CC B KHOA HC THC HIN CHNH CA TI

2
1. PGS.TS ng Nam Chinh i hc M - a cht
2. TS. L Minh T i hc M - a cht
3. Th.S. Trn Thu Dng i hc M - a cht
4. KS. Phm Hong Long i hc M - a cht
5. KS. Bi Khc Luyn i hc M - a cht
6. KS. Nguyn Gia Trng i hc M - a cht
7. KS. Nguyn Th Thu Hin Vin nghin cu a chnh
8. KS. Phan Ngc Mai Cc o c bn
9. KS. Nguyn Tun Anh Trung tm vin thm
10. Th.S. Phm Th Hoa Trng Cao ng Ti nguyn
v Mi trng

TM TT

3
 ti nh hng vo vic nghin cu cc gii php nhm nng cao
chnh xc ca kt qu o cao GPS trong iu kin Vit Nam m mc tiu c th
l t ti chnh xc tng ng thu chun hng III nh nc.
Trn c s phn tch cng thc c bn ca o cao GPS v xt cc phng
n trin khai phng php o cao ny trong thc t, ti nu ra cc yu cu
v chnh xc cho hai thnh phn c bn ca kt qu o cao GPS l o GPS
v xc nh d thng cao nhm p ng mc ch t chnh xc t ra
cho cao chun.
ti i su phn tch kho st cc ngun sai s trong kt qu xc nh
cao trc a bng GPS, c th xt nh hng ca sai s to mt bng
cng nh sai s cao ca im u vct cnh, nh hng ca chiu di vct
cnh, nh hng ca bn thn sai s o GPS .
Vn tip theo c nghin cu gii quyt l xc nh d thng cao,
m c th xt hai cch gii quyt c bn, l : xc nh trc tip theo s liu
trng lc v xc nh gin tip theo cc phng php ni suy trn c s s dng
s liu o GPS v o thu chun l ch yu.
Theo cch th nht xut pht t c s l thuyt ri i su kho st, lun
chng cc yu cu v chnh xc, mt v rng vng cn o trng lc
trong p dng l thuyt hm hip phng sai d thng trng lc kt hp
vi s liu thc t ca Vit Nam, ng thi s dng l thuyt xy dng m hnh
trng trng nhiu. kho st hai phng php chnh trong vic tnh d
thng cao theo s liu trng lc l s dng cng thc tch phn ca Stokes
v s dng collocation v trn c s rt ra nhn xt, so snh cho vic s dng
chng. ng ch l ti xt mi quan h gia d thng cao trng lc
vi cao trc a v cao chun trn c s ch ra s cn thit phi tnh
n n khi s dng kt hp kt qu o cao GPS vi kt qu o thu chun v o
trng lc. Theo cch xc nh gin tip d thng cao ti kho st 5
phng php ni suy d thng cao trn m hnh, l ni suy tuyn tnh,
ni suy theo a thc bc hai, ni suy kriging, ni suy collocation v ni suy
spline. Tip tin hnh kho st da trn s liu thc t nc ta trong
c c s liu trng lc v s liu cao a hnh.
Cui cng ti trin khai thc nghim o cao GPS khu vc ng
bng chuyn tip sang trung du thuc a phn Sc sn- Tam o. Kt qu o
c v x l tnh ton vi 3 dng s liu l o GPS, o thu chun v s liu
trng lc cho thy khu vc thc nghim t c kt qu o cao GPS vi
chnh xc tng ng thu chun hng III nh nc.

M U

4
 cao l mt trong ba thnh phn to xc nh v tr ca mt im xt.
Tu thuc vo b mt khi tnh c chn, chng ta c cc h thng cao
khc nhau. Cc h thng cao v ang c s dng rng ri trong thc t
thng c b mt khi tnh rt gn vi mc nc bin trung bnh trn Tri t.
c th l mt geoid trong h thng cao chnh hay mt quasigeoid trong h
thng cao chun. Thnh phn ch yu ca hai loi cao ny l cao o
c- tng ca cc chnh cao nhn c ti mi trm my theo phng php o
cao hnh hc (o cao thu chun) t im gc cao trn mt bin n im
xt. Bng cch tnh thm vo cao o c cc s hiu chnh tng ng ta s
c cao chnh, cao chun hay cao ng hc. Ngoi tr cao ng hc
thch ng ch yu cho mc ch thu vn, c cao chnh v cao chun u
c s dng rng ri trong cng tc trc a-bn ni ring v cho nhiu
ngnh khoa hc-k thut ni chung. H thng cao chun c bit n cch
y khng lu, t khong gia th k trc, v c u im c bn l cht ch v
mt l thuyt, n gin hn v mt tnh ton. Trn thc t cc s hiu chnh
phn bit cao chnh, cao chun v cao o c thng nh n mc c
th b qua trong nhiu trng hp khng i hi chnh xc cao. Chnh v vy
trong cc phn tip theo, tr trng hp cn phn bit rch ri, chng ta s gi
chung ba loi cao l cao thy chun nhn mnh ngun gc xut
x ca chng l c rt ra t kt qu o cao thu chun.
o cao thu chun l phng php o cao truyn thng c lch s hnh
thnh v pht trin t nhiu th k nay. N c xem l phng php o cao
chnh xc nht vi quy m tri di hng trm, hng nghn kilmt. Tuy vy y
l dng o c kh tn cng sc v c hn ch c bn l khng kh thi trong
iu kin mt t c dc ln hoc b ngn cch bi snh ly, b bao ph bi
bin c...
S ra i ca cng ngh nh v ton cu (GPS) a li mt phng
php mi cho vic xc nh cao - phng php o cao GPS. Phng php
ny cho php khc phc cc nhc im nu trn ca phng php o cao
thu chun truyn thng, v do vy n thu ht c s quan tm ngy cng rng
ri ca nhng ngi lm cng tc trc a-bn trn khp th gii trong c
Vit Nam. Vn t ra l lm sao c th nng cao chnh xc ca phng
php o cao GPS ngang tm v thm ch vt hn so vi o cao thu chun.
nc ngoi cng ngh GPS cho php xc nh v tr tng i v mt
bng vi sai s c xentimt, thm ch milimt trn khong cch ti hng trm,
hng ngn kilmt. Cng ngh ny cng t ra rt hu hiu trong vic truyn
cao, song li ph thuc ch yu v trc ht vo mc phc tp ca trng
trng Tri t vng xt. cc nc pht trin nh M, Nga , c , c c
cc mng li trng lc dy c v rng khp, ngi ta c th s dng o cao
GPS thay th cho o cao thu chun chnh xc ti hng II. Hungari cng
c d n s dng o cao GPS pht trin mng li cao hng III trn phm
vi ton quc. Vi mc ch tip tc nng cao chnh xc ca cng tc o cao
GPS ngi ta ang tm cch xy dng cc m hnh quasigeoid chi tit vi
chnh xc ti 1-2 xentimt trn phm vi lnh th quc gia.

5
 - Khi d thng cao c xc nh gin tip trn c s ni suy th nn
s dng phng php ni suy spline, thm ch, n gin hn phng php ni
suy tuyn tnh, v cc phng php ny m bo chnh xc cao, tho mn cc
yu cu ca thc t, trong khi li i hi s lng im cng mc thp
nht, c 3- 4 im.
- Khi ni suy d thng cao gia cc im cng vi s liu GPS v
thy chun c th s dng thm s liu trng lc v s liu cao a hnh. S
liu trng lc cho php ko gin khong cch gia cc im cng ti 50-60
km, nhng s khng em li hiu qu cao khi cc im cng c b tr
khng qu tha, chng hn cch nhau c 20 30 km.
- vng ni s liu cao a hnh c th cho php ci thin chnh
xc ni suy d thng cao; Tuy vy khong cch gia cc im cng ch
nn gii hn c 5 - 10 km.
- S chnh khc gia cc gi tr cao chun c xc nh bng o cao
GPS v bng o thy chun kt hp vi s liu trng lc theo cch lm truyn
thng l khng nh. Trn phm vi lnh th nc ta v cc vng ph cn, khong
chnh ni trn khong cch 20 km c th thay i ti 0,03 0,06 m, thm ch
khong cch 40 km ti 0,13 m. iu ny cn c tnh n khi ghp ni kt
qu xc nh cao chun theo phng php truyn thng v theo phng php
o cao GPS, nht l trong trng hp yu cu chnh xc cao.
- Trn c s thc nghim o cao GPS vng Sc Sn Tam o c th
thy l trn thc t t c kt qu o cao GPS nhm xc nh cao chun
vi chnh xc tng ng thy chun hng III nh nc. y c th c
xem l kt qu u tin trn hng nghin cu ny nc ta.

QUY TRNH CNG NGH O CAO GPS TNG NG

THU CHUN HNG III VIT NAM

1. Khu vc trin khai o cao GPS nn gii hn trong phm vi c

30km30km trn b tr 4 - 5 im cng to thnh mt a gic khp kn
bao quanh cc im xt.
2. Cc im cng cn c dn cao thy chun vi chnh xc
khng thp hn hng II nh nc, t im cch khng qu 15 km.
3. Cc im cng cn c xc nh hiu cao trc a bng GPS vi
sai s khng vt qu 0,04 m, cn cc im xt khng qu 0,03 m. Tng ng
cn s dng my thu GPS loi 2 tn s vi di ca o (session) khng nh hn
90 pht. Sai s to mt bng ca im khi tnh cho mi vect cnh
(baseline) phi khng ln 0,1 m, cn sai s cao khng ln hn 0,5 m. Sai s
xc nh hiu ta vung gc khng gian bng GPS trn vct cnh phi
khng vt qu 0,03 m.

40
 4. D thng cao c xc nh bng cch ly hiu gia cao trc
a xc nh t GPS v cao chun t o thu chun kt hp trng lc ti cc
im cng ri ni suy sang cho im xt. Vic ni suy nn tin hnh theo
phng php s dng hm spline hoc hm tuyn tnh.
5. vng c a hnh bin i mnh, nht l vng ni nn s dng thm
s liu cao a hnh. Gi tr cao a hnh cn c sai s khng vt qu 10
15 m v c ly trong phm vi bn knh ti 15 20 km xung quanh mi im
xt. S hiu chnh a hnh nn tnh theo cng thc cht ch trong c s dng
tch phn s c gii thiu trong ti ny.
6. Nu cn tng khong cch gia cc im cng ln ti c 50 km th
cn s dng thm s liu trng lc trong phm vi bn knh khng nh hn 150
km xung quanh im xt. Trong trng hp ny sai s chnh cao trc a trn
vect cnh gia cc im cng cn t khng ln hn 0.07 m, cn ti cc
im xt - khng ln hn 0.05 m.

KIN NGH
Cc xut nu trn c xy dng trn c s cc kho st l thuyt v
thc nghim trong khun kh ti m chng ti thc hin. Chng c
ngha v tc dng nh hng cho vic trin khai phng php o cao GPS c
chnh xc khng thp hn thu chun hng III truyn thng. y l nhng
kt qu c c s lun c khoa hc v c th nghim trn mt a bn c th
nc ta.
Tuy vy, chng ti mong mun c cc cp qun l to iu kin cho
kho nghim thm trn c s c nhng b sung, iu chnh cn thit v c
sc thuyt phc chc chn hn nhm hon chnh v sm a vo s dng rng
ri mt phng php xc nh cao hin i c nhiu u th tim nng trong
iu kin Vit Nam. C th, trn c s nghin cu ca ti ny c th sm cho
thc hin mt D n th nghim cp B trin khai mt s a bn khc nhau
vi cc dng a hnh c trng v tnh hnh s liu c th trn phm vi c nc.

41