Professional Documents
Culture Documents
20090312143745vietnam Economic Stimulus Version 3.6
20090312143745vietnam Economic Stimulus Version 3.6
Nguyn Thng
Trung tm Phn tch v D bo(CAF-VASS)
Nguyn c Nht
Trung tm Nghin cu Chnh sch v Pht trin (DEPOCEN)
Nguyn nh Chc
i hc Aston University
Tm lc: Trong bi cnh tnh hnh kinh t th gii ngy cng kh khn, Chnh ph Vit
Nam d kin c k hoch s dng khong 6 t USD kch cu u t v tiu dng.
Trong bi nghin cu ny chng ti tp trung vo gii quyt ba cu hi (i) s cn thit
ca gi kch cu ti sao chng ta li cn kch cu trong hon cnh hin nay?; (ii) kch
cu nh th no nhng nguyn tc kch cu m bo hiu qu ca gi kch cu; v
(iii) Kch cu vo u da trn kinh nghim ca mt s nc trn th gii. Chng ti
cng a ra cc gi chnh sch cho gi kch cu ca chnh ph da trn cc nguyn tc
kch cu cng nh kinh nghim thc tin ti cc nc khc trn th gii.
Ghi ch: Bi vit c thc hin theo yu cu trong khun kh hp tc gia Vin Khoa hc X hi Vit
Nam v y ban Kinh t Quc hi. Nhm tc gi xin chn thnh cm n kin ng gp qu bu ca TS.
L Hng Giang, TS. Vng Qun Hong, TS. Phm Quang Ngc, inh Bch Dip, v chuyn gia Bi
Trinh. Do thi gian, trnh , kin thc v ngun lc c hn, bi vit chc chn khng trnh khi nhng sai
st, cc tc gi xin chn thnh cm n mi kin ng gp bi vit c hon chnh hn. Mi kin
xin gi v a ch ca tc gi Nguyn Ngc Anh ngocanh@depocen.org, anhnguyenlancaster@yahoo.com,
hoc tc gi Nguyn Thng nguyenthang98@yahoo.com
1
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Mc lc
I. LI NI U................................................................................................................. 3
U
2
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
I. LI NI U
Theo l thuyt kinh t, khi nn kinh t gp kh khn, pht trin qu nng hoc suy thoi,
th hai cng c chnh m chnh ph s da vo l (i) chnh sch tin t tng gim li
sut v mt s bin php khc iu chnh cung tin trong nn kinh t v (ii) chnh sch
ti kha chnh sch thu v chi tiu ca chnh ph (v d nh gi kch cu). Trong kinh
t hc, gi kch cu thng c hiu l vic s dng chnh sch ti kha (min gim
thu, tng chi tiu ca chnh ph) h tr nn kinh t trong cn suy thoi. Mc tiu ca
bin php kch cu thng qua chnh sch ti kha l nhm tng cng cc hot ng kinh
t trong giai on suy thoi bng vic lm tng tng cu trong ngn hn. tng kinh t
ca gi kch cu l khi tng chi tiu s hn ch c kh nng tng cu st gim hn na
gy ra v nn kinh t. Trong giai on suy thoi kinh t, vn c bn ca nn kinh t
chnh l thiu ht cu, ch khng phi l thiu nng lc sn xut. Trong cc iu kin
bnh thng, th chnh ph nn c cc bin php gip tng trng di hn thng qua nng
cao nng lc sn xut ca nn kinh t. Tuy nhin, khi suy thoi th mc tiu ca gi kch
cu l to thm cu i ng vi nng lc sn sut hin ti ca nn kinh t, trnh d
tha nng lc sn xut mc qu cao gy lng ph ngun lc cng nh gy ra nhng vn
v x hi do tht nghip tng cao gy ra. Nu khng nhanh chng ngn chn, tht
nghip s tin n ngng nguy him y suy gim kinh t vo vng xoy lun qun: tht
nghip s dn n ct gim thu nhp (thc t v k vng) lm gim tiu dng, cng lm
kh khn v u ra dn n cc doanh nghip phi tip tc ct gim sn xut v lao ng,
y tht nghip tng ln vng tip theo v c tip tc nh vy. Do vy mc ch ln
nht ca gi kch cu l duy tr vic lm 1 .
Ngy 2/12/2008 trong cuc hp bo Chnh ph thng k Chnh ph Vit Nam thng
bo k hoch dnh khong 1 t USD kch cu u t v tiu dng trong nc 2 , v cn
c thng tin cho rng con s kch cu c th ln ti 6 t USD (HSBC 2009). 3 Theo bo
co ca Chnh ph th y c th c coi l mt bc i cn thit v tch cc i ph
1
Sau khi H vin M thng qua gi kch cu hm 13/2/2009, Ch tch H vin, b Nancy Peloci ni Sau tt c cc
cuc tranh lun th c th tm tt ton b d lut ny bng mt t duy nht: vic lm.
(http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=atRzd.ICh2W8&refer=home)
2
Tham kho http://vneconomy.vn/20081203015735855P0C5/danh-1-ty-usd-de-kich-cau.htm
3
Tham kho http://vietnamnet.vn/kinhte/2008/12/818548/
http://vneconomy.vn/20081229034012765P0C6/can-dong-cac-nguon-von-cho-goi-kich-cau.htm
3
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
4
http://vneconomy.vn/20090123112240697P0C6/giam-manh-thue-cho-mot-loat-mat-hang.htm
5
http://vneconomy.vn/2009011510479837P0C10/1-ty-usd-kich-cau-chinh-thuc-co-dia-chi.htm
4
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Trc khi cuc suy thoi ton cu din ra vo nhng ngy cui nm 2008, cc hc gi
cng nh cc nh hoch nh chnh sch u cho rng cc nc ang pht trin s khng
b tc ng nhiu bi cuc khng hong ang din ra M (decoupling theory), 6 v c
th y chnh l c hi Trung Quc tr thnh u tu ca nn kinh t th gii, thay th
vai tr ca M. Tuy nhin trn thc t khng din ra nh vy. Xut khu ca Trung
Quc b st gim nhiu nht trong vng mt thp k gn y, 7 v khi XK vi vai tr l
u my ca nn kinh t Trung Quc b st gim th khu vc sn xut ca Trung quc
cng st gim theo, y nn kinh t ny n ngp ngh bn b ca cuc suy thoi (Brian
Klein 2008). y cng l iu hin nhin khi rt nhiu nc ang pht trin, trong c
6
Xem Michael Pettis (2008)
7
Bi Chinas export slump in sharpest decline in decades, trn bo Times Online ngy 13/1/2009.
http://business.timesonline.co.uk/tol/business/economics/article5507070.ece
5
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
C th khng nh ngay rng, trong bi cnh nn kinh t th gii suy thoi nh hin nay,
Vit Nam kh c th trnh khi s tc ng ca s suy thoi ny. Theo d bo ca mt
s t chc quc t th tc tng trng GDP ca Vit Nam s dao ng t 6,5% (mc
cao nht theo d bo ca Ngn hng Th gii) n mc 4,1% (mc thp nht theo d
bo ca Deutsche Bank). mc trung bnh, theo d bo ca Qu Tin t Quc t (IMF)
v Ngn Hng Pht trin chu (ADB) th do suy thoi kinh t th gii tc tng
trng ca Vit Nam trong nm 2009 s ch cn 5%. Tc tng trng GDP mc 5%
cc nc khc th c th khng b coi l thp, nhng vi Vit Nam, mt nn kinh t c
tim nng tng trng 9-10%, v tc tng trng trung bnh trong thi gian di l
khong 7,5-8%, th vic tc tng trng GDP t 5% trong nm 2009 l v cng ng
lo ngi.
Y = C + I + G + (EX-IM) (1)
8
Nhiu nc pht trin nh M v chu u hin ang c thm ht thng mi vi cc nc ang pht trin. V mt
lu di cn cn thng mi ton cu phi tr li cn bng. M cng nh cc nc pht trin c cn cn thng mi b
thm ht khng th duy tr trng thi thm ht mi mi, v do vic cc nc ny trong nhng nm ti buc phi ct
gim tiu dng, dn ti vic gim cu ca cc nc ny i vi hng xut khu ca cc nc ang pht trin l c kh
nng xy ra. iu ny c hm rt quan trng i vi Vit Nam, c bit l khi chng ta l nc ang pht trin nhng
li c thm ht thng mi v ti khon vng lai kh ln (Xem thm bi nghin cu v Thm ht Ti khon vng lai
ca Vit Nam: Nguyn nhn v Gii php ca Nguyn Thng v cc ng tc gi ng trn tp ch Nghin cu Kinh t
s thng 8 nm 2008). Tuy nhin vn ny nm ngoi phm vi nghin cu ca bi vit ny, v s c xem xt trong
bi nghin cu tip theo ca chng ti.
6
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Tuy nhin, do mc thm dng lao ng ca xut khu ca Vit Nam cao hn so vi
nhp khu, nn suy gim kinh t th gii thng qua knh xut nhp khu cng nh knh
u t nc ngoi cn c tc ng gim vic lm v qua gim thu nhp Vit Nam.
Gim thu nhp s dn ti tiu dng ca cc h gia nh thp i (C ), v u t ca khu
vc t nhn cng s gim theo (I ). Qua , tng cu st gim hn na 10 (tuy nhin,
mc st gim ny c th mt phn no nu ngi dn ct gim tiu dng hng
ngoi, tc l gim nhp khu (IM). S st gim ny cn tip tc b khuych i bi yu
t tm l trong bi cnh doanh nghip v ngi dn cm thy ri ro ngy mt gia tng
cp ton cu, dn n s iu chnh gim tiu dng v u t mt cch thi qu,
khng ph hp vi mc iu chnh ti u 11 . iu ny to c s l thuyt cho s can thip
ca Chnh ph khi phc li cc hnh vi kinh t mc ti u, vi nguyn tc chung l
c cc bin php kch thch khi th trng qu s hi (fearful) v km hm khi th
trng qu hng phn/tham lam (greedy)
9
Vi cng ng thc ny, Y cn c bit ti l thu nhp quc dn.
10
Trong nhiu nm qua, kiu hi ng mt vai tr kh quan trng i vi s pht trin ca nn kinh t Vit Na,. Vi s
st gim kinh t ti hu khp cc nc, lng kiu hi chuyn v Vit Nam c th cng s st gim, dn ti st gim
cu tiu dng cng nh u t trong nc.
11
Hnh vi ca ngi dn M hin nay l mt v d in hnh: Khi nn kinh t suy thoi, cu suy yu cng b khuych
i bi s thay i hnh vi ca ngi dn M, ang t chi tiu vt mc thu nhp li chuyn sang c mc tit kim
dng hin tng xy ra ln u tin trong nhiu nm.
7
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Nhng du hiu ng ngi ca s suy gim th hin r trong nhng thng cui nm 2008
v u nm 2009, c bit qua knh xut khu. Theo bo co ca Chnh ph ngy
18/12/2008, kim ngch xut khu nhng thng cui cng ca nm 2008 biu hin s
st gim r nt. Kim ngch thng 10 gim 3,3 so vi thng 9, v thng 11 gim 4,8% so
vi thng 10. Kim ngch xut khu ca Vit Nam trong thng 1/2009 st gim
nghim trng theo gim ca nhng thng cui nm 2008. Kim ngch hng ha xut
khu thng 1/2009 c tnh ch t 3,8 t USD, gim 18,6% so vi thng 12/2008 v
gim 24,2% so vi cng k nm trc. So vi cng k nm 2008, hu ht cc mt hng
u cho thy c s gim st kim ngch trong thng 1/2009.
8
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
R rng l t nhng thng cui nm 2008 v u nm 2009, Vit Nam chu phi
nhng tc ng ca cuc suy thoi kinh t th gii, m c th l trong nc sn xut nh
n, u t tng thp, tiu dng c du hiu chm li, dn n s d tha ng k nng
lc sn xut, trong c bit nghim trng l d tha lao ng. 14 Hin nay tnh trng
mt vic lm Vit Nam ang gia tng nhanh, do lnh vc xut khu s dng nhiu lao
ng nh dt may, giy da, thy sn, m ngh v tiu th cng nghip 15 b ct gim
mnh n hng. l nhng du hiu cho thy tnh trng thiu vic lm ang tin dn
n ngng nhy cm c th y s suy gim kinh t vo vng xoy lun qun nh
c ni phn trn. iu ny cho thy cn phi c nhng hnh ng chnh sch nhanh
v ph hp, trong c bit l cn a vo thc hin gi kch cu.
Trong tnh hnh kinh t suy thoi nh hin nay, vic chnh ph s dng cc bin php
h tr nn kinh t l rt cn thit. Nh nu ti phn m u, kch thch nn kinh t
trong cn suy thoi, tng t nh chnh ph cc nc khc, Vit Nam c th s dng
chnh sch tin t (v d nh ct gim li sut) hoc chnh sch ti kha (thu, tng chi
tiu chnh ph), hoc kt hp c hai chnh sch ny. Chnh sch tin t s tc ng ti
tiu dng (C) cng nh u t (I) trong ng thc (1) trn. Gim li sut c th kch
thch tiu dng ca ngi dn cng nh kch cu u t ca khi doanh nghip. Mt hiu
ng ph ca vic gim li sut l ng tin Vit Nam s tr nn r hn (vi iu kin
Ngn hng Nh nc cho php ng tin c bin ng nhiu hn), c th s h tr
c xut khu v hn ch c nhp khu. Chnh sch ti kha (c th l cc gi kch
13
C th l trong thng 1/2009, Vit Nam ch thu ht c cha n 200 triu USD vn FDI. Mc d con s ny c
ci thin mt cch ngon mc trong thng 2 (t 5,2 t USD), nhng FDI trong nm 2009 vn cn rt nhiu bt n.
http://vneconomy.vn/20090109123143854P0C10/nhung-nguoi-trong-cuoc-noi-ve-dau-tu-nuoc-ngoai-tai-viet-nam.htm
v http://vietnamnet.vn/kinhte/2008/11/815166/
14
Sn xut cng nghip nhng thng u qu 4/2008 tng chm li, ch tng 15,6% so vi 17,4 ca thng 11/2007.Theo
Tng cc Thng k, sn xut cng nghip thng 1/2009 theo gi so snh 1994 c tnh gim 4,4% so vi cng k nm
trc, trong khu vc kinh t nh nc gim 8,5%; khu vc kinh t ngoi nh nc gim 2,8%; khu vc c vn u
t nc ngoi gim 3,2%. http://vneconomy.vn/20090124124352664P0C10/kinh-te-thang-12009-bao-hieu-nhung-
giam-sut.htm
15
Nhng thng tin gn y nht cho thy vic lm lng ngh b gim nghim trng do khng xut khu c
(http://cafef.vn/20090212100217806CA33/khoang-5-trieu-lao-dong-lang-nghe-da-mat-viec.chn)
9
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
cu) s lm tng tng cu thng qua vic (i) lm tng tiu dng (C) qua cc bin php
nh gim thu hoc tr cp cho dn chng; v (ii) tng chi tiu ca chnh ph - v d nh
u t vo c s h tng, gio dc, y t, tng lng cho cn b cng nhn vin chc.
Thng thng khi nn kinh t c du hiu i xung, th cng c kch thch kinh t m cc
chnh ph thng s dng trc tin chnh l chnh sch tin t, v sau mi l chnh
sch ti kha - thng qua cc gi kch cu. iu ny l do trn thc t cc gi kch cu
thng khng c thc hin ng lc, mt thi gian, v nhiu khi khng c thit k
tt, kch cu khng ng ch, nhiu khi b lm dng ko di. Ngc li, chnh sch tin
t li c th c thc hin nhanh v hiu qu hn. Tuy nhin, khi nn kinh t c nguy c
b suy thoi nghim trng th cc gi kch cu li rt cn thit khi m chnh sch tin t
khng to ra liu kch thch vi nn kinh t (Chad Stone and Kris Cox - 2008).
16
http://vneconomy.vn/20090123100337462P0C6/lai-suat-co-ban-xuong-7-mo-co-che-cho-vay-thoa-thuan.htm
17
http://www.vneconomy.vn/20081205102439996P0C6/khac-phuc-dinh-tre-va-ngan-ngua-lam-phat-thach-thuc-moi.htm
10
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
nm), c bit l dp cui nm mc lm pht cng khng tng nhiu, tri ngc vi xu
hng ca cc nm trc. 18 iu ny mt phn l do chnh sch kim sot lm pht ca
chnh ph, mt phn l do k vng ca ngi dn v lm pht khng cn cao nh trc.
Hn na, gi c ca nhiu hng ha quan trng nh st thp, xng du, nhng hng ha
ng gp nhiu vo mc lm pht cao ca nm 2008, gim rt nhiu. Tng hp cc
yu t ny, c th thy rng nguy c lm pht ti bng pht l kh hn ch. Do phm vi
ca bi vit ch yu tp trung vo phn tch gi kch cu ca chnh ph, nn chng ti s
cp ti vn lm pht cng nh chnh sch tin t ca Vit Nam trong mt nghin
cu sau. im mu cht l trong iu kin c th ca Vit Nam, chng ta hon ton c
th tip tc s dng chnh sch tin t nh l mt cng c hu hiu kch thch nn kinh
t. 19
18
http://www.vneconomy.vn/20090202104624300P0C5/tang-truong-kinh-te-ba-tin-hieu-dang-luu-y-dau-nam.htm
19
Trn th gii, gi kch cu thc hin thng qua chnh sch ti kha thng ch c a vo khi khng cn d a k
thut (gii hn bi li sut khng th tip tc h xung di 0%) hay d a tc ng (doanh nghip khng mun vay
cho d li sut xung rt thp do khng c u ra) ca chnh sch tin t. L do l gnh nng ngn sch ca gi kch
cu thng l ln, trong khi chi ph in tin, nht l tin in t trong thi i hin nay khng ln, v lm pht khng
phi l mi e da ln khi nn kinh t suy thoi. Vy u l gii hn k thut ca chnh sch tin t Vit Nam?
Gii hn ny c th c tnh mt cch n gin nht nh sau: do li sut ca Fed khng th thp hn 0%, LIBOR
tng ng s khong 1,8-2% cho k hn 1 nm (http://www.bankrate.com/brm/ratewatch/other-indices.asp). Do vy
nu cc ngn hng thng mi tt nht ca Vit Nam mun vay th c th phi tr li sut t nht khong 3% tnh
n ri ro quc gia ca Vit Nam trn th trng vn quc t. Nh vy li sut huy ng ngoi t ca cc ngn hng
Vit Nam xung quanh mc ny l hp l m bo huy ng vn ngoi t cung cp cho nn kinh t. Do vy li
sut huy ng VND vi k hn 12 thng hp l cng phi mc 7-8% trnh s chuyn dch tin gi t ng Vit
Nam sang ngoi t do th trng k vng phn thng ri ro (risk premium) cho nm gi ng tin Vit Nam mc 4-
5%, tng xng vi k vng v mc gim gi ca VND cng nh lng tin vo VND so vi USD. y cng l mc
chnh lch li sut m nhiu ngn hng thng mi ln ca Vit Nam p dng. Vi mc li sut huy ng k hn 12
thng ca cc ngn hng thng mi hin ti vo khong 7,4-8%, d a ct gim li sut khng cn nhiu.
11
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
li c thc hin ng thi cng vi chnh sch tin t nh mt s chnh sch khc.
Trong trng hp ca Vit Nam, v trong bi vit ny, mc d i ch chng ti c
cp ti vic s dng chnh sch tin t, nhng v c bn chng ti gii hn phm vi
nghin cu ch gi kch cu (ct gim thu, tng chi tiu ca chnh ph).
Kch cu phi kp thi y khng phi ch l vic kch cu phi c chnh ph thc
hin mt cch nhanh chng khi xut hin nguy c suy thoi, m kp thi cn c ngha l
mt khi c chnh ph thc hin th nhng bin php ny s c hiu ng kch thch
ngay, tc l lm tng chi tiu ngay trong nn kinh t. Nu t nn kinh t phc hi th
vic phc hi sm mun cng s din ra, mc d vic phc hi c th ko di, cho nn
mc tiu ca kch cu l y nhanh vic phc hi ca nn kinh t. Do , vic kch cu
ch c th c thc hin mt cch c ngha trong mt khong thi gian nht nh. Cc
chnh sch mt qu nhiu thi gian thc hin s khng c tc dng, v khi nn kinh
20
Xem thm cc bi vit ca Vn phng Ngn sch Quc hi M (Congressional Budget Office- 2008), v ca Chad
Stone and Kris Cox (2008) nu trong phn ti liu tham kho.
21
Mc d tiu ch ny c th gp vo trong tiu ch kch cu ng i tng, nhng y chng ti mun nhn mnh
ti kha cnh kch cu nn nhm vo tiu dng hng ni a.
12
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Gi kch cu c thnh cng hay khng s ph thuc rt nhiu vo xu hng chi tiu v
u t ca cc i tng thuc din nm trong gi kch cu. kch thch c cu i
vi hng ha v dch v, th gi kch cu phi c nhm ti nhm i tng sao cho gi
kch cu c s dng ngay (chi tiu ngay), v qua lm tng tng cu trong nn kinh
t. Nhng bin php kch cu ng i tng l nhng bin php nhm ti cc i tng
s chi tiu hu nh ton b lng kch cu dnh cho h. Mc tiu ca gi kch cu l lm
tng cu, nn cha kha thc hin iu ny l cp tin cho nhng ngi (c th l cc
c nhn, h gia nh, doanh nghip v chnh quyn) s s dng nhng ng tin ny, v
qua a thm tin vo nn kinh t. Tin kch cu phi c s dng khuyn khch
cc nhm i tng ny tin hnh cc khon chi tiu mi, hoc hn ch vic cc nhm
ny ct gim chi tiu.
vic kch cu c hiu qu th gi kch cu phi nhm vo nhng i tng sao cho
mt ng tin chi ra c hiu ng kch thch tiu dng v u t cao nht. Theo mt s
nghin cu trn th gii th hiu ng cao nht l dnh cho bo him tht nghip
(unemployment benefits). Cc nhm khc nhau trong x hi s c xu hng tiu dng
cn bin khc nhau. Nhng ngi c thu nhp cao, th ch c mt phn nh khon
hon/min thu (hoc khon tin tr cp) m h nhn c s c chi tiu, trong khi
nhng ngi c thu nhp va v thp s c nhu cu chi tiu cao hn tnh trn khon hon
thu. Theo mt bo co nghin cu ca Zandi (2004) i vi gi kch cu nm 2001 ca
22
Kinh nghim chm tr ca vic kch cu Vit Nam trong giai on khng hong ti chnh
chu c ni v von l o ging chng hn vo gia ma ma
(http://vietnamnet.vn/chinhtri/2008/12/821189/)
13
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Hiu ng s nhn chnh l l do ti sao khng phi chnh sch ti kha (kch cu) no
cng c tc dng nh nhau Mt s chnh sch s c tc dng/hiu qu hn cc chnh
sch khc trong vic kch thch nn kinh t. Gi s ng Nguyn Vn A, nhn c khon
tin mt tr cp 100 ng t gi tr cp ca chnh ph, v vi gia cnh cng nh thi
quen ca mnh, ng Nguyn Vn A s s dng mt phn s tin tr cp nhn c. y
c gi l xu hng tiu dng cn bin. V d nh nu ng A tiu ht 90 ng th xu
hng tiu dng cn bin s l 90%. V d nh tiu dng mua sm phm X ca ng B.
Th y ng B s c thu nhp l 90 ng, v cng ging nh ng A, ng B s tiu dng
khong 81 ng (90% thu nhp), vo sn phm Y ca ng C, v qu trnh ny tip din
th 81 ng ny s to ra thm 72,9 ng cho tng cu ca nn kinh t. Trong v d ca
chng ta, 100 ng kch cu s to thm ra tng cu l 243 ng, nu tt c nhng ngi
c thm thu nhp c mc tiu dng cn bin mc cao l 90%, v ch tiu dng hng sn
xut ni a.
14
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Nhng chnh sch m vn cn hiu lc sau khi nn kinh t phc hi, v d nh chnh sch
ct gim thu c nh (permanent tax cuts) l nhng bin php kch cu km hiu qu bi
v nhng bin php kch thch ny s tr thnh nhng khon chi ph ca chnh ph hoc
23
i vi Vit Nam, mt nn kinh t c m cao vi t trng nhp khu chim ti gn 90%
GDP, cn ch c bit n s r r ra hng ngoi nhp ny.
15
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
khon tht thu khi m thi gian cn kch thch kt thc. Hn th na, cc bin php
nh tn dng u t, hoc u i khu hao ti sn s l nhng bin php kch cu hiu
qu hn khi c thc hin l nhng gi tm thi, ngn hn. Nu l nhng bin php di
hn s khng kch thch c cu. iu ny l do cc bin php nu ch c thc hin
trong ngn hn s khuyn khch c cc doanh nghip tin hnh, y nhanh tc u
t tn dng nhng u i ny (v d nh u i v thu). Nhng bin php di hn, v
d nh gim thu qu lu s khng phi l mt bin php kch cu tt, bi v cc doanh
nghip s khng cm thy cn thit phi y nhanh tc u t trong giai on nn kinh
t cn c kch thch nht.
Thng thng khi thc hin cc bin php kch thch nn kinh t bng vic m rng chi
tiu (tm thi) ca chnh ph s dn ti tham ht ngn sch. Trong nm 2009, d kin
mt lot cc nc pht trin s b thm ht ngn sch trm trng. Ti Hoa K, thm ht
ca nm 2009 s ln ti hn 1000 t USD, ti Anh con s thm ht ngn sch d kin s
ln ti 181 t USD. 24 Do mt nguyn tc v cng quan trng l phi m bo rng cc
chnh sch kch thch nn kinh t trong ngn hn khng c tc ng xu ti nn kinh t
trong di hn hoc gy kh khn cho ngn sch trong di hn. Do , cc gi kch cu
ch c php mang tnh tm thi, v trong ngn hn c th lm tng thm ht ngn sch,
nhng trong di hn phi khng c php lm thm ht ngn sch trm trng hn. Vic
m bo rng trong di hn tnh hnh kinh t khng km i cng l yu t quan trng
gi kch cu ngn hn t hiu qu hn. 25 Thm ht ngn sch ln trong tng lai cng
ng ngha vi suy gim tit kim (national savings) trong di hn, dn ti gim u t
v nh hng ti tng trng. l cha k ti vic thm ht ngn sch s nh hng ti
ti khon vng lai v lm pht (trc mt lm pht khng ng lo ngi, gi nng lng v
nguyn liu trn th trng th gii vn mc thp v cu trn th gii vn cn rt yu,
song khi nn kinh t ton cu phc hi s li tr thnh vn ln do lng tin hin nay
c cc ngn hng trung ng bm ra o t, v vng quay ca tin t khi s tng ln
24
Tham kho http://www.chinapost.com.tw/business/asia/australia/2008/12/01/185668/Additional-stimulus.htm
25
Vic thc hin cc gi kch cu gy thm ht ngn sch trong di hn s c tc ng xu ti th trng ti chnh (do
th trng ti chnh c tnh forward-looking), v s to p lc lm tng li sut, iu ny li c tc dng cn tr nn
kinh t phc hi.
16
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
ng k nhng mc thm ht ti khon vng lai ca Vit Nam trong nhng nm qua
ln ti mc ng bo ng).
17
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
(i) Nhm bin php kch thch tiu dng i vi ngi dn:
Mt cch lm tng cu l khuyn khch cc doanh nghip tin hnh u t, hoc thu
thm nhn cng. lm iu ny mt cch c hiu qu, chnh sch kch cu thng tp
trung vo cc bin php khuyn khch cc d n u t mi hoc thu thm nhn cng,
ch khng tr cp cho cc hng mc u t thc hin 27 . Thng thng cc bin php
kch thch tng u t i vi khu vc doanh nghip c thc hin thng qua vic gim
thu di nhiu hnh thc cho cc doanh nghip khng tr cp hoc cp vn trc
26
Cc nghin cu kinh t ch ra rng cc h gia nh c thu nhp thp c xu hng tiu dng s tin kim thm c
cao hn cc h gia nh c thu nhp cao. n gin l v cc h ngho, thu nhp thp khi nhn c tr cp s s dng
ngay khon tr cp sng, trong khi cc gia nh c iu kin kh gi hn nu c tr cp s c xu hng tit
kim khon tin ny. Do , cc chnh sch kch cu, nu nhm ti cc h gia nh thu nhp thp v trung bnh s hiu
qu hn cc chnh sch nhm vo cc h gia nh c thu nhp cao. y cng chnh l l do ti sao cc khon tr cp
tht nghip dnh cho ngi mt vic li l chnh sch kch cu hiu qu nht, l do ngi tht nghip s s dng tin
tr cp thay cho tin lng b mt.
27
Mc d khi lm nh vy s lm ci thin tnh hnh ti chnh ca cc cng ty c tr cp, nhng cc khon tr cp
ny s khng lm tng tng cu trong ngn hn, iu ny l do cc cng ty s gi li cc khon tr cp ny ch khng
s dng chng mua sm hoc thu tuyn thm nhn cng
18
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
tip. 28 V d nh cho php khu hao nhanh cc khon u t (M), cho n thu, u i
khuyn khch doanh nghip s dng lao ng v s dng thm lao ng mi (M, Nht),
tng hon thu XK i vi mt s mt hng s dng nhiu lao ng (Trung Quc), b
thu nh vo li trn vn (capital gain) i vi cc doanh nghip nh v va (M), gim
thu tm thi cho cc doanh nghip nh v va (Australia), gim thu i vi cc d n
u t mi (i Loan) khuyn khch ngn hng cho vay i vi khi doanh nghip nh
v va (Trung Quc). Hnh thc h tr tn dng cng c thc hin ti mt s nc
cng nh h tr tn dng cho cc doanh nghip nh v va (Nht) cho vay vi li sut u
i.
Tuy nhin, tin hnh kch cu i vi nn kinh t trong ngn hn thng qua cc bin php
khuyn khch doanh nghip thng rt kh khn. iu ny l do cc doanh nghip s ch
tin hnh mua sm, u t, thu tuyn thm nhn cng mi nu nh h thy c li, thy
c cu i vi hng ha m h sn xut ra, ch khng ch da trn cc khuyn khch v
thu, hay u i v li sut.
Trong hon cnh kinh t c nguy c suy gim ca Vit Nam, chnh ph Vit Nam c
mt quyt nh ng n l s dng gi kch cu h tr nn kinh t. Tuy nhin c mt
28
Cn phn bit r chnh sch gii cu (financial bailouts) vi chnh sch kch cu (economic stimulus). Chnh sch
kch cu th khng cp vn trc tip, nhng nu l chnh sch gii cu, th chnh ph c th xem xt cp vn trc tip
cho doanh nghip, v d nh vic chnh ph M mua li n xu ca cc t chc ti chnh trong t khng hong ti
chnh nm 2008. Xem thm phn Hp s 2 trong Ph lc s 1.
19
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
29
Gi thit l nn kinh t ca Vit Nam c tham s nh nn kinh t Hoa K, v Chnh ph s dng ton b gi kch cu
vo bin php kch cu hiu qu nht (chi cho ngi ngho), th lng cu c to ra s vo khong 1,7 t USD, qu
nh so vi con s st gim u t nc ngoi, st gim cu xut khu. Nu gi kch cu l 6 t USD m khng c s
dng ng i tng, th lng cu c to thm ra s khng b p cho lng tng cu st gim.
20
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
3.1. i vi ngi dn
Gi kch cu nhm ti kch thch tiu dng ca ngi dn cn phn bit hai nhm bin
php, p dng cho hai nhm i tng khc nhau. Nhm ngi ngho, ngi d b tn
thng, v nhm bin php p dng chung cho ton dn.
Khi nn kinh t suy thoi, nhm i tng b tc ng nhiu nht chnh l nhng ngi
ngho, ngi lao ng b tht nghip. y chnh l nhm i tng s gnh chu nhiu h
ly nht, d b tn thng nht nh b mt vic, b n lng, thu nhp st gim. Vit
Nam tnh trng ngi lao ng mt vic lm c nguy c tr nn rt nghim trng. c
nhng con s d bo sang nm 2009 vn tht nghip s tr nn rt nghim trng v s
ngi tht nghip c th ln ti hng triu ngi. 30 Tuy nhin trong cc cuc tho lun v
vic s dng gi kch cu, nhm i tng ny dng nh t c cp ti, v dng
nh c nguy c l nhng i tng l nh giu li c hng kch cu. 31 Theo quan
im ca chng ti, nhm i tng u tin phi c quan tm trc ht trong gi kch
cu chnh l nhng gia nh ngho, kh khn v nhng ngi lao ng ( tht nghip
hoc c nguy c b mt vic lm). Quan im ca chng ti da trn hai (02) c s l khi
kch cu v nhm i tng ny chng ta va (i) m bo c yu t cng bng, an
sinh x hi; v (ii) va m bo c hiu qu kch cu Xem Nguyn tc s 2 trong
phn trc:
30
http://www.laodong.com.vn/Home/Nan-that-nghiep-va-dong-tien-kich-cau/20091/122256.laodong
http://vneconomy.vn/20090107064732911P0C11/giai-quyet-viec-lam-va-do-tin-cay-cua-nhung-con-so.htm
http://vovnews.vn/Home/Lo-cho-nhung-nguoi-nghi-Tet-ma-khong-tro-lai/20091/102403.vov
31
http://vietnamnet.vn/chinhtri/2008/12/821332/
32
http://www.nld.com.vn/20090207104119854P0C1002/them-nhieu-noi-cat-xen-tien-cua-nguoi-ngheo.htm,
http://vnexpress.net/GL/Xa-hoi/2009/02/3BA0AF5D/
21
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
22
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Mt trong nhng bin php hay c cc nc thc hin kch thch ngi dn tiu
dng l tin hnh gim/hon thu i vi ngi dn. Trn thc t, Vit Nam tn ti
nhiu loi thu khc nhau v iu hin nhin l cc loi thu khc nhau s c nh hng
khc nhau ti mc tiu dng ca ngi dn. Hin nay B Ti chnh c quyt nh gin
thu thu nhp c nhn. Tuy nhin, mt s nghin cu trc y ch ra rng vic
gim/hon thu thu nhp khng em li hiu qu kch cu ln, v c n ti 80% s tin
c gim/hon thu c ngi dn tit kim ch khng chi tiu. Trong trng hp ca
Vit Nam, mc d h thng thu thu nhp c nhn cn cha hon chnh, vic p dng
bin php gim/hon thu s khng d dng v hiu qu cng s khng cao, nhng vic
Chnh ph thc hin vic min hoc hon thc hin Lut thu thu nhp c nhn c th to
ra nhng hiu ng tm l tch cc, c th lm ngi dn tng chi tiu. Ngoi thu thu
nhp c nhn, Chnh ph c th tm hon vic thc hin thu thu nhp t chng khon.
Chnh ph c quyt nh hon thu thu nhp n thng 5/2009, tuy nhin theo chng
ti, vic hon thc hin thu thu nhp c nhn c th v nn c ko di hn na, ty
theo din bin ca suy thoi kinh t. 36
36
http://vneconomy.vn/20090206084919965P0C6/chinh-thuc-gian-thue-thu-nhap-ca-nhan-den-thang-52009.htm.
23
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Lin quan n vic chnh ph h tr doanh nghip thng qua b li sut 4%, chng ti
thy rng y l mt chnh sch t c cc nc thc hin. Ngoi l do c th l do m
hng ca cuc chin chng lm pht hoc Chnh ph vn mun duy tr t gi nh hin
nay, chng ti thy rng thay v vic chnh ph tin hnh b li sut cho mt s doanh
nghip, chnh ph nn thc hin mt chnh sch rng khp hn kch thch ton b cc
doanh nghip l tip tc iu chnh li sut cho vay xung thp hn. Nhn xt v gii
php ny, chng ti cho rng gii php ny p ng tt nguyn tc nhanh v ngn
hn, song vic p ng Nguyn tc s 2 v ng i tng th li ph thuc rt nhiu
vo khu thc hin. Nu vic cho vay trn thc t thc s hng vo cc doanh
nghip thm dng lao ng (nh thng qua vic Ngn hng Pht trin bo lnh tn
dng cho doanh nghip va v nh), gip h khng ct gim vic lm th tuy cch
lm ny khng ging vi thc tin trn th gii, song vn gip t c mc tiu
chnh l vic lm. Tuy nhin, hin nay c nhng quan ngi v vic cc doanh nghip
o n c vay vi li sut cao chuyn sang vay mi vi li sut vay thp hn
37
http://vneconomy.vn/2009020510319148P0C6/nhieu-nganh-duoc-gia-han-thue-thu-nhap-doanh-nghiep-2009.htm
38
Ni dung ca cc bin php ny c Tin s L Hng Giang trnh by kh c th trn ti ch Saigon Gii phng
http://www.thesaigontimes.vn/Home/diendan/ykien/14367/
24
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Ngoi cc bin php h tr doanh nghip thng qua gim thu v h tr li sut, chnh
ph c th cn nhc mt s bin php nhm vo mt s i tng nh sau
Cho n nay vn cha c cc thng tin c th v r rng v cu phn chi tiu trc tip ca
chnh ph trong gi kch cu. Tuy nhin chng ti cho rng chnh ph nn u t vo cc
lnh vc sau:
25
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
3.4. Kt hp vi chnh sch tin t, t gi, khuyn khch xut khu, thu ht u t
Nh trnh by ti phn trn, chnh ph vn c th s dng chnh sch tin t kch
thch u t v tiu dng trong nn kinh t. Hin ti, so vi nh li sut trong nm 2008
th nhng thng cui nm 2008 v u nm 2009, li sut trong nc gim rt nhiu,
nhng vn mc 7-8%, v theo chng ti nh gi th t l li sut cn c th gim c
na. Ngoi ra, mt chnh sch b tr cn thit l thc hin t gi linh hot hn na
cho ph hp vi th trng. Cng vi vic m rng chnh sch ti kha v ni lng
chnh sch tin t kch cu, sc p nhp khu s tng ln, va lm gim bt
hiu qu ca vic kch cu, va gy thm cng thng ln cn cn thng mi v ti
26
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Cc nc khc cng ang thc hin gi kch cu, v khi kch cu th khng nht thit l
ch kch thch tiu dng hng sn xut trong nc ca cc nc ny, c bit l khi gi
kch cu ti cc nc ny l rt ln. Vit Nam c th tn dng y mnh XK, do nhiu
mt hng xut khu ca Vit Nam l nhng mt hng thit yu! Chng ta cng c th h
tr doanh nghip m rng sang cc a bn XK phi truyn thng khc. ng thi vi vic
h tr xut khu, Vit Nam cng nn hc tp n trong vic coi y l c hi ci
thin mi trng u t nhm thu ht u t nc ngoi.
Kinh nghim kch cu trn th gii cho thy, m bo vic thc hin gi kch cu t
hiu qu, chng lng ph cng nh tham nhng, vai tr ca mt c quan gim st l v
cng quan trng. V d nh ti Hoa K, gi kch cu ca Tng thng mi c c Obama
phi c Quc hi M ph duyt c v qui m ca gi kch cu (chi bao nhiu tin)
27
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
cng nh cch thc thc hin gi kch cu (chi nh th no, vo u). Gi kch cu mc
d c chnh ph M a ra, nhng li c quc hi M ban hnh thnh o Lut
kch thch kinh t 2008.
Ti Vit Nam, theo kin ca chng ti, Quc hi vi vai tr l c quan gim st cn
c nhn mnh v nng cao hn na. Quc hi cn c ting ni v tham gia mnh m
trong vic quyt nh c nn c gi kch cu hay khng, qui m ca gi kch cu l bao
nhiu, cng nh a ch ca gi kch cu. Do chng ti xut:
(iii) Gim st vic kch cu ch c thc hin trong ngn hn: Quc hi v Chnh
ph nn xem xt xy dng tiu ch xc nh khi no c th dng kch cu.
Trong trng hp kinh t th gii v kinh t Vit Nam phc hi sm trong nm
2009, th c th ngng cc bin php kch thch trnh lm nghim trng hn
thm ht ngn sch.
(iv) Quc hi cn c cc bin php m bo rng sau khi vt qua khng hong
v suy thoi, Chnh ph cn thc hin cc bin php tht lng buc bng, ci
thin tnh hnh thm ht ngn sch. Cc bin php ny c th c lut ha hoc
cn nhc nh cc iu kin bt buc khi thng qua gi kch cu.
28
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
V. LI KT
29
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Thay cho li kt, chng ta thng ni hy vng ci tt p nht, nhng phi chun b cho
tnh hung xu nht. L nhng ngi c trch nhim vi s pht trin ca nn kinh t,
chng ta cn phi c s chun b chu o nht v mt nhn thc v phng b cc bin
php phn ng bi s hn ch v tr ca chnh sch can thip ngn hn.
30
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Thay i c cu: Gii php kch thch c hiu lc duy nht - Bi Tho lun Chnh
sch S 4 ca nhm tc gi Nguyn Xun Thanh, V Thnh T Anh, David Dapice,
Jonathan Pincus v Ben Wilkinson, thuc Chng trnh ging dy kinh t Fulbright ca
Trng Kenedy School, thuc i hc Harvard ca Hoa K. http://www.viet-
studies.info/kinhte/Harvard_Kennedy_School_4th_Paper.pdf
Trong bi cnh nn kinh t Vit Nam gp suy thoi, kinh nghim kch cu h
tr nn kinh t vt qua khng hong ca Vit Nam cn rt hn ch, nn mt
nghin cu nghim tc, ton din ca nhm nghin cu thuc Chng trnh
Fulbright ca Trng Kenedy School, thuc i hc Harvard ca Hoa K (sau y
gi l nhm Fulbright) l v cng qu bu. Trc ht phi ni rng y l mt
nghin cu cng phu v c rt nhiu nhn nhn su sc. Chng ti chia s nhiu
quan im ca bo co ny. Tuy nhin, c mt s im quan im ca chng ti
khc vi bo co ca nhm Fulbright nn chng ti mun chia s quan im ca
mnh ngi c cng nh cc nh hoch nh chnh sch c ci nhn y
hn. Do bo co kh di, cp ti nhiu vn , chng ti s khng nu li
cc ni dung ca bo co, m tp trung vo nhng im quan trng.
1. Tip theo lot 3 bi phn tch chnh sch trc y, nhm Fulbright tip tc
quan im ca mnh cho rng nhng bt n v m hin ti ca Vit Nam l do cc
nguyn nhn su xa, mang tnh cu trc. Chng ti ch ng mt phn vi quan
im ny. Nh chng ti phn tch trong bi, s st gim tng cu do nguyn
nhn t pha bn ngoi mi ang l nguyn nhn gy ra bt n cho kinh t Vit
Nam. Trong tnh hnh hin ti, bin php m nhm Fulbright xut l nhng ci
cch m bo tnh bn vng v pht trin di hn ca nn kinh t, e rng s
khng to ra cu b p s st gim tng cu. Theo chng ti vn nn
kinh t Vit Nam hin nay ang gp phi khng phi l thiu nng lc sn xut
m chnh l s st gim tng cu do cc nguyn nhn t bn ngoi. Do , trc
mt cn thit phi thc hin mt gi kch cu trong ngn hn. V mt gi
kch cu c hiu qu th khng nht thit gi kch cu ny phi gii quyt
nhng vn yu km ca nn kinh t mt cch trc tip. Hn na, chng ti xin
lu rng trong rt nhiu trng hp m bo c vic tng tng cu chng
ta i khi phi thc hin nhng vic c th coi l hon ton tri ngc vi mc
tiu ca tng trng di hn.
2. Cho rng chnh sch kch cu ca VN nu thc hin theo kiu rp khun cc
nc khc s khng em li hiu qu do nhu cu tng thm s c p ng bi
hng nhp khu v tng cung tin s dn ti lm pht. Hn na do Vit Nam c
thm ht ngn sch ln i cng vi thm ht thng mi. Do , trong bo co
ca mnh nhm Fulbright a ra 03 la chn chnh sch kch cu cho chnh ph VN
l (i) tng bc gim gi ng VN; (ii) iu chnh u tin ca u t
cng, v (iii) lp t cng tc c bit v u t cng.
2.1 Chng ti cho rng mc d Vit Nam khng th rp khun theo m hnh cc
nc khc, nhng nu gi kch cu c thc hin theo ba (03) nguyn tc m
chng ti tho lun trong bi vit ca mnh, th gi kch cu vn m bo h
tr nn kinh t trong suy thoi ng thi khng nh hng nhiu ti tnh hnh
ngn sch. Chc chn khi thc hin gi kch cu s dn n nhng tc ng ph
cho nn kinh t. V nguyn tc, khi phi tng chi tiu ca chnh ph kch
cu trong hon cnh nn kinh t suy thoi (ngun thu thu gim do hot ng
31
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
kinh t i xung smaller tax base, v mc thu cng gim kch thch kinh
t - lower tax rate, v ngun thu du m ca ta cng thp i do gi du i
xung) s dn ti thm ht ngn sch. Tuy nhin, chng ta khng nn qu lo lng
v vn thm ht ngn sch v hai l do. Th nht, bn cht ca vic kch cu
ca chnh ph l phi dn ti thm ht ngn sch, th hai, vic kch cu v mt
nguyn tc ch l vic tng chi tiu tm thi ca chnh ph, khng phi tng
chi tiu thng xuyn, nn vic thm ht ngn sch ch mang tnh ngn hn. Mc
tiu m chng ta hng ti trong thi im hin ti l ngn chn suy thoi kinh
t ch khng phi l ci thin tnh hnh thm ht ngn sch. Sau khi vt qua
giai on suy thoi, chnh ph hon ton c th thc hin cc bin php hn ch
chi tiu ci thin tnh hnh thm ht ngn sch. Ngoi ra khi thy nn kinh
t c du hiu vt qua c suy thoi th Chnh ph c th gim dn gi
kch cu v c th ngng cc bin php kch cu sm hn d kin. Ln quan n
vn lm pht tr li, nh chng ti trnh by trong bi vit ca mnh,
vic lm pht quay tr li cha phi l vn ng ngi.
2.3. Trong ngn hn, vic bin chnh sch t gi hi oi tr thnh mt cng c
kch cu l kh nguy him. Ngoi nhng ri ro m chnh nhm tc gi nu,
trong hon cnh kinh t suy thoi ton cu nh hin nay, chnh sch s dng t
gi cnh tranh, v xut khu hng ha VN sang cc nc khc cha chc m
bo s thnh cng. Hn na, vic ph gi ng tin (nu qu mc v c tuyn
b l mt phn ca gi kch cu) s to cho cc i tc thng mi ca Vit Nam
thy rng Vit Nam ang thc hin mt chnh sch li cho mnh hi cho nh hng
xm (begger-thy-neighbor policy) trong bi cnh cc nc khc cng ang gp kh
khn. Trung Quc hin ang b M co buc l bp mo t gi (manipulating).
Theo chng ti, nu VN c thc hin chnh sch ny, th chnh sch ny khng
nn c lit k l mt bin php kch cu ca Chnh ph trnh nhng h ly
khng cn thit. Ngoi ra, nu ng VN mt gi qu nhiu c th gi nhng tn
hiu khng cn thit v sc khe ca nn kinh t, lm nh hng ti lng tin
ca ngi dn, v iu ny s lm nh hng hn na ti chnh sch kch cu ca
Chnh ph (ngi dn s khi thy ng VN tip tc mt gi, s cho rng nn
kinh t tip tc xu i, s tip tc tht cht chi tiu).
32
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Bi vit ca nhm nghin cu CEPR gm 3 phn chnh, phn 1 v Chnh sch kch
cu trn l thuyt v trn thc t, phn 2 v Trng thi ngn sch hin nay v
nhng tc ng tim n n nn kinh t, v phn 3 v Hiu qu ca chnh sch
kch cu theo cc thnh phn ca nn kinh t.
1. Trong phn 1, khi phn tch v cc gi kch cu trn thc t nhm nghin
cu CEPR nhn nh rng cc gi kch cu ti cc nc nh Anh v M ch
yu hng ti khu vc ti chnh v kt lun rng c th ni cc gi kch
thch ca Anh M v Trung Quc u khng mang nhiu tnh cht kch
thch kiu Keynes, m mang nng tnh sa sai nhiu. Tuy nhin, theo
chng ti, y l mt nhn nh khng chnh xc do nhm nghin cu ny
nhm ln gia gi kch cu (economic stimulus) vi gi gii cu ti chnh
(financial bailout). Khi nn kinh t Hoa K gp kh khn t cui nm 2007
th chnh ph nc ny c gi kch cu thng qua o Lut kch thch
kinh t 2008 t thng 2/2008, v sau n qu 3 nm 2008 khi cuc khng
hong ti chnh dn ti s sp ca cc nh ch ti chnh ln, th Qu
d tr lin bang cng nh chnh ph M thc hin cc gi gii cu ti
chnh (financial bailout) i vi khu vc ti chnh. Tuy nhin n cui
nm 2008, nn kinh t Hoa K thc s phi i mt vi suy thoi kinh t
nghim trng th cc ngh s ng Dn ch ku gi c gi kch cu ln
th 2, v cao im l gi kch cu ca Tng thng c c Obama vi tr
gi c th ln ti xp x 1000 t USD. Ngoi ra, nh ch ra trong bi
vit ca mnh, chng ti khng nh rng cc gi kch thch m Anh, M v
Trung Quc cng nh cc nc khc ang thc hin chnh l nhng gi kch
thch kiu Keynes. V vn ny, xin tham kho bi vit The Undeniable
Shift to Keneys ngy 29/12/2008 trn t Financial Times,
http://www.ft.com/cms/s/0/8a3d8122-d5da-11dd-a9cc-
000077b07658.html?nclick_check=1
2. Ti phn 2, nhm nghin cu tin hnh phn tch Trng thi ngn sch
hin nay v nhng tc ng tim n n kinh t v m.
a. Ti phn ny, nhm nghin cu cho rng tng trng ca Vit Nam
trong thi gian qua l ph thuc vo ba ngun chi tiu kch cu
bao gm (i) chi tiu ca chnh ph; (ii) u t nc ngoi; v
(iii) tng trng tn dng. y nhm tc gi b st mt yu
t quan trng ng gp vo tng trng ca Vit Nam trong thi
gian qua, l u t ca khu vc kinh t t nhn cng nh vai
tr ca khu vc xut khu. Theo quan im ca chng ti, s suy
thoi kinh t th gii dn ti suy gim cu i vi hng ha ca
33
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
39
(Lung vn FDI khi chy vo mt quc gia, s to ra tng trng thng qua vic lm tng tng cu trong ngn hn
ti nc nhn u t. V mt di hn, FDI s lm tng vn u t - capital stock, dn ti lm tng nng sut lao ng,
v qua lm tng thu nhp, v lm tng tng cu v di hn. Ngoi ra FDI cn nng cao nng lc cng ngh ca nc
nhn u t).
40
Trong mt trao i ring, TS L Hng Giang ch ra rng chng ta c th s dng bn SAM tin hnh phn tch tc
ng. Tuy nhin, hin tai Vit Nam ch mi c bng SAM 2003 l bng mi nht, kh xa vi nm 2008.
34
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
41
http://www.vneconomy.vn/20081127095244465P0C5/ts-le-dang-doanh-kich-cau-phai-di-kem-cai-cach.htm hoc
http://www.tuanvietnam.net/vn/sukiennonghomnay/5435/index.aspx
35
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Gi ln 2 (Obama - 2009) + H tr cc doanh nghip to thm 2,5 triu cng n vic lm thng qua
mt s bin php nh cho cc doanh nghip n thu khong 3000 USD i
Ngay t khi cha chnh thc nhm chc nhng Tng thng c c Obama a vi mi lao ng thu mi; xa b thu i vi li trn vn (capital gain)
ra xut trong gi kch cu ca mnh gip nn kinh t Hoa K thot khi cho cc doanh nghip SME,
khng hong. Hin ti gi kch cu tr gi gn 825 t USD va c Quc hi M + u t vo cng trnh cng cng (cng ngh cao, bng thng rng, y t,
ph duyt. 44 ng x, cc tin ch cng cng v.v.v)
+ H tr cc gia nh kh khn (gim thu cho cc c nhn v gia nh),
nng bo him tht nghip.
+ H tr cc ch s hu nh gp kh khn
+ Qu d tr chng khng hong ti chnh
EU 45 Mc d M v mt s nc chu khc kh nhanh chng trong vic a ra v Cha c nhiu thng tin chi tit v chng trnh kch cu ca EU.
thc hin chnh sch kch cu, nhng do bt ng nn cc nc thuc khi EU c
chm tr hn i cht trong vic i ti thng nht v gi kch cu ca khi. Mt
phn l do mt s nc trong khi c nguy c b suy thoi v tuyn b v thc
hin k hoch kch cu ring ca mnh nh (Anh, , Php, c), trong khi mt
s khc th li vn c tng trng (Slovakia, Bulgaria, Romania v Ba Lan). 46 Tuy
nhin, theo t Telegraph ra ngy 26/11/2008 th cc nc EU i ti thng nht
v mt gi kch cu tr gi 200 t Euro (tng ng 170 t Bng Anh, 260 t
USD, hay 1,5% tr gi GDP ca khi EU)
42
Gi kch cu c phn tch ti bo co http://www.cepr.net/documents/publications/ceprcww_stimulus.pdf
43
Tham kho ti http://tax.cchgroup.com/legislation/2008-stimulus-package.pdf
44
Tham kho ti: http://useconomy.about.com/od/candidatesandtheeconomy/a/Obama_Stimulus.htm
45
Tham kho ti http://ec.europa.eu/commission_barroso/president/pdf/Comm_20081126.pdf ; http://www.telegraph.co.uk/finance/economics/3725106/EU-agrees-200bn-
stimulus-package.html ; http://www.eubusiness.com/news-eu/1229361423.09/view ; http://www.telegraph.co.uk/finance/financetopics/financialcrisis/3525235/EU-proposes-
170bn-stimulus-fund.html
36
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Australia Mc d nn kinh t Australia cha b suy thoi, nhng i ph vi nguy c b Ch yu nhm vo nhm i tng l cc gia nh thu nhp thp (mi gia nh
47
cun vo vng suy thoi, trong nm 2008 chnh ph Australia hai ln thc hin c tr cp khong 1000 AUD cho mi tr em), ngi mua nh (mi ngi
chnh sch kch cu. mua nh ln u tin c tr cp khong 14000 AUD v 21000 AUD nu l
Ln 1: Vo gia thng 10/2008, chnh ph Australia tuyn b v tin hnh thc ngi mua nh ln u m mua nh mi xy), ngi v hu (c tr cp trc
hin gi kch cu ln th nht tip mt cc khong 1400 AUD vi ngi c thn v 2100 AUD vi cp v
chng v hu), v cc t chc gio dc v y t. 49
Ln 2: So vi EU, chnh ph Australia t ra rt quyt tm trong cuc chin chng S tin tng thm ny s ch yu c chi tiu vo cc cng trnh giao thng
suy thoi, 48 v ngy 12/12/2008 chnh ph Australia tip tc tuyn b b xung vn ti nh ng b v ng xe la v vo lnh vc gio dc. Gi kch cu
thm 3,2 t USD vo gi kch cu trc , nng tng s tin ca gi kch cu ca ca Australia cng bao gm cc bin php gim thu khuyn khch cc
Australia ln ti 17,1 t USD. doanh nghip tng cng chi tiu, v c bit l gim thu tm thi cho cc
doanh nghip nh.
Nht Bn Thng 8/2008 Chnh ph Nht bn c k hoch kch thch nn kinh t ln th - H tr tn dng cho cc doanh nghip nh v va
nht tr gi khong 18-27 t USD. 50 Gi kch thch ny ch yu nhm vo vic - Chnh sch ny c thc hin thng qua vic tr cp cho cc c nhn (ngi
gip ngi dn vt qua tc ng ca gi xng du v hng ha tng cao. ln) mt khon tin khong 12000 Yn. Chnh sch ny c cho l tht bi v
thc hin v mc ch chnh tr. 52 Nm 1999, khi chnh ph kch thch nn
Ngy 12/12/2008 Th tng Nht bn cng b mt k hoch mi kch thch nn kinh t thng qua vic pht phiu tiu dng (coupon) cho ngi dn.
kinh t tr gi 255 t USD 51 v gi ny c th ln ti hn 500 t USD
- Min thu cho ngi lao ng, ngi mua nh gp kh khn do suy thoi
Lu : Gi kch thch ca Nht bn gm 2 phn l gii quyt vn tn dng v kinh t.
kch cu (111 t di dng min thu v chi tiu chnh ph, 144 t bm tin cho - Tr cp trc tip cho cc h gia nh
cc t chc ti chnh) - Bm tin vo th trng ti chnh
- H tr cc doanh nghip nh v va
- Gim thu ng x
- Cc bin php khuyn khch doanh nghip thu v s dng lao ng
Hn Gi kch cu tri gi 14 nghn t Won (11 t USD) c chnh ph Hn Quc a - 4000 t c s dng cho cc cng trnh c s h tng (bao gm ng x,
Quc 53 ra ngy 3/11/2008. trng hc, c s y t)
Mt ngun thng tin khc cho rng tng s tin m CP Hn quc d kin s s - Doanh nghip nh v va, ng dn,
dng s ln ti khong 195 nghn t Won (187,2 t USD). - Gia nh c thu nhp thp
46
Tham kho ti http://ec.europa.eu/news/economy/081127_1_en.htm
47
Cc khon chi cho h gia nh v ngi v hu c thc hin ngay t u thng 12/2008, vi mc tiu l nhm tng tiu dng vo dp l Ging sinh. Chnh ph Australia d
kin gi kch cu trong vng 5 nm ti s to thm ra 133000 cng n vic lm mi. http://www.gantdaily.com/news/36/ARTICLE/38766/2008-12-12.html
48
B trng Ti chnh Australia tuyn b s lm tt c nhng g c th kch thch nn kinh t nu nh nn kinh t tng trng thp hn d kin.
49
Tham kho ti http://www.reuters.com/article/marketsNews/idINSYD39138820081014?rpc=611
50
http://www.iht.com/articles/ap/2008/08/28/business/AS-Japan-Economic-Stimulus.php
51
http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/n/a/2008/12/12/financial/f020330S70.DTL&feed=rss.business
http://news.xinhuanet.com/english/2008-10/30/content_10281725.htm
52
http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/japan/3470413/Japans-economic-stimulus-package-a-waste-of-money.html
53
http://www.economywatch.com/economic-stimulus/world-economic-stimulus/south-korea.html ;
http://business.asiaone.com/Business/News/Story/A1Story20081029-96984.html
37
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Thi Chnh ph Thi Lan hin a ra gi kch cu tr gi khong 8,7 t USD v ang Gi kch cu ca Thi Lan s c s dng vo nhng mc ch sau
Lan 60 i Quc hi nc ny thng qua. Mc tiu ca gi kch cu ny l nhm chng li + H tr nng dn do gi nng sn gim
54
Chnh sch kinh t ca Trung Quc trc khi xy ra cuc suy thoi ton cu nm 2008 l duy tr tng trng v kim ch lm pht. Tuy nhin khi nn kinh t Trung Quc gp
phi kh khn do nn kinh t ton cu suy thoi, th TQ nhanh chng chuyn sang chnh sch pht trin kinh t n nh thng qua vic ct gim thu v tng chi tiu chnh
ph. Tham kho thng tin ti bi vit : China Plans to Bolster Its Slowing Economy ca tc gi Keith Bradsher ngy 19 thng 10 nm 2008 ng trn bo New York Time
http://www.nytimes.com/2008/10/21/business/worldbusiness/21yuan.html?fta=y ; http://www.nytimes.com/2008/11/10/world/asia/10china.html?_r=2&hp&oref=slogin
http://www.marginalrevolution.com/marginalrevolution/2008/11/the-chinese-eco.html
55
Xem http://www.ajc.com/business/content/shared-gen/ap/Finance_General/AS_India_Economic_Stimulus.html
56
http://news.yahoo.com/s/afp/20090102/wl_sthasia_afp/financeeconomyindia_090102151705
57
http://kr.ganges.com/news/view/India_unveils_second_economic_418941/
58
http://asia.news.yahoo.com/080912/4/3ox9k.html
59
http://afp.google.com/article/ALeqM5hGrUUH6eNQ57z2FEIKQb84sTThbQ
38
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
s st gim ca xut khu v u t nc ngoi. y mnh tiu dng, duy tr tng + H tr cc chng trnh gio dc min ph
trng v to cng n vic lm (rt ging Vit Nam) 61 + Qu h tr c bit dnh cho ngi gi
+ To cng n vic lm
+ Cho nng dn vi li sut u i
Ngoi ra Chnh ph Thi cn tip tc duy tr chng trnh h tr gi cho ngi
tiu dng i vi cc dch v cng cng nh in nc, vn ti cng cng
(Nm 2008 chnh ph Thi c mt gi kch cu nh)
Malaysia Chnh ph Malaysia ngy 9/1/2009 cng b mt gi kch cu mi tr gi xp x Hin ti cc thng tin v gi kch cu ca cc ny kh hn ch. Ngoi nhng
2 t USD thm vo gi kch cu cng b thng 11/2008, a tng gi kch cu ca cu phn khc, trong gi kch cu ln ny Chnh ph Malaysia s dnh u t
Malaysia ln 4 t USD, v s c thc hin sm trong qu 1 ca nm 2009. 62 L cho o to k nng, cho c o to li nhng ngi ngh hu.
do l Chnh ph Malaysia gim thm ht ngn sch t 5,5% GDP xung 3,2%
GDP trong nm 2007.
Indonesia Chnh ph Indonesia vo ngy cng tuyn b s dnh khong 50 nghn t Khng c thng tin thm
Rupiah duy tr nn kinh t Indonesia tng trng mc 5%.
Ghi Ch: Cc thng tin trong bng ny c tp hp ch yu t cc ngun da trn internet (xem cc ng link). Nhm tc gi n lc c c cc thng tin chnh xc
v cp nht nht. Tuy nhin do tnh cht ca ngun thng tin s c cp nht lin tc, nn ngi c nn ch s dng cc thng tin y vi tinh thn l cc thng
tin tham kho. Nhm tc gi cng cung cp ng link ngi c tin tra cu.
60
Nn kinh t Thi Lan cng ang phi ng u vi suy thoi trong nm 2009. Do mt s nguyn nhn nh (i) Tiu dng trong nc gim; (ii) khu vc XK b nh hng do
kinh t th gii suy thoi (h ly l st gim FDI); (iii) Ngnh du lch ca Thi Lan cng b nh hng nghim trng do bt n v do suy thoi kinh t th gii.
http://thestar.com.my/news/story.asp?file=/2008/12/26/apworld/20081226212046&sec=apworld ;
http://online.wsj.com/article/SB123135787333261787.html?mod=googlenews_wsj ; http://www.tmcnet.com/usubmit/2009/01/07/3896027.htm
61
Tham kho ti
62
http://www.vnagency.com.vn/Home/EN/tabid/119/itemid/280927/Default.aspx
39
Vietnam Economic Stimulus 2009 version 3.6
Alan Blinder (2004) The case against discretionary fiscal policy, CEPS Working paper No. 100,
Princeton University. http://www.princeton.edu/~ceps/workingpapers/100blinder.pdf
Chad Stone and Kris Cox (2008) Economic policy in a weakening economy: principles for fiscal
stimulus, Center on Budget and Policy Priorities, http://www.cbpp.org/1-8-08bud.htm
Chnh Ph (2008), Bo co v cc gii php cp bch nhm ngn chn suy gim kinh t, duy tr
tng trng kinh t, bo m an sinh x hi. (Bo co s 191/BC-CP ca Chnh ph gi y ban
Thng v Quc hi, ngy 18/12/2008). http://www.viet-
studies.info/kinhte/GiaiPhapKichCau.pdf
Congressional Budget Office, (2008), Options for responding to short-term economic weakness,
CBO Paper. http://www.cbo.gov/ftpdocs/89xx/doc8916/01-15-Econ_Stimulus.pdf
HSBC (2009) Vietnam Monitor Growth to slow further, inflation to collapse in 2009 (Issue 21),
ngy 7/1/2009. http://www.viet-studies.info/kinhte/HSBC_2009.01.07.pdf
Jane G. Gravelle, Thomas L. Hungerford, Marc Labonte, and N. Eric Weiss and Julie M.
Whittaker (2008) Economic Slowdown: Issues and Policies, Congressional Research Office,
http://www.house.gov/berry/crs/EconSlowdownIssuesPolicies.pdf
L Hng Giang, (2009), Gim thu kch cu, Si Gn Gii Phng, S 4-2009
http://www.thesaigontimes.vn/epaper/TB-KTSG/So4-2009(944)/22292/
Michael Pettis (2008) Asia faces a tough 2009 as output decreases (Financial Times December 14
2008) http://www.ft.com/cms/s/0/9f5cfb76-ca0b-11dd-93e5-000077b07658.html
Nguyn c Thnh, Bi Trinh, Phm Th Anh, inh Tun Minh, Bi B Cng, Dng Mnh
Hng (2008) V chnh sch chng suy thoi ca Vit Nam hin nay: Nghin cu s 1: Chnh sch
kch cu. Trung tm Nghin cu Chnh sch v Kinh t, i hc Kinh t H ni, i hc Quc
gia. http://cepr.org.vn hoc http://www.viet-studies.info/kinhte/ChinhSachChongSuyThoai.pdf
Nguyn Xun Thnh, V Thnh T Anh, David Dapice, Jonathan Pincus v Ben Wilkinson
(2009) Thay i c cu: Gii php kch thch c hiu lc duy nht - Bi Tho lun Chnh sch
S 4, Chng trnh ging dy kinh t Fulbright ca Trng Kenedy School, thuc i hc
Harvard ca Hoa K. http://www.viet-studies.info/kinhte/Harvard_Kennedy_School_4th_Paper.pdf
40