Professional Documents
Culture Documents
122013-tapchi7-11 ĐẤT ĐỎ PDF
122013-tapchi7-11 ĐẤT ĐỎ PDF
122013-tapchi7-11 ĐẤT ĐỎ PDF
Tp 10, s 7: 1024-1031
www.hua.edu.vn
TM TT
2
k Lk l tnh nm trung tm cao nguyn Trung b c din tch t nhin l: 13.125 km , dn s gn 1,8 triu
ngi phn b trong 15 n v thnh chnh. Nghin cu c im s dng t bazan gip cho tnh Daklak s
dng hp l ti nguyn t ai. Theo kt qu xc nh cc n v bn t ai bng chng xp cc loi bn n
tnh cho thy ti nguyn t ai ca tnh phong ph a dng, thun li cho pht trin sn xut nng nghip hng ho,
c bit c 298.365,4 ha t bazan, chim 22,73% din tch t nhin ton tnh. t bazan tnh k Lk chia
thnh 4 n v phn loi, c a hnh i thoi, ph cao, y l loi t tt thch hp vi nhiu loi cy cng nghip
0
lu nm c gi tr kinh t cao. t bazan c dc di 15 chim 92,39%, tng dy trn 100 cm chim 84,83%
din tch t bazan. Hin trng khai thc s dng vo sn xut nng nghip 247.190,70 ha chim 82,85% din
tch nhm t bazan, din tch cn li l t phi nng nghip v t cha s dng.
T kha: t bazan, s dng t, tnh k Lk.
ABSTRACT
2
Dak Lak province is located in the Central Highland with natural area of 13,125 km and a population of nearly
1.8 million people distributed in 15 administrative units. Results of identifing land mapping unit by overlay the land
character maps showed the province's land resources are of great diversity, favorable for the development of
commercial agricultural production, particularly 298,365.4 hectares of red basalt (ferralsols), accounting for 22.73
percent of the land area of the province. Red basalt soil in Dak Lak province is divided into four classification units of
gentle slope and high fertility. This soil is well suited to many economic industrial perennial plants, such as coffee,
0
rubber, cashew Basaltic soils with slopes of less than 15 occupy 92.39 percent of the area of which over 100 cm
thick layer accounts for 84.83 percent of theland. At present, 247,190.70 hectares are exploited for agricultural
purpose, the rest, remains unused and non-agricultural land.
Keywords: Basalt soil, land use, Dak Lak province.
1024
Phm Th Trnh
t bazan l t liu sn xut c bit nhin, kinh t x hi trn a bn tnh. Ngoi ra,
ca nng - lm nghip, l mt ngun ti nguyn cn k tha cc ti liu iu tra c bn c sn.
v cng qu gi ca mi quc gia v tng khu Cc s liu s cp c thu thp qua vic
vc. Tuy nhin, tri qua nhiu qu trnh s iu tra b sung bn t tnh k Lk t l
dng khc nhau v tc ng ca t nhin 1/100.000, ly mu t phn tch c thc hin
dn n tnh trng hoang ho v thoi ho t theo Quy phm iu tra lp bn t t l ln
bazan. V vy, vic nghin cu c im s dng (10 TCN 68 - 84) theo (B NN&PTNT,1984).
t bazan tnh k Lk l rt cn thit gip
cho tnh c nhng nh hng s dng hp l ti 2.2. Phn tch t
nguyn t ny v em li hiu qu cao trong Mu t c phn tch mt s ch tiu
pht trin sn xut nng nghip. nng ho (Bng 1).
1025
Nghin cu c im s dng t bazan (ferralsols) tnh k Lk
bng t. Tng dung tch cc h cha 200 - 450 3.2. Mt s qu trnh bin i t bazan
triu m3 nc. y l tin rt quan trng tc
3.2.1. Qu trnh ra tri v tch t st
ng v nh hng n qu trnh hnh thnh
v pht trin ca t. Qu trnh ra tri v tch t st l qu
trnh di chuyn ca st lm cho hm lng st
3.1.2. Yu t a hnh, a mo tng t di cao hn cc tng trn. S gia tng
a hnh, a mo nh mt hnh th phn hm lng st tng t di c th to ra do
nh cc yu t a cht, nh hng ti qu trnh tch t st ra tri, do xi mn st lp t mt
hnh thnh t thng qua xi mn, ra tri, c chn lc, do s ph hu st tng t mt, do
mc phong ho t. Cc vng t bazan ca hot ng ca vi sinh vt, hoc do s kt hp
k Lk c hnh thnh phn ln t cc t ca 2 hay nhiu qu trnh trn. Biu hin ca
phun tro din ra t Neogen gia, c bit l t qu trnh ra tri v tch t st l s phn bit
Miocen gia, cch ngy nay 16 triu nm cho v thnh phn c gii trong phu din t (B
n k t. Trn a hnh ny t c hnh Nng nghip v Pht trin nng thn, 2009).
thnh phn ln trn magma acid (granit) v i vi t bazan ca tnh k Lk trong
trm tch (phin st), nm dng a hnh iu kin nhit i m, hu ht cc t t nhiu
ni cao - trung bnh t 1000m tr ln v a c biu hin ca qu trnh ny. t c tui phn
hnh ni thp nm xen k a hnh ni cao c b trong iu kin nhit i m, qu trnh ra
cu to ch yu bi granite v cc trm tch tri st thng km theo vi qu trnh ph hu
lc nguyn. Ngoi ra, hai dng a hnh cao khong st v c hay khng c biu hin tch t
nguyn v bn bnh nguyn phn b trn cao st nhm (qu trnh ferralic), ngoi ra tu theo
nguyn Bun Ma Thut l cao nguyn bazan tr iu kin m, s di chuyn ca cc cation kim
trong t c th tch t su, tch t b mt hoc
dng lp ph, a hnh dng i thp, nh bng
c th mt i. Chnh v vy, trong cc tng ra
ln sng nh tip gip cao nguyn Mrk nm
tri - tch t st thng c dung tch hp thu
v pha ng ca tnh. y l cao nguyn pht
(CEC) thp, song bo ho baz (BS) c th thay
trin trn nn a cht phc tp, gm granit,
i ln gia cc tng t hoc gia cc vng t
gneiss v mt t bazan. a hnh dng i thp
ti cc cao nguyn Bun Ma Thut, Mrk.
ln sng cao 400 - 500m. Bn bnh nguyn
Phn tch qu trnh ny gip cho vic phn bit
Ea Sp nm v pha Ty v Ty Bc tnh. C
s pht trin ca t, s phn ho phu din
dng i bng thp thoi xen ln mt phn din
t, hn na y cng l mt trong nhng yu
tch nh i cao - ni thp. Thnh to ch yu
t xc nh tng chun on argic trong
l cc trm tch lc nguyn (ct kt, phin st).
phn loi t theo FAO- UNESCO.
Mt t phun tro axit v trm tch b ri.
3.2.2. Qu trnh ferralic (qu trnh ph hu
3.1.3. Yu t a cht
khong st v tch lu st, nhm)
Tham gia vo cu trc a cht lnh th
y l qu trnh chuyn ho cc loi
tnh k Lk c mt kh a dng cc thnh to
khong st (alumosilicat, nSiO2Al2O3.mH2O) t
trm tch, trm tch bin cht v phun tro c cc khong c bn km sang cc khong bn
tui t proterozoi n kanozoi. Nm trong a vng thm ch thnh cc sexquioxyt. H qu
khi k Lk c nn a cht kh phc tp vi ca n l lm t mt dn cc cation kim, gim
nhiu loi khc nhau gm: Nhm magma dn kh nng hp thu, tng dn chua v
acid v bin cht, trm tch, bazan tui mu sc ca t theo sc mu vng (B Nng
neogen - pleistocen sm (N2 - Q1) tp ra cao nghip v Pht trin nng thn, 2009).
nguyn Bun Ma Thut phn tip gip vi cao Cng nh qu trnh ra tri v tch t st,
nguyn k Nng v bazan tui pleistocen gia iu kin nhit i m t bazan tnh k
- mun (QII - IV) tp trung trn cao nguyn Lk, l mi trng thun li khin cho qu
Bun Ma Thut. trnh ph hu khong st v tch t st nhm
1026
Phm Th Trnh
Ngun: Vin Quy hoch thit k Nng nghip nm 2005, Phn vin QH&TKNN min Trung, 2005.
1027
Nghin cu c im s dng t bazan (ferralsols) tnh k Lk
Ferralsols 25 - 50 15 16 69
t trn bazan 50 - 60 19 17 64
80 - 100 22 19 69
V thnh phn c gii, nhm t bazan chim 61,46%, thch hp cho cc loi cy trng
tnh k Lk c hm lng st cao t mc 64 - hng nm v cy cng nghip lu nm. t c
69%, ring lp mt khong 55%, thuc loi tht dc t 8 - 200 chim 36,30%, ph hp cho vic
nng. c bit kh hu ca tnh nng nhiu, pht trin cy cng nghip lu nm c ph,
ma nhiu, nhit thay i trong ngy ln ln iu, su ring v cc loi cy n qu. Din tch
n 13 - 150C dn n qu trnh phong ha t c dc 20 - 250 chim 2,24% din tch t
mnh v trit . Hm lng cp ht li mng bazan, din tch ny hin nay phn ln l t
trong t thp dao ng t 16 - 20%, t c cu lm nghip v t cha s dng (Bng 5).
trc tt, thot nc tt, khng b cht v b. Tng dy t c ngha rt quan trng i
Hm lng ct t 20 - 25%, c lp ch t 15% vi vic b tr s dng t, u t ci to ng
(Bng 4). C chiu hng ra tri hm lng st rung v c tnh t ai. dy tng t cn
trong phu din, lp su 80 - 120 cm c hm l yu t quan trng trong phn hng, nh gi
lng st cao hn lp t mt n 14%, ngc t, trong xut quy hoch s dng t, quy
li hm lng ct lp t mt cao hn cc lp hoch nng nghip. Theo s liu bng 5, nhm
di k tip l 6 - 10%. Ra tri st r rt c th t bazan ti k Lk c phn thnh 5
nh hng ca lng ma ln hng nm (Trn cp. t c tng dy nh hn 50cm, chim
An Phong, 2005). 12,21% din tch t bazan, tng dy 50 -
3.3.2. Phn loi t bazan theo dc 100cm, chim 2,97% din tch t bazan v
v tng dy tng dy trn 100cm, chim 84,83% din tch
Theo bn dc tnh k Lk iu tra t bazan.
b sung ca Vin quy hoch v thit k nng Nh vy i a s nhm t bazan c
nghip nm 2005 trn t l 1/100.000 nhm t tng trung bnh v dy, y l nhm t tt
bazan ton tnh phn b 5 cp dc khc hin nay c pht trin trng cc cy cng
nhau, trong din tch t c dc di 80 nghip lu nm.
Cc cp dc () Din tch (ha) T l (%) Tng dy (cm) Din tch (ha) T l (%)
0
0-3 75.297,00 25,24 < 30 17.961,00 6,02
0
3- 8 108.072,00 36,22 30 - 50 18.467,00 6,19
0
8 - 15 92.290,00 30,93 50 - 70 5.988,00 2,01
0
15 - 20 16.012,40 5,37 70 - 100 2.851,00 0,96
0
20 - 25 6.694,00 2,24 > 100 253.098,40 84,83
Tng cng 298.365,40 100,00 Tng cng 298.365,40 100,00
Ngun: Tng hp bn dc t l 1/100.000, Vin Quy hoch thit k Nng nghip nm 2005.
1028
Phm Th Trnh
3.3.3. Tnh cht cc loi t bazan cation trao i rt thp (CEC: 4,3 - 13,5 ll/100g
t), giu cht hu c cc tng mt (OC: 2,4 -
* t , tch st, ngho baz - FR. ac.vt
(Veti-Acric Ferralsol) 3,5%) v gim dn cc tng su, tng ng
Din tch c 187.732,5ha, chim 62,92% giu m tng s cc tng mt (N: 0,22-0,32%)
v gim dn cc tng su; giu ln tng s
din tch t bazan v 14,3% din tch t t
nhin ton tnh; Phn b tp trung nhiu cc (P2O5: 0,12 - 0,17%). Tng dy t mn > 70cm,
dc ch yu > 15o (chim 80% din tch loi
huyn Krng Buk, Krng Nng, Krng A Na v
t). Hu ht din tch t l rng, mt s t
thnh ph Bun Ma Thut.
din tch c s dng trng cc loi cy lu
t c cu trc vin, t cht v c xp cao
nm nh c ph vi, cao su, tiu cy hoa mu
sut ton phu din, thnh phn c gii nng,
hng nm.
t l st chim n 45%, ct ch khong 30 -
Hng s dng t l trng cc loi cy lu
35%. Mn v m tng s giu (3 - 3,3% OM v
0,20% N). Ln tng s giu 0,25%, ln d tiu nm, cy hoa mu hng nm trn din tch t
thp 5 - 10 mg/100g t, ka li tng s v ln d t dc, nhng cn c bin php ci to v chng
tiu ngho t 0,5 - 0,6%, chua va n t xi mn t; khoanh nui, bo v rng.
chua. Hn ch chnh i vi loi t ny l * t , kt von t, ngho baz - FR. fr.vt
(Veti- Ferric Ferralsol)
thng phn b a hnh cao, khan him v
Din tch c 4787,90ha, chim 1,60% din
ngun nc. Bng 6 gii thiu tnh cht l ho
tch t bazan; phn b tp trung thnh
hc ca phu din s 58 t tch st, ngho
ph Bun Ma Thut, huyn C MGar, Mrk
baz in hnh, c o ti x Png Drang,
v ri rc mt s huyn khc.
huyn Krng Buk.
Tng dy t mn > 70cm, dc ch yu < t phn ng t chua (pHKCL: 4,5-5,3),
(chim 87,3% din tch loi t). t c s no baz thp (V: 11 - 21%), dung tch cation trao
dng trng cc loi cy lu nm nh c ph vi, i thp (CEC: 8 - 10 ll/100g t), dung tch
cao su, tiucy hoa mu hng nm, mt s cation trao i hu hiu trong tng B thp
din tch t rng thng xanh. (ECEC: 3,4 - 4,7 ll/100g st), cht hu c giu
Hng s dng t: trng cc loi cy lu tng mt (OC: 2,4%), trung bnh cc tng
nm, cy hoa mu hng nm nhng cn c bin su (OC: 0,9 - 1,2%), m tng s trung bnh (N:
php ci to v chng xi mn t. 0,1 - 0,2%), giu ln tng s (P2O5: 0,18 -
* t , tch st, giu mn - FR. ac.hu 0,29%). t phn b tp trung trn cao nguyn
(Humi- Acric Ferralsol) Bun Ma Thut, dc ch yu < 15o (chim
Din tch c 85589,8 ha, chim 28,69% din 79,9% din tch loi t), trong 1548 ha c
tch t bazan, phn b hu ht cc huyn tng dy < 70cm. Mt s din tch t c s
trong tnh k Lk v tp trung nhiu thnh dng trng cc loi cy lu nm nh c ph,
ph Bun Ma Thut v cc huyn Krng Nng, iu cy hoa mu hng nm. Xu hng thoi
C Mgar, Krng Buk, Krng Pc. ha chnh ca t: Mc kt von trong t
t phn ng t chua- rt chua (pHKCl: 3,9 tng, hnh thnh t c kt von nhiu
- 5,2), no baz thp (V: 9 - 30%), dung tch (FR.frh.vt), gim sc sn xut t ai.
1029
Nghin cu c im s dng t bazan (ferralsols) tnh k Lk
Hng s dng chnh l trng hoa mu, cy din tch loi t. Hu ht din tch ang c
lu nm trn din tch t c tng t dy, rng, t din tch c s dng trng hoa mu
dc thp; din tch t c rng cn khoanh nui, hoc hoang ha.
bo v. Hng s dng t chnh: s dng mt s
* t , kt von nhiu, ngho baz - FR. din tch t c tng dy > 70cm trng hoa mu.
frh.vt (Veti-Hyperferric Ferralsol) Trn hu ht din tch t tng mng trng
Din tch c 20255,20 ha, chim 6,79% din rng mi hoc khoanh nui bo v rng hin c.
tch t bazan; phn b tt c cc huyn
trn a bn tnh. 3.4. nh gi thc trng s dng nhm t
t phn ng t chua (pHKCL: 4,4 - 4,3), bazan tnh k Lk
no baz thp (V: 15 - 33%), dung tch cation trao Kt qu chng xp bn t iu chnh b
i rt thp (CEC: 6 - 10 ll/100g t), dung sung nm 2005 ca Phn vin Quy hoch v
tch cation trao i hu hiu tng mt trung Thit k nng nghip min Trung v bn
bnh (6,3 ll/100g st), tng su thp (4,1 - 5,5 hin trng s dng t nm 2010 ca S Ti
ll/100g st), cht hu c giu ti su 36cm nguyn v Mi trng k Lk trn t l
(OC: 1,8 - 2,5%), ngho cc tng su (OC: 1/100.000 cho thy nhm t bazan
0,9%), m tng s giu tng mt (0,31%), 298.365,40ha, chim 22,73% din tch t t
trung bnh cc tng su (N: 0,13 - 0,18%), giu nhin ton tnh. Trong s dng vo t nng
ln tng s (P2O5: 0,22 - 0,28%). t phn b nghip 277.454,70ha chim 21,14% DTTN, t
tp trung dc t 0 - 25o, ch yu di 15o phi nng nghip 18.264,00ha, chim 1,39%
(chim 48,1% din tch loi t). Din tch t c DTTN, t cha s dng 2.646,70ha, chim
tng mng < 50cm, c kt von y chim 80% 0,2% DTTN (Bng 7).
Ngun: Chng xp bn t v bn hin trng s dng t nm 2010, S Ti nguyn v Mi trng k Lk, 2010.
1030
Phm Th Trnh
1031