Analiza Instrumentalna 2, Wyd.2 Popr. (R. Kocjan)

Autorzy Mar chem. Anna Blazowicz Prof. dr hab. n. farm. Wiadyslaw Golkiewicz Dr n. farm. Miroslaw Hawryl Dr hab. n. chem. (prof. AM) Ryszard Kocjan Dr n. chem. Jerzy Kuczyriski Dr n. chem. Wojciech Markowski Dr hab. n. farm. (prof. AM) Grazyna Matysik Prof. dr hab. n. farm. Stanislaw Przeszlakowski Prof. dr hab. n. farm. Edward Soczewiriski Prof. dr hab. n. farm. Halina Szumilo Dr n. farm. Ryszard Swieboda Dr hab. n. farm. Monika Waksmundzka-Hajnos Rozdzialy 14.2; 17.3; 17.4 144 18 144 16 8 143 Podrecznik dia studentow pod redakeja Ryszarda Koejana viydanie Ut poprawione joteka WB UW mA 1087004807 Analiza instrumentaina © bons Warszawa ‘Wydawnictwo Lekarskie PZIVLws or or wo oP sp oy ov ov 6 0 o w st fe ie a ul st * or fourayuo> fo : € * apuvnsqns wuzaAydo ss0uutzy = pring we2kseI0g i uzaKia10a KtIsPOd newopPH seMosorsez, ey jou yesoiwod van Souzagiai02) &KeIspod, ry ue981S = we BUZDKIOI09) LISP, Te ANZIALAO AGOLAW 1 ‘eajoi2p201 POW. ‘modoysouryads APOraA aujpto wuoqupesez 19$e13 sidg epworfEso TWOP, 9s4z9 rosv4oj0 ADOT ‘pO. ASM 198979 Hepa, (11 w101) 0-9992-007-E8 NASI (304 ) ¥-4997-002-8 NAST poy wofy yemorysfond SYPEHNO [ ypstiopy diag -qey ap jord “22fozg Ano1g “wEIeY W-qey| 3p yord zouszUI9y -suouosquz bs Kownpsie ApoB fuwostd 20g pts 29 a phon pevsod ¥etso¥ ‘008 "ae Bnress8y4 “TANZa erysHEADT owroCNDsy Ka HAINODCZESC Il, METODY SPEKTROSKOPOWE Ronizial 5, Speltroskopiaczasteezkowa nia _clektromagnetycenego jego widmo ‘enetgit przez czysteczki Sposoby gro Widma rowcy Podstawy spektroskopii oseylacyjnej —~ w_ podzerwis Rodzaje drgat Rejestragia widma IR — spektrofotometry 1R Zrodlapromieniowania De w podczerwie prctagi Spektroskopia w ulteafiolesie i'w Swiete wid (uy-vis) lekiron eh od praw absorpeii Uy-VIS Prayezyny Aparatuea n ilosciowa stezenia sl CauloSé oanaczeh spektrofotometrycenych ii UV-VIS do Flory Aparatura Rozlzial 6, Spektroskopin magnetyeznego rezonansu jadrowego (NMR) 61 62, 63, 64 65. 66. Podstawy tworetyezne NMR Rejestraga widma NMR Ekranowanie jadra i Spektroskopia magnetyeznego rezonans ScNMR Rozdzial 7, Spektromettia masows 1, 72. 73. 73, 732. 733. Ta, 15. 6 Zasada_powstawan Aparatura i waranl Melody jonizacji_probki widma masowezo ru widma masowego Spektrometsia masowa jondw wtémych Oydlne zasady frag Interpretacja widma _masoweyo fer wr 120 132 132 133 134 134 136 Roudzial 8. Spektroskopia 139 a1 Podstawy teoretyezne 139 82 821, 82.11 S21 8212. 82.113. lbsorpeyinel CZRSC IV. METODY ELEKTROANALITYCZNE Roudzial 9. Potenci ou Podstawy teoretyezne 92 Blektrody 921 lckirody pierwszego rodzaju 922. 923 92a. 92s. 926. 9261. 92.62, 92.621 92622 9263. 9264, 93, 93 932. 94, 95, Potencjometria bezposrednia 951. Pehametria 952 ine bezposrednie 96 Miareczkowanie pk 961 Metody.wykonani 96.1. 961.2 potencjometri jometryezne eczkowah_potencjometrycanych zerowego6 8 moc worst wesforewon » KoneEa yet HE ore ue “+ wonton aiuenoyed mp atenosoiNZ -ZeEZHT 80 aut Doe 4 Teed ‘ 90 ut Lo TECH sot a 5 ‘reamozop | sqwenozod — TECH or a9 Augou 22 TECH tor ie woud ysforewosyy — EC ove we fomon yesdorewons « nuwsiowuony sO TTF 1 667 fot ITH 6 19 boc ose t62 9 tt ne ost fouzmynsBosnod fmceny He a8 viomoadsoqut C1 euzagestoseIod ee ne it axcayestosnpod ose sxe Sse aie (xa) 04 est we 3 : ost aie ore wu osuzayesfozejod po we ursfoyeuoays ouzatioions Kaspod # KUzDCI01 SKI lie : . oak 001 ave . eyestovewony “pL WEPrO ue AZIVAZAZON AGOLAW "A 9SAZI se San sve we on uz oe ' ia oe (omoponepea) mort oz oe inorsonkstka AOROYPDOAN, ee ote ngs outa “epests—seny SHOOTIN 392 oe” uakaWoyynptoy THEO sot ve jodzag winoWor4npHOML wwe fee : : pouposozid 010 182 a * wmojou | sme soupoMozid we mes : ‘uzDKTRI08) AMESPOM, we wr ; upuoryapwox “C1 eH se ce + efouzstrowosallue vywonoyrosm ouenosoisez y einezdy ise ve Uezsuuzo Kpepyseld | wluvwMore=OrEN MKC ss Bi (amnqund of we amoperys 2 “ow op*) migueworssejods ueporyep BuIDIAP 2 aITENO>FDOIE A se: ize cout Kpepyeead | wIemo DOHC ONES, : ost” Wee ama lmmnei i ose ot emourtayd_ pOm¥o0 er oz : oe P20 ae 6 oc we 6 ai nowosod one £96 sit {woaginpo) wulAsiomut vyrowouod it 796 we : veep ad oe S196 ee % or sez ¥I96 ore a id E19814234 235. 24 1425, 1426 144721. Typy dotekioréw Practwarzanie sy ali cieczowe) kolumnowe} fizycene roapuszezalnik6w migdzyeastocakowe: faza ruchoma-probkas polar- rozpuszezalnikbw ty fiayeane i podzial adsorbentow Adsorbenty stosowane w wysokosprawne) chrom: Model adsorpeji. Zaleznosé retensi od sklady clue Chromatogratia zviqekow 0 zx6znicowane) polarno dientowa Chromatografia zwiqekw zZjonizowanych Metoda cofnigeia dysoujacii CChromatografia par jonowyeh (IPC) Chromatografia jonowymienna (IEC) Roudzielanie zwigzk6w chiralnych f chromatografii HPLC w ans i farmaceu- hromatografia cienkowarstwowa rozdziclczosé w chromatogratii TLC Komory i prayrzady do chromatografit TLC Komory objeloscione Komory poziome DS Komory do cinieniowej MD i AM womatograméw i wizual Prayrzady do Densytometria 405 408 409 au 415 415 417 417 419 20 21 22 433 426 28 435 438 29 440 4a a1 aL 443 443 444 44s 446 446 446 447 450 450 453 454 437 460 463 Ted in esoby skor ekstrakei clece-cieee ne rodaaje ekstrakej swobo. Systemy_ ekspertowe Rordzial 18. O1 181. Metody 182 Metody 183. Metody Skorowide rozdrieleze cieee-cialo stale ktcoforetycznyeh dna Komputerow (cksteakeia do fazy sdycane} 465 467 469 an an 43 ans 415 481 481 482 483 484 a7 493 495 497 498 498 300 S01 503 509 509 516 525 325 526 528 330 331 32 3 335 335 545 550 362dalSM oaZagadnienia ogdlIne Ogéina charakterystyka analizy instrumentalnej Rozwéj chemi analitycznej i metod analitycznych byl i jest Scisle zwiqzany 2 pojawianiem sie nowych przyrzadéw pomiarowych. Pierwsze analizy ilosciowe byly oparte na metodach grawimetrycznych (wagowych), ktérych opracowanie bylo mozliwe dzieki wynalezieniu precyzyjnych wag. Wkrotce potem wprowadzenie wzorcowanych naczyii szklanych umodliwilo powstanie metod objetosciowych (miareczko- wych). Metody wagowe i objetosciowe oparte na wlaSciwosciach chemicanych analizowanych substaneji, nazywane takze metodami Kklasycz- nymi, pozostawaly przez wiele lat jedynymi metodami ilosciowymi dostgpnymi dla wigkszosci analitykow. Jednakze wraz 2 Koniecznosciq oznaczania coraz mniejszych iloSei analizowanych substangji, metody Klasycene okazywaly sig niewystar- caajqco czule, a takZe czesto czaso- i pracochlonne. Oznaczanie malych, a nawet bardzo malych ilosci pierwiastkéw lub zwigzkéw chemicanych stawalo sig mofliwe dzigki metodom analitycznym, wykorzystujacym wlasciwosei fizyczne lub fizykochemiczne oznaczanych substangji Sposrdd réénych wlaSciwosci fizyeznych lub fizykochemicznych w analityce wykorzystuje sig na og6t te, ktorych nasilenie jest zalezne od stezenia (ilosci) analizowane| substancji. Aby pomiar wartosci wykorzys- tywanej w danej metodzie wlaSciwosci fizycznej lub fizykochemicznej byt moiliwy, trzeba dysponowaé odpowiednimi aparatami (instrumentami) iarowymi. W ten sposdb powstawaly i rozwijaly sig instrumentalne zn Podzial metod analitycznych na klasyczne iinstrumentalne ze wegledu na aparature pomiarowa nie jest jednak scisly i jednoznaczny. Na przyklad do przeprowadzenia analizy wagowej Konieczna jest ie aparatem fizycznym, a mimo to analize jomiast przykladowo chromatografia cienkowarstwowa (czy wezesniej stosowana chromatografia bibulowa), nie wymagajaca skomplikowane} strumentalnych. Watpliwosci budzi takie ‘pytanie, do jaki zaliczyé metody ekstrakcyjne, ktore na og6l nie wymagi age charakter procesow zachodzacych h ekstrakcyjnych i ich duze podobiesistwo do niektorych proceséw chromatograficznych, w podreczniku tym ekstrakcja zamiesz- Czona jest wsrdd metod instrumentalnych. ‘Mimo tego typu watpliwosci, tradycyjnie przyjmuje sig, 2e instrumen- icane} oparte sq na wykorzystaniu Zjawisk fizycenych lub fizykochemicznych, a do wykonania takich analiz koniece~ na jest odpowiednia aparatura fizyezna iub fizykochemicana, Poréwnanie metod klasycznych nstrumentalnych Najwazniejszq zaleta metod instrumentalnych jest ich duda eeulosé, a tym samym duza wykrywalnosé i oznaczalnosé w poréwnaniu do ‘metod chemicznych (Klasycznych), W metodach Klasycznych mozna oznaczaé zawartosci skladnikow raedu 10"'% w analizie objetosciowe} i 107?% w analizie wagowe), natomiast metodami instrumentalnymi mozna oznaczaé zawartosci ragdu 1075% i mnicjsze. ‘metod instrumentalnych jest na ogét duza szybkosé iz, ktéra_w wielu technologiach przemyslowych ma totne znaczenie, Na przyklad podczas wytapiania metali z ich ‘wytopu. Jest to mozliwe dzieki spektrulngj, Ktora umoéliwia przeprowadzenie oznaczenia badanej mieszaniny w ciagu kilku minut i charakteryzuje sie pray tym duzy sclektywnoscig. Nalezy jednak pamigtaé, Ze w wielu metodach yych Igczny czas ozni jem probki, a koriczqcy na wlasciwym pomiarze moze trwaé dosé dlugo, dludej nawet anizeli w metodach klasycanych. Niewatpliwa zaleta metod instrumentalnych jest ich obiekt) poniewaz pomiar dokonywany jest zwykle za pomoca odpowi miernika elektrycznego lub odczytu cylrowego. Obicktywnosci tej ledy jedi z dokladnoscia oznaczenia, Metody instrumentalne sa niestety metodami dokladnymi, a czgsto takZe nie sq precyzyjne. Zazwycaaj jest tak, Ze im wigksza czutosé dane} metody, tym mniejsza jej dokladnosé i wieksze wartosci popeinianych bledéw. Dlatego tez wzgledem dokladnosci i precyzji lepsze sa metody klasyczne. Wuygor & yDKuEMe 0% ID'S PHO! OGL A. AZO NYOI WIAUTES UIA M 09 Vz “YOK jor wyAsopAay 1 du: Is porsur YaXy (onzoa okay, BQN Spor8eN, ssgmotuotuiosd modojozt yasuzonyzs a1and-¥ zoaid “1 s¢6] m nqurukzno rxdrzp AnyZour Azajour porous yoxuzrxnowWoy “PO "FIGON AporTEN, 0 “1 £061 09 Oysinefa AD} OND-LySMOPOLYS "TW BYTePOs vse | UND “A ‘jaranboog "}1 “4 g6gi ® 0g “tinod ooo} “Kapur porwr yorysH Joundjual fomzor ofemoyyizoodwz 09 ‘tuirysmouadyuos o1uysozsmod mp auvmz “x atuoruiosd ,KIYPO UoBWOOY “WAL NAO! SET AL way o1uLZpolzp a LIGON SporEN “I LS61 sukzno us} zoupeg 92 “Kyawnads oiuszoeuz oxsloruzod 1 fowzos 1914 iyraoamjod yoUpal AzapoN “oUZOkseY Aporout zu azsfonisazoomou 1 azsda auemopsoope owe! ouEMOTy ‘ato ‘ts 048820 ‘poyaut Yo fomz01 HIQAzs alnpoaod tyzsa12 09 fognp s1unoy’) yoxupewuoUnsysMY poyowl ro[vz yaryZeM pomod Z, LO} A AQHLUAN TUBAL -Awikzsno wistyzouun | yosulkras zipeue £yzs0y oobzaeuz a23xb) wasfoluwrZ vorzsyeuoiny "yokmoxpedszsd mopaiq yokuadyyarqns yokuzossepy poisut op atmtsyarmioozid mou ruiuza{sepy turepolou auemozyteuR auO BS F ou -qazinod bs aa102m yoROry m eUAUTEIUOWUNASUT TArEpOTOUE peu vEEMazid yor pBood wy vu | (HAUEMOURIEE TureIOMIZ01 wZOd) MODIOZM qosods ax01y ‘mopdiq a]oim grujodod ruzour -pod ze10 yaqgud yor} eiueAnpa1o}yoj— qn] vustuapon{epp HoyeaL eIuaepemosdozid op ofoupdqzaru ‘nijonyojo 29x11z04 Auepeg zozid oFoobfemdjdazsd ofou -okunyp|o nyunpy} 9Zivluuod vu sobluAojod ‘waacayauojmy Aporayy wuZsUMoM EZONY, ypcuzoAqyonyo[9 port OG -2y9 1 (ezonyojo) wmnauumrssonyofo tape niuszenZ off aluddysett v ‘pony 7. fou w nuoprpha f aziomyzor aw qukuozinuTZ fuepoIDysjo Aepaiu oFou ~2osuy3ja npbad ansydozid wu sobfefoyod ‘auzadyosnyay9 dpor2yy ava wana 99 suuenoyzzar0 suman yep oe SahyewoBueied onsantz eyyseery PF MPH(2) Btektroforeza, w ktdrej wykorzystuje sig zréznicowang szybkosé poruszania sig naladowanych czastek badanej mieszaniny w polu elekt- rycznym. Metody radiometryczne badanej probki promieniowaniem jadrowym. Wsréd metod radiomet- rycaych mozna wyrdznié nastepujace grupy: * Metody oznaczania naturalnych pierwiastkow promieniotwér- odpowiednim promieniowaniem (giéwnie neutronami ifotonami). W wyniku zachodzacych w probee przemian jadrowych powstaja izotopy promieniotworcze pierwiastkaw, emitujace promieniowanie, ktorego pomiar pozwala na identyfikacjg i oznaczenie danego pierwiastka, Do hajwagniejszych metod aktywacyjnych naleda: metoda aktywacji neutronami termicanymi (reaktorowa), metoda aktywaeji neutronami szyb- kimi (generatorowa) i metoda fotoaktywacji (betatronowa). YP Metody polegajyce na wzbudzeniu atomow poprzez naswietlanie ich. promieniowaniem 2e drddel izotopowych. Wzbudzone atomy emituja nastepnie charakterystyczne promieniowanie fluorescencyjne, rego pomiar umoZliwia oznaczenie budanych pierwiastk6w. Metoda ta nosi nazwe niedyspersyjne) fluorescencji rentgenowskie) “OY Metody wskaénikow promieniotwérczych, ktorych stosowanie ma istotne znaczenie w innych metodach analitycznych, szczegdInie w metodach rozdzielezych Poniewaz w metoda radiometrycznych wykorzystuje sig izotopy promieniotworeze, dlatego podezas pracy z nimi niezbedne sa odpowied- io wyposazone koniecznosé przestrzegania przepis6w ochrony radiologiczne}. Ze wzgledu na specylike praktycznego stosowa- nia tych metod, nie beda one omawiane w dalszej czgsci tego podrecznika. 26 Literatura ksiqazkowa Wymienione nizej ksiazki sq na og6! podrgcznikami studencki stanowiq opracowania zagadnieni wehodzacych w zakres instrumentalnych metod analitycznych, 1. Alpert N.Lo, Keer WE, Szymariski H. As Spektroskopia w podezerwieni. PWN, 2 ka Ay anowska. 3 isk K. (rel): Zs 4 clektrod jonoselektywnych. WNT, Warsaawa 1977 5 ski As Melody spektroskopowe w chemi WNT, Warszawa 6 rycene, Wyd. 2. WNT, Warszawa 1995. 1 ‘rometria 8 Galus Z: Teoretycene podstawy elektroa 1971 9. Ewing G.W: Metody instru 1980, Farmakopea Polska V. T. 1-3. Wyd wska E:: Pracownia chemica rictwa Szkolne i Pe 12, Kabata-Pendias Srodowiska preyrodniczego. Wyd. 2. W) Z: Spektrofotometryezne 1979, 17, Minezewski J, Chwastowska J., Dybezyiski RA 973, 18, Minczewshi J., Marczenko 2: Chemia analitycana, T. 3. An Wye. 3. PWN, Warszava 1985. . 19. ‘anieczyszerei Srodowiska, 2, 24 22. Brabaku Z. Warszawa 1998, ): LaboratoriSIN T PAN WesforewosyD SmeIspod °7 ZIMA 8 SLNA\ esorewonyp m nyunso04 OKON 2 ZmIMANNIMA LE ANZOALdO AGOLIIN uNgeT ‘SOWA ‘wesBorwLKNT Refraktometria Hoare Podstawy teoretyczne Swiatlo padajgce na powierzchnig oddzielajaca od siebie dwa osrodl przezroczyste czesciowo ulega na granicy tych osrodkéw odbiciu, graniczne} kierunek swego biegu. Jezel ostodkach z rézna predkoscia, wtedy nastepuje zjawi 0 jego zalamania ej (rye. 2.1). (oom) ‘Rye. 2.1. Kat pada, odbici i zalamania Zjawiska odbicia i zalamania Swiatla zostaly ujete ilosciowo w 1626 r, nastepujacych praw optyki geometryczne: Promiei padajacy, odbity, zalamany oraz prosta prostopadla do plaszezyzny rozgraniczajace) obydwa osrodki w punkcie padania promie- Stosunek danych dwéch osrodkéw 30 nikiem zalamania lub wspélezynnikiem refrakeji ny, (oSrodka drugiego wagledem pierwszego). (22) Bier — wpilzynnikzalamaniaofrodka pierwstego wagedem drogiego. Zaleinosé migdzy nq, an, jest nastepujaca: 127M = 1 ja wspolezynnik zalamania n,, wyraza soe 04) tego, Ze przedmioty znajdujace sie zalamania, np. w szkle lub iasze niz. w reeczywisto- wodg metna. ‘osrodek 1 jest { padania a zwiekszy sie do 90°, wowezas kat ie zwigkszy i w tym przypadku osigenie maksymalee Ey ace en wowwic, moore ODES rotkou 3opoF | rou pos 21014) po wuesns ueisans Dae ‘dwar whuyeuson unjiqaya pod wantod wopoften 3 (unt 685 = whnopos snag fend youepans yocsonne mag HvEUNeZ KoymUUArD|pUSN HEOIRENN “LC MUL aftyorkua 9,1 0 Kanyesodutoy sorzn yoduzore810 MOAZPLAZ YOKPIOD TIC. "nanyorodursy Za1unos wasidar wuUeyEZ wATUUKZO}OGSM PSOTEM EN “queiby wukuzor pod 21s binurepe2 IMoprpys offof aujgSezozsod zemaluod ‘Aupepyop réqzaru axzpdq svrtuod oz ‘afnp Comods ofjv1g epwims o19K20) “Wu ugjoquids rrumUrE|wZ yuUAzojodses ef Tezoeuzo ‘uu E63 = Y MPOS CHU ey TOgOBnIp 0 oFauzoKyrUOMtPouoUL bpeuns ais eatzn yoculAsopesogy| *oreltuod rosoupep{Op wUIZS4SIN7 njso AM "eAvIAg OBOrKzn He} ISOM Pzs1914 ZeIOD eIULMOSOIS ‘Brequs M PUO alusos ULKzo Kzid ‘yof rasoyp po wukUU KzpdIUL KzOTeZ MOY “porso Yooup yoXuep ¥IP UpeLNs RIUELITTEZ BxTUUKZOIOUSM 950LE A, wo :01 ‘moxpouso youpammodpo prewar pyuudzojodsas aupsyszmzoq — Tus tw 4uzosd A tu y= tu o10¥8 -ourjur ¥ ‘moxposgo tqos a7 yoKoRMnprists Yoomp wIuwUTEEZ ruuAELAZD “jodsm turcups}Szmzaq 1 ukupayizm Keparus gsouzoyez wysosd ofounsy 4E0'0 “YO ISOUAM | HIlolMarM sof tUZoId Op yseILUEZ venaIMod OP nyunsoys yozorygo nypedizid m nueiusod pbyq OFare]p ‘1uz9ad a wpLIAS jos0ypdid po sis tuzos aJarmoru mznoVMod w TyTELS soypsid ZLMIIOd ‘wznoimod op NYUNSOIS m AIS woHGO vUTUIBfEZ LUUAZoJOdSM Yor -a19 1 Yoxyeys tfounnsqns wip IsuUOTEH ‘mozET vIUMUTETEZ wUUKZa}OUSH ypereruiod Aid apysivz ais afnsows wiuoisampo yoporso owl dtuIz0%d ‘AYpOISO WALL YoRA|ONUNYEL a ZU Ezsy¥SrH tosoypard z uzosd A 21s repouszos opreims Zemoruod “| po kzsyStm Jso1sI azsiw2 BuO EIEN, juzoid wopays2m woxposso IUMUEIRZ HUUAZDIOdSM 60 ‘ngumpT ynud22podses aupaysieaczaq "x2 Ws duewEpod foros8zofeU AzANyeIOAT AN “(yowyunsory yosuzor m auzor opuerepe2) TUOzOR farepieq ysaf yoxmodonozim yowypoaso x epetas wrErLEE]RZ OFSENTIZ peas gsoypdid wzovuzo 9 wixzo Kad ae (ofouren for npepyn Kyezsk1y ‘nyUkzo0ds nueS op NyENsOIS A NENA DISTEZD A RETHLAS wwArojodsm Kuvsuz aobitze yam aq 920019 “Kzes du) ou ya oMOEUPAL Binze Ka yORIUNIINY YDPSKzM 9 D107 “yonges ttkza "yokmodonjoz noxpoiso YanKiop WURZRAZDI SzszkKOg “oflazsaiaid wyporgo vruwermpe wxnudzs}9dsm 1a SOF uNNAP NypoIsO « vrURUTEREZ yRTUKzaFOdsM a7 ObfEpUPITZ Sel nypowso wifnap a ofouzoiET vIby ZI Fu eypoIsO OFOUUT muueurjeZ wxUUAZa]QdSM gsoLIEM QRUZ KzasEIsKm "tH LAPOASO SOROI¥EL sanyo Kqu ‘sdIN Ye, agus. tu =f jueUKoL Z HfouRISqns foUBpL wuMUTEIEZ yNUULKZD 2 uw Tu nyeuZkad opens euepeZ eUUkzZojOdSm t J offouzommerd ty emogzot mm abfeUZ “Ta < FU THINS pmmrumpez njroudzajodsm 0 Kuvy rurzkad sof urkzsts38 apuzokydo tularyporso v *( warjposso sal -pupjop 0 kup a vfourisqns-oznnormod ojwess eu tatreun -od 7 rprenns erueureye wyrundzapodsin 3 0 wu zomuizdas alu soxyyuad AX ‘a vperms eiueuuepeZ eyuUkzo wa :persod onuffzid '2y yuuszajodsm eu 292 Sparay CY = —) uaduzonuns wiasiy Berean sgurques8 Ht 3hamania 0 wartosé na og6l, zmniejszenie_wartosei_wspélezynnika jarw w temperaturze 3,5-10°4—5,5-10-*, Zwykle dokonuje sig poi 20°C, a wartosé wspélezynnika zalam: Zalleznosé wspolezynnika zal dyspersja (rozszczepieniem) Swiatla i prowadzi do rozszczepienia Swiatla Sciu przez pryzmat. Najczesciej wyznacza sig wspolezynniki lini widm nastepujacych pierwiastkow (W od: niesieniu do powietrza w temperaturze 15°C i pod cignieniem 1013 hPa. Ca — symbol 2 = 3968 nm — symbol 2 = 430,8 am — symbol 2 = 486,1 am — symbol li 2. = 587,6 nm — symbol lini D,, = 589,0 nm D, X= 5893 nm Dz, 2 = 589,6 nm — symbol linii C,’ 2. = 656,3 nm 2. = 769.9 nm H, Me, gdzie d — gestosé oraz dyspersie wlaseiwa czy mierzona ww temperaturze, w ktdrej wyznaczono wspétezynnik zalamania np i ne. Odwrotnosé dyspersji waglednej nazywa sig wspélezynnikiem dyspersji lub liczbq Abbégo V: an (2.8) Na podstawie znajomosci dyspersji Swiatla mozna identyfikowaé w mieszaninach, skladniki o bardzo zblizonych wartosciach wspélezyn- nika zalamania, ‘Nieznaczny wplyw na wartosé wspélezynnika zalamania ma cifnienie. Wzrost cignienia o 1013 hPa zwigksza wartosé no ok, 3-10”. Za wspélczynnika zalamania od ci sze znaczenie dla kow gazowych, gdzie wartosé bezwzglednego wspélezynnika zalamania gazéw N wyraa sig nastepujgco’ No-! p +P 2.6) I+a-r 1013 te adie: { pod ciinieniem p (w MPs), jezwzaledny wspolczynnik zalamania dla gaz w O°C i 3 emo (x= Nalezy zauwaiyé, de wspélczynnik zalamania swiatla jest wielkoscia & dla wodnych roztworow zwigzkow ieklych zwigzkOw organicznych zawarta jest w gran cach ial stalych 1,3—25. ‘Wepdlezynnik zalamania Swiatla jako wielkosé charakterystyezna dl danej substangji umodliwia jej identyhikacje, a jego zaletnosé od stezenia wwykorzystywana jest w analizie ilosciowe). Zaleznosci te wykorzystuje sie w metodzie analitycznej, zwane) refrak~ tometria Refraktometria umodliwia take identyfikacje badanych substancji oraz. badanie struktury zwigzkéw chemicznych. Dzieki znajomosci wspélezynnikow zalamania, gestosci oraz mas czasteczkowych 2wigzk6 chemicznych mozna obliczyé ze wzoru Lorenza i Lorentza wielkosé stala dla danego zwiqzku, zwana refrakejq molowa Ru. Rya (2.10) adie ‘M — masa molowa, d= gestosé. Tabla 2.2. Zigaak Retrakeo chemizny Tal] Wo ‘Kwas octowy | 1299 Aceton ‘Tetrachlorek Btanot 2651 2533 Refrakoja molowa jest wielkosciq addytywna, tzn. stanowi sume refrakeji preypisanych poszczegdinym atomom, grupom funkcyjnym i rodzajom wiazait w danej czasteczce, co mozna zapisaé nastepujaco: Ry = eR, (a) ne) caasteczee, Z powyészego zalozenia mozna obliczyé refrakeje molowa zwiazku 0 zlozone} strukturze i dokonaé poréwnania obliczone| wartosci z w: wyznaczone} doswiadczalnie (dla 2mierzonej gestosci Swiatla — p. wz6r 2.10) 35ue yoaMIp UOISTA w yRUEZAIg “9A DOMp Z 318 UpEpYs soqnsusdwoyy “(,) woxo}wsuEduToy ouwavz arttazpirzan foun , uysesynod po nmin ogo —» suvawzanjous oes ess ° a (oxgpuett weds) ok uuxmodonoziue nyxporso « oBoulzokwzpeu t ofloulwZaknz puuetunjyood (ofazs191qm) ofuzox 1kz9 “nuuZIOsyoIP nystel7, sd orumofizin yoouzdzazsyid m oummozKse[ods at Jontuord emp ett dts Bjorzpzox (wibyzpuryst woyvezs Kurwn7 “opey [osOUILE du) smodonozuv olourisqns otumod eu Aatfeped ofouemozkrejodsom ‘ives gorutoud 07 “WA vr wsaefefojod “osoummoyfonp nystaelZ, “yeuns sOBNIp po Kzoqwz £5 Apom WIP U'. E95 IoUKM viaTSMOIG Te ST = Taurepez nouurczojgdsm o vpys wl (VE'E 244) (Kuresozdrejods omo1osaz0 sof Auwureyez yorutod v ‘Cuzmozdaejods orotmojea rsaf Iqpo yaruord) ‘psouzajez ofobferujads ‘ofaueareyez ritoiuoad op Aypedoysord fuioad wisgyy Azad “wstwped toy 429°) wsorsavougy WOVE, nyAIUUAZOIQASM O BYPOAO po LPLENS MIDAPO ts oprudo otisumnozdmpods npinyas omuvasuudzsno Sgosods 27518020F0N, (Ce 9k1) Howrdampod bu2d2>28n4d foru op wypudoysoud vuzdz02s1 “uo dap bua. teazsopd 31s vankzeu “euuVdp tzpouse7. (oxy a “wUZAZaeseE op sonfam 1 Of aUZIANYOIO BjOd & fm auemoypeziodn bs foupiaims inye] JSeIMIOTLU Sof aumuozCimods opmng (Org 941) aueMozAarjodsoru sof 1%} opeimg “vrusitosd nfaiq nyunso1y op yostprdorsoad m 1a} YOkMI}ZOU YOHNskzsm aM kepoyper wULAAp fosO)} yoduzafroureuonyopo ysiNele epems efoezsejog auzoAre1003 Amerspodg‘Rye. 34, Scorn peyzaty Nigoa, W praktyce, w polarymetrach, Swiatlo spolaryzowane otrzymuje sig stosujge pryzmaty Nicola, nazywane potocznie nikolami (rye. 3.4). Charakterystyczna budowa nikola ma na celu przepuszczenie jednego z promieni — promienia nadzwyczajnego, x zatrzymanie (usunigcie) drugiego —promienia zwyczajnego. Nikol sklada sie z dwéch pryzmatow kaleytu (CaCO,) oszlifowanych w taki spos6b, aby kat lamigcy pryzmatu cia wadlud, osi ba im 0 wspolcaynniku n= 1,55. polaryzowanego padajgc na nikol rozdziel sig na = 1,49), Oby- P (p. rozdz, 2) i padajye na granice osrodkow kale} y) (wigkszym Od Bua) el i po- chlonigciu przez nikol. Promien nadzwyczajny, nie podlegajacy prawom optyki, przechodzi przez warstwe balsamu Kkanadyjskiego oraz. drugi z kaleytu i wychodzi z nikola nieco oslabiony i spolaryzowany Jezeli ustawi sig dwa identyczne nikole tak, aby otrzymane § spolaryzowane w jednym z nich padalo na dru nikolem obserwuje sig pojawianie i zanikanie jasnego obi Stwierdzo1 s jechodzi bez preeszkéd przez nikol tylko wtedy, gdy plaszczyzna praecigcia glownego nikola jest Plaszezyzna Ploszcayena przecigcia glownayo przocigia glownego Suistlo la spoisryzowane pi Hi 2 rownolegla do plaszezyzny drgaf wektora “nego. Swiatlo spolaryzowane powstale w jednym nikolu przechodzi przez drugi nikol, jezeli oba ikole ustawi sig plaszezyznami przecigcia glownego réwnolegle do siebie (na rye. 3.5 a). Plaszoayzna, praecigeta glownego suerya praecigia glownego Sito Jezeli plaszezyzna drgai Swi plaszezyzny preecigcia glownego nikola, to Swiatlo spolaryzowa przechodzi przez tak ustawiony nikol, Ozna io spolary: Wane wytworzone w jednym z nikoli nic praechodzi przez drugi z nich, jezeli nicole ustawi sig plaszezyznami przecigcia glownego prastopadte do siebie. Tak ustawione nikole nazywa sig skrayzowanymi (rye. 36). Pierwszy z nich, za pomocg ktdrego otrzymuje sig Swiatlo spolaryzo~ ie polaryzaroren va pomoca ktérego mozna ;: f nazywat sig analizatorem, E pushes st % si se Czynnosé optyczna substancji W metodzie optyczne) zwanej polarymetria mierzy sie wartosé kata senia plaszezyzny polaryzacji swiatla spolaryzowanego liniowo. Zdol- skrecania plaszezyzny §wiatha spolaryzowanego maja substaneje optycznie ezynne zardwno organiczne, jak i nieorganiczne, np. kwarc, bialka czy roztwory cukrow. ‘Aktywnosé optyezna substan) jest zwiazana z budowa przestrzenna {ej caastecek. Najogolnie} méwiac, jezeli czasteccki danego zwiazku nie maja elementow symetri (fj. grodka symetrii i plaszczyzny symeteii,s optycznie ezynne, ‘Crasteczki asymetrycene sq rownoczesnic czasteezkami chiralnymi (er ;—-reka), tzn. nie sq identyczne z ich odbiciami lustrzanymi, tak jak lacja migdzy prawa i lewg reka, ktorych nie mozna nalozyé na siebie tak, ly sig ze soba wszystkie palce. Najezestszym, choé nie aby pokry\ 43sb . 1-090] _ (eo oo SS = {nsomyzoa jw Qo] et yoeUTEs A OFOU -o714) niomyzox oFouepeg wruaZdIs 9501485 Bt 302m AIS UEKZAO(Z'E) oz niuaoperzsyozid of “DtUsod1ys OF YosoklnjomArs zouvasgns mua? drs op nmns ypourkanod ku2@202s0d vuaadzys viby 2souppuofssodoud ys9t ‘buzofsjausdsejod kpoyaut ifoumsqns oFamoLasoH eluozoEUZO baNvIspod {SU99+ OP sE99* pe ron] oF aaa “aa 8p 1+ 0 oman] 2 worst a spon] ot snout 003 uss were opsze~ po] se youn] oF orton wa Lo fa ubrasonnad ert oport po] %86 o gy ie op at po] sagstomms |e a) fs posed — to rwenmeeint20 | ogteoy | sproide niuenans “xquomizor wpRise {Le} Be OMNEHNS TE PL -yfourysqns fopzey buyenpumspur bosoyfoun [ookp3q fomlogy|A 1osoU]EsN}S NILE “peonuzkas bt wojod #uzoKsyouiAnejod eporous ourisqns foe yyAIWEPT [up pu -uandoys} rsa Faatoseyn Yosouyad.ys bpsoupof oF wp a 9soqnud vs, _fuL m sol auoZRIKM atueRBrs HOZO vyaenawssoop m10%I208 ‘nsomizos us got BU ypu co 001 <> = off") spmsod affuuttzad (|g) 192m s¥zamOM 1 a210M120) M rfourysqns yd) 9 eluozdys gsourem 31s EzpEMosd BrA!osH|A gFOULOSIAS Bu nJOZM op YpKuUkzo aquza4ydo Hfourrsqns «MgxoMyZ0r NYpEAKZAM A “(10 ) agud asosda — tgaop. A YAP! vr (re) a gM]M SOUpOBAY “W671 ‘sfounssqns tuep [aobinz4101y SOHOIM gs0LNEM kz91Iq0 LUZOUL Y) Mpos Gta spars m 3,07 dzaywxodwo} # Hovedse[od ood1ys UIP Jogo LIRA nuviwiod 31s eUOYop rfazap oURIsqNS fouxp vip buzoKsKuorjereyo brosoyIM of “YoRAUNIEN YoTUPaIMod “po m Auozsorw “u>} Tex 92 4e) Wot AuZEM OmorOsoyE! atztTeUT ML “Aumyesodway po 7e10 TAVIS He |IsoHRP (OReLmS Izpoysazsd augry zazid ‘niomizon Kmasiem Iasognaz) 19M1z0 Kunpeg d1s ofnpleuz (goad) niowyzor ofourpeg viuszdis uzkzozsrd vIUSSIAS WEY 250177 po Azoez vyrnims fouzdivjod emrosepm 9g0ujesd11g “omay Mm ozal * nuozowuzo ‘nmfor YOMOZEYSM Woyons Z s1upORZ HAZ ‘omAM A WALLS Hfoezkavjod Suzkzozseyd woaiys vfotesqns yozar (esdysouay af>unisgus) Oma] a qn] (ausdeysoanad afoumysqns “mz 01 BS) Owed mM wzkiwjod Suzkzozsejd grodzy8 Pour ouukz auzoXido afouersqng ‘soyS0] Azo wr|TeIS oz. el “AuIoWwoIMIay ope 9z34T1 Zoo] “e/B4 KUO On1h) a1 9hq POU YpKUZoHIWBIO sozoorsiz9 rxUTeAYD HENLE HOTHD HO-)-H ond Amoukiooy payape “dur A x voox an xd i a ugu7ofsyotu dst (Fm wroMOTe WALES WAY Z YDKuUZbZ MoyLUATspod 9129 9soUDDO Isof “HYzoOIStz9 NEUSE Wopomod WAUAPALAparatura polarymetryczna na dwa zasadnicze typy: polarymetry klinowe i kotowe. W laboratoriach analiz diagnostyez~ no-lekarskic ze zastosowanie znalazly polarymetry kolowe. ‘Nazwa polarymetréw kolowych pochodzi stad, ze obracane analizato- ry polaczone sq z tarcza w kszta zaopatrzona W skale katowd. polarymetrow kolowych polega na obréceniu anal (uzyskanego w polaryzatorze) substaneja optycznie czynna wmieszczona migdzy skrzyzowanymi nikolami, aby ponownie uzyskaé najwigksze, jednolite zaciemnicnie obrazu w okularze. Zac ie to powinno byé identyczne z zaciemnieniem widocznym w okularze preed wprowadze- niem do aparatu substangji optycanie czynne Lampa sodowa Nol pélceniowy 1 kolo czgécig polarymetru sy dwa nikole: polaryzatori analizator, jest umieszezona rurka z badang substancja. Na takie przy ktorym nastepuje maksymalne zaciemnicnie Umieszczenie substancji optycznie czynnej migdzy skrzyzowanymi nikolami spowoduje rozjagnienie pola widzenia w Iunetee, a wige Swiatlo spolaryzowane po przejSciu przez badana probke zmieni kierunek drgaf. Aby ponownie otrzymaé calkowite zaciemnienie obrazu polaryzagji Swiatla przez substancje optycznie czyni W celu dokladnego usta a analizatora wzgledem pola- Lippicha (P,, P,), pozwalajgce na bardziej precyzyjne okreslenie momen- 46 © 0 @ xo Se O A Soczowka By Analizator Over = = Soozowka kuin tu najwigkszego mo bowiem, Ze oko ludzkie ni minimum oswi josyé dobre pozw: obu ich pol sa jednakowe. Hem Swiatla monochromatycznego w polarymetrze jest 2wykle lampa sodowa. Dokladnosé pomiar6w polarymetrycanych zalezy od przezroczystosci cukru metod polarymetry metrami. Nalezy takze uwazaé, aby podezas zakrgcania rurki pol rycenej, zawierajace} badany roztwor, nie dopuscié do przedos| bariki powietrza do srodka. Zastosowanie polarymetri Jak wezesniej wspomniano podstawa oznaczefi metoda po ryezng jest proporcjonalnosé kata skrece stgZenia substancji wywolujace) to skrgcenie.o ‘ofeotzpoypszid eh auarhreu ~ 8) ens “re 0 nopioyoy sfe1odsAp founpeq nuomizor Esq rozdyeu Kaeyurod ‘yarstza wuaZsis op nyunsors jowsesuuod 1 -yepucy oystavel2) yp! nysiavetz vu ysof wpmedo (euzodnowoyepU euz0A301003 Ameyspod ‘imquadaay “dt ‘yosu: soryo Azad ulsiadskp “aza) ofouemozéivjods psoupwodsys ysouzoqez ops “dit mop lay moyzbtaz yoxuozoyz [outtaZIs joourod sal (ouzakydo. rog0ujwo329sJak wiadomo uklady koloidalne sa to uklady co najmniej dwusktad- nikowe o odpowiednim stopnit rozdrobnienia substanc}i rozpuszczone} (tw. rozproszenie koloidalne). W ukladach koloidalnych érednice czastek fazy rozproszonej sq posrednie migdzy czasteczkumi roziwordw rzeczywistych (ok. 10-°—10"7 cm) a zawiesinami, (Srednice czastek powyZej 10” * cm) i wahaja sig w granicach 10-710" em. Podstawowa cecha ukladéw koloidalnych jest wlasnie rozproszenie koloidalne majace charakter posredni migdzy rozproszeniem czasteczkowym a makro- skopowym. Ponadto koloidy odréania niejednorodnosé (heterogenicz- nos), gdyz kazdy Koloidalny uklad sklada sig 2 fazy rozproszone} i rozpraszajace}. Koloidem nie jest sama substancja, ale uklad substancji o okreslone) postaci w odpowiednich warunkach (np. NaCl mozna przeprowadzié W stan koloidalny w benzenie). Uklady koloidalne w naturalnych warunkach przyjmuja postaé zolu, czyli takiego ukladu, w ktorym faze rozproszona tworza czasteczki ciala stalego, a faze rozpraszajaca stanowi ‘Natezenie promieniowania rozproszonego w warunkach pomiaru nefe- lometrycznego opisane jest nastepujacym wzorem: (41) B — kal migdey Jezeli wartoSé kata B= 90°, wtedy wz6r (4.1) mona podaé w formic skréconej: (42) za stale i oznaczyé je wspdinym wspélezynnikiem K. ‘Uwzgledniajac, 2e liczba czqsteczek N jest proporcjonalna do szukanego 50 rozproszonego I, z natgaeniem §wiatla rozproszonego po przcj Na wartosé natgzenia promicniowania rozproszonego maja wplyw warunki otrzymy ;nymi temperatura, pH, sklad roztwort, sposdb i kolejnosé dodawania odezynnik6w, czas jaki uplynal ‘od ich wprowadzenia, sigzenie substaneji tworzacej koloidalny osad oraz “obecnose substangji Prayjmujac, Ze warunki_ praygoto identyczne, a zaleZnosé 1, = I(c) jest prostoliniowa dla malych zakresow stezea, mozna obliczyé stgzenie substangji badanej ze wzoru: 1, ¢, eee 7 Taw Owe oa ite "Esti vat rrprsionso po psn pi ada substan ‘es — Miler Sita vnprosensso Po or ean oc A eco Aby zwigkszyé odpornose zoli koloidéw hydrofobowych (czyli tal ukladéw, w ktorych czqsteczki rozproszone odpychaja faze rozpraszajacy — wodg) na dzialanie clektrolitow dodaje sig najezeécie) organicznyc koloidow hydrolilowych (czasteczki fuzy rozproszone} maja powinowac wo do fazy rozpraszajace)), np. Zelatyny lub skrobi, ktore maja dziatanie ochronne, przeciwdzialajace koagulacii, czyli tworzeniu wiekszych sku- pisk caasteczel ‘Metoda turbidymetryczna (rye. 4.1) polega na pomiarze stosunku natgzenia promieniowania padajacego (I) do natgzenia promieniowania, Ktore przeszlo praez meiny osrodek (I,). Wykorzystane jest tu zjawisko zardwno absorpeji, jak i rozproszenia Swiatla przez oSrodki o wymiarach ezastek powyZe} I nm. W turbidymetrii stosowane jest pojecie surbidangji S (wartoSé rozproszenia) analogicznie do pojgcia absorbancji_ w_spektrofotometrit absorpeyjngj (rozdz. 5). Turbidancje mo: bed? ekle (4.5) 2 = dlugosé Kk = wspotezy B — wspdleaynnik zaleiny od meto sls -awourne8 — 1 "eays2a0I0) — 9 bussuee 2 woMNY — § "mIOISLId — y ‘sosuapnoy 7 muwnowatwexd 1 sodaveatayppo.0) MUO} ' ‘ouzakyuapt tpaq mozomyzor nqo ofouozsosdzos upenas eruozdyeu Ap “tayo op KmMosI0zM JoMZoF S18 afepop eMKzoeE ofouzahquap! ofarSnup op v OANIZos KuLpLG dis LMa|M vIUAzoeU OBaUpat 0g “Hfoemrasqo NyUnIa1y Op MyUNsoIS M 06 Wor pod BARLAs MPO ofoures ofa) z yakuopomnso “Aio® 2 yodtepepsio (oRouepTG 1 OF9N0D “soziN) mg10 181201 Yoonap ooUtozsosdzo1 vyrwNs oruazdp2U dys afnumorod TuowyZor Amisiem (asoqnas Kueruz foobforupayszmn orzporow AL amoxeupat ‘as yfouersqns yok viuazdis 9% “31s wzprors (1os013/q0 yocures yor nyremoypez aid 1 youyunse yorupamodpo # yoxuemorosézsd) O8ou -upug | oBomooiozi n10%jz03 IUSHN SWZ oBoMorEUpaf o1AvISpod EN. ‘(cip ‘9h1) wKuepeg WrOI0.M1Z03 | HLIKAS -oo107m Huwiomyzos Z LyeAgqord SIS BIAVEISA YOAIOTY Op “MoroyeIEAUOY yptuparmodpo 31s eakzn mgorozm byas z wluEUMgrod BHZPOTAU! AK ws aoziozm we AyX{kzsd Kurdus yopouso zazsd Oouozsoxdzos UAMIMG womaZdyeu Zz kUdUE YopoIs0 Ki zatid ofiauozsoxdzo1 rn sskumouod eu ReBojod Aporou 91 opfsKzsa ofauizoknowoyo) nizjwiod Spoyoyy, soa, -z01 kmysteis yogoqna Suvqurz oyweyspod vu nsvwod spor, moaoza BLAS Z Ut mgiod Spor amormuod Apoyour soblnddyseu 3s ofnsoys HaWO[aJoU AA yoAuzoAsyawApiquny 1 yoAuzoAewojeyau yoeseluod m einjesedy srepa ‘gusiduz euzour () x 1p posoumm omoyeupa!) vo10ze | Ku T nimwod moyunueas yosuzacwapr vi (yoAuyouL mgrOMIZ04 wIUDZ3 OP -sxodord sof wfouwpiqany wazdys oisasyz winyst a) yokoo10Zm MOTO) (glomyzo1 wrolUsz5)s v bfoueprqim, tuozsOLUt -[Kodsosqe rrnoworojonyeds a vf 301 “uz ‘nseIWOd KIY9I9 vJOg “OBoUZA yous -onyoja eiremoruarutosd Ze1qo KMope) OULREISpozsd ]°S OIUIOAI EN, 9s -zoknyojo vod a1uwasp 0} ysef auzaAyouReULO.NysTO oBeuzohjouBewosj9]9 e1uEMolue!Wosd eANeN naaurdsony “du 19 pojaut bavispod sof (Sxqoud) SuroywUr zazId oFoUBMOyWO woruaruuord fovjsod m 95820 vymsozod v prisod vuvmottus dyqord zazId sol HAzaUa 93820 amudayscu w seuemoqiosqe jsaf wifsau9 qny [oulkodsosqe tdoysosyods bawispod qsof uo} son0id 1 (Iog08{q0 fofeo m euerE;ypod) vuLMoquosqe Sto/eUT zaaid 9Kq Zou OFouzdXroUTeUIOAYD|D vIEEMOLLAIUIOId YBIOUa 99829 AIwrzpPO "eusIwUs v uIkUZDKyoUeULONAa|o jaiueadqeizppo 31s afnuufez eidoysomyeds,wanie o jednej, okreslonej dlugosci fali wyrazonej litera %. Wiadomo Jjednak, 2e w wigkszosci przypadkéw spotyka sie wiazke promieniowania oréanych dlugoseiach fali. Swiatlo widziaine dla ludzkiego oka sklada sig z fal 0 dlugosciach fali mieszezacych sig w granicach 400—700 nm (0,0004—0,0007 mm), a wige jest to promieniowanie polichromatyczne. Chege przedstawié wigzke promieniowania polichromatycznego na rysunku, nalezaloby narysowaé wiele takich fal o réznych dlugosciach 2, fal poruszajacych sig wadluz osi X, przy czym dla kaadej z tych fal skladowe elektryczna E i magnetyczna H zmienialyby sig jednoczesnie w kierun- kach wzajemnie_prostopadlych, Promieniowanie przedstawione na rye. 5.1 jest promieniowaniem monochromatycznym, tzn. promieniowaniem o jednej dlugosci f Diugosé fai (2), czestoSé drgas (v) oraz liczba falowa (9) w r6zny sposob okreslajq falowa nature promieniowania elektromagnetycznego. Ale promieniowanie takie przejawia takze nature korpuskularna i jest zbiorem kwant6w (porcji) energii, poruszajyoych sig zgodniez kierunkiem, rozchodzenia sig promicniowania. Wielkosé energii kwantu promienio- (63) Réwnanie Plancka taczy falowa i korpuskularna nature promieniowania oraz pozwala na obliczenie energii jaka ma promieniowanie o okreslone} dlugosci fali. Z réwnania Plancka wynika, ze im mniejsza jest dlugosé fali, tym energia promicniowania jest wieksza. Energia jednego fotonu obliczona z rawnania Plancka (5.3) jest bardzo mala i mieSci sig w granicach 10-**—10~* J. Jednak energia jednego mola fotonéw, nazywana ajnsztajnem jest duza i moze byé obliczona przez pomnogenie energii fotonu hv przez liczbe Avogadra Ny. 1 ajnsztajn = Nyhv = Nahy (5.4) cezerwona (h = 667 nm) © barwie fioletowe} ic i fh: 1. = 667 am = 0,0000667 em ‘oraz 2. = 430 nm = 0,000043 em. Wartosci energii abl Swnanin (Sy 58 — cqana-ww-m yy. Sem = 68 I CT am 6022-108 mol = 17941 I mol™* cezerwonej B= (6624-10-38) ~.6,02210* mol”! = da fai lotetowe} fotondw promieniowani cezerwont) owego jest prawie romieniowani Warto zwrécié uwage, 2 wartosé energii 1 mola fotondw fall nie~ bieskiej jest poréwnywaina z cieplem towarzyszacym wielu reakejom i ge taka energia moze wywolywaé reakcje fotochemiczne. Efkimol“"] 0012 042 12 12 120 1200 _10* 10 vie] 3-108 3:10" 3.10" 3:10" ‘3-10 stem") _ 110100100010" 10 7 em) +f) 10 10 10 TOF TOF 10-710" Yemen 100 ym 10 wm 1 pm ‘adiowe ] mikrofale | podezerw alexa blska NMR Widme roweyinejoseylacyine 700 600 400 Dlugosé fa w ams ca Barn, ‘Trewona the —‘Bielona —_rlabiecka_floletowe yo, 5.2, Widen promieniowania eek nagnarycznceo. ‘Na rycinie 5.2 przedstawiono wielkosci charakteryzujace promieniowa nie elektromagnetyczne: czestosé drgati (v), liczbe falowa (0) i dlugosé fali (0) oraz energig 1 mola fotondw, odpowiadajaca roznym dtugosciom fali. energii przez czasteczki Z rownania Plancka wynika, Ze energia kwantu_promieniowania elektromagnetycznego zalezy od dlugosci fali, mp. energia kwantow promieniowania rentgenowskiego (10° kK} mol~') jest 10° razy wigksza 5919 mowiorzod foiuzos foumoa vilgjod voruzoy “w Kuos¥oI9 (Ott}o%s) 90 [ezpn solioig x 1 © Kuonyppo zaz1d suRMOquosge 94q BFOUL AUOIOI “wuZn)dUMoM S1810U0 VlOmS WASYBINZ WyZDaISWZ9 Gosods UDI A “Azz eu ofamouonnjoya nuloIZod ofazsZ1u Z nuoAYaIo aTudIsoHUOZad SRIOMKm, azout wforyKoso nypedézad m Zu fo2s¥S4I WVU 0 NUOVO] edIOSqy ‘mowoye dnud yokujosozozsod 1e]4980 1 mp ptuoysoryo fodiosqe 0 yotobzaprims “(aoxid) any pemoddiskm aizpaq pyzoayshzo fomoworvorseuNy|Dy aMMIpIA as a7 SyaINyS rerun 0} a1zp3q “fey !9s0aN|p yosuzos [ood1M binqsosqe mow} aigzay fznp 0 1529 oypl aimépaf gvmodarska ou [od Why ‘aozDaIS¥29_M MOOT “haw euzowr (OTH | OH) Y7D1Skz9 YOOMP YOR axmUIspod vu znf ‘rurorueziaa Azpamer YR EAN Morty 3 rezieim fogo8nyp Sueiwz ogye e{npood yuudup afezpos apiszsm “ouzoKjourdse | Hel ‘aU “zofayouss vunsap oumosr binddyskm APow pyZoo\sbz9 nypedszad Ay ‘wjuntap aurzox Aza) Binzohmn furowe fo1014 “emowornfon wyzo01stz9 OF Sof o¢ “NIB Z O1 VHIUA A OFT] vyZaIseza gLUOYAM 2ZOU! ULBIP Yokuzor foodim onmoeUZ como Kaen 1 Apo penakes MUCL “5 “3 9 06st up 2596 ‘omookzou ouzahaouks auikoeuiovoa ulkouarent (ud y_o1-Lye = =) wo 9ggz =a wmoyr) vqzoy wpemodpo [arory ie) 99O8NIp exer oF arzpq AufKoryfaso worzod | wu oBaulKow|foso nuioizod ofa" rroaysitza wiosfozad nyprdczad A\ “yoKulKoe|foso moworzod remorutanys ysof Hovjsoso widioua Zemotu0d oso gujoivkm SZOu! 21th 1Azou9 [out [£080 soUOIZOd YDOMP fF etnddrsaen yeooystez0 28 ‘uy ef a1uqopod ISH ud3iseu v d t (es 26) Of 1 z010 (p's 281) IOH fEMouOWwAMp PAZ0~Isb20 Kzayedz0x buzow YoKmouroye mogazz wr, fomoutoyefon fomoriy Fomor arzpepyczad wt ‘0s du) fpuoworion— 4201 TOM Hesosten omedict FS “90 ‘aap — 9 agains e " qa QO ; w (omowoye vapel) 2 Auzokayop yaunpey Auwofn yerzpn szi91q mowoye ntuezbim mM oz ‘argos obferuepet juunzoxz 07 forgery “(yDU au a19yy ‘TueUONya[9 z ZeIm wpe!) anowION kqdxz aotzTr fazoer 3s BnmouoRz 1 oUAAYZs apoIMONpED Bs aru rurEMIOT £7 rez 97 ‘THe Z BeyLUKa yowzoarstzo aw MOUIOTE ofoe|KOSO “IOUS fozsxdim dx{zoarstz0 zazad vfodiosqe o1ostmkz00 wz dis azkgy “oryoa nypedéaid ax Zu fozsiory Hey !osoRN4p 0 (Z's “941) qwoImsszapod naezs -g0 z a{uvmonistuiord afnpomod ypuryzooystez9 « MoWOTR 3forKOsO "eU “{Kon|foso wifliauia sal “p¥zo0istz9 tzpeutoak boyy “IBiouD bULIOY LAU] ‘tulgowjor biHi9ua ysof vueMAzeU dfoe)04 fof wok{npomod 1 dzoarstz9 zazid wuvmoqiosqnez ofouz9K,ouTwWUON Yo[9 BIUeMOTWONMOI wEAIOUI e594 tu ouommerspazid 150 Yyodusejm JOM yazD0;sH79 (onMmostn) fSEIOY yowsyzaaystza m mowoyn d1oe]Kos0 geomAn Kae yet gz. SOFT KMOTOR! juowour Kuswja Ypsobfeur Yozooiskz9 Afei01 auspaf go}oMAM VZoUL iaxattozopod foryamp qn] [ROH|UK a1soyxEz m vrULAOTUaTUIOSM VEBIOU ‘uz9K 198 josfozid qny yoeyzoaistiza Mm -1oua Kuorod oxszie v smOWOTR afov|Ks0 "az0098 et 2 eIUvANKpBIZPpO MILLAN 6 p fauzox o ouzosyouReMONy[9 21 ddim IS9f (, OW FX Z10'0) OFamoIpes mouonyo}oenergetycznych elektronéw w atomic, Nalezy zwrécié uwage na fak, ze energie potrzebna do przeniesienia elektronu na wyzszy poziom ener getyczny ma promieniowanie z obszaru Swiatla’ widzialnego (VIS) iultrafioletowego (UV). Aparatura, proces absorpe, miara absorpeji moga absorbowaé jowanie elektromagnetyczne. Energia ta moze wywole atomow w czasteczce lub przeniesienie elektronu energetyezny. Wiadomo jednak, Ze kazda czasteczka bedzie absorbowaé ne dla sicbie dlugoSci fuli, tre pozwoly na identyfikacje ch grup funkeyjnych i atomew w ezasteczce. jszym problemem w analizie spektrofotometryczne} jest wige stwierdzenie, jakie dlugosci fali zostaly zaabsorbowane oraz w jakim stopniunatgzenie promicniow: 1 przez probke sig zmnie}- szylo. Takie postawienie problemu wymaga odpowiedniego aparatu, ktérego schemat przedstawiono na rye. 5.6. @-| Detekior Kaddy spektrofotometr musi posiadaé érédlo promieniowanic elektromagnetyczne, np. w zakresie bliskiego ultrafioletu UV (190—400 nm), swiatla widzialnego VIS (400—800 nm) lub podezerwieni IR (J—100 ym). s dlugosei fali, a 2rd dlugosciach fali, dlatego w spektrofotometrach stosuje sie monochroma~ tory (siatke dyfrakeying lub pryzmat). Rozdzielaja one wiazke promienio~ ich fali (promieniowanie polichromatycene) i dzigki zastosowaniu odpowi umotliwiaja otrzymanie 1 0 jednej dlugosci fali (promieniowanie monochromaty- iA _ monochromatyeznego 0 jednej atego stosow. chromatory np. 5 nm, 20! przez 2 i 7 | zposrednio mierzyé natgzenia promienio- josowane sy roznego rodzaju detektory: ib bolometry. Detektor jest to urzadzenie ¢ na niego promieniowanie na prad elektryczny, lub praetworzyé ktorego wartosé komputerowo. praechodzacego przez probke zalezy od: — rodzaju substangji (np. substaneja barwna lub bezbarwna), = dlugosci stosowane} fal = stgzenia substangji w mol ~ dlugoSci drogi (grubosci warstwy subst przez ktora przechodzi Detektor Proces absorpeji promicniowania praez substancie o bi kiej, kt6ra absorbuje tylko jedna dlugos¢ fali, przed nie na rye. 5.7 Z lampy I pada promieniowanic 0 diugosci fal 400—800_ nm, W wyniku rozszczepienia prot at i preejécia przez. odpowiednia szczeling, na naczynie z substancja pada promieniowanie monochromatyczne 0 natgzeniu I. Dzigki odpowiedniemu urzadzeni promi \cza, Ze substancja tej dlugosci fali nie | natgzenie promieniowania I po przejsciu ajacego I przez roztwor jest mnie} 1 to, Ze nastapil W przypadkut «ji o barwie niebieskiej ni promieniowa- wie: fioletowe), niebieskiej, zielonej i Z6lte}, a bedzie kiej. I wlasnie absorpeje tej dlugos fotometr 63so Emin 6 24 hz9 F009 PHO VIP eUZoUr art iseIWOIU HN Qh 09 ‘ON ‘19H Yez20I80z9 vIP “du ‘Kmojodip Tuowow UGT ue“tgy%9 fagoua pobfnwlczsd foueisqns fou saffonjos eqzoq wRoIUEN — f iq 1HOUpE|azaq qTUOM! — | ‘steps 1238 a (6s) ator ="o ‘uroquet -asou gusido euzour fomowoyensap Pyzaarstzo (4g) bulKowjos SBs0u (ZS. 041) ofamopwjonyrt nsonyer 2 ofauzoMouseuIoNyaj9 vuEMoTUTIOId 1AIeND fopyToLsaNt niremoquosquez od omijzour BS tum Azpdrur vrosfozad v ‘ouwMoruEAMyS 28 “pyzoarstzo sobinaua 31s gemopleuz Bou yoKIOY wu ‘ouz94}9810119 Kuorzog -(6°¢ 942) 180 fouse|ss JOYOM Pinstm fomoloxod azinyeradwuoy Jouve WAMOZE alters a YoKOuPAG LOUTISGns YorOryYaI HyZO~rsHZD aufhoeios eWIPIM, ¥9 stuaqUBUMgs Z 91UpO8Z ouvmoxpbziodpod atuwiafezm o1qos ouo bs Zem0) nkzapo BUZOLI MONaMTOTOJON Fads 1eIS UN equosqe Apa ‘31s ezpemosdazd puraigtzid zatumor ozour 901.0 a1so1 $ Arenuod aokppead m oye 'p any ¢ °Z 1s efourquosqe (1's) woiueumgy z aupo8z, “0¢'0 = ZH I = ay oun pom 7 zu azsfaquur Smojod o ysof y atuozdywu ystruroyeU sfazop I °r alinquosqe atu fo 0 = 18, vp = wyunyn qgorem (7 = 07 Kpoyn “wuemoruorord sqns Hazal ag ‘olnznysm (z's) RIURUMOS (vs) %O01—0 YoRortieS m 31s nusttea) 950 17R.A “PHRAOTLON -o1d odgotleped vjp wujezozsndazid %Og m OA) sof | eIMEMoILoIL -oid 9§870' ynmoquosqrez vfouwisqns oz ‘01 AaowUZ 1 %OE IOUKM vfouriusuiesy Apo (1 = 97 B'S =F HyrsoUpef obfefiuiod du) °7 po azsforuut Saojod 0 ysof y oquozdieu ystIu0y ofauep up (wiskzoomzazid) wuyezozsndazid %OT M Isof wfoURsqns buepeg 22 ‘0} wzoeuz0 nyprdézid wPTE Ay “%OOT PUMOS SOF fou rea) v ‘7 = 9] 0} ‘oHTEMOLUDTUIOId aMo¥TEZI0d axRD O}zs02Id dyqQosd reumoy aIuyEIso obinzETeUY (9s) 7 Ol =L% ‘yorjuoooad a 31s afepod Sfoueynusuen foros3zofieN or (s's) aL ou (Ug 941 zed) (°7) 082mm uazayeu op ‘(1) d4qgud zazad ops -ozid 01014 ‘BIUMMoIan OAT BLURZSyeU WPIUNSOIS ISOf H/oumsMUSUDAL y yfourq -rosqe 2010), oust yos04]9UN YOOmp d1s ¥MXzn eIUEMOTUOTHIOIC Hodiosqe rosoUMAsUAIUL WURMOZAudIYEIEYDs Op UdoxsoMyads AA78 ae168 5 a 568} [pene i ——— 7 : Bo 4 68 0 100 120149 68 ‘Rye. 5.8. Poriom ener olacyin)cxjsteczki dwuatomows), modlive presica na kolejne posiomy cnergetyeane oraz widmo rotacyne niczeniem jest koniecznosé wykonywania widma, kiedy substancja wystepuje w stanie gazowym, poniewaz rotacje czasteczek w fazie ciekte} lub stalej sq zahamowane. Widma rotacyjne sq wykorzystywane do wyznaczania struktury gcometrycznej czasteczek oraz dlugosci wiazania migdzy atomami, Jak dotad widma rotacyjne nie znalazly tak duzego zastosowania jak widma oscylacyjne lub elektronowe. Widma oscylacyjne Opisujge widma rotacyjne stwierdzono, Ze stala rotacy ma dla danej czasteczki wartosé stala. Okazuje sig jednak, 2e w pr: kiedy czasteczka przechodzi na wyisze poziomy rotacyjne, wartos¢ stale} B nieznacznie sie zmienia. Jest to zwiazane z dziataniem’na atomy sily odsrodkowe} wirujace| czasteczki, sily rozciagajace| wigzanie migdzy i. Zmiana dtugosci wigzania powoduje zmiane wartosci momen- bezwladnosci , a tym samym zmiang wartosci stale} B. Z faktu tego wynika, 2e wigzanie miedzy atomami nie jest sztywne i moze wydluzaé sig nawet pod wplywem duiej sily odsrodkowe) 66 State enateray se maim Oscylagje i rotacie moga zachodié jednoca gwobode wykonywania obrotéw. Warunki takie istnigja w fazie gazowe} przy niezbyt duzych cignieniach gazu. Otrzymane w takich warunkach Fidmo jest widmem rotacyjno-oscylacyjnym. W fazie stale) lub ci Fotagja czqsteczek jest zahamowana przez oddzialywania miedzyczas- fecrkowe, co powoduje, ze w tych warunkach otrzymuje sie jedynie widmo oscylacyjne, a nie rotacy) lacyjne, Widma rotacyjno-oscylacyjne skomplikowane, dlatego do badania struktury czasteczek znacznie czesciej wykorzystywane sq widma ‘oscylacyjne substangji w stanie stalym lub cieklym. " Podstawy spektroskopii oscylacyjnej — w podezerwieni IR Spektroskopia w podczerwieni (infrared —1R) opiera sig na absorpeji promieniowania podezerwonego (IR) przez. oscylujace czsteczki. ‘Oscylacje atoméw mozna rozpatrywaé poslugujac sie modelem me- chanicznym zwanym oscylatorem harmonicenym, Model oscylatora przedstawiono na rye, 5.9. Jezeli czasteczke dwuatomowa, np. HCl, przedstawi sig jako dwie kulki ‘0 masach m, i ms, pokaczone sprezyna o stale} silowe) f, to zgodnie z prawem Hooka: Fe-fa la F potrzebna do rozciggnigcia sprezyny (wiazania) jest proporejonalna do wielkosci wychylenia q, Jezeli rozciagajace sprezyne masy Mm, im, oddala sig od siebie, to pojawi sie sila dziatajaca w kierunku przeciwnym do kierunku rozeiagania, ktora bedzie kierowala masy m, im z powrotem do stanu rownowagi. Rozpedzone masy wracaja do stanu réwnowagi i praekraczajae go powoduja Scisnigcie sprezyny * aCc ‘ufkor{koso worzod Azsmuzord eu oomousz z vrosfazid aquzobyam oraverd dis afnsisafos YoxtlKoe|Aoso Youur -pim m o1uzoiyeig “KuoTe vu PYzoeistz9 npedzos | wuEZbIA eIUEAIEZ op ze ‘emoumoz NuRIS po YoxMoWOTE MoqEIZ vIED|KYDKas aIUaZsyaIAKz Aaskzremo} aulkoekoso Kuorzod azszhm eu niuaepoysezid “PH ¢ =A ‘7 =a auozovtizo ‘ruRUOypeL auwAZ aUfK>e|Kos0 KuLOrZod oufo}o% vu {ious y10d yokzsy2im o1upaimodpo niuemoquosqvez od ‘ouddseu & ors 21 eu | =a) Hoekos0 worod kzsmuoid wu ezpoypezid 118100 nyuemy o81uparmodpo niueyskzn od ryzsaisez_ ‘aIworzod wyT BU SIs afnpfeurz 5 Yazs0Is!29 % 66 Peuod ZEIO NIOMYD >az09}Sk29 %6 PRUE fomofoyod szinjeiaduin m v ‘9 = 0 ORI) FIP “WAULKoe|xoso a1u0rzod wAmoxoz wu dis afnpfeuz Yazoarsbz0 950zsyHSIM 5,67 ezsTTTIOdUION MA ‘eAOOH] wMeId po vFoiqpo Auzotuoureyur s0ye|sos0 niudoys une! a “UXOble|s0340 souzsiuoUIeyUR woryTUAZoAOdSM ISof x yseIIOIEU “O = a fOMOIUTA DIQzal{ 0 oBouzoxyoR10u9 nUOLZod EmopS tyes ISOf Yura NINA AL mo [Go-Go crtreumga afnsido oBauzoluout cavqu eiow[foso ypxuzama8ious moworod yoXujosozozs0d 3810Ng ‘a yoculfov{Zoso qzoy yoXmoyUeE My fsO1seA YoxoLerswszm vp yozda}sbZ pgablnyfoso fourefousiod Biota Kworzod ouoz uemoyyduroys forzpieg bakery oSouzoruoutsque jseruoyeu “ejoquied gesido ofauzottowsEY R10}E]KOS0 ofouzquout -amyoe ssoreposo — 4 “odouzeyuou 240 0 somniousiod yihous away p's 1 29 nypedézid ® vuzou Memoumos nurs po Moun” (B) vrua/cyohn po vuunzenn foupefouayod Ara gsouzayez a7 ‘0} ISal (QT'S “ok1) wAUZruouL aoyue v wkuzoTMOMNY WIOOIe|AOsO AepdiMU toWwZos worUpUseZ ‘fou -zowowseque vi0ye[Kos0 Jopou OURMOSO}SeZ YORYZD9ISP79 Mm MOWIOLE fovyKoso nsido op npajizm o8o1 7, “enuoa}e1284po0 Of} 1ogoye4 op EUTPHOL ~o1odord 1sof atu ‘wruezeim ntuaapey2s4po eobleperzpastoazid ‘7 BAS WAU -2n3fajoui az1orwyAas0 4 “YoKuzoruayD YoLYzo0ISW29 m HfouKoso BySLMELZ offaystadzoazi womuagrgkzid wAupepyoparu ozpzvq yeupol sol budzSids yosuczobjod fu 1 tu sear yoomp Ifrfoso sido cuommeispazig feysn aru mowore afoe]as0 ‘9 = a Kp8 (,¢.7—) ooups|B2mz0q wioz azinypsodwoy mM Jom 97 “ZaIUMOI LYTUAM (EY'S) elUEUMOS Z, 1D 1 H ‘du ‘pzoaystzo pepys_m yoxotzpoyom mowrowe foumoxnpalz Sout z wypselisiord op vuyeuofo1odosd onmoampo 1 f fomoyts foyeis 97 0 -asviasoid op vupeuofosodod 1s0f ze10 vue mowneAys sof fou| oso wrB10UD 92 ‘olnzeysat a tloe[os0 Kqzor] fomorueany (E'S) IUBUMOI # 930UD2q0) La) Pll NE om ers) (E+) "I ‘aquwumgy afeysmod (Z]'¢) # (01's) weumos niuazobjod og “0 pronem geigtzsd ozow v9 ‘fovyéoso wqzoy] wmowuUay — a rep (crs) ( + 2) at = ‘YUBUAOL RISDIYO OH Brz0~1sbz0 “du 2Xq azo wiyel ‘ooumNysjour woTe|{Ss0 OBouzoiuOUeY AIBIaUR Fut Maly (ars) ‘ourmoynpor wsvus — step (ors) (nH) =e tu Seu YoXoRLeBIp 1os0yIo1N 1 [omOpS foyeis1osoqsem po Kzajwz ofauzaluoutrey w10ye|<9S0 a UEBIp 9501832) Zu 1 "ut Ase (aobzbim (vyurezero) Kudzaud -skzaids* omorogomt afnzsarquseyD f EMO} WP 22 ‘afnpomods 1) BS “AYONS AyUMIALY Op aluAMoozId foURMOIDIYS AfIs 41S atuaLAvfod 1Rodzaje drgant dwuatomowej zalezy od masy ania chemicznego. Czgstosé b z rownania (5.13) po jego zkach wielo- drgatt moéna obli przeksztalceniu. Kiedy rozp: atomowych, sprawa sie komplikuje, ps migdzy drgajacymi grupami atoméw, co ma wplyw na cagstosé drgait rozpatrywane) grupy funkcyjne}. Réwnanie (5.13) pozwala jednak na oceng, w jakim zakresie czgstosci promi Jektromagnetycznego 5 Ine drgania. Badania duzej absorbuje promieniowanie w waskim zakresie, zwanym czesto: wwa i de cagstoSé tych drgai tylko w niewiell pozostale} czgsci czasteczki. Tak wiee szcze: cagstosci drgafi grup funkcyjnych ia grupo- leay od drgant charakterystyczne sa \dajacych sig z atoméw znacznie —cu,, ScH,, =CH, —NH,, SNH, —1 np. —CHy, SCH, =CH, —NH,, NH, —OH réinigeych sig oraz grup 2 wiyzaniami wielokrotaymi: SC=CC, YC=N—, —c=c—, Sc=0 itp. W wielu preypadkach mozna wyodrebnié drgania, w czasie ktorych lub katy migdzy wiazaniami, Pierwsze ‘walencyjnymi (rozciagajacym drugie zginajacymi (4 |. Wazna cecha drgati jest i symetria, ktdra stanowi kryterium podzialu na drgania symetryezne i asymetiyezne, 7+} 4», 6 0 — gi A beara Drgania czteroatomowe;, liniowe} czasteczki mozna rozpatrzyé na praykladzie etynu (acetylenu). Liczbe wszystkich moéliwych drgan mozna zyé z rownania x = 3n—S5 dla caasteczki liniowej i x = 3n—6 dla jest suma wszystkich atoméw w czasteczce). la sig z 4 atoméw, ma wigc teoretycznie 7 modliwych drgai [3 -4)—5 = 7,2 ktérych 5 przedstawiono na tye, 5.11. Z rysunku tego wynika, ze W cz wystepuja dr symetryczne (v; i v2), asymetryezne (v,) i asymetryczne — deformacyjne (3,). W widmie w podczerwieni aktywne sq (wystepuja) tylko dwa zaedmiu mozliwych drgaf ezasteczek acetylenu: vy i5,. Latwo zauwazyé, de obydwa te drgania sq asymetryczne i powoduja zmiang momentu dipolowego czasteczki etynu. olowy caasteczki etynu jest rowny zeru, poniewaz, C=H i rozsunigeia ladunkéw, czasteczka jest isymetryczna, W przypad a dlugosei wigzait C—H, natomiast w przypadku drgat 8, zmiana aniami. W obydwu przypadkach caasteczki staja sig asymetryczne). Z ogélne} reguly wyboru wynika, Z lacje czasteczki sq aktywne (widoczne) w podezerwieni tylko wiedy, kiedy drgania atoméw powoduja rytmicang zmiang momentu dipolowego czastecck i nnych, akresie liczb Obszar leéaey migdzy 4000 om grup funkeyjnych, w ktorym miesz wadniejszych grup funkeyjnych: —OH, —NH,, —C=C—, Sc=C, i 1500 em™!, zwany obszarem sig liczby falowe wszys Se e=o stacy migdzy 1500 em~! i S00 em7', zawsze skomplikowany uklad pasm absorpeyjnych, trudny do interpretacji laktyloskopowym”. W obszarze tym wystepuje pasm absorpeyjnych, odpowiadajacy zlozonym. ym i deformacyjnym. Poréwnanie widma w ob- niepowtarzalny ul drganiom rozciag dakivloskopowy ye, 512, Pasma absorpeli w podezerwieni wainisiszych ugrupowai atel ‘wrote vuwzi8 -eu riudoys op eupeuofosodosd vuzoszorourosye}9 BES afersmod “tu Jby2 kaput ‘a210)Yo10p #4 ‘ol wmazIBO 1 auomazopod oluEAMOTUO]WOId ped eioryoiop yoduzoyperourg kzokgz np Z OUpal wu az “WA BU eBajod pauZooun9) aIeperzp ‘uremtuBooWI zo) ouuZ “Cmdouuay ‘eapeu nd 0801 moroye.ep 0d ‘ofauomsozopod viuvmoriotuosd ofoujdato niyajo d18i0U9 aovzsaNN ‘ouzatutiay K1oyy4aI—p Bs oteMosors forosdzavU YT YoRIOWON|ads A Aovje10a, UT eUuprn bs ousmcuoyses wLCsO1¥ 1 ‘url og—9'7 soxIez YoKobfezoryezd Tey yoRtsoRnJp 0 UoMazopod otuemortanuord binyrW9 ,0081—0001 Aunjesaduioy op ouvzifo qos qny FISUION, OUTOLAL "NUSZIY WARM 7 wdueuoyAm uoidid ysof seo] IseIUIOLEH ‘nA90 Qn} No} “RAI! AO>UOH uappepop z nuoxsk nyuap Z KuevOAKM ‘mosrousTUE AyD} AOrUpas | MONDUIA IHD NYT] 1osoFN|p o 11d OF ysol LISWIIN OUYOIA “JEqO1S Qn] BISWION, oUYo}A Ysa! OBaUOAYazopod uIUBMorUaIUIOIA WIPOIZ, pyuemoruanuosd e1p94z, “royensofar 1 roindwoy - “101 {910P = Seuosjayoryy Hewrosa0qUE — ‘yugoupo 1 3yqoud vu aruazazsormod — ‘eluemoruaruosd ofpQ3z 10) wio1ino,y YL nNaWomMyeds awopryys AuoUE}9 oMomeIspod Famoyey Aqzoy naviurod 1osoupepyop a1ua2s -Punz zes0 viuemomroruosd Bruazsyeu oIUEysKz10%4a ozsday ‘wuIpIN vi Cemuoysa nsezo oiua9148 BU 0} o}|fomzog "BIOIEUOAYDOUOU ISELLEZ (OS[OUTPY TuYOWUOJo}0}U! woLINO.| YoeIOWOITJeds m® arURMOSOISeZ sof turesjowosnyods iwi) Xzparur koruzor bzotupesez “ouzddsepy Kx10Ur -onyads ¥ef arugopod auemopngz “eiatino,y Axiouonnxods oF AT LHP! viueacuoyém op yokueMosors morauTOrojosryods 930284914 3149240, HI Anewoxojonjeds — yi ewpim efoensoefoy wu O=D Adnsf ngyqod 2 a1s yoxoenpleuz pyzomstz9 Mowowiey tu cu pUTAseZppo Z vfEHUam O=J kdnad fomoyey Aqzo1 Kuvwuz opyformoin “youzoIUVAI0 mOyZbIaZ YDeSELY YORUZOI m foobind3yskis ‘O=5 Adnad amoye) £q7511 ouoLmE)spazid E1'¢ OMTOKS ENL ‘moet yoesery yohuzos a fonoCuogsey Kdns8 wodsp ppowkeg “er hy fucoksouen ‘oie voI93 se183 ehyooiy sem, uae 0D ‘omouonyaja qny aiuzorumypous bu eu Yosobfnadperp -po 1 mowoye ddnui i ypXobfezomo uvaup mAjda sof fouloyuny Ania fouojsoxyo yoxutKouayeas yoRup loyorsdzo Auerurz buxzoKz1d BUN 1-9 0096 OH 89 0PIZ OO. 1-8 OOP = NTH yt 0s91 O09 1-490062 = OH 1-49 001 -O yosotzs0m mourore yet “euezbim fosoujosy po oumorez Azaqe2 Foulsoquny fdnuB weBap 95078829 2z ‘tye vU SBRAN g!o9IMZ ZAIUMOI OLEAL Wd QOOE—OOTE aIsanyez M ‘wxuzreUOIe nyuarosio1d a [9 aquvzbi yoKobfeabiozos weBup wuused omoxrepop Apo ‘euzogyouore vuIU oF Sol Yozol v +, WO OYE “Yo fomoy aigzal 0 ouffodiosqe owsed ais g1mvfod outmod rustarocopod a SWIM Oo} THIN edna ‘du ofnddistn wAuzoesio nyztiez wAuEP ug a yazaf oz ‘odaiu z eye AL “ZT'S “941 BU OUOIMEISpazid IwoLAIOz -pod si aitupia m yokultoyuny drat yosuzos wiuozojod aiueumoiod ‘2[puoTe wATEMOZITEUE m ouBIsqns fauepeq, fpgousaqo wtezpuoimjod qgosods Auzsa}nys imoueys mtarMIozPod mM upin ndoperey 2 rfourysqns fouepeq wowprm z urmodoysopAryup azsZsBolometry, czyli termometry oporowe; zmiana temperatury ele- mentu aktywnego bolometru, spowodowana padajacym promieniowaniem podezerwonym, powoduje zmiang opornosei, a tym samym zmiane napigcia pradu elektrycznego. Rejestratory, komputery Widmo IR moze byé rejestrowane przez rejestrator lub zapisane w pamigci komputera, ktéry jest wykorzystywany nie tylko do prze- chowywania i odtwarzania widma, ale takze do dokonania za pomoca tw, transformacji Fouriera (stad nazwa spektrometru) koniecanych obliczet matematycznych, pozwalajacych na przedstawienie widma w tradyeyjne} formic. Metodyka badani Spektroskopig absorpeyjna w podczerwieni stosuje gazow, cieczy i cial stalych, ale w tym opracowaniu ograniczono sig do opisania widm otrzymanych dla cieczy i cial stalych. Jak juz wykazano weresniej, rézne dlugosci fali_promieniow: elektromagnetycznego sq absorbowane przez substancje chemiczs szkto absorbuje, a wige nie przepuszcza promieniowania o dlugo: powyéej 2,5 jm. Jest to niekorzystne, poniewaz promieniowanie o dlugo- Sci fali 20-30 um jest wykorzystywane w cel uzyskania widma IR. Z tego wagledu kuwety uzywane w spektroskopii w podezerwieni, ja rownied pryzmaty w dawniej stosowanych spektrometrach dyspersyj- nych, nie mogg byé wykonane ze szkla, nawet kwarcowego, Do tego celu musza byé stosowane materialy przepuszczajace promieniowanie podczerwone. Najezesciej do wyrobu kuwet stosuje sig krysztaly jonowe, takie jak NaCl lub KBr, ktére przepuszezaja promieniowanie w granicach 0,25—16 jm (NaC) i 0,25—26 um (KBr). Wada tych materiatow jest ich higroskopijnosé i rozpuszczalnosé w wodzie, diatego musza one byé chronione przed para wodng zawarta w powietrzu oraz nie nadaja sie do badania roztworéw wodnych. Widma roziworéw wodnych wykonuje sie w kuwetach wykonanych z materialéw trudno rozpuszezalnych w wodzie, np. AgCl (granica przepuszezalnosei 28 jum). "4 | yy a | 4 i ec eee aenrate anaes eisai Do rejestracji widm roztwordw stosuje sie specjalne, rozbieralne kuwety, ktore skladaja sie z dwéch okienek wykonanych z materialu prze- zroczystego dla promieniowania podezerwonego, np. KBr, rozdzielony. wkladkami 0 odpowiednie} grubos jacych na_regulowanie grubosci warstwy badane} substan ch 0,01—2,0 mm, Gru- bose warstwy substanc{i zalezy od molowego wspolczynnika absorpeji probki i wlasciwosci stosowanego rozpuszezalnika. Do napeinieni kuwety nalezy przygotowaé ok. 0,3 ml roztwor Dobierajge rozpuszczalnik nalezy pamictaé, 2 niektore rozpus: czalniki same absorbuja promieniowanic podczerwone, przez co znie- ksztalcityby widmo IR ¢) substancji. NajezeSciej stosowanymi rozpuszczalnikami o dobre} przepuszczalnosci_promieniowania IR tetrachlorometan (CCl,), trichlorometan (CHCI,), dichloromet: (CH,Cl,, disiarcaek wegla (CS,) oraz acetonitryl (CHsCN). Rozpu- szczilniki stosowane w spektroskopii IR musza byé dodatkowo starannie ‘oczyszczone. Dobre widma mozna otraymaé dla roztwordw o stezeniu 0,1—0,3 mol [7 ‘Widma trudno rozpuszezalnych ciat stalych mozna otrzymaé sporz- dzajac zawiesing badanej substangji w oleju parafinowym (tzw. nujolu) lub przygotowujac przezroczysta tabletke, wykonana z drobno sprosz~ kowanego KBr (0,—1,0 g) i kilku miligramow badane| substancji Mieszaning rozdrabnia sig w mlynku wibracyjnym, a nastepnie prasuje w specjalnym metalowym pierscieniu pod cisnieniem 200 MPa. Uzyskuje sig w ten spos6b przezroczysta pastylke umocowang wewnatrz stalowego pierscienia, ktéry sluzy jako uchwyt pastylki lerlerometr Michelsona 5ub -oz1joue My ‘nuozu9q bupoysod buorvyspodouout 2Kq azour ou ‘oIso3e2 wai a tfodaosqe ofnzeycar orm yoztaz yozor (unt E'pT) UO QOL 40 Fomorey arqzoy 0 aturemoruanuord ainquosqe otuyis bufkoyuny dnd bupot oy141 Kuotmeyspod Kmouszuaq yoiasiord “omoxepoq] “Ifourrsqns fouxp -2q m OBouzoAyeUIO tIua!OsIaId gsoudaqo ElezpIoEMIOd , _WO 9S9——06 ys0n{ez a YokulKovUUojeP uvsIp wUIse ZeI0 WO LOPT | yD g6pT +) Wd SZst *y WHO 1091 YDAMoTe] YORK, quarosiaid anuzkzozse4d M JH weztym womesap aoefepemodpo used Axa129 ', wo LEOg—8B0E disonez m sobindskm “YD vmuwzbia yodov{eseiozoy weap odiosqe wuiseg “eUUpIM YoRUoMaL ny a d1s Hfetwefod oBauzoAreuION Puaogioid moWOT UREA aufModiosqu vuused ouzoAsKroryEIEYD vfoueysqns fouepeg ® EAN kant ggousago tfezprouayod (wi gz) ,_w9 LLz1 Azsd aotza] N—D atuvzia Uokobteserozos uvdup oumsed Ze10 (um Z'9) , wo 1z91 Azad aokeZa] H—N nruvzbim yoculsoruojep ueSup idiosqu buiseg (oIsoryez WA) 1 aulko -diosqe ousted oupaf o}41 bleu sMopdzi08nup Ausute) fomopszsozsmuoid SIuUIE MF] —N vueZeim uisoefeBerozo1 woIUNiIp suo efepemodpo “(unt o'¢) ,-19_psee F (uM GZ) WO GZPE YOXmoyy Yowqzoy] Oo ‘euised ours emp binddyskw uid) aIlupi ‘A “ST'S 941 uu WIUOLMEIspazid atepepyczad eu gizpemosdozad wiizour yy vUUpim oviosdsoqut dqo1d 2 {oa eouewusues cob faufcoyuny ardna8 fours fo) yosobfepermodpo sed yoxuur a1uprn a aquemoddishm Zezid auozP *roumjod 94q out Mod o1dnuS fouo|saxyo wused onuvsidKz1g ‘guprIModpo mores qzoy| apr Hour wAufoyuTY wodnad wine! Yyouoyqur m nie “vynzspo 1 oiwupia a yokor{nddiskm yodulfodiosqe wsed yodzstoruistou yokmorey qzox] euayeisn po dis vukzsodz0x yy wpts dfoujosdiovUT on joxuzonue310 moxctiz yeezpor yosuzos m yoKobindayshw “yacuttoquny dra ae *1oRazozs0d yoxulsodaosqe wsed amoyey kqz9y] auZdmASKraDyEIUYD OUOZP =RUOIBZ YAOI “UAULKovjex0> 1UH Binuoyop eupim rmasdioyHt foupepo “Auzokreutose yozkiMZ 1 sof a 92 ‘afrzeysm , WO 09—0S6 AzTWZSGO ms tise yore esq yer on -qopod ‘nyzbrawz urktrepeg a (o=x) fomoyiuoqiey KdnaB s0us0q0 ezonpykin , 1D QO9T—OS8] sziKzsq0 m yokulfodsosqu used erg aidnal fauemozieur yoktfepermodpo “yoduldodsosqe wsed yokuur ‘aiuipinn a Qoynzs Kzayeu nypedczad WHE AA “oHUPEN m dUZ—DOPIM OGe; hq szou npomod oF) z 1 o1uozdyeu ojeur OFerUL atzZp3q atdnaR foUO|sa14O duesidézid oussed 97 ‘gemopomods tow dni yoxuut erueBsp zemaruod uzonso bznp gemoyanz nypedézid umnyer m xeupol KzareN yDuEIsqns rupeg m dru Yost fosousaqoou pomop owe! 9Xznjs fezokwzwz 9z0uL wkuldoyuny wodnd wKuowamukm yosuvsidézad tfodsosqe used erg +, wo 09ST fozkmod soxyez wu bfepedézid ‘O=5 “HN ‘HO Af yore yoxulkoytiny dns8 yoduzee yokMopey qZ01] IO 1NEM aUZDAISKTAAPIOYD, yournsqns fouepeq noua yodtruy 1 yoRufKoxuny dnd yforsyyAruapr porour yokzsdoyfeu z ‘bupof ysaf uorasozopod m widoysonyads nwo) PSG "YoPOd aITRMOIUDIUOIE “P'S OAT wu ouoLMEspazid oforysmoroLINO] nysWoNyads wUEFeZP TRUDIwanym widmie wystepuje silne pasmo absorpeyjne o liczbie falowe} 693 cm™!, ObecnoSé w widmie liczb falowych odpowiadajacych drganiom grupy NH, i atoméw pierscienia benzenowego potwierdza, ze analizowane widmo jest widmem aminobenzenu (aniliny) 60 Transmitanea [4] cao Saat 1000 W widmie 2-hydroksyacetylobenzenu (ryc. 5.16) wystepuje bardzo silne pasmo o liczbie falowej 1643 cm™', odpowiadajace drganiom rozciagajacym wiazania C=O. Pasmo to jest preesunigte w kierunku mniejszych liceb falowych w stosunku do zakresu wystepowania tego pasma w estrach lub ketonach, ze wzgledu na silne oddzi ‘wewnatrzczasteczkowego wiazania wodorowego, migdzy protonem grupy OH w potozeniu orto a tlenem grupy karbonylowe} cco aa Wz6r 2-hydroksyacetylobenzenu Oddzialywania wigzania wodorowego moga obnizyé liczbe falowa nawet 0 50—100 cm™!. W zakresie liczb falowych 3600—2500 cm~* ‘wystepuje silne, bardzo szerokie, charakterystyczne pasmo drgaf roz~ ciagajacych wiazanic O—H. Takie szerokie, rozmyte pasmo Swiadezy © udziale grupy OH w wigzaniu wodorowym z grupa C=O. Pasmo wolnej, nie zwigzane| wigzaniem wodorowym grupy OH jest waskie i lezy B w zakresie 3660—-3630 cm™!. Szerokie pasmo absorpcyjne grupy OH przystania pasmo drgai wigzania C—H pierécienia aromatycznego w zakresie 3100—3000 cm~ (pordwnaj z widmem aniliny). Obecnosé pierscienia aromatycznego potwierdzaja pasma o liczbach falowych 1617, 1582, 1489 oraz 1448 cm~', Dodatkowo, bardzo silne pasmo 0 liczbie falowe} 755 podstawione dwie grupy funkeyne w polozeniu orto, Spektroskopia w podczerwieni jest jedna z najwadniejszych metod badania wystepowania zarowno wewnatraczasteczkowego, jak i migdzy- czasteczkowego wigzania wodorowego. O obecnosci wi wego swiadcra charakterystyczne zmiany zaréwno kszt iliczb falowych grup funkeyjnych bioracych udziat w wi wym. Zi aréwno ksztaltu pasma, jak i polozenia pasm absorpcyj- nych w widmie mozna badaé zmieniajac stezenie substancji, w ktorej takie oddzialywania moga wystepowac. 100, 109) 109) ce 0} cof «0 60] «oh a9 ao “Teansmitancia [4] aol | ° al se00 300° sBq03400 ° S800 S400 Wzrost stezenia alkoholu rozpuszczonego w CCl, prowadzi do powstania dimerow czasteczek O-H...,O-H 4 / R R alkoholu, a nastepnie poliasocjatow, dlatego w widmie oprécz. pasma odpowiadajacego wolne} grupic OH pojawia sig dodatkowe, szerokie pasmo przesunigte w kierunku mniejszych liczb falowych (tye. 5.17). Zastanwmy sig jak powinno wygladaé widmo kwasu 2-acetyloben- zoesowego (Aspirin), ktérego wz6r chemicany oraz forme, w ktorej ”ee 1 05906 Ho dressy ‘wrod sulianuojaey o=0 obfeatyo20y ” ‘00080018 no sbfesep204 srot—se (ocpt—oub 1 2 suftoewz0jea : ovaz—soee 5 ster—seor w opae—ssat s (s60—S6z 11 ray Ty) aouncsuonay | C08) dns gay zt ‘yeRup feo \preyony dnd pagnyp auffadiosqe used auz0KISGST4NaND “T'S MPMEL ‘ouo nruszojod a urea -muyspod 2 wozu0g sof wanyzbiwz wixuEpeg 27 “tk 0 AzopeIMs , WH 99L Famopty atqzotj o oulsed v UXmodoysoraryep oziuzsqo m vse ZarUMOI zopwims foujsqns fouepeq m ofauzokrewose eiuatosreid tosous9q0 © aid H—O= MOWOW rueUEBIp Z xz , Wd 69PT FESPT ‘9091 YOAMOTE] YouGzo1] o euIsed aUTIS 9<30P — fomopksyoqiey aidnad m fook{ndaiskm ‘Q=9 oldns® am mourore wouedsp eprimodpo ai9ry *, Wo ¢69T fomoyey a1qz>1] © ouIsed oULIS SOO aidni# fomonse m mowore womedsp epemodpo argry *, wo PEI Toxtorey a1qza1| 0 oused auT!s fo=0 bdnia z Amoropom nitezbim 6 perzpn fookI01q “HO Adina mowoye worwesIp upeimodpo 21914 *,_ Wd gpsZ——9O0E aIsoryeZ mM ows 1401075 ~ cplndiski ofomosoozuaqo|s1908-Z NSLA OTLEPEA AN (49 Sfourmtusuen afazeyhis wo E697 fOmope] afqzZ11 0 oused ~du) ibueyuisuen bsoLeK yosudzron ‘wsed ogouNASUOIU ptutunjoy fardinsp am ysemuMoyeu “YoXulKodiosqe wsed yokujosazazsod amope) Kqzol] ouwpod “sruuINjOY fazsmord m ‘uowpIA pod fouo7 zsotuin 29}0q8) at “YpXu{sodsosqe utsed ypKunsuarut uzoaye SOP TOP “iskzsme amore} G21] efepod “rayndusoy m suozesodén “yy Aryouros}yods SUSSZIOMON “IY Z HLKased sovisod m auupeq (oFomoyAorpeso[s120”) oBomosaozuaqo|sizan-7 sway OWUPIN OUOHAEISpaZsd gT'S OTUIOKI EN o8 us) otmossomno}067 5M HL OUP AS L Ey na oot ooe 2 . = 38 Oo, fps ra wo | : g i say ; yy . Teo, 1-9 OOFI—OsPI atsoryE a fO=0—*HO aldnd « mouoye suemueisp z auvztinz vussed aquis SCUAModoySO|AIyEp ozIUZSGO # ZeIO , HID. SPI—NOIT A1SaI4RZ a WAT -pkwewore njusissiaid m mowoe urerTesIp z ouEZbImZ vUsed OUTS ~ tH QSLI—OBLT atsayez x ‘Tomonso ardnad a foobind’ysin QO=D ‘Adnsd wlo1wndsp oobfepeimodpo owssed oup 1 Wo QOL|—089T sisaryuz m ‘fomorésyoqrey aidnad a foobind’ys -hm' =o Kdnsd wowesup aoefepermodpo owsed aryosozs “ouyls — 9 00SC—OOSE aISI2YEZ M ‘WIKMOIOPOM MILEZEIA A [PIZPI foobio1g “YO Adna® wolurssp aoe{epeimodpo owsed enjosozs ‘ou ‘idinsha Kuumod nyzbmz Fo) orUpLN AL ofomosaozuago|x1200-z nse OZ ‘uo, fozquod ‘ouoymesspozid ‘omosopom atunzkim amoyzoarstzozatbumom ofnddishaET cl. tab. 5 Roda viqack tub geupa Zakres ZAMS, | tntensywnoie Rowan Rovciagace co Rozeiggaee No 3650-3540 ” 3550-3450, 3200250 5170 1700-1680 17801750, ~3s001 ~3200] om +3450 3200 16s0-—1580 » Roneiagance No, 1500-1490 s 13701300 5 Roxciagnjnce SoH 2600-2540 ™ Dsformacyine s-H 915—Ho0 Skrdty okret (Dla poréwnania — 2-hydroksyacetylobenzen ma rowniez podstaw- niki w polozeniu orto, dlatego w widmie ine pasmo 755 cm~'). W wystepuje falowych rakterystycan R tego zwiazku (ryc. 5.16) 5.1 podano zakresy liczb rup funkeyjnych wy- Spektroskopia w ultrafiolecie i w Swietle widzialnym (UV-VIS) podstawowe. Rodzaje przejsé elektronowych ItraViolet ~ VISible) polega na pomia- iowania ultrafioletowego w za- je 400-750 nm, Z rownania lancka (5.4) wynika, x josq_energie rzeduy 10010000 kJ mol! (ryc. 5.2) i moga powodowaé przejscie elektronow w czasteczce ze stanu podstawowego do wzbudzonego. Zaabsorbowana energia powoduje zmiany nie tylko nowych, lecz takze energii oscylacyjng] i rotacyjne} czsteczki. Otrzymane widmo elektronowe jest w rzeczywistosei widmem elekironowo-oscylacyjno-rotacyjnym i dlatego najpeiniej odzwierciedla strukture caasteczki Niestety pelng strukturg elektronowo-oscylacyjno-rotacyjna widma mo- ‘na uizyskaé jedynie dla substaneji wystepujacych w stanie gazowym i pod zmniejszonym cisnieniem. Takie widma sa wykonywane bardzo rzadko. W widmach substancji_wystepujac fe cieklej, a takie widma wykonuje sig najezescie), sygnaly. zlewaja sig ze soba tworzac szerokie rozmyte pasma absorpe) Absorpeja promienioy orbitalu molekularnego o nizszej energit na orbital cy 0 energii wyZszej. Przypomnijmy, czym réznia sig molek wigzace i c. mote byé obsadzony maksymalnie przez dwa elektrony 0 antyrownoleglych spi nach, Orbital molekularny faczacy dwa atomy powstaje przez kombina cig dwoch orbita ny orbital wigzacy otrzymany przez liniowa kombinacje polaczona 7 dodawaniem orbit zaniu, natomii ntywiazacy iowa kombinacje polaczona z odejmowaniem orbil wytsza (rye. 5.19). Orbital anty \uwazyé, Ze w orbitalu wigzqcym gestosé elektronowa miedzy jadrami atoméw jest dud ey bardzo mala, Syluacja taka powoduje, ze nastepuje odpychanie migdzy atomami, co prowadzi do osla © 83se ‘qemaquod ‘ouz20pim aIWIpIA Mm atzpaq alt 4.9 «~ © wraPosfozsd z ouEzbIZ aU “fhodiosqe ouised 97 ‘przpiotajs vuzoUr ‘nfeuBIoW dindyNAS obAITeUY (amperede fouyefoods “oop vBewkM “WU GT >Y aoJoNpEH wAMOTUZOId “WITyETEP Mm UII vfoerysofas) UTE OOg—O6T aIsaNIeZ m binowsd a1OVy ‘morerede yoduvmosoys aitypazsmod toowtod wz aueMoxsefes 94q bBour ou 1 (au 961 > *y) Bumpin aziezsqo WA MoTEOANO:y m vItEMoTUaIUIOAd Hodiosqe od gidtyseu tou ‘,0 — 0 “du ‘w8ous foznp 0 esfozad npajszm O82) 7 ye} PsoFNyp op vujeuofosodosd o1moImpo ysaf ooUZdKaUTEUIONya|a tuenowequond esau ae kn “y= TW BIE MEENA! 7 40 WU 9 nego Z nuONy=I nnotsottozid kzid 9hzormysop Azajeu t8s9u9 foodtaafeu ‘92's "OKs z wxLUKA Her aX fobebuniUe wu x ORLobZM nIEIAJO Z nuONyoI> atuarsortiozsd ZW nBzouo fozsforuwa weak a. CobZbIA UR [RIIqIO WU H OBOBZEMOIL nyeriqio z nuos}j9pe otuarsaruazsd “du 97 ‘gupEN nized po “tes foruparnod =po i YoxuzoAyeBr0Ns moutorzod graverspazid dis OURTEIS aU Z vptnouanyo pxoerd wosnytrou afezpow “oes “96 (cote) (oot) i5-%H9 | mae 2 91eH0 (coezbynfiue) 09184010 v8 “ypcobzbmdue 1 yosobziim yperenqio wu yokobfemsqazid mouonyoja Yyosuzosie8s0U9 wgworZod 150}Ha]po sTUZoKTeMIAYOS OUOIAEISpazsd Z's OHIO LN "u AMQUOAYaj9 BIBIOUD ZIU LZSzIU SOLO NLULZBIA AY ssquonyofo vrSsou9 oFyu]p ‘x o1uezbum z1u azsfortdoU Sal O aTuTZtIM az ‘olumo1 owOpIAA “eABI0UD wUOTPIZPAM BFRISOZ 4 gn] O YUzbIN VUZION) a1sez9 92 OPEL ‘W MOLONTYAIA ZU azszIU BS 3 1.0 A\QUOAIYa/9 218I9U9 du ‘ouvmootuzorz bs mouonyaja wofezpor YoXujgSezazsod a18300q nugp yookzemat YoRTeHtgso vou 21s aob{npfouz ‘youuezbim a nperzpn sokr01g au ‘w amoUOMyYaI— Aaed aujom ofp bs WA) wzod “O=O PRTEZeim oFaufompod 93820 VANIp Feztom1 uosyajo wu eu 31s aobinpronz v Ou Aobzbim [egIO Zo1UNOS WSF “O—D | H—O atizorwayo omuwzem tzioM YouEIGIO YOs BU SIs dobfnpfouz Kaos ojo v 20 1'Po solrzbym opertquo eozaanstz0 fay am BS yeuraur aozvarstiza a du bindd)skm mouonyoje afezpos Kzn ay, ut ‘0 ‘ofezpor £21) wu g1}9!zpod PUZoW odouZoIUREIO NyZbImZ sozdast2o m oUlKoUsTeM KUO ‘IUUpIA ® auffoduosqe owsed o1upolmodpo oblep ‘KuzaiyeBious woyzod zszko wu ypozsazad Aulfoudyess UOsAS|P aory ‘sepid odm 3S vansvu “yokuzdKraBroUs Yorutorzod yoKuZo ‘ou eupaf drs tfnpteuz yowyzooysezo m KuONyPIA “Ay = TV BUMOL ISal By volUZoy “oBsobztImAyUR 1 OROWZEIM NIeIAIO YDkuzd*IaBs9U moWIorZod Aoquzos op nuo}o} fosoyjarm oruwmosedop sof ‘obzbIN Aue LU OBOE ZIM nyepquo z uz} *Kuzofyoarus worzod Azszhm vu oBozsziu z nuon%s|a aiosfazid offaokinpomod ‘nuoroy tfodsosqe wxduzso1Uoy UIOPFURIEA “ootzbytu yoo reycvo fobzbin 2CD-@:@ 10 fobebunnuy 10 a8 squaziom "65 3hor apne wabudzenie elektronow o w wigzaniu kowalencyjnym C—H wymaga zbyt dudej energii (A < 160 nm), Znacznie latwie) wabudzié elektrony w grupie C=O. Mosliwosci pragjSé elektronowyeh z orbitalu wigzacego x na antywigzacy x* lub niewiazacego n na orbital antywiazacy = pokazano na ryc. 5.20. Z przedstawionych rozwazah wynika, Ze czasteczka absorbuje promicniowanie UV-VIS wowezas, edy wystepuje w nigj taki clement struktur zwany chromoforem, dla ktdrego mozliwe sa przejscia elektronowe typ nxt, nn lub no", Tak latwo wywnioskowaé, chromoforami sq grupy majace elektrony lub n. Teorig chromoforowa stworzyl w 1870 r. Witt, Klory zauwazyl, Ze barwne zwiazki organiczne zawsze zawieraja grupy chromoforowe (grupy niosace barwe). Obecnie pojecie grupy chromoforowe} rozszerzono na caly zakres promieniowania widzialnego i nadfioletowego. Do najwaz- niejszych chromofordw naleza grupy: azowa =N=N— —karbonylowa C=O. Pp i A i = nitrowa NE tionowa Deas ‘0 nitrozowa =N=0 — etylenowa —c=c— uklad p-chinoidowy uklad benzenowy Substancje bezbarwne, ale majace w swoich czasteczkach chromofory, daja widmo elektronowe w zakresie UV (180—380 nm). ‘Widmo elektronowe zazwyczaj charakteryzuje sig okreslajac dlugosé fali, przy ktdrej pojawia sig maksimum absorpeji (najwigksza absorbancja ‘A). W widmie kwasu salicylowego (ryc. 5.21) wystepuja dwa maksima, jedno przy hyay= 237 nm i Arugie Ay 300 nm. oa| | oa| oa 200 00400 om Rye, 5.21. Wimo eloktconowe kwasu slieylowego roxpuszsronego W me 86 Czynnikiem decydujacym wielkosci absorpgji jest charakter grup chromoforowych wystepujacych w czasteczkach, Czgsto wystarcza jeden silay chromofor, np. grupa azowa, aby substancja wykazywala silng ‘bsorpeje. Wigksza liczba grup chromoforowych powoduje nie tylko iIniejszq absorpcje ale rowniez przesunigcie maksimum absorpeji w kie~ Tunku fal dluzszych (poréwnaj Ay,ydla 1,3-butadienu i 1,3,5-heksatrienu w tab. 5.2) Daisiginy molowy eaten caromaer comet cere natn C1 mot" em" Pain ve = cin 7a 700 si cin 3 sae oe me ir Ed atten te ro ot st, 8 as (ein a & Trane cone Gyien=oment, Bs tulezozsndzo1 af :Kobindayseu qgsods m eMoNULTOYS wUZoU Hodsosqe omvad TT “(eiuazoeuzo 9sojnzo as wzsyatuz) yfourrsqns osoyt fojeur ozpueg aiuazoeuZo vu vpeMzod 3 9s011eA LEN *YOKMOLDSOHL ypetuozonuzo Kzid squozovuz agnp ZolUMoA UO LA “eItEMoMoIWoId Hodzosqe 1os0unKsuojur o wiXotzoprims ‘amouos yoyo OwpiM wWAOELNZA TO) Syervy wosourered uixuzem ysaf tfadosqy yuudzojodsa AMojOW 12 our 2 =a ay afuequosqe 1 wo a Kausiem 9g0qnu8 *, | Jou mM. aquazdis obfouz (61's) viuwumos nmuaopeyzsxazid od 9Xz014g0 af vuzow | 00009—02 youolueid m dis bzozsomn wfodsosqe PyrUtxzo}Odsis OmO]OW T's ata motlepod ‘(*™y vp a1 afepod 3 rogorseas OFareIp [ey FOSORNIp PO Bzaje7 ofp) oueysqns eluazars po bzayez o1u r nzqjouroso oBoutep vp byes g50L28m blew 1914 ‘2 ‘ifadiosqe moyuuAzo}odsm YokmojoU! sO} A, (ozs) [-m tno , Jou wip sears Kobe Yoduosqe yuuseriodsx kmojou — 3 reps (rs) 1235V seroog]-wuOquie] armeuMoa arte\smod (ST's) f (L1's) RRUBUOZ obzaby feotinqsosqe tfourrsqns eIuazdis | AayszeM 1oSoqns “Tos0y]91M yoomp po KzaI2z qosods Kmoyeupal m vfourquosge 97 SelKzad wUZOW, (srs) oat y ors arueumos) Amysiem togoqna® po ifouvqrosqe 1osouzaree op euzo‘Boyeue sof vi 9s0uz9[BZ ‘AxmysTeM rosoqnus fopeas nrtreMoYsEZ Az3d ‘ezI0M1Z03 M fookinquosqe ifourisqns euszd1s po tfoueqzosqe 9s0uzeIwZ Fepod 49041 (crooq-—enroquiey omen) yodzonge owes gp) + H,0 2 2CrO}- + 2H* al 12 os pHs10 | ps2 al BS Oars HBB fam) i K,Crs0, pezy rSinyeh pH 91rE - ite £6 ‘aigals 0ys1Iq yosuozojod (su) SKx YoAIBojOUNgs 95011 tznp ourmoromesaia tuyoziormod fourzaisn] BU YOAIODY m “PyTEIS Bis ofnsoys forosézofeyy “RUNpiM a1sanpe2 UIA m HAZ gs04OrRzs byes prumadez wigry “LUldoyeyAp wTUIs Sol wIOryeUIOIGOOUOUT wHAzsdor7] yey rosofingp [ozsforuut o Z1u ‘uordazozszo: foz108 ys0f11py S0RN4p forsya1M 0 otMEMOLUoIWOAd 09 z0z4d ‘suordazozszo1 omoyeupofolt owpia afep 97 ‘01 1s0f nyowzkad bpea RuUT ‘(Gqdzs tuwpyzs zaz1d do euzour aru “du ofaye]p ‘oZomoyojouresyin riuemomatutosd weozsndazid aru o}yzs) wu QO? ZHU fozs3x8ta 11% SOP o atunmoiuajwuosd wzozsndazad A204 ‘noremy z AuBUOYSa 24 UO ISU AN aiuemoruoruod aueMosors 1S9f YOKIOYY m “YoRNOWO}OJONFods 46 ape ‘ot ~vmotuoiuosd uforferdazozszo1 wawuowje WAUpoBop ysaf wUIZAId $320 fouordazozsz01 “fou -Jomopz ousted a1ysba vuIkm nmoroslkm vutjozozs v ‘YoWeUIOsyOOUOU MU OFoteMosOry viUMorUaTUiOId 3yZbIM kySkM PUIDKM BMOIDsfaM BUTTEZIZS Luyjozozs yorjstm yoomp zes0 (Foulkoyeajsp pyres qny mywurZsad) ous -oluatutosd o8a0bfeidazozszox niuaUtoy® 2 31s UPEPAS JOWUIOIYOOUoPY Te] Logon fouzos o 1zZeIM arte ‘ofouzokwmosyoouoW eIMEMorotMoId Ydsosqe zoKiop BIBe—q—eL19q -ure-] omvad zemaitiod ‘suemozAreuomootour 94q Isnur aruemorwoquosd Syqoad tuvpeg eu aokfeped npaiiizm ofr Z “yey 9sodn]p tupal aus =yofos #inquosqe afourisqns ysurtovtE ‘Tey sodn|p aisosszwz WIEYOIO7S aurmoruonuoId tfmWe dure] Yowsowoojosyeds_m ouEMOsOTS ‘SIA-AN1 SnxR2 Kyo oBzobfems}0d -vmoruorwoad woypor7 bs a1914 ‘amoUoUAsy Adury} dts afnsoys O1HIEISO sui og¢ fozkmod suemoruanuiosd RovLep kmoureayjom Sdurey suru og¢ op 081 Po atsainyez 4 aruwMomuaruroid tobfep “emoxoynop Sduue] — ‘Aduun} z obfnsoys geyskzn oF eUZOP "UH 008 OP 081 PO SIA~AN Senywe fyv0 94:140d ouUIMOd vETEMoIaIUIOd O1POIZ ‘uZoAI}—,o ypduporms mosinduny orusoperzsyazid afndarseu ny, Zovjormodoioy 182f UIAIOTY “TOVYoIap BU aUEMOIOLY Bs HYZbIM 91qO "9 992102 ZazAd ystIUTONEL vanup ‘s 34qo1d bunpeg zazid ypoysozid vupol yokiory z “HyzbIN aymp eu afuvmotuoruosd vjorzpzor p Adiefnstm yuouto}sy “oBauza4yeUTOIY “OUOU! E{UEMOIHORUOIA 1[ey LOSOBNIP auUT oF ZeIOD kmoLDslK SUI]OzD2S eu aftuory dis obfeawigo ¢ wuldaysjsp wyyerg “auvrdozozszo1 sof o1zp3 °C buldoxespsp dynv1s vu Bprd 17 Suljazazs zozsd zpoysozid | wprELAS BPO? 22 atuBmotuoruoid :Kobinddise qosods m vjvizp ewoyojomyeds sojndusoy qn] s0yeyso[a1 4 10139I9p ‘eIUEMoTHONUOSE ofsobfeped vp oupezozsndazid ‘vorozm 1 ifouxisqns fauepeq 14034 vu MoKny sOVEWOIYoUOUT ‘euEMOIUANUOId oIpoI m® Kuozwsodm 94q Isnut nawoyojonyads “dy vu Npafszm zg “oFoMOyZPEMRAP RT Fourojojonyjads Kruou9[9 azsfoluzeafeu uoLMEIspozid p¢'¢ aFUIOKI EN, 6 sovysiop — p'sauioza—9"8 ona yuow9— Ipois— t'SIA-AN A sauEAOsoIS ORONO MN essuysanas—z vung 925 9 “Uiz’s 244 znved) 1ey fos03n4p dfoxuny oyet pfourquosqe Suvi gemonsefer D8m uaIUENod soWwoIO}oNyeds (Lary) sowenone 9 eae 5 aun0¥) 1 op» een -Oqarwoad t1yoz3}eu njunsors wyAse8o| “oMMoperM yer “(1) 19189203 2023 ofcotzpoypozad vuvmorormord eiuozayeu op (°7) ofzobleprd riuemore -onuroad viuszdyeu yormsors pemonsafar o}4q PUZOW Kae “UEMONISUOHS 31 94q ualuMod SAA. OMpEM AOb{nzIsafos nowOIO}oNyods NpI|TZM oF) Z (61's sueUMO!) wisag—viIquIE] OMed oinsido sousqns pyzooisbeo zozid ofouzahyouRewMonyo|9 viumoIUdIUOId Sfods0sqy SIA-AN |1awo,Ojo1yyJeds m eunjeredy. ouzoeuz 9fq Bou nukunseg RENT Z MONAUIAIOIOYOIN] IuEMOsOIS nyPEdAZA 4 ISPIUE -oywu ‘apyjarmatu bs csv} fonjosKim yoRaworojonyads m a19yy ‘our! wUa[Kyopo 07 ts fo1osdzoleN| TMEMOIaHUOId fosoUzDKyeUTOIysOUONE yeaq sof “WuXmomnjesede rurexIUUAz> Z yoduezbInZ ‘odsosqe svad po mysd3ispo bukzokzid tzsfaluzealen “aMoumvandy pyguut? ‘w£aor0yng 9240184204 OK wuozpemosdazid 94q 970m ({A)MOURIUONYDIP wzRUR EMOIDSOT *Y muepsouem zarumor ef ‘(a Wodrosqu eyRTUAza}Odsm oFoMOJOU! 10301 cavat auz01) rdzosqe Blosoumksuaruy bqos kzpduur xs tiuzor ‘([A)ue -oatjoip 1 (TA)uBIWOIYD ‘AuOy aIMPAQO ‘E7's “941 LU OUOLNEISpazid “EIU semonuorwioad sziuzsqo UIKuPrZpHA a8 (OLDE aMOUONAD|D OLPIA,W nowoczesnych spektrofotometrach stosuje sig uklad monochroma- tordw, w ktérym najpierw nastepuje wstepne rozdziclen tke dyfrakeyjng © male} rozdzielezos: na wlasciwa siatke dyfrakcyjna. Zazwyczaj do wstepnego roz~ do koncowego atki, Dzieki jaru absorbangji do siatki_ dyfrakeyjne "© poziom wigzl dziclenia stosuje sig siatke 0 600 rysach n rozszezepienia siatke 0 1440 rysach na 1 mm szerokosci takiemu 0.3%, Ostatnio w spektrofotometrach stosuje si 1e z duza preeyzja i znacznie obn hologral vyamat lub wigzaniu uzyskuje sig dokt “ene, wyKo! Swiatla rozproszonego. konywane w zakresi sig kuwet (380—750 nm), to stosuje sie kuwety wykonane ze szk wewngtrzng szerokosé, co powoduje, 2 2 jest takze grubosé warstwy badanego roztworu Detektory stosowane w spektrofotometrach ia elektromagnetycznego na energi ciej stosowanymi detektorami sa fotopowielacze lub fotodiody. S na w starszych spektrofotometrach fotokomérka (ryc. 5.25) sklai z dwéch elektrod metalowych zatopionych w barice szklane}, z maja stala iz promieniow: usunigto, Katoda jest blaszka metalowa pokryta warstewka metalu zdoinego do emitowania elektrondw pod wplywem promieniow: canego. Substancjami pokrywajacymi katod ne, cez, potas, séd lub ich tlenki. Kiedy promieniowanie pa aje ona elektrony, ktére sa przyci wtedy e Kuwety, w ktorych umieszeza sig badany roztwér, sa prostoy b kwarcu. Jezeli widmo jest wy to wywa idzialnym Kuwety ana wykonanych z kwar powietrze, Swiatlo 4 = kiecko Gato WeCONe 1mm, rzetwarzaja_energi ne prZeZ winzki przez i skierowanie tej ktryezng. Najezes- ia elektromagnety- jog byé metale alk: anode i powoduja przeplyw pradu. Do ukladu jest wliczony galwanometr, ktory rejesttuje natezenie przeplywajacego pradu fotoclektryeznego. Fotopowielacz elektronowy (rye. 5.26) (fotomnoznik) lycay zasade drialania fotokomérki i kaskadowego wemacniania strumicnia elektronow. Dzialanie fotopowielacza polega na tym, Ze foton padajgc na katodg pokryt materialem Swiatloczulym, podobnie jak w fotokomérce, wybija P nie elektrony. Elektrony przyspieszone polem magnetycznym lub elektrostatycznym pad: dynode, wywoluja wtdrna emisje elektronow, przy czym kazdy clektron wybija z dynody kilka nowych elektro- néw, Proces ten powtarza sig na kolejnych dynodach, w wyniku ezego nastepuje wielokrotne wzmocnienie pradu. Analiza ilosciowa Analiza ounaczanego sl mberta—Beera, jak i w zakresie UV-VIS. y ilosciowej na podstawie widma IR jest mozliwe, ale arunkow ani losciowa opiera sig sci absorbancji od. stezenia kaw ie prawo droga ir i aparatul ‘wykonywana bardzo rzadko. Znacznie latwiejsze jest wykonanie an ilosciowej w zakresie UV-VIS, tym bardzie} ze spektrofotometry pracuja- ce w tym zakresie promieniowania sq dostepne w kazdym wigkszym laboraiorium. Metody spektrofotometrii mozna oznaczaé substancje absorbujace promieniowanie w zakresie 200750 nm, prey czym: — substangje bezbarwne nie absorbujace promieniowania w zakresie widzialnym (380—750 nm) oznacza sig w ultrafiolecie (200—380 nm). Do tej grupy mozna zaliczyé np. weglowodory aromatyczne, kwasy organiczne, ketony, estry oraz pierwia ~ substangje’ barwne, np. barwniki, barwne sole met kompleksy metali z odezynnikami or} resie widzialnym, Dobér warunkéw oznaczania y nalezy spelni warunkow, od yymanych wynikow. Przed przystapieniem do anal Ktorych zalezy wiarygodnosé 956 Ey mace nD wduepeg m 1osous9go warpUKM af aye) o}od!UNsaZIq ‘VouwAsosqe 1s0 -znjpzm vydtunsazad ysof wulxovsqiyey wavkzsy 92 ‘81s w2sepzZ ooxp>yLad AL ‘moxetusod vruezpemoidazid niup a grpeziods }odsa ‘sip (e's) au = ¥ curaqueumos ruvsido 3saf 1 BOD roam bakzry qny bulkowrgyey kaXzsy ats emAzeu wysosd vUEUIKZO (z's ‘241) YoXtpzzjodsm npepyn yorkzood zezid wolrzpoyo -oaid ysord tury 9%q PuMLMod (2) eMAzds po ouRqiosqn osouzaltZ 01 ‘nomizor OBapz0y (V) Aouvquosqe zsIwZ 1 ‘dez107m KuNpeIsod dbfnysxzioysm ‘fourzovuizo ifoueisqns yortiozds Yokuzo1 o MoLOs “zor seid du 31S afmpoBKaid yazap “(esooq—euiequie’y] omvsd) wIoZ3y8 op eujeuofaiodosd ysorda sof vounqiosqe fauemozteue yfourysqns tuoz3)s yoxqeus wjp 97 ‘ajoyay wu Sof wysedO fomoozozM fom.kZ1¥ EPA “uroo10z wzauspofod 2 viueumosod qny famoasozm fomczsy BPOIAL euoykm vuzou Szieuy “yfouTAsqns fouRZaRUZO sozI0ZM 31S BUT Haz—! Seuoydm euzour Szxpeue a7 “ezoeUZ0 09 ‘yokzameUMmgaod porous op £Z9[e SIA-AN_ HAWIOOJOINYads porow [fouRsqns axUZOLUZO aMo!DsOIT foufAsesay | fomndzy epost nuvjeuod aysezo m 2iggad foueAo peiunedvz uarumod zero tuple aisanyez wAuEpRA a moqiosqe o7OUr afu yupwZozsndzox ‘ourtuwodsm znf sep “nsereuod PuRMcuoyKm aisuzd m rouRsqns fouepeg g5ojtm oBeoberumedeZ ‘tuomizor Yd oFoujwuXido 1qop Isof wonjouered wrkugem WALT snyomyzos z gbunsn qn] giosndzor Azayeu peso AuzoHEIsK1YOUGOIP 441 sujeprojoy afourysqns aujemiuamg “Auposoupaf (fq 29myz01 jodsm amojour 94Z91]q0 1 epi gRUOHKM LqoZN AEX oUEISANS YDkmooiozm moz0%7z01 PIP NPRM AZId WHE) M “A 1X tbuersqns yfouequosqe buns not > noah anon 160 200 250 300 [nm] 102 Jak wiadomo energia promicniowania jest odwrotnie proporejonalna do dlugosci fali (réwnanie Plancka), dlatego wraz ze zmniejszaniem sig Gnergit przcjscia rosnie dlugosé fali, Na powyzszym schemacie za- Snaczono rowniez przyblizona wartosé dlugosci fali, przy ktorej moga wystapié poszczegélne przejscia. Praystepujac do analizy widma elektronowego, nalezy zastanowic sig, jakie rodzaje elektronow, , m czy m, wystepuja w badanym zwigzku. W zaleznosci od moéliwych przejsé elektronowych, w okreslonym zakresie dlugosci fal powinno pojawié sig maksimum absorpaji rownieZ zwrocié uwage, czy w czasteczce znajduja sig chromofory ‘auksochromy. Jezeli czasteczka zwigzku organicznego, np. heksanu, zawiera wylez~ nie elektrony o, to energia jaka niesie promicniowanie w zakresie 180-800 nim jest zbyt mata, aby wywolaé przcjicie elektronow typu 9 o*. Z tego powodu nie mozna otrzymaé widma dla weglowodorow nasyconych w zakresie 200—800 nm. Czasteczki alkoholi, eterow i amin maja elektrony o in. Preejécie o+c* wymaga duzo energii, a praejécie n + o* niewiele mnie). Z tego wreledu alkohole i etery wykazuja slaba absorpeje w poblizu 200 nm, natomiast sq przezroczyste dla fal diwzszych. Brak absorpeji promieniowania 0 dlugosci fali wigkszej niz 210 nm powoduie, Z alkohole i etery, podobnie jak weglowodory nasycone, sluza jako rozpuszczalniki substangji absorbujacych w tym zakresie. Grupa karbonylowa wystgpujaca w ketonach, aldchydach, kwasach karboksylowych, estrach i amidach wykazuje silng absorpcje promieniowania, szozegOlnie w wyniku praejSé n-»n* oraz n+ n*, Substancje nalezace do wymienionych grup wy 1a _absorpejg w zakresie 200—320 nm. absorpejg_promieniowania o dlugosci fali powyze| 200 nm wykazuja substancje majace w czasteczce kilka wigzaf podwojnych lub potrdjnych. Sprzezenie wigzah podwajnych w wyniku przejsé x —> x* prowadzi do przesuniccia pasm absorpeji w strong fal dhuészych z rowno- czesnym wzrostem wartosci molowego wspélczynnika absorpeji (e). Jako przyktad moga sluzyé WArtOSCI Rpg 1 Eqye dla 1,3-butadienu 3,5-heksatrienu: Aman ‘CH,=CH—CH=CH, 217 210° 10* CH,=CH—CH=CH—CH=CH, 256 2,24- 108 Dobrym praykladem jest Z6Itopomaraiiczowa barwa karotenu, po- ‘wstajgea w wyniku przejééelektronowych typun + m* jedenastu sprzg70- nych wigzatt podwojnych. 103sor Quppo § , Ol—g_O1 npazr aiseza m Kae ‘4x Auozpngzis wes a Fepoypozid | aq ‘iBiouo 0 oluemoruartuord afnqiosqe wAmomeyspod SIDS m woepaq x wyzooIstZD a7 “RBUUKA MEUDYas OBotOLALEISpazsd 7 Ay +009 +X a eX atx aus *% “Gaepagen aoa -urayeurayps wAujgBo gimeyspazid wuzoUr HfoudosourLUMJO.O} $900%g ‘orUBMOIUOTUOIAA fof oujomod omdayseu 1 yoyzooistz m HBs0Ws oTuEMOUszeeUL ofnddiseu Husosar0js0} nypedKzid ss ywonuuoreHr euwmAmoruartuosdKys S1819U9 96 OfouvMoqiosquez vuEMOIoTTOId eURTUTEZ EMoIsEIUEYoKYeH afndayseu Hfousosarony mypedizid m az ‘afnsofins yous0ses0js0j 1 {fousosazony rues} aisezo a BoIWZ9Y “IMUILL TuTES!Z9 B “pUN>Aes WDD} BALA [eZoAWZEZT vluvmonrotuord nyuEz aisvzo wIGnyp Oo wosdD03d sof wfoUdDsaI0}S04 “oftvoblezp -nqzi wluemotuaiwosd epporz nrua7obAm od ysonUYDAeU afersn eTUEM Coquatuoad vfstuio euynzzoures fousosaiony nypedéaad yy “fousosautem -o10) oystmuiz arumofS ISef auEMAIsKzI0yKas fouzoIUI9YD 1g tuaruroad gay youn -opoyey ruotmoad “du yet ‘Kuzoknyoje younpey YOK: ~oJoutuin] z uazsopz ny{TUAM m afeysMod BOY MOPEMO YoAIONFOIU ¢ du ysof fousosourumnjorg wepepyAzig “yokaviz youurZiuess0 ypkuzarBojorq mossoo1d WOPAUAM ISof wIO1y ‘Pouaosounemyorg -ypkuzowuoyo rforqeos aisezo m tobfysmod SrBs0U zozsd ‘mouoye gn yozoaystzza vuazpngzas Woryiudas 1sof eIO1y, ‘BouaasaupumyUtoy:y SIA-AN otsonjez a suzofyauseuonyejo atuemoruarmord 20234 pyoorskza vluezpnqza nyruK m vobfersMod “2ouoosounuMo1 > fousosouruiny mofezpor wxIDy 9UZOIKm LUZON ‘fouysqns fouep yzoasbz9 qn} Awoye zozud wB1oUd vIUEMOrOSqeEZ MALONE POS oy -01 fe WAZS\O14 au a1stzo a (oobind2seU sto ‘OBoUZdxoUTEWOAY.! Pl wotuaturord rfsitua mofezpos ep} afmutfogo efoueosourtun] WIL x{ouig0sautuin|or0} ns2901d o8ujo%0 Bs o1o1y “efoitansar0}s0} qny bfousoso1ony a1 vaczeU “yoRmOUONA? pefezid nurzruyseu po osouzaje2 4 ‘erKemotioruosd afsiung “UP! Szrvzsqo wuerzpin m Aza] atuemomaiuiord sof ‘palms vlouTIsgns 22 ‘epi Sfounysqns worueMOTtID|UOId RuEfoIMseL dbfnasOsqO ‘01892 “ofouzatyauteuonyajo vluMMoruatWOIM 1orISod a afnyruo 93329 B48 vol -ozod » “yjdaio yowsod a afnytta 819u9 95220 ‘(Kmomeispod wes) Kzsziu wu ofouza{qaau9 nworod oBazsz4m 2 obfeovm ‘wos yo} Youypedczid poi AX “PyoeIsbzo niuazI0I0 & AujdarD yon2 KueMoypeziodnaiu m 2is obfeuatuz ‘ifoxpeszop fomorudoys gin wiBioUa eURMOuosquEZ ypkmouonyy 1 youlforfoso “yosulsowior wpm nypedéaid A ‘Gious BuRMOquosqeez z 315 afarzp 00 ‘aiueyéd 9614 sof aobfnsarayuy “fowreysqns Pyz09}Skz0 Zezad OFoUZOAjau Bewonyejo vuemoroWosd iodrosqe nojUAM m a0 BfeySMod z “ou ~epod amour a[9 1 sufkarpfoso ‘suffovior papi forusazom obinsido, emoyz901skz9 eufAousosai0n|y eLeWOAIEdg “foumisqns pgouzoKtuopt g1zpso1Ms 1 BUIPIN LMpKqo aiqars eX 9AzoEU LUZOUT Biondwioy a1UEII9 wN “wOINdWOY -2oI0H]qIq Mm OFoUEMAMOYoZId woiozm wowpim Z ifourIsqns fouepeq vp ateuszno OWPLA ILUAOI sod vemzod wonnowionyods oz vioinduoy aruszabjog “emoswur vLsIoUt -oayyads qn] ((WIN) 4¢Morpel sueuozes KuzokroUs UL ‘(Q) 1uoIA\sozopod a wdoysonyeds :yet ture) weporsw rurkuur z nquozabjod m afeppo Hanysn szsydtafou uozoiuvato yoKumad ountu S[A~AN BENeUIOLO;ONYOds exluyezozsndzox ofouwnosors po kzaqez niudoys wHyjarMor m O¥|A1 at + 2 95fazsd YoRulKodiosqe wsed yyeyesyy ‘auzeadas sof oused oF “wAuIepodant nytUFEZoasndzos a Tazo! v ‘odurzor sof outsed 01 “wAUawjod nyrupezszsndzo1 a euozszsndzor sof vfoueysqns euepeg sozor “eyTuywzozsndzox ofatEMosoIS nfezpor Po fzopez gu —u niosfazad oBsobfepermodpo ifadiosqe wussed yeIZs ‘Q0OT Po wzs¥81" 190 fozsd nypedzad a 890] zu wzsforuy KnBo1 2 180 4 — 1 ‘3 odiosqe wyluudzojgdsm osemojout IO1EA Bu sof gar aL ysfezad up ™ ) ‘gapo sobferfrouin ‘psoydsy, aunt 925 2 for 4UAIUOPI jaz UIAUEPLQ,_M 9S0UDDGO OBE! HZONpYAN ‘OZIOSEZD a gemoddyskm peru K491y ‘nIOsourosyD Hodsosqe vuised esq yserwoveN Adnad ouur zaumos Sisoryez wAtes WAL m ZeMAIUOM ‘J9soUIIaqo OBO! 0 azazsol uzptsozsd ain niojowosy> ofouep vIp OFUzDAIsKioryesvy fodrosqy wntuIsyeLU SIDA IYA My “mOIOJOWOIY dDzZ091St29 m IOSOUZDGO BILTEMADIAA OP OUT Renjs amouon ajo vUUpIM 92 “eyIKLKM YeZeMZOI YokUozpLMosdazsd 7ee anol zaabsorbowana energie w postaci ciepta oraz promieniow: magnetycznego. Ze schematu wynika rowniez, Ze poniewaz czasteczka oddaje pobrana energig w postaci ciepla i promieniowania, to energia promienio’ bowana. Z tego wzgledu w_ przypadku fotoluminesceneji substancje absorbuja promieniowanie o falach krétszych, najezesciej z zakresu UV, a emituja promieniowanie 0 falach dluzszych, najczescie} z zakresu widzialnego. Fotoluminescencja charakteryzuje sig zaréwno widmem promieniowania absorbowanego przez czasteczki (widmo elektronowe), jak i widmem promieniowania emitowanego (widmo fluorescencji). Obydwa widma (rye. 5.32) sq odbiciem zwierciadlanym wzgledem prostej prosto- padlej do osi, na kt6rej odlozono dlugosci fali. Nalezy zwrdcié uwage, ze widmo fluorescengji jest przesunigte w strong fal diuészych 0 mniejszej energi. ae Fluorescencia Absorpca Fostoresconcia Absorpca Fluorasconcia _ Réinica migdzy Muorescencja a fosforescencja jest lepiej widoczna na diagramie Jabloriskiego (ryc. 5.33), ktéry ilustruje kolejine etapy tych rocesow. Absorpeja fotonu przenosi czasteczke ze stanu podstawowego Sp do stanu wzbudzonego elektronowo S,, i gdyby zarejestrowac widmo elektronowe, to wygladatoby tak jak pokazano na ryc. 5.32. Wzbudzona czasteczka, zajdujaca sig na jednym ze stanéw oscylacyjnych wzbudzonego stant elektronowego Sj, zderzajac sig z otaczajacymi ja czastecz- 106 ami, oddaje im ezesé energii_w spos6b bezpromienisty jako cieplo. Bipees ten odbywa sie w czasie 10-°—10-7 si polega na praejsciu Tektrondw z réznych podpozioméw oscylacyjnych, na najbardzie} Grawdopodobny 5, po czym nastepuje przzjscie promicniste z gornego Pianu elekironowego S, na jeden z podpozioméw podstawowego stanu settronowego So. Jest to promicniowanie samorzutne odpowiadajace florescencji. Fluorescencje spotyka sie takée w zyciu codziennym spserwujae np. Zywe barwy, zielong lub pomarariezowa, kt6re sq efektem Sbsorpeli promieniowania ultrafioletowego lub niebieskiego. Podobnie, fo wyrobu banknotow 0 wiekszych nominalach stosuje si¢ farby fluorescencyjne. Wabudzenie czasteczek prowadzace do fosforescencji jest bardzo podobnedo wzbudzenia, ktdrego efektem jest fluorescencja. Fosforescen- Bia jest modliwa, jeaeli' w czasteczce wystepuje energetyeeny poziom Gektronowy o charakterze metastabilnym 7, (rye. 5.33), znajdujacy sie snigdzy poziomem podstawowym S, i webudzonym S,. W praypadku foaforescencji wzbudzona czqsteczka z gornego stanu elektronowego S,, przechodzi w dol drabiny stanéw oscylacyjnych tracge energie bezpro- prenigcie i zatrzymujae sig na poziomie T,. Przechodzac z poziomu 7, na 5, ezqsteczka emituje promieniowanie 0 malym natezeniv, @ emisia promieniowania moze trwaé dlugo. Widmo emisyine w przypadku fosforescencji jest jeszeze bardziej przesunigte w kierunku fal dluzszych promieniowania elektromagnetycanego, poniewaz energia emitowana Jest tutaj mnigjsza niz w przypadku fluorescencii Fluorymetria i spektrofluorymetria Promieniowanie fluorescencyjne znalazlo praktyczne zastosowanie wanalizie chemicznej, jednak w znacznie mniejszym zakresie niz spektro~ Totometria UV-VIS czy IR. Metoda fluorymetryczna opiera sig na pomiarze natezenia promieniowania fluorescencyjnego, emitowanego przez wzbudzone odpowiednig dlugoscia fali czasteczki substane}i ozna- czane ‘Absorpeja promieniowania wzbudzajacego, zgodnie 2 prawem Lam- berta-Beera, jest rowna: (536)OE aie cor Wz bs ofouPMoITWO vUeMoIUsIUIOId WO}POsZ Ifoudoso1ONY nyPEd -faxd m Zemaluod ‘omIjZou! Sof ,96 Worky pod L101 yaI9P oMuoIMEIS |) ‘urMoqrosqtez oyesoz qu 1 somizor zazid opzsazid a19ry ‘quemomartiond att fourisqns ryzoaiskzo zozid auemoMurd oty[Kouadsosonyy otMeMotLOrUOId Oy14 wpoysop wsOVY9P OP oz ‘afmpomod worysiop 1 worwUON -ouow aluatavisn aye, eIMeMOIOIUIOAd O|poxz zozsd OBSUNAASK wIETEA, -oquatutoad nyunsaly Op nyunsors m wiAysoId utO}ex pod (¢¢°¢ 941) 10} =Yo19p | BIO PPMIOYSOUOUL OF! Np atualAEysN sal ROINZOI HNOIS! RUN “dygoxd zozid ofourmoyns yurmousuord (foezkwuoMoUoM op Kens IBnIp — juemoiuanutosd ofporz Zazid oFourpiskm vuemonuoruosd foredrewonjoouour op Kznjs kzsmzord — moJoTRUFOsPOUOU YoMP YoRNaAroNYosryeds nruvmosoys wu vBajod wolUZO1 LUMOID ‘MOIOTEUIOIYDOUOUL LooWOd vz bwzkreworyoouou z Asupy [ozszAm ruretuozpezin bs AajouAIONI -oanjads jsu1w0}BU “eIURMoIoIUIOAd YeZKeUOIYSOUOUT Op Any d1saKn -Aionyonyads qny Aayourdsony 41s afnsoys youasserony nawwod oc euzoAnowAsony eamesedy ‘of 0Mo| -Korjes npayapye wozeqMeyuras qn] jousoUrUre-o-o[y|AorTes “wUTjOULYOASY -oupaty-g ‘euAs0Ur “du ks aok{nsyfajduioy togoarogupm 1 Sfoudososony Binz =njAas 01914 ‘TUE UUAZ9PO “oMOIEIDYD Ksxo{duFOy bzI0M) TUUKUEZONTRAO jummqnuukzopo z a19ry yoKuut 195 7,20 ‘9 ‘Ty “du eau mQUOL ab (VAM) HoKuzaK,eWI0Ie moxopoMofssH rsuRopoly yoAobfezeisez YouNisGnS gi yosmoruoiosiaidojar “dtu Curamiqreg “ryMorgaiue ye Yor “yokuzoKinsoeULIH MOAPOIS, (euspruiyo ‘eururys) mopropesTe Azo (euszoa4y “uryoyd4ay) mosemyourute ‘(eaeusspe) mouounoy {('g eu) eaten qny (Fg eure) BUFAEL -ogés yet yoryey ‘ururmya “du “yokuukz> amuzorFojo1q moyZtIMZ, -pizyeur a dis ofnsoys dusyousdronyonyedS ‘sfousoso10ni} afhznyam sfournsqns ndnsd euo|sosyo o¥[41 zKpa SsoumdyyaI9s wAsd—1 ~ *yoduzosnnowoyojonyods poyour yocuuy gs0jnz9 Aze1 QOOI—OOI vodfezszkmazid ‘9s0]NZ9 ENP — ‘bs yoKuzaKnowAsony Porout iureyopeZ 1wAUMDID zs po oSauffou22ss10ny i6ujo zi ole 9 » zo UIe2 wD PES “My ouzcse1ony auszdieN, PES 0X1 wu ouwzeyod Rf 381 “IUI07 worurzsyaiaz a2 zeim afapeur “ly gsoq1em (,_| Bur | <9 niuazyqézid m) Yora1s yakzsyam vIG “Yors tsyrur dzpieq vip oy|4) geUIZI0 PUZoW wo}UsZdIs v 4] ofoUlKouddsa1ONY wiUEMOTAROId WaIuOZ>reH Kzpaiut motuty og ‘omdtured Azayeu BMoorozM banKzay oéefezp stziods ‘i's's's zpzor d) wiso10zm wizouspafod z yuvumgsod bpovott any emoas07% badzry ablnsors {SIA-AN a1SoIywz a tIUszaTUZO yl a1 zprmordazad amologoyt wiuazoeulzO @ 01 = 901) ts0%y201 jut | yunIsqns Fu 9OI—I YokobfesoIaveZ MoIOMIzOI eIUTZSIS vIUEZIRUZO psomI|ZoU! 01 wz>vUZO dOAIYRId MA “YoKUOZDYAIOZOS aI §010%)204 Bp anuZ0}|Km autzsnys ysal aILEUMS 92 “EZDELIZO 09 “100 > PY younuwa sof Kuotuyods yazaf “yosmorssol! Yazovuzo Smunspod S1KOUTIS aout 0} auBUMoY ‘ourzaruZ sfounNsqns wUOZd}s op sujeuof>iodord sof 92 ‘2110 °y oBaob{ezpnqzm vIueMoIarUOId wIUDZdyeU po kzarez oBoU ~{fousssorony erurmoruotuuosd ayuazdyeu 92 “eysUikw (66's) eIURUMOL Z (ees) PAIN = 1PYTAgOET = AT Kobinddyseu qosods m guavis -Pazid vuzour (g¢’¢) a1ueUMOA 04 “10'9 > 199 NUKZ90}! 9s01sRM taza (ses) (oy-01 = 1rd = "7 ‘sgouzoqw2 omtmsmod (L¢°s) 1 (9¢'s) MoIOZM nTUDZDgOd Og ‘pyourpuofarodoad (e's) "pd = 47 oBzobfezpngzm viuemoruaruosd Op aupeuofosodoid ysaf 7 foursosos0ny l1ous founmoquosquez 19s moquaruosd a]uaZaeNTD er Zrécio Monoshremator Prabha re rong [> | cements : Gea: | I Spektroskopia magnetycznego ‘Monochromator | rezonansu jadrowego (NMR) promeniowania Emtowanego U [Saeko] W dotychezas opisanych metodach otrzymywania widm rotacyjnych, coscylacyjnych lub elektronowych (rozdz. 5) badane substancje nie byly poddawane dzialaniu dodatkowych czynnikéw zewnetrznyeh, np. pola magnetycznego. W przypadku spektroskopii magnetycznego rezonansu jadrowego, okreslanej skrétem NMR (od ang. Nuclear Magnetic Rezonanee) obick- tem badah sq jadra atomowe. Jest to wig dzial spektroskopii jadrowej, auzyskanie widma NMR jest mozliwe dopiero po umieszczeniti substan- gi w jednorodnym polu magnetycznym o duzym natezeniu. Dopiero W tych warunkach nastepuje absorpcja promicniowania elektromagnetycznego 0 czestosci radiowej. Spekiroskopia NMR jest wigc absorp- cying spektroskopia jadrowa, wykorzystujaca pole magnetyczne. 'W metodzic NMR wykorzystuje sig jadra 0 wlaSciwosciach_mag- netycanych, np. 1H, °C, *!P, jako bardzo czule sondy znajdujace sie we wnetrzu ezasteczki, umoéliwiajace poznanie jej struktury. Najwieksze maczenie uzyskala metoda magnetycznego rezonansu protonowego 'H NMR, umodliwiajaca badanie atoméw wodoru, pierwiastka zazwyczaj najliczniej wystepujacego w czasteczkach organicznych, oraz weglowezo C NMR, umoéliwiajaca obserwowanie izotopow wegla '3C, tworza- cych szkielet czasteczki. Aye, $15. Uprosacrony schemat spektrofuorymetrs steczki substaneji, a promieniowanie rozchodzi sig we wszystkich kierun- kach ‘Zrodtem promieniowania wzbudzajacego jest najczesciej lampa ksenc nowa, qajaca widmo ciggle w zakresie 270—700 nm. ‘Naczynie na probki (kuwety) i soczewki stosowane w spektr fluorymetrach sq, podobnie jak w spektrofotometrach UV-VIS, w1 konane z kwarcu. Jako detektory stosuje sig najczescie} fotopowielacze, ze wegledu na bardzo male natgzenie promieniowania fluorescencyjnego. Podstawy teoretyczne NMR Jadro wodoru zawierajace jeden proton mozna przedstawié w spos6b uproszezony, jako wirujaca kulke natadowang elementarnym ladunkiem dodatnim. Wirowanie protonu powoduje ruch dodatniego tadunku clektrycznego, wywolujacego powstanie momentu magnetycznego. Z ruchem wirowym protonu jest zwiazane istnienie spinowego momentu pedu S, wyrazonego réwnaniem: MmNoe on ec ‘yjsoy ormzeu o oFouzaM auteur vjod fynpur wSoUPel) LT niUezdrEU o wuzoiyougeur njod m uorord ais toga yozaf rope yoXuepeg ofouzokusoyoutem vyuUAzo}odsm B (eiBrouo wzszAm) offojoumoadiue 95820 v F eiod iis z im po Azarez Ypewwe0 fouzo o rape TmAUZdKrB10UD twEUTOLZed Kzpdru VOUZOY 077 ofouzofouseM ejod oFouzndumaz js TaN] NxURIOLY OP jioua fozsfortiut 0 afRajoungs mmozojod afnutKzid ruopom wouOT® Ydmoxpel moulds 99829 ‘n1opom = Kwore moynsemuaid yoduut yoqo ypsovlvsovavz ‘Yoduzoru#s0 9209) “sexo nysmmosoigz M “WRIOU fozszKm UpEModpo wFo}oUMOIAUE wf “puoHio yserwoyeu “e13sou9 bzszIu dis ofnzkroryuseyp “py OBoUZosauTML i Op Ajfojoumos sof nunds younsary oFo1014 ‘oapbe 1'9 9h wu ouozoeuzo nuids sfpviuoio ouzos oImq "wAUZoMoureU njod wAUZNIUMEZ M OFoMospEL 110 TWIAMIFZOW BuO z ouNZPLWZ aUZ9KIoaIoUD KOIZod emp ofA bs omtjzou (De, Qn] Hy du) £/, = 7-0 29pe" eI 51m ALL (9) I+IZ=N reumos z auozorjgo 2Xq tow | famourds Kqz01| fomoruemy WosoysEM oUe|s9140 © bs widuzasyourTow njod tuAuzsyoumoz as nsoUeU OBOLxE (1y) (HHUALALTISN) Apert amIZoW ‘souTeU Apeur yef 318 afnmoyseZ wsee po fouzos | is Kqzal| fomoyuEAy 1osOUIEM o Opes “ORaUZOKIOUTEU NUDtLION msmod afnpomod nuojosd o1mnepop OFoURNOPEILU dIULAOIIAL 7/, bzsoukm 1 anoyeupal ts Der BIBS ndojoz! 1 H[, AYOPOM MoWIOYY omoULds kqzol] aMOTUEAY "WI9Z po euzor ysaf emourds 2qz 4 oforvIp 1 (mouoNNat {+ AOU ood 9) aouosnot | MoU feu ‘D,, wise Kuo du ‘moynseimsoid yo Adojozt oz ‘9zeantz o1eA\ YIN. do>s01 syyods a ouemdsézioyhm bs ait ypsuzos auteur 1osomioseia Hinze} - ait nusz foumos J fomouids atqzol| fomoyweMy o wapey ‘n4d7 sof PUMOI | rmourds eqzay] BAOITEAY MONISEIAUOIE YORI nyPLdKzId M (O1+91) See PREIS GNI (b1-+ pT) ISpe NUIOZY (8+) Oo, NUON (MoUOIIHON 9+ Fhouojoid 9) 5,, ela toy “du ‘mouoNMaH F ye! ‘mquO.oId dqzo1, ‘iyskzied oumose2’ sobfom Kur bImoUMs yopedkzid fL} HzDI AMOS ‘uBUozO! 19$0}8829 osoyStAKZOOzI AV *MONSTIAIAIM YOAUUT UNBMBOWe Z KU ‘ezblaz jsof attr £19} ‘MIOPOM nULOyE OBEzoUApofod vp viuBMoTuOIWOId Bap 19s078879 altazo1|go wu v[eaKzod (6°9) OILY LOsOIsIAKZIIz Ay HO— 1 —"HO— SHO youdnid yoduzoi m 31s binpfeuz niopom Kur 018 HOH — HD APf “soz09)8¥29 foysoad Ye) M OMEN "YoKUZDIUPALO (ourisqns yoviuowitey YokujoBozozsod m as yokob{npfeuz moworw ‘Stualuzoazos wu kqujepemzod a1u ropom mowOTe eULAATYSA Op O14 fqujkznjs YN epoism zemattod ‘uskzroyoIu ozpwq Kqvykq wALI Rfoenyds aoKyyead A UeAap 95018879 buIO|So4O o[slog WUE nsoPOm MOLLOY sopbf ‘du ‘sueuozas sokfnpomod amorper otuemomorrosd ‘o#auz4}0u “Seu vjod niuazdieu wikuojsoryo Azad oz “wyUAM (C°9) tIULUMOS Z euzolweys arodiunsezid | eapef a1uemoues1aMnoénik 10° pojawia sig dlatego, ze réznica czgstoSci rezonansowe} prdbki i wzorea jest bardzo mata i w przypadku rezonansu protonowego jest rzgdu 10°®. Aby uniknaé bardzo malych liceb wprowadzono mnoznik 10°. Wielkosei Hy iv (réwnani 6.5) sq do siebie proporcjonaine, dlatego Jezeli czgstoéé promieniowania ma wartosé stala, przesunigcie chemiczne mona wyrazié wzorem: Hy—H, 5 = HaHa soe a? (6.11) Przesunigcie chemiczne (rownania 6.10 i 6.11) podaje sig w jednostkach ppm (czesé na skali w punkcie zero. Przy takiej definicji przesunigcia chemicznego, dla wigkszosci protonéw przesunigcie ma wartosé ujemna. Z tego wegledu w uzyciu jest druga skal += 10-8 (6.12) chy ote on ‘Rye. 6.3. Widino 'H NMR etanolu,zarejstrowane prey nskic ‘Waajemnie podporzdkowar W tym przypadku sygnat wzorea (TMS) jest rowny 10 ppm. Obie skale ilustruje rye. 6.5, przedstawiajaca widmo NMR etanolu uzyskane prey malej zdolnosci rozdzielczej aparatury (zbyt male natezenie zewnetranego pola magnetycznego!). Widmo "HNMR etanolu skiada sie z trzech sygnaléw odpowiadajacych absorpeji promieniowania przez réznie ekranowane jadra atomow wodoru w grupach —OH, —CH,— i —CHg. Stosunek powierzchni 118 pod sygnalami rezonansowymi ma sig do siebie jak 1:2:3. Powierzchnie pod krzywymi sygnatow sq proporejonalne do liczby réwnocennych pro- Fynow dajacych sygnal, W grupie —CH, sa trzy takie protony, natomiast w grupie —CH,— dwa protony, a w grupie OH tylko jeden, Jadra hroméw wegla 2C i tlenu 'O nie daja sygnalow w widmie, poniewae. kwantowa liczba spinowa J dla tych pierwiastkow jest rowna zeru. Presunigcie chemiczne zalezy od czynnikow zewnetrznych, takich jak temperatura, rodzaj rozpuszczalnika oraz stezenie badanego roztworu. Przesunigcie chemiczne zalezy jednak glownie od czynnikéw wewnetrz- nych: rozkladu gestosci elektronowe} w otoczeniu protonu i wielkosci wtornego pola magnetycznego, powstajacego w wyniku ruchu elektronow wokdt innych jader w czasteczce. Zakres przesunieé chemicanych protondw wystepujacych w réznych grupach funkeyjnych przedstawiono na tye. 66. A-cooH RCHACH Fach Ts Sprzezenie spinowo-spinowe. Interpretacja widma Obok przesunigcia chemicznego, w widmie 'H NMR wykonanym przy zastosowaniu wysokiego natgzenia pola magnetycznego Hy mozna zaobserwowaé zjawisko zwane sprzgzeniem spinowo-spinowym. Polega ‘ono na tym, ze wystepujace w czasteczkach protony 0 réznych przesunig- ciach chemicznych moga oddzialywaé na siebie za_posrednictwem elektronéw walencyjnych w wigzaniach, co mozna przeanalizowaé na praykladzie czasteczki etanolu: i Dt pone HOH Jak wynika z rye. 6.5, tray protony w grupie —CH, maja inne przesunigcie chemiczne niz dwa protony w grupie —CH,—. Protony 119Iz wayso1zm 92 zvim oyghzs a1s wzsforuuuz euozdzids (yes 9FOUEA “YoRD “104 m BuozeIkm Vp viuszazads bays eURMAZEU ‘N}O[A|NUL KUAMOEPYS Kapdiur 950/Baypo 1saf oBomoutds-omourds wiuozdzads 19soyfata BreEP ease wIeyLON) z JeIAzOPO OANTR} 09 1:72] HSOUAASUDTUT O aMopEpyS fan wu HD— | HO— dniB mouoyord yeuahs bfordozozszos —tHO— dru uoyord 97 ‘9Izpioumys eUZOU NjoUeI® AWN H, OwpIM obfazIPeUY ‘offarupazadod np3z1 qzoti yokotinpeises Yoowp atuepop zezid ofeysmod aratryfon a qzau] pezt Kufajox oz ‘pkzeanez omey ep \ozsesz01 yokob{aponod souoroxd watt onan hunni eeasee :nyposeg 14 fon) wHayEIN YK opps fosounXsuayut AyUNsOIS atuo!Za[EUZ “orDa!dN IAW YOKMOPEDIS PSOUMASUOIUT NyUNsOIS OFOTULDLzM aTUa}so14O ZoIUMO ISAl UZEA fomnoupeas fa o nuouostypds nemosowee hed auings6en MOUS AWN Hy CUPL 29 9 6 8 Z ° s * 40 HO, sm eo 9 9fs we ouormerspozid 1osozojorzpzor faryoskm o kunyeude voowiod wz we uBAS ayuatdozozsz0% -sken njourya s1upIm ® yp— SdnsF mouoyoad yeUsits ndazozszox *HO— Kdna® Auojoad Kan nypedcad woe A “HO— fdns8 nuvuoyord yet HO— £dnuB wouoro1dz oumoavz nuzomoutds-om ourds muszizids auo be#on zemotuod “—FHI— Adnsd_mouoyosd dfamosuntozar nyeudKs woruardazazszoa z ysof uro|goxd 2sySta\e HO— dni nuoyord nypedézid sosfonut 0} operas yet atuqopod ‘omopepys ¢ eu EHD Adm mouorord F yeuis zaumoa tidazozszo1 njourys —']{— atdnas m Kuoyoud wincy ‘worajqnp ouvaz amopepys Z = 1+(*/;-1-Z) &Y —HO— aidna8 m mouojoid jouaks Wazozszox }O— atdns8 m worord arugopog i 11) aueMZ aMopEPYs € = T+(/,-Z-Z) eu —H1D— KdnsB_mouojoid yDomp womdida pod Luordozozsz01 pq womtimod feuds ofof HO— aidnad m nuoiosd nypedéaad My yokmopepys [+ Juz vu niuotdazozszor won jeusKs oFol oy “C/, = 7 | nuopom nur nypedizid x8) 7 a1uids o (nzopom Auroyw. ouuadouMmos Emp BS —}O— aidnuB #) mouorod atuzoIuYyD yoxuTOIOUMOL tL dns 2 Auozszads ysof ‘YO aida m “du ‘woyord yozol :votindayseu sof viuioidozozszor upesez eUjORE “AuUr ayzpdq. vwuoidozozsz0s zeaqo PD nypedizid wryey ay ‘mouojosd Pqzor wzs¥BIM Qnl WAUpo! z ovadzids | ds Bow Auo}o1g “HO— dnd m uoroud vu —"HO— AdnsF mow ojoid adjda sbfelu0d0 eMOSOISeZ LUZOU s1HEMOUINZO3 DUZDTHO UY. yo|Qnp oUvyskan 1 Kuoidazozszos RISO KMosUEUOZAT [EUBAS 1s ezproimis nypedazid WHET my “YowIosoUAstOLUT YORmoEUpa! O _ omopepys amp wu Kuoidazozszos alunysoz (6°9 “941) —*}]9— aidnad m © nquotoid jruBKs Azoukpofod “etupia 1osozojarzpzo4 foryoskm aruBysczn 2 toowod wz JuBMAUOAAA SOL YIN Hy OPI “vjod yperuazdyeu yokuzor ypomp Kzid auremontarurosd: KyeA0g osqe tpaq —H1D— KdniB Kuojoad qosods war M —"HO— ardnas m ‘mouojord miiiaz9010 m vjod ofauzNduMNez Op Pepi foms IsoUN Yryuato YDomp Yos z vpzEy “afouuayo 7 = 1+*/,-z gumouldzad dzou ‘HO— sidnid_m ‘du ‘ojod wuzoXiouteur nod wAUZnduM oinddiskm ofamouids-omouids euozszids oysiaelz, “HO sida mouoyord 1 TH — Kdna® sureuorosd Azparur omayzour bs wuwsa€|rzppo dus oye] “yocultousjem moUONYO|S WlowIIUpasod vz oIqoIs RU po Bou 81a v eruUZie £21) 0 auO|Mppo bs Yordnas NMpAO Mtl liczby wigzait oddzielajacych sprzggajace sig jadra. Na przyklad stala spragzenia Jj dla ukladu HH wynosi 26 Hz, dla H—C—H wynosi 20 Hz, dla H—C—C—H ok. 10 Hz, Z tego powodu sprzezenie spinowo-spinowe przez wigce} niz trzy wiazania nie ma znaczenia praktycznego. Sposéb wyznaczenia stale) sprzezenia pokazano na rye. 6.8; dla skladowych multipletéw grup CH, i CH wynosi ona 7 Hz, CH 6 6 4 a 2 1 0 Blppm Aye. 68. Widmo "H NMR ctanolu z dodatkiem sladowych iloci kwasu Jezeli do czystego etanolu doda sig kwasu, nawet w ilogciach wych, to widmo przedstawione na ryc. 6.7 ulegnic wyraéne) zmianie (ryc. 6.8). Wprawdzie sygnaly rezonansowe protondw poszczegdlnych grup sq od siebie wyraznie oddalone, ale samo widmo ulegto uprosz- czeniu. Sygnal protonu w grupie —OH stal sig jedna linia, a sygnat protonéw grupy —CH— jest kwartetem (a nie oktetem) o intensywnosci skladowych sygnalu 1:3:3:1. Taki obraz prowadzi do wniosku, Ze proton grupy —OH nie bierze udziatu w sprzgzeniu spinowo-spinowym. Tak jest w istocie, poniewaz dodanie kwasu do etanolu powoduje szybkq wymiane protonu kwasu na proton w grupie —OH alkoholu. W takim przypadku proton grupy —OH nie jest juz wyraznie zlokalizo- wany w grupie —OH, dlatego nie bierze udzialu w sprzezeniu z protonami grupy —CH,—. Ciekawe widmo daje 2-propanol: i CH,—¢—cH, OH W obu grupach metylowych, znajdujacych sig w identycznej sytuagji przestrzerinej, jest szeSé réwnocennych chemicznie protondw, ktére daja Jeden sygnal rezonansowy o przesunigciu chemicznym t = 8,9 (ryc. 6.9). SzeSé réwnocennych protonéw w grupach metylowych sprzega sig przez tray wiazania z protonem w grupie C—H, rozszezepiajac sygnal te} 122 on (Cole ™s 7 8 8 0 [bpm 4 rondiceze ye. 69. Widmo ‘pektometra:¢— multiplet sypnal grupy te anacanie wigkszy wamocnieniem ‘prupy na siedem sktadowych [(2:6-!/,)+1 = 7].Z drugiej strony proton Ww grupie C—H jest takze spragzony z protonem w grupie —OH, co powoduje rozszczepienie siedmiu skladowych na dublety. Ostatecznie sygnal protonu w grupie —C—H ma 14 skladowych (pairz. wz6r 6.13), dajgc multiplet. Skrajne skladowe sa tak slabe, Ze trudno je w widmie awayé. Sprapienie protonu grupy C—H z protonami w grupach —CH, powoduje rozszczepienie sygnalu na dwie skladowe. Z tego samego powodu sygnal protonu w grupic —OH jest rozszczepiony na dublet. Sprzezenie protonu w grupie —OH z protonami grup —CH, nic wystepuje, poniewaz protony tych grup sa od siebie oddalone o cztery wigzania. a ee Jadrowy rezonans magnetyezny innych jader Widma jadrowego rezonansu magnetyeznego mozna otrzymaé dla kazdego jadra o spinie réznym od zera, np. dla '*N, Club '8P. Widma NMR tych jqder moga byé rownie cenne jak widma 'H NMR. Znaczne zxéanicowanie warunkéw rezonansu eliminuje mozliwosé nakladania si¢ sygnatéw rezonansowych réznych jader. Na prayklad w polu magnetycz~ nym o natgzeniu IT jadro atomu wodoru 'H absorbuje promieniowanie 123TE aie set ve ‘emsy) ofamoy SEA AWGN Der OUDIN “OF9 9 ray pee 7 ypkzoukpafod 1oeisod m aqupra a 31s bfermvefod 5, , ndovozr s9pef AyeuiTas @ ise azeat onyiskzsm 9% uozazds 4 Me ove nnsjdas o1uemourumjaxm ysof odamoulstdoyorozs wluLBszidspo wio}>JaJ51 $ door geet Ie yozszads ojuv3zidspo omouisedoyouszs 31s afnso1s yr ovat oa ‘oujarkzo farzpreq o}4q ourpis Kqy “Horyaxds9yur op oupnay 1 9uja1479 opeUE = Ole Scoot sof opin a1yr1 37 2{npomod o9 ‘aqais eu Ais HepRPEU Aoroydn|MUT toby Oza Ho—I—=o SMOpRPIS Yazoostz9 yokmouromojaim “Yakuozo}. forzpseq nypedkzad AA owoy = Mudd ss ‘aigals po alo[zppo atuzovuz bs oMOPELAS YoXI91y “Aoqdyjnu EU Mo;eHE ta mreidozozszox binpomod a} witiozSzids MaIsoIN “D,, ndorozt wos czy mk ome =p? 1 (nsopom wrowoye) wrouorosd Azparur amourds-omourds ruszszads | Binddyskm QUAN HT, HoeUpEN [eC orIGOPOd QIAN De, HORUIPIA A ‘aigats eu 31s blepepyeu orsdza ApoURKS YOKI0V% QUAN H, wpin op aimisuarmazid m ‘aiqais po ouoreppo forepzeq Bs amosutUOZaI KpeURKs aupgGozazs0d “uz Qsoz>jorepz01 Pasta] JIZZ nwa} ryBI2p 31s afnyskzy “urdd goz—o soryez tinwulq0 AWN Der jseruoyeu ‘tudd ¢|—9 Youoruess m aIs bzozsaruT Q auzonuraKD BIodTuNsazid QUAN H, ypedizid m az ‘uiAy wet eRojod vORUZOY “AWN Hy Pepi apf atugopod ais afnurkzn0 3, ndorozy nyprdazid m YIN EUPIA, INN De, &158m oBemospel nsueuozes ofauzoAjauBbew eidoysoujadg ypxmosueuozss mopeusks yokuoziszsod atts | ozpieg ormpim m wormemodsskm N,, ndowozt iseruoyen (%p'0 40) aizposkzad a ndojoz! ofa) bpsouwMez Ryeut kuEMopomods sfoxaeP ‘ goynzo wyjsiu 07 189l Ng, Ndorozs nypedKzad Ay “wNseimold oF) MOWIOTE mOsB]as TWAUISKZJOYaIU KUEMOWTEY [AQ MOZE YN doys ominsejm Bleu axzporkzid a dobInddIsKm Ney T Nyy MOZE Adovozy joe Pieroimez ‘ouzor 40010194, Apepin qny amourapjnn Ssemy ‘eypeiq “du ‘ofourrsqns auzorsojo1g auzea 92‘0} pu np3yBzm az a1uso1 MOZE oFaUZoMouseML nsUEUOZAL ndoysoNyads dTuaZORUZ AWN De, OBMOISIM NsULUOZDI Qn] AWN Hi, BMdoysonyods ‘iu folujons 31s whiaizox MOze ORoUzdK oUTEUE NsuEUOZA: eIdoysONFOdS (11) YoKupemye yORAUNIEA M O,, Ndovozr stMEMOd SK Pees LU Npsfsizm az auzdoIUOY ysof NypEAKzd UM Mm O9 “togojN79 pjoskm o Aanyesede womEMOsO}SstZ Z 01 31S aztIM “De, OBBUZDA OUTLET Nsueuozar eidoysonyads as vfimzor fo1ogdasteu fous2q0 HIMYS M ZHI 920°C 198018329 0 Ny, MOzE nuoTe Oxpe! ® ZHI SOL'OI 195018829 0 Dey PIBOM ndojoz! OApel “AAW. LLS‘Zh l9§01sdz9 0 oUZDMaUuBeUIO. aI (uutdsy) o2mo} “Aoypesopsra0% nswALy AWN Der OWPIM UOTE SpaZId OT"9 aIUIDK EN. ‘oBouzaquayp viodiunsazid soe Auequrz auzoeuz afnpomod fouusznsazid aywopng m vuvrUZ wy]AIN2IN 1zoaysbzo naiowi0dd buvjure oz zeam ZoIUMON dts PenOTUKZ YORU parunsozid Wosoueas “wd oo|—7 aisane «(== D— adn “du) ds tfovzipAaqht, 0 283m Aurore yseruroywu “uidd oOZ—08 aIserIe” uikmouozued nieomsrotd m eyftan Aurore “du) -ds wvexpAsqay 0 C2PUL ‘udd 999 aisonquz m Kyeusks tlep (Fp.O— adnud a du) .ds qowzkPa git © vidban mouiow wiper (ouloznisezad) auzoduoys 1 (olumtuT|se22) amouon ojo Ay—jo “IRS MOWOVE efSeZKPLIQKY LUE AIAN Der HAO Conyods m oouzoiuioyo viodiunsazid ggouwM eH MsdM Azs3siaNe— ia atomy wegla sq oznaczone cyframi. Liczba sygnaléw rezonansowyct w widmie jest rowna liczbie atoméw wegla. W tabeloe zamieszczone} sq przypisane wartos przesunigcia chemicznego w ppm i intensywnosci sygnalu. Intensywnosé oznaczona liczba 1000 przypisano najwi¢kszemu sygnalowi w widmi Przedstawione widmo potwierdza wplyw hybrydyzacji atomow weel na wartoéé przesunigcia chemicznego. Atom wegla w grupie metylowe) (hybrydyzacja sp*), oznaczony numerem 9, ma przesunigcie 20,99 ppm, pozostale atomy wegla o hybrydyzacji sp? maja przesunigcia chemiczn 122,26—170,20 ppm. W widmie nie widaé réwniez elektow sprzgzenia spinowo-spinowego, poniewaz zastosowano odsprzeganie szerokopas. Sygnaly rezonansowe atoméw wegla oznaczonych cyframi 1, 2, 3 18, ktére nie sq bezposrednio zwiazane z atomami wodoru, sq znacznic mniejsze (slabsze) od sygnalow atoméw wegla zwiazanych bezposred: zatomem wodoru, co jest spowodowane ich dluzszym czasem relaksacji (Procesy relaksagji sq procesami, w ktérych badany uklad dazy d przywrdcenia stanu, jaki mial miejsce przed absorpcja promieniowania radiowego-rezonansowego. Uklad wraca do poprzedniego stanu, od- dajac energie otoczeniu lub innym jadrom znajdujacym sig na nizszym poziomie energetycznym). Spektrometria masowa (ang. Mass Spectrometry, MS), obok netyeznego rezonansu jadrowego (1H NMR i "°C NMR) i spektros! w podezer wieni, jest edna z gléwnych metod instrumentalnych sluzqcych do badania struktury zwiqzkow organicznych. Spektrometria masowa ini sig jednak w sposéb zasadniczy od wymienionych metod, w ktorych przedmiotem badah jest absorpeja promieniowania elektromagnetycz- ego przez czasteczki zwiazkdw chemicznych. W spektrometrii masowej obojetne czasteczki zwigzkdw organicanych sq w pierwszym etapie jonizowane, nastepnie rozpadaja sig na mniejsze fragmenty posiadajace .dunek, auzyskana mieszaning jonéw o réznej masie rozdziela i analizuje uzyskujac widmo masowe. Widmo masowe zawiera informacje 0 masie czasteczkowe) badanej substancji, na jakie fragmenty ona sig rozpada oraz z jaka wzgledna wydajnoscia powstaly poszczegélne fragmenty, Spektrometr masowy moze wspélpracowaé z chromatografem guzo- wym lub cieczowym. Sprzezenie spektrometru masowego z chromatografem umodliwia uzyskanie widma masowego substang}i znajdujace) sig nogramowych (10-9 g). Dzi opracowaniu nowych metod jonizacii probki modliwe jest uzyskanie jidma zaréwno dla substangji o masach molowych w granicach S0—300 substangji o masach molowych ponad 1000 g mol~* ‘modliwosciom spektrometria masowa znalazia zastoso- biochemii, farmacji, Dazigki taki wanie main. w chemii organicznej i analityczne} diagnostyce medycznej oraz ochronie srodowis| B Zasada powstawania widma masowego W komorze jonizacyjnej spektrometru masowego (p. rozdz. 7) przez badang substancje bedaca_w stanie gazowym przechodzi strumic clektronéw 0 energii lektronu z czasteczka 127ToT i eal 2 sem oD 6 ‘rzporkead 8 3flyy 1 lg, NUOIG modoyozt vitEModys ‘wosq “du afnddyskas “Sozoaysizzo fouepeq m razor A) zi oBoumox8 nyid op NyuNsoWs m 467 Yo gsoUMAsUOTUT LUI (omoWLOIE ASELE PHsoupaf z+ nuszuaqoro[y> LMOYZoaIstz9 wseL!) 7+ IN Wd OBIeIp AL -avy) %¥z PeuOd [SOUAM [D,¢ Ndojozt gsoLEAwZ ZUMaIOd ‘nUEZ -uagosojto WAMOseUT aTLIPIN m JeMOMIOsqORZ oA\IE] aModorO: TL -qe1 # outers -pazid moxiseraioid nypPy modorozt arzpos4zad m auatuyoazsmnodzoy gym 981 % odoroe, repoikad m wodoroe YpKagry=It ots ‘WAMOSEUI 91pm a191qpO afOms BL AO -aseyasoid Ksodoiozy ppys Kuwmoonzorz °Z-+ IW antl [+N Ais ezoeUZO omodoyozt Hite “‘oRoUAL|NADIOW N 1 ZI B2SySEM PHASOUPALZ qn TO sof useur YoKigry ‘emodoto7t 1 fod arpim m oforeip ‘Asvut PAsoUpof amouroye z qny | o fezddazvz ds tuzo1 modorozt KseW (A) Hz ndovo21 %910'0 AO H, !modo.o7zt ‘nuseusqosoiyp amosou OMIA “TL om ZL O11 00} 06 08 Of 09 oS oF oe oz OF ew amodoyor, Dh 8 (oe) po umsuen Auseyoyo}ous 8c Dey B183m modorozt peprizid wR ‘otzposkzid m modoroz! woyurModds Kis uikuyeanqeu z suezbimz amodojozt 1y}d Bindérsén wAusE|Nyojour waryid vz ‘moxid ypspersozod gsoum{suarur dts vjsexXo OBoIU Snypom 1 YOOT WZ o18{kzId (os0UMASUAIM!) 50H SKM OBIT “WKUNOHT WEA aqusazaoupaf 1sof Uo} lq “RUOZHDGOIO[YD fomoyZoaIstZD o1seLL f2UMOI ZT] aise o AusnInyzajow yid ofnddyskxs oIWPIM AQ "TL “24a eu auOIMTSpaZad Tuozusqoxo[yo omoseU oWpIM OMOpEPHAZId Sef z/ur WoryuNsoIS az aqupo3z mouof Kunmezsaru wiiajarzpzo4 axudaiseu w ‘Yfowziuol wa>eJAL ‘ypeseur yosuzos 0 wouof o8aotfepeimodpo ofomouol nptad vfows solos 1 sarod 1saf uiotuepez 0802924 “vo1yar9p op bees) wioyezITEUL NtUEZ “asndo od Kuof oujgfazzsoq Z/ NyUNSOIS I9gO17EM Fnjpam KULIOrZP 201 so mouo! wats szioVEZITEUe M "TOVZHTeUL Op ouUMOIOIY dunorozs zozad | ukuzairersonyea wojod ouvzsaidshzd audayseu bs uo (2/ut) nqunpey op seu n5UNsOYS WAUZOI © MoUOS aKeysaz ouRISqNS fouwp vip Auzosyshioryereys dis afnyskzn How wowsesy MALUKA Ay +HOOD+ + NN sHOt nal 40) jiupos | uorey “uz “Ayuausexy eavnromn ysaf KUsEINyaIOU voL (uoanyayo fuemomdsoq vzowuz0 + RUZ WHO M SHO Kmoyfrou ups 94q, 2Z0w vylUpoI oFaU|OM wopep{Azid ‘squLZby duUt Kzs0% oQK7s OzpIRG, Ary “wonye,o KuvMoredsotu yserUTOVWH vUE “YDKulKousTeMoy YRZEA mojdwoy oouod eur o1u ¥10V¥ “e3xz2018%29 07 Sof YIUPOI) WOrYLUPOS aI sazooupof sof Uo} UONey 97 6 yeUZ seIMOTeU “VOEY tIsMod NUONaIo Woigkm nyc m oz “ezaeUZ nseMy aozoasbza Kad + UZ azsfoluu wu 318 vpedzos oyghzs 1 oo 9t+ — at 009 HOODS + 4 wukusyyny aJour wouof a1ugozooupaf wsaf $1914 “Amoxsupor uoHey oefep *nyeUIDYDS ofazsziuod Bnjpom voiqazid vioeziuol oF ‘kmosaozuieg semy peplczid bu ysof kuepeg eouvisqns yozr “oFomoy!UpOI NuoNTY_ tiuEsMod op repumoad 09 ‘nuonnyopo faq Z 919194 afnpomod oFauzoruTa10 myZeINZ~— a w badanej czasteczce jest prawie taka sama, to w widmie powinno otrzymaé niemal réwne} wysokosci pary pikow jonu molekularnegc i jondw fragmentacyjnych zawierajacych te izotopy. Jezeli w badanc caqsteczce wystepuja izotopy innych pierwiastkéw, np. Cl lub §, to pi izotopowe beda mialy mniejsza intensywnosé ze wegledu na ich mniejsze rozpowszechnienie w przyrodzie. a aa Aparatura i warunki pomiaru widma masowego Niezaleznie od konstrukeji spektrometru masowego, w kazdym apai cie znajduja sig nastepujace podzespoly, przedstawione schematyczni na rye. 7.2, ‘Ukiad wprowadzania Komora ‘Uwad przyapieszonia rook >| onzecyna |-—> ono ad rejostlaey Detekior jondw ‘Analiztorjonéw ‘widmo _— a Aye. 72. 8a budowy fomctru masoweg0. Zasada dziatania spektrometru masowego zostanie przedstawiona na przykiadzie dwusektorowego spektrometru z jonizacja strumieniem elektrondw (rye. 7:3). store magnety ny Iku miligraméw umieszcza lowe} sondy. Sonde wprowadza sie do komory jonizacyjne} i ogrze- wa nawet do temperatury 300°C. Oczywiseie substancja nie moze Tozkladaé sig w tej lemperaturze. Jezeli substangja rozklada sig w wyso- [ich temperaturach, nalezy zastosowaé inne metody jonizacji, nie wyma- gajace przeprowadzenia jej w stan pary. 'W komorze wlotowej panuje bardzo niskie cisnic substancja mogla latwo preechodzié w komory jonizacyjnej, w ktorej panuje jeszcz 1 2 Prabka Bo pompy ‘oyzyne} Rye. 74. Kon syjna i uklad prayspieszania jondw. Jonizacja wiazka elektronéw zachodzi w komorze jonizacyjnej (rye. ina przewodem 2 przechodzi przez. obszar, |. Zarzqce sig whdkno wolframowe 3, w temp. 70 eV, kiére w wyniku zderzeit ce 3 (—10 V), a nastepnie po przy: (25 kV), przechodza przez szczeling 7 i trali Zadanik wigzki jondw, zawierajace} jon molek fragmenty czasteczek, wedlug stosunku m/z. nieje kilka typow analeel nyzbz ofauepeq fomoxzoarsitzo Ksout po Sysoupaf o fozsydim osseur o [H+ W) 2 snyojow Kuof ausozod ‘47 aunAstioyur eindarsim fourzontioyo tfouztuot nf “tuk. m yodUvysézn YAMOSRU YORUUPEN A “MOUOINAE|O bZbIM LOUZIUOL op niyunsoys a ea[b2.1Saf 09 ‘naudoys wAUOZoIUEsIO OzpIEq M ZpOr; OfouseMYo[OW nuof vforiuowiFesy fouzonuIoyo fovzmuo! nypedczid tH + (H+ We W + CHO) *Ho+ H+ Wie Wt CHO] "IW 2z009$k29 fourdfoqo Auyomsord uot zozid nuojosd niuwzeyazid vu wBojod wfoywoy “wyzeINZ 08 -ottepag tureyizooisbzo 1wsAu}3[0qo 7 alana m PzpoyoN atOMIOI KUOL tH+ HO] — "HO + .[°HO) HO byzoaystzo z alnfivar K1Oy , [SHO] woHey gusmod zaUmoL azo; £HO + , SHO] "HO +..[HO) HO] Smnosusid uof oéfep nuerout byzoorsbzo 2 Sfoyvar m atuddiseu rpoysm ,, [HO] Amoxlupos woe 9¢ + PHO] 8 + 7H “bfonvas 2 o1uposz nzu8 pyzooistzo ozrerupeu M sokpdq wepshzsm apozid (PL 942) omouresjjom oUyOIM zazid suEMOMUFD KUONyEI> foUlKo SZIOWOY AA “ePOM SfeTUOUTE “UPINqozt “uETOUE folDsszofeU Bs IMAdeInBEaT Tuuwzep ‘oulsoeztuol {20u10y op ais ezpemosdm ‘OE ?T NAUNSOIS youwzsotuz ‘oBoobIndvor nze8 1 fouersqns fouwpeg dumuezsoryy “yore -P19 Yoo! ® wBaIgazid (uoNRZIUO] [vonUOY.) FUZsIUUOYD vlOeZINOT (19) euzojmeyo efoeziuor ‘Apoyaur wroquazoruesso | epes Rujorst sof 09 fomoyzoaisiza Ase aluazaRUZO wINI}ZouoIUN uo} APL ‘ofousy[nyajour nuof eheyycuapt sof eaulzoutolM oz ‘Sfovuoursey Pe -astioiut 0 afnpoaiod o1s8z0 13] bpo}su vloeztuOs “Au! wu How uOUe LLL LEED —— ol of ioe) fous 1kqz foobfesoin au | fomozeR rovisod a fooknddysKar wfourrsans zl Ipezuof op wuvmosoys 2q ozou (uonwzuoY jordwy voNDeA) 1g EpoIW (Z'L“zpz08) forusoz9m lo wyrisoz MouON yoo byztum Hyqord yezuof eporsu fomoseur mNoMONads M vUEMOSOIS for9sSz0/EN| (1a) Mouospyjaze byZeIM efoeziuore Piqgad sfoeziuof Apore ‘OIUpIM a yoKueAuZ moto! YOPASKzsm seu! nynaphis qn] Yokmoseus wt fovIsod m ofepod 1 af rzmmanoztd ‘ouep ouezorsop ofnmoovado s9\ndwoy esonduioy op Auezpemosdm aru -ddyseu v“Amouyfo wu Kuezremyazid 1sof KmosopeUe UBAs arzpi “oMox]AO- -omofioyeur, Aurmozary amudayseu rsaf cuzaKaryayo feUBKS :oWZM JeMOpOMods zou MOUO! Z Apzry “motioayajo afstura tmopeysey binjomAn ‘posyojo mseun: npepin z ‘oudaystu aw obfeztopn ax91y ‘wouoyoj0 na4L¥ 3fstuo afnpomod aponyojo bzsmsord m obfezsopn uos “(97's -D41) oxPRIOIModoI0] yet aluqopod tleperzp mouol szxIa1Mod {(MOUOINYa[9) MOLL KzovjoImod 315 vavkzn mouol f>yaiop op YaXmosrut yoRnawonsfads YoXusaz50NOU AL Hfourysqns fauepeq amoseur OUI afmsmod qosods uay A ‘onuorzod udyris ve aobfezsardsfard apodidou dbinudznn ‘oauzoMoudem vod opuozdimu 31s wIuOTUZ dDK1yTAd_ AK ‘youseur yoxummooruzorz 0 kuol es07¥9[04 Op g~pemosdop omorudors euzour ‘{a1mormpo qnt) zayeU TaSOLIEM [apeIS Kzsd ‘MQUO az “wAuzacyoure 9210} = mouof yons ofaobfezsardsézid wrodtdeu po zorumoa oye ‘Xs YOt po O¥14 ‘a1u Kzopez yormepopoupaf mouol ep N40} KuzIMAzIy yoROIG "nBSI4O Od ats tlezsnsod Auol 27 ‘a{npomod oy areyerzq “mouo! nian n3yUNIaTy Op In FY niuozdqeU o auzaKauTEUL aJod w MOUO! wIOsLOM TIALS AY '§ oBauzoKyouSU EiOTWZI|EUL OP IZpoyom 101 ‘mQUO! HyZHIM 9s8z0 BULK “wHKUZDKTDIO WxOIRZIeUR vz eUOZD IN f BUNfazozg “Z/w NxUNSOIS WAMES WK) 0 MQUO! dTTEMOYSTRO ‘euusznsazid afndayseu ofouzokresonys|o vjod wIMReIZp MANIAK AL € OflouzaK nyaI9 wiOTZIpRATR IEZsqO mM HZPOYDN ‘MOO! HFZtIM 950501978 Yobfezoiuesfo “Z duyjozozs zozid nposfazid_od Auol suozsoidshzig ; “oouzokiousiur 1 oBouz94Its conyso :mos0Ty9s YooMp % 31s Aokfepepys (E', —D41) worremoystUTO UXufompod z soyezipeur oy|4) a1teyso7 AUoRMEIspazid fem) ape “MQIOL

Analiza Instrumentalna 2, Wyd.2 Popr. (R. Kocjan)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Analiza Instrumentalna 2, Wyd.2 Popr. (R. Kocjan)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like