TRNG I HC H TNH

KHOA SP TIU HC - MM NON

CHUYN BI DNG
HC SINH GII

Ging vin: L Tr Dng

Thng 7 nm 2012

4
 Chng 1: CC BI TON S HC
I. Cc bi ton v s T nhin
1. S dng l thuyt chia ht v php th chn
Kin thc vn dng:
- T a = b c th a b hoc a c.
- T a + b m v a m th b m.
- Cc du hiu chia ht cho 2, cho 3,...
- Lu : Hc sinh Tiu hc cha hc khi nim s nguyn t nn khng
c s dng tnh cht a chia ht cho c v a chia ht cho b v (b,c) = 1 th a b c.
- chng minh a b c ta phi phn tch a c mt tha s bng b c.
- Vn dng:
V d 1: Thay cc ch a, b, c, d bng nhng ch s thch hp trong php tnh sau:
abc 5 = dad
Gii

Ch s d khc 0, dad 5 nn ch s tn cng d = 5, a = 1 (v nu a = 2 tr

ln th tch abc 5 s l s c 4 ch s).

Ta c: abc 5 = 515
abc = 515 : 5 = 103.
Vy: a = 1, b = 0, c = 3, d = 5.
V d 2: Thay cc ch s a, b, c bng cc ch s thch hp sao cho:

( ab c + d) d = 1983
Gii
( ab c + d) d = 1983

( ab c + d) l s t nhin nn 1983 d. V 1983 l s l cho nn d l: 1, 3,

5, 7, 9. V 1983 c s tn cng l 3 nn d khng th l 5.
V 1983 c tng cc ch s bng 21 khng chia ht cho 9 nn d khng th l 9.
V 1983: 7 = 283 (d 2) nn d khng th l 7.
Ta xt trng hp cn li: d = 1, d = 3.

5
 + Nu d = 1 th ab c + 1 = 1983
ab c = 1982
Tch ca s c 2 ch s vi s c mt ch s khng th l s c 4 ch s
nn d = 1 b loi.

+ Nu d = 3 th ( ab c + 3) 3 = 1983, suy ra: ab c = 658.

c phi bng 7 tr ln (v nu c = 6 cho d ab = 99, 99 6 = 594 < 658,

m 658 khng chia ht cho 8, 9).

c = 7 ta c: ab 7 = 658 suy ra ab = 94 vy a = 9, b = 9
p s: a = 9, b = 4, c= 7, d = 3.
V d 3: An c 6 hp ngi bt gm: hp ng 15 ngi, hp ng 16 ngi,
hp ng 18 ngi, hp ng 19 ngi, hp ng 20 ngi v hp ng 31 ngi.
An cho Bnh mt s hp v cho Ha mt s hp, tng cng cho h 5 hp.
Tnh ra s ngi bt m An cho Bnh bng na s ngi bt m An cho Ha. Hi:
a. An cn li hp ngi bt no?
b. Bnh c An cho nhng hp ngi bt no?
Gii
S ngi bt ca Ha bng hai ln s ngi bt ca Bnh nn tng s ngi
bt trong 5 hp m An cho Ha v Bnh phi l s chia ht cho 3.
Tng s ngi bt trong 6 hp l: 15 + 16 + 18 + 20 + 31 = 119 (ngi) l
mt s khng chia ht cho 3: (1+1+ 9 = 11 khng chia ht cho 3).
Ta xt cc trng hp sau:
+). Hp cn li khng th l 15 hoc 18 ngi bt v 15, 18 u chia ht chia
ht cho 3.
+). Hp cn l 16 ngi bt th 5 hp cn li c 119 16 = 103 khng chia
ht cho 3.
+). Nu hp cn li l hp 19 ngi th 5 hp cho c: 119 19 =100(ngi)
100 khng chia ht c cho 3, (loi)
+). Nu hp cn l 20 ngi th 5 hp cho c: 119 20 = 99(ngi)
99 3 nn ta nhn.

6
 +). Nu hp cn li l hp 31ngi th 5 hp cho c: 119 31 = 88(ngi)
88 khng chia ht cho 3.(loi)
Vy An cn li hp 20 ngi bt.
Ghi nh: i lng A = k ln i lng B th tng 2 i lng chia
ht cho k + 1.
2. Vn dng phn tch s v nguyn l kp ( chn trn, chn di)
Kin thc vn dng:
- Phn tch: abc = 100a + 10b + c (0 < a 9 , 0 b, c 9)
abcd = 1000a + 100b + 10c + d

11a = aa , 111a = aaa

- S phn tch duy nht mt s t nhin thnh tch thnh 2 s t nhin, 3
s t nhin.
V d 1: Cho mt s c nm ch s. Nu vit thm ch s 1 vo tn cng
bn tri hoc tn cng bn phi s th ta c hai s c su ch s m s ny
gp 3 ln s kia. Tm s cho.
Gii:
Gi s c 5 ch s l: abcde (a 0). Ta c hai s mi l: 1abcde , abcde1 .
S 1abcde khng th gp 3 ln s abcde1 v 1abcde < 300000.
- M abcde1 3 > 300000. Vy ch xt trng hp abcde1 gp 3 ln 1abcde .
Ta c: abcde1 = 1abcde 3
= abcde 10 + 1 = (100000 + abcde ) 3
= abcde 10 + 1 = 300000 + abcde 3
= abcde 10 = 299999 + abcde 3
= abcde 3 + abcde 7 = 299999 + abcde 3
(Tch 10 = 3 + 7)
abcde 7 = 299999
abcde = 42857
Vy s cn tm l: 42857.

7
 V d 2: Tm hai ch s a v b khc nhau sao cho: a b ba = aaa .
Gii
a b ba aaa
b ba aaa : a
b ba 111
Phn tch: 111 = 1 111 = 3 37

V ba l s c hai ch s nn ch c: b ba = 3 37. Vy b = 3, c = 7.
Th li: 7 3 37 = 21 37 = 777.
V d 3: n nm 1990 tui ca mt c gio bng tng cc ch s ca nm sinh.
Hi n nm 2012 c bao nhiu tui?
Gii

Gi s c sinh nm 19ab , theo bi ra ta c :

1990 19ab = 1 + 9 + a + b
1990 - 1900 10a b = 1 + 9 + a + b
90 - 10a - b =10 + a + b
11a = 80 2b
Hay aa = 80 2b

Do 0 < b 9, Nn 60 < 80 2b < 80. Hay 60 < ab < 80. T 60 n 80 ch c

2 s c 2 ch s ging nhau l 66 hoc 77. M aa l mt s chn nn aa = 66.
Ta c: a = 6 th b = 7.
Vy c gio sinh nm 1967 n nm 2012 tui ca c gio l:
2012 1967 = 45(tui).
Th li: n nm 1990 tui ca c gio l:
1990 1967 = 23(tui).
Ta c, tng cc ch s nm sinh l: 1 + 9 + 6 + 7 = 23 (ng).
p s: n nm 2012 c gio 45 tui.
V d 4: Tm 4 s t nhin lin tip sao cho tch ca chng l 93024.

8
 Gii
Bn s t nhin lin tip c tch l 93024. Tch c ch s tn cng l 4 nn
cc tha s ca n khng c tha s no c ch s hng n v l 0 hoc 5. Bn
s ch c th c ch s hng n v l: 1, 2, 3, 4 hoc 6, 7, 8, 9.
Mt khc, tch 93024 >10000, 10000 = 10 10 10 10 nn tch 4 s t
nhin lin tip c th l: 11 12 13 14 hoc 16 17 18 19
Hoc 21 22 23 24 hoc 26 27 28 29...
M: 93024 < 160000; 160000 = 20 20 20 20.
Vy, tch 4 s lin tip ch c th l: 11 12 13 14
Hoc: 16 17 18 19.
Ta c: 16 17 18 19 = 93024.
Vy 4 s cn tm l: 16, 17, 18, 19.
3. Bi ton s cy
Kin thc vn dng: S dng l thuyt t hp, hon v, hon v lp, chnh
hp bit c s cc s cn lp theo yu cu ca bi ton.
C th:
- T n ch s (1 n < 10) lp c Pn = n! s c n ch s khc nhau (n ch
s cho khng c ch s 0).
V Pn Pn 1 s. Nu trong n ch s cho c ch s 0.
Pn
- Lp c s nu trong mi s c n ch s c 1 ch s c ly lp k ln.
Pk
Lp c A kn s c k ch s khc nhau (khng c ch s 0). V A kn A kn 11
s c k ch s khc nhau trong n ch s c ch s 0.
Gio vin dng kin thc t hp tnh nhanh s cc s lp c, hng
dn cho hc sinh thng qua s cy bng phng php chn v tr cho mi ch
s cc hng...hng trm, hng chc, hng n v.
V d 1: Cho 3 ch s 1, 3, 5. Lp c bao nhiu s T nhin c 3 ch s
khc nhau? Tnh tng cc s ?

9
 Gii
(Khng nh c P3 bng 6 s)
Chn ch s 1 hng trm: (v s ) c 2 s: 135, 153.
Mi ch s c chn hng trm th vit c 2 s vy c tt c: 2 x 3 = 6.
Mi ch s 1, 3, 5 xut hin hng n v, hng chc, hng trm 2 ln.
Vy tng cc s l:
S = 2 (1 + 3 + 5) 100 + 2 (1 + 3 + 5) 10 + 2 (1 + 3 + 5)
= 222 (1 + 3 + 5) = 222 9 = 1998
Bi ton: Cho 3 ch s a, b, c khc 0 v khc nhau. Lp c bao nhiu s
c 3 ch s khc nhau? Tnh tng cc s ?
Gii
- Lp c 6 s.
- Tng S = 222 (a + b + c).
Tng t vi 4 ch s a, b, c, d khc 0 v khc nhau.
- Lp c 24 s.
- Tng S = 666 (a + b + c + d).
Da vo bi ton trn ta c th a ra c cc bi ton vn dng a dng hn.
V d 1: Cho 3 ch s a, b, c (khc 0) v a > b, b > c.
1. Lp c bao nhiu s c 3 ch s khc nhau.
2. Bit tng tt c cc s bng 3330. Hiu s ln nht v b nht trong
cc s l 594. Hy tm 3 ch s a, b, c?
Gii
1. C 6 s l: abc,bac,acb,bca,cba,cab .
2. Ly tng s trn l: Ch s a hng trm 2 ln, hng chc 2 ln v
hng n v 2 ln nn trong tng c: 222 a n v. Cng tng t trong
tng c 222 b n v, c 222 c n v. Suy ra, tng 6 s gm:
222 (a + b + c) n v hay:
222 (a + b + c) = 3330 : 222 = 15
S ln nht l: abc , s b nht l cba .
Xt php tnh: abc - cba = 594

10
 100a + 10b + c 100c 10b a = 594
99a 99c = 594
ac=6
Suy ra, a l s t 7 tr ln v a b hn 10 nn a = 7, 8, 9
+ Nu a = 7 th c = 7 6 = 1, b= 15 7 1 = 7 suy ra a = b loi.
+ Nu a = 8 th c = 8 6 = 2, b = 15 8 2 = 5.
Th li: 852 285 = 594 (ng).
V d 2: (Bn c t gii)
Cho 4 ch s a, b, c, d khc nhau v khc 0. Lp c bao nhiu s c 4
ch s khc nhau? Tnh tng cc s bit rng a + b + c + d = 17.
* Vn dng Hon v lp:
V d: c bao nhiu s gm 6 ch s m tng cc ch s ca n bng 4?
Gii
Ta xt cc trng hp sau:
P5
TH1: 4 = 4 + 0 + 0 +0 + 0 + 0 C = 1 (s)
P5
P
TH2: 4 = 3 + 1 + 0 + 0 + 0 + 0 C 2 5 = 10 (s)
P4
P
TH3: 4 = 2 + 2 + 0 + 0 + 0 + 0 C 5 = 5 (s)
P4
P P
TH4: 4 = 2 + 1 + 1 + 0 + 0 + 0 C 5 + 5 = 30 (s)
P3 .P2 P3
P
TH5: 4 = 1 + 1 + 1 + 1+ 0 + 0 C 5 = 10 (s)
P3 .P2
i vi hc sinh:
Trng hp 1: 400000
Trng hp 2: 310000; 30100; 300100; 300010; 300001; 130000; 103000;
100300; 100030; 100003.
Trng hp 3: 5 s.
Trng hp 4: 30 s
Trng hp 5: 10 s.
Tng cng: 1+ 10 + 5 + 30 + 10 = 56 (s).

11
 4. Tm li tng ng
V d 1: Khi cng mt s t nhin vi 3705, do s nn mt hc sinh
qun ch s khng ca s hng th hai nn nhn c kt qu bng 2951. Tm
tng ng ca php tnh?
Gii
V bn hc sinh qun ch s 0 s hng th hai tc l thc cht bn
ly s hng th nht cng vi 375.
S hng th nht l:
2951 375 = 2476
Tng ng ca php tnh l:
2476 + 3705 = 6181.
p s: 6181.
V d 2: Khi cng 2457 vi mt s t nhin c hai ch s, mt bn hc sinh
t php tnh nh sau:
2457
+
ab
V th kt qu php tnh tng thm 729 n v. Em hy tm kt qu ng
ca php tnh ?
Gii
Theo cch t tnh th hc sinh cng s hng th nht vi 10 ln
s hng th hai. Vy 729 gp s hng th hai s ln l:
10 1 = 9 (ln).
S hng th hai ca php cng l:
729 : 9 = 81.
Kt qu ng ca php tnh l:
2457 + 81 = 2538.
p s: 2538.
V d 3: Khi cng 765439 vi mt s c ba ch s, do nhm ln mt hc sinh
t tnh nh sau:

765439
+
abc

12
 V th kt qu tng thm 24255 n v. Em hy tm kt qu ng ca
php tnh ?
Gii
Do hc sinh t tnh sai v theo cch t tnh bn ly s hng th
nht cng vi mt trm ln s hng th hai.
Vy 24255 n v chnh l 99 ln s hng th nht.
S hng th nht ca php cng l:
765439 : 99 = 245
Tng ng ca php cng l:
765439 + 245 = 765684
p s: 765684.
5. Tm li tch ng
V d 1: Khi nhn mt s vi 42. Mt hc sinh s nn t hai tch ring
thng ct vi nhau nh php cng nn c tch l 1434. Tm tch ng?
Gii
V tch ring c t thng ct vi nhau tc l bn ly tha s th nht
nhn vi 2, nhn vi 1 ri cng kt qu li. Nn 6 ln tha s th nht l 1434.
Vy tha s th nht l:
1434 : 6 = 239.
Tch ng l: 239 42 = 10038
p s: 10038.
V d 2: Khi nhn mt s c 3 ch s vi mt s c 2 ch s, mt hc sinh
t cc tch ring thng ct nh php cng nn tch ng b gim i 3429. Hy tm
tch ng, bit tch ng l s l va chia ht cho 5 va chia ht cho 9.
Gii

Gi tha s th nht l : abc

Gi tha s th hai l : xy

Theo cch tnh ca bn hc sinh th tch ring th hai b gim i 10 ln, tc

13
 9 9
Ta c tch ring th hai bng 3429.l tch ng gim i tch
10 10
ring th hai.
Vy tch ring th hai l:
9
3429 : = 3810.
10
Ta li c: abc x = 381.
V 381 = 127 3 = 381 1, nn c hai kh nng xy ra:
Hoc: abc = 127 th x = 3.
Hoc: abc = 381 th x = 1.
Hn na, tch ng l s l chia ht cho 5 nn ch s tn cng ca tch
ng l 5.
Ta li c: y c c tn cng l 5 v v c l nn y = 5.
Vy tha s th hai c th l 15 hoc 35.
Trng hp 1: 127 35 = 4445 (loi) v 4445 khng chia ht cho 9.
Trng hp 2: 381 15 = 5715 (chn) v 5715 chia ht cho 9.
Tch ng cn tm l: 381 15 = 5715.
p s: 5715.
6. Cc bi ton lin quan n trung bnh cng
Trung bnh cng ca hai s a v b l (a + b) : 2, ca ba s a, b, c l:
(a + b + c) : 3.
Trung bnh cng ca n s khc nhau a 1 , a 2 , a 3 ,...........a n l:
(a 1 + a 2 + a 3 +.......... +a n) : n.
V d 1: Hng c 20 vin bi, H c s bi bng s bi ca Hng, Nam c s bi t hn
trung bnh cng s bi ca ba bn l 6 vin bi. Hi Nam c bao nhiu vin bi?
Gii
Ta c s :
Tng s bi:
Hng + H Nam
Trung bnh cng:
6 vin
S bi ca Nam:

S bi ca Hng v H:
Hng + H

14
 Ta c s bi ca Hng v H c tt c l:
20 + 20 = 40 (vin)
Nhn vo s ta thy trung bnh cng s bi cu ba bn l:
(40 - 6) : 2 = 17 (vin)
Bn Nam c s bi l:
17 - 6 = 11 (vin)
p s: 11 vin bi.
V d 2: Trung bnh cng ca hai s trn chc lin tip l 1945. Tm hai s ?
Gii
V hai s trn chc hn km nhau 10 n v nn ta c s :

S ln:

S b: 10

S trung bnh cng:

1945
Nhn vo s ta thy, s b km s ln 10 n v v trung bnh cng hai s
l 1945 nn ta c:
S ln l: 1945 + (10 : 2) = 1950
S b l: 1945 - (10 : 2) = 1940
Hoc, s b l: 1950 - 10 = 1940.
p s: S ln: 1950
S b: 1940.
7. Bi ton tnh tui
Hiu s ca s tui gia hai ngi lun lun khng thay i hay vi hai s
t nhin a, b bt k khi thm, hoc bt vo hai s vi cng mt s th hiu
gia chng khng thay i.
V d 1:Hin nay con 5 tui v m gp 7 ln tui con. Hi sau my nm
na th tui m gp 4 ln tui con?
Gii
Tui m hin nay l:
5 7 = 35 (tui)

15
 Hiu s tui ca tui m v tui con l:
35 - 5 = 30 (tui)

Hiu s tui ca m v tui con khng thay i theo thi gian nn tui m
lun gp 4 ln tui con.
Tui con:
30 tui
Tui m:

Tui con khi tui m gp 4 ln tui con l:

30 : (4 -1) = 10 (tui)
Thi gian t nay n khi tui m gp 4 ln tui con l:
10 - 5 = 5 (nm)
p s: 5 nm.
V d 2: Trc y 5 nm tui ba m con cng li bng 58 tui. Sau y 5
nm m hn ch 23 tui v hn em 31 tui. Tnh tui ca mi ngi hin nay?
Gii
V hiu s tui ca hai ngi khng thay i theo thi gian nn m lun
lun ln hn ch 23 tui v ln hn em 31 tui.
Nm nm trc tui ba m con cng li bng 58 tui. Cho n nay mi
ngi s tng thm 5 tui. Vy tng s tui ba m con hin nay l:
58 + 5 3 = 73 (tui).

Ta c s biu th s tui ba m con hin nay l:

? tui 31 tui
Tui em
? tui 25 tui
Tui ch 73 tui

Tui m
? tui
3 ln tui m l:
73 + 31 + 25 = 129 (tui)

16
 Vy tui m hin nay l:
429 : 3 = 43 (tui)
Tui ch hin nay l:
43 - 25 = 18 (tui)
Tui em hin nay l:
43 - 31 = 12 (tui)
Hay l : 73 - (43 + 18) = 12 (tui).
p s: Tui m: 43 tui
Tui ch: 18 tui
Tui em: 12 tui.
8. Mt s bi ton c tnh cht c trng ring
Bi ton 1: Tng cc i lng l mt s chia ht cho 9.
i lng A c thm a, i lng B bt i a, i lng C c tng ln
gp i, i lng D gim i mt na th bn i lng A, B, C, D bng nhau.

V d 1: C gio chia 45 quyn v cho 4 hc sinh. Nu bn th nht c

thm 2 quyn, bn th hai bt i hai quyn, bn th ba tng s v ln 2 ln, bn
th t gim s v i 2 ln th s v c bn bn u bng nhau. Hi lc u mi
bn c chia bao nhiu quyn v?
Gii

Bn th nht: 2

Bn th hai: 2 45 quyn

Bn th ba:

Bn th t:

Biu th s v ca bn th ba l mt phn th s v ca bn th t l 4
phn, s v ca bn th nht thm hai quyn s bng s v ca bn th hai bt
i hai quynv bng 2 phn. Nhn s ta thy 45 quyn gm 9 phn. Vy:
S v ca bn th ba l: 45 : 9 = 5 (quyn)

17
 S v ca bn th nht l: 5 2 - 2 = 8 (quyn)
S v ca bn th hai l: 5 2 + 2 = 12 (quyn)
S v ca bn th t l: 5 4 = 20 (quyn)
Th li: 5 + 8 + 12 + 20 = 45 (quyn)
8 + 2 = 12 - 2 = 5 2 = 20 : 2 = 10 (quyn)
Bi ton 2: Tm hai s khi bit hai hiu v t s
V d 1: C gio xp ch ngi cho cc em hc sinh. Nu xp mt bn 4 em
hc sinh th 1em khng c ch ngi, nu xp mt bn 5 em th tha ra hai
bn. Hi lp hc c tt c bao nhiu hc sinh?
Gii
Xp mi bn 5 em th tha ra 2 bn tc l xp s bn th cn c thm 10
em. Theo bi ra ta c s :
S hc sinh xp 4 em 1 bn
1hs 10 hs
S hc sinh ca lp:

S hc sinh xp 4 em 1 bn
S hc sinh xp mt bn 5 em nhiu hn s hc sinh xp mi bn 4 em l:
10 + 1 = 11 (em).
Mt bn 5 em nhiu hn mt bn 4 em l:
5 - 4 = 1 (em)
S bn l: 11 : 1 = 11 (bn)
S hc sinh ca lp l: 11 4 + 1 = 45 (hc sinh)
Hoc l: 11 5 - 10 = 45 (hc sinh).
p s: 45 Hc sinh.

*S dng gi thit tm
V d 1: Mt lp mu gio c 5 t, s hc sinh trong cc t bng nhau. C gio
chia 393 ci ko cho cc chu, chu no cng c 8 hoc 9 ci ko. Hi trong lp
c bao nhiu chu c chia 8 ci ko, bao nhiu chu c chia 9 ci ko?

18
 Gii
S hc sinh ca lp c chia u thnh 5 t nn phi l s chia ht cho 5.
393 chia cho 8 c 49 (d 1) nn s hc sinh khng vt qu 49
(v 8 x 50 = 400 > 393).
393 chia cho 9 c 43 (d 6), nn s hc sinh phi ln hn 43.
T 43 n 49 ch c 45 chia ht cho 5. Vy, s hc sinh lp l 45 (chu).
Gi s chu no cng c chia 8 ci ko th s ko phi chia l: 8 45 =360.
Nh vy, tha ra: 393 360 = 33 (ko).
V mi chu c chia 9 ko bt i mt ko nn tha ra 33 ko. Vy s
chu c chia 9 ko l: 33 : 1 = 33 (chu).
S chu c chia 8 ko l: 45 33 = 12 (chu).
p s: 12 chu.
V d 2: ( Bn c t gii)
Mt i xe c 15 t gm 3 loi: loi 4 bnh ch 5 tn, loi 6 bnh ch
8 tn v loi 6 bnh ch 10 tn. Cng mt lc i xe ch c 121 tn
hng. Hi i xe mi loi c my chic bit rng m c 84 bnh.
* S dng biu ven tp hp: Giao, Hp, Tp con ca tp hp
Bi ton 1: Mt lp hc sinh c 22 em thch mn bng , 19 em thch
mn bi li, 25 em thch mn cu lng.
Trong :
12 khng thch
13 em thch bng v bi li. 2 bi
13 em thch bi li v cu lng.
4
15 em thch bng v cu lng. 9
9 em thch c ba mn. 13 bng
6 6 cu lng
12 em khng thch mn no.

S hc sinh ca lp l: 12 + 3 + 4 + 2 + 6 + 6 + 9 = 42 (hc sinh).

Bi ton 2: Mt lp hc s 53 hc sinh, trong c 40 hc sinh thch mn
Ton, 30 hc sinh thch mn Vn. Hi:
a. C nhiu nht bao nhiu hc sinh thch c Ton v Vn.

19
 b. C t nht bao nhiu hc sinh c hai mn Ton v Vn. Nu c 3 hc
sinhkhng thch mn no th c bao nhiu hc sinh thch c Ton v Vn?
Gii
a. C 30 hc sinh thch hc mn Vn cng thch hc mn Ton th s hc
sinh nhiu nht thch c hai mn l 30 em.
b. Gi s hc sinh thch c hai mn Ton v Vn l x.
Ta c: 40 + 30 x 53.
x 17, vy s hc sinh t nht thch c hai mn l 17 em.
Nu c 3 em khng thch c Ton v Vn th:
40 + 30 x + 3 = 53
x = 20 40 thch
30 thch
Ton
x Vn

S hc sinh thch c hai mn l: 20 hc sinh.

Bi ton 3: C 12 hc sinh i thi hi khe Ph ng c gii: 7 hc sinh
ginh c t nht mi ngi 2 gii, 4 hc sinh ginh c t nht mi ngi 3
gii, 2 hc sinh ginh c nhiu nht mi ngi 4 gii. Hi c trng t c
tt c bao nhiu gii?

2HS mi HS t nhiu nht 4 gii 2HS 3HS

5 HS

S gii trng t c l: 2 4 + 2 3 + 3 2 + 5 1 = 25 (gii).

p s: 25 gii
9. Vn dng mt s bi ton lp trn
Bi ton 1: Gii h phng trnh: x + y = a (1)
x + z = b (2)
20 y + z = c (3)
 Cng v theo v cc phng trnh (1), (2), (3).
abc
2(x + y + z) = a + b + c suy ra: x + y + z = (4)
2
Ly (4) ln lt tr cho (3), tr cho (2) tr cho (1)
theo v ta c a b c a bc
x c =
2 2
a bc a cb
y b =
2 2
a b c bca
z a =
ra cc bi ton trong s t nhin th
2 a + b + c phi2chia ht cho 2.
Vn dng ra bi ton tiu hc.
V d 1: Ba bn An, Bnh, Minh vo ca hng mua sch. An v Bnh mua
13 quyn sch, An v Minh mua 18 quyn sch, Bnh v Minh mua 21 quyn
sch. Hi mi bn mua bao nhiu quyn sch?
Gii
S sch ca An + s sch ca Bnh = 13 quyn
S sch ca An + s sch ca Minh = 18 quyn
S sch ca Minh + s sch ca Bnh = 21 quyn
T ta c: S sch ca 3 bn An, Bnh, Minh mua l:
(13 + 18 + 21) : 2 = 26 (quyn)
S sch An mua l: 26 21 = 5 (quyn)
S sch ca Bnh l: 13 5 = 8 (quyn)
S sch ca Minh l: 18 5 = 13 (quyn)
p s: An mua 5 quyn
Bnh mua 8 quyn
Minh mua 5 quyn.
V d 2 : 4 vi nc cng chy vo mt ci b. Nu vi 1, vi 2 v vi 3
cng chy th sau 12 pht nc y b. Nu ch c vi 2, vi 3 v vi 4 cng
chy th sau 15 pht y b. Nu ch c vi 1 v vi 4 cng chy th sau 20 pht
y b. Hi c 4 vi cng chy th sau bao lu nc y b ?
( Bn c t gii )

21
 Bi ton 2:
1. Chng minh vi mi s t nhin m th (m + 1) (m + 2) (m + 3) ... (m + m)
m
chia ht cho 2 .
2. Vi mi s t nhin a > 1, mi s t nhin m. Chng minh rng :
(m + 1) (m + 2) (m + 3) ...... (am) chia ht cho am.
Chng minh:
1. t A = (m + 1) (m + 2) (m + 3) ... (m + m)
1 . 2 . 3 .. . .. .( m 1) ( m 2 ) ( m 3 ) . . .. .. ( 2 m )
=
1 . 2 . 3 . .. .m
2 .4 .6 .8 .....( 2 m ) .1 .3 .5 .7 .....( 2 m 1 )
=
1 .2 . 3 .. ..m
2 . 1 . 2 . 2 . 2 . 3 . 2 . 4 . . . . . 2 .m . 1 . 3 . 5 . 7 . . . . . 2 m 1
=
1 . 2 . 3 . . . .m
m tha s 2

( 2 .2 ...... ...... 2 ) .1 .2 .3 .... ..m . 1 .3 . 5 .7 . . ...( 2 m 1 )

=
1 .2 .3 ... .m
= 2m.1.3.5...(2m 1) chia ht cho 2m
2. Bn c t chng minh
*Vn dng:
- Khi ra bi ton Tiu hc khng c s dng ly tha.
- Chia ht l mt trng hp ca chia c d (r = 0).
V d 1 : Khng c tnh c th s b chia, tm s d trong php chia
(7 + 1) (7 + 2) (7+3)..........(7 + 7) chia cho 128.
Gii
t A= (7 + 1) (7 + 2) (7+3) .... (7 + 7)
1.2.3....7 7 1 7 2 7 3 .... 7 7
=
1 .2 .3 ....7
t s c tt c 14 tha s trong c 7 tha s chn, 7 tha s l. Tch
cc tha s chn l thnh 2 nhm, ta c:
2 .4 .6 ....1 4 .1 .3 .5 ....1 3
A
1 .2 .3 ....7

22
 ( 2 .1 .2 .2 . 2 . 3 . .... 2 . 7 ) . 1 . 3 . 5 .. ..1 3
=
1 .2 . 3 . ...7
( 2 . 2 . 2 .2 . 2 . 2 . 2 ) . 1 . 2 . 3 . . . . 7 . 1 . 3 . 5 . . . . . 1 3
=
1 .2 .3 ....7
= 128.1.3.5....13 chia ht cho 128
Kt lun: S d trong php chia trn bng 0.
V d 2: (Bn c t gii)
Khng c tnh c th s b chia, tm s d trong php chia
(5 + 1) (5 + 2) (5 + 3) ...... (5 + 10) chia cho 243.
II. Cc bi ton v phn s v s thp phn
1. Bi ton rt gn, n gin biu thc, vit cc phn s gia hai phn
s cho trc
- S dng tnh cht c bn ca phn s: Nhn (hoc chia) c t v mu s
vi cng mt s khc khng th gi tr phn s khng i.
- Bit nhm cc s hng thch hp (s dng tnh cht kt hp) thc hin
nhanh cc php tnh cng, nhn, chia phn s.
V d 1: Tnh
1 999.....9
a. c 100 ch s 9 t s v c 100 ch s 9 mu s.
9 99.....95

2 00 4 2 0 04 2 00 4
b. 20 07 2 00 7 20 07

3 6 7 2 16 19
c. + + + + +
5 11 13 5 11 13
1995 1990 1997 1993 997
d.
1997 1993 1994 1995 995
Gii
1999.....9
a.
999.....95

Ta c 999....95 = 5 199....9
100 ch s 9 100 ch s 9

23
 1999...9 1999...9 1
Vy:
999...95 999...9 5 5
2004 2004 2004 2004 10001 2004 668
b. .
2007 2007 2007 2007 10001 2007 669
p dng tnh cht kt hp, tnh cht phn phi
3 6 7 2 16 19
c.
5 11 13 5 11 13
3 2 6 16 7 19 5 22 26
1 2 2 5
5 5 11 11 13 13 5 11 13
1995 1990 1997 1993 997
d.
1997 1993 1994 1995 995
1995 1997 1990 1993 997

1997 1994 1993 1995 995
1995 1990 997

1994 1995 995
995 2 997
1
997 2 995
1996 1993
V d 2:Vit 10 phn s nm gia hai phn s: v
1995 1992

Gii

1996 1 19 93 1
Ta c: 1 v 1
1995 1995 19 92 199 2

1 4 1 4

1995 7980 1992 7968

1 1
10 phn s nm gia v l:
1995 1992
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
; ; ; ; ; ; ; ; ; ;
7969 7970 7971 7972 7973 7974 7975 7976 7977 7978 7979

1996 1993
10 phn s nm gia v l:
1995 1995

24
 4 7973 4 7974 4 7975
1 ;1 ;1 ;
7969 7969 7970 7970 7971 7971
4 7976 4 7977 4 7978
1 ;1 ;1 ;
7972 7972 7973 7973 7974 7974
4 7979 4 7980 4 7981
1 ;1 ;1 ;
7975 7975 7976 7976 7977 7977
4 7982 4 7983
1 ;1 .
7978 7978 7979 7979

2. So snh phn s nh hn 1

Cc phng php so snh phn s

- Phng php qui ng mu s hoc a cc phn s v cng t s
- Phng php s dng phn s trung gian
- S dng phn b ca 1
- S dng php chia 2 phn s
Nu bi ton yu cu khng c qui ng mu s th s dng phng
php chia 2 phn s cho nhau.
1993 997
V d: So snh 2 phn s: v
1995 998
Gii:

1993 2 997 1 2
Ta c : 1 v 1
1997 1995 998 998 996

2 2 1993 997
V nn
995 996 1995 998

S dng phng php so snh phn b ca 1 khi 2 phn s c hiu ca mu

s tr i t s ca 2 phn s bng nhau.
3 5
V d 2: So snh phn s: v
7 6
Gii:
3 3 3 1 3 1
* Ta c: m nn
7 6 6 2 7 2

25
 5 5 5 1 5 1
m nn
9 10 10 2 9 2

3 5
Suy ra : .
7 9
3. Tm s t nhin khi thm vo (ng thi hoc bt i) t s v mu
s ca 1 phn s.
S dng tnh cht:

- Nu thm vo c t s v mu s ca cng 1 s t nhin th hiu gia mu

s v t s khng i.

- Nu bt i c t s v mu s ca cng 1 s t nhin th hiu ca mu

s v t s khng i.
- Nu thm (hoc bt) t s vi 1 s t nhin v bt (hoc thm) mu
s vi cng s t nhin th tng s ca t s v mu s khng i.

2
V d 1: Cho phn s . Hi phi cng thm vo t s v mu s cng 1
5
4
s t nhin no c phn s bng .
5

Gii:
Hiu gia mu s v t s ca phn s cho l: 5 - 2 = 3.

Khi cng vo t s v mu s vi cng 1 s t nhin th hiu t s v mu

s vn khng i.

4
c phn s mi l th hiu gia mu s v mu s l 5 4 = 1.
5

4
Vy t s ca phn s mi bng phn s l (3 : 1) 4 = 12
5
Mu s l: (3 : 1) 5 = 15

12 2 10
Phn s mi l: =
15 5 10

S cn tm l: 10

26
 Lu : hc sinh d hiu hn gio vin nn s dng s on thng biu
4
din t s v mu s ca phn s t suy ra t s v mu s ca phn s mi.
5
18 1
V d 2: Cho phn s . c phn s th phi tr i c t s v
27 2
mu s ca phn s cho cng mt s t nhin no?
Gii:
Hiu t s v mu s ca phn s cho l: 27 18 = 9
Khi cng tr i t s v mu s cng 1 s t nhin th hiu gia t s v
mu s ca phn s mi vn khng thay i.
1
c phn s ta c hiu gia mu s v t s l: 2 - 1 = 1
2
Ta c : T s ca phn s mi l: (9:1) 1 = 9
Mu s phn s mi l: (9: 1) 2 = 18
9 18 9
Ta c phn s mi: . S cn tm l 9.
18 27 9
V d 3: Khi cng thm vo t s v ng thi bt i mu s ca phn s
19 5
vi cng 1 s t nhin ta c phn s . Tm s t nhin .
45 3
Gii:
Tng t s v mu s ca phn s cho l: 14 + 45 = 64
19
Khi thm vo t s v ng thi bt i mu s ca phn s mt s t
45
nhin th c phn s mi c tng t s v mu s khng i (bng 64).
5
Phn s mi bng phn s c tng t s v mu s l: 5 + 3 = 8.
3
T s ca phn s mi l: (64 : 8) 5 = 40
Mu s ca phn s mi l: (64 : 8) 3 = 24
40 19 21
Phn s mi l: = .
24 45 21
S cn tm l: 21.

27
 4. Tm mt phn s mi bng phn s cho c iu kin gia t s
v mu s
7
V d: Cho phn s . Tm phn s bng phn s cho, bit rng mu s
13
ca phn s ln hn t s ca phn s ln hn mu s 114 n v?
Gii
7
Biu din phn s thnh 20 phn bng nhau trong mu s bng 13
13
phn, t s bng 7 phn (c th dng s on thng cho hc sinh d hiu).
Mu s nhiu hn t s l: 13 - 7 = 6 phn.
T s ca phn s cn tm l: (114 : 6) 7 = 133
Mu s ca phn s cn tm l: 133 + 114 = 247
133
Phn s cn tm l:
247
133 7 19
Th li:
247 13 19
5. S thp phn
Nm vng:
- Quy tc cng tr, nhn chia hai s thp phn.
- Quy tc chuyn dch du phy: Khi dch du phy ca mt s thp phn
sang phi mt ch s, hai ch s...th s thp phn tng ln 10 ln, 100
ln...khi dch du phy sang tri mt ch s, hai ch s... th s thp phn
gim i 10 ln, 100 ln...
Khi gii mt bi ton v s thp phn, c bit l cc bi ton v 4 php
tnh cng, tr, nhn, chia ta c th a v cc bi ton trn s t nhin.
a. Rn luyn k nng 4 php tnh:
V d 1: Tnh gi tr biu thc sau y bng cch thun tin nht:
3 5 40, 5 0, 3 16 35 26,8 1 5
A =
3 6 9 ....... 9 9 1 8 3
Gii

28
 Trc ht ta tnh gi tr ca t thc:
3 5 40,5 + 0,3 1635 + 26,8 15
= 15 40,5 + 0,3 5 327 + 1,5 268
= 1,5 405 + 1,5 327 + 1,5 268
= 1,5 (405 + 327 + 268)
= 1,5 1000
= 1500.
Ta tnh gi tr ca mu thc:
3 + 6 + 9.......+ 99 - 183
= (3 + 99) 33 : 2 - 183
= 1683 - 183
= 1500
1500
Vy gi tr ca biu thc : A 1.
1500
V d 2: Hiu ca hai s thp phn bng 10,2. Mt bn khi thc hin php
tnh cng hai s thp phn dch nhm du phy ca s ln sang bn tri
mt ch s nn c tng l 28,74. Tm tng ng ca hai s ?
Gii
V dch nhm du phy ca s ln sang bn tri mt ch s nn s ln b
gim i 10 ln.
1
Tc l: s ln cng s b bng 28,74.
10
Hay l: S ln cng 10 ln s b bng 287,4.
Da vo ta c s sau:
287,4
S b: 10,2
S ln:

Vy s b l: (287,4 - 10,2) : 11 = 25,2

S ln l: 25,2 + 10,2 = 35,4
Vy tng ng l: 25,2 + 35,4 = 60,6
b. Bi ton in s vo php tnh

29
a s thp phn v s t nhin phn tch cu to s.
V d: Thay cc ch s thch hp vo cc v d sau:

a. 13, ab : 2, 6 a , b

b. 0,ab ab, c ab, cabc : c, c

Gii
a. Ta vit li php tnh nh sau:
a , b 2,6 13, ab

ab 26 13ab

ab 26 1300 ab

ab 26 ab 1300

ab (26 1) 1300

ab 25 1300

ab 1300 : 25

ab 52
Vy: a = 5 v b = 2.
V php tnh cn tm l:
13,52 : 2,6 = 5,2.
b. 0, ab ab, c ab, cabc : c, c
Ta ln lt bin i nh sau:
0, ab ab, c ab, cabc :c, c

0, ab ab, c c, c ab, cabc

0,ab 100 ab,c 10 c,c 10 ab,cabc 100 10 10

ab abc cc abcabc

ab abc cc abc 1001

ab c 11 9111

ab c = 91

30
 V: 91 = 13 7 = 91 1.

Nn: ab = 13; c = 7 hoc: ab = 91; c = 1.

Vy ta c: 0,13 13,7 = 13,7137 : 7,7

Hoc: 0,91 91,1 = 91,1911.

c. Bi ton v t l phn trm

Mun tm t l phn trm gia hai s a v b ta lm nh sau:

- Tm thng ca a v b.

- Nhn thng vi 100 v vit k hiu % vo bn phi tch tm c.

V d: Mt ngi thm 50g mui vo mt bnh cha 350g nc mui loi

10%. Hi ngi nhn c mt bnh nc cha bao nhiu phn trm mui?

Gii

S gam mui cha trong 350g dung dch nc mui loi 10% l:

350 10 : 100 = 35 (g)

S gam mui c trong bnh sau khi thm 50g mui l:

35 + 50 = 85 (g)

S gam mui v nc sau khi thm l:

350 + 50 = 400 (g).

T l phn trm mui trong dung dch mui l:

85 : 400 = 0,2125

0,2125 = 21,25%.

p s: 21,25%.

31
 BI TP CHNG I
Bi 1: in cc ch s vo cc du (?) trong cc trng hp sau:
a. ?? + ?? = ?97 d. 1?

b. ?? 92 = ??? ??
c. 3?? : ?3 = ??? ??1
??
???1
Bi 2: Cho s t nhin m c 6 ch s, bit rng khi chuyn ch s u tin
ca s m n v tr sau cng (gi nguyn th t 5 ch s cn li) ta c mt
s c 6 ch s gp 3 ln s m, khi chuyn ch s sau cng ca m ln v tr u
tin (gi nguyn th t 5 ch s cn li) ta c mt s c 6 ch s gp 5 ln
s m. Hy tm s m.
Bi 3: Tm 4 s nguyn lin tip sao cho tch ca chng l 24024.
Bi 4: Hy tm mt s c 4 ch s m khi chia s cho 9 ta cng c
mt s c 4 ch s vit li cc ch s ca s theo th t ngc li.
Bi 5: Cho mt s c 5 ch s. Nu vit thm ch s 1 vo tn cng bn
tri hoc tn cng bn phi s th ta c hai s c 6 ch s m s ny gp 3
ln s kia. Tm s cho.
Bi 6: Tm mt s chn c 4 ch s, bit s to nn bi ch s hng trm
v ch s hng chc gp 4 ln ch s hng n v v ch s hng nghn.
Bi 7: Thay cc ch s a, b, c bng cc ch s thch hp sao cho:
( ab c + d) d = 1983.
Bi 8: Tm s t nhin bit rng khi b ch s hng n v th s gim
i 14 ln.
Bi 9: An c 6 hp ngi bt gm: hp ng 15 ngi, hp ng 16 ngi,
hp ng 18 ngi, hp ng 19 ngi, hp ng 20 ngi, hp ng 31 ngi. An
cho Bnh mt s hp v cho Ha mt s hp v tng cng cho ht 5 hp.
Tnh ra s ngi bt m An cho Bnh bng na s ngi bt m An cho Ha. Hi:
a. An cn li hp ngi bt no?
b. Bnh c An cho nhng hp ngi bt no?

32
 Bi 10: C th vit c bao nhiu s c 4 ch s khc nhau chia ht cho 5
m ch s ca n u l s l.
Bi 11: Thay a, b trong s bi ch s thch hp s ny ng thi chia
ht cho 2, 5 v 9.
Bi 12: Hy vit thm vo bn tri s 123 mt ch s v bn phi hai ch
s nhn c s b nht c su ch s khc nhau chia ht cho 5 v 9.
Bi 13: Khng lm php tnh hy cho bit cc tng v hiu sau y c chia
ht cho 3 khng ?
a. 240 + 123
b. 2454 + 374
c. 459 + 690 + 1336
d. 746 231 105
Bi 14: Bn An ni rng: Trong ba s t nhin lin tip lun c mt s
chia ht cho 3. Em hy cho bit An ni ng hay sai? Ti sao?
Bi15: Tng kt nm hc 2010 - 2011, mt trng Tiu hc c 462 hc sinh
tin tin v 195 hc sinh gii. Ban gim hiu d nh thng cho mi hc sinh
gii nhiu hn hc sinh tin tin hai quyn v. C vn phng nhm tnh phi mua
2006 quyn th va pht thng. Hi c vn phng tnh ng hay sai? Gii
thch ti sao?
Bi 16: Tm s c hai ch s sao cho s chia cho 2 d 1, chia cho 5 d
2, v chia ht cho 9.
Bi 17: Tm s t nhin b nht khc 1 sao cho khi chia s cho 3; 4; 5 v
7 u d 1.
Bi 18: Nu em s 31513 v 34369 chia cho s c 3 ch s th c hai php
chia u c s d bng nhau. Hy tm s d ca hai php chia .
Bi 19: Mt ca hng rau qu c 5 r ng cam v chanh (trong mi r ch
ng mt loi qu). S qu trong mi r ln lt l: 104; 115; 132; 136 v 148
qu. Sau khi bn c mt r cam ngi bn hng thy rng s chanh cn li
gp 4 ln s cam. Hi lc u ca hng c bao nhiu qu mi loi.

33
 Bi 20: Hai bn An v Bnh i mua 18 gi bnh v 12 gi ko d n lp
lin hoan. An a cho c bn hng 4 t tin mi t 50 000 ng v c tr li
72 000 ng. Bnh ni c tnh sai ri. Bn hy cho bit Bnh ni ng hay sai?
Gii thch ti sao?
Bi 21: Mt lp hc gm c 5 t, s hc sinh trong cc t bng nhau. u nm
hc c gio chia 393 quyn v cho hc sinh. Em no cng c 8 quyn hoc 9
quyn v. Hi trong lp c bao nhiu hc sinh c chia 8 quyn, 9 quyn.
Bi 22: Tng s hc sinh khi lp 1 ca mt trng Tiu hc l s c 3 ch
s c ch s hng trm l 3. Nu cc em xp hng 10 hoc hng 12 u d 8, m
xp hng 8 th khng d. Tnh s hc sinh khi lp 1 ca trng .
Bi 23: Cho mt s t nhin a. Ngi ta i ch cc ch s ca a c
s b gp 3 ln s a. Chng t rng b chia ht cho 27.
Bi 24: An hi Ha: S no c 4 ch s m khi ta c th t t tri sang
phi th s tng ln su ln? Ha tr li tc khc. Bn hy on xem Ha tr
li nh th no?
Bi 25: C 10 mu que tnh ln lt di: 1cm, 2cm , 3cm , 4cm, , 10cm.
Hi c th dng c 10 mu que xp thnh mt hnh tam gic u c khng ?

34
 Chng 2: DY S
Cc bi ton v dy s tiu hc rt a dng v phong ph. Phng php
gii c bn l gio vin hng dn hc sinh xc nh c quy lut ca dy s
trn c s s dng cc th thut phn tch cc s hng ca dy s.
Ngoi ra gio vin c th a ra cc dy s c bn t hng dn hc
sinh gii cc bi ton v dy s.
Bit vn dng mt cch sng to cch tm s hng, tnh tng ca mt cp s
cng, cp s nhn lp trn hnh thnh cc quy lut cho hc sinh. Khng c
s dng trc tip cc cng thc .
Cc dng bi ton lin quan n dy s thng gp Tiu hc:
- Vit tip cc s hng ca dy s, tm s hng th k trong dy s.
- Tm ch s th k trong cch vit ca mt dy s lin tip, s ch s ca
dy s, tng cc ch s ca dy s.
- Tm s s hng, tnh tng ca dy s .
I. Cc dy s c s hng l cc s t nhin
1. Tm s s hng ca dy s
Tm s s hng ca mt dy s lin quan n cch bi ton trng cy. C
th l lin quan n s khong cch gia hai s.
S s hng ca dy = s khong cch gia hai s + 1.
c bit, i vi dy s m cc s hng cch u (cp s cng).
Ta s dng cch phn tch tng s hng theo s hng u tin.
Dy s: u1, u2, u3,..............un. Cch u nhau d n v th ta c:
u1 = u1 + 0 d
u2 = u1 + 1 d
u3 = u1 + 2 d
.............................
un = u1 + (n -1) d
Vi quy lut trn d dng tm c s hng th k v: S s hng = (s
hng cui - s hng u) : d + 1.
Tng t nh vy i vi dy s l mt cp s nhn.

35
 V d 1: Dy s 11, 14, 17,..., 65, 68 c bao nhiu s hng?
Gii
Ta thy trong dy s cho s hng ng sau bng s hng ng ngay
trc n cng vi 3 n v (dy cch u).
Ta c: 11 = 11 + 0 3
14 = 11 + 1 3
17 = 11 + 2 3
............................
68 = 11 + 19 3
Vy, dy s trn c tt c l 20 s hng.
V d 2: C tt c bao nhiu s c 3 ch s chia ht cho 4.
Gii
S c 3 ch s nh nht chia ht cho 4 l 100
S ln nht c 3 ch s chia ht cho 4 l 996
Ta c dy s theo iu kin bi ton l:
100, 102, 108, ......, 992, 996 l dy s cch u (4 n v).
S s hng ca dy l:
(996 - 100) : 4 + 11 = 225 (s).
Vy c tt c l 225 s.
V d 3: (Phn tch cc s hng hnh thnh mt dy s t nhin) tm s
hng th 100 ca cc dy s sau:
a. 3, 8, 15, 24, 35, ......
b. 1, 3, 6, 10, 15, .........
Gii
a. Dy s 3, 8, 24, 35, ...... c th c vit di dng nh sau:
3 = 1 3
8 = 2 4
15 = 3 5
24 = 4 6
35 = 5 7
.....................
Mi s hng ca dy l tch ca hai tha s. Cc tha s th nht lm thnh
dy s t nhin 1, 2, 3, 4, ..., dy s ny c s hng th 100 l 100.

36
 Trong mi s c phn tch thnh hai th s th tha s th hai ln hn
tha s th nht 2 n v. Vy s hng th 100 ca dy s cho l:
100 102 = 10200.
p s: 10200.
b. Dy s 1, 3, 6, 10, 15, .........c vit li l:
2
1= 1
2
3
3 = 2
2
4
6 = 3
2
5
10 = 4
2
......................
Vy dy s cho tng ng vi dy s: 1 2, 2 3, 3 4, 4 5, .......
Tha s th nht lm thnh mt dy s t nhin: 1, 2, 3, 4, ..........
Tha s th hai ln hn tha s th nht 1 n v.
Vy, S hng th 100 ca dy s cho l:
(100 101) : 2 = 5050.
p s: 5050.
2. Tnh tng ca dy s
Bi ton 1: Tnh tng ca dy s cch u.
Cch 1: Da vo tng ca dy s c bn n s t nhin u tin.
S = 1 + 2 + 3 + ...... + n.
Trng hp 1: n chn, khi ta c ghp cc cp s hng thnh:

S = (1 + n) + (2 + n - 1) + ................. c tt c n s hng bng nhau v

2
bng n + 1.
n(n 1)
Vy : S = .
2

37
 Trng hp 2: n l, khi n 1 chn. Ta tch s hng th n ring cn li
ghp s hng u l 1 vi s hng cui l n 1.
n 1
Ta c: s hng bng n.
2
n 1 n 1
Vy tng cn tm c: 1 s hng bng n.
2 2
n (n 1)
Vy: S = .
2
p dng vo tnh tng mt dy s cch u bng cch phn tch cc s
hng lm xut hin tng cc s t nhin lin tip: 1 + 2 + 3 + .........
Cch 2: Khi tnh tng cch u, ta tin hnh cc bc nh sau:
- Tnh s s hng ca dy.
- Ghp cc s hng u v cui,... c tng cc s hng bng nhau.
V d 1: Tnh: S = 1 + 3 + 5 + 7 + ........+ 69.
Gii
Cch 1: Ta thy cc s hng lin tip cch nhau 2 n v.
1 = 1
3 = 1 + 1 2
5 = 1 + 2 2
...........................
69 = 1 + 34 2.
Dy s c tt c l: 35 s hng.
Cng li ta c:
S = 35 + (1 + 2 + 3 + ...... + 34) 2
= 35 + (1 3 4 ) (2 3 3) ......... (1 7 1 8) 3 5 2

= 35 + 35 17 2 = 1225
Cch 2: Dy s c tt c l: (69 - 1) : 2 + 1 = 35 s hng.
Ghp s hng u vi s hng cui ta c: S = tng ca 20 s hng bng
nhau v bng 70.

Vy: S = 1 67 3 65 ......... 33 35 69

38
 = 68 17 + 69
= 1225.
Bi ton 2: (Cp s nhn)
Tnh S = a + a a + a a a + ......... + a a ....... a (n tha s a)
Gii
Ta c:
a S = a a + a a a +.......+ a
a .... a + a
a .... a
n tha s a n +1 tha s a

Thm a vo hai v ta c:
a + a S = a + a a + a a a + ........ + a
a .... a + a
a .... a
n tha s a n +1 tha s a

a + a S = S + a
a .... a
n +1 tha s a

(a - 1) S = (a a ....... a - a)
S = (a a ....... a - a) : (a - 1).
V d:
Tnh: S = 1 + 2 + 2 2 + ........+ 2 2 ......... 2 (10 tha s 2)
2 x S = 2 + 2 2 + 2 2 2 + .......+ 2
2 .... 2 + 2
2 .... 2
10 tha s 2 11 tha s 2

2 .... 2 + 2
1 + 2 S = 1 + 2 + 2 2 + 2 2 2 + .....+ 2 2 .... 2
10 tha s 2 11 tha s 2

1 + 2 S = S + 2
2 .... 2
11 tha s 2

S 2
2 .... 2 1
11 tha s 2

S = 2048 - 1
S = 2047
Trn c s gii bi ton trn t gii quyt c bi ton tnh tng mt
cp s nhn.
Bi ton: Tnh S = u1 + u2 + ..............+ un. Trong dy s u1, u2, ...., un l
cp s nhn cng bi q.

39
 Gii
Ta c: u1 = u1
u2 = u1 q
u3 = u1 q q
......................
u n = u1 q q .... q

n - 1 tha s q

Cng v theo v ta c:
S = u1 (1 + q + q q + q q q + ......+ q q .... q )

n - 1 tha s q

Bi ton a v tnh S = 1 + q + q q +q q q + ......+ q q .... q

n - 1 tha s q

V d: Tnh S = 2 + 4 + 8 + 16 +..........+ 1024.

(Cp s nhn cng bi 2 - bn c t gii).
3. Cc bi ton lin quan n ch s ca dy s
- Cho dy s t nhin tm s ch s trong dy , tnh tng cc ch s
trong dy, tm ch s th k,...
- Trong dy s t nhin, c 9 s c mt ch s.
C 90 s c 2 ch s, c 90 2 = 180 ch s.
C 900 s c 3 ch s, c 900 3 = 2700 ch s,...
T s c 3 ch s u tin n s c 3 ch s abc c tt c l abc - 99 s
c 3 ch s. S ch s s dng l 3 ( abc - 99). Tng t nh vy i vi
s c 4 ch s v 5 ch s.
V d 1:Tm s c 3 ch s bit rng s nhn vi 2 th bng tng s cc
ch s ca s t nhin vit vit t 1 n s cn tm?
Gii
Gi s cn tm l abc
T 1 n s c 3 ch s abc c 9 s c 1 ch s, c 9 ch s.
C 90 s c 2 ch s, c 90 2 = 180 ch s. Vy t 1 n 99 c
9 + 180 = 189 ch s. Vy theo bi ra ta c:
abc 2 = 189 + 3( abc - 99)

40
 2abc = 189 297 + 3abc
abc = 108. Vy: a = 1, b = 0, c = 8.
V d 2: nh s trang ca mt cun sch, ngi ta dng ht 222 ch s.
Hi cun sch c bao nhiu trang?
Gii
nh s trang ca cun sch , ngi ta phi vit cc s t nhin lin
tip bt u t 1 thnh mt dy s.
T 1 n 9 c 9 trang, mi trang c 1 ch s.
T 10 n 90 c 90 trang, mi trang c 2 ch s.
Vy n trang 99 th s ch s cn dng l:
9 + 90 2 = 189 (ch s)
S ch s cn thiu l:
222 - 189 = 33 (ch s)
S ch s cn thiu ny dng vit tip cc trang c 3 ch s bt u t 100.
S trang c vit tip l:
33 : 3 = 11 (trang)
Vy cun sch c s trang l:
9 + 90 + 11 = 110 (trang)
p s: 110 trang.
V d 3: Cho dy s 1, 2, 3, ......., 195. Tnh tng cc ch s trong dy?
Gii
Ta vit li dy s v b sung thm cc cc s 0, 196, 196, 197, 198, 199 vo dy:
0, 1, 2, 3, 4, ........, 195, 196, 197, 198, 199.
Ta vit dy s trn nh sau: 0, 1, 2, 3, 4, ...........,9
10, 11, 12, 13, 14, ........, 19
20, 21, 22, 23, 24, .........., 29
30, 31, 32, 33, 34, ............, 39
.................................................
90, 91, 92, 93, 94, ..............., 99
100, 101, 102, 103, 104, ............., 109
..............................................................
190, 191, 192, 193, 194, ..................199

41
 T 1 n 199 c s s hng l:
(199 0) : 1 + 1 =200 (s).
V s 200 s v mi dng c 10 s, nn c:
200 : 10 = 20 (dng)
Tng cc ch s hng n v trong mi dng l:
1 + 2 + 3 + ..........+ 9 = 9 10 : 2 = 45
Vy tng cc ch s hng n v l:
45 20 = 900
Tng cc ch s hng chc trong 10 dng u u bng tng cc ch s hng
chc trong 10 dng sau.
Tng cc ch s hng chc trong 10 dng u l:
1 10 + 2 10 + 3 10 +.........+ 9 10
(1 + 2 + 3 + ........+ 9) 10 = 45 10 = 450
Vy tng cc ch s hng chc ca c dy l:
450 2 = 900
Ngoi ra, d thy tng cc ch s hng trm l:
900 + 900 + 100 = 1900
T ta c tng ca cc ch s ca dy ban u l:
1900 ( 1 + 9 + 6 + 1 + 9 + 7 + 1 + 9 + 8 + 1 + 9 + 9) = 1900 70 = 1830.
p s: 1830.
4. Dy ch
cc bi ton dy ch khi gii phi da vo quy lut ca dy sau phi
tnh c mi t c bao nhiu ch, cm t, t i tm tt c c bao nhiu
nhm, cm t trng nhau, t tm ra tt c bao nhiu nhm cm t c vit
trng lp suy ra cch gii.
V d 1: Mt bn vit lin tip nhm ch T quc Vit Nam thnh dy:
TOQUOC VIETNAM TOQUOC VIETNAM.....
1. Ch ci th 2010 trong dy l ch g?
2. Nu ngi ta m c trong dy c 50 ch T th dy c bao nhiu
ch O, bao nhiu ch I?

42
 3. Bn An m c trong dy c 2007 ch O. Hi bn m ng hay
sai? Gii thch?
4. Ngi ta t mu cc ch ci trong dy theo th t: xanh, , tm, vng,
xanh , tm, vng....Hi ch ci th 2007 trong dy c t mu g?
Gii
1. Ta thy, nhm ch TOQUOC VIETNAM c 13 ch ci
V : 2010 : 13 = 154 (d 8)
Nh vy, k t ch ci bt u n ch ci th 2010 trong dy, ngi ta
vit 154 ln nhm ch TOQUOC VIETNAM v cn vit thm 8 ch ci ca
nhm tip theo l 15. Vy ch ci th 2010 trong dy l ch ci th 8 ca nhm
th 155. Ch l ch I trong ting VIET.
2. Mi nhm ch TOQUOCVIETNAM c 2 ch T v cng c 2 ch O v
1 ch I. Nu ngi ta m c trong dy c 50 ch T th trong dy cng c
50 ch O v c 25 ch I.
3. Bn y m sai, v ch O trong dy phi l s chn.
4. Ta gi mi nhm ch lin nhau trong dy c t mu xanh, , tm,
vng l mt nhm mu.
Ta c: 2007 : 4 = 501 (d 3).
Vy ch ci th 2007 trong dy l ch th 3 ca nhm mu th 502. Ch
ci c t mu tm.
V d 2: Bn Hi cho cc vin bi vo hp v ln lt theo th t l bi xanh,
bi , bi vng.........c nh vy. Hi:
a. Vin bi th 100 c mu g?
b. Mun c 10 vin bi th phi b vo hp t nht bao nhiu vin bi ?
Gii
Ta thy c 3 vin bi th lp thnh mt nhm xanh, , vng. 100 vin bi th
c s nhm l :
100 : 3 = 33 (d 1 vin bi).
Nh vy, bn Hi cho vo hp 33 nhm vin bi, cn d 1 vin bicuar
nhm th 34 v l vin bi u tin ca nhm ny.

43
 Vy vin bi th 100 c mu xanh.
b. C mt nhm th c 3 vin bi, mun c 10 vin bi th cn b vo hp
3 x 10 = 30 vin bi. Nhng vin bi mu l vin th hai ca nhm.
Vy cn b vo t nht s bi l :
30 1 = 29 (vin).
II. Dy s hu t (phn s)
1. Dy s lin quan n cp s nhn
Bi ton 1 : Tnh
1 1 1 1
S .........
a a a a a a a
a a .... a
n tha s a

1
(Dy s l mt cp s nhn cng bi bng )
a
Gii
1 1 1 1
a S 1 .........
a a a a a a a
a
a .... a
n 1 tha s a

1 1 1 1 1
1 ....
a aa a
a
a .... a a
a

a .... a a
a
a .... a
n 1 thas a n tha s a n thas a

1
1 S
a
a a .... a
n thas a

1
(a 1) S 1
a
a a .... a
n thas a

n tha s a

a a .... a 1
Vy: S
a .... a (a 1)
a
n tha s a

5 5 5 5
V d: Tnh S = 3 + ..............
2 4 8 1024

44
 1 1 1 1
= 3 + 5 ..............
2 4 8 1024
1 1 1 1
Tnh S1 = .............. (bn c t gii).
2 4 8 1024
T tnh c: S = 3 + 5 S1.
Vn dng bi ton trn tnh tng ca mt dy s c th l mt cp s nhn
1
c cng bi .
q
1 1 1
Tnh S = ..................
u1 u 2 un
1 1 1
Trong : , ,........., , l cp s nhn c cng bi l 1 .
u1 u 2 un q

Phn tch cch tnh tng trn tng t nh cch tnh tng c dng cp s
nhn dng s t nhin.
2. Tnh tng ca mt dy s hu t c mu s l tch ca hai s t nhin
cch u
1 1 1

n(n + 1) n n + 1
k 1 1

n(n + k) n n + k
1 1 1 1 1
V d 1:Tnh: S ...........
1113 1315 15 17 95 97 97 99
Gii
Ta thy, mu s l tch ca hai s t nhin cch u hai n v. Nhn c hai
v vi 2 ta c:
2 2 2 2 2
2 S ..........
11 13 13 15 15 17 95 97 97 99
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
.............
11 13 13 15 15 17 95 97 97 99
1 1 8

1 1 9 9 99
4
S .
99

45
 1 1 1 1
V d 2: Tnh tng: S ..............
6 24 60 720
Gii
1 1 1 1
Ta c: S ..............
6 24 60 720
1 1 1 1
S ...........
1 2 3 2 3 4 3 4 5 8 9 10
2 2 2 2
S 2 ..........
1 2 3 2 3 4 3 4 5 8 9 10
1 1 1 1 1 1 1 1
.......
1 2 2 3 2 3 3 4 3 4 4 5 8 9 9 10
1 1 44
S 2 .
1 2 9 10 90
44 22 11
Vy: S = :2 .
90 90 45

46
 BI TP CHNG 2
Bi 1: Vit tip 3 s hng ca dy s sau:
a. 1,2,3,5,8
b. 0,2,4,6,12,22
Bi 2: Tm s hng u tin ca dy s sau:
a. ,24,27,30.
b. ,47,52,57. Bit rng mi dy du c 10 s hng.
Bi 3: Tm cc s cn thiu trong dy s sau:
a. 3,9,27,,,729.
b. 3,8,23,,,608.
Bi 4: Tm quy lut ca dy sau v vit thm 3 s hng na vo dy:
a. 1,6,54,648,
b. 1,1,3,5,17,
Bi 5: Tm s hng th 10 ca dy s sau:
a. 1,5,9,13,
b. ,54,57,60. (Bit rng dy ny c 20 s hng).
Bi 6: Cho dy s: 2,4,6,8
a. Dy s c vit theo quy lut no?
b. S 2009 c phi l s hng ca dy hay khng? V sao?
Bi 7: Hy cho bit:
a. Cc s 50 v 133 c thuc dy s: 90,95,100 hay khng?
b. S 1996 c thuc dy s: 2,5,8,11, hay khng?
c. S no trong cc s 666,1000 v 9999 thuc dy s 3,6,12,24, Gii
thch ti sao?
Bi 8: Cho dy s: 1; 2,2; 3,4;; 13; 14,2.
Nu vit tip th s 34,6 c thuc dy s trn khng?
Bi 9: Cho dy s: 3,8,13,18 C s t nhin no c ch s tn cng l 6
m thuc dy s trn khng? V sao?
Bi 10: Cho dy s : 11,14,17,20,,65,68. Dy s c bao nhiu s hng?

47
 Bi 11: Cho dy s: 1,3,5,7, L dy s l lin tip u tin. Hi n s
1981 th dy s c bao nhiu s hng?
Bi 12: Trong cc s c 3 ch s, c bao nhiu s chia ht cho 4.
Bi 13: Cho dy s: 2,4,6,8, L dy s chn lin tip u tin. Hi
a. S 2010 l s hng th bao nhiu trong dy s ny? Gii thch cch tm ?
b. Nu vit tip vo dy s t s 2010 n s 2050 th cn bao nhiu
s hng na?
Bi 14: Cho dy s 11,14,17,20, Tm s hng th 2007 ca dy s.
Bi 15: Tm s hng th 100 ca dy:
a. 3, 8, 15, 24, 35,
b. 1, 3, 6, 10, 15,
Bi 16: Cho dy s: 1, 2, 3,, 1994, 1995.
Hi c bao nhiu ch s trong dy s ny?
Bi 17: Mt ngi vit lin tip cc s t nhin t 1 n 2007. Hi ngi
vit bao nhiu lt ch s?
Bi 18: Mt quyn sch c 234 trang. Hi nh s trang ca quyn sch
ngi ta phi dng bao nhiu ch s?
Bi 19: nh s trang mt quyn sch ngi ta dng ht 222 ch s.
Hi quyn sch c bao nhiu trang?
Bi 20: ghi th t cc nh trn mt ng ph, ngi ta dng cc s
chn 2, 4, 6, 8, ghi cc nh dy phi v cc s l 1, 3, 5, 7, ghi cc
nh dy tri ca ng ph . Hi s nh cui cng ca dy chn trn dng
ph l bao nhiu, bit rng khi nh s th t cc nh ca dy ny ngi ta
dng 367 lt ch s c thy.
Bi 21: Cho dy s: 1, 3, 5, 7,, n. Hy tm s n s ch s ca dy gp
3 ln s cc s hng ca dy.
Bi 22: Cho dy s: 1, 2, 3, 4,, 1994, 1995.
Tm ch s th 3000 ca dy s.
Bi 23: Cho dy s 2, 4, 6, 8, Hi ch s th 2010 ca dy l ch s no?

48
 Bi 24: Hy tm ch s th 2010 phn thp phn ca s thp phn bng

phn s 1 .
7
Bi 25: Cho s t nhin a = 1234567891011 lp bi vit lin tip dy s
t nhin. Hi ch s th 1650 ca s t nhin a l ch s my.
Bi 26: Tnh A = 1 + 2 + 3 + + 98 + 99 + 100.
Bi 27: Tnh tng ca 19 s l lin tip u tin.
Bi 28: Tnh E = 10,11 + 11,12 + 12,13 + + 98,99 + 100.
Bi 29: Cho dy s: 1, 2, 3,, 195. Tnh tng cc ch s trong dy.
Bi 30: Tnh tng:
1 1 1 1
a) 1 ...
2 6 12 132
9 3 3 3
b) 1 ...
2 2 4 44
1 1 1 1
c) ...
1 2 3 2 3 4 3 4 5 37 38 39
Bi 31: Tnh tng :
1 1 1 1
a) A = ...
2 4 8 256
5 5 5 5 5 5
b) S = 7
3 9 27 81 243 729
5 5 5 5 5 5
c) B =
2 6 18 54 162 486
Bi 32: Tnh tng
3 3 3 3
A=
2 5 5 8 8 11 11 14

49
 Chng 3: TON CHUYN NG U
I. Hai phng php c bn gii bi ton chuyn ng u
1. Phng php s dng t s
Hai vt chuyn ng trn cng mt qung ng S, v vn tc v1, v2. Khi
i ht qung ng vi thi gian tng ng t1, t2 th:
v1 t
2 .
v2 t1
V d 1: Mt ca n xui khc sng AB ht 4 gi v ngc khc sng ht 6
gi. Tnh chiu di khc sng , bit rng vn tc dng nc l 50km/h?
Gii
Trn cng mt khc sng AB, thi gian v vn tc t l nghch vi nhau.
4
T s ca thi gian xui dng v ngc dng l: .
6

Do t s gia vn tc xui dng v vn tc ngc dng l: 6 3 .

4 2
V hiu vn tc xui dng v vn tc ngc dng bng hai ln vn tc dng
nc nn ta c s :
2 vn = 100m/pht
Vn tc xui dng

Vn tc ngc dng

Vn tc xui dng l: 100 3 = 300 (m/pht)

= 18 (km/h)
Khc sng AB di l: 18 4 = 72 (km).
p s: 72 km.
V d 2: Xe th nht i t A n B ht 3 gi 20 pht. Xe th hai i t B n
A ht 2 gi 48 pht. Bit rng, hai xe cng khi hnh v sau 1 gi 15 pht th
chng cn cch nhau 25km. Tnh vn tc mi xe?
Gii
10
i n v: 3 gi 20 pht = 200 pht = gi.
3

50
 14
2 gi 48 pht = 168 pht = gi.
5
5
1 gi 15 pht = 75 pht = gi.
4
T s thi gian chuyn ng ca hai xe i ht qung ng AB l:
200 25

168 21
V 75 : 25 = 3 nn ta c th vit:
25 3 75
25 .
21 21 63
75
T s cho bit: Nu trn mt on ng m xe th nht i ht 75 pht
63
th xe th hai i ht 63 pht. S minh ha:

A 25km B
C D
Xe 1 i 75 pht Xe 2 i 75 pht

Nu xe th nht i t A n C mt 75 pht th xe th hai i t C n A mt

63 pht. Vy xe th hai i t B n D v i t C n A mt:
75 + 63 = 138 pht.
V xe th hai i t B n A mt 168 pht nn xe i t D n C mt:
168 - 138 = 30 (pht) = 0,5 (gi).
Xe th hai i ht 25 km mt 0,5 gi vn tc ca xe l:
25 : 0,5 = 50 (km/h)
Vn tc ca xe th nht l:
21
50 42 (km/h)
25
p s: Vn tc xe th nht l: 42 km/h.
Vn tc ca xe th hai l: 50 km/h.
2. Phng php rt v n v
Thng thng khi gii cc bi ton rt v n v th qung ng c
chn l mt n v o.

51
 V d 1: Mt ngi i t A n B vi vn tc 4km/gi v d nh n B lc
4
11 gi 45 pht. i c qung ng AB th ngi i tip n B vi vn
5

tc 3km/gi nn n B lc 12 gi cng ngy. Tnh qung ng AB?

Gii
Thi gian thc t i nhiu hn d nh l:
1
12 gi - 11 gi 45 pht = gi.
4
Vn tc 3km/ gi th mi km i ht thi gian:
1
1: 3 = (gi)
3
Vn tc 4km/gi th mi km i ht thi gian:
1
1: 4 = (gi).
4
Thi gian i mi km v vn tc 3km/gi nhiu hn thi gian i mi km vn
tc 4km/gi l:
1 1 1
(gi).
3 4 12
on ng cn li i vi vn tc 3km/gi l:
1 1
: 3 (km).
4 12
on ng cn li l:
4 1
1 qung ng AB.
5 5
1
Vy qung ng AB di l: 3: 15 (km).
5
p s: AB = 15 km.
V d 2: Xe th nht i t A n B ht 3 gi 20 pht. Xe th hai i t B n
A ht 2 gi 48 pht. Hai xe cng khi hnh v sau 1 gi 15 pht th chng cn
cch nhau 35km. Tnh vn tc ca mi xe?
Gii
Sau 1 gi 15 pht = 75 pht xe th nht i c:

52
 3
75 : 200 = (qung ng AB).
8
Sau 75 pht xe th hai i c:
25
75:168 (qung ng AB)
56
Sau 75 pht hai xe i c:

3 25 23
(qung ng AB).
8 56 28
Phn ng cn li:

23 5
1 (qung ng AB)
28 28
5
qung ng AB bng 25km.
28
Vy qung ng AB l:
5
25: 140 (km).
28
Vn tc xe th nht l:
10
140 : 42 (km/gi).
3
Vn tc xe th hai l:
14
140: 50 (km/gi).
5
p s: Vn tc xe th nht l: 42 km/gi
Vn tc xe th hai l: 50km/gi.
II. Mt s dng bi ton chuyn ng u
1. Chuyn ng cng chiu
a. Bi ton hai vt chuyn ng cng chiu, tnh thi gian hai vt ui kp
nhau.
Hai vt cng xut pht mt lc vi vn tc v1 v v2 (v1> v2) cch xa nhau
S
mt on ng S th thi gian hai vt ui kp nhau l: t .
v1 - v 2

53
 V d : Mt ngi i xe my t A n C vi vn tc 36km/h. Cng lc
mt ngi i xe p t B n C vi vn tc 12km/h v im B cch A 48km.
Hi sau bao lu ngi i xe my ui kp ngi i xe p?
Gii
Hai ngi cng xut pht v chuyn ng cng chiu. Sau khong thi
gian t cch nhau mt qung ng S cng nh mt vt chuyn ng vi vn
tc v1 - v2, sau khong thi gian t i c qung ng S. Khi hai ngi gp
nhau, tc l qung ng S = 48km. Vy, ngi i xe my ui kp ngi i
xe p mt mt khong thi gian l:
S 48
t 2 (gi).
v1 - v 2 36 12
p s: 2 gi.
b.Bi ton hai vt chuyn ng cng chiu, tnh thi gian hai vt ui
S1 S 2
nhau v sau mt thi gian t cch nhau mt qung ng: t .
v1 - v 2

S1 l qung ng hai vt cch nhau khi bt u cng chuyn ng.

S2 l qung ng hai vt cch nhau sau khi chuyn ng mt khong
thi gian t.
Vn tc vt sau l v1, vn tc vt trc l v2.
t l thi gian vt sau vt qua vt trc khong cch n km.
V d : Mt t i t A vi vn tc 50km/h, cng lc mt xe my i
t B cch A 40km vi vn tc 30km/h v cng n im C. Hi sau bao lu,
t cn cch xe my 10 km?
Gii
40km 10km
B C

t Xe my t Xe my

Sau mi gi t n gn xe my l:
50 - 30 = 20 (km)

54
 Thi gian t ui kp xe my v cn cch xe my 10 km l:
(40 10) : 20 = 1,5 (gi)
p s: 1,5 gi.
c. Bi ton chuyn ng cng chiu, tnh thi gian hai vt ui nhau v
vt sau vt qua vt trc mt khong n km.
S1 S 2
t
v1 - v 2

S1 l khong cch lc u gia hai vt.

S2 l khong cch khi vt sau vt qua vt trc.
Vn tc vt sau l v1, vn tc vt trc l v2.
t l thi gian vt sau vt qua vt trc khong cch n km.
V d: Mt ngi i xe my t im A im B ri n im C vi vn
tc 45km/h. Cng lc mt ngi i xe p t im B cch im A 50km
vi vn tc 15km/h n im C. Hi sau bao lu ngi i xe my vt qua
ngi i xe p 10 km.
Gii

A 50km 10km
B C

Xe p Xe p Xe my
Xe my

Hiu vn tc gia xe my v xe p l:
45 - 15 = 25 (km/gi)
Thi gian xe my vt qua xe p l:
(50 + 10) : 30 = 2 (gi)
p s: 2 gi.
2. Vn dng bi ton chuyn ng cng chiu vo bi ton chuyn ng
ca kim ng h
a. Vn dng bi ton hai vt chuyn ng cng chiu; tnh thi gian hai vt
ui kp nhau.

55
 V d 1: By gi l 3 gi ng. Hi sau bao lu th kim gi v kim pht
trng nhau?
Gii
Ta thy mi gi kim pht chy c 1 vng, cn kim gi chy
1
c vng.
12
Vy hiu vn tc gia kim pht v kim gi l:
1 11
1 (vng).
12 12
Khong cch gia kim pht v kim gi l:
1
3 :1 2 (vng)
4
Thi gian ngn nht kim pht v kim gi trng nhau l:
1 11 3
: (gi).
4 12 11
3
p s: .
11
V d 2 : By gi l 9 gi. Hi sau t nht bao lu kim pht v kim gi
trng nhau?
Gii
Hiu vn tc gia kim pht v kim gi l:
1 11
1 (vng).
12 12
Khong cch gia kim pht v kim gi l:
3
9 :12 (vng)
4
Thi gian ngn nht kim pht v kim gi trng nhau l:
3 1 9
: (gi).
4 12 11
9
p s: gi.
11
V d 3: By gi l 12 gi tra nn kim gi v kim pht trng nhau.
Hi sau bao lu na hai kim y li gp nhau mt ln na?

56
 Gii
Hiu vn tc gia kim pht v kim gi l:
1 11
1 (vng).
12 12
Khong cch gia kim pht v kim gi l:
12 : 12 = 1 (vng)
Thi gian ngn nht kim gi v kim pht trng nhau ln na l:
1 12 1
1: 1 (gi).
12 11 11
1
p s: 1 gi.
11
b. Vn dng bi ton hai vt chuyn ng cng chiu: tnh thi gian hai vt
ui nhau v cn cch xa nhau mt khong m.
V d 1: By gi l 6 gi. Hi t nht bao lu th kim gi v kim pht vung
gc vi nhau.
Gii
1
Ta c: Khong cch gia hai kim lc u, khi hai kim thng hng l vng.
2
1
Khong cch gia hai kim lc sau khi hai kim vung gc l vng.
4
Hiu vn tc gia hai kim l:
1 11
1 (vng).
12 12
Thi gian ngn nht hai kim vung gc vi nhau l:
1 1 11 3
: (gi)
2 4 12 11
3
p s: gi.
11
V d 2: By gi l 7 gi. Hi sau t nht bao lu th kim gi v kim pht
thng hng vi nhau?
Gii
7
Khong cch gia hai kim lc u l vng.
12

57
 1
Khong cch gia hai kim lc hai kim thng hng nhau l .
2
Hiu vn tc gia hai kim l:
1 11
1 (vng).
12 12
Thi gian ngn nht kim gi v kim pht thng hng nhau l:
7 1 11 1
: (gi)
12 2 12 11
1
p s: gi.
11
V d 3: By gi l 9 gi. Hi t nht bao lu na, kim gi v kim pht li
vung gc vi nhau?
Gii

Khong cch lc u gia hai kim l: 3 vng.

4
1
Khong cch khi kim gi v kim pht vung gc vi nhau ln na l: vng.
4
Hiu vn tc gia hai kim l:
1 11
1 (vng).
12 12
Thi gian ngn nht kim gi v kim pht vung gc vi nhau ln na l:
3 1 11 6
: (gi)
4 4 12 11
6
p s: gi.
11
c. Vn dng bi ton hai vt chuyn ng cng chiu, tnh thi gian hai vt
ui nhau v vt sau vt qua vt trc mt khong n.
V d 1: By gi l 3 gi. Hi sau t nht bao lu na th kim gi v kim
pht li vung gc vi nhau?
Gii
Ta c: Khong cch lc u gia hai kim l:
1
3 :12 (vng)
4

58
 Khi kim pht vt qua kim gi ln na th kim pht vt qua kim gi
1
mt khong thi gian bng vng.
4
1 11
Hiu vn tc gia hai kim l: 1 (vng).
12 12
Thi gian ngn nht kim gi v kim pht vung gc vi nhau ln na l:
1 1 11 6
: (gi)
4 4 12 11
6
p s: gi.
11
V d 2: By gi l 1 gi. Hi sau t nht bao lu na th kim pht v kim
gi thng hng vi nhau?
Gii
Khong cch gia hai kim lc ny l:
1
2 :12 (vng)
6
1
Khi hai kim thng hng th khong cch gia hai kim bng vng.
2
Hiu vn tc gia hai kim l:
1 11
1 (vng).
12 12
Thi gian ngn nht hai kim thng hng l:
1 1 11 8
: (gi).
6 2 12 11
8
p s: gi.
11
3. Chuyn ng ngc chiu
Hai vt chuyn ng vi vn tc v1, v2 trn cng mt qung ng c
di S, khi hnh cng mt lc v chuyn ng ngc chiu, thi gian chuyn
ng n khi hai vt gp nhau l:
S
t
v1 v 2

59
 V d 1: Trn qung ng AB di 276km. Hai t khi hnh cng mt
lc, mt xe i t A n B vi vn tc 42km/gi. Mt xe i t B n A vi vn
tc 50km/gi. Hi t lc bt u i, sau my gi th t gp nhau?
Gii
Sau mi gi c hai t i c qung ng l:
42 + 50 = 92 (km)
Thi gian hai t gp nhau l:
276 : 92 = 3 (gi).
p s: Sau 3 gi.
V d 2: Hai ngi i xe p ngc chiu nhau cng khi hnh cng mt
lc. Ngi th nht i t A, ngi th hai i t B v i nhanh hn ngi th
nht. H gp nhau cch A 6km. Sau khi gp nhau ngi th nht n B th quay
tr li v ngi th hai n A cng quay tr li. H gp nhau cch B 4 km. Tnh
xem qung ng AB di bao nhiu km?
Gii
Biu th qung ng ngi th nht i bng nt lin, qung ng ngi
th hai i bng nt t, ta c qung ng hai ngi i cho ti khi h gp nhau
ln th hai qua s :
6km
A B
C

4km

Cho n khi gp nhau ln th hai ti D th hai ngi i c 3 ln qung

ng AB. C mi ln hai ngi i c mt qung ng AB th ngi th
nht i c 6km.
Vy khi hai ngi i c qung ng AB th ngi th nht i c:
6 3 = 18 (km)
Qung ng AB di l:
18 - 4 = 14 (km)
p s: 14km.

60
 4. Vt chuyn ng gm mt on ln dc, mt on xung dc:
Nu vt chuyn ng c i v v trn on ng th qung ng ln
dc bng qung ng xung dc v bng qung ng S.
V d : Mt ngi i xe my t A n B gm mt on ln dc v mt
on xung dc. Khi i t A n B mt 3,5 gi, khi tr v mt 4 gi. Vn tc
khi ln dc l 25km/gi, vn tc khi xung dc gp i. Tnh qung ng AB?
Gii
Ngi c i v v mt thi gian l:
3,5 + 4 = 7,5 (gi)
C i v v th qung ng ln dc bng qung ng xung dc v bng
qung ng AB.
1
T s vn tc khi ln dc v xung dc l: .
2
2
T s thi gian khi ln dc v khi xung dc l: .
1
Ta c s :
Thi gian xung dc 7,5 gi
Thi gian ln dc

Thi gian ln dc c i v v l:
(7,5 : 3) 2 = 5 (gi)
on ng AB di l:
25 5 = 125 (km)
p s: 125 km.
5. Tnh vn tc trung bnh
Mt vt i ht quang ng S1 vi vn tc v1mt thi gian t1, i ht qung
ng S2 vi vn tc v2 mt thi gian t2 th vn tc trung bnh l:
S1 S 2 v 1 .t 1 v 2 . t 2
v tb .
t1 t 2 t1 t 2

v1 v 2
Sai lm: v tb .
2

61
 V d 1: Mt t i trn qung ng AB di 168km. Na qung ng
u vi vn tc 40km/gi. Na qung ng sau vi vn tc 60km/gi.
Tnh vn tc trung bnh khi t i trn qung ng ?
Gii
Na qung ng u t i mt thi gian:
(168 : 2) : 40 = 2,1 (gi)
Na qung ng sau t i ht thi gian l:
(168 : 2) : 60 = 1,4 (gi)
Vn tc trung bnh ca t l:
168 : (2,1 + 1,4) = 48 (km/gi)
p s: 48km/gi.
V d 2: Mt t i t A n B vi vn tc 60km/gi. Khi v do tri ma
ng kh i nn t i vi vn tc 40km/gi. Tnh vn tc trung bnh ca
chuyn i v v ca t?
Gii
Trung bnh 1km lc i t i ht thi gian l:
1
1 : 60 (gi)
60
Trung bnh 1km lc tr v t i ht thi gian l:
1
1 : 40 (gi)
40
Vy trn qung ng 1km c i v v i ht thi gian l:
1 1 1
(gi).
60 40 24
Vn tc trung bnh ca t i 1km v v 1km cng l vn tc trung bnh
ca t trn c qung ng i v v l:
1
1 1 : 48 (km/gi).
25
p s: 48 km/gi.

62
 6. Chuyn ng trn dng nc
Mt vt chuyn ng trn dng nc th vn tc xui dng (vxd) tr vn tc
ngc dng (vnd) bng hai ln vn tc dng nc (vn):

vxd - vnd = 2vn.

V d 1: Mt thuyn i xui dng t A n B mt 32 pht, ngc dng t B
v A ht 48 pht. Hi mt cm bo tri t A n B mt thi gian bao lu:
Gii
T s thi gian i xui dng v thi gian i ngc dng trn AB l:

2
32 : 48
3
Trn cng mt on ng th thi gian v vn tc l hai i lng t l nghch.
3
T s vn tc xui dng v vn tc ngc dng l .
2

Vn tc xui dng :

Vn tc ngc dng :

Vn tc xui dng vn tc ngc dng = 2 x vn tc dng nc.

Vn tc dng nc chnh l vn tc ca cnh bo.
Vy ta c vn tc thuyn xui dng gp 6 ln vn tc cm bo. Nn thi
gian cm bo tri t A v B gp 6 ln thi gian khi thuyn xui dng t A n B.
Thi gian cm bo tri t A n B l:
32 6 = 192 (pht)
p s: 192 pht.

63
 BI TP CHNG 3
Bi 1: Mt ngi i xe my v mt ngi i b bt u i cng mt lc.
Ngi i xe my i t A v ngi i b i t B. Nu hai ngi i ngc chiu
nhau th sau 3 gi 30 pht s gp nhau. Nu hai ngi i cng chiu th sau 4
gi 30 pht ngi i xe my s ui kp ngi i b. Tnh vn tc ca mi
ngi bit A cch B l 126 km.
Bi 2: Mt ngi d nh i t A n B ht 2 gi. Nhng v vn tc
gim i 12 km/h nn ngi i t A n B ht 2 gi 30 pht. Tnh vn tc
i v qung ng AB.
Bi 3: Mt ngi i t A n B vi thi gian d nh. Ngi i c
1/3 qung ng AB vi vn tc 10 km/h th ngh 20 pht. Sau i tip vi
vn tc 15 km/h nn n B sm hn d nh 20 pht. Tnh qung ng AB.
Bi 4: Mt ngi li xe vi vn tc 45 km/h nhn thy xe ca mnh vt
qua mt on xe la i cng chiu trong 50 giy. Tnh chiu di xe la, bit rng
vn tc xe la l 36 km/h.
Bi 5: Mt on xe la di 195m lt qua mt ngi i xe p ngc chiu
trong 15 giy. Tnh vn tc ca xe la, bit rng vn tc ca xe p l 10,8 km/h.
Bi 6: Mt t khi hnh t A lc 7 gi 30 pht vi vn tc 40 km/h v
phi n B lc 12 gi . n 10 gi xe phi dng li sa cha mt 40 pht.
Tnh vn tc ca xe trn on ng cn li xe n B ng gi quy nh.
Bi 7: Mt t d nh i t A n B d nh ht 3 gi. Nu t tng vn
tc thm 5 km/h th i t A n B ch ht 2 gi 30 pht. Tnh qung ng AB
v vn tc d nh ban u.
Bi 8: Mt t i t A n B mt 2 gi. Mt xe my i t B n A mt 3
gi. Tnh qung ng AB bit vn tc ca t hn vn tc ca xe my l
20km/h. Nu hai xe khi hnh cng mt lc th chng gp nhau ti mt im
cch A bao nhiu km?
Bi 9: Ngi th nht i t A n B mt 3 gi, ngi th hai i t B n A
mt 4 gi. Sau khi cng khi hnh mt lc t A v B c 2 gi th hai ngi
cch nhau 5 km. Hi qung ng AB di bao nhiu km?

64
 Bi 10: Hai tnh A v B cch nhau 140 km. Cng mt lc 7 gi sng, mt
xe my i t tnh A v B v mt t i t tnh B v A. Hi hai xe gp nhau lc
my gi v a im gp nhau cch a im khi hnh ca mi xe l bao nhiu,
bit vn tc ca xe my l 30 km/h, vn tc ca t l 40 km/h.

Bi 11: a im A cch a im B l 24 km. Lc 6 gi, mt ngi i b

t A n B, n 7 gi 20 pht mt ngi i xe p t A ui kp ngi i b lc
7 gi 50 pht. n B ngi i xe p quay v A ngay v gp li ngi i b vo
lc 9 gi 20 pht. Tnh vn tc ca ngi i b v ngi i xe p?

Bi 12: Mt thuyn i xui dng t A n B mt 32 pht, ngc dng t B

v A ht 48 pht. Hi mt cm bo tri t A n B trong thi gian bao lu?

Bi 13: Mt tu thy xui khc sng vi vn tc 32 km/h, ngc khc sng

vi vn tc 28 km/h. Tnh vn tc ca tu, vn tc dng nc?

Bi 14: Mt ngi i b t A n B ri li tr v A mt 4 gi 40 pht.

ng t A n B lc u l xung dc tip l ng bng ri li ln dc.
Khi xung dc ngi i vi vn tc 5 km/h, trn ng bng vi vn tc 4
km/h v ln dc vi vn tc 3 km/h. Hi qung ng nm ngang di bao nhiu
km, bit rng qung ng AB di 9 km?

Bi 15: Mt t i t A n B vi vn tc 60 km/h. Khi v do tri ma

ng kh i nn t ch i vi vn tc 40 km/h. Tnh vn tc trung bnh ca c
chuyn i v v ca t?

Bi 16: Mt t i trn qung ng di 168 km. Na qung ng u

t i vi vn tc 40 km/h, na qung ng sau t i vi vn tc 60 km/h?
Tnh vn tc trung bnh ca t i trn qung ng ?

Bi 17: Hai ngi i xe p ngc chiu nhau cng khi hnh mt lc,
ngi th nht i t A, ngi th hai i t B v i nhanh hn ngi th nht.
H gp nhau cch A 6 km. Sau khi gp nhau, ngi th nht n B th quay tr
li v ngi th hai n A cng quay tr li. H gp nhau cch B 4 km. Tnh
xem qung ng AB di bao nhiu km?

65
 Bi 18: Mt ca n i trn dng sng t A n B, khi xui dng mi gi i
c 20 km. Khi ngc dng mi gi i c 15 km. Ngc t B v A lu hn
xui t A v B l na gi. Tnh khong cch t A n B?
Bi 19: Mt t i t tnh A n tnh B mt 5 gi. Mt xe my i t tnh B
v tnh A ht 7 gi. Nu t v xe my cng xut pht mt lc v i ngc
chiu nhau th sau bao lu h gp nhau?
Bi 20: Lc 7 gi sng Hng i t nh ln huyn vi vn tc 4 km/h. n
10 gi t nh Hng, An i xe p ui theo vi vn tc 12 km/h. Hi An ui
kp Hng lc my gi v ch cch nh Hng bao nhiu km?

66
 Chng 4: CC BI TON HNH HC
I. Bi ton m, cc bi ton nh tnh c bn
1. Bi ton m
Bi ton vn dng nhng kin thc c bn c nhiu hng gii quyt
khc nhau.
Cng c kin thc trng tm, vn dng linh hot cc kin thc c bn vo
gii ton.
Nng cao nng lc t duy, thi quen tm ti sng to, gy hng th, nim
am m gii ton cho hc sinh.
2. Phng php dy bi ton m
To ra tnh hung c vn cho hc sinh c lp suy ngh tm ra cc hng
gii quyt bi ton di s hng dn ca gio vin.
V d: Cho hnh thang vung ABCD (nh hnh v)
AB =AD = 10cm A 10cm B E
CD = 2dm
Tnh din tch tam gic EBC
D C

Gii:
2dm = 20cm
Cch 1: Tnh din tch trc tip theo cng thc tnh din tch tam gic?
Cch 2: Tnh din tch theo din tch hnh ch nht v hnh thang.
- Hc sinh xc nh tnh din tch ca hnh ch nht?
- Hc sinh xc nh tnh din tch ca hnh thang?
- Xc nh din tch ca tam gic EBC.
Cch 3: Tnh din tch ca tam gic EBC theo din tch hnh vung.
- K ng ph c hnh vung?
- Din tch ca hnh vung?
- Din tch ca tam gic EBC

67
 Khi gii xong bi ton gio vin cn tng hp cc kin thc trng tm k
nng vn dng linh hot trong gii ton, gy n tng hc sinh d ghi nh v
gy hng th trong gii ton, to thi quen tm ti khi gii ton.
3. Cc bi ton nh tnh c bn
a. Bi ton nh tnh khi vn dng cc cng thc, kin thc c bn tm mt
yu t qua mt vi php tnh.
Vn dng cc cng thc:
- Tnh din tch ca tam gic, hnh ch nht, hnh vung, hnh thang, tnh
th tch ca cc khi n gin.
- Tnh chiu cao, di cnh y, din tch ....
* Bi ton: (Tnh chiu cao ca tam gic)
Cho tam gic ABC c y BC a cm. Nu ko di BC thm b cm th din
tch tng thm S1 cm2 . Tnh din tch ca tam gic ABC.
Gii:
A
Tam gic ABC cho ? y BC = ?
Tam gic ABC v tam gic ACD c cng
S1 S
AH = 1
CD b
Tnh din tch tam gic ABC = ? B H C D
Trn c s bi ton gio vin c th thay i mt s d kin c mt
bi ton khc m bn cht vn l tnh chiu cao ca tam gic.
- Khng cho din tch tng thm l S1m cho din tch S ca tam gic ABC
v yu cu tnh din tch ca tam gic ACD hoc tam gic ABD.
- Nu tnh din tch tam gic ABD c th yu cu hc sinh tnh theo 2 cch.
1
Cch 1: Trc tip SABD = AH . BD
2

Cch 2: Cng s o din tch: SABD SABC SACD

hc sinh hnh thnh c k nng, k xo khi s dng cc cng
thc tnh gio vin phi s dng cc bi tp tht a dng t n gin n
phc tp, t d n kh.
- Tnh din tch hnh t gic hc sinh phi bit chia thnh 2 tam gic tnh.

68
 V d 1: Cho hnh tam gic ABC c din tch 24cm2v cnh AB di 16cm,
cnh AC di 10cm, ko di hai cnh AB v AC v pha B v C trn ly BM =
CN = 2cm. Tnh din tch t gic BMNC.
Hng dn gii:
y l bi ton c nhiu cch gii khc nhau, ty theo i tng hc sinh, mc
ch cng c kin thc v hnh thnh k nng chn phng php gii ph hp .
Cch 1, 2: Tnh din tch ca cc tam gic thch hp tm ra din tch cn tnh.
Cch 3: Xc nh cc tam gic c cng chiu cao, tm t l hai y suy ra
din tch.
b. Bi ton cng s o di on thng, din tch.
Mt dng ton kh quen thuc tiu hc, cn c hnh thnh k nng
t hc sinh bit vn dng vo gii cc bi ton kh, l dng ton c nhiu
ngha trong thc tin cuc sng.
Phng php c bn:
- Tnh chu vi cc hnh bng cng di cc cnh.
- Cng tr din tch ca cc hnh
V d 1: Cho hnh vung ABCD, cc hnh ch nht ABGE v EGCD
(nh hnh v) B
A
Bit tng v hiu chu vi ca
hai hnh ch nht l 48dm v 4dm.
Tnh din tch hai hnh ch nht E G
Gii:
Chu vi (ABGE) + Chu vi (EGCD) = ? D
C
T c AB C = 48
AB = 48 : 6 = 8 (dm)
Chi vi (ABGE) - Chu vi (EGCD) = ?
BG - GC = 2 (dm)
m BG + GC = 8
Vy: BG = 5(dm)
GC = 3 (dm)
Tnh SEGCD = 24(dm2), SABGE = 40 (dm2)

69
 V d 2: Mt mnh t hnh ch nht c chu vi l 54m. Tnh din tch mnh
t , bit rng khi tng chiu rng thm 2,5cm v gim chiu di i 2,5m. th
mnh t tr thnh hnh vung.
Gii:
Chu vi mnh t khng i.
Hnh vung c chu vi 54m.
Cnh hnh vung 54 : 4 = 13,5 (m)
Chiu rng hnh ch nht l 13,5 - 2,5 = 11(m)
Chiu di hnh ch nht l: 13,5 + 2,5 = 16 (m)
Din tch mnh t: 11 x 15 = 176 (m2)
V d: Hnh ch nht c chu vi bng M. Nu gim chiu di a n v, tng
chiu rng a n v th hnh ch nht tr thnh hnh vung. Tnh chiu di, chiu
rng hnh ch nht ? A E E a B
A B
Gii:
Ta c AEGD l hnh vung
Vy hnh ch nht ban u c chiu
di hn chiu rng a n v.
D D C
G C
- Chiu rng hnh ch nht l: G
a
S
a :2
2
K I
- Chiu di hnh ch nht l? N
M
c. Bi ton nh tnh s dng yu t s hc.
+ S o cc hnh c cho l s t nhin
+ Tnh cht c bit ca hnh hc nh: Hnh vung S = a. a (tch ca 2 s
ging nhau).
+ Nguyn l chn trn, chn di.
+ Phng php th chn.
V d1: S o cnh ca mt hnh vung l mt s t nhin. S o din tch
ca n l 1 s c 2 ch s m khi i v tr ca 2 ch s cho nhau ta c
mt s mi ln hn s c 27 n v. Tm chu vi hnh vung .

70
 Gii:
Din tch ca hnh vung c s o cnh l 1 s t nhin l mt s l tnh
ca 2 s t nhin ging nhau chng hn: 1 1, 2 2, 3 3.... m s o din tch
l 1 s c 2 ch s c s mi ln hn 27 n v bng phng php th chn.
52 - 25 = 27, 63 - 36 = 27
Vy S ca hnh vung l 25 hoc 36 chu vi l 20 hoc 24.
V d 2: Mt hnh ch nht l c chiu di 50m gi nguyn chiu di v
tng chiu rng thm 10m, ta c mt hnh ch nht mi c din tch bng
din tch mt hnh vung m cnh ca n c s n v l 1 s nguyn ln hn
53. Tm chiu rng ca hnh ch nht cho.
Gii:
Din tch hnh ch nht
cho khng vt qu
50 x 50 = 2500 (m2)
Din tch hnh ch nht m
10 m
khng vt qu
50 (50 + 10) = 3000 (m2)
m cnh hnh vung c s nguyn ln hn 53 nhng 55 . 55 = 3025; 3000.
Vy cnh hnh vung ch c th l 54 (m)
54 . 54 = 2916 (m2)
Cnh hnh vung l 54(m).
Khi din tch hnh ch nht l 2916 . (50 x 10) = 2416.
Chiu rng ca hnh ch nht l:
2416 : 50 = 48,32 (m)
nng cao cht lng gii cc bi ton hnh hc cn xc nh cc bi ton
c bn, t xc nh nhng kin thc trng tm, nhng k nng, hnh thnh
phng php suy lun khi gii cc bi ton nng cao. Phi c h thng bi tp a
dng, c chn lc luyn tp.

71
 Bi tp:
1. Mt tha rung hnh ch nht c chu vi bng 280m. Ngi ta chia tha
rung thnh mt tha rung hnh vung v mt tha rung hnh ch nht.
1
Bit rng tha rung hnh ch nht mi c chiu rng bng chiu di ca n.
3
Tnh din tch tha rung ban u ?
2. Mt hnh vung c s o cnh l 1 s t nhin, s o din tch ca hnh
vung l 1 s c 2 ch s m khi ta i v tr ca 2 ch s c mt s mi
ln hn s ban u 63 n v. Tnh din tch hnh vung .
3. Cho tam gic ABC c A vung, AB = 50cm v AC = 60cm. Trn AB ly
im M cch A l 10cm. T M k ng song song vi AC ct BC ti N. Tnh
din tch hnh tam gic BMN
IIBi ton so snh, chng minh trn c s s dng t s
1. Phng php:
Xc nh cc bi ton c bn lm kin thc gc gii cc bi ton hnh
hc phng nh:
- Tam gic c chiu cao bng nhau, hai cnh y bng nhau (hoc c chung
cnh y th c din tch bng nhau).
- Hai tam gic c cng chiu cao v t s ca s o hai cnh y bng k th
t s din tch c t l bng k.
- Trn c s cc bi ton c bn hnh thnh k nng, k xo vn dng
nhng kin thc trng tm vo gii ton hnh hc.
2. Cc bi ton c bn
Bi ton 1: Cho tam gic ABC c M l trung im ca BC chng minh
din tch tam gic ABM = din tch tam gic ACM.
Bi ton 2: Cho tam gic ABC im M nm trn cnh BC sao cho BM = kCM
Chng minh din tch tam gic AMB = k ln din tch tam gic ACM .
Bi ton 3: Cho hnh thang ABCD. Ni cc ng cho AC, BD. Xc nh
cc tam gic c din tch bng nhau.

72
 Trn c s cc bi ton c bn gip hc sinh thy c kin thc trng tm
thng s dng gii cc bi ton nng cao trong cc bi tp hnh hc tiu hc.
Bi ton 4: Cho tam gic ABC c M, N ln lt l trung im ca AB v
BC
AC. Khi MN//BC. Chng minh rng MN =
2
A A
Gii:
Ni CM xt tam gic CAM v tam gic DCBM.
M N N
C: + Cng chiu cao h t C M
+ y MA = MB
B CBM = 1 din tch tam
Vy: Din tch tam gic CAM = din tch tam gic B C C
2
gic ABC.
1
Hay din tch tam gic MCN = din tch tam gic MAC.
2
M tam gic CMN c chiu cao hi t C bng chiu cao hnh thang MNCB
bng chiu cao tam gic MBC h t M.
1
VyMN = BC
2
Bi ton 5: Cho hnh thang ABCD c M, N ln lt l trung im ca 2
cnh bn AD v BC ni MN c hai hnh thang mi ABNM v MNCD.
AB CD
Chng minh: MN = . A B
2

Gii:
M N
Xt tam gic NAM v tam gic NDM.
C cng chiu cao h t N.
y MA = MD D H C
Vy din tch tam gic NAM

bng din tch tam gic NDM

Mt khc xt tam gic NAM c chiu cao h t A v tam gic NDM c

chiu cao l t D c chung cnh y MN.

73
 Vy chiu cao h t A v h t D xung MN bng nhau cng l chiu cao
h
ca hai hnh thang ABNM v hnh thang MNCD bng nhau bng (h l chiu
2
cao ca hnh thang ABCD).
Theo cng thc tnh din tch hnh thang ta c:
1 h
S ABMN ( AB MN )
2 2
1 h
S MNCD ( MN CD)
2 2

M SABNM SMNCD SABCD

h h
hay ( AB MN MN CD ( AB CD )
4 2

2MN = AB +CD
AB CD
MN =
2

3. Vn dng:
H thng bi tp vn dng ng mt vai tr quan trng trong vic nng cao
nng lc gii ton cho hc sinh. Ty i tng hc sinh , cn chn lc cc bi
tp ph hp. Sau y l mt s bi tp vn dng cho hc sinh gii.
V d 1: Cho hnh thang ABCD c M, N ln lt l trung im ca cc
cnh bn AD v BC. Bit din tch hnh thang MNCD gp 2 ln din tch hnh
AB
thang ABNM. Tm t s .
CD

Gii:
AB CD
Vn dng bi ton 5 chng minh MN =
2

Ta c: SABNM + SMNCD = SABCD M SMNCD = 2SABNM= SABCD

Nn SABMN + 2SABMN = SABCD Hay 3. SABMN = SABCD
( AB MN ) h ( AB CD )
3 = h
2 2 2
( AB MN )
3 = AB + CD
2

3 (AB + MN) = 2 (AB +CD)

74
 AB CD
3( + AB) = 2(AB + CD)
2
V d 2: Cho tam gic ABC, ly M l trung im ca BC, trn cnh AB ly
1 IN
im N sao cho AN = AB . Ni AM v CN ct nhau ti I. Tm .
3 IC

Gii:
A
1
Do AN = AB
3
N
Nn NB = 2NA I
Xt tam gic CNB v tam gic CNA
+ C chung chiu cao h t C B M C

+ y NB = 2NA
Vy S CNB 2 S CNA
Hay S INB 2 S INA (chung chiu cao h t I)

Ta li c: S IBC 2 S IAC
1
Mt khc: S IAN S IAB
3
1
Hay SIAN S IAC
3
Hai tam gic IAN v IAC c cng chiu cao k t xung CN.
IN 1
Nn .
IC 3
Mt s bi tp luyn tp:
1. Cho hnh tam gic ABC c din tch 180cm2AB = 20cm. Trn cnh BC ly
im M sao cho BM = 2MC. Ta k mt ng thng qua M ct cnh AB ti N sao
cho din tch hnh tam gic BMN bng 30cm2. Hi im N cch B bao nhiu?
2. Cho ABC c M l trung im ca BC. Trn cnh AB, AC ln lt ly
E, G sao cho EG//BC. TrnBC ly H, K sao cho EGKH l hnh ch nht. Ni
AM ct EG ti N.
a. So snh din tch hnh tam gic AEM v hnh tam gic AGM
b. So snh cc on EN v NG.

75
 III - Cc bi ton m hnh, ct ghp hnh
Nhn dng hnh c rn luyn qua cc dng bi ton: T mu hnh, m
hnh, ct ghp hnh, trong tnh cht nng cao thng c th hin qua cc
bi ton: m hnh, ct ghp hnh vi vic nng cao tr tng tng cho hc
sinh, kt hp vi cc kin thc, k nng tnh ton.

1. Bi ton m hnh
* Kin thc lin quan: Gio vin cn nm vng cc kin thc tan hc
+ T hp:
k!
C kn
k !( n k )!

+ Quy lut hnh thnh dy s, v tnh tng Sn 1 2 .... n

* Phng php:
+ i vi gio vin cn xc nh c s lng hnh cn m thng qua
cch tnh bng t hp, quy lut m khng nh kt qu ca bi ton.
+ Hng dn hc sinh tm ra quy lut khi thc hin m hnh nng cao k
nng, tnh sng to trong cc bi ton m hnh, c bit i vi cc bi ton l lng
hnh cn m c s lng ln hoc cc bi ton c tnh tng qut. Cn xc nh cc
bi ton c bn, s dng lm ch da gii cc bi ton phc tp hn.
* Mt s bi ton c bn.
Bi ton 1: Cho tam gic ABC trn cnh BC cho cc im A1, A2, ..., An
khc B v C.
Ni A vi cc im A1, A2, ..., An. Hi c tt c bao nhiu tam gic
Gii
- i vi gio vin: Cc tam gic u c chung nh A, vy c 2 im bt
k khc nhau trn cnh BC cho 1 tam gic.
2
TrnBC c n + 2 im. Vy c Cn 2 (tam gic)
- Hng dn hc sinh tiu hc gii:
+ Ly cnh AB c nh ghp ln lt vi cc cnh AA1, AA2, ..., AC.
C n+1 (tam gic).
+ Tip tc ly cnh AA1 ta c n (tam gic).

76
+ C tip tc nh vy ta c s tam gic (n + 1) + n + ... + 2 + 1 (tam gic)
- Khi gii cc bi ton c th nn dng 2 cch gii hng dn cho hc sinh d hiu.
+ Cch 1: nh s m tng tam gic
+ Cch 2: Hng dn tm quy lut m.
Ri so snh hai kt qu:
Vn dng vo gii cc bi ton c tnh cht nng cao.
V d: Cho cc im (nh hnh v)
Ni cc im vi nhau. Hi c tt c
bao nhiu tam gic c nh l cc im cho.
Gii
Ni A vi cc im E, D, I, K c C42 (tam gic)
Tng t ni B, C vi E, D, I, K
Vy khi ni A, B, C vi E, D, I, K c 3C42 (tam gic)
Ngc li khi ni E, D, I, K vi cc im A, B, C c 4C32 (tam gic)
Tt c c: 3C42 4C32 (tam gic)
Bi ton 2:
Cho hnh thang ABCD v cc ng song song vi 2 y (nh hnh v).
Hi c bao nhiu hnh thang. A B
Gii
K c 2 y s ng song song l 5 (dng)
S hnh thang C52 (hnh thang) B C

* Nu ABCD l hnh ch nht bi ton c gii tng t.

V d1: (Nng cao)

77
 C bao nhiu hnh ch nht?
K nng m hnh da trn c s:
- Lit k tt c cc hnh thng c s dng cc lp u cp: Lp 1, 2 v
cc i tng hc sinh c nng lc hc ton cn yu. Mt khc s dng kt qu
kim chng khi s dng phng php suy lun logc hnh thnh quy lut m.
- S dng phng php lp lun kiu gii cc bi ton t hp hoc quy lut
hnh thnh dy s.
V d 2: Mt hnh ch nht c chiu di 324m chiu rng 141m. Chia hnh
ch nht thnh cc hnh vung cnh 141m cn li mt hnh ch nht c
cnh b hn 141m. Li chia tip hnh ch nht ny thnh cc hnh vung c
cnh bng chiu rng ca hnh ch nht , cn li hnh ch nht nh hn.
C tip tc chia nh vy cho n khi tt c u hnh vung. n s hnh vung
thu c.
Gii
Ta c 324 : 141 = 2 d 42
Sau ln chia th nht c 2 hnh vung.
141 : 42 = 3 d 15
Sau ln chia th 2 c thm 3 hnh vung
42 : 15 = 2 d 12
Sau ln chia th 3 ta c thm 2 hnh vung
V hnh ch nht kch thc 15 12
15 : 12 = 1 d 3
c thm 1 hnh vung
12 : 3 = 4
c thm 4 hnh vung
S hnh vung l: 2 + 3 + 2 + 1 + 4 = 12 (hnh)
V d 3: Cho ABC cc im M, N, P ln lt l trung im ca AB, BC,
CA. Ni M, N, P ta c tam gic th 2 l MNP, tip tc ni cc im gia ca
cc cnh MNP ta c tam gic th 3. C tip tc nh vy cho n tam gic
th n. Hi c bao nhiu tam gic trn hnh v khi v xong tam gic th n.

78
 Gii
u tin ta ch c 1 tam gic l ABC
Khi v tam gic th 2 l MNP c thm 4 tam gic. Sau mi ln v ta c
thm 4 tam gic.
Vy s tam gic l:
S 1 4
.... 4
4
(n 1) ln

= 1 + 4 (n - 1) = 4n - 3 (tam gic)
2. Bi ton ct ghp hnh
i hi hc sinh kh nng tng tng hnh thnh cc mnh ghp, s kho
lp, nhanh t khi thc hnh cc bi ton, ct, ghp hnh.
1. Phng php:
- T cc bi ton ct, ghp hnh n gin cho hc sinh lm quen, t hnh
thnh kh nng quan st, tr tng tng cho hc sinh khi gii ton hnh hc.
- Nng cao dn cc bi ton vi yu cu ct, ghp hnh phc tp tng dn.
- Cc bi ton c nhiu cch ct, ghp hnh khc nhau cho cng 1 kt qu.
2. Cc bi ton thc hnh:
Tu theo i tng hc sinh, nng lc hc ton v iu kin c th cho hc
sinh cc bi ton ph hp. Bit cch kt hp hc ton v vui chi gii tr qua ct
ghp hnh.

79
 BI TP CHNG 4

Bi 1: Cho tam gic ABC. TrnAB ly im D sao cho AD = 2DB. Trn

AC ly im AE = 2EC. Ni BE, CD. BE v CD ct nhau ti G. So snh din
tch hai tam gic GDB v GEC.

Bi 2: Cho tam gic ABC c din tch l 90 cm2. D l im chnh gia cnh
AB. Trn AC ly E sao cho AE = 2EC. Tnh din tch tam gic AED

Bi 3: Cho tam gic ABC. Trn BC ly D sao cho BD = 2DC. Ni A vi D,

ly E l im bt k trn AD. Ni E vi B v C. So snh din tch hai tam gic
BAE v CAE.

Bi 4: Cho hnh thang ABCD c AC v BD ct nhau ti I. Hy so snh din

tch hai tam gic AID v BIC.

Bi 5: Cho tam gic ABC c BC = 60cm, ng cao AH = 30cm . TrnAB

ly im E v D sao cho AE = ED = DB. Trn AC ly im G v K sao cho AG
= GK = GK = KC. Tnh din tch hnh DEGK.

Bi 6: Cho tam gic ABC c gc A vung, cnh AB = 60cm, cnh AC =

9cm. TrnAB ly M, N sao cho AM = MN =NB, trn AC ly K v H sao cho
AK = KH = HC. Tnh din tch t gic MNHK.

Bi 7: Cho tam gic ABC, trn AB ly D, E sao cho AD = DE = EB. Trn AC

ly im H, K sao cho AK = HK = HC. Trn BC ly M, N sao cho BM = MN = NC.
Tnh din tch hnh DEMNHK. Bit din tch tam gic ABC l 270 cm2 .

Bi 8: Cho tam gic ABC . M l mt im nm trn BC. Bit din tch

BM
ABM bng din tch ACM. Tm t s .
CM

Bi 9: Cho tam gic ABC. D l im chnh gia ca cnh BC v E l mt

1
im thuc AC sao cho AE EC . Ni BE, BE ct AD ti M. Snh AM v AD.
2

Bi 10: Cho tam gic ABC c BC = 6cm. Ly D l im chnh gia ca

AC, ko di AB mt on BE = AB. Ni D vi E, DE ct BC M. Tnh BM.

80
 Bi 11: Cho tam gic ABC c AB = 6 cm . Trn AC ly im D sao cho
1
AD = 2DC. Trn BC ly E sao cho BE EC . Ko di DE v AB ct nhau
2

G. Tnh BG.
Bi 12: Cho tam gic ABC, M nm trn BC sao cho MB = k. MC . K
ng cao BH ca tam gic ABM v ng cao CK ca tam gic ACM. So
snh BH v CK.
Bi 13: Cho tam gic ABC, MN song song vi BC. M thuc AB, N thuc
AC, I l im chnh gia ca BC. AI v MN ct nhau ti E. So snh EM v EN.
Bi 14: Cho tam gic ABC, ng cao AH. Trn AH ly D sao cho
AD = 2DH. Bit BH = 4cm, BC = 12 cm. So snh din tch tam gic
BCD v din tch tam gic ABH.
Bi 15: Cho tam gic ABC. Trn BC ly D sao cho BD = 2DC. Ni A vi
D, ly E l im bt k trn AD. Ni E vi B v C. So snh din tch tam gic
BAE v din tch tam gic CAE.
Bi 16: Cho hnh thang ABCD c y nh AB, y ln CD. Mt ng
thng song song vi hai y ct AD ti im chnh gia l M, ct BC ti im
chnh gia l N sao cho din tch (MNCD) gp i din tch (ABMN).
AB
Tm t s
CD

Bi 17: Cho tam gic ABC. Trn AC ly im chnh gia D. Ni B vi D.

Trn BD ly BE gp i ED. T E k ng cao EM ca tam gic EBC. T A
k ng cao AH ca tam gic ABC. So snh EM v AH.

81
 TI LIU THAM KHO

1. Trung Hiu - Nguyn Hng Quang - Kiu c Thnh - Phng php

dy hc Ton tp 2 (Gio trnh o to gio vin Tiu hc h CSP) -
NXB GD H Ni - 2000.
2. Phm nh Thc - Ton chuyn hnh hc lp 5 - NXB Tr Thnh ph
H Ch Minh - 1997.
3. Phm nh Thc - Ton chn lc Tiu hc - NXB GD TP HCM - 2000.
4. H S H - Trung Hiu nh Hoan Phng php dy hc
Ton Nh xut bn Gio dc 1996.
5. Bi tp S hc lp 6 Nh xut bn Gio dc 2000.
6. Ton nng cao lp 3, 4, 5 Nh xut bn Gio dc.
7. Mt s thi Hc sinh gii Ton Tiu hc ca cc Tnh, Thnh ph.
8. Sch gio khoa Ton Tiu hc - NXB GD H Ni - 2000.

82
 MC LC
Trang
Chng 1: Cc bi ton S hc .......................................................................... 4
I.Cc bi ton v s T nhin ............................................................................. 5
1.S dng l thuyt chia ht v php th chn .................................................... 5
2.Vn dng phn tch s v nguyn l kp ( chn trn, chn di) ..................... 7
3.Bi ton s cy ........................................................................................... 9
4. Tm li tng ng.......................................................................................... 12
5. Tm li tch ng ........................................................................................... 13
6. Cc bi ton lin quan n trung bnh cng........................................................ 14
7. Bi ton tnh tui ........................................................................................... 15
8. Mt s bi ton c tnh cht c trng ring.................................................... 17
9. Vn dng mt s bi ton lp trn ............................................................. 20
II. Cc bi ton v phn s v s thp phn ...................................................... 23
1. Bi ton rt gn, n gin biu thc, vit cc phn s gia hai phn s
cho trc ......................................................................................................... 23
2. So snh phn s nh hn 1 ........................................................................... 25
3. Tm s t nhin khi thm vo (ng thi hoc bt i) t s v mu s ca
1 phn s.......................................................................................................... 26
4. Tm mt phn s mi bng phn s cho c iu kin gia t s v mu s .. 28
5. S thp phn ................................................................................................. 28
Chng 2: Dy s ............................................................................................ 35
I.Cc dy s c s hng l cc s t nhin ........................................................ 35
1.Tm s s hng ca dy s ............................................................................. 35
2.Tnh tng ca dy s ..................................................................................... 37
3. Cc bi ton lin quan n ch s ca dy s ............................................... 40
4. Dy ch ........................................................................................................ 42
II. Dy s hu t (phn s) ................................................................................ 44
1. Dy s lin quan n cp s nhn ................................................................. 44
2. Tnh tng ca mt dy s hu t c mu s l tch ca hai s t nhin cch u.. 45

83
BI TP CHNG 2 ..................................................................................... 47
Chng 3: Ton chuyn ng u .................................................................... 50
I. Hai phng php c bn gii bi ton chuyn ng u ........................... 50
1. Phng php s dng t s ........................................................................... 50
2. Phng php rt v n v............................................................................ 51
2. Vn dng bi ton chuyn ng cng chiu vo bi ton chuyn ng ca kim
ng h ............................................................................................................ 55
3. Chuyn ng ngc chiu ............................................................................ 59
4. Vt chuyn ng gm mt on ln dc, mt on xung dc: .................... 61
5. Tnh vn tc trung bnh ................................................................................ 61
6. Chuyn ng trn dng nc........................................................................ 63
BI TP CHNG 3 ..................................................................................... 64
Chng 4: Cc bi ton Hnh hc..................................................................... 67
I. Bi ton m, cc bi ton nh tnh c bn .................................................... 67
1. Bi ton m .................................................................................................. 67
2. Phng php dy bi ton m ...................................................................... 67
3. Cc bi ton nh tnh c bn ....................................................................... 68
IIBi ton so snh, chng minh trn c s s dng t s ................................. 72
1. Phng php: ............................................................................................... 72
2. Cc bi ton c bn ...................................................................................... 72
3. Vn dng: ..................................................................................................... 74
III - Cc bi ton m hnh, ct ghp hnh ....................................................... 76
1. Bi ton m hnh ........................................................................................ 76
2. Bi ton ct ghp hnh .................................................................................. 79
BI TP CHNG 4 ..................................................................................... 80
TI LIU THAM KHO ................................................................................ 82

84
85
86