Professional Documents
Culture Documents
Phn m u
1.1. L do chn ti
Phc cht l mt phn t (ion hay phn t phi) c cha mt nguyn t trung tm
(thng l kim loi chuyn tip) lin kt vi cc phi t (nguyn t, nhm nguyn t hoc
ion). N v ang l i tng quan tm nghin cu ca nhiu ngnh khoa hc khc nhau:
ha hc, sinh hc, y dc, mi trng Trong cng nghip ho hc, xc tc phc cht lm
thay i c bn qui trnh sn xut nhiu ho cht c bn nh axetanehit, axit axetic, v nhiu
loi vt liu polime... Nhng ht nano phc cht chm kim loi ang c nghin cu v s
dng lm xc tc cho ngnh "ho hc xanh" sao cho cc qu trnh sn xut khng gy c hi
cho mi trng, cng nh to lp cc vt liu v c mi vi nhng tnh nng u vit so vi cc
vt liu truyn thng. Hin nay ho hc phc cht ang pht trin rc r v l ni hi t nhng
thnh tu ca ho l, ho phn tch, ho hc hu c, ho sinh, ho dc Nhng qu trnh
quan trng nht ca s sng nh: s quang hp, s vn chuyn oxi v cacbon ioxit trong c
th, s xc tc enzim dn c sng t nh xc nh c cu trc v vai tr ca cc phc
cht i phn tC th ni rng vic nghin cu v hc tp v phc cht trong chng trnh
ph thng chuyn ni chung v hc sinh d thi hc sinh gii Quc gia ni ring l v cng
quan trng gip cho cc em bc u hiu c tm nh hng ca phc cht n s pht
trin ca ha hc. Xut pht t nhng vn quan trng trn ti chn ti: Vn dng
phng php gn ng gii mt s dng ton kh v phc cht trong dung dch
1.2. im mi ca ti
Vi ti ny, ta c th gii quyt cc dng bi ton kh v phc cht trong dung dch mt
cch n gin thng qua phng php gn ng m kt qu sai khc khng ng k, bng cch
lc b cc qu trnh ph cc qu trnh xy ra vi mc khng ng k trong iu kin bi
ton v ngi ta thng chp nhn nng cn bng ca cc cu t bng nng ban u
tng ng ca chng.
Trong ti ti ch gii nhng bi ton v phc cht trong dung dch c phng trnh bc cao
rt kh khi gii theo cc phng php khc.
2. Phn ni dung
Page 1
2.1. Thc trng ca vn m ti cn gii quyt
i vi gio vin vic dy v phn phc cht trong dung dch cho hc sinh THPT Chuyn ni
chung v hc sinh d thi hc sinh gii Quc gia ni ring l vn rt kh khn, thm ch nhiu
gio vin khng c kin thc chuyn su v phn ny th kh c th truyn t cho hc sinh
thu hiu cch lm cc bi ton kh v phc cht c. Do vi ti ny cc gio vin c
th xem l ti liu b ch tham kho v nghin cu ng thi vn dng dy bi dng cho
hc sinh gii.
2.2. C s l thuyt.
2.2.1. nh ngha
Phc cht l loi hp cht sinh ra do loi ion n (thng l ion kim loi), gi l ion trung tm,
lin kt vi phn t hoc ion khc, gi l phi t. Trong dung dch, ion trung tm, phi t v
phc cht u c kh nng tn ti ring r.
V d: Trong dung dch nc, ion phc [Ag(NH 3)2]+ phn li mt phn thnh cation Ag+ v
phn t NH3:
NH3 + H+ NH4+
Nhng cht nh: FeSO4(NH4)2SO4.6H2O hoc KAl(SO4)2.12H2O, c thnh phn ging phc
cht, song khi ha tan vo nc, phn li hon ton thnh cc ion n gin:
Page 2
nn khng phi l phc cht m l nhng mui kp.
Trong mt phc cht, s phi t lin kt vi ion trung tm gi l s phi tr. S phi tr cc i
thng l 2, 4, 6, nh: [Ag(NH3)2]+, [Zn(NH3)4]2+, [FeF6]3-, ...
Phc a nhn l phc cht c nhiu ion trung tm cng loi nh [Fe 2(OH)2]4+, [Cu3(OH)4]2+, ...
hoc khc loi nh [(CN)5Co(CN)Fe(CN)5]6-, [(NH3)5CoBrCr(H2O)5]4+
Phc d phi t l phc cht c nhiu phi t khc nhau, gm c hai loi:
Phc n cng l phc cht m phi t cha mt nguyn t lin kt vi ion trung tm.
Phc a cng l phc cht m phi t cha nhiu nguyn t lin kt vi ion trung tm. Phc
cng cua l phc a cng m phi t to vi ion trung tm mt vng
kn: phc ca ion Ni2+ v dimetylglioxim:
a) Hng s bn tng nc
M + L ML
i vi phc c s phi tr cao, s to phc gia ion kim loi M n+ vi phi t Lm- c biu
din theo s sau ( n gin khng ghi in tch)
M + L ML k1
ML + L ML2 k2
ML2 + L ML3 k3
............................................
Page 3
Cc gi tr ca ki cho bit bn ca tng phc v cho php so snh kh nng to phc tng
nc.
C th biu din cn bng to phc qua hng s bn tng cng bng cch t hp cc cn bng
tng nc.
M + L ML 1 = k1
M + 2L ML2 2 = k1.k2
M + 3L ML3 3 = k1.k2.k3
.....................................
[ML] [ML 2 ]
1 = ; 2 = ;
[M].[L] [M].[L]2
Hng s khng bn tng nc v hng s khng bn tng cng tng ng vi hng s bn tng
nc v hng s bn tng cng.
ML2 ML + L Kkb2
ML M + L Kkb3
c) Hng s bn iu kin
Page 4
Xt qu trnh to phc chnh gia M v L
M + nL MLn n
Cc qu trnh ph:
*
M + iH2O M(OH)i + iH+ i (i=1- N)
OH
MLn + HO- MOHLn
H
MLn + H+ HMLn
[ML n ]'
Biu thc: Hng s bn iu kin c biu din: ' =
[M]' .[L]'n
K H2O
Trong : [ML n ]' =ML n +HML n +MOHL n +..... = [ MLn ] =1+
ML h H+ OH
= ML[ n ] ML n
h
N
'
N
[M] =[M]+[MX]+[MX 2 ]+[MOH]+.... = [ M ]
'
1+h i+ -i M[ ]
[X]j =j M
i=1 j=1
ML
Lc : ' =.
M . L
N' N
Trong : M =1+ h -i + [X] j
i=1 i j=1 j
K
H O
ML =1+H h +OH 2 ( n gin, k hiu h thay cho [H+]).
h
Page 5
2.3. Bi tp vn dng: Tnh nng cn bng trong dung dch phc
Cn lu : Khi tnh ton nng cn bng ca dung dch phc thng rt phc tp v:
- Lun xy ra cc qu trnh ph nh: to phc hidroxo ca ion trung tm, proton ha cc phi
t baz yu, Ngoi ra cn c th c cc phn ng ph khc lin quan nh phn ng oxi ha
kh, to thnh hp cht t tan,
Tuy nhin vic tnh ton nng cn bng (gn ng) ca cc dung dch phc tr nn n gin
trong mt s trng hp sau:
y l trng hp thng gp trong phn tch. V d khi cn xc nh lng vt ion kim loi,
ngi ta thng dng rt d thuc th chuyn hon ton ion kim loi thnh phc, hoc khi
cn che hon ton ion kim loi,...Ty tng trng hp c th c th chp nhn cc iu kin
gn ng:
Phn tch: i vi bi ton ny: tnh cn bng to phc trong dung dch khi nng phi t
rt d so vi ion trung tm v cc hng s bn tng cng ca cc dng phc chnh lch nhau
i i
nhiu. Cc em cn phn bit hng s bn tng nc (k ) v hng s bn tng cng ( ), t cc
i i i i
em thy c mi lin h gia k v v cch biu din cn bng theo k v .
Page 6
+ -
3 3
AgNO Ag + NO
+ + 3,32
3 3 1
Ag + NH [AgNH ] = 10
C 10-2 1
[] x 0,98 + 2x 10 -2 - x
Theo LTDKL ta c:
[Ag(NH 3 ) 2+ ] 10-2 -x
2 = + 2
= 2
=107,23 x = 6,13.10-10 M
[Ag ].[NH 3 ] (0,98+2x) .x
Vy nng cn bng:
Page 7
Dng 2. Trng hp nng phi t ln hn nhiu nng ion trung tm nhng hng s bn
ca cc phc to thnh xp x nhau
V d : Tnh nng cn bng trong dung dch Cd(NO3)2 0,01M v HCl 1M. Bit hng s bn
HCl H+ + Cl-
nh gi s to phc hiroxo:
Cd2+ + H2O CdOH+ + H+ *CdOH + = 10-7,92
0,01
0,01 x x 1
-7,92 -9,22
x/(0,01 x) = 10 x = 10 << 0,01 b qua s to phc hidroxo.
V cc gi tr xp x nhau nn khng th b qua cn bng no.
p dng nh lut bo ton nng u ta c:
CCd2+ = [Cd 2+ ] +[CdCl+ ] +[CdCl 2 ] +[CdCl3- ] +[CdCl 2- 4 ]
Page 8
Tng t: CCl- = [Cl - ] +[CdCl + ] + 2[CdCl 2 ] + 3[CdCl3- ] + 4[CdCl 42- ]
[Cl- ] = CCl- - [Cd 2+ ].(1+ 1[Cl -] + 2 2[Cl -] 2 + 3 3[Cl -] 3 + 4 4[Cl -] 4 ) (2)
-
Gii gn ng: V CCd2+ << CCl- nn coi nh sau khi to phc [Cl ] = CCl v thay vo (1) -
tnh [Cd2+]1. Sau s dng gi tr [Cl - ] = CCl - v [Cd2+] va tnh c tnh [Cl-]1 chnh
1
t, k >> k
2 k 3 k 5 nn c th d on phc to thnh vi s phi t thp nht (k 1) chim
3+
Page 9
Do khi gii bi ny ta gii gn ng v khng nh cch gii gn ng trn l hp l,
0,1 x x 1
b FeOH
*
+ = x/(0,1 x) = 10
-2,13
x = 10-3,3 << 0,1
C 0,1 0,01
0,09 - 0,01
[] 0,09 + x x 0,01- x
Page 10
Vy nng cn bng:
[SCN - ]=1,04.10-4 M
[Fe3+ ]=0,09+x = 0,09 + 1,04.10-4 0,09M
[FeSCN 2+ ]=0,01-x 0,01M
-2 -3 -7 -11
Axit H 4 Yc K1 =10 ;K 2 =2,1410 ;K 3 =2,1410 ;K 4 =1,1210
Phn tch: c im ca bi ton ny l tnh nng cn bng cc cu t da vo hng s cn
bng iu kin, nn cn nm vng th no l hng s cn bng iu kin, t da vo nh
lut bo ton nng ban u v nh lut tc dng khi lng.
Gii:Ta c:
Mg2+ + Y4- MgY2- MgY2- = 109,12
Mg2+ + OH- MgOH+ MgOH+ = 102,6
Y4- + H+ HY3- Ka4-1
HY3- + H+ H2Y2- Ka3-1
2- + -
H2 Y + H H3Y Ka2-1
H3 Y- + H + H4Y Ka1-1
H2 O H+ + OH-
Tac: [MgY 2- ] (1)
'MgY 2- =
[Mg 2+ ]' .[Y 4- ]'
Gi [Mg 2+ ]' l tng nng cn bng cc dng tn ti ca Mg2+, tr dng phc MgY2-, lc ta
c: [Mg 2+ ]' =[Mg 2+ ]+[MgOH + ]=[Mg 2+ ].(1+ MgOH + .[OH- ])=[Mg 2+ ]. Mg2+
Page 11
Gi [Y 4- ]' l tng nng cn bng cc dng tn ti ca EDTA, tr dng phc MgY 2-, tc l:
[Y4-] = [Y4-] + [HY3-] + [H2Y2-] + [H3Y-] + [H4Y]
[H + ][Y 4- ] [H + ]2 [Y 4- ] [H + ]3[Y 4- ] [H + ]4 [Y 4- ]
4-
= [Y ] + + + +
K4 K 3K 4 K 2 K 3 K 4 K1K 2 K 3 K 4
[H + ] [H + ]2 [H + ]3 [H + ]4
= [Y ]( 1 +
4- + + + ) = [Y4-].Y4-
K 4 K 3 .K 4 K 2 .K 3 .K 4 K1.K 2 .K 3 .K 4
[MgY 2- ] 2-
'
Thay vo (1) ta c: MgY2- = 2+ 4-
= MgY
[Mg ]. Mg2+ .[Y ]. Y 4- Mg 2+ . Y4-
a Mg 2+ = 1 + 102,6.10 -3 = 1, 4
[H + ] [H + ]2 [H + ]3 [H + ]4 [H + ]
Y4- =1+ + + + 1+ =1,89
K 4 K 4 .K 3 K 4 .K 3 .K 2 K 4 .K 3 .K 2 .K1 K4
'
MgY2- 109,12
MgY 2-
= = =108,7
Mg2+ . Y4- 1,4.1,89
p dng nh lut bo ton nng u ta c:
Page 12
Lu : y l dng ton mi v kh phc tp i vi hc sinh chuyn. V vy nhng ton dng
ny thng s dng bi dng hc sinh d thi hc sinh gii quc gia.
Chng minh rng tan ca AgCl trong dd NH3 1.0M ln hn trong nc.
Gii : V tch s tan ca AgCl rt nh nn nng ca Ag + trong dung dch nh. Nng
[NH3] >> [OH-] v phc amoniac bn hn nhiu so vi phc hiroxo. Do c th xem phc
hiroxo ca Ag+ trong dung dch l khng ng k. V c th xem qu trnh to phc amoniac
ch yu l to phc c s phi tr 2.
S S S
Page 13
Ksp = S2 S = '
K sp = 2.55 10 -3 = 0.05 M >> 1.3 10-5 M.
Nh vy do nh hng ca qu trnh to phc Ag(NH 3)2+ nn tan ca AgCl trong dung dch
NH3 ln hn rt nhiu so vi trong nc.
V d: Tnh nng cn bng trong dung dch Fe(ClO4)3 0,01M v NaF 1,0M.
Gii:
0,01
NaF F- + Na+
1,0
V CF- = 1,0M >> CFe3+ = 0,01M v 3 >> 2 >> 1 do trong h to phc c s phi tr
cc i l chnh:
C0 0,01 1,0
C _ 0,97 0,01
Cc qu trnh ph:
Xt cn bng proton ha ca F-
C 0,97
Page 14
[] 0,97 - x x x
Ta c: x2 /(0,97 x) = 10-10,83
C 0,01 0,97
[] 0,01 y y 0,97 + y
y = [FeF2+] = 1,79.10-5M
[HF] = 3,79.10-6M
* Tnh hnh hc sinh lm cc dng ton ny trc khi cha nghin cu phng php gii gn
ng v cc bi ton phc cht trong dung dch:
* Tinh hnh hc sinh lm cc dng ton ny sau khi cha nghin cu phng php gii gn
ng:
Page 15
Kt qu kho st: C 25/35 em t im t 5 tr ln (trong c 8 em t im t 8 tr ln)
Cn 10/35 em t im di 5
Nh vy, qua hai ln kho st thc trng hc sinh lm bi, bn thn nhn thy phng php
gii gn ng i vi bi ton phc cht trong dung dch, hc sinh rt d vn dng vo gii
quyt cc bi ton kh d dng hn.
3. Phn kt lun
Qua ti sng kin kinh nghim ny, ti xy dng c c s l thuyt v phng php
gii gn ng p dng vo vic gii cc bi ton kh v phc cht trong dung dch, trong khi
cc phng php thng thng khng th gii c. Tuy nhin, ti ny c th m rng
hn v i su vo mt s dng ton khc kh hn na.
Vi ti ny, gio vin c th dng lm ti liu cho vic bi dng hc sinh gii tnh v
Quc gia v phn ha phn tch.
Page 16
Nhn xt, nh gi TTCM T Ha- Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Page 17
TI LIU THAM KHO
1- Nguyn Tinh Dung, Ha Hc Phn tch, Phn III, Cc phng php phn tch nh lng
ha hc, NXBGD, H Ni, 1981
3- Lm Ngc Thim, Trn Hip Hi,Bi Tp Ha Hc i Cng, NXB HQG H Ni, 2004.
Page 18