HELSEL DL ARKLAR

Birbirine yakn olan (paralel, dikey ve herhangi bir ada) bir mildeki hareket ve
kuvveti dier bir mile iletmek iin kullanlan mekanik elemanlardr. Dz dili arklarn
almalar di yzeylerinin bir doru boyunca birbirine demesi neticesinde, hareket ve
kuvvet iletiminde vuruntu ile beraber bir ses kartr. Bu vuruntu ve sesi nlemek iin dililer
helis olarak yaplr. Di dorultular di ekseniyle sa ve sol eimli olarak oluturulur.
Helisel dililer alma konumunda millerin durumuna gre:
* Mil eksenleri paralel alan helisel dililer
* Mil eksenleri dikey alan helisel dililer
*Mil eksenleri herhangi bir a altnda alan helisel dililer diye snflandrlr.
Helisel dililere eksenel olarak gelen kuvvetleri karlamak iin dililerin milleri iyi
yataklanmaldr. Kaymal ve rulmanl yataklar kullanrken yataklarn seiminde gereken
kuvvetlere dikkat edilmesi gerekir. Grup halinde alan helis dililerin birinin eimi,
saa ise dierinin eimi sola olmaldr. Bylece yataklara gelen eksenel kuvvetler yok
edilmi olur.

letilen g P : 15 kW
Elektrik motorunun devir says n : 1000 d/d
Toplam evrim oran i:8

evrim Oran Tayini

i12=(1....1,2) x ( top)1/2 i12=1,2 x ( top)1/2 i12=1,2 x (8)1/2=3,3
itop=i12 x i34 ise i34=2,3

Di Saysnn Tayini:
z1=18 seildi.
z2
i12= z2=z1 x i12=18 x 3,3=59,4 z2=60 alnr.
z1

Z3=22 seildi.
z4
i 34 z4=z3 x i34=22 x 2,3 = 50,6 z4=52 alnr.
z3
Gerek evrim Oran Tayini
z 60
(i12 ) gerek 2 3,33
z1 18

z 4 52
(i 34 ) gerek 2,36 (i top ) gerek 3,33 2,36 7,85
z 3 22

Hata Tespiti
(i top ) teo (i top ) ger 8 7,85
0
0 hata 100 100 %1,87
(i top ) teo 8

%1,87 < %3 kabul edilebilir deerde hata orandr.

Devir Says Tayini

n 1000
n2 1 303 d/dak n2=n3
i12 3,3

n 3 303
n4 131,7 d/dak
i 34 2,3

Dili ark malzemesi :

Birinci dilinin malzemesi 18CrNi8 Sementasyon elii (TGL6546) seildi.

k=1400 N/mm2
ak=800 N/mm2
HB=650 daN/mm2
kinci dilinin malzemesi 20MnCr5

k=1200 N/mm2
ak=700 N/mm2
HB=650 daN/mm2

Dili Parametrelerinin Seimi

d=(Genilik oran)=b/d0=d=0,8...1,2 arasnda seilir. d=0,8 seiyoruz
Kv=(Dinamik Faktr)=1,1
Km=(Yk dalm faktr)=1,13
K0=(alma faktr)=1,25
KR (Gvenlik faktr)=1
ze1(Edeer di says)=z1=18
Kf1=(Form faktr)=3
Z M ( Malzeme faktr) 271 N/ mm2

Mukavemet Snr
s(emniyet faktr)=1,5
Ky=(Yzey przllk faktr)=1
Kb=(Byklk faktr)=1
Kz=(Zorlanma faktr)=1,4
Kl=(mr faktr)=1
K=(entik faktr)=1,5
KR=Zorlanma faktr:1
K=1400 N/mm2
D=0.5XK=700 N/mm2
KYKb
* K R xK L xK Z x D
K

1x1
* 1x1x1,4 x 600 =560 N/mm2
1,5

Dem= * / s = 560/1,5=373,33 N/mm2

PHem=(0,28xHB)/s=(0,28x650)/1,5=1213 N/mm2

Eim as :

b/m oran :

Kutu eklinde gvde iinde, iyi yataklanm ise 15 b/m 25 arasnda bir deer
seilmelidir.

Burada b/m=20 seildi.

Modl :
P 15
Mbm=9550 Mbm =9550 x =143,25 Nm
n 1000
Mb1=Mbm=0,99 x 143,25 = 141,81 Nm =(0,95....0,99)
Mb1=k0xMb1=1,25x141,81 =177,26 Nm
2
2M bc1 Cos 2 xK f1 K 0 K V Z m xK m
mn12= 3 2 2
x z1 d PHem
 2 177,26xCos 2 15x103 x3x1,25x1,1x2712 x1,13
mn12= 3 4,5
x18 2 x0,8x12132

Birinci Kademe Boyutlar

a)Taksimat Daireleri aplar
do1=z1xmn12/cos=18x4,5/cos15=31,86mm=85 mm
do2=z2xmn12/cos=60x4,5/cos15=101,2mm=280 mm

b)Di Genilikleri
b1=dxd01 =1,0x85=85 mm b1=85 mm seelim
b1>b2 olmaldr b2=70 mm

c)Ba Daireleri aplar

db1=d01+2 mn12=85+2x4,5=94 mm
db2=d02+2 mn12=280+2x4,5=289 mm

d)Taban Daireleri aplar

dt1= d01-2,5 mn12=85-2,5x4,5=74 mm
dt2=d02-2,5 mn12=280-2,5x4,5=269 mm

e)Eksenler Aras Mesafe

a01=(d01+d02) /2=(85+280)/2=182,5 mm

Basn Kontrol
=200 iin Yuvarlanma faktr=k=1,76
Malzeme faktr=ke=85,7 daN/mm 2
i12 1 3,33 1
evrim oran faktr=ki= 1,14
i12 3,33

Birinci Dilinin Yzey Basn Kontrol

Mb1=k0xMb1=1,25x141,81 =177,26 Nm
2M b1 k v
2
b1 d 01
PHmax=kexkxki
 2 177260 1,1
85,7 1,76 1,103
PHmax 85 85 2

PHmax=132,5 N/mm2 (s yzey iin)

PHem=(0,28xHB)/s=(0,28x650)/1,5=1213 N/mm2
PHmax< PHem olduundan emniyetlidir.

kinci Dilinin Yzey Basn Kontrol

Mb2=dxrxi12xMb1=0,98x0,99x3,33x141810=458155 Nmm
Mb2=k0 x Mb2 = 1,25x 458155=572694 Nmm
2M b2 k v 2 572694 1,1
85,7 1,76 1,103
b 2 d 02
2
50 280 2
PHmax2=kex k xki
PH2=94,3 N/mm2 PHmax2< PHem olduundan emniyetlidir.

kinci Kademe Hesab

Malzeme Seimi
nc dilinin malzemesi 20MnCr5
k=1200 N/mm2
ak=700 N/mm2
HB=650 daN/mm2
Drdnc dilinin malzemesi 20MnCr5
k=1200 N/mm2
ak=700 N/mm2
HB=650 daN/mm2

Dili Parametrelerinin Seimi

d=(Genilik oran)=b/d0=d=0,8
Kv=(Dinamik faktr)=1,1
Km=(Yk dalm faktr)=1,06
K0=(alma faktr)=1,23
Ze3(Edeer di says)=Z3=18
Kf3=(Form faktr)=3
Mukavemet Snr
s(emniyet faktr)=1,5
Ky=(Yzey przllk faktr)=1
 Kb=(Byklk faktr)=1
Kz=(Zorlanma faktr)=1,4
KR (Gvenlik faktr)=1
Kl=(mr faktr)=1
K=(entik faktr)=1,5
K=1200 N/mm2
D=0.5XK=600 N/mm2
KYKb
* KR KL K Z D
K

*=560 N/mm2
Dem=*/s=373,3 N/mm2

Modl Tayini
Mb2= 458155 Nmm
Mb2= Mb3=458155 Nmm

2M b3 x cos 2 K f3 K 0 K V Z m2 xK m
mn34= 3 2
mn34=
xz 3 d PHem
2

2 458155xcos 2 15 3 1,23 1,1 1,06x2712

3 5,3
x22 2 0,8 12132

mn34=5,3 seilir.

k gc:P
P= 2r. 2r.Pg = 0,982x0,992x15=14,12 kW

kinci Kademe Boyutlar

a)Taksimat Daireleri aplar
do3=z3xmn34/cos =22x5,3/cos15=120,7 mm
do4=z4xmn34/cos =52x5,3/cos15=285,3mm

b)Di Genilikleri
b3=dxd03 =1,0x120,7=120,7 mm b3=120 mm seelim
b3>b4 olmaldr b4=100 mm
c)Ba Daireleri aplar
db3=d03+2 mn34=120,7+2x5,3=131 mm
db4=d04+2 mn34=285,3+2x5,3=296 mm

d)Taban Daireleri aplar

dt3= d03-2,5 mn34=120,7-2,5x5,3=107 mm
dt4=d04-2,5 mn34=285,3-2,5x5,3=272 mm

e)Eksenler Aras Mesafe

a02=(d03+d04)/2=(120,7+285,3)/2=203 mm

Basn Kontrol
Yuvarlanma faktr=k=1,76
Malzeme faktr=ke=85,7 daN/mm 2
i34 1 2,36 1
evrim oran faktr=ki= 1,19
i34 2,36

nc (Grup miline taklan) Dilinin Yzey Basn Kontrol

Mb3=k0xMb3=1,25x458155=572694 Nmm
2M b3 k v
2 572694 1,1
2 85,7 1,76 1,134
b 3 d 03 120 120,7 2 =145,2 N/mm2
PH3=kexkxki
PHem=(0,28xHB)/s=(0,28x650)/1,5=1213 N/mm2
PH3< PHem olduundan emniyetlidir.

Drdnc Dili Yzey Basn Kontrol

Mb4=dxrxi34xMb3=0,98x0,99x3,5x458155=1555757 Nmm
Mb4=k0 x Mb4 = 1,25x 1555757=1944696 Nmm
2M b4 k v 2 1944696 1,1
85,7 1,76 1,134
b 4 d 04
2
90 285,3 2
PH4=kexkxki
PH4=130,7 N/mm2 PH4< PHem olduundan emniyetlidir.

Drdnc Dilinin Mukavemete Gre Kontrol

Edeer di says=ze4=z4=63
Form faktr: kf4=2,31
Teetsel Kuvvet :
2 M b3 2 572694
Ft3= 9489,5 N Ft3= Ft4
d 0,3 120,7

Ft4 9489,5
4 k f4 k 0 k v k m 2,31 1,25 1,1 1,06 67 N/mm 2
b 4 m n34 90 5,3

4<*Dem olduundan emniyetlidir (67<373,3)

Mil Hesab :
Mil Kuvvetlerinin Bulunmas

2M b1 2 177260
Ft1 4170,8 N Ft1= Ft2=4170,8 N
d 01 85

Fa1=Ftxtano=4170,8xtan15=1117,5 N Fa1=Fa2=1117,5 N
Fr1= Ft1xtan0= 4170,8xtan20=1518 N Fr1= Fr2=1518 N
2M b3 2 572694
Ft3 9489,5 N Ft3= Ft4=9489,5 N
d 03 120,7

Fr3= Ft3xtan0= 9489,5xtan20=3454 N Fr3= Fr4=3454 N

Fa3=Ft3xtano=9489,5xtan15=2542,7
 30mm 70mm 10mm 120mm 30mm

240mm

Birinci (Giri) Milin Tanmlanmas

FR1

Fay Fby

55mm 185mm
Birinci (giri) milin y ekseni ynndeki moment diyagram
MA=0, Fbyx240-Fr1x55=0, Fbyx240-1518x55=0, Fby= 347,8 N
Fy=0 Fby-Fr1+Fay=0 Fay=1518-347,8=1170 Fay=1170 N

FT1

Fax Fbx

55mm 185mm
Birinci (giri) milin x ekseni ynndeki moment diyagram
MA=0 Fbxx240-Ft1x55=0 Fbxx240-4170,8x55=0 Fbx=955,8 N
Fx=0 Fax+ Fbx- Ft1=0 Fax= 4170,8-955,8=3215 Fax=3215 N
Maksimum Eilme Momentinin Tayini
Memax x= Fbxx185=955,8x185=148149 Nmm
Memax y= Fayx55= 1170x55=64350 Nmm
2 2
Memax 1= M emax x M emaxy = 148149 2 64350 2 161521 Nmm

Birinci (Giri) Milin Malzeme Seimi

St70 Ky=1 Kb=0,9 K=1,4
Ky Kb 1 0,9
K=700 N/mm2 D=320 N/mm2 AK=360 N/mm2 *D= D = 320
K 1,4

=205,8 N/mm2
Birinci (Giri) Milin apnn Bulunmas
1/2
2 d1
3

MB= ( AK* M emax,x ) 2 0,75M b1 AK
D 32 2
3
d 1 360
1/ 2
360
MB= ( 148149) 2 0,75(177260) 2
205,8 32 2
d1 25,7 mm
Birinci (Giri) Milin Kontrol Hesab:
kme Kontrol:
d 4 26 4
I= 22431,7 mm4
64 64
em=0,0005L=0,0005x240=0,12 mm
Fr1 a 2 b 2 1518 55 2 185 2
y= => y=0,046 mm
3 E I L 3 210000 22431,7 240

Ft1 a 2 b 2 4170,8 55 2 185 2

x= => x=0,127 mm
3 E I L 3 210000 22431,7 240
2 2
1= x y 0,046 2 0,127 2 0,07 => 1=0,12 mm

em>1 olduundan emniyetlidir.

kinci (Grup) Milin Tanmlanmas

Ft2 Ft3

FCX FDX
 Mt2
Mt1

55 95 90

kinci (grup) milin x ekseni ynndeki moment diyagram

MC=0 FDXx240-Ft3x150x- Ft2x55=0
FDXx240-9489,5x150-4170,8x55=0 => FDX= 6886,7 N
Fy=0 FDX-Ft2-Ft3+FCX=0 => FCX=6773,5 N
FCY Fr2 FDY

Fr3

Mer1

Mer2

55 95 90

kinci (grup) milin y ekseni ynndeki moment diyagram

MC=0 FDYx240-Fr3x150+ Fr2x55=0
FDYx240-3454x150+1518x55=0 FDY= 1810,8 N
Fy=0 FCY+Fr2-Fr3+FDY=0 FCY= 125,2 N

Maksimum Eilme Momentinin Bulunmas

Memax y2= FDYx65= 1810,8x65=117702 Nmm
Memax x2= FDXx65= 6886,7x65=447635,5 Nmm
2 2
Memax 2= M emax x2 M emaxy2

Memax2= 447635,5 2 117702 2 462851,2 Nmm

kinci (Grup) Milin Malzeme Seimi
St70 Ky=1 Kb=0,9 K=1,4
K=700 N/mm2 D=320 N/mm2 AK=360 N/mm2
Ky Kb 1 0,9
*D= D *D= 1,4 320 =205,7
K

kinci (Grup) Milin apnn Bulunmas

1/2
2
3
d2
MB= ( AK* M emax,x2 ) 2 0,75M b2 AK
D 32 2
3
d 2 360
1/ 2
360
MB= ( 462851,2) 2 0,75(572694) 2 =
205,7 32 2
d2 37,7 mm
kinci (Grup) Milin Kontrol Hesab
kme Kontrol
4
d 38 4
I= 2 102353,8 mm4
64 64
em=0,0005L=0,0005x240=0,12 mm
Fr2 a 2 b 2 1518 55 2 185 2
y= =0,01
3 E I L 3 210000 102353,8 240

Ft2 a 2 b 2 4170,8 55 2 185 2

x= =0,02
3 E I L 3 210000 102353,8 240
2 2
2= x y (0,02) 2 (0,01) 2 0,02 mm

2<em olduundan emniyetlidir.

nc (k) Milin Tanmlanmas

Fr4

Fey Ffy
 150 90

nc (k) milin y ekseni ynndeki moment diyagram

ME=0 Ffyx240-Fr4x150=0 Ffy=2158,7 N
Fy=0 Fey+ Ffy- Fr4=0 Fey= -Ffy+Fr4 Fey=1295,2 N
Ft4

Fex Ffx

150 90
nc (k) milin x ekseni ynndeki moment diyagram
ME=0
Ffxx240-Ft4x150=0 Ffx=5930,9 N
Fy=0
Fex+ Ffx- Ft4=0 Fex= -Ffx+Ft4 Fex=3558,5 N
Maksimum Eilme Momentinin Tayini
Memax x3= Ffxx90=5930,9x90=533781 Nmm
Memax y3= Ffyx90= 2158,7x90=194283 Nmm
2 2
Memax 3= M emax x3 M emaxy3

Memax3= 5337812 19428352 568038 Nmm

nc (k) Milin Malzeme Seimi
St70 Ky=1 Kb=0,9 K=1,4
K=700 N/mm2 D=320 N/mm2 AK=360 N/mm2
Ky Kb 1 0,9
*D= D *D= 1,4 320 *D=205,7 N/mm2
K
nc (k) milin apnn bulunmas
1/2
2 d3
3

MB= ( AK* M emax,3 ) 2 0,75M b3 AK
D 32 2
1/2 3
360 d 360
MB= ( 568038) 2 0,75(572694) 2 3
205,7 32 2

d3 39,7 mm

nc Milin Kontrol Hesab

kme Kontrol
4
d 3 40 4
I= 125663,7 mm4
64 64
em=0,0005L=0,0005x240=0,12 mm

Fr3 a 2 b 2 3454 150 2 90 2

y= =0,033
3 E I L 3 210000 125663,7 240

Ft3 a 2 b 2 9489,5 150 2 90 2

x= =0,091
3 E I L 3 210000 125663,7 240

3= x y 0,0912 0,0332 0,096 mm

2 2

em>3 olduundan emniyetlidir.

Birinci Dili Kama Hesab

Mil malzemesi St70
Dili malzemesi 20MnCr5
Uygun kama malzemesi St60
St60 iin k=600 N/mm2 ak=330 N/mm2
d1=40mm iin standart kama boyutlar bxh=(12x8) mm t1=5mm t2=2,1mm
Kesme Gerilmesine Gre Kontrol
0,5 ak 0,5 330
em = 82,5 N /mm2
s 2

2 M bmax1 2 161521
em 7,9 N/mm2
b L d2 12 85 40

em emniyetlidir.
kinci Dili Kama Hesab
Mil malzemesi St70
Dili malzemesi 20MnCr5
Uygun kama malzemesi St60
St60 iin k=600 N/mm2 ak=330 N/mm2
d2=80mm iin standart kama boyutlar bxh=(22x14) mm t1=9mm t2=4,1mm

Kesme Gerilmesine Gre Kontrol

0,5 ak 0,5 330
em = 82,5 N /mm2
s 2

2 M bmax2 2 461852
em 7,5 N/mm2
b L d2 22 70 80

em emniyetlidir.

nc Dili Kama Hesab

Mil malzemesi St70
Dili malzemesi 20MnCr5
Uygun kama malzemesi St60
St60 iin k=600 N/mm2 ak=330 N/mm2
d3=50mm iin standart kama boyutlar bxh=(15x10) mm t1=5,5mm t2=6,5mm

Kesme Gerilmesine Gre Kontrol

0,5 ak 0,5 330
em = 82,5 N /mm2
s 2

2 M bmax2 2 568038
em 12,6 N/mm2
b L d2 15 120 50

em emniyetlidir.

Drdnc Dilinin Kama Hesab

Mil malzemesi St70
Dili malzemesi 20MnCr5
Uygun kama malzemesi St70
St70 in K=700 N/mm2 Ak=360 N/mm2
d3=90mm iin standart kama boyutlar bxh=(25x14)mm t1=10mm t2=4mm
Kesme Gerilmesine Gre Kontrol
 0,5 ak 0,5 360
em = 90N /mm2
s 2

2 M bmax4 2 568038
em 5 N/mm2
b L d3 25 100 90

em emniyetlidir.

Rulman Hesaplar

Birici Milin Rulmanlar Hesab

FRA= FAX 2 FAY 2 32152 1170 2 3421 N

FRB= FBX 2 FBY 2 955,8 2 347,8 2 1017 N

Statik yk says :C mr:L Yk:P

Yorulma zaman: Lh=12 000 saat seiyoruz
Sabit biyallarda P=3 , Makaral yataklar iin P=10/3 alnr.
L h n 1 60 12000 1000 60
L 720 milyon devir
10 6 10 6
P 3
C C
L a 720 Ca=30661,7
3421
FRA
P 3
C C
L b 720 Cb=9115,1
1017
FRB

SKF6308 rulmann kullanyoruz.

d (mm) D(mm) B (mm) C (kN)

40 90 23 42,3
Ca<Ctablo Ve Cb< Ctablo olduundan emniyetlidir

kinci Mil Rulmanlar Hesab

FRC= FCX 2 FCY 2 6773,5 2 (125,2) 2 6774,6 N

2 2
FRD= FDX FDY 6886,7 2 1810,8 2 7120,7 N

Statik yk says :C mr:L Yk:P

Yorulma zaman: Lh=12 000 Saat Seiyoruz
Sabit biyallarda P=3 , Makaral yataklar iin P=10/3 alnr.
L h n 3 60 12000 303 60
L 218,16 milyon devir
10 6 10 6
 C
P 3
Cc
L 218,16 Cc=40782,64
FRC 6774,6
P 3
C Cd
L 218,16 Cd=42866,14
7120,7
FRD

SKF6213 rulman kullanyoruz.

d(mm) D (mm) B(mm) C (kN)
65 120 23 58,5

SKF6308 rulman kullanyoruz.

d(mm) D (mm) B(mm) C (kN)
40 90 23 42,3

Cc<CTablo ve Cd< CTablo olduundan emniyetlidir

nc Mil Rulmanlar Hesab

FRE= FEX 2 FEY 2 3558,5 2 1295,2 2 3786 N

2 2
FRF= FFX FFY 5930,9 2 2158,7 2 6311 N

Statik yk says :C mr:L Yk:P

Yorulma zaman: Lh=12 000 saat seiyoruz
Sabit bilyallarda P=3 Makaral yataklar iin P=10/3 alnr.

L h n 4 60 12000 131,7 60
L 94,8 milyon devir
10 6 10 6

C
P 3
C
L e 94,8 milyon devir Ce=17263
FRE 3786
P 3
C C
L f 94,8 Cf =28776,2
6311
FRF

SKF6213 rulman kullanyoruz.

d(mm) D (mm) B(mm) C (kN)
65 120 23 58,5

Ce<CTablo ve Cf< CTablo olduundan emniyetlidir

YALAMA HESABI
Dili ark mekanizmasnda kullanlacak ya miktar;

Yan miktar hesaplanrken en byk arkn yaklak olarak 3 modl yan iine girmesi
istenir.
Standart modul mn=5,3 mm olan arkn yaa batma derinlii

h m n .3 h 5,3.3 15,9mm
Mekanizmann ya dolacak hacminin belirlenmesi;
Kutu iin;

b=244 mm h=32,5 mm l=600 mm

v b hl v 244 x32,5 x 600 v 4,758lt