T.C.

MLL ETM BAKANLII

KMYA TEKNOLOJS

YOUNLUK VE VSKOZTE
524KI0242

Ankara, 2011
 Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
 NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. YOUNLUK ....................................................................................................................... 3
1.1. Younluk (zktle) ...................................................................................................... 3
1.2. Younluk Birimleri ve Dntrlmesi ........................................................................ 4
1.3. Katlarda Younluk lm ......................................................................................... 4
1.3.1. Boyutlar llebilen Kat Maddelerde Younluk lm .................................. 6
1.3.2. Boyutlar llemeyen Kat Maddelerde Younluk lm ............................. 10
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 12
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 14
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 15
2. SIVILARDA YOUNLUK LM ............................................................................ 15
2.1. Dansimetre ile lme.................................................................................................. 17
2.2. Bomemetre ile lme ................................................................................................. 19
2.3. Alkolimetre ................................................................................................................. 20
2.4. Laktodansimetre .......................................................................................................... 21
2.5. Piknometre ile Svlarn Younluunu lmek .......................................................... 22
2.5.1. Piknometre ve eitleri........................................................................................ 22
2.5.2. Hacim lm ve Hesaplama (Piknometrenin Kullanlmas)............................. 23
2.5.3. Sv Karmn zktlesi...................................................................................... 24
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 26
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 31
RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 33
3. SIVILARDA YZEY GERLM ...................................................................................... 33
3.1. Yzey Gerilim Kuvvetleri ........................................................................................... 33
3.2. Yzey Gerilim Deiimi ............................................................................................. 36
3.3. zeltilerin Yzey Gerilimi ........................................................................................ 37
3.4. Yzey Gerilimini lme Metotlar ............................................................................. 37
3.4.1. Kapiler Ykselme Metodu ................................................................................... 37
3.4.2. Damla Arl Metodu........................................................................................ 39
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 43
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 49
RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 52
4. SIVILARDA VSKOZTE LM .............................................................................. 52
4.1. Viskozite ..................................................................................................................... 52
4.2. Viskoziteye Etki Eden Faktrler ................................................................................. 53
4.2.1 Scaklk ................................................................................................................. 53
4.2.2. Basn .................................................................................................................. 54
4.3. Stokes Yasas .............................................................................................................. 54
4.4. Kapiler Akma Yntemi ............................................................................................... 55
4.4.1. Ostwald Viskozimetresi ....................................................................................... 56
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 58
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 63
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 65
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 68
i
KAYNAKA ......................................................................................................................... 71

ii
 AIKLAMALAR

AIKLAMALAR
KOD 524KI0242
ALAN Kimya Teknolojisi
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODLN ADI Younluk ve Viskozite
Bu modl katlarda younluk hesab yapma, piknometreyle
svlarn younluunu bulabilme, svlarn yzey gerilimini
MODLN TANIMI
ve viskozitesini lme ile ilgili bilgi ve becerilerin
kazandrld bir renme materyalidir.
SRE 40/24
N KOUL Bu modln n koulu bulunmamaktadr.
YETERLK Younluk ve viskozite lmek
Genel Ama
Bu modl ile gerekli ortam salandnda katlarn
younluunu hesaplayabilecek, piknometre ile svlarn
younluunu, viskozimetre ile viskozitesini lebileceksiniz.
MODLN AMACI Amalar
1. Katlarda younluk hesab yapabileceksiniz.
2. Svlarn younluunu lebileceksiniz.
3. Svlarda yzey gerilimini lebileceksiniz.
4. Svlarn viskozitesini lebileceksiniz.
Ortam: Atlye, teknoloji snf, internet, temel kimyasal
ETM RETM ilemleri yapmak iin gerekli donanmn bulunduu
ORTAMLARI VE laboratuvar, ktphane, bireysel renme ortamlar vb.
DONANIMLARI Donanm: Piknometre, stalagmometre, viskozimetreler,
younluu llecek svlar
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
LME VE retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
DEERLENDRME doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

iii
iv
 GR

GR
Sevgili renci,

Maddeleri birbirinden ayrt etmek iin her maddenin deien zelliklerinden

yararlanlr. Bu zelliklere ayrt edici zellikler denir. Younluk da maddeler iin ayrt edici
zelliklerden biridir.

Viskozite, gda retiminin eitli basamaklarnda sv rnlerin ok karakteristik ve

nem tayan bir zelliidir. eitli svlarn viskozitesi stma, soutma, konsantre hle
getirme gibi ilemlerde deiiklik gsterir.

Bu modl baaryla tamamladnzda eitli younluk ve viskozite lm aralarn

kullanabilecek ve maddelerin younluk ve viskozite lmlerini uluslararas l
sistemlerine uygun olarak yapabileceksiniz Bu modl tamamladnzda normal, molal ve
ppm deriimlerinde zelti hazrlayabileceksiniz. Hazrladnz bu zeltileri de kimyasal
analiz yaplan laboratuvarlarda ve kimyasal olaylarn gerekletii meknlarda
kullanabilecek ve saklayabileceksiniz.

1
2
 RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1

AMA

Gerekli ortam salandnda kuralna uygun olarak katlarda younluk hesab

yapabileceksiniz

ARATIRMA

Katlarda younluk hesab ile ilgili aratrma yapnz.

Svlarn younluunu lebilecek aralar aratrnz.
Younluk birimleri ve dntrlmesi ile ilgili aratrma yapnz.
Katlarda younluk lmnn yapl ile aratrma yapnz.

1. YOUNLUK
1.1. Younluk (zktle)
Younluk, birim hacim bana den madde miktar (ktle)dr.

Resim 1.1: Sv
Ayn hacme sahip iki cisimden, dierine gre younluu fazla olann ktlesi de daha
fazladr. Ortalama younluk ise bir cismin toplam ktlesinin toplam hacmine orandr. SI
birim sisteminde younluk birimi (kg/m3) olarak verilir.
m
d
V
3
 d= Cismin younluu (kilogram bl metrekp)
m = Cismin toplam ktlesi (kilogram)
V = Cismin toplam hacmi (metrekp)

Svlarda zktle llrken svnn madde miktar nemli deildir. rnein, bir
bardak su ile bir srahi suyun hacim ve ktleleri farkl olmasna ramen ikisinin de
younluu ayndr. zde iki bardaa su konulduunda, iki rnein ktleleri de eit olur.
Buna dayanarak; ayn tr maddelerin birim hacimlerinde eit miktarlarda madde bulunur
diyebiliriz. Her maddenin birim hacminin ktlesi birbirinden farkldr. Svlarn hacimleri,
scaklk deiikliklerinden etkilendii iin younluk tayini, 20 0 C veya 15,6 0Cde
yaplmaldr.

1.2. Younluk Birimleri ve Dntrlmesi

Younluk birimleri aadaki tablodaki gibidir.

d (Younluk) m (Ktle) V (Hacim)

g / cm3 g cm3
g / m g m
kg / m3 kg m3
kg / kg
Tablo 1.1: Younluk Birimleri

SI birim sisteminde zktle birimi kg / m3 tr.

Bir maddenin birim hacminin ktlesine o maddenin younluu (zktlesi) denir.

Younluk d harfi ile gsterilir. Younluk saf maddelerin hli iinde ayrt edici bir
zelliktir. rnein suyun younluu 1 g/cm3, demirin younluu ise 7,8 g/cm3 tr.

1.3. Katlarda Younluk lm

Kat maddelerin younluklarnn llebilmesi iin nce ktlesinin ve hacminin
llmesi gerekir. Ktle ve hacim llmesi kat, sv ve gazlarda farkl yntemlerle
yaplmaktadr.

Belirli bir geometrik bir ekle sahip olan katlarn boyutlar llerek hacim
hesaplanr. Belirli bir geometrik ekli olmayan ayn kat ile ktleleri eit ise ktle / katlar
hacim oranndan zktle bulunur.

Bir maddenin zktlesi, o maddenin ktlesinin hacmine blnmesi ile bulunur.

Ktle (m): Bir maddenin sahip olduu madde miktardr.
Hacim (V): Bir maddenin uzayda kaplad yerdir.
Bir maddenin zktlesi, o maddenin ktlesinin hacmine orandr.
zktle;

4
 m
d
V bants ile hesaplanr.
Baz katlarn zktle deerleri:

ZKTLE ZKTLE
MADDE MADDE
(g/cm3) (g/cm3)
Gm 10,50 Altn 19,30
Bakr 8,90 Kurun 11,30
Demir 7,80 Bronz 8,80
inko 7,10 Kalay 7,29
yot 4,30 Alminyum 2,70
Kkrt 2,40 Platin 21,40
Yemek tuzu 2,20 Pirin 8,40
Buz 0,79
Tablo 1.2 Baz maddelerin zktleleri

ekil 1.1: Eit hacimdeki (1 m3) demir ve tahtann younluk deerlerinin karlatrlmas
(a)elik: 7800 kg/m3 ( b)Tahta: 500 kg/m3
Kat ve sv maddelerin sabit scaklkta ktlesi ile hacmi doru orantl olarak artar.

Grafik 1.1: Ktle-hacim grafii

Scaklk sabit kalmak koulu ile hacim veya ktle artsa bile zktle deimez. zktle
maddelerin hacmine veya ktlesine bal deildir (Grafik 1.2.).

5
 Grafik 1.2: zktle ktle, zktle hacim grafikleri

rnek: Demir kpn boyutlar (1cm x 3 cm x 4 cm) eklindedir. Ktlesi ise 94,8 g
olduuna gre zktlesi nedir?

zm:
V 1.3.4 12 cm3
m 94.8 g
m 94,8
d d d 7,9 g / cm3
V 12

rnek 2: Aadaki tabloda demir ve cvann younluklar hesaplanmtr. nceleyiniz.

Madde Hacim (cm3) Ktle (g) zktle(g/cm3)

m 42,78
inko 6 42,78 d d d 7,13
V 6
m 68
Civa 5 68 d d d 13,6
V 5

Ktle sabit kalmak kouluyla basncn etkisiyle hacmi deien maddelerin

zktlesi deiir. rnein; madde basnla sktrlp hacmi azaltlrsa ktle
deimeyeceinden zktlesi artar.
Ktle sabit iken scaklk etkisi ile hacim deiiklii olursa zktle deiir. Bir
cismin scakl artarsa hacmi de artar. Ktle sabit kalmak koulu ile hacim
artarsa zktle azalr. Scaklk azalrsa hacim azalr ve zktle artar.

1.3.1. Boyutlar llebilen Kat Maddelerde Younluk lm

Boyutlar llebilen kat maddelerin zktleleri hesaplanrken ncelikle hacim ve
ktle lmleri yaplr.

6
 Geometrik biimli katlarn hacimlerini bulmak iin boyutlarndan yararlanlr. Bunun
iin nce cismin geometrik ekli tespit edilir ve daha sonra hesaplama iin gerekli olacak
boyutlar, kumpas, mikrometre ve cetvel gibi aralarla llerek cismin hacmi hesaplanr.

Kp, dikdrtgenler prizmas, silindir,kre, koni, piramit gibi geometrik ekilli katlarn
hacim hesab kolayca yaplabilir. Bu amala katnn boyutlar llr ve hacim formlnden
hesaplama yaplr.

Daha sonra bu kat maddelerin ktleleri terazi yardmyla llr.

m
d
V
Formlnden yararlanlarak zktlesi hesaplanr.

1.3.1. 1. Kp

Kp eklindeki bir kat cismin hacmini hesaplamak iin bir kenarn uzunluu cetvelle
llr ve formlde yerine yazlarak hacim hesaplamas yaplr.

GEOMETRK CSMLERN HACM FORMLLER

Kp V = a3
Prizma V = a.b.c
Silindir V = .r2.h
Kre V = 4/3..r3
Koni V = 1/3..r2.h
Piramit V = 1/3.A.h ( A = taban alan)

Vkp= a . a . a = a3

ekil 1.2: Kp

rnek: Bir kenarnn uzunluu 3 cm olan kp eklindeki bakr parasnn ktlesi

elektronik terazi ile 240,3 gram olarak tartldna gre bakr parasnn zktlesi ka
gr/cm3tr?
3 3 3
zm: a = 3 cm den V = a = 3 = 27 cm olarak bulunur.
m 240,3
d d d 8,9 g / cm3
V 27

7
1.3.1. 2. Dikdrtgenler Prizmas

Dikdrtgenler prizmas eklindeki kat cismin hacmini bulmak iin eni, boyu ve
ykseklii, llerek formlde yerine konur ve hesaplanr.

Dikdrtgenler prizmasnn hacmi: Vprizma = a . b . c

ekil 1.3: Dikdrtgenler prizmas

rnek: Bir dikdrtgenler prizmas eklindeki bir kutunun boyutlar srasyla 5 cm, 3
cm ve 7 cmdir. Kutunun boken ktlesi 210 gram gelmektedir. Kutunun zktlesi ka
3
gr/cm tr?

zm:

a = 5 cm V=a.b.c
m 210
b = 3 cm V=5.3.7 d d d 2 g / cm3
V 105
3
c = 7 cm V = 105 cm

1.3.1. 3. Silindir

Geometrik ekli silindir eklinde olan katlarn hacim hesaplamas yaplrken silindirin
ykseklii ve yarap llerek formlde yerine konur ve hesaplama yaplr.

Silindirin hacmi Vsilindir = . r2. h forml ile hesaplanr.

ekil 1.4: Silindir

rnek: Ykseklii 22 cm, ap 7 cm olan silindir eklindeki bir kat maddenin eit
kollu terazide yaplan arlk lmne gre arl 1057,787 gram olarak llyor. Buna
gre bu katnn zktlesi nedir?

8
 zm:
2
R = 7 cm, V=.r .h
h = 22 cm V = 3,14. (3,5)2. 22
= 3,14 V = 846,23 cm3
r= R/2= 3,5 cm
m 1057,878
d d d 1, 25 g / cm3
V 846, 23
1.3.1. 4. Kre

Geometrik ekli kre eklinde olan katlarn hacim hesaplamas yaplrken krenin
ap llr, llen deer ikiye blnp formlde yarap olarak yazlr ve hacim
hesaplamas yaplr.

Krenin hacmi Vkre = 4/3 . r3 eitlii ile hesaplanr.

Kre eklindeki cismin ktlesi elektronik terazi yardmyla llr. llen bu hacim
ve ktle deerlerinden yararlanlarak cismin zktlesi hesaplanr.

ekil 1.5: Kre

rnek: Metal bir bilyenin ap mikrometre ile 2 cm olarak llyor. Ayn bilyenin
elektronik terazi ile ktlesi lldnde 36,872 gram olduu gzleniyor. Bu metal bilyenin
3
zktlesi ka g/cm tr?

zm:

m 36,872
d d d 8,8 g / cm3
V 4,19

9
1.3.2. Boyutlar llemeyen Kat Maddelerde Younluk lm
Bir maddenin, baka bir maddenin bulunduu yeri alabilmesi iin ikinci maddenin yer
deitirmesi gerekir. Svlarn kolayca yer deitirme ve grnr olma zelliklerinden
yararlanarak kat cisimlerin hacmini lmek mmkndr. Burada kat maddelerin
hacimlerini, svlarn tama zelliinden yararlanarak bulmay reneceksiniz.

Belirli bir geometrik ekle sahip olmayan kat maddelerin hacimlerini bulmak iin
svlarn akkan olma ve bulunduklar kabn eklini alma zelliklerinden yararlanlr.

Boyutlar belli olmayan kat bir maddenin hacmini hesaplamak iin yararlanlacak
svnn kat maddeye etki etmemesi ve svnn uucu olmamas, yaplacak ilemin doruluu
asndan ok nemlidir.

Resim 1.2: Boyutlar belli olmayan bir mermer paras

zktlesi sudan daha byk cisimler suyun iine batar. zktlesi sudan kk olan
maddeler suda yzer. Byk bir tahtann suda yzmesinin fakat kk bir ivinin su iinde
batmasnn sebebi budur. Maddelerin suya batabilme zelliinden yararlanlarak hacimleri
dolaysyla zktleleri belirlenebilir.

Bu ilem, boyutlar belli olmayan kat maddenin sahip olduu hacim kadar svnn
hacminin artmas esasna dayanr. Artan sv hacminin belirlenmesi, kat maddenin
hacminin belirlenmesi demektir.

Bu ilemde katnn hacmi, yaplan iki hacim lm arasndaki fark kadardr.

Kat maddenin hacmi = Son llen hacim lk llen hacim

Vkat = V2 V1 olur.

Altn Su ie Mantar
ekil 1.6. dAltn > dSu > dMantar

10
 rnek 1: Kk bir ta parasnn hacmini bulmak isteyen Muzaffer bir mezrde
bulunan 25 m sv zerine ta parasn koyduktan sonra sv hacminin 37,5 m olduunu
gzlemliyor. Muzafferin yapt lme sonucunda ta parasnn hacmi ka mdir?

zm:

V2 = 37,5 m
V1 = 25 m Vta = V2 V1 Vta = 37,5 25 Vta = 12,5 m
Vta = ?

rnek 2: Ouz bir mermer parasnn hacmini bulmak iin mezre su doldurmu ve hacmini
resim Adaki gibi lmtr. Mermer parasn suya attktan sonra hacmin Resim Bdeki
gibi olduunu grmtr. Ouzun yapt ilem sonucunda mermer parasnn hacmi ne
kadardr?

Resim 1.3.A: Suyun hacmi Resim 1.3B: Su ve mermer parasnn hacmi

zm 2:

V2 = 70 m Vmermer = V2 V1
V1 = 60 m Vmermer = 70 - 60
Vmermer = ? Vmermer = 10 m

11
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
Katlarda younluk hesaplaynz.
Kullanlan ara ve gereler: Kat madde, terazi

lem Basamaklar neriler

Katnn hacmini hesaplaynz/ bulunuz.
Katy tartnz.
alma ortamnz hazrlaynz.
Laboratuvar nlnz giyiniz.
Laboratuvar gvenlik tedbirlerine
uyunuz.
alma srasnda kullanacanz,
gereleri retmeninizi
bilgilendirerek temin ediniz.
Hacmi llecek kat zerinde
yzey, przl veya girintili,
kntl olmamaldr.
lmlerinizi hassas yapnz.
Kumpasla da lebilirsiniz.

Elektronik terazi kullanm

talimatlarna uyunuz.
Katnn arln not ediniz.

Katnn younluunu hesaplaynz.

Younluk forml ile younluk

hesaplaynz.

Sonular rapor ediniz.

Rapor hazrlamak ok nemlidir.

Amac, ilem basamaklarn, sonucu
ieren bir rapor hazrlaynz.

12
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1 nlnz giyip alma ortamnz dzenlediniz mi?
2 Katnn hacmini hesapladnz m?
3 Katy tarttnz m?
4 Katnn younluunu hesapladnz m?
5 Sonular rapor ettiniz mi?
6 Malzemeleri temizleyerek teslim ettiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

13
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Bir kpn bir ayrtnn uzunluu 8 cmdir. Ktlesi ise terazide tartlarak 32 g
bulunmutur. Buna gre kpn younluu ka g/cm3tr?
A) 0,0652 g/cm3 B) 0,0526 g/cm3
3
C) 0,0259 g/cm D) 0,0625 g/cm3

2. inde 200 cm izgisine kadar saf su bulunan mezre 25 g arlnda kat bir cisim
brakldnda hacim izgisi 257 cm3e ykselmitir. Buna gre cismin younluu ka
g/cmtr?
A) 0,4385 g/cm3 B) 0,4358 g/cm3
3
C) 0,5834 g/cm D) 0,5384 g/cm3

3. Kp eklindeki bir cismin bir ayrtnn uzunluu 12 cmdir. Ktlesi ise 56 g dr.Bu
cismin younluu ka g/cm3tr?
A) 0,0312 g/cm3 B) 0,0432 g/cm3
C) 0,0324 g/cm3 D) 0,0234 g/cm3

4. erisinde 150 cm izgisine kadar su konulmu mezre 17 g arlnda bir ta

atldnda hacim izgisi 185cme ykselmitir. Tan younluu ka g/cm3tr?
A) 0,4875 g/cm3 B) 0,7584 g/cm3
3
C) 0,4857 g/cm D) 0,4578 g/cm3

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

5. Uluslararas birim sisteminde, younluun ( zktlenin ) birimi dr.

6. Genelde laboratuvar ortamnda younluk birimi olarakkullanlmaktadr.

7. Ayn maddeden yaplm farkl boyutlara sahip maddelerin boyutlar ne olursa

olsun... deimez.

8. Belirli geometrik ekle sahip olmayan katnn hacmi svnn yntemiyle

llerek bulunur.

9. Katlarn ktlesi ..ile llr.

10. Geometrik ekli kp olan bir katnn hacmi formlyle hesaplanr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

14
 RENME FAALYET-2
RENME FAALYET-2

AMA

Gerekli ortam salandnda kuralna uygun olarak svlarn younluunu

lebileceksiniz.

ARATIRMA
Svlarn zktlelerini lme yntemlerini aratrnz.
Younluk lm yapan cihazlar hakknda bilgi toplaynz.

2. SIVILARDA YOUNLUK LM
Svlarda younluk lm iin kullanlan dalc ve yzc aletler
areometreolarak adlandrlr. Areometrelerin temel ilkesi, svnn kaldrma kuvvetinin
sv younluu ile doru orantl olmasdr. Sv iine daldrlarak kullanlr.

Baz svlarn zktleleri:

MADDE ZKTLE (g/cm3)

Cva 13,60
Slfrik asit 1,84
Karbon tetraklorr 1,60
Su 1,00
Zeytinya 0,90
Benzen 0,88
Benzin 0,879
Aseton 0,792
Asetik asit 0,79
Etilalkol 0,78
Eter 0,71
Tablo 2.1: Baz svlarn younluk deerleri

Areometreler dorudan younluu verecek ekilde iaretlenebildikleri gibi Bome

(Baum), alkol yzdesi, st younluu vb. de derecelendirilebilirler. Bu durumda,
bomemetre, alkolimetre, laktodansimetre gibi isimler alrlar.

Areometrelerin esas, ayn cismin yzd btn svlarda ayn arlktaki sv ile yer
deitirmesi ilkesine dayanr. Yer deitiren svnn arl hacmine ve younluuna
baldr.

15
 Ayn yzc cismin iki svda yer deitirtii hacimlere V1 ve V2; svlarn
younluklarna ise d1 ve d2 dersek;
V1 .d1 V2 .d2 eitliinden;

d1 V2

d 2 V1 olur.

Ayn yzc cisimle deiik svlarn yer deitiren hacmi, svlarn younluklar ile
ters orantldr. Eer yzc cismin st tarafnda belirli apta bir silindir oluursa yer
deitiren hacimler cismin bat derinlii ile orantldr.
d1 H 2

d 2 H1
Bu temel prensipten yola klarak eitli areometreler gelitirilmitir. Areometre ile
alrken dikkat edilmesi gereken kurallar vardr.

Areometrenin skalas kontrol edilerek taksimatlarn neye denk geldiini

belirlemek gerekir.
Kullanlacak areometrenin tamamen kuru ve temiz olmas gerekmektedir.
Scaklk dzeltmesi yaplacandan areometrenin ayar edildii scaklk
zerinden okunarak kaydedilmelidir.
Svnn koyulaca silindirin hacmi areometreye uygun olmaldr.
Areometre, kabn eperlerine arpmadan serbeste yzebilmelidir.

ekil 2.1: Areometrelerin doru okunma ekli

16
 Resim 2.1. Areometreler

Baz areometrelerde okumada kolaylk salamak iin virglden nceki ksmlar

atlarak skalaya virglden sonraki ksm eklenmitir. Yani skaladan 30 deeri okunursa
younluk 1,030 a, 5 okunursa bu da 1.005 deerine denk gelmektedir.

2.1. Dansimetre ile lme

Younluk lmleri iin uygulamada yaygn olarak kullanlan aralardr. Svnn
zgl arln dorudan verir. Genellikle kapal bir cam tpten olumutur. Tpn alt
ksm, aracn dik durmas ve gerekli arln salanmas amacyla ierisinde sama veya
cva bulunan bir krecik eklindedir. st ksm da zerinde younluk ve bazlarnda da
scaklk gstergesi bulunan bir cam borudan olumutur. Bir sv iinde dengede duran
dansimetrenin sv yzeyine rastlayan blm izgisi karsnda okunan say o svnn
younluunu verir.

Resim 2.2: Dansimetre eitleri

17
 Scakln deimesi areometrelerden llecek younluun deimesine neden olur.
Bu farkllk scaklk dzeltme faktr kullanlarak giderilebilir. Scaklk dzeltme faktr
0,0002dir. Scaklk arttnda younluk azalacaktr. Bu nedenle numunenin scakl,
dansimetrenin scaklndan yksekse hesaplanan scaklk dzeltmesi okunan deerin
zerine eklenir; dk ise okunan deerden karlr.

rnein areometrenin scaklk kalibrasyonu 15 0Cde yaplmsa ve younluu

llecek zeltinin scakl 19 0C ise aradaki fark 4 0 Cdir. Her bir derece iin 0,0002
scaklk dzeltme faktr kullanlacandan 4.0,0002 =0,0008 birimlik scaklk dzeltmesi
yaplacaktr.

Scaklk arttnda younluk azalacaktr. Bu nedenle zeltinin scakl areometrenin

kalibrasyon scaklndan yksekse hesaplanan scaklk dzeltmesi okunan skalann zerine
eklenir, dk ise okunan skaladan karlr. Yukardaki rnekte skaladan okunan deer
1,032 ise 0,0008lik bir ekleme ile scakla bal doru younluk 1,0328 g/ ml olarak
bulunur. En doru okuma aadaki gibi yaplmaldr:

almaya balamadan nce dansimetrenin lei kontrol edilerek taksimatlarn

neye denk geldii belirlenmelidir.
lmede kullanlacak dereceli silindirin (mezr) boyutlar kullanlacak
dansimetrenin boyutlarna uygun olmaldr.
Dereceli silindirin ap, dansimetrenin apndan en az 1,5 2 cm byk ve
ykseklii de daha fazla olmaldr.
lm srasnda dansimetre, kabn eperlerine ve tabanna dokunmamaldr.
Dansimetre ve dereceli silindir kullanlmadan nce temizlenmeli ve
kurulanmaldr.
Younluu saptanacak rnek herhangi bir yabanc madde iermemesi iin
szlmelidir.
Younluu saptanacak svnn scakl llmelidir. Scaklk dzeltmesi
yapabilmek iin scaklk dzeltme katsays ile dzeltme yaplmaldr.

Dzeltme, scaklk dzeltme katsaysna gerek duyulmadan svnn scaklnn

dansimetrenin scaklna ayarlanmasyla daha kolay lm de yaplabilir.

Ayarlamalar yapldktan sonra, dansimetre rnek ierisine yava yava

daldrlmal ve boyun ksm slatlmadan su yzeyi zerinde braklmaldr.
nk boyun ksmna tutunacak olan damlalar dansimetrenin arlna etki
edeceinden lm etkiler.
Okuma, dansimetrenin dikey salnm durduktan sonra gerekletirilmelidir.

Okuma srasnda, dansimetrenin boyuna trmanan sv gz nne alnmamal ve gz

tam sv yzeyi dzeyine getirilerek okuma gerekletirilmelidir.

18
2.2. Bomemetre ile lme
Sabit arlkl bir younluklerdir. 1961 ylnda Baume tarafndan tasarlanmtr.
Taksimat geliigzel seilmi olan bu ara ve birim herhangi bir zeltinin deriiminin
belirlenmesinde kullanlmaktadr.

Resim 2.3: Bomemetre

Bome areometresi younluk ve ekere gre deil de %10luk tuzlu suya gre kalibre
edilmitir. Sudan ar svlara ait olan bome areometrelerinin 15 oCdeki suda batt yer (0),
% 10luk tuz zeltisinde batt yere 10 koyularak kalibrasyonu yaplmtr. Areometrelerde
skala 0-10 arasnda eit olarak blnmtr ve her bir izgi % 1 tuza (NaCl) denk gelecek
ekilde ayarlanmtr.

Bome areometresi zeltideki g/100 g olarak tuz (NaCl) miktarn ifade eder. Ayn
zamanda sanayide ekerli svlarn, tuzlu zeltilerin ve eitli zeltilerin younluunun
llmesinde de kullanlr. En fazla ra ve araplkta kullanlr.

Bomemetre ile younluk lmek iin: lmde eitli cetveller hazrlanmtr. Cetvel
olmad zaman bome derecesi 1,9 ile arplarak kuru madde, 1,8 ile arplarak % eker
miktar bulunur.
Younluk hesaplamasnda ise scaklk 15/4 0Cde 144,3;
Scaklk 15/15 0Cde ise 146,3 katsaylar kullanlarak aadaki ekilde hesaplanr.
144,3
d younluu 1'den byk olan zeltiler iin;
(144,3 B)
144,3
d younluu 1'den kk olan zeltiler iin;
(144,3 B)

19
2.3. Alkolimetre
Alkol ve su karmnda arlk ve hacim olarak % alkol miktarn verir. Alkol
tayininde kullanlan areometreler genellikle % hacim gsterenler olup 15,56 0Cye gre
kalibre edilmitir. Scak dzeltme faktr beher derecesi iin 0,18dir. Yalnz bu scaklk
dzeltmesi 15,5 0Cye yakn olan scaklklarda yaplmaldr.

Alkolimetrede rakamlar dier areometrelerin aksine aadan yukar doru

ykseldiinden scaklk dzeltmesi dier areometrelerin tersine yaplr. Yani zelti scakl
aerometre kalibrasyon scaklndan yksekse scaklk dzeltmesi bulunan deerden
karlr. Eer daha dkse bulunan deere eklenir.

rnek:
17,5oCde alkolimetre 11,9 okunuyorsa ve areometre cihaznn kalibrasyonu 15,50Cye
gre yaplmsa scakla gre dzeltilmi deer nedir?

Cevap:

%A= 11,9 - (17,5-15,5) . 0,18 = 11,54

Resim 2.4. Alkolimetre

Alkolimetre ile lm yapmak iin;

Alkolimetre ve dereceli silindir temizlenir, kurutulur.

Damtma balonuna 100 ml rnek konur. ine deriik NaOH zeltisi katlarak
ortamn alkali olmas salanr.
Kprmeyi nlemek iin balona birka para parafin veya az miktarda tannik
asit konur.
Yaklak 3/4 ksm damtlr.
Damtma rn saf su ile 100 mye tamamlanr.
Hazrlanan rn dereceli silindire konur.
Alkolimetre silindirin iine yavaa daldrlr.
Dikey salnm durduktan sonra okuma yaplr.

20
 Alkolimetrede rakamlar dier areometrelerin aksine yukardan aaya kld iin
okumada buna dikkat edilmelidir.

Alkolimetre ile 20 0Cde younluk lm yapldnda younlua karlk gelen alkol

hacim miktar dzenlenmi olan izelgelerden bulunur.

2.4. Laktodansimetre
Camdan yaplm zel ekilli bir aratr. Laktodansimetreler sadece st younluu
lmnde kullanlr. Stn younluu (cinsi ne olursa olsun) 1,02 - 1,04 aras deiir.
Bu nedenle bu tip dansimetreler zerinde sadece 20, 30, 35 gibi saylar gsteren iaretler
bulunur. Okunan deer st younluunun (1,0)dan sonraki kesirli ksmdr. rnein;
dansimetreden 35 says okunursa st younluu 1,035 olarak belirlenmi olur.

Laktodansimetre ile younluk tayini:

Scakl 15 Cye getirilen st rnei iyice kartrlarak homojen hle

getirildikten sonra, kprtlmeden ap 3-4 cm olan dereceli silindire veya cam
tpe boaltlr.
Kuru ve temiz laktodansimetre sap ksmndan tutularak ste yava yava
daldrlr.
Laktodansimetre ste 30 rakamna kadar daldrldktan sonra serbest braklr.
Laktodansimetrenin inip kmas durunca gz st dzeyine getirilerek okuma
yaplr. Eer laktodansimetrenin zerinde termometre varsa stn scakl bu
termometreden, termometresiz ise stn scakl ayr bir termometre ile
belirlenir.
Okuma srasnda stn scakl 15 C ise laktodansimetrede okunan deer
alnr ve buna 1000 eklenip elde edilen deer 1000e blnerek stn
younluu bulunur.

rnek

150Cde okunan deer 32 ise;

Stn younluu=1000 + 32 / 1000 = 1,032 g/cm3tr.

Stn scakl 15 Cde deilse dzeltme yaplr. Dzeltme 10 C ile 20 C arasnda

yaplabilir. Eer scaklk laktodansimetrenin ayarl olduu scaklktan yksekse okunan
scaklk derecesinin 15 Cden fark alnr ve dzeltme katsays olan 0,2 ile arplr. Bulunan
deer laktodansimetrede okunan deere eklenir. Scaklk 15 0Cden dkse 15 0Cden fark
alnr ve 0,2 ile arplr. Bulunan deer okunan laktodansimetre deerinden karlr.

rnek:
0
20 Cde laktodansimetrede okunan deer 32,1 ise;
0 0 0
20 C 15 C = 5 C scaklk fark;
5 . 0,2 = 1,0
32,1 + 1,0 = 33,1
3
(33,1 + 1000)/1000 = 1,0331 g/cm bu stn younluudur.
21
 12 0Cde laktodansimetrede okunan deer 32 ise ;
0 0 0
15 C 12 C = 3 C scaklk fark
3 . 0,2 = 0,6
32 0,6 = 31,4
3
(31,4 +1000) /1000=1.0314 g/cm st rneinin younluudur.

Younluk lmnde kullanlan laktodansimetre 20 0Cye ayarl ise ve lmler 20

Cden farkl scaklklarda yaplrsa dzeltme faktr olarak 0,25 alnr.
0

2.5. Piknometre ile Svlarn Younluunu lmek

Piknometreler kk, hafif ve genelde camdan yaplm kaplardr. Ayn hacimdeki su
ve svnn, ayn scaklktaki arlklarnn oran zgl arl verir. zgl arlk tayini iin
eitli piknometreler bulunmaktadr.

2.5.1. Piknometre ve eitleri

Sanayide sk kullanlan piknometler boot tipi piknometreler ve reischauer tipi
piknometrelerdir.

2.5.1.1 Boot Tipi Piknometreler

Bunlar kapakl olup kapan iinde bir kapiler boru vardr. Ayrca zerinde bir de
muhafaza kapa olur. Bunlarn byk bir ksm ift cidarldr. ki cidar arasndaki hava
alnmtr. Bu nedenle de zgl arl tayin edilecek sv, istenilen scaklk derecesine
getirildikten sonra piknometreye koyularak bu scaklk muhafaza edilebilir.

Resim 1.9: Boot tipi piknometre

Piknometrenin iinin ykanmas ve ayn s derecesinde olmas iin piknometre 1-2
defa analizi yaplacak sv ile alkalanr. Daha sonra azna kadar sv ile doldurularak kapak
yerletirilir. Kapak yerletirilirken fazla gelen sv kapaktaki kapiler borudan ykselerek
dar kar. Sere parman ucu ile kapan st silinir. Piknometrenin st temiz bir bezle
silinip kurulanr ve tartlr. D hararet yksek olduu takdirde piknometredeki sv kapiler
borudan ykselerek kapan zerinde damlack hlinde toplanrsa da bu damlack silinmez
ve yle tartlr. Boot tipi piknometreler, zellikle rutin analizlerde abuk sonu verdii iin
tercih edilir.

22
2.5.1.2. Reischauer Tipi Piknometreler

Bu tip piknometreler ekilde de grld gibi geni bir gvde ile ince uzun
boyun ksmndan ibaret olup boyun ksmnn ortasnda bir izgi vardr.

ekil 1.2: Reischauer piknometre takm

1)Piknometre doldurma hunisi 2)Piknometredeki svy izgisine getirmekte kullanlan klcal
boru 3)Piknometredeki svnn klcal boru ile boaltlmas

Standart reischauer tipi piknometreler boyun ksm 65-85 mm, ykseklii ise 140-160
mm, boyun i ap 2,5-3,5 mmdir. aret izgisi, boynun yukardan 25-35 mm aasndadr.
Su kapasitesi 20C de 48-50 gramdr.

2.5.2. Hacim lm ve Hesaplama (Piknometrenin Kullanlmas)

Piknometrede bulunan suyun arlna o piknometrenin su kymeti denir.
Piknometrenin su kymetini bulmak iin ilk nce bo piknometre, sabit arla getirilerek
daras bulunur.

Daha sonra piknometre yeni kaynatlm ve soutulmu damtk su ile izginin biraz
stne kadar doldurulur.

zgl arlk 20 C scakla gre verildii iin deneylerin bu scakla ayarl su

banyosunda gerekletirilmesi tavsiye edilir. Su banyosundaki suyun piknometrenin
boazndaki izginin biraz stne kacak kadar dolu olmasna dikkat edilir.

Piknometrenin iinde bulunduu mddete su banyosundaki snn 20 0C + 0,1 derece

kalmas salanr. Piknometredeki d sy tamamen almas iin 30 dakika su banyosunda
bekletilir. Klcal boru yardm ile su seviyesi tam izgiye getirilir. erisinde hava
kabarcnn kalmamasna dikkat edilmelidir. Daha sonra piknometrenin d eperi iyice
kurutularak 4 haneli bir terazide tartm alnr.

rnein, sabit tartma getirilmi piknometrenin kendi daras 21,3515 g ve su ile

beraber tartldnda ise 71,3853 gram geliyorsa olsa piknometre su kymeti:

71,3853 21,3515 = 50,0338 g olur ki bu da piknometrenin hacmi demektir.

23
 Daha sonra younluu tayin edilecek sv ile piknometre birka defa alkalanr ve sv
izgisinin biraz stne kadar doldurulur. Ayn ekilde su banyosunda ayn derecede
bekletilerek ve aynen su gibi tartlr.

Dara ktktan sonra svnn arl 49,9842 g ise svnn zgl arl;

= 49,9842 / 50,0338 = 0,9990 g/m olarak verilir.

2.5.3. Sv Karmn zktlesi

Birden fazla svnn birbirine kartrlmasyla oluan karmn zktlesi, karm
oluturan maddelerin ktlelerinin toplamnn, hacimlerinin toplamna blnmesiyle bulunur.
Karma Katlan Svlarn Toplam Ktlesi
dkarm
Karma Katlan Svlarn Toplam Hacmi
m1 m 2 ...
dk
V1 V2 ...

Grafik 2.1: Ktle hacim grafii

d1 ve d2 zktleli iki sv kartrlrsa karmn zktlesi dk dr.. Karmn

zktlesi, her zaman kartrlan maddelerin zktlelerinin arasnda bir deer
alr.
d1 ve d2 zktleli svlardan eit hacimde kartrlrsa karmn zktlesi;
d d2
dk 1 forml ile bulunur.
2
d1 ve d2 zktleli svlardan eit ktlede kartrlrsa karmn zktlesi;
d .d
dk 2. 1 2 forml ile bulunur.
d1 d 2

rnek: Birbiri ile karabilen zktlesi 0,6 g/cm3 olan bir sv ile zktlesi 2,4 g/cm3
olan ikinci bir svdan 20er cm3 alnarak karm hazrlanyor. Hazrlanan karmn
zktlesi nedir?

24
25
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
Svlarn younluunu lnz.
Kullanlan ara ve gereler: Sv rnei, termometre, mezr, dansimetre, piknometre,
terazi

lem Basamaklar neriler

Dansimetre ile svlarn
younluunu lmek iin;
Younluu llecek sv
rneini seiniz. nlnz giyiniz, maskenizi ve eldiveninizi
taknz.
alma ortamnz hazrlaynz.
Laboratuvar gvenlik tedbirlerine uyunuz.
alma srasnda kullanacanz gereleri
retmeninizi bilgilendirerek temin ediniz.

Svnn scakln lnz,

uygun dansimetre ve mezr
seiniz.

Termometre ile dikkatli alnz.

Dansimetrenin boyutuna uygun mezr seiniz.

Mezre younluu llecek

svy aktarnz.

Svy mezre aktarrken darya dkmeden

dikkatlice alnz.

Dansimetreyi svnn iine

Dansimetreyi yavaa mezrn iine daldrnz.
yavaa daldrnz.

26
 Sabitlenmesini bekleyiniz ve
younluu okuyunuz.

Dansimetre sabitlenince gz hizasna getirerek

deeri okuyunuz.

Scaklk farkna gre

younluu hesaplaynz.
Dansimetrenin alma scakl gz nne
alnarak sapmay hesaplaynz.
Elde ettiiniz veriler nda younluunu
hesaplaynz.

Raporunuzu hazrlaynz.

lem basamaklar ve aldnz notlardan

faydalanarak raporunuzu hazrlaynz.
Raporunuzu retmeninize teslim ediniz.

Piknometre ile younluk lmek iin;

nlnz giyiniz, maskenizi ve eldiveninizi
Kullanlacak olan
taknz.
piknometreyi seiniz.
alma ortamnz hazrlaynz.

27
 Piknometreyi temizleyiniz ve
gerekirse frnda kurutunuz.

Piknometreyi dikkatlice temizleyiniz. Bu esnada

krlabileceini dnerek daha hassas davrannz.
Temizlenen piknometreyi kurutmak amacyla
frnda bekletiniz.
.

Piknometrenin darasn alnz.

Bo piknometrenin darasn alp kaydediniz.

Piknometreyi rnek sv ile

doldurunuz.

Scakln ltnz sv ile piknometreyi

izgisinin zerini geecek ekilde doldurunuz.

Termometre ile scakl kontrol ediniz.

Piknometrenin kapan
stenilen scakla gelindiinde piknometrenin
kapatnz.
kapan kapatnz.

28
 Piknometreyi kurulaynz.

Piknometrenin iindeki fazla suyu tararak iyice

kurulaynz.

Piknometreyi tartnz.

Tartm esnasnda elektronik terazi kullanm

kurallarna dikkat ediniz.

Hesaplama yapnz.

Elde ettiiniz veriler nda younluu

hesaplaynz.

Kullanlan ara ve gereleri Kullanlan ara gereleri temizleyerek laboratuvar

temizleyerek teslim ediniz. sorumlusuna teslim ediniz.
Raporunuzu hazrlaynz.

lem basamaklar ve aldnz notlardan

faydalanarak raporunuzu hazrlaynz.
Raporunuzu retmeninize teslim ediniz.

29
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1 nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi?
2 Younluu llecek sv rneini setiniz mi?
3 Svnn scakln ltnz m?
4 Uygun dansimetre ve mezr setiniz mi?
5 Mezre younluu llecek svy aktardnz m?
6 Dansimetreyi svnn iine yavaa daldrdnz m?
7 Sabitlenmesini beklediniz mi?
8 Dansimetreden sv younluunu okudunuz mu?
9 Scaklk farkna gre younluu hesapladnz m?
10 Piknometre aldnz m?
11 Piknometreyi temizlemek ve kuruttunuz mu?
12 Piknometrenin darasn aldnz m?
13 Piknometreyi rnek sv ile doldurdunuz mu?
14 Piknometrenin kapan kapattnz m?
15 Piknometreyi kuruladnz m?
16 Piknometreyi tarttnz m?
Kullandnz malzemeleri temizleyerek teslim ettiniz
17
mi?
18 Rapor hazrlayp retmeninize teslim ettiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

30
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Bir maddenin birim hacminin ktlesi aadakilerden hangisidir?

A) zgl arlk B) Hacim
C) zktle D) Arlk
2. zktle birimi hangisidir?
A) g/m3 B) kg/cm3 C) kg/ml D)g/cm3
3. Alkol younluunu lmek iin hangi aerometre kullanlr?
A) Sakkarometre B)Alkolimetre
C) Laktodansimetre D)Bomemetre

4. Stn younluunu lmek iin hangi aerometre kullanlr?

A) Laktodansimetre B) Alkolimetre
C) Sakkarometre D) Bomemetre

5. 12 0Cde stn laktodansimetreden okunan deeri 34 ise bu stn younluu

ka g/cm3 tr?
A) 1.0332 g/cm3 B) 1.0318 g/cm3
C)1.0316 g/cm3 D) 1.0334 g/cm3
6. Aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
A) Maddenin birim hacminin ktlesine zktle denir.
B) zktle birimi g/cm3 tr.
C) zktle maddeler iin ayrt edici zelliktir.
D) Btn maddelerin birim hacminin ktlesi ayndr.
7. Younluu 0.916 g/cm3 hacmi ise 25 cm3 olan svnn arl ka gramdr?
A) 22.9 B) 21.9
C) 22.8 D)21.8
Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D,
yanl ise Y yaznz.

8. ( ) Alkol ve su karmnda arlk ve hacim olarak % alkol

miktarn alkolimetre verir.
9. ( ) lmede kullanlacak mezrn boyutlarnn dansimetrenin boyutlarna uygun
olmasna gerek yoktur.
10. ( ) Okuma dansimetrenin dikey salnm durduktan sonra
gerekletirilmelidir.

31
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

32
 RENME FAALYET-3

RENME FAALYET-3
AMA
Gerekli ortam salandnda kuralna uygun olarak yzey gerilim lm
yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Gller buz tuttuklar zaman sadece yzeyi buz tutar. Gln altnda canllar
hayatlarn devam ettirirler. Bunun nedenlerini aratrnz.
Yamur damlalar ne ekilde yeryzne iner? Neden bu ekli alr? Aratrnz.

3. SIVILARDA YZEY GERLM

3.1. Yzey Gerilim Kuvvetleri
Kat ve svlarn en muhteem zelliklerinden biri de yzey gerilimidir. Yzey
geriliminin gnlk hayatmzda farknda olmadan ska karlatmz tesirleri olduu gibi
teknik uygulamalarda karlalan tesirleri de vardr.

Resim 3.1: Su damlasnn yzey gerilimi

Bir leen ierisindeki durgun suya dikkatlice baktmz zaman, su yzeyi sanki bir
zar ile kaplym gibi grnr. Bunun sebebi yzey gerilimidir. Sv yzeyindeki atomlarn,
i ksmdaki atomlar tarafndan byk bir kuvvetle ekilmesi sonucu sv yzeyi adeta bir zar
gibi gerilir. Svnn ierisine girmek veya dna kmak isteyen yabanc bir maddenin bunu
baarabilmesi iin bu zar delmesi yani yzey gerilimini yenmesi gerekir. Bir kap
ierisindeki suyun zerine bir jileti ok yava bir ekilde brakrsak jiletin arl suyun
yzey gerilimini yenemedii iin elikten yapld hlde jilet, su zerinde durur.

33
 Yzey geriliminin teknolojik uygulamalara tesirleri olumlu veya olumsuz olabilir.
Yzey geriliminin olumsuz tesir ettii uygulamalarda ortama yzey gerilimini dren katk
maddelerinin ilave edilmesi zaruridir.

Buraya kadar anlattmz olaylarn nem kazand teknolojik bir uygulama,

madencilikte, yzdrme yoluyla cevher zenginletirme metodu olan flotasyondur. Flotasyon
ileminde mineral taneleri bir sv ierisinde, gang'ndan ayrlarak yzeyde tekil edilen
kpkte toplanr. Kollektr ad verilen katk maddeleri ile yzeyi hidrofob hle getirilen
mineral taneleri, adhezyon kuvveti sayesinde hava kabarcklarna tutunarak svnn zerine
kar. Ancak hava kabarcnn yzeye kabilmesi iin sv yzeyindeki zar delmesi
gerekir. Bunun iin svnn yzey geriliminin dk olmas lazmdr ki bu da sv ierisine
kprtcler ilave edilerek salanr. Aksi takdirde ykselen mineral ykl hava habbecikleri
sv yzeyinde sert bir zemine arpm gibi olur ve paralanarak tad tanecikleri
kaybeder.

Suda yaayan birok bcek tr yukarda anlattmz fizik kaidelerini kullanarak

hayatn srdrr. Bunlara en gzel rnek su rmceidir. Su rmcei, su zerinde yzey
geriliminden dolay oluan zarn zerinde yrr. Su zerine yapp kalmamas iin
ayaklarnn ucunda hidrofob balmumuna bulanm kllardan oluan kadifemsi sk bir rg
mevcuttur. Suda yaayan Gerris gibi birok bcek tr de hidrofili ve hidrofobi sayesinde
deiik ekillerde hayatlarn srdrr.

Resim 3.2: Su stnde duran bir bcek

Molekller birbirlerine yeteri kadar yakn bulunduklar zaman birbirlerini eker. Sv

iinde bulunan bir molekl ekilde grld gibi ortalama olarak btn ynlerden ayn
kuvvetle ekilir. Hlbuki svnn yzeyinde bulunan bir molekl aa ve yanlara doru
ekildii hlde yukarya doru eken kuvvet ok zayftr (Buharn etkisi ok azdr.). Bunun
sonucu olarak yzeydeki molekller sv iine doru yzeye dik olarak ekilir. Sv yzeyi
bir gerilim altnda bulunur ve bu, sv yzeyinde her noktada ve her ynde ayndr, buna
yzey gerilimi denir. Yzey gerilimi santimetre bana dyn olarak verilir.

34
 kuvvet dyn

uzunluk cm

ekil 3.1: Sv moleklleri hareketleri

Ktlesel ekim kuvvetinin olmad bir yere rnein uzay boluuna braklan bir
miktar sv, kre eklini alarak hemen en kk yzey alanna sahip olur. Svnn iindeki
molekller zerine etkiyen ekim kuvvetlerinin bilekesi 0 (sfr) olduu hlde sv
yzeyindeki moleklleri sv iine doru eken net bir kuvvetin etkisi altndadr. Yzeyi
kltmeye alan bu kuvvetleri yenmek iin dardan svya enerji vermek gerekmektedir.
Sabit scaklk ve basnta sv yzeyini 1 m2 veya 1 cm2 bytmek iin verilmesi gereken
enerjiye yzey enerjisi denir ve ile gsterilir.
Yzey ii erg dyn
Yzey Enerjisi
Yzey cm 2 cm
Yzey gerilimi etkisiyle sv mmkn olduu kadar yzeyini kltmeye alr. En
kk yzey gsteren ekil kre olduundan damlayan sv kresel bir ekil gsterir. Byk
damlalarn ekli yzey geriliminden baka kuvvetlerin etkisi altnda bozulmutur. Byk
miktarda bulunan svlar, bulunduklar kabn eklini alr, bu gibi svlarn ekilleri zerine
yzey gerilimi, ancak kabn kenarlar yaknnda hafife etki eder.

Resim 3.3: eitli svlar

Yzey gerilimi sadece svlar iin sz konusu deildir. Benzer gerilimler muhtelif
fazlar arasndaki btn yzeylerde mevcuttur. Bu hlde yzeyler aras gerilim veya yzeyler
35
aras enerji sz konusudur. rnein kat-sv, kat-gaz, sv-gaz, sv-sv yzeyler aras
gerilimleri gibi. zel olarak kaydedilmedike, sv-hava yzey gerilimi sz konusudur. Bu
hlde hava o svnn o scaklktaki buhar ile doygundur. Yzey gerilimi her maddeye has
zelliktir. Hava yerine baka gazlar alnrsa genellikle yzey geriliminin bykl deiir.

Sv ile cam arasndaki ekim kuvvetlerine adhezyon kuvvetleri denir. Klcal boruda
ykselmeye bu adhezyon kuvvetleri yol amaktadr. rnein alttaki ekilde grld gibi
klcal boruya su konulmutur.

Sv moleklleri arasndaki ekim kuvvetlerine kohezyon kuvvetleri ad verilir. Klcal

boruda alalmaya yol aan bu kohezyon kuvvetleridir. rnein alttaki ekilde grld gibi
klcal boruya cva konulmutur.

(a) (b)
ekil 3.2: (a) Adhezyon, (b) Kohezyon

3.2. Yzey Gerilim Deiimi

Sv zerindeki gaz younluu ok fazla artrldnda veya bu sv zerine bu svda
znmeyen bir baka sv ilave edildiinde svnn yzey gerilimi, kar fazdaki
molekllerle girecei molekler etkilemeler sonucu bir miktar azalacaktr.

Yzey gerilimi svnn cinsine, svnn scaklna svnn saflna baldr.

Kohezyon kuvvetleri byk olan svlarn yzey gerilimi daha byktr. Su

moleklleri arasndaki ekim kuvveti, etil alkoln moleklleri arasndaki ekim
kuvvetlerinden daha byktr. Bu nedenle suyun yzey gerilimi, etil alkolnden daha
yksektir.

Svnn scakl arttka yzey gerilimi der. Baz eritilmi metaller dnda scaklk
art svlarn birounun yzey gerilimini azaltc etki gsterir.

Scaklk(oC) H 2O CCl4 C6H6 C2H5OH CH3COOH

-4 -4 -4 -4
0 7,56x10 2,90x10 3,16x10 2,40x10 2,95x10-4
25 7,19x10-4 2,61x10-4 2,82x10-4 2,18x10-4 2,71x10-4
50 6,79x10-4 2,31x10-4 2,50x10-4 1,98x10-4 2,46x10-4
75 6,35x10-4 2,02x10-4 2,19x10-4 - 2,20x10-4
Tablo 3.1: Baz svlarn farkl scaklklardaki yzey gerilim deerleri (N/m)

36
 Saf bir madde ierisinde bir madde znyorsa znen maddenin ve zcnn
karakterine bal olarak yzey geriliminin deitii gzlenmitir. Ayrca yaplan
incelemelerle znen maddenin svnn i ksmlarndaki konsantrasyonun birbirinden farkl
olduu gzlenmitir ki bu beklenen bir olaydr.

3.3. zeltilerin Yzey Gerilimi

znen tanecikler iteki zc molekllerinin yzeydeki zc molekllerini ie
doru ekmesini belli lde engellediinden zeltilerin yzey gerilimi saf zcye gre
genellikle dktr. zcnn yzey gerilimini dren maddeler yzey aktif,
deitirmeyenler ise yzey inaktif olarak isimlendirilmektedir. Sulu zeltiler iin yzey
aktif maddeleri; organik asitler, alkoller, esterler, eterler, aminler ve ketonlar; yzey inaktif
maddeleri ise inorganik elektrolitler, organik asitlerin tuzlar, molar ktleleri kk olan
bazlar yannda eker ve gliserin gibi uucu ve elektrolit olmayan maddeler eklinde
sralayabiliriz.

Ya asitleri gibi suyun yzey gerilimini nemli lde dren maddeler, hem polar
hidrofilik (su seven) grup hem de apolar hidrofobik (su sevmeyen) grup ihtiva eder. Ya
asitlerindeki COOH grubu gibi hidrofilik gruplar, eer molekln kalan apolar ksm ok
byk deilse molekln znrln artrr. Ya asitlerinin hidrokarbon ksmlar bir
sulu zeltinin i ksmlarnda rahatszlk duyar (Yani yksek bir serbest enerjiye sahiptir.)
ve onlar svnn i ksmndan yzeye getirmek ok az i gerektirir. Bu sebeple yzey
gerilimini dren bir znen (yzey aktif madde), zeltinin yzey tabakalarnda birikir.
Byle znenlerin ara yzeyde pozitif adsorbland sylenir.

3.4. Yzey Gerilimini lme Metotlar

Yzey gerilimini lmek iin eitli metotlar vardr. rnein zel bir cam aletten
damlatlan damlalarn arlndan, saysndan yzey gerilimi tayin edildii gibi kapiler bir
boruda ykselen sv yksekliinden faydalanlarak da yzey gerilimi tayin edilebilir.

3.4.1. Kapiler Ykselme Metodu

Temas as ve kapilarite:

Bir kat yzeyi ile temastaki bir sv yzeyi bir a oluturur. Temas as ad verilen
bu ann bykl, svnn kendi moleklleri arasndaki ekim kuvvetleri (kohezyon
kuvvetleri) ile sv kat aras ekim kuvvetlerinin (adezyon kuvvetleri) greceli byklne
baldr. Kohezyon kuvvetlerinin bykl, adezyon kuvvetlerinin byklnden ne
kadar fazla ise sv kat arasndaki temas as da o denli byk olur. Dier bir ifade ile
byk bir temas as sv kat ekim kuvvetlerinin azlnn, kk bir temas as ise bu
kuvvetlerin byk olmasnn bir gstergesidir. Ayrca temas asnn bykl, kat
yzeyin dzl ve temizliinden baka svnn saflk derecesine de baldr. Saf ve slatma
maddesi ieren (yzey aktif madde) su damlalarnn bir parafin yzeyindeki durumlar
aadaki ekilde gsterilmitir.

37
ekil 3.3: Temas as (a) Saf su damlasnn (b) Islatma maddesi eklenmi su damlasnn parafin
yzeyinin ekli

Temas as 90 0Cden kk ise sv kab slatr, byk ise slatmaz. Bir kapiler
ierisindeki svnn kapiler duvarlar ile yapt a 90 0Cden kk ise sv kapiler yzeyini
slatr ve svnn yzeyinde i bkey bir menisks oluur. Temas asnn 90 0Cden byk
olmas hlinde sv kapileri slatmaz ve d bkey bir menisks oluur.

Metot:

ekil 3.4: Kapiler ykselme metodu

ekil 3.4te grld gibi sv kabn iine camdan bir kapiler konulmutur ve sv bu
kapilerin ierisinde ykselir. Kapilerde ykselerek cidar slatan tm svlarn yzey
gerilimlerinin belirlenmesinde bu yntem kullanlabilir.

Klcal iindeki svnn ykselmesi toplam yzey alann azaltr ve serbest enerji
minumum bir deere dtnde dengeye ulalr. Svnn daha fazla ykselmesi
durumundaysa ykselmeyle yzey alanndaki azalma ile kazanlandan daha fazla serbest
enerji, svnn kolondan ykselmesiyle kaybedilir.

Svnn dl kadar ykselmesiyle yzey alanndaki azalma 2p rdl olurken buna kar
gelen yzey enerjisindeki azalma;

dG v dA 2rdl
olacaktr.

38
 l yksekliinde younluundaki svnn bir miktar ykselmesiyle r 2 dl lik bir
hacim art meydana gelir ki bylece serbest enerjideki deiim

dG a p r 2r l dl olur.

ki serbest enerji deiimi birbirine eit olduunda ykselme durur. Bu denge annda
hesaplanan yzey gerilimi;

dG y dG a g 2p rdl p r 2r l dl
olur. Buradan
lrg

2 yazlabilir.
Eitliin sanda yer alan deikenler llebileceinden deerinin bykl
belirlenebilir. Bu eitlik svnn tamamyla cam slatt kabul edilerek kartlmtr. Cam
tamamen slatmayan svlar iin ise cam sv arasndaki asna bal olarak farkl baz
yaklamlarn kullanlmasyla benzer bir ifade karlabilir.

3.4.2. Damla Arl Metodu

Resim 3.4: eitli stalagmometreler

Bu yntemde yzey gerilimini belirlemek iin aadaki ekilde gsterilen Traube

stalagmometresi kullanlr.

Bu metoda gre klcal bir borudan den damlann arl mg, tam dme annda
borunun evresindeki svnn yzey gerilim kuvvetine eit olacaktr.
mg
2r mg
2r
Fakat damlann d an fotoraflar alndnda damlann boru ile svnn tam
birletii yerden kopmad den damla ile borunun ucu arasnda bir miktar sv kald
gzlenmitir. Bu bakmdan yaplan aratrmalar yukardaki bant yerine

39
 mg
F
r
eitliinin daha geerli olduunu gstermitir. Buradaki F deeri r/V1/3 terimiyle orantldr.
Sabit hacimde bir svnn yzey gerilimini Traube stalogmometresi ile lmek iin tpn
ucundaki bir klcal borudan sv serbest dmeye braklr ve den damlalar saylr. Eer
ayn hacimde verilen bir karlatrma svs ile deneme yaplrsa bilinmeyen svnn yzey
gerilimi F faktrleri birbirine eit kabul edilerek
m1
1 2
m2

veya

n 2 d1
1 2
n1d 2
eitliinden hesaplanabilir. Buradaki n1 ve n2, d1 ve d2 younluklarna sahip svlarn V
hacmindeki stalagmometreden damlatlarak saylan damla saysdr.

ekil 3.3. Traube Stalagmometresi

Damla stalagmometresi ile

Kat yzeyi slatan svlar klcal bir borudan yava yava aktlrken damlalar hlinde
der. Damla olumasnda etkin kuvvet yzey gerilim kuvvetidir. Kat yzeyi slatan svlar
klcal bir borudan yava yava aktlrken damlalar hlinde der. Damla olumasnda etkin
kuvvet yzey gerilim kuvvetidir. D yarap r olan kapiler boruda m ktleli damlann tam
dme annda damla zerine etkiyen yer ekimi kuvveti, havann kaldrma ve yzey gerilim
kuvvetlerinin bilekesi sfr olmaktadr. Havann kaldrma kuvveti ihmal edilebilir, yer
ekimi ve yzey gerilim kuvvetlerinin ynleri dikkate alnrsa,
mg 2pr (1.1)

40
denklemi yazlabilir. Denklemdeki g yerekim ivmesi, yzey gerilimidir. Klcal borunun
d yarapn kesin belirlemek g olduu iin yzey gerilimi bilinen bir sv ve bilinmeyen
dier bir sv iin ayr ayr 1.1 denklemi yazlr ve taraf tarafa oranlanrsa
m1 g
1
m2 g 2 (1.2)

denklemi elde edilir. Tek bir damlann tartmndan gelecek hatay azaltmak iin n damla
dlerek tartlr ve bir damlann ortalama arl bulunur.

Kapiler borudan den damlann boru ile birletii yerden kopmamasndan

kaynaklanan hatay minimuma indirmesi ve hzl netice alnmas nedeniyle damla saym
metodu Traube stalagmometre laboratuvar deney dzeneinde yzey gerilim tayininde
yaygn ekilde kullanlr. ekil 3.4te grld gibi stalagmometrenin belirli bir hacmi
vardr. Bu sabit hacimdeki svnn damla says saylarak yzey gerilimi bilinmeyen svnn
aadaki denklemler ile yzey gerilimi hesaplanr. n1, n2 damla says, p1, p2 svlarn
younluklar, g1, g2 svlarn yzey gerilimleridir.
1 n 2p1 n 2 d1
1 2
2 n1p 2 n1d 2

ekil 3.4: Damla stalagmometresi

Deneyin yapl:

Deneyler ucu dzgn bir bret kullanlarak yaplacaktr. Bret, kullanlmadan nce
kromik asit ve saf su ile ykanmaldr. Her deney sonunda bret saf su ile ykanmal ve yzey
gerilimi tayin edilecek sv veya zeltinin az miktar ile alkanmaldr. Deneyler srasnda
bretten dme hzlar mmkn olduunca yava ve tm deneylerde ayn hzda olmasna
dikkat edilmelidir. Yzey gerilimi tayin edilen referans su, sv ve zeltiler ayn scaklkta
41
olmaldr. Damlalarn topland kk beherler temiz, kuru olmal ve ikinci kez
kullanlrken bo tartm alnmaldr. Damlalarn beher dna sramamas iin dikkatli
olunmaldr. Tm sv ve zeltiler iin 15-20 damla alnmaldr. Beherin bo iken tartm
m1, n damla sv veya zelti ile tartm m gram ise 1 damla sv veya zeltinin arl;
m 2 m1
M (1.3) denklemi ile bulunur.
n
Deneylere nce referans sv olarak saf su ile balanr. Daha sonra yzey gerilimi tayin
edilecek saf sv ve farkl konsantrasyonlardaki zeltilerin her biri iin tekrarlanr. Su, saf
sv ve farkl konsantrasyondaki zeltilerin her birinin birer damlalarnn arlklar (1.3)
denklemi ile hesaplanr. Bulunan deerlerin 1.2 denkleminde kullanlmas sonucunda ilgili
sv ve zeltilerin yzey gerilimleri hesaplanr. Deneyde bulunan ve hesaplanan tm
deerler uygun bir tabloda toplanr. Deneylerde zelti olarak metanol, etanol, propanol,
btanol gibi alkollerin, asetik asit, propiyonik asit, btirik asit gibi asitlerin 0.02, 0.04, 0.06,
0.08 ve 0.1 M sulu zeltileri kullanlr. Seyreltik zeltiler gerekirse deriik stok zeltinin
seyreltilmesi ile hazrlanabilir.

Sonu:
Yzey gerilimleri tayin edilen hidrokarbon trevi-su zeltileri iin
konsantrasyon-yzey gerilimi grafikleri izilir. Yzey geriliminin hidrokarbon
zincir uzunluu ile deiimi grlr. Bu amala ayn konsantrasyona karlk
farkl zelti trlerinin yzey gerilimleri bir tablo hlinde verilir.
Bir zelti tr iin izilen konsantrasyon-yzey gerilimi grafii zerinde
seilen konsantrasyonlara kar eriye teetler izilir. Her bir teetin eiminden
dg /dc deerleri ve 1.4 denkleminden q deerleri hesaplanr. Sonular bir tablo
hline getirilir.
Konsantrasyon- q yzey adsorbsiyon izotermi izilir. Asimtotunun ordinat
kesim noktas deerinden qm bulunur.
1/qmN eitlii kullanlarak znen maddenin bir moleklnn yzeyde
kaplad alan hesaplanr. Suyun 20Cde yzey gerilimi = 72,75 dyn/cmdir.

42
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
Svlarn yzey gerilimini lnz.
Kullanlan ara ve gereler: Stalagmometre, sv, karlatrma svs, kristalizuvar,
ine, ata, sv sabun, rulo, havlu

lem basamaklar neriler

Stalagmometre ile yzey gerilimi lmek iin;
Stalagmometreyi hazrlaynz.

nlnz ve eldiveninizi
giyiniz.
alma ortamnz
hazrlaynz.
Laboratuvar gvenlik
tedbirlerine uyunuz.
alma srasnda
kullanacanz gereleri
retmeninizi bilgilendirerek
temin ediniz.

Yzey gerilimi llecek svy hazrlaynz.

stenilen zellikte sv
hazrlaynz.

Stalagmometreyi iaret izgisine kadar sv ile stenilen seviyede svy

43
 doldurunuz. doldurunuz.

Tpn ucundaki bir klcal borudan svy serbest

dmeye braknz.

Den sv saysn not ediniz.

Damla saysn not etmeyi

Den damlalar saynz.
unutmaynz.

44
 Ayn hacimde verilen bir karlatrma svs ile
deneme yapnz.

Deney yaparken kullandnz

svlara dikkat ediniz.

Yaptnz hesaplamay
Hesaplamalar yapnz.
kontrol ediniz.
Toplu ine ile yzey gerilimi lmek iin;
Kristalizuvara yarsndan daha
Kristalizuvar yzey gerilimi llecek sv ile
fazla su koyunuz.
doldurunuz.

45
 Su seviyesine yakn bir noktadan suya ata
braknz.

Ata kabn merkezinden ve

tm yzeyi svya deecek
ekilde yavaa braknz.

Sonra ineyi braknz.

Toplu inenin kuru olmasna

dikkat ediniz.

Bu ekilde brakmakla ine ve atan su stnde

Kt havlunun ucundan hzl
kalmas salanamyorsa kt havlu kullanarak
bir ekilde braknz.
salaynz.

46
 ne ve ata su yzeyinde iken suya bir miktar
sabunlu su ilave ediniz.

Sabunu ilave ettikten sonra

kartrnz.

ne ve atan suya battn gzleyiniz.

Sabunlu suyun yzey

Sonu hakknda yorum yapnz. gerilimini azalttn
gzlemleyiniz.
Kullanlan ara ve gereleri temizleyerek teslim
ediniz.
Sonular rapor hlinde teslim ediniz.

47
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1 nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi?
2 Stalagmometreyi hazrladnz m?
3 Yzey gerilimi llecek svy hazrladnz m?
Stalagmometreyi iaret izgisine kadar sv ile doldurdunuz
4
mu?
Tpn ucundaki bir klcal borudan svy serbest dmeye
5
braktnz m?
6 Den damlalar saydnz m?
Ayn hacimde verilen bir karlatrma svs ile deneme
7
yaptnz m?
8 Hesaplamalar yaptnz m?
Kristalizuvar yzey gerilimi llecek sv ile doldurdunuz
9
mu?
10 Su seviyesine yakn bir noktadan ineyi suya braktnz m?
11 Sonra ata braktnz m?
Bu ekilde brakmakla ine ve atan su stnde kalmas
12
salanamyorsa kt havlu kullanarak saladnz m?
ne ve ata su yzeyinde iken suya bir miktar sabunlu su
13
ilave ettiniz mi?
14 ne ve atan suya battn gzlediniz mi?
15 Sonu hakknda yorum yaptnz m?
16 Kullanlan ara ve gereleri temizlediniz mi?
17 Sonulardan rapor hazrladnz m?
18 Raporunuzu teslim ettiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz

48
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadaki yarglarndan hangileri dorudur?

I. Sv iinde bulunan bir molekl ortalama olarak btn ynlerden ayn kuvvetle
ekilir.
II. Sv yzeyi bir gerilim altnda bulunur ve bu, sv yzeyinde her noktada ve her
ynde ayndr.
III. Svlarn yzeyi klrken dardan enerji almas gerekmektedir.
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III D) I ve II

2. Bir svnn yzey gerilimini aadaki etkenlerden hangisi deitirmez?

A) Svya yzey aktif bir madde eklemek
B) Svy stmak
C) Svnn hacmini deitirmek
D) Svy soutmak

I. Bir svnn yzey alann artrmak iin gerekli enerji ya da ie ..denir.

II.Svlar yzey gerilimi nedeniyle yzey alanlarn en az tutmak istediklerinden sv
damlalar..biimindedir.
II.Yzey gerilimi byk olan svlarn stnde toplu ine . .
3. Yukardaki ifadelerde yer alan boluklara aadakilerden hangileri getirilmelidir?
I II III
A) Yzey gerilimi embersel Batar
B) Yzey gerilimi Kresel Yzer
C) Kapiler etki Kresel Yzer
D) Kapiler etki Sicimse Batar

4.

X ve Y svlar klcal boruda ekildeki gibi durmaktadr.

Buna gre;
I. X cam slatr.
II. X ve Y svlarnn ikisinin de slatabildii bir yzey yoktur.
III. Y svs cam slatmaz.
Bu yarglarndan hangileri dorudur?
A) YalnzI B) I ve II C) I ve III D) I,II ve III

49
5. Yzey gerilimi;
I.Scaklk II.Svnn cinsi III.Basn
niceliklerinden hangilerine baldr?
A) Yalnz I B) I ve II C) Yalnz III D) I,II ve III

6. Deterjanlar suyun yzey gerilimini azaltr. Bunun nedeni aada verilenlerden hangisi
veya hangileri olabilir?
I.Suyun polar olmas
II. Deterjan moleklnn hidrofil grup iermesi
III. Deterjan moleklnn hidrofob grup iermesi
A) I, II ve III B)Yalnz I C)I ve II D)II ve III

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

7. Sabit scaklk ve basnta sv yzeyini 1 m2 veya 1 cm2 bytmek iin verilmesi

gereken enerjiye .. . denir.

8. Svnn kohezyonu, bulunduu kabn uygulad adhezyondan bykse sv,

bulunduu kabn eperlerini . .

9. Kohezyonu.ok yksek olan cva bir cam kaba konulduunda

camn eperlerine yapmaz.

10. Bir cam kaba konulan suyun .... kabn uygulad .. kk ise su
cama yapr ve cam slatr.

11. Madencilikte, yzdrme yoluyla cevher zenginletirme metoduna .denir.

12. elikten yaplm bir jilet parasnn svnn yzeyinde kalmas svnn
yenememesinden kaynaklanr.

13. Bir bardak iinde bulunan sv moleklleri arasndaki ekim kuvvetine., bardak
ile su arasndaki ekim kuvvetine ise .ad verilir.

14. .. kuvvetleri. .kuvvetlerinden byk ise yzey slanr.

15. Bir svnn yzey alann artrmak iin gereken enerji ya da ie . . denir.

16. Yapsnda hem hidrofil (suyu seven) hem de hidrofob (suyu sevmeyen) madde ieren
maddelere . denir.

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

17. ( ) Boluk (hole) teorisine gre bir sv ierisinde boluklar bulunmaktadr ve

molekller srekli boluklara doru hareket eder.

18. ( ) Sv ile cam arasndaki ekim kuvvetlerine kohezyon kuvvetleri denir.

50
19. ( ) Yzey aktif madde ieren zeltilerin yzey gerilimi saf svlardan daha yksektir.

20. ( ) Scaklk svlarn yzey gerilimini azaltr.

21. ( )ampuan, deterjan ve sabun gibi maddeler yzey aktif maddelerdir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

51
 RENME FAALYET-4

RENME FAALYET-4
AMA
Gerekli ortam salandnda kuralna uygun olarak svlarn viskozitesini
lebileceksiniz.

ARATIRMA
Akkanlarn zellikleri hakknda aratrma yapnz.
Akkan eitleri hakknda aratrma yapnz.
Akkanlarn akarken karlaabilecekleri diren hakknda aratrma yapnz.

4. SIVILARDA VSKOZTE LM
Gnlk yaantmzda kullandmz sv deterjanlar, motor yalar bal, sv yalar,
ketap, meyve sular gibi svlarn dier svlardan daha yava aktn gzlemlemek
mmkndr.

Viskozite; fiziksel olarak homojen yapya sahip sv hldeki maddelerin akkanla

kar gsterdikleri diren olarak tanmlanabilir. Dier bir deyile viskozite uygulanan bir
kuvvet karsnda maddenin akmaya kar gsterdii direncin derecesidir.

4.1. Viskozite
Akkanlarn akmaya kar gsterdikleri dirence viskozite denir. Ayn koullarda,
viskozitesi kk olan svlar, viskozitesi byk olan svlara gre daha hzl akar.

Resim 4.1: Viskozitesi yksek bir madde bal

52
 Viskozitenin tersine akclk denir. Viskozite , akclk ise gsterilir. Aralarnda
1


eitlii yazlabilir.

Svlarn viskozitesi svlarn bileimine baldr. Younluk ve ar bileen miktar

arttka viskozite de artar. Scaklk ve gaz miktar arttka viskozite der.

SI birim sisteminde viskozitenin birimi pascal.saniyedir (Pa.sn.). Pa.sn.

(pascal.saniye) birimi; kg.m-1s-1 yani (ktle)-1.(zaman)-1 veya N.s.m-2 ile e deerdir. CGS
birim sistemindeki viskozite birimi poise (g cm-1 s-1)dir. 1 poise (puvaz)=0,1 Pa.sn. veya 1cP
(santipuvaz)=1 m Pas (mili Pa.sn.)tr. Bir sv 1 cm2 kesitindeki bir tp ierisinde 1 dyn
basn altnda 1 saniyede 1 cm ilerleyebiliyorsa viskozitesi 1 poisedir. Poisenin yzde
birine santipoise denir.
Sv Viskozite(Pa.s)
Etil alkol 1,074x10-3
Aseton 0,306 x10-3
Metil Alkol 0,544 x10-3
Propanol 1.945 x10-3
Benzen 0,604 x10-3
Nitrobenzen 1,863 x10-3
Cva 1,526 x10-3
Slfrik Asit 24,2 x10-3
Gliserol 934 x10-3
Zeytinya 81 x10-3
Cam 1040
Tablo 4.1: Baz svlarn viskozite deerleri

4.2. Viskoziteye Etki Eden Faktrler

Svlarn viskozluu molekl yaplar ve molekller aras etkilemelerle yakndan
ilgilidir. Herhangi bir boru iinde akan bir svnn ak hz akm salayan yrtc kuvvet
ile akm engellemeye alan direncin byklne baldr. Viskoziteyi svnn scakl ve
basn etkiler.

4.2.1 Scaklk
ou svlarn viskozitesi, artan scaklkla azalr. Boluk (hole) teorisine gre bir sv
ierisinde boluklar bulunmaktadr ve molekller srekli boluklara doru hareket ederler.
Bu olay aka izin verir fakat bir molekln bir bolua tanmas bir aktivasyon enerjisine
ihtiya duyduundan enerji gerektirir. Yksek scaklklarda aktivasyon enerjisi daha kolay
temin edileceinden scaklk ykseldike sv daha kolay akar.
53
4.2.2. Basn
Dier yandan artan basnla bir svnn viskozitesi artar nk basncn artrlmas sv
ierisindeki boluk saysn azaltr ve bunun sonucu molekllerin hareketi zorlar.

4.3. Stokes Yasas

Bir metal bilyenin sv iinde limit dme hz llerek de viskozluk bulunabilir. Sv
iinde dmekte olan bir metal kre yer ekimi kuvveti ile buna ters ynde olan stokes
srtnme kuvvetinin etkisi altndadr. Bu iki kuvvet eitliinde kre limit hza eriir ve sv
iinde dzgn dorusal bir hareketle aaya der.

ekil 4.1: Stokes yasas uyarnca viskozluk tayini

ekilde grlen belli bir limit hza ulama aral geildikten sonra krenin a ve b
arasndaki z yksekliinden limit hzla dme sresi olan t llr. Buradan,

Z
V eitliinden limit hz bulunur.
t
Kreye etkiyen yer ekimi kuvveti, yani krenin sv iindeki arl ve stokes
kuvveti eitlendiinde viskozite iin

2.r 2 .g.( ' ) 2.r 2 .g.( ' ).t

9. 9.h

bants ele geer.

rnek: 20 0C scaklkta younluu 3,051 g/ ml olan 9,16.10-4 cm yarapl bir kre, su

iinde 50 cm ykseklikten limit hzla 1614,8 saniyede dyor. Suyun younluu 0,9982
g/ml olduuna gre viskozitesini hesaplaynz.

zm
r = 9.16 10-4 cm h = 50 cm

54
 dk= 3,051 g/ ml t = 1614,8 sn dsu = 0,9982 g/ ml

2.r 2 .g.( ' ).t

9.h

2.(9.16.104 ).981.(3,051 0,9982' ).1614.8

9.50
2
1.996.10 poise olarak hesaplanr.

4.4. Kapiler Akma Yntemi

Hacmi V olan bir akkan i yarap r ve uzunluu l olan bir klcal borudan t
sresinde aktnda, akmn hacimsel hz Hagen- Poiseuille tarafndan denklemi ile
verilmitir.

V r 4

t 8l
Birim zamanda akan svnn hacmi, yani hacimsel hz borunun yarapnn drdnc
kuvveti ve borunun iki ucu arasndaki p basn fark ile doru orantldr. Dinamik
viskozite ve boru uzunluu ile ters orantldr. Klcal boru yere dik tutulduunda iki ucu
arasndaki basn fark, ykseklii h ve younluu olan svnn basncna eittir. Viskozite
ekilirse viskozimetre iin btn sabitler k sabiti iinde toplanr ve ayn viskozimetre
kullanldnda iki ayr sv iin ayr ayr yazlp oranlanrsa
2 2 t 2
2'
1 1t1
eitlii elde edilir.

Burada 2 ikinci svnn birinci svya gre bal viskozitesini gstermektedir. ou

kez birinci sv su alndnda btn svlarn suya gre bal viskoziteleri verilmektedir.

Suyun mutlak viskozitesi 1 ve dier svnn suya gre bal viskozitesi 2

bilindiinde ayn svnn mutlak viskozitesi eitliinden hesaplanr.

2 '2 .1
En ok kullanlan klcal viskozimetre Ostwald viskozimetresidir.

55
4.4.1. Ostwald Viskozimetresi
Viskozite lm iin birbirinden farkl birka yntem vardr. Viskozite lmek iin
kullanlan aralara viskozimetre, viskozite lme ilemine ise viskozimetri denir. Klcal
viskozimetre, den kre viskozimetresi, dnme viskozimetresi ve Engler viskozimetresi ok
kullanlan viskozite len aralardan bir kadr. Burada yalnzca Ostwald viskozimetresi ad
verilen klcal viskozimetre ile lmeyi greceiz.

Bir Ostwald viskozimetresi aadaki ekilde grld gibi bir kolu klcal olan U
eklinde borudur. Hacmi a ve b izgileri arasnda kalan v deerine eit olan bir svnn klcal
borudan akma sresi llerek viskozite tayini yaplr.

ekil 4.2: Ostwald viskozimetresi

ekildeki v akan svnn hacmini, t akma sresini, r klcaln yarapn, h akmann

balad andaki hidrostatik ykseklii, l iaretli iki izgi arasnda kalan klcaln uzunluunu,
svnn younluunu, ise viskozluunu gstermektedir.

Byle bir viskozimetre iin k bir sabit olmak zere;

r 4hg
t
8 l

Fakat bu kadar fazla sayda bykln tam doru olarak llmesi imknszdr.
Bunun iin svlarn suya gre bal viskoziteleri llerek yaplan hatalar azaltlr.

rnek: Ayn klcal viskozimetre kullanldnda 20 0Cde eit hacimdeki su ve

benzenin akma sreleri srayla 150 saniye ve 96,0 saniye olarak bulunmutur. Bu scaklkta
su ve benzenin younluklar srayla 1 g/cm3 ve 0,879 g/cm3tr. 20 Cde suyun mutlak
viskozitesi 10,48.10-3 poise olduuna gre verilen scaklkta benzenin bal ve mutlak
viskozitesini hesaplaynz.

56
zm:
tsu= 150 sn. tbenzen=96 sn
3
dsu= 1 g/cm dbenzen=0,879 g/cm3
su=10,48.10-3 poise

2 2 t 2
2'
1 1t1

96.0, 879
2' 0, 5626 poise
1.150
2 '2 .1
2 0, 5626.(10, 05.103 ) 5, 6541.103 poise

57
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
Svlarn viskozitesini lnz.
Kullanlan ara ve gereler: Oswald viskozimetresi, ya banyosu, kronometre

lem basamaklar neriler

Oswald viskozimetresinin konaca ya
banyosunu hazrlaynz.

nlnz ve eldiveninizi giyiniz.

Laboratuvar nlnz giyiniz.
alma ortamnz temizleyiniz.

Temiz Oswald viskozimetresi alnz.

Ostwald viskozimetresini aldnz

yerden dikkatli karnz.

Oswald viskozimetresini hazrlaynz.

Ostwald viskozimetresini hazrlarken

cam borularn krlmamasna dikkat
ediniz.

58
 Oswald viskozimetresini ya banyosuna
yerletiriniz.

Yerletirirken viskozimetreyi
zorlamaynz.

Klcal borudaki ak zamann lmek iin

kronometre alnz.

Kronometreyi sfrlamay
unutmaynz.

Viskozitesi bulunacak svy rngayla

ekiniz.

Viskozitesini leceiniz svya gre

rnga seiniz.

Viskozitesi llecek sv ile Oswald Viskozimetrede hava kabarc

59
 viskozimetresini doldurunuz. olmamasna dikkat ediniz.

Oswald viskozimetresinde viskozitesi

llecek svy puarla ekerek akmann
salanaca blme getiriniz.

Puarn iine sv karmamaya zen

gsteriniz.

Sv ilk seviyeden akmaya balad an

kronometreye basnz. Svnn st izgiden itibaren akmasna
dikkat ediniz.

Svnn alt izginin altna inmeden

Sv ikinci seviyeye geldii an
kronometreyi durdurmaya dikkat
kronometreyi durdurunuz.
ediniz.

60
 Svnn viskozitesi lldkten sonra ya
banyosunu kapatp soumaya braknz.

Ya banyosu soumadan
viskozimetreyi almaynz.

leminiz bittiinde viskozimetreyi

temizleyiniz.

Kullanlan ara gereci temizleyip

yerine kaldrnz.

Kullandnz malzemeleri temizleyerek Viskozimetrenin krlabilir olduunu

teslim ediniz. unutmaynz. Dikkatli temizleyiniz.
Rapor hazrlamak ok nemlidir.
Sonular rapor hlinde yaznz ve teslim Amacnz, ilem basamaklarnz,
ediniz. sonucunuzu ieren bir rapor
hazrlaynz.

61
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1 nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi?
Oswald viskozimetresinin konaca ya banyosunu
2
hazrladnz m?
3 Temiz Oswald viskozimetresi aldnz m?
4 Oswald viskozimetresini hazrladnz m?
5 Oswald viskozimetresini ya banyosuna yerletirdiniz mi?
Klcal borudaki ak zamann lmek iin kronometre
6
aldnz m?
8 Viskozitesi bulunacak svy rngayla ekiniz.
Viskozitesi llecek sv ile Oswald viskozimetresini
9
doldurdunuz mu?
Oswald viskozimetresinde viskozitesi llecek svy
10
puarla ekerek akmann salanaca blme getirdiniz mi?
Sv ilk seviyeden akmaya balad an kronometreye
11
bastnz m?
Sv ikinci seviyeye geldii an kronometreyi durdurdunuz
12
mu?
Svnn viskozitesi lldkten sonra ya banyosunu
13
kapatp soumaya braktnz m?
14 Kullandnz malzemeleri temizleyerek teslim ettiniz mi?
15 Sonular rapor hlinde yazp teslim ettiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz

62
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Ostwald viskozimetresinde 20 oCde su ve n- btil alkoln akma sreleri srayla 126,2
saniye ve 442,2 saniyedir. Her iki svnn ayn scaklktaki younluklar srayla
0,99820 g/ml ve 0,80961 g/mldir.20 0Cde suyun mutlak viskozitesi 1,055.10-2 poise
olduuna gre ayn scaklkta n-btil alkoln viskozitesi katr?

A) 2,998.10-2 B) 2,086. 10-2

C) 2,998.10-1 D) 1,998.10-2

2. I. Bal II. Zeytinya III. Su

Yukardaki maddelerin viskozitelerinin karlatrmas hangisinde doru olarak verilmitir?
A) II I III B) III II I
C) I=II III D) I II III

3. Yukardaki ak forml verilen gliserin viskozitesi yksek olan bir svdr.

I. Mol ktlesi
II. Molekllerin geometrik ekli
III. Scaklk
Yukardaki nicelik ve zelliklerden hangileri gliserinin viskozitesinin yksek olmasnn
nedenleri arasnda saylmaz?

A) Yalnz I B) Yalnz III

C) I ve II D) I ve III

4. Svlar akmaya kar gsterdii direnceI.denir. Bunun tersine iseIIdenir.

Yukardaki tanmlamalarda I ve II numaral boluklar iin aadakilerden hangisi dorudur?
I II
A) Kohezyon Adhezyon
B) Viskozite Akclk
C) Adhezyon Kohezyon
D) Akclk Viskozite

5.
I. Mol ktlesi
II. Molekllerin geometrik ekli
III. Scaklk
Svlarn viskozitesi, yukardaki nicelik ve zelliklerinden hangilerine baldr?
A) I, II ve III B) Yalnz II
C) Yalnz III D) I ve III
63
6. I. Adhezyon kuvvetleri, kohezyon kuvvetlerinden byk olan svlar temas ettii
kapiler boruda ykselir. Buna gre;
II. Scakl artan svlarn yzey gerilimi klr, viskozite artar.
III. Akclk ile viskozite doru orantldr.
yarglarndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II
C) I ve II D) II ve III

7. Aadaki rneklerden hangisi viskozitenin gndelik kullanm alanlar ile ilgili

deildir?
A) Yollara asfalt dklrken ziftin stlmas
B) orbalara kvam artrc eklenmesi
C) Reelin scakken kavanozlara doldurulmas
D) Etin piirilmeden nce sosa bulanmas

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

64
 MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Saf X, Y, Z maddelerinin ayn scaklkta ktle-hacim deiimleri grafikte verilmitir.

Z ve Y sv, X bu svlarda znmeyen bir katdr.

Z ve Y homojen karan svlar olduuna gre aadaki yarglardan hangisi yanltr?

(Maddeler arasnda kimyasal tepkime olmamaktadr.)
A) X kats Y svsnda yzer.
B) zktlesi en kk olan Zdir.
C) Z ile Y karm zeltidir.
D) X kats Z ve Y karmnda batar.

2.
Madde Ktle(g) Hacim (cm3) Scaklk 0C
X 30 25 25
Y 30 25 50
Z 60 50 50

X, Y, Z saf svlarnn ktle, hacim ve scaklklar tabloda verilmitir.

Buna gre, bu maddelerle ilgili aadaki ifadelerden hangisi yanltr?

A) 50 0Cde zktleleri (d) arasnda, dx > dy > dz ilikisi vardr.

B) Ayn scaklkta eit hacimde alndnda Y ve Znin ktleleri eittir.
C) X ve Y iin ayrt edici bir zelliktir.
D) Y ve Z ayn madde olabilir, X farkl maddedir.

3. Hangi aerometre alkol younluunu lmek iin kullanlr?

A) Sakkarometre B) Alkolimetre
C) Laktodansimetre D) Bomemetre

4. Hangi aerometre stn younluunu lmek iin kullanlr?

A) Laktodansimetre B) Alkolimetre
C) Sakkarometre D) Bomemetre

65
 o o
5. Aerometre cihaznn kalibrasyonu 15,5 Cye gre yaplmtr. 19,5 Cde alkolimetre
13,9 okunuyorsa scakla gre dzeltilmi deeri aadaki klardan hangisinde
dorudur?
A) 1,702 B) 1,082
C) 1,780 D) 1,782

6. 20 0Cde stn laktodansimetreden okunan deeri 35,5 ise bu stn younluu ka

gr/cm3tr?
A) 1,0360 B) 1,365
C) 1,0365 D) 1,365

7. Bir piknometrenin bo arl 26,5006 g, su ile dolu arl 92,3682 g, rnek ile dolu
3
arl 96,4748 g ise rnein zgl arl ka gr/cm dir?
A) 1,06253 B) 1,06235
C) 1,6235 D) 1,60235

8. Bir piknometrenin bo arl 29,8833 g, su ile dolu arl 84,2395 g, rnek ile dolu
arl 85,7816 g ise rnein zgl arl ka g/mldir?
A) 1,0284 B) 1,0382
C) 1,0824 D) 1,0842

9. Younluu 7,9 g/ ml ve ap 4 mm olan elik bir kre, younluu 1,2 g/ ml olan 1 m

yksekliindeki ya iinden 55 saniyede dyor. Yan viskozitesini ka poisedir?

A) 32,1332 B) 32,3213
C) 32,2331 D) 32,3312

10. Ayn klcal viskozimetre kullanldnda 20 0Cde eit hacimdeki su ve metonoln

akma sreleri srayla 150 saniye ve 86,0 saniye olarak bulunmutur. Bu scaklkta su
3
ve metanoln younluklar srayla 1 g/cm ve 0,790 g/cm3tr. 20 Cde suyun mutlak
-3
viskozitesi 10,48.10 poise olduuna gre verilen scaklkta metanoln mutlak
viskozitesini ka poisedir?
A) 47,45.10-4 B) 47,47.10-4
-4
C) 46,47.10 D) 45,47.10-4

11. Hangisi viskozite lme yollarndan biri deildir?

A) Svnn dikey tpten gei hzn lmek
B) Viskozimetreyle lmek
C) Duraan bir akkandan geen yuvarlak bir cismin ivmesini lmek
D) Svy mezrde tartarak lmek

12. Hangisi fiziksel olarak homojen yapya sahip sv hldeki gdalarn akkanla kar
gsterdii direntir?
A) Hacim B) Viskozite
C) zktle D) zgl arlk

66
13. z ktlesi 10,3 g/cm olan kurundan yaplm bir cismi, su dolu bir kaba
batrdmzda 80 cm su tarmaktadr. Bu cismin ktlesi ka gramdr?
A) 82,4 B) 8,24
C) 824 D) 7,76
14. Boyutlar 10 x 8 x 4 olan demirden yaplm dikdrtgenler prizmas eklindeki cismin
ktlesi ka kgdr? (ddemir = 7,8 g/cm)
A) 2496 B) 171,6
C) 0,024 D) 24.96
15. Ktlesi 120 g, hacmi 60 cm olan sv ile, ktlesi 32 g, hacmi 40 cm olan sv
kartrlarak homojen bir karm oluturuluyor. Karmn z ktlesi ka g/cm tr?
A) 15,2 B) 1,52
C) 152 D) 0,152

16. Hacmi 150 cm, younluu 0,9 g/cm olan sv ile hacmi 200 cm, younluu 0,6
g/cm olan svlar kartrlacak homojen bir karm oluturuluyor. Karmn z
ktlesi ka g/cmtr?
A) 72,8 B) 7,28
C) 728 D) 0,728
17. z ktleleri 0,8 g/cm ve 2,4 g/cm olan iki sv vardr. Bu svlar; eit hacimlerde
kartrldnda oluan karmn z ktlesi dx, eit ktlelerde kartrdnda oluan
karmn z ktlesi dy oluyor. Buna gre dx/dy nedir?
A) 1,33 B) 0,75
C) 1,2 D) 1,6

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz

67
 CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
RENME FALYET 1N CEVAP ANAHTARI
1 D
2 A
3 C
4 C
5 3
kg/cm
6 3
gr/cm
7 zktlesi (younluu)
8 yer deitirme
9 terazi
10 V=a3

RENME FALYET 2NN CEVAP ANAHTARI

1 C
2 D
3 B
4 A
5 D
6 D
7 A
8 Doru
9 Yanl
10 Doru

68
RENME FALYET 3N CEVAP ANAHTARI
1 D
2 C
3 B
4 C
5 B
6 A
7 Yzey enerjisi
8 Islatmaz
9 Kohezyonu
10 Kohezyonu-Adhezyonundan
11 Flotasyon
12 yzey gerilimini
13 kohezyon-adhezyon
14 adhezyon -kohezyon
15 yzey gerilimi
16 yzey aktif madde
17 Doru
18 Yanl
19 Doru
20 Doru
21 Doru

RENME FALYET 4N CEVAP ANAHTARI

1 A
2 D
3 B
4 B
5 A
6 A
7 D

69
MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI
1 A
2 A
3 B
4 A
5 D
6 C
7 B
8 A
9 A
10 B
11 D
12 B
13 C
14 A
15 B
16 B
17 B

70
 KAYNAKA

KAYNAKA

DEMR Mustafa, Anorganik Kimya ve Uygulamalar, Gazi niversitesi

Teknik Eitim Fakltesi Matbaas, Ankara, 1991.
MAHAN Bruce H., University Chemistry, Massachusetts, 1983.
SARIKAYA Yksel, Fizikokimya ve Uygulamalar, Oul Matbaaclk
Sanayi, stanbul, 1986.
NER Saadet, Kolloit Kimyas, Ankara nversitesi Fen Fakltesi Yaynlar
1968.
ZEREN Ayhan, Genel Kimya, Konya, 1992.

71