Triyaj Kitabı

ACL TRYAJ ETM
REHBER
OCAK 2015
NDEKLER
TRYAJ NEDR? 2
Prof. Dr. Baar Cander
TRYAJ YNTEMLER 5
Do. Dr. Tark OCAK
TRYAJ PERSONEL VE HASTA-HASTA YAKINI LETM 15

Do. Dr. Sedat KOAK
TRYAJDA DKMANTASYON 20
Prof. Dr. Mehmet Gl
TRYAJDA MDAHALE 24
Do. Dr. Erden Erol NLER
PEDATRK HASTADA TRYAJ 30

Do. Dr. ule AKKSE AYDIN
GERATRK HASTADA TRYAJ 42

Do. Dr. Hakan OUZTRK
GEBE HASTADA TRYAJ 46

Do. Dr. A. Sadk GRGN
SALDIRGAN/PSKYATRK HASTADA TRYAJ 49

Yrd. Do. Dr. Zerrin Defne DNDAR
TRYAJDA MEDKO-LEGAL KONULAR 54

Prof. Dr. Blent ERDUR
RNEK OLGULAR 59
Trkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Salk Tesisleri Acil Salk Hizmetleri Daire Bakanl KBRN Birimi
Birim Sorumlusu Serhat GKCE Tel: 0 (312) 705 15 90 Faks: 0 (312) 705 16 21 serhat.gokce@saglik.gov.tr
TRYAJ NEDR?
Prof. Dr. Baar Cander
Sanayi devriminden sonra toplum hayatmzda srekli artan hzda byk deiimler
gereklemektedir. Bir taraftan dnya nfusu srekli artmakta bir taraftan da bilimsel teknolojik
geliimler toplum yapsn hzla deitirmektedir. yle ki kii kendi yaad gemii bile incelediinde
bu dnmn bire bir canl ahidi olmakta ok farkl zaman dilimlerinde ok farkl artlarda
yaadn gzlemleyebilmektedir. Dnmler gemi yllarda 4-5 kuak insan mrne san
deiimler gnmzde bir insann kk yaam paralarna sabilmektedir. Toplum yapsna yansyan
bu deiimler insanlarn hayata bak alarn ynetim biimlerini hayattan beklentilerini
etkilemektedir. Bilgiye ulamn ok kolaylat gnmzde dnya kk bir ky halini alm eit
vatandalk algs herkesin haklarn daha dikkatli bir ekilde talep etmesini aksi uygulamalarn effaf
bir biimde toplumun gz nne sergilendii bir ortam oluturmutur. Bu yzden hizmetin eit
ekilde tm vatandalara ulatrlmas hizmet veren birimlerde ana elerden biri olmutur. Hizmet
verenle hizmet alanlar arasnda oluan dengesizlikte hemen her sektrde zellikle baz zaman
dilimlerinde karmza kmaktadr. Hayati nem arz etmeyen durumlarda bir ok sektrde hizmet
ncelii eitlik ilkesine gre yaplandrabilir. Ancak bunun da bazen farkl uygulamalara ihtiya
dourduu grlmektedir. Mesela normal bir sra beklerken daha acil bir ilem sz konusu olduunda
o ilem iin ncelik tannmas bir ok sektrde karmza kmaktadr. Fakat salk konularnda insan
hayatn ilgilendiren konular sz konusu olduundan ve hastalarn salk durumu ayn olmadndan
ncelik belirlenmesi durumu daha ok nem kazanmaktadr. te salk alannda hastann aciliyet
durumuna gre ncelik belirlenmesine triyaj uygulamas denir.Bu uygulamann ana gerekesi arz
talep dengesizliidir. Salk hizmetinde htiya ve istekler sunulan kaynaklardan fazla olduu zaman
hangi ihtiyalarn ncelikli karlanaca ve kaynaklarn nasl datlaca belirlenmelidir. Salk
konularnda sklkla kullanlan triyaj deyimi ihtiyalarn nceliinin belirlenmesi ve kaynaklarn nasl
sunulacan, datlacan ieren bir snflamadr.
Triyaj Franszca'da trier kelimesinden orijin almaktadr. Sralamak, snflandrmak manasna

gelmektedir.Gnmzde triyaj kelimesi yaygn olarak salk alannda kullanlmaktadr. Triyaj
uygulamasna ancak sunulan ihtiyacn arz edilen hizmetten daha fazla olduu durumlarda gereksinim
vardr.
Tarihe
Triyaj uygulamas modern tbbn birok alannda olduu gibi askeri kkenlidir. Savalarda pek
ok sayda yaralanma durumlarnda kanlmaz bir ekilde ncelik belirleme ihtiyac domutur.
Bununla ilgili ilk belgeler 18. Yzyla dayanr. Bu yzyln banda askeri cerrahlar ilk olarak sava
alannda triyaj kurallar gelitirmilerdir. Birok aratrmac da ilk formal triyaj uygulamasnn
Napolyonun cerrah Dominik Jean Larrey tarafndan yapldn kabul eder. Bu uygulamada sava
alnnda derhal mdahale edilmesi gereken yarallarla saatler gnler iinde mdahale edileceklerin
ayrld belirtilmektedir. 1846'da ngiliz Cerrah John Wilson nemli bir adm atm, yarallarn hayati
tehdit etmesi ve tedavide baar ansn birlikte deerlendirerek ncelik sralamas yapmtr. Kendisi
de askeri cerrahtr. Triyaj uygulamalar bu ekilde savalarla paralel deiimler gstererek gelimitir. I.
dnya savanda makineli silahlar ve gaz zehirlenmeleri triyaja farkl bir boyut kazandrm ve
ncekilerden farkl olarak tedavinin ald zaman da deerlendirilmitir. II. dnya savanda, Kore
savanda, Vietnam da deien artlara gre daha kapsaml triyaj modelleri gelitirilmitir.
Triyaj bu ekilde askeri alandan ihtiya dorultusunda sivil hayata da gemitir. lk bata askeri
deneyimlerden faydalanlm fakat baz deiik koullar bunu snrlamtr ilk olarak 1964'te
Weinerman triyaj tanmlam ve yaynlamtr.
Triyaj Snflar
Hasta nceliinin belirlenmesi hastann ok kaynaklarn daha az olduu deiik bir ok

ortamda gerekebilmektedir. Gerek hastane ncesi durumlarda gerek acil servislerde gerek youn
bakm hastalarnda ihtiyalara gre baz hastalara ncelik tannmas gerekebilir.Hastane ncesinde bu
durum afetlerle snrl deildir. rnein 3-4 kiinin yaraland bir trafik kazasnda olay yerine ulaan
salk ekibi hastalarn durumlarna bakarak ncelik sralamas yapmak zorunda kalabilir Gnmzde
triyaj en sk acil servis hastalarnda yaygn kullanlmakla birlikte hastane ncesi youn bakm hatta
hastaneye yatrlmas gereken hastalar iinde triyaj uygulamalar vardr ve bunlarn kendine zg
parametreleri vardr.
Acil Servis Triyaj
Genellikle hemireler tarafndan uygulanr Hastalar deerlendirilerek tedavi ncelii ve hangi

birimde tedavi edilecei belirlenir. lkemizde karlk bulan ekliyle krmz sar ve yeil alan hastalar
belirlenir. Triyaj sisteminde ana hedef derhal mdahale edilmesi gereken veya hayati tehlike
oluturabilecek problemleri olan hastalar belirlemek ve onlara ncelik tanmaktr. rnein gs
ars olan ve AMI geirme riski bulunan hastada zaman kaybna tahamml yoktur ve bu hasta dier
hastalar gibi sra bekleyemez. te triyaj uygulamas zaman kaybna tahamml olmayan ciddi hayati
riskleri bulunan hastalar ayrarak bunlarn derhal bakmn salar. Triyaj uygulamasnda daha az riski
olan hastalar da kaynaklara ulatrlr ancak bunlarn tedaviye ulama sreleri daha uzundur ve bu
sreyi bekler veya beklemek istemeyen hastalar baka birimlere ynelir. Baz triyaj modellerinde ise
minr problemleri olan hastalar baka kliniklere veya aile hekimlerine ynlendirilirler.
Triyajda 3 seviyeli veya 5 seviyeli modeller mevcuttur ABD'de her iki sistem kullanlmaktadr
Kanada Avustralya ve ngiltere gibi birok lkede 5'li triyaj modeli uygulanmaktadr Ancak bunu alan
triyajyla kartrmamak gerekir. nk 5 seviyeli triyaj modelleri uygulanan yerlerde de hasta bakm
alanda yaplabilmektedir nitekim 2009 da acil servisler iin yaymlanan teblide acil servisler
alan olarak snflandrlmtr. Bu 5 seviyeli triyaj uygulamalarna mani bir durum deildir. Bu
modellerin hepsinde her seviyede fizik muayene ve tedavi iin sre belirlenmekte ayrca Seviye I de
derhal mdahale edilecek hastalar ayrlmaktadr. ABD'de yaygn kullanlan ESI 'Emergency Severity
Index' seviye 1 veya 2 de en hzl mdahale edilecek hastalar belirlenmekte dier seviyelerde ise
kullanlacak kaynaklara gre bakm ve tedavi sre ve ncelii tespit edilmektedir. Kaynak kullanm
ESI'ya zg bir kullanm olarak grlmektedir. lkemizde ylda 100 milyonu aan hasta bavurusu
vardr ve baz acil kliniklerine gnlk bavuru 2000 civarndadr. Bu bilgiler dorultusunda efektif bir
triyajn yaplmas gelitirilmesi ve uygulanmas acil servis ileyiinde en temel unsur olarak karmza
kmaktadr. Triyaj uygulamas hayat kurtarc bir uygulamadr ve bunun bata yneticiler olmak zere
herkes tarafndan kanksanmas uygulanabilirliin salanmasnda temel talardan biridir.
Bunun dnda hastaneye yatacak hastalar iin youn bakm hastalar iin ve afet durumlar
iin triyaj uygulamalar vardr. Btn bunlarda temel unsur sunulan kaynaklarn yeterli olmad
durumlarda nceliin belirlenmesidir. rnein youn bakm yat bekleyen hasta var ve youn
bakmda bir yatak varsa hangisinin yataca ve ncelikli olduu konusunda parametrelere ihtiya
vardr ve bu durumda youn bakm triyaj gndeme gelir. Btn bu triyaj uygulamalar acil servisle
ilgili olabilmektedir.
TRYAJ YNTEMLER
Do. Dr. Tark OCAK
Triyaj
Triyajn amac hastalar acil servisten hzla gndermek ya da bir salk alannn hastalar
hzla deerlendirip, senin nemli bir eyin yok, poliklinie gidebilirsin demesi iin yaplan bir
uygulama deildir.
Oluturulan kriterlere gre mmkn olduunca basit bir ekilde veri toplayarak bavuranlarn
ikayetlerinin iddetini belirlemeye almaktr.Acil servislerdeki triyajn amac, bavuru annda
hastalar hemen deerlendirip, yaknmalarna ve bavuru ekillerine greaciliyetin nceliini
belirlemek ve snflandrmak, hastalarn gvenliini ve acil serviste daha hzl bir
ekildedeerlendirilebilmelerini salamaktr.
Ancak unutulmamas gereken nemli nokta triyaj, acil servisin balangcdr,sonlanma noktas
deildir.
Kim tedavi alacak, kim almayacak?
Kriterler ok eitli:
1. Beklenilen vaka says
2. Yaralanma iddeti
3. Corafik blgenin durumu
4. Ek kaynaklara ulam sresi
Triyaj Sistemleri
Salk Bakanlnn Hizmet Kalite Standartlarnn Acil Servis Hizmetleri bal altndaki bir
maddede her hastane iin, Triyaj Sistemi Snflandrlmas Yazl olarak tanmlanm ve etkili olarak
uygulanan bir triyaj sistemi bulunmaldr. eklindedir.
Acil servis triyaj

Inpatient (ICU) triyaj
KazaTriyaj
Askeri (Battlefield) triyaj
Afet (MassCasualty)Triyaj
Acil Servis Triyaj
Durumu stabil olmayan hastann tedavisi bitinceye kadar her tbbi basamakta yeniden yaplan
srekli ve sregen olan triyajda 2 li, 3 l, 4 l ve 5li olmak zere deiik snflandrma sistemleri
kullanlmaktadr.
l triyaj sistemi uygulayanlar
ABD (beli triyaj sistemi populerleme)

Trkiye
Beli triyaj sistemi uygulayanlar
ABD (EmergencySeverity Index-ESI)

Kanada,
spanya,
ngiltere (ManchesterTrageScala)
Avusturalya,
Yeni Zellanda,
skoya
Etkin bir triyaj sistemi basitlik, zaman

etkinlii, prediktif doruluk, gvenilirlik ve en az yanlma zelliklerine sahip olmaldr.Literatre
bakldnda farkl snflama ve skalalar olduu grlmektedir. En yaygn kullanlanlar; Manchester
Triyaj Sistemi (TheManchester TriageSystem-MTS), Avusturalasya Triyaj Sistemi
(AustralasianTriageScale-ATS), Kanada Triyaj ve AciliyetSistemi (TheCanadianTriageandAcuityScale-
CTAS) ve Aciliyet iddeti ndeksi (TheEmergencySeverity Index-ESI) olaraksaylabilir.
MTSde her hastalk grubu iin bir ak emas oluturulmu ve uygun triyaj kategorileri
belirlenmitir. ATSye hasta deerlendirme zamanlar ve medikal yaklamlar gz nne alnarak son
ekli verilmitir. CTASda ATSden farkl olarak triyaj kategorisine gre nerilen hasta deerlendirme
zamanlar deitirilmi ayrca ocuk ya grubu iin ayr triyaj kriterleri tanmlanmtr. MTS ve CTAS
hasta yaknmas tabanl triyaj sistemleridir. ESIde yaknma tabanl bir sistem kullanlmam,hastalarn
kaynak kullanm gereksinimleri ve tahmini kaynaklar belirlenerek snflamalar yaplmtr.
ACLYET DDET NDEKS (EmergencySeverityndex)
lk kez ABDde 2000 ylnda Wuerz ve ark. tarafndan uygulamaya girmitir. Aciliyet iddeti
ndeksi(A) son yllarda gelitirilen yeni bir yntemdir.
ikayete bal snflama yntemlerinden farkldr.

Olduka ksa srede uygulanabilir .
Ade de beli snflama vardr.
Bu sistemle hastann tedavi ncelii tketecei kaynaklara gre belirlenir.
Bir bekleme sresi verilmemitir.
Sadece ncelik sras bellidir.
Detayl triyaj gerektirmez, Triyaj grevlisi sadece hastann ne gibi tetkikler veya konsltasyon
ihtiyac olup olmayacana dair bilgiler alr.
1.kategori hasta en fazla kaynaa ihtiyac olan hastadr, 5. kategori hasta ise herhangi bir test,
diki, iv sv vb hibir ey istemez.
Her hasta iin vital bulgu ile vakit kaybedilmez, hastann vital bulgular sadece baz 3. kategori
hastalar yeniden snflayp gerekirse 2. kategoriye drmek iin kullanlr.
ESI Triyaj Sistemi
ESI acil mdahale gerektiren ve bekletilmesi riskli hastalar tespit ettikten sonra kaynak
tahmini zerinden hastann triyaj kategorisini belirleyen, bunun iin algoritmada 4 temel karar
aamas bulunan kullanm basit 5 seviyeli bir triyaj sistemidir (ekil 1).
ekil 1: ESI Triyaj Algoritmas
ESI 1: Acil hayat kurtarc mdahale gerektirir hastalar ierir (Tablo 1). Bu grup hastalara
kardiyak arrest, ciddi solunum sknts, bilinci kapal travma hastas, dolam bozukluu yapan
taikardi, bradikardi, hipoglisemi, anaflaksi rnek verilebilir. Bu hastalar hemen ressitasyon odasna
alnarak salk personelinin hzla hastann bana gelmesi salanr.
ESI 2: Bekleyemeyecek durumda olan hastalar tanmlar. Bu gruptaki hastalara ise; gs

ars, inme, iddetli ars olan hasta, ani bilin deiiklii olan yal, intihar dncesi olan hasta,
gastrointestinal sistem kanamas, pnmotoraks, rnek olarak verilebilir. Bu hastalar hemen muayene
odasna alnr ve 10 dakika iinde doktoru hastann banda olmas salanr.
ESI 3: Birden fazla kaynan kullanlaca dnlen ve vital bulgular stabil olan hastalar
ierir. Bu hastalara karn ars, pnmoni, krk phesi olan hasta rnek olarak gsterilebilir. Bu
hastalar bo oda varsa muayene blmne alnr, eer yer yoksa bekleme salonunda bekletilebilecek
hastalardr.
ESI 4: Tek kaynak kullanm gereken idrar yolu enfeksiyonu, basit kesiler, bel ars, ayak bilei
burkulmas gibi hastalardr.
ESI 5: Kaynak kullanm gerektirmeyen sadece muayene ile karar verilebilecek boaz ars,
burun aknts gibi ikayetlerle bavuran hastalardr.
ESI 4 ve 5 hastalar saatlerce bekleyebilir veya hzl bak nitesinde deerlendirilebilir.
MANCHESTER TRYAJ SKALASI
ngilterede 1997 ylndan itibaren ou acil serviste kullanlmaktadr 5 kategori ieren bir
skaladr. Sk bavuru ikayetlerine gre dzenlenmi 52 adet grsel ak emasndan oluur (rn; kafa
travmas)
Manchester Triyaj Grubu acil servis doktorlar ve acil hemireleri arasnda bir standart
salamak amacyla kurulmutur.
1. Ortak bir terminoloji gelitirilmesi

2. Ortak tanmlamalar yaplmas
3. Gl bir triyaj metodunun gelitirilmesi
4. Bir eitim paketinin gelitirilmesi
5. Triyaj iin resmi kurallar saptanmas
Manchester triyaj grubu klinik ncelii 3 temel ilkeye gre belirler.
1. Hem hasta hem de acil servis iin klinik yaklam gelitirmek

2. Hasta ktlemeden nce muayene edilmesini salayacak kadar ksa bekleme sresi
salamak
3. Hastann klinik nceliine triyajda karar vermek.
Dezavantajlar:
1. Ak emalar ok spesifik ayraca odaklanmtr.

2. Vital bulgu deerlendirmesi yoktur.
3. Medikal problemi olan ya da 1 yan altndaki ocuklarn deerlendirilmesi zordur.
SALIK BAKANLII UYGULAMALARI
Acil Salk Hizmetleri Ynetmelii
zel ve kamuya ait btn hastanelerin acil birimleri, btn acil bavurularn ayrm
yapmakszn kabul ederler. Bavuran her hasta iin acil tbbi deerlendirme, mdahale ve gerektiinde
stabilizasyon salanr.
Acil servis, hastann sosyal gvencesi olup olmadna, bal bulunduu sosyal gvenlik
kuruluunun nevine ve hastann dier zelliklerine bakmakszn, stabilizasyon salanncaya kadar
btn tbbi hizmetleri sunar.
(Resmi Gazete Tarih:11.05.2000 Say: 24046 )
Acil Salk Hizmetlerinin Sunumu
GENELGE-2008/13
Acil salk hizmeti vermekle ykml bulunan salk kurulular, acil vakalar hastann salk
gvencesi olup olmadna veya deme gc bulunup bulunmadna bakmakszn kabul edecek ve
gerekli tbbi mdahaleyi kaytsz-artsz ve gecikmeksizin yapacaktr. Hibir salk kuruluu acil olarak
gelen hastalara yeterli personeli veya donanm olmad, ilgili birimi veya bo yata bulunmad,
hastann salk gvencesi olmad ve benzeri sebepler ile gerekli acil tbbi mdahaleyi yapmaktan
kanmayacaktr.
Hekim tarafndan tbben acil olarak deerlendirilmeyen olgularda, tbbi ve hukuki sorumluluk
salk kuruluunun uhdesinde kalmak zere gerekli ynlendirme yaplacaktr.
Acil olarak salk kuruluuna mracaat eden hastalarn acil tbbi mdahale ve tedavileri
yaplrken hibir surette tedavi masraflarnn nasl karlanaca sorgulanmayacaktr. Hizmet bedelinin
tahsili ile ilgili ilemler acil mdahale salandktan sonra yaplacaktr.
16 .10. 2009 Resm Gazete Say : 27378
YATAKLI SALIK TESSLERNDE ACL SERVS HZMETLERNN UYGULAMA USUL VE ESASLARI

HAKKINDA TEBL
Renk Kodlamas ve Triyaj Uygulamas, Muayene, Mdahale, Refakat Esaslar ve Gvenlik

nlemleri
MADDE 8
(1) Acil servislerde etkin bir hizmet sunumu iin renk kodlamas uygulanr. Triyaj ilemi
bavuru srasnda yaplr. Triyaj uygulamas iin muayene, tetkik, tedavi, tbbi ve cerrahi giriimler
bakmndan ncelik srasna gre krmz, sar ve yeil renkler kullanlr. Renk kodlamasna ilikin
uygulama esaslar Ek-7de gsterilmitir.
(2) Dal hastaneleri ve bnyesinde I. Seviye acil servisi bulunan salk tesislerinde triyaj
uygulamas yaplmas zorunlu deildir. 112 Acil ambulanslaryla salk tesisine getirilen hastalara triyaj
uygulamas yaplmaz. Ambulansla getirilen acil vakalarn salk tesisine kabul ilemleri en ksa srede
tamamlanr.
(3) Acil serviste ilk kayt, gvenlik ve triyaj uygulamas iin yeterli alan ayrlr. Triyaj uygulamas
tabip veya acil tp teknisyeni, hemire, salk memuru (toplum sal) ve benzeri nitelikteki salk
personeli tarafndan yaplr. Acil bakm ve triyaj uygulamasna ilikin verilmesi gereken eitimler,
eitimlerin mfredat ve sresi ile eitim verilecek merkezler Yksekretim Kurulu Bakanlnn ve
ilgili dier kurumlarn da gr alnarak Bakanlka belirlenir.
Muayene, mdahale ve refakat esaslar
MADDE 9
(1) Acil servise bavuran tm hastalarn triyaj ilemleri en ksa srede tamamlanr. Bunu
takiben tbbi durumlar dikkate alnarak tan ve tedavi ilemleri iin sraya konulur ve triyaj koduna
uygun olan alana alnrlar. Acil muayene, tbbi mdahale ve tedavi gerektiren kritik hastalara kayt
ileminin yaplp yaplmadna baklmakszn derhal gerekli tbbi ilemler uygulanr. Kritik hastalarn
kayt ilemlerinin ncelikle yaplabilmesi iin otomasyon sistemi ile ilgili gerekli dzenlemeler yaplr.
2011 YILI SUT GRE :
Hastalar iin belirlenen kriterler erevesinde ncelik srasn gsteren krmz, sar, yeil renk
kodlar kullanlr.
Renk koduna gre servis iinde ilgili alanlarda muayene ve tedavileri gerekletirilir.
Buna gre;
Krmz renk kodu alan hastalar hemen deerlendirilerek tedavi gereksinimi olan kritik hasta
grubunu,
Sar renk kodu alan hastalar greceli olarak daha az aciliyeti olan ve belirli bir sre bekleyebilir
hasta grubunu,
Yeil renk kodu alan hastalar acil olmayan, ayaktan tetkik ve tedavi edilebilir hasta grubunu
oluturmaktadr.
Triyaj Kodlama Alanlar
ncelikli Acil (Ar Yaralanma) Krmz Alan:
Hayat tehdit eden ve hemen bakm gereken
Resusitasyon odas, Monitrl alanlar, Triyaj sonras genel durumu en kt ve acil bakm
gereken hastalar.
Alan sorumlusu Acil Tp uzman ya da travma cerrah
Krmz Alan Hastalar:
Travma/kardiyak resusitasyon
ok tedavisi
Ciddi solunum distresi ynetimi
Cerrahi ncesi stabilizasyon
st solunum yolu obstrksiyonu, stridor
Yaam tehlikeye sokacak kanama
Ba, boyun, gs, karn, rektum ya da vajenepenetre yaralanma
Tansiyon pnmotoraks
Hzla gerileyen bilin dzeyi ya da koma
%30-50 II-III yank
28-32C hipotermi
Omurilik travmas (nrolojik bulgu +)
Ak uzun kemik krklar
Statusepileptikus
Geciktirilebilir Sar Alan:
Kalc bir hasar nlemek iin hekim bakm gereken fakat bekleyebilecek hasta grubu.
Hayat tehdit eden yaralanmas olmayan tbbi mdahale ve bakmlar iin bir sre
bekleyebilecek yarallar iin tedavi alan. Acil servis muayene ve mdahale odalar.
Ynetim Acil tp uzman ya da tecrbeli bir travma cerrah.
Sar Alan Hastalar:
Kapal uzun kemik krklar

Ak ksa kemik krklar
%30dan az II-III yank
Elektrik yan
Turnike ile kontrol edilebilen ciddi kanama
Krk ya da kk sonucu dolam bozulmas
Kala, dirsek, diz k
Kompartmansendromu
lerleyici olmayan, ani grme bozukluu
Karn bulgular ile birlikte ciddi abdominal ar
Hafif Yaralanma - Yeil :
Hekim bakm gerekli olsa da, uzun bir sre bekleyebilir. Ayaktan gelen stabil hastalarn alan
Basit sorunlarn tedavisi. Acil servis dna poliklinikler kurulabilir.
Pratisyen hekim sorumlu olabilir.
Yeil Alan Hastalar:
Fraktrlerinatellenmesi
Kesilerin kapatlmas
Tetanus alamas
Erikinlerde %20den kk yanklar
Parmak ucu amputasyonu
Bilin kayb olmakszn kafa travmas
Kapal, komplike olmayan krklar
Komplike olmayan temiz laserasyonlar
Dorudan baslarak durdurulabilen burun kanamas
l Siyah:
Solunum yok, dekapite vb.
l/ lmekte olanlar
la ya da st solunum yolu obstrksiyonuna ikincil olmayan solunum durmas
Massif beyin yaralanmas
%50yi aan 2 ve 3. derece yank
Ateli silahla kafa yaralanmas sonucu koma
TRYAJ PERSONEL VE HASTA-HASTA YAKINI LETM

Do. Dr. Sedat KOAK
AMA
Triyaj srecinin etkinliini ve salkl yrmesini salamada hasta ve hasta yakn ile iletiimin
nemini vurgulamaktr.
RENM IKTILARI
Bu eitim sonunda katlmclar, triyajda etkin iletiimin nndeki engelleri

belirleyebileceklerdir. Bu engellerin neler olduunun bilinmesi, triyaj personeline kendi altklar
ortamda iletiimi salkl yrtmek iin bir takm stratejiler gelitirme becerisi salayacaktr.
Katlmclar kendi iletiim tarzlarn yanstmak ve karlatklar iletiim glklerini zme konusunda
strateji gelitirmeye tevik edilirler.
RENM HEDEFLER
Triyajda iletiimin nemini takdir etmek.
Triyajda iletiim srecine etki edebilecek faktrleri belirlemek ve tartmak.
Kullanlan triyaj yntemi ile birlikte, aciliyet deerlendirmesi zerine iletiim kalitesinin
etkilerinin nasl olduunu tartmak.
Kendi triyaj ortam ierisinde iletiim srecini salkl yrtme stratejilerini tartmak.
Triyajda karlalan iletiim glklerini ynetmek iin belirili stratejiler zerinde dnmek
ve analiz etmek
ANAHTAR NOKTALAR
Triyajda hasta eylemleri ve tepkileri triyaj personelinin iletiim srecini ynetme becerisinden
etkilenir.
letiim szl ve szsz edeer bileenler ieren iki ynl bir sretir.
Daha iyi iletiim; daha fazla veri elde etme ve daha bilinli ve doru triyaj deerlendirmesi
demektir.
letiim konusunu etkileyen faktrleri ve evrenin katksn asla kmsemeyin.
Sakin olun, dinleyin, yorumlayn, zenle aklayn, anladndan emin olun.
Kendi tepkilerinizin, bunlar tetikleyenlerin ve ne zaman yardm alacanzn farknda olun.
ERK
Acil servisler sklkla ar hareketlilik, tela ve heyecann olduu alanlardr ve bu triyajla balar.
Kalabalk bir servis hayal edin; hastalar ilk bavuruda sraya girmiler, ambulanslar srekli sedye ile
hasta getiriyorlar, alayan ocuklar, hasta yaknlar ve dier personel srekli talimat ve bilgi alyor.
Triyaj Grevlisi (TG), bu aktiviteler ierisinde en sk balant kurulan kiidir ve bir taraftan etkin hasta
deerlendirmesini salayacak fonksiyonel iletiim srecini salarken dier taraftan hasta yaknlar,
ambulans grevlileri, tbbi ve dier bakm personeli ve dner sermaye personeli ve ziyaretiler ile
etkin biimde iletiim kurabilmelidir.
TG olarak, triyaj karlamas esnasnda elde edilen bilgi temelinde, ihtiya esasna gre
deerlendirme yapmalsnz. Bu noktada, etkin iletiim, doru bilgiyi elde etmede ve dolaysyla doru
deerlendirme yapmakta esastr. Problemler iletiim sreci iinde ortaya ktnda, TGnin gerekli
bilgileri toplama becerisi bozulabilir. Triyaj ortamnda etkin iletiimin muhtemel engellerinin farknda
olunmas ve bunun triyaj karlamas zerine etkilerini en aza indirmek, TG iin hayatidir.
Peki, uuru kapal hastalarda olduu gibi, szel iletiim mmkn olmadnda ne yapabiliriz?
Byle durumlarda, fizyolojik gstergeleri belirleyen veri toplanmas ve dolaysyla primer triyaj
metodumuz aciliyeti belirlemek olduundan, fizik deerlendirmede esasl muayene becerisine sahip
olmak ok nemlidir. Unutmayn ki, baz durumlarda hasta yakn, bakc, tercman gibi 3. bir kii
yardmyla iletiim, deerlendirme srecine katk salayabilir. Bazen de 3. kii araclyla gnderilen
mesajlara, kiiler kendi yorumlarn kattklarndan, iletiimde sorun oluturabilen potansiyel bir engele
de dnebilir.
letiim, dinamik bir ortam ierisinde fertler arasnda mesaj gnderme ve alma srecidir. Her
fert mesajlar hem veren hem alan olarak sorumluluklar tar. letiim karlamas btnyle
faktrlerden ve uyaranlardan etkilenir.
letiim srecinin karmakl zerine etki eden ve hasta, TG ve evre ile ilikili nemli
durumlar vardr. letiim literatr byle etkileyen faktrleri grlt olarak adlandrr: Eksternal
veya fiziksel grlt, internal veya psikolojik grlt ve anlamsal veya yorumsal grlt. Burada gz
nnde bulundurulmas gereken en nemli hususlardan biri hastann, triyajn doasnda olan
grltye bal olarak, iletiimin gndericisi ve alcs olma sorumluluklarn yerine getirmede glk
yaayabilmesidir. Bu demektir ki Triyaj Grevlileri hem kendileri hem hastalar asndan etki edebilen
faktrlerin farknda olabilme ve ynetebilme sorumluluunu tayacaklardr.
TRYAJDA LETM SRECNE ETK EDEN FAKTRLER
letiim karmak bir sretir ve her zaman etki eden faktrler dizesi ierisinde grlr (ekil
1). TG daha iyi iletiim, toplanan veri kalitesi ve iletiimin etkinliine etki eden faktrlerin idraki
iindedir.
FAZ 1
Hasta salk sorununu

TGne iletir
HASTA TG
FAZ 2
Triyaj karar
verilir
TG soru sorar, hasta
cevap verir, TG
HASTA TG
anladn kontrol eder
FAZ 3
TG triyajn sonucu ile

ilgili hastaya bilgi verir,
HASTA TG
anladn kontrol eder
FAZ 4
Hasta duruma TG dier

uygun davranr hastaya geer
Hasta beklerken her iki
taraf iin de daha fazla
HASTA iletiim frsat vardr TG
ETKLEYEN FAKTRLER
ekil 1 Triyajda hasta-triyaj grevlisi iletiiminin basite gsterimi
Farknda olunmas gereken faktrler:
Fiziksel evre; cam, pencere, masa gibi engellerin varl, mahremiyet salamada yetersizlik,
dikkat datan grlt, ortalkta dolaan insanlar btn hepsi triyaj esnasndaki iletiimi etkiler. TG
sklkla bu engellerin stesinden gelmek ve hastaya aralarndaki iletiimin zel, ayrntl ve gizli olduu
gvencesini vermek iin ok aba sarf edecektir.
Zaman kstll; Triyaj deerlendirmesi genellikle, z olan hz ve titizlik hedefini dengeli

biimde salamak iin, 2 ila 5 dakikay gememelidir.
Kullanlan dil; jargon kullanm, ister tbbi jargon olsun ister sokak konumas olsun, gerekten
farkl dilleri konuan iki insan arasnda grlebilecek kadar yanl yorumlamalarla sonulanabilir.
Mesela, miksiyon terimi tpta sklkla kullanlr ancak normal bir insan bunu anlayamaz veya farkl
anlayabilir. Oysa idrar yapma ifadesi pek ok kii tarafndan doru biimde anlalacaktr.
Szsz davranlar; hasta ve TGnin karlamas esnasnda her ikisinin vcut dili, yz ifadesi
ve ses tonu, iletiimin edeer oranda nemli ynleridir.
Kltrel farkllk; Bunlar ya, cinsiyet, etnik temel, dil, din, sosyoekonomik durum ve hayat
tecrbesini kapsar. Mesela yal bir adam torunundan daha gen grnen bir kzla baz konular
tartmak konusunda isteksiz davranabilir. Dolaysyla aba, profesyonel bir iliki inasn ortay
koymaldr.
Salk sorunlarnn tabiat; Olduka hassas, can skc veya anksiyete oluturan salk sorunlar
hem hasta hem de TG tarafndan ifade edilen bilgilerin tarzn etkileyecektir. nemli terimlerden
kanma ve st kapal ifade ve arptmalarn kullanm, verilen ve alnan mesajlarn bozulmasna yol
aabilir.
Beklentiler ve varsaymlar; nsanlar acaba ne olacak beklentisi ile triyaja gelirler. Bu

beklentiler salk sorununun aciliyet algsndan ve daha nce yaanm tecrbelerden etkilenir, ve
zaman zaman gerek d olabilir. TGnin triyaj ortam ve hastalarla ainal, dier acil personelinin
tutum ve davranlar ile birlikte btn hepsi olumlu ve olumsuz etkilere sahip olabilir. Byle
durumlar, semptomlarn erken tannmasna yardm edebilmesine ramen, potansiyel olarak uygunsuz
varsaymlara ve nyarglara da neden olabilir.
Duygular; Fertler -hasta ve triyaj grevlileri dahil- stres ve anksiyeteye farkl ekillerde ve
farkl younluklarda tepki verirler. Bu tepkiler, kiinin tutarl bilgi salama ve sorulara net biimde
cevap verme kabiliyetine etki edebilir.Byle bir ortamda, TGnin sakin kalabilme becerisi ve etkin
iletiimi baarabilmesi son derece nemlidir.
letiimde glkle karlalrsa:
Genellikle problemli iletiim davran ile bavuran insanlar, karlanmam temel bir insani
ihtiyac farknda olmadan da vururlar.
letiim davrann yorumlamak iin bir an nce temel bir strateji gelitirmek, problemli
iletiim davrannn triyaj deerlendirmesi zerine olan etkilerini en aza indirmeye yardmc olabilir.
Tablo 1, drt temel insan ihtiyacn, bunlar karlanmadnda sklkla grlen belirtileri ve bunlarn
stesinden gelmek iin baz temel stratejileri gsteriyor.
Tablo 1. Drt temel insan ihtiyacn belirlemek ve onlarla baa kma yollar
Temel insan ihtiyac Bu ihtiya karlanmadnda sk Bu ihtiyac yerine getirmek iin

grlen belirtiler nerilen stratejiler
Anlalr olmak Ayn mesaj tekrarlamak, yava erii duygulardan ayrn
ve/veya grltl konumak, Soru sorun, konumann odan
sinirlenmek; onlar iin duygulardan salk sorununu
konumaya destek birini tespit etmeye doru kaydrn
getirmek Hislerini onaylayn, endieleri ile
empati kurun
Anladnz ona yanstn, ne
yapacanz ve ne iin
yapacanz ona bildirin
Kiisel olarak fkenizi da
vurmayn
Kendi tepkilerinizi kontrol edin
yi hissetmek Girmeden nce etrafa Scak ve dosta karlayn
baknmak, kaybolmu veya Uygun bir dil kullann
gvensiz grnmek Triyaj karlamas sonunda
iletiim hatlarn ak tutun
nemli hissetmek - Kendine dikkat ekmek; Kiileri isimleri ile arn;
benlik kavram sinirlenmek; aresiz grnmek; sorunlarn onaylayn; kiisel
kontrol kayb ihtiyalarna duyarl olun
Sinirinin yatmasna izin verin-
dinleyin , hibir ey sylemeyin;
duygularn aa vurmasna gz
yumun
Duygularna tepki vermemeye
aln
Rahatlama ihtiyac psikolojik Endieli, gergin, gvensiz Sakin ve dikkatlice ilemleri
ve fiziksel grnmek; destek/yardm aklayn; gven verin
istemek
KAYNAK
Emergency triage education kit triage workbook. Australian Government Department of Health and
Ageing. Chapter 3: communication issues. October 2007
TRYAJDA DKMANTASYON
Prof. Dr. Mehmet Gl
Giri
Triyaj franszca kkenli bir kelime olup; sralamak, ayrmak anlamlarna gelir. lk olarak
savalarda yaralanan askerlerden cepheye geriye dnebilecek olanlarla, dnemeyeceklerin ayrm iin
kullanlmtr. Triyaj sistemleri ilk olarak 1960'larn sonlar ve 1970'lerin balarnda gelitirilmi,
lkemizde ise gelime srecini henz tamamlamamtr.
Acil servisler kk tbbi problemlerden veya yaralanmalardan yaam tehdit eden durumlara
kadar ok geni yelpazede fazla sayda hastann beklenmedik zaman diliminde bavurduu birimlerdir.
Bu yzden acil serviste hasta deerlendirme yntemlerinin nemi gn getike artmaktadr. Tm
hastalarn hzl ve gvenli ekilde deerlendirilerek acil bakma gereksinimi olanlarn belirlenmesi
triyaj gerekli hale getirmitir. Triyaj dinamik ve srekli bir sretir. Triyaj ile acil servislerdeki ar
yklenme nlenir, morbidite ve mortalite azalr, kaynaklarn etkin kullanm salanr. Acil servislerdeki
triyajn amac, bavuru annda hastalar hemen deerlendirip, yaknmalarna ve bavuru ekillerine
gre aciliyetin nceliini belirlemek ve snflandrmak, hastalarn gvenliini ve acil serviste daha hzl
bir ekilde deerlendirilebilmelerini salamaktr.
Literatre bakldnda farkl snflama ve skalalar olduu grlmektedir. En yaygn kullanlanlar;

Manchester Triyaj Sistemi (The Manchester Triage System-MTS), Avusturalasya Triyaj Sistemi
(Australasian Triage Scale-ATS), Kanada Triyaj ve Aciliyet Sistemi (The Canadian Triage and Acuity
Scale-CTAS) ve Acil Ciddiyet ndeksi (The Emergency Severity Index-ESI) olarak saylabilir.
TRYAJ SSTEM BLEENLER
Acil servise bavuran hastalarn ksa srede uygun salk bakm almasnda nemli bir yeri
olan triyaj sisteminin etkinlii, farkl disiplinlerden profesyonel ekip yelerinin varl ve hastann
deerlendirildii, tedavi ve bakm giriimlerinin balatld yeterli bir alan ile olasdr. Triyaj sisteminin
dier bileenleri kayt sistemi, iletiim sistemi ve gvenliktir.
Triyaj ekipleri triyajda almaya balamadan nce eitime alnmaldr. Acil serviste ilk kayt,
gvenlik ve triyaj uygulamas iin yeterli alan ayrlmaldr. Triyaj odalar hastalarn ikayetlerinin tam
anlalabilmesi ve hasta mahremiyeti iin gerekli ortam salamaldr. Triyaj alannda hastann yaam
bulgularnn deerlendirilebilecei bir monitr, kayt defteri, hasta deerlendirme formlar
bulunmaldr.
Hasta triyaj alanna gelince ilk soru ad soyad olmaldr. Hastaya ismiyle hitap etmek hatalarn
nlenmesi ve profesyonel bir iletiim iin nemlidir. Srayla ya, cinsiyet ve geldii yer yazlr. Hastann
bavurduu tarih, triyaja alnma ve acil servise kabul saati mutlaka kaydedilmelidir.
Hastann o an ne ikayeti olduu, ne zaman balad, daha nce benzer ikayeti olup
olmad, olduysa sonular sorulmaldr. ikayetini arttran ve hafifleten faktrler sorulmaldr.
ikayetinin gerekli ayrntlar renilerek yaam bulgularna etkisi de deerlendirilir.
Kulland ilalar sorgulanmaldr. O anki durumu ile kulland ilalarn bir ilgisi olup olmad
gzden geirilmelidir. Hastann herhangi bir eye kar zellikle de ilaca kar alerjisi olup olmad
renilmeli eer varsa kaydedip, ciddi bir alerjisi varsa acil ekibi uyarlmaldr.
Tansiyonu llp sonucu deerlendirilir. Hastann nabz kontrol edilir. Hastann yana ve o
anki durumuna gre deerlendirme yaplr. Solunumun says, ritmi, derinlii gibi zellikleri dikkatle
deerlendirilir. Hastann beden scakl deerlendirilir. Saturasyonu llr, hastann dier bulgular
ve hastalk yks ile yorumlanr. Hastann genel durumu, oryantasyon ve kooperasyonu
deerlendirilip kaydedilir. Hastalarn bilin durumu deerlendirilmelidir. Ary deerlendirirken, ar
deerlendirme skalas kullanlabilir, arnn balang saati, yaylm, ekli, yeri ve niteliini gibi
zellikleri de sorgulanmaldr.
zgemii sorgulanp var olan komorbit hastalklar renilir. Hastann; alkol, sigara,
uyuturucu madde ve ila bamllklar sorgulanr. Soy gemii sorgulanp kayt edilir. Hastalar acil
servise ne ile geldikleri ve geldii yer kaydedilir.
Travma hastalarnda travmann ekli belirtilir. Trafik kazas m, darp m, dme mi, yank m, i
kazas m, ev kazas m olduu mutlaka belirtilir.
Hastann durumuna gre dosyann adli almas ve hastane polisinin durumdan haberdar
olmas salanr. Hasta bekleme salonundan acil servisi terk ettiyse; tespit edilen saatle birlikte
kaydedilir. Hastann hasta deerlendirme formu belli bir sre boyunca saklanmaldr.
Triyaj sorumlusu elde ettii verilerle tamamyla hastay deerlendirir. Hastann bakm ncelii
olup olmadna kategorisine ve hangi alana alacana karar verir. Hastann resmi sekreterlik giriini
atrr. Hastadan sorumlu uzman Dr, hastadan sorumlu asistan, intrn doktoru belirlenip kaydedilir.
Triyaj yapan kiinin ismi yazlr. Hastann koluna, zerinde hastanenin ad, hastann ad soyad, dosya
numaras ve hastann doum tarihi bulunan bileklik taklarak personel eliinde belirlenen acil servis
alanna (monitr, gzlem) alnr. Triyaj skoruna gre baz durumlarda deerlendirmesi yapldktan
sonra hasta, durumu ve acil servis ileyii konusunda bilgilendirilerek bekleme salonuna alnr. Uygun
alanda yer alana kadar bekletilir. Bekleme salonuna alnan hasta durumuna gre tekrar triyaj alanna
alnarak deerlendirilir (retriyaj). Acil servise bavuran tm hastalarn triyaj ilemleri en ksa srede
tamamlanmaldr.
TRYAJ ve DKMANTASYON
Dokmantasyon, amacn iletilmesini ve hizmetin tutarlln salar. Dokmantasyon, hizmet

kalitesinin iyiletirilmesi, uygun eitimin salanmas, tekrarlanabilirlik ve izlenebilirlik, objektif delilin
salanmas, etkinliin ve kalite ynetim sisteminin srekli uygunluunun deerlendirilmesi asndan
katk salar. Dokmantasyonun oluturulmas, kendi ierisinde bal balna bir ama olmamal, deer
katan bir faaliyet de olmaldr
Personel ile iletiim daha fazla bilgi ve net neri salar. Tbbi kaytlar salk alanlar iin bir
iletiim metodudur ve olaylarn e zamanl kayddr. Bu kaytlar, doru, net ve z olmaldr. Ayrca
kaytlarn kolay ulalabilir ve anlalabilir olmas beklenir.
Triyaj yapan hemire ve hasta veya dier nemli kiiler arasndaki ilikinin dkmentasyonu
pratik iin dier bir sorumluluk alandr. Australasian College for Emergency Medicine (ACEM)
rehberlerinde, herhangi bir triyaj zaman dilimindeki, minimum bilginin kayt edilmesi konusunda
nettir.
ACEM tarafndan istenen dkmantasyon standartlar:
Triyaj deerlendirilmesi tarih ve zaman
Triyaj grevlisinin ad
Esas ikayet /bavuru nedeni
Snrl ilgili yk
lgili deerlendirme bulgular
lk triyaj kategorisi
Zaman ve nedeni ile beraber retriyaj kategorisi
Tansal ilk bak veya triyajda balanan tedavi
Hastann durumundaki herhangi bir deiim net olarak dokmente edilmelidir. Bu

dkmantasyon re-triyajn zamann, nedenini ve re-triyajn yaplmasndan kimin sorumlu olduunu
iermelidir. Triyaj grevlisi, bu dkmentasyonu abuklatrmak iin hastanenin ynetim
sistemlerinden haberdar olmaldr.
Benzer olarak, hastanede hastann bakm pratisyen hekimler gibi dier salk hizmeti
verenlere transfer ediliyorsa her verilen tedavi ve izlenen yol doru ve ksa bir ekilde dokmente
edilmelidir.
Baz hastalar, tbbi deerlendirme olmadan acil servisi terk etmeyi tercih ederler. Eer byle
bir hasta triyaj grevlisine beklemeyeceini bildirirse, triyaj grevlisi hastaya verilen neri ve olas
istenmeyen etkiler yannda bu karar da dokmente etmelidir.
Dokmantasyon standartlar
Triyaj deerlendirmesinin dokmantasyonu en az aadaki gerekli detaylar iermelidir:
Triyaj deerlendirilmesi tarih ve zaman
Triyaj grevlisinin ad
Esas ikayet /bavuru nedeni
Snrl ilgili yk
lgili deerlendirme bulgular
lk triyaj kategorisi
Zaman ve nedeni ile beraber re-triyaj kategorisi
Tansal ilk bak veya triyajda balanan tedavi
TRYAJDA MDAHALE
Do. Dr. Erden Erol NLER
Giri
Acil servislerde yaplan triyaj ileminin amac, acile giren hastalarn ncelik sralamasn
yapmak ve bekleyemeyecek durumdaki hastalar belirlemektir. Triyaj grevlisi, hastay bekleyip
bekleyemeyeceini, bekleyebilirse yaklak ne kadar sre bekleyebileceini belirlemek zere hzl ve
ksa bir ekilde deerlendirir. A.B.D. verilerine gre, 2008 ylnda acil servislere giri yapan hastalarn
yalnzca %18 i 15 dk. iinde hekim tarafndan deerlendirilmesi gereken hastalardr. lkemizde bu
oran daha da dktr.
Triyajda bu hzl deerlendirmeyi doru bir ekilde yapabilmek iin eitli yntemler
gelitirilmitir. Bunlardan birisi de, Amerikan Acil Hekimleri Koleji (ACEP) ve Amerikan Acil Hemireleri
Birlii (ENA) ibirlii ile hazrlanan Acil Ciddiyet Endeksi ( Emergency Severity Index- ESI) dir. Bu
endeksin doruluk ve gvenilirlii yaplan almalarla gsterilmitir ve ACEP tarafndan acil
servislerde triyaj amac ile kullanm konsenss karar olarak nerilmektedir. Gnmzde A.B.D.deki
hastanalerin %70e yakn acil serviste triyaj amac ile bu yntemi kullanmaktadrlar.
ESI- Avantajlar:
ESI, kullanm kolay, acil triyaj deerlendirmesinin znelliini minimize eden ve dier triyaj
sistemlerinden daha doru sonular verdii kantlanan bir yntemdir. Acil bakm gerektiren hastalarn
hzla belirlenmesini salar. Hastalar, klinik olarak birbirinden anlaml olarak farkl 5 gruba ayrararak,
kaynaklarn daha verimli kullanmn salar. Ayrca, acil bakm gerektirmeyen hastalarn da doru bir
ekilde belirlenmesini salayarak bu hastalarn hzl bak birimlerine ynlendirilmesine yardmc olur.
Ayrca, acil servis ve hastane iinde ileyii de kolaylatrr. rnein, triyaj grevlisi, acil
muayene alanndaki hemireye bir 2. basamak hastas iin yataa ihtiyacm var veya birinci
basamak hasta! dediinde, her iki hemire de hastay uzun uzun anlatp vakit kaybetmeksizin,
hastann ciddiyet durumu hakknda gerekli iletiimi kurmu olurlar. Yine baka bir rnek gerekirse,
acile bavuran gebe bir hasta 1. veya 2. basamak hastas ise ve kadn-doum uzmannn hastay
grmesi isteniyorsa, hastann acil servis dna karlmasnn saknca douraca ve kadn-doum
uzman hekimin hzla acil servise gelmesi gerektii kolayca anlalrken, hasta 3,4 veya 5. basamak
hasta ise gvenle kadn doum servisine gnderilebilir.
ESI sisteminin ayr bir faydas da, acil servisle ilgili yaplan aratrmalarda hasta triyaj
konusunda objektif veriler elde edilebilmesini salamasdr.
ESI- Genel bak:
ESI, acil servise bavuran hastalar, hastann aciliyetine ve ihtiyalarna gre 5 kategoriye
ayran, kullanm kolay bir sistemdir. Bu be basamak unlardr;
1. basamak; Resusitasyon. Hasta lm halindedir, hayat kurtarc mdahalelerin hemen yaplmas

gereklidir.
2. basamak; Acil. Hastann durumu risklidir, bekletilemez.
3. basamak; vedi. Hastann vital bulgular stabil olmakla birlikte acil serviste deerlendirilip birden
fazla tetkik istenmesi/olanaktan faydalanmas gereken hastalar.
4. basamak; Daha az ivedi. Hastann vital bulgular stabil, acil serviste deerlendirilip tek bir tetkik
istenmesi/olanaktan faydalanmas gereken hastalar.
5. basamak; Acil veya ivedi deil. Hastann vital bulgular stabil, problemi yeni olumam, acil
olarak yaplmas gereken bir tetkik yok, ayaktan poliklinikte deerlendirilmesinde saknca yok.
ESI sisteminde triyaj grevlisinin ilk deerlendirecei ey, hastann acil mdahale gerektirip
gerektirmediidir. Eer hastann durumu acil mdahale gerektiriyorsa, yani 1. veya 2. basamak hastas
ise, derhal acil servise alnmasn salar. Eer hastann durumu acil mdahale gerektirmiyorsa,
hastann deerlendirilmesi esnasnda neler yaplmas gerekebileceini nceki eitimi ve tecrbesine
dayanarak kestirmeye alr. Buna gre de hastay 3., 4., veya 5. basamak hastas olarak deerlendirip
gereini yapar.
Triyaj esnasnda 4 kritik karar verme noktas vardr. Bu 4 noktada sorulmas gereken drt soru
bulunur;
1. Hasta acil olarak hayat kurtarc giriimlere gerek duyuyor mu?
2. Bu bekleyemeyecek bir hasta m? Acil serviste son bir bo yatak kalm olsa bu hasta iin
kullanr mym?
3. Bu hasta ka tetkike/olanaa ihtiya duyar?
4. Hastann vital bulgular nasl?
Karar noktas A; Hasta acil olarak hayat kurtarc giriimlere gerek duyuyor mu?
Triyaj grevlisinin ilk olarak soraca bu sorunun cevab evet ise, triyaj orada biter ve hasta hi
bekletilmeden acil servise (mmknse resusitasyon odasna) alnr. u sorular hastann acil hayat
kurtarc giriime gerek duyup duymadn belirlememizi salar;
a. Hastann ak bir hava yolu var m?
b. Hasta nefes alyor mu?
c. Hastann nabz var m?
d. Nabzn says, ritmi ve kalitesi endie verici mi?
e. Hasta hastaneye gelmeden nce herhangibir nedenle entbe edilmi mi?
f. Hastann dokularna oksijen tanmas konusunda endie var m?
g. Hastann acil kan verilmesi veya sv balanmas gibi acil bir tedaviye ihtiyac var m?
h. Hasta u kriterlerden herhangibirini tayor mu?
-Entbe edilmi
-Spontan solunumu yok
-Nabz yok
-Ciddi solunum sknts var
-SatO2<%90
-Mental durumu bozuk
-Cevapsz
Bu tarz 1. basamak hastalar acil servise hemen her zaman anstabil durumda gelirler. Triyaj
hemirelerinin bu hastalar belirlemede yeterli olduklar, yaplan aratrmalarla kantlanmtr. 1.
basamak hastalarnn bakmna hekim de hemire ile birlikte hzla dahil olmal ve hayat kurtarc
giriimleri uygulamal ve ynetmelidir.
Gs ars olan her hasta, acil hayat kurtarc giriim gereklilii asndan deerlendirilmeli
ve 1. basamak kriterlerini tayp tamad sorgulanmaldr. Hastann vital bulgular normal ise, 1.
basamak olarak deerlendirilmez, fakat 10 dk. iinde bir EKGsi alnm ve deerlendirilmi olmaldr.
Eer hasta soluk, terli, solunum sknts iinde veya vital bulgular normal deilse, 1. basamak olarak
deerlendirilir.
Triyaj grevlisi 1. basamak hastalar seerken, hastann bilincini de deerlendirir. Bunun iin
triyajda kullanlacak basit ve etkili bir yntem, AVPU skalasdr. Bu skalaya gre P veya U grubunda
olan hastalar, 1. basamak hastasdr.
Tablo 1: AVPU skalas.
AVPU grubu Bilin dzeyi

A (Alert=uyank) Hasta uyank, sorulara yant veriyor, zaman-yer ve kii oryantasyonu
tam.
V (Verbal=szl uyaran) Hasta szl uyarana gzlerini aarak tepki veriyor. Zaman-yer ve kii
oryantasyonu tam deil.
P (Painful=arl uyaran) Hasta szl uyarana yant vermiyor, arl uyarana tepki veriyor.
U (Unresponsive=yantsz) Hasta arl uyarana da tepki vermiyor.
ESI 1. basamak hastalar her zaman ambulansla gelmezler. Hasta ve yaknlar, durumun
ciddiyetini anlayamayp hastay kendi aralar ile getirebilirler. zellikle bebek ve ocuklar, tanmalar
kolay olduu iin acil servise ambulans d imkanlarla getirilebilirler. Bu nedenle, hasta
deerlendirilirken ambulansla gelmemi olsa da 1. basamak hastas olabilecei unutulmamaldr.
A.B.D. verilerine gre, acil servislere bavuran hastalarn %1-3 1. basamak hastalardr. Bu
hastalar genellikle acil serviste kaybedilirler veya youn bakm nitelerine yatrlrlar.
Karar noktas B; Hasta bekleyebilir mi?
Triyaj grevlisi, hastann 1. basamak hasta grubuna girmediine karar verdikten sonra, bu
hastann bekleyip bekleyemeyeceine karar vermelidir. Bu karar verilirken, u soru sorulmaldr:
1. Bu, yksek riskli bir durum mu?
2. Hastann bilinci konf, letarjik veya dizoryante mi?
3. Hastann iddetli ars var m?
1. Bu, yksek riskli bir durum mu?: Yksek riskli hasta, durumu kolayca bozulabilecek veya
abuk tedavi edilmesi gereken bir durumu artran semptomlar olan hastadr. Triyaj grevlisi,
hastadan ve yaknlarndan ald bilgiler, hasta ile ilgili gzlemi ve tecrbe ve bilgilerine dayanan
6.hissi ile hastann yksek riskli bir durumu olup olmadna karar verir. ou yksek riskli hasta
belirlenirken, detayl bir muayeneye ve hatta vital bulgularn alnmasna dahi gerek duyulmaz. Triyaj
grevlisi, bekletilmesinin gvensiz olacan dnd hastalar bu gruba alr. rnein: ba ars ile
bavuran bir hasta bu ary hayatnda daha nce hi hissetmedii kadar iddetli olarak tarif ediyorsa,
triyaj grevlisi bunun bir subaraknoid kanamaya bal olabileceini dnp hastay 2. basama hasta
olarak deerlendirmelidir.
Burada, triyaj grevlisinin bilgi ve tecrbesi de ok nemlidir. rnein; yrtc tarzda gs ve

srt ars ile gelen bir hastann abdominal aort anevrizmas olabileceini dnen triyaj grevlisi,
hastay hemen 1. veya 2. basamak olarak deerlendirir ve asla 3. basamak olarak gruplamaz.
2. Hastann bilinci konf, letarjik veya dizoryante mi?: Burada deerlendirilecek olan, hastann
bilin dzeyinde akut bir deiiklik olup olmaddr. Bu, bilinci akut bozulan bir yal, annesinin srekli
uyuduunu syledii bir bebek veya evde bilinsiz halde bulunan bir gen olabilir.
3. Hastann iddetli ars var m?: Buradaki iddetli ar karar triyaj grevlisi tarafndan
gzlemsel olarak verilebilecei gibi, hastann arsna 10 puan zerinden 7 ve zeri puan vermesi
eklinde de verilebilir. Yine de, burada hemirenin gzlem ve klinik tecrbesi devreye girer. Arsna 7
ve zeri puan veren her hastay 2. basamak hasta olarak deerlendirmeyebilir. rnein; bileini
burktuunu ifade eden bir hasta da arsna 10 zerinden 8 puan verebilir. Gzlemsel olarak da ar
ektiini ifade eden bir hastann terli, soluk olmas, alyor olmas, yz ifadesi, vcut postrnn
arya gre deimi olmas, hipertansif, taikardik veya taipneik olmas da arnn iddetli
olduunun gstergeleridir.
Bu aamada sorulabilecek bir soru da udur; son bo acil yatan bu hastaya verir miydim?.
Burada karar verirken hastann psikolojik durumunu da gznnde tutmak gerekir. rnein, iddet
veya cinsel istismar maduru olmu, saldrgan veya kendine zarar verme eilimi olan hastalar da 2.
basamak hastas olarak kabul edilmelidir.
Bu sorularn yant evet ise, hasta 2. basamak hastas olarak kabul edilir. 2. basamak
hastalarnn vital bulgular alnmaldr fakat bu ilem triyajda deil, hasta bekletilmeden acil servise
alndktan sonra yaplr. Bu hastalarn %50-60 hastaneye yatrlr.
Karar noktas C; Tetkik/olanak/kaynak gereklilikleri nedir?
Buraya kadar sorulan sorulara olumlu yant verilmedi ise sradaki sorumuz budur. Bu aamada
tiaj hemiresi bu hastann durumu ile ilgili karar verecek olan hekim, hangi tetkikleri isteyecektir veya
acildeki hangi olanaklar kullanacaktr? sorusunu kendine sormaldr. Verilecek karar hastaneye
yatrma, gzleme alma, taburculuk veya sevk olabilir. Bu yant verirken hastann ksa deerlendirmesi,
tbbi hikayesi, allerjileri, halen kulland ilalar, ya, cinsiyeti de yolgsterici olur. Hemire, tipik olarak
bu ekilde gelen hastaya acil serviste neler yapldn aklndan geirmelidir. Bu aamada hemirenin,
alt acil nitesinin art ve imkanlarn da bilme gereklilii ortaya kar. Eer hasta, acil servisteki
birden fazla tetkik ve olanaktan faydalanmay gerektiriyorsa 3. basamak, sadece bir tetkik veya
olanaktan faydalanmay gerektiriyorsa 4. basamak olarak kabul edilir.
Acil servisteki tetkik ve olanaklar bal altnda dnlmesi gerekenler; laboratuar tetkikleri,
EKG, intravenz hidrasyon, iv-im veya nebulize tedaviler, bran konsultasyonlar veya basit
prosedrlerdir (r: foley sonda taklmas).
Bu bal birka rnekle aklamak gerekirse;
- 22 yanda erkek hasta, sa alt kadran ars ve kusma ile bavurdu. Gereken
tetkik/kullanlacak olanaklar; 1.muayene, 2.damar yolu almas ve hidrasyon, 3. laboratuar tetkikleri,
4.radyolojik tetkikler, 5.gerekirse Genel Cerrahi konsultasyonu... Grld zere bu hasta 3.
basamak hastasdr.
- 52 yanda erkek hasta, bugn tansiyon ilacn bittii iin almam, acile girite tansiyonu
150/90 mmHg. Gereken tetkik/kullanlacak olanaklar; 1.muayene edilecek ve biten ilac yazlacak.
Sadece tek tetkik veya olanaktan faydalanaca iin 4. basamak hastasdr.
Karar noktas D; Hastann vital bulgular nasl?
Bir hasta ilk deerlendirmede 1. veya 2. basamak deilse 3. basamak olarak kabul edilmeden
nce yaplacak bir ey daha vardr; hastann vital bulgularn saptamak! Burada deerlendirilecek vital
bulgular, kalp hz, solunum says, oksijen saturasyonu ve 3 ya alt ocuklar iin ek olarak atetir. Eer
hastann vital bulgular yana gre normal deerlerin dnda ise, triyaj grevlisi u souyu kendine
sormaldr; acaba bu hastay 2. basamak olarak m deerlendirmeliyim?. Fakat nihayetinde bu, triyaj
grevlisinin karardr. Triyaj grevlisi, hastann genel durumu ve tbbi hikayesini de gznne alarak
bekleyip bekleyemeyeceine karar verir. Burada ayrca, hastann o andaki durumu 3. basamaa uygun
gibi grnse de, kimi zel durumlar aklda tutmak gerekir.
Zamana kar tedavi gerektiren zel durumlar;
1. Travma hastalar: Trafik kazas, yksekten dme, ezilme-skma gibi ciddi travmalara
maruz kalan hastalar triyajda son derece iyi grnseler ve vital bulgular da normal olsa dahi, 1. veya
2. basamak hastas olarak kabul edilmelidir, nk bu hastalarda o anda bulgu vermeyen bir i
kanama veya organ hasar olabilir ve hasta aniden ktleebilir.
2. Gs arl hastalar: Gs ars ile gelen hasta stabil olsa dahi, 10 dakika iinde ekg
ekilmi ve acil hekimi tarafndan deerlendirilmi olmaldr. 10 dk. sonunda hastalar, ekg eliinde
tekrar deerlendirilmelidir.
3. Akut inme bulgular olan hastalar: Bu hastalar, vital bulgular normal dahi olsa 2. veya 1.
basamak hasta olarak deerlendirilmelidir. rnein, sol kolda gszlk ikayeti ile gelen bir hasta
triyajda son derece iyi grnyor ve vital bulgular normal olabilir fakat, 2. basamak hastas olarak
deerlendirilip BT tetkiki yaplmal, sonrasnda da hastann trombolitik tedavi endikasyonu ve ans
varsa, deerlendirilmelidir. Ayn hasta bekletilirse, kafa ii bir kanama varsa aniden ktleebilir veya,
kafa ii bir kanamas olmasa dahi, trombolitik tedavi ansn yitirebilir.
PEDATRK HASTADA TRYAJ
Do. Dr. ule AKKSE AYDIN
Acil servis ortam ok sayda hasta, enfeksiyon kaynaklar ve trafik kazalar ile doal afetlerde
yaralanan hastalar ile doludur. Bu artlar altnda etkili bir triyaj yaplmas ok nemlidir.
Tm dnyada 18 ya alt hasta grubu iin ylda 30 milyon hasta acil servise bavurmaktadr.
ocuklarn stres kaynaklarna fizyolojik ve psikolojik cevaplar farkldr ve birok hastala daha
yatkndrlar.
ocuklarn hastane alanlar ile iletiimi daha kstl olduu iin erikinlere nazaran hizmet
almalar daha zordur.
Emergency Severity Index (ESI) algoritmalar gibi triyajda kullanlan sistemler tedavide daha
etkin sonular oluturmaktadr.
ESI'nin ilk versiyonlar sadece 14 yandan byk hastalar iin kullanlmtr.
2001 ylnda pediatrik vital bulgular ESI'ya eklenmi ve her yataki hasta gruplar hedeflenmitir.
Her ne kadar ESI genel acil servis hasta poplasyonu iin geerli ve gvenilir triyaj yaplmasn
salasa da pediatrik hastalar iin gelitirilmesi gerekmektedir.
Hinrichs ve ark. 2005 ylnda yaptklar almada; infantlar iin triyajda ESI kullanm dk
gvenirlik dzeyinde bulunmutur.
Yaplan ok merkezli bir almada ise ESI 4 versiyonu gvenilir bulunmutur.
Pediatrik hastalar iin farkl olan nedir?
Triyaj grevlisinin grevi hasta ocuu hzl ve doru ekilde doru triyaj kategorisine atamak
ve zamannda tedavi ve inceleme iin gerekli acil alanna ynlendirmektir. Triyaj ocuk hastalar iin
kapsaml bir deerlendirme deildir. ESI 4. versiyona gre triyaj grevlisi yetikin ve ocuk hastalarda
ayn algoritmay kullanr. Mademki algoritma yaa bal olmadan ayn ekilde ilemektedir ocuk
hastalarda karar sreci yaa bal anatomik fizyolojik ve geliimsel deiiklikleri de iine almaldr.
Triyaj grevlisi tm yataki ocuklarda neyin normal olduunu belirleyecek iyi bir n seziye
sahip olmaldr. Bu bilgi birikimi hastayla ilikili olabilecek eylerin tannmasn kolaylatrr (rnek
olarak alt aylk etraf ile ilgilenmeyen bir ocuk ya da iki haftalk beslemek iin uyandrmas zor bir
bebek gibi). Grevli farkl ya gruplarndaki ocuklarla etkileime gemekte rahat olmaldr ve bir
ocuu riske sokan anatomik ve fizyolojik durumlar hakknda ustalam olmaldr, zellikle ya baml
krmz bayrak belirtileri gzden karlmamaldr.
ocuu deerlendirirken grevlinin aklnda tutmas gereken anahtar noktalar unlardr;
1. Bir sonraki blmde belirtildii gibi alt basamakl yaklam gibi bir yaklam standart olarak
tm ocuk hastalarda kullanmak. Genel grnm, cilt rengi ve solunum paternini gzlemleme.
nfantlar ve ocuklar ok katl giysilerin ve battaniyelerin altnda iyi deerlendirilemeyebilirler.
2. nfantlar srasyla gzlemlenmeli osklte edilmeli ve palpe edilmelidir. Salk personelinin
yaklam ok nemlidir. Scak bir dokunu ve yumuak bir ses deerlendirmeye yardmc olur.
3. Dokuz aylktan byk ocuklarda belirgin bir yabanc korkusu vardr. Tehdit etmeyecek
ekilde bir tavr sergilenmeli, sessiz konuma, ocuun gz seviyesine inerek konuma ve gvendikleri
bir yaknnn devaml yanlarnda olmasn salama, deerlendirmeyi daha kolay klar.
4. lkokul anda ya da daha byk olan ocuklar genellikle ana ikayetlerini gvenilir bir
ekilde syleyebilirler. Baz anaokulu ocuklar da ayn yetiye sahip olabilir ancak birou genellikle
utanga ya da korkmutur. Bu durumda ana ikayet ebeveynden renilebilir.
5. Okul andaki bir ocuu deerlendirirken ncelikle ocukla konuulmaldr, daha sonra
ebeveyni dahil etmek gerekir. lemler yaplmadan hemen nce ne yaplaca aklamaldr, ocuk
grmezden gelinmemelidir.
6. Adelsan andaki ocuklarn da kk ocuklar kadar korkmu ve yanl inanlara sahip

olabilecei unutulmamaldr. Ar yant adolesan anda abartlm olabilir.
7. Bir yeni doanda ya da infantta ciddi bir hastaln belirtileri sakl olabilir ya da kolayca
gzden kaabilir.
8. nfantlarda ve kk ocuklarda kardiyak output kalp hz bamldr ve bradikardi taikardi

kadar hatta ondan daha fazla tehlikelidir.
9. nfantlar ve kk ocuklar yetikinlere kyasla vcut kitlelerine gre daha geni bir yzey
alanna sahiptirler ve bu onlar s ve sv kayb asndan risk altna sokar. Bu yeni doanlarda
termoregler merkezlerin tam olgunlamamas nedeniyle daha da byk bir risktir. Bu gruplar
gereinden uzun bir sre plak braklmamal ve muayene edilen blgeleri mmknse i bitince
rtlerek dier alanlara geilmelidir.
10. Puberte ncesindeki ocuklarda hipotansiyon ge bir ok belirtisidir ve hipotansif bir

ocuk (ESI 1) acil hayat kurtarc giriimlere gerek duyar.
11. Tm pediatrik hastalar triyaj alannda ya da tedavi alannda tartlmaldr. Arlk hesaplama
aralaryla deil llerek belirlenmelidir. Kritik hasta ocuklarda ya da yaral ocuklarda hesaplama
yntemleri kullanlabilir (rn; boya gre). Arlk grevli veya ebeveyn tarafndan tahmin
edilmemelidir.
12. Pediatrik deerlendirmenin doru bir ekilde yaplabilmesi iin teknik donanma ihtiya
vardr. Vital bulgular, cilt rengi, turgoru ve ate deerlendirilmeli, solunum sesleri stetoskop ile
dinlenerek solunum seslerinin skl, kalitesi ile gs ve abdominal hareketler de not edilmelidir.
13. ocuun vitalleri llrken uygun ebatta ekipman kullanlmaldr.
Pediatrik triyaj deerlendirmesinde standardize yaklam
Pediatrik deerlendirmede standardize edilmi bir yaklam kullanmak yardmc olacaktr.

Burada nerilen genel yaklam:
1. Basamak: Solunum ve dolamn hzl deerlendirilmesi
2. Basamak: ABCDE (havayolu, solunum, dolam, ksa nrolojik deerlendirme, vcudun

hzla gzden geirilmesi/evresel maruziyetin kontrolu)
3. Basamak: Odaklam yk
4. Basamak: Vital bulgular
5. Basamak: Ate
6. Basamak: Ar
Bu basamaklar aada tanmlanmtr.
1. BASAMAK: Hava Yolu, Solunumun, Dolam ve Ksa Nrolojik Deerlendirme (ABCD)
Birok triyaj grevlisi ellerinde ocuun hasta olup olmadn ayrt etmeye yarayan bir ABCD
checklisti ile kendini daha gvende hisseder. Tm standardize edilmi pediatrik acil eitim kurslarnda
PAT (pediatric assessment triangle) ABCD deerlendirmesinin nnde yer almaktadr. PAT grsel ve
iitsel ipularn kullanarak hasta ile ilk temasta deerlendirme salar. PAT bir deerlendirme aracdr,
tan koyma arac deildir. Grevlinin hzl bir ekilde hayat kurtarc tedavi gereksinimi kararna genel
grnm, solunum eforu ve cilt dolamn deerlendirerek varmasn salar.
Genel grnm hakknda; ocuun tavr, interaktif olmas, bak, konumas ya da alamas
deerlendirilerek fikir sahibi olunur. ocuun solunumu, solunum abas, solunum sesleri, hava yolu
sesleri, pozisyonu, retraksiyon varl deerlendirilerek anlalabilir. Cildin dolam, solukluk,
beneklenme ya da siyanoz varl ile deerlendirilebilir. PATn bu parametresini kombine eden
grevli ocuun fizyolojik stabilitesi hakknda hzla fikir sahibi olur ve ana ikayetin de kombinlenmesi
ile hayat kurtarc tedaviye ihtiyacn belirleyebilir. Baz hastalar bu deerlendirmeden sonra hzla
tedavi alanna alnarak ileri deerlendirmeye tabi tutulurken dier hastalar iin bir sonraki basamak
olan ABCD deerlendirmesine geilir.
2. BASAMAK: Havayolu, Solunum, Dolam, Ksa Nrolojik Deerlendirme, evresel Kontrol

(ABCDE)
PAT ile yaplan acil tedavi gereklilii deerlendirmesinin ardndan ABCDE checklisti ile birincil
deerlendirme yaplabilir. Bu deerlendirme srasyla yaplmaldr ve aadakileri iermelidir;
Havayolu akl, solunum says ve kalitesi, kalp hz, cilt scakl, kapiller dolum zaman, kan
basnc (klinik olarak uygun durumlarda rn: kardiyak ya da renal hastala sahip ocuk) ve nrolojik
durumun deerlendirilmesi. Nrolojik durum genel grnm, bilin dzeyi ve pupil reaksiyonunun
deerlendirilmesi ile belirlenebilir.
Maruziyet ve evresel kontrol hastalk ya da yaralanmann belirlenmesi iin hastann soyulmasn,

giysilerinin kartlp tm vcudun gzden geirilmesini ierir ve tehdit edici ate gibi durumlarda ilk
tedavi basaman da yerine getirmi olur.
Tedavi odasnn uygunluuna ya da hastann durumuna gre bu basamak tedavi odasnda ya

da triyajda gerekletirilebilir. Bu deerlendirmede fark edilen ciddi bir bulgu acil tedavi ihtiyacn
dourabilir ve kalan basamaklar atlanabilir.
3. BASAMAK: Odaklanm yk
ocuun triyajdaki deerlendirmesi srasnda standardize edilmi bir yk (Tablo 6.1)

alnmaldr. Eer hayati giriim gerektiren ya da yksek riskli bir durum saptanmsa yk alnmas
triyaj grevlisi tarafndan hastayla primer ilgilenecek grevliye devredebilir. nemli bilgilerin
atlanmamas iin hangi metodun seildiinden ok istikrarl bir ekilde metodun kullanlmas daha
nemlidir.
Tablo 6-1: Pediatrik yk Almada Kullanlan Ksaltmalar
CIAMPEDS SAMPLE
C Ana ikayet S Bulgular - semptomlar
I mmnizasyon- izolasyon A Alerji
A Alerji M la kullanm
M la kullanm P Gemi medikal yk
P Gemi medikal yk L Son yemek ya da sv alm
E Problemden nceki eylemler E Hastalk/yaralanma ncesi eylemler
D Beslenme
S Semptomlar
4. BASAMAK: Vital Bulgular
ESI kararlarna gre kan basnc ve oksijen saturasyonu lm nerileri unlardr:
- Kan basnc lm triyaj grevlisinin kararna braklmaldr ve ciddiyeti gstermede iyi bir
faktr deildir.
- Oksijen saturasyonu solunumsal yaknmalarla bavurmu ya da respiratuar distress izlenen
tm ocuk ve infantlarda baklmaldr.
Satrasyon dzeyleri rakm ile ilikili olarak deiiklik gsterebilir ve acil servisler kendi yerel
protokollerini gelitirmelidirler. Yaplan gzlemler sonucunda grevlilerin genellikle yetikin boyu
cihazlar ile deerlendirme yaptklar ve dolaysyla yanl sonular elde ettikleri grlmtr.
lmlerin uygun ebattaki cihazlarla yaplmasna zen gsterilmelidir.
5. BASAMAK: Ate
ocuklarda ate deerlendirilirken, yetikinlerin aksine klinik durum ve ya hesaba

katlmaldr. ESI 4 versiyon D notu pediatrik ate zellikleri ile ilgilidir. Bu zellikler acil hekimleri iin
baslm algoritmalar esas alnarak oluturulmutur (ACEP 2003). Hayatnn ilk 28 gnndeki atei olan
( 38C) bebekler iinse algoritma aktr, bu hastalar ciddi bir enfeksiyona sahip olabilirler ve ESI
seviye 2 olarak snflandrlmaldrlar. ESI ayn zamanda atei olan 1-3 aylk bebeklerin de ESI seviye 2
olarak atanmalarn nerir.
Dikkat edilmesi gereken dier hususlar ise belirgin olarak hasta kiilerle temas etmi olan
(infulenza veya meningokok menenjit tanl) bebekler ve alama durumudur. Alama durumu iin iyi
bir hikaye alnmaldr. 0- 6 ya ocuklar iin tavsiye edilen alama emasnn bir kopyasnn triyajda
bulundurulmas yardmc olacaktr. 2 yandan byk olup atele bavuran ve primer alar tam
olmayan bir hastann ayn klinik duruma sahip alar tam olana gre daha byk bir riske sahip
olduu gz nnde bulundurulmaldr. Triyaj grevlisi bu gibi durumlarda belirgin ate kayna
saptanamyorsa bu hastalar en azndan ESI seviye 3 olarak atamaldr.
6. BASAMAK: Ar
ESI 4 versiyon B ksmnda ciddi ar-distress 10 puanlk bir skalada 7 puann zeri olarak
tanmlanr. 7nin zerinde puan olan ocuklar ESI seviye 2 olarak atanmaldrlar. Ancak bu hastann
kliniine gre deiebilir. rnein 8 puanlk bir ar belirten uyank, glmseyen, stress altnda
olmayan bir ocuk snf 2 olarak atanmayabilir.
Birok dorulanm pediatrik ar skala sistemi mevcuttur. rnein FLACC skalas infantlar ve
szel yant olmayan ocuklar iin, FACES skalas ise 0-10 skalasn anlamayan veya bu sistemi
dorulamak iin kullanlabilir. Her salk kurumu pediatrik hastalar iin hangi ar skalasn
kullanacan kararlatrmaldr. Esas nemli olan bu kararlatrlan sistemin triyaj grevlisi tarafndan
srekli ve doru ekilde uygulanabilmesidir.
Dkntlerin Deerlendirilmesi
ESI ile triyaj yapan grevliler dk riskli dkntler ile (kontak dermatit vb) yksek riskli
dkntlerin (meningokoksemi vb) ayrmnn bazen zor olduunu belirtmilerdir. Dkntl bir
hastada triyaj yapan grevli hastann yksn ve vital bulgularn almaldr. ocuun genel
grnm ve ilikili olabilecek dier semptomlar hesaba katlarak hareket edilmelidir. Dkntnn
tam olarak deerlendirilebilmesi iin gerekli ise ocuk soyulmaldr. Yeni doanlarda vezikler
dkntler ve her yataki petei-purpurik dkntler krmz bayrak belirtidir ve ESI seviye 2 olarak
alnmaldr. Mental durum deiiklii ile birlikte olan peteiyal dkntler ESI seviye 1dir ve hasta
meningokoksemi ve/veya okta olabilir.
nfant Triyaj
ESI, infant ilk doum gnn kutlamam bebek olarak tanmlar. Bu tanm ACEP, PALS ve
AHAnn yapt tanmla uygunluk gsterir. Acil servise bavuran tm hastalar iinde triyaj grevlisi iin
deerlendirilmesi en zor olan grup infantlardr. Bu hastalarn konuma yeteneinin olmamas ve ciddi
hastalk belirtilerinin silik olmas deerlendirilmelerini zorlatrr.
Triyaj grevlisi tarafndan ailenin tank olduu veya tespit ettii belirti ve bulgular da dikkate
alnmaldr. Ate gibi bir bulgu ya da huysuzluk gibi bir davran deiiklii konusunda ailelerin kararlar
mutlaka gz nnde bulundurulmaldr nk infant en iyi tanyan kendi ebeveynleridir. Triyaj
grevlisi bir infant deerlendirirken ailenin yksn dikkatle dinlemelidir, nk elindeki tek ipucu
bu yk olabilir.
ncelikle infantn klinik durumu deerlendirilmelidir. ESI seviye 1 ve 2 snflara girmeyen

infanlar iin vital bulgular doru ebattaki ekipman ile alnmaldr. Ciddi hastaln tek gstergesi vital
bulgulardaki anormallikler olabilir. nfantlar dokunarak deerlendirme ve solunum eforu ile
perfzyonun deerlendirilebilmesi iin soyulmal ve s kaybnn hzla geliebilecei aklda tutularak
mmkn olan en ksa srede yeniden giydirilmelidirler.
nfantlardaki atee yaklam yukarda tartlmtr. nfantlardaki atee yaklam kk

farkllklar gstermekle birlikte evrensel olarak kabul edildii zere;
28 gnle kadar bebeklerde 38C ve st rektal ate ciddi bir enfeksiyon varln
iaret edebilir ve en azndan ESI seviye 2 olmay gerektirir. 3 yandan kk ocuklar iin ate
varlnda ACEP rektal snn llmesini nermektedir. 38C ve st rektal atei olan infantlarda, kan,
idrar ve BOS tetkikleri ile birlikte IV antibiyotik uygulamalarn da ieren tam bir sepsis
deerlendirmesi yaplmas gerekmektedir.
Pediatrik Hastalarda ESI Seviyelerinin Deerlendirilmesi
ESI seviye 1:
ESI seviye 1hastalar en keskin hatlarla belirlenmi gruptur. nk klinik olarak stabil
deillerdir ve hemen bir doktor ve grevli tarafndan hayat kurtarc mdahaleye ihtiya duyarlar.
Tedavinin etkinlii iin en ufak bir gecikme yaanmamaldr. Yaplan aratrmalarda triyaj grevlileri
tarafndan entbe ve/veya arrest halde gelen hastalar haricinde ESI seviye 1 fazla tercih
edilmemektedir. Yani ESI seviye 1 triyaj grevlileri tarafndan az kullanlan bir snftr. ESInin 4.
versiyonunda acil hayat kurtarc tedavi ihtiyac olan durumlarn tamam ESI seviye 1 olarak modifiye
edilmitir. Tablo 6.2 ESI seviye 1 durumlara rnekler vermektedir ancak bu ayrntl bir liste deildir.
Tablo 6-2: ESI Seviye 1 Durumlara rnekler
Solunum arresti
Kardiyopulmoner arrest
Hipoventilasyonun elik ettii major travma
Aktif nbet
Cevapszlk
Mental durum deiikliinin elik ettii peteial dknt (vital bulgulardan bamsz olarak)
Solunum sknts
- Hipoventilasyon
- Siyanoz
- Kas tonus kayb
- Azalm mental durum
- Bradikardi (ge dnem bulgusu, kardiyopulmoner arrest gelimek zeredir)
Hipoperfzyon bulgular ile birlikte ok-sepsis
- Taikardi
- Takipne
- Nabzda deiiklik (azalm veya snrlanm)
- Uzam kapiller geri dolum zaman ( 3- 4 sn)
- Cilt renginde deiiklik (solgun, benekli ya da kzarm grnm)
- Genilemi nabz basnc
- Hipotansiyon (prepubertal hastalarda genelde ge bulgu)
Anaflaktoid reaksiyon
- Solunumu riske atan (dispne, wheezing, stridor, hipoksemi)
- Dk sistolik kan basnc
- Hipoperfzyon (senkop, inkontinans, hipotoni)
- Cilt ve mukozal dem/lezyon (rtikeryal dkntler,dudak, dil veya uvula demi)
- Direnli gastrointestinal ikayetler
ESI seviye 2:
ESI seviye 1e olduu gibi ESI seviye 2 ye atama da hastann klinik durumuna gre
yaplmaktadr. ESI seviye 2ye atama kararlar; yk, yksek risk ya da potansiyel yksek riskli
durumlar belirten belirti ve bulgularn deerlendirilmesine dayanr. Tablo 6-3 ESI seviye 2ye atanmas
gereken durumlara rnekler vermektedir ancak eksiksiz bir liste deildir.
Tablo 6-3 ESI Seviye 2 Durumlara rnekler

Senkop
Ateli immnkomprimize hasta
Akut kanama riski olan hemofili hastalar
Eklem ars ya da ilik
Dme ya da yaralanma yks
Normal snrlar dnda vital bulgular ve/veya mental durum
< 28 gn febril infant, rektal ate 38 C
< 90 gn hipotermik infant, rektal ate 36.5C
ntihar eilimi
Menenjit ekartasyonu (ba ars/ense sertlii/ate/letarji/irritabiite)
Nbet-uzam postiktal periyod (mentaldurum deiiklii)
Ilml-ciddi krup
Alt hava yolu obstrksiyonu (lml-ciddi)
- Broniolit
- Reaktif hava yolu (astm)
- Respiratuar distress
o Takipne
o Taikardi
o Artm solunum abas (burun kanad solunumu, retraksiyonlar)
o Anormal sesler (homurtular)
o Deimi mental durum
Pediatrik Hastalarda ESI'de Kullanlan Kaynaklar
Erikin hastalarda olduu gibi pediatrik hastalarn ESI kullanmnda da alt seviyeyi ayrt
etmenin yolu olarak (ESI seviye 3,4,5) kaynak tahmini kullanlr. Bazen pediatrik hasta grubunda
kaynak ihtiyacnn tahmini zor olabilmektedir. Triyaj grevlileri zellikle iki kaynak (ESI seviye 3), bir
kaynak (ESI seviye 4) ya da kaynak kullanm gerektirmeyen (ESI seviye 5) hastalar ayrmada
zorlanabilir. Bunun bir nedeni, baz koullarn ocuklarda yetikinlerden daha farkl sayda kaynak
gerektirmesidir. Yaplan bir aratrmada ESI seviye 5 in ocuk hastalar iin az kullanldn
gstermitir.
ocuk hastalar bazen benzer bir sorun iin bir yetikinden farkl ESI seviyesine alnabilir.
rnein, stre edilmesi zorunlu laserayonlar yetikinlerde genellikle ESI dzey 4 olarak snflandrlr.
Ancak okul a ncesi veya ajite ya da non-koopere ocuklarda sedasyon gerekebilir. Sedasyon
yaplmas IV yol ama, IV ila kullanm ve yakn izlem gerektirir. Dolaysyla sedasyon iin birden fazla
kaynak ihtiyac doar ve en az ESI seviye 3 olarak snflandrlr. Tablo 6-4 sedasyon iin aday olan hasta
rnekleri listelenmitir.
Tablo 6-4: Pediatrik hastalarda sedasyon gerektiren durum rnekleri
Acil serviste fraktr/dislokasyon onarm
Komplike laserasyonlar;
Kompleks fasial/intraoral laserasyonlar
Vermillion hattn aan laserasyonlar
ok katmanl kapama gerektiren laserasyonlar
Son derece kirli veya kontamine yaralar
CT/MRI grntleme ya da grntleme eliinde prosedrler (USG

eliinde eklem aspirasyonu, floroskopi)
Gs tp taklmas, lomber ponksiyon yaplmas
ESI kullanm acil servis iin ek bir yk getirmemektedir. Aksine ESI akut durumun
belirlenmesinde ve kaynaklarn etkili kullanlmasnda ok nemlidir. Kk bir abrazyonu olan (ESI
seviye 5) ve yaras temizlenip bir doz tetanoz as uygulanan bir ocuk, bilei burkulmu (ESI seviye 4)
x ray ekilip, eklemi alya alnan ve koltuk denei nerilen bir ocuktan daha az ciddi bir duruma
sahiptir. Dier yandan kompleks bir laserasyonu olan (ESI seviye 3), strasyon ve sedasyon uygulanan
bir ocuktan daha hepsinden daha ciddi bir duruma sahiptir.
ESI kaynaklarnda gereken zaman dikkate alnmaz. ESI kaynak deerlendirmesinin amac grevlilik i
yk younluunu azaltmak deil, hastalar 5 anlaml seviyede sralamaktr. Tablo 6-5de kaynak
gerektirmeyen ve ESI seviye 5 olarak kategorize edilebilecek hasta rnekleri yer almaktadr.
Tablo 6-5: Kaynak gerektirmeyen ESI seviye 5 hasta rnekleri
la reete edilmesi
Salkl okul anda ocukta kulak ars
Normal vital bulgularla idrar yolu enfeksiyonu bulgular
2 yanda burun aknts, hafif ksrk ve 38C atei olan, triyaj sresince aktif ve oral
alm olan ocuk
Ekstremitelerde zehirli sarmak temas
ZEL HASTA GRUPLARI
Travma Hastalar
Travma hastalarnda deerlendirme, grlebilir travma bulgusu yokken zor olabilir. Ek olarak
pediatrik hasta grubunda gl kompansatuar mekanizmalar sayesinde vital bulgular uzun sre
normal kalaca iin bu deerlendirme daha da zorlar. Pediatrik travma hastalarna bakm veren
grevliler hzl dekompanzasyonu nlemek iin uyank ve bilgili olmaldr. Travmatik yaralanmalarla
gelen ocuklar, yaralanma mekanizmas, semptomlar ve vital bulgularna gre bir triyaj seviyesine
alnmaldr. Yani 112ambulans ile getirilmeleri veya boyunluk/srt tahtas kullanmna gre bir ESI
seviyesine alnmamaldr.
Yksek riskli bir mekanizmayla yaralanma sz konusu ise, ESI seviye 2 olarak atanmal eer
durum acil hayat kurtarc mdahaleler gerektiriyorsa ESI seviyesi 1 olmaldr. Seviye 1 ve seviye 2
hastalarn belirlenmesinde vital bulgular ya da kaynak ihtiyac gz nne alnmaz. Amerikan Pediatri
Akademisi (AAP) minr kafa travmasyla gelen ocuklarn triyajnda yararl olabilecek algoritmalar
oluturmutur. Tablo 6-6da pediatrik travma hastalar ve ESI seviyeleri rneklenmitir.
Tablo 6-6: Pediatrik travma & ESI seviye rnekleri
Hastann gelii Kaynaklar ESI Gereke

112 ile gelen 7 ya erkek, araba arpm. Hayat kurtarc mdahale, 1 Hayat tehdit eden
Somnolans, solgun, solunumu dzensiz kaynak saysna ihtiya yok yaralanma
14 yanda kz, havuza dalp kafasn arptktan Yksek riskli yaralanma, 2 Mekanizmaya bal
sonra 112 ile getiriliyor. Uyank, ekstremiteleri kaynak saysna ihtiya yok yksek riskli
hareketli. Srt tahtas ve boyunlukla immobilize. yaralanma
KB:118/72, KH:76, SS:14
14 ya erkek, futbol oynarken dm, sa Birden fazla kaynak 3 Fraktr iin
kruriste grlen deformite mevcut. Nabzlar redksiyon
ak, parmaklar scak ve kuru, parmaklarn uygulanacak, x-ray,
oynatabiliyor. Belirtilen kafa/boyun travmas lab testleri, iv
yok. KB:118/78, KH:88, SS:18, Ar 6/10. antibiyotik ve
analjezi
12 ya kz, annesi tarafndan getirilmi. Bulak 1 kaynak 4 Strasyon
ykarken baparman kesmi. Sa
baparmanda 2 cm yzeyel kesi mevcut.
KB:110/70, KH:72, SS:14
Psikiyatrik Hastalar
Pediatrik hastalarda psikiyatrik aciller triyaj grevlileri iin gerek bir sorundur. Triyaj grevlisi
hastann kendisine ya da evresine verebilecei zararn derecesini belirlemek gibi karmak bir karar
vermek zorunda kalabilir. Yksek risk altndaki hastalar (iddet veya hrn davranlar, paranoya,
halsinasyon, hezeyan, intihar / cinayet dncesi, akut psikoz, anksiyete, ajitasyon gibi belirtilerin
olmas) iin triyaj kategorisi ESI seviye 2 olmaldr. Bu hastalarn triyajnda Akl Sal Triyaj Skalas
kullanlabilinir. Konfze, dezoryante, delzyon ya da halsinasyonlar olan her ocuk seviye 2 olarak
deerlendirilmelidir. Bu mental durum, organik veya psikiyatrik bir patolojiye bal olabilir. Bir
hastann stresi fiziksel belirtilerle snrl olmayabilir, ksa sreli davranlar gzlenerek de baz kararlar
alnabilir. Baz durumlarda, byk ocuklar ve ergenlerle tek bana grmek yararl olabilir. Bu
ocuklarn riskli davranlar, kt niyetli ilikiler ve ila ya da alkol kullanm gibi hassas konularda
ebeveynleri yokken bilgi vermeleri daha muhtemeldir.
Kaynaklar hastann ESI seviye 3, seviye 4 veya 5 dzeyine dp dmeyeceini
belirleyecektir. Pediatrik psikiyatri hastalar iin gereken kaynaklar (psikiyatri konsltasyonu vb) dier
medikal hastalardan farkl olabilir. Tablo 6-7de pediatrik psikiyatrik hasta rnekleri yer almaktadr.
Tablo 6-7: Pediatrik psikiyatrik hasta rnekleri
Hastann gelii Kaynaklar ESI Gereke

17 ya erkek, suisid hikayesi mevcut, ailesi tarafndan Hayat kurtarc 1 Hayat tehdit
cevapsz bulunmu. Yatann yannda birka likr iesi ve mdahale eden durum
bo ila kutular var
16 ya erkek, ailesi tarafndan kontrolden kma, ailesini Yksek riskli 2 Yksek riskli
ldrmekle tehdit etme, kfr etme ile getiriliyor. Hasta durum, kaynak durum,
koopere, triyajda sorulara sakince cevap veriyor saysna ihtiya kendine/evresi
yok ne zarar
verebilir
15 ya kz, erkek arkadayla geliyor,sanrm hamileyim, Birden fazla 3 Lab testleri ve
annem duyduunda beni evden att ve bebek bekliyor kaynak birden fazla
olabilirim diyor. KB:126/85, KH:100, SS: 16 uzman
konsltasyonu
10 ya kz, retmeni snfta ani patlamalar yaad iin 1 kaynak 4
aram, annesi hi tank olmam ancak ocuk istedii eyler Uzman
olmadnda meydan okuyucu olabiliyormu. u anda ocuk konsltasyonu
glyor ve kk kardeiyle oynuyor. KB:98/72, KH:82,
SS:22
13 ya erkek,cuma akam annesiyle acil servise geliyor. Yok 5 la reete

Dikkat eksiklii-hiperaktivite iin kulland ilalar bitmi. edilmesi
Hasta koopere, vital bulgular stabil.
Elik Eden Hastalklar Olan ocuklar
Elik eden hastalklar olan ocuklara bazen ar (over) bazen de eksik (under) triyaj
uygulanmaktadr. Kronik rahatszlklar olan hastalar (spina bifida, nbetler, metabolik sendromlar,
ksa barsak vb) benzer ikayetler sz konusu olduunda salkl ocuklara gre daha kapsaml
deerlendirme ve tetkik gereksinimi duyabilirler. Ancak komorbiditeden dolay ar (over) triyaja tabi
tutulmalar da istenmemektedir.
ocuun ebeveyninden alnacak iyi bir yk ve bilgi triyaj seviyesinin belirlenmesinde byk
lde yardmc olacaktr. rnein bilinen nbet bozukluu olan bir ocuk nbet geirerek geldiinde,
ilalar bittii iin geldii zamandan daha ciddi seviyede triyaj yaplmaldr. Ventriklo-peritoneal ant
olan ve ate ykseklii ile gelen 10 yandaki ocuk, izole ate ykseklii ile gelen non toksik
grnml salkl ocuktan daha kapsaml bir deerlendirmeye ihtiya duyacaktr. Ancak, ayak bilei
burkulan bir ocuk, konjenital kalp hastal gemii olduu iin daha yksek bir triyaj seviyesi
gerektirmez.
ZET
Pediatrik hastay deerlendirmek hem acemi hem de deneyimli triyaj grevlisi iin zor bir
grev olabilir. ocuk ve erikin hastalar arasnda baz nemli geliimsel farkllklar hatrlamak hasta ya
da yaral ocuklar ve onlarn bakclar iin ilemi daha az stresli hale getirmede yardmc olabilir. Triyaj
grevlisi iin bir yandan pediatrik poplasyondaki nemli anatomik ve fizyolojik farkllklar aklda
tutmak dier yandan da her yatan hastaya srekli ESI algoritmasn uygulamak sreci kolaylatrabilir.
Pediatrik hastalarn triyajnda hem deneyim hem de ebeveynle iyi ve etkili bir iletiim kurulmas ok
nemlidir.
GERATRK HASTADA TRYAJ
Do. Dr. Hakan OUZTRK
Toplumdaki yal orann gn getike artmasna paralel olarak. acil servise bavuran hastalar
arasnda, 65 ya st grup olarak tanmladmz geriatrik hasta says artmaktadr. Ya ile doru
orantl olarak insanlarda sistemik kronik rahatszlklarn says daha da artar. Bu nedenle, yal
hastalar yaam dekatlar dolaysyla dier ya gruplarndakilere gre daha fazla muayene zorluuna
sahiptirler. Bu zorluun gerekesi olarak yal hastada varolan rahatszlklarn mevcudiyetinde yeni bir
rahatszln olumas ve bunun ounlukla yksek risk aciliyeti oluturmas sylenebilir. Bu acil tp
doktorlarnn kesinlikle arzu etmedikleri bir durumdur. Bu amala zm iin, yallara ait baz
zelliklerin aklda bulundurulmas gereklidir.
Hastalarn bavuru bulgular tipik tan konacak bulgu ve semptomlar olmayabilir. Bu hastalar
sistemik kronik hastalklara sahip olacandan bu hastalklarn sorgulanmas gerekir. Bu hastalklar
nedeniyle yal hastalarn birden fazla ila kullanm ok yaygn olacandan dikkatli olunmaldr. Ayrca
bu gruptaki hastalarda sistemik rahatszlklara psikososyal problemlerin elik etme ihtimalide olduka
yksektir.
Geriatrik hastalarda neler farkldr?
- Yallar gnlk yaamsal faaliyetlerinin devam konusunda sorunlar yaayabilmektedirler.

Giyinme, yemek yapma, banyo, tuvalet gibi temel ihtiyalar bozulabilir. Bundan daha nemlisi
bu aktivitelerden ilk olarak yemek yemenin bozulmasdr. Sonu olarak aktivitelerdeki akut
fonksiyonel bozulma ciddi organik bir hastal akla getirebilmelidir.
- Acil servise bavurusu yaplan travma hastalarnn nemli bir ksmn da yal hastalar
oluturmaktadr. Bu ya grubunda dme ve trafik kazalar n sralarda yer almakta ve yksek
mortaliteye neden olmaktadr. Trafik kazalar sonrasnda ya arttka kranial, vertebral, toraks
ve iskelet sistemi yaralanmalar olasl ve riski artmaktadr. Yal hastalarda osteoporoz
nedeniyle iskelet sistemi hasar daha kolay olmaktadr. Basit bir travma ile dahi bilin kaybna
yol aabilecek subdural hematom geliebilmektedir. Dier nemli bir durumda travma
bulgular olan yal hastalarda istismar durumunun akla getirilmesidir. Yal hastalarda yanklar
da daha lmcl seyretmektedir..
- Yallarda infeksiyon hastalklarnda mortalite ve morbidite daha fazladr. Hastalarn nemli
bir ksmnda ate olmamas, halsizlik yorgunluk, gibi zgl olmayan semptomlarn varl ve
lkosit deerinin ykselmemesinden dolay bulgularn ve tansal testlerin tanda, acil tp
alanlarna ok fayda salamad aikardr.
- Yallarda ar deerlendirmesi dikkate deer birok faktrlerden sadece bir tanesidir.
Taikardi, solunum sknts, solukluk, ikinlik, genel durum bozukluu veya hipotansiyon,
iddetli karn arsna elik edebilir ve bu durum ncelikli olarak kanama olasln akla
getirmelidir. Yal hastalarda barsak tkanmalar, gastrointestinal kanamalar ve dier
abdominal komplikasyonlar morbidite ve mortalite asndan gen hastalara gre anlaml
derecede fazla oranda yksek risk unsurlardr. Yal hastalarda karn ars semptomlar tipik
olmad halde altnda ciddi cerrahi durumlar olabilir. Ayrca yal hastalarda kronik arlar
yznden nonsteroid ar kesici ajanlarn bilinsizce kullanm sktr ve semptomlar bu yzden
gizlenebilir ve gecikebilir. Bu atipik klinik sonucunda oluacak tan gecikmesi telafisi mmkn
olmayan sonulara neden olacaktr. Tm bu olumsuzluklardan dolay aada belirtilen birka
nemli deerlendirme sorusu, hastann yksek risk grubunda olup olmad konusunda
yardmc olur. Bunlar;
Ne zamandan beri hastann ars var?
Hasta aclarn nasl tarif ediyor?
Bugn acil servise gelmesini gerektirecek farkl ne oldu ?
Hastann iddetli bulant, kusma, ya da ishali var m?
Ate ya da kilo ve itah kayb gibi dier belirtiler varm ?
Hasta dehidrate mi? sorulardr.
Bu yal hastalarda erken radyolojik tetkik ve erken cerrahi konsltasyonu nemlidir.
Emergency Severity Index (ESI) 5 seviyeli acil servis triyaj sistemlerinden biridir. 1990l
yllarda ortaya km ve sonraki yllarda acil tp alanlar tarafndan gelitirilmitir. ESI 1.seviye ok
acil hastalar, ESI 5. seviye ise en az acil hasta grubunu tanmlar. ESIyi dier triyaj sistemlerinden farkl
yapan zellik acil mdahale gerektiren hastalarn belirlenmesi ve hastann acil serviste ka kaynak
kullanacann tahmin edilmesi birlikteliinin olmasdr. Dnyada kullanm giderek yaygnlaan ESI
triyaj sistemi gncel olarak 5 seviyede deerlendirmeye sahiptir.
ESI 1. seviye: Acil yaam kurtarc mdahale gerektiren hastalar kapsar. Resusitasyon
endikasyonu olan Kardiyopulmoner arrestli, bilinci kapal, hipoperfzyon bulgular olan hipotansif
hastalar, ciddi solunum skntl hastalar, mental durum deiiklii olan hipoglisemik hastalar, acil
olarak kristaloid ve kolloid sv resusitasyonu gereken travma hastalar ve anafilaktik reaksiyonlu
hastalar bu basamakta yer almaktadr. Zaman geirmeksizin hastaya ivedilikle mdahale yaplmas
gerekir.
ESI 2. seviye: Bekleyemeyecek durumda olan hastalar kapsar. Bu gruptaki hastalara; gs

ars, inme, ani bilin deiiklii olan yal, intihar dncesi olan hasta, stabil hemodinamili ektopik
gebelikli hasta, gastrointestinal sistem kanamas, pnmotoraks, kemoterapi alan ateli hastalar rnek
olarak verilebilir. Bu hastalar hemen muayene odasna alnr ve 10 dakikay gemeyecek ekilde
doktorun hastann banda olmas salanr. Yaamsal bulgular stabil gen karn arl hastalarda ESI
seviye 3 iken, yal hastalarda karn ars varlnda ESI seviye 2 de kategorize edilmektedir.
ESI 3. seviye: Birden fazla kaynan kullanlaca dnlen ve vital bulgular stabil olan
hastalar ierir. Bu hastalara karn ars, pnmoni, krk phesi olan hastalar rnek olarak
gsterilebilir. Bu hastalar bo oda varsa muayene blmne alnr, eer yer yoksa bekleme salonunda
bekletilebilinir.
ESI 4. seviye: Bu seviyedeki hastalar tek kaynak kullanm gereken idrar yolu enfeksiyonu,
basit kesiler, bel ars, ayak bilei burkulmas gibi sorunlar olan hastalardr.
ESI 5. seviye: Bu seviyedeki hastalar kaynak kullanm gerektirmeyen sadece fizikmuayene ile
karar verilebilecek boaz ars, burun aknts gibi ikayetlerle bavuran hastalardr.
ESI 4 ve 5 hastalar saatlerce bekleyebilir veya hzl bak nitesinde deerlendirilebilir. Buna ek
olarak ESIda 4 karar noktas oluturulmutur (Tablo 1).
Tablo 1: Kavramsal ESI Algoritmas
Yal Hastalarda Risk Durumlar rnekleri
Yal hastalarda atipik yerleimli veya arsz myokard infarkts geirme ihtimali daha
yksektir. 68 yandaki hastada ani balayan nefes darl ve gste rahatszlk durumlarnn
3 saatten beri var olmas, miyokart iskemisi iin yksek risk oluturur. ESI 2. seviye olarak
kabul edilir.
Vital bulgular stabil buna karn, iddetli sa alt kadran karn arl 88 yandaki kadn hasta
ya itibar ile yksek mortalite ile ilikili bir abdominal acil hastasdr. ESI 2. seviye olarak
kabul edilir.
70 yandaki demansl hastada travma sonras olas kala kr, demans yeni balangl olarak
kabul edilemeyeceinden ESI 2. seviyeye karlk gelmez.
66 yandaki kadn hastada ani grme kayb oluuyor. Bu hastada ani grme kayb ile alakal
tm ikayetler, hastann durumunu ESI 2. seviye olarak kabul edilmesini gerektirir.
68 yanda erkek hasta kronik bbrek yetmezlii nedeniyle dzenli diyalize giriyor. Bu hastada
denge bozukluu, ba dnmesi ve gszlk varlnda hiperkalemi ve dier elektrolit
bozukluklar akla gelmelidir. ESI 2. seviye olarak kabul edilir.
67 yandaki erkek hasta stresli bir aktivite sonras gittike arlaan baars olutuunu
ifade ediyor. Bu hasta SAK asndan yksek risk altnda olup ESI 2. seviye olarak kabul
edilmelidir.
70 yandaki akcier kanseri tanl erkek hasta. 2 hafta nce 2. kemoterapi dozunu alm. Bu
hastada son birka gnde balayp ilerleyen nefes darl plevral efzyon, pulmoner emboli ve
dier toraks acilleri iin yksek risk durumunu oluturmaktadr. ESI 2. seviye olarak kabul
edilir.
70 yandaki akcier kanserli kadn hasta elini kesiyor. Ayn zaman diliminde radyasyon
tedavisi de almakta. Bu hasta yksek risk grubunda kabul edilmemelidir.
Kaynaklar
Durani Y, Brecher D, Walmsley D, Attia MW, Loiselle JM. The Emergency Severity Index Version 4:
reliability in pediatric patients. Pediatr Emerg Care 2009;25:751-3.
Tanabe P, Travers D, Gilboy N, Rosenau A, Sierzega G, Rupp V, et al (2005). Refining Emergency Severity
Index triage criteria, ESI v4. Acad Emerg Med. 12(6):497- 501.
Elshove-Bolk J, Mencl F, van Rijswijck BT, Simons MP, van Vugt AB. Validation of the Emergency Severity
Index (ESI) in self-referred patients in a European emergency department. Emerg Med J 2007;24:170-4.
Gonzlez J, Soltero R. Emergency Severity Index (ESI) triage algorithm: trends after implementation in
the emergency department. Bol Asoc Med P R 2009;101:7-10.
GEBE HASTADA TRYAJ
Do. Dr. A. Sadk GRGN
Kadnlar iin uygulanan triyaj ounlukla erkeklerinki ile ayndr. Ancak d ve i cinsel
organlarn hastalklar ve gebelik kadnlarn zel durumudur. Kadnlarn triyaj esnasnda bunlar
dikkate alnmaldr.
Gebe hastalarda hem anne, hem bebein hayatn tehlikeye sokacak durumlarla
karlalabilir. Bu gibi durumlarda anne hayat nceliktir. Ancak annenin hayati tehlikesi olmad
durumlarda bebek ihmal edilmemelidir.
1. Karn Ars ve vajinal kanamas olan hastalar hayat tehdit eden bir durum olmasa bile
dikkatlice deerlendirilmelidir.
Bu hastalarda karn ars sebebi akut appendisit, akut kolesistit yada renal kolik gibi genel
nedenlere bal olabilirken, over torsiyonu yada PD gibi jinekolojik nedenlere de bal olabilir.
Bunlarn yannda d gebelik rptr gibi obstetrik nedenlerde karn ars yapabilir. Obstetrik ve
jinekolojik arlar daha ok pelvik blgede grlmesine ramen karnn tm blgelerinde
grlebilecekleri de aklda tutulmaldr.
Vajinal kanamalarda hormanal bozukluklara, travmaya yada gebelie bal olabilir.
Bunlarn hepsinin ayrm iin hikaye ok nemlidir. (balang zaman, arnn yeri, yaylm,
kusma gibi elik eden bulgular,kanamada gelen materyalin zellii, kokusu, sresi,...)
2. Gebelik hikayesi ve son adet tarihi, dourganlk andaki tm bayanlarda

sorgulanmaldr.
Dourganlk anda ki tm bayanlarda gebelik ihtimali olabilecei dnlmeli ve gebelie ya

da komlikasyonlarna bal semptomlar grlebilecei unutulmamaldr. Hastann bekar olmas, ok
gen yada yal olmas bu ihtimalleri azaltsa da asla dlamaz.
Hastalar kabul etmese bile triyaj grevlisi dourganlk anda ki her bayann hamile
olabileceini dnmesi gerekir.
3. Triyaj grevlisi, erken gebelik evresinde ektopik gebelik ve spontan dk olabileceini

mutlaka hatrlamaldr.
Erken gebelik evresi: lk 12-14 hafta ncesidir.
Ektopik gebelik: Embriyonun uterus haznesi dnda bir yere yerlemesidir. Genellikle 6
haftalk ektopik gebelikler ar ve ounlukla kanama ile gelirler. Eer ektopik gebelik rptre olmusa
(bu durum genellikle 7-8. haftadan sonra grlr) ar iddetlenir ancak ardnda azalma gzlenebilir.
Bu durum acil operasyon gerektirir.
Spontan dk: lk 20 haftaya kadar olan dklerdir.
4. Lokalize abdominal ars, vaginal kanamas yada para (pht) at olan, 14-20 haftalk
ve ESI seviye 2 zerinde gebeler, mutlaka uzmana ynlendirilmelidir.
Ge d tarif eder. lk 20 haftadan sonra olan durumlar doum kabul edilirken, bu

dnemden nceki durumlara dk denilmektedir. lk 12-14 hafta ncesi olan dkler erken dk,
14. haftadan sonra olan dklerde ge dk olarak snflandrlabilir.
Tm vcudunda ar ve kramp olan ve kanamas olmasna ramen vital bulgular stabil

hastalar ESI seviye 2 olarak deerlendirilmemelidir.
5. Triyaj grevlisi ileri gebelik evresinde grlebilecek ablasyo placente ve plesanta previa
semptom ve bulgularn deerlendirebilmelidir.
Ablasyo plasente: Plasentann uterusa yapt yerden ayrlmas durumudur.
Plasenta previa: Plasentann servikse yakn bir yere yerleiminden dolay ilerleyen gebelikte
genileyen periservikal blgeye yapm plasentann ayrlmas ve iddetli kanama olmasdr.
Hastalar genellikle 20. gebelik haftasndan sonra grlen vajinal kanamadan ikayet ederler.
Bu patolojilerde anne ve ocuk arasnda ki dolam bozarken annenin iddetli vajinal kanamasna da
olabilir. Hayati tehlike sz konusu olabileceinden uzmanla mutlaka grlmesi gerekir.
6. Ana yaknmas ok miktarda vajinal kanama olan postpartum hastalar da ESI seviye 2
kabul edilir ve acil olarak uzmanla grmelidir.
Postpartum hasta: Doumdan sonra ki ilk 6 hafta (40 gn) postpartum dnem kabul edilir.
Doumdan sonra olan ilk 7 gn iindeki kanamalar erken postpartum kanama olarak kabul edilirler ve
hayat tehdit edebilecek ciddiyette kanamalardr.
7. Hemodinamik instabilitesi ve yaam destei gerektirecek durumlarda ki tm kadn

hastalar gebe yada lohusa olmasa da ESI seviye 1 olarak deerlendirilmelidir.
Dier Baz ikayetler ve Gebe Hastalarn Deerlendirilmesi
Az hareket eden ocuk
Gebeler ocuun hareketlerinde azalma yada kaybolma ikayeti ile gelebilirler. Bu durumda
Fetal distres dnlmeli ve acil olarak uzmanla grlmelidir.
KS'nin (normal deeri 120-150/dk) 120'nin altna dmesi fetal distresi dndrmelidir.
KS'nin deerlendirilmesinde NST'den de faydalanlabilecei unutulmamaldr. Ayrca fetal doplerde
sistol-diastol akmnn bozulmas da fetal distresi dndrr.
Suyu (erken) gelen gebeler
Doum eyleminin baladn gsterir. Kontrolsz olmusa kordon sarkmas olabilir ve skan
kordon nedeniyle bebein hayat tehlikeye girer.
Suyun gelmesinden itibaren 24 saat gemise koryoamniyonit geliebilecei ve bu durumun

hastay sepsise sokaca mutlaka aklda tutulmaldr.
Amnios sv embolisi : EMR sonras vital bulgular ktleip, morarma ve nefes darl gelien
gebelerde dnlr.
Kol yada bacak sarkmas
Doum esnasnda yada suyun gelmesinin ardndan kol sarkmas yada bacak sarkmas
grlebilir. Bu iki durumda acil sezeryan gerektirir ve gebelerin bekletilmeden ameliyathaneye
gitmeleri gerekir.
Gebelikte travma
zellikle ileri gebelik haftalarnda daha dikkatli olunmaldr.
Tm gebelerde ama zellikle eski sezaryanlarda 28 haftadan sonra oluan travma sonras
uterus rptr olabilir. Eski sezeryanlarda kk travmalarn bile kesi yeri rptr yapabilecei aklda
tutulmaldr. travma sonras normal gebeliklerde de uterus rptr grlebilir.
Baars (yksek tansiyon)
Gebelerin gebelik hayatlar boyunca sistolik tansiyonlarnn 120 mmHg altnda olmas gerekir.
Tansiyon ykselmesine bal ska baars ikayeti olduu gibi hibir ikayetleri de olmayabilir.
Preeklampsi-Eklampsi: Hastann tansiyonunun 140-80 mmHg zerinde olmas durumudur.

Gebeliin 20. haftasndan sonra grlr. Gebenin ve bebein hayatn tehlikeye sokacak bir durumdur.
Genellikle sosyokltrel seviyesi dk ve beslenmesi bozuk olanlarda daha sk grlr. Diastolik
tansiyon deerinin 110 mmHg zerinde olmas ar preeklampsi olarak deerlendirilir. Yksek
tansiyonla birlikte hasta konvulsiyon da geiriyorsa eklampsi'den bahsedilir.
SALDIRGAN/PSKYATRK HASTADA TRYAJ
Yrd. Do. Dr. Zerrin Defne DNDAR
Acil servislerde iddet eiliminde olan hasta says gn getike artmaktadr. Acil servisler; 24
saat hizmet vermesi, ilalara ve silah olarak kullanlabilecek malzemelere kolay ulalan mekanlar
olmas, yksek stres dzeyi, uzam bekleme sreleri ve iletiim problemleri nedeniyle iddet
olaylarnn sklkla grld birimlerdir. lkemizde 280 acil servis ve 112 alannda yaplan bir
almada, almaya katlanlarn %72'sinin herhangi bir formda iddete maruz kald ve iddet
olaylarnn yaklak %20'sinin fiziksel iddet olduu bildirilmitir.
Saldrgan (kavgac) hasta
Saldrgan hastalarn acil serviste ilk temas kuraca kii triyaj grevlisidir ve acil serviste
iddetin azaltlmas iin bu hastalarn triyajlar da zellik arz etmektedir. Saldrgan hasta triyajnda
sre kabaca blmde incelenebilir: Saldrgan hastay tanma, saldrganla neden olabilecek
organik/tedavi edilebilir sebeplerin bulgularn tanma, hasta ve alanlarn gvenliini salama.
Risk deerlendirmesi
iddet eilimini artrd gsterilen faktrler; erkek cinsiyet, daha nce iddet uygulama
yks, ila/alkol bamll ve silah tamadr. Etnik kken, acil servise bavuru sebebi, ya, medeni
durum ve eitim dzeyinin iddet eilimi ile balants kurulamamtr. iddet genellikle ortamda
gerilimin artt bir zaman diliminden sonra ortaya kar. Genel senaryo hastann kzgn hale gelmesi,
otoriteye kar kma ve en sonunda saldrganlamas eklinde geliir. Triyaj grevlisinin bu aamada
ipularn iyi deerlendirmesi gerekir. Hastann provokatif davranlar, ar kzgnlk hali, yksek sesle
veya bararak konumas, yerinde duramamas, sk sk postrn deitirmesi, herhangi bir cismi
yere frlatmas veya duvara atmas iddet olaynn yaklatnn habercisi olabilir. Ancak iddetin ani ve
beklenmedik olarak da ortaya kabilecei unutulmamaldr. Triyaj personelinin ncelikli amac;
saldrgan hastann, kendinin, dier hastalarn ve alanlarn gvenliini salanmaktr.
Triyaj odasnn zellikleri
iddet eilimi olan hastalar, sessiz ve mmknse dier hastalardan ayr bir odada
deerlendirilmelidir. Odada triyaj grevlisinin yannda bir gvenlik grevlisi mutlaka yer almal ve kap
herhangi bir iddet olaynda kamay mmkn klmak iin ak braklmaldr. Triyaj deerlendirmesi
srasnda hasta devaml gzetim altnda tutulmal ancak direk gzlerinin iine uzun sreli
baklmamaldr. Triyaj grevlisi hasta ve kap arasnda bir yere oturmaldr. Hastann yannda getirmi
olduu silah ve kesici aletler alnmal, odada silah olarak kullanlabilecek kesici-delici ve ar cisimler
olmamaldr. Sklkla triyaj grevlisine ait kpe, kolye, gzlk, kemer ve steteskop gibi cisimlerin silah
olarak kullanld unutulmamal ve hastaya yaklarken gvenli mesafe (en az bir kol boyu)
korunmaldr. Odada BEYAZ KODU aktive edecek panik butonu olmaldr.
Hastay sakinletirmek ve kontrol altna almak iin ilk nce szel yntemler denenmelidir.
Triyaj grevlisi sakin ve saygl bir ses tonuyla hastann acil servise geli nedenini renmelidir. Hastaya
rahat bir yer gsterip oturmasn sylemek, iecek veya yiyecek bir ey isteyip istemediini sormak
ou hastay sakinletirecektir. Ancak hastaya scak iecekler verilmemelidir. Szel yntemlerin
yetmedii durumlarda hasta, fiziksel yntemler ve ilalar ile kontrol altna alnmaldr.
Hastann deerlendirilmesi
Saldrgan hasta; kontrol altna alndktan ve hasta, personel, evre gvenlii salandktan
sonra ajite davrann olas organik nedenleri asndan dikkatlice deerlendirilmelidir. 40 yan
zerinde ilk defa psikiyatrik semptomlar sergileyen hastalarda ve yal hastalarda altta yatan sebep
muhtemelen organiktir. la ve alkol bamll yks olan hastalarda saldrgan davranlar ar alm
veya yoksunluk sendromu nedeniyle geliebilir. Tabloda verilen ipular; organik sebepler ile
psikiyatrik sebeplerin ayrt edilmesinde kullanldr.
Tablo 1:
ORGANK NEDENLER
Klinik zellikler Deliryum Demans PSKYATRK NEDENLER
Balang Akut lerleyici lerleyici
Balang ya Herhangi bir ya >50 ya <40 ya
Uyanklk Alert Normal Normal/Alert
Oryantasyon Bozulmu Normal Normal
Halusinasyon Yaygn (grsel, iitsel Grlmez izofrenide iitsel, dier
veya taktil) durumlarda nadiren
Semptom skl Fluaktasyon gsterir Stabil Stabil
Vital bulgular Anormal olabilir Normal Normal
Psikiyatrik yk Yok Yok Var
Psikiyatrik hasta
Psikiyatrik hastalar acil servise; psikotik atak, depresif atak, panik atak, intihara veya cinayete
teebbs, anksiyete, ilalara/uyuturuculara bal tablolar, konversif bozukluk gibi nedenlerle ya
kendileri bavurular ya da aile bireyleri, ambulans grevlileri veya kolluk kuvvetleri ile getirilirler.
Hastalarn mental durumlar triyaj grevlisi tarafndan iyi bir gzlem ve sorulacak uygun
sorularla titizlikle deerlendirilmelidir.
Grn
Hasta nasl grnyor?

Hasta dank/derbeder/dzenli mi grnyor?
Mevsime uygun giysiler giymi mi?
Beslenme yetersizlii dndrecek bulgu var m?
Grnen yaralanmas/kendine zarar verme bulgusu var m?
Postr ve yz ifadesi nasl?
Duygu durum
Hasta durgun/alamakl/kederli/stresli/anksiyetik grnyor mu?
Duygular ve yz ifadesi hzlca deiiyor mu?
Duygular ve yz ifadesi bahsedilen durumla uyuuyor mu?
Ar hareketli/mutlu mu grnyor?
Davran
Hasta nasl davranyor?

Hasta huzursuz/ajite/hiperventile mi grnyor?
Hasta etrafyla ilgili mi?
Tepkileri kzgn/dmanca/kooperasyonu kstl/pheci/savunmac/korku dolu mu?
Olmayan sesler duyuyor mu? Olmayan kiiler gryor mu?
Konuma
Hasta nasl konuuyor?

Konuma ierii duruma uygun mu?
Konuma sesi bararak/fsldayarak/normal mi?
Konumas fke/korku/endie yanstyor mu?
Konumas muhtemel iitsel halusinasyonlarla kesiliyor mu?
Hasta nerede ve hangi gnde olduunu biliyor mu?
Deerlendirmeye yardmc olabilecek rnek sorular
Bu durum seni strese sokuyor olmal. Bana neler olduunu anlatabilir misin?
ok endieli olduunu gryorum. Kendini gvende hissediyor musun?
ok kzgn olduunu gryorum. Bana neden kzgn olduunu syleyebilir misin?
Herhangi bir ila kullanyor musun?
Her ey iin kendini mitsiz mi hissediyorsun?
Birileri sana bu davranlar yapman m sylyor?
Kendine ya da bakasna zarar vereceini dnyor musun?
Bunu ne sklkla dnyorsun?
Kendine ya da bakasna zarar vermek iin bir plann var m?
Emergency Severity Index (ESI) triyaj sistemine gre saldrgan/psikiyatrik hastalarn

deerlendirilmesi
ESI triyaj snflamasnn ilk deerlendirme kriteri "Hastann hayat kurtarc mdahaleye ihtiyac
var m?" sorusunun cevaplanmasdr. Psikiyatrik hastalk yks olan hastalar, hayat kurtarc herhangi
bir mdahaleye (entbasyon, mekanik ventilasyon, kardioversiyon,...) ihtiyac var ise ESI Snf 1 olarak
deerlendirilir.
ESI Snf 1'e girmeyen hastalarda ikinci cevap verilmesi gereken soru Hasta bekleyebilir
mi?dir. Bu deerlendirme iin ana kriter kullanlr:
Yksek riskli bir durum var m?

Hasta konfze/letarjik/dezoryante mi?
Hasta iddetli ar ekiyor mu/ar stres altnda m?
Yksek riskli/ar stres altnda olarak deerlendirilmesi gereken hastalar:
ntihar dncesi olan
Cinayet ileme dncesi olan
Psikotik/manik atakta olan
Saldrgan davran gsteren
Acil servisten kama riski olan
Cinsel saldrya uram olan
Triyaj alannda davransal patlamalar yaayan
Ev ii iddet maduru olan
Akut yas veren olay yaam olan
ESI Snf 2'ye girmeyen hastalar, hastann ynetimi iin gerekli kaynaklar ve vital bulgular gz
nne alnarak ileri deerlendirmeye alnr. Bu deerlendirme sreci dier hasta gruplaryla ayn
ekilde yrtlr.
rnek vakalar
19 yanda bayan hasta evde eyalar etrafa frlatma nedeniyle polis eliinde acil servise
getiriliyor. Triyaj odasnda da saldrgan davranlarna devam ediyor.
ESI Snf 2 (yksek risk - gvenlik asndan bu hasta bekleme odasnda kalamaz)
22 yanda erkek hasta son bir haftadr olan yemede azalma ikayetiyle acil servise
bavuruyor. Triyaj odasndaki deerlendirmede intihar dncesi olduundan bahsediyor.
ESI Snf 2 (yksek risk - hasta yalnz kalrsa kendine zarar verebilir)
35 yanda erkek hasta acil servise ambulans tarafndan ar alkol alm nedeniyle getiriliyor.
Hastann frontal blgesinde byk bir laserasyonu ve kanamas var. Hastann konumas
peltek fakat orientasyonu tam.
ESI Snf 2 (yksek risk - ciddi kafa travmas)
42 yanda bayan hasta kendisini tkenmi hissettiini ve bir psikiyatrist ile grmek
istediini belirtiyor. Depresyon iin 2 aydr ila kullandn, intihar veya cinayet ileme
dncesinin olmadn sylyor. Hastann uuru ak, oriente ve koopere.
ESI Snf 5 (dk risk)
Kaynaklar
Emergency Severity Index (ESI) A Triage Tool for Emergency Department Care Version 4, Implementation
Handbook, 2012 Edition
Heiner JD, Moore GP. Combative patient. In: Marx JA, Hockberger RS, Walls RM (eds). Rosen's Emergency
Medicine: Concepts and Clinical Practice (8th edition). 2014, s. 2414-2421.
Mental Health Triage. In: Emergency Triage Education Kit Triage Workbook. Australian Government,
Department of Health and Aging, 2009, s. 37-48.
Canbaz S, et al. Violence towards workers in hospital emergency services and in emergency medical care
units in Samsun: an epidemiological study. Ulus Travma Acil Cerrahi Derg 2008;14(3):239-244.
TRYAJDA MEDKO-LEGAL KONULAR
Prof. Dr. Blent ERDUR
Ama:
Bu blmn amac, adli vakalarda triyaj uygulamasnda dikkat edilmesi gereken noktalarn ve
profesyonel triyaj uygulamasyla ilgili yasal sorumluluklarn ana hatlaryla ortaya konmasdr.
renme Hedefleri:
Triyaj uygulayclar, mediko-legal sorumluluklar asndan aadaki ana konular iyi bilmeli ve
uygulamaldrlar:
Aydnlatlm onam
Bakm Grevi
hmal
Dokmantasyon
Mahremiyet
Adli Kant Koruma
Anahtar Noktalar
Triyaj uygulayan grevliler, bamsz olarak triyaj uygulamadan nce uygun eitimi alm
olmal ve denetlenmi bir uygulama pratiine sahip olmaldrlar.
Dokmantasyon doru ve ada olmaldr.
Bakm hizmeti net olarak anlalmaldr.
Triyaj grevlileri triyajn nemini kavramaldrlar.
Triyaj uygulayanlar iin ilkeler ve protokoller kolay eriilebilir olmaldr.
Triyaj Grevlisinin Rol
Triyaj uygulayan bir triyaj grevlisi, grevini yerine getirebilmek iin uygun dzeyde bilgi ve
beceriye sahip olmaldr. Sistemik yaklam faydal hale getiren triyaj grevlisi roln icra etmek bu
kiilerin yasal ve profesyonel bir grevidir.
Acil servis triyaj grevlisi kendi uygulamalarndan sorumludur. Bu sorumluluk mevcut

protokollerin kullanmndan, doru dokmantasyonun tamamlanmasndan ve standartlar ile kalite
kurallarna ballktan ileri gelmektedir. Protokoller yksek standartlarda bir bakmn idamesi iin en
iyi ekilde yardmc olurlar. Gerekli grldnde bu protokollerden, salk kurumu tarafndan
ynlendirilen klinik pratikte, kant sunmak iin yararlanlabilir.
Fizyolojik ayralar ve Avusturalasya Triyaj Skalas (ATS) triyaj grevlisinin yararlanabilecei

klavuz rnekleridir. Aadaki protokollerin triyaj grevlisini tm yasal sorumluluklardan kr krne
koruduu farz edilmemelidir. Bununla birlikte, edinilen roln zynetimi, triyaj grevlisinin her bir
triyaj blm iin bamsz kararlar almas ve kendi becerilerinden, hastann deerlendirmesini
kiiselletirmek adna yararlanma yetenei gz nnde bulundurulmaldr.
Tm triyaj grevlileri baz temel yasal prensipleri bilmelidirler. Onam, ihmal unsurlar, bakm
standartlarnn tanm ve kaynaklar, prensip ile kavuzlarn pratie nasl etki edebilecei bunlar
arasnda saylabilir. Triyaj grevlisinin, triyaj konusunda yeterli tecrbe, altrma ve nezarete sahip
olmas konusunda bir beklenti vardr. veren kurum da alanlarnn grevlerini yerine getirtmek iin
yeterince hazrlanm olmalarn temin etmek konusunda sorumluluk sahibidir.
ONAM
Onamn be unsuru yledir:
1. Onam gnll bir ekilde verilmelidir.

2. Onam veren kii yasal olarak reit olmaldr.
3. Onam aydnlatlm olmaldr.
4. Onam zgn olmaldr.
5. Onam gncel olan kapsamaldr.
Bu unsurlardan herhangi birinin eksikliinde onam geersiz olur.Onam deiik ekillerde

verilebilir.
ma Edilmi Onam: ma edilmi onam en basitidir. Hastann triyaj alannda bulunmas

nedeniyle onam ima etmesinin zorunlu olmad kabul edilir ki bu durumda onam sklkla hastann
davranlaryla ima edilmi olur. Eer hasta konfze ve dier insanlarla iletiim kuramyorsa, ima
edilmi onam daha az belirgin hale gelir.
Szl Onam: Szl onam ima edilmi onamdan daha geerlidir. rnein TG hastaya bir takm
sorular soracan belirtir ve hasta da bunu kabul ederse, burada szl onam kastedilmi olur.
Yazl Onam: Yazl onam triyaj grevlisinin deerlendirmeleri srasnda almasnn zorunlu
olmad onam tipidir. Ama yine de yazl onam alma konusundaki yerel ilke ve prosedrlerden
haberdar olunmaldr.
BAKIM GREV
Hastann acil servisten ieriye girmesiyle birlikte triyaj grevlisinin, salk profesyoneli hasta
ilikisi balar. Triyaj grevlisi hastanenin acil servise bavuran hastann salk gereksinimlerini en
uygun ekilde deerlendirme sorumluluunu paylar.
Grev kanunlarla tannm bir zorunluluktur. Triyaj grevlisi bir grevli ise hastaya kar
grevi ayn ya da benzer ekilde grevli pratii iin grevlendirilmi baka bir grevliyle ayn dzey ve
derecede bakm hizmeti salamaktr. Triyaj grevlisinin, o halde, hastaya makul bir bakm standard
salayarak hastay her trl ngrlebilir zarar ve hasardan koruma zorunluluu vardr. Bu standartlar
hakknda , Triyajn Minimum Standartlar gibi politikalarla yada ANMC Austrilian Nursingand
Midwifery Council yetkinlik belgeleri gibi belgelerden bilgi edinilebilir.
ATSnin bakm iin bir klavuz olduu hatrlanarak, ATS karar vermede skala olarak rehber
olarak kullanlabilir.
Yalnz brakldklarnda kendilerine ve topluma zara verme ihtimalinin olduu baz durumlarda
triyaj grevlisi hastay hemen alkoymak (tutuklamak) zorunda kalabilir. Bu durum mevzuata
karlanmtr ve medeni hukuk gerekleri prensibince balanlabilir. Bu durum hemen nbeti grevli
klinisyene bildirilmelidir.
Acil servis tedavisi iin beklemeyenlerin oran %20ye kadar olabilir. Bu salk sistemine
ulamada baarszlk olarak deerlendirilir. Hastalar salk ekibi tarafndan grlmeden acil servisten
ayrlmay seebilir. Bu durumda triyaj grevlileri onlar engellememeli; bununla birlikte, bu durumun
olas sonular hakknda kendilerini uyarmal ve uygun ekilde ahitler huzurunda bu kararn hastalar
tarafndan alnd kayt altna alnmaldr.
Bununla beraber, ila ve alkol kullanm veya mental hastalk nedeniyle kognitif bozukluu
olan ahslarda bu yntem uygun deildir. Bu gibi durumlarda triyaj grevlisi bakm grevinde
olduunu hatrlamaldr.
Triyaj grevlisi byle durumlarda bu hastalara kar sorumluluklarnn farknda olarak yerel
politika ve protokolleri takip etmelidir.
HMAL
hmal kanunlar eyaletten eyalete deimekte ve sonzamanlarda nemli deiiklikler de

olmutur. Grevlilerin sorumlu davranma sorumluluu vardr. Eer bu sorumlu davranma
yaklamnda hasara neden olabilecek bir ihlal sz konusu ise bu ihlal ihmal olarak deerlendirilir.
hmalin kantlanabilmesi iin aadakilerin tamamnn kantlanmas gerekir.
a. Bakm standardn karlayan grev

b. Bakm standardn karlayan grevde ihmal
c. ngrlebilir hasara neden olan grevde ihmal
d. Aktel hasar yada yaralanmaya neden olu
e. Kayba neden olu
DKUMANTASYON GEREKLLKLER
Ekiple iletiim, paylalan bilgide art ve nerilerin daha ak verilmesine neden olur. Tbbi
kaytlar, tbbi salk ekibinin bir iletiim metodu ve olaylarn e zamanl kayd hkmndendir. Doru,
ak ve veciz olmaldr. Kolay ulalabilir ve kolay anlalabilir olmalar beklenir.
Triyaj yapan grevli, hasta ve dierleri arasndaki iliki pratik asndan sorumluluk
blgesindedir. AustralasianCollegeforEmergencyMedicine (ACEM)in, triyajda minimum kaydedilmesi
gereken bilgi asndan klavuzlar aktr.
ACEM tarafndan gerekli grlen dokmantasyon standartlar:
a. Triyaj deerlendirmesinin gn ve saati

b. Triyaj yapan grevlinin ad
c. Ana yada geli ikayeti
d. Snrl ilgili hikaye
e. lgili deerlendirme bulgular
f. Balangta tahsis edilmi triyaj kategorisi
g. Re-triyaj kategorisi zaman ve nedenle beraber
h. Tahsis edilmi deerlendirme ve tedavi alan
i. Balangta triyajda yaplan ilk yardm, tehis ve tedavi
Hastann durumundaki her deiiklik aka dokmante edilmelidir. Bu dokmantasyon re-

triyajn gn ve saatini, nedenini ve re-triyajn kimin tarafndan yapldn iermelidir.
Triyaj grevlisi her kurumdaki ynetim sisteminihakknda dokmantasyonu yapmak zere

bilgi sahibi olmaldr.
Benzer ekilde hastann baka bir salk kuruluuna nakli gerekli grlrse yaplan her trl
tedavi ve nerilen tedavi emas ak ve kapsaml ekilde dokmante edilmelidir.
Baz hastalar medikal deerlendirme ncesi ayrlmay tercih edebilir. Bu durumda triyaj
grevlisi hastann kararn, verilen tleri ve hastaya anlatlan olas olumsuz sonular dokmante
etmelidir.
MAHREMYET
Salk alanlar onlara gvenerek verilen her bilgiyi korumaldr. Salk alanlarnn hastann
mahrem bilgilerini de alm olmas beklenir. Hasta bilgileri muhafaza altnda tutulmaldr. Bu federal
ve eyalet dzeyinde mevzuat kapsar.
Triyaj grevlisi hasta triyajda deerlendirilirken ve bekleme salonunda beklerken zel hayatn
sayg duyulmasn temin etmekte sorumludur. Hastalarn zel hayatlar ve haklaryla ilgili hastane
politikas triyaj grevlilerinin okuyabilecei ekilde ulalabilir bulundurulmaldr.
Bir salk alan hasta bilgisine zel ve mahrem olarak davranmak zorundadr. Bununla
beraber zel ve mahrem olmak hakknn inenebildii zel durumlar vardr. rnein risk altndaki
ocuklar. Dier trl hastann zel hayatnn ihlali, hasta bakm ihlalini oluturur.
Zorunlu Bildirim Sorumluluu
Eer bakm gereklilii olan veya eksik tedavi edilmi ocuk veya ocuklardan phe edilirse,
grevlinin durumu adli otoritelere ve yarg dairesine bildirme kanuni sorumluluu mevcuttur.
Bu bildirme sorumluluu triyaj deskinde yaplamayacandan, grevli kanuni gereklilikleri bu

bildirimi yapmak iin gerekli dokmanlarn ve prosedrn farknda olmaldr.
ADL KANITLARIN SAKLANMASI
Triyaj yapan grevli olas su kurbanlarn da kapsayacak ekilde adli kantlarn saklanmas ile
ilgili hastane prosedrleri iindeki roln bilmelidir. Bu prosedrler polis yetkilileriyle irtibat kapsar
ve hastann rzasn gzetir.
RNEK OLGULAR
OLGU 1: 72 yandaki oksijen destei alan hasta ile acil servise KOAH nedeniyle bavuruyor.
Anamnezinde kedi srmas neticesinde sol elinde krmz renk deiiklii ve ilik gelitii reniliyor.
Baka bir tbbi sorunu olmadn syleyen hasta KOAH nedeniyle Asetil salisilik asit ve salbutamol
almaktaym. Vital bulgular TA: 140/80 mmHg, Nabz: 88/dk, SS: 22/dk, SpO2: % 91.
Bu hasta, iki ya da daha fazla kaynak gerektirir: laboratuvarlar incelemeleri ve IV

antibiyotikler. Bu hasta iin ESI kriterlerini karlayan seviye 3. triyaj sz konusudur. Bu hastann vital
bulgular ok endie edecek seviyede deildir. Eer hastann SpO2 dk, dier vital bulgular bozuk
olsayd ESI 2. seviye olacakt.
OLGU 2: Triyajda sorgulama srasnda 67 yandaki kadn hasta ksrk iin bir doktoru
grmek istiyorum. ok ksrdmden dn gece uyuyamadm. Ben sadece ok yorgunum diyor.
Atei 37.7 C olan hastann SpO2: %90, Nabz: 100/dk, SS: 36/dk olarak llyor.3 yl nce
histerektomi yks olan hastann, ila kullanm yks olmayp penisilin alerjisi mevcut.
Bu hastann balang triyaj deerlendirmesinde, pnmoni olabilir phesiyle

deerlendirilmesi gereklidir. Laboratuvar ve grntleme yntemleri olmak zere iki ya da daha fazla
kaynaa ihtiya olacak ama hastann dk oksijen doygunluu ve artan solunum says bir endie
oluturmaktadr. Vital bulgular, deerlendirdikten sonra triyaj grevlisi, normalde ESI 3. seviyedeki
hastay 2. seviyeye ekip ayrmaldr.
OLGU 3: Buzda kayan 68 yandaki kadn hasta el bileini incittiini sylyor. Deformite
grnmeyen hastann vital bulgular normal snrlarda ve ar skalas 10/5. yksnde artritten dolay
ibupropen aldn ifade ediyor. la alerjisi yok.
ki veya daha fazla kaynak gereken hastaya immobilizasyon ve X ray ekilmelidir. Ortopedi
konsltasyonu gereklidir. Vital bulgular stabil olduundan dolay st seviyeye alnmasna gerek yoktur.
Elevasyon, souk uygulama, gibi ary azaltc uygulamalar dnlebilir. ESI 3. seviyededir.
OLGU 4: Acil servise getirilen 87 yandaki erkek hastann dt ve ban yere arpt
reniliyor. Uyank oryante ve koopere olan hasta dme ann da hatrlyor. Atrial fibrilasyon
nedeniyle oklu ila kullanm yks olan hastann warfarin alm da szkonusu. Vital bulgular normal
snrlarda saptand.
Warfarin kullanan yal hasta dtnden dolay internal kanama asndan yksek risk
altnda olup ESI 2. seviyedir. Vital bulgular normal olsa da hastann cranial BT ektirmesi gereklidir.
OLGU 5: 88 yandaki kadn hastann 45 dakika sren sol kolda gszlk ve konuma
bozukluu olduu reniliyor. Bir kez geirilmi SVO yks olan hasta dzenli olarak aspirin
almaktaym. lk deerlendirmede uyank, oryante, konuabildii ve kollarn oynatabildii saptanyor.
Hastann SVO yks olmas, sabah saatlerinde geici iskemik atak geirdiini gstermektedir.
SVO asndan yksek risk altnda olup ESI 2. seviyedir. Bu nedenle hastann bekleme nitesinde uzun
sre kalmas gvenli olmaz.
OLGU 6: 66 yanda erkek hasta karn ars ikayetiyle acil servise bavuruyor. Sa alt kadran
lokalizasyonlu ars sabah balam. Bulant ve itahszl yokmu.
Kaynaklar asndan bakldnda, bu hastada laboratuvar almas yaplmal buna ek olarak

damar yolu alp sv balanmal, tansal amal abdominal tomografi istenilmelidir. Mmknse
cerrahi konsltasyonu yaplmal. ESI kategorisi 3 olarak kabul edilmelidir.
OLGU 7: 18 yanda kadn hasta 112 tarafndan ila intoksikasyonu nedeniyle getirildi. Hasta
oda arkada tarafndan uyku halinde ve sa tarafn oynatamaz halde bulunmu. yksnde
depresyon olan hastann muayenesinde SS: 10, oda havasnda SpO2: %86 ve her iki el bileinde
yzeyel kesiler mevcut.
ESI seviye 1: Acil hayat kurtarc mdahale gerektirir. Hastann SS, SpO2 deerleri dk ve
hava yolunu gvenliini salayamyor. Hemen endotrakeal entbasyona ihtiyac var.
OLGU 8: 4 yanda ocuk havuzda suya batma nedeniyle getirildi. Bir komu tarafndan
havuzdan kartlm ve azdan- aza suni solunum yaplmtr. ocuk acil servise getirildiinde
spontan solunumu mevcut ancak bilinci kapalyd. Vital bulgular KH: 126, SS: 28, KB: 80/64 SpO2:
%96 (geri dnmsz O2 maskesi ile).
ESI seviye 1: Cevapsz. Hastann bilinci kapal, cevapsz, erken hayat kurtarc mdahalelere
ihtiya duyuyor (hava yolu, solunum ve dolam destei).
OLGU 9: 7 yanda erkek ocuk babasyla beraber yryerek acil servise bavurdu. Babas
olunun uykusundan mide ars ile uyandn syledi. Arnn yemek ile bir ilgisi yok, ocuk triyajda
kustu. Vital bulgular; KH: 88, SS: 22, KB: 84/60, A: 38, SpO2: %100, Ar: 6/10.
ESI seviye 3: ki veya daha fazla kaynak gerekli. ocuktaki karn ars iin en az iki kaynak
gereklidir (laboratuar almalar ve ultrasonografi (USG) veya bilgisayarl tomografi (BT).
OLGU 10: 6 yanda erkek ocuk koarken dm ve sa dizinde 3 cmlik bir laserasyon
meydana gelmi. Hastann herhangi bir ila kullanm, alerjisi yok ve alar tam.
ESI seviye 4: Bir kaynak gerekli. Kesinin stre edilmesi gerekiyor.
OLGU 11: 4 yanda kz ocuu anaokulunun spor salonunda yaklak 120 cmden dm.
retmeni kafasn arptn ve birka dakika bilincini kaybettiini ifade ediyor. ocuk acil servise
getirildiinde alyor ve annesinin nerede olduunu soruyor. Sol kolu atele alnm, KH: 126, SS: 38.
ESI seviye 2: Yksek riskli durum. retmeni tarafndan bilin kayb olduu sylendii iin
yakn takip ve hzl deerlendirme gerekmektedir.
OLGU 12: Normal vaginal yolla miadnda domu 2 haftalk erkek bebek. Annesi kendi ocuk
doktorunu aram ve bebein atei olduunu sylemi. Doktoru da acil servise ynlendirmi. Vital
bulgular; A: 38.3, KH: 154, SS: 42, SpO2: %100. ocuk hareketli, alyor.
ESI seviye 2: Yksek riskli durum. Yenidoan bebeklerde ate 38den fazla ise yksek risk sz
konusudur. Her ne kadar bebek iyi gzkse de bakteriyemi asndan yksek risk altndadr.
OLGU 13: 16 yanda bir ocuk yaklak 70 km/saat hzda giderken kontroln kaybetmi ve
bir aaca arpm. Otomobilin yolcu kabininde ciddi hasar varm. Paramedikler olay yerine vardnda
srcnn inlediini ve tm ekstremitelerini hareket ettirebildiini gryorlar. Vital bulgular; KH:132,
SS:36, KB:74/50, SpO2:%99.
ESI seviye 1: Acil hayat kurtarc mdahale gerektirir. Bu hastada ok bulgular (taikardi,
takipne, hipotansiyon) mevcut. Hem ok bulgular hem de yaralanma mekanizmas gz nne
alndnda hayat kurtarc mdahalelere ve agresif sv tedavisine gereksinim vardr.
OLGU 14: 17 yanda bir src yksek hzl motorlu ara kazasna karm. Hasta bir travma
tahtas zerinde getiriliyor ve karn ars olduunu sylyor. Sol kolunda ok sayda laserasyon
mevcut. Vital bulgular; KH:86, SS:28, KB:102/60, SpO2:%96.
ESI seviye 2: Yksek riskli durum. Travma mekanizmas nemli ve hastada ciddi yaralanmalar
olabilir. Hasta travma takm tarafndan deerlendirilmelidir Eer hastada hipotansiyon ve taikardi
olsayd ESI seviyesi 1 olacakt.
OLGU 15: 16 yanda erkek hasta yoku aa kayarken kontroln kaybetmi ve bir aaca
arpm. Kafa travmas var. Bilin kayb olumu, entbe edilmi ve helikopter ambulans ile getiriliyor.
ESI seviye 1: Acil hayat kurtarc mdahale gerektirir. Hastane ncesi entbasyon yaplm
olmas ESI seviye 1in bir kriteridir. Bu hastada byk olaslkla ciddi bir kafa travmas mevcuttur ve
hzla travma timi tarafndan deerlendirilmelidir.
OLGU 16: 10 yanda erkek hasta kulaklarnda ar ve kant ikayetiyle acil servise
bavuruyor. Annesi olunun gnn yarsn yzme havuzunda arkadalaryla geirdiini sylyor. Vital
bulgular; A:36, KH:88, SS:18, KB:100/68.
ESI seviye 5: Kaynak gereksinimi yok. Bu ocuk sadece fizik muayeneye gereksinim duyar. Acil
serviste hastaya kulak damlas uygulanabilir ancak bu kaynak saylmaz.
OLGU 17: 4 gnlk kz bebek annesinin kollarnda uyurken acil servise getiriliyor. Annesi
bebein bezini deitirirken bezde az miktarda kan olduunu fark etmi ve endielenerek hastaneye
getirmi.
ESI seviye 5: Kaynak gereksinimi yok. Aile bebein salkl olduu ve yeni domu bebeklerde
byle bir durumun yaygn olarak grld konusunda ikna edilmelidir.
OLGU 18: 3 haftalk erkek bebek annesi tarafndan getirilmi. Annesi kendi ocuk doktorlaryla
konutuunu ve doktorun bebei bir cerrahn grmesi iin hastaneye ynlendirmi olduunu ifade
ediyor. Anne her beslediinde bebein fkrr tarzda kustuunu sylyor. Bebek normal vaginal yolla
domu. Dier kardelerde herhangi bir Olgun yok. Vital bulgular normal snrlar iinde.
ESI seviye 3: ki veya daha fazla kaynak gerekli. 3 haftalk bebek ve projektil kusmas mevcut.
Byk olaslkla pilor stenozu var. Bu bebek iin laboratuar testleri, USG ve cerrahi konsltasyonu
gerekli.
OLGU 19: 9 yanda erkek ocuk annesiyle birlikte acil servise gelmi. Bir kampa katlmak
istediini ve bunun iin salkl olduuna dair bir rapor almas gerektiini sylyor. Bu rapor iin klinii
(aile hekimi) aradklarn ama kliniin 2 haftadan nce randevu vermediini ifade ediyor. Kamp ise
birka gn iinde balayacak.
ESI seviye 5: Kaynak gereksinimi yok. Aile hekiminden randevu alamad iin acil servise
getirilmi bir hasta sz konusu. Sadece fizik muayene yaplacak ve taburcu edilecek.
OLGU 20: 16 yanda erkek hasta zerinde mayo ile acil servise bavurmu. Havuza balklama
atladn ve kafasn dibe arptn sylyor. Alnnda ve burnunda abrazyonlar mevcut. Hasta her iki
elinde karncalanma olduunu ifade ediyor.
ESI seviye 2: Yksek riskli durum. Yaralanma mekanizmas ve ellerde karncalanma ikayeti
nedeniyle ESI seviye 2 kategorisine girer. Hasta aksi kantlanana kadar servikal yaralanma olarak kabul
edilir. Hastann henz acil hayat kurtarc mdahaleye gereksinimi yok ancak uygun bir ekilde
immobilize edilmesi gerekir.

Triyaj Kitabı

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Triyaj Kitabı

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ACL TRYAJ ETM

TRYAJ PERSONEL VE HASTA-HASTA YAKINI LETM 15

PEDATRK HASTADA TRYAJ 30

GERATRK HASTADA TRYAJ 42

GEBE HASTADA TRYAJ 46

SALDIRGAN/PSKYATRK HASTADA TRYAJ 49

TRYAJDA MEDKO-LEGAL KONULAR 54

Prof. Dr. Baar Cander

Triyaj Franszca'da trier kelimesinden orijin almaktadr. Sralamak, snflandrmak manasna

Hasta nceliinin belirlenmesi hastann ok kaynaklarn daha az olduu deiik bir ok

Acil Servis Triyaj

Genellikle hemireler tarafndan uygulanr Hastalar deerlendirilerek tedavi ncelii ve hangi

Do. Dr. Tark OCAK

Kim tedavi alacak, kim almayacak?

1. Beklenilen vaka says

3. Corafik blgenin durumu

4. Ek kaynaklara ulam sresi

Acil servis triyaj

Acil Servis Triyaj

l triyaj sistemi uygulayanlar

ABD (beli triyaj sistemi populerleme)

Beli triyaj sistemi uygulayanlar

ABD (EmergencySeverity Index-ESI)

Etkin bir triyaj sistemi basitlik, zaman

ACLYET DDET NDEKS (EmergencySeverityndex)

ikayete bal snflama yntemlerinden farkldr.

ESI Triyaj Sistemi

ekil 1: ESI Triyaj Algoritmas

ESI 2: Bekleyemeyecek durumda olan hastalar tanmlar. Bu gruptaki hastalara ise; gs

ESI 4 ve 5 hastalar saatlerce bekleyebilir veya hzl bak nitesinde deerlendirilebilir.

1. Ortak bir terminoloji gelitirilmesi

Manchester triyaj grubu klinik ncelii 3 temel ilkeye gre belirler.

1. Hem hasta hem de acil servis iin klinik yaklam gelitirmek

1. Ak emalar ok spesifik ayraca odaklanmtr.

SALIK BAKANLII UYGULAMALARI

Acil Salk Hizmetleri Ynetmelii

(Resmi Gazete Tarih:11.05.2000 Say: 24046 )

Acil Salk Hizmetlerinin Sunumu

16 .10. 2009 Resm Gazete Say : 27378

YATAKLI SALIK TESSLERNDE ACL SERVS HZMETLERNN UYGULAMA USUL VE ESASLARI

Renk Kodlamas ve Triyaj Uygulamas, Muayene, Mdahale, Refakat Esaslar ve Gvenlik

Muayene, mdahale ve refakat esaslar

2011 YILI SUT GRE :

Triyaj Kodlama Alanlar

ncelikli Acil (Ar Yaralanma) Krmz Alan:

Hayat tehdit eden ve hemen bakm gereken

Alan sorumlusu Acil Tp uzman ya da travma cerrah

Geciktirilebilir Sar Alan:

Ynetim Acil tp uzman ya da tecrbeli bir travma cerrah.

Sar Alan Hastalar:

Kapal uzun kemik krklar

TRYAJ PERSONEL VE HASTA-HASTA YAKINI LETM

Bu eitim sonunda katlmclar, triyajda etkin iletiimin nndeki engelleri

Triyajda iletiimin nemini takdir etmek.

Triyajda iletiim srecine etki edebilecek faktrleri belirlemek ve tartmak.

letiim konusunu etkileyen faktrleri ve evrenin katksn asla kmsemeyin.

Sakin olun, dinleyin, yorumlayn, zenle aklayn, anladndan emin olun.

Kendi tepkilerinizin, bunlar tetikleyenlerin ve ne zaman yardm alacanzn farknda olun.

TRYAJDA LETM SRECNE ETK EDEN FAKTRLER

Hasta salk sorununu

TG triyajn sonucu ile

Hasta duruma TG dier

ekil 1 Triyajda hasta-triyaj grevlisi iletiiminin basite gsterimi