Sintese - Gramatical - Galego Universidade Da Coruña PDF

Sintesis Gramatical.
qxd:Sntesis 2 19/11/08 23:21 Pgina 1

Sintesis Gramatical.qxd:Sntesis 2 19/11/08 23:21 Pgina 2
Sntese gramatical
Sntese gramatical
Xess M. Mosquera Carregal

Sara Pino Ramos
A Corua, 2008
Servizo de Normalizacin Lingstica

Servizo de Publicacins
Universidade da Corua
ISBN: 978-84-9749-321-5
Depsito Legal: C 4131-2008
Sntese gramatical Anexos

O alfabeto......................................................................6 Tboa-resumo coas modificacins
As regras de acentuacin ..............................................8 das Normas ortogrficas e morfolxicas
O xnero......................................................................13 do idioma galego ......................................................118
O nmero ....................................................................17 Criterios lingsticos adoptados
O artigo .......................................................................20 polas universidades galegas .....................................121
Os pronomes persoais ................................................22 Escolma de ligazns de interese................................122
Os relativos .................................................................29 Emprego non-sexista da linguaxe .............................123
Os demostrativos ........................................................31 Referencias bibliogrficas .........................................124
Os posesivos...............................................................36
Os indefinidos .............................................................39
Os interrogativos e exclamativos.................................43
Os numerais................................................................44
O Verbo .......................................................................47
As preposicins ........................................................103
Os adverbios .............................................................107
As conxuncins.........................................................111
4 Sntese gramatical UDC
Logo da publicacin por parte deste servizo dos volumes Criterios para o uso da lingua, Sobre a calidade da nosa lingua e mais
o Manual de documentos administrativos, ve agora a luz esta sntese gramatical que materializa unha das medidas aprobadas
pola Comisin de Seguimento do Plano de Normalizacin Lingstica. Se cos tres volumes mencionados o grande obxectivo era
contriburmos homoxeneizacin, actualizacin e mellora da calidade dos escritos, con este cuarto atendemos a aquelas
outras cuestins que estn na cerna do idioma, a aqueles aspectos mis salientables da gramtica.
Pode parecer unha orde de publicacin contraditoria, mais se estes tres primeiros ttulos vian cubrir unha necesidade mesmo
se podera falar dunha urxencia como era a de dotar a UDC dun modelo de lingua, duns criterios lingsticos e dun corpus
documental homoxneo e estandarizado, esta obra que agora presentamos pretende ser unha ferramenta bsica de consulta que
sirva para asentar os coecementos nalgns casos, para estimular o emprego da lingua galega noutros e para se converter, en
definitiva, nunha obra de consulta rpida e sinxela que contriba a que os membros da comunidade universitaria desenvolvamos
en lingua galega a nosa prctica profesional e/ou investigadora.
Por se tratar dunha sntese, o tratamento de cada unha das epgrafes intencionadamente esquemtico e prctico. Non esta
unha obra dirixida a especialistas, senn un compendio que, integrado no modelo lingstico xa ofrecido polo Servizo de
Normalizacin Lingstica (SNL), resulte accesible ao maior nmero de persoas. Trtase de achegar unha visin global da gramtica
galega que foxe, na medida do posible, dos contidos tericos e das sas abstraccins. por iso que tamn no xeito de presentar
UDC Sntese gramatical 5
a informacin se procurou primar a practicidade e o acceso directo informacin. Aln das tboas e dos contidos fundamentais
que as acompaan, presntanse en dous niveis distintos, por unha banda, aquelas peculiaridades que se consideraron de maior
interese e, pola outra, chamadas ou apuntamentos moi concretos, que mesmo en ocasins establecen o contraste directo co
casteln.
sa vez, nos apndices, presentamos unha tboa coas modificacins das Normas ortogrficas e morfolxicas do idioma galego
aprobadas pola Real Academia Galega en 2003, os criterios lingsticos adoptados polas tres universidades galegas co fin de
harmonizaren os seus escritos, unha escolma de ligazns de interese, algns recursos para un emprego non-sexista da linguaxe
e, por ltimo, unha seleccin bibliogrfica para quen quixer afondar nalgn dos aspectos abordados na presente obra.
Xa para rematar, queremos agradecerlle as sas suxestins, aps a lectura do bosquexo desta sntese, a Xos Ramn Freixeiro
Mato, director do SNL naquel momento, e con quen sempre contamos para matizar esta ou outra cuestin. Agardamos que esta
sntese gramatical sexa un instrumento til e poida contribur a consolidar as competencias en lingua galega de todas as persoas
que empregaren ou tentaren empregar o noso idioma. As mesmo, quedamos agradecidos de antemn por todos os comentarios
e suxestins que se nos queiran facer chegar e que puideren mellorala en futuras edicins.
Os autores
O alfabeto
O alfabeto galego consta das seguintes 23 letras:
Letra Nome Pronuncia Letra Nome Pronuncia
a a [a] ee []
b be [b] o o [o] ou []
c ce [] p pe [p]
d de [d] q que [k]
e e [e] ou [] r erre [] ou [r]
f efe [f] s ese [s]
g gue [g] t te [t]
h hache u u [u]
i i [i] v uve [b]
l ele [l] x xe [] ou [ks]
m eme [m] z zeta []
n ene [n]
ALFABETO
A maiores, outras grafas presentes na ortografa da lingua son os denominados dgrafos, unin de das letras que representan
un nico son:
Dgrafo Nome Pronuncia

ch ce hache [t]
gu gue u [g]
ll ele duplo []
nh ene hache []
qu que u [k]
rr erre duplo [r]
O nome das letras e dos dgrafos masculino: o de, o efe, o ele, o ce hache...
Os dgrafos non se separan nunca ao final de lia.

*A innovacin cientfica s posible cun-
ha boa dotacin de recursos humanos e materiais
A innovacin cientfica s posible cu-
nha boa dotacin de recursos humanos e materiais
As regras de acentuacin
Podemos distinguir tres tipos de palabras polislabas (de mis dunha slaba) segundo a posicin que ocupa nelas a slaba tnica:
a) Palabras oxtonas ou agudas, en que a slaba tnica a ltima (pavilln)

b) Palabras paroxtonas ou graves, en que a slaba tnica a penltima (accsit)
c) Palabras proparoxtonas ou esdrxulas, en que a slaba tnica a antepenltima (glcido)
En determinados casos, como os dos exemplos anteriores, para sinalar cal a slaba tnica dentro dunha palabra emprgase o
acento grfico, que se coloca sobre a vogal desa slaba tnica conforme s seguintes regras:
a) Palabras agudas
Levan acento grfico cando rematan en vogal, vogal + n, en vogal + s ou vogal + ns.
algun, carn, civs, doazn, extensins, rodap, temper
Non levan acento grfico cando son monoslabas (constan dunha nica slaba) e cando acaban nun ditongo decrecente seguido
ou non de n ou s.
ademais, colleu, el, fe, fluidez, min, papeis, si, ti, xa
b) Palabras graves
Levan acento grfico cando rematan nunha consoante distinta de n ou de s, ou en grupos consonnticos diferentes de ns, as
como cando rematan nun ditongo decrecente.
carcter, clmax, factbel, lser, mbil, responsbeis, tner

c) Palabras esdrxulas
Levan acento grfico sempre.
ACENTUACIN
amlgama, anlise, bitopo, currculo, endcrino, rxime
d) Ora ben, se a slaba tnica presenta un hiato formado polas vogais i ou u tnicas precedidas ou seguidas dunha vogal tona,
con independencia das regras de acentuacin que acabamos de ver colcase un acento grfico sobre a vogal tnica para indicar
que ambas pertencen a slabas distintas.
anda, constitur, conta, perodo sade, sado, sa, ta, xuzo
Grosso modo, cando concorren das vogais xuntas que pronunciamos dentro dunha mesma slaba, unha das chamadas
fortes (a, e, o) e outra das chamadas dbiles (i, u), ou viceversa, o que temos un ditongo, decrecente no primeiro caso
(aula) e crecente no segundo (laboratorio). Tamn posible un ditongo cando as das sexan dbiles (puido).
Se esas das vogais que aparecen xuntas son pronunciadas en slabas distintas estn en hiato (heroe, vicerreitora...).
ALGUNHAS PECULIARIDADES QUE CMPRE TERMOS EN CONTA
As letras maisculas levan acento grfico sempre que lles corresponder segundo as regras xerais de acentuacin.
NOVA CONVOCATORIA DE CURSOS DE VERN
Os pronomes demostrativos non levan acento grfico.
O seu pedimento ser resolto nun prazo de dous meses. Se transcorrer este sen comunicacin
pola nosa parte, aquel entenderase denegado
Os pronomes interrogativos e exclamativos non levan acento grfico.
Quen e como ha participar na elaboracin dos novos graos da facultade?
Os adverbios acabados en mente non conservan o acento grfico no lugar en que o leva o adxectivo a partir de que se
forman; isto , en galego non se acentan.
comunmente, dificilmente, especificamente, validamente
As formas verbais con pronomes enclticos (que aparecen despois do verbo) comprtanse como unha soa palabra para os
efectos da acentuacin.
Fgolle chegar os meus mis sinceros parabns
A combinacin verbo + 2 forma do artigo tamn se comporta como unha soa palabra para os efectos da acentuacin.
Se prde-la ta tarxeta universitaria debes chamar ao telfono que figura no p de pxina

As formas verbais con acento grfico diacrtico manteno cando van seguidas dunha forma tona do pronome.
A autorizacin pertinente da o responsable desta rea
Os latinismos e as palabras ou expresins estranxeiras de uso habitual, mesmo se non estiveren plenamente adaptadas
nosa lingua, seguen as regras xerais de acentuacin do galego.
bisbol, hndicap, iceberg, dem, mrketing, mster, prkinson, per cpita, qurum, slogan
No entanto, se tivermos unha clara conciencia de que se trata de latinismos e estranxeirismos, podemos prescindir desta
regra e manter integramente a grafa propia da sa lingua de procedencia; neste caso teremos que escribir a palabra ben en
cursiva (texto mecanografado), ben entre comias ou subliada (de escribirmos a man).
venia docendi, venia docendi ou venia docendi

Acento grfico diacrtico

O acento grfico con funcin diacrtica aquel que nos permite distinguir palabras, polo xeral, pertencentes a diferentes categoras
gramaticais que doutro xeito teran unha forma grfica idntica. Estas palabras diferncianse, polo xeral, ben porque a vogal da
slaba tnica ten distinto timbre (a das palabras acentuadas aberta, mentres que a das que non se acentan pechada), ben
porque unha palabra tnica (columna da esquerda) e a outra tona (columna da dereita).
(a + a; subst.) a (art.; pron. ps. tono; prep.) mis (adv. e pron.) mais (conx.)
s (a + as; subst.) as (art; pron.) n (subst.) no (en + o)
bla (esfera) bola (peza de pan) ns (pron. ps. tn.; subst.) nos (en + os)
ch (plana) cha (che + a) so (do corpo) oso (animal)
chs (planas) chas (che + as) p (do corpo) pe (letra)
cmpre ( necesario) compre (merque) pla (rama) pola (galia nova; por + a)
cmpren (son necesarios) compren (merquen) pr (poer) por (prep.)
d (IPres. e Imp. de dar) da (de + a) prsa (apuro) presa (prendida; presada; encoro)
ds (IPres. de dar) das (de + as) s (sede eclesistica; Imp. de ser) se (conx.)
d (compaixn; nota musical) do (de + o) s (adv. e adx.) so (prep.)
(IPres. de ser) e (conx.) t (infusin) te (pron. ps. tono)
fra (adv.) fora (Antepret. de ser e ir) vs (IPres. de vir) ves (IPres. de ver)
m (run) ma (me + a) vn (IPres. e Imp. de vir) ven (IPres. de ver)
ms (runs) mas (me + as) vs (pron. ps. tn.) vos (pron. ps. tono)
O xnero
O feminino de substantivos e adxectivos frmase coa terminacin a, que se lle engade directamente forma do masculino cando
esta remata en consoante ou en vogal tnica.
vicerreitor, vicerreitora; av, avoa
Cando a vogal final do masculino e ou o tonos, substitese por un a.
mestre, mestra; financeiro, financeira
Aln desta norma principal, podemos establecer outros casos:
a) Substantivos e adxectivos rematados en n

Os substantivos e adxectivos que rematan en n forman o feminino en , ags cando se trata de substantivos ou adxectivos
pexorativos, que o fan en ana.
XNERO
bergantin, berganti; ancin, anci
folgazn, folgazana; lerchn, lerchana
Con todo, barregn, insn, livin, malsn, marrn, nugalln, rufin, trun, van e viln forman o feminino en (barreg,
ins, livi, mals, nugall, rufi, tru, va e vil).
Rematado en n, o nico substantivo existente refn e invariable.
un refn britnico, unha refn britnica
Os substantivos e adxectivos terminados en n fan o feminino en ina. A nica excepcin o adxectivo run que invariable.
bailarn, bailarina; galopn, galopina

un programa run, unha anlise run
Os substantivos e adxectivos rematados en n forman o feminino en oa, ags aqueles que actan como caracterizadores
aumentativos ou pexorativos, que o forman en ona.
bretn, bretoa; campin, campioa

faltn, faltona; abusn, abusona
Finalmente, os adxectivos que rematan en n forman o feminino en a, a non ser euscaldn, cuxo feminino euscalduna, e
mais o adxectivo comn, que invariable.
vacn, vaca; cervn, cerva
b) Substantivos e adxectivos que acaban en vogal ou ditongo tnicos

Nin substantivos nin adxectivos teen un comportamento nico, senn que apenas se pode falar de tendencias: os substantivos
tenden a engadir un a e os adxectivos tenden a ser invariables.
av nepal, avoa nepal

Con todo, tamn hai exemplos no sentido contrario: substantivos que non varan e adxectivos que si flexionan.
un chimpanc, unha chimpanc

nu, na; cru, cra
Presentan caractersticas morfolxicas especiais grou, gra; sandeu, sanda e xudeu, xuda.
En ocasins o uso vai provocando que aparezan casos en que si se marca a variacin xenrica (presidenta, xerenta...),
acordes, ademais, cos principios da linguaxe non-discriminatoria.
c) Substantivos e adxectivos rematados en s

Forman o feminino en esa, ags se son invariables, como o caso do adxectivo corts.
portugus, portuguesa; montas, montaesa
d) Outros casos
Hai algns substantivos que forman o feminino dun xeito especial sobre a base lxica do masculino, como o caso de
abade/abadesa, galo/galia, heroe/herona... E outros cuxas formas masculina e feminina non comparten a mesma base lxica,
como ocorre con home/muller, xenro/nora, carneiro/ovella...
O nome das letras e os dgrafos masculino: o a, o efe, o ese, o xe, o ele duplo...
En contraposicin ao casteln, teen xnero masculino os seguintes substantivos: o cal, o crcere, o costume, o couce, o
cume, o cuspe, o fel, o labor, o legume, o leite, o masacre, o mel, o nariz, o riso, o sal, o sinal, o xiz... E teen xnero
feminino: a rbore, a arte, a canle, a calor, a cor, a dor, a fraude, a orde, a orixe, a ponte, a reuma, a sndrome, a suor...
Son femininas as palabras cultas de orixe grega rematadas en se e te: a anlise, a crise...; a amigdalite, a peritonite...
As palabras rematadas en axe son todas femininas (a mostraxe, a paisaxe...) ags garaxe, paxe e traxe. Personaxe admite
os dous xneros.
O xnero dos determinantes nunca vara por cuestins de fontica sintctica ou posibles cacofonas: a acta, a auga, a aula...
O nmero
a) As palabras que rematan en vogal ou en ditongo forman o plural engadindo s.
lei, leis; relatorio, relatorios; selo, selos; tiriz, tirizs
b) As palabras que rematan en r ou en z forman o plural engadindo es.
cerviz; cervices; lder, lderes; luz, luces
c) Palabras que rematan en s e x (pronunciado [ks]):
As palabras rematadas en s que son agudas forman o plural engadindo es, ags aquelas que acaban en grupo
consonntico, que son invariables.
comps, compases; envs, enveses; o frceps, os frceps
As palabras rematadas en s que son graves ou esdrxulas son invariables.
o afialapis, os afialapis; o mrcores, os mrcores; o oasis, os oasis
As palabras rematadas en x (pronunciado [ks]) son invariables.
o fax, os fax; unha prenda unisex, unhas prendas unisex; o trax, os trax
d) As palabras que rematan en n engaden s.
NMERO
alcatrn, alcatrns; dolmen, dolmens; mitin, mitins
e) Palabras que rematan en l:
As palabras rematadas en l que son monoslabas engaden es.
pel, peles; mil, miles; sal, sales; sol, soles
As palabras rematadas en l que son polislabas agudas mudan o l polo morfema is.
cartel, carteis; control, controis; dixital, dixitais
As palabras rematadas en l que son polislabas graves forman o plural engadindo es, ags aquelas que rematan en bel,
que fan o plural en beis.
solbel, solbeis; ftil, ftiles; txtil, txtiles; tnel, tneles
f) Os estranxeirismos forman o plural engadindo s, a non ser que se coeza e se queira representar o plural que lles corresponda
na sa lingua de orixe.
hippy, hippys ou hippies; leitmotiv, leitmotivs ou leitmotive; pster, psteres ou psters; spray, sprays
O plural das palabras compostas

a) Se os dous elementos estn soldados nunha nica palabra, forman o plural como o segundo elemento:
viandante, viandantes
b) Se o segundo elemento un monoslabo rematado en l, forman o plural engadindo es.
cartafol, cartafoles
c) Se o segundo elemento xa est en plural, son invariables:
o gardamontes, os gardamontes
d) Se os dous elementos se escriben separados, cada un deles forma o plural como lle corresponde segundo as regras de
formacin do plural antes enunciadas:
garda civil, gardas civs
Con todo, as secuencias substantivo + substantivo en que o segundo acta como se fose un adxectivo forman o plural
flexionando s o primeiro elemento:
escola obradoiro, escolas obradoiro
O mesmo ocorre nas secuencias substantivo + preposicin + substantivo, que forman o plural flexionando s o primeiro
elemento:
cabalio do demo, cabalios do demo

O artigo
As formas do artigo son:
Masculino Feminino
Singular o a
Plural os as
O cadro de contraccins coas preposicins o seguinte:
O Os A As
A ao () aos (s) s
Con co cos coa coas
De do dos da das
En no nos na nas
Por polo polos pola polas
A denominada segunda forma do artigo (lo, la, los, las) s obrigatorio representala na escrita despois da preposicin por e
mais o adverbio interrogativo u (onde).
Envamo polo correo electrnico que ha chegar antes

U-los informes que vos presentei onte?
ARTIGO
Nos restantes casos (despois de formas verbais rematadas en r ou s, despois dos pronomes ns e vs...) a sa
representacin na escrita opcional. As e todo, represntese ou non na escrita, a nica pronuncia correcta e mis
recomendable aquela que reproduce a segunda forma do artigo nos contextos sinalados.
Usos especficos do artigo determinado

De regra acompaa os pronomes posesivos, cos cales concorda en xnero e nmero: os teus exames, a ta opinin...
Excepto:
a) Cando o posesivo antecede un nome de parentesco, caso en que a presenza do artigo optativa en funcin do grao de
proximidade (a maior proximidade, menor tendencia de empregalo): meu pai, o meu to/meu to...
b) En oracins exclamativas, con vocativos ou con ttulos de dignidade: Meu santo! Quen vos fixo iso?
c) Cando vai acompaado doutro determinante: esas tas resolucins, ese meu traballo de investigacin...
frecuente como membro constitunte de topnimos: A Corua, O Portio, As Pas...
Adoita estar presente en locucins adverbiais cando estas comezan por preposicin: s veces, s escuras, ao chou, ao revs...
Cos topnimos que presentan artigo sempre se debe marcar a contraccin entre o artigo e as preposicins.
Pasou pola Corua e anda impartiu unhas cantas conferencias

Os pronomes persoais
Os pronomes persoais serven para substitur substantivos e sintagmas nominais referidos a persoas ou obxectos. Dentro deles
distnguense dous tipos de formas segundo tean ou non acento propio, o que determina as funcins que poden desenvolver na
oracin:
a) Formas tnicas (con letra redonda nos cadros): teen acento propio e autonoma funcional; poden ser suxeito (Eles presentaron
as sas demandas e ns escoitmolas), termo de preposicin (Esquecronse de vs ao marcaren os horarios) ou termo das
conxuncins comparativas ca e coma (Escribe tan rpido coma min e menos ca el).
b) Formas tonas (con letra cursiva nos cadros): carecen de acento propio e non teen autonoma, polo que se apoian no verbo
e van soldadas a el cando aparecen en posicin encltica (despois do verbo); funcionan como obxecto directo (Agardmosvos no
saln de actos) ou obxecto indirecto (Quere que lle traias o formulario que che pediu).
Singular
PRONOMES PERSOAIS
P1 P2 P3
Suxeito
eu ti el, ela
(Nominativo)
OD
te o, a
(Acusativo)
me
OI
che lle
(Dativo)
Termo de preposicin
min ti el, ela
e comparacin
Formas ligadas comigo contigo consigo
si
min ti
Formas reflexivas consigo
me te
se
Plural
P1 P2 P3
Suxeito
ns vs eles, elas
(Nominativo)
OD
os, as
(Acusativo)
nos vos
OI
lles
(Dativo)
Termo de preposicin
ns vs eles, elas
e comparacin
Formas ligadas connosco convosco consigo
si
ns vs
Formas reflexivas consigo
nos vos
se
O pronome persoal tono de P3 con funcin de OD o(s), a(s) pose das variantes combinatorias.
a) As formas lo(s), la(s) emprganse cando o pronome aparece encltico ben a unha forma verbal conxugada que remate
en r ou s, ben a unha forma pronominal que remate en s, ben ao adverbio u.
O xustificante de recepcin tes que asinalo

A gua preparmola entrambas as das
O papel coas extensins, ulo?
b) As formas no(s), na(s) emprganse cando o pronome aparece encltico a unha forma verbal conxugada que remate en
ditongo.
A acta redactouna segundo o modelo que nos deches
Cadro das concorrencias dos pronomes de dativo cos de acusativo de terceira persoa:
O A Os As
Me mo ma mos mas
Che cho cha chos chas
Lle llo lla llos llas
Nos nolo nola nolos nolas
Vos volo vola volos volas
Lles llelo llela llelos llelas
Regras de colocacin dos pronomes persoais tonos

De regra, os pronomes persoais tonos sitanse despois do verbo en galego:
Mercoullo ao provedor habitual da casa

Dxoche algo a respecto do novo convenio?
Vai buscalo ao laboratorio ou perdmolo sen remedio
Agora ben, hai algns casos en que aparece antes do verbo:
a) Cando a oracin negativa ou vai introducida por conxuncins, adverbios ou pronomes indefinidos de significado negativo.
Non lle aplicou a cor que eu quera

Nin lle colleu ese nin o outro dos libros que lle pedira
Nunca os vira tan mal organizados
Ningun lle comentara nada sobre aquel asunto
b) Cando a oracin expresa un desexo.
Oxal che vaia ben na ta xira polas facultades...
c) Nas oracins interrogativas e exclamativas encabezadas por pronomes interrogativos e exclamativos.
Onde os puxeches?
Como pesa esta caixa que nos mandaron!
d) Nas proposicins introducidas por unha conxuncin subordinante:
Vouche ensinar o que pode facer o AutoCAD

Esta materia foi daquela cando a comezamos a impartir no departamento
Se me deixases falar, non discutiriamos tanto
e) Cando o verbo vai precedido de determinados adverbios como anda, ata/at, ben, case, disque, igual, mis, moito,
seica, talvez, tamn, s, xa etc.
Xa te entendo, ten que informar a directora

Disque se celebrar un congreso sobre este tema a semana que vn
f) Cando o verbo vai precedido de determinados indefinidos como algo, algun, todo, bastante, ambos etc.
Algo me comentou dos cursos da rea de Deportes

Bastante nolo avisaron a travs das listaxes de distribucin
Ambos a viron polos corredores da facultade
Colocacin dos pronomes persoais tonos coas perfrases verbais
Nas oracins afirmativas:
a) Despois do verbo auxiliar: Tocho que dicir

b) Antes do verbo auxiliado: Teo que cho dicir
c) Despois do verbo auxiliado: Teo que dicircho
Nas oracins negativas:
a) Antes do verbo auxiliar: Non cho teo que dicir

b) Antes do verbo auxiliado: Non teo que cho dicir
c) Despois de verbo auxiliado: Non teo que dicircho
A colocacin do pronome antes do verbo auxiliado considerada a mis xenuna.
Un pronome persoal tono nunca debe aparecer ao comezo dun enunciado.
*Me dixo que non se encargaban eles

Dxome que non se encargaban eles
Os relativos
Os pronomes relativos caracterzanse por relacionaren dous ou mis elementos da oracin que poderan aparecer expresados en
oracins independentes. Non teen significado propio, senn que o toman da palabra cal se refiren (referente) e con que
concordan en xnero e nmero.
Dentro dos pronomes relativos podemos distinguir dous tipos de formas segundo presentaren ou non variacins de xnero e
nmero:
Relativos variables: o(s), (as) cal(es); canto(s), canta(s); cuxo(s), cuxa(s)
Relativos invariables: que, quen, cando, como e onde
Falamos da importancia do coecemento doutros idiomas, o cal nos levou a estoutro tema
Os representantes da nosa asociacin solicitaron falar co reitor, cuxo criterio ser decisivo
Trtase dunha investigacin multidisciplinar en que participan distintos grupos da UDC
RELATIVOS
Naquela poca foi cando se inauguraron as novas instalacins da facultade
Cando o antecedente aparece expreso antes do relativo que introducido por preposicin non necesaria a presenza do
artigo, malia ser moi comn, polo seu carcter redundante.
As probas deportivas en que participa son do mis alto nivel

Quen invariable (non existe unha forma *quenes) e s pode ir acompaado dunha forma verbal en singular cando suxeito,
ags se vai co verbo ser ou este o verbo principal da oracin composta.
*Quenes son eses que vieron traernos o material de oficina que pediramos?
Quen son eses que vieron traernos o material de oficina que pediramos?
Foron eles quen chegaron tarde/Foron eles os que chegaron tarde
Os demostrativos
Os pronomes ou determinantes demostrativos emprganse para sinalarmos unha entidade e, asemade, achegarmos unha idea de
distancia que pode referirse tanto ao espazo coma ao tempo ou a partes anteriores ou posteriores do noso discurso.
Proximidade Nmero Masculino Feminino Invariable
Singular este esta isto

Aqu
Plural estes estas -----
Singular ese esa iso

A
Plural eses esas -----
Singular aquel aquela aquilo

Al
Plural aqueles aquelas -----
DEMOSTRATIVOS
Estas formas poden combinarse cos indefinidos outro(s), outra(s) e dar lugar a novas formas demostrativas que se empregan
para manifestarmos a escolla entre dous elementos que non teen por que aparecer expresos.
Outro(s), Outra(s)
Este, Esta estoutro estoutra
Estes, Estas estoutros estoutras
Ese, Esa esoutro esoutra
Eses, Esas esoutros esoutras
Aquel, Aquela aqueloutro aqueloutra
Aqueles, Aquelas aqueloutros aqueloutras
Entre esta e estoutra programacin penso que debemos escoller a segunda

As mis sinxelas non son estas probas, senn aqueloutras que desearamos
Malia estas seren as formas habituais, existen tamn as formas plenas, que son as nicas posibles para o neutro: isto outro, iso
outro, aquilo outro.
Iso outro non se menciona na lexislacin vixente

Os demostrativos e as sas combinacins cos indefinidos outro(s), outra(s) contraen sempre coas preposicins en e de:
Masculino Feminino Invariable

deste, dese, daquel, desta, desa, daquela, disto, diso, daquilo,
Sing. destoutro,desoutro, destoutra, desoutra, disto outro, diso outro,
daqueloutro daqueloutra daquilo outro
De
destes, deses,daqueles, destas, desas, daquelas,
Pl. destoutros, desoutros, destoutras, desoutras, -----
daqueloutros daqueloutras
neste, nese, naquel, nesta, nesa, naquela, nisto, niso, naquilo,
Sing. nestoutro, nesoutro, nestoutra, nesoutra, nisto outro, niso outro,
naqueloutro naqueloutra naquilo outro
En
nestes, neses, naqueles, nestas, nesas, naquelas,
Pl. nestoutros, nesoutros, nestoutras, nesoutras, -----
naqueloutros naqueloutras
Estas contraccins non se realizan cando a preposicin non rexe o substantivo modificado polo demostrativo:
De estas convocatorias se publicaren, sera unha gran sorpresa

En esoutras alegacins sendo formuladas, haber que tomar unha decisin
Usos e valores especiais dos demostrativos

O demostrativo aquel(a) pode usarse con valor substantivo como palabra comodn con distintos significados segundo o contexto.
Co aquel (= motivo, pretexto) da folga suspendronse as clases

Ten moita aquela (= arte, habilidade, astucia) para a investigacin
Desta maneira chegan a empregarse formas verbais derivadas como aquelar, aqueloutrar, desaquelar ou desaqueloutrar.
Agora mesmo aquelas (= ordenas, arranxas) estes expedientes

Non sei por que anda tan desaquelado (= preocupado, pensativo, tristeiro)
A contraccin daquela, por unha banda, pode ter valor adverbial e equivaler a entn, naquel momento:
Tamn daquela o departamento contaba con menos medios
Pola outra, pode ter valor de conxuncin consecutiva e equivaler a por tanto, xa que logo.
Se as como ti dis, daquela non hai perigo de exclusin para os discapacitados
As contraccins nisto, niso, naquilo, nestas e nesas, e a locucin con estas emprganse con valor adverbial co significado de
entn, nese momento, nese mesmo momento, no mesmo instante, de repente etc.
Nisto foise a luz e quedamos sen acabar o experimento

Nestas que vou por unha auga mquina e chmame por telfono
E con estas colleu e enviou os seus datos por fax
As formas isto, iso e aquilo son as nicas formas normativas do demostrativo invariable singular.
*Aquelo que fora aprobado pola Xunta de Escola ser proximamente modificado
Aquilo que fora aprobado pola Xunta de Escola ser proximamente modificado
Elo en galego un substantivo masculino que significa aro ou anel dunha cadea; no seu lugar debemos empregar isto ou iso.
*Con elo conseguimos mellorar o rendemento do proceso

Con isto/iso conseguimos mellorar o rendemento do proceso
Os posesivos
Os pronomes ou determinantes posesivos expresan unha idea de posesin ou pertenza en sentido amplo.
Singular Plural
Masculino Feminino Masculino Feminino
P1 [o] meu [a] mia [os] meus [as] mias
Singular P2 [o] teu [a] ta [os] teus [as] tas
P3 [o] seu [a] sa [os] seus [as] sas
P1 [o] noso [a] nosa [os] nosos [as] nosas
Plural P2 [o] voso [a] vosa [os] vosos [as] vosas
P3 [o] seu [a] sa [os] seus [as] sas
De regra as formas do posesivo van acompaados polo artigo determinado, ags nos seguintes casos:
Nos vocativos.
Eles, meus amigos, non entregaron a declaracin xurada que se lles peda
Dica, meu compaeiro, que os horarios estn ben postos
POSESIVOS
Con nomes de parentesco, non sendo que se trate de varios posuidores, pois neste caso de regra o artigo.
Mia muller marchou facer uns recados

Non che de sa irm, que seu
*Nosos avs e *nosos curmns saron xuntos
Os nosos avs e os nosos curmns saron xuntos
Con frmulas de tratamento de respecto como Sa Maxestade, Sa Ilustrsima, Sa Excelencia, Noso Seor, Nosa Seora etc.
Con algunhas expresins fixadas como meu dito, meu feito; por meu mal; a meu parecer, a meu entender, a seu favor etc.
As formas masculinas singulares do posesivo precedidas da preposicin de constiten expresins fixadas que serven para
expresarmos ben propiedade exclusiva, ben que unha caracterstica se pose pola propia natureza, ben que algo se move
polos seus propios medios.
Singular Plural
P1 de meu de noso
P2 de teu de voso
P3 de seu de seu
Devlveme o bolgrafo e mais o corrector, se fas o favor, que che son de meu
As bolsas que outorgamos daquela eran de noso, pagabmolas ns
As persoas solicitantes non coecen o procedemento de seu, hai que explicrllelo
As formas do posesivo de P3 poden combinarse co indefinido cada para dar lugar a novas formas posesivas con valor
distributivo.
Masculino Feminino
Singular cadanseu cadansa
Plural cadanseus cadansas
Colleron cadanseus escritos e foron engadirlles a informacin que faltaba neles

O da que foron ao laboratorio Sabela e Branca volveron con cadansas batas sucias
Os indefinidos
Os determinantes e pronomes indefinidos son aqueles que serven para facer referencia ben a unha cantidade de modo impreciso
(cuantificadores), ben a unha identidade de forma xenrica e/ou indeterminada (identificadores).
INDEFINIDOS
Cuantificadores
Variables Invariables
uns, unhas algun
algn(s), algunha(s) ningun
ningn(s), ningunha(s) algo
pouco(s), pouca(s) nada
todo(s), toda(s) ren/res
bastante(s) mis
abondo(s), abonda(s) menos
moito(s), moita(s) cada (cal)
demasiado(s), demasiada(s) senllos, senllas
tanto(s), tanta(s) ben
varios, varias
ambos, ambas
Non se deben empregar os cuantificadores positivos algn(s), algunha(s), algun e algo en oracins negativas.
Non supn *gasto algn

Non supn gasto ningn
Algun e ningun sempre estn referidos a persoas, mentres que algo, nada e res ou ren sempre estn referidos a obxectos
ou entidades abstractas.
Debeu entrar algun e deixar esquecido o seu mbil na sala de xuntas

Non respondeu ningun o cuestionario de avaliacin
Hai algo a detrs da porta que non permite abrila
Na reunin que tivemos non se tratou nada deste asunto que mencionas
Non queremos ren do que nos ofrecen na negociacin
Ambos e ambas esixen a presenza do artigo cando funcionan como determinantes:
Visitaron os campus de Esteiro e Serantes ambos os directores do departamento de I+D de Navantia

Conseguimos un acordo de colaboracin entre ambas as vicerreitoras
Identificadores
Variables Invariables
un(s), unha(s) calquera
mesmo(s), mesma(s) quenquera
outro(s), outra(s) cadaqun
o(s), a(s) demais
o(s), a(s) mais
propio(s), propia(s)
certo(s), certa(s)
moito(s), moita(s)
determinado(s), determinada(s)
tal, tales
Os identificadores mesmo(s), mesma(s) non teen valor anafrico.
Fixo o balance do estado das obras e da execucin *das mesmas

Fixo o balance do estado das obras e da sa execucin
Contraccins dos indefinidos coas preposicin en e de:
De En
Un(s) dun, dunha nun, nunha
Unha(s) duns, dunhas nuns, nunhas
Algn(s) dalgn, dalgunha nalgn, nalgunha
Algunha(s) dalgns, dalgunhas nalgns, nalgunhas
Outro(s) doutro, doutra noutro, noutra
Outra(s) doutros, doutras noutros, noutras
Os cuantificadores indefinidos un(s), unha(s) tamn contraen coa preposicin con cando funcionan como determinantes,
cando son pronomes s contraen coas preposicins en e de.
Volveu cun orzamento que non era o que pedira

Con unha xa me abonda, non te preocupes
Os interrogativos e exclamativos
Os pronomes interrogativos serven para preguntar directa ou indirectamente por unha identidade, mentres que os pronomes
exclamativos empregmolos para introducir enunciados que expresan admiracin, nfase, sorpresa etc. de xeito directo ou
indirecto. Dentro deles podemos distinguir dous tipos de formas segundo presenten variacins de xnero e/ou nmero ou non:
Interrogativos
a) Interrogativos variables: cal(es); canto(s), canta(s)
b) Interrogativos invariables: que, quen, cando, como e onde
Cal dos vicerreitores vai acompaar a secretaria xeral?
INTERROGATIVOS/EXCLAMATIVOS
Quen pediu a palabra para participar na rolda de intervencins?
Cando presentan a memoria do proxecto desenvolvido?
Exclamativos
a) Exclamativos variables: canto(s), canta(s)
b) Exclamativos invariables: que, quen, como e onde
Cantos rapacios vieron visitar o campus hoxe!

Como apurou para organizalo todo!
Onde vai que non se convoca unha reunin do departamento!
Os numerais
CARDINAIS ORDINAIS MULTIPLICATIVOS PARTITIVOS
cero ----- ----- -----
un, unha primeiro/a simple -----
dous, das segundo/a dobre; duplo/a medio
tres terceiro/a triplo/a terzo; terza
catro cuarto/a cudruplo/a cuarto; cuarta parte
cinco quinto/a quntuplo/a quinto; quinta parte
seis sexto/a sxtuplo/a sexto; sexta parte
sete stimo/a sptuplo/a stimo; stima parte
oito oitavo/a ctuplo/a oitavo; oitava parte
nove noveno/a nnuplo/a noveno; novena parte
dez dcimo/a dcuplo/a dcimo; dcima parte
once dcimo primeiro/a, ----- onceavo/a
undcimo/a
doce dcimo segundo/a, ----- doceavo/a
duodcimo/a -----
trece dcimo terceiro/a ----- treceavo/a
catorce dcimo cuarto/a ----- catorceavo/a
quince dcimo quinto/a ----- quinceavo/a
dezaseis dcimo sexto/a ----- dezaseisavo/a
dezasete dcimo stimo/a ----- dezaseteavo/a
dezaoito dcimo oitavo/a ----- dezaoitoavo/a
dezanove dcimo noveno/a ----- dezanoveavo/a
vinte vixsimo/a ----- vinteavo/a
vinte e un; vinte e unha vixsimo primeiro/a ----- vinte e unavo;
vinte e unava
CARDINAIS ORDINAIS MULTIPLICATIVOS PARTITIVOS

trinta trixsimo/a ----- trintavo/a
corenta cuadraxsimo/a ----- corentavo/a
cincuenta quincuaxsimo/a ----- cincuentavo/a
sesenta sesaxsimo/a ----- sesentavo/a
setenta septuaxsimo/a ----- setentavo/a
oitenta octoxsimo/a ----- oitentavo/a
noventa nonaxsimo/a ----- noventavo/a
cen centsimo/a cntuplo/a centsimo/a parte
cento un; cento unha centsimo primeiro/a ----- centsimo primeira parte
douscentos/duascentas ducentsimo/a ----- ducentsima parte
trescentos/as tricentsimo/a ----- tricentsima parte
catrocentos/as cuadrixentsimo/a ----- cuadrixentsima parte
cincocentos/as, quientos/as quinxentsimo/a ----- quinxentsima parte
seiscentos/as sexcentsimo/a ----- sexcentsima parte
setecentos/as septinxentsimo/ a ----- septinxentsima parte
oitocentos/as octinxentsimo/a ----- octinxentsima parte
novecentos/as noninxentsimo/a ----- noninxentsima parte
mil milsimo/a ----- milsima parte
milln millonsimo/a ----- millonsima parte
billn billonsimo/a ----- billonsima parte
NUMERAIS
Os numerais cardinais son cuantificadores definidos que indican de xeito preciso o nmero ou a cantidade dunha realidade contable.
Os numerais ordinais indican propiamente a orde que ocupa un elemento nunha serie.
Os numerais multiplicativos indican o nmero de veces que unha realidade contable contn outra menor.
Os numerais partitivos indican fraccin ou parte dun todo.
Os numerais un e unha contraen coas preposicins con, de e en cando acompaan un substantivo, e contraen con de e
en cando o substiten.
Das sete propostas recibidas, nunha delas non houbo consenso para a sa aprobacin
Conformouse con unha das opcins que lle deron
A partir de vinte e un, vinte e unha en diante todas as combinacins dos numerais cardinais se escriben separadas.
O congreso ter lugar no saln de actos o da vinte e sete
Nos numerais multiplicativos a partir de 11 emprgase o cardinal correspondente seguido da palabra veces (trece veces,
vinte e das veces...).
Nos numerais partitivos a partir de 100 emprganse as formas dos ordinais en feminino (centsima, ducentsima...), que
poden ir seguidas do substantivo parte.
Normalmente as cantidades exactas escrbense con cifras; no entanto, do 1 ao 9 o mis correcto desenvolvelas na escrita.
*Apenas se matricularon 8 persoas neste curso de vern

Apenas se matricularon oito persoas neste curso de vern
VERBO
O verbo
Verbos regulares
MODO INDICATIVO
1 Conxugacin: ANDAR 2 Conxugacin: VARRER 3 Conxugacin: PARTIR
PRESENTE
eu ando varro parto
ti andas varres partes
el/ela anda varre parte
ns andamos varremos partimos
vs andades varredes partides
eles/elas andan varren parten
COPRETRITO
eu andaba varra parta
ti andabas varras partas
el/ela andaba varra parta
ns andabamos varriamos partiamos
vs andabades varriades partiades
eles/elas andaban varran partan
PRETRITO
eu andei varrn partn
ti andaches varriches partiches
el/ela andou varreu partiu
ns andamos varremos partimos
vs andastes varrestes partistes
eles/elas andaron varreron partiron
MODO INDICATIVO
ANTEPRETRITO
eu andara varrera partira
ti andaras varreras partiras
el/ela andara varrera partira
ns andaramos varreramos partiramos
vs andarades varrerades partirades
eles/elas andaran varreran partiran
FUTURO
eu andarei varrerei partirei
ti andars varrers partirs
el/ela andar varrer partir
ns andaremos varreremos partiremos
vs andaredes varreredes partiredes
eles/elas andarn varrern partirn
POSPRETRITO
eu andara varrera partira
ti andaras varreras partiras
el/ela andara varrera partira
ns andariamos varreriamos partiriamos
vs andariades varreriades partiriades
eles/elas andaran varreran partiran
MODO SUBXUNTIVO
PRESENTE
eu ande varra parta
ti andes varras partas
el/ela ande varra parta
ns andemos varramos partamos
vs andedes varrades partades
eles/elas anden varran partan
PRETRITO
eu andase varrese partise
ti andases varreses partises
el/ela andase varrese partise
ns andsemos varrsemos partsemos
vs andsedes varrsedes partsedes
eles/elas andasen varresen partisen
FUTURO
eu andar varrer partir
ti andares varreres partires
ns andarmos varrermos partirmos
vs andardes varrerdes partirdes
eles/elas andaren varreren partiren
INFINITIVO CONXUGADO
eu andar varrer partir
ti andares varreres partires
ns andarmos varrermos partirmos
vs andardes varrerdes partirdes
eles/elas andaren varreren partiren
IMPERATIVO
ti anda varre parte
vs andade varrede parte
FORMAS NOMINAIS
INFINITIVO XERUNDIO PARTICIPIO
andar varrer partir andando varrendo partindo andado varrido partido
Verbos semirregulares
Son aqueles que presentan algunha irregularidade ou alternancia no vocalismo do tema de presente.
ADVERTIR
PRESENTE INDICATIVO PRESENTE DE SUBXUNTIVO IMPERATIVO
eu advirto advirta
ti advirtes advirtas advirte
el/ela advirte advirta
ns advertimos advirtamos
vs advertides advirtades advertide
eles/elas advirten advirtan
Conxganse igual adherir, agredir, competir, concernir, conferir, diferir, divertir, discernir, dixerir, espelir, espir, inferir, inserir,
investir, inxerir, medir, pedir (e derivados), preferir, proferir, referir, reflectir, repetir, revestir, suxerir, transferir e vestir.
CAER
PRESENTE INDICATIVO PRESENTE DE SUBXUNTIVO
eu caio caia
ti caes caias
el/ela cae caia
ns caemos caiamos
vs caedes caiades
eles/elas caen caian
Conxganse igual os verbos derivados de caer (decaer, recaer) e os derivados de traer (atraer, distraer...); os verbos rematados
en -oer como choer, doer (e condoer), moer (e remoer), proer, roer (e corroer); or e derivados (desor, entreor); sar e derivados
(sobresar).
FUXIR
eu fuxo fuxa
ti foxes fuxas fuxe
el/ela foxe fuxa
ns fuximos fuxamos
vs fuxides fuxades fuxide
eles/elas foxen fuxan
Conxganse igual acudir, bulir (e rebulir), cubrir e derivados (descubrir, encubrir, recubrir), cumprir ser mester, cuspir, durmir,
engulir, fundir render, fuxir, lucir e derivados (deslucir, entrelucir, relucir, translucir, tremelucir), mulir, muxir, pulir, ruxir, sacudir,
subir, sufrir, sumir (e os seus derivados consumir e ensumir), tusir, ulir, urdir, xunguir, xurdir.
SERVIR
eu sirvo sirva
ti serves sirvas sirve
el/ela serve sirva
ns servimos sirvamos
vs servides sirvades servide
eles/elas serven sirvan
Conxganse igual ferir, mentir, sentir e seguir, e os seus derivados e compostos (malferir; desmentir; asentir, consentir, resentir,
conseguir, perseguir e proseguir).
Verbos irregulares
CABER
MODO INDICATIVO
PRESENTE COPRETRITO PRETRITO

eu caibo caba couben
ti cabes cabas coubeches
el/ela cabe caba coubo
ns cabemos cabiamos coubemos
vs cabedes cabiades coubestes
eles/elas caben caba couberon
ANTEPRETRITO FUTURO POSPRETRITO
eu coubera caberei cabera
ti couberas cabers caberas
el/ela coubera caber cabera
ns couberamos caberemos caberiamos
vs couberades caberedes caberiades
eles/elas couberan cabern caberan
CABER
MODO SUBXUNTIVO
PRESENTE PRETRITO FUTURO

eu caiba coubese couber
ti caibas coubeses couberes
el/ela caiba coubese couber
ns caibamos coubsemos coubermos
vs caibades coubsedes couberdes
eles/elas caiban coubesen couberen
INFINITIVO CONXUGADO IMPERATIVO FORMAS NOMINAIS

eu caber
ti caberes cabe
caber
el/ela caber
cabendo
ns cabermos
cabido
vs caberdes cabede
eles/elas caberen
DAR
MODO INDICATIVO

eu dou daba dei
ti ds dabas deches
el/ela d daba deu
ns damos dabamos demos
vs dades dabades destes
eles/elas dan daban deron
eu dera darei dara
ti deras dars daras
el/ela dera dar dara
ns deramos daremos dariamos
vs derades daredes dariades
eles/elas deran darn daran
DAR
MODO SUBXUNTIVO

eu dea dese der
ti deas deses deres
el/ela dea dese der
ns deamos dsemos dermos
vs deades dsedes derdes
eles/elas dean desen deren

eu dar
ti dares d
dar
el/ela dar
dando
ns darmos
dado
vs dardes dade
eles/elas daren
DICIR
MODO INDICATIVO

eu digo dica dixen
ti dis dicas dixeches
el/ela di dica dixo
ns dicimos diciamos dixemos
vs dicides diciades dixestes
eles/elas din dica dixeron
eu dixera direi dira
ti dixeras dirs diras
el/ela dixera dir dira
ns dixeramos diremos diriamos
vs dixerades diredes diriades
eles/elas dixeran dirn diran
Conxganse as todos os verbos derivados de dicir (contradicir, desdicir e predicir). Os verbos bendicir e maldicir
hai tendencia a conxugalos de xeito regular, anda que tamn posible facelo seguindo o modelo de dicir.
DICIR
MODO SUBXUNTIVO

eu diga dixese dixer
ti digas dixeses dixeres
el/ela diga dixese dixer
ns digamos dixsemos dixermos
vs digades dixsedes dixerdes
eles/elas digan dixesen dixeren

eu dicir
ti dicires di
dicir
el/ela dicir
dicindo
ns dicirmos
dito
vs dicirdes dicide
eles/elas diciren
ESTAR
MODO INDICATIVO

eu estou estaba estiven
ti ests estabas estiveches
el/ela est estaba estivo
ns estamos estabamos estivemos
vs estades estabades estivestes
eles/elas estn estaban estiveron
eu estivera estarei estara
ti estiveras estars estaras
el/ela estivera estar estara
ns estiveramos estaremos estariamos
vs estiverades estaredes estariades
eles/elas estiveran estarn estaran
ESTAR
MODO SUBXUNTIVO

eu estea estivese estiver
ti esteas estiveses estiveres
el/ela estea estivese estiver
ns esteamos estivsemos estivermos
vs esteades estivsedes estiverdes
eles/elas estean estivesen estiveren

eu estar
ti estares est
estar
el/ela estar
estando
ns estarmos
estado
vs estardes estade
eles/elas estaren
FACER
MODO INDICATIVO

eu fago faca fixen
ti fas facas fixeches
el/ela fai faca fixo
ns facemos faciamos fixemos
vs facedes faciades fixestes
eles/elas fan facan fixeron
eu fixera farei fara
ti fixeras fars faras
el/ela fixera far fara
ns fixeramos faremos fariamos
vs fixerades faredes fariades
eles/elas fixeran farn faran
Conxganse do mesmo xeito os seus derivados afacer, desfacer, refacer e satisfacer.

FACER
MODO SUBXUNTIVO

eu faga fixese fixer
ti fagas fixeses fixeres
el/ela faga fixese fixer
ns fagamos fixsemos fixermos
vs fagades fixsedes fixerdes
eles/elas fagan fixesen fixeren

eu facer
ti faceres fai
facer
el/ela facer
facendo
ns facermos
feito
vs facerdes facede
eles/elas faceren
HABER
MODO INDICATIVO

eu hei haba houben
ti has habas houbeches
el/ela ha haba houbo
ns habemos habiamos houbemos
vs habedes habiades houbestes
eles/elas han haban houberon
eu houbera haberei habera
ti houberas habers haberas
el/ela houbera haber habera
ns houberamos haberemos haberiamos
vs houberades haberedes haberiades
eles/elas houberan habern haberan
HABER
MODO SUBXUNTIVO

eu haxa houbese houber
ti haxas houbeses houberes
el/ela haxa houbese houber
ns haxamos houbsemos houbermos
vs haxades houbsedes houberdes
eles/elas haxan houbesen houberen

eu haber
ti haberes hai
haber
el/ela haber
habendo
ns habermos
habido
vs haberdes habede
eles/elas haberen
IR
MODO INDICATIVO

eu vou a fun
ti vas as fuches
el/ela vai a foi
ns imos iamos fomos
vs ides iades fostes
eles/elas van an foron
eu fora irei ira
ti foras irs iras
el/ela fora ir ira
ns foramos iremos iriamos
vs forades iredes iriades
eles/elas foran irn iran
IR
MODO SUBXUNTIVO

eu vaia fose for
ti vaias foses fores
el/ela vaia fose for
ns vaiamos fsemos formos
vs vaiades fsedes fordes
eles/elas vaian fosen foren

eu ir
ti ires vai
ir
el/ela ir
indo
ns irmos
ido
vs irdes ide
eles/elas iren
OUVIR
MODO INDICATIVO

eu ouzo ouva ouvn
ti ouves ouvas ouviches
el/ela ouve ouva ouviu
ns ouvimos ouviamos ouvimos
vs ouvides ouviades ouvistes
eles/elas ouven ouvan ouviron
eu ouvira ouvirei ouvira
ti ouviras ouvirs ouviras
el/ela ouvira ouvir ouvira
ns ouviramos ouviremos ouviramos
vs ouvirades ouviredes ouviriades
eles/elas ouviran ouvirn ouviran
OUVIR
MODO SUBXUNTIVO

eu ouza ouvise ouvir
ti ouzas ouvises ouvires
el/ela ouza ouvise ouvir
ns ouzamos ouvsemos ouvirmos
vs ouzades ouvsedes ouvirdes
eles/elas ouzan ouvisen ouviren

eu ouvir
ti ouvires ouve
ouvir
el/ela ouvir
ouvindo
ns ouvirmos
ouvido
vs ouvirdes ouvide
eles/elas ouviren
PARIR
MODO INDICATIVO

eu pairo para parn
ti pares paras pariches
el/ela pare para pariu
ns parimos pariamos parimos
vs parides pariades paristes
eles/elas paren paran pariron
eu parira parirei parira
ti pariras parirs pariras
el/ela parira parir parira
ns pariramos pariremos paririamos
vs parirades pariredes paririades
eles/elas pariran parirn pariran
PARIR
MODO SUBXUNTIVO

eu paira parise parir
ti pairas parises parires
el/ela paira parise parir
ns pairamos parsemos parirmos
vs pairades parsedes parirdes
eles/elas pairan parisen pariren

eu parir
ti parires pare
parir
el/ela parir
parindo
ns parirmos
parido
vs parirdes paride
eles/elas pariren
PODER
MODO INDICATIVO

eu podo poda puiden
ti podes podas puideches
el/ela pode poda puido
ns podemos podiamos puidemos
vs podedes podiades puidestes
eles/elas poden podan puideron
eu puidera poderei podera
ti puideras poders poderas
el/ela puidera poder podera
ns puideramos poderemos poderiamos
vs puiderades poderedes poderiades
eles/elas puideran podern poderan
PODER
MODO SUBXUNTIVO

eu poida puidese puider
ti poidas puideses puideres
el/ela poida puidese puider
ns poidamos puidsemos puidermos
vs poidades puidsedes puiderdes
eles/elas poidan puidesen puideren

eu poder
ti poderes pode
poder
el/ela poder
podendo
ns podermos
podido
vs poderdes podede
eles/elas poderen
POER
MODO INDICATIVO

eu poo poa puxen
ti pos poas puxeches
el/ela pon poa puxo
ns poemos poiamos puxemos
vs poedes poiades puxestes
eles/elas poen poan puxeron
eu puxera poerei poera
ti puxeras poers poeras
el/ela puxera poer poera
ns puxeramos poeremos poeriamos
vs puxerades poeredes poeriades
eles/elas puxeran poern poeran
Conxganse as todos os seus derivados (antepoer, apoer, compoer, contrapoer, depoer, descompoer,
dispoer, expoer, impoer, indispoer, opoer, predispoer, presupoer, propoer, repoer, recompoer,
supoer, superpoer, traspoer e xustapoer).
POER
MODO SUBXUNTIVO

eu poa puxese puxer
ti poas puxeses puxeres
el/ela poa puxese puxer
ns poamos puxsemos puxermos
vs poades puxsedes puxerdes
eles/elas poan puxesen puxeren

eu poer
ti poeres pon
poer
el/ela poer
poendo
ns poermos
posto
vs poerdes poede
eles/elas poeren
PR
MODO INDICATIVO

eu poo pua puxen
ti pos puas puxeches
el/ela pon pua puxo
ns poemos puamos puxemos
vs poedes puades puxestes
eles/elas pon puan puxeron
eu puxera porei pora
ti puxeras pors poras
el/ela puxera por pora
ns puxeramos poremos poriamos
vs puxerades poredes poriades
eles/elas puxeran porn poran
Conxganse as todos os seus derivados (antepor, apor, compor, contrapor, depor, descompor, dispor, expor,
impor, indispor, opor, predispor, presupor, propor, repor, recompor, supor, superpor, traspor e xustapor).
PR
MODO SUBXUNTIVO

eu poa puxese puxer
ti poas puxeses puxeres
el/ela poa puxese puxer
ns poamos puxsemos puxermos
vs poades puxsedes puxerdes
eles/elas poan puxesen puxeren

eu pr
ti pores pon
pr
el/ela pr
pondo
ns pormos
posto
vs pordes ponde
eles/elas poren
PRACER
MODO INDICATIVO

eu prazo praca prouguen
ti praces pracas prougueches
el/ela prace praca prougo
ns pracemos praciamos prouguemos
vs pracedes praciades prouguestes
eles/elas pracen pracan prougueron
eu prouguera pracerei pracera
ti prougueras pracers praceras
el/ela prouguera pracer pracera
ns prougueramos praceremos praceriamos
vs prouguerades praceredes praceriades
eles/elas prougueran pracern praceran
Os derivados apracer, compracer e despracer son, porn, regulares en todo o seu paradigma (compracn,
compracera...).
PRACER
MODO SUBXUNTIVO

eu praza prouguese prouguer
ti prazas prougueses prougueres
el/ela praza prouguese prouguer
ns prazamos prougusemos prouguermos
vs prazades prougusedes prouguerdes
eles/elas prazan prouguesen prougueren

eu pracer
ti praceres prace
pracer
el/ela pracer
pracendo
ns pracermos
pracido
vs pracerdes pracede
eles/elas praceren
QUERER
MODO INDICATIVO

eu quero quera quixen
ti queres queras quixeches
el/ela quere quera quixo
ns queremos queriamos quixemos
vs queredes queriades quixestes
eles/elas queren queran quixeron
eu quixera quererei querera
ti quixeras querers quereras
el/ela quixera querer querera
ns quixeramos quereremos quereriamos
vs quixerades quereredes quereriades
eles/elas quixeran querern quereran
QUERER
MODO SUBXUNTIVO

eu queira quixese quixer
ti queiras quixeses quixeres
el/ela queira quixese quixer
ns queiramos quixsemos quixermos
vs queirades quixsedes quixerdes
eles/elas queiran quixesen quixeren

eu querer
ti quereres quere
querer
el/ela querer
querendo
ns querermos
querido
vs quererdes querede
eles/elas quereren
SABER
MODO INDICATIVO

eu sei saba souben
ti sabes sabas soubeches
el/ela sabe saba soubo
ns sabemos sabiamos soubemos
vs sabedes sabiades soubestes
eles/elas saben saban souberon
eu soubera saberei sabera
ti souberas sabers saberas
el/ela soubera saber sabera
ns souberamos saberemos saberiamos
vs souberades saberedes saberiades
eles/elas souberan sabern saberan
SABER
MODO SUBXUNTIVO

eu saiba soubese souber
ti saibas soubeses souberes
el/ela saiba soubese souber
ns saibamos soubsemos soubermos
vs saibades soubsedes souberdes
eles/elas saiban soubesen souberen

eu saber
ti saberes sabe
saber
el/ela saber
sabendo
ns sabermos
sabido
vs saberdes sabede
eles/elas saberen
SER
MODO INDICATIVO

eu son era fun
ti es eras fuches
el/ela era foi
ns somos eramos fomos
vs sodes erades fostes
eles/elas son eran foron
eu fora serei sera
ti foras sers seras
el/ela fora ser sera
ns foramos seremos seriamos
vs forades seredes seriades
eles/elas foran sern seran
SER
MODO SUBXUNTIVO

eu sexa fose for
ti sexas foses fores
el/ela sexa fose for
ns sexamos fsemos formos
vs sexades fsedes fordes
eles/elas sexan fosen foren

eu ser
ti seres s
ser
el/ela ser
sendo
ns sermos
sido
vs serdes sede
eles/elas seren
TER
MODO INDICATIVO

eu teo tia tiven
ti tes tias tiveches
el/ela ten tia tivo
ns temos tiamos tivemos
vs tendes/tedes tiades tivestes
eles/elas teen tian tiveron
eu tivera terei tera
ti tiveras ters teras
el/ela tivera ter tera
ns tiveramos teremos teriamos
vs tiverades teredes teriades
eles/elas tiveran tern teran
Conxganse igual os verbos derivados abster, ater, conter, deter, entreter, manter, reter e soster.
TER
MODO SUBXUNTIVO

eu tea tivese tiver
ti teas tiveses tiveres
el/ela tea tivese tiver
ns teamos tivsemos tivermos
vs teades tivsedes tiverdes
eles/elas tean tivesen tiveren

eu ter
ti teres ten
ter
el/ela ter
tendo
ns termos
tido
vs terdes tende/tede
eles/elas teren
TRAER
MODO INDICATIVO

eu traio traa trouxen
ti traes traas trouxeches
el/ela trae traa trouxo
ns traemos traamos trouxemos
vs traedes traades trouxestes
eles/elas traen traan trouxeron
eu trouxera traerei traera
ti trouxeras traers traeras
el/ela trouxera traer traera
ns trouxeramos traeremos traeriamos
vs trouxerades traeredes traeriades
eles/elas trouxeran traern traeran
Os derivados abstraer, atraer, contraer, distraer, extraer, retraer e subtraer son plenamente regulares (atraeu,
distraera...).
TRAER
MODO SUBXUNTIVO

eu traia trouxese trouxer
ti traias trouxeses trouxeres
el/ela traia trouxese trouxer
ns traiamos trouxsemos trouxermos
vs traiades trouxsedes trouxerdes
eles/elas traian trouxesen trouxeren

eu traer
ti traeres trae
traer
el/ela traer
traendo
ns traermos
trado
vs traerdes traede
eles/elas traeren
VALER
MODO INDICATIVO

eu vallo vala valn
ti vales valas valiches
el/ela vale vala valeu
ns valemos valiamos valemos
vs valedes valiades valestes
eles/elas valen valan valeron
eu valera valerei valera
ti valeras valers valeras
el/ela valera valer valera
ns valeramos valeremos valeriamos
vs valerades valeredes valeriades
eles/elas valeran valern valeran
Conxgase do mesmo xeito o verbo derivado equivaler.

VALER
MODO SUBXUNTIVO

eu valla valese valer
ti vallas valeses valeres
el/ela valla valese valer
ns vallamos valsemos valermos
vs vallades valsedes valerdes
eles/elas vallan valesen valeren

eu valer
ti valeres vale
valer
el/ela valer
valendo
ns valermos
valido
vs valerdes valede
eles/elas valeren
VER
MODO INDICATIVO

eu vexo va vin
ti ves vas viches
el/ela ve va viu
ns vemos viamos vimos
vs vedes viades vistes
eles/elas ven van viron
eu vira verei vera
ti viras vers veras
el/ela vira ver vera
ns viramos veremos veriamos
vs virades veredes veriades
eles/elas viran vern veran
Conxganse igual os verbos derivados entrever, prever e rever.

VER
MODO SUBXUNTIVO

eu vexa vise vir
ti vexas vises vires
el/ela vexa vise vir
ns vexamos vsemos virmos
vs vexades vsedes virdes
eles/elas vexan visen viren

eu ver
ti veres ve
ver
el/ela ver
vendo
ns vermos
visto
vs verdes vede
eles/elas veren
VIR
MODO INDICATIVO

eu veo vira vin
ti vs viras vieches
el/ela vn vira veu
ns vimos viriamos viemos
vs vindes/vides viriades viestes
eles/elas veen viran vieron
eu viera virei vira
ti vieras virs viras
el/ela viera vir vira
ns vieramos viremos viriamos
vs vierades viredes viriades
eles/elas vieran virn viran
Conxganse as os verbos derivados advir, convir, contravir, desconvir, desavir, devir, intervir, previr, provir,
reconvir e sobrevir.
VIR
MODO SUBXUNTIVO

eu vea viese vier
ti veas vieses vieres
el/ela vea viese vier
ns veamos visemos viermos
vs veades visedes vierdes
eles/elas vean viesen vieren

eu vir
ti vires ven
vir
el/ela vir
vindo
ns virmos
vido
vs virdes vinde/vide
eles/elas viren
Perfrases verbais
Son a suma de das formas verbais, unha conxugada e outra non-conxugada, cuxa significacin conxunta: a forma conxugada
achega aspectos modotemporais, de nmero, persoa, voz... e a forma auxiliada o significado lxico. En ocasins, ambas as formas
poden ir ligadas por unha preposicin ou conxuncin.
O Consello de Goberno vai aprobar un novo

ir + infinitivo
FUTURIDADE regulamento de bolsas
EN XERAL Quen queira solicitar a exencin de taxas ha de facelo
haber (de) + infinitivo por escrito
estar para/a + infinitivo Est para sar a programacin cultural da UDC para o
FUTURIDADE vindeiro trimestre
INMEDIATA Como pareca que quera chover, os encontros da liga
querer + infinitivo universitaria comezaron todos con atraso
A Xunta de Persoal comezou a traballar hoxe na sa

comezar + infinitivo proposta de RPT
Onte mesmo botou a andar o II Ciclo de Novos
botar(se) a + infinitivo
INCOATIVAS Intrpretes
(accin que comeza) A UDC puxo a funcionar un novo sistema de
poer(se) ~ pr(se) a + infinitivo matriculacin en lia
O alumnado deu en suspender as clases a partir das
dar en + infinitivo 12.00 h en sinal de protesta
Os Servizos Informticos estn probando unha nova

estar + xerundio interface
estar a + infinitivo A alarma do centro estivo a soar toda a noite e boa
parte da ma
andar + xerundio A Xerencia, a Xunta de Persoal e os sindicatos andan a

lle procurar unha solucin o mis satisfactoria posible
andar a + infinitivo ao conflito
O alumnado de intercambio contina a ser minora
continuar ~ seguir + xerundio entre os solicitantes deste tipo de bolsas
continuar ~ seguir + a infinitivo O vicerreitor contina traballando no logro dun acordo
IMPERFECTIVAS estable
(accin en proceso) O alumnado leva a traballar no paso do ecuador todo o
levar + xerundio ano
levar a + infinitivo Os expertos levan avisando da crise desde o ltimo
congreso
O nmero de profesores convidados foi aumentando
ir + xerundio ano tras ano
Van diminundo as aulas conforme aumentan os
vir + xerundio crditos prcticos
Todas as reclamacins eran a incidir na mesma
ser a + infinitivo pregunta do exame
acabar ~ rematar ~ terminar de Acbanse de publicar as puntuacins en todos os

+ infinitivo paneis informativos dos centros
S ser admitido o alumnado que leve feito un
levar + participio nmero suficiente de prcticas
PERFECTIVAS O 46% das persoas presentadas deu superado a
dar + participio
(accin concluda) proba
A oferta de cursos deixou de se anunciar ao se
deixar(se) de + infinitivo cubriren todas as prazas
O Gabinete de Comunicacin vn de publicar a nota de
vir de + infinitivo prensa informando sobre o evento na Reitora
Coa nova tarxeta universitaria o alumnado volver
volver (a) + infinitivo dispor das mesmas vantaxes que coa anterior
A adaptacin ao Espazo Europeo de Ensino Superior
REITERATIVAS ter + participio ten provocado no ltimo cuadrimestre longas
(accin repetida) xuntanzas entre os membros do departamento
O representante dos traballadores leva presentado
levar + participio moitas emendas e iniciativas nas distintas mesas
sectoriais
A ausencia dun membro do tribunal e mais do seu

chegar a + infinitivo suplente chegou a provocar a suspensin da lectura
da tese
A reedicin de ambos os volumes veu confirmar o
vir (a) + infinitivo interese suscitado ao redor das doenzas vricas de
TERMINATIVAS orixe descoecida
(accin que finaliza)
Cando viu que non era posible o acordo o presidente
acabar por + infinitivo acabou por suspender a reunin
A reducin no nmero de crditos non acabou
acabar + xerundio supoendo unha diminucin efectiva da carga docente
s dez da ma deba haber unhas vinte

deber (de) + infinitivo preinscricins para o curso en lia
HIPOTTICAS O responsable de Sistemas advertiu que a renovacin
(accin probable poder + infinitivo e posta a punto dos equipos pode durar mis dunha
ou hipottica) semana
A distribucin do material houbo de quedar
haber (de) + infinitivo suspendida ante a falta de persoas voluntarias
Hai que xustificar a modificacin de crdito conforme
haber que + infinitivo a lei
Os aspirantes han de vir provistos de DNI, lapis e
haber (de) + infinitivo
OBRIGATIVAS goma de borrar
(accin obrigatoria) O percorrido do bus universitario ten que cubrir todos
ter que + infinitivo os centros
O persoal debe remitir a documentacin solicitada na
deber (de) + infinitivo convocatoria
Ao non haber tempos compostos en galego co verbo haber, a forma ter + participio non se pode facer equivaler s formas
do pretrito (lin teo lido).
INFINITIVO CONXUGADO
O denominado infinitivo conxugado ou flexionado un dos trazos mis caractersticos da lingua galega. O seu uso pdese
considerar obrigatorio nos seguintes casos:
Cando o infinitivo ten un suxeito expreso no texto, especialmente se diferente ao do verbo principal.
Na proba oficial resulta decisivo facerdes ben o caso prctico
Cando o infinitivo non ten un suxeito expreso, mais est referido a un axente que non se indica.
Cmpre elaborarmos un manual de boas prcticas ambientais para os servizos reprogrficos
Cando o infinitivo vai introducido por unha preposicin ou locucin preposicional e ten un suxeito propio (anda que coincida
co do verbo principal):
O tribunal mostrou o seu desacordo por non mencionares a bibliografa

Os manuais comezaron a ser distribudos sen previamente seren corrixidos polo persoal encargado
FUTURO DE SUBXUNTIVO
O futuro de subxuntivo un tempo verbal moi frecuente na linguaxe xurdica e administrativa cuxo emprego convn
recuperarmos e revitalizarmos, pois tendeu a ser desprazado do seu espazo polo presente e o pretrito de subxuntivo. Debe
ser utilizado fundamentalmente nestes dous casos:
En oracins que expresan unha condicin ou que tean un matiz condicional.
No caso do profesorado axudante que for doutor, para ser contratado non lle ser aplicada a disposicin adicional sexta
Se quixeren modificar a matrcula, terano que solicitar por escrito e debidamente razoado.
En oracins modais introducidas por conforme e segundo.
O xurado descartar novas propostas conforme se foren presentando
O infinitivo conxugado e o futuro de subxuntivo coinciden na sa forma en todos os verbos regulares e en moitos dos
irregulares. Cando non as a forma do futuro de subxuntivo est formada a partir do pretrito de indicativo (puxen,
puxeches... puxer, puxeres...). Para distinguilos cmpre lembrarmos que o futuro de subxuntivo vai introducido por unha
conxuncin e o infinitivo flexionado por unha preposicin (ou depende directamente dun verbo principal).
Ao seren mis estritas as bases da convocatoria, a maiora dos opositores desistiu (infinitivo conxugado)
Se foren mis estritas as bases da convocatoria, a maiora dos opositores desistira (futuro de subxuntivo)
XERUNDIO
O seu valor xenuno presentar unha accin simultnea do seu referente.
Camiando polo campus anda se poden apreciar as consecuencias do concerto de antonte
Xa que logo, incorrecto empregalo para indicar unha accin posterior.
*Hoxe farase a proba prctica quedando o exame terico para o vindeiro luns
Tamn incorrecto usalo con valor especificativo para modificar un substantivo.
*A todos os presentes enviarselles unha circular indicando a data da vindeira reunin

As preposicins
As preposicins son palabras invariables que serven para relacionar unha unidade sintctica calquera e o seu complemento. Canto
s locucins preposicionais, son complexos de das ou mis palabras que teen os mesmos valores e funcins que as
preposicins.
PREPOSICINS
a ao lado de con respecto a en vez de quitado
beira de ao par de conforme encima de quitando
a carn de ao p de conforme a encol de respecto a
a causa de ao redor de consonte enriba de respecto de
a diferenza de aps contra entre riba de
a favor aqun de contra de excepto sacado
a forza de arredor de de fra sacando
a non ser arriba de de non ser fra de salvante
a par de ata de par de fronte a salvo
parte de at debaixo de lonxe segundo
a pesar de atrs de deica malia sen
a poder de baixo dende mediante senn
a por de baixo de dentro de menos so
a prol de bardante derredor de no canto de sobre
a ras de bardante de derriba de non sendo sobre de
a rente(s) de beira de desde onda tocante a
a respecto de cabo despois de para tras
a son de cabo de detrs de p de tras de
a travs de canda diante de perante verbo de
abaixo de canto a durante por xunta

acerca de cara a en por ante xunta de
ademais de cas en favor de por causa de xunto a
ags cas de en fronte a por cousa de xunto de
ags de cerca de en fronte de por culpa de
aln de cima de en lugar de por medio de
amais de co adaxo de en par de por mor de
ante co gallo de en prol de por riba de
antes de con en troques de preto de
ALGUNHAS CONSIDERACINS QUE CMPRE TERMOS EN CONTA
Aln de ben equivalente a ademais de, ben significa mis al de, na parte de al de.
Aln de superaren as probas teen que preparar un par de traballos para conseguiren o aprobado
Aps e despois de son equivalentes.
Recibirs o teu certificado de aptitude aps presentares a memoria das prcticas
Aqun de significa mis ac de, na parte de ac de
A mia postura no tocante modificacin do calendario escolar est aqun da do director do centro
Ata/at indica o termo ou a fin dun desprazamento ou dun proceso. Concorre con a e deica en numerosos contextos,
mais debemos advertir de que esta ltima ten un significado mis restrinxido, pois equivale a de/desde aqu (momento,
lugar etc.) a/at.
A anlise DAFO non comezamos a aplicala at o curso pasado

As persoas interesadas poden telefonar ao nmero indicado das nove horas deica as catorce horas.
Perante ten o significado de en presenza de.
A renuncia presentouna perante o responsable do departamento a que estaba adscrito
So significa debaixo de e o seu uso hoxe en da fundamentalmente literario.
Cando chega o bo tempo multiplcase o estudantado deitado so as rbores do campus
Cando as preposicins a e de son o ltimo elemento constitutivo dunha locucin prepositiva continan a contraer cos
mesmos artigos e determinantes con que o fan de regra, tal e como puidemos ver nos exemplos anteriores.
Canto aos novos programas de doutoramento, podemos difundilos a travs do noso web
De regra a preposicin a non introduce o obxecto directo en galego. Agora ben, pode facelo nalgns casos en que existe a
posibilidade de confundir o obxecto directo e o suxeito, cando o obxecto directo un pronome persoal e mais cando un
nome propio.
Apoia suficientemente o profesorado ao estudantado nas sas reivindicacins?

O seu titor coceo ben a el e sabe canto pode dar de si
Onte pola tarde vin a Mara dando unha volta polo campus
A preposicin a non debe empregarse antes dun infinitivo subordinado a un substantivo para indicar unha accin obrigatoria.
O anterior titular deseou a lia* a seguir hai trinta anos

O anterior titular deseou a lia que se deba seguir hai trinta anos
Non correcto empregar a locucin prepositiva encol de como equivalente a sobre (acerca de).
A reitora pronunciou un discurso *encol da historia da Casa do Patn na segunda parte do acto
Os adverbios
O adverbio unha clase de palabra invariable canto a xnero e nmero que pode modificar un verbo (O alumno non aceptou a
cualificacin obtida), un adxectivo (Os resultados do convenio foron moi proveitosos), outro adverbio (A tese estaba moi ben
estruturada) ou mesmo unha oracin enteira (Felizmente, o conferenciante chegou a tempo). Xunto aos adverbios simples estn
as denominadas locucins adverbiais, que desempean a sa mesma funcin. Segundo o significado ou a circunstancia que
expresaren, pdense clasificar da seguinte maneira:
LUGAR
beira a aqun derriba ningures
a carn al arredor detrs onde
a contramn aln arriba diante preto
a rente(s) algures atrs embaixo u?
abaixo al avante en fronte vela
ADVERBIOS
ac al cerca encima velaqu
ac ao lado debaixo enriba xalundes*
acol ao p dentro fra
adiante ao redor derredor lonxe
*nalgn lugar
TEMPO
a cada canto aos poucos de raro en raro endoutro da pasadoma
a cada pouco arestora de tempo en tempo enseguida por veces
a deshora arreo de vez en cando entn pouco a pouco
a destempo s veces decontado entrementres pouco e pouco
a diario asemade decontino hogano preto
a mido atrs decote hoxe pronto
a tempo axia decoto hoxe en da seguido
acoto cando deica pouco logo sempre
agora cedo deica un pouco ma tarde
anda cerca deseguida mentres trasantonte
antano daquela deseguido namentres xa
antes de al a pouco despois noutrora xacando**
antes de de aqu a un pouco detrs nunca xamais
antonte de camio diante o outro antonte
ao outro da de cando en cando en diante onte
ao pouco de cando en vez en tempo outrora
ao raro de momento endexamais para o outro da
**antano, noutro tempo; por aquel momento

MODO
a correr a treo s toas de propsito mal
a dereitas adrede asemade de repente mellor
a eito amodo as de socate pasenio
a escape ao cabo ben de socato peor
a feito ao chou como de speto secas***
fin ao dereito de balde devagar
mantenta ao fin de face en balde
prsa ao xeito de golpe engorde
a propsito s prsas de pronto gratis
***as como as; de todos os xeitos; de calquera maneira
CANTIDADE E PRECISIN
a medias case demasiado mesmo soamente
abondo casemente logo moi talmente
algo dabondo mis moito tan
apenas de mis malamente nada tanto
bastante de menos medio por a xustamente
ben de sobra menos pouco xusto
canto de todo mesmamente s
AFIRMACIN
abof as mesmo de certo si tamn xaora
NEGACIN
nin non non xa sequera tampouco
DBIDA
acaso poida que quizais se callar talvez
disque quizabes se cadra seica
O adverbio interrogativo u equivalente a onde e s se usa seguido do artigo na sa segunda forma (U-las certificacins
acadmicas?) ou do pronome persoal de terceira persoa (O meu horario, ulo?).
As conxuncins
As conxuncins serven para conectaren as unidades sintcticas. Novamente, hai conxuncins simples e as denominadas locucins
conxuntivas. Do punto de vista semntico ambas se clasifican nos seguintes grupos:
COPULATIVAS
e e mais mais nin
DISXUNTIVAS E DISTRIBUTIVAS
ben...ben nin... nin ou (que)... que volta... volta
cal... cal ora... ora ou... ou quer... quer xa... xa
ADVERSATIVAS
a menos que bardante que* fra de que ora que pero sacado que
ags que con todo mais pero sacando que
agora ben e iso que menos que porn por iso senn
agora que emporiso no entanto por iso senn que
anda que en troques non obstante quitado que s que
as e todo excepto que ora ben quitando que
* a non ser que
CONCESIVAS
a pesar de que as mal que nin que por moito que
CONXUNCINS
a pouco que ben que malia que por (+adx.) que por pouco que
anda que mis que mesmo que por mis que
CONDICIONAIS
a menos que bardante que de non ser que quitado se salvo que
a nada que cando de non ser se quitando que salvo se
a non ser que caso de que en caso de que quitando se se
a non ser se catar se excepto que sacado que sempre que
a pouco que con que excepto se sacado se senn que
ags que con tal de que onda non sacando que
ags se con tal que quitado que sacando se
CAUSAIS
como pois por cousa de que porque visto que
como queira que pois que por culpa de que posto que xa que
dado que por causa de que por mor de que que
CONSECUTIVAS
(as) pois de a que de xeito que por conseguinte
(as) que de forma que entn por tanto
conque de maneira que logo tan(to)... que
daquela de modo que polo tanto xa que logo
FINAIS
a fin de que en favor de que porque
a que para que que
LOCATIVAS
onde onde queira que
TEMPORAIS
anda ben non ata que deica que en tanto namentres
antes de que at que dende que entre tanto non ben
antes que axia que desde que entrementres (por) en canto
ao que cada vez que deseguida que logo que sempre que
apenas cando despois de que mal tan presto
asemade cando queira que despois que mentres tan pronto
as que decontado que en canto mentres tanto
MODAIS
(as) como como se de maneira que segundo tal e como
ben como conforme de modo que sen que
coma se consonte de xeito que (tal) cal
como queira que de forma que mal como (tal) como
COMPARATIVAS
ca coma como que
COMPLETIVAS
que se
hora de establecermos comparacins, estas poden ser de igualdade, de inferioridade ou de superioridade.
a) A comparacin de igualdade pode presentar as seguintes estruturas:
tan/tanto + adxectivo + como/coma + segundo termo da comparacin
Este ltimo consello de departamento durou tanto coma o anterior
igual (de) + adxectivo + ca/que/do que
A programacin cultural igual de intensa que a de calquera outro ano
O emprego de como/coma indiferente ags en dous casos moi concretos.
Coma obrigatorio diante de pronome persoal tnico.

Os alumnos da quenda de tarde non dispuxeron de tanto tempo coma vs
Como obrigatorio diante dos verbos.

O persoal devolver cuberta a enquisa tan rpido como puider
Que e do que son intercambiables en todos os casos, ags cando o segundo termo un verbo, en cuxo caso sempre se
emprega do que.
O convenio igual de importante agora do que foi nun inicio
b) As comparacins de superioridade e inferioridade responden aos seguintes esquemas:
mis + adxectivo + ca/que/do que + segundo termo da comparacin

menos + adxectivo + ca/que/do que + segundo termo da comparacin
O Servizo de Publicacins dispuxo unha nova tiraxe mis ampla que a anterior
Este ano recibimos menos alumnos forneos que o anterior
O emprego de ca/que/do que indiferente ags en dous casos moi concretos.
Ca obrigatorio diante dun pronome persoal tnico.

Os alumnos da quenda de tarde dispuxeron de menos tempo ca vs
(Do) que obrigatorio diante dun verbo.

Houbo mis persoal docente interesado no curso do que pensabamos nun principio
Anexos
Tboa-resumo coas modificacins das Normas

ortogrficas e morfolxicas do idioma galego
LXICO
Os substantivos vocal e estudio pasan a vogal (son, letra, membro dun consello) e estudo (accin de estudar). As mesmo,
admtese o verbo ouvir como variante de or.
ALFABETO
O nome da letra q pasa a ser que.
Os nomes dos dgrafos ch, ll e qu pasan a ser ce hache, ele dobre e que u.
ACENTUACIN
As vogais i e u tnicas que non forman ditongo coa vogal anterior cando mediar un hache intercalado non levan til: prohibo.
SIGNOS DE INTERROGACIN E EXCLAMACIN

O seu emprego obrigatorio ao final do enunciado e optativo ao comezo, especialmente de considerar precisa a sa presenza
co fin de evitar ambigidades e facilitar a lectura.
O APSTROFO
Permtese o seu emprego para representar a prosodia da lingua oral e, sobre todo, para integrar as preposicins de e en na
citacin de ttulos ou cabeceiras de publicacins.
GRUPOS CONSONNTICOS
Nos grupos ct e cc suprmese a primeira consoante cando a precede a vogal i ou u (conflito, reducin). S se mantn tal
consoante en tecnicismos e palabras cultas de escasa frecuencia (dectico, dctil...).
A primeira consoante vocaliza en i nos casos de reitor (reitora, reitorado e reitoral) e seita (mais sectario e sectarismo).
SUFIXOS E TERMINACINS
-ancia, -encia, -iencia Aln de Galicia como forma lextima galega, tamn se considera igualmente lextima a forma
-uencia Galiza, por estar amplamente documentada na poca medieval e ser recuperada modernamente.
-cia, -cio Amplase a listaxe de voces en -za e -zo: diferenza, espazo, estanza (estrofa), graza, licenza,
-za, -zo nacenza, novizo, perseveranza, presenza, querenza, sentenza, servizo e terzo.
-ble/-bel Ambas e das terminacins considranse igual de correctas.

-eo/-eu Engdense chapeu, romeu e xubileu relacin de palabras rematadas en -eu.
-ao/-au Engdense bacallau e pau relacin de palabras rematadas en -au.
-us/-um Engdense tribo e mpeto relacin de palabras rematadas en -o.
Adoptan o esquema -n/- as seguintes formas: afgn, alazn, alemn, barregn, bosquimn,
-n/-a
capitn, ermitn, escribn, gardin, musulmn, rufin, sancristn, sultn e trun. Tamn de
-ano/-ana
norma nos xentilicios: arteixn, arteix; muradn, murad;...
O esquema -n/-ona queda reservado para as formacins aumentativas (casona) e adxectivos
-n/-oa, -ona pexorativos (lambn, lambona; mandn, mandona).
O esquema -n/-oa aparece nos restantes casos (anfitrin, anfitrioa; len, leoa).
-dade/-tade Engdese puberdade relacin de palabras rematadas en -ade.
-ara/-era preferente o emprego do sufixo -ara, anda que se admiten as das formas.
ARTIGO
A denominada segunda forma do artigo pasa a ser obrigatoria s despois da preposicin por e o adverbio u. Nos restantes
casos optativa.
O encontro do artigo o coa preposicin a pdese representar ao ou .
Admtese a dupla representacin para o encontro da conxuncin comparativa ca e o artigo determinado (ca o ou c;
ca a ou c)
PRONOMES
Elimnanse esto, eso e aquelo como pronomes demostrativos neutros.
Admtese o relativo posesivo cuxo.
NUMERAIS
Escrbense separadas as combinacins de numerais a partir de vinte (vinte e un, vinte e dous...).
Elimnanse triple e cudruple.
VERBOS
Prescrbese a acentuacin esdrxula para as P4 e P5 do pretrito de subxuntivo (cantsemos, cantsedes).
ADVERBIOS E LOCUCINS ADVERBAIS
Aglutnanse acoto, amodo, apenas, decontado, decontino, decoto, deseguida, deseguido, devagar, enseguida e talvez.
Engdense lista de adverbios de lugar aln e aqun.
Elimnase alomenos.
PREPOSICINS E LOCUCINS PREPOSICIONAIS
Engdense a respecto de, aln de, aps, aqun de, at e canto a.
CONXUNCINS E LOCUCINS CONXUNTIVAS
Aglutnanse apenas que, decontado que e deseguida que.
Elimnanse anque, entonces, nembargantes e sen embargo.
Engdense at que (temporal), no entanto e porn (adversativas).
Criterios lingsticos adoptados polas tres universidades

galegas
Emprego de ao no canto da contraccin
Uso da segunda forma do artigo s naqueles casos en que obrigatorio
Uso dos sufixos -ara e ble
Non-contraccin da conxuncin comparativa ca cos artigos determinados
Emprego dos signos de interrogacin e exclamacin s ao remate das oracins

Escolma de ligazns de interese

http://www.udc.es/snl
Pxina do Servizo de Normalizacin Lingstica con acceso a recursos lingsticos, glosarios, correctores ortogrficos...
http://www.xunta.es/linguagalega/
Pxina da Secretara Xeral de Poltica Lingstica con recursos, informacin sobre campaas, cursos Celga...
http://www.realacademiagalega.org/volga/
Pxina do Vocabulario ortogrfico da lingua galega da Real Academia Galega.
http://digalego.org/
Dicionario de galego da editorial Ir Indo con mis de 65 000 entradas.
http://www.recursosparaogalego.com/
Pxina da Deputacin da Corua cunha ampla recompilacin de recursos lingsticos (dicionarios e vocabularios, lexislacin,
cursos e material de aprendizaxe, toponimia...) dispoibles na rede.
http://www.loia.org
Portal do Consello da Cultura Galega con ampla informacin lingstica que vai desde a historia da lingua a nocins gramaticais,
pasando pola situacin sociolingstica actual.
http://gl.wikipedia.org/wiki/Normativa
Artigo da versin galega da enciclopedia aberta Wikipedia que recolle informacin e mais o texto ntegro da normativa oficial da
lingua galega.
Emprego non-sexista da linguaxe

A lingua non sexista de seu; agora ben, si que pode selo o uso que fagamos dela. Neste sentido, a linguaxe sexista excle as
mulleres, dificulta a sa identificacin ou asciaas a valoracins negativas, o seu uso discriminatorio e parcial e impn barreiras
arbitrarias e inxustas ao desenvolvemento persoal e colectivo; se somos capaces de facer un uso adecuado da nosa lingua,
lograremos representar o xnero das persoas sen discriminacins e representacins nin positivas nin negativas.
Existen numerosos recursos a travs dos cales podemos asegurar a equidade no trato tanto no desenvolvemento do noso labor
profesional como en calidade de membros da cidadana; entre eles destacan os seguintes:
1. O emprego de substantivos xenricos (como cidadana en lugar de os cidadns ou profesorado en lugar de os

profesores).
2. O uso de ambos os xneros gramaticais (Os alumnos e as alumnas que se interesaren polas axudas econmicas deben
presentar cuberto o formulario anexo; Os e as que se seleccionen deben pasar pola Secretara antes das 14.00 h do da
de ma).
3. As alternativas ao uso do substantivo home(s), como os substantivos xenricos persoa e integrante, os colectivos
humanidade e xente ou expresins fixadas como ser humano (*Cando o home comezou a camiar de p, abriuse
para el un novo mundo de posibilidades > Cando o ser humano comezou a camiar de p, abriuse para el un novo mundo
de posibilidades).
4. A adaptacin do cargo ao xnero da persoa (Foi a vicerreitora quen asinou este convenio no curso anterior). No caso
de que teamos un grupo interxenrico de persoas realizando unha mesma tarefa recomndase empregar substantivos
xenricos (A orde veu da direccin do centro).
5. O uso de formas impersoais de verbos e pronomes (*Recomndase aos usuarios da tarxeta que a empreguen
debidamente > Recomndase que utilice a sa tarxeta debidamente; *Aqueles que dispoan de tarxeta universitaria deben
presentala na entrada > Quen dispoa de tarxeta universitaria debe presentala na entrada).
6. O emprego de barras (o/a interesado/a; destinatario/a; empregado/a...).
Referencias bibliogrficas
lvarez, R. e X. Xove (2002): Gramtica da lingua galega (Vigo: Editorial Galaxia)
Feix, X. (2004): Gramtica da lingua galega. Sntese prctica (Vigo: Edicins Xerais de Galicia)
Feix, X.; Pena, X. R. e Rosales, M. (2004): Galego Sculo XXI. Nova gua da lingua galega (Vigo: Editorial Galaxia)
Freixeiro, X. R. (2006): Manual de gramtica galega (Vigo: Promocins Culturais Galegas/A Nosa Terra)
Gonzlez, M. e Santamarina, A. (coords.) (2004): Vocabulario ortogrfico da lingua galega (Santiago de Compostela/A Corua:
ILG/RAG)
Gonzlez, B.(2004): Ortografa da lingua galega (A Corua: Galinova Editorial)
Hermida, C. (2004): Gramtica prctica (morfosintaxe) (Santiago de Compostela: Sotelo Blanco Edicins)
Ledo, B. (dir.) (2004): Dicionario de galego (Vigo: Ir Indo Edicins)
Pena, X. A. (dir.) (2005): Gran dicionario sculo 21 da lingua galega (Vigo: Editorial Galaxia/Edicins do Cumio)
Real Academia Galega e Instituto da Lingua Galega (2003): Normas ortogrficas e morfolxicas do idioma galego (Santiago de
Compostela/A Corua: ILG/RAG)

Sintese - Gramatical - Galego Universidade Da Coruña PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sintese - Gramatical - Galego Universidade Da Coruña PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sintesis Gramatical.

qxd:Sntesis 2 19/11/08 23:21 Pgina 1

Xess M. Mosquera Carregal

Servizo de Normalizacin Lingstica

Sntese gramatical Anexos

4 Sntese gramatical UDC

UDC Sntese gramatical 5

6 Sntese gramatical UDC

Letra Nome Pronuncia Letra Nome Pronuncia

UDC Sntese gramatical 7

Dgrafo Nome Pronuncia

Os dgrafos non se separan nunca ao final de lia.

8 Sntese gramatical UDC

a) Palabras oxtonas ou agudas, en que a slaba tnica a ltima (pavilln)

algun, carn, civs, doazn, extensins, rodap, temper

ademais, colleu, el, fe, fluidez, min, papeis, si, ti, xa

carcter, clmax, factbel, lser, mbil, responsbeis, tner

UDC Sntese gramatical 9

anda, constitur, conta, perodo sade, sado, sa, ta, xuzo

10 Sntese gramatical UDC

ALGUNHAS PECULIARIDADES QUE CMPRE TERMOS EN CONTA

NOVA CONVOCATORIA DE CURSOS DE VERN

Os pronomes demostrativos non levan acento grfico.

Os pronomes interrogativos e exclamativos non levan acento grfico.

Quen e como ha participar na elaboracin dos novos graos da facultade?

comunmente, dificilmente, especificamente, validamente

Fgolle chegar os meus mis sinceros parabns

Se prde-la ta tarxeta universitaria debes chamar ao telfono que figura no p de pxina

UDC Sntese gramatical 11

A autorizacin pertinente da o responsable desta rea

venia docendi, venia docendi ou venia docendi

12 Sntese gramatical UDC

Acento grfico diacrtico

UDC Sntese gramatical 13

vicerreitor, vicerreitora; av, avoa

Cando a vogal final do masculino e ou o tonos, substitese por un a.

mestre, mestra; financeiro, financeira

Aln desta norma principal, podemos establecer outros casos:

a) Substantivos e adxectivos rematados en n

14 Sntese gramatical UDC

Rematado en n, o nico substantivo existente refn e invariable.

un refn britnico, unha refn britnica

bailarn, bailarina; galopn, galopina

bretn, bretoa; campin, campioa

vacn, vaca; cervn, cerva

b) Substantivos e adxectivos que acaban en vogal ou ditongo tnicos

av nepal, avoa nepal

un chimpanc, unha chimpanc

UDC Sntese gramatical 15

c) Substantivos e adxectivos rematados en s

portugus, portuguesa; montas, montaesa

16 Sntese gramatical UDC

ALGUNHAS PECULIARIDADES QUE CMPRE TERMOS EN CONTA

UDC Sntese gramatical 17

lei, leis; relatorio, relatorios; selo, selos; tiriz, tirizs

b) As palabras que rematan en r ou en z forman o plural engadindo es.

cerviz; cervices; lder, lderes; luz, luces

c) Palabras que rematan en s e x (pronunciado [ks]):

comps, compases; envs, enveses; o frceps, os frceps

As palabras rematadas en s que son graves ou esdrxulas son invariables.

o afialapis, os afialapis; o mrcores, os mrcores; o oasis, os oasis

As palabras rematadas en x (pronunciado [ks]) son invariables.

d) As palabras que rematan en n engaden s.