn hng quc t, v mi quan h vi cc chnh sch tin t v cc chnh sch
kinh t khc.

Trong trng hp Vit Nam, nm va qua minh chng cho mi quan h cht ch gia
ci cch ngn hng v cc chnh sch tin t/t gi. Ngc li, Vit Nam khng c
nhng du hiu ca s nn ti chnh v vic thu ht ngun lc ti chnh khng .
Biu sau m t mt nh gi n gin v nhng vn c bn trn th trng ti chnh
ca Vit Nam bng cch so snh sau ti chnh (t l tng tn dung/GDP) ca Vit Nam
vi cc nc ASEAN, v mc pht trin chung (GDP u ngi theo PPP). Vit Nam c
v nh l mt trng hp ngoi l v phn b tn dng khng hp vi mc pht
trin.
Hnh 14.4: Tn dng ni a v GDP bnh qun u ngi theo PPP
DomesticCreditsandGDPpercapitaPPP
14000
Korea Malaysia

12000
GDPpercapitaPPP2007(US$)

10000

Thailand
8000

6000

SriLanka China
4000
Indonesia Philippines
Laos India Vietnam
Pakistan
2000
Cambodia Myanmar Bangladesh

0
0 20 40 60 80 100 120 140 160
DomesticCredits2007(%ofGDP)

Ngun: Tnh ton ca chng ti theo s liu ca IMF v NHTG

Kt lun chnh t nhng quan st v nhng hin tng thc tin xy ra trong nm qua c
lin quan n chi ph tim nng ca hi nhp do khng c cng c chnh sch y .
Vic m ca mnh m hn na vi cc nh u t nc ngoi trong ngnh ti chnh s
khng t c hiu qu nu khng c nhng lut l lin quan n vic qun l lung vn
vo ra. Vic t do ha ti chnh vn l mt tin trnh mi bt u nhng nhng k vng v
cc bc tip theo dn n nhng bin ng ti chnh.

Cc quyt nh chnh sch lin quan n vic qun l chnh sch tin t v chnh sch t
gi c lin quan n vic m ca hn na ca ngnh ngn hng Vit Nam. Vic nng cao
nng lc lin quan n vic ra chnh sch v hot ng ca cc c quan qun l nh nc
v ca cc nh ch ti chnh l iu tin quyt. Trong vn ny, vai tr tch cc ca vic
gia nhp th trng ca cc nh ch ti chnh nc ngoi s c tng cng v ti a
ha.

Thch thc s l vic pht trin mt khun kh chnh sch v cc cng c chnh sch
phn ng li nhng bin ng trn th trng ti chnh v cung cp nhng cng c gim
st ri ro trong khi vn thc hin vic hi nhp.
Cc cam kt WTO trong lnh vc ti chnh cn phi c thc thi mt cch y , mc
d vic vic thc thi ny tng i chm. Tuy nhin s hin din hn ch ca mt s ngn
hng, cc chi nhnh ngn hng nc ngoi c t trc v trin vng mt s ngn hng
khc c th c c gip php kch thch s pht trin ca cc ngn hng trong nc.
Mt s hn ch khc i vi ngn hng nc ngoi v cc cng ty chng khon s c
d b theo l trnh gia nhp WTO.

Nghin cu ca Ngn hng th gii, c cp phn cng ngh thng tin, cng
xem xt h ly ca vic t do ha dch v ti chnh. Tht vy, dch v cng ngh thng tin
tt hn v cc dch v ngn hng tt hn lun i cng vi nhau v thc y ln nhau.

Mt nghin cu ca Aghion, Howitt v Mayer-Foukes nghin cu h qu ca s pht

trin ti chnh ti tng trng v s pht trin ca h thng ti chnh. C th hn, h
nghin cu mi quan h gia mc pht trin ca khu vc ti chnh v s hi t ca thu
nhp gia cc quc gia pht trin v cc quc gia ang pht trin. 75 H pht hin ra rng
cc cng c trung gian ti chnh v mc pht trin ti chnh l nhn t quan trng v c
ngha m bo vic mt quc gia ang pht trin c kh nng hi t v thu nhp vi c
quc gia pht trin hay khng. Tuy vy Vit Nam khng c trong danh sch cc quc gia
c nghin cu. Chng ti s dng kt qu t m hnh ny tnh ton cc ch s cho
Vit Nam. Cn phi lu rng, m hnh ca , Howitt v Mayer-Foukes d on rng cc
nn kinh t nm di mt chun v pht trin ti chnh no s c tng trng chm v
c th s khng hi t vi cc quc gia pht trin. Trong nghin cu ca h, Philippines
nm ti ng chun ny.

Vit Nam hin nay l mt thch thc th v trong vic nh gi tc ng ca t do ha

dch v ti chnh. Mc d mc pht trin ti chnh tng ln gn y nhng vn
mc thp. T do ha dch v ti chnh m Vit Nam cam kt thc hin gi rng s pht
trin ca cc nh ch ti chnh VIt Nam s tng mt phn do s tham gia th trng
ca cc ngn hng nc ngoi, v mt phn v nhng phn ng ca cc nh ch ti chnh
ca Vit Nam. Vit Nam hnh ng mt cch chm chp v thn trng trong vic cp
php cho cc ngn hng nc ngoi. Cc nh ch ti chnh Vit Nam phn ng rt
nng ng trong iu kin cnh tranh ngy cng gia tng v chng ti cho rng s c
nhiu iu chnh nng ng hn na ca cc nh ch ti chnh trong nc.

Da vo vic s dng m hnh ha, cc nghin cu tiu biu v cc phn tch su ca

chng ti v th trng ti chnh nhiu nc khc nhau, vic d b cc hn ch hin ti
vi cc nh ch ti chnh v cng ty chng khon 100% vn nc ngoi s ng gp ln
vo s pht trin ca cc nh ch ti chnh v cc dch v ti chnh trong nn kinh t ca
Vit Nam. Tt nhin, hn ch khng hong ti chnh, cn phi ch trng n cc yu
cu v tnh thn trng, nhng Vit Nam cso th thu c li ch t vic ci thin cc nh
ch ti chnh ca mnh, c bit cc nh ch cho cc doanh nghip va v nh. Vic hn
ch cc chnh sch c tnh phn bit i x v nng cao vn ca cc nh ch ti chnh
trong nc l iu cn thit. Chng ti c tnh rng, nm 2012 khi cc hn ch v ngn
hng v cc cng ty chng khon nc ngoi c d b th GDP ca Vit Nam c th
tng thm 0.3 im phn trm. Ch rng mc tng ny l mc tng thp nht c th c
c khi t do ha ti chnh theo phn tch v hi t. Vic gia tng GDP ny mt phn t
vic thc thi cc cam kt gia nhp WTO nhng theo chng ti, vic thc thi cc cam kt
gia nhp WTO cn phi i km vi vic tng cng cc bin php thn trng m bo
s pht trin n nh ca khu vc ti chnh. Tt c cc quc gia c mt s bi hc t
khng hong ti chnh v cc quc gia ny cng tp trung nhiu hn cho vic m bo
thn trng v m v vic phn tch ri ro h thng.

75
Aghion, Philippe, Peter Howitt, v David MayerFoulkes (2005). The Effect of Financial
Development on Convergence: Theory and Evidence. Quarterly Journal of Economics 120: 173222.
Mt h thng ti chnh nng ng v lnh mnh c th c nhng ng gp ln cho pht
trin kinh t ca Vit Nam bng cch lm cc nh ch ti chnh mnh hn v h tr cho
th trng tin t hot ng c hiu qu.

15. nh gi trin vng t do ha thng mi

nh gi c ht cc vn c th pht sinh i vi nn kinh t Vit Nam do tip tc

theo ui chnh sch hi nhp kinh t ton cu v t do ha thng mi, cn tip tc duy
tr nh gi cc tn ph v mt kinh t to ra bi cc ro cn sau khi thc hin cc cam kt
gia nhp WTO. Di y s l cc cu hi chnh:

1. Nhng li ch v tn ph ca vic tip tc thc hin vic t do ha thng mi i

vi nn kinh t Vit Nam l g ?
2. S cn bng gia s m rng thng mi (trade creation) v chuyn hng
thng mi (trade diversion) i vi Vit Nam trong qu trnh tip tc hi nhp
khu vc ASEAN v vic thc hin cc cam kt v khu vc mu dch t do trong
ASEAN s ra sao?
3. Nhng gi chnh sch cho tng trng l g ?

15.1. Nhng hu qu ca bo h i vi kinh t Vit

Nam

Mc d Vit Nam xa b hu ht cc ro cn ti thng mi v u t so vi nn kinh

t ng hn hai thp k trc, tuy nhin cc ro cn ln vn cn v iu ny s tip tc
gy ra nhng thit hi cho nn kinh t. Cc ro cn c nu ra theo ba im chnh
di y:

y Bo h bng thu sut cao trong mt s lnh vc. V d nh trong nghnh cng
nghip sn xut t v cc sn phm tiu dng nh qun o, sn phm in t, Vit Nam
vn duy tr thu sut cao trong khong t 30 70 % ngay c khi thc hin cc cam kt
WTO.

y Cc ro cn phi thu quan v u tin quc gia trong mt s lnh vc nh mua sm

chnh ph v cc doanh nghip nh nc cng nh vic khng thch ng trong thun li
ha thng mi v hu cn.

y Cc ro cn trong lnh vc u t v thng mi.

nh hng tnh ca thu quan

Vi cch tip cn nh hng tnh ca thu quan, t chc tin t quc t IMF thc hin
nghin cu phn tch s nh hng ca vic gia nhp t chc WTO ti phc li x hi.
Nghin cu ny a ra nhng kt qu rt ng ch . Trong mt kch bn, IMF thc
hin c lng nhng li ch t vic gia nhp WTO ca Vit Nam m khng tnh n vic
Vit Nam c tham gia vo khu vc mu dch t do ASEAN (AFTA) v thc hin thu
quan chung u i (CEPT) trong khu vc. Theo , li ch hng nm m ngi tiu dng
hng li t vic tip cn c cc sn phm nhp khu gi r (tc l s gia tng phc li
ca ngi tiu dng) c t 1 t USD (chim 1,5 % GDP) trong nm 2007 s tng ln
2,2 t USD (chim 1,7 % GDP) vo nm 2012 v t ti mc cao nht khong 2,3 t
USD (chim 0,9 % GDP) vo nm 2019.76

Tt nhin, IMF nhn thc r rng AFTA v CEPT ng vai tr rt ln trong giao dch
thng mi ca Vit Nam nhng rt kh c th tnh ton c v mt lng ln trong t
trng giao dch thng mi ni khi ASEAN khng tnh theo biu thu CEPT v l do p
dng cc quy tc xut x v cc vn hi quan hay sn phm khng trong danh mc
cam kt. Do vy, IMF a ra kch bn th hai khi gi nh tt c thng mi trong khu
vc ASEAN tnh theo biu thu ca AFTA. Gi nh ny cho php xc nh phc li t
c vi mt gi tr thp hn. Trong kch bn ny, phc l x hi thc t c t vic
gia nhp WTO s thp hn, v ch chim 1,5 % GDP vo nm 2012.

Mt iu quan trng cn ch l mi ch l nhng li ch tnh, IMF cng ch r trin

vng c c nhng li ch ng v nng cao nng sut lao ng l rt tim nng. Phn
di y s tp trung phn tch ch :

C ch biu thu ti hu quc MFN sau khi gia nhp WTO s tip tc duy tr mc cao
trong mt s lnh vc nht nh v iu ny s gy ra nhng thit hi ln cho nn kinh t
Vit Nam. Vic s dng m hnh cn bng tng th CGE phn tch v m phng nhng
thit hi ca vic bo h thu sut cao c trnh by chi tit trong phn ph lc. Cch
tip cn y l s dng cch phn tch chi tit vic duy tr biu thu cao, m rng khi
lng thng mi v c tnh nhng phc li x hi c v mt da trn thu sut bnh
qun ca cc lnh vc , cng vi biu thu trung bnh thp v biu thu t s phn tn
trong h thng code HS.77

phn tch cc thit hi gy ra ca vic bo h bng thu sut cao sau khi cc cam kt
WTO c thc hin. Kch bn c xy dng trn c s Vit Nam p dng ln lt
cc mc thu n gin mc 0, 5, 10 v 15 phn trm cho tt c cc mt hng. Phc li
ca ngi tiu dng v hiu qu ca vic sn xut gi nh s tng thm khi biu thu sut
cao c xu hng gim. Nh vo vic thay i c ch biu thu sau khi gia nhp WTO v
nu n c p dng v c thc thi hon ton vo nm 2015, nhng li ch m kinh t
Vit Nam t c s tng trong khong 1,5 n 2,5 phn trm ca GDP. Kch bn ny l
s b sung cho phn tch ca IMF v c lng lng li ch t c t vic Vit Nam
tham gia WTO. Nm 2015 c chn lm nm phn tch v ti thi im ny cc sn
phm trong danh mc khng cam kt s c xa b hon ton thu quan trong khung
kh cam kt AFTA v khu vc mu dch t do ASEAN c bn hon thnh, ngoi tr mt
s sn phm trong danh sch nhy cm. l phng php c s dng c
lng.

Nhng nh hng ng

S c 2 loi nh hng ng ti tng trng sinh ra t qu trnh tip tc theo ui chnh

sch t do ha thng mi ca Vit Nam.

nh hng tim nng th nht l kh nng tng tc tng trng ca nn kinh t Vit
Nam i km theo h thng thng mi m ca. Cch phn tch ny da trn mt nghin
cu ca Ngn hng Th gii. Vi lun im cho rng do thiu vng vic to thun li ha
thng mi v duy tr cc ro cn thng mi v u t, cch tip cn nghin cu ca
Ngn hng Th gii s l cch tip cn phn tch nguyn nhn kt qu.78 Nghin cu c

76
Il Houng Lee, Patrizia Tumbarello, Noel Sacasa, v Pritha Mitra, Vit Nam Gia nhp WTO: C hi v
Thch thc. Thng 12 nm 2007, Vit Nam: Mt s vn , Bo co quc gia ca IMF s 07/385

77 Phn tch c th v chng minh c trnh by k hn trong phn ph lc.

78
Aaditya Mattoo (World Bank), Randeep Rathindran (University of Maryland), v Arvind Subramanian
tnh c rng tc tng trng ca nn kinh t Vit Nam s tng khong t 0,5 n 1,0
phn trm hng nm nu cc hng ro phi thu quan c d b, nng cao vic to thun
li ha thng mi v t do ha trong lnh vc dch v, c bit l trong lnh vc dch v
cng ngh thng tin v truyn thng. Ch rng vi tc tng trng cng cao th li
ch mang li cho nn kinh t cng cng ln v cao hn c cch tip cn dng phc li x
hi c trnh by phn trn, l do l cc li ch c pha trn v b sung cho nhau.

nh hng ng th hai s tp trung vo vic hnh thnh cc ngun vn ln do dng

chy FDI vo Vit Nam tng. Cch c lng hai bc s c trnh by k hn trong
phn ph lc. Theo kt qu phn tch thng k, Vit Nam c s ph thuc ng k gia
vic tng FDI v tng s hnh thnh cc ngun vn, c th h s dng (+) rt ln biu th
s lin quan gia hai yu t ny. Kt qu c lng cho thy, qua trnh t do ha thng
mi hng ha v dch v v s m ca cho cc ngun vn t nc ngoi cng s lm tng
tc tng trng khong 0,5 phn trm nh vo nh hng tch cc ca FDI ti vic
hnh thnh cc ngun vn.

Cc phng php c lng v kt qu c trnh by trong phn ph lc.

15.2. M rng thng mi hay chuyn hng thng

mi

Vic tham gia ca Vit Nam vo cc chng trnh hi nhp vng nh tham gia khu vc
mu dch t do AFTA v cc chng trnh mu dch t do khc ngoi ASEAN s em li
nhng li ch c tnh tim nng nh vic m rng thng mi v thit hi c th nh vic
chuyn hng thng mi. Nhng li ch mang li t vic m rng thng mi c th
c gii thch qua li ch c c t phc li tng thm ca ngi tiu dng v vic sn
xut t hiu qu hn do s thay i la chn t nh cung cp ca Vit Nam vi gi thnh
cao sang nh cung cp trong vng vi gi thnh thp hn. Nhng thit hi c th t vic
chuyn hng thng mi cng c gii thch tng t qua vic s chn la cc nh
cung cp trong vng vi gi thnh cao hn nhng c hng li v thu v khng la
chn cc nh cung cp t nc th ba vi gi thnh thp hn nhng khng c hng
li t thu.

Vit Nam c v thnh cng trong vic loi b trong cam kt cc sn phm hin c
bo h cao v d nh cc sn phm t tr khch hay vic c c giai on rt di
xa b thu quan cho cc sn phm in t tiu dng. Vit Nam nu tip tc duy tr biu
thu MFN cao v mun chm li l trnh ct gim thu, ng thi li thc thi vic ct
gim thu quan trong khung kh hip nh vng s c th gy ra cc hin tng chuyn
hng thng mi. Nhng xu hng ny c v s khng ko di trong trung hn. Theo
thi gian, p loi b cc sn phm trong danh sch loi tr s gia tng v vic ko di vic
thc hin cc l trnh s khng cn. V d trng hp sn phm in t s c l trnh 15
nm trong cam kt FTA gia Vit Nam v Nht Bn l mt minh chng c th. Xu hng
chuyn hng thng mi li c th xy khi cc sn phm chu thu cao c a vo
trong khung kh AFTA ATIGA v cc cam kt khc ngoi ASEAN.

Th ly v d ca mt s sn phm nh ni cm in v my pha c ph hin ang chu

mc thu ti hu quc MFN l 40 phn trm. Nhng sn phm ny c kh nng s a
vo cam kt AFTA CEPT vo nm 2015 v s c thc hin trong vng 15 nm trong
khung kh cam kt khu vc mu dch t do Vit Nam - Nht Bn.

(IMF) o lng t do ha thng mi v tc ng ca n n tng trng Kinh t: Minh ha Tp ch Hi

nhp Kinh t,thng 8 nm 2001
Mt khi cc sn phm nm trong biu thu cao hn a vo cc cam kt AFTA ATIGA
v/hoc cc hip nh t do khc s gy ra sau nhng p lc ng k ln cc sn phm
nm trong biu thu cao m cha a vo cam kt. Vit Nam c th hn ch nhng kh
nng chuyn hng thng mi ny bng cch t gim ro cn thng mi cho cc sn
phm . Mt s cc cch thc khc m Vit Nam c th lm trnh hin tng ny l:
n phng gim cc ro cn trong biu thu ti hu quc MFN; m phn m rng cc
hip nh thng mi t do vi cc i tc nh EU v n ; hay m phn gim thu
MFN vi cc nc . Thc vy, Vit Nam c th tip tc theo ui chnh sch m phn
trong vng v gim thu.

15.3. Nhng thch thc trong vic iu chnh chnh

sch

Nm r c cc thch thc trong iu chnh chnh sch l vn then cht trong qu

trnh hi nhp. Qu trnh hi nhp vo nn kinh t th gii din ra tng i nhanh
Vit Nam nu so snh vi nhiu quc gia khc v vic t do ha, xa b mt cch ng k
cc ro cn trong lnh vc hng ha v thng mi cng nh trong u t em li cho
Vit Nam tng trng kinh t ng ghi nhn. Tuy nhin, cc thch thc trong tng lai
chnh l vic t do ha cc nghnh cng nghip ang c bo h.

C rt nhiu thch thc trong vic iu chnh chnh sch trong cc lnh vc c bo h,
nht l trong phng tin tr khch v mt vi sn phm tiu dng. Vic cho php thc
hin ct gim thu trong l trnh 5 nm s l mt v d to iu kin cho cc doanh nghip
v cng nhn iu chnh sao cho ph hp vi mi trng kinh doanh mi.

Cc thch thc trong iu chnh chnh sch c th s l iu kin thun li cho mt s

doanh nghip v cng nhn lao ng. Yu t iu chnh chnh sch l mt bin s ht sc
quan trng. L trnh 15 nm cho mt s sn phm nhy cm trong cam kt khu vc mu
dch t do Vit Nam Nht Bn tht ra l lu hn so vi thi gian m cc doanh nghip
v cng nhn cn c th t iu chnh cho ph hp vi hon cnh mi. Tuy nhin c
th thy y l mt gii php mang tnh chnh tr. C th thy r mt li th r rng bi v
cc cam kt xa b thu quan l mt im ta trong tng lai v n gim p lc v mt
chnh tr phi chu ng trong vic tham gia cc khu vc mu dch t do.

15.4. t c tng trng cao

Vit Nam c c c hi him c gy dng nhng thnh cng v kinh t trong 2

thp k trc v tip tc thc hin chin lc hi nhp vo nn kinh t th gii. Nhng
thnh cng t c s to thm ng lc, khuyn khch cc nh hoch nh chnh sch
ca Vit Nam tip tc thc hin nhng bc ci cch tip theo. Cc cam kt m Vit Nam
k trong khung kh WTO v trong khu vc mu dch t do ASEAN s m bo cho
vic tip tc t do ha v thng mi ngay c khi nhng sng kin mi v chnh tr khng
hnh thnh.

Mc d Vit Nam hon ton c th t ho vo nhng vic hon thnh tt trong cng
cuc m ca nn kinh t v thc y tng trng kinh t, tuy nhin cc cng vic pha
trc vn cn nhiu iu phi lm. Vit Nam hin vn duy tr ro cn thu quan nhiu
lnh vc v phi i mt vi nhiu thch thc trong vic iu phi v hi nhp cng nh
trong qu trnh m phn vng i km vi h thng biu thu ti hu quc MFN trong
lnh vc hng ha v dch v.
16. Thch thc trong tng lai

16.1. Li ch kinh t v cc qu trnh hi nhp hin

thi

Hu ht cc nh quan st v chnh sch ti Vit Nam u thng nht rng, trong gn 2

thp k m ca hi nhp kinh t em li nhng thng li ln lao c v mt kinh t ln
x hi cho Vit Nam. Vic t do ha thng mi v u t trong vng 2 thp k qua
chun b cho vic hi nhp ASEAN, tham gia t chc thng mi th gii WTO v cc
qu trnh m phn v thc thi cam kt khc ngoi ASEAN. Kt qu ca vic gia nhp
WTO hay thc hin khu vc mu dch t do AFTA th hin qua hng lot cc cam kt
cng nh cc hip nh thng mi c k kt.

Trong qu trnh thc thi cc cam kt, Vit Nam vn vp phi nhng thch thc nht nh.
V d nh trong mt vi lnh vc nh phn phi v dch v ti chnh, Vit Nam thc
thi rt chm trong vic thc thi cc cam kt trong khung kh hip nh v dch v trong l
trnh gia nhp WTO. Vit Nam v ang c gng thc hin nhng qu trnh thc thi c
v cn chm nh vy dng nh l do trong qu trnh hi nhp kinh t ca Vit Nam cn
nhiu iu ng bn.

Trong qu trnh thc thi hip nh thng mi t do AFTA v cc cam kt ngoi ASEAN
khc. Sau khi thc thi cc cam kt WTO, thu sut trung bnh MFN i vi Vit Nam
gim xung cn khong khong 13 %. Tuy nhin trong mt s ngnh, biu thu sau khi
thc hin cam kt WTO vn duy tr mc cao nh ngnh cng nghip t tr khch.
Vit Nam loi b mt s biu thu ca ngnh cng nghip t ra khi hip nh AFTA
v cc cam kt khc ngoi ASEAN nhng Vit Nam ang chu nhng p lc rt ln t
pha i tc thng mi yu cu a lnh vc cng nghip t vo trong cc hip nh
vng. Vic a cc lnh vc thng mi trong cng nghip t vo cc cam kt trong
vng s gy ra p lc cnh tranh ln cho nghnh cng nghip lp rp hin vi gi cao v
iu ny s dn ti kh nng chuyn hng thng mi do thu gim v nhp khu s
chuyn sang nhp khu t cc i tc trong vng. R rng rng thu trong lnh vc cng
nghip t v vic ti c cu lnh vc ny l vn chnh tr cn xem xt k.

Trong lnh vc vin thng, lnh vc hin ang khng cho php u t nc ngoi ngoi
tr nhng khon u t nh khng ng k v hin ti t l phn vn nc ngoi vn ang
gii hn mc 49%. Hn na, cc nh u t nc ngoi c c BCCs nhn thy
rng nhng cam kt trong hip nh GATS ch r l trnh cc nh u t nc ngoi
s c kh nng k li cc cam kt hay chuyn i sang hnh thc u t khc vi cc iu
kin khng thit hi hn cc li ch m h ang c. Vic u t trong lnh vc vin thng
v vic a cc k thut tin tin s nh hng rt nhiu n kh nng cnh tranh ca nn
kinh t Vit Nam.

16.2. y mnh vic cng c chnh sch v khung kh

php lut

C rt nhiu nhng chnh sch v quy nh ch cht m Vit Nam cn phi iu chnh v
tng cng y mnh h tr qu trnh hi nhp. Cc vic lm hon ton khng bt
buc qua cc cam kt nhng ci cch chnh sch v minh bch ha trong khung kh quy
nh s ci thin trin vng pht trin cho kinh t Vit Nam v gim thiu ha nhng ri
ro khng mong i. Mt trong nhng lnh vc quan trng l chnh sch kinh t v m v
h thng gim st ti chnh. Vit Nam cn cng c kh nng xy dng v thc thi cc
chnh sch kinh t v m. Cng nh cc quc gia khc, vic nng cao gim st thn trng
trong dch v ti chnh l iu rt ng quan tm. Tt c cc quc gia u c c
nhng bi hc ng gi t khng hong ti chnh v r rng cn tp trung nhn mnh vo
vic phn tch ri ro v m v ri ro h thng, cng nh lut l ca ti chnh.

Vic iu chnh chnh sch cng cn c y mnh trong cc lnh vc khc nh vin
thng, vic minh bch hn cch iu chnh hp l s gip tng cng nng lc cnh
tranh. Vic iu hnh ca chnh ph v mi trng u t cng s c ci thin.

Vic chm tr trong qu trnh thc hin c phn ha cc doanh nghip nh nc s nh

hng khng tt n th trng vn v cc du hiu tch cc ti ngun lc trong hot
ng kinh t. Mt vi ci t trong cc doanh nghip nh nc v chnh sch cnh tranh s
to tin cho vic pht trin kinh t bn vng hn.

16.3. Hi nhp ngy cng su rng

Vin Nghin cu Qun l kinh t Trung ng cp n mt vi vn trong vic hi

nhp kinh t su rng v nng cao mi trng kinh doanh trong mt bi vit gn y.79 V
c 2 ch lin quan nh sau:

Vit Nam c th hng thp hn so vi cc i tc trong vng ASEAN nu xt theo ch

s v dch v hu cn (Logistics Performance Index (LPI)). Thun li ha thng mi c
vai tr ch o trong trong vic hi nhp vo chui cung ng vng cng nh ton cu.
Vic tham gia vo sng kin mt im dng trong ASEAN s rt c ch cho Vit Nam
nhng Vit Nam cng cn c nhng ci cch trit trong h thng thng mi qua bin
gii.

Chnh sch v ci t v c phn ha cc doanh nghip nh nc c ph duyt trong

thi gian qua tuy nhin vic thc thi l ht sc cn thit. Nhng quyn hn c bit ca
cc doanh nghip nh nc lm phc tp ha s qun l cc chnh sch kinh t v m
v vic gim st ti chnh Vit Nam. Ci t trong vic iu hnh chnh ph, gia tng s
minh bch v cc thay i v th trng s cng c nhng lnh vc chu s qun l ca
doanh nghip nh nc v t ci thin tnh hnh kinh t chung.

T do ha trong lnh vc thng mi dch v v u t s ng vai tr ch cht trong vic

h tr qu trnh hi nhp ca Vit Nam vo chui gi tr ton cu v ci thin mi trng
cho sng to v ph bin cng ngh k thut.

16.4. Nhng gi chnh sch cho vic pht trin v

tng trng kinh t

t c s tng trng cao v bn vng Vit Nam trong thi gian ti s i hi qu

trnh hi nhp su rng hn na. Chc chn vic tng hp v thc hin tt cc l trnh hi
nhp hin ti l rt cn thit. Vic ci cch chnh sch v khung kh php lut s tng hiu
qu cho pht trin kinh t.

79
CIEM Working Paper No.13 - 2008: VIETNAM ENTEPRISES- DEVELOPMENT AND
INTEGRATION - Some issues after VietNam accessing WTO
Trong vng hai thp k qua, Vit Nam t c nhng thnh tch ng k v pht trin
kinh t v ci thin i sng ca ngi dn. S thay i v c cu kinh t c th c
din gii l: vic t do ha trong lnh vc thng mi v u t lm cho lao ng t
lnh vc nng nghip vi nng sut lao ng thp chuyn sang cc nghnh nng nghip
vi gi tr cao hn v chuyn sang lnh vc sn xut gia cng. Nng cao cht nng sut
tng trng v chuyn dch ln chui gi tr cao hn s l nhng thch thc cho Vit Nam
trong thi gian ti.

Nng cao cht lng ca vn u t trc tip nc ngoi, y mnh vic p dng khoa
hc k thut v hi nhp cht ch vo chui cung ng ton cu s l mu cht cho vic
nng cao hiu qu tng trng. Hi nhp su hn na s ng vai tr sng cn n vic
thc hin chin lc tng trng cao ca Vit Nam.

y Ban v tng trng ch r Vit Nam c th s tr thnh nc tng trng cao trong
tng lai nhng t c iu , Vit Nam s phi chp nhn cc gi chnh sch
ca y Ban v vic m ca hn na trong lnh vc thng mi v u t cng nh vic
khuyn khch cnh tranh v sng to.

Trong khi Vit Nam c c nhng trin vng tt trong tng lai, Vit Nam cng c mt
con ng duy nht t c tng trng cao hn. tui t 12-25 chim t l ln
nht trong dn s v xu hng ny s tip tc duy tr cho cc nm ti. Vi lc lng ng
o ny cng vi lc lng tui nh hn k tip s cung cp nhng bng chng v
s tng trng cao v nng ng cho lc lng lao ng v t l ph thuc thp. Vic
ng thi tng cng u t k nng cho i ng lao ng tr v nh hng cho h
nhng ngnh cng nghip no, hot ng no v k nng no s ph hp cho cng vic
tng lai ca h s l nhng quyt nh chnh sch quan trng ca cc nh hoch nh
chnh sch cho Vit Nam, iu s gip choVit Nam t c nhng trin vng tt v
kinh t - x hi cho nhng thp k tip theo.
17. Ph lc
17.1. Cc nghin cu v hi nhp ca Vit Nam
Phn ny s tm tt cc nghin cu trc y v hin ti v tc ng ca hi nhp kinh t
quc t n kinh t Vit Nam do cc t chc quc t v cc vin nghin cu ca Vit Nam
v ang c thc hin.

y ban chu U
y ban Chu u gip thc hin mt nghin cu nh lng v tc ng c th c
ca Hip nh thng mi song phng EU ASEAN h tr nhm lm vic EU
ASEAN (hot ng vo nm 2005 2006). y ban hin ang thc hin mt nh gi tc
ng bn vng ca Hip nh thng mi ny

Mt nh gi nh lng ca tc ng c th ca cc kch bn khc nhau cho mt hip

nh thng mi song phng EU ASEAN do CEPII v CIREM thc hin80. Cc kch bn
khc nhau c xem xt theo m hnh cn bng tng th c th tnh ton c (m
hinh CGE). C ba kch bn c trong nghin cu ca CEPII:
y Trong kch bn th nht, thu nh vo hng ha c loi b hon ton, 50% ro
cn thng mi dch v c d b. Nh mt phn tch tnh nhy cm, kch bn
ny c so snh vi trng hp thng mi dch v khng c t do ha
y Kch bn th hai a ra mt danh sch cc hng ha nhy cm b loi ra khi
hip nh
y Kch bn th ba c xem xt nh gi tc ng ca hip nh trong hon cnh
cc nc ASEAN v EU c thc hin cc hip nh thng mi khc ngoi hip
inh thng mi ASEAN-EU vi cc i tc khc ca mnh.

Trong tt c cc kch bn, vic ct gim thu quan c bt u t nm 2008 v hon

thnh vo nm 2015. Tc ng ca t do ha thng mi n u t nc ngoi cng
c xem xt trong cc m phng.

Mt s kt lun c th c rt ra t nghin cu da vo m hnh CGE ny l:

y Th nht, khi so snh vi cc m phng khc ca CEPII, li ch m cc nc

ASEAN thu c l rt ln trong GDP ca Vit Nam tng thm 1.8% vo nm
2020. Tc ng v thng mi, sn xut v phc li x hi cng cao hn so vi
cc sng kin t do ha thng mi khc.
y Th hai, a phn cc li ch thu c (cc nc ASEAN thu c khong li
ch) c lin quan n t do ha dch v. Tt c cc kch bn bao gm c kch bn
t do ha thng mi dch v c lin quan n li ch thu c v mt x hi ca
tt c cc quc gia tham gia vo k kt hip nh ny.

C mt im cn ch t kch bn th ba trong nghin cu ca CEPII l s hp dn ca

Hip nh thng mi EU-ASEAN s tng ln khi mi trng chnh sch thng mi
c xem xt. C th hn, kch bn ny xem xt cc mi trng thng mi khc nhau
nh vic thc hin Hip nh thng mi EU v ASEAN c thc hin song song vi
hip nh EU-Mercosur v hip nh thng mi vi Nht Bn ca ASEAN. Vi mi

80
CEPII CIREM, ECONOMIC IMPACT OF A POTENTIAL FREE TRADE AGREEMENT (FTA)
BETWEEN THE EUROPEAN UNION AND ASEAN, Bo co cui cng 2006-05-03
trng ny, Nht Bn v cc i tc khc cn thu c nhiu li ch hn trong trng hp
khng c cc hip nh thng mi song phng khc. Tc ng ca hip nh thng
mi EU-ASEAN c xu hng ngc li vi nh hng v a dng ha thng mi ca
cc hip nh thng mi t do khc t cc hip nh thng mi c lien quan n cc
tha thun thng mi u i c th c xy dng nu khng c hip nh thng mi
EU-ASEAN.

Phn tch ca CEPII cng xem xt cc ro cn thng mi trong khu vc dch v v tc

ng ca vic k kt Hip nh thng mi song phng ASEAN EU n u t nc
ngoi. Cc ro cn c CEPII xem xt l cc ro cn vi thng mi hng ho, v ro
cn vi thng mi dch v (ch yu c c lng t m hnh khong cch thng
mi). Nghin cu ca CEPI khng xem xt tc ng ca cc ro cn thng mi n u
t v n cng khng xem xt tc ng ca vic gia tng u t nc ngoi.

Phn tch theo m hnh cn bng tng th ca CEPII cn c b sung bng cc phn tch
s dng cc loi m hnh khc. M hnh cn bng tng th khng phn nh y tc
ng n u t v i mi cng ngh.

EC MUTRAP EC MUTRAP D n MUTRAP hon thnh mt nghin cu ton din

v h ly ti kinh t v m ca vic thc hin cc cam kt gia nhp WTO v cc tc ng
ca n ti thng mi, cng nghip nng nghip, s pht trin ca cc doanh nghip
SME, v mi trng kinh doanh, tc ng ti cc vn x hi.

IMF: IMF pht trin mt m hnh cn bng bn tng th (m hnh cn bng ngnh) m
phng tc ng v ch li x hi ca vic ct gim thu quan theo cam kt gia nhp WTO.
M hnh ny s dng b s liu phn tch theo ngnh v s dng thu sut phn loi theo
HS-4. Mc thu phn loi theo 10 ch s (HS-10) theo cch phn loi ca quy ch ti hu
quc v cam kt WTO c chuyn thnh cc mc thu phn loi theo HS-4 ph hp
vi s liu nhp khu mi nht. M nh c iu chnh vo nm 2006 mc thu
nhp khu tnh ton t m hnh ng bng tng thu nhp khu m Vit Nam thu c.
iu ny l cn thit trnh c tnh qu mc nhng khon thu b mt i. lm c
iu ny, c mt h s gi l h s iu chnh c thm vo m hnh thu nhp t
thu nhp khu bng cch s dng thu sut ti hu quc nm 2006 bng vi thu thu
c bng cch s dng thu sut theo m HS4 v bng vi thu thc t thu nhp khu
(mc thu thc t t nhp khu thp hn thu t m hnh v do c cc khon min thu hoc
thu t cc khu cng nghip v khu ch xut)

UNDP/UNCTAD UNDP/UNCTAD thc hin mt nghin cu v ngnh dch v ca

Vit Nam v nhng tc ng ca vic gia nhp WTO. Nghin cu ny c hon thnh
vo nm 2006 v cha c thm cc nghin cu v t do thng mi ha khc c thc
hin.

US STAR D n US-STAR xut bn mt nghin cu nh gi tc ng ca vic trin

khai Hip nh thng mi song phng Vit M ti thng mi, u t v c cu kinh t
ca Vit Nam sau 5 nm k t ngy k hip nh ny vo cui nm 2001. Nghin cu
xem xt mi quan h thng mi v u t song phng gia Vit Nam v Hoa K trong
bi cnh Vit Nam thc hin cc ci cch nhm gia nhp WTO. Nghin cu ny c
hon thnh vo 11 thng 1 nm 2007. Nghin cu ny do cc chuyn gia ca Vin Nghin
cu Qun l Kinh t Trung ng, Cc u t nc ngoi (B K hoch v u t) v d
n h tr thng mi VIt Nam (STAR Vit Nam) thc hin vi s ti tr ca C quan
Vin tr Pht trin Hoa K (USAID)

Trc khi c Hip nh thng mi Vit M, thng mi hai chiu gia Vit Nam v Hoa
K l tng i nh v trng thi cn bng. Hip nh ny to ra nhng kch thch
cho Vit Nam xut khu vo Hoa K hn l kch thch Hoa K tng xut khu sang Vit
Nam v nhng tc ng u tin lin quan n vic thu quan c p cho hng xut khu
ca Vit Nam c chuyn t thu sut bnh thng ca M, ti thi im l tng i
cao, sang thu sut p dng vi vi quc gia c quan h bnh thng vi M. iu ny
gip Vit Nam c thng d thng mi vi Hoa K. Theo s liu ca Hoa K, thng d
thng mi ca Vit Nam vi M l vo khong 600 triu la vo nm 2001 v ln ti
khong 7.5 t la vo nm 2006. Thi gian ny cng l thi gian m thm ht cn cn
thng mi v cn cn thanh ton ca Hoa K m rng trn ton cu. Nghin cu ny
khng xem xt mt cch chi tit vic t do ha su rng hn ca nn kinh t Vit Nam .

Ngn hng th gii

Ngn hng th gii trin khai d n nghin cu hu WTO. y l sng kin gip cc
cp cc ngnh Vit Nam lm quen v thc hin cc cam kt gia nhp WTO. Mt k
hoch hnh ng quc gia c xut vi th tng. C th hn, chng trnh ny
cng cung cp u vo lin quan n nhng vn k thut v tnh kh thi trong di hn
ca cc cng vic cc b s trin khai v a ra cc gi cho vic thc hin chng. Cc
khuyn ngh a ra s xem xt c 2 kha cnh l kha cnh lut php v kinh t. Ngn
hng th gii cng c nh ua mt s k thut phn tch su phn tch k thut cc
b bng cc xem xt cc tc ng v x hi vi cc bin php c cp (cng vic ca
chng ti trung lp vi cng vic ca Carolyn), v tc ng ca tnh trng phi th trng
ca Vit Nam v vic tham gia ca cc bn c lin quan trong cc quyt nh ca chnh
ph, mt cng vic hin dduwwocj nh gi l yu. S phi hp gia cc b, s c lp
ca cc c quan ra chnh sch v s tng tc gia chnh quyn trung ng v chnh
quyn a phng cng l nhng ch c nghin cu trong chng trnh ny.

CIEM
Vin nghin cu qun l kinh t trung ng thc hin mt nghin cu v lin kt vng,
tp trung vo xc nh v tr v nng lc cnh tranh cng nghip ca nn kinh t Vit Nam
trong mng sn xut ng . Nghin cu ny xem xt cch tip cn v chin lc pht
trin ca Vit Nam v cc chnh sch cng nghip v thng mi, xem xt thay i c cu
cng nghip c so snh vi quc t thong qua mi lin kt v u t vng v phn tch
tnh cnh tranh ca cng nghip Vit Nam trong mng sn xut v chui gi tr. Cc
ngnh nh dt v may mc, in t v cng nghip t cng c phn tch.

Cc nghin cu khc
Nhng nghin cu khc c hon thnh cng tp trung vo xem xt vic thc thi cc
cam kt gia nhp WTO v nh gi tc ng ca vic gia nhp ny., tr hai nghin cu
cu ca USAID (xem xt thm tc ng ca Hip nh thng mi song phng Vit M)
v nghin cu ca CEPII (xem xt tc ng ca Hin nh thng mi ASEAN EU).
 17.2. Phn tch chi ph ca bo h

Cch tip cn m hnh: Chi ph tnh ca bo h

M hnh cn bng bn tng th (m hnh cn bng ngnh) c nhng im mnh v im

yu so vi m hnh cn bng tng th.. Cch tip cn m hnh cn bng ngnh tp trung
vo xem xt nhng ro cn thng mi vo u t ti cc ngnh c th v cho php s
phn tch su cc ro cn ny. Chng ti s dng cch tip cn m hnh cn bng ngnh
c s dng nhiu nghin cu khc nh nghin cu ca Zhang, Zhang v Wang
(1998), o lng chi ph ca bo h thng mi ti Trung Quc

Cch tip cn m hnh cn bng ngnh gi thit rng

y Hng ha nhp khu v hng ha trong nc khng th thay th nhau mt cch hon
ho
y Ngun cung quc t l c co gin hon ho (so vi gi gi thit thng mi ca
quc gia nh)
y Cung trong nc c chiu i ln
y Tt c cc th trng l cnh tranh hon ho

Chng ti khng c lng co gin v gi cho cu nhp khu ca Vit Nam v cc l

do mang tnh l thuyt v thc tin. Xt v mt l thuyt, chng ti nghi ng tnh hp l
ca mt s clng bng cc phng php chun nht l khi ch thng mi ca Vit
Nam thay i qua vic thc hin cc cam kt m ca ca ASEAN v cc hip nh
thng mi. Mt vn l thuyt na l s chnh lch khi s dng cc loi thu quan
trung bnh hoc thu quan tng ng cho cc ngnh cng nghip lm gim i nh
hng ca mt ch thng mi bo h. 81
gim thiu nhng nh hng ca s dng s gp, chng ti tp trung vo mc phn
tch m ti mc c nhng thch thc mang tnh thc t trong vic c lng h s co
gin ca cu nhp khu. u tin, mc phn tch cao, rt kh c th hp cc danh
mc hng ha trong nc v quc t ph hp vi s liu thng mi v sn xut. Th hai,
mc d v mt l thuyt th vic tnh h s co gin ca hng ha l c th nhng trn thc
t, vic tnh ton l rt kh mc phn tch cao. Mc d mt s ngi c lng
h s co gin ca gi c ca chnh loi hng ha vi mc phn tch cao nhng cha ai
c lng h s co gin cho. Trong nghin cu ca mnh, Kee, Nicita v Olearraga
c lng h s gi ca hng ha nhp khu cho 117 quc gia (nhng khng c Vit
Nam). Nghin cu ny ch ra mt s nhn t nh hng ti co gin gi ca chnh
hng ha .
Di y l mt s kt qu ca nghin cu ny
1. Cu nhp khu cc loi hng thun nht c co gin cao hn so vi cu nhp khu
nhng hng ha khng ng nht. V d cc loi thp d thay th hn l my mc v thit
b.
2. Cu nhp khu c co gin cao hn cc mc phn tch cao tc ng thay th ca
o s mi cotton v o s mi bng vi len cao hn so vi tc ng thay th gia o v qun
hay gia qun o vo hng in t.
3.Cu nhp khu ca cc quc gia ln hn c co gin cao hn. L do l cc quc gia
ln, nhiu hng ha c sn xut trong nc nn nhy cm ca cu nhp khu so
vi gia nhp khu l ln hn. Hay ni cch khc, cc nn kinh t ln, vic tm hng ha
sn xut trong nc thay th hng nhp khu l d dng hn
4. Cu nhp khu t co gin hn cc quc gia pht trin v cu tng i cho cc loi

81
Vn ny c cp u tin trong bi, Estimating the effects of trade policy in Handbook of
International Economics, va Feenstra, Robert Gene Grossman and Kenneth Rogoff, (eds.), Amsterdam:
North Holland, 1995 drawing on earlier work of Anderson and Neary.
hng ha khng ng nht thng cao hn cc quc gia ny
Do vy, chng ti s dng cc h s co gin gi (ca chnh hng ha ) t cc
nghin cu trc v thc hin phn tch nhy vi cc h s co gin cao v thp. Chng
ti cng s dng cc pht hin ca Kee, Nicita v Olearraga xem khong h s no c
th c s dng.

phn tch theo phng php cn bng ngnh, chng ti s dng phn mm WITS ca
Ngn hng th gii v UNCTAD. S liu v thng mi c ly t b s liu UNCTAD
TRAINS v UN Comtrade. Chng ti ly s liu v thu nhp khu t l trnh thu quan
m Vit Nam cam kt thc hin khi gia nhp WTO v t h thng d liu ca hi quan
Vit Nam, t b s liu ca UNCTAD v t b s liu tip cn th trng ca ITC v t
k hoch ct gim thu qua ca Hip nh t do thng mi ASEAN +. Vic s dng m
hnh WITS v b s liu v thu quan ny, chng ti c th phn tch ton b 10,500 dng
thu quan phn theo HS-6. Hn na, chng ti cng s dng cc thu quan u i trong
hip nh thng mi ASEAN AFTA v ASEAN + AFTA vi cc s liu cho nm 2007 v
thng qua vic a vo l trnh thu quan trong tng lai trong khun kh ca AFTA v
cc Hip nh thng mi ASEAN +

Phn tch cc hip nh Thng mi ni vng: M rng thng mi v Chuyn hng

thng mi

Cu hi c t ra trong l thuyt v lin minh hi quan ca Viner v Meade l tc ng

xt v mt li ch ca vic m rng thng mi v chuyn hng thng mi do vic to
ra mt lin minh hi quan mc tng quc gia v tc ng tng th ca lin minh ny.
82
Phn tch ca Viner/Mead tp trung vo nh hng n sn xut. Lipsey m rng phn
tch ny bng xem xt c tiu dng v tc ng cn bng tng th v pht trin l thuyt
chung v la chn ti u tt th hai. 83

Trong phn tch ca Viner, ngnh cng nghip vi chi ph thp nht trong lin minh thu
quan c th tng th phn thng qua vic m rng khu vc thng mi v chuyn hng
thng mi t cc nh cung cp ca gi r hn ca nc th ba, nhng ngi s phi i
mt vi nhng ro qun thu quan chung i vi cc nc ngoi lin minh (vi gi nh
rng, chi ph ca nc thp hn chi ph ca nc ngoi sau khi tnh thm c thu
quan). V Vit Nam gia nhp FTA nn phn tch ny cn phi c iu chnh.

Trong cc hip nh thng mi a phng nh AFTA/ATIGA hay ASEAN+, cc ngnh

cng nghip c chi ph thp hn s c kh nng tng th phn trong th trng chung bng
cch ly th phn ca cc doanh nghip khng thuc cc quc gia tham gia vo hip nh
thng mi v ngnh cng nghip p ng c yu cu v xut x, n s c hng li
t thu xut u i c bit l cc quc gia c mc li sut cao hn. Tuy nhin iu ny l
con dao hai li. V nhp khu t cc quc gia c mc chi ph thp hn s thay th hng
nhp khu t cc quc gia c chi ph thp nht, y l chuyn hng thng mi. Tuy
nhin v n thay th sn xut trong nc cc quc gia chi ph cao hn, gi l to lp
thng mi.

Xem xt nh hng n ci tin, mc v tnh ng ca tng trng.

82
Viner, J., (1950), The customs union issue, New York: Carnegie Endowment for International
Peace and Meade, J.E., (1955). The theory of customs unions. Amsterdam: North-Holland.
83
Lipsey, R.G., (1957), The theory of customs unions: trade diversion and welfare, Economica
24 (93): 40-46. Lipsey, R.G., (1960), The theory of customs unions: A general survey, Economic Journal,
vol.70 (September), pp. 496-513. Lipsey, R.G, and Lancaster K (1957), The general theory of second best,
Review of Economic Studies, vol. 24 (October), pp.11-32.
Cc nghin cu v hi nhp kinh t quc t trc y ch yu tp trung vo tn tht tnh
ca thu quan, thng chim t 1-2% GDP. Cc nghin cu cho thy cc quc gia cng
ng Chau u thu c nhiu li ch t vic t do ha thng mi v tnh kinh t nh
quy m v s phn khc th trng cng nh phn ng ca cc tp on c quyn.
L thuyt v thng mi ni ngnh c pht trin u tin bi Grubel v Lloyd (1975).
Grubel v Lloyd xut m hnh ny thay th cho m hnh Hecksher-Ohlin hoc cc loi
m hnh kiu Viner, nhng m hnh nhn mnh thng mi ni ngnh vi mc chi ph c
nh, cng ngh tng t v cc hng ha c th thay th nhau. Da vo cc phn tch v
vic thnh lp Cng ng Chu u, Grubel v Lloyd quan st thy s pht trin mnh
ca thng mi hai chiu trong khu vc chu u cho nhng hng ha khc nhau dn
n vic gia tng vic chuyn mn ha trong ni ngnh v s thay i sn lng trong ni
ngnh t hn so vi quan st ca nhiu ngi khc. Cc quan st thc nghim v tng
trng ca thng mi ni ngnh dn n vic xem xt tnh cnh tranh c quyn hoc
cc ngnh c quyn bi s khc bit v sn phm. Do vy cc hng cnh tranh vi nhau
bng cch tp trung vo mt phn khc th trng hoc mt th trng ngch no trn
ton th trng EC cho mt sn phm hoc mt nhn hiu ca mnh. V khng c g ngc
nhin, vo gia nhng nm 80s, tnh kinh t ca quy m kt ni vi nhng m hnh
thng mi quc t mi trong mi trng cnh tranh khng hon ho, ch yu t cc hc
thuyt kinh t hc ngnh.
Mt dng nghin cu khc nhng b sung cho cc phn tch trn l cc phn tch d vo
cc quan im tn Ricardian hay Schumperterian nhn mnh vo s khc nhau v cng
ngh v con ngi (xem Romer 1986, Aghion v Howitt 1998, v Lipsey, Carlaw v
Beckar, 2006)
Trong c ngnh cng nghip v dch v, nu trong mt khu vc hi nhp, c mt s cnh
tranh c quyn hoc cch ngnh c quyn vi nhng sn phm v dch v khc nhau,
th khi cc ro cn thng mi v u t c d b, kt qu l mt dng t hn cc sn
phm ging nhau dn n s chuyn dch ln hn vi cc sn phm ni ngy v thay vo
l phc tp hn. C th c nhng nh hng mang tnh quy m tim nng, hiu ng
chuyn mn ha v hiu ng cnh tranh v gi v thc y t trc tip v nh hng
mang tnh sng to xy ra so vi nhng tc ng thng mi thc. S gia tng mc cn
tranh tr nn quan trng hn l gia tng dng thng mi.

M hnh tng trng tn c n, thng c gi l m hnh solow, dung xc nh

mt hm sn xut, phn nh dng sn phm trong nc c to ra t cc nhn t sn
xut. Ta c th vit:

Y = AF(K,L),

Trong K l tch ly ti sn, L l lao ng v A l nhn t nng sut, phn nh hm

lng cng ngh v tnh hiu qu ca lao ng v vn trong vic sn xut ra sn phm
cui cng. Tng trng sn lng, do vy c th l sn phm ca (i) s tch ly nhn t
sn xut nh vn/ti sn hoc lao ng (hoc c th vo vn con ngi H) v hoc (ii) t
tng nhn t nng sut A, tc l t vic tng nng sut.
Nghin cu ca Solow l nghin cu u tin cho thy nu khng c tng nng sut thng
qua qu trnh cng ngh - tc l khng c tng A sn lng u ngi c th tng trong
ngn hn nhng khng th tng trong di hn. Trong di hn, vic tch ly nhiu ti sn
ng ngha vi vic ti sn s b mt dn ch ti sn khng th to thm nhng sn lng
gia tng. Mt v d trong lch s l Lin X, mt quc gia c tc tng trng rt nhau
sau thi chin tranh bi v tc tng trng ch yu l do tch ly nhn t sn xut
bng tin tit kim ni a (tng trng ca Lin x i lc l khng thc t v d thp
cht lng thp c s dng vo sn xut cng nghip. V cht lng thp, nn nhiu
lng thp phi quay li nh my cn thp cn li v phn ny cng c tnh l sn
lng).
Mt vn quan trng t c nghin cu l ngun gc ca tng trng v pht trin kinh
t. Nhn t no c tc ng n A, v dn n gia tng nng sut. M hnh Solow l mt
khun kh phn tch thng nht cho phn tch tng trng kinh t nhng cc nh kinh t
hc v cc nh lp chnh sch coi tng nng sut v thay i k thut l ngoi sinh v
t n xut hin.
C mt nghin cu khoa hc gn y xem xt vn ny. Nghin cu ny c
Nhm nghin cu bnh lun. Theo , cc chnh sch cho tng trng, c bit l cc
chnh sch c tng tc vi s pht trin tng ng ca tng quc gia (nh s pht trin
ti chnh, mi trng th ch, v s pht trin ca khoa hc v cng ngh). nh gi ny
cho rng hc thuyt ca Schumpeter a ra nhng gii php chnh sch tt hn bng cch
a ra cc khuyn ngh ph hp vi tng quc gia. Nhng thch thc vi cc phn tch
tng trng da vo cc m hnh kinh t lng s dng s liu ca nhiu quc gia cng
c xem xt. 84

1.3 Phn tch nh lng mi quan h gia FDI v tng trng kinh t ca Vit Nam

im bt u ca phn tch ny l tha nhn rng hi nhp kinh t quc t c tc ng ln

ti kinh t v m thng qua s gia tng tnh hp dn ca Vit Nam vi u t nc ngoi.
Mc d mi quan h ny l rt quan trng, tt c cc m hnh ton cu nh gi tc ng
ca cc hip nh thng mi u khng xem xt mi quan h ny. Do vy, chng ti
c gng c lng tng trng kinh t (hoc tng mc tng trng tim nng) cho Vit
Nam khi hi nhp su hn kinh t quc t, bao gm c mt hip nh thng mi vi EU
thng qua mt m hnh v u t v u t nc ngoi.

Phng php lun

Trong nghin cu ny, nh gi nh lng ch tp trung vo mi quan h gia FDI, u
t v tng trng ca Vit Nam. Chng ti s kim nh nhng gi thit khc nhau lin
quan n tc ng c th c ca vic gia tng FDI ti tng trng GDP ca Vit Nam.

Phn tch ny da vo hai cng c nh lng. Mc ch l lng ha co gin ca u

t nc ngoi v tng u t, ri nh gi tc ng trung v di hn ca nhng thay i
ti GDP.

M hnh th nht l m hnh ng s dng s liu theo thi gian v khng gian. M hnh
ny c s dng nh gi mi quan h gia FDI v tng tch ly ca nn kinh t. M
hnh ny s dng s liu ca 21 nn kinh t mi ni t nm 2000-2006. Vic s dng s
liu theo thi gian v khng gian cho ta mt b s liu ln v c th c c cc d
bo chnh xc cho cc kch bn trong trung hn.

84
Philippe Aghion and Steven Durlauf, From Growth Theory to Policy Design, Commission on Growth
and Development, Working Paper 57, 2009
 CC PHNG TRNH CA M HNH U T
M hnh u t c c lng theo phng php nh hng khng i cho php kim
sot c cc quan st lp li v s khc bit xuyn sut ca tng c th quan st qua thi
gian c nh.
Inv
[1] = a + bi + c( FDI 1 + FDI 2 ) + it
GDP it
i = quc gia v t= thi gian

Inv Tng u t (theo gi hin hnh, $)

GDP Tng sn phm quc ni
FDI u t nc ngoi (tng tch ly trong hai nm trc )
M hnh th hai l c lng GDP truyn thng da trn s kt hp gia lao ng, vn
v tin b cng ngh/nng sut. M hnh ny c c lng bng hm sn xut Cobb-
Douglas thng thng.
Gi nh ch yu tp trung vo mc u t, mt bin s quyt nh lng ti sn tch ly,
v cc tin b cng ngh v s thay i v nhn khu l d dng c th d on c
CC PHNG TRNH CA M HNH GDP
ln(Yt / Popt ) = 0 + 1 (Lt At ) + 2 ln (Invt / Popt ) + tY
Trong
Y/Pop GDP u ngi (gi so snh)
L Lc lng lao ng(dn s tui t 15-64)
A Tng nng sut nhn t (nhn t tin b k thut) 85
Inv/Pop Tng ti sn tch ly u ngi (gi c nh)
Cht lng thng k ca c hai m hnh u tha mn cc kim nh thng k (trn 90%)
v chng ti tin rng cc kt qu l chnh xc

Kt qu
Kt qu u tin c rt ra t m hnh DPEM xem xt mi tng quan gia t l u
t/GDP v dng vn u t nc ngoi. Nhiu nghin cu a ra tranh lun v vic
u t nc ngoi lm thoi lui u t trong nc v phng trnh trn cho mt gc
nhn th v vi vn ny.
Trong m hnh DPEM, chng ti c c mt tham s phn nh mi quan h gia bin
gii thch ( y l FDI trong 3 nm lin tip) v bin c gii thch (tc l t l u t
trn GDP) v mt hng s cho mi quc gia c trong m hnh. Bng di y cho gi tr
ca nhng hng s ny cho tng quc gia.
Bng 17.1: c lng hng s ca mi quc gia trong m hnh u t

At GDPpercapita KOR
85
= 1.3 1.5 ln US
, tin b cng ngh c nh hng ti tc hi t v ph thuc
At 1 GDPpercapita
vo thu nhp u ngi. Tc tng trng gim khi nn kinh t n gn vi mc thu nhp u ngi ca M. Cc h
s c ly t nghin cu Dreaming With BRICs: The Path to 2050, Goldman Sachs, thng 10 nm 2003.
 Country
Hng s trong m hnh DPEM

Vietnam 11.7
Argentina -3.1
Bangladesh 3.3
Brazil -8.0
Chile -1.5
China 9.7
Colombia -2.3
Egypt -3.4
Hungary 1.0
Indonesia 1.1
Israel -4.0
Korea 7.7
Malaysia 0.3
Morocco 6.1
Peru -2.7
Philippines -5.1
Poland -3.4
Thailand 4.4
Uruguay -8.7
Jordan 2.4
Mexico -5.5

Ngun: TAC
Chng ti c th a ra mt s quan st sau:
Hng s c th m hoc dng, tc l u t nc ngoi c th c nh hng tch
cc hoc tiu cc ti tng u t ca cc quc gia. Trong 21 quc gia trong m
hnh, c 10 quc gia c hng s dng, tc l u t nc ngoi c nh hng tch
cc n tng u t, v 10 quc gia khc li c hng s m, tc l u t nc
ngoi lm thoi lui u t trong nc.
Hu ht cc quc gia c hng s m l khu vc M La tin trong khi tt c cc
quc gia chu trong mu, tr Philippines, li c tham s dng. cc khu vc
ng v Trung u v vng a Trung Hi, kt qu l hn hp (dng cho cc
quc gia Hungari v Maroc v m cho Israel, Ai Cp v Ba Lan)
Cui cng, nhng khng km quan trng, quc gia c hng s cao nht l Vit
Nam. Hng s ny cao hn ca Trung Quc mt t nhng li cao hn nhiu so vi
cc nc chu khc. iu ny cho thy FDI c vai tr tch cc trong vic thc
y u t trong nc v cho thy tc ng lan ta ca FDI l cao.
T cc quan st trn, chng ti a ra mt s gi nh v tc ng c th ca Hip
nh Thng mi song phng EU-Vit Nam n FDI ca Vit Nam. Tuy khng
c mt mt hnh chun c th s dng y, nhng chng ta c th kim nh cc
gi thit khc nhau.
Ta ly trung bnh 3 nm (2005-2007), tng FDI chy vo Vit Nam l 3.6 t USD. Gi
nh c bn ng sau hip nh thng mi, nht l cc hip nh thng mi su, l (i)
u t gia hai nc tham gia k kt hip nh thng mi s gia tng (2) cc cng ty ca
mt nc th 3 u t vo Vit Nam s c hng li t vic tip cn th trng EU tt
hn. Da vo cc gi nh trn v quan st dng chy FDI ca Vit Nam, vic kim nh
cc gi thit (i) nu FDI tng 20% th tng u t ca Vit Nam s tng khong 0.7 t
 USD; (ii) nu FDI tng 40% th tng u t ca Vit Nam s tng ln ti gn 1,5 t USD
l hon ton hp l

Table 17.2: Kt qu ca m hnh u t v tng trng

Tc
ng
n
I/GDP Khc bit % thay i
tng
trng
GDP
Thc t 32.3%
Gi thit FDI tng 30% so vi FDI thc
32.5% 0.24% 0.70% 0.4%
1 t vo Vit Nam
Gi thit FDI tng 60% so vi FDI thc
32.6% 0.31% 0.90% 0.6%
2 t vo Vit Nam
Ngun: TAC

T l u t tng c hai kch bn, t 32.3% ln 32.7%. iu ny c ngha, khi mi iu

kin khc khng i, tng FDI theo hai kch bn trn s gip tng trng GDP tng t 0.5
n 0.7 im.
 17.3. Danh mc ti liu tham kho

Grubel, H. and Lloyd, P., Intra-Industry Trade, London, MacMillan, 1975.

Helpman, E. and Krugman, P., Market Structure and Foreign Trade: Increasing
Returns, Imperfect Competition and the International Economy, Cambridge,
Mass., MIT Press, 1985.
Feenstra, Robert, Estimating the effects of trade policy in Handbook of
International Economics, Gene Grossman and Kenneth Rogoff, (eds.), 1995.
Jorgenson, Econometric Methods for Applied General Equilibrium Analysis, Applied
General Equilibrium Analysis, Cambridge Univ. Press, 1984.
H. Kee, A. Nicita, & M. Olearraga, Import Demand Elasticities and Trade
Distortions Discussion Paper 4669, October 2004 Centre for Economic Policy
Research, London.
Lipsey, Richard G., Kenneth I. Carlaw, and Clifford Bekar, ECONOMIC
TRANSFORMATIONS: General Purpose Technologies and Long Term
Growth, Oxford 2006.
Romer, Paul M. (1986), Increasing Returns and Long Run Growth, Journal of
Political Economy, 94, p. 1002-1037.
Smith, A. and T. Venables, A. 1988, Completing the Internal Market in the EC: Some
Industry Simulations, European Economic Review, Vol. 32, pp. 1501-25.
Smith, A. and T. Venables, A. 1991, Economic Integration and Market Access,
European Economic Review, Vol. 35, pp. 388-95.
Zhang Shuguang, Zhang Yansheng, and Wan Zhongxin, (1998) Measuring the Costs
of Protection in China, 1998 Institute for International Economics