You are on page 1of 10

Edicin e coordinacin:

Consellera de Medio Ambiente e Ordenacin do Territorio


Instituto de Estudos do Territorio

Ins Sant Riveira


Alfredo Fernndez Ros
Jos Lus lvarez Vicente
Mnica Mara Fernndez Lpez

Equipo de redaccin:

Grupo de investigacin da Escola Galega da Paisaxe, Fundacin Juana de Vega

Isabel Aguirre de Urcola


Mercedes Mquez Roel
Carmela Moral Ardines
Christin Adler Edita:
Lourdes Vzquez
Xunta de Galicia
Colaboradores: Consellera de Medio Ambiente e Ordenacin do Territorio
Santiago de Compostela, 2017
Melania Payn Prez
Manuel Caamao Surez Depsito Legal: C-897-2017
Luis Hixinio Flores Rivas Este volume forma parte da coleccin PAISAXE GALEGA
P PRLOGO

4
G alicia un territorio vello, de sempre habitado e cunha historia que se
perde no tempo. A pegada que este paso do tempo deixou no territorio
galego est presente nas cidades, nas aldeas e no campo, configurando unha
realidade territorial complexa na que os asentamentos humanos, ocupando
soamente o 5,8% da superficie total de Galicia, representan o 50% dos de
toda Espaa.

Esta realidade territorial pdese entender mellor anda se temos en conta que
Galicia, cunha superficie de 29.574km2, conta cuns 1.500km de bordos cos-
P
teiros, caracterizados pola configuracin das ras e as sas terras: baixas na
metade Sur, acantiladas no Norte. Entre esa longa e intricada franxa costeira e
as montaas que a limitan polos outros extremos, atpanse as terras chas, os
outeiros, vales e montaas. Todo pequeno e axustado. Rico e fermoso.

Isto unido a unha climatoloxa tempada e hmida en termos xerais, xera unha
riqueza paisaxstica de primeira orde, que no rural se ve caracterizada polo solo
agrcola. Un solo fragmentado e pechado, consecuencia da estrutura da pro-
piedade da terra en Galicia, que na actualidade est conformado por 11 millns
de parcelas agrcolas, repartidas entre 1,6 millns de propietarios catastrais, e
cunha superficie media de 0,25 hectreas por parcela.

Un elemento caracterstico que evidencia esta singularidade das terras agrcolas,


vn definida claramente polos valados ou peches que, coa sa variedade formal
e material que responde ao contexto territorial no que se atopan, debuxan, como
se dunha escritura se tratase, a historia que hai detrs.

Neste traballo, partindo da delimitacin territorial das grandes reas paisaxsti-


cas definidas na Estratexia da paisaxe galega, realizouse, cunha metodoloxa de
traballo rigorosa, un labor de campo para identificar e caracterizar a tipoloxa de
valados do territorio rural de Galicia, cun duplo obxectivo: por un lado, poer en
valor e crear a conciencia na sociedade da necesidade de protexer esta riqueza
patrimonial e, por outro, facer algunhas propostas para que os novos valados
mantean a esencia dos valores tradicionais do territorio no que se constran,
para as, entre todos, manter a calidade paisaxstica do noso territorio rural.

Isabel Aguirre de Urcola


Directora da Escola Galega da Paisaxe Juana de Vega

5
I NdICE dE CONTIdOS

6
PRESENTACIN............................................................................................................................................................................................................10

1 INTRODUCIN............................................................................................................................................................................................................12

1.1 Contexto............................................................................................................................................................................................................13

1.2 Obxectivos e estrutura da gua..........................................................................................................................................................................15 I


1.3 Os valados no complexo agrario galego...........................................................................................................................................................16

1.3.1 Estruturas agrarias no espazo rural galego.............................................................................................................................................16

1.3.2 Os valados nos sistemas agrarios..........................................................................................................................................................24

1.4 Os valados no marco normativo........................................................................................................................................................................25

2 TIPOLOXAS TRADICIONAIS DE VALADOS EN GALICIA.......................................................................................................................................28

2.1 Metodoloxa.......................................................................................................................................................................................................29

2.1.1 Base conceptual.....................................................................................................................................................................................29

2.1.2 Mostraxe de valados tradicionais...........................................................................................................................................................37

2.2 Caracterizacin das tipoloxas tradicionais.......................................................................................................................................................43

2.2.1 Valados conformados con materiais vexetais.........................................................................................................................................44

2.2.2 Valados ptreos.......................................................................................................................................................................................46

2.2.3 Solucins mixtas.....................................................................................................................................................................................52

2.2.4 Campos abertos......................................................................................................................................................................................54

2.2.5 Solucins singulares...............................................................................................................................................................................55

7
2.2.6 Vaos nos valados ...................................................................................................................................................................................56

2.3 Valados caractersticos das comarcas paisaxsticas........................................................................................................................................60

3 TENDENCIAS ACTUAIS ..........................................................................................................................................................................................126

3.1 Valados mixtos................................................................................................................................................................................................128

3.1.1 Postes e arame ....................................................................................................................................................................................128

3.1.2 Mallas ...................................................................................................................................................................................................128

3.2 Valados constitudos por muros .....................................................................................................................................................................129

3.2.1 Muros de bloque de formign ..............................................................................................................................................................129

3.2.2 Muros de pedra tomada con armagasa ...............................................................................................................................................129

3.2.3 Muros de pastas de prancha de granito ..............................................................................................................................................129

3.2.4 Muros de perpiao de granito con columnas ......................................................................................................................................131

3.2.5 Muros de perpiao irregular .................................................................................................................................................................131

3.2.6 Muros con mallas .................................................................................................................................................................................131

3.3 Terras sen pechar ...........................................................................................................................................................................................132

3.3.1 Sen lmites marcados ...........................................................................................................................................................................132

3.3.2 Lmites marcados con postes de formign ..........................................................................................................................................132

3.3.3 Lmites marcados con columnas de granito ........................................................................................................................................132

3.4 Socalcos .........................................................................................................................................................................................................133

3.5 Valados vexetais .............................................................................................................................................................................................133

8
4 CONCEPTOS E CRITERIOS DE INTEGRACIN PAISAXSTICA...........................................................................................................................134

4.1 Conceptos de integracin paisaxstica............................................................................................................................................................135

4.1.1 Comprensin do carcter do lugar.......................................................................................................................................................138


4.1.2 Uso dos terreos e funcionalidade do valado........................................................................................................................................142

4.2 Criterios de integracin paisaxstica................................................................................................................................................................143


I
4.2.1 Criterios finalistas..................................................................................................................................................................................143

4.2.2 Criterios particulares.............................................................................................................................................................................143

4.3 Modelos e propostas de valados....................................................................................................................................................................148

4.3.1 Novos materiais e tecnoloxas..............................................................................................................................................................148

4.3.2 Valados vexetais: sebes........................................................................................................................................................................153

GLOSARIO....................................................................................................................................................................................................................156

BIBLIOGRAFA.............................................................................................................................................................................................................160

ANEXOS .......................................................................................................................................................................................................................164

Anexo 1. Lexislacin relativa s valados...............................................................................................................................................................166

Anexo 2. Metodoloxa............................................................................................................................................................................................178

Anexo 3. Tipoloxas de valados por comarcas.....................................................................................................................................................188

Anexo 4. Especies para sebes..............................................................................................................................................................................204

You might also like