Gio trnh

QUN L CNG NGH

TRONG DOANH NGHIP
 LI NI U

Qun l cng ngh l mt ni dung quan trng trong chng trnh o

to c nhn qun l kinh doanh.
Mc tiu ca gio trnh l cung cp kin thc v qun l cng ngh
cho cc nh qun l kinh doanh. V vy, gio trnh ny khng cp n cc
vn v qun l cng ngh tm v m, m ch cp n cc ni dung ca
qun l cng ngh trong doanh nghip. i tng phc v trc tip ca gio
trnh l sinh vin chuyn ngnh qun l kinh doanh. ng thi, gio trnh cng l
ti liu b ch cho cc doanh nhn, c bit l cc doanh nhn ang trc tip iu
hnh cc doanh nghip va v nh.
Gio trnh Qun l cng ngh trong doanh nghip k tha c chn lc
nhiu ni dung trong qun l cng ngh ph hp vi mc tiu ra trn y.
Khc vi cc ti liu v cng ngh khc, gio trnh ny nhn mnh thnh phn t
chc ca cng ngh. Trong doanh nghip, l t chc qu trnh cng ngh.
Gio trnh Qun l cng ngh trong doanh nghip gm 3 chng:
Chng I: Nhng vn c bn v cng ngh.
Chng II: T chc qu trnh cng ngh trong doanh nghip.
Chng III: Qun l cng ngh trong doanh nghip.
tin cho vic theo di, hc tp ca sinh vin v nhng ngi nghin
cu, sau mi chng u c tm tt ni dung, cc cu hi n tp cng nh cc
bi tp.
Mc d rt c gng trong vic hon thnh gio trnh, nhng do ni
dung khoa hc ca vn rng ln v phc tp, li phi chn la ph hp vi
i tng phc v nn gio trnh Qun l cng ngh trong doanh nghip ln
ny khng th trnh khi nhng khim khuyt nht nh. Mong nhn c s
ng gp kin nhit tnh ca cc ng nghip, cc sinh vin v cc bn c
sa cha, b sung cho cc ln ti bn sau ny c hon thin hn.
H Ni thng 5 nm 2009

3
 Chng I:

NHNG VN C BN V CNG NGH

I.Khi nim cng ngh.

1.Cc cch hiu v cng ngh.

C nhiu nh ngha khc nhau v cng ngh. Cc t chc quc t c

gng a ra mt nh ngha v cng ngh c th dung ha cc quan im, ng
thi to thun li cho vic pht trin v ha nhp ca cc quc gia trong tng khu
vc v trn ton th gii. Tuy nhin, c gng ny vn cha a ra c mt nh
ngha duy nht. C nhng nh ngha sau y vn ang song song tn ti v b
sung cho nhau:

-Cng ngh l h thng cc kin thc v quy trnh k thut ch bin

vt liu v thng tin.

-Cng ngh l vic p dng khoa hc vo cng nghip bng cch s

dng cc kt qu nghin cu v x l n mt cch c h thng v c phng
php.

-Cng ngh l cch thc sn xut theo phng php xc nh do con

ngi sng to ra v vn dng n vo qu trnh sn xut.

Mc d khc nhau v ngn t, cc nh ngha trn u bao qut bn kha

cnh. l:

Kha cnh cng ngh l my bin i.

Kha cnh cng ngh l mt cng c.

Kha cnh cng ngh l kin thc.

Kha cnh cng ngh hm cha trong cc dng hin thn ca n.

4
 Kha cnh th nht ni n kh nng lm ra vt. ng thi p ng
c mc tiu s dng v tha mn c yu cu v kinh t th mi c p
dng trong thc t. y l im khc nhau c bn gia khoa hc v cng ngh.

Kha cnh th hai nhn mnh cng ngh l sn phm ca con ngi. V
vy n c quan h cht ch vi con ngi v c cu t chc.

Kha cnh th ba bc b quan im cng ngh phi l vt th, phi nhn

thy c. c trng kin thc khng nh vai tr dn ng ca khoa hc i
vi cng ngh. N cng nhn mnh: khng phi cc quc gia khc nhau c
cng cng ngh nh nhau s c kt qu nh nhau. Con ngi phi c o to
k nng, trang b kin thc v phi lun cp nht kin thc th mi s dng tt
mt cng ngh no .

Kha cnh th t nhn mnh: d l kin thc, cng ngh vn c th c

mua, c bn. V n nm trong cc vt th to nn n.

Xut pht t bn kha cnh trn, y ban Kinh t v x hi khu vc chu

-Thi bnh dng (Economic and Social Commission for Asia and the Pacific -
ESCAP) a ra khi nim:

Cng ngh l kin thc c h thng v quy trnh v k thut dng ch

bin vt liu v thng tin. N bao gm kin thc, k nng, thit b, phng php
v cc h thng dng trong vic to ra hng ha v cung cp dch v.

y c coi l bc ngot trong quan nim v cng ngh. Theo nh

ngha ny, khng ch sn xut vt cht mi dng cng ngh, m tt c cc lnh vc
khc, k c hot ng x hi u dng cng ngh (cng ngh thng tin, cng ngh
ngn hng, cng ngh du lch, cng ngh vn phng ...).

Vit Nam, Lut khoa hc v cng ngh nh ngha: Cng ngh l tp

hp cc phng php, quy trnh, k nng, b quyt, cng c, phng tin dng
bin i cc ngun lc thnh sn phm.

5
2.Cc b phn cu thnh ca mt cng ngh

Bt c cng ngh no, d n gin n my cng bao gm 4 thnh phn:

a.Thnh phn k thut ca cng ngh (Thechnoware- k hiu T). L

phn cng ngh hm cha trong vt th nh: cc cng c, thit b, my mc,
phng tin... Trong sn xut, cc vt th ny thng c b tr theo mt trnh
t ng vi mt quy trnh nht nh ch to sn phm.

y l phn ct li ca cng ngh. Nh my mc, thit b, phng tin,

con ngi tng c sc mnh c bp v tr tu. My mc t c kt qu cao
hn con ngi nh: nhanh hn, mnh hn, phc tp hn v chnh xc hn.

dy chuyn cng ngh c th hot ng c, cn c s lin kt gia

phn k thut, phn con ngi v phn thng tin. Trong mi tng quan gia
phn k thut, con ngi, thng tin, khi phn k thut c nng cp th phn
con ngi v phn thng tin cng phi c nng cp tng ng.

b.Thnh phn con ngi ca cng ngh (Humanwere - k hiu H).

l k nng ca con ngi lm vic trong cng ngh. Bao gm: kin thc, kinh
nghim, k nng tch ly c trong qu trnh lm vic. Cng bao gm c nhng
t cht ca con ngi nh: tnh sng to, s khn ngoan, kh nng phi hp, o
c lao ng...

Con ngi lm cho my mc hot ng v cn c th ci tin, m rng

cc tnh nng ca n. Con ngi quyt nh mc hiu qu ca phn k thut.
Trong bt c cng ngh no, con ngi ng vai tr ch ng . Trong cng ngh
sn xut, con ngi c hai chc nng: iu hnh v h tr.

-Chc nng iu hnh gm: Vn hnh my mc, gim st my mc hot

ng.

6
 -Chc nng h tr gm: bo dng, bo m cht lng, qun l sn
xut.

S phc tp ca con ngi khng ch ph thuc vo k nng lm vic

m cn ph thuc vo thi ca tng c nhn i vi cng vic. Con ngi
quyt nh hiu qu ca phn k thut. iu ny lin quan n thng tin m con
ngi c trang b v hnh vi (thi ) ca h di s iu hnh ca t chc.

c.Thnh phn thng tin ca cng ngh (Inforware k hiu I). l

cc d liu c t liu ha, c s dng trong cng ngh. Chng hn: Cc
thng s v c tnh ca thit b, cc s liu v vn hnh thit b, s liu v duy
tr, bo dng, cc d liu thit k cc b phn ca phn k thut, cc cng
thc v b quyt ch to sn phm...

y l phn biu hin cc tri thc c tch ly trong cng ngh. N

gip tr li cu hi Lm g? v Lm nh th no?. Nh cc tri thc p dng
trong cng ngh m sn phm ca n c nhng c trng khng c cc sn
phm cng loi c ch to bi cng ngh khc. Do , phn thng tin c gi
l sc mnh ca mt cng ngh. Tuy nhin, sc mnh li ph thuc vo con
ngi. Trong qu trnh s dng cng ngh, con ngi s b sung, cp nht cc
thng tin ca cng ngh. S cp nht thng tin nh vy cng p ng c s
tin b khng ngng ca khoa hc.

d.Thnh phn t chc ca cng ngh (Orgaware k hiu O). l

nhng quy nh v quyn hn, trch nhim, mi quan h, s phi hp ca cc c
nhn hot ng trong cng ngh, quy trnh o to cng nhn, b tr v sp xp
thit b nhm s dng tt phn k thut v phn con ngi.

Phn t chc ng vai tr iu ha c ba thnh phn trn ca cng ngh.

N l cng c qun l: lp k hoach, t chc b my, b tr nhn s, ng
vin thc y v kim sot mi hot ng trong cng ngh.

7
 Nhng thnh phn trn l khng th thiu thnh phn no. Nhng chng
tc ng qua li v nh hng nhau rt r nt. iu ny i hi phi gii quyt
vn cng ngh mt cch ng b. Chng hn: nu my mc thit b hin i
m yu t khc ca cng ngh khng ng b th khng th pht huy ht tnh
nng ca nhng my mc thit b hin i .

Theo ngha hp, cng ngh c hiu gm hai ni dung ch yu sau:

- Cc kin thc c t chc mt cch khoa hc (cc khi nim, phng

php, thng s, cng thc, b quyt...)

- Cc yu t vt cht gn vi cng ngh (thit b, my mc, cng c, vt

liu...)

3.Phn loi cng ngh:

Tu theo mc ch, c th phn loi cng ngh theo cc tiu ch khc

nhau. C th:

+Phn loi theo lnh vc, c: Cng ngh sn xut, cng ngh dch v,
cng ngh thng tin, cng ngh gio dc o to

+Phn loi theo ngnh ngh, c: cng ngh cng nghip, nng nghip,
cng ngh sn xut hng tiu dng, cng ngh vt liu

+Phn loi theo sn phm, c: Cng ngh thp, cng ngh xi mng, cng
ngh t...

+Phn loi theo c tnh cng ngh, c: Cng ngh n chic, cng ngh
hng lot, cng ngh lin tc...

Trong phm vi qun l cng ngh, cng ngh cn c phn chia theo
cc tiu ch khc:

+Theo trnh cng ngh: C cng ngh truyn thng, cng ngh hin
i, cng ngh trung gian.

8
 Cc cng ngh truyn thng thng l cng ngh th cng, c tnh c
o, tinh xo cao, song nng sut khng cao v cht lng khng ng u.
Cc cng ngh truyn thng c ba c trng c bn: Tnh cng ng, tnh n
nh v tnh lu truyn.

Cc cng ngh tin tin l thnh qu ca khoa hc hin i. Nhng cng

ngh ny cho nng sut cao, cht lng tt v ng u, gi thnh sn phm h.

Cng ngh trung gian nm gia cng ngh truyn thng v cng ngh
hin i xt v trnh cng ngh.

+Theo mc tiu pht trin cng ngh c cng ngh pht trin, cng ngh
dn dt, cng ngh thc y.

Cc cng ngh pht trin bao gm cc cng ngh bo m cung cp cc

nhu cu thit yu cho x hi nh: n, mc, , i li...

Cc cng ngh dn dt l cc cng ngh c kh nng cnh tranh trn th

trng th gii.

Cc cng ngh thc y bao gm cc cng ngh to nn s tng trng

kinh t quc gia.

+Theo gc mi trng c cng ngh nhim v cng ngh sch.

Cng ngh sch l cng ngh m qu trnh sn xut tun theo iu kin
gim nh hng nhim n mi trng, s dng cc ngun nguyn liu th v
nng lng vi chi ph hp l, kinh t (Cn gi l cng ngh thn mi trng).

+Theo c th ca cng ngh c th chia cng ngh thnh cc loi: cng

ngh cng v cng ngh mm. Bn thnh phn ca cng ngh chia thnh 2
nhm: Phn k thut l phn cng, ba phn cn li l phn mm. Mt cng ngh
m phn cng ca n c coi l ch yu c gi l cng ngh cng, v ngc
li.

9
 Cng c th coi cng ngh cng l cng ngh kh thay i, cng ngh
mm l cng ngh c chu k sng ngn, pht trin nhanh.

+Theo u ra ca cng ngh c cng ngh sn phm v cng ngh qu

trnh.

Cng ngh sn phm thng lin quan n thit k sn phm (thng

bao gm cc phn mm thit k sn phm) v vic s dng, bo dng sn
phm.

Cn cng ngh qu trnh l ch to cc sn phm c thit k

(lin quan n bn thnh phn cng ngh).

Mt loi cng ngh mi xut hin lm o ln cn bn cch phn loi

truyn thng: cng ngh cao. Theo quan nim ca mt s t chc quc t, l
cng ngh cao phi c cc c im sau:

- Cha ng n lc quan trng v nghin cu trin khai (NC&TK-

R&D).

- C gi tr chin lc i vi quc gia.

- Sn phm c i mi nhanh chng.

- u t ln cng ri ro cao.

- Thc y c sc cnh tranh v hp tc quc t trong nghin cu,

trin khai, sn xut v tm kim th trng trn quy m ton quc.

Nh vy, cng ngh cao l cng ngh c kh nng m rng phm vi,
nng cao hiu qu ca cc cng ngh hin c nh tch hp cc thnh tu khoa
hc-cng ngh tin tin.

Tiu chun quan trng nht ca cng ngh cao l hm lng nghin cu-
trin khai phi cao hn mc trung bnh. (Chi ph cho nghin cu-trin khai trong

10
gi bn sn phm ca cng ngh cao hin nay l 11,% so vi mc trung bnh l
4%).

Hin nay c 6 ngnh cng ngh cao l:

- Cng ngh hng khng v tr.

- Tin hc v thit b vn phng.

- in t v cu kin in t.

- Dc phm.

- Ch to kh c o lng.

- Ch tao thit b in.

II.Cc c trng ca cng ngh.

Mun qun l tt cng ngh cn nm vng nhng c trng c bn ca

n. Nhiu nc ang pht trin khng thnh cng trong vic da vo pht
trin cng ngh xy dng t nc do khng nm vng cc c trng c bn
ny.

Cng ngh l mt loi hng ha nhng l hng ha c bit. Do vy,

ngoi nhng c trng nh cc sn phm thng thng, cng ngh c nhng c
trng m ch n (yu t sn sinh ra sn phm) mi c.

Cng ngh c cc c trng sau:

- Chui pht trin ca cc thnh phn cng ngh.

- phc tp (mc tinh vi) ca cc thnh phn cng ngh.

- hin i ca cc thnh phn cng ngh.

- Chu trnh sng ca cng ngh.

11
1.Chui pht trin ca cc thnh phn cng ngh.

a.Chui pht trin k thut: Khi u ca phn cng cng ngh l

nghin cu nhu cu, thit k, ch to th, trnh din, sn xut hng lot, truyn
b, ph bin v b thay th bi trang thit b mi.

Cc nc nhp khu cng ngh khng phi tri qua trnh t trn c
cng ngh nn thng kh nm vng, kh lm ch c cng ngh.

b.Chui pht trin k nng cng ngh ca con ngi hnh thnh t khi
c nui dng, dy d trong nh tr, lp mu gio cho n nhng bc hc cao
hn trong h thng o to ca quc gia. Vi cc kin thc c trang b trong
cc nh trng, con ngi tham gia vo cc qu trnh cng ngh s tch ly kinh
nghim, rn luyn k nng. Qua k nng ca h c nng cp v pht trin.

Khng tri qua trnh t trn, kh nng pht trin k nng s b hn ch

nhiu. cc nc ang pht trin, do hn ch v ti chnh nn thng khng
thc hin c y cc giai on u, c bit giai on nui dng n gio
dc tiu hc. V vy, cc nc ny gp kh khn nhiu trong vic p ng ngun
lc con ngi c trnh cao.

Chui pht trin k nng ca con ngi khng c kt thc. K nng,

ng gp ca con ngi tch ly c trong qu trnh hot ng.

c.Chui pht trin ca thng tin cng ngh bt u t thu thp d liu
cn thit, sng lc, phn loi, kt hp, phn tch tng hp v cp nht.

Chui pht trin thng tin khng c kt thc v cc thng tin c th c

s dng ng thi trong nhiu cng ngh.

d.Chui pht trin ca phn t chc khi u t vic nhn nhim v

ca hot ng, trn c s tin hnh bc chun b, thit k khung t chc, b
tr nhn s, sau t chc bt u hot ng theo chc nng cp trn.

12
 Trong qu trnh iu hnh hot ng, t chc c theo di, phn hi
iu chnh cho ph hp vi iu kin thay i bn trong v bn ngoi

Cc giai on pht trin ca cc thnh phn cng ngh c m t trong

hnh 1 sau y:

Chui pht trin ca phn k thut (Cc phng tin)

Nghin Thit k Ch Trnh Sn Truyn Loi b

cu to th din xut b (ph b thay
bin) th
Chn lc Thch
nghi

Chui pht trin ca phn con ngi (Cc k nng cng ngh)

Nui Ch bo Dy Gio o Truyn Nng

dng d dc to b (ph cp
bin)

Chui pht trin ca phn thng tin (Cc d liu)

Thu thp Sng lc Phn Kt Phn Tng Cp

loi hp tch hp nht

Chui pht trin ca phn t chc(C cu)

Nhn Chun Thit k Thit Hot Kim Ci t

thc b lp (b ng tra (iu
tr) chnh)

Hnh 1:

Chui pht trin ca cc thnh phn cng ngh

13
2.Mc phc tp ( tinh vi) ca cc thnh phn cng ngh.

a.Mc phc tp ca phn k thut.

Mc phc tp ca phn k thut c nh gi theo cc cp sau:

1) Cc phng tin th cng s dng nng lng c bp con ngi

hay sc vt l ch yu.

2) Cc phng tin c ng lc, ngun nng lng l cc loi ng c

nhit, in thay th c bp.

3) Cc phng tin vn nng, c th thc hin trn hai cng vic.

4) Cc phng tin chuyn dng, ch thc hin mt hay mt phn

cng vic. Do sn phm c chnh xc cao.

5) Cc phng tin t ng, c th thc hin mt dy hay ton b cc

thao tc, khng cn tc ng trc tip ca con ngi.

6) Cc phng tin my tnh ha, iu khin qu trnh lm vic bng

my tnh.

7) Cc phng tin tch hp: thao tc ton b nh my, c tch hp

nh s tr gip ca my tnh.

b.Mc phc tp ca k nng con ngi.

K nng cng ngh ca con ngi th hin qua hc vn (thng qua gio
dc tiu hc, trung hc), k nng cng ngh (thng qua cc trng dy ngh,
trng chuyn nghip, trng i hc), tr lc ( thng minh). Theo mc cao
dn, k nng ca con ngi c xp theo cc cp sau:

1) Kh nng vn hnh.

2) Kh nng lp t.

14
 3) Kh nng sa cha.

4) Kh nng sao chp.

5) Kh nng thch nghi.

6) Kh nng ci tin.

7) Kh nng i mi

c.Mc phc tp ca thng tin .

phc tp ca phn thng tin c nh gi theo cc mc:

-D liu thng bo (bo hiu): Th hin bng hnh nh, m hnh, tham
s c bn (nh cc thng s ghi trn nhn thit b...).

-D liu m t: Biu th cc nguyn tc c bn v cch s dng hay

phng thc vn hnh ca phn k thut (nh cc catalo km theo cc thit b).

-D liu lp t: Gm cc d liu v c tnh ca thit b, nguyn vt

liu, ch to chi tit.

-D liu s dng: Nm trong cc ti liu km theo thit b gip cho

ngi s dng thit b mt cch an ton v hiu qu.

-D liu thit k: Gm cc ti liu thit k ch to.

-D liu m rng: Gm nhng ti liu cho php tin hnh nhng ci

tin, thay th cc linh kin hay m rng tnh nng thit b.

-D liu nh gi: L cc thng tin mi nht v cc thnh phn cng

ngh, cc xu th pht trin v cc thnh tu lin quan phm vi th gii.

Ba d liu cui c coi l b quyt ca cng ngh.

d.Mc phc tp ca phn t chc:

15
 Cc ch tiu c trng cho phc tp ca phn t chc l: Quy m th
trng, c im qu trnh sn xut, tnh trng nhn lc, tnh hnh ti chnh v
mc li nhun. Cc c cu t chc c xp theo cc cp sau:

1)C cu ng c: Ch s hu t qun l, u t thp, lao ng t,

phng tin thng thng, li nhun khng ng k.

2)C cu ng vng: Lm ch c phng tin, c kh nng nhn hp

ng t cc t chc cao hn, c cu sn xut n nh, c kh nng gim chi ph
tng li nhun.

3)C cu m mang: C kinh nghim chuyn mn, qun l c n np, c

chuyn gia trong tng lnh vc, li nhun trung bnh.

4)C cu bo ton: C kh nng tm kim sn phm mi, th trng

mi, s dng c cc phn k thut cao cp. Li nhun trung bnh.

5)C cu n nh: Lin tc ci tin cht lng v chng loi sn phm.

Lin tc nng cp phn k thut.

6)C cu nhn xa: Thng xuyn ci tin v i mi sn phm, s dng

cc phng tin tin tin. Li nhun cao.C th chuyn phn ln li nhun vo
hot ng nghin cu-trin khai.

7)C cu dn u: C th tin n gii hn cng ngh lin quan. C kh

nng chuyn giao cng ngh theo chiu dc. Ch trng nghin cu khoa hc c
bn. Li nhun cao.

Vic phn nh ranh gii cc cp phc tp ca cc thnh phn cng ngh

i khi kh phn nh r rng. Tn gi cc cp phc tp c th khng thng nht
nhng ti liu khc nhau. Song c iu rt r rng l: khi chuyn sang cc cp
cao hn th mc phc tp tng r rt. Hnh 2 cho thy iu ny.

16
Kh nng i mi Thit b tch hp
Kh nng ci tin Thit b my tnh ha
Kh nng thch nghi Thit b t ng
Kh nng sao chp Thit b chuyn dng
Kh nng sa cha Thit b vn nng
Kh nng lp t Thit b c ng lc
Kh nng vn hnh Thit b th cng

NNG LC CON NGI PHNG TIN K THUT

C CU T CHC D KIN, T LIU

T chc ng c Thng tin bo hiu

T chc ng vng Thng tin m t
T chc m rng Thng tin chi tit
T chc bo ton Thng tin s dng
T chc n nh Thng tin thit k
T chc nhn xa Thng tin m rng
T chc dn u Thng tin nh gi

Hnh 2:

Cc cp cng ngh, mc phc tp tng dn

3. hin i ca cc thnh phn cng ngh.

Khc vi phc tp ca cc thnh phn cng ngh, hin i khng

th chia thnh cp m phi so snh chng vi thnh phn tng ng c coi
l tt nht th gii vo thi im nh gi.

Cng vic ny i hi nhng chuyn gia k thut thnh tho trong vic
s dng cng ngh .

17
 C mt s tiu chun chung nh gi mc hin i ca cc thnh
phn cng ngh.

a. hin i ca phn k thut.

Ch tiu nh gi l hiu nng k thut (P).

Nm tiu chun nh gi l:

- Phm vi ca cc thao tc ca con ngi.

- chnh xc cn c ca thit b.

- Kh nng vn chuyn cn c.

- Quy m kim tra cn c.

- Gi tr ca phn k thut xt v mt ng dng khoa hc v b quyt

cng ngh.

b. hin i ca phn con ngi.

nh gi bng cc ch tiu kh nng cng ngh (C).

C cc tiu chun nh gi:

- Tim nng sng to.

- Mong mun thnh t.

- Kh nng phi hp.

- Tnh hiu qu trong cng vic.

- Kh nng chu ng ri ro.

- Nhn thc v thi gian.

c. hin i ca phn thng tin.

nh gi bng cc ch tiu tnh thch hp ca thng tin (A).

Cc tiu chun nh gi:

18
 - Kh nng d dng tm kim.

- S lng mi lin kt.

- Kh nng cp nht.

- Kh nng giao lu.

d. hin i ca phn t chc.

nh gi bng ch tiu: tnh hiu qu ca t chc (E).

Cc ch tiu nh gi:

- Kh nng lnh o ca t chc.

- Mc t qun ca cc thnh vin.

- S nhy cm trong nh hng.

- Mc quan tm ca cc thnh vin i vi mc tiu ca t chc.

Cc tiu chun trn phi c chi tit ha i vi cng ngh c th.

4.Chu trnh sng ca cng ngh.

S pht trin ca mt cng ngh c quy lut bin i theo thi gian, to
nn chu trnh sng ca cng ngh. Chu trnh sng ca cng ngh lin quan n
hai yu t c bn: gii hn ca tin b cng ngh v chu trnh sng ca sn
phm.

a.Gii hn ca tin b cng ngh.

S tin b ca mt loi cng ngh no khng phi l v cng. N c

gii hn trn, khng th vt qu (gii hn vt l). Mi cng ngh c cc tham
s c trng ca n. Chng hn: vi ng c hi nc, tham s l hiu sut chu
trnh ca nhit; vi t l tc tnh theo km/h... S nng cao cc tham s ca
mt cng ngh t ti thiu n ti a l biu hin tin b cng ngh.

19
 C th m phng s tin b cng ngh theo thi gian bng ng cong
sau: (hnh 3)

ng cong c hnh ch S c th chia lm ba giai on: giai on phi thai, giai

on tng trng v giai on bo ha.

Tham s k thut
Gii hn vt l

Tng trng
Phi
thai Bo ha

Thi gian

Hnh 3
ng cong ca tin b cng ngh

Trong giai on phi thai, cc tham s thc hin tng chm. Do c cc

ci tin, cc tham s thc hin c ci thin nhanh l giai on tng trng. Khi
cng ngh t c mc tim cn vi gii hn vt l ca n l giai on bo ha.
Cc sng ch mi, tin b hn s thay th cng ngh c. Chng hn: ng c t
trong ra i thay cho ng c hi nc; cng ngh vt l cht rn to ra transito
thay th cho n in t chn khng.

c trng ch S dn n mt nhn thc quan trng: Khi mt cng

ngh t ti gii hn t nhin ca n, n tr thnh cng ngh bo ha v c
kh nng b thay th hoc loi b.

20
 b.Chu trnh sng ca sn phm.

Quy lut bin i ca khi lng mt sn phm bn ra trn th trng

theo thi gian c gi l chu trnh sng ca sn phm. Cng ngh, bn thn n
chnh l mt loi sn phm. N cng c chu trnh sng nh mt sn phm thng
thng. ng biu din chu trnh sng ca sn phm th hin trong s sau:
(hnh 4)

S lng bn

A B C D E F

Thi gian
Hnh 4
Chu trnh sng ca sn phm

Giai on A l giai on hnh thnh sn phm: tng thit k, trin

khai, sn phm cha c trn th trng, khng mang li li nhun cho cng ty.

Giai on B: Bt u gii thiu sn phm trn th trng, sn lng bn

chm.

Giai on C: lng bn tng nhanh. Sau lng bn gim dn (D),

xut hin sn phm mi u vit hn n (E) v n b thay th (F).

C th thy: Giai on A l giai on cng ngh ang c trin khai,

th trng cha c cng ngh. Cc giai on B, C, D khi lng cng ngh bn
c trn th trng tun theo ng cong ch S ca tin b cng ngh. N c
trng bi s tng chm lc u, sau tng nhanh ri bo ha.

21
 Cng ngh t ti nh sau bt u gim (E) v b thay th khi c
cng ngh mi xut hin (F).

Nghin cu chu trnh sng ca cng ngh c nhng ngha rt quan

trng cn ch :

-Trong thi gian tn ti ca mt cng ngh, n lun bin i: v tham s

thc hin ca cng ngh, v quan h vi th trng.

- duy tr v th cnh tranh cu mnh, cc cng ty phi tin hnh i

mi sn phm, i mi quy trnh sn xut v thay th cng ngh ang s dng
ng lc, khi c nhng thay i trong khoa hc cng ngh, trong nhu cu th
trng.

-Doanh nghip cn bit cng ngh ang c s dng ang trong giai
on no ca chu trnh sng c th xc nh c gi tr ca cng ngh, xc
nh c thi im thay i cng ngh.

TM TT NI DUNG CHNH:

1. C nhiu nh ngha khc nhau v cng ngh. Cc nh ngha u bao hm 4

kha cch:

- Cng ngh l my bin i.

- Cng ngh l mt cng c.

- Cng ngh l kin thc.

- Cng ngh hm cha cc dng hin thn ca n.

C 4 kha cch trn u c th hin trong khi nim v cng ngh ca

y ban Kinh t v x hi khu vc chu Thi bnh dng (Economission for
Asia and the Pacific ESCAP):

22
Cng ngh l kin thc c h thng v quy trnh v k thut dng ch bin
vt liu v thng tin. N bao gm kin thc, k nng, thit b, phng php v
cc h thng dng trong vic to ra hng ha v cung cp dich v.

y l bc ngot trong quan nim v cng ngh.

2. Tng cng ngh bao gm 4 thnh phn:

- Thnh phn k thut (T).

- Thnh phn con ngi (H).

- Thnh phn thng tin (I).

- Thnh phn t chc (O).

3. C th phn loi cng ngh theo cc tiu ch khc nhau, ty theo mc ch

nghin cu. Gn y, hnh thnh loi cng ngh lm o ln cc cch phn loi
cng ngh theo truyn thng: Cng ngh cao. Cng ngh cao c cc c im:

- Cha ng n lc quan trng v nghin cu v trin khai (NC & TK

R & D).

- C gi tr chin lc i vi quc gia.

- Sn phm c i mi nhanh chng.

- u t ln v ri ro cao. Thc y c sc mnh v hp tc

quc t trong nghin cu, trin khai, sn xut v tm kim th trng
trn quy m ton quc.

4. Cng ngh c cc c trng:

- Chui pht trin ca cc thnh phn cng ngh.

- phc tp (mc tinh vi) ca cc thnh phn cng ngh.

- hin i ca cc thnh phn cng ngh.

- Chu trnh sng ca cng ngh.

23
 Mun qu l tt cng ngh, phi nm vng cc c trng ny ca n.
i vi cc quc gia ang pht trin, iu ny cng c ngha quan trng.

CU HI N TP:

1. Trnh by cc quan nim khc nhau v cng ngh. ngha ca vic

a ra khi nim mi v cng ngh.

2. Cc thnh phn ca cng ngh v mi quan h gia chng vi nhau.

3. Cc kha cnh c bn ca cng ngh l g? Ni dung biu hin ca

tng kha cnh?

4. Trnh by mt s cch phn loi cng ngh. Cng ngh cao c nhng
c trng g?

5. Th no l chui pht trin ca cng ngh? ngha ca vic nghin

cu chui pht trin phn con ngi trong qu trnh tch ly kin
thc v cng ngh.

24
 Chng II:

T CHC QU TRNH CNG NGH TRONG DOANH NGHIP

Phn trn, khi ni v phn k thut ca cng ngh, cp n vic

cc my mc, thit b, cng c... c b tr theo mt trnh t ng vi mt quy
trnh nht nh ch to sn phm. Vic b tr my mc thit b nh th l vic
t chc qu trnh cng ngh trong doanh nghip. Khoa hc t chc qu trnh
cng ngh ch ra cc phng php t chc khc nhau, u, nhc im ca chng
v phm vi p dng ca tng phng php. Vn dng ph hp cch t chc qu
trnh sn xut cho tng doanh nghip s em li hiu qu ca cng ngh v hiu
qu cho doanh nghip.

I. Qu trnh cng ngh, mt b phn quan trng ca qu trnh sn

xut.

Hnh 5 sau y m phng cc b phn cu to ca qu trnh sn xut.

QU TRNH SN XUT

QU TRNH LAO NG QU TRNH T NHIN

Qu trnh cng ngh Qu trnh vn chuyn Qu trnh kim tra

Cc giai on
cng ngh Cc bc cng vic

Hnh 5
Qu trnh sn xut, cc b phn cu thnh

25
 Bt c qu trnh sn xut no cng bao gm qu trnh lao ng v qu
trnh t nhin.

Qu trnh t nhin l qu trnh ngi lao ng khng cn tc ng vo

i tng lao ng. S chuyn ha t nhin s lm phn vic ca mnh trong qu
trnh sn xut: Qu trnh ln men trong cng nghip ha thc phm, qu trnh
thng ha vt c, vt rn trong cng nghip c kh, qu trnh ng cng b
tng trong xy dng...

Qu trnh lao ng l qu trnh ngi lao ng s dng t liu lao ng

tc ng vo i tng lao ng. y l b phn ln nht ca qu trnh sn xut.
Qu trnh ny li bao gm 3 qu trnh nh: Qu trnh cng ngh, qu trnh vn
chuyn v qu trnh kim tra.Trong , qu trnh cng ngh l quan trng hn c
v thng chim khong thi gian nhiu nht trong c cu thi gian ca qu trnh
sn xut ni chung.

Qu trnh cng ngh, bn thn n li c chia thnh cc giai on cng

ngh v mi giai on cng ngh c chia thnh cc bc cng vic (cn gi l
nguyn cng) khc nhau.

V d1: Trong c kh, qu trnh cng ngh c chia thnh 3 giai on

cng ngh l giai on to phi, giai on gia cng ct gt (cn gi l gia cng
c kh) v giai on lp rp.

V d 2 : ch to mt trc c bc v c rnh cn phi: ly tm; tin;

phay rnh; mi; sa nhn. Nhng cng vic gi l cc bc cng vic.

Bc cng vic l n v c bn ca qu trnh sn xut c thc hin

trn mt ni lm vic, do mt hoc mt nhm cng nhn cng tin hnh trn mt
i tng lao ng nht nh. Khi xt bc cng vic cn cn c vo c 3 yu t:
ni lm vic, cng nhn v i tng lao ng. Nu mt trong 3 yu t thay
i th bc cng vic thay i. V vy:

26
 - Sn phm chuyn qua ni lm vic khc l chuyn sang bc cng
vic khc.

Th d: Mun tin mt bulon phi ln lt tin ph, tin trn, tin rng.
Nu c tin hnh trn mt my tin do mt cng nhn lm th c coi l mt
bc cng vic. Nu lm trn hai hay ba ni lm vic th l hai hoc ba bc
cng vic.

- Trn cng mt i tng lao ng, nu thay i cng nhn th bc

cng vic cng thay i.

Th d: Trong qu trnh lp my tin, cng nhn th nht lp thn my,

cng nhn th hai lp trc, nh vy l bc cng vic thay i.

- Trn mt ni lm vic, nu i tng lao ng thay i th bc cng

vic cng thay i.

Th d: Trn mt my phay, cng nhn phay mt bnh xe rng, sau

iu chnh my phay mt chi tit khc. Bc cng vic thay i.

Phn chia bc cng vic cng nh, cng c ngha trong vic nng cao
trnh chuyn mn ha cng nhn, nng cao nng sut v cht lng sn phm,
s dng hp l my mc thit b. Tuy nhin, thi gian gin on trong sn xut
li tng do phi dng li nhiu ni lm vic v chuyn nhiu ln t ni lm
vic ny n ni lm vic khc. Ni chung, vic phn chia thnh nhiu bc
cng vic nh ch ph hp vi trnh sn xut th cng v giai on u ca
sn xut c kh ha. Cng vi vic pht trin cc loi my mc lin ng v h
thng t ng ha, mt xu hng chung l gp nhng bc cng vic nh thnh
nhng bc cng vic ln.

27
II. Nhng nguyn tc t chc qu trnh cng ngh:

1. Nhng nguyn tc: T chc qu trnh cng ngh phi tun theo
cc nguyn tc sau y:

a. T chc qu trnh cng ngh trong doanh nghip theo hng kt

hp chuyn mn ha vi kinh doanh tng hp.

Chuyn mn ha l hnh thc phn cng lao ng x hi nhm lm cho

doanh nghip ni chung, cc b phn sn xut v cc ni lm vic ni ring c
nhim v ch ch to mt hoc mt s rt t loi sn phm, b phn chi tit ca
sn phm, hoc ch tin hnh mt hoc mt s rt t bc cng vic.

Sn xut chuyn mn ha c coi l nhn t quan trng :

- Nng cao loi hnh sn xut, tng nng sut lao ng v nng cao
cht lng sn phm.

- To iu kin thun li cho cng tc tiu chun ha, thng nht ha.

- ng dng k thut tin tin, hin i.

- T chc mua sm vt t, t chc lao ng khoa hc, t chc tiu thu

sn phm v cng tc qun l doanh nghip.

Doanh nghip cn cn c vo iu kin c th v cng ngh, thit b

my mc, nguyn vt liu m quyt nh mc chuyn mn ha thch hp.

Kinh doanh tng hp l hot ng kinh t bao trm nhiu lnh vc khc
nhau, t sn xut cng nghip n phi cng nghip, t sn xut n lu thng
phn phi v dch v. Gia cc lnh vc ny c th c hoc khng c mi lin h
vi nhau.

Phm vi kinh doanh tng hp trong mi doanh nghip ph thuc vo

nhiu yu t nh: kh nng v ngun lc, nng lc qun l kh nng sinh li ca
tng yu t trong mi lnh vc d nh kinh doanh.

28
 Chuyn mn ha v kinh doanh tng hp l hai vn khc nhau, kim
ch ln nhau. Xt phm vi ton doanh nghip, nu m rng kinh doanh tng
hp th chuyn mn ha b co hp li. iu khng c ngha l khng th nng
cao trnh chuyn mn ha ca tng b phn sn xut, tng ni lm vic trong
doanh nghip. Ch c nh vy mi ph hp vi xu hng hin nay l mi doanh
nghip va thc hin chuyn mn ha, va thc hin a dng ha sn phm v
kinh doanh tng hp trn c s ly hiu qu kinh t lm thc o.

b. T chc qu trnh cng ngh trong doanh nghip phi m bo

tnh cn i.

Tnh cn i trong sn xut ca doanh nghip th hin mt t l thch

hp gia cng sut thit b, my mc; kh nng lao ng v s lng, cht lng
nguyn vt liu a vo ch bin. l mi quan h t l gia ba yu t ca qu
trnh sn xut. Quan h t l ny rt ng. Nu mt trong ba yu t thay i
th tt yu phi xc nh li quan h t l mi. l qu trnh ph v th cn i
c, xc lp th cn i mi nhm y mnh sn xut, nng cao hiu qu ca sn
xut.

Tnh cn i trong sn xut cn th hin mi quan h hp l gia cc

b phn sn xut chnh, cc b phn sn xut ph, cc b phn sn xut ph tr
v cc b phn phc v sn xut. Trong sut qu trnh sn xut ,duy tr hp l
mi quan h ny l tin m bo tnh ng b, hiu qu cao ca sn xut.

y chnh l mt trong nhng ch tiu ch yu phn nh mc hp l

ca cng tc t chc qu trnh cng ngh.

c. T chc qu trnh cng ngh phi m bo tnh nhp nhng

Sn xut c coi l nhp nhng khi s lng sn phm sn xut ra trong

nhng khong thi gian nh nhau (gi, ca, ngy m...) phi bng nhau. Ni
cch khc s nhp nhng ca sn xut th hin s lp li ca qu trnh sn xut

29
trong khong thi gian nh c mi ni lm vic, mi ngnh, mi phn xng
v ton doanh nghip vi s lng sn phm bng nhau.

S nhp nhng ca sn xut chu s tc ng ca nhiu nhn t: cng tc

chun b k thut cho sn xut; k hoch ha sn xut; bo dng v sa cha
my mc, thit b; cung ng vt t k thut; b tr ca lm vic; trnh thao tc
ca cng nhn... Phi, kt hp cc nhn t ny tt s m bo cao yu cu v tnh
nhp nhng ca vic t chc qu trnh cng ngh.

d. T chc qu trnh cng ngh phi m bo sn xut lin tc.

Sn xut c coi l lin tc khi bc cng vic sau c thc hin
ngay, sau khi bc cng vic trc kt thc, khng c bt k s gin on no v
thi gian trong qu trnh khai thc v ch to sn phm.

Sn xut lin tc th hin trnh lin tc trong qu trnh vn ng

ca i tng lao ng t ni lm vic ny n ni lm vic khc, t khi cn l
nguyn liu n khi tr thnh sn phm.

m bo sn xut lin tc, cn p dng cc bin php sau y:

- i vi nguyn vt liu, cn m bo cung ng lin tc hoc theo

ng thi hn quy nh cho ni lm vic.

- i vi t liu lao ng, phi xy dng k hoch c th v s

dng, bo dng, sa cha my mc, thit b.

- i vi lc lng lao ng, phi xy dng k hoch tn dng ton

b thi gian lao ng, b tr hp l ca lm vic, t chc tt vic ng nhiu my.

Do k thut ngy cng pht trin, tnh lin tc ca sn xut ngy cng c
khuynh hng tng ln. Tuy nhin, khng nn coi nh cc bin php t chc
nng cao tnh lin tc ca sn xut nh: sp xp, b tr cc phn xng, cc b
phn sn xut mt cch hp l; t chc vn chuyn i tng lao ng nhanh
chng; tin hnh song song cc giai on ca qu trnh sn xut; ci tin t chc
lao ng v phc v sn xut nhm khc phc tnh trng vic ch ngi hoc
ngi ch vic ...

30
2. Nhng ch tiu nh gi trnh t chc qu trnh cng ngh
trong doanh nghip.

phn tch, nh gi trnh t chc qu trnh cng nh trong doanh

nghip, thng dng cc ch tiu sau y:

a. H s thi gian hot ng ca qu trnh sn xut (Ht).

H s ny c tnh bng cng thc:

Tl Tt
Ht (1)
C

Trong :

- Ht: H s thi gian hot ng ca qu trnh sn xut

- Tl: Thi gian lao ng (h)

- Tt: Thi gian t nhin (h)

- C: di ca chu k sn xut (h)

H s ny cng gn n 1 cng th hin tnh lin tc cao ca sn xut.

b. H s sn xut ng b (Hb):
Tltp Gtp
Hb = (2) Hoc (3)
Tl Gtsl

Trong :

- Hb: H s sn xut ng b

- Tltp: Thi gian lao ng ch to tng s thnh phm trong k

- Tl: Thi gian lao ng trong k

- Gtp: Gi tr cc thnh phm c ch to trong k

- Gtsl: Gi tr tng sn lng

H s ny cng tin n 1 cng chng t sn xut ca doanh nghip din

ra cn i, ng b.

31
III. T chc qu trnh cng ngh:

T chc qu trnh cng ngh gm hai ni dung ch yu: t chc qu

trnh cng ngh v khng gian v v thi gian.

V khng gian, ni dung ca t chc qu trnh cng ngh bao gm vic

la chn hnh thc t chc qu trnh cng ngh bo m s cn i gia cc b
phn sn sut v b tr mt bng ca doanh nghip.

V thi gian, ni dung ca t chc qu trnh cng ngh bao gm vic

tnh ton, quy nh di ca chu k sn xut v la chn phng thc phi hp
cc bc cng vic.

A. T chc qu trnh cng ngh v khng gian:

1. La chn ng n nguyn tc xy dng phn xng v b phn

sn xut.

Cc phn xng v cc b phn sn xut thng c xy dng theo

cc nguyn tc: cng ngh; i tng; hn hp. Mi nguyn tc c u, nhc v
phm vi p dng ring. Ty hon cnh v iu kin ca doanh nghip, la chn
mt nguyn tc ph hp cho doanh nghip c ngha tt cho vic pht huy hiu
qu sn xut.

a. Xy dng phn xng v b phn sn xut theo nguyn tc cng

ngh:
Theo nguyn tc ny:

- Mi phn xng hay b phn sn xut ch thc hin mt loi cng

ngh nht nh.

- y, ngi ta b tr my mc cng loi.

- Tn ca phn xng hay b phn sn xut c gi theo tn ca my

mc, thit b hoc phng php cng ngh.

Nguyn tc ny c minh ha bng hnh 4 sau y:

32
 Th d trong phn xng gia cng c kh.

Theo nguyn tc cng ngh, trong mi b phn sn xut ch tin hnh

mt loi cng ngh, ch b tr my mc cng loi. V vy, vic qun l chuyn
mn chc chn s c nhiu thun li: ngi ng u tng b phn s l ngi
gii nht v chuyn mn ca b phn v v ch c mt chuyn mn nn d
qun l hn. Tuy nhin, s ca nguyn tc t chc ny cng cho thy ng
i ca sn phm kh phc tp, i khi an cho nhau. Khi sn xut nhiu loi sn
phm trong cng mt thi im (m trong sn xut li thng nh th) th ng
i ca cc ch phm trong cc b phn sn xut s rt phc tp. Do vy, phi
s dng nhiu phng tin vn chuyn, nhiu kho trung gian, gy tn nhiu din
tch sn xut.

N G U Y N T C C N G N G H (S )

T i n T i n T i n T i n N g n h ti n

Phay Phay Phay Phay Ngnh phay

Bo Bo Bo Bo Ngnh bo

M i M i M i M i Ngnh m i

L t i L t i L t i
11
n g i c a ch p h m

Hnh 6: Nguyn tc cng ngh trong

xy dng phn xng v cc b phn sn xut

Nhng u, nhc im nh th khin nguyn tc ny thng c p

dng trong cc loi hnh sn xut n chic hoc hng lot nh (nhim v sn
xut khng nhiu, khng n nh, thng xuyn thay i).

33
 b. Xy dng phn xng v b phn sn xut theo nguyn tc i
tng:
Theo nguyn tc ny, mi phn xng hay b phn sn xut :
- Ch ch to mt loi sn phm hay mt loi chi tit nht nh.
- Qu trnh ch bin, t khi a nguyn vt liu vo cho n khi ra sn
phm u trong phn xng hay b phn sn xut .
- Trong mi phn xng, b phn sn xut phi c trang b nhiu loi
thit b, my mc khc nhau v c b tr theo trnh t ch bin sn phm (theo
quy trnh cng ngh).
- Tn ca phn xng hay b phn sn xut c gi theo tn ca sn
phm m n ch to.
Nguyn tc i tng c minh ha bng hnh 7 sau y:

N G U Y N T C I T N G (S )

N g n h tr c
T i n T i n Phay Khoan N h i t M i
lu y n

T i n Phay Xc Xc N h i t M i
lu y n
N g n h b n h x e r n g

14

Hnh 7: Nguyn tc i tng trong xy dng phn xng v cc b phn sn

xut
T chc sn xut theo nguyn tc i tng c nhiu u im so vi
nguyn tc cng ngh: mi loi sn phm hay chi tit c ch bin gn trong
mt phn xng hay mt b phn sn xut; ng i ca sn phm ngn, s
dng t phng tin vn chuyn, t kho tng, t din tch sn xut. Khi , chu k

34
sn xut ngn, vn lu ng lun chuyn nhanh, cng tc k hoch v iu
sn xut thun li.
C nhiu u im nh vy nhng khng phi bao gi cng p dng
c. Nguyn tc i tng ch ph hp khi nhim v ca doanh nghip n nh,
sn lng ca mi loi sn phm hay chi tit ln. Nu nhim v ca doanh
nghip thng xuyn thay i, sn lng sn phm hay chi tit khng ln th
nguyn tc cng ngh li t ra hp l hn.
Tn dng u v hn ch nhc im ca c hai nguyn tc trn, c th
p dng nguyn tc hn hp t chc cc phn xng v cc b phn sn xut.
c. Xy dng phn xng v cc b phn sn xut theo nguyn tc hn
hp:
Theo nguyn tc ny, trong mt doanh nghip, mt phn xng hay b
phn sn xut va c xy dng theo nguyn tc cng ngh, va c xy dng
theo nguyn tc i tng. Th d: Trong doanh nghip ch to my cng c c
cc phn xng c, rn, nhit luyn...(c xy dng theo nguyn tc cng
ngh) v trong phn xng c kh, lp rp, mi phn xng c nhim v sn xut
hoc lp rp mt loi sn phm (c xy dng theo nguyn tc i tng)
Nguyn tc hn hp c minh ha bng hnh 8 sau y:

N G U Y N T C H N H P (S )

N g n h tr c

T i n T i n Phay Khoan M i

N g n h b n h x e r n g

T i n Phay Xc Xc M i

N h i t lu y n

N g n h n h i t lu y n
17

Hnh 8: Nguyn tc hn hp trong xy dng phn xng v b phn

sn xut

35
 Nhn chung, nguyn tc hn hp vn p dng v c bn nguyn tc i
tng. Ring nhng thit b c cng sut ln hn nhiu so vi my mc, thit b
ng trc hoc sau n th thng c tch ring (nguyn tc cng ngh)
khng lng ph cng sut ca nhng my mc, thit b .

2. Bo m s cn i gia sn xut chnh, sn xut ph tr v

phc v sn xut.

Bo m s cn i gia cc phn xng sn xut chnh vi cc b phn

sn xut ph tr v phc v sn xut lm cho sn xut ca doanh nghip din ra
bnh thng vi hiu qu cao.

Mt doanh nghip mun sn xut c sn phm, ch yu l da vo

cc phn xng sn xut chnh. Nhng nh th khng c ngha l c th coi
thng cc phn xng sn xut ph tr v phc v sn xut khc. Cc phn
xng ny, nu c t chc tt s m bo cho phn xng sn xut chnh hot
ng lin tc v thun li.

S cn i gia cc phn xng sn xut chnh v cc phn xng, b

phn sn xut ph tr, phc v sn xut l mt t l rt ng. N ph thuc vo
trnh trang b k thut ca cc phn xng v cc b phn . Trong iu kin
trnh c gii ha v chuyn mn ha ca cc b phn sn xut ph tr v phc
v cn thp, th cc b phn ny cn phi chim mt t trng ln (trong tng s
cng nhn vin v trong tng s din tch mt bng sn xut), v ngc li. Cho
nn, khi xy dng mt doanh nghip mi hay m rng, ci to mt doanh nghip
ang hot ng, cn xt n cc vn sau y:

- Cn c nhng b phn sn xut ph tr v phuc v sn xut no?

- Khi lng sn xut ca nhng b phn chim t trng bao nhiu?

- Cc b phn sn xut ph tr v phc v s c c gii ha, t ng

ha trnh no?

36
 - Din tch chim ch ca cc b phn sn xut ph tr v phc v s l
bao nhiu?

- C cn thit phi xy dng cc b phn sn xut ph tr v phc v

trong doanh nghip khng, hay c th hip tc vi doanh nghip khc?

Cc doanh nghip hin i rt coi trng vic nng cao nng lc ca cc

b phn sn xut ph tr v phc v. Ch c trn c s mi y mnh c
sn xut chnh. Mi doanh nghip cn coi trng nhng vn sau trong qu trnh
m bo s cn i gia sn xut chnh sn xut ph tr v ph v sn xut
t hiu qu cao:

- Xu hng chung l tng t trng ca sn xut chnh v mt nng lc

sn xut so vi ton b nng lc sn xut ca doanh nghip.

- Nng cao trnh c gii ha ca sn xut ph tr v ph v sn

xut. Nh c tc ng tch cc n nng sut, hiu qu s dng
my mc, thit b v nng cao cht lng sn phm ca sn xut
chnh.

- Trong tnh hnh c s thay i c cu mt hng th phi ht sc coi

trng vic ci tin, hon thin cc nguyn tc xy dng cc b phn
sn xut.

3. Coi trng vic b tr mt bng ca doanh nghip.

Vic sp xp, b tr cc phn xng v cc b phn sn xut phi thch

ng vi yu cu ca qu trnh sn xut, bo m tnh lin tc v lm cho cc b
phn sn xut c lin quan vi nhau c b tr tun t theo trnh t cng ngh.
Thng th cc phn xng, b phn sn xut ph tr v phc v c b tr
ngay cnh cc b phn sn xut chnh m n phc v.

Tuy vy, cc b phn cn c khong cch thch ng tin li cho sn

xut. Khong cch cng ngn cng tt. ng thi phi ch n phng, cha

37
chy, ngn bi, ngn ting n, v hi c lan ra t phn xng ny sang phn
xng khc.

Cng cn ch n cc vn khc nh: thot nc, v sinh mi

trng, hng gi, v tr trong mng li giao thng ca khu vc v ton quc.
Ch n vic b tr ni n, ngh ca cng nhn vin, b tr cc cng trnh phc
li, vn ha...

B. T chc qu trnh cng ngh v thi gian.

1. Chu k sn xut:

Chu k sn xut l khong thi gian k t lc a nguyn liu vo sn

xut n khi ch to xong, kim tra v nhp kho thnh phm.

Chu k sn xut c th c xc nh cho tng chi tit, tng b phn

hoc cho mt sn phm hon chnh.

Ni chung, chu k sn xut c tnh theo thi gian theo lch, k c

nhng ngy doanh nghip lm vic theo ch v nhng ngy ngh theo quy nh.

Chu k sn xut c coi l ch tiu nh gi trnh t chc v trnh

k thut ca doanh nghip.

Chu k sn xut bao gm cc loi thi gian sau y:

- Thi gian hon thnh cc bc cng vic theo qu trnh cng ngh.

- Thi gian kim tra k thut.

- Thi gian vn chuyn.

- Thi gian gin on do sn phm d dang ngng vn ng, dng li

ti cc ni lm vic, ti kho trung gian, trong nhng ngy v ca khng
lm vic.

38
 - Thi gian qu trnh t nhin tc ng vo i tng lao ng.

C th biu th chu k sn xut bng cng thc:

Tck Tcn Ttn Tvc Tkt Tdc Tdk

Trong :

Tck: Thi gian chu k sn xut (ngy m hoc gi)

Tcn: Tng s thi gian ca qu trnh cng ngh

Ttn: Tng s thi gian ca qu trnh t nhin

Tvc: Tng s thi gian ca qu trnh vn chuyn

Tkt: Tng s thi gian kim tra k thut

Tdc: Tng s thi gian dng trong ca v cc ca khng lm vic

Tdk: Tng s thi gian dng trong cc kho bn thnh phm

Chu k sn xut c tnh bng thi gian theo lch. Tuy nhin, vic phn
chia ra cc loi thi gian nh trn c ngha quan trng cho vic tm gii php
rt ngn chu k sn xut. N tr li cu hi: Mun rt ngn chu k sn xut th
cn tc ng vo nhng giai on no v bng nhng bin php c th no?

Gim di ca chu k sn xut l mc tiu phn u ca cng tc t

chc qu trnh sn xut. N nh hng n khi lng sn phm d dang, n
vic li dng nng sut my mc, thit b v din tch sn xut, n tnh hnh
lun chuyn vn lu ng, n vic hon thnh nhim v sn xut...

Rt ngn chu k sn xut c th c thc hin theo hai phng hng

hoc hai nhm bin php sau y:

Mt l ci tin k thut, hon thin quy trnh cng ngh hay phng
php cng ngh, p dng k thut tin tin nhm gim thi gian qu trnh cng
ngh v thay th qu trnh t nhin bng qu trnh nhn to c thi gian ngn

39
hn. Vic gim thi gian qu trnh cng ngh cn c thc hin bng nhiu
cch nh: thc hin chuyn mn ha cc b phn sn xut v cc ni lm vic;
tng cng cng tc tiu chun ha v trang b my mc c nng sut cao, p
dng cng ngh hin i v phng php t chc sn xut tin tin.

Hai l nng cao trnh t chc sn xut, hn ch v xa b thi gian

gin on, tng cng cng tc kim tra, tin hnh sa cha thit b, my mc
trong nhng ca khng sn xut, tng cng cng tc iu sn xut nhm xa
b thi gian ngng vic do thiu nguyn vt liu hoc do thiu s phi hp cht
ch gia cc b phn sn xut.

S trnh by trn y cho php rt ra: Thi gian cng ngh l quan trng
nht trong tng thi gian chu k sn xut. V vy, rt ngn thi gian cng ngh
c ngha quan trng trong vic rt ngn thi gian chu k sn xut. Bin php
c bit quan trng nhm rt ngn thi gian cng ngh l la chn hp l
phng thc phi hp cc bc cng vic.

2. Nhng phng thc phi hp cc bc cng vic

Chu k sn xut di hay ngn ty thuc vo vic: trong qu trnh cng

ngh, mt loi sn phm c ng thi ch bin trn tt c cc ni lm vic hay
ch bin xong c lot ni lm vic ny ri mi chuyn sang ni lm vic khc.

Cc phng thc phi hp cc bc cng vic tng ng vi cc hnh

thc vn ng ca i tng lao ng trong qu trnh sn xut. Thc t, cc
doanh nghip thng phi hp cc bc cng vic theo cc phng thc tun t,
song song v hn hp.

a. Phi hp cc bc cng vic theo phng thc tun t.

Theo phng thc ny, tng chi tit trong mi t ch bin ch cho ton
b chi tit ca t c ch bin xong bc cng vic trc ri mi chuyn
ton b sang bc cng vic sau. Nh vy, cc bc cng vic c tin hnh
mt cch tun t, k tip nhau.

C th tnh thi gian qu trnh cng ngh theo phng thc tun t bng
cng thc sau:

40
 Tcntt Tct n (4)

Trong :

Tcntt: Thi gian qu trnh cng ngh theo phng thc tun t

Tct : Tng thi gian cc bc cng vic ca mt chi tit

n : S lng chi tit ch bin trong mi t

V d: C mt chi tit c ch to qua 5 bc cng vic vi thi gian

ca tng bc cng vic nh bng sau:

Bc cv I Bc cv II Bc cv III Bc cv IV Bc cv V

7 pht 4 pht 8 pht 5 pht 6 pht

Vi s liu trn, nu mi t ch bin 4 chi tit (n=4), phng thc tun

t c minh ha qua biu sau y:

P hi h p cc b c cng vic theo

ph ng th c tun t (s )
BCV T P hi h p tun t (n = 4)
I 7

II 4

III 8

IV 5

V 6
T cntt =120
Tct 30' 23

Hnh 9:

Phi hp cc bc cng vic theo phng thc tun t

41
 p dung cng thc, tnh c thi gian qu trnh cng ngh theo
phng thc tun t nh sau:

Tcntt = 30 x 4

= 120

Phng thc tun t thng c p dng nhng b phn sn xut

c phn cng ch bin nhiu loi sn phm c qu trnh cng ngh khc nhau.
N c s dng rng ri trong loi hnh sn xut n chic v hng lot nh.
Trong loi hnh sn xut khi lng ln v hng lot cng s dng phng thc
ny, khi cng sut ca mt my no ln hn cng sut ca cc my sau n m
do cc iu kin k thut v t chc, khng th b tr thm my c.

b. Phi hp cc bc cng vic theo phng thc song song.

Theo phng thc ny, mi chi tit, sau khi c ch bin bc cng
vic ny, c chuyn ngay sang bc cng vic sau, khng ch cc chi tit khc
trong cng lot. Nh vy, vic sn xut sn phm c thc hin ng thi trn
tt c cc ni lm vic. Ni cch khc, trong cng mt thi im, lot sn phm
c ch bin trn tt c cc ni lm vic.

Thi gian qu trnh cng ngh theo phng thc song song c tnh
theo cng thc sau:

Tcnss Tct ( n 1)Tdn (5)

Trong :

Tcnss: Thi gian qu trnh cng ngh theo phng thc song song

Tdn: Thi gian ca bc cng vic di nht

Cng v d trn, phng thc song song c minh ha bng s sau:

42
 Phi hp cc bc cng vic theo
phng thc song song (s )
BCV T Phi hp song song (n = 4)
I 7
II 4
III 8
IV 5
V 6

Tct 30'
Tcnss = 54'

26

Hnh 10:

Phi hp cc bc cng vic theo phng thc song song

p dng cng thc, tnh c:

Tcnss = 30 + (4 1) x 8

= 54

Phng thc song song c thi gian qu trnh cng ngh ngn, thch hp
vi loi hnh sn xut khi lng ln v hng lot ln. c bit, trong trng hp
thi gian cc bc cng vic bng nhau th phng thc ny c hiu qu rt ln.

Trong trng hp thi gian cc bc cng vic khng bng nhau, nht
l c chnh lch ng k th phng thc ny bc l nhc im: c nhng
khong thi gian phi ngng sn xut ch chi tit c chuyn t bc cng
vic trc xung (xem trong s hnh 8).

43
 p dng phng thc ny, my mc, thit b phi c b tr theo
nguyn tc i tng.

c. Phi hp cc bc cng vic theo phng thc hn hp.

Phng thc hn hp cn c gi l phng thc song song-tun t v

n kt hp c hai phng thc nu trn. Theo phng thc ny, khi chuyn i
tng lao ng t bc cng vic trc sang bc cng vic sau, nu:

- Thi gian ca bc cng vic trc ngn hn hoc bng thi gian
ca bc cng vic sau th chuyn tng chi tit mt (theo phng
thc song song).

- Thi gian ca bc cng vic trc di hn thi gian ca bc cng

vic sau th chuyn tng t chi tit trong s n chi tit ca lot ch
bin.

S lng ca t chi tit chuyn c tnh bng cng thc:

n Tbcvt ( n 1) Tbcvs
Lctc (6)
Tbcvt

Trong :

Lctc: Lng chi tit chuyn tng t (ly chn)

n: S lng chi tit trong lot ch bin (v d trn, n = 4)

Tbcvt: Thi gian ca bc cng vic trc (v d trn, bcv th ba l 8)

Tbcvs: Thi gian ca bc cng vic sau (v d trn, bcv th t l 5)

Bng cng thc trn, c th tnh lng chi tit chuyn theo t t bc
cng vic th ba sang bc cng vic th t (t bc cng vic c thi gian ch
bin di hn sang bc cng vic c thi gian ngn hn) l:

4 8 ( 4 1) 5
Lctc
8

= 2 chi tit l 1

44
 T s ca cng thc trn ch ra thi im bt u ca bc cng vic
sau so vi thi im bt u ca bc cng vic trc (trong v d trn, bc
cng vic th t bt u sau bc cng vic th ba 17). Cch b tr ny khin
cho cng nhn khng phi va lm va ngh ch vic. Nhng thi gian ngh nh
vy nu theo phng thc song song, by gi c dn v mt mng (17) v c
th giao nhim v khc cho cng nhn trong khong thi gian . Xc nh thi
im bt u ca bc cng vic sau nh th s lun m bo: khi bc cng
vic sau va kt thc chi tit th n-1 th bc cng vic trc cng va kt thc
chi tit th n bc cng vic sau tip tc ch bin. Khng c hin tng ngi
ch vic hoc vic ch ngi.

Thi gian qu trnh cng ngh theo phng thc hn hp c tnh theo
cng thc sau:

Tcnhh Tct ( n 1)( Tdh Tnh ) (7)

Trong :

Tcnhh: Thi gian qu trnh cng ngh theo phng thc hn hp

Tdh :Tng thi gian ca cc bc cng vic c thi gian ch bin di

hn

Tnh :Tng thi gian ca cc bc cng vic c thi gian ch bin ngn
hn

Ch :

- Gi l bc cng vic c thi gian ch bin di hn khi n nm gia

hai bc cng vic c thi gian ch bin ngn hn n.

- Gi l bc cng vic c thi gian ch bin ngn hn khi n nm

gia hai bc cng vic c thi gian ch bin di hn n

45
 - Nu c mt bc cng vic no nm gia mt bc cng vic c
thi gian ch bin di hn v mt bc cng vic khc c thi gian
ch bin ngn hn th khi tnh theo cng thc trn khng tnh n n
(b i).

- Trc bc cng vic u tin v sau bc cng vic cui cng l

hai bc cng vic gi nh vi thi gian ch bin bng khng (=0).

Theo v d trn, c:

0 < 7 > 4 < 8 > 5 < 6 > 0

Cc bc cng vic I, III, V l cc bc cng vic c thi gian ch bin

di hn. Cc bc cng vic II, IV l cc bc cng vic c thi gian ch bin
ngn hn.

Vi s liu ca v d trong hai phng thc trn, phi hp cc bc

cng vic theo phng thc hn hp c minh ha bi s sau:

P h i h p c c b c c n g v i c th e o p h n g
th c h n h p (s )
BCV T Phi hp hn hp ( n= 4 )
I 7
II 4
III 8
IV 5
V 6

Tct 30'
Tcnhh = 66

29

Hnh 11:

Phi hp cc bc cng vic theo phng thc hn hp

46
 Theo cng thc, c th tnh c:

Tcnhh = 30 + (4 1)(7+8+6 4 5)

= 66

Tm li, ba phng thc phi hp cc bc cng vic c nhng u,

nhc v phm vi p dng khc nhau. Chng cng cho nhng kt qu khc nhau:

Tcnss < Tcnhh < Tcntt

54 66 120

Cc con s trn cho thy:

- Ch bng bin php t chc, khng cn u t, c th rt ngn chu k

sn xut mt cch ng k.

- Khi thi gian cc bc cng vic khng bng nhau, phng thc
song song tuy c thi gian chu k sn xut ngn nht nhng khng
ph hp vi yu cu ca t chc lao ng c khoa hc (Khng th
cng nhn lun lun c nhng thi gian va lm va ngh ch vic).

Vn l: khi t chc qu trnh cng ngh phi bit la chn phng

thc ph hp vi tng iu kin c th.

Tuy nhin, trong mt chng mc nht nh, ngi ta c th to ra nhng

iu kin c th p dng phng thc c li nht. Cc k s cng ngh c th
iu chnh thi gian cc bc cng vic bng cch chuyn cc tiu tc ca bc
cng vic ny cho bc cng vic khc chng bng nhau hoc c quan h bi
s vi nhau. Khi , c th p dng phng thc phi hp cc bc cng vic
theo phng thc song song v t chc sn xut theo phng php dy chuyn.
lm c iu ny, nghin cu loi hnh sn xut v cc phng php t chc
sn xut c tc dng kh ln.

47
IV. Loi hnh sn xut v cc phng php t chc qu trnh sn
xut.

A. Loi hnh sn xut

1.Khi nim:

Loi hnh sn xut l du hiu biu th trnh chuyn mn ha ca ni

lm vic.

Loi hnh sn xut, theo nh ngha trn, l mt n v o lng. Nu

cc n v o chiu di l du hiu biu th di ca mt vt; cc n v o
nhit l du hiu biu th nng, lnh ca mt vt; cc n v o trng lng
l du hiu biu th lc ht ca tri t t vo mt vt... th loi hnh sn xut l
du hiu biu th trnh chuyn mn ha ca ni lm vic. N o trnh
chuyn mn ha ca ni lm vic.

Loi hnh sn xut c xc nh cho tng ni lm vic. V vy, trong

doanh nghip c th c nhiu loi hnh sn xut khc nhau (trong doanh nghip
c nhiu ni lm vic khc nhau). Cng c th gi mt doanh nghip thuc loi
hnh sn xut no khi loi hnh sn xut chim t l ln trong doanh
nghip.

o lng c, cc n v o lng u c chia nh thnh cc n

v nh hn (1m chia thnh 100cm, phn c bn ca nhit k chia ra 100 on,
mi on l 1 C...). Thc o trnh chuyn mn ha ca ni lm vic (loi
hnh sn xut) cng vy v c chia thnh 3 mc:

- Mc cao nht (ni lm vic c trnh chuyn mn ha cao nht c

p vo mc o ny) c gi l loi hnh sn xut khi lng ln. Cc ni lm
vic thuc loi hnh sn xut khi lng ln ch ch bin mt loi chi tit, hoc
ch tin hnh mt bc cng vic nht nh.

48
 - Mc trung bnh c gi l loi hnh sn xut hng lot. Nhng ni
lm vic thuc loi hnh ny c phn cng ch bin mt s loi chi tit khc
nhau. Cc chi tit khc nhau c thay nhau ch bin ln lt theo nh k. Cn
c vo s lng ca mi loi chi tit, mc ny li c chia ra ba (3) mc khc:
Loi hnh sn xut hng lot ln, hng lot va v hng lot nh.

- Mc thp nht c gi l loi hnh sn xut n chic. Ni lm vic

thuc loi hnh ny ch bin nhiu loi chi tit khc nhau hoc tin hnh nhiu bc
cng vic khc nhau. Mi loi chi tit c ch bin theo s lng rt t, thm ch
ch mt chic.

2. Nhng c im ch yu ca cc loi hnh sn xut

+ loi hnh sn xut khi lng ln, ni lm vic c trnh chuyn mn

ha rt cao. y l loi hnh sn xut tin tin, c nhiu u im.

Vi loi hnh ny c th:

- Quy nh t m quy trnh cng ngh, xc nh trnh t cc bc cng

vic mt cch hp l, chnh xc. S dng my mc, dng c, thit b chuyn
dng; cc ni lm vic c sp xp theo nguyn tc i tng; c gii ha vn
chuyn ni b. V vy, gim bt thi gian ph, rt ngn ng i ca i tng
lao ng.

- Chuyn mn ha cng nhn, to iu kin nng cao trnh thnh tho

ca cng nhn mt cch nhanh chng, nng cao nng sut lao ng, nng cao
cht lng sn phm, tit kim nguyn vt liu.

- Cng tc k hoch ha c nhiu thun li.

+ Trong loi hnh sn xut hng lot, sn xut din ra lin tc khi ang
ch bin mt loi chi tit no . V sn xut s gin on iu chnh my
mc, thay i dng c khi chuyn sang loi ch phm khc. Thng th thi gian
gin on ny chim t l ng k trong ton b thi gian sn xut.

49
 + Loi hnh sn xut n chic i hi ni lm vic c tnh vn nng,
thi gian gin on trong sn xut rt ln.

Vi loi hnh ny, thng s dng thit b my mc vn nng, cng

nhn tho mt ngh, bit nhiu ngh.

Loi hnh sn xut n chic thng c nng sut lao ng thp. Nhng
n vn tn ti ngay c khi cng tc t chc qu trnh sn xut t n trnh
cao. Bi l nhu cu tiu dng rt a dng m sn xut lun lun phi p ng.
Chng hn: Vic sn xut v lp rp xe hi nhiu quc gia c t chc rt tin
tin, hin i. , cc ni lm vic thng c loi hnh sn xut khi lng ln
hoc hng lot ln. Nhng do nhu cu tiu dng a dng, nhiu ngi t hng 1
chic cho c nhn vi nhng tnh nng ring bit. Khi ch c th t chc sn
xut n chic v cc ni lm vic s thuc loi hnh sn xut n chic.

Hnh 12 m phng vic phn chia cc loi hnh sn xut.

L O I H N H S N X U T

L o i h n h s n x u t k h i l n g l n

Cc H n g lo t l n
lo i L o i h n h
h n h sn xut H n g lo t v a
sn h n g lo t
xut H n g lo t n h

L o i h n h s n x u t n c h i c

35

Hnh 12:

Cc loi hnh sn xut

50
 \Trong thc t, ngi ta thng dng h s lot phn bit cc loi
hnh sn xut khc nhau. H s lot l s lot sn phm hoc chi tit sn phm i
qua v c ni lm vic no ch bin. H s lot ca ni lm vic no
bng 1 th chc chn ni lm vic thuc loi hnh sn xut khi lng ln.
Ni lm vic c h s lot ln (theo quan nim hin nay, t 40 tr ln) s thuc
loi hnh sn xut n chic. Cc h s trung gian (t 1 n 40) l thuc cc loi
hnh sn xut hng lot ln, va v nh. Nhn chung, ni lm vic c h s lot l
bao nhiu s thuc loi hnh sn xut no l vn rt ng, khng c nh. Duy
nht chc chn l ni lm vic c h s lot bng 1 thuc loi hnh sn xut khi
lng ln. Cn h s lot ca cc loi hnh khc hon ton c th bin ng theo
nhiu yu t, ty tng giai on pht trin cng ngh v k thut m nn kinh t
t c.

3. Nhng yu t ch yu nh hng n loi hnh sn xut.

C ba yu t nh hng n loi hnh sn xut:

a. Trnh chuyn mn ha v hip tc ha ca doanh nghip:

Nu trnh chuyn mn ha ca doanh nghip cao, trnh hip tc

ha rng th s loi sn phm doanh nghip cn ch bin s t, sn lng tng
loi sn phm ln. Khi c iu kin t chc qu trnh cng ngh theo loi
hnh sn xut khi lng ln hoc hng lot ln.

b. Mc phc tp ca kt cu sn phm:

Sn phm c kt cu phc tp l sn phm gm nhiu chi tit hp thnh,

c yu cu k thut cao v nhiu dng gia cng khc nhau trong qu trnh ch
bin. Nu kt cu sn phm phc tp th kh t chc qu trnh cng ngh theo
loi hnh khi lng ln hoc hng lot ln. Ngc li, nu kt cu sn phm
n gin s d t chc theo loi hnh khi lng ln hay hng lot ln.

51
 c. Quy m sn xut ca doanh nghip.

Quy m l ln ca doanh nghip. N c biu th bng sn lng,

s lng thit b, my mc, s lng cng nhn ca doanh nghip.

Nhng yu t ny nh hng quyt nh n loi hnh sn xut ca doanh

nghip.

Trong iu kin trnh chuyn mn ha v hip tc ha, cng nh

phc tp ca kt cu sn phm khng i, quy m ca doanh nghip ln s d t
chc qu trnh cng ngh theo loi hnh sn xut khi lng ln hay hng lot
ln. Chng hn: ch to mt sn phm, sau khi phn cng chuyn mn ha
v xc nh quan h hip tc gia cc doanh nghip, doanh nghip A cn ch to
1.000 chi tit. Nu doanh nghip A c quy m 100 ni lm vic th bnh qun
mi ni lm vic phi ch to 10 chi tit. Tc l trnh chuyn mn ha ca ni
lm vic khng cao, khng phi loi hnh sn xut khi lng ln. Nhng nu
doanh nghip A c quy m 1.000 ni lm vic th bnh qun, mi ni lm vic
ch ch to mt (1) chi tit. l loi hnh sn xut khi lng ln.

Nhng nhn t nh hng n loi hnh sn xut nu trn c tnh khch

quan. Nhng khng c ngha l loi hnh sn xut trong mt doanh nghip no
lun lun c nh, vnh vin.

Trong mt chng mc nht nh, nu ci tin cng tc k hoch ha

trong doanh nghip, c th nng cao loi hnh sn xut. Cn p dng nhng bin
php sau y:

- M rng hip tc vi cc doanh nghip khc nhm gim bt s loi chi

tit hay s bc cng vic m doanh nghip cn m nhn.

- Thc hin rng ri cng tc tiu chn ha, thng nht ha, nghin cu
ng dng cc cng ngh tin tin.

52
 - Ci tin cng tc k hoch ha sn xut nhm gim bt s mt hng
cn sn xut trong tng thng, tng qu n mc thp nht.

Tng cng cng tc iu sn xut, thc hin 3 n nh: n nh

ngi, n nh my, n nh vic.

B. Cc phng php t chc sn xut.

C nhiu phng php t chc sn xut khc nhau. Mi phng php

phi thch ng vi nhng c im, trnh t chc v k thut, vi tng loi
hnh sn xut ca doanh nghip. Phn ny s nghin cu 3 phng php t chc
sn xut ch yu: sn xut theo dy chuyn, sn xut theo nhm, sn xut n
chic.

1. Phng php t chc sn xut theo dy chuyn.

a. Khi nim v c im.

Sn xut theo dy chuyn l phng php t chc sn xut m y:

- Qu trnh cng ngh c phn chia thnh nhng bc cng vic c

thi gian lao ng bng nhau hoc lp thnh quan h bi s vi nhau.

- Cc ni lm vic c sp xp theo nguyn tc i tng v c

chuyn mn ha.

- i tng lao ng c vn chuyn lin tc theo mt hng nht

nh v trong cng mt thi im c ng thi ch bin trn tt c cc ni lm
vic ca dy chuyn.

T nh ngha trn, c th thy sn xut theo dy chuyn c nhng c

im ch yu sau:

+ Sn xut theo dy chuyn l vic chuyn i tng lao ng t ni

lm vic ny sang ni lm vic khc theo phng thc song song (chuyn tng
chic mt). Nu thi gian cc bc cng vc khng bng nhau, s c hin tng

53
mt s ni lm vic phi va lm va ch vic. Hin tng ny ch c khc
phc nu thi gian cc bc cng vic bng nhau (xem li phn v phng thc
phi hp cc bc cng vic) hoc lp thnh quan h bi s vi nhau. Nu thi
gian cc bc cng vic lp thnh quan h bi s vi nhau th bi s l bao nhiu
s b tr by nhiu ni lm vic cng thc hin bc cng vic . Nh vy s
khng c hin tng ch vic, cng khng b n tc bn thnh phm ca cc ni
lm vic trc chuyn xung. Cc k s, nht l cc k s cng ngh l nhng
ngi lm vic ny bng cch chuyn nhng tiu tc t bc cng vic ny sang
bc cng vic khc.

+ Ni lm vic c chuyn mn ha cao v c t chc theo nguyn

tc i tng, to thnh ng dy chuyn.

Trong sn xut dy chuyn, ni lm vic c phn cng chuyn trch

mt bc cng vic nht nh. Do , ni lm vic c trang b my mc, thit
bi, dng c chuyn dng, hot ng theo mt ch hp l v c trnh t
chc lao ng cao. Cc ni lm vic c t chc theo nguyn tc i tng, ni
cch khc l theo trnh t ch bin sn phm v to thnh ng dy chuyn. i
tng lao ng c vn ng theo mt hng c nh vi ng i ngn nht.

+ i tng lao ng c ch bin ng thi trn tt c cc ni lm

vic ca dy chuyn.

+ Trong mt thi im no , nu quan st tt c cc ni lm vic ca

dy chuyn, s thy, i tng lao ng c ch bin ng thi (song song)
tt c cc bc cng vic v c chuyn t ni lm vic ny sang ni lm vic
khc bng phng tin vn chuyn c bit (bng ti chng hn).

Nhng c im nu trn va m bo thc hin tt cc nguyn tc ca

t chc sn xut, va tiu biu cho phng php t chc sn xut theo dy
chuyn.

54
 b. Phn loi sn xut dy chuyn.

C nhiu tiu ch phn loi khc nhau:

+ Cn c vo trnh c nh ca vic ch bin sn phm c th chia ra:

- Dy chuyn c nh: Ch sn xut mt loi sn phm nht nh, qu

trnh cng ngh khng thay i, khi lng sn phm ln. Trn dy chuyn c
nh, mi ni lm vic ch hon thnh mt bc cng vic nht nh.

Dy chuyn c nh ph hp vi loi hnh sn xut khi lng ln.

- Dy chuyn khng c nh: Ch to vi loi sn phm c kt cu gn

ging nhau, trnh t ch bin ging nhau. Sau khi sn xut xong mt loi sn
phm, phi tm dng sn xut, iu chnh my mc thit b ch to sn phm
khc.

Loi dy chuyn ny ng dng rng ri trong loi hnh sn xut hng

lot ln v va.

+ Cn c vo trnh lin tc ca sn xut c th chia ra dy chuyn

lin tc v dy chuyn khng lin tc.

- Dy chuyn lin tc: i tng ch bin c chuyn tng ci mt

mt cch lin tc qua cc ni lm vic, khng c thi gian ngng li ch i.
Trn dy chuyn ny, i tng lao ng lun lun mt trong hai trng thi:
ang c ch bin hoc ang c vn chuyn.

Loi dy chuyn ny c th hot ng theo nhp iu bt buc hoc theo

nhp iu t do. Dy chuyn c nhp iu bt buc l loi dy chuyn lin tc
nht. Thi gian cc bc cng vic trn dy chuyn u bng nhau hoc lp
thnh quan h bi s vi nhau. i tng lao ng c vn chuyn t ni lm
vic ny sang ni lm vic khc bng bng chuyn chuyn ng theo mt tc
nht nh. Dy chuyn c nhp iu t do c s dng trong trng hp thi

55
gian cc bc cng vic khng hon ton bng nhau (nhng ch chnh lch
khng ng k). i tng lao ng c cng nhn sn xut hoc cng nhn
ph vn chuyn t ni lm vic ny sang ni lm vic khc. Nhp sn xut
quy nh c cng nhn t m bo. Gia cc ni lm vic thng c mt s
sn phm d dang d tr c tnh cht bo him cho cng vic c tin hnh lin
tc.

- Dy chuyn khng lin tc: i tng lao ng c vn chuyn theo

tng lot v c thi gian tm ngng ti ni lm vic ch ch bin. Trn dy
chuyn ny, cng nhn v my mc lm vic thc s khng u n, lin tc,
phi dng vic theo nh k v phi c d tr sn phm d dang.

+ Cn c vo phm vi p dng sn xut dy chuyn c th chia ra dy

chuyn b phn, dy chuyn phn xng v dy chuyn ton xng.

- Dy chuyn b phn l dy chuyn tng b phn sn xut.

- Dy chuyn phn xng: Bao gm qu trnh sn xut trong c phn

xng. Cc phn xng lp rp trong cc doanh nghip c kh thng p dng
dy chuyn ny.

- Dy chuyn ton xng: Bao gm ton b qu trnh sn xut ca

doanh nghip, t vic a nguyn liu vo sn xut, vn chuyn bn thnh phm
gia cc phn xng, cho n vic a thnh phm nhp kho. Tt c u c
tin hnh theo mt nhp iu chung quy nh.

+ Hnh thc cao nht, hon thin nht ca dy chuyn l dy chuyn t

ng. l mt th thng nht v hon chnh bao gm tt c my mc, thit b
chnh, ph, phng tin vn chuyn, trung tm iu khin qu trnh sn xut. Tt
c u c phi hp kho lo, chnh xc v hot ng theo mt nhp iu thng
nht.

56
 c. Cc thng s ca dy chuyn

Mun thit k mt dy chuyn, cn tnh ton, xc nh nhiu thng s phc

tp.

+ Nhp dy chuyn (r): L khong thi gian tun t ch bin xong hai
sn phm k tip nhau bc cng vic cui cng.

Trong dy chuyn c nh v lin tc, nhp dy chuyn l khong thi

gian cn thit chuyn sn phm t ni lm vic trc sang ni lm vic k tip
sau. Nhp dy chuyn c tnh bng cng thc sau:

T
r (8)
Q

Trong :

r: Nhp dy chuyn (pht, gi)

T: Tng s thi gian lm vic trong k (pht, gi)

Q: S lng sn phm sn xut ra trong k (ci)

Ch : Nhp dy chuyn vi thi gian ch bin tng ni lm vic

khng phi lc no cng ging nhau.

Khi nh mc thi gian ca cc bc cng vic u bng nhp dy

chuyn hoc bng bi s ca nhp dy chuyn th c iu kin t chc dy
chuyn lin tc.

+ Bc dy chuyn (B): L khong cch gia trung tm hai ni lm

vic k lin nhau.

Bc dy chuyn ph thuc vo kch thc ca sn phm, ca my mc

thit b b tr trn ni lm vic.

57
 + S ni lm vic trn dy chuyn (n): Tng s ni lm vic trn dy
chuyn ph thuc hai nhn t: s bc cng vic ch bin v s ni lm vic ca
tng bc cng vic.

Nu thi gian ch bin ca bc cng vic no ln gp 2 hoc 3 hay

4 ln nhp dy chuyn th phi b tr 2, hoc 3 hay 4 ni lm vic cng m
nhim bc cng vic . Tt nhin, sn phm ch i qua mt trong s nhng ni
lm vic c cng nhim v.

+ di ca bng chuyn (L): Ph thuc vo s ni lm vic trn cng

mt pha ca bng chuyn v bc dy chuyn.

di ca bng chuyn c tnh theo cng thc sau:

L=Bxn (9)

Trong :

L: di ca bng chuyn

B: Bc dy chuyn

n: S ni lm vic trn cng mt pha ca bng chuyn

+ Tc chuyn ng ca bng chuyn (V): Trn bng chuyn ca dy

chuyn lin tc, sn phm ch bin c vn chuyn theo mt tc u, khng
thay i.

Tc ny c tnh theo cng thc:

B
V (10)
r

Trong :

V: Tc chuyn ng ca bng chuyn (m/pht)

B: Bc dy chuyn (m)

58
 r: Nhp dy chuyn (pht)

Theo kinh nghim, tc ny thng giao ng trong khong t 0,1 n

4,0 m/pht. Tc cao qu s nh hng n an ton lao ng.

Ngoi nhng thng s nu trn, vic b tr mt cch hp l mt bng ca

dy chuyn c ngha quan trng. Vic ny ph thuc vo s lng ni lm
vic, khong cch gia cc ni lm vic, loi phng tin vn chuyn v din
tch sn xut.

C th chn mt trong nhng phng n b tr mt bng ca dy chuyn

sn xut di y:

d. Hiu qu kinh t ca sn xut dy chuyn

Ngay trong qu trnh chun b k thut cho sn xut, hiu qu kinh t

ca sn xut dy chuyn c m bo nh sn phm c thit k theo mt
kt cu hp l, m bo yu cu thng nht ha v tiu chun ha, tit kim
nguyn vt liu v thi gian lao ng.

Trong qu trnh hot ng, hiu qu kinh t ca sn xut dy chuyn cn

th hin trn nhng mt sau y:

- Tng sn lng sn phm tnh cho mt n v my mc v n v din

tch do s dng my mc, thit b v dng c chuyn dng, gim thi gian gin
on trong sn xut.

59
 - Rt ngn chu k sn xut, gim bt lng sn phm d dang, do
lm tng tc chu chuyn vn lu ng.

- Nng cao nng sut lao ng nh chuyn mn ha cng nhn, xa b

thi gian ngng sn xut iu chnh thit b, my mc.

- Nng cao cht lng sn phm nh qu trnh sn xut c chun b

chu o. Khng c hoc rt t sn phm d dang nn trnh c hin tng bin
cht, h hng.

- H gi thnh sn phm l kt qu tt nhin ca vic t chc sn xut

hp l, tit kim nguyn vt liu, gim chi ph tin lng trn mt n v sn
phm, gim bt chi ph qun l, loi tr ph liu, ph phm.

Bn cnh nhng u in trn, sn xut dy chuyn cng bc l nhng

nhc im: Phn cng lao ng qu su, mi cng nhn ch thc hin mt vi
ng tc (hoc thao tc) n gin, trng thi lao ng qu n iu, bun t.

Mc d c hiu qu kinh t cao, sn xut dy chuyn i hi nhng iu

kin tng i kht khe:

- Nhim v sn xut phi tng i n nh, sn lng phi ln.

- Sn phm phi c kt cu tng i n nh, bo m tnh cng ngh

cao.

- Cc chi tit sn phm phi t dung sai quy nh c th lp ln.

e. Cng tc qun l dy chuyn.

Mun t hiu qu cao, cng tc qun l dy chuyn phi tp trung gii

quyt nhng vn sau:

- Cung cp nguyn vt liu v dng c ng quy cch, ng s lng v

tun theo nhp iu quy nh.

60
 - Gi gn, bo qun v sa cha d phng tt cc thit b, my mc v
phng tin vn chuyn...trnh nhng h hng bt thng.

- B tr cng nhn ng tiu chun ngh nghip.

- Gi gn ni lm vic lun sch s, c trt t.

2. Phng php t chc sn xut theo nhm.

Trong nhiu trng hp, kh c th t chc sn xut theo dy chuyn,

mc d l phng php t chc sn xut c hiu qu. Sn xut c kh l mt
in hnh nh th. Trong doanh nghip c kh, thng sn xut nhiu loi sn
phm m mi sn phm li c cu to bi nhng chi tit ging nhau hoc c
cch ch to ging nhau. Chng hn, sn xut ra chic my tin, cn ch to
nhng chic trc, nhng bnh xe rng v thn my...; sn xut chic my bo
cng cn ch to nhng trc, nhng bnh xe rng v thn my...; sn xut
chic my phay cng cn nh vy. Nhng chic trc ca my tin s khng
ging nhng chic trc ca my bo, ca my phay, thm ch nhng chic trc
trong mt my tin cng khng ging nhau. Tuy nhin, nhng chic trc, ni
chung, c cch ch to gn ging nhau. V vy, nu b tr mt qu trnh cng
ngh ch to mt chic trc ny th qu trnh cng ngh s c th ch to
nhng chic trc khc. Tng t nh vy, nu c mt qu trnh cng ngh ch
to bnh xe rng ny th qu trnh cng c th ch to cc bnh xe rng khc.
Phng php t chc sn xut theo nhm l phng php tn dng c im ny
ca sn xut, nht l trong sn xut c kh.

Phng php t chc sn xut theo nhm c c im: khng thit k

quy trnh cng ngh, b tr thit b, my mc, dng c ch to tng loi chi
tit c bit m lm chung cho c nhm, da vo chi tit tng hp la chn.
Cc chi tit trong cng nhm c gia cng trong cng mt ln iu chnh my.

61
 + Ni dung ca phng php t chc sn xut theo nhm bao gm
nhng cng vic sau y:

- Tt c cc chi tit ca cc loi sn phm cn ch to trong doanh

nghip, sau khi c tiu chun ha, c phn thnh tng nhm, cn c vo kt
cu, phng php cng ngh ging nhau, hoc yu cu my mc, g lp cng
loi. Trong v d trn, c th chia ra: nhm trc, nhm bnh xe rng, nhm
ln ( nhm thn my)...

- Trong tng nhm, la chn ra chi tit in hnh (chi tit tng hp) ca
nhm. Chi tit tng hp l chi tit phc tp hn c trong ch to v tng hp
c tt c cc yu t ca cc chi tit khc trong nhm. Nu trong thc t khng
c chi tit no ca nhm tiu chun l chi tit tng hp th phi thit k mt
chi tit gi nh c nhng tiu chun lm cn c cho vic t chc sn
xut theo nhm.

V d: Trong nhm trc c 3 loi trc (thc t thng nhiu hn 3 rt

nhiu, nhng gin n, ch gi nh c 3 loi trc), mi trc c quy trnh cng
ngh nh sau:

Bc Tin Tin Tin Phay Bo Nhit Mi

CV th tinh ren rnh luyn

Trc I + + + + + +

Trc II + + + + + +

Trc III + + + + + + +

C th thy, trc III s l chi tit tng hp ca nhm trc v n bao gm

tt c cc yu t ca cc chi tit khc trong cng nhm.

- B tr qu trnh cng ngh cho nhm. ng hn l cho chi tit tng

hp. Mt qu trnh cng ngh sc ch to chi tit tng hp ca nhm s ch

62
to c tt c cc chi tit khc trong nhm, bi chi tit tng hp bao gm tt c
cc yu t ca cc chi tit khc.

- Tin hnh xy dng nh mc thi gian cho cc bc cng vic ca chi

tit tng hp, dng phng php so snh quy nh h s cho cc bc cng
vic tng ng ca cc chi tit khc trong nhm.

Vn theo v d trn, kt qu ca cng vic ny s l mt bng s nh

sau:

Bc Tin Tin Tin Phay Bo Nhit Mi

CV th tinh ren rnh luyn

Trc I + + + + + +

1,0 0,8 0,5 0,8 1,3 0,7

Trc II + + + + + +

0,7 0,4 1,2 0,9 1,1 0,7

Trc III + + + + + + +
(Tng 5 7 8 11 6 4 7
hp)

Bng ny cho php tnh nhanh nh mc thi gian cho cc bc cng

vic ca cc chi tit trong nhm, tit kim rt nhiu thi gian cho cng tc nh
mc thi gian lao ng. Trong v d trn, ch l 3 chi tit trong nhm m thay v
phi nh mc thi gian cho 19 bc cng vic, ch cn phi lm nh mc cho 7
bc cng vic m thi. (Chng hn, c th bit ngay nh mc thi gian cho
bc cng vic tin th cho trc th hai l 5 x 0,7 =3,5). Trong thc t, s chi
tit trong nhm nhiu hn s cho hiu qu ln hn nhiu.

- Thit k, chun b dng c, g lp cho c nhm v b tr thit b

my mc sn xut.

63
 + Hiu qu kinh t ca phng php t chc sn xut theo nhm.

Lin X c, phng php t chc sn xut theo nhm l sng kin ca

X.P. Mitrophanop. Ban u, phng php ny c ng dng rng ri
Leningrat, sau tr thnh phng php c tnh ph bin, c gi tr ln v l
thuyt v kinh t.Tc gi c thng hun chng L nin.

Hiu qu ca phng php l:

- Gim bt thi gian chun b v k thut. (Thay v phi chun b k

thut cho tt c cc chi tit, gi y ch chun b k thut cho nhm m ch yu
l cho chi tit tng hp).

- Gim nh cng tc nh mc kinh t k thut, cng tc k hoch v

iu sn xut.

- To iu kin nng cao loi hnh sn xut.

- To iu kin ci tin t chc lao ng, nng cao h s s dng g

lp v nh gim c chi ph hao mn my mc, dng c cho mt n v sn
phm, lm cho gi thnh ngy cng h.

3. Phng php t chc sn xut n chic.

T chc sn xut n chic l t chc ch bin sn phm tng chic mt

hay theo tng n t hng nh. Sn phm ch c sn xut mt ln, khng lp
li, hoc c lp li th cng khng c chu k nht nh, khng d tnh c
trc.

Phng php t chc sn xut n chic thng c p dng trong cc

doanh nghip sn xut my mc hng nng (ng tu thy, sn xut tuyc bin
ln, sn xut my cn thp...), cc doanh nghip sa cha v trong trng hp
ch th sn phm mi trong cc doanh nghip thuc loi hnh sn xut khi
lng ln v hng lot ln.

64
 Theo phng php ny:

-Khng lp quy trnh cng ngh t m cho tng sn phm, m ch quy

nh nhng bc cng vic chung (v d: tin, phay, bo...).

- Ty theo cng vic tng lc m giao nhim v cho cc ni lm vic.

Nh vy, ni lm vic khng c chuyn mn ha, m c trch nhim tin hnh
nhiu bc cng vic khc nhau ca nhiu loi sn phm khc nhau.

- My mc thit b c b tr theo nguyn tc cng ngh. Do ng

i ca sn phm thng di v quanh co, sn phm d dang nhiu v cn thit
phi ngay ti ni lm vic.

- m bo yu cu k thut, thng phi dung sai gia cng kh

ln. Ch phm s c sa cha chnh xc, ng yu cu k thut khu sn
xut cui cng.

- Khi tin hnh sn xut cng nh kim tra k thut phi da vo bn v

ring cho tng ch phm mt.

- Thng s dng cng nhn c trnh k thut cao v bit nhiu ngh
c th t la chn phng php thao tc hp l, cng nh ph hp vi yu
cu thng xuyn thay i nhim v sn xut.

p dng cc phng php t chc qu trnh sn xut trnh by trn

ph thuc vo trnh chuyn mn ha ca ni lm vic v do vo trnh
chuyn mn ha ca doanh nghip. C th thy mi quan h ny mt cch tng
i qua hnh 11 nh sau:

Hnh 13 cho thy phm vi p dng ny khng hon ton l mt ranh gii
cng. N c mt khong p dng rt linh hot cho php nh t chc chn la
phng php t chc sn xut cho doanh nghip mt cch mm do. Song iu
cng to nn kh khn cho nh t chc, i hi s chnh xc nhng li mm
do.

65
 LOI HNH SN XUT KHI Sn xut CC
LNG LN theo dy
CC chuyn PHNG
HNG LOT LN
LOI LOI PHP
HNH
Sn xut
HNH SN HNG LOT V
XUT theo nhm
T CHC
SN HNG
LOT
HNG LOT NH SN
XUT
Sn xut
LOI HNH SN XUT N n chic XUT
CHIC

Hnh 13

Phm vi p dng cc phng php t chc sn xut theo cc loi hnh sn xut

TM TT NI DUNG CHNH

Trong doanh nghip, qu trnh cng ngh chim v tr quan trng c v

tnh cht, c v thi gian trong ton b qu trnh sn xut ra sn phm hoc dch
v. V vy, t chc hp l qu trnh cng ngh c ngha c bit.
Cc nguyn tc ca vic t chc qu trnh cng ngh (T chc qu trnh
cng ngh phi m bo pht trin chuyn mn ha kt hp kinh doanh tng
hp; m bo tnh cn i ca sn xut; m bo tnh nhp nhng ca sn xut;
m bo cho sn xut din ra lin tc) l c s t chc qu trnh cng ngh
trong doanh nghip. Thc o cc mc tha mn khc nhau i vi nhng
nguyn tc ny l cc ch tiu H s s dng thi gian sn xut v H s sn
xut ng b.

66
 H s s dng thi gian sn xut l ch tiu so snh gia thi gian qu
trnh sn xut vi di ca chu k sn xut. N cng gn 1 cng chng t s
lin tc cao ca qu trnh sn xut.
H s sn xut ng b c tnh trn c s so snh gia thi gian sn
xut ra thnh phm (hoc gi tr thnh phm) vi tng thi gian sn xut (hoc
gi tr tng sn lng). H s ny cng tin ti 1 cng chng t tnh ng b cao
ca sn xut.
Ni dung ca t chc qu trnh cng ngh gm:
- T chc qu trnh cng ngh v khng gian.
- T chc qu trnh cng ngh v thi gian.
- La chn cc phng php t chc qu trnh sn xut.
V khng gian, c 3 nguyn tc t chc cc phn xng v b phn sn
xut la chn:
- Nguyn tc cng ngh: Trong phn xng hay b phn sn xut ch
tin hnh mt loi cng ngh nht nh, ch c my mc cng loi.
- Nguyn tc i tng: Trong phn xng hay b phn sn xut ch
bin hon chnh mt loi sn phm hay chi tit nht nh. My mc
gm nhiu loi khc nhau v c b tr theo trnh t ch bin
- Nguyn tc hn hp: Kt hp c hai nguyn tc trn
T chc qu trnh cng ngh v khng gian cng cn m bo tnh cn
i gia cc b phn sn xut chnh vi cc b phn phc v v ph tr; ng
thi, vic b tr mt bng ca doanh nghip cn ch n cc yu t hng gi,
hi c, chn ng...
La chn ng cho doanh nghip phng thc phi hp cc bc cng
vic l ni dung ch yu ca cng tc t chc qu trnh cng ngh v thi gian.

67
Cc phng thc phi hp cc bc cng vic tun t, song song v hn hp
hm cha cc ni dung rt khc nhau.
- Phi hp cc bc cng vic theo phng thc tun t: Tng chi tit
trong mt t ch bin, ch cho tt c cc chi tit khc trong cng
t c ch bin xong bc cng vic ny ri mi chuyn ton b
sang bc cng vic sau.
- Phi hp cc bc cng vic theo phng thc song song: Tng chi
tit trong mt t ch bin, sau khi c ch bin xong bc cng
vic ny, chuyn ngay sang bc cng vic sau m khng ch cc
chi tit khc trong cng t.
- Phi hp cc bc cng vic theo phng thc hn hp: Khi chuyn
chi tit t bc cng vic trc sang bc cng vic sau, nu: thi
gian bc cng vic trc ngn hn thi gian bc cng vic sau th
chuyn tng chi tit mt (theo phng thc song song). Cn nu thi
gian bc cng vic trc nh hn thi gian bc cng vic sau th
chuyn mt lng chi tit ni lm vic sau khng phi ch i.
Lng chi tit ny c cng thc tnh (theo phng thc tun t
khng nguyn bn).
ng vi tng loi hnh sn xut, c th p dng cc phng php t
chc sn xut ph hp. C 3 phng php t chc sn xut ch yu trong doanh
nghip: T chc sn xut theo dy chuyn, t chc sn xut theo nhm v t
chc sn xut n chic. Trong , t chc sn xut theo dy chuyn l phng
php hin i nhng cng i hi nhng iu kin kht khe. T chc sn xut
theo nhm thng p dng trong cc doanh nghip c kh. Cn t chc sn xut
n chic thng p dng cho cc n t hng nh, thm ch ch mt chic.
Phng php lun ch yu ca chng ny l gii thiu cc phng n
khc nhau v cc iu kin p dng ca tng phng n cng nh u, nhc

68
im ca chng. Trong nhng hon cnh c th ca thc t, nh t chc phi la
chn cho doanh nghip phng n ph hp. (La chn cho doanh nghip nguyn
tc ph hp t chc cc phn xng hoc cc b phn sn xut; la chn cc
phng thc phi hp cc bc cng vic; la chn cc phng php t chc
qu trnh sn xut...).

CU HI N TP

1. Trnh by v tr ca qu trnh cng ngh trong qu trnh sn xut. Qua

chng minh: qu trnh cng ngh l b phn ch yu ca qu trnh
sn xut.

2. Cc nguyn tc cn tun th khi t chc qu trnh cng ngh trong

doanh nghip.

3. Th no l t chc phn xng v cc b phn sn xut theo nguyn

tc cng ngh? u, nhc im v phm vi p dng.

4. Th no l t chc phn xng v cc b phn sn xut theo nguyn

tc i tng? u, nhc im v phm vi p dng.

5. Th no l t chc phn xng v cc b phn sn xut theo nguyn

tc hn hp? u, nhc im v phm vi p dng.

6. Cho mt v d v tc ng ca hng gi ( hoc ting n, chn

ng...) cn phi ch khi b tr mt bng ca doanh nghip.

7. Trnh by quan nim ng v s cn i gia cc b phn sn xut

chnh vi cc b phn sn xut ph tr v phc v.

8. Chu k sn xut v cc b phn cu thnh chu k sn xut.

69
9. C cc phng thc phi hp cc bc cng vic no? Ni dung ca
tng phng thc v cng thc tnh thi gian cng ngh ca tng
phng thc.

10. Loi hnh sn xut l g? C cc loi hnh sn xut no v c im

ca tng loi hnh?

11. c trng c bn ca cc phng php t chc sn xut v phm vi

p dng ca tng phng php.

12. Ti sao phng php t chc sn xut theo dy chuyn li i hi

cc bc cng vic phi c thi gian ch bin bng nhau hoc c
quan h bi s vi nhp dy chuyn?

13. Vic cung cp cc yu t u vo cho sn xut trong dy chuyn c

cn theo nhp dy chuyn khng? Ti sao?

14. Cho v d chng minh s tit kim thi gian chun b k thut cho
sn xut, tit kim thi gian xy dng nh mc kinh t-k thut cho
sn xut... ca phng php t chc sn xut theo nhm.

15. Ti sao t chc sn xut n chic li cn cng nhn bit nhiu

ngh, dng c vn nng...?

16. T chc sn xut theo dy chuyn l tin tin nht. Vy n c th

loi b hon ton cc phng php t tin tin hn khng, c bit l
phng php sn xut n chic? Ti sao?

70
 BI TP

Bi 1:

ch to chi tit A cn qua 8 bc cng vic vi thi gian ca tng

bc cng vic nh sau:

BCV I II III IV V VI VII VIII

Thi gian () 5 7 6 8 7 4 9 6

Yu cu:

a. Tnh thi gian cng ngh cho vic ch to chi tit A theo cc phng
thc phi hp cc bc cng vic:

-Tun t.

-Song song.

-Hn hp.

(Vi n = 45)

b. V s phi hp cc bc cng vic cho theo 3 phng thc (

tun t, song song, hn hp), vi n = 4.

c. Nu phi hp cc bc cng vic trn theo phng thc hn hp,

nhng bc cng vic no khi chuyn chi tit sang bc cng sau cn chuyn
s nhiu chi tit? Ti sao?

d. Tnh lng chi tit chuyn cc bc cng vic cn chuyn s nhiu

chi tit sang bc cng vic sau theo phng thc hn hp. (Vi n = 45).

Bi 2:

Cn thit k dy chuyn c nhp dy chuyn (r) l bao nhiu pht

m bo hon thnh nhim v sn xut 202.500 sn phm K trong nm?

Cho bit: Dy chuyn hot ng

- 300 ngy/ nm.

71
 - 3 ca/ ngy.

- 7h 30/ ca.

Bi 3:

Bc dy chuyn ca mt dy chuyn lin tc (vn chuyn bn thnh

phm bng bng ti) s l bao nhiu nu:

- Thit b ca 2 ni lm vic k lin nhau c kch thc l 3m v 4m

chiu di, kch thc ca sn phm l 0,5m.

- Thit b ca 2 ni lm vic k lin nhau c kch thc l 3m v 4m

chiu di, kch thc ca sn phm l 5m.

Bi 4:

Ln lt dng kt qu tnh c ca tnh hung mt v hai ca bi tp 3

tnh di ca bng ti khi s ni lm vic trn cng mt pha ca bng ti l 22.

Bi 5:

Theo phng php sn xut theo nhm, c mt nhm chi tit sn phm
bao gm cc bc cng vic ch bin tng chi tit th hin trong bng sau:

BCV I II III IV V VI VII VIII

Chi tit 1 + + + + + +

Chi tit 2 + + + + + +

Chi tit 3 + + + + +

Chi tit 4 + + + + + +

Hy ch ra hoc thit k chi tit tng hp cho nhm c th b tr qu

trnh cng ngh cho c nhm.

72
 CHNG III

QUN L CNG NGH TRONG DOANH NGHIP

Qun l cng ngh trong doanh nghip l tng hp cc hot ng

nghin cu v vn dng cc quy lut khoa hc vo vic xc nh v t chc thc
hin cc mc tiu v bin php k thut nhm thc y tin b khoa hc cng
ngh, p dng cng ngh mi, bo m qu trnh sn xut c tin hnh vi
hiu qu cao.

Qun l cng ngh gn vi cc chc nng k thut ch yu trong doanh

nghip. Qun l cng ngh gm nhng ni dung c bn sau:

-T chc hot ng nghin cu v pht trin.

-La chn v i mi cng ngh.

-Qun l quy trnh, quy phm k thut v cng tc tiu chun ha.

-T chc cng tc bo dng.

-T chc cng tc o lng.

-T chc hot ng sng kin, ci tin k thut, hp l ha sn xut.

-Qun l h s, ti liu k thut.

Trong nhng ni dung trn, bn ni dung u tin kh phc tp v

thng xuyn ng chm n hot ng ca doanh nghip. Sau y s cp
n tng ni dung trong 4 ni dung

73
I.Qun l nghin cu v pht trin

1.Cc hnh thc nghin cu

C mt s hnh thc nghin cu sau:

- Nghin cu c bn.

- Nghin cu ng dng.

- Nghin cu sn phm.

- Nghin cu ch to.

- Nghin cu vt liu

a.Nghin cu c bn

Nghin cu c bn nhm khm ph bn cht hoc pht hin kin thc

mi di dng nguyn l, l thuyt hoc quy lut c gi tr tng qut

Kt qu ca nghin cu c bn, chng hn: tm ra nguyn l tia laze,

pht hin ra nh lut vn vt hp dn, pht minh ra in... Nhng nghin cu
nh th thng khng c xc nh trc v thng khng c gi tr thng
mi (khng ai tr tin cho vic pht hin ra nh lut vn vt hp dn). Tuy nhin,
gi tr to ln ca nhng kt qu nghin cu ny trong khoa hc v tip n l
trong sn xut th khng th ph nh c. V vy, cc doanh nghip thng
khng tin hnh nghin cu c bn v khng c thu nhp cho doanh nghip. Song
tc dng to ln ca n i hi Nh nc phi t chc vic nghin cu c bn.

b.Nghin cu ng dng

Nghin cu ng dng l vic khai thc kt qu ca nghin cu c bn

vn dng vo thc t hoc tm ra gii php mi gii quyt mt nhim v
nht nh.

74
 Chng hn: nghin cu s dng tia laze trong y hc, trong xy dng,
hoc trong chin tranh...

Nhng kt qu nghin cu ny c trin vng thu hi vn nhanh, thm

ch cn c li nhiu.V vy hp dn doanh nghip hn.

c.Nghin cu sn phm

l vic tm ra tng v sn phm mi, hng vo sn phm mi,

khc bit ha vi sn phm c hoc s dng sn phm ph.

Kt qu ca nghin cu sn phm l nhng sn phm mi, hu ch, c

gi tr thng mi. Chnh v vy, nghin cu sn phm khng nhng ch hp dn
doanh nghip m con l mc tiu theo ui ca doanh nghip trong qu trnh ti
a ha li nhun ca mnh.

Tuy nhin, cc doanh nghip phi c mt ln (quy m) nht nh mi

c th c b phn nghin cu ring lm nhim v ny. Cc doanh nghip va v
nh rt kh t chc cc b phn nghin cu.

d.Nghin cu ch to
Hnh thc nghin cu ny hng vo vic pht trin dng c, thit b,
g lp, dng c cm tay v phng php ch to sn phm.
C tng v sn phm mi, khc bit ha vi sn phm c s khng
thc hin c nu khng c phng php, cng c, g lp... ch to n.
V vy, nghin cu ch to c vai tr quan trng trong qu trnh hnh thnh sn
phm mi.
Trong nhiu trng hp, nghin cu ch to thng din ra ng thi
vi nghin cu sn phm.
e.Nghin cu vt liu

l vic nghin cu nhm tm ra nguyn vt liu mi hoc pht huy

ht tnh nng ca cc loi nguyn vt liu ang c s dng.

75
 C nhiu ngun lc vt cht trong thin nhin cha c s dng trong
sn xut. Nghin cu c th s dng nhng ngun lc l cng vic c
ngha kinh t-x hi rt to ln. ng thi, nghin cu ch to ra nhng sn
phm mi dng lm nguyn vt liu cho sn xut cng m rng ngun nguyn
liu cho sn xut. Kim cng nhn to, g php cng nghip, cc loi bng bn
dn... tng l kt qu ca nghin cu vt liu trong nhiu nm qua ca qu trnh
pht trin khoa hc cng ngh.

Bn cnh vic nghin cu tm ra cc loi nguyn vt liu mi, vic

nghin cu s dng ht cc tnh nng, s dng mt cch tng hp cc loi
nguyn vt liu ang c s dng l yu t rt quan trng, mang li hiu qu
kinh t ln. Chng hn: trong vic luyn coke t than m, nu khng s dng kh
l coke th l mt lng ph v cng ln. Kh l coke l nguyn liu cho ngnh
kh ha than, to ra nhiu loi sn phm c gi tr kinh t ln.

Cn rt nhiu tnh nng ca cc loi nguyn vt liu ang c s dng

cha c pht hin v khai thc. Nhim v ca nghin cu vt liu l tm ra
nhng tnh nng ny. Cng vi s pht trin ca khoa hc, cc tnh nng ca cc
loi vt liu ngy cng c pht hin v s dng trong sn xut v i sng.

c trng ca nghin cu vt liu l nh th nn, v c bn, nghin cu

vt liu thng gn lin vi nghin cu sn phm v nghin cu ch to.

2.Cc hnh thc pht trin

a.Cc hnh thc: C hai hnh thc pht trin l pht trin sn phm v
pht trin quy trnh

+Pht trin sn phm:

Phn trn nu ni dung ca nghin cu sn phm. thc hin tt

nhng tng v sn phm mi, khc bit ha vi sn phm c, cn c s qun
l ng n. Qun l pht trin sn phm bao gm ba ni dung:

76
 -Thit k sn phm.

-Th nghim.

-nh gi mu m thit k.

Ch trn c s m bo tt cc ni dung ca qun l pht trin sn phm

nh trn mi c th cung cp nhng sn phm p ng nhu cu th trng v
m bo cht lng.

+Pht trin quy trnh:

Pht trin quy trnh l vic gii quyt my mc, dng c, phng php
v b tr sn xut, thit k dng c, g lp.

Trong sn xut, xc nh c mt quy trnh hp l l s m bo thnh

cng. Cc ni dung v t chc qu trnh cng ngh v t chc qua trnh sn xut
c trnh by trong chng II l nhng kin thc cn thit cho vic p dng
trong cng tc pht trin quy trnh.

b.K hoch ha nghin cu v pht trin

+Ni dung cng tc k hoch ha nghin cu v pht trin bao gm:

-Xc nh mc tiu nghin cu v pht trin k k hoch.

-Xc nh nhim v nghin cu v i mi.

-Xc nh ngn qu cho i mi v pht trin. Ngn qu ny c th trch

t li nhun theo mt t l c nh hoc khng c nh. Ngoi ra cn huy ng
ti a cc ngun lc ti chnh khc.

+Cn c xy dng k hoch nghin cu v pht trin ngn hn:

xy dng k hoch nghin cu v pht trin cn cn c vo cc yu t sau y:

-Nhim v nghin cu v pht trin di hn: K hoch nghin cu v

pht trin ngn hn l b phn ca k hoch ny trong di hn. V vy k hoch
ngn hn phi da vo k hoch di hn lm cn c, mt khc tng bc
lm cho k hoch di hn c thc hin.

77
 -Cc thng tin v th trng: Da vo cc thng tin v th trng s gip
cho k hoch nghin cu v pht trin i ng hng th trng, m bo tnh
thng mi ca cng tc nghin cu, gip doanh nghip thu hi nhanh vn.

-Cc thng tin v i th cnh tranh.

-Cc thng tin v khoa hc cng ngh: Cn c vo cc thng tin ny

cng tc nghin cu khng i theo hng lc hu so vi th gii, trnh c hin
tng: kt qu ca s nghin cu nhiu cng sc li l ci m th gii tm ra
t trc ri.

II.La chn v i mi cng ngh.

1.S cn thit v yu cu trong la chn cng ngh.

a.S cn thit:

S pht trin nh v bo ca khoa hc k thut cho php ngy cng

sng to v a vo p dng nhiu loi cng ngh khc nhau sn xut ra cng
mt loi sn phm, dch v. Trong iu kin , doanh nghip ng trc nhiu
phng n cng ngh khc nhau cng nhm ch to mt loi sn phm nht nh
hoc phi tnh n vic thay i cng ngh ch to sn phm mi. p dng
cng ngh ch bin khc nhau s dn n s khc nhau v cch thc v trnh t
ca qu trnh ch bin, v trang b k thut, v s dng lc lng lao ng c
th, v thit lp v t chc iu hnh sn xut...iu ny i hi doanh nghip
phi la chn cng ngh ch bin thch hp. Mt khc, vic thay i, hon thin
hay ci tin cng ngh thng ko theo s thay i v cc iu kin trang thit b
k thut, lc lng lao ng, s dng nguyn vt liu...cng nh i hi u t
ln, nh hng n hiu qu kinh doanh trong thi gian di nn vic la chn
cng ngh p dng c cng ngh ti u c ngha c bit quan trng. La
chn cng ngh ng n c ngha to ra tim nng nng cao hiu qu lu di

78
cho danh nghip v ngc li, nu la chn sai s dn n hiu qu thp, thm
ch khng c hiu qu kinh doanh m khng th sa cha c.

b.Yu cu

chun b v cng ngh, doanh nghip phi la chn cng ngh c th

p dng, thit k quy trnh cng ngh mi, ci tin quy trnh cng ngh ang p
dng hoc thit k v ch to trang thit b cng ngh.

Khi la chn, thit k hoc ci tin mt cng ngh cn tha mn cc yu

cu c bn sau y:

-m bo tnh cht tin tin ca cng ngh.

Tnh tin tin ca cng ngh c th hin thng qua:

*Nng sut,

*Tnh d ch to (nh gim s giai on cng ngh cng nh gim s

bc cng vic so vi cng ngh c),

*S dng nguyn vt liu thay th r tin m vn m bo cht lng

sn phm.

-m bo tnh hin i ca cng ngh. Tnh hin i ca mt cng ngh

th hin vic nng cao trnh c gii ha, t ng ha trong sn xut.

-m bo cht lng sn phm.

-m bo gim lao ng chn tay nng nhc, ci thin iu kin lao

ng.

Khi tnh ton tha mn cc yu cu trn y, cn so snh vi khng

nhng cng ngh c ang p dng m cn phi so snh vi cc cng ngh mi
nht trn th gii. C nh vy mi trnh c hin tng s dng cc cng ngh
lc hu m vn tng l cng ngh tin tin.

79
2.Phng php la chn cng ngh ti u

nh gi la chn cng ngh ti u phi c tin hnh ton din

trn tt c cc gc : k thut, kinh t v ti chnh.

a.nh gi s ph hp ca cng ngh v k thut: Cng ngh c

coi l ph hp v k thut l cng ngh m bo tnh hiu qu v tnh kh thi.

C nhiu quan im nh gi khc nhau. Song trc ht, thng nh

gi trn c s phn tch chu k sng ca cng ngh.

-Chu k sng ca cng ngh l qu trnh ra i, pht trin v chm dt

mt cng ngh c th.

Chu k sng ca cng ngh c chia thnh cc giai on: ra i, pht

trin, chn mui v suy thoi. Mi cng ngh c th s c chu k sng c th ca
n. Vng i ca cng ngh di hay ngn ph thuc vo c im ca cng ngh
v tc dng ca n i vi sn xut, tnh hnh th trng sn phm cng nh cng
ngh thay th. Th trng v cng ngh thay th nh hng rt ln n vng i
ca cng ngh. Cng ngh hc cng pht trin, vng i ca mi cng ngh cng
rt ngn v n nhanh chng b cng ngh mi, tin b hn thay th.

Thng thng, khi sng to ra mt cng ngh mi, ngay giai on mi

ra i phi nh gi chu k sng ca n. Tuy nhin, y mi ch l nhng
nh gi ban u, thiu thng tin c v c im, tc dng ca cng ngh, th
trng v c v cng ngh thay th. V vy, nhiu khi khng chnh xc.

Trong qu trnh a cng ngh vo p dng, thng tin ngy cng y

hn, cc nhn t chu tc ng v tc ng n cng ngh cng ngy cng r
dn. Khi , c th xy ra cc trng hp:

1) Nu ngay giai on ra i, cng ngh t ra khng ph hp th s

nhanh chng b chm dt.

80
 2) Nu cng ngh c th nghim v t ra c hiu qu, th trng sn
phm pht trin th nhiu doanh nghip khc cng bt u a cng ngh vo p
dng. Khi , cng ngh chuyn sang giai on pht trin ca n.

3) Nu khng c cng ngh thay th, cng ngh gn vi sn phm

thng c chu k sng gn vi chu k sng ca sn phm. n giai on ny
thng xut hin vic nghin cu cng ngh thay th. Khi , nh gi c th,
bo m chnh xc nht nh v chu k sng ca cng ngh v xc nh thi
im chm dt hot ng ca cng ngh l iu cn thit.

Vic xc nh chnh xc vng i ca cng ngh v khng nh vng i

ca cng ngh ang giai on no trong hin ti c ngha c bit quan trng.
chnh l cn c la chn v quyt nh vic chuyn giao, tip tc hon
thin hay chm dt hot ng ca mt cng ngh c th. Chu k sng ca cng
ngh c m phng trn hnh 11 sau y:

Tnh nng k thut

Chn mui

Suy thoi

Pht trin

Ra i

Thi gian

Hnh 11

Chu k sng ca cng ngh

81
 -S ph hp v k thut cn c nh gi bng cch so snh trnh
ca cng ngh ang xt vi trnh ca cc cng ngh tng ng ang c p
dng trong nc v quc t.

Phi ty theo c im ca tng loi cng ngh a ra cc tiu thc

nh gi ph hp. S so snh vi trnh cng ngh quc t s m bo tnh
khch quan nhng khng phi lc no cng c thng tin lm vic ny, c
bit i vi cng ngh mi. Cn so snh vi cc cng ngh trong nc c th ri
vo vic so snh vi ci lc hu.

-Trong mt chng mc nht nh, s ph hp v k thut cn c nh

gi bng cch so snh ngay i vi bn thn doanh nghip: cng ngh s s
dng, trnh i ng lao ng khi s dng cng ngh mi, trang thit b mi,
trnh qun l.. cn c so vi nhng yu t ny ang c p dng. gc
ny cng phi ty c im ca tng loi cng ngh m a ra nhng tiu ch
nh gi cho ph hp.

Mt cng ngh ph hp v mt k thut l cng ngh c thi gian tn ti

chp nhn c v cho php tha mn ti a cc s ph hp nu trn y. Tuy
nhin s c trng hp c mt cng ngh a ra nh gi t c tiu chun
ny nhng li khng t tiu chun khc. Khi , m bo tnh khch quan,
trc khi nh gi phi phn tch vai tr ca tng yu cu xc nh trc th
t u tin i vi cc yu cu t ra cng nh trng s ca tng yu cu c th.
Phng php nh gi thch hp, chnh xc nht c th c thc hin bng cch
cho im i vi tng yu cu

b.nh gi s ph hp ca cng ngh v kinh t

nh gi s ph hp v kinh t phi da trn cc tiu chun v hiu qu

kinh doanh. V la chn cng ngh gn vi u t nn nh gi s ph hp
v kinh t phi c thng tin nh gi v u t. Cc thng tin ny phi c xc

82
nh v d bo trong tng lai. Cng tc d bo cng tt, cng c c s nh gi
v la chn ng n.

C nhiu phng php nh gi khc nhau. Di y c th cp n

phng php la chn cng ngh da trn c s phn tch ha vn v so snh cc
cng ngh la chn cng ngh ti u.

+Phn tch ha vn ca mt cng ngh c tin hnh trn c s cc s

liu d bo v chi ph sn xut kinh doanh v doanh thu c c t vic sn xut
v tiu th loi sn phm c sn xut theo cng ngh ang c nh gi.
l cc s liu d bo v cung-cu (suy ra d bo v sn lng sn phm c th
tiu th), gi c sn phm, chi ph u t cho cng ngh mi v chi ph bin i.
Chi ph u t cho cng ngh mi (sng to hoc chuyn giao) bao gm c u
t cho cng ngh, trang thit b k thut c lin quan, chi ph o to li cho lc
lng lao ng...

im ha vn khi p dng mt loi cng ngh no l sn lng (Q1)

m ti tng doanh thu tiu th bng (=) tng chi ph sn xut sn lng
sn phm .

Tnh tng doanh thu n gin: l tch s ca sn lng v gi bn.

Ring chi ph u t cho cng ngh mi phi nh gi theo gi tr ca

ng tin c quy i v thi im ban u. Trng hp d n u t cng
ngh mi c u t nhiu t s c ngha ln trong vic tit kim vn u t
ban u. V d: u t cho mt cng ngh no cn 100 triu ng, nu u t
mt ln. Nhng nu c th u t lm 3 t: t u 40 triu; t hai 35 triu,
sau t mt 3 nm v t ba 25 triu, cch t mt 5 nm. iu c ngha l:
c 35 triu u t cho t hai sau 3 nm th ngay nm u tin ch cn mt s
tin t hn 35 triu gi ngn hng. Sau 3 nm rt c vn v li s c 35 triu.
Cng tng t nh vy vi 25 triu u t cho t ba sau 5 nm.

83
 Cng thc tnh i trong nhng trng hp trn da vo li sut ngn
hng nh sau:

CFt
x (11)
(1 r ) t

Trong :

x: S tin ca nm th t quy i ra nm u tin

CFt :S tin u t sau t nm so vi t u

r: Li sut ngn hng

t: Thi gian cch qung ca t u t sau so vi t mt (nm)

p dng cng thc cho v d trn c: (gi nh li sut ngn hng l

8,5%/ nm)

35 25
x2 v x3
1 0,0853 1 0,0855
= 27,34tr = 16.67tr

Nh vy, u t 100 triu ng cho mt cng ngh, nu chia lm 3

t nh trn th ch cn 84,01triu ng (40 + 27,34 + 16,67) ngay t nm u
tin. Khi , vi 84,01 triu ng s:

-u t ngay t u 40 triu ng.

-Dng 27,34 triu ng gi ngn hng, sau 3 nm s c 35 triu u t

t hai.

-Dng 16,67 triu ng gi ngn hng, sau 5 nm s c 25 triu u t

t ba.

Sau khi quy i vn u t cc t sau v cng t mt s tin hnh

phn tch im ha vn. Dng cng thc:

84
 FC CN
Q1 (12)
P AVC KD

Trong :

Q1: Mc sn lng ha vn

FC CN : Chi ph u t cho cng ngh mi

P: Gi c sn phm

AVC KD : Chi ph bin i bnh qun cho 1 sn phm theo d kin

Cng c th phn tch ha vn bng phng php th nh sau: (Hnh

12)
Gi tr
TR

TC

FC CN

Q1 Sn lng

Hnh 12

th xc nh sn lng ha vn

- ng doanh thu l ng biu din ca hm s:

TR P Q ( l dng hm s y = ax ).

- ng tng chi ph l ng biu din ca hm s :

TC AVC Q FC CN ( l dng hm s y = ax + b )

Ti giao im ca ng doanh thu v ng chi ph cho bit sn lng

Q1, ti thu nhp v tng chi ph bng nhau. Tc Q1 l sn lng ha vn.

85
 Tm li : hoc bng cng thc, hoc bng phng php th u tnh
c sn lng ha vn Q1.

Khi : Nu Q l sn lng d kin c sn xut v tiu th th:

-Khi Q < Q1 th doanh thu lun nh hn tng chi chi ph, khng b p
c chi ph: cng ngh khng ph hp v kinh t.

-Khi Q > Q1 th doanh thu lun ln hn tng chi ph, b p c chi

ph : cng ngh ph hp v kinh t.

Cng ngh ph hp v kinh t khi v ch khi tha mn iu kin sn

lng sn xut ln hn mc sn lng ha vn (Q > Q1)

Trong trng hp cc nhn t gi c v hao ph cc ngun lc sn xut

bin ng, cc ng doanh thu v chi ph kinh doanh l cc ng cong. Khi
s xc nh c hai im ha vn Q1 v Q2 nh biu hin trong th di
y: (Hnh 13)

Gi tr TC
TR

Q1 Q2 Sn lng

Hnh 13

th sn lng ha vn trong trng hp

ng doanh thu v ng chi ph l nhng ng cong

86
 Trong trng hp trn, cng ngh ch ph hp v kinh t khi v ch khi
sn lng sn xut v tiu th nm gia hai mc sn lng ha vn:

Q1 < Q < Q2

Trn th, trong khong sn lng t Q1 n Q2, ng chi ph lun

nm di (thp hn) ng doanh thu. Sn lng Q nm trong khong s m
bo thu nhp lun cao hn chi ph. Khi phng n cng ngh c chp nhn.
Cn trong trng hp Q<Q1 v Q>Q2, ng biu din chi ph lun nm trn
ng doanh thu, tc thu nhp thp hn chi ph. Phng n cng ngh khng
c chp nhn.

+Chn phng n ti u:

S c nhng trng hp, khi phn tch sn lng ha vn, c nhiu

phng n cng ngh cng ph hp v kinh t. Khi , phi tin hnh la chn
phng n tt nht trong s nhng phng n ny.

Tiu ch dng la chn l gi thnh. Phng n no cho gi thnh sn

xut sn phm r nht s l phng n tt nht v s l phng n c chn.

Gi thnh sn xut sn phm ca tng phng n l tng chi ph u t

v chi ph kinh doanh bin i.

V d: C 3 phng n u ph hp v kinh t nu xt v sn lng ha

vn. Gi Z1, Z2, Z3 l gi thnh ca tng phng n, sn lng sn phm c th
sn xut theo d kin l QSX , s c:

Z1 FC1CN AVC1 QSX

Z 2 FC 2CN AVC 2 QSX (13)

Z 3 FC 3CN AVC 3 QSX

87
 So snh tng cp 2 phng n vi nhau s chn c phng n c tng
gi thnh sn phm nh hn so tip vi phng n cn li. Xc nh mc sn
lng (Q) gi thnh ca hai phng n bng nhau theo cng thc:

FC1 FC 2
Q '1 (14)
AVC 2 AVC1

Phng n tt hn v mt kinh t l phng n c tng gi thnh nh

hn:

-Nu QSX Q ' : Phng n c chi ph u t cng ngh nh hn s tt

hn.

-Nu QSX Q ' : Phng n c chi ph u t cng ngh ln hn s tt

hn.

C th dng phng php th la chn.

th biu din gi thnh ca c ba phng n nh sau: ( H. 14)

-Phng trnh gi thnh trn y c dng y = ax + b

-Thng l phng n c u t ban u ln th chi ph thng xuyn

nh, th c dc thp, v ngc li

th cho thy:

-Khi sn lng sn xut Q < Q '1 , ng biu din gi thnh ca phng

n 1 nm thp nht. Phng n 1 l ti u.

-Khi sn lng sn xut nm gia Q '1 v Q3' ( Q1' Q Q3' ), ng

biu din gi thnh ca phng n 2 nm thp nht. Phng n 2 l ti u.

-Khi sn lng sn xut Q > Q ' 3 , ng biu din gi thnh ca

phng n 3 nm thp nht. Phng n 3 ti u.

88
 Gi tr
Z1 Z2

FC 3CN Z3

FC 2CN

FC1CN

Q '1 Q'2 Q'3 Sn lng

Hnh 14

th gi thnh ca ba phng n

c.nh gi s ph hp ca cng ngh vi kh nng ti chnh

nh gi s ph hp vi kh nng ti chnh phi da trn c s chi

ph u t cho cng ngh mi vi kh nng huy ng vn u t ca doanh
nghip.

Nh phn tch trn, c th phn tch chi ph u t cho cng ngh

trong trng hp u t lm nhiu giai on khc nhau v quy i s tin u t
trong cc giai on sau v tin u t tng ng giai on u.

Cn khi tnh kh nng huy ng vn u t phi tnh ton trn c s a

dng ha cc ngun cung cp ti chnh.

C th m phng phng php lun nh gi s ph hp ca cng ngh

v ti chnh qua s sau: (Hnh 15)

89
 CHI PH KH NNG
U T HUY NG
CHO So snh VN CA
CNG NGH DOANH NGHIP

Cn xt n Cn xt n vic
vic u t a dng ha
nhiu giai on ngun ti chnh

Hnh 15

nh gi s ph hp v ti chnh ca cng ngh

3.i mi cng ngh

a.La chn phng php i mi cng ngh

C hai phng php i mi cng ngh l ci tin v hon thin dn

cng ngh c hoc thay th cng ngh c bng cng ngh mi.

Phng php ci trin v hon thin dn cng ngh c cho php ci

tin, nng cao trnh v hin i ha tng phn cng ngh ang p dng trong
iu kin khng thay i nhiu v trang thit b cng ngh, v trnh ngi lao
ng...nn khng cn nhiu vn u t, khng lm xo trn nhiu n cc hot
ng sn xut. Sau mt thi gian nht nh, khi cc phn ca cng ngh c
c thay th ht, doanh nghip c cng ngh mi.

Tuy nhin, phng php ny s dn n tnh trng:

-Cng ngh k thut chp v, khng ng b nn khng dn n nhng

thay i ln v sn phm, nng sut v hiu qu.

-Chi ph cho hot ng ci tin v hon thin cng ngh ang p dng,
thay th nhng trang thit b cn thit, tuy khng cn ngay mt s tin qu ln

90
nh i mi cng ngh, nhng nu cng dn cc t li th chi ph thng ln
hn so vi i mi ngay mt ln.

-iu ny li dn n i hi phi c gng ko di thi gian s dng

cng ngh c nhm thu hi vn u t.

-V vy, khng chm dt chu k cng ngh thi im thch hp, lm

gim hiu qu kinh doanh. (Khi chu k sng ca cng ngh sang giai on
chn mui th vic tip tc ko di chu k sng ca n s khng em li hiu qu
kinh doanh cho doanh nghip).

Thay th cng ngh c bng cng ngh mi i hi u t ln ngay mt

lc, to ra s thay i ln trong sn xut cng nh trong qun l. Tuy nhin, nu
ng thi im s l gii php ng n lm tng kt qu v hiu qu kinh
doanh ca doanh nghip.

La chn p dng phng php i mi cng ngh phi:

-Gn vi chu k sng ca cng ngh

-Gn vi kh nng sng to ca lc lng nghin cu v kh nng u

t cho nghin cu.

-Gn vi kh nng chi ph u t cho cng ngh

-Cui cng, cn c quan im tnh ton v nh gi hiu qu kinh doanh

ng n.

b.Chuyn giao cng ngh

Trong iu kin cha trnh sng to cng ngh mi th vic nghin

cu chuyn giao cng ngh gi vai tr quan trng i vi qu trnh i mi cng
ngh ca doanh nghip.

+Khi nim chuyn giao cng ngh

91
 -Chuyn giao cng ngh l vic a kin thc, k thut ra khi ranh
gii, ni sn sinh ra n.

-Theo quan im qun l cng ngh: Chuyn giao cng ngh l tp hp

cc hot ng thng mi v php l nhm lm cho bn nhn cng ngh c c
nng lc cng ngh nh bn giao cng ngh, trong khi s dng cng ngh
vo mt mc ch nht nh.

-Theo ngh nh 45/1998/N-CP: Chuyn giao cng ngh l hnh thc

mua v bn cng ngh trn c s hp ng chuyn giao cng ngh c tha
thun ph hp vi cc quy nh ca php lut. Bn bn c trch nhim chuyn
giao kin thc tng hp ca cng ngh hoc cung cp cc my mc, thit b, dch
v, o to...km theo cc kin thc cng ngh cho bn mua. Bn mua c ngha
v thanh ton cho bn bn tip thu, s dng cc kin thc cng ngh theo
cc iu khon tha thun v ghi nhn trong hp ng chuyn giao cng
ngh.

+i tng chuyn giao cng ngh gm:

1)Cc i tng s hu cng nghip c hoc khng km theo my mc,

thit b m php lut cho php chuyn giao.

S hu cng nghip bao gm: Sng ch, gii php hu ch, kiu dng
cng nghip, nhn hiu hng ha, tn gi xut s hng ha v cc i tng khc
do lut nh.

Trong , sng ch l gii php k thut mi so vi trnh th gii, c

trnh sng to, c kh nng p dng trong cc lnh vc kinh t-x hi.

Kiu dng cng nghip l hnh dng bn ngoi ca sn phm, c th

hin bng ng nt, hnh khi, mu sc hoc s kt hp cc yu t , c tnh
mi i vi th gii v dng lm mu ch to sn phm cng nghip hoc th
cng nghip.

92
 Nhn hiu hng ha l nhng du hiu phn bit hng ha, dch v
cng loi ca cc c s sn xut, kinh doanh khc nhau. Nhn hiu hng ha c
th l t ng, hnh nh hoc s kt hp cc yu t c th hin bng mt
hoc nhiu mu sc.

Tn gi xut s hng ho l tn a l ca mt nc, a phng dng

ch xut s mt hng t nc, a phng vi iu kin mt hng ny c
cc tnh cht, cht lng c th da trn cc iu kin a l c o v u vit,
bao gm yu t t nhin, con ngi hoc kt hp c hai yu t .

Quyn s hu i vi s hu cng nghip c th c xc lp theo vn

bng bo h do c quan c thm quyn ca Nh nc cp, nu ch s hu c np
n yu cu.

2)B quyt, kin thc k thut v cng ngh di dng phng n cng
ngh, cc gii php k thut, quy trnh cng ngh, phn mm my tnh, ti liu
tht k, cng thc, thng s k thut, bn v, s k thut c hoc khng km
theo my mc thit b.

B quyt l nhng kinh nghim, kin thc, thng tin k thut quan trng
mang tnh cht b mt c tch ly, khm ph trong qu trnh nghin cu, sn
xut, kinh doanh, c kh nng to ra nhng dch v, sn phm c cht lng cao,
em li hiu qu kinh t ln, c kh nng to ra li th cnh tranh trn th trng.

3)Cc gii php hp l ha sn xut, i mi cng ngh

4)Cc hnh thc dch v k thut h tr chuyn giao cng ngh:

-H tr la chn cng ngh, hng dn lp t thit b, vn hnh th dy

chuyn...

-T vn qun l cng ngh, qun l kinh doanh,, hng dn thc hin

quy trnh cng ngh c chuyn giao.

93
 -o to, hun luyn, nng cao trnh chuyn mn v qun l ca
cng nhn, cn b k thut v cn b qun l nm vng cng ngh c
chuyn giao.

5)My mc, thit b, phng tin k thut km theo 1 hoc mt s trong

4 i tng nu trn.

+Ni dung ch yu ca chuyn giao cng ngh trong doanh nghip bao
gm:

-Xc nh thi im cn a cng ngh mi vo p dng. Thi im ny

ph thuc vo chu k sng v tc dng ca cng ngh hin ti i vi sn xut,
kh nng v ti chnh gn vi vic i mi cng ngh, s sn sng i mi ca
cc nh qun tr cp cao...

V l thuyt, ai cng tha nhn rng, nu cng ngh ang trong giai
on pht trin trong vng i ca n th khng nn thay th. Nhng trong thc
t mi ngi li xc nh giai on ca vng i m cng ngh ang tn ti
khng ging nhau. y chnh l nhng vn tranh lun khi bn n vic xc
nh thi im cn thay i cng ngh. Xc nh nhm giai on ca vng i
cng ngh s dn n quyt nh sai thi im p dng cng ngh mi.

S sn sng i mi ca cc nh qun l cp cao, i khi l nhn t

quyt nh i vi vic xc nh thi im p dng cng ngh mi. Nh qun l
cp cao trong doanh nghip l ngi iu phi cc ngun lc ca doanh nghip.
Chng no nhng ngi ny cha sn sng i mi th vic p dng cng ngh
mi cn c nhiu kh khn. V vy, tri thc ca cc nh qun l cp cao v cng
ngh v s nhy bn ca h trong kinh doanh l rt quan trng.

-Nghin cu v d bo v cc nhn t tc ng n cng ngh mi: th

trng sn phm, tnh trng cnh tranh, kh nng v cc ngun lc...

94
 -nh gi tnh thch hp ca cng ngh mi v k thut, kinh t v ti
chnh la chn cng ngh ti u.

-Tm kim thng tin c th v th trng cng ngh mi, v cc i tc

ang c nh chuyn giao cng ngh, cc ro cn c th c trong qu trnh
chuyn giao...

c nhng gii php qun l thch hp cho qu trnh chuyn giao cng
ngh, c th chia cng ngh ra hai phn: phn cng v phn mm

-Phn cng ca cng ngh bao gm cc trang thit b cng ngh, nh

xng, vt kin trc...

-Phn mm ca cng ngh bao gm cc thng tin gn vi qu trnh

chuyn giao, s hu v p dng cng ngh vo sn xut. l quyn s dng
cng ngh, bn quyn v cng ngh, cc b quyt cng ngh cng nh cc thuyt
minh cng ngh, ch dn k thut...lin quan n cng ngh.

i vi cng ngh c th, cn tnh ton chuyn giao theo phng thc
chuyn giao ng b (c phn cng v phn mm), hay ch chuyn giao tng
phn ca cng ngh ? c quyt nh c th phi phn tch cc nhn t nh
hng n qu trnh chuyn giao cng ngh, c bit l nhn t ti chnh.

Trong thc t, vic chuyn giao cng ngh gia quc gia bn v quc
gia mua cng ngh thng din ra nh sau:

Sau khi cc th tc hp ng hon tt, vic trin khai thc hin chuyn
giao cng ngh c tin hnh song song hai phn:

- Phn cng c th hin vic tin hnh xy dng nh xng, lp t

my mc thit b cng ngh. Cc cng vic ny c th do nc bn cng ngh
xy dng, cng c th do nc mua cng ngh xy dng vi s gip ca
chuyn gia.

95
 -ng thi, quc gia mua cng ngh c mt b khung ng b sang
quc gia bn cng ngh hc vn hnh v qun l cng ngh (tip nhn phn
mm).

Khi phn cng c xy dng v lp t xong th b khung c o

to s tip nhn v vn hnh trong sn xut thc t. Nhiu trng hp, b khung
c o to cha c php vn hnh c lp ngay. Quc gia bn cng ngh,
khi , a ton b -kp vn hnh v qun l cng ngh sang quc gia mua cng
ngh vn hnh, qun l lm mu, km cp ti ch v bn giao tng v tr cng
vic nu ngi ca quc gia mua cng ngh thc s lm ch c phn cng
vic ca mnh. Khi ngi ca quc gia bn cng ngh c th rt tt c c th
qu trnh chuyn giao cng ngh c coi l hon tt.

l trng hp chuyn giao cng ngh ca Dt 8/3. Dt 8/3 c

khi cng xy dng vo u nhng nm 60 ca th k XX, do Vit Nam t xy
dng vi s gip ca chuyn gia Trung Quc (quc gia bn cng ngh). Cng
trong thi gian , b my qun l v cng nhn ca Dt 8/3 sang Trung Quc
hc qun l v s dng, vn hnh cng ngh dt m Dt 8/3 s c trang b.
Nm 1965, khi Dt 8/3 c xy dng xong, b khung c o to ti Trung
Quc tr v v vn hnh ngay Dt 8/3.

Trng hp ca Giy Bi Bng khc trng hp Dt 8/3 giai on

sau. Khi cng trng Giy Bi Bng c xy dng xong, b khung c o
to ti Thy in tr v nhng khng c ng my ngay. Thy in c
mt b khung ngi Thy in sang Vit Nam vn hnh cng ngh giy ca
Giy Bi Bng, km cp cng nhn Vit Nam ( hc Thy in v) v tng
bc bn giao cho n khi cng nhn Vit Nam t vn hnh thnh tho cng vic
ca mnh.

96
 Nhng v d trn y cho thy tng bc c th, t m ca qu trnh
chuyn giao cng ngh. Khng ging nhiu trng hp hiu v chuyn giao cng
ngh thun ty v ch n gin l i mua cng ngh v l xong.

Tm li, nu cng ngh bao gm bn thnh phn: Thnh phn k thut,

thnh phn con ngi, thnh phn thng tin v thnh phn t chc, th vic
chuyn giao cng ngh cng cn c chuyn giao y c bn thnh phn
mt cch hon thin.

Qu trnh chuyn giao cng ngh lun din ra trong mi lin quan qua
li ca 7 yu t: (Hnh 16)

Mi trng chung

Hnh thc
Mi trng Mi trng

Bn Cng ngh Bn
giao nhn

chuyn giao
Bn giao Bn nhn

Mi trng chung

Hnh 16

Mi trng chuyn giao cng ngh

Bt k mt chuyn giao cng ngh no cng lin quan n 7 yu t:

-Bn giao cng ngh.

-Bn nhn cng ngh.

-Cng ngh c chuyn giao.

97
 -Hnh thc chuyn giao.

-Mi trng bn giao.

-Mi trng bn nhn.

-Mi trng chung gia bn giao v bn nhn.

Cng tc chuyn giao cng ngh phi quan tm n cc yu t ny mi

trnh c nhng sai st ng tic.

III.Quy phm, quy trnh k thut v tiu chun ha

1.Quy phm v quy trnh k thut

Quy phm k thut l cc ti liu k thut do Nh nc (B) ban hnh

nhm quy nh cc nguyn tc c bn, cc mu mc v iu kin k thut phi
tn trng trong cng tc kho st, thit k, thi cng lp t, th nghim, vn hnh
v bo dng, sa cha cc my mc thit b.

V d: Quy phm k thut v ch to v s dng ni hi, quy phm k

thut cc nh my in v li in...

Quy trnh k thut l cc ti liu k thut do B (doanh nghip) ban

hnh nhm quy nh chi tit tng vic lm v trnh t tin hnh trong qu trnh
sn xut sn phm (dch v).

V d: Quy trnh cng ngh sn xut vi bng.

Quy phm v quy trnh cng ngh l nhng quy nh bt buc doanh
nghip phi tun th trit . y chnh l c s php l v qun l k thut i
vi mi doanh nghip. Quy phm v quy trnh k thut c vai tr quan trng i
vi vic tng cng tnh t chc v k lut khi tin hnh cc hot ng sn xut;
bo m cc iu kin cn thit trong qu trnh s dng thit b, my mc, to
iu kin thun li cho ngi lao ng; to iu kin s dng y v hp l

98
cc yu t ca sn xut; l c s k thut m bo v nng cao cht lng sn
phm.

Trong cng tc t chc sn xut v t chc lao ng, mi doanh nghip

c nhim v p dng nghim chnh cc quy phm v quy trnh k thut ban
hnh; sot xt, b sung, sa i hoc xy dng mi cc quy trnh k thut ca
doanh nghip; t chc tt vic tham gia xy dng cc quy pham, quy trnh k
thut do cp trn ban hnh trn c s qun trit y cc chnh sch k thut
v thc tin sn xut ca doanh nghip, c kt cc kinh nghim tin tin v
phn nh c cc thnh tu khoa hc k thut hin i.

2.Tiu chun ha

a.Nhim v v yu cu

Tiu chun ha l qu trnh nghin cu, quy nh v a vo p dng

mt cch thng nht, khoa hc v hp l cc c loi, thng s, kch thc, cc
ch tiu c trng cho cht lng sn phm v cc mt c lin quan nh phng
php th, ghi nhn, bao gi, ba qun, cc vn chung v k thut (thut ng,
k hiu...)

V d: Theo Quyt nh s 77/Q ngy 15/02/1992 ca y ban khoa

hc Nh nc, c 7 tiu chun Vit Nam c ban hnh. l: TCVN v
khi thin nhin sn xut p lt; TCVN 5643 v go (thut nh v nh
ngha); TCVN 5644 v go (yu cu v k thut); TCVN 1643 v go (phng
php xc nh mc xt); TCVN 5646 v go (bao gi, ghi nhn, bo qun v vn
chuyn); TCVN 1578 v hp qu cam, qut.

Cng tc tiu chun ha doanh nghip l mt chu trnh bt u t khu

son tho, t chc p dng cc quy trnh son tho v kim tra, nh ga v
hon thin cc tiu chun c. N phi hon thnh cc nhim v c bn sau
y:

99
 -Xy dng cc tiu chun, cc hng dn ni b doanh nghip

-Tham gia xy dng cc tiu chun ngnh, quc gia...trn c s m bo

quyn li ca doanh nghip v ca ngi tiu dng.

-T chc thc hin v gim st vic thc hin cc tiu chun c

-Cp nht v cung cp thng tin v tiu chun v quy nh mi

-Qun l h thng phn loi v m ha

-Qun l cc ti liu lin quan n cng tc tiu chun ha

Cng tc tiu chun ha trong doanh nghip phi p ng cc yu cu

sau:

-Cc tiu chun xy dng phi ph hp vi cc tiu chun quc t, khu

vc v trong nc.

-Phi vn dng sng to cc thnh tu k tht cng ngh tin tin vo

vic xy dng cc tiu chun.

-Phi nghin cu v kt hp cht ch cc kinh nghim thc tin.

-Phi m bo t kt qu kinh doanh lu di cho doanh nghip.

b.Cc loi tiu chun ha

Tiu chun ha l hot ng nghin cu xy dng v a vo p dng

cc loi tiu chun quc t, khu vc, quc gia, ngnh, a phng v doanh
nghip.

V nguyn tc, doanh nghip phi t chc p dng trit nhng cng
vic c tiu chun nh nc, tiu chun ngnh, tiu chun a phng. Nhng
cng vic no cha c cc tiu chun ny, doanh nghip phi t chc xy dng
v a vo p dng. Trong nn kinh t m v tng bc hi nhp, phng chm
t ra l: phi nhanh chng ch ng t chc p dng cc tiu chun khu vc v

100
quc t. y l mt trong nhng gii php nhm a doanh nghip nhanh chng
hi nhp vi khu vc v quc t.

Cc loi tiu chun v phm vi p dng ca tng loi c th hin

trong bng sau: (Hnh 17)

Tiu chun Quc gia Ngnh a phng Doanh nghip

K hiu TCQG TCN TCT TCXN

Cp quy Nh nc B, Tnh, Cp trn v

nh Tng cc thnh ph DN

Phm vi Ton quc Ngnh a phng Doanh nghip

p dng

Hnh 17

Cc loi tiu chun v phm vi p dng

Thc hin tt cng tc tiu chun ha c nhiu tc dng tt nh sau:

-Bo m k cng v k lut trong sn xut, kinh doanh.

-Ch ra hng nng cao cht lng sn phm.

-Vch ra hng tit kim nguyn liu v ph tng.

-Bo m lp ln, gip pht trin theo hng chuyn mn ha vi hiu

qu cao.

-To c s a sn xut ca doanh nghip t trnh tiu chun ha

cp cao hn (tiu chun quc gia, quc t).

c.Mt s gii php nhm tng cng cng tc tiu chun ha

Th nht, c quan im ng n v cng tc tiu chun ha

101
 Phi c nhn thc ng n v vai tr ca cng tc tiu chun ha i
vi s pht trin sn phm, khoa hc cng ngh cng nh t chc sn xut ca
doanh nghip. Tiu chun ha l hot ng to ra s thng nht ha; lm c s
cho vic thit lp cc mi quan h k thut cht ch trong hot ng sn xut
cng nh s dng sn phm; tng cng tnh t chc v k lut; l nhn t m
bo v nng cao cht lng sn phm; tng cng cc mi quan h hp tc sn
xut cng nh y nhanh qu trnh pht trin k thut ph hp vi trnh quc
gia, khu vc v quc t.

Phi c quan im ch ng trong cng tc tiu chun ha, ch ng can

thip vo vn trc khi n xy ra. iu ny i hi b phn lm cng tc tiu
chun ha phi lun nhn c cc thng tin kp thi v chin lc, k hoch,
chng trnh d kin... x l v phn tch chng, xc nh cc vn c th
ny sinh trong tng lai lm c s nghin cu son tho v ban hnh cc tiu
chun thch hp. iu ny gip trnh c vic tm gii php khc phc nhng
hin tng xy ra, gim c chi ph kinh doanh khng cn thit v lm tng
hiu qu ca cng tc tiu chun ha.

Cc tiu chun phi c xy dng trn c s tha mn cc yu cu sau:

- Phi ph hp vi mc tiu ca doanh nghip.

- Phi loi tr c vic ra quyt nh c tnh cht lp li.

- Phi mang tnh ng, phn nh c nhng tin b t c, ph

hp vi tiu chun quc gia, khu vc v quc t.

- Phi c cc chuyn gia son tho v m bo s nht tr chung.

- Phi bt buc p dng trong phm vi doanh nghip.

Th hai, tranh th s ng h ca lnh o doanh nghip. Cng tc tiu

chun ha khng th thnh cng nu thiu s ng h ca lnh o doanh nghip.
Tiu chun phi l kt qu ca chnh sch k thut v cc hot ng khc nhau,

102
song nhim v ch yu ca cng tc tiu chun ha phi do b phn tiu chun
ha thc hin. S ng h, xc nh ng v tr, nhim v ca b phn tiu chun
ha, thit lp cc mi quan h cn thit gia b phn ny vi cc b phn khc
cng nh to cc iu kin vt cht ca lnh o doanh nghip i vi cc b
phn tiu chun ha l nhn t quan trng m bo cho cng tc ny c thc
hin c kt qu.

Th ba, T chc b phn tiu chun ha hp l.

Ty thuc vo quy m v c im kinh t k thut ca doanh nghip

m quyt nh quy m ca b phn tiu chun ha. C th c cc hnh thc t
chc b phn tiu chun ha nh sau:

- Ch hnh thnh b phn tiu chun ha trong mt phng (ban) k

thut (nghin cu v pht trin, cht lng).

- Xy dng b phn tiu chun ha c lp (phng, ban) trong doanh

nghip.

- Kt hp c hai hnh thc trn: va t chc phng (ban) tiu chun ha,
li va c cc b phn nh l cc b phn lin quan trc tip n vic thc hin
nhim v tiu chun ha.

Theo hng dn ca t chc tiu chun cht lng quc t th hnh thc
t chc th hai v ba s m bo cho cng tc tiu chun ha thnh cng hn.

Khi xy dng b phn tiu chun ha, cc nh t chc phi xc nh r

chc nng, nhim v, quyn hn v cc mi quan h gia b phn tiu chun ha
vi cc b phn khc ca b my qun l. Cc mi quan h ny phi c th
hin ni quy, quy ch hot ng ca doanh nghip.

Th t, cc gii php thc y hot ng tiu chun ha. Hot ng tiu

chun ha ch t c kt qu mong mun nu n c coi l hot ng chung
ca ton doanh nghp. V vy, cn phi:

103
 - Xy dng quy ch tiu chun ha, trong thit lp th tc thng
nht trong qun l v xy dng tiu chun doanh nghip.

- Cng b hot ng tiu chun ha nh mt chnh sch quan trng.

- Thng xuyn tin hnh cng tc gio dc v o to v tiu chun

ha.

- nh k xy dng k hoch (chng trnh) thc y hot ng tiu

chun ha v t chc thc hin c hiu qu cc k hoch, chng
trnh xy dng.

Th nm, gii quyt tt mi quan h gia tiu chun ha v a dng

ha. Cnh tranh i hi phi a dng ha sn phm. iu dn n nhiu kiu,
mu m sn phm vi hnh dng, mu sc...a dng v phong ph. Mi doanh
nghip phi xc nh im ti u gia a dng ha v tiu chun ha. Khi xem
xt vn a dng ha sn phm, vi nhng ngi lm cng tc ny cn ch
tr li cc cu hi:

- C c hi thnh cng hn khng?

- Sn phm mi c to kh nng tip tc tiu th nhng th ang tn

kho?

- Sn phm mi c c tiu th cc knh c?

- Cng ngh ch to sn phm mi c cng loi vi cc cng ngh

c?

- Quy trnh ch to sn phm mi c tng t cc quy trnh c?

- Ngun nguyn liu c thun li v c cung cp u i?

- C th s dng sn phm ph sn xut sn phm mi?

104
IV.Bo dng v sa cha

1.Khi qut

Bo dng v sa cha l hot ng rt cn thit cho mi doanh nghip,

k c doanh nghip mi xy dng hay ang hot ng. Mi yu t cu thnh
doanh nghip bao gm mt bng, nh xng, vt kin trc, my mc thit b,
phng tin vn chuyn, h thng x l cht thi...u cn c bo dng v
sa cha.

C th chia k thut bo dng v sa cha thnh cc nhim v chnh

v ph

+Cc nhim v chnh:

- Bo dng v sa cha mt bng, nh xng, vt kin trc...

- Bo dng, sa cha cc thit b hin c, kim tra, v sinh v tra du

m my mc, thit b.

- Thay i v lp t mi.

- Phn phi nng lng.

+Cc nhim v ph:

- Bo m an ton cho doanh nghip, kho tng.

- Gii quyt ph thi.

- Chng nhim v ting n.

- m bo v sinh cng nghip.

Hot ng bo dng v sa cha l mt chc nng ca qun l sn

xut nhm m bo cho tng b phn cng nh ton doanh nghip lun trng
thi hot ng tt. S pht trin ca k thut cng ngh lm tng khi lng
cng vic, tnh phc tp v cng lm cho cng tc ny tr thnh quan trng. Bo

105
dng v sa cha l c s m bo cht lng sn phm, tng sn lng,
nng cao h s s dng ti sn, thit b, gim chi ph kinh donah khng ti, gim
gi thnh v tit kim u t.

2.Cc ch bo dng v sa cha

a.Ch sa cha d phng theo k hoch

Xt trn phng din k thut, tc hao mn ca ti sn, thit b, cng

nh tng b phn, chi tit ca n khng t l vi thi gian s dng m tun theo
nguyn l chung: lc u, tc hao mn din ra chm chp, cng ngy tc
hao mn cng ln v n mt lc no , tc ny l rt ln.

C th da trn c s nghin cu nguyn l hao mn ca tng b phn,

cm chi tit ca tng loi ti sn, thit b m xc nh im gii hn hao mn cho
chng. V bt u t im ti hn, tc hao mn din ra rt nhanh lm cho b
phn, chi tit c th h hng bt thng nn cn da vo xy dng k
hoch ch ng thay th v sa cha ti sn, thit b. Tuy nhin, khng phi lc
no cng xc nh c chnh xc cc gii hn hao mn ca tng b phn, chi
tit nn trong thc t, ngi ta hay s dng cc dng c nhy cm (my phn tch
rung, my o bin , my d siu m, dng c quang hc, dng c o p
sut, nhit , in tr...) d bo trc trc.

Ch bo dng v sa cha d phng theo k hoch l tng hp cc

bin php t chc, k thut v bo dng, kim tra, v sa cha tin hnh theo
nguyn l d phng, c k hoch trc nhm hn ch hao mn, ngn nga h
hng bt thng, bo m ti sn, thit b lun trng thi hot ng bnh
thng.

Ch bo dng v sa cha d phng theo k hoch bao gm:

- Thit k v lp t thit b ng yu cu k thut.

106
 - nh k kim tra cc i tng bo dng, sa cha ngn nga
hng hc.

- Chm sc, bo dng v sa cha theo k hoch.

Nhim v quan trng u tin l xy dng k hoch bo dng v sa

cha d phng. Ni dung bn k hch ny cn cp n cc vn sau:

-Cc cng vic bo dng, sa cha c th trong k k hoch.

-Xc nh thi gian ngng sn xut tin hnh hot ng sa cha.

-Xc nh th t u tin cc cng vic bo dng, sa cha.

-Xc nh tin thi gian tin hnh i vi mi bc cng vic.

-Xc nh cc ngun lc: lao ng (s lng, loi th), vt t, dng c,

g lp

-Nhng bin php nhm m bo an ton, tin , cht lng.

K hoch bo dng v sa cha c xy dng trn c s phn tch

cc nhn t: d bo tnh trng hao mn i vi tng ti sn, thit b.

T k hoch bo dng v sa cha phi lp k hoch tin bo

dng v sa cha c th lm c s cho t chc hot ng bo dng v sa
cha.

b.Ch sa cha theo lnh

Khc vi sa cha d phng, trong ch sa cha theo lnh, cng vic

sa cha ch c tin hnh khi pht hin i tng sa cha b hng v pht
lnh sa cha.

Theo ch ny, cc b phn sn xut v sa cha b ng trc vic

phi ngng sn xut tin hnh sa cha. khc phc hn ch ny, cn nng

107
cao nng lc chn on v d bo hng hc bng cc cng c, phng tin thch
hp.

nng cao cht lng hot ng sa cha phi thc hin s phi hp
tt gia b phn sn xut v sa cha; n gin ha cc th tc sa cha; tng
cng cng tc chun b sa cha; nng cao cht lng cc h thng d bo sa
cha...C th lp t cc h thng chn on tnh trng ca thit b khi n ang
hot ng. Mun vy phi:

-Phn chia thit b, my mc thnh tng nhm da vo cc c trng

chn on.

-Phn tch s c v c im ca tng nhm theo mc quan trng.

-Xc nh cc phng php d tm, o c, phn bit v k thut x l

d liu ph hp vi i tng chn on.

-Ch to cc my th nghim ph hp vi i tng chn on.

-S dng h thng chn on bng my tnh nhm thm d tnh trng

khng bnh thng, nguyn nhn v bin php x l t ng.

3.Cc hnh thc t chc hot ng bo dng v sa cha

Ty theo quy m, c im kinh t - k thut, khi lng cng vic

cng nh tnh ton chi ph hp l cho hot ng bo dng v sa cha...doanh
nghip c th la chn hnh thc t chc bo dng v sa cha c th. C cc
hnh thc t chc cc b phn sa cha, bo dng nh sau:

Th nht, hnh thc phn tn.

Ton b cng vic sa cha, bo dng c chia nh theo cc phn

xng sn xut. Khi :

-Lc lng lao ng sa cha c b tr trc tip tng phn xng

sn xut.

108
 -Cc phng tin cn thit cho sa cha cng c trang b phn tn
theo cc phn xng sn xut h t m nhn cng vic sa cha.

Hnh thc sa cha ny c u im l gn c hot ng sa cha vi

hot ng sn xut. Song cng c nhng hn ch rt ln: S dng nng lc sa
cha trong ton doanh nghip khng hiu qu; ko di thi gian ngng sn xut
thc hin cng tc sa cha; tnh chuyn mn ha lao ng bo dng v sa
cha thp; chi ph kinh doanh cho hot ng sa cha v bo dng cao.

Th hai, hnh thc tp trung.

l tp trung ton b cng vic, lao ng v phng tin cho sa

cha vo phn xng sa cha.

Hnh thc ny c th tn dng kh nng lao ng v phng tin bo

dng sa cha, chuyn mn ha lao ng, t chc d tr hp l, rt ngn thi
gian sa cha, gim chi ph kinh doanh sa cha.

Hn ch ca hnh thc ny l to ra s cch bit gia b phn bo

dng, sa cha vi cc b phn sn xut nn thiu linh hot, khng kp thi.

Th ba, hnh thc hn hp.

Theo hnh thc ny, va tp trung nhng nhim v sa cha phc tp v

lc lng, phng tin vo phn xng sa cha, va hnh thnh cc b phn
nh, phn tn cc phn xng sn xut c nhim v sa cha, bo dng
nhng nhim v sa cha khng phc tp.

Hnh thc t chc ny c th tn dng c u im, hn ch nhc

im ca hai hnh thc trn song cn c iu kin: phi phn cng phi hp cc
nhim v bo dng v sa cha mt cch r rng, linh hot v c hiu qu.

109
4.Mt s bin php ch yu nng cao hiu qu bo dng v sa
cha

a.Xy dng chnh sch bo dng v sa cha.

Chnh sch bo dng v sa cha c xy dng trn c s tr li

chnh xc cc cu hi sau:

-Doanh nghip cn thit bo dng v sa cha n mc no?

-Cn quy m bo dng v sa cha no?

-La chn hnh thc no l ph hp vi doanh nghip

-Lm th no b phn ny lun theo kp trnh hin i ca thit b

trong khi thit b ngy cng hin i, phc tp hn?

-C cn hp ng thu ngoi sa cha khng?

-C cn thit lp ch bo dng v sa cha d phng khng?

-Cng vic no cn u tin?

-C nn gn cng vic bo dng v sa cha vi o c v kim tra

thch hp khng?

-C cn thc hin tr lng khuyn khch i vi cng nhn khng?

-Lm th no c c phng php lm vic tt quy m t?

-C s dng h thng thng tin ni b vo cng vic bo dng v sa

cha khng?

-S sai lch gia chi ph kinh doanh thc t v c tnh l bao nhiu?

-C s dng l lch sa cha lm c s cho quyt nh sa cha ln

khng?

-Thnh tch chung ca b phn bo dng v sa cha c o bng cc

tiu ch no?

110
 b.Xc nh chnh xc s lng lao ng v thi gian ngng sn xut
sa cha cho tng i tng sa cha

Cc phng php c th p dng l phng php thng k kinh nghim

hoc da vo nh mc thi gian sa cha cho mi hnh thc sa cha c th ca
cc i tng sa cha c th.

Cng vic sa cha c chia thnh hai loi: Cng vic ngui v cng
vic my.

-Cng vic ngui l nhng cng vic phi thc hin trc tip ti i
tng cn sa cha nh: tho lp, gia cng ngui... Khi , i tng sa cha
cn ngng hot ng

-Cng vic my l cng vic cho sa cha nhng khng cn ngng hot
ng ca i tng cn sa cha. N khng thao tc ti i tng sa cha.
Chng hn: sn xut cc b phn, chi tit thay th.

Ngha l thi gian ngng sa cha ch bao gm thi gian ngui. C

th m phng nh sau:
CNG VIC SA CHA

CNG VIC NGUI CNG VIC MY

Tho lp, gia cng ti ch SX b phn hay chi tit thay th

Lm ti ch Lm ch khc
Phi ngng my Khng phi ngng my

Hnh 18

Kt cu thi gian ca cng vic sa cha

111
 Cn trnh hiu lm v cng vic ngui. Cm t cng vic ngui
y khng c ngha l nhng cng vic thuc ngh ngui (mt ngh trong c
kh). Khng phn bit thuc ngh g, tt c nhng cng vic i hi phi ngng
my tin hnh sa cha u c gi l cng vic ngui.

Thi gian ngng hot ng ca i tng sa cha cho cng tc sa

cha c xc nh trn c s: thi gian cn thit thc hin cng vic ngui;
mc huy ng lc lng lao ng sa cha hin c v thi gian lm vic ca b
phn sa cha.

C th xc nh thi gian ngng hot ng sa cha cho mi i

tng theo cng thc sau:

Tngui
Nn (15)
Lngui C a Gi H DM

Trong :

N n : S ngy i tng ngng hot ng sa cha

Tngui : Thi gian cn thit hon thnh cng vic ngui

Lngui : S lao ng ngui cng lm vic trong ca

Ca : S ca lm vic trong ngy

Gi : S gi lm vic trong ca

H DM : H s hon thnh nh mc thi gian

Thi gian ngng hot ng sa cha cng ngn cng c hiu qu cho
sn xut. Mun rt ngn thi gian ngng my sa cha, cn tc ng vo cc
yu t ghi trong cng thc 15 trn y theo hng gim cc yu t t s
(nhng yu t t l thun vi thi gian ngng my) v tng cc yu t mu s
(nhng yu t t l nghch vi thi gian ngng my).

112
 c.Theo di cht ch cc hot ng sa cha cha thc hin c.

Sa cha theo lnh xut pht t yu cu ca b phn sn xut v lun

i hi phi nhanh chng lm cho my mc hot ng tr li. Cng vic sa
cha tin hnh theo lnh sa cha. Trong mt thi im c th xut hin nhiu
lnh sa cha khin cho b phn sa cha khng th hon thnh ngay c. V
th, lnh sa cha phi c ban hnh theo nguyn tc u tin. Nhng lnh cha
c gii quyt c gi l lnh tn. Cc lnh tn cho bit s gi cng sa
cha cha c thc hin v c xc nh theo cng thc 15 trn y. Da vo
, b phn qun l c th a ra cc gii php thch hp: tng thi gian sa
cha, nng cao nng sut ca b phn sa cha hay thu ngoi.

d.Tng cng cng tc kim tra

Hot ng sa cha v bo dng phi c kim tra. nng cao cht

lng kim tra, phi tng bc ng dng k thut phn mm my tnh vo cng
tc thng k, theo di hot ng kim tra. Mun vy cn:

-Chun ha v thng xuyn cp nht l lch thit b.

-Chun ha lnh sa cha.

-Hoch nh tin sa cha hp l.

-Lp d ton ngn sch cho cng vic bo dng v sa cha.

-Xc nh v theo di chi ph kinh doanh s dng vt t cho sa cha.

-Xc nh v theo di d tr vt t thay th.

-Xc nh v theo di chi ph kinh doanh s dng nhn cng.

C th nh gi kt qu v hiu qu ca cng tc sa cha bng cc ch

tiu sau:

1) H s chi ph kinh doanh sa cha so vi li rng( Hc)

113
 Chi ph kinh doanh bo dng v sa cha

Hc = ----------------------------------------------------- (16)

Li rng

Ch tiu ny ni ln: c mt ng tin li rng, cn bao nhiu ng

chi ph cho cng tc sa cha. V vy, ch tiu ny cng nh cng tt

2) H s gi thnh bo dng v sa cha so vi gi thnh xut

xng (Hg)

Gi thnh bo dng v sa cha

Hg = ----------------------------------------- (17)

Gi thnh xut xng

Ch tiu ny cho bit, trong gi thnh xut xng ca sn phm c bao

nhiu l chi ph cho cng tc sa cha. Ch tiu ny cng nh cng tt.

3) T trng k hoch ha cng tc sa cha, bo dng (Tk)

Thi gian sa cha k hoch

Tk = ----------------------------------- (18)

Thi gian sa cha thc t

Ch tiu ny cho thy: Trong tng s thi gian sa cha c bao nhiu
phn c k hoch ha. Ch tiu ny cng ln cng tt. N cho bit cng tc sa
cha, bo dng c k hoch ha nhiu hay t

4) T trng cng tc sa cha khn cp (Tkc)

Thi gian sa cha khn cp

Tkc = -------------------------------------- (19)

Tng thi gian sa cha thc t

114
 Ch tiu ny cho bit: Trong tng s thi gian sa cha thc t c bao
nhiu phn phi sa cha khn cp (khng k hoch ha c). Ch tiu ny
cng nh cng tt.

5) T trng lnh sa cha hon thnh (Tlht)

S lnh sa cha hon thnh

Tlht = ----------------------------------- (20)

Tng s lnh sa cha

Ch tiu ny cho thy: hon thnh vi t l bao nhiu cc lnh sa

cha. Ch tiu ny cng ln cng tt.

115
 TM TT NI DUNG CHNH

Trong v m, qun l cng ngh bao gm nhiu ni dung. Tuy nhin,

chng ny ch bn n mt s ni dung ch yu v qun l cng ngh trong
phm vi mt doanh nghip. l:

- T chc hot ng nghin cu v pht trin.

- La chn v i mi cng ngh.

- Qun l quy trnh, quy phm v cng tc tiu chun ha.

- T chc cng tc bo dng, sa cha.

C nhiu hnh thc nghin cu: nghin cu c bn, nghin cu ng

dng, nghin cu cng ngh, nghin cu sn phm, nghin cu nguyn liu... S
quan tm nhiu hay t ca doanh nghip n cc hnh thc nghin cu khc nhau
ty thuc vo tnh thng mi nhiu hay t ca chng. Nhng nghin cu cn
thit nhng mang t tnh thng mi th Nh nc phi m ng.

T chc v tin hnh cc hnh thc nghin cu cn thit trong doanh

nghip em li nhiu thun li trong kinh doanh cho doanh nghip.

Mt ni dung quan trng na ca qun l cng ngh trong doanh nghip

l la chn v i mi cng ngh.

La chn cng ngh c tin hnh trn c s xt s ph hp ca cng

ngh v k thut, v kinh t v v ti chnh.

V k thut, ni dung ch yu l xt chu k sng ca cng ngh. Cng

ngh ang tn ti trong giai on no ca chu k sng ca n cho thy c hay
khng nn chn cng ngh . Tuy nhin, kh khn li ch xc nh c
chnh xc giai on m cng ngh ang tn ti. iu ny ty thuc vo kinh
nghim ca ngi la chn.

116
 Xt s ph hp v k thut ca cng ngh cn phi so snh cng ngh
mi vi cng ngh ang c p dng trong nc v trn th gii, ng thi so
snh vi cng ngh m doanh nghip ang s dng trong hin ti. C nh th
mi trnh c vic chn phi cng ngh lc hu so vi cng ngh tng ng
ang p dng trong nc, trn th gii, thm ch trnh c hin tng chn
cng ngh lc hu so vi chnh cng ngh ang c p dng ngay trong doanh
nghip.

S ph hp v kinh t mang ni dung chnh l xt im ha vn.

Phng php lun c bn ca vic ny l so snh gia thu nhp v chi ph. Ti
mt sn lng no m thu nhp bng chi ph cho mt cng ngh th l
im ha vn. t hn sn lng th khng b p chi ph cho cng ngh.
T sn lng tr ln th b p c v c li. Phng php th ch rt r
sn lng ha vn ny. iu cn ch y l cc phng n u t vn lm
nhiu t cho cc cng ngh mi. Khi cn quy i vn u t cc t sau ra
t u tin tnh chi ph u t cng ngh, lm cn c so snh vi thu nhp.

Trong trng hp c nhiu phng n cng ngh cng tha mn s ph

hp v kinh t th cn chn phng n ti u. Phng n ti u l phng n c
tng gi thnh sn xut ra sn phm nh nht. Trn thc t, khng c phng n
c gi thnh nh nht trong mi khong sn lng. Dng phng php th s
cho thy trong nhng khong sn lng no th phng n cng ngh no c
tng gi thnh sn phm nh nht. chnh l phng n ti u trong khong
sn lng .

Xt s ph hp ca cng ngh v ti chnh l cng vic so snh chi ph

cho cng ngh vi kh nng ti chnh ca doanh nghip. Trc khi lm ng tc
so snh ny cn xt n vic u t vn nhiu t v mi kh nng huy ng vn
ca doanh nghip. Khi mi m bo tnh chnh xc ca php so snh.

117
 Phng php i mi cng ngh ton b ngay hay i mi tng phn c
nhng u nhc im ring. Khi p dng cn la chn. Thng cc doanh
nghip c hn ch v kh nng ti chnh khng th p dng phng php i mi
ngay lp tc. N i hi nhiu vn ban u.

Chuyn giao cng ngh cn c hiu theo ngha ng l chuyn giao

tt c cc yu t cng ngh ng theo nh ngha, khng ging cch hiu trc
y: n gin ch l mua thit b cng ngh v.

Quy phm, quy trnh k thut v tiu chun ha l nhng cng c

qun l tt sn xut v khin cho sn xut c hiu qu. Trong iu kin t sn
xut th cng i ln v tnh k lut cng ngh rt thp nh Vit Nam th hiu
v quy phm, quy trnh k thut v tiu chun ha l vn . Song vn ln
hn l vic p dng n vo i sng sn xut. Qua c th bin nn sn xut c
tnh k lut thp v quy trnh, quy phm k thut v tiu chun ha thnh nn sn
xut c tnh k lut cao v cc mt .

Bo dng v sa cha theo k hoch hay theo lnh l hai phng php
mang tnh tin tin hay lc hu khc nhau. Sa cha v bo dng theo k hoch
l iu khng kh v k thut. Ging nh vn quy trnh, quy phm v tiu
chun ha, ci kh Vit Nam lu nay l tnh k lut thp trong cng vic nn
phng php ny tuy tin tin nhng vic p dng n cn b hn ch nhiu.

118
 CU HI N TP

1. im qua nhng ni dung chnh ca cng tc qun l cng ngh

trong doanh nghip.

2. C cc hnh thc nghin cu no? Ni dung ca tng hnh thc v

nhng hnh thc m doanh nghip quan tm nhiu.

3. Nhng cn c la chn cng ngh cho doanh nghip

4. Vng i ca cng ngh c cc giai on no? Nu nhng thun

li v kh khn khi chn cng ngh trong tng giai on ca vng
i cng ngh.

5. Th no l im ha vn? Cng ngh ang xt c c chn khng

khi sn lng sn xut nh hn hoc ln hn sn lng ha vn?
Ti sao? Hy chng minh bng phng php th.

6. Nu u t vn cho cng ngh mi lm nhiu t s nh hng

nh th no n tng vn u t?

7. Trng hp c hn mt cng ngh ph hp v kinh t th dng tiu

ch no la chn phng n ti u? Dng phng php th
chng minh!

8. Khi xt s ph hp ca cng ngh v ti chnh, cn so snh cc ch

tiu no vi nhau? Cn ch g khi tnh ton cc ch tiu trc
khi so snh?

9. Nu cc phng php i mi cng ngh v u nhc im ca

tng phng php.

10. Th no l chuyn giao cng ngh v i tng ca n?

119
 11. Cch hiu khng ng trc y v chuyn giao cng ngh l g?
Nu cch hiu ng v chuyn giao cng ngh.

12. Quy phm, quy trnh k thut v tiu chun ha l g? Hy nu tc

dng v s cn thit phi qun l k thut theo quy phm, quy trnh
k thut v theo tiu chun!

13. Ni dung ca cng tc bo dng, sa cha.

14. C cc ch sa cha, bo dng no? u, nhc ca tng ch

.

15. Nu vi ch tiu nh gi trnh cng tc t chc sa cha, bo

dng v cho bit cc ch tiu ni ln iu g?

BI TP

Bi 1: C tnh hnh cu doanh nghip X nh sau:

- Cng ngh A m doanh nghip ang la chn i mi cng ngh

sn xut sn phm K c tng gi tr l 250 triu VN. C th tr tin
cho nh cung cp cng ngh lm 3 t: t mt: 100 triu VN; t
hai: 100 triu VN, sau t mt 3 nm; t ba: 50 triu VN, sau
t mt 5 nm.

- D kin nu p dng cng ngh ny th chi ph bin i bnh qun

cho 1 sn phm K s l 59.554,3 ; gi bn 1 sn phm K l
120.000.

+ Hy tnh sn lng ha vn nu p dng cng ngh A! Bit rng li

sut nhn gi ca ngn hng l 8,5%/nm.

120
 + Cng ngh A c c chp nhn khng, nu sn lng sn phm K
c sn xut l 3.000 chic v 4.100 chic ? Ti sao?
Bi 2: p dng cng ngh mi cn u t 500 triu VN. D kin,
khi p dng cng ngh th chi ph bin i bnh qun cho 1 sn phm sn xut
ra s l 9.500 VN. Gi bn sn phm l 20.000 VN.
Hy tnh sn lng ha vn khi p dng cng ngh ny bng phng
php th.
Bi 3: C 3 phng n cng ngh u tha mn s ph hp v kinh t
sn xut sn phm H. Bit cc s liu ca tng phng n nh sau:

Phng n Chi ph u t Chi ph bin i bnh qun

I 900.000.000 8.000

II 700.000.000 12.000

III 600.000.000 15.000

Hy chn phng n ti u sn xut sn phm H tng ng vi cc

khong sn lng s sn xut v tiu th. V th minh ha.
Bi 4: Mt loi thit b c c cu thi gian cc cng vic khi sa cha
ln nh sau:Tho: 36h
- Gia cng ti ch: 2h
- Lp: 32h
- Cc b phn thay th c sn xut trc sa cha v mt 16h
sn xut chng.
Hy tnh thi gian (ngy) thit b ny phi ngng hot ng sa cha.
Bit rng:
- C 2 cng nhn sa cha cng lm vic.
- H lm vic 1 ca/ ngy.
- Mi ca lm vic 8h.
- H s s dng nh mc thi gian: 85%.

121
 M C L C
LI NI U .................................................................................................3
Chng I: NHNG VN C BN V CNG NGH ............................4
I.Khi nim cng ngh...................................................................................4
1.Cc cch hiu v cng ngh.....................................................................4
2.Cc b phn cu thnh ca mt cng ngh...............................................6
3.Phn loi cng ngh:................................................................................8
II.Cc c trng ca cng ngh....................................................................11
1.Chui pht trin ca cc thnh phn cng ngh......................................12
2.Mc phc tp ( tinh vi) ca cc thnh phn cng ngh..................14
3. hin i ca cc thnh phn cng ngh.............................................17
4.Chu trnh sng ca cng ngh................................................................19
TM TT NI DUNG CHNH:....................................................................22
CU HI N TP: ......................................................................................24
Chng II: T CHC QU TRNH CNG NGH TRONG DOANH NGHIP
.......................................................................................................................25
I. Qu trnh cng ngh, mt b phn quan trng ca qu trnh sn xut. ......25
II. Nhng nguyn tc t chc qu trnh cng ngh:......................................28
1. Nhng nguyn tc: T chc qu trnh cng ngh phi tun theo cc nguyn
tc sau y:...............................................................................................28
2. Nhng ch tiu nh gi trnh t chc qu trnh cng ngh trong doanh
nghip.......................................................................................................31
III. T chc qu trnh cng ngh:................................................................32
A. T chc qu trnh cng ngh v khng gian:...........................................32

122
 1. La chn ng n nguyn tc xy dng phn xng v b phn sn xut.
.................................................................................................................32
2. Bo m s cn i gia sn xut chnh, sn xut ph tr v phc v sn
xut. .........................................................................................................36
3. Coi trng vic b tr mt bng ca doanh nghip. .................................37
B. T chc qu trnh cng ngh v thi gian................................................38
1. Chu k sn xut: ...................................................................................38
2. Nhng phng thc phi hp cc bc cng vic ................................40
IV. Loi hnh sn xut v cc phng php t chc qu trnh sn xut. .......48
A. Loi hnh sn xut...................................................................................48
1.Khi nim:.............................................................................................48
2. Nhng c im ch yu ca cc loi hnh sn xut .............................49
3. Nhng yu t ch yu nh hng n loi hnh sn xut. .....................51
B. Cc phng php t chc sn xut. .........................................................53
1. Phng php t chc sn xut theo dy chuyn. ...................................53
2. Phng php t chc sn xut theo nhm. ............................................61
3. Phng php t chc sn xut n chic. .............................................64
TM TT NI DUNG CHNH.....................................................................66
CU HI N TP ........................................................................................69
BI TP ........................................................................................................71
Chng III: QUN L CNG NGH TRONG DOANH NGHIP ..............73
I.Qun l nghin cu v pht trin...............................................................74
1.Cc hnh thc nghin cu ......................................................................74
2.Cc hnh thc pht trin.........................................................................76
II.La chn v i mi cng ngh. ..............................................................78

123
 1.S cn thit v yu cu trong la chn cng ngh..................................78
2.Phng php la chn cng ngh ti u ................................................80
3.i mi cng ngh ................................................................................90
III.Quy phm, quy trnh k thut v tiu chun ha .....................................98
1.Quy phm v quy trnh k thut.............................................................98
2.Tiu chun ha ......................................................................................99
IV.Bo dng v sa cha ........................................................................105
1.Khi qut .............................................................................................105
2.Cc ch bo dng v sa cha ......................................................106
3.Cc hnh thc t chc hot ng bo dng v sa cha.....................108
4.Mt s bin php ch yu nng cao hiu qu bo dng v sa cha ..110
TM TT NI DUNG CHNH...................................................................116
CU HI N TP ......................................................................................119
BI TP ......................................................................................................120

124