TRAKYA NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

ALIMA EKONOMS VE ENDSTR LKLER ANABLM DALI

TRKYEDE G OLGUSU, NEDENLER ve

ORLU RNE

Hazrlayan: Murat ZDEMR

Danman: Yrd. Do. Dr. Aytl OLAK

Lisansst Eitim, retim ve Snav Ynetmeliinin alma Ekonomisi ve Endstri

likileri Anabilim Dal iin ngrd YKSEK LSANS TEZ olarak hazrlanmtr.

Edirne
Trakya niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits
Eyll, 2008
 i

Tezin Ad: Trkiyede G Olgusu, Nedenleri ve orlu rnei

Yazan: Murat ZDEMR

ZET

Bireyin veya topluluklarn, corafik anlamda yer deitirme eylemi g olarak

tanmlanmaktadr. G olgusunun yzyllardan beri sregelmi varl ierisinde yer
deitirme eylemlerini grmek mmkndr. Ancak yer deitirme hareketini kabul
etmekle beraber, g olgusunun geen zaman ierisinde geliip farkl anlamlar,
farkl nitelikler kazand ve eitli kavramlar rettii aikrdr.

Ekonomik, sosyal, kltrel gibi faktrlerin etkisiyle gerekleen g olgusu,

yaratt sonular neticesinde g veren ve g alan merkezleri etkilemektedir. Bu
etkileim neticesinde g kavram varln srdrm ve neticede her lkede var
olan bir olgu haline gelmitir. Trkiyede 1950li yllardan sonra youn olarak ig
hareketi yaanm ve zaman ierisinde eitli srelerden gemitir. Gnmzde de
ig hareketi Trkiyede varln youn olarak srdren bir kavramdr.

Bu alma, g olgusunun tanmlarn ve eitlerini genel bir bak altnda

inceleyerek, Trkiyede ig olgusunun neden olduu nfus hareketlerini eitli
istatistik veriler ile ortaya koymaktadr. Trkiyenin ig tarihi irdelenerek, ig
olgusunun zaman ierisinde geirdii sreler aydnlatlmaya allmtr. g
olgusunun Trkiyeyi nasl etkiledii, hangi yerleim merkezlerinin ne lde
etkilendii ortaya konulmutur. g oluumunda hangi faktrlerin yer ald,
faktrlerin oluma nedenleri analizi ve istatistik olarak anlatlmtr. almann
nc ksmn oluturan orlu rneinde ise, orluda yaanan i g olgusu
istatistik olarak analiz edilmitir. orlu aratrmas neticesinde elde edilen veriler
Trkiye gerei ile karlatrlarak gncel bilgiler ortaya konulmaya allmtr.

Anahtar Kelimeler: G, g, Trkiye, g Nedenleri, orlu

 ii

Title of the Thesis: Immigration Case in Turkey, Causes and orlu Sample

Author: Murat ZDEMIR

ABSTRACT

The action of individuals or groups exchanging location in terms of geography

is defined as immigration. It is possible to see the actions of exchanging location in
the existence of the immigration fact lasts for centuries. However, besides accepting
the action of immigration, it is clear that the fact of immigration has acquired
different senses, different characteristics, and has produced various concepts within
the passing time.

The fact of migration, actualized with the effect of economical, social and
cultural factors, affects the places which take and give migration when considered
the results it creates. As a result of this interaction, the concept of migration
maintains its existence, and it becomes a fact that eventually exists in every country.
The action of immigration, exists densely in Turkey after 1950s, is a concept
maintains its existence even nowadays, by undergoing through various processes.

This study puts forward the population movements that caused by the fact of
immigration in Turkey with various statistical data by examining the definitions and
kinds of the migration fact in a general view. It is tried to illuminate the processes of
the immigration fact went through by studying the immigration history of Turkey. It
is put forward that how the immigration fact affects Turkey and to what extend
residential areas are affected. The factors included in the existence of immigration
and the causes of these factors are statistically and analytically defined. In orlu
sample which composes the other part of the study, the action of immigration taking
place in orlu is analyzed statistically. By comparing the data that is acquired as a
result of orlu study with the reality of Turkey, information holding the present is
tried to be put forward.

Keywords: Migration, Immigration, Turkey, Causes of Immigration, orlu

 iii

NDEKLER

ZET ........................................................................................................................... i

ABSTRACT................................................................................................................ ii

NDEKLER .......................................................................................................... iii

TABLO LSTES ....................................................................................................... vi

EKL LSTES ....................................................................................................... xiii

EKLER LSTES ..................................................................................................... xiv

KISALTMALAR ...................................................................................................... xv

GR .......................................................................................................................... 1

a.Problem .............................................................................................................. 3
b.Ama .................................................................................................................. 3
c.nem .................................................................................................................. 4
d.Sayltlar ............................................................................................................. 4
e.Snrlar ................................................................................................................ 4
f.Tanmlar .............................................................................................................. 5

ARATIRMA YNTEM ......................................................................................... 5

a.Aratrma Modeli ............................................................................................... 5

b.Evren ve rneklem ............................................................................................ 5
c.Verilerin Toplanmas ve Yorumlanmas ............................................................ 5
d.lgili Aratrmalar ............................................................................................... 6
 iv

BRNC BLM

1.G KAVRAMINA GENEL BAKI ....................................................................... 7

1.1. G Olgusu ve Tanmlar ..................................................................................... 7
1.2. Uluslararas G Olgusu ..................................................................................... 11
1.3. G Teorileri ........................................................................................................ 16
1.4. G eitleri ......................................................................................................... 19
1.4.1. Oluma ekline Gre G eitleri .......................................................... 20
1.4.2. lke Snrlar Esasna Gre G eitleri ............................................... 21

KNC BLM

2. TRKYEDE G OLGUSU ve NEDENLER ............................................ 24

2.1. Trkiyenin Nfussal Yaps ................................................................................ 24
2.2. Trkiyede G Sreleri ..................................................................................... 29
2.2.1. Balkanlama Gleri ................................................................................. 30
2.2.2. Kentleme.................................................................................................. 31
2.2.3. Kentler Aras Gler ................................................................................. 37
2.2.4. Yaam Gzergh Kavram ....................................................................... 38
2.3. Trkiyede g Olgusunun Geliimi ................................................................. 38

2.3.1. Trkiyede g Olgusu .......................................................................... 38

2.3.2. Trkiyede statistiksel Blgeler Asndan g Olgusu ....................... 46
2.3.3. Trkiyede ller Asndan g Olgusu.................................................. 66
2.4. Trkiyede g Olgusunun Nedenleri ............................................................... 77

2.4.1. tici Gler ................................................................................................ 78

2.4.1.1. Tarmsal Toprak Yetersizlii ....................................................... 78
2.4.1.2. Tarmda Modernizasyon almalar ........................................... 80
2.4.1.3. Dier Nedenler ............................................................................. 82
2.4.2. ekici Gler ............................................................................................. 84

2.4.2.1. stihdam ve gc ....................................................................... 85

2.4.2.2. Gelirdeki Deimeler ................................................................... 89
 v

2.4.2.3. Dier Nedenler ............................................................................. 95

NC BLM

3. ORLU LES G OLGUSUNA LKN BR NCELEME .................. 97

3.1. Aratrmann Konusu ve Amac ........................................................................... 97

3.1.1. Aratrmann Hipotezleri........................................................................... 99

3.1.2. Aratrmada Esas Alnan G Teorileri .................................................. 100
3.1.3. Aratrma Alan ....................................................................................... 101
3.1.3. Aratrmann Evreni ve rneklem .......................................................... 101
3.1.4. Aratrma lesi Olarak orlu lesinin Seimi ...................................... 102
3.2. orlu lesi g Olgusu Bulgular................................................................... 105

3.2.1. Gerlerin Sosyo zellikleri ................................................................... 105

3.2.2. Gerlerin Gelir ve stihdam zellikleri ................................................ 110
3.2.3. Gerlerin G Etmeden nceki Yerleim Yerlerine
Ait zellikleri .................................................................................................. 114
3.2.4. Gerlerin G Etme Nedenleri............................................................... 117

3.2.4.1. ekici Nedenler ...................................................................... 117

3.2.4.2. tici Nedenler ......................................................................... 122
3.2.5. Gerlerin Yaam Memnuniyeti ............................................................. 129
3.2.6. Gerlerin G Dnceleri ................................................................... 133
3.2.7. Gerler Hakknda Genel Bilgiler .......................................................... 134
3.2.8. Gerlerden Elde Edilen Bulgularn eitli apraz Tablolar Yardmyla
ncelenmesi ....................................................................................................... 143
3.2.9. orlu Aratrma Sahasndan Elde Edilen Bulgularn, Birbirlerinden
Bamsz Olup Olmadnn Ki-Kare Bamszlk Testi le Test Edilmesi...... 156

SONU .................................................................................................................. 169

KAYNAKA ......................................................................................................... 174
EKLER .................................................................................................................. 182
 vi

TABLO LSTES

Tablo 1.1. Dnya Gmen Says (1960-2005) ....................................................... 11

Tablo 1.2. Dnyada En ok Gmene Sahip lkeler ( 2005) ............................... 12

Tablo 2.1. Saym Yllar tibariyle Trkiye Nfusu ................................................. 25

Tablo 2.2. Nfus Saym Yllar tibariyle Trkiye l, le Saylar ve Nfus

Younluu ................................................................................................................ 26

Tablo 2.3. Trkiye Nfus Saym Yllar tibariyle ehir ve Ky Nfuslar............. 27

Tablo 2.4. Trkiye Saym Yllar, Cinsiyet Oranlarna Gre ehir ve Ky Nfusu 28

Tablo 2.5. Yllar tibariyle Ekili Dikili Alanlar ....................................................... 34

Tablo 2.6. Kyller Arasnda Gemite Kentte G Etmeyi Dnme Durumu .... 36

Tablo 2.7. Kyller Arasnda Mevcut Durumda Kente G Eilimi ...................... 36

Tablo 2.8. Saym Yllarna Gre Doduu l Dnda Yaayan Nfus ve Genel
Nfustaki Pay ........................................................................................................... 40

Tablo 2.9. Yerleim Yerleri ve ller Aras G Eden Nfus .................................... 44

Tablo 2.10. Yerleim yerine Gre G Eden Nfus ................................................ 45

Tablo 2.11. BSye Gre ehir ve Ky Nfusu ve Yllk Nfus Art Hz ........... 47

Tablo 2.12. statistiksel Blgelerin Ald G, Verdii G, Net G ve

Net G Hz ............................................................................................................. 49

Tablo 2.13. stanbul Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000) .................. 51

Tablo 2.14. Bat Marmara Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000) ......... 53

Tablo 2.15. Dou Marmara Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000) ...... 54

Tablo 2.16. Ege Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000) ......................... 55

Tablo 2.17. Akdeniz Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000).................. 56

 vii

Tablo 2.18. Bat Anadolu Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000).......... 57

Tablo 2.19. Orta Anadolu Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000) ......... 58

Tablo 2.20. Bat Karadeniz Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000) ....... 59

Tablo 2.21. Dou Karadeniz Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000) ..... 60

Tablo 2.22. Kuzeydou Anadolu Blgesinin Blgelerden

Ald G (19952000) ........................................................................................... 61

Tablo 2.23. Ortadou Anadolu Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000) . 62

Tablo 2.24. Gneydou Anadolu Blgesinin Blgelerden

Ald G (19952000) ........................................................................................... 63

Tablo 2.25. G Hz En Yksek Olan ller ............................................................. 67

Tablo 2.26. G Hz En Dk Olan ller ............................................................... 68

Tablo 2.27. Tarm ve Orman Alanlar (19872006) ................................................ 79

Tablo 2.28. Seilmi Tarm Alet ve Makine Saylar ............................................... 80

Tablo 2.29. Tarm Faaliyetlerinde stihdam Edilen Nfus (12+) ............................. 81

Tablo 2.30. stihdamn Sektrel Dalm (20022006) .......................................... 86

Tablo 2.31. gc ve stihdam (bin kii 12+) ......................................................... 88

Tablo 2.32. Hanehalk Bte Anketi Gelir Dalm Sonular (2002) ................... 90

Tablo 2.33. Ekonomik Faaliyete Gre stihdam Edilen Nfus Oranlar ................. 92

Tablo 2.34. GSYH Oran En Yksek Olan ller (2001) ......................................... 93

Tablo 2.35. GSYH Oran En Dk Olan ller (2001) ........................................... 94

Tablo 3.1. orlunun Nfus Geliimi (19852007) ............................................... 103

Tablo 3.2. Gerlerin Cinsiyete Gre Dalm ..................................................... 105

Tablo 3.3. Gerlerin Eitim Durumlarna Gre Dalm .................................... 106

 viii

Tablo 3.4. Gerlerin Eitim Durumlarna Gre Dalm .................................... 106

Tablo 3.5. Gerlerin Doum Yerine Gre Dalm ............................................ 107

Tablo 3.6. Gerlerin Doduklar Blgelere Gre Dalm ................................. 108

Tablo 3.7. Gerlerin Medeni Hallerine Gre Dalm ........................................ 109

Tablo 3.8. Gerlerden Evli Olanlarn Evlilik Zamanlar Gre Dalm ............. 109

Tablo 3.9. Gerlerin stihdam Dalm ............................................................... 110

Tablo 3.10. Gerlerin stihdam Durumuna Gre Dalm .................................. 111

Tablo 3.11. Gerlerin Gelir Durumlarna Gre Dalm .................................... 112

Tablo 3.12. Gerlerin nceki Yerleim Merkezi Dalm.................................. 114

Tablo 3.13. Gerlerin Daha nce kamet Ettikleri Blgelere Gre Dalm ..... 115

Tablo 3.14. Gerlerin orlu Hakknda nceden Aratrma Yapmalarna likin

Dalmlar .............................................................................................................. 116

Tablo 3.15. Gerlerin orluya Ne Kadar Sre nce G Ettiklerinin Dalm 116

Tablo 3.16. Gerlerin En nemli Bulduklar ekici Neden Dalm ................. 118

Tablo 3.17. Gerlerin En nemli kinci ekici Nedenlerinin Dalm .............. 120

Tablo 3.18. Gerlerin G Nedenlerinden Olan Ekonomik Nedenin Sralarna

Gre Dalm ......................................................................................................... 120

Tablo 3.19. Gerlerin G Nedenlerinden Olan ve alma Hayatna likin

Nedenin Sralarna Gre Dalm .......................................................................... 121

Tablo 3.20. Gerlerin G Nedenlerinden Olan Ailesel Nedenin Sralarna

Dalm .................................................................................................................. 121

Tablo 3.21. Gerlerin En nemli Grdkleri tici Nedenlerin Dalm ............. 123

Tablo 3.22. Gerlerin En nemli kinci tici Nedenlerin Dalm ..................... 124
 ix

Tablo 3.23. Gerlerin G Nedenlerinden Olan Arama/Bulma Nedeninin

Sralarna Gre Dalm ......................................................................................... 125

Tablo 3.24. Gerlerin G Nedenlerinden Olan Ekonomik Nedeninin Sralarna

Gre Dalm ......................................................................................................... 125

Tablo 3.25. Gerlerin G Nedenlerinden Olan Hanehalkna Bal Sebeplerin

Sralarna Gre Dalm ......................................................................................... 126

Tablo 3.26.Trkiye g Olgusunun Nedenleri (2000) ........................................ 128

Tablo 3.27. Gerlerin G Ettikten Sonraki Yaam Memnuniyetlerine likin

Dalm ................................................................................................................... 129

Tablo 3.28. Gerlerin G Ettikten Sonraki Gelir Memnuniyetlerine likin

Dalm ................................................................................................................... 130

Tablo 3.29. Gerlerin Genel Yaam Memnuniyetlerine likin Dalm ............. 131

Tablo 3.30. Gerlerin G Ettikten Sonra Yaam Memnuniyetsizlik Nedenlerinin

Sralama Dalm ................................................................................................... 132

Tablo 3.31. Gerlerin Baka Bir Yere G Etme Dncelerine likin Dalm 133

Tablo 3.32. Gerlerin Eski Yerleim Yerlerine Geri Dnme Dncelerine

likin Dalmlar ................................................................................................... 133

Tablo 3.33. Gerlerin orluya Kiminle Geldiklerine likin Dalmlar .......... 134

Tablo 3.34. Gerlerin G Sonras Hislerine likin Dalm............................. 135

Tablo 3.35. Gerlerin G Sonrasndaki Manevi Hislerine likin Dalm........ 135

Tablo 3.36. Gerlerin Ek Yapmaya likin Dalmlar ................................... 136

Tablo 3.37. Gerlerin Konut Mlkiyet Durumuna likin Dalm ..................... 136

Tablo 3.38. Gerlerin Ek Gelir Durumlarna likin Dalmlar ......................... 137

Tablo 3.39. Gerlerin Sosyal Gvence Durumuna likin Dalmlar ................ 138

Tablo 3.40. Gerlerin Tasarruflarn Deerlendirmelerine likin Dalmlar .... 138

 x

Tablo 3.41. Gerlerin Maddi Destek Durumlarna likin Dalmlar ................ 139

Tablo 3.42. Gerlerin G Etmeden nceki Mesleklerine likin Dalmlar ... 140

Tablo 3.43. Gerlerin G Etmeden nceki Hanehalk Saylarna

likin Dalm ........................................................................................................ 141

Tablo 3.44. Gerlerin G Ettikten Sonraki Hanehalk Saylarna

likin Dalm ........................................................................................................ 142

Tablo 3.45. Gerlerin Ya ile Cinsiyetlerinin apraz Tablosu ............................ 143

Tablo 3.46. Gerlerin stihdam ile Durumlarnn apraz Tablosu................... 144

Tablo 3.47. Gerlerin stihdam ile Eitim Durumlarnn apraz Tablosu........... 145

Tablo 3.48. Gerlerin Gelir ile Koluna likin apraz Tablo........................... 146

Tablo 3.49. Gerlerin Eski Yerleim Merkezi, Eitim ile Cinsiyetlerinin

apraz Tablosu ....................................................................................................... 147

Tablo 3. 50. Gerlerin G Ettikleri Blge le Doum Yerlerine likin apraz

Tablo ....................................................................................................................... 148

Tablo 3.51. Gerlerin G Etme Nedenleri ile Yaam Memnuniyetlerinin apraz

Tablosu.................................................................................................................... 149

Tablo 3.52. Gerlerin G Nedenlerinden Ekonomik Neden le Gelir

Memnuniyetlerine likin apraz Tablo ................................................................. 150

Tablo 3.53. Gerlerin G Nedenlerinden Arama/Bulma Nedeni ile Gelir

Memnuniyetlerine likin apraz Tablo ................................................................. 151

Tablo 3.54. Gerlerin G Nedenlerinden Ekonomik Neden ile Ek Yapmalarna

likin apraz Tablo ................................................................................................ 151

Tablo 3.55. Gerlerin orluya G Etme Sreleri ile Mlkiyet Durumlarna

likin apraz Tablo ................................................................................................ 152

Tablo 3.56. Gerlerin Sosyal Gvenceleri ile koluna likin apraz Tablo...... 153
 xi

Tablo 3.57. Gerlerin nceki Yerleim Blgesi ile tici Faktr Nedenlerine likin
apraz Tablo ........................................................................................................... 154

Tablo 3.58. Gerlerin nceki Yerleim Blgesi le ekici Faktr Nedenlerine

likin apraz Tablo ................................................................................................ 155

Tablo 3.59. Gerlerin Cinsiyetleri le ekici Nedenlerin Karlatrlmas

Tablosu.................................................................................................................... 156

Tablo 3.60. Gerlerin Cinsiyetleri ile tici Nedenlerin Karlatrlmas Tablosu 157

Tablo 3.61. Gerlerin ekici Nedenleri ile Eitim Durumunun Karlatrlmas

Tablosu.................................................................................................................... 158

Tablo 3.62. Gerlerin tici Nedenler ile Eitim Durumunun Karlatrlmas

Tablosu.................................................................................................................... 159

Tablo 3.63. Gerlerin Eski Yerleim Blgesi ile ekici Nedenlerinin

Karlatrlmas Tablosu ...................................................................................... 160

Tablo 3.64. Gerlerin Eski Yerleim Blgesi ile tici Nedenlerin Karlatrlmas
Tablosu.................................................................................................................... 161

Tablo 3.65. Gerlerin Gelir Seviyesi ile orluya G Etmelerine

Memnunluklarnn Karlatrlmas Tablosu ....................................................... 162

Tablo 3.66. Gerlerin Yaam Memnuniyetinin Cinsiyet ve Eski Yerleim

Merkezine Gre Karlatrlmas Tablosu ........................................................... 163

Tablo 3.67. Sosyal Gvenceye Sahip Olan Gerler ile Eski Yerleim Blgesinin
Karlatrmas Tablosu .......................................................................................... 164

Tablo 3.68. Gerlerin G Nedenlerinden Ailesel Neden ile Ekonomik Nedeninin

Karlatrlmas Tablosu ...................................................................................... 165

Tablo 3.69. Gerlerin G Nedenlerinden Ailesel Neden ile ve alma Hayat

ile lgili Nedenlerin Karlatrlmas Tablosu ...................................................... 166

Tablo 3.70. Gerlerin G Nedenlerinden Arama/Bulma ve Hanehalkna Bal

Nedenlerin Karlatrlmas Tablosu ................................................................... 167
 xii

Tablo 3.71. Gerlerin G Nedenlerinden Ekonomik Nedenler ve Hanehalkna

Bal Nedenlerin Karlatrlmas Tablosu .......................................................... 168
 xiii

EKL LSTES

Grafik 1. 1927 Nfus Saym Gre Kent ve Krsal Nfus Dalm........................ 42

Grafik 2. 2007 Nfus Saymna Gre Kent ve Krsal Nfus Dalm .................... 42

Grafik 3. statistiksel Blgelerin Ald G, Verdii G, Net G (19952000) 50

Grafik 4. Trkiye Genelinde Blgelerin Verdii g Yzdelikleri (19952000) 65

Grafik 5. Trkiye Genelinde Blgelerin Ald g Oranlar (19952000) ......... 66

Grafik 6. En ok G Alan ller (19952000) ........................................................ 69

Grafik 7. En Az G Alan ller (19952000) .......................................................... 69

Grafik 8. En ok G Veren ller (19952000) ...................................................... 70

Grafik 9. En Az G Veren ller (19952000) ........................................................ 70

Grafik 10. Nfusuna Gre En ok G Alan ller (19952000) ............................ 71

Grafik 11. Nfusuna Gre En ok G Veren ller (19952000)........................... 72

Grafik 12. Yerleim Yerlerine Gre Ger Says (19952000) ............................. 74

Grafik 13. Tarm ve Tarm D stihdam ................................................................ 86

Grafik 14. stihdamn Sektrel Dalm (20022006)............................................ 87

Grafik 15. alan Fertlerin altklar Sektrlere Gre Gelirden Aldklar Pay
(2002) ........................................................................................................................ 91
 xiv

EKLER LSTES

EK. 1. statistiksel Blgelerin Ald ve Verdii Ger Saylar (19952000)...... 182

EK. 2. statistik Blge Birimleri Snflamas ........................................................ 184

EK.3. llerin 19952000 Dnemi Net G Hzna Gre Sralan ........................ 185

Ek. 4. llerin Ald G, Verdii G, Net G ve Net G Hz (19952000) ... 188

EK. 5. llerin Yerleim Yerine Gre Ald G (19952000) .............................. 190

EK. 6. llerin Yerleim Yerine Gre Verdii G (19952000) ............................ 194

EK. 7. Ankete katlan Gerlerin Doduklar il ..................................................... 198

 xv

KISALTMALAR

DE : Devlet statistik Enstits

DPT : Devlet Planlama Tekilat
GAP : Gneydou Anadolu Projesi
GCIM : Global Commission on International Migration
GSYH : Gayri Safi Yurt i Hasla
IOM : International Organization for Migration
BS : statistiki Blge Birimleri Snflamas
SBF : Siyasi Bilgiler Fakltesi
TBMM : Trkiye Byk Millet Meclisi
TESEV : Trkiye Ekonomik ve Sosyal Ettler Vakf
TK : Trkiye statistik Enstits
TSK : Trkiye i Sendikalar Konfederasyonu
TGYONA : Trkiye G ve yerinden Olmu Nfus Aratrmas
 1

GR

G, tm toplumlar ve topluluklar etkileyen, pozitif ve negatif ynlere sahip

olan bir olgudur. Neredeyse insanlk tarihi ile btnleik olarak anlan bu olgu
toplumlar ve topluluklar etkileyen bir deikendir.

G olgusu, temelinde sosyal bir hareket olmasna karn, ekonomik yaamdan

kltre kadar hayatn her ynn etkileyen temel deiim aralarndan bir tanesidir.
G, znde yer deitirme hareketi olarak tanmlansa da, toplumun sosyal,
kltrel, ekonomik, politik yaps ile yakndan ilikili olup, onu derinden etkileyen
bir sosyal olaydr.

Ekonomik, siyasi, kltrel gibi birok faktre bal olarak gelien g hareketi,
yine ayn ynlerde toplumu etkileyen ve sonulara sahip olan bir olgudur. G
olgusunun geliimini tek tarafl olarak incelemek yanl olabilmektedir. Hem g
alan, hem de g veren merkezlerin niteliksel ve niceliksel zelliklerinin
belirlenmesi ve merkezlerin karakteristik zellikleri ile beraber analiz edilmelisi
gerekmektedir.

G olgusu temel olarak iki ayr ksmda incelenmektedir. g olarak ayrlan

ksm, lke snrlar arasnda eitli merkezler arasnda yer deitirme eylemi olarak
tanmlanrken, d g ise topluluklarn lke snrlarn aarak farkl lkelere g
etmeleridir. Aratrmann ana temasn ig hareketi oluturmaktadr.

lkemizde 1950li yllardan sonra youn olarak grlmeye balayan g olgusu,

Trkiye asndan birok farkl etmene balanabilmektedir. Trkiyede grlen
ig geliimi irdelendiinde, neden olan faktrler ve sonular asndan birbirlerine
bal ve incelenmesi gereken olgulardr. Bu aratrma Trkiyedeki ig olgusunun
oluma nedenleri asndan da bilgiler sunmaktadr.

almann amac, Trkiyedeki ig olgusunu incelemek ve geliimine farkl

bir bak as kazandrmaktr. Bununla beraber almann bir dier ana temas olan
orlu analiz ksmnda ise, Gerlerin g etme nedenlerini aratrlacak ve buna
bal olarak nedenlerin geerlilii snanacaktr. G etme nedenleri aratrlrken
g teorilerinden yararlanlacak ve orlu rneinde teoriler test edilmi olacaktr.
Gerlerin g etme nedenlerinin nemi kadar, nemli olan bir dier kavram ise
 2

yaam memnuniyetidir. Aratrmaya katlan gerlerin yaam memnuniyetleri de

aratrma konusu olmakla beraber, g etme ve yaam memnuniyeti arasndaki iliki
eitli yollardan test edilecektir. ig olgusunun aratrlmas ksmnda elde edilen
bulgular test etmek ve ig olgusuna ilikin deerlendirilen bilgilerin geerliliini
gstermek, ulalacak yeni kavramlar ile Trkiyedeki ig aratrmalarna farkl
bir anlam kazandrmak hedeflenmitir.

Bu amala almann ilk ksmnda, genel anlamda g olgusu tanmlanmaya

allm, farkl bilim dallarnn g olgusuna getirdikleri anlam zenginlikleri gz
nne konmaya zen gsterilmitir. Uluslaras g hareketi deerlendirilerek, hem
yasal g hareketi, hem de yasad olan g hareketine dair bilgiler verilmitir.
G kavramn literatre kazandran ve bu konuda ilk aratrmalar yapan olan E.G.
Ravensteinn g zerine derlemi olduu eitli kanunlara deinilmitir. G
olgusunu nedensel adan analiz edebilmek iin retilen eitli g teorine
deinilmitir. G hareketi trlere ayrlarak, zaman ierisinde geirdii zlmeler
ve zmlemeler aklanmtr.

almann ikinci ksmnda ise Trkiyedeki ig hareketinin daha iyi

anlalabilmesi iin, Cumhuriyet dneminin ilk nfus saymndan balayarak
Trkiye nfusuna ilikin eitli veriler verilmitir. Trkiyedeki ig olgusu
derinlemesine analiz edilmitir. g olgusunun tarihi geliimi eitli srelere
ayrlarak anlatlmtr. Trkiyede g hareketliliinin en ok grlen blgeler ve
iller analiz edilmi, eitli yorumlar yaplmtr. g meknlar analiz edildikten
sonra g oluumunu etkileyen unsurlar incelenmitir. g hareketini balatan
etmenler ekici ve itici faktrler olarak ayrlm ve bu faktrler eitli d etmenler
ile birletirilmitir.

almann nc blmnde orlu ilesindeki ig olgusu analiz edilmitir.

orluda ig olgusunun incelenebilmesi iin, blgede saha aratrmas yaplm ve
belirlenen rneklem saysna gre anket uygulanmtr. Anketler neticesinde elde
edilen veriler Microsoft Office Excel ve SPSS bilgisayar programlar ile analiz
edilmi ve varlan sonular ekil ve tablolar ile grsel olarak verilmitir. Analizler
neticesinde elde edilen verilere eitli apraz sorgulama yntemleri uygulanm ve
deiik yorumlara ulalmaya allmtr. Bunlarn yan sra eitli faktrlerin
 3

birbirlerinden bamsz olup olmadklar Ki-Kare bamszlk testi ile test edilmitir.
almann son ksm da ise aratrmadan elde edilen sonular deerlendirilmitir.

a. Problem

Gnmzde g olgusuna her lkede rastlanmaktadr. Boyutlar farkl bile olsa

g olgusu varln her alanda ve her yerde hissettirmektedir. Temelinde sosyal bir
hareket olan g olgusu, gelimekte olan lkeler iin olumsuz sonular
dourabilecek bir kavramdr.

Gelimi veya gelimekte olan yerleim merkezlerinin etkilendii en nemli

faktrlerin banda gelen g olgusu zlmesi gereken bir sorun zellii
kazanmtr. Trkiyede ig olgusu genel ereve ile gz nne alndnda, g
hareketinin g edilen blgeye baz ykler getirdii ve bu yklerin zaman ierisinde
sorun haline geldii grlmtr. Gelien yerleim merkezleri ve kentsel alanlar g
hareketinden byk oranda etkilenmektedir. Bu balamda g olgusunun oluum
nedenlerinin zmlenmesi ve uygulanacak eitli yntemler ile sorunun ortadan
kaldrlmas gerekmektedir.

b. Ama

Bu almada, Trkiyede yaanan ig hareketliliine neden olan eitli

faktrleri belirlemek ve orlu rneinden elde edilen veriler ile nedenleri
desteklemek hedeflenmitir.

Bu amala:

1. G ve g olgusuna ait eitli kavramlar tanmlanacaktr.

2. Trkiyede yaanan ig olgusu nfus verileri ile birlikte verilecek ve
Trkiyede ig olgusundan etkilenen yerleim merkezleri ayrntl
olarak analiz edilecektir.
3. Trkiyede yaanan ig hareketinin oluumunda etkili olan faktrler
ekici ve itici etmenler olarak incelenecek, bu faktrlere etki eden d
faktrler analiz ierisine katlacaktr.
 4

4. orlu aratrma sahasndan elde edilecek bulgular ile ig olgusuna yeni

bak alar katmak istenmektedir.

c. nem

g olgusunu youn olarak yaayan blge veya merkezlerde sorunlar ile

karlalmaktadr. Trkiyede sorun haline gelen ig hareketliliinin oluumunda
etkili olan faktrlerin belirlenmesi, ig olgusunun zmlenmesi asndan
nemlidir. g hareketinin sorun olmaktan kabilmesi iin nedenlerin aratrmas
ve nedenlerinin zlmesi ile sorunun ortadan kalkmas bakmndan nem arz
etmektedir.

d. Sayltlar

g hareketliliine dair Trkiye ve eitli blgelerde aratrmalar yaplmtr.

Yaplm olan btn aratrmalarda Ekonomik ve istihdama dayal nedenlerin, g
oluumunda etkili olduu varsaym ortak noktadr. Bu almada ig oluumuna
dair nedenler detayl olarak analiz edilecektir. Bununla beraber orlu aratrma
sahasna anket formu uygulanarak veriler birinci kiilerden alnacaktr. Elde
edilecek olan bulgular neticesinde ekonomik ve istihdama dayal nedenler kadar
dier nedenlerinde etkili olabilecei aratrlacaktr.

e. Snrlklar

Aratrma Trkiye ig olgusu zerine olacaktr. Uygulanacak anket ynetimi

aratrma sahas olan orlu merkez ile snrldr. Aratrmann hipotezleri Trkiye
geneline kapsayacak ekilde yorumlanacak ve daha nce yaplan benzer almalar
ile desteklenecektir.
 5

f. Tanmlar

G; Corafi mekn deitirme srecinin toplumsal, ekonomik, kltrel ve

siyasal boyutlaryla toplum yapsn deitiren nfus hareketidir (duygu, 1998:
215).
G; Belli bir zaman dilimi iinde beli bir yerleme alannda yaayanlarn, kendi
iradeleri ile yaam yerlerini sz konusu yerleme alanlarnn dna tayanlarn
miktardr (Tekeli, 1998: 9)

ARATIRMA YNTEM

a. Aratrma Modeli

Aratrmann temelini literatr taramas, ,sylei, istatistikler ve aratrma

sahasnda elde edilen anket sonular oluturacaktr.

b. Evren ve rneklem

Alan aratrmasnn esas veri toplama arac, aratrma sahasna g etmi olan
gerler ile yz yze yaplan grmelerde uygulanan soru kddr. Soru kdna
ek olarak, gerler ile yz yze yaplan grmeler, onlardan alnan bilgiler ve
gzlemler aratrmann kaynaklar arasndadr. Anket uygulanan gerler rastgele
rneklem yntemine gre belirlenmitir. Anket uygulanan gzlemlerin g etmi
kiiler olmasna zen gsterilmi ve ek zellik aranmamtr.

c. Verilerin Toplanmas ve zm

Veri ve kaynak olarak konuya ilikin bilimsel ierikli kitaplar, yazlar ve

makaleler, devlete bal veya bamsz olarak alan kurulularn kardklar
dergiler, yaynlar ve konuya ilikin olarak yaptklar aratrmalar, alma sahasnda
yaplacak olan anket ve syleilerden faydanlanacaktr. Aratrma sahasndan elde
edilen veriler Microsoft Office Ecxel ve SPSS bilgisayar programlar yardmyla
deerlendirilmeye tabi tutulacaktr. Ayrca eitli deikenleri incelemek amacyla
apraz tablolar dzenlenecek ve SPSS bilgisayar program ile deerlendirilecektir.
 6

Ayrca eitli faktrlerin birbirlerinden bamsz olup olmadklar Ki-Kare

bamszlk testi ile test edilecektir.

d. lgili Aratrmalar

J. M. Munro (1974), 1960 ve 1965 dnemi ierisindeki igler zerine yapt

aratrmada, iglerin oluumunda etkili olan faktrleri belirlemeye almtr.

Samira Yener (1977), 19651970 dneminde iller aras gleri ve g edenlerin

eitli niteliklerini aratrmtr.

E.Tmertekin (1977), g veren yerleim merkezlerindeki durumu aratrmtr.

R.Doh (1984), Trkiye 19701975 dnemi iglerinin nedenlerini aratrmtr.

T. Kocaman ve S. Bayazt (1993), 1965- 1985 dnemi igleri ve gerlerin

sosyo-ekonomik niteliklerini incelemitir.

W. Tobler (1995), 1880li yllarda Ravensten tarafndan yazlan g

kanunlarnn geerliliini sorgulamtr.

Aye Gedik (1998), ig aratrmalarnda nfus saymlar ve daimi ikametgh

adres kaytlar verilerinin zerinde durmutur.

M. Demirci ve B. Sunar (1998), Cumhuriyet Dnemi nfus saymlarndan elde

edilen veriler ile ig olgusunu deerlendirmilerdir.

R. Yamak ve N.Yamak (1999), 1980 ile 1990 dnemi iller gelir dzeyi ile g
olgusunu beraber analiz etmi ve g olumasnda gelir faktrn incelemilerdir.

.doruluk (2002), zmir iline olan ig hareketini aratrmtr.

T.H. Gr ve E. Ural (2004), Trkiyedeki ig hareketinin nedenlerini ekici ve

itici faktrler olarak incelemilerdir.

Hac Kurt (2006), 2002 ylnda yaplan aratrmada, eitli kent ve krsal
merkezlerde ig olgusunu aratrmtr.
 7

BRNC BLM

1. G KAVRAMINA GENEL BAKI

Bu blmde, g olgusuna dair daha nceden yaplm tanmlar ortaya konarak g

olgusunun eitleri ve farkl ynleri anlatlmtr. G kavramnn sahip olduu ve
literatrde bahsedilen g kanunlar derlenmitir.

1.1.G Olgusu ve Tanmlar

G, tm toplumlar ve topluluklar etkileyen, pozitif ve negatif ynlere sahip olan

bir olgudur. Neredeyse insanlk tarihi ile btnleik olarak anlan bu olgu toplumlar ve
topluluklar etkileyen bir deikendir.

nsanlarn yer deitirme hareketi, neredeyse insanlk tarihinin balangcndan bu

yana sosyal hayatn en nemli elerinden birisi haline gelmitir. Ulus devletlerinin
oluumu ve uluslararas siyasi sistemin temel aktr olmasn takiben ise, bu
hareketlilik snr tesi dolam eklini alarak farkl siyasi, ekonomik ve sosyal anlamlar
da kazanmtr (Sallan Gl, 2002: 80). nsanlk tarihine etki eden en nemli unsurlardan
biri olan g; toplumlarn geliimine katkda bulunmu, birok kltr ve uygarl
zenginletirmitir. Globalleme sreci ierisinde dnyann farkl blgelerinde
topluluklar, kltrleri, ekonomileri btnletirmi ve birbirine bal hale getirmitir
(GCIM, 2005: 15). nsanlk tarihi incelendiinde her ada insanlarn yer deitirme
hareketliliine rastlamak mmkndr. Gnmze kadar insanlk tarihinde yer alan
insanlarn yer deitirme hareketi, farkl nitelikler kazansa da genelde, ihtiyalar
karlamak iin kaynak aray veya yaam koullarn deitirmek eklinde olmutur.

lk zamanlarda kaynak aray ile balayan gebelik*, zaman ierisinde gelierek,

bir yaam tarz halini almtr.

*Deiik artlara bal olarak belli bir yre iinde adr, hayvan ve teki aralarla yer deitiren, yerleik
olmayan kimse veya topluluk (www.tdk.gov.tr).
 8

Doal afetler, alk, kuraklk, iklim deiiklikleri ve dier yaam biimleri ile
giriilen mcadeleler neticesinde insan topluklar, gebe hayat benimsemi ve srekli
olarak g eylemini gerekletirmilerdir. Gebelik hayat ierisinde her zaman yer
deitirme olmaktadr. Gebe topluluklar, anakara zerinde yaayabileceklerine
inandklar her yerleim blgesine g etmilerdir.

nsanlar ounlukla kendilerini veya ailelerini dnerek, kiisel veya ekonomik

koullar deitirmek zere g eylemini gerekletirirler (Audas ve Mcdonald, 2004:
17-24). G hareketi ilk bakta bir yer deitirme hareketi olarak deerlendirilse de
nedenleri ve sonular ile birlikte bireylerin ve topluluklarn zerinde geni apl
deiiklikler yaratt bir gerektir. Toplumsal formasyonlarn ekonomik, politik ve
kltrel yaplarnda ve bu yaplar iindeki ilikiler sisteminde yaanan deiimlerin
sonucunda ortaya kan g, sz konusu yaplarda nemli dnmlere yol amaktadr
(Gktrk, 1999: 111-147)

19. ve 20. yy.da balayan sanayileme ve endstrileme sreci, kentsel yaam

olgusunun nemini artrmtr. Bugn lkelerin nfus oranlarn incelediimizde
kentlerde yaayan insanlarn says, krsal kesimdeki insanlarn saysndan daha fazladr
ve art gstermektedir. Bu nfus artnn nedenleri incelendiinde, kentlerin artan
ihtiyalarn karlamak zere krsal kesimden insanlarn kentlere doru yer deitirme
eylemi grlmektedir. Krsal kesim asndan nedenleri deerlendirdiimizde ise, krsal
merkezlerde yaayan insanlarn kaynaklar yetersiz bulmas sebebiyle kentlere doru
g ettiklerini gzlemekteyiz.

G temel olarak, bir yer deitirme olay olarak grlmektedir. Bu olay kr, kent ve
lke gibi yerleim birimleri arasnda gereklemektedir. G eyleminin gerekletii
yerleim birimleri ister g alan olsun veya ister g veren olsun, bu olgunun olumlu
veya olumsuz sonular ile karlamlardr. Bununla beraber g eden insanlarn, g
ettikleri yerleim birimlerine uyum salama srecinde yaad zorluklar baz
problemleri dourmutur. Her yerleim birimi kendine zg yaam kltrn
oluturmu, bu kltre sahip insanlarn g etmesi, eitli sorunlar da beraberinde
getirmitir. Kltrel farkllamann ortaya kmasnda en nemli rol, unutulmamaldr ki
g olgusuna aittir (Yaln, 2004: 4).
 9

lkelerde ki g hareketlilii nedeniyle sosyal ve ekonomik deimeler yaanm,

salk, eitim, kentleme, sosyal gvenlik ve benzeri problemler meydana kmtr
(doruk, 2002: 158). Nedenleri, sonular ve bununla beraber yaratt problemleri
ile derinlemesine incelendiinde g olgusunun ok ynl bir karaktere sahip olduu
grlmektedir. Toplumun, toplumsal, kltrel ve ekonomik yapsyla yakndan
ilikilidir. G, zellikle nfus yapsnda etkili olurken, nfuslarn nitel ve nicel
zellikleri zerinde nemli bir etkiye sahiptir. G olgusu, lkelerin veya lke
nfuslarnn gelimesini salayabilecei gibi, azalmasna da sebep olacak gc
kendinde bulundurmaktadr (Ate, E, 2004: 210). G Olgusu ok ynl bir karaktere
sahip olmasyla birlikte birok kavram ile i ie gemi bulunmaktadr. Bu zellii onun
evrenselliinin kantdr.

G olgusunun temelinde yer deitirme eyleminin olduunu bilinmektedir.

Literatre baktmzda g ile ilgili eitli tanmlara rastlamak mmkndr. G
olgusu birok sosyal bilimin ierisinde var olduu iin, her aratrmac g olgusuna
yeni bir tanm kazandrm ve aratrd bilim ve kavramlar asndan yeni bir tanm
retmitir.

Trk Dil Kurumu g olgusunu, Ekonomik, toplumsal, siyasi sebeplerle bireylerin

veya topluluklarn bir lkeden baka bir lkeye, bir yerleim yerinden baka bir
yerleim yerine gitme ii, tanma, hicret, muhaceret olarak tanmlamtr
(www.tdk.gov.tr).

ner, g nfusun yer deitirme hareketi olarak ele almakta ve kent, ky gibi bir
yerleme biriminden dierine yerlemek amacyla yaplan nfus hareketi olarak
tanmlamaktadr (1972: 77). duygu ise paralel bir tanmla g, corafi mekn
deitirme srecinin toplumsal, ekonomik, kltrel ve siyasal boyutlaryla toplum
yapsn deitiren nfus hareketi olarak tanmlam ve g olgusunun toplum yaps
zerindeki etkilerine deinmitir (1998: 215). Kearney, nfussal yer deitirme olarak
grd g olgusunu, nfusun belirli bir corafya zerinde yer deitirmesi olarak
tanmlarken (1996: 374),, Lee, gc olgusuna nfusun, kalc veya yar kalc olarak yer
deitirmesi olarak yaklamtr (1996: 16).
 10

Gnll, dier tanmlar gibi yer deitirme eylemi zerinde durarak g, bireylerin
ya da gruplarn bir yerden baka bir yere gitmeleri olarak tanmlam ve sz konusu yer
deitirme eyleminin lke iinde olabilecei gibi lke dnda da olabileceini
belirtmitir (1996: 94).

Akkayann tanmna gre ise, kiilerin hayatlarnn gelecekteki ksmnn tamamn

veya bir parasn geirmek zere tamamen yahut geici bir sre iin bir iskn
nitesinden (ehir, ky, gibi) dierine yerlemek amacyla yaptklar yer deitirme
eylemleridir (1979, Gnll, 1996: 94ten alnt)

G olgusunun sonular ynnden tanm yapmak gerekirse, corafik, ekonomik,

kltrel, sosyal ve siyasi sonular douran nfus hareketi olarak tanmlayabilmekteyiz
(zer, 2004: 11).

Tanmlar farkl bilim alanlarndan, farkl kiiler tarafndan da yaplm olsa da,
ierisinde baz benzer unsurlar bulmak mmkndr.

-Bunlarn ilki, yer deitirme eylemidir. G olgusunun znde yer deitirme

eylemi olduu iin, yaplan btn tanmlar iinde yer deitirme eylemine rastlanmakta
ve iki farkl nokta arasnda yer deitirmeden bahsedilmektedir.

-kincisi ise, yaplan yer deitirme eyleminin kimler tarafndan yaplddr. Bu

eylem bireysel veya toplu nfus hareketi olarak gsterilmektedir.

Yaplan tanmlardan ve ortak unsurlardan yola karak bir tanm yapmak gerekirse
Yalnn g olgusu tanmna ulamaktayz; G, ekonomik, siyasi, ekolojik veya
bireysel nedenlerle, bir yerden baka bir yere yaplan ve ksa, orta veya uzun vadeli
geriye dn veya srekli yerleim hedefi gden corafik, toplumsal ve kltrel bir yer
deitirme hareketidir (2004: 13).

Gnll (1996: 95) g olgusunun nemini yle belirtmitir. G olgusu siyasal,

ekonomik, toplumsal, dinsel, vb. nedenlerle, ister zorunlu, isterse gnll olarak
yaplsn sosyo-ekonomik yapda nemli toplumsal sonular dourmaktadr. Yalnzca
 11

nfus hareketlilii olmas nedeniyle deil bu olguya yol aan faktrler ( nedenler ) ve
g olgusuyla birlikte dnlmesi gereken sonular ( durumlar ) bakmndan da nemli
olmas nedeniyle, hem g veren, hem de g alan toplumlar bakmndan irdelenmesi
gereken bir olgudur.

1.2. Uluslararas G Olgusu

G kavram, insanlk tarihi kadar eski olsa da, yakn gemite ivmesini arttrm ve
younluk kazanmaya balamtr. G olgusunun younlamasndaki temel unsurlar
olarak, lkeler aras gelimilik farklarnn artmas ve kapitalin mekansal deiimini
grmek mmkndr. Bir baka ifade ile globalleen dnya g kavramnn geliimini
hzlandrm ve yer deitirme eyleminde bulunan nfusun saysn arttrmtr.

Tablo 1.1. Dnya Gmen Says (19602005)

Yl Dnya zerindeki Tahmini Gmen Says

1960 75.463.352
1965 78.443.933
1970 81.335.779
1975 86.789.304
1980 99.275.898
1985 111.013.230
1990 154.945.333
1995 165.080.235
2000 176.735.772
2005 190.633.564
Kaynak: Word Migrant Stock: Estimated Number of nternational Migrants at Mid-
year. www.eas.un.org

1960 ylnda dnya zerinde tahmini 75 milyon gmen bulunurken, bu rakam 2005
ylna gelindiinde ise 2 misli arttan daha fazla bir art gstererek yaklak 191
milyon kiiye yaklamtr. Bu artn gereklemesinde globalleme, ekonomi ve
teknoloji alanndaki gelimeler temel unsur olarak grlebilmektedir. Geen yllar
 12

ierisindeki en byk srama, 19851990 ylnda gereklemitir. ki dnem arasndaki

gmen fark, yaklak 44 milyon gmendir.

Uluslararas G rgtnn (ngilizce alm-IOM) g raporlarna gre 2005

ylnda Dnya zerinde yaklak 191 milyon gmen bulunmaktadr. Anlalmaktadr ki
21.yy. tanmlanan en byk klarndan bir tanesi g olgusudur. Her lke ve blgenin
sosyal ve ekonomik yapsn etkileyen bir deikendir (www.iom.nt). Dnya nfusunun
ayn dnemde 6,5 milyar kii olduu dnlrse her 35 kiiden birinin gmen olduu
anlalmaktadr.

Tablo 1.2. Dnyada En ok Gmene Sahip lkeler (2005)

Dnya Gmenleri
lke Gmen Says
Arasndaki Pay (%)
Amerika Birleik Devleti 38.354.709 20,2
Rusya 12.079.626 6,4
Almanya 10.143.626 5,3
Ukrayna 6.471.029 3,4
Fransa 6.360.730 3,3
Suudi Arabistan 6.105.722 3,2
Kanada 5.700.147 3,0
Hindistan 5.408.118 2,8
ngiltere 4.790.074 2,5
spanya 4.097.204 2,2
Toplam 99.510.985 52,3
Kaynak: www.migrationinformation.org

Tablo 1.2.de Dnyada 2005 ylna ait, en ok gmene sahip 10 lke verilmitir. En
ok gmene sahip olan lke Amerika Birleik Devletidir. Dnya gmen nfusunun
%20,2lik ksmn iinde barndrmaktadr. Ad geen bu 10 lkenin gmenlerinin
toplam, ayn dnem ierisindeki gmen saynn %52,3n oluturmaktadr.

Gnmzde g olgusunun varl tartlamaz bir gerektir. G olgusu g alan ve

veren lkeler veya blgeler iin pozitif ve negatif sonular dourabilmektedir. nemli
 13

olan, pozitif ynlerin arttrlmas kadar, sistemli bir ekilde g hareketinin ynetilmesi
ve negatif sonularn azaltlmasdr (www.iom.int).

G olgusunun neminin ve younluunun artmasna bal olarak uluslararas alanda

ge ilikin yeni kavramlar da ortaya kmtr. ltica, mlteci, yasad g gibi
kavramlar bunlardan bir kadr. Bu kavramlarn eitliliindeki art temelde lkeler
aras artan eitsizliklerin (ekonomik, etnik, siyasi, dini, sava, igc, kltrel vb.) ve
yasal ge getirilen kstlamalara kar gelitirilen g metotlarn iermesidir (Genler,
2003: 175).

G olgusunun kavram eitlilii ierisinde kanun tarafndan desteklenmeyen g

hareketi yasad g olarak nitelendirilmektedir. Yasad g olgusu; dorudan veya
dolayl olarak maddi veya manevi kar elde etmek iin, bir kiinin uyrukluunu
tamad veya daimi ikametgah sahibi olmad bir taraf devlete yasad girii (
Genler, 2003: 176) olarak tanmlanabilir.

Yasad g hareketi incelendiinde ise, belirli gzergahlara bir baka ifade ile gei
yollarna sahip olduu grlmektedir. Kaynak lke, transit lke, hedef lke
kavramlarn iinde barndran yasad g hareketi, gerlerin yasad yollardan
gitmek istedikleri lkelere hangi lke gzergahlarndan gittiklerini aklamaktadr.
Kaynak lke kavram gmenlerin g etmek iin k yaptklar lkeleri tanmlarken,
hedef lke, gmenlerin ulamak istedikleri lkeyi tanmlamaktadr. Transit lke ise,
gmenlerin hedef lkeye ulamak iin kullandklar, gzergah zerinde bulunan lke
veya lkelerdir.

Yasad g hareketinin gerekletii gzergahlar lkeler baznda ele alacak

olursak aadaki gibi gruplandrma yapabilmekteyiz (Genler, 2003: 175).

Kaynak lkeler; in Halk Cumhuriyeti, Banglade, Pakistan, Hindistan, Sri

Lanka, Afganistan, Irak, ran, Suriye, Azerbaycan, Grcistan, Ermenistan, Bulgaristan,
Trkiye, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Romanya, Moldova, Ukrayna, Belarus, Rusya
Federasyonu, Afrika lkeleri, Meksika, Kuzey Kore, Moolistan, Vietnam, Nepal,
Lbnan.
 14

Transit lkeler; Japonya Gney Kore, Tayvan, Endonezya, Singapur, Malezya,

Irak, ran, Grcistan, Azerbaycan, Trkiye, Suriye, Lbnan, KKTC, Gney Kbrs,
Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Bosna-Hersek, Arnavutluk, Slovenya, Slovakya,
Polonya, Makedonya, Macaristan, Hrvatistan, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Fas,
Tunus, Cezayir, Libya, Msr, Filistin, rdn, Meksika.

Hedef lkeler; Almanya, ngiltere, Fransa, Belika, Hollanda, sve, Danimarka,

talya, Yunanistan, Finlandiya, spanya, Avusturya, ABD, Kanada, Avustralya,
Japonya, Gney Kore, Trkiye, Bulgaristan, Malezya, Singapur.

Yasad g, blgesel dzeyde birka lkenin deil, grld gibi tm dnya

lkelerinin az ya da ok karlamakta olduklar bir sorundur. Tm dnyada yasal
kurallara uymakszn meydana gelen bu hareketlenmelerin sebepleri de genel olarak
birbirine benzemektedir. Bu sebepler; Ekonomik glkler, i savalar, blgesel
savalar, politik basklar, lkeler aras gelir dalm farkllklar, ktlk sorunlar vb. gibi
koullara dayanmaktadr.

Yasad g kavramn g olgusundan ayran bir dier zellii ise oluma eklidir.
Mevcut g hareketinde gmenler g edecekleri blge veya lkelere hukuki yollardan
gei yaparken, yasad g hareketinde uygulanan yntemler tamamen hukuk d ve
kanun ile desteklenmemitir. Aada yasad g hareketinin oluunda izlenen
yntemlere rnekler verilmitir.

Hudut kaplarndan sahte veya deitirilmi belgelerle giri-k yaplmas,

Havayoluyla vize uygulamayan lkelere yasal yoldan k yaplarak

sonradan temin edilen sahte pasaport veya belgelerle Avrupa lkelerine
geiin salanmas,

Karayoluyla TIR, kamyon, karavan gibi ulam aralarnn zula tabir edilen
gizli blmelerine gizlenilerek karayoluyla giri veya k yaplmas,

Kara snrlarndan yryerek veya binek hayvanlaryla lkeye giri

yaplmas,
 15

Snr nehirlerinden yzerek veya botla lkeden k yaplmas,

eitli yollardan lkeye giren kaak gmenlerin, denize kys bulunan

blgelerden teknelerle akta bekleyen byk gemilere gtrlerek, baka
bir lke kysna ulaldnda yine kk teknelerle kylara kartlmas,

lke knda kullanlan yasal belgeyi posta ile geri gndererek bu belgeyi
dier bir kiinin kullanmnn salanmas,

Ticari yatrm ad altnda kurulan irketler kanal ile vize ve ikamet izni
alnmas,

Seyahate elverili olmayan (kuru yk gemileri, eski gemiler vb.) teknelerin

veya gemilerin organizatrler tarafndan kullanlmas suretiyle yasa d
giri ve k yaplmas (Arslan ve Azizaaolu, 2004: 299).

Yasad g olgusunu gereklemesinde eitli su rgtlerinin rol byktr. Su

rgtleri vastasyla yasad g hareketi gereklemekte ve su rgtleri bireyleri
kanun d yollardan lkelere sokmaktadr. Yasal olarak lkelerinden ayrlma ve
istedikleri lkelere gitme anslar olmayanlara araclk eden su rgtleri dier isimleri
ile gmen mafyalar, 1990da bu iten ylda 1,5-2 milyar dolar kazanyordu. Zaman
ierisinde gelimi lkelerin gmen kotalarnn her yl azalmas yeralt rgtleri eliyle
gerekleen g hzlandrd. 2005 ylnda su rgtleri, yasad gten ylda 7-10
milyar dolar arasnda deien bir kazan elde ediyordu. Gmen kaakl veya
insan kaakl olarak tanmlanan bu su, gnmzde mafyann uyuturucu ve silah
kaaklndan sonraki en nemli gelir kalemlerinin banda gelmektedir (anl, Gn,
2005).

Uluslararas G rgtn 2005 ylndaki raporuna gre, 30 ile 40 milyon yasad

gmen olduu tahmin edilmektedir. Bu rakam ayn dnemdeki gmen saysnn %15-
20 aralna denk gelmektedir. Baka bir ifade ile, her 5 gmenden bir tanesi yetkisiz
yani yasad gmen konumundadr (www.iom.int).
 16

1.3. G Teorileri

G hareketi ister yasal isterse yasad olsun grld gibi benzer nedenlere
dayanmaktadr. Bununla beraber g hareketinin aklanabilmesi iin eitli g
teorileri ortaya konulmutur fakat genel anlamda g olgusunu aklayabilecek tek bir
teoriden bahsetmek mmkn deildir.

G olgusu zerine yazlan ilk aklayc bilgi 1885 ylnda Ernst Georg Ravenstein
tarafndan yazlan The Laws of Migration (G Kanunlar) isimli yazdr. Ravenstein,
g olgusunun eitli kanunlara bal olduunu ve bu kanunlara bal kalnarak g
eyleminin gerekletiini iddia etmitir. Bu kanunlar yledir (Grigg, 1977: 41-55);

1. Gmenler, ksa mesafelerde hareket (g) ederler.

2. Gmenler hedefledikleri merkezlere adm adm ilerlerler.
3. Uzun mesafeye g edenler, ticaret ve sanayi bakmndan gelimi merkezlere
g etmeyi tercih ederler
4. Her gmen akmn, bir aksine-akm vardr. Oluan her g, telafi edici kar
bir akm retir. (G veren merkezde, gerlerin yaratt boluklara, baka
merkezlerden gelen gerler yerleir). Dalm sreci bu emilimin (g
almnn) tam tersidir ve benzer zellikler gsterir
5. Kentsel yerleim alanlarnn yerlileri, krsal alanlarda yaayan yerlilere gre
daha az g etme eilimindedir.
6. Kadnlar, erkeklere oranla daha ok g etme eilimine sahiptir, ama erkekler
kadnlara oranla daha sk yer deitirir ( hareket eder).
7. Gmenlerin ou, erikinlerdir; Aileler nadiren, g eder.
8. ehirler, gerekleen bu g (hareket) dalgas ile daha ok byr.
9. Gerler g ettikleri merkezlerin sanayi alanlarn ve ulam yollarn gelitirir.
10. G hareketinin byk bir ksm, krsal alanlardan ehirleredir.
11. Gn ana nedeni ekonomiktir.

ddia edilen bu g kanunlar, Ravensteinn Birleik Krallk dneminde

ngilteredeki nfus hareketine gre ekillendirilmitir. Grigge gre (1977, 55)
Ravensteinn g hareketi almalarna katks byktr. Ravensteinn g zerine
 17

yapt almalar, g hareketine dikkatleri ekmi ve dnyann birok yerinde g

zerine aratrmalar yaplmasna sebep olmutur. zleyen yllarda daha kapsaml
aratrmalar yaplmasna ramen, yaplan aratrmalar Ravensteinn varsaymlarnn
yerine geememitir.

Ravensteinn g kanunlar zerine aratrma yapan Tobler (1995, 327243),

yaplan ve yaplacak olan g aratrmalarna bal olarak yeni g kanunlarnn
oluumunu sorgulamtr. Zaman ierisinde Ravensteinn g kanunlarna yaplan
ilavelerin yetersizlii sonucuna varmtr. Gnmz artlarna gre daha iyi teknoloji ve
veri alma yntemlerine sahip olunduu halde ad geen kanunlar hem grmezden
gelindiini hem de yaplan ilavelerin gnmz artlarna yakmadn belirtmitir.

Geen zaman ierisinde bu varsaymlara yenilerinin eklendii ve g hareketinin

belli varsaymlar zerine gerekletii iddia edilmitir. Hala geerliliini koruyan
kanunlar olmasna ramen, geerliliini kaybetmi gnmz artlarna uyum
gstermeyen varsaymlarnda olduu grlmektedir.

G teorilerinin birbirlerinden farkllk gstermesi, hem g hareketinin oluumuna

hem de g olgusunun gerekletii lkenin sahip olduu koullara balanabilmektedir

Neo-Klasiklerin Makro Ekonomik Teorisi: Ekonomik gelime sreci ierisinde ki

emek gnn gelimesini aklamaktadr. Bu teoriye gre, emek piyasasndaki arz ve
talep farkllklar, gn ana nedenini oluturur. Emein, dk cretli lkelerden,
yksek cretli lkelere doru g sz konusudur. cretler arasndaki farklklar g
oaltabilecei gibi, cret farkllklarnn azalmas g de azaltacaktr. Tamamen emek
pazarlarna odaklanan modelde deiken, emein cretidir (Schoorl, 2000: 3).

Neo-Klasiklerin Mikro Ekonomik Teorisi: Mikro ekonomik teori de makro

ekonomik teori gibi emek pazarna odaklanmakla beraber, bireyin mantksal olarak
fayda analizi yaptn da ne srmektedir. Alternatif g edilecek yerler hesaplanrken,
cret, maliyetler gibi konular derecelendirilir. Buradaki farkllk, sadece crete dayal
konular deerlendirilmez. G edilecek yerlerdeki koullar, kltr, arkadalklar gz
nne alnmaktadr (Schoorl, 2000: 3).
 18

Dnya Sistem Teorisi: Bu teorinin odak noktas, kapitalist sistemdir. Dnya

ekonomik sistemi ierisinde kapitalist yapya sahip olan lkeler, dier lkelerden ucuz
igc ithal ederek maliyetleri drmeyi amalamaktadrlar. Ucuz ve kalifiyeli igc
ile karlarn maksimize etme dncesi egemendir. Bu hareket igc iin g olgusunu
oluturmaktadr (Wallerstein, 1976: 229-233).

kili Emek Teorisi: 1970lerin sonlarnda (1979)MJ Piore tarafndan yaratlan bu

teori, g, modern endstriyel ekonomilerin yapsal ihtiyalarn karlamaya balar.
Sanayilemi topluluklarn ihtiyalar ve emek pazarnn temelini oluturan zellikler
neticesinde, srekli olarak emek g talep edilmektedir (IOM, 2003: 13). Gerlerin
g etmelerinin ana nedeni, g edecekleri blgedeki (ehir, yabanc lke) modern
ekonominin yapsal emek ihtiyacdr.

kili Ekonomide Kalknma Teorisi: 1954'te W.A. Lewis tarafndan kurulan

development in a dual economy teorisi, snrsz emek tedariki ile byme
modellerinin ilki ve habercisi olarak grlmekte olsa da, buna ramen kendi zellikleri
olan veya kendine zg bir g teorisi deildir. Emek gnn ekonomik gelime sreci
ierisinde anahtar bir rol oynadn ne srmektedir. Gelimekte olan lke
ekonomilerinin modern sektr sadece, geleneksel tarm ierisinde retkenlii snrl
olan kesimden emek tedariki ile geniletebilinir. Emek geleneksel sektrlerden, daha iyi
maddi koullara sahip olan modern sektr veya sektrlere doru g eder. cret
seviyesinin dk olduu sektrlerden, retimin ve karlln byk lekli olduu
sektrlere emek g snrsz olarak grlmektedir (IOM, 2003:12).

Emek Gnn Yeni Ekonomi Teorisi: Bu teori 1980li yllarda O.Stark tarafndan,
neo-klasiklerin temel kat geleneklerini alarak gelitirildi. Ana odak, gerin herhangi
bir bedel ile geliri azami dereceye karmaktan ziyade, gelirin kaynaklarn
eitlendirmektir. Teori bu yzden adil ii pazarn dnmek yerine, birbirinden farkl
eitli pazarlar ve onlarn koullarn dnr. Yeni ekonomik teori g hareketinin,
hem maddi boyutu, hem de sosyo-kltrel boyutu arasnda karmak bir iliki olduunu
belirtir. Teori zellikle, toplum iindeki yoksul kesimin, finansal kaynaklar mevcut
 19

olan dier toplum yelerine gre, g etme olaslnn fazla olduu konusunda eitli
aklamalar getirir.

Bamllk Teorisi: Neo-klasiklerin stnlne meydan okuyan bir grup tarafndan

1970lerde oluturulan bu teori, olgularn, merkezlerin, kentsel ve krsal alanlarn
birbirlerine bamllklarn anlatmaktadr. Teorinin odak noktasn krsaldan kentsel
doru olan g hareketi oluturmaktadr. Teori, g neticesinde sosyal bir arpma
yaanabileceini dile getirmekte ve bunun nedenini krsal ve kentsel alanlarnn
eitsizliine balamaktadr. Teorinin temelini oluturan dnce, sanayileen bir merkez
ve tarmsal bir evre arasndaki eitsiz ilikilerdir. Uluslararas boyutta dnldnde,
merkezde bulanan lke, evresindeki nc dnya lkelerinin smrerek gelimesine
devam eder. Sonu olarak bamllk teorisine gre g; merkezin, evreye
egemenliinin sonucudur (IOM, 2003: 13).

A Teorisi: Masseyin 1990l yllarda ortaya artt bu teorinin temeli, g

hareketini bir ebekeye organizasyonuna benzetmesidir. Hedef lkeye varan gmenler
ile, onlarn kaynak lkede kalan ailesi, arkadalar veya hemehrileriyle birbirlerini
etkiledii ve insanlar aras ilikilerin bir bileii olarak g hareketini tanmlar ve bir
ebeke iletiime benzetir. nsanlar arasndaki balantlar bilgi ve mali yardm olmakla
beraber i bulmak, kalacak yerlerin bulunmas ve dier yardm konularn kapsar (IOM,
2003: 14).

1.4. G eitleri

G olgusu ister gelime ekline bal olsun, ister yapsna veya oluuma bal olsun
kendi ierisinde birok ayrma maruz kalmtr. G olgusunu daha iyi aklayabilmek
iin bu ayrmlar bizim yararmzadr. G hareketi iki ana esasa ayrlarak, g
eyleminin eitleri aklanacaktr.
 20

1.4.1. Oluumuna Gre G eitleri

Petersen gn drt deiik ekli olduunu aklamtr (1996: 6-11, Yaln, 2004 :
14-22ten alnt).

-lkel G: lkel kelimesini, insanlarn ilkel dnemi ile ilikilendirmemeliyiz.

Burada daha ok insanln doal afetler karsnda aresizliinden kaynaklanan gler
konu edilmitir. Petersen bu tip glerin ekolojik itici faktrler nedeniyle olutuunu
ne srmektedir. lkel glerde nemli bir nokta ise, endstri ve sanayi devrimlerinden
nceki toplumlarda grlen muhafazakr eilimlerdir. G etmek zorunda kalan bir
topluluk ncelikle eski yaad evreye benzer bir yerleim blgesi arayacak ve bu
aray kendilerine uygun bir yerleim blgesi buluncaya kadar devam edecektir.

-Zorlama ile Yaplan Gler: lkel glerde itici faktr, doal yap iken,
zorlama glerde, daha ok sosyal yapdr. Bu g tipi iki gruba ayrlabilir.
Birincisinde, ge tabii topluluk g etme konusunda az ok kontrol elinde
tutabilirken, ikinci grupta bu kontrol, tamamen topluluun elinden alnmtr. Buna
rnek Nazi Almanyasndan verilebilir. lk dnem uygulanan politikalarla Yahudiler,
ge zendirilmek istenmi, sonrasnda ise zorla, hayvan tanan trenlere doldurularak
toplama kamplarna tanmlardr. lk grupta yer alan gerlerin yaam tarzlar
gittikleri yerde fazla deimezken, ikinci grupta yer alan gerlerin yaam tarzlar
deiebilmektedir.

-Serbest G: Bu g trnde, gerler, g etme kararn kendileri vermektedir

Burada sz konusu olan ey, daha ok bireysel araylardan kaynaklanan glerdir.
Serbest gte belirleyici faktr, bireylerin kendi iyaplarndan ortaya kmakta ve g
karar vermeleri ile sonulanmaktadr.

-Kitlesel ve Bireysel Gler: Kitlesel gler serbest iradenin sonucudur. Serbest

gle az sayda nc bireyin baka bir yere gerek, eski yerleri ile bir eit ba
kurmalar sonucunda o g edilen blgeye g edenlerin says hzla artar ve ksa sre
de ekici etkenler nedeniyle g kitlesel bir grnm kazanr. Kitlesel glerin
ncesinde hemen her koulda nc gruplarn hedeflenen yere gmeleri sz konusudur.
 21

Bu durum Trkiyede krsal kesimden, kentsel yerleim blgelerine ve d lkelere

gn ksa srede kitlesel bir grnm kazanmasna yol amtr.

Kitlesel g ile bireysel g olarak tanmladmz g olgularna, Trkiye

artlarndan rnek vermek gerekirse, krsal yerleim merkezlerinden, kentsel yerleim
merkezlerine g etmi bireyin izlenimleri ve g edilen blgenin eski yerleim
blgesine uyum gstermesi veya daha iyi yaam koullarna sahip olmas neticesinde,
krsal kesimden kentsel yerleim merkezine kitlesel g balar. Bireysel g tek bir
bireyin g eylemi gibi alglansa da bir ekirdek ailenin yapt gte de bireysel g
saylmaktadr. G olgusunun kitlesel g saylabilmesi gn eyleminin sayca
younluuna baldr.

1.4.2. lke Snr Esasna Gre G eitleri

-D Gler: Belirli bir sre ya da devaml olarak kalmak zere almak veya
yerlemek amacyla bir lke snrlarn aarak baka lkelere yaplan nfus hareketidir
(ner, 1972, 77). Balangcnda bireysel ve serbest olarak balayan d g olgusu,
nc gerlerin olumlu bilgi vermeleri zerine sayca younlamtr. D g
olgusunun gereklemesinde gelinen lkedeki itici faktrler nemli bir yer tutar. G
eyleminin gerekletirilecei lkenin ekici faktrlerinden ziyade, g iin terk edilen
lkenin itici faktrleri daha ok nemlidir. tici faktrler olarak sosyo-ekonomik denge,
istihdam ve eitimi syleyebiliriz. nsanlar istedikleri sosyo-ekonomik refah
seviyelerinde olmadklar veya lkelerinde isiz pozisyonunda olmalar nedeniyle d
lkelere gerler. Bu sebeplerle d g Yurtdna ii akm, ii g veya beyin
g olarak ifade edebilmektedir. D gleri igc ve beyin g olarak ikiye
ayrabiliriz. D lkelere doru gelien igc g hareketini, lkelerinden eitli
nedenler ile (ekonomik, eksik istihdam, alma koullarnn uygunsuzluu vb.) ayrlp,
baka lkelere almak zere giden kiiler oluturur. Bununla beraber gidilmesi
dnlen lkenin ekici faktrleri arasnda, igc ihtiyac olmaldr. gc g
fiziksel g olup, g edenler fizik glerini, daha iyi artlar karlnda kullanmak iin
gerler. Beyin gn d g olgusu ierisinde ayr olarak incelemek gerekmektedir.
Beyin g tanm iine niversite derecesine veya bir alanda geni bilgiye sahip olan
yksek nitelikli kiiler girmektedir. Bu ifade tam bir aklama vermemekle birlikte,
 22

bunun iinde; yksek nitelikli uzmanlar, bamsz yneticiler, kdemli iletmeciler,

teknik alanda uzman kiiler, tccarlar, yatrmclar, fizikiler, iadamlar anahtar
alanlardaki iiler ve taeron alanlar bulunmaktadr (Genler, olak: 2002). D g
olgusunu Trkiye rnei ile aklamak yerinde olur.

D g olgusu bir dnem Trkiyede youn bir ekilde yaanmtr. Trkiyenin

yurt dna igc g kinci Dnya Savandan sonra Bat Avrupa lkelerinde ortaya
kan igc ann lkelerin igc an kendi kaynaklarndan karlanamamas,
buna karn bu lkeleri gneyden evreleyen ve gelimekte olan Akdeniz Havzas
lkelerinin kendi ekonomileri tarafndan istihdam edilemeyen fazla igc arzyla kar
karya kalmas ve bu nedenle kendi artan iglerini gelimi iglerine ihra ederek
balamtr (Unat, 2007: 3-4). Trkiye bu akmn bir paras olmu, fazla igcn
gelimi olan lkelere ihra etmitir. 1950li yllarn sonralarnda lkemizden Bat
Avrupa lkelerine doru nce bireysel planda balayan dg, 1960l yllarn bandan
itibaren de yurt d istihdam politikalar ile devlet tarafndan zendirilmitir.
Anayasann her vatandaa seyahat zgrl salamas da Trk iilerinin yurt dna
almak zere g etmelerini kolaylatrmtr.

2004 ylnda yurt dnda tahmini olarak 3.519.804 Trk vatanda olduu
dnlmektedir. zellikle bat Avrupa lkelerinde toplam 3.027.067 Trk vatandann
bulunduu varsaylmaktadr. Bat Avrupa lkeleri arasnda youn olarak 1.924.154 kii
ile en ok Trk gmen Almanyada bulunurken, Fransada 341.728, Hollandada
330.709, Avusturyada 130.000 Trk gmenin bulunduu dnlmektedir. Arap
lkelerinde 109.800, eski Sovyet Cumhuriyetinde ise 40.650 Trk vatanda bulunduu
varsaylmaktadr. Bu gruplarn dnda Amerika Birleik Devletlerinde 220.000,
Avustralyada 556.261, Kanadada 40.000 Trk gmenin yaad tahmin edilmektedir
(Alper, 2005: 32).

- Gler: Bir lke ierisinde, blge, kent ve ky gibi yerleim alanlarndan, bir
yerden dierine yerlemek amacyla yaplan nfus hareketleri olarak tanmlanmaktadr
(ner, 1972: 77). lke ierisindeki bu nfus hareketleri, lkenin genel nfus saysn
deitirmezken, kent ve krsal kesim nfus oranlarn deitirmektedir. g olgusu
neticesinde, kentsel yerleim birimlerinin nfus oranlar artarken, krsal yerleim
 23

birimlerinin nfus oranlar azalmaktadr. g olgusu eitli ynlere (g yollarna)

sahiptir. Bunlar:

a. Krsal alanlardan, krsal alanlara doru yaplan ig,

b. Krsal alanlardan, kentsel alanlara doru yaplan ig,
c. Kentsel alanlardan, kentsel alanlara doru yaplan ig,
d. Kentsel alanlardan, krsal alanlara doru yaplan ig,

g olgusu hem oluum aamasnda, hem de g eylemi gerekletikten sonra g

edilen yer itibariyle beklentiler, oluan koullar, karlalan durumlar neticesinde
incelenmesi gereken bir olgudur. Bu aratrma ierisinde ig olgusunun geliimi,
nedenleri ve varlan sonular eitli istatistiksel veriler ile aratrlp incelenmeye
alnm ve aklanmaya allmtr. Bu nedenle ig olgusunu burada bir tanm ile
aklamak uygun grlmtr.
 24

KNC BLM

2. TRKYEDE G OLGUSU ve NEDENLER

Bu blmde Trkiyenin nfussal bilgileri derlenerek, Cumhuriyet dnemi nfus

saym yllarnda meydana gelen deiiklikler hakknda bilgiler verilecektir. Trkiye
ig olgusu incelenerek, ig olgusunun oluumuna dair nedenler anlatlacaktr.

2.1. Trkiyenin Nfussal Yaps

zleyen konularda aklanan ig olgusu, ve ign nedenleri konularn daha iyi

anlayabilmek ve analiz edebilmek iin Trkiye nfusunun incelenmesi ve nfusun
eitli yapsal zelliklerinin istatistiksel bilgiler ile ortaya konmas yararl olacaktr.

G olgusunun balca gstergelerinden olan nfus verileri, g olgusunun saysal

olarak gsterilmesine imkn veren unsurdur. G olgusunun almnda var olan
nfusun yer deitirmesi kavramndan yola karak, g olgusu ierisinde yer
deitirmi olan nfusun izlenmesi ve oluan nfus hareketleri, yerleik dzene sahip
merkezlerde olaan d nfus artlarna sebep olmaktadr. Grlen bu nfus
artlarnn kayna, g olgusuna balanmaktadr. Bu nedenle, Trkiyenin nfus
verilerinin incelenmesi yerinde olacaktr.

Trkiyede Cumhuriyet dneminin ilk nfus saym, 1927 ylnda yaplmtr. Bu

saym takip eden her be ylda nfus saym tekrarlanmtr. 1990 ylndan itibaren on
ylda bir yaplm, 2000 ylndan itibaren ise ikametgha dayal nfus saym yaplmaya
balanmtr. En gncel nfus bilgileri ise 2007 ylnda gerekletirilen ikametgha
dayal nfus saymdr. 2007 nfus saymnn resmi verileri 2008 yl ubat aynda
aklanm olup tabloya eklenmitir.
 25

Trkiye nfusu hep artan bir trend gstermi ve yllar itibariyle artmaya devam
etmitir. Bu art yllar itibariyle ayn seviyelerde seyretmeyip, farkl oranlarda
gereklemitir.

Tablo 2.1. Saym Yllar tibariyle Trkiye Nfusu

Nfus Saym Nfus Bir nceki Nfus Saym Yllar Arasndaki Farkn
Yl (kii) le Arasndaki Fark (kii) Yzdelik Oran (%)

1927 13.648.270 - -

1935 16.158.018 2.509.748 18,4

1940 17.820.950 1.662.932 10,3

1945 18.790.174 969.224 5,4

1950 20.947.188 2.157.014 11,5

1955 24.064.763 3.117.575 14,9

1960 27.754.820 3.690.057 15,3

1965 31.391.421 3.636.601 13,1

1970 35.605.176 4.213.755 13,4

1975 40.347.719 4.742.543 13,3

1980 44.736.957 4.389.238 10,9

1985 50.664.458 5.927.501 13,2

1990 56.473.035 5.808.577 11,5

2000 67.803.927 6.271.927 10,2

2007* 70.586.256 2.782.329 4.1

*Trkiye statistik Kurumu, (2008): Adrese dayal Nfus Kayt Sistemi 2007 Nfus Saym Sonular,
Haber Blteni, Say:9, 01.01.2008
Kaynak: Trkiye statistik Yll 2004, Trkiye statistik Kurumu, (2005), s: 27

Yukardaki tabloda saym yllar itibari ile Trkiye nfusu, saym yllar ile bir
nceki saym yl arasndaki deiim hem say olarak hem de bir nceki saym yl kii
says temel alnarak oluan fark yzdelik olarak verilmitir. Cumhuriyet dneminde
gerekletirilen ilk nfus saymnda Trkiye nfusu 13.648.270 kii olarak
bulunmutur. En son nfus saymnda ise Trkiye nfusu 70.586.256 kii olarak
hesaplanmtr. Geen 80 yl itibariyle Trkiye nfusunda 56.938.256 kii art
yaanmtr. Tablo 2.1. incelendiinde kii itibariyle en az nfus art 969.224 kii ile
 26

yl 1945 nfus saymdr fakat yzdelik dilimler incelendiinde ise en az art 2007
saym ylnda grlmektedir.

En ok art 2000 saym ylnda grlmekte ancak yzdelik dilimler incelendiinde

1938 yl %18,4 yzdelik ile en ok artn grld saym yl olmaktadr.

Trkiye nfusu saym yllar temel alndnda 3.795.884 ortalama ile art
gstermektedir. Trkiye nfusunu incelerken analiz edilmesi gereken bir dier nokta il,
ile ve ky verileridir. Aadaki tabloda saym yllar itibari ile il, ile ve ky saylar
verilmi buna ek olarak nfus art hzlar ve nfus younluklar analiz edilmitir.

Tablo 2.2. Nfus Saym Yllar tibariyle Trkiye l, le Saylar ve Nfus Younluu

Yllk Nfus Ky,Bucak Nfus

Saym Yl Nfus Art Hz l Says le Says Says Younluu

1927 13.648.270 - 63 328 40,600 18

1935 16.158.018 21,10 57 356 34,876 21
1940 17.820.950 19,59 63 370 34,024 23
1945 18.790.174 10,59 63 396 34,063 24
1950 20.947.188 21,73 63 422 34,252 27
1955 24.064.763 27,75 66 493 34,787 31
1960 27.754.820 28,53 67 570 35,441 36
1965 31.391.421 24,62 67 571 35,638 41
1970 35.605.176 25,19 67 572 35,995 46
1975 40.347.719 25,00 67 572 36,115 52
1980 44.736.957 20,65 67 572 36,155 58
1985 50.664.458 24,88 67 580 36,031 65
1990 56.473.035 21,71 73 829 36,233 73
2000 67.803.927 18,28 81 850 37,366 88
Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu, (2007), s: 29

Tabloyu incelenmeden nce Nfus Art Hz ve Nfus Younluu kavramlarn

aklamak gerekmektedir. Yllk Nfus Art Hz; ki saym tarihi arasndaki dnemde
her 1000 nfus iin yllk artan nfustur. Nfus Younluu ise bir kilometreye den
nfustur. Yukardaki tabloda Trkiye yzlm 769.604 km2dir. Tablo 2.2.
 27

incelendiinde il says 1927 ylnda 63 iken izleyen nfus saym tarihinde 57ye
dmekte, 1985 tarihine kadar istikrarl bir seyir gstermektedir.1990 ylnda 73 ve
2000 saymnda ise en yksek srayn gstererek 81 il olmutur. le saylar
incelendiinde 1990a kadar istikrarl bir art gzlenmektedir.1990 saym ylnda en
yksek dalgalanmasn gerekletirerek 829 ve izleyen 2000 ylnda ise 850 ile saysna
ulalmtr. Ky ve bucak saylar ilk nfus saymdan sonra dme gstermi ancak
1940 ylndan 2000 ylna kadar art gstererek devam etmitir.

Tablo 2.3. Trkiye Nfus Saym Yllar tibariyle ehir ve Ky Nfuslar

ehir nfusu Ky nfusu Toplam

Saym
yl
Toplam Erkek Kadn Toplam Erkek Kadn Toplam Erkek Kadn

1927 3.305.879 1.710.482 1.595.397 10.342.391 4.853.397 5.488.994 13.648.270 6.563.879 7.084.391

1935 3.802.642 1.969.968 1.832.674 12.355.376 5.966.802 6.388.574 16.158.018 7.936.770 8.221.248

1940 4.346.249 2.332.558 2.013.691 13.474.701 6.566.354 6.908.347 17.820.950 8.898.912 8.922.038

1945 4.687.102 2.503.342 2.183.760 14.103.072 6.943.238 7.159.834 18.790.174 9.446.580 9.343.594

1950 5.244.337 2.817.318 2.427.019 15.702.851 7.755.239 7.947.612 20.947.188 10.572.557 10.374.631

1955 6.927.343 3.743.059 3.184.284 17.137.420 8.490.362 8.647.058 24.064.763 12.233.421 11.831.342

1960 8.859.731 4.771.433 4.088.298 18.895.089 9.392.455 9.502.634 27.754.820 14.163.888 13.590.932

1965 10.805.817 5.783.813 5.022.004 20.585.604 10.213.151 10.372.453 31.391.421 15.996.964 15.394.457

1970 13.691.101 7.312.714 6.378.387 21.914.075 10.694.272 11.219.803 35.605.176 18.006.986 17.598.190

1975 16.869.068 9.004.842 7.864.226 23.478.651 11.739.888 11.738.763 40.347.719 20.744.730 19.602.989

1980 19.645.007 10.272.130 9.372.877 25.091.950 12.423.232 12.668.718 44.736.957 22.695.362 22.041.595

1985 26.865.757 14.010.662 12.855.095 23.798.701 11.661.313 12.137.388 50.664.458 25.671.975 24.992.483

1990 33.326.351 17.247.553 16.078.798 23.146.684 11.359.494 11.787.190 56.473.035 28.607.047 27.865.988

2000 44.006.274 22.427.603 21.578.671 23.797.653 11.919.132 11.878.521 67.803.927 34.346.735 33.457.192

2007* 49.747.859 24.928.985 24.818.874 20.838.397 10.447.548 10.390.849 70.586.256 35.376.533 35.209.723
*2007 ylna ait nfus verileri Trkiye istatistik Kurumunun internet sitesinden elde edilmitir. Detayl
bilgi iin baknz: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=943,Eriim Tarihi: 25.12.2008
Kaynak: statistiksel Gstergeler 19232006, Trkiye statistik Kurumu, (2007)s: 9
 28

Trkiyenin kentsel nfusu ve krsal nfus yaplar ve buna bal olarak kadn erkek
nfusu incelendiinde yllar itibari ile gzle grlr bir deiimden sz etmek mmkn
olmaktadr.

Tablo 2.4. Trkiye Saym Yllar, Cinsiyet Oranlarna Gre ehir ve Ky Nfusu
ehir nfusu Ky nfusu Toplam

Saym Yl Toplam Erkek (%) Kadn (%) Toplam Erkek (%) Kadn (%) Toplam Erkek (%) Kadn (%)

1927 3.305.879 26,06 22,52 10.342.391 73,94 77,48 13.648.270 48,09 51,91

1935 3.802.642 24,82 22,29 12.355.376 75,18 77,71 16.158.018 49,12 50,88

1940 4.346.249 26,21 22,57 13.474.701 73,79 77,43 17.820.950 49,94 50,06

1945 4.687.102 26,50 23,37 14.103.072 73,50 76,63 18.790.174 50,27 49,73

1950 5.244.337 26,65 23,39 15.702.851 73,35 76,61 20.947.188 50,47 49,53

1955 6.927.343 30,60 26,91 17.137.420 69,40 73,09 24.064.763 50,84 49,16

1960 8.859.731 33,69 30,08 18.895.089 66,31 69,92 27.754.820 51,03 48,97

1965 10.805.817 36,16 32,62 20.585.604 63,84 67,38 31.391.421 50,96 49,04

1970 13.691.101 40,61 36,24 21.914.075 59,39 63,76 35.605.176 50,57 49,43

1975 16.869.068 43,41 40,12 23.478.651 56,59 59,88 40.347.719 51,41 48,59

1980 19.645.007 45,26 42,52 25.091.950 54,74 57,48 44.736.957 50,73 49,27

1985 26.865.757 54,58 51,44 23.798.701 45,42 48,56 50.664.458 50,67 49,33

1990 33.326.351 60,29 57,70 23.146.684 39,71 42,30 56.473.035 50,66 49,34

2000 44.006.274 65,30 64,50 23.797.653 34,70 35,50 67.803.927 50,66 49,34

2007* 49.747.859 70,47 70,49 20.838.397 29,53 29,51 70.586.256 50,12 49,88

*2007 ylna ait nfus verileri Trkiye istatistik Kurumunun internet sitesinden elde edilmitir. Detayl
bilgi iin baknz: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=943,Eriim Tarihi: 25.12.2008
Kaynak: statistiksel Gstergeler 19232006, Trkiye statistik Kurumu, (2007), s: 9

Tablo 2.3. ve Tablo 2.4. beraber incelendiinde kentsel ve krsal nfus bilgilerinin
yan sra kentte ve krsal kesimde yaayan kadn ve erkek nfus bilgilerine
ulalmaktadr. 1927 ylndaki nfusun 3.305.879 kiisi kentsel alanlarda yaarken
10.342.391 kii krsal kesinde yaamaktadr.1927 ylndaki nfus saymna gre toplam
nfus iindeki erkek oran %48,09 olurken, kadn nfus oran ise %51,91dir. Toplam
nfus iindeki erkek nfusunu %73,94i krsal kesimde ikamet ederken, %26,6s
kentsel alanlarda yaamaktadr. Krsal alanlarda yaayan kadn nfusu ise kentsel
alanlarda yaayan kadn nfusunun neredeyse 4 katna eittir.
 29

Takip eden saym yllar ierisinde nfus oranlar deimi, kentsel ve krsal alanda
yaayan kadn ve erkek nfus kesimleri tersine bir seyir izlemitir. En son yaplan 2007
nfus saym itibariyle nfusun %50,12si erkek nfus iken %49,88sini kadn nfus
oluturmaktadr. Genel nfusun 49.747.859u kentsel alanlarda yaarken, 20.838.397si
krsal alanlarda ikamet etmektedir. ehirde yaayan nfus 1927 ylna gre 15 kat
artarken, krsal alanda yaayan nfus 2 kat artmtr. Kentsel alanlarda yaayan erkek
orannn kentsel nfusa oran %70,47 olurken, krsal alandaki erkek nfus oran toplam
nfus iinde %29,53te kalmtr. 2007 nfus saym ile 1927 nfus saym arasnda
kentsel alanlarda yaayan nfus ile krsal nfus arasndaki fark gz nne konmaktadr.

Kentsel ve krsal nfusun seyri ve toplam nfus iindeki oranlar Trkiyede ig

olgusunu inceleme asndan nem arz etmektedir. Trkiyenin genel nfusunun ilk
nfus saymndan itibaren geliimi ve mevcut dengesiz dalm lke ierisindeki ig
olgusunun sonucunda olumutur. Trkiyede meydana gelen ig olgusu krsal
kesimden kentsel yerleim alanlarna doru gerekletii iin nfus oranlarnn seyri iyi
analiz edilmelidir.

2.2. Trkiyede G Sreleri

G temelde modernizenin rettii bir kavramdr. Gnmzde bir yerdeki g

miktar genellikle belli bir zaman dilimi iinde belli bir yerleme alannda yaayanlarn
kendi iradeleriyle, yaam yerlerini sz konusu yerleme alan dna tayanlarn says
olarak tanmlanmaktadr. Bu tanmda g, nfusun yer deitirme kavramndan ayran
zellik, yer deitirme eyleminin bireyin kendi iradesi ile yaplmas olmaktadr. Bu
nedenle yukardaki tanm daha ok modern sanayi topluluklar iin sz konusudur.
Trkiye gibi tarm lkelerinde, insanlar topraa bal olduklar iin g eylemi bireyin
kendi iradesi dnda da geliebilmektedir (Tekeli, 2007: 447).

Tekeli, Trkiyedeki g olgusunun daha iyi incelenebilmesi amacyla, g srecini

drt ayr kategoriye ayrmtr. Bu drt kategori;
 30

-Balkanlama Gleri
-Kentleme
-Kentler Aras Gler
-Yaam Gzergah Kavram. Saylan bu dnemler birbirinden niteliksel olarak farkl
olmakla beraber, her kategorinin kendine zg zellikleri bulunmaktadr (Tekeli, 2007:
449473).

2.2.1. Balkanlama Gleri

Osmanl mparatorluunun klerek iinde ulus devletlerinin douu ve en sonunda

Trkiye Cumhuriyetinin ortaya k, tm 19. yzyl boyunca ve 20. yzyln ilk yirmi
ylnda srm olduka uzun bir sretir. Osmanl mparatorluunun yeni doan ulus
devletler ve savalardaki yenilgileri dolaysyla byk toprak kayplar olunca bu
topraklarda yaayan Mslman nfus, yaadklar yerleri terk ederek Osmanl
mparatorluunun klen topraklar iine snmlardr. Bu klme ve g, aama
aama tekrar etmitir. Baz durumlarda klmenin ilk aamasnda ie g edenler,
ikinci aamasnda yeniden g etmek durumunda kalmlar, bir tr kademeli olarak geri
ekilme yaanmtr (Tekeli, 2007: 450451).

G dalgalarndan Osmanl mparatorluu derinden etkilenmitir. lk g hareketleri

baladnda mparatorluun henz kurumsallam bir rgtlenmesi yoktur. lk
dalgalarda gelen gmenleri halk misafir etmitir. G dalgalarnn glenmeye
balad 1860l yllardan sonra devlet Muhacir Komisyonlar kurarak gmenleri
Trakya ve Anadoluya daha sistemli bir ekilde yerletirmeye almtr. Balangta
gelenler sadece memurlar ve ilmiye snfndan olanlar kentlere yerletirilmitir.
Dierleri belli bir miktar toprak ve para verilerek krsal alana yerletirilmilerdir.
1878den itibaren kentlerde geometrik dzende gmen mahalleri kurulmaya
balanmtr (Tekeli, 2007: 452).

Osmanl mparatorluunda tarmsal retimde kt olan faktr emektir. Bu nedenle

Krm Harbinden sonra Osmanl mparatorluu bir g politikas izlemeye balamtr.
9 Mart 1857de yaynlanan bir irade ile gler serbest hale getirilmitir. Buna gre,
Sultana ballk yemini edenler gelebileceklerdir. Osmanl lkesinde gelenlere devlet
 31

toprak verecek, Anadoluda yerleenler 6, Rumelide yerleenler 12 yl vergiden muaf

olacaklardr. 1878 sonrasnda Mslman olmayanlarn g ksmen snrlandrlmtr.
1890 sonrasnda Yahudilerin bireysel gleri serbestliini korurken, kitlesel gleri
yasaklanmtr. Daha sonraki dnemlerde ttihat ve Terakki ynetimi bu bakmdan daha
aktif davranarak, celp politikas izlemi ve mparatorluk dndaki Trk ve
Mslmanlar sistemli olarak g ettirmeye almtr (Tekeli, 2007: 452453).

2.2.2. Kentleme

Kentleme kavram, her ne kadar nemli bir kavram olsa da g olgusu ile birleince
daha karmak ve daha nemli bir yap haline dnmektedir. G olgusunun geliimini
irdelerken kentleme kavramnn aklanmas ve beraber incelenmesi, yaplacak olan
yorumlarn tutarll iin daha olumlu olacaktr.

Kentleme kavramn, kent saysnn ve kentsel nfusun artmas anlamnda

deerlendirmek genel bir anlatm olacaktr. Fakat kentleme kavram irdelenecek olursa,
ierisinde birok neden ve sonu ilikisinin varlna ulalacaktr. Dolaysyla
kentleme olgusunu sadece saysal anlamda ifade etmek yeterli olmayacaktr.
Kentleme kavramn sanayi ve ekonomik gelimeye kout olarak kent saysnn
artmas ve bugnk kentlerin bymesi sonucunu douran, toplum yapsnda artan
oranda rgtleme, i blm ve uzmanlama yaratan, insan davranlar ve ilikilerinde
kentlere zg deiikliklere yol aan bir nfus birikim sreci (Kele, 1993: 19) olarak
ifade etmek daha doru olacaktr.

Kentleme kavramnn oluum ve geliiminin bir btn olarak deil kentsel dnm
ve krsal dnm olarak incelenmesi, kentleme ve g kavramlar arasndaki ilikinin
anlatm, neden ve sonu olaylarnn incelenmesi ynnden nemlidir.

Trkiyede 19.yy. ortalarnda balayan toplumsal zlme ve krdan kente g bu

anlamda nemli bir srecin balangc olmutur. Yzyllarca imparatorluk yaps
ierisinde sregelen statik yap, halkn yzn Bat blgelere dnmesiyle birlikte yerini
dinamik bir yapya brakmtr. Sz konusu kk kprdanmalarn kitlesel g haline
 32

gelmesi iin aradan yzyllk bir zaman dilimi gesede Trkiyede hem metropol hem
de tarada gndelik yaamn geri dnlmez bir deiim sreci ierisine girdii
yadsnamaz ( Gngr, 2005: 229).

Sanayilemi bat toplumlarnda grlen nfus hareketleri daha ok igc talebi ile
ilgili iken, Trkiyede bu durum daha ok tarmsal kesimde grlen makinelemenin
neden olduu isizlik ve hzl nfus artndan kaynaklanmaktadr (Bal, 2005: 221).
Nitekim lkedeki nfus hareketlerinin kkeninde Osmanlda mparatorluunda olduu
gibi Cumhuriyet dneminde de asl etkin olan faktr, siyasi olandr. lk ciddi g
dalgalar siyasi kayglar ve mlahazalarla balamtr (Bal, 2005: 220).

Siyasi akmlar ve kayglar neticesinde kent ve krsal kesim ilikileri younlam

siyasi dnceler, kentsel ve krsal yaam etkilemeye balamtr. Merkezi idare zaman
zaman kentlemeyi desteklerken, bazen de bu konuya istekli davranmamtr. rnein
Cumhuriyet dneminin ilk yllarnda merkezi idare krdan kentte g salayacak
ekonomik ve sosyal deiiklerden rahatsz olduu iin nfusun arlkl olarak kylerde
yaamas yolunda politika takip etmitir (Kaya, entrk, Dan, imek, 2007: 20).
Zaten Trkiyenin II. Dnya Sava ncesindeki temel politikas nfusun krda
tutulmas ve kentlemenin nlenmesi ynndedir. Trkiye alan nfusunun
iilemesini ve kentlemesini tehlikeli buluyor ve sosyal rahatszlklarn kayna
gryordu. Bu nedenle en ak rnekleri, Zonguldak kmr madenleri ve Karabk
Demir elik iletmelerinde grld gibi, kyde yaayan ii kategorileri yaratlmaya
allmt (Tekeli, 2007: 461). Bununla beraber krsal kesimden nemli destek elde
eden Demokrat parti semen taban talepleri dorultusunda kentleme yolunda
politikalar izlemitir (Kaya, entrk, Dan, imek, 2007: 20).

Osmanl mparatorluunda grlen kentleme kavram Cumhuriyet yllarnda da

varln srdrm, zaman ierisinde g olgusunu bnyesine alarak gelimesine
devam eden kentleme sreci gnmze kadar srekliliini salamtr. Kentleme
olgusunun boyutlarnn daha iyi analiz edilebilmesi iin kentlemeyi g olgusu ile
birlikte ele almak ve eitli dnemlere ayrmak daha faydal olacaktr. Bu dnemler
nitel ve nicel zelliklerine gre deiebilmektedir. duygu, 1927 ile 1995 tarihleri
arasndaki kentleme kavramn deerlendirirken ana dnemden bahseder. 1927
 33

1945, 19451980, 19801995 tarihleri ile ayrlan bu dnemler, kentsel ve krsal

byme oranlarna gz nne alnarak oluturulmutur. 1927 ile 1945 tarihleri arasnda
kalan ilk dnemdeki kentsel ve krsal deiim ne kadar durgunsa, dier dnemlerde
meydana gelen deiim o kadar hzldr. zellikle 1950 ylndan sonra kentsel byme
oranlarnda meydana gelen olumlu deiim, krsal geliimin nnde seyretmi ve
aradaki fark amtr (1997: 218).

Tekeliye gre, 1929 ylnda yaanan byk ekonomik bunalm, bu atlmn

srdrlmesini engellemitir. Bu nedenle Trkiye kentleme dnmn, II. Dnya
Sava sonrasnda yaamaya balamtr (2007: 456)

Akit, kentleme kavramna g olgusunu eklemi ve g dnemlerine gre

kentleme srelerini oluturmutur. Buna gre krsal kesimden, kentsel blgelere doru
ilk srama, 19501955 dneminde olmutur. 19451950 yllar arasnda kylerden
kentlere olan g 214 bin iken 19501955 dneminde birden 904 bine sramtr. Bu
drt misli bir arttr. 19601965 dnemine kadar bu oranlar sabit kalm, bu dnemde
1,939 bine ykselerek iki misli bir art gstermitir. 19851990 dneminde 2,654 bine
ykselerek yeni bir sray gerekletirmitir (1998: 2237).

Gelimi lkelerde daha ok sanayilemeye dayal bir kentleme gereklemiken,

Trkiyede yaanan hzl kentleme olgusu sanayileme ile paralel bir hzla
gelimemitir. Trkiye sanayilemesini henz yeterli bir dzeye getirmeden nce
kentlemeye balamasna bal olarak eitli sorunlar ile kar karya kalmtr
(duygu, 1998: 225). G edenlerin kentliler ile kentsel yapya uygun olarak iliki
iinde olamamalar, zellikle kent yerlileri tarafndan kmsendiklerini dnmelerine
yol amtr. Krsaldan g eden insanlarn kendilerini ky kkenli olarak
grmelerine devam etmelerine sebep olmutur (Erman, 2004). Kentseldeki deiimin
daha iyi anlalabilmesi iin krsal merkezlerdeki zlmeyi anlatmak ve g olgusu ile
birletirmek yerinde olacaktr.

lk sramann gerekletii 19501955 dneminde, krdan kopu Trkiyenin

Marshall Planndan yararlanmasna olanak verilmesi zerine tarmda hzl bir
makinelemenin yaanmas ile aklanabilir. 1948 ylnda tarmda faal olarak yaklak
 34

1800 traktr bulunmaktadr. Bu say 19501960 dneminde yaklak 44.000ne kadar

ykselmitir. Ayn yllarda Siyasal Bilgiler Fakltesinin aratrmas (SBF)nin
yrtt Trkiyede Zirai makineleme aratrmas (1954) bu kannn pekimesine
yardmc olmutur. Bu aklamalarda genellikle tarma sokulan her bir traktrn 10
igcn aa karaca varsaym zerine hesaplamalar yaplmtr. Bu mekanik
aklama ilk bakta ok ikna edici olsa da, gerei yanstmamaktadr (Tekeli, 2007:
456457)

Tablo 2.5. Yllar tibariyle Ekili Dikili Alanlar

1950 1953 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000

Ekilen 9.868 13.021 14.205 15.305 15.294 15.591 16.241 16.372 17.908 18.868 18.464 18.207

Nadas 4.674 5.791 6.793 7.959 8.547 8.705 8.177 8.188 6.025 5.324 5.124 4.826

Toplam 14.542 18.812 20.998 23.264 23.841 24.296 24.418 24.560 23.933 24.192 23.588 23.033

Kaynak: statistiksel Gstergeler 19232005, Trkiye statistik Kurumu, (2006), s:186

1950 ylnda ekili ve nadasa braklan alanlar 14.542 hektardan 1960l yllarda
23.264 hektara ykselmi, bylece Trkiyede ekili, dikili alanlarn snrlarna yava
yava gelinmeye balanmtr. Bu artta traktrler ile srlen topraklarn pay 5.156
hektardr. Buna karlk hayvanla ilenen toprak miktar %40 art gstererek 13.788
hektardan 19.173 hektara ykselmitir. Krsal kesimde kentsel kesimlere doru olan g
hareketini traktr saysna balamann tutarl olmayacann bir baka kant da,
Trkiyenin d demeler dengesinin karlat sorunlar dolaysyla 19561962
dneminde traktr saysnda yksek artlar yaanmazken, krdan kette gn
gereklemi olmasdr. Krsal kesimde yaanan zlmeyi tarmdaki makinelemeye
balamak yeterli deildir (Tekeli, 2007: 457458).

Krsal alan kkenli gelien gler, orta gelimilik dzeyinde, yani krsala
teknolojinin girdii, ilenebilecek topran snrlarna varld ve topran paralanarak
blnd noktada gereklemektedir. Kentsel alanlardaki i ve hizmet olanaklarnn
varlnn da, krsaldan kentsele doru olan g olgusu zerinde etkisi bulunmaktadr
(Akit, 1998: 26).
 35

Daha nceden de belirtildii gibi Akit (1998) Trkiyede gelien ig olgusunu 3

dneme ayrmtr. Bu dnemleri birer g sramas olarak grm ve ynlerini
belirtmeye almtr (Bkz. 1998, s: 27). lk srama dnemi olan 19451955 yllar
arasnda, krsal alanlarn genileme snrlarna oktan varm olmalar dolaysyla,
genlerin umut vaat eden kentsel alanlara ynelmeleri, bu dnemde meydana gelen
ig olgusunu aklayabilir. Bu krsal alanlar stanbul, Ankara ve zmir gibi byk
kentlerin bulunduu blgelerdeki kyler olup, kapitalist pazarn ve kentlerin etkisine
giren ilk kylerdir (Akit, 1998: 26). Bu sre srasnda darya ya kentlere veya baka
tarmsal blgelere g vermilerdir. 1940lar ve 1950lerde Ege ve Marmara
blgelerinde, 1950ler ve 1960larda Akdeniz blgesinde ve zellikle ukurovada ve
1970ler ve 1980lerde Gneydou Anadolu blgesinde bu tr kylerden gzlenmitir
(Akay, 1985; Akit,1985; Akit, 1998: 27-28den alnt). kinci srama dnemi olan
19601970 dnemi, topra bol olan kylerin, ilk srama dnemindeki kylerin
durumuna gelmeleridir. Bu kyler Orta Anadolu ve Karadeniz blgelerinin kyleri olup,
hem yaknlarndaki kentlerin ve hem de byk kentlerin etkisi altna girmitir. Bu
dnemde krsaldan kentlere doru olan g artmtr. nc srama dnemi olan
19751985 yllarnda ise, Dou ve Gneydou Anadolu kylerinin blge iindeki, Bat
ve Gneydou Anadoludaki byk kentlerin etkisi altna girmeleri etken olmutur.
Kylere modern teknolojinin gelmesi ve ilenebilecek topraklarn snrlarna varlmas
ile aklanabilir (Akit, 1998: 26). Tekeli, krsaldan, kentsel merkezlere doru olan bu
sramalar yle yorumlamtr (2007: 459);

1. Feodal aa kylerinin, kapitalist kye dnmesidir. Bu kyler dnm

srasnda darya g veriyorlard ama bu tr dnm geiren ky says
ok azd.
2. Eit toprak mlkiyetine sahip bir kyde toprak kiralayarak, traktr yarcl
vb. yollarla byk iletmelerin olumasdr. Bu kyler de modern ifti
kyne dnrken g geireceklerdir.
3. Kyllerin gelirlerini eitlendirme yolu bulamamas halinde ortaya
kmakta, piyasa mekanizmas ierisinde topran kaybeden kyller ky
terk ederek kente yerlemekte ve kyde yalnz yal nfus kalmakta ve ky
nfusu giderek azalmaktadr.
 36

Krsal kesimde yaayan topluluklarn g eilimlerini ve g etme dncelerini

daha iyi analiz edebilmek iin Kurtun (2006) G Eilimleri zerine yapm olduu
aratrmadan bulgular vermek yararl olacaktr. Krsal kesimin g etme eilimleri
zerine yaplan saha aratrmasnda Trkiyenin eitli kent ve krsal kesimlerinde 638
krsal, 638 kentsel denek kullanlm ve g eilimleri aratrlmtr. Aratrma
neticesinde krsal alanlardan kentsel yerleim merkezlerine g etme eiliminin yksek
olduu sonucuna varlmtr (2006: 141156).

Tablo 2.6. Kyller Arasnda Gemite Kentte G Etmeyi Dnme Durumu

Kentte G Etmeyi Dnd m?

Evet Hayr Yantsz Toplam

385 247 6 638

Ky
%60,3 %38,7 %0,9 %100
Kaynak: Kurt, H. (2006): G Etme Eilimleri ve Olas Etkileri, Ynetim Bilimleri
Dergisi, Cilt: 4, Say:1, s: 145

Krsal merkezde yaayan 638 denee yaplan anket almasnda 385 denek gemite
kentsel yerleim merkezlerine g etmeyi dndklerini belirtirken, 247 denek hayr
cevabn vermitir.

Tablo 2.7. Kyller Arasnda Mevcut Durumda Kente G Eilimi

Kente G Etmeyi Dnyor mu?

Belki
Evet Hayr Yantsz Toplam
Gelecekte

291 257 82 8 638

Ky
%45,6 %40,3 %12,9 %1,3 %100

Kaynak: Kurt, H. (2006): G Etme Eilimleri ve Olas Etkileri, Ynetim Bilimleri

dergisi, Cilt: 4, Say:1, s: 145

Kurtun, kyller arasndaki mevcut durumda kente g eilimine yorumu yledir;

Krsal alanda yksek dzeyde kente g etme eilimi srmektedir. u ana kadar kentte
gm olan krsal nfus bir yana, u anda kyde yaayan nfusun bile %60nn
 37

gemite g etmeyi dnd fakat gerekletiremedii anlalmaktadr. Bununla

birlikte, gemite kente gmeyi dnenlere gre %15lik bir azalmaya karn hala
kentsel yerleim merkezlerine g etmeyi dnen %45lik kesimin olmas
azmsanamayacak bir saydr (Kurt, 2006: 146).

2.2.3. Kentler Aras Gler

Kentleme kavram ile anlatlan ig olgusu geliiminde grld gibi, 1950 ve

1970 yllar arasndaki ig hareketlilii krsal arlkl olmakta ve kentlere doru
gelimekteydi. 1980li ve takip eden yllarda sklkla grlen, 2000 yllarnda hkim
olan ig ise, kentler arasndaki glerdir. Krsaldan kentlere doru yer
deiikliklerinin olmasna bal olarak kentlerde yaayan bireyin farkl kentlere doru
yer deitirmesi ile aklanabilmektedir. Buna ek olarak bireyin kent yaamn tatm
olmas onu bir nevi krsal kkenden kartmaktadr.

Kentleme belli bir oran anca, krsaldan kentlere doru olan glerin miktar
kentlerden kentlere doru olan gten daha byk hale gelecektir. Buna bal olarak
kentlerden kentlere olan g srekli olarak hkimiyet orann artracaktr (Tekeli, 2007:
470). 19751980 dneminde, il merkezleri arasndaki gn toplam, toplam gn
%48,9 olurken krsaldan il merkezlerine olan g %14,75 olmutur. Krsaldan kent
merkezlerine olan g oranlar zaman ierisinde azalrken, iller arasndaki nfus
hareketi oranlar art gstermektedir. 19952000 dneminde il merkezleri g
hareketleri genel g toplam iindeki oran %57,8ne ularken, krsal kesimin il
merkezlerine olan g hareketleri genel g saysnn %4,68ni oluturmutur.

Artk hkim olan g eilimi, kentten kente olan gtr. Bu gler krdan kente olan
glere gre daha akkandr. G edenler gittikleri yerlerde ok daha az uyum sorunlar
yaamaktadr. Sistemin akkanl artmtr. Nfusun dalm ekonomik frsatlara daha
kolayca uyum salamaktadr. Gn sistemin etkin olarak almasn salamakta
katks, daha ok artmtr (Tekeli, 2007: 471).
 38

Trkiye deki ig olgusunun hem blgesel anlamda, hem de kentsel anlamdaki

ayrntlar aratrmann ileriki safhalarnda verilmitir.

2.2.4. Yaam Gzergh Kavram

Bilgi toplumunda kapitalin srekli olarak kendisini mekanda yeniden datan

rasyoneli iinde, insanlar sanayi toplumuna gre mekanda daha sk yer
deitireceklerdir. Byle bir durumda insanlar bir yere bal olarak dnmek yerine,
insanlar yaamlar boyunca yeryznde belli gzergahlar zerinde hareket ediyorlar
diye dnmek daha doru olacaktr. nsann yerle ilikisi byle bir gzergah zerinden
dnldnde, yer deitiren insan g eden insan olmaktan karak, dnyadaki
gzergahn gerekletiren bir insana dnr. Bu durumda insanlarn yerlerinden ok
gzerghlarndan, gzergh kalplarndan sz etmek gerekecektir. Gzergahlar
zamanda ve mekanda kesien insanlar bir yerleme ve topluluk oluturacaklar, bu
toplulukta sorumluluk yklenecekler, yaamlarna anlam kazandrabileceklerdir (Tekeli,
2007: 472).

Tekelinin oluturduu birbirinden farkl bu drt sre Trkiyede gelien ig

olgusunu daha iyi aklamakla beraber g oluumunun nedenlerini de aklamakta
yardmc olmaktadr (2007, 449473). G olgusunun birbirinden farkl nedenleri
olabilecei gibi, gzle grlemeyen fakat eylemler ile dolayl veya dolaysz yoldan
bal olan nedenleri bulunduunu da sergilemektedir.

2.3. Trkiyede g Olgusunun Geliimi

2.3.1. Trkiyede g Olgusu

gler daha ok kentlere, kent yerlemelerine ynelik olarak gereklemektedir.

Trkiyede igler, temelde bir kentleme dinamiidir. lkemizde, krsal yapda
meydana gelen dnmler ve deimeler sonucunda, krsal kesimde artan nfus
 39

toplumsal, ekonomik ve kltrel nedenlerle kylerden kentlere, i yrelerden kylara ve

Dou illerinden Bat illerine doru srekli olarak g eylemine dnmektedir.

1923te Osmanl mparatorluundan Trkiye Cumhuriyetine siyasal geiin

ardndan sanayileme ve batllama, yeni Cumhuriyetin resmi ideolojisinde iki
nemli e idi ve batllama srecinin amalarndan biri de kentsel-sanayi toplumu
yaratmakt. Bu erevede tm abalar, ekonomiyi sanayiye ynlendirmek iin yeniden
dzenleme ve ulusal yaamn tm alanlarnda kkl reformlar gerekletirme
dorultusunda harcand. Bu reformlar siyasal, hukuki ve eitsel yaplar deitirmeyi ve
toplumsal, ekonomik ve kltrel yaam ynlendirerek modern, kentsel bir Trk
toplumu yaratmay hedefledi (duygu, 1998: 220).

Trkiyede kent nfuslarnn artmasnn nde gelen nedenlerinden olan igler daha
ok 1950li yllara dayanmaktadr. 1950li yllara kadar hem Trkiyede ig
hareketleri, hem de kentlerin nfus art oranlar dktr. 1950 II. Dnya savandan
sonra btn dnya lkelerinde olduu gibi Trkiyede gelimeye balam ve bununla
beraber Cumhuriyet Dneminde yaplan uzun vadeli yatrmlarn sonular alnmaya
balanmtr (Erjem, 1997: 1314).

Trkiyede krsal kesimden kentsel merkezlere sregelmi ign nedenlerinden

biride 1950li yllarda uygulanmaya balayan tarm politikalar ve bununla beraber
Marshall plannn hayata geirilmesi ile balayan tarmda modernizasyon dnemidir
(Tekeli, 1998: 37).

Krsal alanlardan kentsel yerleim merkezlerine doru balayan ig hareketlerine

19.yy ortalarnda rastlanmtr. Gemi dnemlerden gnmze kadar geen sre
ierisinde g olgusu varln korumu, tarih ierisinde dnemsel olarak eitli
younluklarda gereklemitir. ve d etmenler g olgusunu tetikleyerek varln
korumasnda etkili olmutur. Tetikleyici faktrler neticesinde topluluklar yaam
yerlerini deitirmi ve bu olgusunun ierisinde aktif olarak rol almlardr.
Younluunu hzla genileten g sreci gnmz Trkiyesinde varln kabul
ettirmitir.
 40

G olgusunun sadece belirli blgelerde etkin olduunu sylemek yanl bir ifade
olabilir. Genel olarak gelimi blgelere doru olan g akmndan sz edilmektedir.
Fakat g olgusu gelimi blgelerin iinde de yaanmaktadr. Gelimi kentlere yakn
olan ve bu kentlere gre daha az gelime gsteren yerleim merkezlerinde de g
olgusuna rastlanmaktadr. G hareketinin younluunu anlatabilmek iin bireylerin
doum yerleri analiz edilmelidir. kamet ettii yerleim yerinden farkl bir blgede
doan birey g etmi demektir.

Tablo 2.8. Saym Yllarna Gre Doduu l Dnda Yaayan Nfus ve Genel
Nfustaki Pay

Genel Nfustaki
Saym Yl Doduu l Dnda Yaayan Nfus Art
Pay (%)

1935 1.104.177 - 6,8

1945 1.347.402 243.225 9,3
1950 1.692.939 345.531 8,3
1955 2.504.874 811.941 10,4
1960 3.178.772 673.848 11,0
1965 4.018.770 839.948 11,8
1970 5.789.126 1.770.356 16,3
1975 7.542.823 1.753.697 18,8
1980 9.584.512 2.041.689 21,4
1990 13.311.460 3.726.948 23,5
2000* 18.517.910 5.206.450 27,3
*2007 ylna ait nfus verileri Trkiye istatistik Kurumunun internet sitesinden elde edilmitir. Detayl
bilgi iin baknz: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=224,Eriim Tarihi: 29.12.2008
Kaynak: zer, . (2006): Trkiyede Kentleme, Kentleme ve Kentsel Deiim
Dnden Bugne Trkiyenin Toplumsal Yaps, editr: M. Zincirkran, Nova yaynlar,
1.Bask, s: 452

Tablo 2.8.deki verilerde ayn il snrlar ierisindeki krsal g hareketleri hesaba

katlmamtr. Bu nedenle belirtilen hesaplamalarda kentten kente olan g hareketleri
incelenmektedir. Yalnzca 1980 ylna ait verilerde bu nemli eksik giderilmi, il
snrlar ierisindeki krsal yerlemelerden kent merkezlerine yaplan glerde hesaba
katlmtr (zer, 2006: 452). Trkiye ig tarihi incelendiinde 1980 ve sonras
nemli bir srama dnemidir. 1980 ve sonrasn kapsayan dnemin en belirgin zellii
 41

ise bu dnemde uygulanan sosyo-ekonomik politikalara paralel olarak, krsal nfusun

zlmesindeki hzlanma ve kentlerin youn bir biimde g akmna maruz kalmasdr.
Bu youn g dalgasna askeri darbe ve siyasal amal g eklenmitir. Bu adan
zellikle 1980lerin ortalarndan bu yana, Gneydoudan lkenin metropol alanlarna
ve yurtdna ynelen bir g dalgas sz konusudur (duygu, 1998: 219).

Tablo 2.8. incelendiinde 1935 ylnda doduklar il dnda yaayan nfus

1.104.177 kii ve genel nfus ierisindeki pay %6,8 iken, bu oran 2000 ylna
gelindiinde %1600 artarak 18.517.910 kii ve genel nfus ierisindeki oran da %27,3
olmutur. Ara dnemlerde en byk srama 1980 ve 1990 yllar arasnda
grlmektedir. Bu dnemde uygulanan siyasi politikalar ile beraber, gerlerin kentsel
yerleim merkezlerine g eylemlerini gerekletirmeleri ve bunun yannda Trkiyenin
dou blgelerinde grlen terr olaylarnn sonucunda gerlerin can gvenliklerini
dnerek daha gvende ve rahat yaayacaklar baka merkezlere g ettikleri
grlmektedir.

Trkiyede ig hareketleri ilk yllarnda kent merkezi odakl olarak gelimi ve

krsal kesimden, kentsel kesimlere doru sregelmitir. Genelde ig byk kent
merkezi odakl olsa da, byk kent merkezlerinin yan sra dier kent merkezleri de
ig hareketinin hedefi olmutur. Cumhuriyet dnemi ilk nfus saym olan 1927
ylnda, krsal kesimin genel nfus iindeki oran %75,78, kentsel kesimin genel nfus
iindeki oran ise %24,22dir. Bu oranlar 1950 ve 1960l yllara kadar fazla deiime
uramamakla beraber 1950 ylndan itibaren ig neticesinde deimeye balam ve
kentsel kesimin genel nfus ierindeki oran byk apta artarken, krsal nfus oran
azalmaya balamtr. Kentsel nfus oran 1950 ylnda %25,04, 1955 ylnda %28,79,
1960 ylnda ise %31,92 olurken, krsal nfus oranlar ise 1950 ylnda %74,96, 1955
ylnda %72,21, 1960 ylnda ise %68,08 olmutur. Bu oranlar lm ve doum
istatistikleri ile karllatrmal olarak incelenirse, hem kentsel, hem de krsal kesime ait
nfus oranlarnn g hareketinden etkilendikleri grlmektedir. 2000 ylnda kentsel
kesimin genel nfus ierisindeki oran %64,90 olurken, krsal kesim %35,10 olarak
giderek dmektedir. 2007 ylnda gerekletirilen nfus saymnda ise krsal kesimin
nfusun azalmaya devam ederek toplam nfus ierisindeki orann %29,52 olurken
kentsel yerleim merkezlerinin toplam nfus ierisindeki orann artarak %70,48
 42

olmutur. Bu dme yllar ylnca krsal kesimden, kentsel kesime doru sre gelmi
g olgusunun neticesidir.

%24,22

EHIR
%75,78
KY

Grafik 1. 1927 Nfus Saymna Gre Kent ve Krsal Nfus Dalm

Kaynak: statistik Gstergeler 19232005, Trkiye statistik Kurumu, (2006), s:7

Cumhuriyet dnemi ilk nfus saym yl olan 1927 ylnda, krsal kesimin genel
nfus ierisindeki oran %75,78 olurken, kentsel nfusun genel nfusa oran sadece
%24,22dir. Geen dnemler ierisinde kentsel ve krsal nfus oranlar eitli
nedenlerden dolay ig olgusundan etkilenmi ve krsal kesimden kentsel merkezlere
doru bir akm yaanmakla beraber 2007 nfus saymnda krsal kesim nfusu %100
art gstermesine karn kentsel merkezlerin nfusu %1500 art gstererek genel nfus
ierisindeki oran %70,48 olmutur.

%29,52

%70,48 EHR
KY

Grafik 2. 2007 Nfus Saymna Gre Kent ve Krsal Nfus Dalm

Kaynak: Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi 2007 Nfus Saym Sonular, Haber
Blteni, Trkiye statistik Kurumu, (2008), say:9.
 43

g olgusunun bir dier zellii, daha ok ky veya krsal kesim kaynakl

olmasdr. Bu durum Trkiye gibi azgelimi veya gelimekte olan lkelerin ortak
zelliidir. nk bu lkelerin sanayileme ve modernleme dzeylerinin dkl ve
krsal yaay egemenlii nfusun ky merkezlerinde younlamasna sebep olmutur
(Erjem, 1997: 15).

Son seksen ylda nfusun corafi dalm deiime uramtr. 1927deki krsal
nfusun 4te 3 u andaki ehir nfusunun 3te 2si olmutur (www.unicef.org).

Trkiyede ig olgusu, dier azgelimi veya gelimekte olan lkelerde olduu

gibi, kentsel merkezlerin hzl modernizasyon geirmesi ve bununla beraber
sanayileme ve endstri olgularna gei yapmalar neticesinde, artan igc ihtiyacn
karlamak iin gereklemitir. Zaman ierisinde ig olgusunun nedenleri
deiikliklere uram, igc talebini karlamakla beraber, insanlarn rahat ve sosyal
bir yaam geirmek, kendilerini gvende hissettikleri bir yerde yaamlarn srdrmek
istekleri nedeniyle, krsal kesimden kentsel kesimlere doru bir ig olgusu yaanmaya
balamtr.

g olgusunu anlatrken sadece krsal kesimden kentsel yerleim merkezlerine

doru olduunu sylemek yanl bir ifade olmaktadr. Daha ncede ki blmlerde
bahsedildii gibi ig olgusu ok ynl bir olgu olmakla beraber kentsel merkezlerden
dier kentsel alanlara da ig eyleminin gerekletiini grmekteyiz. Trkiye rnei
gz nne alndnda ig olgusu 1950li yllar sonrasnda ivme kazanm 1970li
yllardan sonra kentsel yerleim merkezleri arasnda gelien ig olgusu arln
hissettirmeye balamtr. Kentsel yerleim merkezleri ilk etapta yakn krsal
kesimlerinden ig alm, daha sonra farkl kentsel merkezlere g vermitir.
Gerlerin ilk olarak gittikleri kentsel alanlardan, daha sonra daha gelimi sanayi
merkezlerine g ettikleri grlmektedir.
 44

Tablo 2.9. Yerleim Yerleri ve ller Aras G Eden Nfus

Daimi Yerleim yerleri iller aras

kametgah arasnda g eden nfus g eden nfus
Saym
Yl nfusu
Dnem Say (%) Say (%)

1980 38.395.730 19751980 3.584.421 9,34 2.700.977 7,03

1985 44.078.033 19801985 3.819.910 8,67 2.885.873 6,55

1990 49.986.117 19851990 5.402.690 10,81 4.065.173 8,13

2000 60.752.995 19952000 6.692.263 11,02 4.788.193 7,88

Kaynak: Trkiye statistik Yll 2007, Trkiye statistik Kurumu (2008), s: 50

1980 yl nfus saymna gre yurtii g eden 3.584.421 kii, genel nfusun
%9,34si oluturmaktadr. Yllar arasnda eitli negatif ve pozitif eimler yaanmasyla
beraber deimeyen olgu, ig gerekletiren gerlerin saysal olarak artmasdr. 2000
ylna gelindiinde ise yurtii g eden 6.692.263 kii, genel nfusun %11,02i
oluturmaktadr. Kentsel yerleim merkezleri arasndaki ig olgusunun en ok dikkat
eken dnemi, 1985 ile 1990 dnemidir. zleyen dnemde ig eden kiiler saysal
olarak artsa da, gerekleen ig olgusu kentsel yerleim merkezleri arasnda g eden
kiilerin saysal geliiminden daha ok dier g ynlerinde art gstermitir.

Trkiyede ig olgusu geliimi incelendiinde, son dnemler ierisinde krsal ve

kentsel merkezlerin daha gelimi sanayi ve endstri blgelerine g vermesi devam
ederken kentsel alanlardan da krsal kesimlere doru bir tersine gte grlmeye
balanmtr. Tersine g olgusunun yaanmasnn nedenlerinden birisi gerlerin
kentsel alanlara uyum salayamamalar, bununla beraber metropol zelliindeki kentsel
merkezlerdeki yaam standardnn ykselmesi, gelimesi ve byk umutlarla geldikleri
kentsel alanlarda umduklarn bulamaylardr.
 45

Tablo 2.10. Yerleim Yerine Gre G Eden Nfus

Yerleim yeri DNEMLER

1975-1980 1980-1985 1985-1990 1995-2000
ehirden ehire 1.752.817 2.146.110 3.359.357 3.867.979
% 48,90 56,18 62,18 57,80
ehirden kye 692.828 490.653 680.527 1.342.518
% 19,33 12,84 12,6 20,06
Kyden ehire 610.067 860.438 969.871 1.168.285
% 17,02 22,53 17,95 17,46
Kyden kye 528.709 322.709 392.935 313.481
% 14,75 8,45 7,27 4,68
Toplam 3.584.421 3.819.910 5.402.690 6.692.263
% 100 100 100 100
Kaynak: Trkiye statistik Yll 2007, Trkiye statistik Kurumu (2008), s: 50

Kentsel merkezler arasnda ig eilimi, pozitif akm gstererek devaml olarak

artmtr. 19751980 dnemi kentsel alanlar arasnda g eden 1.752.817 kii, 1995
2000 dnemi incelendiinde iki kattan fazla bir art gstererek 3.867.979 kiiye
ulamtr. Ayn dnem ierisinde g eden gerler genelin %57,8sini
oluturmaktadr. Krsal alanlar arasndaki ig eilimi ise, 19851990 dnemi
ierisinde art gstermi olsa da ayn dnem ierisindeki gerlerin sadece %7,27sini
oluturmutur. Fakat bir nceki dnemin oranna eriememitir. Bu netice 19851990
dnemi ierindeki kentsel merkezler ierisinde g olgusunun bir nceki dneme gre
1.213.247 kii artarak dnemin %62,8 g oranna sahip olmas, bununla beraber
kentsel alandan krsal kesime tersine g yaanarak dnem ierisindeki g orann
%12,6sna sahip olmasdr. Dnemler ierisinde en byk sramalardan bir tanesi yine
kentsel yerleim alanlarndan krsal alanlara doru yaanan tersine g hareketidir.
19952000 dnemi ierisinde gerekleen kentsel merkezlerden krsal alanlara tersine
g hareketi bir nceki dneme gre 661.991 kii artarak 1.342.518 olmu ve ayn
dnemin gerleri ierisinde %20,06lk pay mevcuttur. %20,06lk oran ile krsal
kesimde meydana gelen g oranlarndan daha fazla bir g oranna sahiptir.
 46

2.3.2. Trkiyede statistiksel Blgesel Adan g Olgusu

Trkiyede ig olgusunun oluumu ve geliimi bakmndan daha iyi

incelenebilmesi iin Trkiyeyi blgesel adan deerlendirmek olumlu olacaktr.
statistiksel olarak daha iyi analiz edilebilmesi iin Trkiye 12 blgeye ayrlmtr. Bu
blgeler stanbul blgesi, Bat Marmara blgesi, Dou Marmara blgesi, Ege blgesi,
Akdeniz blgesi, Bat Anadolu blgesi, Orta Anadolu blgesi, Bat Karadeniz blgesi,
Dou Karadeniz blgesi, Kuzeydou Anadolu blgesi, Ortadou Anadolu blgesi ve
Gneydou Anadolu blgesidir. g olgusunun analizine blgelerin nfus oranlar ve
nfus yaplar ile balamak yararl olacaktr. statistiksel blgelerin hangi illerden
olutuunu gsteren tablo ekler ksmnda verilmitir.

Tablo 2.11.de 1990 yl ve 2000 ylna ait nfus verileri, blgeler gz nne alnarak
kentsel ve krsal nfus verileri ve yllk nfus art hzlar verilmitir. stanbul ilinin
gelimilik dzeyi, nfus potansiyeli, endstrileme seviyesi ve yzlm dikkate
alnarak bir blge olarak deerlendirilmesi uygun grlmtr. stanbul blgesi
incelendiinde 1990 ve 2000 yllar arasndaki nfus art, 2.822.962 kii olmakla
beraber, toplamda %33,09 art olmutur. stanbul blgesi nfus art hz ve genel
nfus toplam ile blgeler arasndaki en yksek orana sahiptir. Ege blgesinin 1990 yl
nfusu, stanbul blgesinin ayn yla ait nfusundan daha fazla olmasna karn, 2000
ylnda stanbul blgesi Ege blgesinin nne gemitir. 1990 ylnda en az nfusa sahip
olan Kuzeydou Anadolu blgesi, 2000 ylnda da en az nfusa sahip blge olmutur.
Krsal ve kentsel nfuslar gz nne alndnda, 1990 ylnda krsal nfusu en az olan
blge stanbul blgesi olmakla beraber, krsal nfusu en fazla olan blge Ege blgesidir.
Kentsel yerleim merkezi nfuslar gz nne alndnda 1990 ylnda en fazla nfusa
sahip blge stanbul blgesi olurken, 2000 ylnda da en fazla kentsel nfusa sahip
blge olma durumunu korumaktadr. 1990 ylnda en az kentsel nfusa sahip olan
Kuzeydou Anadolu blgesi, 2000 ylnda da en az kentsel nfusa sahiptir.
 47

Tablo 2.11. BSye Gre ehir ve Ky Nfusu ve Yllk Nfus Art Hz

Nfus Yllk nfus art hz
Blge
1990 2000 (%)

ehir Ky Toplam ehir Ky Toplam ehir Ky Toplam

stanbul 6.779.594 416.179 7.195.773 9.085.599 933.136 10.018.735 29,27 80,72 33,09

Bat Marmara 1.255.780 1.333.710 2.589.490 1.608.653 1.287.327 2.895.980 24,76 -3,54 11,18

Dou Marmara 3.005.754 1.682.760 4.688.514 3.867.055 1.871.186 5.738.241 25,19 10,77 20,25

Ege 4.344.471 3.250.506 7.594.977 5.495.575 3.443.206 8.938.781 23,50 5,76 16,29

Akdeniz 4.051.596 2.974.893 5.204.217 5.204.203 3.501.802 6.443.236 25,03 16,30 21,43

Bat Anadolu 3.905.981 1.298.236 5.204.217 4.975.251 1.467.985 6.443.236 24,19 12,29 21,35

Orta Anadolu 1.925.361 1.893.083 3.818.444 2.365.571 1.823.697 4.189.268 20,58 -3,73 9,27

Bat Karadeniz 2.024.087 2.865.236 4.889.323 2.418.065 2.477.679 4.895.744 17,78 -14,53 0,13

Dou Karadeniz 1.162.757 1.690.049 2.852.806 1.545.914 1.585.632 3.131.546 28,47 -6,38 9,32

Kuzeydou Anadolu 965.156 1.388.874 2.354.030 1.289.874 1.217.864 2.507.738 28,99 -13,14 6,32

Ortadou Anadolu 1.361.937 1.739.875 3.101.812 2.007.378 1.719.656 3.727.034 38,78 -1,17 18,36

Gneydou Anadolu 2.873.801 2.873.801 5.747.602 4.143.136 2.465.483 6.608.619 36,57 -7,67 24,79

Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu (2007), s: 3133

Tablo 2.11.de yllk nfus art hzlar deerlendirildiinde, btn blgelerde nfus
art grlmekle beraber kentsel nfuslarn artlarna karn baz blgelerin krsal
merkezlerinde nfus, negatif olarak gelimektedir. Krsal alanda negatif olarak en fazla
nfusu gelien blgemiz, Gneydou Anadolu blgesidir. Krsal yerleim
merkezlerinde nfus azalmas grlen dier blgelerimiz, Bat Marmara blgesi, Orta
Anadolu, Bat Karadeniz, Kuzeydou Anadolu, Ortadou Anadolu, Gneydou
Anadolu blgeleridir. Krsal kesimde meydana gelen bu boalma ig eyleminin
ynlerinden birisi olan krsal-kentsel akn gstermekle beraber blgelerde meydana
 48

gelen nfus artlar veya azallar arasndaki dengesizlikler, ig olgusunun birer

kantdr.

Tablo 2.12.de blgelerin 2000 yl ikametgh nfuslarna gre aldklar ve verdikleri

g incelenmitir. G edebilecek her bin kii iin net g saysna Net G Hz denir
(TK, 2006: 28). Net g hz aadaki formle gre hesaplanr.

M(.i-.i) = [(M.i-Mi.)/Pi,t+n-0,5(M.i-mi.)]*k

M(.i-.i) : Net g hz

M.i : Ald g

Mi. : Verdii g

M.i-Mi : Net g

Pi,t+n : inin t+n zamandaki daimi ikametgh nfusu

: Gn incelendii alan

k : Sabit katsay (k=1000)

 49

Tablo 2.12. statistiksel Blgelerin Ald G, Verdii G, Net G ve Net G Hz

2000 yl daimi Net g

Blge ikametgah nfusu Ald g Verdii g Net g hz ()

stanbul 9.044.859 920.955 513.507 407.448 46,1

Bat Marmara 2.629.917 240.535 172.741 67.794 26,1

Dou Marmara 5.201.135 432.921 351.093 81.828 15,9

Ege 8.121.705 518.674 334.671 184.003 22,9

Akdeniz 7.726.685 413.044 410.316 2.728 0,4

Bat Anadolu 5.775.357 469.610 378.710 90.900 15,9

Orta Anadolu 3.770.845 205.108 300.113 -95.005 -24,9

Bat Karadeniz 4.496.766 219.008 450.799 -231.791 -50,3

Dou Karadeniz 2.866.236 151.193 227.013 -75.820 -26,1

Kuzeydou Anadolu 2.202.957 144.315 256.922 -112.607 -49,8

Ortadou Anadolu 3.228.793 170.568 280.156 -109.588 -33,4

Gneydou Anadolu 5.687.740 212.425 422.315 -209.890 -36,2

Kaynak: Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

Tablo 2.12.de blgelerin, kendi blge ii yaanan g, analize dahil edilmemitir.

stanbul blgesi incelendiinde, yksek nfus oranlar ile beraber en ok g veren
blge zelliini de tamaktadr. En ok g vermesine ramen stanbul blgesi, net
g oranlarnda ve net g hznda en yksek verilere sahip olan blgedir. stanbul
blgesinin yksek g verilerine sahip olmasnn nedeni, sanayi ve endstri olarak
Trkiyenin lokomotifi grevini grmesi, istihdam ve i olanaklarnn yksek olmas,
kentsel salad eitli koullar ile yksek g alma potansiyeline sahip olmasdr. Ve
sahip olduu bu zellikleri ile dnyann nde gelen ehirleri arasnda yer almaktadr.
 50

stanbul blgesinden sonra en yksek net g oranna sahip blge, 184.003 kii ile Ege
blgesi olmutur, fakat bu oran blgenin net g hz oranna yansmamaktadr.

Net g orannda stanbul blgesinden sonra en yksek orana sahip ikinci blge, Bat
Marmara blgesidir. Net g oran ve net g hz pozitif olarak en dk blge, 0,4
ile Akdeniz blgesidir. Akdeniz blgesinin bir dier zellii de, Trkiyenin turizm
sektrnn nc blgelerinden birisi olduu iin yaz aylarnda yksek oranlarda
mevsimlik g almaktadr. Blgeler ierisinde negatif net g ve net g hz oranlarna
sahip blgelerin de olduu grlmtr. Tablo 2.11. ve Tablo 2.12. beraber
incelendiinde ise, krsal yerleim merkezlerinde yllk nfus art hzlar negatif olan
blgeler arasnda sadece Bat Marmara blgesi dnda kalan blgelerde, net g ve net
g hzlar yine negatiftir. Ald gler, verdii glerden daha dk olan blgelerin
neticede net g hzlar da negatif olarak gelimektedir. Negatif olarak gelien net g
oranlar ierisinde en yksek orana sahip olan blge, -231.791 kii ile Bat Karadeniz
blgesidir. Bat Karadeniz blgesi, -50,3 ile net g hz en yksek negatif orana
sahip g veren blgelerin banda gelmektedir. Bat Karadeniz blgesini -209.890 kii
ile takip eden Gneydou Anadolu blgesinin ald g 212.425 kii olurken, verdii
g 422.315 kii ile neredeyse iki katdr. Net g hz Bat Karadeniz blgesinden
sonra en yksek negatif orana sahip blge, -%49,8 ile izleyen Kuzeydou Anadolu
blgesidir. Blgelerin g verilerini, ald ve verdii g miktarlarndaki dalm daha
iyi grebilmek iin Grafik 3. ,Tablo 2.12.deki veriler deerlendirilerek izilmitir.
1.000.000
900.000
800.000
700.000
600.000
500.000
400.000
300.000 Ald g
200.000
100.000 Verdii g
0

Grafik 3. statistiksel Blgelerin Ald G, Verdii G, Net G (19952000)

Kaynak: Tablo 2.12.
 51

Blgelerin genel olarak ald ve verdii gler incelendikten sonra, blgeler aras
ig olgusunun deerlendirilmesi, blgelerin hangi blgelerden g aldnn
incelenmesi yararl olacaktr. Blgelerin ald ve verdii g tablosu, 19952000
dnemini kapsayacaktr ve para para deerlendirilecek, tablonun tamam ekler
ksmnda verilecektir. Tablo ierisinde blgeye bal illerin kendi aralarnda meydana
gelen ig olgusu gz nne alnmayarak sadece blgeler aras g olgusu ve ger
saylar verilmitir. Blgelerin ald ve verdii g tablosu Trkiye Devlet statistik
Kurumu kaynaklarndan derlenmi ve tabloya aktarlmtr.

Tablo 2.13. stanbul Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000)

Ald Ger
G Veren Blge
Erkek Kadn Toplam

Bat Marmara Blgesi 22.295 22.621 44916

Dou Marmara Blgesi 47.405 49.524 96.929

Ege Blgesi 32.015 25.645 57.660

Akdeniz Blgesi 41.836 32.373 74.209

Bat Anadolu Blgesi 33.304 29.271 62.575

Orta Anadolu Blgesi 37.067 31.873 68.940

Bat Karadeniz Blgesi 93.925 89.059 182.984

Dou Karadeniz Blgesi 45.358 43.274 88.632

Kuzeydou Anadolu Blgesi 41.815 32.884 74.699

Ortadou Anadolu Blgesi 46.009 32.562 78.571

Gneydou Anadolu Blgesi 53.854 36.986 90.840

Toplam 494.883 426.072 920.955

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

stanbul blgesinin 19952000 dneminde dier blgelerden ald g miktar,

920.955 kiidir. Gerlerin 426.072 kiisini kadnlar, 494.883 kiisini erkekler
oluturmaktadr. stanbul blgesinin ald g miktarnn yaklak %22lik bir ksm
182.984 kii ile Bat Karadeniz blgesi vermektedir. Bat Karadeniz blgesinden gelen
gerlerin 93.925 kiisi erkek olmakla beraber 89.059 kiisi kadndr. stanbul
blgesine en az g veren blge, %5lik oran ile Bat Marmara blgesidir. Bat
Marmaradan stanbul blgesine gen 44.916 kiinin; 22.295i erkek, 22.621i
 52

kadndr. Ayn zamanda Bat Marmara blgesi stanbul blgesine g veren blgeler
arasnda erkek ve kadn oranlar birbirine en yakn orana sahip blgedir. stanbul
blgesine g veren blgeler arasnda kadn erkek uyumsuzluu en ok olan blge
Gneydou Anadolu blgesidir. Gneydou Anadolu blgesinde stanbul blgesine g
etmi gerlerden 36.986s kadn, 53.854 erkektir. Blgelerden, stanbul blgesine
g edenlerin eitli ortalamalar alndnda, stanbula g eden kadnlarn blge
bana ortalamas 38.733 kii olurken, erkek ger ortalamas 44.716 kii olmaktadr.
Blge bana den ger ortalamas ise, 83.723 kiidir.

stanbul blgesi, en ok g alan blge olma zeliinin yannda en ok g veren

blgedir. Blge 296.387si erkek, 217.120 kadn olmak zere toplam 513.507 kii g
vermitir. stanbul blgesi 19952000 dnemi ierisinde gerekleen ig olgusunda,
%13lk paya sahiptir. Blgenin en ok g verdii blge, 78.807 kii ile Dou
Marmara blgesidir. Dou Marmara blgesine 41.993 erkek, 36.814 kadn ger
vermitir. Dou Marmara blgesi, ayn zamanda stanbul blgesinden 41. 993 kii ile en
ok erkek geri alan blge zelliindedir. stanbul blgesinin en az g verdii blge
ise, Orta Dou Anadolu blgesidir; 17.131i erkek, 8.838i kadn olmak zere toplam
25.969 ger vermitir.

stanbulun nfus geliimi irdelendiinde ise, hzl ve kontrolsz bir nfus artndan
bahsetmek mmkndr. Bu artn nde gelen nedenlerinden bir tanesi de, stanbulun
youn olarak yaad ig olgusudur. stanbulun istihdam ve gelir ynnden
gerlere cazip imknlar sunmas, bununla beraber sunduu farkl yaam koullar
gerler iin stanbulu g edilebilecek bir merkez haline getirmitir. Fakat zamana
bal olarak, kontrolsz gelien g olgusu beraberinde birok sorun getirmi ve sknt
yaratmtr. Hzl gerekleen g olgusuna bal olarak hzl gelien nfus art,
kontrolsz kentlemeyi beraberinde getirmitir. Salksz yaam koullar, kltrel
atmalar, gelir seviyesi farkllklar ve konut a gibi birok sorun yaanr hale
gelmitir.
 53

Tablo 2.14. Bat Marmara Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000)

Ald Ger
G Veren Blge
Erkek Kadn Toplam

stanbul Blgesi 36.201 31.208 67.409

Dou Marmara Blgesi 15.285 12.741 28.026

Ege Blgesi 17.228 11.898 29.126

Akdeniz Blgesi 10.223 5.191 15.414

Bat Anadolu Blgesi 10.032 6.614 16.646

Orta Anadolu Blgesi 6.619 8.746 10.731

Bat Karadeniz Blgesi 12.726 8.746 21.472

Dou Karadeniz Blgesi 5.307 3.944 9.251

Kuzeydou Anadolu Blgesi 8.098 5.574 13.672

Ortadou Anadolu Blgesi 8.161 4.163 12.324

Gneydou Anadolu Blgesi 11.417 5.047 16.464

Toplam 141.297 99.238 240.535

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

Bat Marmara blgesi 240.535 kii g alma potansiyeli ile 19952000 dnemi
genel ig toplamnn , %6lk ksmn oluturmaktadr. Bat Marmara blgesine g
ile gelen kiilerin 141.297si erkek, 99.238i kadndr. Bat Marmara blgesine en ok
g veren blge, 67.409 kii ve genel gn %28 oranna sahip olan stanbul blgesidir.
stanbul blgesini, 29,029 kii ile Ege blgesi izlemektedir. Bat Marmara blgesine en
az g veren blge ise, 9.251 kii ile Dou Karadeniz blgesidir. Bat Marmara
blgesine g veren blgelerin, blge bana g ortalamas 21.866 kiidir. Bu
ortalamada; kadnlarn ortalamas 9.021 kii olurken, erkek ger ortalamas 12.845
kiidir.

Bat Marmara blgesi 19952000 dnemi ierisinde, 172.741 ger vermitir. Blge
gerlerinin 95.095 kiisi erkek, 77.646 kiisi ise kadn olmakla beraber Trkiye
genelindeki gerlerin %4n oluturarak en az g veren blgedir. Bat Marmara
blgesi en az geri 3.778 kii ile Dou Karadeniz blgesine verirken, en ok geri
44.916 kii stanbul blgesine vermektedir. Blge, stanbul blgesine 22.295 erkek
 54

ger, 22.621 kadn ger vererek kendi gerlerinin %26sn sadece stanbul
blgesine vermitir.

Tablo 2.15. Dou Marmara Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000)

Ald Ger
G Veren Blge
Erkek Kadn Toplam

stanbul Blgesi 41.993 36.814 78.807

Bat Marmara Blgesi 12.885 11.019 23.904

Ege Blgesi 24.660 19.400 4.060

Akdeniz Blgesi 18.845 12.433 31.278

Bat Anadolu Blgesi 21.197 17.532 38.729

Orta Anadolu Blgesi 14.269 9.819 24.088

Bat Karadeniz Blgesi 29.803 23.886 53.689

Dou Karadeniz Blgesi 20.149 16.931 37.080

Kuzeydou Anadolu Blgesi 22.812 19.188 42.000

Ortadou Anadolu Blgesi 18.298 11.790 30.088

Gneydou Anadolu Blgesi 18.264 10.934 29.198

Toplam 243.175 189.746 432.921

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

Dou Marmara blgesi 19952000 dnemi ierisinde, 432.921 kii g alarak genel
ig olgusunun %11lik ksmna sahiptir. Dou Marmara blgesine g eden kiilerin
243.175i erkek, 189.746s kadndr. Blgeye en ok g veren stanbul blgesi
41.993 erkek, 36.814 kadn olmak zere toplam 78.807 kii g vererek %18lik bir
g verme payna sahiptir. Dou Marmara blgesine en az g veren iki blge ise Bat
Marmara 23.904 kii ve Orta Anadolu blgesi 24.088 kiidir. Dou Marmara blgesinin
blge bana 39.356 kii g alma ortalamas vardr. Kadn g alma ortalamas blge
bana 17.249 kii, erkek ortalamas ise 22.106 kiidir.

Dou Marmara blgesi ayn dnem ierisinde 351.093 ger vererek Trkiye
genelinde %9luk paya sahiptir. Blge 188.368 erkek, 162.725 kadn ger vermitir.
 55

Dou Marmara blgesinin en ok g verdii blge 96.929 kii ile stanbul blgesi
olurken, en az g verdii blge 12.967 kii ile Kuzeydou Anadolu blgesidir.

Tablo 2.16. Ege Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000)

Ald Ger
G Veren Blge
Erkek Kadn Toplam

stanbul Blgesi 34.167 23.577 57.744

Bat Marmara Blgesi 18.590 16.794 35.384

Dou Marmara Blgesi 28.226 23.720 51.946

Akdeniz Blgesi 36.592 27.586 64.178

Bat Anadolu Blgesi 33.663 28.601 62.264

Orta Anadolu Blgesi 19.379 14.611 33.990

Bat Karadeniz Blgesi 20.597 15.291 35.888

Dou Karadeniz Blgesi 9.312 6.248 15.560

Kuzeydou Anadolu Blgesi 21.452 17.883 39.255

Ortadou Anadolu Blgesi 22.273 15.848 38.121

Gneydou Anadolu Blgesi 45.733 38.611 84.344

Toplam 289.984 228.690 518.674

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

Ege blgesi, 19952000 dnemi ierisinde toplam 518.674 kii ig almtr. Blge
yaad ger says ile stanbul blgesinden sonra ikinci en ok ig alan blge
olmakla beraber, dnem ierisinde %13lk paya sahiptir. Ege blgesine 228.690 kadn
g ederken, erkek ger says 289.984tr. Blgeye en ok g veren blge 84.344
kii ile %16lk paya sahip olan Gneydou Anadolu blgesi, blgeye 45.733 erkek,
38.611 kadn ger vermitir. Ege blgesine en az g veren blge Dou Karadeniz
blgesi, 9.312si erkek, 6.248si kadn olmak zere toplam 15.560 kii ger vermitir.
Ege blgesinin blge bana den kadn ger alma says 20.790 kii olurken, erkek
ger ortalamas 26.362dir. Blge bana den ger ortalamas ise, 47.152 kiidir.

Ege blgesi 19952000 dnemi ierisinde, 334.671 kii ger vermitir. Gerlerin
194.482si erkek, 140.1892u kadn olmakla beraber genel ig olgusunun %8ini
oluturmaktadr. Blgenin en ok g verdii blge 57.660 kii ile stanbul blgesi
 56

olurken, 53.231 kii ile Akdeniz blgesi en ok g verdii ikinci blgedir. Ege
blgesinin en az g verdii blge ise, 9.320 kii ile Dou Karadeniz blgesidir.

Tablo 2.17. Akdeniz Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000)

Ald Ger
G Veren Blge
Erkek Kadn Toplam

stanbul Blgesi 27.911 20.298 48.209

Bat Marmara Blgesi 6.799 4.413 11.212

Dou Marmara Blgesi 16.737 13.400 30.137

Ege Blgesi 30.347 22.884 53.231

Bat Anadolu Blgesi 32.408 27.041 59.449

Orta Anadolu Blgesi 18.884 15.423 34.307

Bat Karadeniz Blgesi 12.912 8.771 21.683

Dou Karadeniz Blgesi 6.489 3.662 10.151

Kuzeydou Anadolu Blgesi 9.282 6.364 15.646

Ortadou Anadolu Blgesi 22.383 16.446 38.829

Gneydou Anadolu Blgesi 48.771 41.419 90.190

Toplam 232.923 180.121 413.044

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

Akdeniz blgesi, 19952000 dnemi ierisindeki ig alma oran Trkiye genelinin

%10luk ksmdr. Blge 232.923 erkek ger, 215.388 kadn ger alarak toplamda
413.044 kii ig almtr. Akdeniz blgesine en ok g veren blge %22lik paya
sahip olan Gneydou Anadolu blgesidir. Blgeye 48.771 erkek ger, 41.419 kadn
ger veren Gneydou Anadolu blgesi toplamda 90.190 kii g vermitir. Akdeniz
blgesine en az g veren blge ise, 10.151 kii g veren Dou Karadeniz blgesidir.
Blgeye verdii 6.489 erkek ger ve 3.662 kadn ger ile %2lik paya sahiptir.
Akdeniz blgesinin blge bana den ger alma ortalamas 37.549 kii, erkek ger
alma ortalamas 21.174 kii olurken, 16.374 kadn ger alma ortalamas vardr.

Akdeniz blgesi ayn dnem ierisinde 410.316 kii g vererek Trkiye genelinde
%10luk orana sahiptir. Blgenin verdii gn 237.142 kiisi erkek ger olurken,
kadn gerler 173.174 kii olmaktadr. Blgenin en ok g verdii blge 74.209 kii
 57

ile stanbul blgesi olurken, stanbul blgesini 32.143 erkek ger, 24.959 kadn ger
ile toplamda 57.102 kii g verdii Gneydou Anadolu blgesi izlemektedir. Akdeniz
blgesinin en az g verdii blge ise 8.625 kii ile Dou Karadeniz blgesidir.

Tablo 2.18.Bat Anadolu Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000)

Ald Ger
G Veren Blge
Erkek Kadn Toplam
stanbul Blgesi 24.212 17.903 42.115

Bat Marmara Blgesi 9.190 7.470 16.660

Dou Marmara Blgesi 22.823 21.707 44.530

Ege Blgesi 26.779 22.636 49.415

Akdeniz Blgesi 32.776 27.722 60.498

Orta Anadolu Blgesi 39.226 38.960 78.186

Bat Karadeniz Blgesi 37.273 33.307 70.580

Dou Karadeniz Blgesi 10.742 8.836 19.578

Kuzeydou Anadolu Blgesi 14.768 11.556 26.324

Ortadou Anadolu Blgesi 15.660 11.213 26.873

Gneydou Anadolu Blgesi 20.773 14.078 34.851

Toplam 254.222 215.388 469.610

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

Bat Anadolu blgesi, 19952000 dnemi ierisinde Trkiye geneli ig alma oran
%11dir. Blge 254.222 erkek ger, 215.388 kadn ger alarak toplamda 469.610
ger almtr. Akdeniz blgesinin en ok g veren blge %16lk oran ile Orta
Anadolu blgesi olurken, en az g veren blge %4lk paya sahip Bat Marmara
blgesidir. Orta Anadolu blgesi, blgeye 39.226 erkek ger, 38.960 kadn ger
vererek 78.186 ger toplamna ulamtr. Bat Marmara blgesi 9.190 erkek,7.470
kadn, toplam 16.660 ger vermitir. Bat Anadolu blgesinin blgelerden ald ig
ortalamas 42.491 kiidir. Erkek ger ortalamas 23.111 kii iken, kadn ger
ortalamas 19.580 kiidir.

Bat Anadolu blgesi ayn dnem ierisinde 378.710 kii ig vererek Trkiye
genelinde %9luk paya sahiptir. Verdii ign 211.371 kiisi erkek ger, 167.339u
 58

kadn gerdir. En ok g verdii blge 62.575 kii ile stanbul blgesi olurken, ikinci
blge 62.264 kii ile Ege blgesidir. Bat Anadolu blgesinin en az g verdii blge
ise 11.797 ger ile Dou Karadeniz blgesidir.

Tablo 2.19. Orta Anadolu Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000)

Ald Ger
G Veren Blge
Erkek Kadn Toplam
stanbul Blgesi 16.182 11.000 27.182

Bat Marmara Blgesi 2.946 1.970 4.916

Dou Marmara Blgesi 7.975 6.098 14.073

Ege Blgesi 9.102 6.296 15.398

Akdeniz Blgesi 22.247 18.136 40.383

Bat Anadolu Blgesi 21.200 17.922 39.122

Bat Karadeniz Blgesi 9.133 6.746 15.879

Dou Karadeniz Blgesi 3.519 2.067 5.586

Kuzeydou Anadolu Blgesi 5.797 4.137 9.934

Ortadou Anadolu Blgesi 6.733 4.254 10.987

Gneydou Anadolu Blgesi 13.004 8.644 21.648

Toplam 177.838 87.270 205.108

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

Orta Anadolu blgesi, 19952000 dnemi iersinde 205.108 kii ig alarak

Trkiye genelinde %5lik paya sahiptir. Blgeye g edenlerin 117.838i erkek,
87.270i kadn gerdir. Orta Anadolu blgesine en ok g veren blge %20lik paya
sahip olan Akdeniz blgesidir. Blgeye 22.247 erkek ger, 18.136 kadn ger
vermitir. Orta Anadolu blgesine en az g veren blge ise %2lik oran ile Bat
Marmara blgesidir. Blgeye 2.946s erkek, 1.970i kadn olmak zere toplam 4.916
ger vermitir. Orta Anadolu blgesine g veren blgelerin ortalamas ise 18.646 kii
olmakla beraber, erkek ger ortalamas 10.712 kii, kadn ger ortalamas ise 7.933
kiidir.

Orta Anadolu blgesi 19952000 dnemi ierisinde 300.113 kii ig vererek

Trkiye genelinde %7lik paya sahiptir. Blge 166.796 kadn ger, 133.317 erkek
 59

ger vermitir. Orta Anadolu blgesinin en ok g verdii blge olan Bat Anadolu
blgesine 39.226s erkek, 38.960 kadn ger olmak zere toplamda 78.186 ger
vermitir. Blgenin en az g verdii Bat Karadeniz blgesine, 3.139 erkek ger,
2.023 kadn ger vererek toplamda 5.162 gerdir.

Tablo 2.20. Bat Karadeniz Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000)

Ald Ger
G Veren Blge
Erkek Kadn Toplam
stanbul Blgesi 32.432 25.355 57.787

Bat Marmara Blgesi 4.790 3.286 8.076

Dou Marmara Blgesi 12.228 9.935 22.163

Ege Blgesi 10.083 6.811 16.894

Akdeniz Blgesi 9.761 6.043 15.804

Bat Anadolu Blgesi 17.710 14.427 32.137

Orta Anadolu Blgesi 9.090 6.789 15.879

Dou Karadeniz Blgesi 10.895 10.251 21.146

Kuzeydou Anadolu Blgesi 5.144 3.263 8.407

Ortadou Anadolu Blgesi 6.241 3.170 9.411

Gneydou Anadolu Blgesi 7.586 3.718 11.304

Toplam 125.960 93.048 219.008

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

Bat Karadeniz blgesi, 19952000 dnemi ierisinde ig alma oran Trkiye

genelinde %5tir. Blge 219.008 kii ig almtr. Ald ign 125.960 erkek
93.048i kadn gerdir. Bat Karadeniz blgesi en fazla g 57.787 kii ile stanbul
blgesinden alrken, en az g 8.076 kii ile Bat Marmara blgesinde almaktadr. Bat
Marmaray 8.407 kii ile Kuzey Dou Anadolu blgesi izlemektedir. Bat Karadeniz
blgesinin, blge bana ig alma ortalamas 19.909 kiidir. Blge bana kadn ger
ortalamas 8.458 kii olurken, erkek ger ortalamas 11.450 kiidir.

Bat Karadeniz blgesi ayn dnem ierisinde 450.799 kii ig vermitir. Blge
247.049 erkek ger, 203.750 kadn ger vererek Trkiye genelinde %11lik ig
verme pay ile stanbul blgesinden sonra en ok ig veren ikinci blgedir. En ok
 60

g verdii blge 182.984 kii ile stanbul blgesidir. Blgeye 93.925 erkek ger,
89.059 kadn ger verilmitir. Bat Karadenizden g edenlerin %41i stanbul
blgesine g etmektedir. Blge, en az g 9.357 kii ile Orta Anadolu blgesine
verirken, 9.576 gerde Kuzey Dou Anadolu blgesine vermektedir.

Tablo 2.21. Dou Karadeniz Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000)

Ald Ger
G Veren Blge
Erkek Kadn Toplam
stanbul Blgesi 27.555 22.818 50.373

Bat Marmara Blgesi 2.253 1.525 3.778

Dou Marmara Blgesi 11.983 10.404 22.387

Ege Blgesi 5.581 3.739 9.320

Akdeniz Blgesi 5.343 3.282 8.625

Bat Anadolu Blgesi 6.734 5.063 11.797

Orta Anadolu Blgesi 3.139 2.023 5.162

Bat Karadeniz Blgesi 9.877 8.729 18.606

Kuzeydou Anadolu Blgesi 6.892 3.636 10.528

Ortadou Anadolu Blgesi 3.595 1.819 5.414

Gneydou Anadolu Blgesi 3.509 1.694 5.203

Toplam 86.461 64.732 151.193

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

Dou Karadeniz blgesi, 19952000 dnemi ierisinde Trkiye genelinin %4lk

paya sahip olarak 151.193 ger almtr. Blgenin ald gerlerin 86.461i erkek,
64.732si kadn gerdir. Dou Karadeniz ald g oranlar ile en az g alan ikinci
blgedir. Blge en fazla g, 27.555 erkek ger, 22.818 kadn ger ile stanbul
blgesinden almaktadr. Blge; stanbul blgesinden toplamda 50.373 kii g alarak,
genelin %33n oluturmaktadr. Dou Karadeniz blgesi en az g 3.778 kii ile
Bat Marmaradan almaktadr. Blgenin blge bana ig alma ortalamas 13.744
kiidir. Kadn ger ortalamas 5.884 kii iken, erkek ger ortalamas 7.860 kiidir.

Dou Karadeniz blgesi ayn dnem ierisinde Trkiye genelinde %6lk oranla
227.013 kii g vermitir. Verdii gerlerin 125.176s erkek, 101.897si kadndr.
 61

Blgenin en ok g verdii blge stanbul blgesidir. stanbul blgesine 45.358 erkek

ger, 43.274 kadn ger olmak zere toplam 88.632 ger verilmitir. Bu da blgenin
genel gnn %39luk ksmn oluturmaktadr. 3.474 erkek ve 1.348 kadn ger
olmak zere toplamda 4.822 kii ile Dou Karadeniz blgesinin en az g verdii blge
Ortadou Anadolu blgesidir.

Tablo 2.22. Kuzeydou Anadolu Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000)

Ald Ger
G Veren Blge
Erkek Kadn Toplam
stanbul Blgesi 17.923 8.677 26.600

Bat Marmara Blgesi 4.710 2.865 7.575

Dou Marmara Blgesi 8.058 4.909 12.967

Ege Blgesi 11.065 5.789 16.854

Akdeniz Blgesi 10.922 5.301 16.223

Bat Anadolu Blgesi 10.074 5.630 15.704

Orta Anadolu Blgesi 5.690 2.281 8.511

Bat Karadeniz Blgesi 6.470 3.160 9.576

Dou Karadeniz Blgesi 6.128 3.855 9.983

Ortadou Anadolu Blgesi 6.672 3.479 10.151

Gneydou Anadolu Blgesi 8.154 2.017 10.171

Toplam 95.866 48.449 144.315

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

Kuzeydou Anadolu blgesi, 19952000 dnemi ierisinde ig alma oran Trkiye

genelinde %4tr. Kuzeydou Anadolu blgesi ald 95.866 erkek ger 48.449 kadn
ger ve toplamda ald 144.315 kii ile Trkiye genelinde en az g alan blgedir.
Kuzeydou Anadolu blgesine en az g veren blge, 5.690 erkek ger ve 2.821 kadn
ger ile Orta Anadolu blgesidir. Bu blgeye 17.923 erkek, 8.677 kadn ger ile
toplamda 26.600 ger olmak zere, en ok g veren blge stanbul blgesidir.
Kuzeydou Anadolu blgesine g veren blgelerin ortalamas ise kadn gerlerde
4.404 olurken, erkek gerlerde 8.715dir. Blge bana ger ortalamas 13.119 kiidir.
 62

Kuzeydou Anadolu blgesinin ayn dnem ierisinde 256.922 ig vererek

Trkiye genelinde %6lk orana sahiptir. Blge 147.025 erkek ger, 109.897 kadn
ger vermitir. En ok g verdii blge %29 oranla stanbul blgesidir. Blgeye
41.815 erkek ger, 32.562 kadn ger olmak zere toplamda 74.699 kii g
vermitir. En az g verdii blge ise 7.133 kii ile Gneydou Anadolu blgesidir.

Tablo 2.23. Ortadou Anadolu Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000)

Ald Ger
G Veren Blge
Erkek Kadn Toplam
stanbul Blgesi 17.131 8.838 25.969

Bat Marmara Blgesi 4.610 2.443 7.053

Dou Marmara Blgesi 8.628 5.028 13.656

Ege Blgesi 12.089 6.319 18.408

Akdeniz Blgesi 16.454 10.148 26.602

Bat Anadolu Blgesi 10.866 6.566 17.432

Orta Anadolu Blgesi 6.435 3.408 9.843

Bat Karadeniz Blgesi 6.487 2.870 9.357

Dou Karadeniz Blgesi 3.474 1.348 4.822

Kuzeydou Anadolu Blgesi 5.851 3.473 9.324

Gneydou Anadolu Blgesi 17.614 10.488 28.102

Toplam 109.639 60.929 170.568

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

Ortadou Anadolu blgesi, 19952000 dnemi ierisinde ald 170.568 ger ile
Trkiye genelinde %4lk paya sahiptir. Blge 109.639 erkek ger, 60.929 kadn ger
almtr. Ortadou Anadolu blgesine en az g veren blge, 3.474 erkek ger, 1.348
kadn ger ile toplamda 4.822 ger veren Dou Karadeniz blgesidir. En ok g
veren blge ise 28.102 ger ile Gneydou Anadolu blgesidir. Blge; Gneydou
Anadolu blgesine 17.614 erkek ger, 10.488 kadn ger vermitir. Ortadou
Anadolu blgesine g veren blgelerin ger ortalamas ise 15.506 gerdir. Erkek
ger ortalamas 9.967 kii iken, kadn ger ortalamas 5.539 kiidir.
 63

Ortadou Anadolu blgesinin ayn dnem ierisinde verdii ig 280.156 kiidir.

Verilen gerlerin 167.367si erkek, 112.789u kadn ger olmakla beraber Trkiye
genelinin %7sini oluturmaktadr. Blgenin en ok g verdii blge, 46.009 erkek
ger, 32.562 kadn ger, toplamda 78.571 ger ile stanbul blgesi olurken, en az
g verdii blge 5.414 ger ile Dou Karadeniz blgesidir.

Tablo 2.24. Gneydou Anadolu Blgesinin Blgelerden Ald G (19952000)

Ald Ger
G Veren Blge
Erkek Kadn Toplam
stanbul Blgesi 20.680 10.632 31.312

Bat Marmara Blgesi 6.027 3.240 9.267

Dou Marmara Blgesi 9.020 5.259 14.279

Ege Blgesi 15.533 8.772 24.305

Akdeniz Blgesi 32.143 24.959 57.102

Bat Anadolu Blgesi 14.183 8.672 22.855

Orta Anadolu Blgesi 6.998 3.478 10.476

Bat Karadeniz Blgesi 7.846 3.239 11.085

Dou Karadeniz Blgesi 3.803 1.421 5.224

Kuzeydou Anadolu Blgesi 5.114 2.019 7.133

Ortadou Anadolu Blgesi 11.342 8.045 19.387

Toplam 132.689 79.736 212.425

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

Gneydou Anadolu blgesi, 19952000 dnemi ierisinde dier blgelerden ald

212.425 ger ile Trkiye genelinde %5lik paya sahiptir. Blge 132.689 erkek ger
alrken 79.736 kadn ger almtr. Blgenin en ok g ald blge Akdeniz
blgesidir. Blgenin ald gn %27sini veren Akdeniz blgesi, 48.771 erkek,
41.419 kadn, toplamda 57.102 kii g vermitir. Gneydou Anadolu blgesine en az
g veren blge ise 5.224 kii ile Dou Karadeniz blgesidir. Blgenin dier
blgelerden ald g ortalamas erkeklerde 12.062 ger, kadnlarda 7.248 gerdir.
Blge bana den g ortalamas ise 19.311 kiidir.
 64

Gneydou Anadolu blgesinin ayn dnem ierisinde verdii g 422.315 kiidir.

Trkiye genelinde g verme oran %10 olmakla beraber 248.679 erkek ger, 173.636
kadn ger vermitir. En az g verdii blge 5.203 kii ile Dou Karadeniz blgesidir.
En ok g verdii blge ise 90.840 ger ile stanbul blgesi olurken onu,90.190 kii
ile Akdeniz blgesi izlemektedir.

19952000 dnemi blgeler aras ig olgusu, genel olarak incelendiinde deiik

sonulara ulamak mmkndr.

Blgelerin, ig olgusu incelendiinde, blge bana ig ortalamas, 341.529

gerdir. Erkek ger ortalamas 193.744 kii olurken, kadn ger ortalamas
ise 147.784 kii olmaktadr.

Ger saylar deerlendirildiinde ise blgeler aras en ok saysal g, Bat

Karadeniz blgesinin stanbul blgesine verdii 182.984 gerdir. En az ger
says ise, Bat Marmara blgesinin Dou Karadeniz blgesine verdii 3.778
gerdir. Kadn gerler en ok 426.072 kii ile stanbul blgesinde bulunurken,
Ege blgesi 228.690 kadn ger ile ikinci sradadr. En az kadn ger 48.449
kii ile Kuzeydou Anadolu blgesinde bulunmaktadr. Erkek gerlerin en ok
bulunduu blge 494.883 ger ile stanbul blgesi olurken, ikinci srada
289.984 kiiyle Ege blgesi bulunmaktadr. En az erkek ger 86.461 kiiyle
Dou Karadeniz blgesindedir.

stanbul blgesi hem en ok g alan, hem de en ok g veren blgedir.

stanbul blgesinin dier btn g veren blgelerden en ok g alrken
sadece Bat Anadolu blgesinde ikinci sraya dmtr. Orta Anadolu blgesi
en ok g Bat Anadolu blgesine vermitir.

stanbul blgesinden sonra en ok g veren blgeler srasyla Bat Karadeniz,

Gneydou Anadolu ve Akdeniz blgesidir.

En ok g alan blgelerin banda yine stanbul blgesi gelirken takip eden

blgeler srasyla Ege, Bat Anadolu, Dou Marmara blgesidir.
 65

statistiksel blgelerin Trkiye genelindeki g paylar deerlendirildiinde ise, g

veren blgelerin neredeyse hepsinin %5 payn zerine kt grlmektedir. Sadece
Bat Marmara blgesi %4 orannda kalmtr. Dier btn blgeler %5lik payn zerine
karken, %10luk orann zerine kabilen stanbul, Akdeniz, Bat Karadeniz ve
Gneydou Anadolu blgeleridir.

14%
12%
Yzdelik Oran

10%
8%
6%
4%
2%
0%

Blgeler
Verilen G

Grafik 4. Trkiye Genelinde Blgelerin Verdii g Oranlar (19952000)

Kaynak: Tablo 2.12.

Blgelerin Trkiye genelinde ig alma oranlar incelendiinde ise %5in altnda

ig payna sahip Dou Karadeniz, Kuzeydou Anadolu ve Ortadou Anadolu
blgelerini grmekteyiz. Dier taraftan %10nun zerine kan blgelerimiz, Dou
Marmara, Ege, Akdeniz ve Bat Marmara blgeleridir. Trkiye genelinde en ok i g
alma zelliine sahip olan stanbul blgesinin ig ierisindeki pay, %22dir.
 66

25%

20%
Yzdelik Oran

15%

10%

5%

0%

Blgeler Ald G

Grafik 5. Trkiye genelinde Blgelerin Ald g Oranlar (19952000)

Kaynak: Tablo 2.12.

Trkiyede ig olgusu incelenirken sadece blge asndan deerlendirme yapmak

yanl sonular dourabilir. Ayn blge ierisinde yer alp, dier blgelere bal iller
kadar g alma veya verme eyleminde bulunmayan illere rastlamak mmkndr. Buna
bal olarak Trkiyedeki ig olgusunu, iller asndan da incelemek yerinde
olacaktr.

2.3.3. Trkiyede ller Asndan g Olgusu

g olgusunun geliimi incelendiinde, blgesel farkllklara bal olmakla beraber

illerin gsterdii farkllklarn da ig hareketinin geliimine farkl bir boyut
kazandrd grlmektedir. Gerlerin g yollar aratrldnda, gerlerin bir ksm
ilk etapta ayn blge ierisinde farkl bir yerleim merkezine g ile balayan g
gzergh daha sonra hayal ettikleri standart yaam seviyesini bulayamaylar
nedeniyle farkl blgelere gmeleri ile srmtr. g olgusu, iller asndan da ele
alnarak; g alan ve veren illerin dnemlere ve Trkiye geneline gre ig olgusu
iindeki paylar incelenecektir. Eski ve yeni iller bir arada deerlendirilecek, yeni il
olmu eski ilelerin, ile durumunda iken aldklar hesaba katlmayacaktr. Kaynak veri
 67

ve tablolar ekler ksmnda verilerek, alma ierisinde seilmi iller

deerlendirilecektir.

Tablo 2.25.de seilmi illerin dnemsel olarak net gleri ve net g hzlar verilmi
ve 19952000 dnemi ierisindeki net g hzlarna gre sralanmtr.

Tablo 2.25. G Hz En Yksek Olan ller

19751980 19801985 19851990 19952000

ller
Net G Net G Net G Net G
Net G Net G Net G Net G
Hz Hz Hz Hz

Tekirda 4.849 16,50 3.438 10,3 17.907 46,7 51.335 96,8

Mula 1.659 4,29 3.058 7,0 15.998 32,9 42.921 70,2

Antalya 17.142 26,52 2. 339 32,8 82.737 89,7 90.457 64,3

Bilecik -394 -2,99 1.095 7,9 3.009 19,6 10.105 57,9

stanbul 288.653 73,44 297.598 60,5 656.677 107,6 407.448 46,1

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

llerin 19952000 dnemindeki net hz glerine gre sraland Tablo 2.25.de

Tekirda ili, 96,8 oran ile en yksek net g hzna sahip il olmutur. stanbul
407.448 kii ile en yksek net ge sahip olmasna ramen, 46,1 orana sahip olduu
iin sralamada beinci il olmutur. Seilmi illerin hepsinde net g ve net g hzlar
her dnemde ykselme eilimi gsterirken, Tekirda 19801985 dneminde bir d
gstermi, dier dnemlerde ykseliine devam etmitir. stanbul blgesi her dnem
iin ykseliini srdrrken, son dnem olan 19952000 dneminde hem net g hem
de net g hznda d gstermitir.
 68

Tablo 2.26. G Hz En Dk Olan ller

19751980 19801985 19851990 19952000

ller
Net G Net G Net G Net G
Net G Net G Net G Net G
Hz Hz Hz Hz

Ardahan - - - - - - -13.526 -106,7

Bartn - - - - - - -15.658 -86,8

Sinop -7.944 -32,6 -9.777 -38,4 -22.569 -88,7 -16.387 -75,7

Siirt -10.922 -29,5 -18.232 -41,7 -31.311 -140,7 -17.062 -75,1

Zonguldak 8.679 10,8 -18.551 -20 -29.368 -29,4 -44.009 -73,8

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Nfus, Konut ve Demografi statistikleri: G

statistikleri: G statistiklerinden derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)

19952000 dneminde illerin net g hzlarna gre sraland Tablo 2.26.da, net
g hzlar en dk be il sral olarak verilmitir. Tabloda ilk dikkati eken baz illerin
verilerinin olmaydr. Bu tip iller eski ile yeni il olduklar iin sz geen dnemlere
ait veriler deerlendirme d kapsamndadr. Ardahan ili yeni il olan kentsel yerleim
merkezidir ve Trkiye genelinde en az net g hzna sahip olan ildir. Negatif
deerlendirme ile -106,72 oran sahip olan Ardahan, net g oranlarna bakldnda
ise tabloda yer alan dier iller arasnda en dk net g oranna sahip olan ildir.
Zonguldak, Siirt ve Sinop ilerinin dnem ierisindeki deiimleri incelendiinde 1995
2000 dnemi dnda kalan dnemlerde negatif ynl bir arttan sz edilebilmektedir.
19952000 dneminde ise Siirt ve Sinop illerinde negatiflikten kurtulamam, fakat
olumlu gelimeler gzlenirken Zonguldak ilindeki negatif ykseli devam etmitir.
 69

1.000.000
900.000
800.000
700.000
600.000
500.000
Kii

400.000
300.000
200.000
100.000
0

ller Alnan g

Grafik 6. En ok G Alan ller (19952000)

Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu, (2007), s:5051

Grafik 6. ve Grafik 7.de en ok ve en az g alan iller ve ayn zamanda 2000

dnemi ierisindeki ger saylar verilmitir. stanbul ili Trkiye genelinde en ok g
alan il olurken, Bayburt en az g alan il olmutur. En ok g alan illerin bykehir
olmalar, sanayi olarak gelimeleri ve istihdam sahalarnn geni olmas, ortak
zellikleridir. En az g alan illerin blgesel adan Dou ve Gneydou blgelerinde
olmakla beraber g verme oranlar da yksektir. En az g alan Bayburt ili Trkiye
genelinde %0,12 paya sahipken, Kilis %0,14, Ardahan %0,18 paya sahiptir.

12.000
10.000
8.000
Kii

6.000
4.000
2.000
0

Alnan g
ller

Grafik 7. En Az G Alan ller (19952000)

Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu,(2007), s:5051
 70

600.000

500.000

400.000

300.000
Kii

200.000

100.000

ller Verdii g

Grafik 8. En ok G Veren ller (19952000)

Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu, (2007), s:5051

2000 yl dneminde en ok ve en az g veren iller Grafik 8. ve Grafik 9.da

verilmitir. En ok g alan iller olan srasyla stanbul, Ankara ve zmir illeri, en ok
g veren iller arasnda da yerlerini korumulardr. Bu ilin ger saylar toplam
Trkiye genelinin %20,5ini oluturmaktadr. Grafik 9daki illerin ger saylarnn
toplam, Trkiye geneli iinde %25,8dir.

16.000
14.000
12.000
10.000
Kii

8.000
6.000
4.000
2.000
0

Verdii G
ller

Grafik 9. En Az G Veren ller (19952000)

Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu, (2007), s:5051
 71

Grafik 9.da Trkiye genelinde en az g veren ili, 11.199 ger ile Kilis ilidir.
Kilisi srasyla 11.387 ger ile Bayburt, 13.305 ger ile Idr izlemektedir. Bu be
ilin ger toplam 66.087 kii olmakla beraber Trkiye genelinde %1,3lk g verme
payna sahiptirler.

2000 yl dnemi ierisindeki ig olgusu deerlendirilirken g hzlarna ve ald-

verdii ger saylarna gre, istatistiklere ulamak mmkndr. Fakat illerin nfuslar
incelemeye dahil edildiinde ve nfus ile g alma-verme ger saylar oranlandnda
ise, allagelmi istatistiklerin dna karak, illerin sralamas deitirebilecek oranlara
ulalabilmektedir. Grafik 10.da illerin nfusu ve ald ger saylar birbirine
oranlanarak hesaplanm ve hesaplama yntemi aada verilmitir.

G oran

9,5 9,6 9,7

10,0 9,0
9,0 8,4
7,8
Nfusa Gre G Alma Oran

8,0 7,3
7,0 6,3 6,5

6,0 5,3
5,0
4,0
3,0
2,0
1,0
0,0

Alnan g
ller

Grafik 10. Nfusuna Gre En ok G Alan ller (19952000)

Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu, (2007), s:50-51den
derlenmitir.
 72

Grafik 10.da nfusu az olup, nfusuna gre ok sayda ger alan iller ilk sralarda
yer alabilmektedir. 2000 dnemi ierisinde nfusuna gre en ok g alan illerin
banda, Tunceli gelmektedir. Tunceli ilinin nfusu 83.642 kii olurken dardan ald
ger miktar, 15.705 kiidir. Tunceli ili ald ger saysnn 5,3 kat nfusa sahip
olarak Trkiye genelinde nfusuna gre en ok g alan illerin banda gelmektedir.
Tunceli ilinin %18,7sini dardan ald gler oluturmaktadr. Ger saysna gre
en ok g alan iller arasnda olan Ankara, ili nfusuna oranla g alan iller arasna da
girebilmitir.

En ok g alan stanbul ili, nfus oran gz nne alndnda ise ilk on ilin arasna
bile girememitir. stanbul ili nfusuna gre g alan iller arasnda, 12. sradadr.
Nfusunun %10,1ini gerler oluturmaktadr.

Nfusuna oranla en az g alan iller ise srasyla anlurfa, Adyaman ve Mutur.

anlurfa ili ald 38.320 kiinin 32,4 kat nfusa sahip olarak listenin en az g alan ili
olmaktadr. Adyaman ald gn 31,8 kat, Mu 29,2 kat nfusa sahiptir.

7,7
8,0
Nfusa Gre G Verme Oran

6,7 6,7 6,8 6,9

7,0 6,1 6,3 6,4
6,0 5,4
5,0 4,4

4,0
3,0
2,0
1,0
0,0

ller Verdii G

Grafik 11. Nfusuna Gre En ok G Veren ller (19952000)

Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu, (2007), s:50-51den
derlenmitir.
 73

Grafik 11.deki g oranlar, g veren ilin nfusunun verdii ger sayna

blnerek hesaplanmtr. Bu yntem ile nfusuna gre en ok g veren il, verdii
gerin 4,4 katna sahip olan Tunceli ilidir. Tunceli, nfusunun %22,5ini g vermitir.
Grafiin geneli incelendiinde ise hem nfus oran dk hem de nfusuna gre ger
saylarnn yksek olduu genellikle Dou blgelerine ait iller gze arpmaktadr.

Nfusuna oranla en az g veren iller ise verdikleri yksek saydaki gerlere

ramen, il nfusu yksek olduu iin grafiin alt sralarnda yer almaktadr. Listenin
son srasnda yer alan Bursa ili, darya 94.846 ger vermektedir. Ancak Bursann
nfusu incelendiinde ise, nfusunun %4,9unu ger olarak vermitir. Bir baka ifade
ile Bursa ilinin nfusunun, verdii ger saysnn 20,4 kat olduu grlmektedir.
stanbul blgesi liste ierisinde yetmi yedinci srada yer almaktadr. stanbul ilinin
nfusu verdii ger saysnn 17,6 katdr.

llerin ig olgusu ierisinde ald ve verdii ger saylar inceledikten sonra

illerin g alma ve verme ynlerini deerlendirmek doru olacaktr. Genel olarak ig,
krsal ve kentsel kesimler arasnda ve younluk olarak sanayilemi merkezlere doru
olmaktadr. Daha nceki bulgulardan hareketle bir ig yn daha ekleyerek, Trkiye
genelinde iglerin dou-bat ynnde gelimekte olduu belirlenmitir. nceki
burgularda dou illerinin g alma potansiyeli tad da grlmekteydi. yle ki bu
durum illerin g ynlerine gre incelenmesini de gerekli klmaktadr.

Grafik 12.de, illerin yerleim merkezlerine ig olgusu grlmektedir. g

olgusunun bilindii zere mevcut drt ynnden yola karak Trkiye genelinde illerin
g ynlerine verdikleri-aldklar ger saylarna gre genel toplamlar gsterilmitir.
G ynlerinde, ilsel anlamda verilen ve alnan gler genel toplam etkilemeyecei
iin tek bir grafik zerinde yerleim yerleri arasnda g eden gerler gsterilmitir.
Ek.4 ve Ek.5 de hem illerin yerleim yerlerine ald-verdii g, hem de illerin g
ynlerine ald-verdii ger saylarna gre sralan tablo halinde verilmitir.
 74

Kyden kye;
313.481

ehirden kye;
1.342.518

ehirden ehire;
Kyden ehire; 3.867.979
1.168.285

Grafik 12. llerin Yerleim Yerlerine Gre Ger Says (19952000)

Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu, (2007), s:52-55den
derlenmitir.

2000 yl daimi ikametghna gre hesaplanan grafikte iller arasnda ehirden ehire
ynl olan ig olgusunda, 3.867.979 gerin g ettiini grmekteyiz. ehirden
ehire olan g olgusu Trkiye genelinin %58ini oluturarak, ig olgusu ierisinde
dier g ynlerinde oluan paylarn ok daha fazlasn elde etmitir.

ehirden ehire en ok g veren ve en ok g alan il, stanbuldur. stanbul ald

685.273 ger ile ehirden ehire g olgusu iinde, Trkiye genelinde %10,2lik paya
sahip iken verdii 407.134 ger ile genel iinde %6lk pay vardr. ehirlerarasnda en
az g veren il ise, 7.324 kii ile Trkiye genelinde %0,1 paya sahip olmakla beraber
ald 3,825 gerle genelin %0,05lik payna sahip olan Bayburt ilidir.

Grafik 12.de ehirden kye g eden ger says, 1.342.518 kiidir. ehirden Kye
g olgusu Trkiye genelinde, %20lik bir paya sahiptir. ehirden kye en ok g alan
ve g veren il yine stanbul ilidir. Ald 210.753 ger ile Trkiye genelinde %3,1
oran varken verdii 282.141 ger ile genelin %4,2sini oluturmaktadr. ehirden
kye en az g veren il ise, 1.295 kii ile Bayburt ilidir.
 75

Bayburt ili, Trkiye genelinde %0,0193lk paya sahiptir. En az g alan il ise

Trkiye genelinde %0,0145lik orana sahip olan Kilistir. Kilis ili sadece 973 kii g
almtr.

g olgusunun dier bir oluum gzergh, kyden kye g hareketidir. Kentsel

merkezlerin krsallar arasnda grlen bu g ynnde, 313.481 kii g etmitir. En
ok g veren il anlurfa, verdii 12.786 ger ile Trkiye genelinde %0,191lik paya
sahip olurken en az g veren il ise, 451 kii ile Yalovadr. Krsallar aras g
olgusunda en ok g alan il genel iinde ald 35.930 ger ile, %0,536lk paya
sahip olan stanbuldur. En az g alan Kilis ili ise, ald 355 ger ile Trkiye
genelinde %0,0053lk orana sahiptir.

Trkiye ig olgusunu genel, blgesel ve iller asndan deerlendirdikten sonra

Gmn Trkiyede ig olgusu dnemlerinde meydana gelen gelimeleri ve
blgesel ve iller asndan analizini aktarmakta yarar vardr (Gm, 1998; 7778).

19501955 dneminde, blge dna en ok g veren illerin Karadeniz

Blgesinde yer ald tespit edilmitir. Dou ve Gneydou hem daha az g
vermi, hem de gn yn blge ii ehirlere doru olmutur. stanbul bu
dnemde tm Trkiye iin cazibe merkezidir. Ankara ise daha ziyade Dou ve
Anadolu kl glere sahne olmutur.

19551960'da Karadeniz en fazla g veren blge olma zelliini korumu,

buna karlk Ankara g alma oran bakmndan stanbul'u gemitir.

19601965 yllar arasnn karakteristii daha nce ad geen ekim

merkezlerine, Kocaeli'nin de eklenmesidir.

19651970 dneminde stanbul ilindeki gle gelmi nfusun oran toplam il

nfusunun %21'ine ulamtr. Bu deerler Ankara iin %12, zmir iin %8'dir.
Bu dnemde Kayseri, Gaziantep, Konya, Erzurum ve Elaz nemli oranda g
eken iller snfna dhil olmulardr. En fazla g veren blgeler ise Karadeniz,
Anadolu ve Dou Anadolu'dur.
 76

19701975 yllar arasnda ise stanbul, Kocaeli ve Bursa uzun mesafeli g alan
iller konumuna gelmilerdir.

19751980 dneminde Karadeniz artk en fazla g veren blge olma zelliini

yitirmi, Dou ve Gneydou Anadolu n plana kmtr. stanbul yine nfus
hareketlerinin odak merkezidir. Ancak Kocaeli oran bakmndan stanbul'u
gemitir.

19801985 yllar arasnda lkemiz iinde g eden nfus miktarnn mutlak

deer olarak olmasa da oran itibari ile azaldn grmekteyiz. G alan ve veren
illerin dal ise bu dnemde pek deimemitir.

1985 ylndan itibaren ise Akdeniz ve Ege sahillerindeki hemen tm ky

ehirlerinin turizmin gelimesi ile paralel olarak ciddi oranda g aldklarn
grlmektedir. Bu 5 yllk dnemde stanbul, Kocaeli, Antalya, el, Ankara,
Bilecik, Bursa ve zmir illerinin toplam nfuslarnn %10'dan fazlasn gmen
olarak aldklar buna karlk hemen tm Dou Karadeniz ve Dou Anadolu
illeri ile birlikte Orta Anadolu'da Krehir ve ankr, Trakya'da da Krklareli'nin
nfuslarnn %12'den fazlasn kaybettikleri anlalmaktadr.

1990'l yllardan itibaren ise g olgusunun kk oranda da olsa yn

deitirebildiine ve zellikle yal nfusun byk ehirlerden daha sakin ve az
nfuslu sahil yerlemelerine g ettiine tank oluyoruz.

Trkiyede ig olgusunu incelediimizde her yerleim merkezinin ister kentsel

olsun, ister krsal merkez, ig olgusu ierisinde olduunu grmekteyiz. G
olgusunun sadece krsal kesimlerde deil gnmzde kentsel yerleim merkezlerinde
devam eden ve bundan sonra da devam edecek bir olgu olduu dnlmektedir. Krsal
merkezlerden kaynakl gelien ig olgusu, gnmzde tersine g olgusunu iine
katarak da byme gstermitir.
 77

2.4. Trkiyede g Olgusunun Nedenleri

g olgusu detayl ve kapsaml bir olgu olduu iin literatrde yaklam ile
incelenmektedir. Bunlar:

- Fayda-Maliyet Yaklam
- Sekinlik Yaklam
- tici ve ekici Gler Yaklam

g olgusunun nedenlerini aklamaya ynelik olan tici ve ekici Gler

yaklam, ig olgusunun hem g alan merkez, hem de g veren merkez ynnden
nedenleri ortaya koyarak aklamaya ynelik bir yaklamdr. Aratrma ierisinde ig
olgusunun nedenleri aklanmaya allrken tici ve ekici Gler yaklamndan
yararlanlacaktr.

tici ve ekici Gler yaklamna gre, ig olgusunun tek tarafl nedene

dayandrlmas yanl olmaktadr. G veren merkezden g eden gerler iin itici
gler, g alan merkezin gerler iin ekici gler ele alnp incelenmektedir. G
olgusunun gerekleebilmesi iin ger kesimin yerleim yerlerinden ayrlmas itici
nedenleri n plana karrken, g ettikleri yer seiminde ise ekici nedenler etken
olmaktadr.
 78

2.4.1. tici Gler

g olgusunun daha ok krsal kesimden kentsel merkezlere doru bir yn izledii

dnlrse, itici gler krsal kesimden g eden gerlerin g etme nedenleri olarak
incelenmektedir.

2.4.1.1.Tarmsal Toprak Yetersizlii

Azgelimi veya gelimekte olan lkelerin balca gelir kaynaklarnn banda tarm
gelmektedir. Trkiye rnei incelendiinde kentsel yerleim merkezlerinde
endstrilemeye arlk verilirken krsal alanlarda tarm faaliyetleri gerekletirilmitir.

Trkiyenin sanayi devrimi akmna katlmas ile birlikte, tarmsal alanlar azalmaya
ve dolaysyla tarmsal yollardan geimini salayan kesimin krsal alanlardan kent
merkezlerine doru g etmesine neden olmaktadr. Dier bir ifadeyle tarmsal
etkinliklerin dk ekonomik verimlilii, krsal alanlardan darya doru g ortaya
karan gereklerden biridir. Tarmdaki gelirin dkl ve topran eitsiz olarak
dalm; kylleri, kylerini brakmaya zorlamaktadr (Kongar, 1997: 550).

Ekili arazilerin paralanma sreci, krsal alanlardan kentsel alanlara ig

hzlandrmtr. Ekili arazilerin miras yolu ile blnmesi, blnm araziye sahip
ailelerin geimini salayacak byklkte olmad iin ailelere ig kararn vermeye
zorlamaktadr (doruk, 2002: 160).

Tablo 2.27.de yllar itibari ile Trkiyenin tarm ve orman alanlar

deerlendirilmitir. Toplam tarm alan ile nadasa braklan alan istatistikleri analiz
edildiinde istikrarsz bir seyir gzlenmektedir. 1987 ile 2006 yllar istatistikleri
incelendiinde negatif bir gelime sz konusudur. Toplam ilenen tarm alan ve uzun
mrl bitkiler verileri yllar iinde olumlu bir ynde gelime gstermeye altysa da,
ilenen alan baznda klme sz konusudur. Ormanlk alanlar incelendiinde ise, yllar
boyu bir art gzlenmektedir. Bu art, ekilen veya nadasa braklan alanlarn orman
arazisine dntrlmesi sebebiyle gereklemitir.
 79

Tablo 2.27. Tarm ve Orman Alanlar (19872006)

lenen tarla alan

Toplam ilenen Toplam
Toplam Orman
Yllar tarm alan ve uzun ilenen
tarm alan alan
mrl bitkiler tarm alan Ekilen
Nadas
alan

1987 42 104 27 927 24 964 18 781 5 574 20 199

1988 41 940 27 763 24 786 18 995 5 179 20 199

1989 42 074 27 897 24 880 19 036 5 234 20 199

1990 42 033 27 856 24 827 18 868 5 324 20 199

1991 40 032 27 654 24 631 18 776 5 203 20 199

1992 39 953 27 575 24 563 18 811 5 089 20 199

1993 39 913 27 535 24 481 18 940 4 887 20 199

1994 40 049 27 671 24 605 18 641 5 255 20 199

1995 39 212 26 834 24 373 18 464 5 124 20 199

1996 39 364 26 986 24 514 18 635 5 094 20 199

1997 39 242 26 864 24 297 18 605 4 917 20 703

1998 39 344 26 966 24 436 18 751 4 902 20 703

1999 39 180 26 802 24 279 18 450 5 039 20 703

2000 38 757 26 379 23 826 18 207 4 826 20 703

2001 40 967 26 350 23 800 18 087 4 914 20 703

2002 41 196 26 579 23 994 18 123 5 040 20 703

2003 40 645 26 028 23 372 17 563 4 991 20 703

2004 41 210 26 593 23 871 18 110 4 956 21 189

2005 41 223 26 606 23 830 18 148 4 876 21 189

2006 40 496 25 879 23 030 17 560 4 691 21 189

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu, Tarm: Bitkisel retim statistiklerinden

derlenmitir, (www.tuik.gov.tr)
 80

2.4.1.2. Tarmda Modernizasyon almalar

1950li yllar krsal alanlardan kentsel merkezlere doru ig olgusunun geliip

hzland yllardr. Bu yllarda ign hzlanmasnn nedeni 1948 ylndan Marshall
plannn uygulamaya geilmesi ile alnan maddi yardmlar neticesinde tarmda
modernizasyon almalarnn hzlanmas ve Cumhuriyet dneminde yaplan
yatrmlarn sonularn gstermesi olduu bilinmektedir. Geleneksel tarm
yntemlerinin yerini modern tarm yntemlerine brakmas ile emek-youn tarmdan,
makine-youn tarma geilmitir. Bu durum tarmda makinelemeyi hzlandrarak
tarmda alan igcnn belli bir blmn aa karmtr (Demir, 1997: 85).

Tablo 2.28. Seilmi Tarm Alet ve Makine Saylar

Alet ve
1953 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2001
Makine

Traktr 35.670 42.136 54.660 105.865 24.066 436.369 581.375 689.343 742.187 931.514 948.416

Rmork 16.967 25.395 37.100 90.510 150.887 424.429 525.791 648.844 742.959 920.222 934.520

Pulluk 40.411 58.886 71.200 90.340 206.043 388.565 506.584 645.582 744.986 882.120 901.416

Kaynak: Trkiye ziraatinde makineleme: Traktr ve bierdverin etkisi, stanbul

niversitesi edebiyat fakltesi corafya blm, corafya dergisi, (2006), say: 4,s:69

lkemizde traktr says 1953 ylnda 35670 iken, 2001 ylnda %2658 artarak
9.448.416 olmutur. 1950 sonras lkemizde ou alanda olduu gibi tarmsal sektrde
de byk atlmlar gereklemitir. Bu atlmlar, d yardmlar ile hzlanmtr. Bu
aamada tarmsal ara ve alet reten fabrikalar kurulduu gibi mevcut retim tesisleri de
modernize edilmitir. Tarm alet ve gereleri 1952 ylndan itibaren srekli art
gstererek tarmsal alanlara girmi ve tarm canlandrmtr. Traktr ile birlikte retilen
tarm alet ve gerelerinin geliimi tablo 2.28. ierisinde verilmitir. Rmork 1953
ylnda 16.967 iken %5507 artarak 2001 ylnda 934.520 olmutur. Tablo 2.28.de 1970,
1975, 1980 ve 1985 yllarnda dikkat ekici artlar gze arpmaktadr. Bu artn sebebi
hem dardan alnan maddi desteklerden kaynaklanmas hem de tarmsal alet ve gere
reten iletmelerin kapasitelerini bytm olmasdr (Doan, 2006: 6970).
 81

Tarmda makinelemenin gelimesi, tarm sektrnde istihdam edilen igcn aa

karm ve krsal alanlardan kentsel alanlara doru olan ig olgusunun hzlanmasna
ve gelimesine yol amtr.

Tablo 2.29. Tarm Faaliyetlerinde stihdam Edilen Nfus (12+)

stihdam Edilen Nfus 1975 1980 1985 1990 2000

ktisaden Faal Nfus 17.383.828 19.522.322 20.556.786 23.381.893 25.997.141

Tarm Kesimindeki ktisaden Faal Nfus 11.694.513 11.104.501 12.118.533 12.547.796 12.576.827

ktisaden Faal Tarmsal Nfusun Toplam Faal

67,27 59,95 58,95 53,66 48,38
Nfusa Oran(%)

1000 Dekar Tarmsal Alana Den Tarmda

42 39 44 45 48
ktisaden Faal Nfus(kii)

Tarmda ktisaden Faal Nfus Bana Den

24 26 23 22 21
Tarmsal Amal alan (dekar)

Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu, (2007), s:185

Tablo 2.29. incelendiinde ise ktisaden faal nfus ile Tarmsal alanda faal nfusun
ylar itibari ile gelitiini fakat tarmsal alandaki faal nfusun, iktisaden faal nfus kadar
hzl bir gelime gsteremedii aka grlmektedir. Yllar itibari ile Tarmsal alan
iindeki faal nfusun genel olarak faal nfus oran iindeki paynn da azalma gsterdii
aktr.

Birok nedenden dolay yllar itibari ile kk iftinin tasfiye olmas

gereklememise de, krdan kentte gn hzlanmas yoluyla, krsal alanda ksmi bir
boalma olmutur. Krsal alana, orta ve byk iletmeler ile giren modern tarm alet ve
gerelerinin etkisine karn, kk iletmelerin btnyle tasfiye olmamasnn nemli
nedenlerinden biri, bu dnemde daha nceden ilenmeyen ya da mera ve orman
niteliindeki geni alanlarn tarma almasdr (Kurt, 2006: 138139).
 82

2.4.1.3. Dier Nedenler

Krsal kesimde hzla gelimekte olan ig olgusu sadece tarmsal nedenlere bal
deildir. Tarmsal nedenlerin dnda birok nedenden sz etmek mmkndr. Krsal
kesimin istihdam olanaklarnn kstl olmas ve istihdam edilen igcnn azalmas
nedeniyle, buna bal olarak gelien hane gelir dkl; krsal kesimi, kentsel
alanlara g etmeyi zorunlu hale getirmitir. Krsal alanlardan kent merkezlerine doru
gelien g olgusunun nedenlerinden biri ise krsal alanlarda yaanan nfus artdr.
Nfus art ile elde bulunan kaynaklar krsal kesimin ve zellikle hane halknn
geimini karlayamamas nedeniyle krsal alanda yaayan bireyler yeni kaynaklar, i
olanaklar bulmak iin kentsel merkezlere veya kaynak standart yaam dzeylerini
koruyabilecekleri farkl yerlere g eilimde bulunmaktadr (Demir, 1997: 85).

Cumhuriyet dnemi yaplan yatrmlarn sonularn vermeye balamas ve kamunun

kaynak yaratma almalar neticesinde eitli kamulatrma faaliyetleri gereklemi ve
ig olgusunun nedenini oluturmutur. 1950li yllardan itibaren karayolu, baraj ve
sulama havzas gibi projeler sonucu eitli kamulatrma faaliyetleri gereklemitir.
zellikle baraj ve sulama projeleri nedeni ile il ve ile arazileriyle istimlk edilmitir.
stimlk edilen blgede yaayan halk kendilerine gsterilen yerlere ve tercih ettikleri
yerlere zorunlu g yaamak zorunda kalmtr (doruk, 2002: 160).

g olgusu incelenirken dikkat eken bir ig nedeni, iklim, yer ekilleri ve doal
afetlerdir. Zor iklim koularnda ikamet eden bireylerin, iklim artlarn ve yer
ekillerini yaamaya daha elverili olan merkezlere doru ig eylemini
gerekletirdii grlmektedir. Doal afetler sonucu g faaliyeti grlmektedir. Doal
afetlere (deprem, sel, heyelan, , vb) maruz kalm veya doal afet blgesinde
yaayan halk, afet kaygs dnmeden rahat yaayaca yerlere g etmektedir.

Zorunlu g hareketlerinin, 1980li yllarn ortalarndan itibaren Trkiyenin Dou

ve Gneydou Anadolu Blgesinde yaanan terr ortamnn neden olduu gvenlik
sorunlarndan kaynaklanan yeni bir itici faktr ortaya karak, olduka byk bir nfus
grubunun yaadklar yerleim yerlerini terk etmesine neden olmutur (TGYONA,
2006: 105).
 83

Terr nedeniyle bulunduklar merkezlerden zorunlu g edenler deerlendirildiinde

terr olaylarnn blge itibariyle nemli bir itici g olduu grlmtr. Terr
olaylarn ve olaylara bal olarak zorunlu g etmek mecburiyetinde kalanlar iin
eitli aratrmalar yaplm ve raporlar hazrlanmtr. Kabul edilen bir dier olguda
zorunlu g ile yerlerinde olmu gerlerin saysndaki deimelerdir. Aratrmalar ve
raporlarn bulduklar saylarn da zerinde zorunlu g yaandn kabul etmektedirler.

Trkiye Ekonomik ve Sosyal Etdler Vakfnn (TESEV) Trkiyede lke inde

Yerinden Edilme Sorunu raporunda 2005 yl bulgularn aklamtr. Bulgularda
TBMM raporlarna ve Olaanst Hal Blge Valiliinin raporlarna dayanlarak terr
olaylarna bal olarak boalan 939 ky ve 2.019 mezrann nfusu 355.803 olarak
verilmitir. Ayn rapor ierisinde uluslararas kurulularn ve yerli-yabanc sivil toplum
rgtlerinin, blgedeki 20 yldan beri meydana gelen silahl atmalar neden olarak
gstererek, blgeden zorunlu olarak gerlerin 1 milyon ile 3-4 milyon kii arasnda
olduu verilmektedir (TESEV, 2005: 4-5).

Hacettepe niversitesinin 20042006 yllarnda 14 ilde (Adyaman, Ar, Batman,

Bingl, Bitlis, Diyarbakr, Elaz, Hakkri, Mardin, Mu, Siirt, rnak, Tunceli, Van)
yapt saha aratrmasnda, terr olaylar nedeniyle Dou ve Gneydou Anadolu
blgelerinden gerekleen zorunlu g hareketi, gerlerin saysal ve niteliksel
zelikleri aklanmaya allmtr. Yaynlanan raporda Trkiye nfusunun %1,15inin
14 ilin krsal yerleim yerlerinden gvenlik nedenleri ile g eden nfus olduu
bulgusu, Trkiyede tahmini olarak 837.200 kiinin 19862005 dneminde 14 ilin krsal
yerleim yerlerinden gvenlik nedenleriyle g ettiini gstermektedir. 19862005
dneminde 14 ilin krsal yerleim yerlerinden gvenlik nedenleri ile g eden tahmini
nfus byklnn en az 728.000; en ok da 946.400 olabilecei saptanmtr. 14 ilin
kentsel yerleim yerlerinden gvenlik nedenleriyle g edenler de saysal byklk
tahminlerinde dikkate alndnda, 14 ilden gvenlik nedenleriyle g eden nfusun
tahmini byklnn 953.680 ile 1.201.200 arasnda olabilecei grlmektedir. Bu
sonular, 14 ilden 19862005 dneminde gvenlik nedenleriyle meydana gelen glerin
yaklak %80inin krsal kl; % 20sinin ise kentsel kl olduunu gstermektedir.
Son yirmi ylda 14 ilin krsal yerleim yerlerinden gvenlik nedenleriyle g edenlerin
 84

%59,6s erkek, %40,4 ise kadn ger olduu bulgularna varlmtr (TGYONA,
2006: 61).

G veren merkezlerin eitli zellikleri de g olgusunun gereklemesinde etken

olabilmektedir. Gerlerin yaadklar krsal veya kentsel merkezlerin olumsuz yaam
koullar gerlerin daha iyi artlarda yaamak istedikleri yerlere g etmesine neden
oluturmaktadr. G veren merkezlerdeki eitim hizmeti eksiklii, alt yap ve salk
sektrndeki yetersizlikler g eyleminin gereklemesinde etkili olabilmekte, bununla
beraber sosyo-kltrel farkllklar, siyasi nedenler, rf-adet (kan davalar) gibi
nedenlerde ig olgusunun gereklemesini etkileyen dier faktrlerdir.

2.4.2. ekici Gler

g olgusu incelendiinde g eylemin gereklemesinde g veren merkezlerden

kopuun gerekleebilmesi iin itici faktrlerin olduunu sylemitik. Gerlerin g
edecekleri yer seiminde etkili olan g alan merkezlerin ekiciliini anlatmakta
kullanlan faktrlere, ekici gler denilmektedir.

Kentsel yerleim merkezlerinin sahip olduu eitli ve farkl zellikleri yerleim

yerlerinden ayrlm gerlerin yeni yerleim alanlar olarak bu merkezleri semesini
salamaktadr. G olgusunun, younluk olarak krsaldan kentsel alanlara doru
gereklemesini de, kentsel alanlarn ekici zelliklerine balayabilmekteyiz. Krsal
alanlarn sahip olmad ou zellikten kaynaklanan g olgusu, gerlerin araylar
ile birlikte dnceye, kentsel merkezlerin sahip olduu gerler iin ekici gelen
zellikleri ile birleince de g olgusunun gereklemesine dier bir ifadeyle g
eylemine dnmektedir.
 85

2.4.2.1. stihdam ve gc

G olgusu gerei incelenirken oluum nedenleri analiz edildiinde, temel

nedenlerin banda ekonomik koullar ve ekonomik skntlar nedeniyle g eyleminin
gerekletii kabul edilmektedir. Ekonomik nedenler dorultusunda g karar veren
gerler, gelir dzeylerini ykseltmek ve yaam koullarn iyiletirmek dncesi ile
maddi anlamda daha ok getiriye sahip olacaklarn dndkleri yerleim yerlerine g
etmektedirler.

G eyleminin daha ok krsaldan kentsel merkezlere doru olduunu kabul ederek,

krsal kesimde tarm faaliyeti ile uraan gerlerin, tarm sektrnden dier sektrlere
kayma eylemi gsterip krsal dndaki yerleim merkezlerinde tarm d sektrlerde
igcne dhil olduklarn grmekteyiz. Krsal alanlarda yeteri kadar istihdam
salanamamas ve istihdam oranlarnn gnden gne d gstermesi krsal kesimde
yaayan bireylerin kentsel yerleim merkezlerine g etmesini zorunlu klmtr. Dier
bir etmen ise kentlemedir. Hzl nfus art ile byyen ve gn getike globalleen
kentlerin tarm d sektr ihtiyalar ve bu sektrlerde almaya istekli igc
ihtiyalar belirmitir. Hzla gelien kentsel yerleim merkezleri ve beraberinde sanayi
ve endstri sektrlerini gelitirmi ve buna bal olarak igc ihtiyalarn karlamak
iin krsal kesimden kentsel yerleim alanlarna g eden gerleri istihdam etmilerdir.
Gerler iin alan bu frsat kaps, g etmeyi dnen kesim iinde umuda dnerek
istihdam ve igc olanaklar sayesinde g eylemini gerekletirmilerdir.

Tarm d sektrlerin hzla geliimi, gerlere balanabilmektedir. Tarm d

sektrlerin ihtiyac olan igc gerler sayesinde karlanmakta ve igc
karlanmasndan doan gelime iin ekstradan igc gerekmektedir. Bu dng
sayesinde sektrler hzla kendilerini gelitirirken krsal kesimden gelen gerlere
istihdam imkn domaktadr. Oktikte ( 1997: 81) , bu dnceden yola karak ig
olgusunu aklarken kentsel merkezlerdeki sanayi ve endstriyel, tarm d sektrlerin
gelimiliinin gerleri ektiini ve bu sektrlerin krsal kesimden gelen gerleri
igc olarak grdklerini savunmutur.
 86

Tablo 2.30. stihdamn Sektrel Dalm (20022006)

stihdam Edilen
2002 2003 2004 2005 2006(nisan)
Nfus(1000)
Toplam stihdam 21.354 21.147 21,719 21.046 22,171

Tarm 7.458 7.165 7.400 6.493 6.065

Tarm D stihdam 13.896 13.982 14.391 15.553 16.106

Sanayi 3.954 3.846 3.988 4.281 4.281

naat 958 965 1.029 1.171 1.211

Hizmetler 8.984 9.171 9.374 10.101 10.613

Kaynak: T.C. Hazine Mstearl, (2006): Trkiye Ekonomisinde Son Gelimeler ve

Bekleyiler, Toplant Sunumu, s:27, www.hmd.gov.tr

20022006 yllar arasndaki istihdam katlm oranlar irdelendiinde, toplam

istihdam edilen bireylerin art hz, nfus art ile karlatrlnca istihdam
rakamlarnn durgun olduu grlmektedir. Tarm sektrnde istihdam edilen igc
oran yldan yla derken, tarm d istihdam da gzle grlr bir artn olduu
aikardr. Bu art, tarm sektrnde istihdam edilen kitlenin zamanla tarm d
sektrlere kaymas ve bununla beraber yeni istihdam edilecek olan bireylerin tarmdan
sektrnden farkl sektrler istihdama dahil olmay semelerinden kaynaklanmaktadr.

Tarm D stihdam Tarm stihdam

16.500 8.000
16.000 7.000
15.500 6.000
Kii (Bin Kii)

Kii (Bin Kii)

15.000 5.000
14.500 4.000
14.000 3.000
13.500 2.000
13.000 1.000
12.500 0

Yllar istihdam Yllar stihdam

Grafik 13. Tarm ve Tarm D stihdam

Kaynak: T.C. Hazine Mstearl, (2006): Trkiye Ekonomisinde Son Gelimeler ve
Bekleyiler, Toplant Sunumu, s:27, www.hmd.gov.tr
 87

Yllar itibari ile tarm sektrnden, tarm d sektrlere gei devam etmektedir.
Aadaki grafiklerde sektrel istihdam yzdelikleri daha net olarak grlmektedir.
Tarm sektr, geen yllar itibari ile g dalgas neticesinde istihdam kaybna
urarken, krsal alanlardan kentsel yerleim merkezlerine doru gelien g neticesinde
tarm d sektrlerde istihdam artmtr. Bu durum g eyleminin gereklemesinde
istihdam olanaklarnn gelimesi ve igcn ihtiyacn karlanmas asndan
gerlerin kentsel yerleim merkezlerine kaydnn gstergesidir.

2002 yl 2006 yl
Hizmetler
Hizmetler Tarm Tarm
42,1% 34,9% 47,9%
27,4%

naat Sanayi Sanayi

4,5% naat 19,3%
18,5%
5,5%

Grafik 14. stihdamn Sektrel Dalm (20022006)

Kaynak: T.C. Hazine Mstearl, (2006): Trkiye Ekonomisinde Son Gelimeler ve
Bekleyiler, Toplant Sunumu, s:28, www.hmd.gov.tr

2002 ve 2006 yllarnn istihdam grafikleri incelendiinde Trkiye genelinde

istihdam deiiklikleri daha net olarak grlmektedir. 2002 ylnda Trkiyede istihdam
edilen nfusun %34,9u tarm sektrnde yer alrken, 2006 ylnda tarm sektrnde
istihdam edilen nfus kaybnn dier sektrlerde istihdam edildiini grmekteyiz. 2006
ylnda tarm sektr dnda kalan btn alanlarda istihdam artarken sadece tarm
sektrnde d grlmtr. Bu da Tarmda istihdam edilen nfusun yani krsal
kesimde yaayan nfusun zaman ierisinde kentsel yerleim alanlarna g ettiini ve
kentsel merkezlerde tarm d sektrlerde istihdam edildiini gstermektedir.

stihdam ve igc gerler iin her ne kadar ekici nedenler arasnda en yksek
geerlilie sahip ise de gnmzde arpk ve plansz byme neticesinde kentsel
 88

yerleim merkezlerine g eden kesim igcne dahil olmamtr fakat g eylemini

srdrmtr. Tablo 2.15.de yllar itibari ile igc ve istihdam oranlar verilmitir.

Tablo 2.31. gc ve stihdam (bin kii 12+)

stihdam 1996 1997 1998 1999 2000 2001

stihdam 21.698 20.815 21.958 21.644 21.312 21.859
stihdam
43.3 47.8 45.3 49.6 44.1 44.2
Kent ( %)
stihdam Kr
56.7 52.2 54.7 50.4 57.4 64.7
( %)
siz Says 1.332 1.545 1.457 1.712 1.415 1.907
sizlik Oran
5.8 6.9 6.2 7.3 6.2 8.0
(%)
Kent 9.3 9.7 10.0 10.4 8.9 11.6
Kr 2.9 4.2 2.8 4.0 3.0 3.5
Eksik
6.2 6.1 5.2 10.2 7.4 4.7
stihdam( % )
Atl gc
12.0 13.0 11.9 17.5 13.6 11.5
(%)
Kaynak: http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=217

gc piyasas irdelenirken ncelikle igcne katlma oranna bakmak

durumundayz. 2001 yl Eyll ay itibariyle igcne katlma oran %74,2, kadnlarda
%28,7 dzeyindedir. Bu oranlara, kentsel ve krsal igcne katlma oranlar dzeyine
bakldnda farkllamalar ortaya kmaktadr. Nitekim 2001 yl itibariyle kentsel
kesimde erkeklerde igcne katlma oran %70,6, krsal kesimde oran %80,5 dir.
Kadnlarn kentsel kesimde igcne katlma oran %17,6 iken bu oran krsal kesimde
%48,6 dzeyindedir. Kentsel-krsal kesimde igcne katlma orannda cinsiyetlere
gre ortaya kan bu arpkln ana nedeni, ekonomide enformel sektrn paynn ve
cretsiz aile iilii ile kendi hesabna alanlarn toplam igc ierisindeki paynn
yksek olmasdr. Kadnlarn zellikle krsal kesimde cretiz aile iisi olarak hanehalk
btesine katk salamasna karn kentsel kesimde ounlukla "ev kadn" konumunda
olmalar ve kentsel alanda almak iin gerekli olan beeri sermayeye sahip
olmamasdr (olak, 2002).

Krsal kesimde geleneksellemi tarmsal retim anlaynn ilkel kalplarnn

alarak tarmsal rnlerin daha fazla katma deer yaratacak ekilde ilenmesi ve
deerlendirilmesi iin, tarmsal teknolojinin gelitirilmesi gerekmektedir. Yaplan
aratrmalarda krsal kesimde yaayan ailelerin sahip olduklar potansiyel igcnn
 89

yarya yakn ksm atl igc durumundadr. Son yllarda yaanan youn glere
ramen, tarm sektrnde gizli isizlik ve tarmsal retimin yapsndan kaynaklanan
mevsimlik isizlik sz konusudur. Sz konusu beeri kayna deerlendirmenin en
etkin yolarndan birisi, krsal sanayinin gelitirilmesidir. Bir ekonomide endstri
sektrnn bymesi ve tarmn paynn nispi olarak dmesi, kalknma hamlesinde
baarl olan lkelerin, en dikkat ekici grnmlerinden birini oluturmaktadr.

Trkiye' de halen nfusun yaklak, 1/3' krsal alanda yaamaktadr. Doal olarak
krsal alandaki nfus, tarm sektrnde istihdam edilmektedir. Nitekim toplam aktif
nfusun %45.91'i tarm sektrnde istihdam edilmektedir. Ancak tarmsal bymenin
gerektirdii istihdam art demografik art tayabilecek potansiyelden yoksundur. Bu
durum Trkiye tarmnda nemli derecede istihdam probleminin olduunu
gstermektedir (www.ekodialog.com).

Grld zere kentsel yerleim merkezlerinde igc ve istihdam olanaklarnn

yksek olmas krsal kesimde yaanan nfus iin ekici nitelik kazanmakta, bununla
beraber tarmsal sektrdeki teknolojik gelimeler neticesinde aa kan igc,
ynn kentsel alanlara ve tarm d sektrlere evirerek bu merkezlere g eylemini
gerekletirmilerdir. Gnmz koullarnda istihdam ve igcnde eskiye gre
meydana gelen daralma g akn deitirmemi, g akm srekli olarak srmtr.

2.4.2.2. Gelirdeki Deimeler

G eyleminin gerekletirilmesinde en byk faktrlerin banda gelir gelmektedir.

G olgusu incelendiinde g alan ve g veren merkezlerin gelir farkllklar gze
arpmaktadr. Eer genelleme yaplacak olursa g alan merkezlerin sahip olduu gelir
seviyesinin, g veren merkezlerin gelir seviyelerinden yksek olduu grlmektedir.
Gelir ilikisi krsal yerleim merkezleri ile kentsel yerleim merkezleri olarak
incelenirse kentsel merkezlerin krsal merkezlere gre daha yksek gelire sahip olduu
ve bu faktre bal olarak krsal alanlardan gerleri ektikleri grlmektedir.
 90

Krsal alanlarda ki teknolojik akmlar, adaletsiz toprak paylamlar ve dier

unsurlar neticesinde igcne dhil olamayan nfus standart geim seviyelerini
koruyabilmek ve igcne dhil olabilmek iin kentsel yerleim merkezlerine g
eylemlerini gerekletirerek hayal ettikleri yaam koullarna sahip olmay umut
etmektedirler. Her ne kadar ger kesim istihdam artlarndan dolay g eylemini
gerekletirse de istihdam faktrnn altnda yksek gelir elde etme istei ve buna
bal olarak en azndan gelir salama istei bulunmaktadr.

Tablo 2.32. Hanehalk Bte Anketi Gelir Dalm Sonular (2002)

Gelir Trleri Trkiye Kent Kr

1994 2002 2003 1994 2002 2003 1994 2002 2003
Maa ve cret 23.7 35.8 38.7 27.4 41.9 45.3 15.7 23.1 22.7
Yevmiye 4.6 2.9 3.1 4.6 2.6 2.6 4.7 2.5 4.3
Mteebbis G. 42.4 34.5 32.0 33.3 25.7 24.2 62.5 52.7 50.9
Tarm 16.7 13.2 9.8 2.6 1.9 1.4 47.8 36.7 30.2
malat 4.4 3.3 4.0 5.4 3.4 4.6 2.1 3.3 2.5
naat 1.7 1.3 1.3 2.4 1.5 1.4 0.4 0.8 1.0
Ticaret 14.4 9.8 10.5 16.8 11.5 10.0 8.9 6.2 11.7
Hizmet 5.2 6.9 6.4 6.0 7.4 6.8 3.3 5.8 5.5
Mlk Geliri 19.3 9.3 6.2 24.5 11.4 7.3 7.7 4.7 3.6
Gayrimenkul 11.6 4.1 3.6 13.9 5.1 4.4 6.5 2.0 1.5
zafi Kira 6.6 7.8 3.9
Gerek Kira 5.0 4.1 3.6 6.1 5.1 4.4 2.6 2.0 1.5
Menkul
7.7 5.2 2.6 10.6 6.3 2.9 1.2 2.7 2.1
Kymetler
Transfer Geliri 10.0 17.5 20.0 10.3 18.3 20.6 9.5 10.6 18.5
Devletten 6.9 14.2 17.5 7.4 15.0 18.0 5.9 12.7 16.2
Yurtdndan 1.4 0.9 0.6 1.1 0.7 0.5 2.1 1.3 0.8
Dier 1.7 2.4 1.9 1.7 2.6 2.1 1.5 2.0 1.6
Toplam 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Kaynak: Devlet istatistik Enstits, 2002 Hanehalk Bte Anketi Gelir Dalm
Sonular, (2003)

Hane halk kullanlabilir gelir tablosu irdelendiinde tarm gelirlerinin yllar itibari
ile dt gzlenmektedir. Krsal alanda elde edilen tarm gelirleri, 1994 ylnda
%47,8 iken bu oran 2003 ylnda %30,2lere kadar gerilemitir.
 91

Ticaret
23,22% Hizmet
31,93%

naat
5,41%

Sanayi
20,12% Tarm
19,32%

Grafik 15. alan Fertlerin altklar Sektrlere Gre Gelirden Aldklar Pay (2002)
Kaynak: Devlet statistik Enstits, 2002 Hanehalk Bte Anketi Gelir Dalm
Sonular, (2003)

Sektrler itibariyle istihdam ve gelir paylar incelendiinde, 2002 ylnda, tarm

sektrnde alan fertlerin esas iten elde edilen yllk kullanlabilir net gelir iindeki
pay % 19,3, srasyla dier sektrlerdeki paylarna baklacak olursa sanayi sektrnde
(madencilik, imalat sanayi, elektrik, gaz ve su) alan fertlerin esas iten elde edilen
yllk kullanlabilir net gelir iindeki pay % 20,1, inaat sektrnde alan fertlerin
esas iten elde edilen yllk kullanlabilir net gelir iindeki pay % 5,4, ticaret
sektrnde alan fertlerin esas iten elde edilen yllk kullanlabilir net gelir iindeki
pay % 23,2, hizmet sektrnde (ulatrma, haberleme ve depolama, mali arac
kurulular ve sigorta hizmetleri, toplum ve kiisel hizmetler) alan fertlerin ise esas
iten elde edilen yllk kullanlabilir net gelir iindeki pay % 31,9 olarak
hesaplanmtr. 2002 ylnda, alan fertlerin sektrlerine gre elde ettii yllk
kullanlabilir net gelirler 1994 ile karlatrldnda; tarm sektrnn toplam
kullanlabilir net gelirden ald payn 2002 ylna gelindiinde azald, sanayi
sektrnde yaratlan gelirin toplam gelir iindeki paynn artt, inaat ve ticaret
sektrlerinin gelir iindeki paylarnn azalrken hizmet sektrnn toplam gelir iindeki
payn artrd tespit edilmitir.
 92

2002 ylnda yaratlan istihdam gelirleri iinde alan fert bana ortalama yllk
geliri en yksek olan kesim madencilik sektr iken (11.933 milyon TL), alan fert
bana yllk geliri en dk olan sektr ise, 1.843 milyon TL ile tarm sektrdr.
(www.die.gov.tr).

Tarm sektrnde yaanan gelir kayb etkisini g eylemi olarak gstermi ve

gerler kentsel yerleim merkezlerinden gelien dier tarm d sektrlerde istihdam
edilmek zere g etmilerdir.

Grafik 14.de ekonomik faaliyete gre istihdam edilen nfus oranlar gsterilmitir.
Bu tabloda sektrlerde alan nfus deiimlerinin analizi iin nemli olduu gibi
tarm sektrndeki istihdam ve gelir olumsuzluklar neticesinde tarm d sektrlerin
nasl gelitiini gstermektedir.

Tablo 2.33. Ekonomik Faaliyete Gre stihdam Edilen Nfus Oranlar

Faaliyet Kolu 1955 1960 1970 1980 1990 2000

Tarm 77.4 74.7 66.6 60.6 53.7 48.4
Sanayi(inaat
8.0 9.5 11.7 15.7 17.9 17.9
dahil)
Hizmetler 8.6 10.5 20.8 23.4 27.9 33.5
Belirsiz 6.0 5.3 0.9 1.0 0.6 0.1
Kaynak: zer, . (2006): Trkiyede Kentleme, Kentleme ve Kentsel Deiim
Dnden Bugne Trkiyenin Toplumsal Yaps, editr: M. Zincirkran, Nova yaynlar,
1.Bask, s: 455

1955te alanlarn %77,4 tarmda alrken bu oran, 1970 ylnda %66,6ya,

1990 ylnda %53,7ye ve 2000 ylnda da %48,4e dmtr. Tarm d sektrlerin
yllar getike gelitii, gelime ile istihdam koullarnn artt ve bu gelimelere
dayal olarak bu sektrlerde istihdam edilen nfusta gelir deiiklikleri olduu
gzlenmitir. Sektrel byme yannda istihdam olanaklarn, istihdam olanaklarn da
yksek gelir cazibesini sunduu iin gerlerin g etme kararlarna ekici ynde
katkda bulunmutur.
 93

Fakat bir gerein hatrlanmasnda yarar vardr. Trkiye, eitli corafik yap
farkllklar, kentsel yerleim merkezlerinin ekonomik, sosyo-kltrel yaps veya
gelimilik dzeyleri farkllklarna sahip olmasndan kaynaklanan sebepler nedeniyle
her kentsel yerleim merkezine ayn oranda g akm yaanamamtr. Tarm d
sektrlerin gelitii kentsel yerleim merkezleri gerler iin cazip hale gelmektedir.
Gerler iin ekici nedenler banda gelen, gelir faktr, iller arasnda farkllklar
gstermektedir. llerin ekonomik ynden gelimilik dzeyleri, GSYH iindeki oranlar
ile balantldr. Tablo 2.34. ve Tablo 2.35.de eitli illerin GSYH oranlar
aktarlmtr.

Tablo2.34. GSYH Oran En Yksek Olan ller (2001)

Cari Fiyatlarla GSYH lin Pay Gelime Hz Kii Bana

ller
(YTL) (%) GSYH ($)

stanbul 38.009.823.512 21,3 38,0 3.063

Ankara 13.536.639.054 7,6 30,5 2.752
zmir 13.382.809.692 7,5 47,2 3.215
Kocaeli 9.160.148.390 5,1 61,7 6.165
Bursa 6.510.049.421 3,6 42,1 2.507
Adana 5.312.206.659 3,0 39,6 2.339
el 5.040.086.494 2,8 47,2 2.452
Antalya 4.705.303.036 2,6 51,0 2.193
Konya 4.237.395.803 2,4 36,7 1.554
Manisa 3.768.797.742 2,1 45,0 2.459
Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu, (2007), s:327-
329dan derlenmitir

2001 dneminde illerin Gayri Safi Yurt i Paylarna gre sralannda, %21,3 ile en
ok pay alan, stanbuldur. stanbulun GSYH iindeki 38.009.823.512 ytllik pay ile
gerler iin cazip bir g merkezi saylarak, en ok g alan yerleim merkezi
olmutur. stanbul ald 920.925 ger ile Trkiyede ki ayn dnem g olgusunun
%13,76sna sahiptir. En ok g alan dier iller incelendiinde ise, yksek GSYH
oranlarna sahip olduklar grlmektedir. Ankara ve Bursa hem en ok g alan, hem
 94

de en ok GSYH oranna sahip iller olarak srasyla ikinci ve nc olmulardr. En

ok g alan dier il olan Bursa ve Antalya ise, Trkiye genelinde en ok GSYH
payna sahip olan on il ierisindedir.

Tablo 2.35. GSYH Oran En Dk Olan ller (2001)

Cari Fiyatlarla
lin Pay Gelime Hz Kii Bana
ller GSYH
(%) GSYH ($)
(YTL)
Bayburt 118.540.142 0,1 47,6 1.017
Ardahan 134.591.476 0,1 50,1 842
Tunceli 175.249.211 0,1 47,4 1.584
Idr 176.365.367 0,1 43,4 855
Bartn 233.710.099 0,1 48,4 1.061
Bingl 244.048.180 0,1 47,4 1.584
Hakkari 244.266.408 0,1 48,4 836
Gmhane 244.837.850 0,1 40,3 1.075
Kilis 248.933.273 0,1 48,3 1.817
rnak 279.010.752 0,2 52,6 638
Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu, (2007), s:327-
329dan derlenmitir

Tablo 2.19. zere Trkiye genelinde, 118.540.142 ytllik hacim ile en dk GSYH
payna sahip olan Bayburt ili, ayn dnem ierisinde g alan iller sralamasnda da en
son srada yer almtr. En az g alan dier iller karlatrldnda ise durum
deimemekle beraber Trkiye genelinde en az GSYH payna sahip olan illerin g
alma potansiyeli de ayn oranda azalmaktadr. Bayburt haricinde en az g alan dier
iller olan Kilis, Ardahan, Idr gibi illerin GSYH paylarn genelin son be ilini
oluturmaktadr.

N.Yamak ve R.Yamak, 1980 ile 1990 yllar arasndaki ig olgusu ile

Trkiyedeki gelir dalm arasndaki ilikiyi incelemiler ve aadaki sonulara
ulamlardr (1999:16-28).
 95

19801985 dneminde net g veren 48 ilin 39unda kii bana den gelir, Trkiye
ortalamasnn altnda kalmtr. Geri kalan 9 ilin, kii bana den ortalama gelir
rakamlar Trkiye ortalamasnn zerinde olmasna ramen net g vermilerdir. Bu
iller; Elaz, Burdur, Edirne, Isparta, Bolu, Krklareli, Konya, Nevehir ve
anakkaledir.

Net g alan 19 ilin, 18inde kii bana den gelir Trkiye ortalamasnn zerinde
gereklemitir. Sadece Hatay, Trkiye ortalamasnn altnda bir gelir seviyesine sahip
olmasna ramen net g almtr.

19851990 dneminde net g veren 49 ilin 10nunda kii bana den gelir lke
ortalamasnn zerinde yer almtr. Bu iller, Rize, Elaz, Nevehir, Burdur,
Zonguldak, Edirne, Krklareli, Isparta, Ktahya ve anakkaledir.

Net g alan illerden sadece Sakaryann kii bana den ortalama geliri, Trkiye
ortalamasnn altnda kalmtr.

ncelenen bulgular gstermektedir ki gelir seviyesi ve kii bana den GSYH

paylar yksek olan yerleim alanlar, gerlerin g etme kararlarn etkileyerek ekici
rol stlenmekte ve buna bal olarak yksek gelire sahip yerleim alanlar gerleri
kendi merkezlerine ekmektedir.

2.4.2.3. Dier Nedenler

g olgusunun oluumunda g alan merkezlerin gelir ve istihdam ynnden

gelimi olmasnn gerlerin, g edilecek yer kararlarn etkilemekte olduu aikrdr.
G alan blgenin sektrel gelimilii, gerler iin ekici zellik tamakta ve g
dalgasn kendine doru ekmektedir. Ancak gerlerin kararlarn sadece gelir ve
istihdamn etkilemedii, bu zelliklerden bamsz olarak gelien etmenlerinde g
kararnda ekici zellikler tad grlmektedir. Bireylerin ekonomik anlamdaki
faktrlerden bamsz olarak, g etmeyi dnd merkezdeki unsurlar da gz
nnde bulundurarak g eylemini gerekletirmektedir. G alan blgenin eitim,
 96

salk, yaam kalitesi gibi unsurlar gerin g, kararn etkilemektedir (Gr ve nal,
2004; 28).

Blgeler aras sosyo-kltrel farklar g eyleminin olumasnn dier nedenlerinden

birisidir. G alan merkezin sosyo-kltrel gelimilik dzeyine bal olarak deien
yaam kalitesi seviyesi gerlerin kararlarn etkileyebilmektedir. Sosyal, kltrel ve
evresel etmenlerin varl, yerleim merkezlerini g amal olarak cazip klmaktadr
(Parnwell, 1993: 158).

Ayn zamanda kentsel yerleim merkezlerinin sunduu gelimi kamu hizmetleri,

altyap hizmetleri ulam ve iletiim hizmetleri de kentsel yerleim merkezlerinin ekici
ynn ortaya koyarak g alma oranlarn ykseltmektedir. Ulam ve iletiim
unsurlarnn gelimesi kenetsel ve krsal yerleim merkezleri arasndaki uzaklk
kavram azaltacak ve buna bal olarak g hareketi artacaktr (Oberai, 1990: 45).

G olgusunun olumasnda bir dier etken ise hemehrilik kavram, akraba ve

tandklardr. G karar veren birey akraba veya hemehrilerinin olduu yerleim
merkezlerini tercih etmektedir (GAP, 1994: 13). Hemehrilik, akraba ve g arasndaki
ilikiyi Bursa rnei ile inceleyen Narl (2002: 5), kentte daha nceden gelen gerlerin
yeni gelenlere yardm ettiklerini, barnacak yer ve alacak i imknlar bulduklarn, i
edinip, kalacak yer bulan gerlerin sonra g edecek olan akraba ve hemehrilerine
referans noktas olacan belirtmitir.

Sz edilen nedenler g olgusunun kentsel yerleim merkezlerinin ekici faktrleri

olup, gerlerin, g edecek yerleim merkezlerini karar vermelerinde aktif rol
oynamaktadrlar.
 97

NC BLM

3. ORLU LES G OLGUSUNA LKN BR NCELEME

Bu blmde aratrma konusu ve amacna dair bilgiler verilecek ve orlu ilesine

ilikin bulgular ele alnacaktr.

3.1. Aratrmann Konusu ve Amac

G olgusu, temelinde sosyal bir hareket olmasna karn, ekonomik yaamdan

kltre kadar hayatn her ynn etkileyen temel bir deiim aracdr. lkemizde
1950'li yllardan sonra sosyo - ekonomik artlar neticesinde ok ynl gelien fakat
arlkl olarak krsal alanlardan, kentsel yerleim merkezlerine doru younlaan i g
hareketi, bugn kentlerimizin iinde bulunduu sorunlarn en byk sebeplerinden
biridir.

G olgusu eitli itici ve ekici nedenlere bal olarak gelien, karar verme ile sren
ve sonunda eyleme dnen bir sre olarak tanmlansa da, bu sre incelendiinde
geliimin bu kadar basit olmad ve olgu ierisinde birok etmenin bulunduu geen
blmlerde anlatlmtr.

almann bu ksmnda Trkiyede gelien ig olgusuna, Tekirda iline bal

orlu ilesi rnek verilmitir. orluya g eden gerler hakknda fikir sahibi
olabilmek amalanm ve orluya yerleen gerlerin, g eylemlerinin nedenleri
aklanmaya allmtr.

almada, orlu ilesinde bulunan gerlerin hangi istihdam kollarna bal

olduklar, deien yaam standartlarnn olumlu veya olumsuz ynleri incelemeye tabi
tutulmutur.
 98

Bu aratrmann esas konusu ise, ig eyleminin dayand nedenlere ulamak ve

ulalan nedenleri tutarl kantlar ile desteklemektir.

Aratrmann konusu kapsamnda belirlenen birtakm amalar mevcuttur. Gerlerin

g etme nedenlerini aratrlacak ve buna bal olarak nedenlerin geerlilii
snanacaktr. G etme nedenleri aratrlrken g teorilerinden yararlanlacak ve orlu
rneinde teoriler test edilmi olacaktr. Gerlerin g etme nedenlerinin nemi kadar,
nemli olan bir dier kavram ise yaam memnuniyetidir. Aratrmaya katlan gerlerin
yaam memnuniyetleri de aratrma konusu olmakla beraber, g etme ve yaam
memnuniyeti arasndaki iliki eitli yollardan test edilecektir. Aratrmann amalar
aadaki gibidir.

- Trkiyede gelien ig olgusunun nedenleri incelendiinde, gerlerin maddi

nedenlerden g ettii, farkl bir ifade ile, ekici nedenler arasnda yer alan gelir
faktrnn g eylemini en ok etkileyen etmen olduu kabul edilen bir gerektir.
Dier yandan orlu ilesi konumu itibariyle Trkiyenin hzla sanayileen blgeleri
arasndadr. Bu geliim neticesinde sanayi ve endstri sektrlerinin hzla bymeleri
igc talebini dourmaktadr. Trkiye de sanayileme, kentlere hareketin temel nedeni
olmamakla birlikte gn ynn belirlemektedir. G Hareketinin yn, i
imkanlarnn ve i eitliliinin daha fazla olduu blge ya da ehirlere doru
olmaktadr. Dier yandan g edilecek yer tercihini, gerlerin g edecekleri yerleim
merkezlerinde sknt yaamaktan ziyade onlara yardmc olacak tandklarnn olmas
da etkilemektedir. Fakat g eyleminin gereklemesinde sadece gelir faktrnn etkili
olmad, gerler arasnda gelir faktrnden baka dier faktrlerin de etkili olduu
grlmektedir. Buna bal olarak bu almada gerlerin gelir faktrnden farkl
nedenlere bal olarak da g karar verip eylemini gerekletirdiini kantlamak ve
gelir faktr dnda kalan etmenlerin incelenen orlu rnei ierisinde kabul
edilebilirliini gstermek amalanmaktadr. Buna bal olarak orlu aratrma
sahasnda ki gerlerin yaam koullar, kltr, sosyal faaliyetler gibi sosyal nedenlere
bal olarak g edebilecei bu teori nda incelenecektir. Gvenlik unsuru da
Trkiyede gn nedenleri arasnda yerini almaktadr.
 99

-alma sahasna uygulanan anket yntemi elde edilen sonular Trkiye geneli ile
karlatrarak, Trkiye genelinde kabul edilen g eyleminin nedenlerinin alma
sahasnda elde edilen veriler ile geerliliini kantlamak.

-Aratrmann yapld orlu sahasna g eden gerlerin yaamlar hakknda fikir

sahibi olmak, gerlerin yaam memnuniyetlerinin olumlu ynde gelitiini gstermek
ve buna bal olarak Trkiye genelinde ig olgusunu gerekletiren bireylerin yaam
memnuniyetlerini olumlu ynde gelitirmek iin g ettiklerini orlu aratrma
sahasnda elde edilen bulgular ile desteklemek.

3.1.1. Aratrmann Hipotezleri

Gerlerin cinsiyeti, g nedeni olan ekici nedenlerden bamszdr.

Gerlerin cinsiyeti, g nedeni olan itici nedenlerden bamszdr.
ekici nedenler, gerlerin eitim durumundan bamszdr.
tici nedenler, gerlerin eitim durumundan bamszdr.
ekici nedenler, gerlerin eski yerleim yerlerine gre bamszdr.
tici nedenler, gerlerin eski yerleim yerlerine gre bamszdr.
Gerlerin g ettiklerine memnunluk hali, gerlerin gelir seviyesinden
bamszdr.
Gerlerin yaam memnuniyeti, cinsiyet ve eski yerleim merkezine gre
bamszdr.
Sosyal gvenceye sahip olma, gerlerin eski yerleim blgesine gre
bamszdr.
Ailesel nedenler, ekonomik nedenlerden bamszdr.
Ailesel nedenler, i ve alma hayat ile ilgili nedenlerden bamszdr.
arama/bulma nedeni, hanehalkna bal nedenlerden bamszdr.
Ekonomik nedenler, hanehalkna bal nedenlerden bamszdr.
 100

3.1.2. Aratrmada Esas Alnan G Teorileri

Literatrde g hareketi zerine eitli varsaymlar ve bununla beraber, g

eyleminin aklanmasna dair eitli g teorileri bulunmaktadr. G teorileri, g
hareketinin oluumuna ve younluuna dayanarak g olgusunu aklamaya
almaktadrlar. Buna bal olarak orludaki g hareketi eitli g teorilerine
balanabilir. Trkiyedeki g hareketi gz nne alnarak, orlu g aratrmas
aadaki g teorileri nda yaplmtr.

Neo-Klasik Makro Ekonomik Teoride g hareketi emein dk cretinden

kaynaklanmaktadr. Trkiye rnei gz nne alndnda, yerleim merkezleri
arasndaki gelir farkllklar, gn en nemli nedenleri arasndadr. Buna gre
orludaki g hareketinin oluumunda bu teorinin etkili olduu varsaylmaktadr.

Neo-Klasik Mikro Ekonomik Teoride, g hareketinin oluumunda cret seviyesi

kadar gerlerin bireysel ve kltrel geliimi de nemlidir. Buna bal olarak orlu
aratrma sahasnda ki gerlerin yaam koullar, kltr, sosyal faaliyetler gibi sosyal
nedenlere bal olarak g edebilecei bu teori nda incelenecektir.

orlu ilesi konumu itibariyle Trkiyenin hzla sanayileen blgeleri arasndadr.

Bu geliim neticesinde sanayi ve endstri sektrlerinin hzla bymeleri igc talebini
dourmaktadr. orludaki igc talebinin gerlerin g nedenleri arasnda olduu
kili Emek Teorisine dayanlarak varsaylmaktadr.

orlunun evre yerleim merkezlerine gre daha gelimi seviyede olmas evre
yerleim birimlerinin orluya bamlln arttrmtr. Bunun yan sra orludaki
igc talebi evre yerleim merkezlerinden saland iin ift tarafl bamllk sz
konusudur. Bu oluum Bamllk Teorisi gz nne alnarak incelenecektir.

Gerlerin g edecekleri yerleim merkezleri sknt yaamaktan ziyade onlara

yardmc olacak tandklarnn olmas, g edilecek yer tercihini etkilemektedir.
Gerlerin g ettikleri yer ile eski yerleim merkezlerinde kalan evresi (ailesi,
arkada, hemerisi vb.) arasnda bir ilikinin olduu A Teorisinde belirtilmektedir.
 101

orlu yerleim merkezini tercih eden gerlerin tercih nedenlerinden bir tanesi olarak
A Teorisinde belirtilen bu iliki olduu varsaylmaktadr.

G hareketini aklamaya ynelik daha pek ok teori mevcuttur. Fakat hem Trkiye
hem de aratrma sahasnn zellikleri gz nne alndna saylan g teorinin
aklayc olaca dnlmektedir.

3.1.3. Aratrma Alan

Aratrma sadece orlu sahas ile snrldr. orlu dndaki yerleim alanlar
aratrma kapsamna dahil edilmemitir. orlunun deiik ve birbirinden bamsz
eitli yerleim merkezlerinde anket almas uygulanarak veriler toplanmtr.

3.1.4. Aratrmann Evreni ve rneklem

Alan aratrmasnn esas veri toplama arac, aratrma sahasna g etmi olan
gerler ile yz yze yaplan grmelerde uygulanan soru kddr. Soru kdna ek
olarak, gerler ile yz yze yaplan grmeler, onlardan alnan bilgiler ve gzlemler
aratrmann kaynaklar arasndadr.

Aratrmann evreni ierisinde daha nceden literatrdeki kaynaklardan elde edilen

veriler ve orlu ilesinin nfus geliimi gz nne alnarak, rnek bykl %95
gven aralnda ve %8 hata pay ile, 153 olarak belirlenmitir. Ana kitle olarak seilen
bu blgede rnek byklnn belirlenmesi iin aadaki forml uygulanmtr.

Burada;
N = Ana kitle says Z = 0,95 gven aralnda Z tablo deeri
p = Olumlu olaslk q = Olumsuzluk olasl
d = Hata pay
 102

149 olarak hesaplanmtr.

Hesaplanan formle gre rnek byklnn 149 gzlem olmas gerekirken, anket
sorularna cevap vermeyenler olma olasl gz nne alnarak rnek bykl 153
olarak belirlenmitir. Anket uygulanan gerler, kolayda rneklem yntemine gre
belirlenmitir. Anket uygulanan kiilerin g etmi kiiler olmasna zen gsterilmi ve
ek zellik aranmamtr. Neticede 153 adet anket, sadece orluya ig ile gelen
gerlere uygulanmtr.

Kolayda rneklem yntemi ile bu blgedeki deneklerle yz yze grlerek 30

sorudan oluan anket formu uygulanmtr. Anket sonularndan elde edilen veriler
Office Ecxel ve SPSS bilgisayar programlar yardmyla deerlendirilmeye tabi
tutulmutur. Ayrca eitli deikenlerin birbirlerinden bamsz olup olmadklarn
incelemek amacyla apraz tablolar dzenlenmi ve SPSS bilgisayar programnda Ki-
Kare testi ile deerlendirilmitir.

3.1.5. Aratrma Sahas Olarak orlu lesinin Seimi

Trkiyede, gelien ve sregelen ig olgusunun gncel ve birbirinden farkl eitli

istatistiksel veriler ile analiz edilmesi, ig olgusunun elde edilmi veriler ile anlatm
ve Tekirda iline bal orlu ilesinin sanayi ve endstri ynnden gelimi olmas
dikkate alnarak orlu aratrma alan olarak belirlenmitir. orlunun seilmesinde
birok etmen gz nne alnm ve orlu aratrma sahas zerinden ig olgusunun
anlatmna karar verilmitir.

orlu ilesinin nfus geliimi incelendiinde, nfusun hzla art gsterdii

gzlenmektedir. lenin nfus younluuna bakldnda 1980 yl nfus saymna gre
nfus younluu 69 iken bu durum 1985 ylnda 79a artmtr. zleyen nfus saym
yllarnda ise hzl bir gelime gstererek, 1990 ylnda 110, 2000 ylnda 179 ve en son
 103

nfus saym yl olan 2007 ylnda ise 251e ykselmitir. Bu durum Tablo 3.1.de
grld gibidir.

Tablo 3.1. orlunun Nfus Geliimi (19852007)

TOPLAM NFUSA
NFUS
YILLAR TOPLAM EHR KY ORANI (%)
YOUNLUU
EHR KY
1980 NFUS 77.921 47.086 30.835 60,42 39,58 69
NFUS 89,124 59.107 30.017 66,32 33,68 79
1985 ARTI HIZI
26,87 45,47 -5,37
()
NFUS 104.303 74.681 29.622 71,60 28,40 110
1990 ARTI HIZI
31,45 46,77 -2,65
()
NFUS 179.033 141.525 37.508 79,05 20,95 199
2000 ARTI HIZI
54,01 63,91 23,60
()
NFUS 225.244 190.792 34.452 84,70 15,30 251
2007 ARTI HIZI
32,80 42,67 -12,14
()
Kaynak: www.tekirdag.gov.tr

orlu ilesi 1970lerden itibaren hzla ehirlemeye balam, 19801990 yllarnda

ehirleme ile birlikte gelien endstri ve sanayi altyaplar hzlanarak gelimeye devam
etmitir. Bu gelimiliin yaratt sonulardan bir tanesi de, Trkiyenin en fazla g
alan yerlerden biri haline gelmesidir. Tablo 3.1.de grld gibi 1980 ylnda nfus
77.921 kii iken, 2007 ylnda nfus yaklak olarak %289 byyerek 225.244 kii
olmutur (www.tekirdag.gov.tr).

T.C. ileri Bakanl Nfus ve Vatandalk leri Genel Mdrl verilerinden

derlenen bilgilere gre, 50 ilin nfusundan daha fazla nfusa sahip olduu ortaya kan
orlu, bykehir belediyelerine bal ile belediyeleri dnda kalan ileler arasnda ise
en byk ile olarak dikkat ekmektedir. stanbul, zmir, Ankara, Adana, Bursa,
Kocaeli, Mersin gibi bykehir belediyelerine bal ileler haricinde orlu,
Trkiye'nin en byk ileleri arasnda adnn ilk sralara gemesini salamtr
(www.kenthaber.com).
 104

orlu ilesinin gelimesinin hzlanmasnn nedenlerinden biri, Trkiyenin en

gelimi ehirlerinden olan stanbula yaknl ve buna bal olarak ulam yollarnn
yakn olmasdr. orlunun ekonomik ve sosyal ynlerden gelimesi ileye yansyarak
geliip kalknmasn salarken, gerler iin cazip ekici faktrlere sahip olmutur.
ktisadi, sanayi, hizmetler ve inaat sektrlerinin gelimelerine paralel olarak gerler
iin g edilebilecek yerleim merkezi haline gelmektedir.

Birok sektrde meydana gelen gelimeler neticesinde ilenin yaam standartlarnn

ykselmesi sayesinde g etmeyi dnnler iin orlu, uygun bir yer haline gelmitir.
lenin tek dzelikten kp farkl gruplar barndrr hale gelmesi, istatistiksel
aratrmalarn yaplmasna olanak vermitir.

Bunlarn dnda, Trkiyenin btn ileleri incelendiinde, orlu ilesi sosyo-

ekonomik gelimilik endeksi oranlarna gre Trkiyenin 872 ilesi arasnda 15. olarak
birinci derecede gelimi ileler grubu ierisine girmeyi baarmtr (DPT, 2004; 85).

orlu ilesinin tm bu saylan zellikleri neticesinde, orlunun ig olgusunun

aratrlmas yerinde bir karar olarak grlmtr. Bu alma ile orludan elde
edinilebilecek olan gncel bulgular ile ig olgusuna yeni bulgular eklenebilecei gibi
literatrde var olan bilgileri gncelletirmek amac tanmaktadr.
 105

3.2. orlu lesi g Olgusu Bulgular

Bu blmde ankete konu olan bireylerin, sosyo demografik zellikleri ile birlikte,
ekonomik, sosyal gvenlik ve istihdam bilgileri, yaam memnuniyet dzeyleri ve g
dncelerinin yannda g etme nedenlerine ilikin bilgiler ve frekans dalmlar
tablolar halinde verilmitir.

3.2.1. Gerlerin Sosyo zellikleri

Ankete katlan gerlerin %37,9unu erkek, %62,1ini kadn oluturmaktadr. Tablo

3.2.de ankete katlan erkek ve kadn deerleri verilmitir. Aratrmann amacnda, eit
sayda kadn ve erkek saylar dnlm ve uygulanmaya allmtr. Fakat kadn
gerlerin anket yntemine scak bakmamalar buna bal olarak uygulamaya
katlmamalar, aratrmadaki erkek ve kadn saylarn farkl klmtr.

Tablo 3.2. Gerlerin Cinsiyete Gre Dalm

Frekans Frekans % Kmltif

Yzdeler
Erkek 95 62,1 62,1
Kadn 58 37,9 100,0
Toplam 153 100,0

Gerlere 6 farkl ya grubu sunulmu ve yalarn belirtmeleri istenmitir. Bu

soruyu yantsz brakan 2 rnek vardr. Ya gruplar ve gerlerin ya dalmlar
Tablo3.3.de verilmitir. Buna gre, 1520 ya grubunda bulunan 5 ger, toplam
katlmclarn %3,3n olutururken, 2124 ya grubu %10,5ini, 2529 ya grubu
%22,2sini, 3034 ya grubu %20,3, 3540 ya grubu %16,3n, 41 ve st yata
olanlar ise %26,1ini oluturmaktadr. Aratrmada yer alan gerlerin en ok
bulunduu ya grubu genel katlmclarn %26,1ini oluturan 41 ve st olan ya
grubudur.
 106

Tablo 3.3. Gerlerin Ya Gruplarna Gre Dalm

Ya Gruplar Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 2 1,3 1,3

1520 5 3,3 4,6
2124 16 10,5 15,0
2529 34 22,2 37,3
3034 31 20,3 57,5
3540 25 16,3 73,9
41 ve + 40 26,1 100,0
Toplam 153 100,0

Katlmclarn eitim durumu incelendiinde ise, en ok ilkretim dzeyinde eitim

alm kiilerin yer ald grlmektedir. Katlmclar arasnda bir kiinin okuryazar
olmayp, bir kiinin de lisansst eitime sahip olduu belirlenmitir. Sadece okuryazar
olan 6 kii, genel katlmclarn %3,9unu olutururken, yksekokul mezunu olan 10
kii, genel katlmclarn %6,5ini oluturmaktadr.

Tablo 3.4. Gerlerin Eitim Durumlarna Gre Dalm

Eitim Seviyesi Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 1 0,7 0,7

Okur-yazar deil 1 0,7 1,3
Okur-yazar 6 3,9 5,2
lkretim 64 41,8 47,1
Lise 48 31,4 78,4
Yksekokul 10 6,5 85,0
niversite 22 14,4 99,3
Lisansst 1 0,7 100,0
Toplam 153 100,0
 107

niversite mezunu 22 kii, katlmclarn %14,4n olurken, lise dzeyi eitim

durumuna sahip olan 48 kii genelin %31,4n oluturmaktadr. En ok eitim
seviyesinin ilkretim dzeyinde olduu grlmektedir. lkretim dzeyinde eitim
alm 64 kii genel katlmn %41,8ini oluturmaktadr. Elde edilen bulgular ile eitim
seviyesi dk gerlerin, g eyleminde daha aktif olduu grlmektedir.

Katlmclarn eitim dzeyleri gz nne alndnda, eitim seviyesi dk

gerlerin, eitim seviyesi yksek olanlara gre daha ok g eylemine yatkn olduklar
grlmekte fakat eitim dzeyi arttnda ise g oransal olarak azalsa da, g eylemi
devam etmektedir.

Katlmclarn doum bilgileri de sorulmu ve tm katlmclardan yant alnmtr.

Deerlendirme sonunda katlmclarn 52 farkl il veya bal merkez ve ilelerde
doduklar saptanmtr. Katlmclarn doduklar iller Ek.7.de tablo olarak verilmitir.
Buna gre il veya ile merkezli ve yurtd doumlular Tablo 3.5.te verilmitir.

Tablo 3.5. Gerlerin Doum Yerine Gre Dalm

Doum Yeri Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Kent 32 20,9 20,9

le 114 74,5 95,4
Yurtd 7 4,6 100,0
Toplam 153 100,0

Ankete katlanlardan 32 ger il merkezinde domu ve genelin %20,9unu

oluturmaktadr. le merkezinde doan 114 ger genelin %74,5ini olutururken,
yurtdnda doan 7 ger ise genelin %4,6lk kesimini oluturmaktadr.

Anket sorgulamasnda katlmclarn doduklar il merkezlerini veya ile yerleim

merkezlerini belirtmeleri istenmi ve bu sorguya katlmclarn hepsi yant vermitir.
Fakat doum merkezlerinin hem il hem ile olarak tek tek incelenmesi analiz
 108

aamasnda olumsuzluklar yarataca iin, katlmclarn doduklar merkezler

istatistiksel blgelere gre analiz edilmitir.

Tablo 3.6. Gerlerin Doduklar Blgelere Gre Dalm

Kmltif
Frekans Frekans %
Blgeler Yzdeler
Marmara Blgesi 35 22,9 22,9
Ege Blgesi 8 5,2 28,1
Akdeniz Blgesi 12 7,8 35,9
Anadolu Blgesi 19 12,4 48,4
Karadeniz Blgesi 38 24,8 73,2
Dou Anadolu Blgesi 26 17,0 90,2
Gneydou Anadolu Blgesi 8 5,2 95,4
Yurtd 7 4,6 100,0
Toplam 153 100,0

Tablo 3.6.da aratrmaya katlan 153 gerin doduklar blgeler grlmektedir.

Katlmclar arasnda en az doum yeri merkezine sahip blgeler 8er ger ile genelin
%5,2sini oluturan Ege blgesi ile Gneydou Anadolu blgesidir. Ankete katlanlar
arasnda en ok doum merkezi blgesi olarak gsterilen blge, Karadeniz blgesidir.
Karadeniz blgesini, 38 ger doum yeri olarak gstererek genelin %24,8sini
oluturmulardr. orlu ilesinin de iinde bulunduu Marmara blgesi, en ok doum
yeri olarak gsterilen ikinci blgedir. Marmara blgesini 35 ger doum yeri olarak
gstererek, genelin %22,9unu oluturmaktadr. Ankete katlanlar arasnda, younlua
sahip olan dier bir blge ise, Dou Anadolu blgesidir. Dou Anadolu blgesinde
doan 26 katlmc genelin %17sini oluturmaktadr. Anadolu blgesinde doan
katlmc says 19 olurken, Akdeniz blgesinde doan katlmc says 12dir. Yurt d
doumlu olan 7 katlmc, genelin %4,6sn oluturmaktadr.
 109

Tablo 3.7. Gerlerin Medeni Hallerine Gre Dalm

Medeni Hali Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 1 0,7 0,7

Evli 118 77,1 77,8

Bekr 33 21,6 99,3

Dul 1 0,7 100,0

Toplam 153 100,0

Aratrma sahasndaki gerlere medeni halleri de sorulmu buna bal olarak alnan
evli cevaplarnda ek soru olarak orluya g ettikten nce mi, sonra m sorusu
ynetilmitir. Soruya katlmclarn hepsi cevap verirken, bir katlmc soruyu belirsiz
brakmtr. Alnan neticelere gre katlmclarn 118i evli, 33 bekr olurken 1i
duldur.

Tablo 3.8. Gerlerden Evli Olanlarn Evlilik Zamanlar Gre Dalm

Evlilik Zaman Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 47 30,7 30,7

G Etmeden nce
35 22,9 53,6
Evlenen
G Ettikten Sonra
71 46,4 100,0
Evlenen
Toplam 153 100,0

Evli cevabna bal olarak sorulan soruya ise katlmclardan 106s cevaplamtr.
orluya g ettikten sonra evlenen 35 katlmc evli olanlarn %22,9unu olutururken,
g etmeden nce evlenen 71 katlmc ise % 46,4n oluturmaktadr. Evli olup bu
soruyu yantlamayan 12 katlmc ise, %7,82lik orana sahiptir.
 110

3.2.2. Gerlerin Gelir ve stihdam zellikleri

Gerlerin g etme eyleminin gereklemesindeki en nemli nedenlerden birisinin

istihdama koullar olduu bilinmektedir. Gerlerin aratrma sahas ierisinde hangi
alanlarda istihdam edildikleri renilmi ve aadaki bulgulara ulalmtr.

Aratrma sahasnda uygulanan anket almasna katlan kiilerden 9 kii

almadn belirtirken, bir kii cevap vermemitir. Dier btn kiiler altklarn
beyan ederek istihdam edildikleri ikollarn belirtmilerdir. Tablo 3.9.da katlmclarn
istihdam edildikleri ikollar gsterilmektedir.

Tablo 3.9. Gerlerin stihdam Dalm

Kmltif
stihdam Kolu Frekans Frekans %
Yzdeler
Cevap vermeyen 1 0,7 0,7
almyorum 9 5,9 6,5
Fabrika 38 24,8 31,4
Eitim sektr 6 3,9 35,3
Salk sektr 18 11,8 47,1
Kamu 4 2,6 49,7
Hizmet sektr 19 12,4 62,1
Sanayi sektr 19 12,4 74,5
naat sektr 15 9,8 84,3
Serbest meslek 12 7,8 92,2
Dier 12 7,8 100,0
Toplam 153 100,0

Gerlerin sektrel istihdam oranlarn incelediimizde, orlunun gelimilik

dzeyine bal olarak gelien ve serbest blgeye sahip olmasyla beraber saylar artan
fabrikalarda, en fazla katlmcnn istihdam edildiklerini grmekteyiz. Younlukla
igren olarak istihdam edilen gerler, genel katlm ierisinde %24,8lik orana sahip
olarak en ok istihdam ve tercih edilen ikolu zelliini tamaktadr.
 111

Hizmet ve sanayi sektrleri, gerler tarafndan en ok tercih edilen dier

sektrlerdendir. G olgusunun nedenleri ile karlatrlnca bulunan bu sonu artc
deil, kantlayc niteliktedir. Gelien yerleim merkezlerinde, hizmet sektrndeki
istihdam a gelir seviyesi dk bireyler veya istihdam nedenlerine bal olarak g
eden gerler tarafndan kapatlmaktadr. Yerleim merkezlerindeki eitli ihtiyalarn
karlanmasnda bu sektrn nemi byk olmakla beraber gerlerin rahatlkla
igcne dahil olabildikleri sektrdr. Katlmclardan 19 rnek hizmet sektrnde
almakta ve genel katlmclarn %12,4n oluturmaktadr. stihdam olanaklarnn
ok fazla olduu bir dier sektr ise sanayi sektrdr. Sanayi sektrnn ihtiya
duyduu igc kayna bir ksm gerlerden salanabilmektedir. Sanayi sektrnde
alan 19 katlmc, genel katlmn %12,4n oluturmaktadr. Gelien yerleim
merkezlerindeki konut ihtiyacn karlayabilmek iinde inaat sektrnn gelimesi
gerekmektedir. Gelien inaat sektrne bal olarak igc talebi oluacaktr.
Katlmclar arasnda inaat sektrnde istihdam edilenlerin oran %9,8 olurken, en ok
igcne sahip drdnc ikoludur. Aratrmada elde edilen bulgular neticesinde
fabrika, hizmet, sanayi ve inaat sektrnde istihdam edilen ger says 91 kii olmakla
beraber, genel katlmn %59,5ini oluturmaktadr. Elde edilen bulgular neticesinde en
az istihdam kamu sektrnde yaanmaktadr. Kamu sektrnde istihdam edilen ger
oran, %2,6dr.

Katlmclardan istidam edildikleri sektrlerdeki i durumlarn belirtmeleri

istenmitir. 10 katlmc soruyu yantsz brakrken, dier katlmclar soruyu
cevaplamtr. Tablo 3.10.da gerlerin i durumu belirtilmitir

Tablo 3.10. Gerlerin stihdam Durumuna Gre Dalm

kolundaki Durumu Frekans Frekans % Kmltif

Yzdeler
Cevap vermeyen 10 6,5 6,5

veren 12 7,8 14,4

gren 120 78,4 92,8

Kendi hesabna 11 7,2 100,0

Toplam 153 100,0

 112

Aratrmaya katlan 153 gerden 10 katlmc bu soruyu yantsz brakmlardr.

Yantsz brakanlarn 9 katlmc almadn belirttii iin neticede sadece 1 ger bu
soruyu yantsz brakmtr. Katlmclardan kendi hesabna alan 11 ger toplam
katlmclarn %7,2sini olutururken, iveren olan 12 ger %7,8ini oluturmaktadr.
grenlerin toplam katlmclar arasndaki oran, %78,4tr.

Aratrma da gerlerin gelir durumlar deerlendirilmitir. Gelir durumlarnn aylk

olarak belirtilmesi istenmi ve (YTL) olarak hesaplanmtr. Gerlere eitli deer
aralklarnda seenekler sunulmu ve semesi istenmitir. Tablo 3.11.de de gerlerin
aylk durumlar verilmitir. Aratrmada sorgulanan gelir durumuna, katlmclardan 5
ger yantsz brakrken dier katlmclar yantlamtr.

Katlmclar arasnda hi 3.0005.000 YTL gelir aralna rastlanmamken, 5.001

veya st gelir durumuna sahip 1 ger bulunmaktadr. Katlmclar arasnda 100
500 YTL gelir aralnda bulunan 45 ger toplam katlmclarn %29,4n
oluturmaktadr.

Tablo 3.11. Gerlerin Gelir Durumlarna Gre Dalm

Gelir Seviyesi (YTL) Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 5 3,3 3,3

100500 45 29,4 32,7
5011000 66 43,1 75,8
10011500 26 17,0 92,8
15012000 7 4,6 97,4
20013000 3 2,0 99,3
5001 ve + 1 0,7 100,0
Toplam 153 100,0

Gelir aral arasnda en byk orana sahip olan 5011.000 YTL aralnda bulunan
66 ger, aratrmaya katlan gerlerin %43,1dir. 1.0011.500 YTL gelir aralnda
 113

olan 26 ger katlmclarn %17sini, 1.5012.000 YTL aralnda olan 7 ger,

%4,6sn oluturmaktadr. 2.0013.000 YTL gelir aralnn pay %2, 5.001 ve st
gelir grubunda olanlarn oran ise %0,7dir.

Grld zere 5011.000 YTL gelir aralndan daha yksek gelir grubuna doru
ykseldike sz geen gelirlere sahiplik oranlarnn dt aktr.1001000 YTL
gelir aralnda olan katlmclarn toplam katlmclara oran %72,5 olmaktadr. Geriye
kalan %27,5lik oran dier gelir gruplar arasnda paylalmaktadr. Gelir seviyesi
ykseldike oranlar dmektedir.

Trkiyede eitli kurum ve kurulular gelir ve gelire bal olgular zerine deiik
istatistiksel aratrmalar yapmaktadr. Yaplan bu aratrmalardan biriside Trkiye i
Sendikalar Konfederasyonun 2008 ylnn ubat aynda yapm olduu Yoksulluk
Snr aratrmasdr (Trk-i Haber Blteni; 2008). Yaplan bu aratrmaya gre birey
bana yoksulluk snr 2.329 YTLdir. Bu aratrmadan elde edilen netice gz nne
alndnda, aratrma sahasndan salanan gelir bulgular ilikilendirildiinde,
aratrmaya katlan gerlerin %94nn yoksulluk snrnn altnda olduu
grlmektedir.

G eyleminin gereklemesinde nemli bir etken olan gelir faktrnn, g eylemi

gerekletikten sonra bile gerlerin etkisinde kald bir olgudur. Gerlerin g
ettikten sonra gelirlerinde art meydana gelse bile bu art, 144 katlmcnn yoksulluk
snr altnda gelir elde ettiklerini gstermektedir.
 114

3.2.3. Gerlerin G Etmeden nceki Yerleim Yerlerine Ait zellikler

Bu ksmda gerlerin orluya g etmeden nceki yerleim merkezleri hakkndaki

bulgular, orluya ne zaman nce g ettikleri ve orluya g ederken aratrma yapp
yapmadklar incelenecektir.

Tablo 3.12. Gerlerin nceki Yerleim Merkezi Dalm

nceki Yerleim
Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler
Merkezi

Cevap vermeyen 1 0,7 0,7

l merkezi 55 35,9 36,6

le 69 45,1 81,7

Ky 28 18,3 100,0

Toplam 153 100,0

Uygulanan anket almasndaki katlmclar, orluya g etmeden nceki yerleim

merkezlerini belirtmilerdir. Katlmclardan 1 ger hari hepsi soruyu yantlamtr.
Buna gre katlmclardan 55 ger kentsel yerleim merkezlerinden, 69 ger ileden,
28 ger krsaldan g etmilerdir.

orlu ilesinde ig olgusu aratrlrken, incelenen bir dier konu ise orluya g
etmi gerlerin hangi blgelerden g ettiidir. Bu bulguyu elde etmek iin sadece
katlmclarn doum yerlerini renmek yeterli olmayacaktr. Buna gre anket
uygulamasnda katlmclara daha nce hangi blgede ikamet ettikleri sorulmutur.
Tablo 3.13.de katlmclarn daha nce ikamet ettikleri blgeler gsterilmektedir.
 115

Tablo 3.13. Gerlerin Daha nce kamet Ettikleri Blgelere Gre Dalm

Blgeler Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 4 2,6 2,6

Marmara blgesi 42 27,5 30,1

Ege blgesi 7 4,6 34,6

Akdeniz blgesi 7 4,6 39,2

Anadolu blgesi 18 11,8 51,0

Karadeniz blgesi 41 26,8 77,8

Dou Anadolu blgesi 23 15,0 92,8

Gneydou Anadolu blgesi 11 7,2 100,0

Toplam 153 100,0

orluya en ok g veren Marmara blgesi 42 ger vererek genelin %27,5ini

oluturmaktadr. Katlmclar arasndan orluya en ok g veren dier blge 41
ger ile genelin %26,8ini oluturan Karadeniz blgesidir. orluya g veren dier
blgeler ise, 23 ger ile Dou Anadolu blgesi, 18 ger ile Anadolu blgesi ve 11
ger ile Gneydou Anadolu blgesidir. 10 gerin altnda g veren, ayn zamanda
en az g veren blgeler ise, Ege blgesi ve Akdeniz blgesidir. Bu blgeler 7 er ger
gndererek genelin %4,6sn oluturmaktadrlar.

Anket almasna katlan 153 gerin, orluya g etmeden nce orlu hakknda
aratrma yapp, yapmadklar sorulmutur. Katlmclardan 5 ger bu soruyu yantsz
brakrken, 148 ger soruyu yantlamtr.

Ankete katlanlar arasnda orluya g etmeden nce, orlu hakknda aratrma

yapan 49 ger btnn %32sini olutururken, orlu hakknda aratrma yapmayan 99
ger btnn %64,7sini oluturmaktadr. Bu soruyu yantlamayan 5 katlmcnn oran
ise %3,3tr.
 116

Tablo 3.14. Gerlerin orlu Hakknda nceden Aratrma Yapmalarna likin

Dalmlar

Aratrma Dalm Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 5 3,3 3,3

Evet 49 32,0 35,3

Hayr 99 64,7 100,0

Toplam 153 100,0

Aratrma sahasndan elde edilen bulgular neticesinde orluya g eden gerlerin

ne kadar sre nce g ettikleri bilgisine ulalmtr. Tablo 3.15te aratrmaya katlan
gerlerin ne kadar sre nce orluya g ettikleri gsterilmektedir. Katlmclarn
hepsi bu soruyu yantlamtr. Katlmclara 7 adet seenek verilmi ve birini semeleri
istenmitir. Buna gre, ankete katlan 153 gerin %3,3 yeni g ettiklerini, %7,8i 20
yl ve st yllar nce orluya g ettiklerini belirtmilerdir.

Tablo 3.15. Gerlerin orluya Ne Kadar Sre nce G Ettiklerinin Dalm

Gelme Sresi Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Yeni yerletim 5 3,3 3,3

12 yl nce 15 9,8 13,1
25 yl nce 28 18,3 31,4
510 yl nce 40 26,1 57,5
1015 yl nce 32 20,9 78,4
1520 yl nce 21 13,7 92,2
20 yl ve+ 12 7,8 100,0
Toplam 153 100,0

Katlmclarn %9,8i 12 yl nce orluya g ederken, 510 yl nce g edenler

%18,3tr. 1520 yl nce g eden katlmclarn oran ise %13,7dir. Katlmclar
arasnda en ok younlua sahip olan 510 yl nce g eden 40 ger, toplam
 117

katlmclarn %26,1ini olutururken, izleyen dier younluk oran 1015 yl nce

orluya g eden ve genelin %20,9unu oluturan 32 gerdir.

3.2.4. Gerlerin G Etme Nedenleri

Bu ksmda katlmclarn orluya g etme nedenleri hem ekici g, hem de itici

g yaklamna gre ele alnmtr.

3.2.4.1. ekici Nedenler

Bilindii gibi g olgusunu etkileyen, g olgusunun eyleme dntren ekonomik

ve sosyal birok faktr bulunmaktadr. Birey eitli olumsuzluklar ile karlanca
bulunduu yerlekeden, olumsuz olan artlarn olumlu ynde deitirebilecei
yerlekelere g etmeyi, yer deitirmeyi istemektedir.

Aratrma, gerlerin g fikrini g eylemine dntren nedenlere ulamak ve bu

nedenleri aa karmak amac tamaktadr. Buna bal olarak aratrmaya katlan
katlmclarn orluya neden g ettikleri, hem ekici hem de itici g analizine gre
deerlendirilecektir.

Aratrma kapsamnda katlmclara, orluya niin g ettikleri sorulmu ve ekici

glerini nem srasna gre belirtmeleri istenmitir. Katlmclarn hepsi g etme
nedenlerini belirtmilerdir. Fakat gerlerin her nedeni semeleri olumlu
olmayacandan, etmenler kendi tercihlerine braklm ve en isabetli bulgulara
ulalmak hedeflenmitir. Bu neden ile katlmclarn, kendilerine uyan nedeni/nedenleri
belirtmeleri istenmi, eer birok faktre bal olarak g eylemini gerekletirdilerse,
nem srasna gre belirtmeleri istenmitir.
 118

Tablo 3.16. Gerlerin En nemli Bulduklar ekici Neden Dalm

Kmltif
ekici Nedenler Frekans Frekans %
Yzdeler
Ekonomik nedenler 57 37,3 37,3

Sosyal nedenler 9 5,9 43,1

Ailesel nedenler 38 24,8 68,0

ve alma hayat ile ilgili
45 29,4 97,4
nedenler
evreden duyduu izlenimler 2 1,3 98,7

Siyasi nedenler 2 1,3 100,0

Toplam 153 100,0

Tablo 3.16.da aratrmaya katlan katlmclarn orluya g etmelerinde ki ekici

gler nem srasna gre sralanmtr. Tabloda yer alan veriler katlmclarn en
nemli ekici g olarak grdkleri faktr belirtmektedir. Belirtilen bu faktrler
younluk bakmndan belirli bir sraya konulmutur.

Aratrma kapsamnda ulalan en nemli ekici g faktr ekonomik nedenlerdir.

Katlmclardan 57 ger, bu faktr nedeniyle g ettiklerini belirtmilerdir. Ekonomik
nedenler, %37,3lk orana sahip olarak en nemli nedenler arasnda ilk srada gelendir.
Ekonomik nedenleri, %29,4lk oran ile i ve alma hayat ile ilgili nedenler
izlemektedir. Katlmclardan 45 ger bu nedeni, orluya g etmelerindeki en nemli
faktr olduunu belirtmilerdir.

Katlmclar tarafndan en nemli ekici faktr olarak belirtilen dier bir faktr ise
ailesel nedenlerdir. Aratrmaya katlanlardan 38 ger, kendileri iin en nemli
faktrn ailesel nedenler olduunu ve bu nedenden dolay g ettiklerini belirmilerdir.
Ailesel nedenler, %24,8lik orana sahiptir.

Aratrmaya katlan 9 ger tarafndan en nemli neden olarak sosyal nedenler

belirtilmitir. Sosyal nedenler seenei ile anlatlmak istenen olgu, yaanlan merkezin
 119

yaam kalitesi ve koullar, kltrel evresi, gvenlik sorunlar gibi eitli evresel
etmenler olarak belirtilmitir. Sosyal nedenler %5,9luk oran ile, en nemli ekici
faktrler arasnda drdnc sradadr. En nemli faktr olarak grlen gler
sralamasnda en az belirtilen ve ayn ger saysna sahip olan iki faktr evremden
duyduum izlenimler ve siyasi nedenlerdir. Bu nedenleri seen ikier ger vardr ve bu
faktrlerin katlm ierisindeki seilme oranlar, %1,3tr. ki ger orluya g etme
nedenini, evresinden duyduu orluya ait olumlu izlenimler neticesinde karar
verdiini belirtirken, 2 ger ise siyasi etmenler nedeniyle g ettiini belirtmitir.
Siyasi neden ile g eden 2 ger incelendiinde ise doum yeri ve bir nceki yerleim
merkezleri olarak yurtd/Bulgaristan belirtikleri ve Bulgaristandan siyasi faktrler
nedeniyle zorunlu g ettiklerini belirtmilerdir.

Tablo 3.17.de, katlmclarn en nemli ikinci ekici faktr olarak grdkleri veya
bir baka deyile, katlmclarn orluya g etmelerindeki en nemli ikinci ekici
faktrler gsterilmektedir. En nemli ikinci faktr belirten 75 katlmc ger varken,
78 ger ikinci faktr belirtmemitir. Katlmclarn orluya g etmesinde etkili olan
en nemli ikinci ekici faktrlerin banda, i ve alma hayatna bal nedenler
gelmektedir. Bu neden ile orluya gen 32 katlmc vardr ve genelin %20,9unu
oluturmaktadr. ve alma hayatna bal nedenleri en nemli ikinci ekici g
olarak gren ve bu yzden g eden gerler, ayn faktr en nemli faktr olarak
gren gerlere gre azalsa da, bu neden en nemli ikinci ekici faktrler arasnda ilk
srada yer almaktadr. Ekonomik nedeni ikinci nemli faktr olarak belirten 27 ger,
sralamada ikinci olarak %17lik orana sahiptir. Ailesel nedenleri ikinci en nemli
faktr olarak gren ve belirten 10 ger genelin %6,5ini oluturmaktadr. Sosyal
nedenler belirten 5 kii %3,3lk orana sahipken, Siyasi nedenleri en nemli ikinci
ekici olarak grenler 1 kii %0,7lik orana sahiptir.
 120

Tablo 3.17. Gerlerin En nemli kinci ekici Nedenlerinin Dalm

Kmltif
ekici Nedenler Frekans Frekans %
Yzdeler
Cevap vermeyen 78 51,0 51,0

Ekonomik nedenler 27 17,6 68,6

Sosyal nedenler 5 3,3 71,9

Ailesel nedenler 10 6,5 78,4

ve alma hayat ile ilgili
32 20,9 99,3
nedenler
Siyasi nedenler 1 0,7 100,0

Toplam 153 100,0

Katlmclarn belirttikleri ekici g nedenleri arasndan seilmi olanlar tek tek

deerlendirdiimizde ise aadaki sonulara ulalmaktadr.

Tablo 3.18. Gerlerin G Nedenlerinden Olan Ekonomik Nedenin Sralarna Gre

Dalm

nem Sras Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 60 39,2 39,2

1.sra 57 37,3 76,5
2.sra 27 17,6 94,1
3.sra 7 4,6 98,7
4.sra 2 1,3 100,0
Toplam 153 100,0

Ankete katlan gerlerden ekonomik nedenleri en nemli g etme nedeni olarak

gren 57 katlmc %37,3lk orana sahipken, g etmesinde ikinci nemli neden olarak
gren 27 kii ise %17,6lk orana sahiptir. Ekonomik nedeni 3. srada gren 7 kii
%4,6lk orana sahipken, 4. srada nemli olarak gren katlmc says 2dir ve
%1,3lk orana sahiptir. 60 katlmc iin ekonomik nedenlerin nemi yoktur.
 121

Tablo 3.19.Gerlerin G Nedenlerinden Olan ve alma Hayatna likin Nedenin

Sralarna Gre Dalm

nem Sras Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 72 47,1 47,1

1.sra 45 29,4 76,5
2.sra 32 20,9 97,4
3.sra 4 2,6 100,0
Toplam 153 100,0

Ankete katlan 45 kii iin ive alma hayat ile ilgili nedenler en nemli g etme
nedenidir. Byle dnenlerin oran %30,1dir. kinci nemli olarak gren 30 katlmc
%19,6lk orana sahiptir. Katlmc 72 kii, kendilerini bu nedenin etkilemediini
belirtmitir.

Tablo 3.20.Gerlerin G Nedenlerinden Olan Ailesel Nedenin Sralarna Gre

Dalm

nem Sras Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 94 61,4 61,4
1.sra 38 24,8 86,3
2.sra 10 6,5 92,8
3.sra 7 4,6 97,4
4.sra 2 1,3 98,7
5.sra 1 0,7 99,3
7.sra 1 0,7 100,0
Total 153 100,0

Anket katlmclar arasndan ailesel nedenler ile g eden ve ailesel nedenleri en

nemli g etme nedeni olarak gren 38 kii genelin %24,8ini olutururken, ikinci
srada en nemli g nedeni olarak gren 10 katlmc %6,5lik orana sahiptir. 94
katlmc iin, ailesel nedenlerin nemi yoktur.
 122

Aratrma neticesinde elde edilen ekici faktr analizleri gstermektedir ki, orluya
g eden gerler iin tek bir ekici faktrden bahsetmek yanl olacaktr. Belirtildii
gibi, farkl ekici etmenler neticesinde g eylemi gereklemitir. orluya g eden
gerlerin g etme nedenleri arasnda en nemli ekici faktrler Tablo 3.16.da
gsterilmektedir. Dier ekici gler Tablosu olan Tablo 3.17. ise en nemli ikinci
faktr gstermektedir. Katlm asndan en doru veriyi salayan Tablo 3.16.dr.
nk katlmclarn hepsinin yantlad ve orluya g etmelerini salayan, buna
bal olarak orluyu neden setiklerini belirttikleri ekici gler arasndan, kendilerine
uyan, en nemli ekici faktr belirttikleri iin Tablo 3.16. nemlidir.

3.2.4.2. tici Nedenler

Bilindii zere g olgusunun gereklemesinde sadece ekici faktrlerin nemi

yoktur. G edilecek yerleim merkezinin sahip olduu ekici etmenlerin nemi olduu
gibi, terk edilecek olan yerleim merkezinin de sahip olduu itici gler, g olgusunun
gereklemesinde etkili ve nemlidir. Bu dnce, ankete katlan gerlerin, eski
yerleim merkezlerini neden terk ettiklerini belirtmeleri iin nemlidir. Anket
uygulamasnda olduu gibi, katlmclara kendilerini etkileyen itici gleri belirtmeleri
istenmi ve birden fazla itici gce sahipler ise bu faktrleri nem srasna gre
belirtmeleri istenmitir.

Tablo 3.21.de aratrmaya katlan katlmclarn eski yerleim merkezlerin neden

g ettikleri bir baka ifadeyle eski yerleim merkezlerine ait itici gleri, katlmclarn
belirttii en nemli itici faktr zelliine gre younluklarn gstermektedir. Anket
aratrmasnda yneltilen bu soruya katlmclardan 2 ger hari, btn katlmclar
yant vermitir
 123

Tablo 3.21. Gerlerin En nemli Grdkleri tici Nedenlerin Dalm

tici Nedenler Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 2 1,3 1,3

arama/bulma 49 32,0 33,3
Ekonomik 39 25,5 58,8
Tayin 11 7,2 66,0
Eitim 4 2,6 68,6
Hanehalkna Bal nedenler 38 24,8 93,5
Deprem 2 1,3 94,8
Gvenlik 2 1,3 96,1
Dier 6 3,9 100,0
Toplam 153 100,0

Elde edilen verilere gre, katlmclardan 49 ger iin eski yerleim merkezlerinden
orluya g etmelerine neden olan en nemli itici faktr i arama/bulma yani alma
hayat ile ilgili nedenlerdir. Gerlerin %32si, i aramak veya i bulduu iin eski
yerleim merkezlerinden orluya g ettiklerini belirtmitir. kinci olarak en ok
belirtilen en nemli itici g olarak, ekonomik nedenler gsterilmitir. Katlmclarn 39
katlmc ekonomik nedenler yznden, eski yerleim merkezlerinden orluya g
ettiklerini belirtmilerdir. Ekonomik nedenleri en nemli itici faktr olarak grenler,
katlmn %25,5ini oluturmaktadr. nc en nemli faktr olarak belirtilen ise
Hanehalkna bal nedenlerdir. Hanehalkna bal nedenleri, kendileri iin en nemli
itici faktr ve g sebebi olarak 38 ger, katlmclarn %24,8ini oluturmaktadr.
orluya g etmelerinin sebebi olarak tayini belirten 11 katlmc genelin %7,2sini
olutururken, eski yerleim merkezlerini eitim iin terk eden 4 ger %2,6sn, doal
afetler/deprem ve Gvenlik etmenlerinin kendileri iin en nemli itici faktr olduunu
belirten 2er ger ise genelin %2,6sn oluturmaktadr. Bu nedenlerin dnda farkl
itici faktrlere sahip olan 6 ger toplamn %3,9unu oluturmaktadr.

Tablo 3.22.de aratrmaya katlan katlmclarn kendilerine uyan itici glerin nem
srasna gre sralandklarnda, ikinci derece neme sahip olan itici glerin younluu
grlmektedir. Kendilerinde tek bir itici faktrn etkili olduunu ve dolaysyla ikinci
 124

nemli itici faktr belirtmeyen 84 katlmc bulunurken, ikinci itici faktre sahip olup
nem srasn belirten 69 ger mevcuttur.

Tablo 3.22. Gerlerin En nemli kinci tici Nedenlerin Dalm

tici Nedenler Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 84 54,9 54,9

arama/bulma 32 20,9 75,8
Ekonomik 22 14,4 90,2
Tayin 2 1,3 91,5
Eitim 2 1,3 92,8
Hanehalkna Bal nedenler 7 4,6 97,4
Deprem 1 0,7 98,0
Gvenlik 1 0,7 98,7
Dier 2 1,3 100,0
Toplam 153 100,0

Aratrmadan elde edilen verilere gre, katlmclar arasndan eski yerleim

yerlerinden ayrlmalarna neden olarak en nemli ikinci itici faktr i arama/bulmadr.
Kendilerini etkileyen ikinci en nemli itici faktr olarak belirtilen seenekler arasnda
yine i arama/bulma seenei 32 ger tarafndan belirtilmi ve katlmclarn
%20,9unu oluturmutur. arama/bulma faktrn ekonomik nedenler izlemitir.
nem srasna gre belirtilen itici faktrler arasnda ikinci ncelie sahip olanlar
ierisinde ikinci younlua sahip olan ekonomik faktrleri 22 ger belirtirken, genelin
%14,4n oluturmaktadrlar. Hanehalk fertlerine bal olarak g eden 7 ger bu
faktrn kendilerini etkileyen ikinci en nemli itici faktr olduunu belirterek genelin
%4,6lk paya sahiptirler. Dier itici faktrler olan, eitimi 2 ger, tayini 2 ger,
belirtirken toplamda %2,6lk orana sahiptirler. Deprem ve gvenlik etmenlerini seen
1er katlmc %1,4lk orana sahipken, dier nedenleri belirten 2 ger %1,3lk orana
sahiptir.

Katlmclarn belirttikleri itici g nedenleri arasndan seilmi olanlar tek tek

deerlendirdiimizde ise aadaki sonulara ulalmaktadr.
 125

Tablo 3.23. Gerlerin G Nedenlerinden Olan Arama/Bulma Nedeninin Sralarna

Gre Dalm

nem Sras Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 69 45,1 45,1

1.sra 49 32,0 77,1
2.sra 32 20,9 98,0
3.sra 2 1,3 99,3
5.sra 1 0,7 100,0
Toplam 153 100,0

Ankete katlan rneklerden i arama/bulma nedenini en nemli g etme nedeni

olarak gren 49 katlmc %32lik orana sahipken, g etmesinde ikinci nemli neden
olarak gren 32 kii ise %20,9luk orana sahiptir. arama/bulma nedeni 3. srada gren
2 kii %1,3lk orana sahipken, 4. ve 5. srada nemli olarak gren katlmclar
toplamda %2lik orana sahiptir. 69 katlmc iin arama/bulma nedeninin nemi
yoktur.

Tablo 3.24. Gerlerin G Nedenlerinden Olan Ekonomik Nedeninin Sralarna

Gre Dalm

nem Sras Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 86 56,2 56,2

1.sra 39 25,5 81,7
2.sra 22 14,4 96,1
3.sra 5 3,3 99,3
7.sra 1 0,7 100,0
Toplam 153 100,0

Ankete katlan rneklerden ekonomik nedenleri en nemli g etme nedeni olarak

gren 39 katlmc %25,5lik orana sahipken, g etmesinde ikinci nemli neden olarak
 126

gren 22 kii ise %14,4lk orana sahiptir. Ekonomik nedeni 3. srada gren 5 kii
%3,3lk orana sahipken, 7. srada nemli olarak gren katlmc says 1dir ve
%0,7lik orana sahiptir. 86 katlmc iin, ekonomik nedenlerin nemi yoktur.

Tablo 3.25. Gerlerin G Nedenlerinden Olan Hanehalkna Bal Sebeplerin

Sralarna Gre Dalm

nem Sras Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 103 66,7 66,7
1.sra 38 24,8 91,5
2.sra 7 4,6 96,1
3.sra 4 2,6 98,7
4.sra 1 0,7 99,3
5.sra 1 0,7 100,0
Toplam 153 100,0

Ankete katlan rneklerden hanehalkna bal nedenleri en nemli g etme nedeni

olarak gren 38 katlmc %24,8lik orana sahipken, g etmesinde ikinci nemli neden
olarak gren 7 kii ise %4,6lk orana sahiptir. Ekonomik nedeni 3. srada gren 4 kii
%2,6lk orana sahipken, 4. ve 5. srada nemli olarak gren katlmc says 1dir ve
%0,7lik orana sahiptir. 102 katlmc, iin hanehalkna bal gelien nedenlerin nemi
yoktur.

Aratrmada ulalmak istenen amalardan birisi olan, orluya g etmi gerlerin,

g nedenlerini belirleme ve belirlenen nedenlerin geerliliini kantlamak sorgusu,
olumlu ynde sonulanmtr. Trkiye ig literatrne gre hazrlanm, g
aratrma anketinde bulanan orluya g etme nedenlerini sorgulayan itici ve ekici
faktrleri irdeleyen sorulara yant anlamnda sknt ekilmemi ve sunulan her
seenein hitap ettii gerlere ulalmtr. Dier bir ifadeyle g olgusunun
nedenlerine ulamay salayacak, daha nce yaplm aratrmalar nda hazrlanm
bulgulara dayanlarak sunulmu olan g olgusu nedenleri seenekleri, her katlmc
tarafndan kabul grm ve yantlanmtr. Aratrma sahasndan elde edilen, g
eyleminin itici ve ekici faktrlerinin, literatr ile karlatrlnca uyumlu olduu
gzlenmitir. Literatrde kabul edilmi olan ig olgusunun nedenleri ve etkileyen
 127

faktrlerin geerlilii, yaplm olan orlu rnei ile uyum salamas, kabul edilen
nedenlerin ve faktrlerin geerliliini gstermektedir.

Aratrmann bir dier amalarndan birisi olan Trkiyede gelien ig olgusunun

nedenleri incelendiinde, gerlerin maddi nedenlerden, farkl bir ifade ile, ekici
nedenler arasnda yer alan gelir faktrnn g eylemini en ok etkileyen etmen olduu
kabul edilen bir gerektir. Fakat g eyleminin gereklemesinde sadece gelir
faktrnn etkili olmad, gerler arasnda gelir faktrnden baka dier faktrlerinde
etkili olduu, buna bal olarak gerlerin gelir faktrnden farkl nedenlere bal
olarak da g karar verip eylemini gerekletirdiini kantlamak ve gelir faktr
dnda kalan etmenleri incelenen orlu rnei ierisinde kabul edilebilirliini
gstermek sorgusu, incelenen ve analiz edilen orlu rnei ile savunulduu gibi
sonulanmtr.

G olgusunun nedenleri incelendiinde istihdam faktr ve bu faktre bal olarak

gelir faktr, g olgusunun kabul edebilirlii en yksek oranl olan faktrleridir. Fakat
g olgusunun olumasnda dier nedenlerin varl ve nemi g olgusunun
olumasnda en az gelir ve istihdam faktrleri kadar nem arz etmektedir. Aratrlan
orlu rnei ile gelir ve istihdam dnda kalan dier etmenlerinde nemli olduu
belirlenmi ve gsterilmitir. Bu nemi gsterebilmek iin katlmclardan nem
srasna gre nedenlerini sralamalar istenmi ve neticede anket sorular analiz
edildiinde, orluya gen gerlerin gelir ve istihdam faktrlerinden farkl nedenlere
bal olarak ta g eylemini gerekletirdii belirlenmitir.

lk olarak ekici faktrler ele alndnda, Tablo 3.21.de grld gibi (katlm
oran en yksek ve katlmclar etkileyen en nemli nedenleri gsteren grafik olduu
iin) ankete katlan gerlerin en nemli olarak gsterdikleri ekici nedenler ekonomik
nedenler ve istihdam ile ilgili olan nedenlerdir. Bu nedenlere bal kalarak orluya g
ettikleri belirten 88 ger, genelin %57,5ini oluturmaktadr. Fakat geriye kalan ger
ve genelin %42,5i ekonomik ve istihdam nedenlerinden farkl olarak dier nedenlerin
kendilerini etkilediklerini belirtmitir. Geriye kalan ksm iindeki ailesel nedenler
yaklak olarak %25lk oran ile, en yksek nedenler arasndadr. Ailesel neden
kavramnn ieriine baktmzda ise maddi ve istihdam nedenlerinden farkl olarak,
 128

gerin ailesine bal olan nedenleri anlatmaktadr. Aile ilikileri, ailenin yannda olma,
e durumu, ocuk durumu gibi nedenlerdir. Baz katlmclarn verdii yantlardan da
grld gibi sadece ailesel nedenlere bal olarak g etmi katlmclarda vardr.
Katlmclar ile yz yze yaplan syleilerde e durumundan, ailesine bal olarak veya
ocuklarnn yanna gelen vb. gibi ailesel nedenlere rastlanmtr.

Tablo 3.26. Trkiye g Olgusunun Nedenleri (2000)

G Etme Nedeni G Eden Nfus %

arama/bulma 955.471 19,95

Tayin-Atama 633.509 13,23

Hanehalkna fertlerine bal oluan
1.244.614 25,99
g
Eitim 553.509 11,56

Evlilik 355.656 7,43

Deprem 146.636 3,06

Gvenlik 31.205 0,65

Dier 809.031 16,90

Bilinmeyen 58.562 1,22

Toplam 4.788.193 100

Kaynak: 2000 Genel Nfus Saym G statistikleri, DE Haber Blteni (2004)

Grld gibi g olgusunun oluabilmesi iin bal olduu etmenler iinde yer alan
ekonomik ve istihdama dayal nedenler dnda kalan etmenler neticesinde de g
olgusu oluabilmektedir. Dier etmenlerin ierisinde en nemli etmenlerden birisinin
hanehalkna bal nedenler olduu grlmektedir. orlu rnei incelendiinde gelir ve
istihdama dayal nedenlerden sonra en ok, g olgusunun dayandrld etmen olarak
gze arpmaktadr.

Tablo 3.26, Devlet statistik Enstitnn istatistiklerine gre dzenlenmitir. Tabloda

19952000 yllar arasnda g eden bireylerin g etme nedenleri verilmitir. Tablo
 129

incelendiinde i arama/bulma oran %19,95te kalrken, hanehalkna bal nedenlerin

oran %25,99dur.

Sonu itibariyle g olgusunun oluum etmenleri arasnda gelir ve istihdam ile ilgili
faktrler nemli bir yer almaktadr. Fakat aratrma sahas olan orludan elde edilen
bulgular ve devlet istatistik enstitsnn bulgular gstermektedir ki g eyleminin
olumasnda etkili olan birok faktrden bahsedilmektedir. Bahsedilen dier etmenler
de en az gelir ve istihdam kadar nemli bir yer tutmaktadr ve orlu aratrma sahasnda
elde edilen bulgular neticesinde sz geen dier bulgularn gelir ve istihdam kadar g
olgusunda nem arz ettii ve geerliliinin bulunduu kantlanmtr.

3.2.5. Gerlerin Yaam Memnuniyeti

Aratrmaya katlan gerlerin yaam memnuniyetleri sorgulanm ve aadaki

yantlara ulalmtr. Katlmclarn yaam memnuniyetini belirlemekle beraber
gerlerin orluya g ettikten sonraki yaantlarnda deiiklik olup olmadn,
olduysa ynn belirlemek iin de eitli sorular sorulmutur.

Tablo 3.27. Gerlerin G Ettikten Sonraki Yaam Memnuniyetlerine likin Dalm

G Ettikten Sonraki
Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler
Yaant

Cevap vermeyen 4 2,6 2,6

Daha iyi 106 69,3 71,9

Deimedi 32 20,9 92,8

Daha kt 11 7,2 100,0

Toplam 153 100,0

Katlmclara orluya g ettikten sonraki yaantlarn sorulmu ve g ettikten

sonraki yaantlarnn deiip deimediini belirtmeleri istenmitir. Alnan cevaplar
 130

Tablo 3.27de gsterilmektedir. Bu soruya yant vermeyen 4 katlmc bulunurken, 149

katlmc bu soruyu yantlamtr. Katlmclardan 106 ger, orluya g ettikten
sonra yaantlarnn daha iyi olduunu belirtmitir. Yaantlarnn daha kt ynde
etkilendiini belirten 11 katlmc varken, g etmeden nceki yaamlar ile ayn
olduunu ve deiikliin olmadn belirten 32 katlmc vardr.

Katlmclara yaantlarndaki deime sorusu ile paralel olarak, g ettikten sonraki

gelir durumlarndaki deime sorulmu ve alnan yantlar Tablo 3.28.de gsterilmitir.
Katlmclardan 2 ger bu soruyu yantsz brakrken, dier katlmclar yantlamtr.

Tablo 3.28. Gerlerin G Ettikten Sonraki Gelir Memnuniyetlerine likin Dalm

G Ettikten Sonraki
Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler
Gelir

Cevap vermeyen 2 1,3 1,3

Daha iyi 114 74,5 75,8

Deimedi 31 20,3 96,1

Daha kt 6 3,9 100,0

Toplam 153 100,0

Buna gre orluya g ettikten sonra gelirlerinin arttn yani gelir durumlarnn
daha iyi olduunu belirten 114 kiinin, %74,5lik oran vardr. Gelir durumlarnda
deime olmadn belirten 31 ger % 20,3lk orana sahipken, gelirinin daha kt
olduunu belirten 6 katlmc genelin %3,9 dur.

Katlmclarn yaantlarnda ki deiiklikler nemli olduu kadar, gerlerin yaam

memnuniyetleri de nemlidir. Bu adan katlmclarn yaam memnuniyetlerini
sorgulamak iin yaamlarndan memnun olup olmadklar sorulmutur. Bu soruya ek
olarak, olumsuz yant veren katlmclarn, olumsuzluk nedenlerini belirtmeleri
istenmitir. Tablo 3.29.da katlmclarn yaam memnuniyet sorusuna verdikleri
cevaplar grlmektedir.
 131

Tablo 3.29. Gerlerin Genel Yaam Memnuniyetlerine likin Dalm

orluya G Etme
Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler
Memnuniyet Dalm

Cevap vermeyen 5 3,3 3,3

Evet 121 79,1 82,4
Hayr 27 17,6 100,0
Toplam 153 100,0

Yaam memnuniyeti sorusunu yantsz brakan 5 katlmc bulunurken, dier

katlmclar soruyu yantlamtr. Soruyu yantlayanlardan 121 ger yaantlarndan
memnun olduklarn belirtirken, 27 ger ise memnun olmadklarn belirtmitir.

Aratrma sahasnda elde edilen yaam memnuniyet bulgular ortak analiz

edildiinde kan sonu gerlerin yaam memnuniyetinin olumlu ynde
etkilendiklerini gstermektedir. Aratrmaya katlan gerlerin g ettikten sonraki
yaantnz sorusuna, 106 ger g ettikten sonraki yaantlarn olumlu ynde
etkilendiini Tablo 3.27de ortaya konulmutur. Bu soruya yaantlarnn deimediini
belirten ve yaantlarnn daha kt olduunu belirten toplamda 43 ger
bulunmaktadr. Tablo 3.28de gerlerin gelirlerindeki deiiklik sorulduunda ise, 114
ger gelirlerinin olumlu ynde etkilendiini ve arttn belirtirken, gelirlerinin
deimediini ve gelirlerinde azalma olduunu belirten toplamda 37 ger
bulunmaktadr. ki soru arasndaki fark aktr. Olumlu yant verenlerin saylar artarken
olumsuz yant veren katlmclarn saylarnn azald grlmektedir. Yaam
memnuniyet sorusuna ise, yaamlarndan memnun olan 121 katlmc varken,
yaamlarndan memnun olmayan sadece 27 katlmc bulunduu Tablo 3.28de ortaya
konulmutur.
 132

Tablo 3.30. Gerlerin G Ettikten Sonra Yaam Memnuniyetsizlik Nedenlerinin

Sralama Dalm

Uyum sorunu Ekonomik sorun evresel sorun Dier

nem
Sras Frekans Frekans Frekans Frekans
Frekans % Frekans % Frekans % Frekans %
1.Sra 12 7,8 8 5,2 8 5,2 - -

2.Sra 4 2,6 1 0,7 4 2,6 3 2,0

3.Sra - - 1 0,7 1 0,7 - -

4.Sra - - - - - - 1 0,7

5.Sra 1 0,7 - - - - - -

6.Sra - - 1 0,7 - - - -

Toplam 17 11.1 11 7,3 13 8,5 4 2,7

Yaantlarndan memnun olmadklarn belirten katlmclar neden memnun

olamadklarn belirtiklerinde ise, en nemli memnuniyetsizlik olarak uyum sorununu
belirmilerdir. Uyum sorunu yaadklarn belirten 12 ger genelin %7,8ini
olutururken, uyum sorununu daha az yaayan 5 kii genelin %3,3n oluturmaktadr.
Ekonomik sorun yaayan 11 katlmc genelin, %7,3n oluturmaktadr.
Yaantlarndan memnun olmayan 8 katlmcnn en nemli sorun olarak, Ekonomik
sorun yaamaktadr. Saylanlardan farkl sorunlar yaayan 4 katlmc, genelin %2sini
oluturmaktadr.

Aratrmada ulalmak istenen bir dier amalardan olan: gerlerin yaam

memnuniyetlerinin olumlu ynde gelitiini gstermek ve buna bal olarak Trkiye
genelinde ig olgusunu gerekletiren bireylerin yaam memnuniyetlerini olumlu
ynde gelitirmek iin g ettiklerini, orlu aratrma sahasnda elde edilen bulgular ile
desteklemek sorgusu netlik kazanmtr. Buna gre g eden bireyin veya kesimin g
etme nedenlerine bal kalarak daha iyi bir yaam veya yaam standartlar yksek bir
yaam iin g ettikleri bilinmektedir.
 133

Ankette sorulan memnuniyet sorularna verilen cevaplar neticesinde, gerlerin g

ettikten sonra yaam memnuniyetlerinin artt grlmektedir. Aratrma sahasnda elde
edilen bulgular ile gerlerin g ettikten sonraki yeni yerleim merkezlerinde
yaamlarndan memnun olduklar gr desteklenmektedir.

3.2.6. Gerlerin G Dnceleri

Bu ksmda gerlerin, orludan baka bir yere veya eski yerleim merkezlerine g
etme dncelerine dair bulgular incelenecektir.

Tablo 3.31. Gerlerin Baka Bir Yere G Etme Dncelerine likin Dalm

G
Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler
Dncesi

Evet 66 43,1 43,1

Hayr 87 56,9 100,0

Toplam 153 100,0

Katlmclara orludan baka bir yere g etmek isteyip istemedikleri sorulduunda

ise, baka bir yere g etmek isteyen 66 ger toplam katlmclarn %43,1ini
olutururken, g etmek istemeyen 87ger bulunmaktadr. Bu durum Tablo 3.31de
gsterilmektedir.

Tablo 3.32. Gerlerin Eski Yerleim Yerlerine Geri Dnme Dncelerine likin
Dalmlar

G Dncesi Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 1 0,7 0,7
Evet 63 41,2 41,8
Hayr 89 58,2 100,0
Toplam 153 100,0
 134

Gerlere baka bir yere g etmeyi dnp dnmedikleri sorusuna takiben eski
yerleim merkezlerine dnmeyi dnp dnmedikleri sorulmutur. Dnmeyi
dnen 63 ger genelin %41,2sini olutururken, dnmeyi dnmeyen %58,2lik
orana sahip 89 ger bulunmaktadr. Katlmclardan 1 ger, bu soruyu yantsz
brakmtr.

3.2.7. Gerler Hakknda Genel Bilgiler

Katlmclarn orluya kiminle geldikleri de sorulmutur. Bu soru ile, Gerlerin

g eylemini yalnz m veya ailesi ile mi arkada, akrabas ile mi gerekletirdikleri
belirlenmek istenmitir. Dalm Tablo 3.29da gsterilmektedir. orluya g ederken
yalnz gelenler, katlmclarn %24,8ini olutururken, ailesi ile beraber gelen gerlerin
oran ise %70,6dr. Arkadalar ile beraber gelenler %3,3 orana sahipken, akrabalar ile
gelen sadece %1,3lk orana sahiptir.

Tablo 3.33. Gerlerin orluya Kiminle Geldiklerine likin Dalmlar

Kmltif
orluya Kiminle Geldi Frekans Frekans %
Yzdeler

Yalnz geldim 38 24,8 24,8

Ailemle geldim 108 70,6 95,4

Arkadalarmla geldim 5 3,3 98,7

Akrabalarmla geldim 2 1,3 100,0

Toplam 153 100,0

Aratrmaya katlan gerlere, orluya g ettikten, bu zaman kadar geen sre

ierisinde kendilerinde veya ailelerinde manevi deiim olup olmad sorulmutur.
Manevi deiimden anlatlmak istenen kavram sosyo-kltrel deiim, inanlardaki
deiim, bireyler aras iletiimde meydana gelen deiimlerdir. Katlmclarn sadece 1
ger bu soruyu yantsz brakrken, dier katlmclar yantlamtr. Bu durum Tablo
3.34.da verilmektedir.
 135

Tablo 3.34. Gerlerin G Sonras Hislerine likin Dalm

Deiim
Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler
Hissetme

Cevap vermeyen 1 0,7 0,7

Evet 119 77,8 78,4

Hayr 33 21,6 100,0

Toplam 153 100,0

Katlmclardan 119 ger, kendisinde manevi ynde deiim hissettiini

belirtmitir. Manevi deim hissedenler genelin %77,8sini kapsamaktadr. orluda
geirdii sre ierisinde manevi deiim geirmeyenler ise genelin %21,6sn
kapsamaktadr. Alnan evet deiim hissettim cevabna ek bir soru sorulmu ve
deiim ynnn belirtilmesi istenmitir. Ek soruya alnan cevaplar Tablo 3.35de
gsterilmektedir.

Tablo 3.35. Gerlerin G Sonrasndaki Manevi Hislerine likin Dalm

Kmltif
Deiim Hissedenler Frekans Frekans %
Yzdeler

Cevap vermeyen 47 30,7 30,7

Olumlu, iyi deiim 91 59,5 90,2
Olumsuz, kt deiim 15 9,8 100,0
Toplam 153 100,0

Tablo 3.35.e gre, orluda bulunduu sre ierisine kendinde deiim olduuna
inand ve bu deiimin olumlu ynde gelitiini dnen 91 ger bulunmaktadr.
Kendisinde deiim hissedenler arasndan 13 katlmc, deiim ynn belirtmemitir.
Olumlu ynde etkilendiini dnenler genelin %59,5ini oluturmaktadr. orluda
bulunduu sre ierisinde olumsuz ynde deiim geirdiine inanan 15 katlmc ise
genelin %9,8sini oluturmaktadr.
 136

Katlmclara var olan dnda ileri dnda ek i yapp yapmadklar sorulmu ve bir
ger hari btn katlmclar bu soruyu yantlamlardr. Katlmclardan 19 ger ek i
yaparken, 133 ger ek i yapmamaktadr.

Tablo 3.36. Gerlerin Ek Yapmaya likin Dalmlar

Ek i yapma Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap
1 0,7 0,7
vermeyen

Evet 19 12,4 13,1

Hayr 133 86,9 100,0

Toplam 153 100,0

Katlmclardan ek i yapanlar genelin %12,4n olutururken, ek i yapmayanlar

%86,9unu oluturmaktadr.

Aratrmaya katlan gerlerin oturduklar konutlarn mlkiyetleri sorulmutur. Bu

soruya btn katlmclar eksiksiz olarak yant vermilerdir. Katlmclarn konut
mlkiyet durumu Tablo 3.37te verilmitir.

Tablo 3.37. Gerlerin Konut Mlkiyet Durumlarna likin Dalm

Konut Mlkiyet
Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler
Durumu

Ev sahibi 74 48,4 48,4

Kirac 63 41,2 89,5

Lojman 4 2,6 92,2

Dier 12 7,8 100,0

Toplam 153 100,0

 137

Tablo 3.37.e gre katlmclar arasndan ev sahibi olan 74 ger genelin %48,4n
oluturmaktadr. Kirac olan 63 katlmc ise, genelin %41,2sini kapsamaktadr.
Lojmanda ikamet eden 4 katlmc genelin %2,6sn oluturmaktadr. Dier mlkiyet
koullarnda oturan 12 ger %7,8lik orana sahiptir.

Katlmclara mevcut ilerinden saladklar gelirleri hari olarak, baka

kaynaklardan saladklar yan gelirlerinin olup olmad sorulmutur. Tablo 3.38de
elde edilen sonular verilmektedir.

Tablo 3.38. Gerlerin Ek Gelir Durumlarna likin Dalmlar

Yan gelir
Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler
Durumu

Cevap
2 1,3 1,3
vermeyen
Evet 20 13,1 14,4

Hayr 131 85,6 100,0

Toplam 153 100,0

Katlmclarn ek gelirlerini belirtirken kira veya benzeri mlklerden, deerli

ktlardan saladklar yan gelirler renilmeye allmtr. Bu soruyu yantsz
brakan 1 katlmc bulunurken dier katlmclar soruyu yantlamtr. Buna gre ek
gelire sahip olan 20 katlmc %13,1lik orana sahipken, ek geliri bulunmayan 131
katlmc %85,6lk orana sahiptir.

Aratrmaya katlan gerlerin sosyal gvencelerinin olup olmad durumu da

incelenmitir. Katlmclardan 1 ger soruyu yantsz brakrken dier katlmclar bu
soruyu yantlamlardr.
 138

Tablo 3.39. Gerlerin Sosyal Gvence Durumuna likin Dalmlar

Sosyal Gvence Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 1 0,7 0,7

Evet 130 85,0 85,6

Hayr 22 14,4 100,0

Toplam 153 100,0

Buna gre aratrmaya katlanlardan 130 gerde sosyal gvence bulunurken genelin
%85inde sosyal gvence bulunmaktadr. Sosyal gvencesi olamayan katlmc says
22dir ve genelin % 14,4ini oluturmaktadr.

Katlmclardan, gelirlerinden saladklar birikimleri nasl deerlendirdiklerini

belirtmeleri istenmi ve Tablo 3.40taki sonular elde edilmitir. Katlmclardan 4
ger birikimlerini nasl deerlendirdiklerini belirtmezken, dier katlmclar soruyu
yantlamlardr.

Tablo 3.40. Gerlerin Tasarruflarn Deerlendirmelerine likin Dalmlar

Kmltif
Birikim deerlendirme Frekans Frekans %
Yzdeler
Cevap vermeyen 4 2,6 2,6
Bankada deerlendiriyorum 13 8,5 11,1
Yatrm yapmyorum 19 12,4 23,5
Kazancm geimime yetiyor 102 66,7 90,2
Aileme gnderiyorum 5 3,3 93,5
Yeni sahalar ayorum 2 1,3 94,8
Dier 8 5,2 100,0
Toplam 153 100,0
 139

Buna gre birikimlerini bankada deerlendiren 13 ger katlmclarn %8,5ini

olutururken, yeni i sahalar aan 2 ger katlmclarn %1,3n oluturmaktadr.
Yatrm yapmayan katlmc says 19 ger ve genele oran %12,4 olurken, gelirinin
sadece geimine yettiini syleyen %66,7lik orana sahip olan 102 ger
bulunmaktadr. Elde ettii gelirin bir ksmn ailesine gnderen 5 ger %3,3lk paya
sahipken, farkl ekillerde birikimlerini deerlendiren 7 ger genelin %4,7sini
oluturmaktadr.

Katlmclarn, orluya g etmeden nceki yerleim yerlerinden veya ailesinden

maddi destek alp almadklarn belirtmeleri istenmitir. Maddi destek sorusunu yantsz
brakan 6 katlmc bulunurken, dier katlmclar soruyu yantlamlardr.

Tablo 3.41. Gerlerin Maddi Destek Durumlarna likin Dalmlar

Maddi Destek
Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler
Durumu
Cevap vermeyen 6 3,9 3,9
Evet 9 5,9 9,8
Hayr 138 90,2 100,0
Toplam 153 100,0

Tablo 3.41.e gre katlmclar arasnda, daha nceki yerleim merkezlerinden veya
ailelerinden maddi destek alan 9 ger genelin %5,9unu olutururken, maddi destek
almayan 138 katlmc genelin %90,2sini oluturmaktadr.

Aratrmaya katlan rneklere g etmeden nceki meslekleri sorulmu ve

yantlamalar istenmitir. rneklerin hepsi soruyu yantlamtr. Dalm Tablo 3.42.de
verilmektedir.
 140

Tablo 3.42. Gerlerin G Etmeden nceki Mesleklerine likin Dalmlar

Kmltif
Meslek Gruplar Frekans Frekans %
Yzdeler
Memur 14 9,2 9,2
zel kesim/iletme sahibi 15 9,8 19,0
i 36 23,5 42,5
Tarm/ziraat 18 11,8 54,2
Ev hanm 9 5,9 60,1
Hizmet 13 8,5 68,6
renci 13 8,5 77,1
siz 35 22,9 100,0
Toplam 153 100,0

Katlmclardan nceki yerleim memur olarak grev yapan 14 rnek bulunmakta ve

genelin %9,2sini oluturmaktadr yerinde. zel kesimde alan veya iletme sahibi
olan 15 katlmc genelin %9,8sini oluturmaktadr. Daha nceki yerleim yerlerinde
ii olarak alan 36 katlmc genelin %23,5ini kapsamaktadr. Tarm ve ziraat
sektrnde alan 18 ger genelin %11,8ini olutururken, hizmet sektrnde istihdam
edilen 13 katlmc genelin %8,5lik ksmn oluturmaktadr. Daha nceki yerleim
merkezlerinde isiz olan 35 katlmc genel katlmn %22,9sunu kapsamaktadr.

Katlmclara hanehalk saylar sorulmu ve g etmeden nceki hanehalk says ve

g ettikten sonra ki hanehalk saylarn belirtmeleri istenmitir. Bu durum Tablo
3.43.de ve Tablo 3.44.de gsterilmektedir.
 141

Tablo 3.43. Gerlerin G Etmeden nceki Hanehalk Saylarna likin Dalm

Hanehalk Says Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 7 4,6 4,6
1 3 2,0 6,5
2 8 5,2 11,8
3 12 7,8 19,6
4 29 19,0 38,6
5 24 15,7 54,2
6 20 13,1 67,3
7 18 11,8 79,1
8 12 7,8 86,9
9 10 6,5 93,5
10 3 2,0 95,4
11 5 3,3 98,7
16 1 0,7 99,3
21 1 0,7 100,0
Total 153 100,0

Tablo 3.43.de gerlerin g etmeden nceki hanehalk saylarn gsterilmektedir.

Buna gre g etmeden nceki hanehalk says 5 ve daha az olanlarn toplam 76
katlmcdr ve genelin %49,6sn oluturmaktadr. Katlmclar arasnda g etmeden
nceki hanehalk says 6 ve 10 arasnda (10 dhil olmak zere) olan 63 ger genelin
%41,2sini oluturmaktadr. G etmeden nce 11 hanehalkna sahip 5 ger ve 16 ile
21 hanehalkna sahip olan birer katlmc toplamda genelin %4,7sini oluturmaktadr.
Bu soruya yant vermeyen katlmc says 7dir
 142

Tablo 3.44. Gerlerin G Ettikten Sonraki Hanehalk Saylarna likin Dalm

Hanehalk Says Frekans Frekans % Kmltif Yzdeler

Cevap vermeyen 1 0,7 0,7

1 8 5,2 5,9
2 13 8,5 14,4
3 30 19,6 34,0
4 41 26,8 60,8
5 22 14,4 75,2
6 25 16,3 91,5
7 7 4,6 96,1
8 4 2,6 98,7
10 2 1,3 100,0
Toplam 153 100,0

Tablo 3.44.de gerlerin g ettikten sonraki hanehalk saylarn gsterilmektedir.

Buna gre g ettikten sonraki hanehalk says 5 ve daha az olanlarn toplam 114
katlmcdr ve genelin %74,5ini oluturmaktadr. Katlmclar arasnda g etmeden
nceki hanehalk says 6 ve 10 arasnda (10 dhil olmak zere) olan 38 ger genelin
%24,8ini oluturmaktadr. Bu soruya yant vermeyen 1 katlmc bulunmaktadr.

Tablo 3.43 ve Tablo 3.44. beraber incelendiinde katlmclarn genel olarak g

etmeden nceki ve g ettikten sonraki hanehalk saylarnda farkllk gze arpmakta
ve g ettikten sonra hanehalk saylarnda azalmann olduu fark edilmektedir.
 143

3.2.8. Gerlerden Elde Edilen Bulgularn eitli apraz Tablolar Yardmyla

ncelenmesi

Bu ksmda orlu blgesinden elde edilen eitli verilerin, aratrmada elde edilen
dier veriler ile birlikte incelenmesi iin eitli apraz tablolar dzenlenmitir. Bu
tablolarn sonular aadaki gibi yorumlanmtr.

Tablo 3.45. Gerlerin Ya ile Cinsiyetlerinin apraz Tablosu

Cinsiyet
Ya Aral Toplam
Erkek Kadn
Cevap vermeyen 2 0 2
% 1,3% 0% 1,3%
1520 1 4 5
% 0,7% 2,6% 3,3%
2124 6 10 16
% 3,9% 6,5% 10,5%
2529 14 20 34
% 9,2% 13,1% 22,2%
3034 20 11 31
% 13,1% 7,2% 20,3%
3540 20 5 25
% 13,1% 3,3% 16,3%
41 ve + 32 8 40
% 20,9% 5,2% 26,1%
Toplam 95 58 153
% 62,1% 37,9% 100,0%

Ankete katlanlarn %62,1i erkek, %37,9u kadndr. Erkeklerde younluun 41 ve

st ya olup genelin %20,9u olduu grlrken, kadnlarda younluun 2529 ya
aralnda olup genelin %13,1i olduu grlmektedir. Yalarn belirtmeyen 2 kiinin
erkek olduu ortaya kmaktadr.
 144

Tablo 3.46. Gerlerin stihdam ile Durumlarnn apraz Tablosu

Durumu
stihdam Sektr Kendi Toplam
Belirsiz veren gren hesabna
Cevap vermeyen 1 0 0 0 1
% 0,7% 0% 0% 0% 0,7%
almyorum 6 0 2 1 9
% 3,9% 0% 1,3% 0,7% 5,9%
Fabrika 0 1 37 0 38
% 0% 0,7% 24,2% 0% 24,8%
Eitim sektr 0 0 6 0 6
% 0% 0% 3,9% 0% 3,9%
Salk sektr 1 0 17 0 18
% 0,7% 0% 11,1% 0% 11,8%
Kamu 0 0 4 0 4
% 0% 0% 2,6% 0% 2,6%
Hizmet sektr 0 0 19 0 19
% 0% 0% 12,4% 0% 12,4%
Sanayi sektr 0 5 14 0 19
% 0% 3,3% 9,2% 0% 12,4%
naat sektr 0 3 11 1 15
% 0% 2,0% 7,2% 0,7% 9,8%
Serbest meslek 0 2 4 6 12
% 0% 1,3% 2,6% 3,9% 7,8%
Dier 2 1 6 3 12
% 1,3% 0,7% 3,9% 2,0% 7,8%
Toplam 10 12 120 11 153
% 6,5% 7,8% 78,4% 7,2% 100,0%

Katlmclardan 120 ger igren olduklarn beyan ederken genelin %78,4n

oluturmaktadr. veren olan 12 katlmc genelin %7,8ini oluturmaktadr.
grenlerin younlukla fabrikalarda ii olarak altklarn belirlenirken, geriye kalan
gerlerin hizmet, sanayi ve inaat sektrlerinde younlatklar grlmektedir. Salk
sektrnde alan gerlerde igren olarak deerlendirilmitir.

Tablo 3.46da istihdama katlan rneklerin, durumlar gsterilmektedir. Tabloya gre

fabrikada istihdam edilen katlmclardan 1 ger hari igren olarak istihdam
edildiklerini grmekteyiz. Fabrikada istihdam edilen 37 katlmc grenlerin
%24,2sini oluturmaktadr. Fabrika alanlarndan sonra en ok younlua sahip olan
sektr ise hizmet sektrdr ve sanayi sektrdr. Bu sektrlerde igren olarak
istihdam edilen 19ar katlmc, %12,4lk orana sahiptir. Dikkati eken dier bir nokta
 145

ise almadklarn beyan edenlerdir. Bu katlmclar ile yaplan syleilerde zaman

zaman altklarn ve sabit bir ilerinin olmadklarn beyan etmilerdir.

Tablo 3.47. Gerlerin stihdam ile Eitim Durumlarnn apraz Tablosu

Eitim Durumu
stihdam Toplam
Durumu Okur-
Cevap Okur-
yazar lkretim Lise Yksekokul niversite Lisansst
vermeyen yazar
deil
Cevap
0 0 0 1 0 0 0 0 1
vermeyen
% 0% 0% 0% 0,7% 0% 0% 0% 0% 0,7%
almyorum 0 0 2 5 1 0 1 0 9
% 0% 0% 1,3% 3,3% 0,7% 0% 0,7% 0% 5,9%
Fabrika 1 0 0 18 15 3 1 0 38
% 0,7% 0% 0% 11,8% 9,8% 2,0% 0,7% 0% 24,8%
Eitim sektr 0 0 0 0 1 0 4 1 6
% 0% 0% 0% 0% 0,7% 0% 2,6% 0,7% 3,9%
Salk sektr 0 0 0 1 7 3 7 0 18
% 0% 0% 0% 0,7% 4,6% 2,0% 4,6% 0% 11,8%
Kamu 0 0 0 0 3 0 1 0 4
% 0% 0% 0% 0% 2,0% 0% 0,7% 0% 2,6%
Hizmet sektr 0 0 0 4 11 2 2 0 19
% 0% 0% 0% 2,6% 7,2% 1,3% 1,3% 0% 12,4%
Sanayi sektr 0 0 1 13 5 0 0 0 19
% 0% 0% 0,7% 8,5% 3,3% 0% 0% 0% 12,4%
naat sektr 0 0 3 9 2 0 1 0 15
% 0% 0% 2,0% 5,9% 1,3% 0% 0,7% 0% 9,8%
Serbest meslek 0 0 0 8 2 0 2 0 12
% 0% 0% 0% 5,2% 1,3% 0% 1,3% 0% 7,8%
Dier 0 1 0 5 1 2 3 0 12
% 0% 0,7% 0% 3,3% 0,7% 1,3% 2,0% 0% 7,8%
Toplam 1 1 6 64 48 10 22 1 153
% 0,7% 0,7% 3,9% 41,8% 31,4% 6,5% 14,4% 0,7% 100,0%

Tablo 3.47de katlmclarn eitim durumlar ve istihdam olduklar sektrler beraber

verilmitir. Tablodan grlmekte olduu gibi eitim durumu artka istihdamn art
grlmektedir. lkretim ve lise eitim durumunda olan katlmclarn en ok istihdam
edildikleri sektrler fabrika, hizmet ve sanayi sektrdr.
 146

Tablo 3.48. Gerlerin Gelir ile Koluna likin apraz Tablo

Gelir (YTL)
Toplam
stihdam Sektr
Cevap 100 501 1001 1501 2001 5001 ve
vermeyen 500 1000 1500 2000 3000 +

Cevap vermeyen 1 0 0 0 0 0 0 1

% 0,7% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0,7%

almyorum 4 1 4 0 0 0 0 9

% 2,6% 0,7% 2,6% 0% 0% 0% 0% 5,9%

Fabrika 0 21 12 3 0 1 1 38

% 0% 13,7% 7,8% 2,0% 0% 0,7% 0,7% 24,8%

Eitim sektr 0 0 1 4 1 0 0 6

% 0% 0% 0,7% 2,6% 0,7% 0% 0% 3,9%

Salk sektr 0 3 8 5 2 0 0 18

% 0% 2,0% 5,2% 3,3% 1,3% 0% 0% 11,8%

Kamu 0 0 2 2 0 0 0 4

% 0% 0% 1,3% 1,3% 0% 0% 0% 2,6%

Hizmet sektr 0 7 12 0 0 0 0 19

% 0% 4,6% 7,8% 0% 0% 0% 0% 12,4%

Sanayi sektr 0 2 10 6 1 0 0 19

% 0% 1,3% 6,5% 3,9% 0,7% 0% 0% 12,4%

naat sektr 0 5 5 3 0 2 0 15

% 0% 3,3% 3,3% 2,0% 0% 1,3% 0% 9,8%

Serbest meslek 0 3 4 2 3 0 0 12

% 0% 2,0% 2,6% 1,3% 2,0% 0% 0% 7,8%

Dier 0 3 8 1 0 0 0 12

% 0% 2,0% 5,2% 0,7% 0% 0% 0% 7,8%

Toplam 5 45 66 26 7 3 1 153

% 3,3% 29,4% 43,1% 17,0% 4,6% 2,0% 0,7% 100,0%

Aratrmaya katlan 153 gerin, istihdam edildikleri ikollarna gre gelir dalm
incelendiinde ise, 66 katlmc ile younluun en ok grld ve genelin %43,1ini
oluturan 5011.000 ytl aralnda dalmn her sektre yayldn fakat fabrika,
 147

hizmet sektr ve inaat sektrnde younluun dierler sektrlere gre daha fazla
olduu grlmektedir. Kii saysna bakldnda ise en ok younluk 21 katlmc ile
100500 ytl aralnda fabrikalarda istihdam edilen gerlerde grlmektedir.

Tablo 3.49. Gerlerin Eski Yerleim Merkezi, Eitim ile Cinsiyetlerinin apraz
Tablosu

nceki Yerleim Merkezi

Toplam
Cinsiyet Eitim Durumu Cevap
l merkezi le Ky
vermeyen
Okur-yazar 0 1 4 0 5
Erkek
% 0% 1,1% 4,2% 0% 5,3%
lkretim 0 12 19 12 43
% 0% 12,6% 20,0% 12,6% 45,3%
Lise 1 11 15 3 30
% 1,1% 11,6% 15,8% 3,2% 31,6%
Yksekokul 0 2 1 2 5
% 0% 2,1% 1,1% 2,1% 5,3%
niversite 0 7 3 1 11
% 0% 7,4% 3,2% 1,1% 11,6%
Lisansst 0 1 0 0 1
% 0% 1,1% 0% 0% 1,1%
Toplam 1 34 42 18 95
% 1,1% 35,8% 44,2% 18,9% 100,0%
Cevap vermeyen 0 0 0 1 1
Kadn
% 0% 0% 0% 1,7% 1,7%
Okur-yazar deil 0 0 0 1 1
% 0% 0% 0% 1,7% 1,7%
Okur-yazar 0 1 0 0 1
% 0% 1,7% 0% 0% 1,7%
lkretim 0 3 12 6 21
% 0% 5,2% 20,7% 10,3% 36,2%
Lise 0 9 7 2 18
% 0% 15,5% 12,1% 3,4% 31,0%
Yksekokul 0 1 4 0 5
% 0% 1,7% 6,9% 0% 8,6%
niversite 0 7 4 0 11
% 0% 12,1% 6,9% 0% 19,0%
Toplam 0 0 21 27 10 58
% 0% 36,2% 46,6% 17,2% 100,0%

Aratrmaya katlan gerlerden sadece bir ger okuma yazma bilmemektedir.

Lisansst eitim alan bir erkek ger orluya il merkezinden g etmitir. Eitim
alm erkeklerin, %40 ile yerleim merkezlerinden orluya g etmiken, %34,7si
il merkezlerinden ve %18,9 krsal yerleim alanlarndan orluya g etmitir. Eitim
alm kadnlarn, %34,5i il merkezinden, %46,6s ilelerden, %13,8i ise krsal
 148

yerleim merkezlerinden orluya g etmitir. Ayrca bu analiz neticesinde eitim

durumunu belirtmeyen bir katlmcnn krsal yerleim merkezinden orlu ilesine g
ettii belirlenmitir.

Tablo 3. 50. Gerlerin G Ettikleri Blge le Doum Yerlerine likin apraz Tablo

G Etmeden nceki Yerleim Yeri

Toplam
Doum Yeri Dou Gneydou
Marmara Ege Akdeniz Karadeniz
Yurtd Anadolu Anadolu Anadolu
blgesi blgesi blgesi blgesi
blgesi blgesi blgesi
Marmara
0 31 0 0 1 3 0 0 35
blgesi
% 0% 20,3% 0% 0% 0,7% 2,0% 0% 0% 22,9%
Ege
0 2 5 0 1 0 0 0 8
blgesi
% 0% 1,3% 3,3% 0% 0,7% 0% 0% 0% 5,2%
Akdeniz
0 0 1 7 0 0 0 4 12
blgesi
% 0% 0% 0,7% 4,6% 0% 0% 0% 2,6% 7,8%
Anadolu
0 3 1 0 13 1 1 0 19
blgesi
% 0% 2,0% 0,7% 0% 8,5% 0,7% 0,7% 0% 12,4%
Karadeniz
0 1 0 0 3 34 0 0 38
blgesi
% 0% 0,7% 0% 0% 2,0% 22,2% 0% 0% 24,8%
Dou
Anadolu 0 2 0 0 0 3 21 0 26
blgesi
% 0% 1,3% 0% 0% 0% 2,0% 13,7% 0% 17,0%
Gneydou
Anadolu 0 0 0 0 0 0 1 7 8
blgesi
% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0,7% 4,6% 5,2%

Yurtd 4 3 0 0 0 0 0 0 7

% 2,6% 2,0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 4,6%

Toplam 4 42 7 7 18 41 23 11 153

2,6% 27,5% 4,6% 4,6% 11,8% 26,8% 15,0% 7,2% 100,0%

%

Katlmclar arasnda Marmara blgesinde doan 35 ger varken, Marmara

blgesinden orluya g eden 42 ger olduu belirlenmitir. Aradaki ger fark
gerlerin, farkl blgelerde doduklarn fakat orludan nce Marmara blgesinde
herhangi bir yerleim merkezine g ettiklerini sonra orluya g ile geldiklerini
 149

gstermektedir. Ayn durumun grld blgeler Karadeniz blgesi ve Gneydou

Anadolu blgesidir. Tersine bir durum Ege blgesi, Akdeniz blgesi, Dou Anadolu
blgesi ve Anadolu blgesinde grlmektedir. Bu blgelerde grlen g olgusu,
gerlerin doduklar blgeleri terk edip, aratrma sahas olan orludan farkl bir
blgeye g etmeleri, en son g ettikleri blgeden daha sonra orluya g ettikleridir.
Yurtd doumlu olan katlmclardan 4 ger yine yurtdndan orlu blgesine g
etmiken, 3 katlmc batan Marmara blgesinde orlu dnda herhangi bir yere g
etmi ve daha sonra orlu blgesine g etmitir.

Grld gibi, son olarak ikamet edilen blge ile doulan blge verileri farkllk
gstermektedir. Eer gerlerin hayatlar boyunca bir defa g ettiklerini varsaym
olsaydk, doum yeri verileri ve en son ikametgh edilen blge verileri ayn olmalyd.
Fakat veriler farkllklar gsterdii iin katlmclarn bir ksmnn ncelikle orludan
farkl bir blgeye g ettikleri ve daha sonra orlu blgesine g ettikleri
grlmektedir.

Tablo 3.51. Gerlerin G Etme Nedenleri ile Yaam Memnuniyetlerinin apraz

Tablosu
Memnunluk
G Etme Nedeni Cevap Toplam
vermeyen Evet Hayr
Ekonomik nedenler 1 47 9 57
% 0,7% 30,7% 5,9% 37,3%
Sosyal nedenler 1 7 1 9
% 0,7% 4,6% 0,7% 5,9%
Ailesel nedenler 1 30 7 38
% 0,7% 19,6% 4,6% 24,8%
ve alma hayat ile
2 34 9 45
ilgili nedenler
% 1,3% 22,2% 5,9% 29,4%
evreden duyduu
0 1 1 2
izlenimler
% 0% 0,7% 0,7% 1,3%
Siyasi nedenler 0 2 0 2
% 0% 1,3% 0% 1,3%
Toplam 5 121 27 153
% 3,3% 79,1% 17,6% 100,0%
 150

Tablo 3.51e gre katlmclarn %79,1i g ettiklerine memnunken, %17,6s

memnun deildir. Memnun olmayanlarn dalm incelendiinde ise, hangi neden ile
g etmi olursa olsun memnun olmayan ksm genelin %6snn altndadr. G
ettiklerine en ok memnun olmayanlar ekonomik ve istihdam koullarna bal olarak
g eden katlmclardr.

Tablo 3.52. Gerlerin G Nedenlerinden Ekonomik Neden le Gelir

Memnuniyetlerine likin apraz Tablo
Gelir Memnuniyeti
Ekonomik Neden Cevap Total
Daha iyi Deimedi Daha kt
vermeyen
Cevap vermeyen 1 37 20 2 60
% 0,7% 24,2% 13,1% 1,3% 39,2%
1.sra 1 49 6 1 57
% 0,7% 32,0% 3,9% 0,7% 37,3%
2.sra 0 21 4 2 27
% 0% 13,7% 2,6% 1,3% 17,6%
3.sra 0 6 0 1 7
% 0% 3,9% 0% 0,7% 4,6%
4.sra 0 1 1 0 2
% 0% 0,7% 0,7% 0% 1,3%
Toplam 2 114 31 6 153
% 1,3% 74,5% 20,3% 3,9% 100,0%

Ekonomik nedenleri g etmelerinde ekici faktr olarak gren katlmclarn gelir

memnuniyetleri Tablo 3.52de verilmektedir. Buna gre ekonomik nedeni en nemli
g nedeni olarak gren genelin %32sini oluturan katlmclarn gelirlerinde art
meydana gelirken, genelin %3,9unun gelirinde deime olmamtr. Ankete katlan ve
ekonomik nedene bal g eden 1 katlmcnn gelirinde dme meydana gelmitir.
Sonular genilettiimizde ise ekonomik nedene bal olarak g eden gerlerin
77sinin gelirlerinde art meydana gelirken, 11inin gelirlerinde deime
yaanmamtr. Katlmclarn 4nn gelirlerinde dme grlmtr.
 151

Tablo 3.53. Gerlerin G Nedenlerinden Arama/Bulma Nedeni ile Gelir

Memnuniyetlerine likin apraz Tablo
Gelir Memnuniyeti
Arama/bulma Cevap Total
vermeyen Daha iyi Deimedi Daha kt
Cevap vermeyen 2 40 23 4 69
% 1,3% 26,1% 15,0% 2,6% 45,1%
1.sra 0 41 7 1 49
% 0% 26,8% 4,6% 0,7% 32,0%
2.sra 0 32 0 0 32
% 0% 20,9% 0% 0% 20,9%
3.sra 0 1 0 1 2
% 0% 0,7% 0% 0,7% 1,3%
5.sra 0 0 1 0 1
% 0% 0% 0,7% 0% 0,7%
Toplam 2 114 31 6 153
% 1,3% 74,5% 20,3% 3,9% 100,0%

Buna gre, i arama/bulma nedenine bal olarak g eden 49 katlmcdan 41

kiinin gelirinde art meydana geldiini beyan ederken, 7 kiinin gelirinde bir deime
olmamtr ve 1 kiinin gelir durumu daha ktye gitmitir. arama/bulma nedenine
bal olarak orluya g eden 74 katlmcnn gelirinde art meydana gelirken, 8
katlmcnn gelirinde deime olmamtr. 2 katlmcnn ise gelirinde dme
grlmtr.

Tablo 3.54. Gerlerin G Nedenlerinden Ekonomik Neden ile Ek Yapmalarna

likin apraz Tablo
Ek Yama Durumu Total
Ekonomik Neden
Cevap vermeyen Ek Yapan Ek i Yapmayan
Cevap vermeyen 1 6 53 60
% 0,7% 3,9% 34,6% 39,2%
1.sra 0 6 51 57
% 0% 3,9% 33,3% 37,3%
2.sra 0 5 22 27
% 0% 3,3% 14,4% 17,6%
3.sra 0 2 5 7
% 0% 1,3% 3,3% 4,6%
4.sra 0 0 2 2
% 0% 0% 1,3% 1,3%
Toplam 1 19 133 153
% 0,7% 12,4% 86,9% 100,0%
 152

Tablo 3.54.e gre ekonomik nedenlere bal olarak g eden katlmclardan 13

ger ek i yaparken, 80 katlmc ek i yapmamaktadr.

Tablo 3.55. Gerlerin orluya G Etme Sreleri ile Mlkiyet Durumlarna likin
apraz Tablo
Konut
G Etme Sresi Toplam
Ev sahibi Kirac Lojman Dier
Yeni yerletim 0 3 1 1 5
% 0% 2,0% 0,7% 0,7% 3,3%
12 yl nce 4 10 0 1 15
% 2,6% 6,5% 0% 0,7% 9,8%
25 yl nce 6 17 1 4 28
% 3,9% 11,1% 0,7% 2,6% 18,3%
510 yl nce 12 23 0 5 40
% 7,8% 15,0% 0% 3,3% 26,1%
1015 yl nce 24 6 2 0 32
% 15,7% 3,9% 1,3% 0% 20,9%
1520 yl nce 17 3 0 1 21
% 11,1% 2,0% 0% 0,7% 13,7%
20 yl ve + 11 1 0 0 12
% 7,2% 0,7% 0% 0% 7,8%
Toplam 74 63 4 12 153
% 48,4% 41,2% 2,6% 7,8% 100,0%

Katlmclardan, orluya yeni g edenlerin ev sahibi olmad, 3nn kirac,

1inin lojmanda kald ve 1inin de dier mlkiyet koullarnda barnd
belirlenmitir. Dier mlkiyet koullarn aklamak gerekirse, ahslarn cret karl
olmadan arkadalarnn, akrabalarnn, e-dostlarnn yannda konaklamasdr. orluya
12 yl nce g etmi gerlerden 4 katlmc kendilerine ait evlerde otururken, 10
katlmc kirac olarak bulunmaktadr. Lojmanda oturan bulunmazken, 1 ger dier
mlkiyet koullarnda barnmaktadr. Katlmclar arasnda 20 yl ve st nce orluya
g edenler arasnda 11 katlmc kendi evlerinde otururken,1 katlmc lojmanda ikamet
etmektedir. Grld zere g edilen yerdeki bulunma sresi arttka konut
mlkiyetlerinde deiim meydana gelmekte ve ayn yerde uzun sre bulunanlarn byk
bir oran kendi evlerinde ikamet ederek, dier mlkiyet koullarndan ayrlmaktadr.
 153

Tablo 3.56. Gerlerin Sosyal Gvenceleri ile koluna likin apraz Tablo
Sosyal Gvenceye Sahip Olma
Cinsiyet ve kolu Cevap Toplam
Evet Hayr
vermeyen
almyorum 0 3 0 3
% 0% 3,2% 0% 3,2%
Erkek Fabrika 0 17 1 18
% 0% 17,9% 1,1% 18,9%
Eitim sektr 0 2 0 2
% 0% 2,1% 0% 2,1%
Salk sektr 0 6 0 6
% 0% 6,3% 0% 6,3%
Kamu 0 4 0 4
% 0% 4,2% 0% 4,2%
Hizmet sektr 0 12 1 13
% 0% 12,6% 1,1% 13,7%
Sanayi sektr 0 19 0 19
% 0% 20,0% 0% 20,0%
naat sektr 0 8 7 15
% 0% 8,4% 7,4% 15,8%
Serbest meslek 0 8 2 10
% 0% 8,4% 2,1% 10,5%
Dier 0 5 0 5
% 0% 5,3% 0% 5,3%
Toplam 0 84 11 95
% 0% 88,4% 11,6% 100,0%
Cevap vermeyen 0 0 1 1
Kadn % 0% 0% 1,7% 1,7%
almyorum 1 2 3 6
% 1,7% 3,4% 5,2% 10,3%
Fabrika 0 18 2 20
% 0% 31,0% 3,4% 34,5%
Eitim sektr 0 4 0 4
% 0% 6,9% 0% 6,9%
Salk sektr 0 12 0 12
% 0% 20,7% 0% 20,7%
Hizmet sektr 0 5 1 6
% 0% 8,6% 1,7% 10,3%
Serbest meslek 0 1 1 2
% 0% 1,7% 1,7% 3,4%
Dier 0 4 3 7
% 0% 6,9% 5,2% 12,1%
Toplam 1 46 11 58
% 1,7% 79,3% 19,0% 100,0%

Ankete katlan toplam 95 erkek rnekten 84 katlmcnn sosyal gvencesi

bulunurken, 11 katlmcnn sosyal gvencesi bulunmamaktadr. Sosyal gvencesi
 154

bulunan erkeklerin genele oran %54,9 olmakla beraber, sosyal gvencesi bulunmayan
erkeklerin oran ise %7,2dir. Aratrmaya katlan kadnlarn %79,3nde sosyal
gvence bulunurken, %19unda sosyal gvence bulunmamaktadr.

Tablo 3.57. Gerlerin nceki Yerleim Blgesi ile tici Faktr Nedenlerine likin
apraz Tablo

En nemli Grdkleri tici G Nedenleri

nceki
Yerleim Hanehalkna Toplam
Blgesi Cevap
Ekonomik Tayin Eitim bal Deprem Gvenlik Dier
vermeyen arama/bulma
nedenler
Cevap
1 0 1 0 0 0 0 0 2 4
vermeyen
% 0,7% 0% 0,7% 0% 0% 0% 0% 0% 1,3% 2,6%
Marmara
0 14 12 5 2 7 0 0 2 42
blgesi
% 0% 9,2% 7,8% 3,3% 1,3% 4,6% 0% 0% 1,3% 27,5%
Ege blgesi 0 4 0 0 0 3 0 0 0 7
% 0% 2,6% 0% 0% 0% 2,0% 0% 0% 0% 4,6%
Akdeniz
0 2 1 0 0 4 0 0 0 7
blgesi
% 0% 1,3% 0,7% 0% 0% 2,6% 0% 0% 0% 4,6%
Anadolu
0 6 3 3 0 6 0 0 0 18
blgesi
% 0% 3,9% 2,0% 2,0% 0% 3,9% 0% 0% 0% 11,8%
Karadeniz
1 11 15 1 0 11 2 0 0 41
blgesi
% 0,7% 7,2% 9,8% 0,7% 0% 7,2% 1,3% 0% ,0% 26,8%
Dou
Anadolu 0 8 4 2 2 5 0 1 1 23
blgesi
% 0% 5,2% 2,6% 1,3% 1,3% 3,3% 0% 0,7% 0,7% 15,0%
Gneydou
Anadolu 0 4 3 0 0 2 0 1 1 11
blgesi
% 0% 2,6% 2,0% 0% 0% 1,3% 0% 0,7% 0,7% 7,2%
Toplam 2 49 39 11 4 38 2 2 6 153
% 1,3% 32,0% 25,5% 7,2% 2,6% 24,8% 1,3% 1,3% 3,9% 100,0%

Tablo 3.57ye gre Marmara blgesinden g eden katlmclarn younlukla i

arama/bulma nedenlerine bal olarak g ettikleri grlmektedir. Ekonomik nedene
bal olarak g eden 12 katlmc ve i arama bulma/bulma nedenine bal olarak g
eden 14 katlmc bulunmaktadr. orluya ekonomik nedene bal olarak en ok g
veren blge %9,8 oran ile Karadeniz blgesidir. Karadeniz blgesinin bir dier zellii
ise hanehalkna bal nedenler ile en ok g veren blge olmasdr. Bunun yan sra
deprem ve gvenlik nedenlerine bal olarak g veren blgeler Karadeniz blgesi,
 155

Dou Anadolu blgesi ve Gneydou Anadolu blgesidir. Yurtdndan orluya g

etmi katlmclar siyasi nedenlere bal olarak g ettiklerini belirtmilerdir.

Tablo 3.58. Gerlerin nceki Yerleim Blgesi le ekici Faktr Nedenlerine likin
apraz Tablo

En nemli Grdkleri ekici G Nedenleri

nceki Yerleim Blgesi ve alma evreden Toplam
Ekonomik Sosyal Ailesel Siyasi
hayat ile duyduu
nedenler nedenler nedenler nedenler
ilgili nedenler izlenimler
Cevap vermeyen 0 2 1 0 0 1 4
% 0% 1,3% 0,7% 0% 0% 0,7% 2,6%
Marmara blgesi 18 1 7 15 0 1 42
% 11,8% 0,7% 4,6% 9,8% 0% 0,7% 27,5%
Ege blgesi 1 0 3 3 0 0 7
% 0,7% 0% 2,0% 2,0% 0% 0% 4,6%
Akdeniz blgesi 2 0 4 1 0 0 7
% 1,3% 0% 2,6% 0,7% 0% 0% 4,6%
Anadolu blgesi 6 0 5 6 1 0 18
% 3,9% 0% 3,3% 3,9% 0,7% 0% 11,8%
Karadeniz blgesi 17 2 12 10 0 0 41
% 11,1% 1,3% 7,8% 6,5% 0% 0% 26,8%
Dou Anadolu blgesi 7 4 3 8 1 0 23
% 4,6% 2,6% 2,0% 5,2% 0,7% 0% 15,0%
Gneydou Anadolu blgesi 6 0 3 2 0 0 11
% 3,9% 0% 2,0% 1,3% 0% 0% 7,2%
Toplam 57 9 38 45 2 2 153
% 37,3% 5,9% 24,8% 29,4% 1,3% 1,3% 100,0%

Tablo 3.58.e gre orlu blgesine ekonomik nedenlere bal olarak g eden
katlmclar arasnda en ok g veren blgeler Marmara blgesi ve Karadeniz
blgesidir. Marmara blgesi orluya 18 ger vererek %11,8 oranna sahipken,
Karadeniz blgesi 17 ger vererek %11,1 orana sahiptir. Dou Anadolu blgesi ve
Gneydou Anadolu blgesi ekonomik nedenlere bal olarak orluya g veren dier
blgelerdendir. Ailesel nedenlere bal olarak g eden katlmclar en ok g veren
blge yine Karadeniz blgesidir. orluya verdii 12 ger ile genelin %7,8 orana
sahiptir. ve alma hayatna bal olarak g eden katlmclar younlukla Marmara
blgesi, Karadeniz blgesi ve Dou Anadolu blgesidir. Anadolu blgesi, orluya
istihdam nedenlerine bal olarak g veren dier blgelerden bir tanesidir.
 156

3.2.9. orlu Aratrma Sahasndan Elde Edilen Bulgularn, Birbirlerinden

Bamsz Olup Olmadnn Ki-Kare Bamszlk Testi le Test Edilmesi

Bu ksmda, orlu ilesinden elde edilen eitli bulgularn birbirinden bamsz olup
olmadklar test edilecektir. Gerlerin, Sosyo-Ekonomik durumlarna gre ekici ve
itici nedenlerden bamsz olup olmad Ki-Kare bamszlk testi ile test edilecektir.

Tablo 3.59. Gerlerin Cinsiyetleri le ekici Nedenlerin Karlatrlmas Tablosu

Cinsiyet Dalm Toplam 2
ekici Nedenler s.d. p
Erkek Kadn
Ekonomik nedenler 43 14 57
% 28,1% 9,2% 37,3%
Sosyal nedenler 5 4 9
% 3,3% 2,6% 5,9%
Ailesel nedenler 16 22 38
% 10,5% 14,4% 24,8%
ve alma hayat ile ilgili
27 18 45
nedenler 13,452 5 0,019
% 17,6% 11,8% 29,4%
evreden duyduu izlenimler 2 0 2
% 1,3% ,0% 1,3%
Siyasi nedenler 2 0 2
% 1,3% ,0% 1,3%
Toplam 95 58 153
% 62,1% 37,9% 100,0%

Cinsiyet ile ekici sebeplerin birbirinden bamsz olup olmadna ilikin Ki-Kare
bamszlk testi aadaki gibi yaplmtr:

H0= ekici nedenler cinsiyetten bamszdr.

H1= ekici nedenler cinsiyetten bamsz deildir.

Analiz sonucu p deerinin 0,05ten byk olup olmadna baklarak ksaca karar
verilecektir. Buna gre:

p < 0,05 ise H0 red ; p > 0,05 ise H0 kabul edilecektir.

Burada p = 0,019 < 0,05 olduu iin H0 red edilir. Bylece orlu blgesinde ekici
sebeplerin cinsiyetten bamsz olmad ortaya konulabilmektedir.
 157

Tablo 3.59a gre erkek katlmclar arasnda en fazla ekonomik nedene bal olarak
g eden gerler olduu grlrken, kadnlarn ise, ailesel nedenlere bal olarak g
etme younluunu fazla olduu grlmektedir. Buna gre ekici sebepler ile cinsiyet
arasnda bir iliki olduu sylenebilir. Ki-Kare testinin sonularna gre ekici
sebeplerin cinsiyetten bamsz olmad ortaya konulmutur.

Tablo 3.60. Gerlerin Cinsiyetleri ile tici Nedenlerin Karlatrlmas Tablosu

Cinsiyet 2
tici Nedenler Toplam s.d. p
Erkek Kadn
Cevap vermeyen 1 1 2
% 0,7% 0,7% 1,3%
arama/bulma 35 14 49
% 22,9% 9,2% 32,0%
Ekonomik 28 11 39
% 18,3% 7,2% 25,5%
Tayin 8 3 11
% 5,2% 2,0% 7,2%
Eitim 1 3 4
% 0,7% 2,0% 2,6% 14,682 8 0,066
Hanehalkna bal nedenler 17 21 38
% 11,1% 13,7% 24,8%
Deprem 1 1 2
% 0,7% 0,7% 1,3%
Gvenlik 2 0 2
% 1,3% 0% 1,3%
Dier 2 4 6
% 1,3% 2,6% 3,9%
Toplam 95 58 153
62,1% 37,9% 100,0%
%

H0 = tici nedenler cinsiyetten bamszdr.

H1 = tici nedenler cinsiyetten bamsz deildir.

p = 0,066 > 0,05 olduu iin H0 kabul edilir.

Tablo 3.60.a gre erkek katlmclar daha ok ekonomik ve istihdam koullarna

dayanan nedenlere bal olarak g ederken, kadn katlmclar ailesel nedenlere bal
olarak g ettikleri grlebilmektedir. Buna gre itici nedenler ile cinsiyet arasnda bir
 158

iliki olduu sylenemez. Ki-Kare testinin sonularna gre itici nedenlerin cinsiyetten
bamsz olduu ortaya konulmutur.

Tablo 3.61. Gerlerin ekici Nedenleri ile Eitim Durumunun Karlatrlmas

Tablosu

ekici Nedenler

Eitim ve Toplam 2
alma evreden s.d. p
Durumu Ekonomik Sosyal Ailesel Siyasi
hayat duyduu
nedenler nedenler nedenler nedenler
ile ilgili izlenimler
nedenler
Cevap
0 0 0 1 0 0 1
Vermeyen
% 0% 0% 0% 0,7% 0% 0% 0,7%
Okur-yazar
1 0 0 0 0 0 1
deil
% 0,7% 0% 0% 0% 0% 0% 0,7%
Okur-yazar 3 0 2 1 0 0 6
% 2,0% 0% 1,3% 0,7% 0% 0% 3,9%
lkretim 28 3 14 18 1 0 64
% 18,3% 2,0% 9,2% 11,8% 0,7% 0% 41,8%
Lise 18 4 13 11 1 1 48
% 11,8% 2,6% 8,5% 7,2% 0,7% 0,7% 31,4% 20,908 35 0,971
Yksekokul 4 1 1 4 0 0 10
% 2,6% 0,7% 0,7% 2,6% 0% 0% 6,5%
niversite 3 1 8 9 0 1 22
% 2,0% 0,7% 5,2% 5,9% 0% 0,7% 14,4%
Lisansst 0 0 0 1 0 0 1
% 0% 0% 0% 0,7% 0% 0% 0,7%
Toplam 57 9 38 45 2 2 153
% 37,3% 5,9% 24,8% 29,4% 1,3% 1,3% 100,0%

H0 = ekici nedenler eitim durumundan bamszdr.

H1 = ekici nedenler eitim durumundan bamsz deildir.

p = 0,971 > 0,05 olduu iin H0 kabul edilir.

Tablo 3.61.e gre farkl eitim seviyesinden ve farkl nedenlere bal olarak g
eden katlmclar bulunmaktadr. Lise ve ilkretim eitim dzeyine sahip olan
katlmclarn youn olarak ekonomik, istihdam ve ailesel nedenlere bal olarak g
ettikleri grlmektedir. Buna gre ekici nedenler ile eitim durumlar arasnda bir iliki
 159

olduu sylenemez. Ki-Kare testinin sonularna gre ekici nedenler ile eitim
durumlarnn bamsz olduu ortaya konulmutur.

Tablo 3.62. Gerlerin tici Nedenleri ile Eitim Durumlarnn Karlatrlmas

Tablosu
Eitim Durumu
Toplam 2
tici Nedenler Okur- s.d. p
Cevap Okur- lk Yksek
yazar Lise niversite Lisansst
vermeyen yazar retim okul
deil
Cevap
0 0 0 0 1 1 0 0 2
vermeyen
% 0% 0% 0% 0% 0,7% 0,7% 0% 0% 1,3%

1 0 3 20 14 6 5 0 49
arama/bulma
% 0,7% 0% 2,0% 13,1% 9,2% 3,9% 3,3% 0% 32,0%
Ekonomik 0 0 1 23 10 1 3 1 39
% 0% 0% 0,7% 15,0% 6,5% 0,7% 2,0% 0,7% 25,5%
Tayin 0 0 0 1 4 1 5 0 11
% 0% 0% 0% 0,7% 2,6% 0,7% 3,3% 0% 7,2%
Eitim 0 1 0 1 0 1 1 0 4
% 0% 0,7% 0% 0,7% 0% 0,7% 0,7% 0% 2,6%
Hanehalkna
0 0 2 16 15 0 5 0 38 91,089 56 0,002
bal nedenler
% 0% 0% 1,3% 10,5% 9,8% 0% 3,3% 0% 24,8%
Deprem 0 0 0 0 2 0 0 0 2
% 0% 0% 0% 0% 1,3% 0% 0% 0% 1,3%
Gvenlik 0 0 0 2 0 0 0 0 2
% 0% 0% 0% 1,3% 0% 0% 0% 0% 1,3%
Dier 0 0 0 1 2 0 3 0 6
% 0% 0% 0% 0,7% 1,3% 0% 2,0% 0% 3,9%
Toplam 1 1 6 64 48 10 22 1 153
31,4
% 0,7% 0,7% 3,9% 41,8% 6,5% 14,4% 0,7% 100,0%
%

H0 = tici nedenler eitim durumundan bamszdr.

H1 = tici nedenler eitim durumundan bamsz deildir.

p = 0,002 < 0,05 olduu iin H0 red edilir.

Tablo 3.62ye gre katlmclarn % 15i, ilkretim eitim durumuna sahip olmakla
beraber daha nceki yerleim yerlerinden ekonomik nedenler ile ayrlmlardr.
lkretim seviyesinde eitimi olup gvenlik nedeniyle g eden 2 kii %1,3 orana
sahipken, lisansst eitim seviyesinde olan 1 katlmc ekonomik neden ile g
etmitir. Buna gre itici nedenler ile eitim seviyesinin arasnda bir iliki olduu
 160

sylenebilir. Ki-Kare testinin sonularna gre itici nedenlerin eitim seviyelerinden

bamsz olmad ortaya konulmutur.

Tablo 3.63. Gerlerin Eski Yerleim Blgesi ile ekici Nedenlerinin Karlatrlmas
Tablosu

ekici Nedenler

ve Toplam 2
Eski Yerleim Blgesi alma evreden s.d. p
Ekonomik Sosyal Ailesel Siyasi
hayat duyduu
nedenler nedenler nedenler nedenler
ile ilgili izlenimler
nedenler
Cevap vermeyen 0 2 1 0 0 1 4
% 0% 1,3% 0,7% 0% 0% 0,7% 2,6%
Marmara blgesi 18 1 7 15 0 1 42
% 11,8% 0,7% 4,6% 9,8% 0% 0,7% 27,5%
Ege blgesi 1 0 3 3 0 0 7
% 0,7% 0% 2,0% 2,0% 0% 0% 4,6%
Akdeniz blgesi 2 0 4 1 0 0 7
% 1,3% 0% 2,6% 0,7% 0% 0% 4,6%
Anadolu blgesi 6 0 5 6 1 0 18
% 61,376 35 0,004
3,9% 0% 3,3% 3,9% 0,7% 0% 11,8%
Karadeniz blgesi 17 2 12 10 0 0 41
% 11,1% 1,3% 7,8% 6,5% 0% 0% 26,8%
Dou Anadolu blgesi 7 4 3 8 1 0 23
% 4,6% 2,6% 2,0% 5,2% 0,7% 0% 15,0%
Gneydou Anadolu
6 0 3 2 0 0 11
blgesi
% 3,9% 0% 2,0% 1,3% 0% 0% 7,2%
Toplam 57 9 38 45 2 2 153
% 37,3% 5,9% 24,8% 29,4% 1,3% 1,3% 100,0%

H0 = ekici nedenler eski yerleim blgesinden bamszdr.

H1 = ekici nedenler eski yerleim blgesinden bamsz deildir.

p = 0,004 < 0,05 olduu iin H0 red edilir.

Tablo 3.63.e gre, katlmclarn %0,7si Ege blgesinden ekonomik nedenlere bal
olarak g ederken, katlmclarn %11,1i Karadeniz blgesinden ayn nedene bal
olarak g etmitir. Refah seviyesi yksek blgelerden g eden katlmclarn, g
nedenleri farkl olurken, refah seviyesi dk blgelerden g eden katlmclar daha
ok ekonomik nedenlere bal olarak g etmektedirler. Buna gre ekici nedenler ile
eski yerleim blgesi arasnda bir iliki olduu sylenebilir. Ki-Kare testinin
 161

sonularna gre ekici nedenlerin eski yerleim blgelerinden bamsz olmad

ortaya konulmutur.

Tablo 3.64. Gerlerin Eski Yerleim Blgesi ile tici Nedenlerinin Karlatrlmas
Tablosu

tici Nedenler
Eski
Toplam 2
Yerleim s.d. p
Blgesi Hanek.
Cevap i arama
Ekonomik Tayin Eitim bal Deprem Gvenlik Dier
vermeyen bulma
nedenler
Cevap
1 0 1 0 0 0 0 0 2 4
vermeyen
% 0,7% 0% 0,7% 0% 0% 0% 0% 0% 1,3% 2,6%
Marmara
0 14 12 5 2 7 0 0 2 42
blgesi
% 0% 9,2% 7,8% 3,3% 1,3% 4,6% 0% 0% 1,3% 27,5%

Ege blgesi 0 4 0 0 0 3 0 0 0 7
% 0% 2,6% 0% 0% 0% 2,0% 0% 0% 0% 4,6%
Akdeniz
0 2 1 0 0 4 0 0 0 7
blgesi
% 0% 1,3% 0,7% 0% 0% 2,6% 0% 0% 0% 4,6%
Anadolu
0 6 3 3 0 6 0 0 0 18
blgesi
% 0% 3,9% 2,0% 2,0% 0% 3,9% 0% 0% 0% 11,8% 86,834 56 0,005
Karadeniz
1 11 15 1 0 11 2 0 0 41
blgesi
% 0,7% 7,2% 9,8% 0,7% 0% 7,2% 1,3% 0% 0% 26,8%
Dou
Anadolu 0 8 4 2 2 5 0 1 1 23
blgesi
% 0% 5,2% 2,6% 1,3% 1,3% 3,3% 0% 0,7% 0,7% 15,0%
Gneydou
Anadolu 0 4 3 0 0 2 0 1 1 11
blgesi
% 0% 2,6% 2,0% 0% 0% 1,3% 0% 0,7% 0,7% 7,2%

Toplam 2 49 39 11 4 38 2 2 6 153
% 1,3% 32,0% 25,5% 7,2% 2,6% 24,8% 1,3% 1,3% 3,9% 100,0%

H0 = tici nedenler eski yerleim blgesinden bamszdr.

H1 = tici nedenler eski yerleim blgesinden bamsz deildir.

p = 0,005 < 0,05 olduu iin H0 red edilir.

Tablo 3.64.e gre, gvenlik nedenine bal olarak g eden katlmclara dou
blgelerinde rastlanrken, batda bulunan blgelerde gvenlik nedenine bal olarak g
eden katlmclara rastlanmamtr. Buna gre itici nedenler ile eski yerleim blgesi
arasnda bir iliki olduu sylenebilir. Ki-Kare testinin sonularna gre itici nedenlerin
eski yerleim blgelerinden bamsz olmad ortaya konulmutur.
 162

Tablo 3.65. Gerlerin Gelir Seviyesi ile orluya G Etmelerine Memnunluklarnn

Karlatrlmas Tablosu
Yaam Memnunluu
2
Gelir Aral (YTL) Cevap Toplam s.d. p
Evet Hayr
vermeyen
Cevap vermeyen 0 4 1 5
% 0% 2,6% 0,7% 3,3%
100-500 1 34 10 45
% 0,7% 22,2% 6,5% 29,4%
501-1000 2 52 12 66
% 1,3% 34,0% 7,8% 43,1%
1001-1500 1 21 4 26
% 0,7% 13,7% 2,6% 17,0%
6,001 12 0,916
1501-2000 1 6 0 7
% 0,7% 3,9% 0% 4,6%
2001-3000 0 3 0 3
% 0% 2,0% 0% 2,0%
5001 ve + 0 1 0 1
% 0% 0,7% 0% 0,7%
Toplam 5 121 27 153
% 3,3% 79,1% 17,6% 100,0%

H0 = Yaam memnuniyeti gelir seviyesinden bamszdr.

H1 = Yaam memnuniyeti gelir seviyesinden bamsz deildir.

p = 0,916 > 0,05 olduu iin H0 kabul edilir.

Tablo 3.65.e gre gelir seviyesi dk olan katlmclar orluya g ettiklerine

memnun olduu gzlenirken, gelir seviyesinin yksek olan katlmclarnda orluya
g ettiklerinden memnun olduklar gzlenmektedir. Buna gre gelir seviyesi ile yaam
memnuniyeti arasnda bir iliki olduu sylemez. Ki-Kare testinin sonularna gre
gelir seviyesi yaam memnuniyetinden bamsz olduu ortaya konulmutur.
 163

Tablo 3.66. Gerlerin Yaam Memnuniyetinin Cinsiyet ve Eski Yerleim Merkezine

Gre Karlatrlmas Tablosu
nceki Yaam Memnuniyeti
2
Cinsiyet Yerleim Cevap Toplam s.d. p
Merkezi Evet Hayr
Vermeyen
Cevap
0 1 0 1
vermeyen
Erkek % 0% 1,1% 0% 1,1%
l merkezi 2 30 2 34
% 2,1% 31,6% 2,1% 35,8%
le 0 37 5 42 11,241 6 0,081
% 0% 38,9% 5,3% 44,2%
Ky 0 12 6 18
% 0% 12,6% 6,3% 18,9%
Toplam 2 80 13 95
% 2,1% 84,2% 13,7% 100,0%
l merkezi 3 12 6 21
Kadn % 5,2% 20,7% 10,3% 36,2%
le 0 20 7 27
% 0% 34,5% 12,1% 46,6%
7,437 4 0,115
Ky 0 9 1 10
% 0% 15,5% 1,7% 17,2%
Toplam 3 41 14 58
% 5,2% 70,7% 24,1% 100,0%

H0 = Yaam memnuniyeti cinsiyet ve eski yerleim merkezinden bamszdr.

H1 = Yaam memnuniyeti cinsiyet ve eski yerleim merkezinden bamsz
deildir.

Erkek p = 0,081 > 0,05 olduu iin H0 kabul edilir.

Kadn p = 0,115 > 0,05 olduu iin H0 kabul edilir.

Tablo 3.66ya gre orluya hem il merkezinden, hem de ky merkezlerinden g

eden kadn veya erkek gerlerin younlukla, orluya g ettiklerinden mutlu
olduklarn belirtmilerdir. Buna gre yaam memnuniyeti ile eski yerleim merkezi ve
cinsiyet arasnda bir iliki olduu sylemez. Ki-Kare testinin sonularna gre yaam
memnuniyeti, eski yerleim merkezi ve cinsiyetten bamsz olduu ortaya
konulmutur.
 164

Tablo 3.67. Sosyal Gvenceye Sahip Olan Gerler ile Eski Yerleim Blgesinin
Karlatrlmas Tablosu
Sosyal Gvence
2
Eski yerleim Blgesi Cevap Toplam s.d. p
vermeyen Evet Hayr
Cevap vermeyen 0 3 1 4
% 0% 2,0% 0,7% 2,6%
Marmara blgesi 0 38 4 42
% 0% 24,8% 2,6% 27,5%
Ege blgesi 0 7 0 7
% 0% 4,6% 0% 4,6%
Akdeniz blgesi 0 5 2 7
% 0% 3,3% 1,3% 4,6%
Anadolu blgesi 0 17 1 18
14,878 14 0,387
% 0% 11,1% 0,7% 11,8%
Karadeniz blgesi 1 36 4 41
% 0,7% 23,5% 2,6% 26,8%
Dou Anadolu blgesi 0 17 6 23
% 0% 11,1% 3,9% 15,0%
Gneydou Anadolu blgesi 0 7 4 11
% 0% 4,6% 2,6% 7,2%
Toplam 1 130 22 153
% 0,7% 85,0% 14,4% 100,0%

H0 = Sosyal gvenceye sahip olan gerler eski yerleim blgesinden

bamszdr.
H1 = Sosyal gvenceye sahip olan gerler eski yerleim blgesinden bamsz
deildir.

p = 0,387 > 0,05 olduu iin H0 kabul edilir.

Tablo 3.67.de katlmclarn eski yerleim blgelerine gre sosyal gvenceye sahip
olup olmadklar deerlendirilmitir. Marmara blgesinden gelen katlmclarn 4
gerin sosyal gvencesi olmazken, ayn durum Gneydou Anadolu blgesinde ve
Karadeniz blgesinde de grlmektedir. Blgelerin geneli incelendiinde ise Ege
blgesi hari, her blgede sosyal gvenceye sahip olanlar ve olmayanlar mevcuttur.
Sadece Ege blgesinden gelen katlmclarn hepsinde sosyal gvence bulunmaktadr.
Buna gre sosyal gvence ile eski yerleim blgesi arasnda bir iliki olduu
sylenemez. Ki-Kare testinin sonularna gre sosyal gvencenin eski yerleim
blgesinden bamsz olduu ortaya konulmutur.
 165

Tablo 3.68. Gerlerin G Nedenlerinden Ailesel Neden ile Ekonomik Nedeninin

Karlatrlmas Tablosu
Ailesel Neden
Ekonomik 2
Cevap Toplam s.d. p
Neden 1.Sra 2.Sra 3.Sra 4.Sra 5.Sra 7.Sra
vermeyen
Cevap
32 27 1 0 0 0 0 60
vermeyen
% 20,9% 17,6% 0,7% 0% 0% 0% 0% 39,2%
1.Sra 48 0 6 2 1 0 0 57
% 31,4% 0% 3,9% 1,3% 0,7% 0% 0% 37,3%
2.Sra 13 7 0 5 1 1 0 27
% 8,5% 4,6% 0% 3,3% 0,7% 0,7% 0% 17,6%
100,632 24 0,000
3.Sra 1 2 3 0 0 0 1 7
% 0,7% 1,3% 2,0% 0% 0% 0% 0,7% 4,6%
4.Sra 0 2 0 0 0 0 0 2
% 0% 1,3% 0% 0% 0% 0% 0% 1,3%
Toplam 94 38 10 7 2 1 1 153
% 61,4% 24,8% 6,5% 4,6% 1,3% 0,7% 0,7% 100,0%

H0 = Ailesel neden Ekonomik nedenden bamszdr.

H1 = Ailesel neden Ekonomik nedenden bamsz deildir.

p = 0,000 < 0,05 olduu iin H0 red edilir.

Tablo 3.68e gre hem ekonomik nedene hem de ailesel nedene cevap vermeyen 32
katlmc genelin %20,9unu oluturmaktadr. G etmelerinde en nemli neden olarak
ailesel nedenleri yazan 27 katlmc genelin %17,6sn oluturmaktadr. En nemli g
etme nedeni olarak ailesel nedeni, ikinci en nemli neden olarak da ekonomik nedenleri
gren 7 katlmc genelin %4,6sn olutururken, ekonomik nedeni nc en nemli
neden olarak gren 2 katlmc %1,3 orana sahiptir. Ekonomik nedeni en nemli g
etme nedeni olarak gren 6 katlmc, ailesel nedenleri de ikinci en nemli g etme
nedeni olara grmekte ve %3,9luk orana sahip olmaktadr. Buna gre ailesel nedenler
ile ekonomik nedenler arasnda bir iliki olduu sylenebilir. Ki-Kare testinin
sonularna gre ailesel nedenlerin ekonomik nedenlerden bamsz olmad ortaya
konulmutur.
 166

Tablo 3.69. Gerlerin G Nedenlerinden Ailesel Neden ile ve alma Hayat ile
lgili Nedenlerin Karlatrlmas Tablosu
ve
Ailesel Neden
alma
2
Hayat ile Toplam s.d. p
Cevap
lgili 1.Sra 2.Sra 3.Sra 4.Sra 5.Sra 7.Sra
vermeyen
Nedenler
Cevap
36 29 5 2 0 0 0 72
vermeyen
% 23,5% 19,0% 3,3% 1,3% 0% 0% 0% 47,1%

1.Sra 37 0 2 3 1 1 1 45

% 24,2% 0% 1,3% 2,0% 0,7% 0,7% 0,7% 29,4%

2.Sra 20 9 0 2 1 0 0 32
64,095 18 0,000
% 13,1% 5,9% 0% 1,3% 0,7% 0% 0% 20,9%

3.Sra 1 0 3 0 0 0 0 4

% 0,7% 0% 2,0% 0% 0% 0% 0% 2,6%

Toplam 94 38 10 7 2 1 1 153

% 61,4% 24,8% 6,5% 4,6% 1,3% 0,7% 0,7% 100,0%

H0 = Ailesel neden ve alma Hayat ile lgili Nedenlerden bamszdr.

H1 = Ailesel neden ve alma Hayat ile lgili Nedenlerden bamsz deildir.

p = 0,000 < 0,05 olduu iin H0 red edilir.

Tablo 3.69a gre hem i ve alma hayat ile ilgili nedenlere hem de ailesel nedene
cevap vermeyen 36 katlmc genelin %23,5ini oluturmaktadr. G etmelerinde en
nemli neden olarak ailesel nedenleri yazan 29 katlmc genelin %19unu
oluturmaktadr. Ailesel nedeni g etme nedeni olarak en nemli neden olarak bulan
38 katlmc genelin %24,8ini oluturmaktadr. En nemli g etme nedeni olarak
ailesel nedeni, ikinci en nemli neden olarak da i ve alma hayat ile ilgili nedenleri
gren 9 katlmc genelin %5,9luk payna sahiptir. En nemli g etme nedeni olarak i
ve alma hayat ile ilgili nedenleri gren 37 katlmc varken ikinci olarak ailesel
nedenleri g sebebi olarak 2 katlmc %1,3luk orana sahiptir. Buna gre ailesel
nedenler ile i ve alma hayat ile ilgili nedenler arasnda bir iliki olduu sylenebilir.
Ki-Kare testinin sonularna gre ailesel nedenlerin i ve alma hayat ile ilgili
nedenlerden bamsz olmad ortaya konulmutur.
 167

Tablo 3.70. Gerlerin G Nedenlerinden Arama/Bulma ve Hanehalkna Bal

Nedenlerin Karlatrlmas Tablosu
Hanehalkna Bal Nedenler
2
Arama/Bulma Cevap Toplam s.d. p
Nedeni 1.Sra 2.Sra 3.Sra 4.Sra 5.Sra
vermeyen
Cevap
38 28 2 1 0 0 69
vermeyen
% 24,8% 18,3% 1,3% 0,7% 0% 0% 45,1%
1.Sra 42 0 4 1 1 1 49
% 27,5% 0% 2,6% 0,7% 0,7% 0,7% 32,0%
2.Sra 21 9 0 2 0 0 32
% 13,7% 5,9% 0% 1,3% 0% 0% 20,9%
45,473 20 0,001
3.Sra 1 0 1 0 0 0 2
% 0,7% 0% 0,7% 0% 0% 0% 1,3%
5.Sra 0 1 0 0 0 0 1
% 0% 0,7% 0% 0% 0% 0% 0,7%
Toplam 102 38 7 4 1 1 153
% 66,7% 24,8% 4,6% 2,6% 0,7% 0,7% 100,0%

H0 = Ailesel neden ve alma Hayat ile lgili Nedenlerden bamszdr.

H1 = Ailesel neden ve alma Hayat ile lgili Nedenlerden bamsz deildir.

p = 0,001 < 0,05 olduu iin H0 red edilir.

Tablo 3.70e gre hem i arama/bulma hem de hanehalkna bal nedenlere cevap
vermeyen 38 katlmc genelin %24,8ini oluturmaktadr. Hanehalkna bal nedenleri
en nemli g etme olarak gren 9 katlmc, ikinci en nemli g etme nedeni olarak i
arama/bulma nedenini grmektedir. arama/bulma nedenini en nemli g etme
nedeni olarak gren 42 ger genelin %27,5ini olutururken, en nemli ikinci g etme
nedeni olarak hanehalkna bal nedenleri grmektedir. Buna gre hanehalkna bal
nedenler ile i arama/bulma nedeni arasnda bir iliki olduu sylenebilir. Ki-Kare
testinin sonularna gre hanehalkna bal nedenlerin i arama/bulma nedeninden
bamsz olmad ortaya konulmutur.
 168

Tablo 3.71. Gerlerin G Nedenlerinden Ekonomik Nedenler ve Hanehalkna Bal

Nedenlerin Karlatrlmas Tablosu
Hanehalkna Bal Nedenler
Ekonomik 2
Cevap Toplam s.d. p
Nedenler 1.Sra 2.Sra 3.Sra 4.Sra 5.Sra
vermeyen
Cevap
46 34 6 0 0 0 86
vermeyen
% 30,1% 22,2% 3,9% 0% 0% 0% 56,2%
1.Sra 37 0 0 2 0 0 39
% 24,2% 0% 0% 1,3% 0% 0% 25,5%
2.Sra 18 1 0 2 1 0 22
% 11,8% 0,7% 0% 1,3% 0,7% 0% 14,4%
82,456 20 0,000
3.Sra 1 2 1 0 0 1 5
% 0,7% 1,3% 0,7% 0% 0% 0,7% 3,3%
7.Sra 0 1 0 0 0 0 1
% 0% 0,7% 0% 0% 0% 0% 0,7%
Toplam 102 38 7 4 1 1 153
% 66,7% 24,8% 4,6% 2,6% 0,7% 0,7% 100,0%

H0 = Hanehalkna Bal Nedenler Ekonomik Nedenlerden bamszdr.

H1 = Hanehalkna Bal Nedenler Ekonomik Nedenlerden bamsz deildir.

p = 0,000 < 0,05 olduu iin H0 red edilir.

Tablo 3.71e gre hem hanehalkna bal nedenleri hem de ekonomik nedenleri
semeyen 46 ger genelin %30,1ini oluturmaktadr. Hanehalkna bal nedenleri en
nemli g etme nedeni olarak 1 katlmc, ekonomik nedenleri ikinci en nemli g
etme nedeni olarak grrken, 2 katlmc ekonomik nedenleri nc en nemli g
nedeni olarak grmektedir. Ekonomik nedeni en nemli g etme nedeni olarak gren 2
katlmc, hanehalkna bal nedenleri nc en nemli neden olarak grmektedir.
Katlmclardan 38 ger hanehalkna bal nedenleri en nemli g etme nedeni olarak
grerek genelin %24,8sini olutururken, ekonomik nedenleri en nemli g neden
olarak gren 39 katlmc genelin %25,5inin oluturmaktadr. Buna gre hanehalkna
bal nedenler ile ekonomik nedenler arasnda bir iliki olduu sylenebilir. Ki-Kare
testinin sonularna gre hanehalkna bal nedenlerin ekonomik nedenlerden bamsz
olmad ortaya konulmutur.
 169

SONU

Trkiyede, 1945-1950li yllardan itibaren, sanayi ve endstri alanlarnda meydana

gelen gelimeler neticesinde meknsal kalknma balam, sanayi ve endstri
sektrlerinin hakim olduu yerleim merkezleri giderek byyen ve gelien merkezler
haline gelmilerdir. Kentsel yerleim merkezlerinin byme atlmlar ve kentleme
olgusuna paralel olarak, bu tr zelliklere sahip olan yerleim merkezlerine gittike
artan g eilimi balamtr.

G eilimi olumlu ynler yannda olumsuz ynler de tamaktadr. Bu da kentlerde

ekonomik, sosyal, kltrel ve gvenlik gibi birok alanda, g sonucu sorunlar ortaya
kmasna sebep olmaktadr. Bu sorunlarn zm, nedenlerinin iyi bilinmesine
baldr.

Trkiye ig literatrnde, g olgusunun oluumuna dair faktrler ortaya

konulmas, bu faktrlerin ve hipotezlerin g olgusu ile olan ilikisinin test edilmesi
amacyla orlu rnei ele alnarak analizi yaplmtr.

Aratrma sahasndan elde edilen veriler neticesinde, katlmc gerlerin %33

ekonomik nedenlerden gelir durumuna bal olarak g ettiklerini belirtirken, %30u i
ve alma hayatna bal nedenlerden dolay g ettiklerini belirtmilerdir. Ayrca
%26lk oran ise hanehalkna bal nedenlerden ve %6sda sosyal nedenlere bal
olarak g ettiklerini belirtmilerdir.

Aratrmaya katlan gerlerin itici gler faktr incelendiinde ise, %33nn

i arama/ i bulma, %26snn ekonomik nedenlerden gelir yetersizlii ve %25inin
hanehalkna bal nedenlerden dolay g ettikleri anlalmaktadr. Hanehalkna bal
gn orannn bu kadar fazla byk olmasnn gelir ve istihdam unsurlarndan
bamsz gelien ekici ve itici glerin ig olgusunun oluumu ierisinde nemli bir
pay vardr.

Aratrma balangcnda esas alnan teoriler nda gerlerin g etme nedenleri

deerlendirilmitir. Aratrma sahasndan elde edilen bulgular neticesinde gerlerin
 170

g nedenlerinin bu teorilere uygunluu grlm ve teorilere bal olarak kurulan

eitli varsaymlarn geerlilii kantlanmtr.

Neo-Klasik Makro Ekonomik teoriye uygun olarak, katlmclarn g etmelerindeki

temel neden ekonomik sorunlardr. Aratrma neticesinde, itici faktr ve ekici
faktrlerin sonucunda gerlerin geni bir blmnn ekonomik nedenlere bal olarak
g ettikleri bulgusunu ortaya konmutur. Ekonomik nedenler g olgusu ierisinde
temel nedenlerden biridir. Neo-Klasik Mikro Ekonomik teori kapsamnda kabul edilen
dier bir varsaym ise sosyal nedenlerdir. ekici nedenler arasnda sosyal nedenlere
bal olarak g etmi katlmclarn says az olmasna karn, itici nedenler arasndaki
pay gz ard edilemeyecek kadar yksektir. Buna bal olarak, Neo-Klasik Mikro
Ekonomik teoriye uygun olarak g etmi gerlerin varl bulunmakla beraber teori
ile ilgili olarak retilen varsaymn geerlilii ortaya konmutur.

Aratrma kapsamnda dier bir varsaymda, orlunun gelien sanayi sektrnn

igc talebine bal olarak oluan g hareketini tetiklemesidir. Bu da kili Emek
teorisine dayanarak retilen varsaym olmaktadr. Bylece katlmclarn i arama/bulma
nedenine bal olarak g edip etmedikleri aratrlmtr. Aratrma bulgular
neticesinde, istihdama bal olarak g eden katlmclarn oran yksektir. Bu da,
gerlerin en nemli g etme nedenleri arasnda i arama/bulma, dier bir ifadeyle
igcne bal nedenlere dayanarak g ettikleri varsaymnn geerliliini ortaya
koymaktadr.

Gerler, i imkanlar ve i eitliliinin olduu sanayilemi blge ya da yerleim

yerlerine doru hareket etmektedirler.

Aratrmadan elde edilen bir dier sonu ise gerlerin ekonomik ve istihdam
faktrlerinden farkl olarak gelien nedenlerinde g olgusuna sebep olabilmesidir.

A teorisine uygun olarak aratrma kapsamnda incelenen bu varsaym, gerlerin

kurduklar ilikilere bal olarak g etmeleri dncesine dayanmaktadr. Aratrma
kapsamnda elde edilen bulgulardan birisi, gerlerin g etme nedenlerinden
hanehalkna bal olan glerdir. Bylece hem itici faktr, hem de ekici faktr olarak
 171

hanehalkna bal nedenlerin etkili olmas bu varsaymn geerliliini gstermektedir.

A teorisinin geerli olup olmadn ortaya koymak iin dier bir gsterge ise
gerlerin, kendilerinden nce orluya g eden akraba, arkada, hemehirlileri ile
kurduklar iletiim sayesinde orluya g etme karar aldklarn, syleiler srasnda
ifade etmeleridir.

Bamllk teorisine gre, orlunun sanayi ve endstri sektrlerinin gelimesine

bal olarak ortaya kan igc talebi orlu ilesini evre yerleim merkezlerine
baml hale getirmektedir. Katlmclar arasnda orluya yakn yerleim
merkezlerinde oturan, hem de i arama/bulma nedenlerine bal olarak g eden
kiilerin says yadsnamaz derecededir.

Aratrma erevesinde eitli hipotezlerin geerli olup olmad aratrlmtr.

Bylece gerlerin cinsiyetleri, g etkileyen ekici nedenlerden bamsz deilken,
itici nedenlerden bamsz olduu ortaya konulmutur. G edilecek yerin sahip olduu
ekici faktrler, gerleri cinsiyetleri farkl olmasna karn ayn ynlerde
etkileyebilmektedir. Ama g ile terk edilecek yerleim merkezinin itici zellikleri, g
karar verenlerin cinsiyetine gre deiebilmektedir. Gerlerin itici ve ekici
nedenlerinin dalm eitim ile ilikilendirilebilir. Gerlerin ekici nedenleri,
gerlerin eitim durumlarndan bamszken, itici nedenlerin eitim durumundan
bamsz olmad grlmtr. Gerlerin g ettikleri eski yerleim merkezlerine gre
itici ve ekici nedenler deiebilmektedir. Buna gre itici ve ekici nedenler gerin
eski yerleim merkezine bal olduunu ortaya konulmutur.

Gerlerin g sonras yaam memnuniyetleri gz nne alndnda, gerlerin

%82sinin yaamlarndan memnun olduu, %18 ise g ettikten sonraki yaamlarndan
memnun olmadklardr. Eriilen sonular neticesinde gerlerin ounun g ettikleri
yerde, yaantlarndan memnun olduklar, kalan ksmnn ise belirlenmeyen dier
sebeplerden, barnma, kltrel ve dier deer yarglarndan ileri geldii sylene
bilmektedir.

Gerlerin gelir seviyesi ile g ettiklerine memnuniyetleri arasnda bir ban olup
olamadna bakldnda ise, aslnda bir ban olmad grlmtr. Aratrma
 172

esnasnda bu hipotez sorgulanm ve g etme memnuniyeti ile gelir seviyesi arasnda

bir iliki olmad grlmtr.

Gerlerin cinsiyetleri, yaam memnuniyetleri ile g ncesi yerleim merkezi

arasnda bir ilikinin olmad ve birbirlerinden bamsz olduklar ortaya konulmutur.
Ayrca gerlerin sosyal gvence durumlar, daha nceki yerleim merkezlerine gre
deerlendirilmi ve birbirinden bamsz olduu grlmtr. Trkiyenin eitli
yerlerinden gelen gerlerin blgesel ayrmlara gidilmeksizin, sosyal gvencelerinin
olduu veya olmad ortaya koyulmutur. Glerin g etme nedenleri zerinde
varsaylan eitli hipotezlerde de, g etme nedenlerinin birbiri ile ilikili olduu
saplanmtr. Ekonomik nedenlerin, istihdama dayal nedenlerin ve ailesel veya
hanehalkna dayal nedenlerin bir iliki ierisinde olduu ve birbirinden bamsz
olmad grlmtr.

orlu rneinden elde edilen veriler incelendiinde, g olgusunun oluumunda

nemli olan gelir ve istihdam faktrlerinin yan sra hanehalkna bal faktrlerinde
nemli olduu grlmektedir. Hanehalkna bal faktrlerin, aile ilikileri, aile
fertlerinin eitimi, salk ve kltrel etkinliklerden daha fazla yararlanma gibi
isteklerden ileri geldii sylenebilmektedir.

Gerlerin yaam memnuniyetinin yksek kmas ve orlunun sanayilemi bir

yerleim merkezi olarak ekim merkezi oluturmas, orluya g hareketliliin devam
edeceini gstermektedir.

orludaki gerlerin yaam memnuniyetlerinin olumlu olmasna karn temel

ekonomik sorunlardan olan isizlik ve gelir dalm sorunlarn hala tadklarn
sylemek mmkndr. Bunun nedenlerine gelince, yaam kalitesinin g ncesi
blgeye gre daha yksek olduu kanlmaz bir gerek olmaktadr. Kentsel yerleim
merkezlerinde grlen ekonomik sorunlarn byk bir ksmnn oluumu g olgusuna
balanmaktadr. Bu balamda g olgusunun nne geebilmek iin nedenleri zerine
odaklanlmaldr.
 173

Trkiyede ig olgusunun getirdii sorunlara sadece kentsel alanlarda alnacak

eitli nlemler ile tam anlamyla baarya ulamak yanl bir tahmin olur. Hzla gelien
ve artarak devam eden g olgusunu ift ynl dnlmeli ve alnacak olan nlemler
sadece g eylemin tad sorunlar zmek iin deil, g olgusunun nne geici
nlemler alnmaldr. Bilinmektedir ki g krsal alanlarn itici, kentsel alanlarn ekici
glerinden meydana gelen bir olgudur. yleyse itici ve ekici glerin ortadan
kaldrlmas gerekmektedir. tici ve ekici faktrlerde n plana kan unsur, ekonomik
faktrler olmaktadr. Bu nedenle lk alnacak nlemlerden birisi blgeler aras
farklklarn ortadan kaldrlmasdr. stihdam ve gelir ynnden geri kalm, dolaysyla
g veren blgelerin, gelir ve istihdam ynnden gelitirilip, blgeler aras gelir ve
istihdam eitsizliklerinin giderilmesi gerekmektedir

Trkiyede blgeler aras farkllklar g olgusunu tetiklemektedir. orlu rneinde

de grld gibi g hareketi sanayilemi blgelere doru olmaktadr. Bu blgelerde
gelir, greceli olarak daha yksek olabilmekte ve i imkanlar daha fazla bulunmaktadr.
G veren blgelerin sanayi ve endstri sektrlerinin gelitirilmesi, hizmet, salk,
eitim sektrlerinde younlatrlmas g veren blgelerde kalknmaya yol aarak g
akmn durdurabilecektir. G veren blgelerin tad itici gler olumlu ynde
iyiletirilmeli ve yaam kalitesinin ykseltilmesi g olgusu azaltlabilir. Yava geliim
gsteren blgelerin yresel veya blgesel doal kaynaklar n plana kartlarak, yresel
kaynaklar glendirilmelidir. Tarm sektrnn gelitirilmesi amacyla eitli tarm
politikalar uygulanarak, tarmsal kalknma gerekletirilmeli, tarm faaliyetleri
canlandrlmaldr. Gerlerin tarm ynnden blgelerine bal kalmalarn salamak
iin gerekirse tarm reformlar yaplmaldr.

G eyleminin gereklemesinde, birbirini etkileyen veya birbirinden bamsz

birok faktr sz konusudur. zellikle gelimekte olan lkelerde ig olgusunu
tetikleyen faktrlerin okluu, uzun vadeli zm politikalarnn yoksunluu,
uygulanma glkleri, gerekli planlamalarn yaplamamas ig olgusunun varln
korumasn salamaktadr. Trkiyede, ekonomik artlar, blgeleraras gelir farkllklar
dzeltilmedike, ig hareketi srmeye devam edecektir.
 174

KAYNAKA

Akay, A. (1985): Traditional Large Land Ownership and its Transformation in two
South East Anatolian Village, M.S. Thesis, Department of Sociology, METU, Ankara

Akkayan, T. (1979): G ve Deime, stanbul niversitesi Ed. Fak. Yaynlar,

No:2573, Ed. Fak. Basmevi, stanbul.

Akit, B. (1985): Ky, Kasaba ve Kentlerde Toplumsal Deime, Turhan Kitabevi,

Ankara

Akit, B. (1998): glerin Nesnel ve znel Toplumsal Tarihi zerine Gzlemler:

Ky Tarafndan Bir Bak, Trkiyede g, Sorunsal Alanlar ve Aratrma
Yntemleri Konferans, Bolu-Gerede 1997, Tarih Vakf Yaynlar, s.2237

Alper, M. A. (2005): i Dvizlerini Belirleyen Makro Ekonomik etkenler: Trkiye

rnei, Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas i Dvizleri Genel Mdrl, Ankara

Arslan . ve Bahattin A. (2002): Yeni Trk Ceza Hukuku erhi, Asil Yaynlar,
Ankara

Aydngl ., duygu A., Sirkeci . (1998): Trkiyede g ve gn i

Hareketine Etkileri, Trkiyede g, Sorunsal Alanlar ve Aratrma Yntemleri
Konferans, Bolu-Gerede 1997, Tarih Vakf Yaynlar, s.207240

Bal, M. (2005): Trkiyede G ve Kentleme, Uluslararas G Sempozyumu

Bildirleri, 811 Aralk 2005, s. 215225

olak, . F. (2002): Trkiyede Kaytd stihdam, Kaytd Sektr Byten

Faktrler, Ekonomiye ve alma Hayatna Etkileri ve zm nerileri

Demir, G. (1997): G Nedenleri ve Gerlerin Beklentilerindeki Gerekleme

Durumu: Bolu li Kbrsk lesi rnei, Toplum ve G Bildiriler Kitab, DE
Yaynlar, No: 2046, Ankara

Demirci M ve Sunar B. (1998): Nfus Saymlar ile Derlenen g Bilgisinin

Deerlendirilmesi, Trkiyede g, Sorunsal Alanlar ve Aratrma Yntemleri
Konferans, Bolu-Gerede 1997, Tarih Vakf Yaynlar, s.125152
 175

DE, (2003): 2002 Hanehalk Bte Anketi Gelir Dalm Sonular, Die Haber
Blteni, 06.11.2003

DE, (2004): 2000 Genel Nfus Saym G statistikleri,DE Haber Blteni, Say:
52, Ankara, 14.12.2008

Doan, M. (2006): Trkiye Ziraatinde Makineleme: Traktr ve bierdverin etkisi,

stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Corafya Blm, Corafya Dergisi,
(2006), say: 4

Doh, R. (1984): Inter-Provincial Migration in Turkey and its Socio-Economic

Background: a Correlation Analysis, Nfus Bilim Dergisi, Hacettepe niversitesi
Nfus Ettleri Enstits, Cilt:6, s. 4961

DPT, (2004): lelerin Sosyo-Ekonmik Gelimilik Sralamas Aratrmas, Blgesel

Gelime ve Yapsal Uyum Genel Mdrl, Ankara

Erjem, Y. (1997):Trkiyede Gler, Kentleme ve Toplumsal Deime, Simurg,

Mersin niversitesi Bilimsel Toplant Topluluu Yayn, Say:2, s.1326

Erman, T. (2004): Gecekondu almalarnda 'teki' Olarak Gecekondulu Kurgular,

European Journal of Turkish Studies, Thematic Issue, No: 1
http://www.ejts.org/document85.html Eriim Tarihi : 11.10.2007

Es, M.ve Ate H. (2004), Kent Ynetimi, Kentlileme Ve G: Sorunlar Ve zm

nerileri, Sosyal Siyaset Konferanslar Dergisi, F Yayn, Say:48, s. 205248.

Gap Blge Kalknma daresi Bakanl (1994): Gap Blgesi Nfus Hareketleri
Aratrmas, Ankara

Gedik, A. (1998): Daimi kametgha Gre G Datas: Eletiriler ve neriler,

Trkiyede g, Sorunsal Alanlar ve Aratrma Yntemleri Konferansna
sunulmu bildiriler, Bolu-Gerede 1997, Tarih Vakf Yaynlar, s.152167

Genler A. ve olak A. (2002): Trkiyeden Yurtdna Beyin G: Ekonomik ve

Sosyal Etkileri, Kocaeli niversitesi I.Ulusal Bilgi, Ynetim ve Ekonomi Kongresi,
zmit, 2002.
 176

Genler A. (2003): Byyen Yasad G Sorunu ve Trkiye, Trakya niversitesi

Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:3, Say:1,

Global Commission on nternational Migration (GCIM). (2005): Migration in an

nterconnected World: New Directions for Action, Report of the Global Commission
on International Migration, Switzerland

Grigg D. B. (1977): E. G. Ravenstein and the laws of migration Journal of

Historical Geography, Cilt: 3,Say: 1

Gktrk A., Kaygalak S. (1999): G ve Kentleme, Sosyal Hizmet Sempozyumu,

Ankara

Gnll, M. (1996): D G, Eitim Fakltesi Dergisi, Pamukkale niversitesi

Yaynlar say:1, s. 94106

Gm, E. (1998): Trkiyenin Nfusu, Trkiye Corafyas nite 1-13, Anadolu

niversitesi Akretim Fakltesi Yaynlar, Editr. Nuray Serter, No: 594, s. 60-84

Gngr, N. (2005): G Olgusu ve Arabesk, Uluslararas G Sempozyumu

Bilgidirleri, 811 Aralk 2005, s. 229236

Gr, T.H. ve Ural E. (2004): Trkiyede Kentlere Gn Nedenleri, Hacettepe

niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi, 22(1), s.2338

Kaya E., entrk H., Dan O., imek S. (2007): Modern Kent Ynetimi-1, Okutan
Yaynclk, stanbul

Kearney, M. (1996): From the Invisible Feet: Anthropological Studies of Migration

and Development, Theories of Migration, ed. Robin Cohen, Edward Elgar Publishing
Limited, England, s.374404

Kele, R. (1993): Kentleme Politikas, mge Kitabevi Yaynlar, Ankara

Kocaman, T. ve Bayazt, S. (1993), Trkiyede gler ve G Edenlerin

Sosyo-Ekonomik Nitelikleri, DPT, Ankara.

Kongar, E. (1997): 21.yyda Trkiye, 27.Bask, Remzi Kitapevi

 177

Kurt, H. (2006): G Eilimleri ve Olas Etkileri, Ynetim Bilimleri Dergisi (4:1)

2006 Journal of Administrative Sciences, s. 135159

Lee, E. S. (1996): A Theory of Migration, Theories of Migration, ed. Robin Cohen,

Edward Elgar Publishing, Cheltenham, s. 1424

Munro, J. M. (1974): Migration Of Turkey, Economic Development and Cultural

Change, Vol.22, No:4, pp. 634653

Narl, N. (2002): lkel Balar, Hemerilik, Gettolama, BA Haber Merkezi,

Merkezi, http://www.bianet.org/diger/makale8376.htm Eriim Tarihi: 05.06.2007

Oktit, N. (1997): Kyn ekicilii- Kentin ticilii, Toplum ve G, II. Ulusal

Sosyoloji Kongresi, DE, S,81-84, Ankara

Oberai, A.S. (1990): Migration, Urbanisation and Development, ILO, Geneva,

zer, . (2004): Kentleme, Kentlileme ve Kentsel Deiim, Ekin Kitabevi, Bursa

zer, . (2006): Trkiyede Kentleme, Kentleme ve Kentsel Deiim Dnden

Bugne Trkiyenin Toplumsal Yaps, editr: M. Zincirkran, Nova yaynlar,
1.Bask, s. 445447

Parnwell, M. (1993): Population Movements and The Third World, New York,

Petersen, W. (1996): A General Typology of Migration, Theoris of Migration, ed.

Robin Cohen, Edward Elgar Publishing Limited, England. S.313

Ravenstein, G. E. (1885): Journal of the Statistical Society of London, Vol. 48, No. 2.
pp. 167235

Audas R. and Mcdonald T. (2004): Rural- Urban Migration n The 1990s, Canadian
Social Trends

Sallan Gl, S. (2002): Ds Gler, Yoksulluk ve Trkiyede Gmenlere Ynelik

Yardmlar, nsan Haklar Yll, Cilt 23-24, s. 79-93.
 178

Schoorl, J.J., Heering L., Esveldt I., Groenewold G., van der Erf R.F., Bosch A.M., de
Valk H. and de Bruijn B.J. (2000), Push and Pull Factors Of nternational
Migration: A Comparative Report, The Hague. Luxembourg, Eurostat, Theme 1
General Statistics.

anl U. ve Gn E. (2005): Mlteci mafyas 7 milyar dolar kazanyor Aksiyon

dergisi, say:559, http://www.aksiyon.com.tr/detay.php?id=22384 Eriim Tarihi:
29.07.2008

Tekeli, . (2007): Trkiyenin G Tarihindeki Deiik Kategorileri, Kkler ve

Yollar, Trkiyede G Sreleri, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, der. :Ayhan
Kaya, Bahar ahin, s. 447475

Tobler, W. (1995): Mgraton: Ravensten, Thorntwate, And Beyond Geography

Department University of California Santa Barbara CA 931064060

Tmertekin, E. (1977): Trkiye de Gler zerine, stanbul niversitesi

Edebiyat Fakltesi Corafya Enstits, Say. 22, s. 30.

Trkiye G ve yerinden Olmu Nfus Aratrmas (TGYONA) (2006): Hacettepe

niversitesi, Nfus Ettleri Enstits, Ankara

Trkiyede lke Iinde Yerinden Edilme Sorunu:Tespitler ve zm nerileri

(2005): Trkiye Ekonomik ve Sosyal Ettler Vakf (Tesev) , stanbul

Trkiye statistik Kurumu (2005): Trkiye statistik Yll 2004,

Trkiye statistik Kurumu (2006): statistiksel Gstergeler 19232005

Trkiye statistik Kurumu (2007): statistiksel Gstergeler 19232006

Trkiye statistik Kurumu (2007): Trkiye statistik Yll 2006

Trkiye statistik Kurumu (2008): Trkiye statistik Yll 2007

Trkiye statistik Kurumu, (2008): Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi 2007 Nfus
Saym Sonular, Haber Blteni, say:9
 179

Trk-, (2008):ubat 2008 Alk ve Yoksulluk Snr, Trk- Haber Blteni,

Trkiye i Sendikalar Konfederasyonu, 16.02.2008

Unat, A. N. (2007): Trk D Gnn Aamalar: 1950li Yllardan 2000li Yllara,

Kkler ve Yollar, Trkiyede G Sreleri, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar,
der. :Ayhan Kaya, Bahar ahin, s. 118

doruluk, . (2002): zmirdeki G Hareketinin ok Durumlu Logit Teknikle

ncelenmesi, Dokuz Eyll niversitesi ktisadi dari Bilimler Fakltesi Dergisi,
Say:1, Cilt:17, s.157183

ner, S. (1972), Nfusbilim Szl, Hacettepe niversitesi Yaynlar, s. 77

niversitesi BF Dergisi, 22 (1), s.2338.

Wallerstein, I. (1976): The Modern World-System I: Capitalist Agriculture and the

Origins of the European World-Economy in the Sixteenth Century, New York:
Academic Press,

Yaln, C. (2004): G Sosyolojisi, An Yaynlar, Ankara

Yamak, R. ve Yamak N. (1999), Trkiyede Gelir Dalm ve G , Dokuz Eyll

niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, Say:1, Cilt: 1, s. 1628

Yener, S. (1977): 19651970 Dneminde ller Aras Gler ve G Edenlerin

Nitelikleri, DPT, s.73
 180

NTERNET KAYNAKLARI

http://www.die.gov.tr/TURKISH/SONIST/goc/14122004.html
Eriim Tarihi: 13.09.2007

http://www.die.gov.tr/TURKISH/SONIST/HHGELTUK/071103.htm
Eriim Tarihi: 07.09.2007

http://www.ejts.org/document85.html Eriim Tarihi: 15.04.2008

Eriim Tarihi: 06.07.2007

http://www.ekodialog.com/Konular/tarim_eko/tarim_istihdam_gelir_dagilimi.html
Eriim Tarihi: 24.08.2007

http://esa.un.org/migration/index.asp?panel=1 Eriim Tarihi: 19.07.2008

http://www.hmd.gov.tr/GuncelDuyuru/AB_20060726_toplantisunum.pdf
Eriim Tarihi: 08.09.2007

www.harpercollege.edu http://www.harpercollege.edu/mhealy/migrat/xp/mgraven.htm
Eriim Tarihi: 15.02.2008

http://www.iom.int/jahia/Jahia/pid/241 Eriim Tarihi: 02.08.2008

http://www.iom.int/jahia/page254.html Eriim Tarihi: 02.08.2008

http://www.kenthaber.com/Arsiv/Haberler/2008/Ocak/22/Haber_321873.aspx
Eriim Tarihi: 17.02.2008

http://www.migrationinformation.org/datahub/charts/6.1.shtml
Eriim Tarihi: 25.07.2008

http://www.tdk.gov.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05
A79F75456518CA Eriim Tarihi: 06.08.2007
 181

http://www.tdk.gov.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF3F
B36B5C02E7607F&KELIME=g Eriim Tarihi: 10.08.2007

http://www.tekirdag.gov.tr/default.asp?sayfa=ilce3 Eriim Tarihi: 15.02.2008

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=217 Eriim Tarihi: 29.08.2007

http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=3894 Eriim Tarihi: 03.04.2008

http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=53 Eriim Tarihi: 23.07.2007

http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=160 Eriim Tarihi: 23.07.2007

http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=161 Eriim Tarihi: 23.07.2007

http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=162 Eriim Tarihi: 23.07.2007

http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=163 Eriim Tarihi: 23.07.2007

http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=164 Eriim Tarihi: 23.07.2007

http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=165 Eriim Tarihi: 23.07.2007

http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=224 Eriim Tarihi: 29.12.2008

http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=943 Eriim Tarihi: 25.12.2008

http://www.unicef.org/turkey/ut/_ut2_2010.html Eriim Tarihi: 13.02.2008

 182
EK .1. statistiksel Blgelerin Ald ve Verdii Ger Saylar (1995-2000)

Verdii g

Bat Dou Bat

Toplam stanbul Ege Akdeniz
Marmara Marmara Anadolu
Ald G

Toplam T 4 098 356 513 507 172 741 334 671 351 093 378 710 410 316
E 2 324 937 296 387 95 095 194 482 188 368 211 371 237 142
K 1 773 419 217 120 77 646 140 189 162 725 167 339 173 174

T 920 955 - 44 916 57 660 96 929 62 575 74 209

stanbul E 494 883 - 22 295 32 015 47 405 33 304 41 836
K 426 072 - 22 621 25 645 49 524 29 271 32 373

T 240 535 67 409 - 29 126 28 026 16 646 15 414

Bat Marmara
E 141 297 36 201 - 17 228 15 285 10 032 10 223
K 99 238 31 208 - 11 898 12 741 6 614 5 191

T 518 674 57 744 35 384 - 51 946 62 264 64 178

Ege
E 289 984 34 167 18 590 - 28 226 33 663 36 592
K 228 690 23 577 16 794 - 23 720 28 601 27 586

T 432 921 78 807 23 904 44 060 - 38 729 31 278

Dou Marmara
E 243 175 41 993 12 885 24 660 - 21 197 18 845
K 189 746 36 814 11 019 19 400 - 17 532 12 433

T 469 610 42 115 16 660 49 415 44 530 - 60 498

Bat Anadolu
E 254 222 24 212 9 190 26 779 22 823 - 32 776
K 215 388 17 903 7 470 22 636 21 707 - 27 722

T 413 044 48 209 11 212 53 231 30 137 59 449 -

Akdeniz
E 232 923 27 911 6 799 30 347 16 737 32 408 -
K 180 121 20 298 4 413 22 884 13 400 27 041 -

T 205 108 27 182 4 916 15 398 14 073 39 122 40 383

Orta Anadolu
E 117 838 16 182 2 946 9 102 7 975 21 200 22 247
K 87 270 11 000 1 970 6 296 6 098 17 922 18 136

T 219 008 57 787 8 076 16 894 22 163 32 137 15 804

Bat Karadeniz
E 125 960 32 432 4 790 10 083 12 228 17 710 9 761
K 93 048 25 355 3 286 6 811 9 935 14 427 6 043

T 151 193 50 373 3 778 9 320 22 387 11 797 8 625

Dou Karadeniz
E 86 461 27 555 2 253 5 581 11 983 6 734 5 343
K 64 732 22 818 1 525 3 739 10 404 5 063 3 282

T 144 315 26 600 7 575 16 854 12 967 15 704 16 223

Kuzeydou Anadolu
E 95 866 17 923 4 710 11 065 8 058 10 074 10 922
K 48 449 8 677 2 865 5 789 4 909 5 630 5 301

T 170 568 25 969 7 053 18 408 13 656 17 432 26 602

Ortadou Anadolu
E 109 639 17 131 4 610 12 089 8 628 10 866 16 454
K 60 929 8 838 2 443 6 319 5 028 6 566 10 148

T 212 425 31 312 9 267 24 305 14 279 22 855 57 102

Gneydou Anadolu
E 132 689 20 680 6 027 15 533 9 020 14 183 32 143
K 79 736 10 632 3 240 8 772 5 259 8 672 24 959
Not. Blge iindeki illerin birbirleri arasndaki g kapsanmamtr. T: Toplam, E: Erkek, K: Kadn

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=162
 183
EK .1. statistiksel Blgelerin Ald ve Verdii Ger Saylar (1995-2000) (devam)

Verdii G
Orta Bat Dou Kuzeydou Ortadou Gneydou
Anadolu Karadeniz Karadeniz Anadolu Anadolu Anadolu
Ald G

T 300 113 450 799 227 013 256 922 280 156 422 315
E 166 796 247 049 125 176 147 025 167 367 248 679
Toplam K 133 317 203 750 101 837 109 897 112 789 173 636

T 68 940 182 984 88 632 74 699 78 571 90 840

E 37 067 93 925 45 358 41 815 46 009 53 854
stanbul K 31 873 89 059 43 274 32 884 32 562 36 986

T 10 731 21 472 9 251 13 672 12 324 16 464

Bat Marmara E 6 619 12 726 5 307 8 098 8 161 11 417
K 4 112 8 746 3 944 5 574 4 163 5 047

T 33 990 35 888 15 560 39 255 38 121 84 344

Ege E 19 379 20 597 9 312 21 452 22 273 45 733
K 14 611 15 291 6 248 17 803 15 848 38 611

T 24 088 53 689 37 080 42 000 30 088 29 198

Dou Marmara E 14 269 29 803 20 149 22 812 18 298 18 264
K 9 819 23 886 16 931 19 188 11 790 10 934

T 78 186 70 580 19 578 26 324 26 873 34 851

Bat Anadolu E 39 226 37 273 10 742 14 768 15 660 20 773
K 38 960 33 307 8 836 11 556 11 213 14 078

T 34 307 21 683 10 151 15 646 38 829 90 190

Akdeniz E 18 884 12 912 6 489 9 282 22 383 48 771
K 15 423 8 771 3 662 6 364 16 446 41 419

T - 15 879 5 586 9 934 10 987 21 648

Orta Anadolu E - 9 133 3 519 5 797 6 733 13 004
K - 6 746 2 067 4 137 4 254 8 644

T 15 879 - 21 146 8 407 9 411 11 304

Bat Karadeniz E 9 090 - 10 895 5 144 6 241 7 586
K 6 789 - 10 251 3 263 3 170 3 718

T 5 162 18 606 - 10 528 5 414 5 203

Dou Karadeniz E 3 139 9 877 - 6 892 3 595 3 509
K 2 023 8 729 - 3 636 1 819 1 694

T 8 511 9 576 9 983 - 10 151 10 171

Kuzeydou Anadolu E 5 690 6 470 6 128 - 6 672 8 154
K 2 821 3 106 3 855 - 3 479 2 017

T 9 843 9 357 4 822 9 324 - 28 102

E 6 435 6 487 3 474 5 851 - 17 614
Ortadou Anadolu K 3 408 2 870 1 348 3 473 - 10 488

T 10 476 11 085 5 224 7 133 19 387 -

Gneydou Anadolu E 6 998 7 846 3 803 5 114 11 342 -
K 3 478 3 239 1 421 2 019 8 045 -
Not. Blge iindeki illerin birbirleri arasndaki g kapsanmamtr. T: Toplam, E: Erkek, K: Kadn

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=162
 184

EK. 2. statistiki Blge Birimleri Snflamas

STANBUL stanbul Zonguldak

Tekirda Karabk
Edirne Bartn
BATI MARMARA Krklareli Kastamonu
Balkesir ankr
BATI KARADENZ
anakkale Sinop
zmir Samsun
Aydn Tokat
Denizli orum
Mula Amasya
EGE
Manisa Trabzon
Afyonkarahisar Ordu
Ktahya Giresun
DOU KARADENZ
Uak Rize
Bursa Artvin
Eskiehir Gmhane
Bilecik Erzurum
Kocaeli Erzincan
DOU MARMARA
Sakarya Bayburt
KUZEYDOU
Dzce Ar
ANADOLU
Bolu Kars
Yalova Idr
Ankara Ardahan
BATI ANADOLU Konya Malatya
Karaman Elaz
Antalya Bingl
Isparta ORTADOU Tunceli
Burdur ANADOLU Van
Adana Mu
AKDENZ
Mersin Bitlis
Hatay Hakkri
Kahramanmara Gaziantep
Osmaniye Adyaman
Krkkale Kilis
Aksaray anlurfa
GNEYDOU
Nide Diyarbakr
ANADOLU
Nevehir Mardin
ORTA ANADOLU
Krehir Batman
Kayseri rnak
Sivas Siirt
Yozgat
Kaynak: Trkiye statistik Yll 2006, Trkiye statistik Kurumu 2007, s: 379
 185

EK.3. llerin 19952000 Dnemi Net G Hzna Gre Sralan

19751980 19801985 19851990 19952000

Net
Byklk Net g Net g Net g g
sra no hz () hz () hz () hz
l Net g Net g Net g Net g ()
1 Tekirda 4 849 16,5 3 438 10,3 17 907 46,7 51 335 96,8

2 Mula 1 659 4,3 3 058 7,0 15 998 32,9 42 921 70,2

3 Antalya 17 142 26,5 25 339 32,8 82 737 89,7 90 457 64,3

4 Bilecik - 394 -3,0 1 095 7,9 3 009 19,6 10 105 57,9

5 stanbul 288 653 73,4 297 598 60,5 656 677 107,6 407 448 46,1

6 Bursa 58 720 61,0 47 434 41,1 83 641 61,6 85 325 45,1

7 zmir 119 896 73,7 82 173 41,9 146 208 63,8 120 375 39,9

8 Isparta - 2 792 -9,3 - 5 148 -15,4 - 6 495 -17,0 13 869 30,7

9 anakkale - 1 408 -4,0 - 1 834 -4,9 - 2 042 -5,2 11 491 27,4

10 Ankara 49 499 20,6 36 631 13,0 69 511 24,9 90 884 25,6

11 Aydn 9 382 16,7 9 365 14,7 19 077 27,1 21 553 25,5

(1)
12 rnak - - - - - 5 165 -24,7 5 950 21,8

13 Denizli - 3 040 -5,7 2 095 3,5 10 570 15,4 15 205 19,9

14 Krklareli - 3 170 -13,4 - 2 252 -8,9 - 5 510 -20,7 5 270 18,0

15 Eskiehir 7 759 16,4 8 506 16,0 6 510 11,3 9 582 14,8

16 el 40 273 57,5 49 593 56,5 74 717 68,3 18 429 12,4

(1)
17 Dzce - - - - - - 2 243 8,0

18 Balkesir - 6 020 -7,8 3 260 3,9 4 848 5,4 4 804 4,9

(1)
19 Yalova - - - - - - 514 3,5

20 Manisa 8 980 11,1 6 499 7,1 20 946 20,6 3 687 3,2

21 Gaziantep - 1 256 -1,8 - 4 256 -5,2 - 481 -0,5 3 499 3,1

22 Konya - 10 152 -7,5 - 10 623 -6,8 - 27 184 -17,2 2 787 1,4

23 Kocaeli 53 640 112,9 41 287 67,0 83 262 108,2 211 0,2

24 Ktahya 383 0,9 37 0,1 - 4 609 -8,7 - 1 064 -1,8

25 Nide - 7 311 -16,6 - 11 167 -22,6 - 15 857 -55,7 - 699 -2,2

26 Kayseri 10 698 16,3 - 5 145 -6,9 - 16 005 -18,9 - 3 307 -3,5

27 Erzincan - 9 369 -38,4 - 11 583 -45,4 - 25 574 -93,3 - 1 325 -4,7

28 Uak - 1 108 -5,0 - 2 909 -11,8 570 2,1 - 2 058 -6,9

29 Nevehir 4 849 16,5 3 438 10,3 17 907 46,7 51 335 96,8

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=160
 186

EK.3. llerin 19952000 Dnemi Net G Hzna Gre Sralan (devam)

19751980 19801985 19851990 19952000

Net
Byklk Net g Net g Net g g
sra no hz () hz () hz () hz
l Net g Net g Net g Net g ()
(1)
30 Idr - - - - - - - 1 361 -9,3

31 Trabzon - 17 143 -26,2 - 25 496 -35,6 - 51 495 -67,9 - 9 977 -11,1

32 Giresun - 17 523 -40,6 - 19 955 -43,4 - 34 828 -73,9 - 5 849 -12,1

33 Hakkari - 2 064 -16,5 - 1 052 -7,6 - 4 472 -32,9 - 2 346 -12,5

(1)
34 Karaman - - - - 934 4,7 - 2 771 -12,6
(1)
35 Aksaray - - - - - 2 391 -8,2 - 4 769 -13,4

36 Edirne - 2 783 -9,0 - 5 515 -16,5 - 7 493 -21,2 - 5 106 -14,0

37 ankr - 13 828 -59,2 - 9 135 -38,1 - 15 503 -61,0 - 4 471 -18,3

38 Bitlis - 17 653 -81,9 - 9 240 -37,0 - 20 509 -71,9 - 7 104 -21,2

39 Malatya - 23 183 -43,2 - 12 944 -22,0 - 35 207 -54,2 - 16 823 -21,5

40 Rize - 8 624 -26,1 - 11 257 -32,6 - 28 726 -84,0 - 7 473 -21,9

41 Afyon - 13 379 -25,4 - 15 855 -26,5 - 25 779 -37,7 - 16 616 -22,5

42 Burdur - 1 580 -7,5 - 4 045 -17,8 - 8 825 -36,8 - 5 374 -22,7

43 Sakarya 4 315 9,1 7 082 13,2 6 353 10,5 - 15 898 -23,1

44 Gmhane - 21 762 -86,2 - 14 075 -54,1 - 22 305 -135,3 - 4 003 -23,5

45 Elaz - 17 366 -44,2 - 13 683 -31,6 - 21 164 -46,1 - 12 363 -23,8

46 Adana 819 0,7 23 829 16,4 26 934 15,8 - 40 497 -24,0

47 Osmaniye (1) - - - - - - - 10 385 -24,7

48 Amasya - 7 368 -24,5 - 10 463 -32,5 - 19 916 -59,7 - 9 099 -26,8

49 K.mara - 8 206 -13,0 - 10 500 -14,2 - 33 949 -41,6 - 25 530 -28,3

(1)
50 Krkkale - - - - - 8 813 -27,7 - 11 626 -32,7

51 Kastamonu - 10 717 -26,5 - 11 094 -26,9 - 26 777 -66,1 - 11 689 -32,8

52 Hatay 14 046 20,0 4 869 5,7 - 4 002 -4,1 - 38 241 -33,9

53 Tunceli - 13 318 -93,7 - 17 797 -123,9 - 20 332 -153,8 - 3 123 -36,7

(1)
54 Kilis - - - - - - - 4 042 -38,9

55 anlurfa - 35 253 -60,1 - 14 509 -20,9 - 26 800 -30,0 - 49 312 -38,9

56 Diyarbakr - 15 795 -24,2 - 12 550 -16,1 - 32 212 -34,8 - 48 064 -40,0

(1)
57 Karabk - - - - - - - 8 640 -40,7

58 Bolu - 505 -1,2 - 4 902 -10,9 - 4 149 -8,6 - 10 254 -40,8

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=160
 187

EK.3. llerin 19952000 Dnemi Net G Hzna Gre Sralan (devam)

19751980 19801985 19851990 19952000

Net
Byklk Net g Net g Net g g
sra no hz () hz () hz () hz
l Net g Net g Net g Net g ()
59 Van - 7 627 -19,7 - 11 994 -26,3 - 20 780 -37,9 - 32 353 -43,6

60 Ordu - 20 668 -32,3 - 24 230 -34,5 - 42 910 -54,6 - 36 958 -44,7

61 Krehir - 8 330 -39,3 - 6 080 -26,4 - 19 647 -80,4 - 10 748 -45,1

(1)
62 Batman - - - - 3 925 13,9 - 18 032 -45,2

63 Samsun - 11 144 -12,6 - 13 709 -13,8 - 31 222 -29,1 - 51 644 -45,5

64 Tokat - 16 772 -30,0 - 16 782 -27,3 - 45 746 -67,5 - 37 172 -48,4

65 Bingl - 10 678 -54,6 - 9 286 -44,1 - 19 888 -87,7 - 11 407 -50,1

66 Sivas - 50 302 -75,4 - 37 687 -54,6 - 76 451 -105,8 - 35 627 -51,0

67 Erzurum - 46 093 -66,3 - 48 745 -64,8 - 88 298 -113,2 - 46 491 -54,8

68 Ar - 24 986 -80,5 - 19 005 -53,5 - 37 312 -95,4 - 26 213 -56,4

69 orum - 23 753 -46,3 - 17 712 -32,6 - 33 897 -58,5 - 33 022 -58,4

(1)
70 Bayburt - - - - - 13 808 -133,2 - 5 360 -59,5

71 Mu - 16 937 -66,4 - 14 346 -49,4 - 33 829 -100,5 - 24 069 -59,8

72 Kars - 70 872 -113,1 - 50 426 -77,9 - 105 025 -163,5 - 18 331 -61,1

73 Artvin - 12 687 -61,2 - 10 855 -51,1 - 20 372 -98,6 - 11 560 -63,6

74 Mardin - 28 919 -59,8 - 17 495 -31,2 - 34 750 -70,2 - 42 082 -67,6

75 Adyaman - 11 371 -34,7 - 13 614 -35,4 - 17 372 -37,5 - 40 745 -70,2

76 Zonguldak 8 679 10,8 - 18 551 -20,0 - 29 368 -29,4 - 44 009 -73,8

77 Siirt - 10 922 -29,5 - 18 232 -41,7 - 31 311 -140,7 - 17 062 -75,1

78 Sinop - 7 944 -32,6 - 9 777 -38,4 - 22 569 -88,7 - 16 387 -75,7

(1)
79 Bartn - - - - - - - 15 658 -86,8
(1) -
80 Ardahan - - - - - - - 13 526
106,7
81 Van - 7 627 -19,7 - 11 994 -26,3 - 20 780 -37,9 - 32 353 -43,6
(1) l olmadan nceki dnemlere ilikin bilgi verilememitir.
Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=160
 188

Ek. 4. llerin Ald G, Verdii G, Net G ve Net G Hz (19952000)

2000 yl daimi 2000 yl daimi Net g hz

Ald g Verdii g Net g
kametgh kametgh nfusu (1)

Toplam 60 752 995 4 788 193 4 788 193 0 0

Adana 1.669.361 92.684 133.181 - 40.497 -23,97
Adyaman 1.669.361 92.684 133.181 -40.497 -23,97
Afyon 559.772 17.624 58.369 -40.745 -70,23
Ar 728.613 35.636 52.252 -16.616 -22,55
Amasya 451.287 24.586 50.799 -26.213 -56,45
Ankara 334.884 30.294 39.393 -9.099 -26,81
Antalya 3.597.662 377.108 286.224 90.884 25,59
Artvin 1.451.771 171.982 81.525 90.457 64,31
Aydn 176.083 14.374 25.934 -11.560 -63,56
Balkesir 857.507 76.570 55.017 21.553 25,45
Bilecik 992.564 80.207 75.403 4.804 4,85
Bingl 179.562 24.586 14.481 10.105 57,91
Bitlis 222.139 13.795 25.202 -11.407 -50,07
Bolu 331.728 24.270 31.374 -7.104 -21,19
Burdur 246.417 25.532 35.786 -10.254 -40,76
Bursa 234.021 17.328 22.702 -5.374 -22,70
anakkale 1.933.732 180.171 94.846 85.325 45,12
ankr 425.212 42.818 31.327 11.491 27,39
orum 242.287 20.869 25.340 -4.471 -18,28
Denizli 549.321 27.073 60.095 -33.022 -58,36
Diyarbakr 773.169 57.412 42.207 15.205 19,86
Edirne 1.176.390 62.996 111.060 -48.064 -40,04
Elaz 361.227 35.973 41.079 -5.106 -14,04
Erzincan 513.839 36.075 48.438 -12.363 -23,77
Erzurum 282.662 29.336 30.661 -1.325 -4,68
Eskiehir 825.427 50.809 97.300 -46.491 -54,78
Gaziantep 650.265 62.802 53.220 9.582 14,84
Giresun 1.119.535 68.550 65.051 3.499 3,13
Gmhane 481.779 30.844 36.693 -5.849 -12,07
Hakkri 168.573 13.777 17.780 -4.003 -23,47
Hatay 186.976 13.369 15.715 -2.346 -12,47
Isparta 1.110.055 47.298 85.539 -38.241 -33,87
el 458.365 45.579 31.710 13.869 30,72
stanbul 1.497.575 117.894 99.465 18.429 12,38
zmir 9.044.859 920.955 513.507 407.448 46,09
Kars 3.078.981 306.387 186.012 120.375 39,88
Kastamonu 290.611 28.937 47.268 -18.331 -61,15
Kayseri 350.200 26.171 37.860 -11.689 -32,83
Krklareli 954.397 64.169 67.476 -3.307 -3,46
Krehir 294.998 29.968 24.698 5.270 18,03
Kocaeli 233.028 19.273 30.021 -10.748 -45,08
Konya 1.079.603 119.301 119.090 211 0,20
Ktahya 603.765 38.553 39.617 -1.064 -1,76
Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=163
 189

Ek. 4. llerin Ald G, Verdii G, Net G ve Net G Hz (19952000) (devam)

2000 yl daimi 2000 yl daimi Net g hz

Ald g Verdii g Net g
kametgh kametgh nfusu (1)

Toplam 60 752 995 4 788 193 4 788 193 0 0

Manisa 1.149.708 76.526 72.839 3.687 3,21
Kahramanmara 890.448 33.864 59.394 -25.530 -28,27
Mardin 601.621 26.083 68.165 -42.082 -67,58
Mula 632.850 80.782 37.861 42.921 70,20
Mu 390.308 13.379 37.448 -24.069 -59,82
Nevehir 273.293 23.171 25.125 -1.954 -7,12
Nide 312.784 27.740 28.439 -699 -2,23
Ordu 809.013 35.790 72.748 -36.958 -44,66
Rize 337.609 25.050 32.523 -7.473 -21,89
Sakarya 681.577 50.354 66.252 -15.898 -23,06
Samsun 1.108.182 59.628 111.272 -51.644 -45,54
Siirt 218.773 17.932 34.994 -17.062 -75,06
Sinop 208.376 16.205 32.592 -16.387 -75,67
Sivas 680.536 43.309 78.936 -35.627 -51,02
Tekirda 555.916 88.618 37.283 51.335 96,81
Tokat 748.680 33.384 70.556 -37.172 -48,45
Trabzon 893.179 52.923 62.900 -9.977 -11,11
Tunceli 83.642 15.705 18.828 -3.123 -36,65
anlurfa 1.243.058 38.320 87.632 -49.312 -38,90
Uak 297.112 18.807 20.865 -2.058 -6,90
Van 726.202 35.053 67.406 -32.353 -43,58
Yozgat 614.176 32.948 59.223 -26.275 -41,88
Zonguldak 574.182 27.839 71.848 -44.009 -73,82
Aksaray 353.155 18.892 23.661 -4.769 -13,41
Bayburt 87.386 6.027 11.387 -5.360 -59,51
Karaman 219.055 13.374 16.145 -2.771 -12,57
Krkale 349.476 23.455 35.081 -11.626 -32,72
Batman 390.289 20.133 38.165 -18.032 -45,16
rnak 276.300 28.457 22.507 5.950 21,77
Bartn 172.597 10.069 25.727 -15.658 -86,78
Ardahan 119.982 8.791 22.317 -13.526 -106,72
Idr 145.602 11.944 13.305 -1.361 -9,30
Yalova 148.182 22.774 22.260 514 3,47
Karabk 208.057 15.440 24.080 -8.640 -40,68
Kilis 102.002 7.157 11.199 -4.042 -38,86
Osmaniye 415.089 23.845 34.230 -10.385 -24,71
Dzce 281.797 23.982 21.739 2.243 7,99
(1) Daimi ikametgh nfusu iinde yurt dndan gelen g katlmamtr.
Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=163
 190

EK. 5. llerin Yerleim Yerine Gre Ald G (19952000)

2000 yl daimi Toplam

ikametgah ehirden ehire Kyden ehire ehirden kye Kyden kye

Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Toplam

Adana 42.405 41.150 14.007 13.804 13.441 12.571 3.305 3.642 73.158 71.167 144.325

Adyaman 8.660 7.152 4.624 3.387 3.219 2.527 960 917 17.463 13.983 31.446

Afyon 16.988 14.039 5.228 4.091 5.204 4.382 1.145 1.204 28.565 23.716 52.281

Ar 13.948 6.037 5.727 3.107 3.433 2.059 705 739 23.813 11.942 35.755

Amasya 15.993 9.950 4.244 2.790 2.401 2.172 580 607 23.218 15.519 38.737

Ankara 174.333 159.711 39.093 34.761 29.761 25.842 5.001 3.965 248.188 224.279 472.467

Antalya 67.502 60.846 11.541 9.911 38.236 25.840 8.752 7.184 126.031 103.781 229.812

Artvin 6.410 4.548 2.489 1.805 3.273 2.582 669 691 12.841 9.626 22.467

Aydn 29.678 26.263 7.284 6.762 12.305 11.697 5.154 5.959 54.421 50.681 105.102

Balkesir 36.826 30.744 9.899 8.995 13.189 11.819 2.977 2.938 62.891 54.496 117.387

Bilecik 13.128 6.947 3.940 2.190 1.803 1.491 448 401 19.319 11.029 30.348

Bingl 6.686 4.088 3.011 1.695 3.070 1.723 630 280 13.397 7.786 21.183

Bitlis 12.745 8.829 3.374 1.739 2.118 1.409 412 392 18.649 12.369 31.018

Bolu 11.749 7.845 3.417 2.336 3.703 3.604 706 749 19.575 14.534 34.109

Burdur 7.909 6.413 2.260 1.938 2.216 1.890 493 640 12.878 10.881 23.759

Bursa 79.016 75.710 23.588 23.190 21.400 20.389 4.622 4.424 128.626 123.713 252.339

anakkale 19.221 14.111 5.844 4.222 8.551 5.406 1.819 1.489 35.435 25.228 60.663

ankr 10.740 6.589 2.402 1.356 2.784 2.204 400 375 16.326 10.524 26.850

orum 13.749 11.941 6.542 5.138 3.902 3.211 799 1.003 24.992 21.293 46.285

Denizli 22.518 19.576 10.297 9.080 15.509 13.980 5.266 5.205 53.590 47.841 101.431

Diyarbakr 32.535 24.547 10.476 7.503 15.310 13.755 2.746 2.627 61.067 48.432 109.499

Edirne 17.124 12.239 4.505 3.368 4.129 2.578 1.064 832 26.822 19.017 45.839

Elaz 19.902 13.061 5.444 3.583 5.293 3.767 1.548 1.467 32.187 21.878 54.065

Erzincan 14.622 7.594 2.747 1.269 4.260 3.320 817 760 22.446 12.943 35.389

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=164
 191

EK. 5. llerin Yerleim Yerine Gre Ald G (19952000) (devam)

2000 yl daimi Toplam

ikametgah ehirden ehire Kyden ehire ehirden kye Kyden kye

Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Toplam

Erzurum 28.043 22.056 9.788 6.463 6.322 4.448 1.480 1.602 45.633 34.569 80.202

Eskiehir 30.217 27.537 6.258 6.257 5.548 4.867 1.418 1.298 43.441 39.959 83.400

Gaziantep 32.903 28.566 13.178 11.821 4.441 4.275 845 942 51.367 45.604 96.971

Giresun 13.344 11.364 4.244 3.114 5.537 4.924 756 888 23.881 20.290 44.171

Gmhane 4.827 3.524 1.903 1.159 3.223 2.104 533 326 10.486 7.113 17.599

Hakkari 8.458 3.098 3.126 1.547 1.318 589 562 492 13.464 5.726 19.190

Hatay 21.346 17.783 7.492 6.413 14.479 13.062 3.328 3.536 46.645 40.794 87.439

Isparta 27.278 16.996 6.221 3.686 3.585 2.673 1.049 744 38.133 24.099 62.232

el 41.441 39.655 9.276 9.171 27.909 24.874 6.101 5.021 84.727 78.721 163.448

stanbul 363.161 322.012 121.216 106.631 109.868 100.885 20.032 15.898 614.277 545.426 1.159.703

zmir 140.786 127.821 31.223 29.627 30.744 29.062 8.791 9.353 211.544 195.863 407.407

Kars 16.185 6.006 4.785 2.239 3.732 1.983 872 1.044 25.574 11.272 36.846

Kastamonu 11.379 9.262 4.664 3.366 4.543 3.896 1.020 1.151 21.606 17.675 39.281

Kayseri 33.752 30.144 12.595 10.944 13.247 11.776 1.770 1.731 61.364 54.595 115.959

Krklareli 12.659 9.985 3.922 3.577 3.398 3.135 856 911 20.835 17.608 38.443

Krehir 7.900 7.097 2.551 2.167 2.014 1.956 453 554 12.918 11.774 24.692

Kocaeli 43 861 37 351 12.260 10.985 33.141 30.383 6.722 5.332 95.984 84.051 180.035

Konya 59 542 51 909 17.945 15.513 12.941 11.069 3.200 2.767 93.628 81.258 174.886

Ktahya 19 601 13 470 6.601 4.871 6.375 4.459 2.024 1.546 34.601 24.346 58.947

Malatya 24 098 19 508 7.336 5.793 7.828 6.579 1.422 1.370 40.684 33.250 73.934

Manisa 32 432 25 739 11.367 9.857 9.610 9.582 4.056 4.823 57.465 50.001 107.466

K.mara 16 499 11 891 6.898 5.083 6.269 5.335 1.534 1.457 31.200 23.766 54.966

Mardin 12 854 10 048 3.924 3.094 4.084 2.725 821 597 21.683 16.464 38.147

Mula 25 208 18 246 5.667 4.433 25.760 16.899 5.835 4.076 62.470 43.654 106.124

Mu 5 027 3 595 2.725 1.382 3.499 2.588 608 693 11.859 8.258 20.117

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=164
 192

EK. 5. llerin Yerleim Yerine Gre Ald G (19952000) (devam)

2000 yl daimi Toplam

ikametgah ehirden ehire Kyden ehire ehirden kye Kyden kye

Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Toplam

Nevehir 7 157 6 456 2.499 2.129 4.221 3.804 1.681 1.673 15.558 14.062 29.620

Nide 11 111 8 624 2.625 1.906 4.968 3.565 825 678 19.529 14.773 34.302

Ordu 15 658 13 197 7.927 6.361 9.107 7.371 2.095 2.083 34.787 29.012 63.799

Rize 9 699 8 059 4.074 3.228 4.652 4.331 881 921 19.306 16.539 35.845

Sakarya 22 784 17 444 6.001 5.223 12.117 12.191 1.731 2.382 42.633 37.240 79.873

Samsun 28 339 27 030 9.640 8.473 9.675 8.593 1.754 2.580 49.408 46.676 96.084

Siirt 9 447 5 269 2.530 1.461 2.669 1.262 669 334 15.315 8.326 23.641

Sinop 6 005 5 326 2.198 1.731 3.568 2.749 605 521 12.376 10.327 22.703

Sivas 21 546 15 739 7.261 5.289 6.496 5.027 886 907 36.189 26.962 63.151

Tekirda 34 016 27 470 9.395 8.009 12.251 9.976 3.781 3.261 59.443 48.716 108.159

Tokat 15 023 12 725 6.269 5.029 6.663 4.884 1.169 1.148 29.124 23.786 52.910

Trabzon 23 463 19 544 6.634 5.602 11.747 10.593 1.979 1.788 43.823 37.527 81.350

Tunceli 8 376 2 528 2.181 719 2.649 855 713 188 13.919 4.290 18.209

anlurfa 22 074 14 496 8.176 4.765 7.588 5.525 1.960 1.770 39.798 26.556 66.354

Uak 7 862 7 764 3.270 3.467 2.323 1.949 654 648 14.109 13.828 27.937

Van 18 773 13 826 11.426 7.873 5.209 3.989 1.575 1.889 36.983 27.577 64.560

Yozgat 13 755 11 068 5.412 3.843 5.377 4.377 1.619 1.730 26.163 21.018 47.181

Zonguldak 11 190 9 755 4.607 3.924 6.406 5.908 1.790 2.221 23.993 21.808 45.801

Aksaray 7 810 6 464 2.546 2.311 3.274 2.417 626 509 14.256 11.701 25.957

Bayburt 2 198 1 627 848 490 1.010 807 217 233 4.273 3.157 7.430

Karaman 5 375 4 679 1.949 1.757 1.821 1.561 381 310 9.526 8.307 17.833

Krkkale 11 220 9 556 2.178 1.980 2.277 1.900 430 434 16.105 13.870 29.975

Batman 9 542 7 735 3.672 3.060 2.442 1.635 641 458 16.297 12.888 29.185

rnak 11 576 6 718 3.039 1.656 8.201 1.231 2.097 270 24.913 9.875 34.788

Bartn 3 309 2 810 1.239 1.044 2.370 1.772 498 595 7.416 6.221 13.637

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=164
 193

EK. 5. llerin Yerleim Yerine Gre Ald G (19952000) (devam)

2000 yl daimi Toplam

ikametgah ehirden ehire Kyden ehire ehirden kye Kyden kye

Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Toplam

Ardahan 3 857 1 964 1.885 1.143 1.837 1.095 378 345 7.957 4.547 12.504

Idr 4 611 3 277 1.336 971 2.553 1.074 593 304 9.093 5.626 14.719

Yalova 7 406 6 779 925 813 6.309 5.408 996 590 15.636 13.590 29.226

Karabk 7 639 6 888 2.531 2.291 1.979 1.774 401 455 12.550 11.408 23.958

Kilis 2 952 2 935 746 624 531 442 167 188 4.396 4.189 8.585

Osmaniye 10 487 8 810 3.266 3.221 1.694 1.813 525 731 15.972 14.575 30.547

Dzce 8 682 6 694 1.886 1.360 8.737 7.648 1.857 1.415 21.162 17.117 38.279

Toplam 2.110.130 1.757.849 639.319 528.966 730.646 611.872 163.280 150.201 3.643.375 3.048.888 6.692.263

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=164
 194

EK. 6. llerin Yerleim Yerine Gre Verdii G (19952000)

2000 yl daimi Toplam

kametgah ehirden ehire Kyden ehire ehirden kye Kyden kye

Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Toplam

Adana 62.018 52.478 12.879 11.075 21.721 18.293 3.401 2.953 100.019 84.799 184.818

Adyaman 20.804 15.829 10.878 7.321 5.693 4.876 3.476 3.314 40.851 31.340 72.191

Afyon 20.044 16.656 9.700 7.840 5.644 4.003 2.749 2.261 38.137 30.760 68.897

Ar 18.995 11.652 10.415 6.120 5.508 3.632 3.136 2.510 38.054 23.914 61.968

Amasya 15.467 14.107 5.444 4.727 3.502 2.752 981 856 25.394 22.442 47.836

Ankara 144.420 123.558 14.353 14.424 44.183 36.866 1.894 1.878 204.850 176.726 381.576

Antalya 43.633 35.334 8.232 6.504 20.900 16.061 4.279 4.414 77.044 62.313 139.357

Artvin 9.996 8.776 4.702 3.912 2.337 2.051 1.167 1.086 18.202 15.825 34.027

Aydn 26.517 23.672 6.932 6.267 8.120 7.071 2.384 2.586 43.953 39.596 83.549

Balkesir 34.466 30.784 11.329 10.230 9.808 8.219 3.858 3.888 59.461 53.121 112.582

Bilecik 6.489 5.891 2.359 2.351 1.394 1.070 336 353 10.578 9.665 20.243

Bingl 10.196 7.021 4.848 3.292 2.841 2.044 1.294 1.054 19.179 13.411 32.590

Bitlis 13.200 9.683 5.478 3.327 2.566 1.755 1.109 1.004 22.353 15.769 38.122

Bolu 14.284 13.211 3.620 3.587 4.195 3.519 1.005 941 23.104 21.258 44.362

Burdur 8.805 7.811 3.170 2.878 2.445 1.887 1.076 1.061 15.496 13.637 29.133

Bursa 54.026 47.591 11.880 11.499 20.443 18.258 1.707 1.610 88.056 78.958 167.014

anakkale 14.778 12.954 5.746 5.204 4.185 3.369 1.461 1.475 26.170 23.002 49.172

ankr 9.724 8.074 4.831 4.254 1.774 1.239 745 681 17.074 14.248 31.322

orum 23.045 19.281 14.081 11.133 4.526 3.258 2.239 1.744 43.891 35.416 79.307

Denizli 20.689 17.808 8.535 7.328 12.217 10.835 4.387 4.429 45.828 40.400 86.228

Diyarbakr 50.448 37.702 14.644 10.227 19.020 15.618 5.221 4.682 89.333 68.229 157.562

Edirne 16.795 15.014 5.121 5.131 3.678 2.831 1.204 1.171 26.798 24.147 50.945

Elaz 24.074 19.231 6.109 4.758 5.628 4.170 1.338 1.119 37.149 29.278 66.427

Erzincan 12.593 10.869 3.094 2.948 3.070 2.415 904 821 19.661 17.053 36.714

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=165
 195

EK. 6. llerin Yerleim Yerine Gre Verdii G (19952000) (devam)

2000 yl daimi Toplam

kametgah ehirden ehire Kyden ehire ehirden kye Kyden kye

Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Toplam

Erzurum 38.473 31.491 19.013 13.709 8.646 6.297 4.874 4.190 71.006 55.687 126.693

Eskiehir 26.191 24.055 4.868 4.756 6.806 5.778 710 654 38.575 35.243 73.818

Gaziantep 32.154 25.118 9.021 7.514 9.336 7.709 1.448 1.172 51.959 41.513 93.472

Giresun 14.375 13.325 7.074 6.217 3.262 2.804 1.419 1.543 26.130 23.889 50.019

Gmhane 5.801 4.831 3.851 3.116 1.297 1.032 870 805 11.819 9.784 21.603

Hakkari 7.762 4.341 3.129 2.001 1.601 887 963 852 13.455 8.081 21.536

Hatay 38.647 32.279 10.886 8.273 14.379 13.063 3.984 4.170 67.896 57.785 125.681

Isparta 16.138 13.369 5.133 4.065 3.930 3.046 1.447 1.236 26.648 21.716 48.364

el 46.360 39.873 7.890 6.759 20.662 18.083 2.870 2.525 77.782 67.240 145.022

stanbul 232.445 174.689 28.017 27.115 151.159 130.982 4.168 3.694 415.789 336.480 752.269

zmir 101.659 86.859 14.783 14.575 34.124 28.712 3.271 3.050 153.837 133.196 287.033

Kars 16.316 13.029 8.328 6.125 3.819 2.828 2.422 2.309 30.885 24.291 55.176

Kastamonu 14.097 13.051 8.264 7.393 2.924 2.129 1.530 1.582 26.815 24.155 50.970

Kayseri 37.736 32.048 11.702 9.289 13.286 11.762 1.801 1.642 64.525 54.741 119.266

Krklareli 10.712 9.642 3.462 3.744 2.174 1.828 757 853 17.105 16.067 33.172

Krehir 11.434 10.392 4.490 4.195 2.178 1.585 579 588 18.681 16.760 35.441

Kocaeli 54.549 52.328 7.942 7.970 26.720 26.211 1.996 2.104 91.207 88.613 179.820

Konya 54.540 47.970 18.890 16.340 14.843 11.888 4.166 3.461 92.439 79.659 172.098

Ktahya 17.048 13.879 8.669 7.153 5.348 3.850 2.324 1.741 33.389 26.623 60.012

Malatya 31.155 26.500 9.841 8.143 6.882 5.512 1.416 1.306 49.294 41.461 90.755

Manisa 31.644 28.617 10.843 9.539 9.396 7.849 3.032 2.860 54.915 48.865 103.780

K.mara 23.185 18.049 12.219 9.207 6.784 4.942 3.359 2.752 45.547 34.950 80.497

Mardin 25.354 18.982 9.147 6.696 6.935 6.138 3.443 3.534 44.879 35.350 80.229

Mula 18.639 14.290 5.576 4.652 8.505 6.418 2.621 2.502 35.341 27.862 63.203

Mu 13.602 9.347 6.857 4.205 3.713 2.692 2.074 1.696 26.246 17.940 44.186

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=165
 196

EK. 6. llerin Yerleim Yerine Gre Verdii G (19952000) (devam)

2000 yl daimi Toplam

kametgah ehirden ehire Kyden ehire ehirden kye Kyden kye

Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Toplam

Nevehir 9.328 8.466 4.583 3.963 2.047 1.757 705 725 16.663 14.911 31.574

Nide 10.310 8.655 5.400 4.163 2.839 1.995 949 690 19.498 15.503 35.001

Ordu 27.060 21.686 15.783 12.332 8.347 6.335 4.947 4.267 56.137 44.620 100.757

Rize 13.475 12.221 4.826 4.787 3.201 2.953 849 1.006 22.351 20.967 43.318

Sakarya 28.190 27.940 5.896 6.020 11.878 12.167 1.640 2.040 47.604 48.167 95.771

Samsun 46.107 39.894 18.673 14.476 11.949 9.405 3.877 3.348 80.606 67.123 147.729

Siirt 14.132 10.361 5.709 4.190 2.618 1.940 1.049 703 23.508 17.194 40.702

Sinop 10.564 9.819 5.739 5.364 2.255 1.912 1.788 1.649 20.346 18.744 39.090

Sivas 30.568 26.477 15.113 12.727 5.598 4.102 2.259 1.933 53.538 45.239 98.777

Tekirda 18.449 16.481 4.786 4.979 5.451 4.465 1.004 1.209 29.690 27.134 56.824

Tokat 25.749 22.847 13.100 10.678 6.604 5.155 3.260 2.689 48.713 41.369 90.082

Trabzon 27.701 23.077 10.374 8.920 8.093 6.988 3.033 3.142 49.201 42.127 91.328

Tunceli 7.657 5.886 2.189 1.920 1.514 940 634 592 11.994 9.338 21.332

anlurfa 32.003 23.135 13.189 8.327 14.129 12.098 6.469 6.317 65.790 49.877 115.667

Uak 8.608 7.501 3.273 3.101 3.093 2.586 889 943 15.863 14.131 29.994

Van 29.467 19.393 16.426 9.889 8.550 5.264 4.756 3.167 59.199 37.713 96.912

Yozgat 21.023 18.315 12.558 10.090 4.155 3.173 2.189 1.954 39.925 33.532 73.457

Zonguldak 25.647 24.147 9.959 8.901 7.769 7.068 3.208 3.111 46.583 43.227 89.810

Aksaray 9.276 8.054 4.218 3.557 2.346 1.907 750 618 16.590 14.136 30.726

Bayburt 3.983 3.341 1.896 1.507 733 562 394 374 7.006 5.784 12.790

Karaman 6.284 5.331 2.563 2.107 1.760 1.473 589 497 11.196 9.408 20.604

Krkale 15.660 14.680 2.869 2.757 2.772 2.206 319 338 21.620 19.981 41.601

Batman 16.796 12.354 5.345 3.912 3.648 3.130 1.085 947 26.874 20.343 47.217

rnak 10.314 5.720 4.218 2.532 2.547 1.691 1.084 731 18.163 10.674 28.837

Bartn 8.043 6.805 4.454 3.749 2.070 1.670 1.250 1.254 15.817 13.478 29.295

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=165
 197

EK. 6. llerin Yerleim Yerine Gre Verdii G (19952000) (devam)

2000 yl daimi Toplam

ikametgah ehirden ehire Kyden ehire ehirden kye Kyden kye

Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Toplam

Ardahan 6.211 5.167 4.760 3.885 1.652 1.348 1.555 1.451 14.178 11.851 26.029

Idr 4.986 3.698 2.074 1.480 1.339 1.089 758 656 9.157 6.923 16.080

Yalova 9.638 9.720 678 761 3.773 3.689 213 238 14.302 14.408 28.710

Karabk 10.488 9.853 3.041 2.872 2.510 2.268 819 746 16.858 15.739 32.597

Kilis 4.289 3.637 1.623 1.193 746 581 276 282 6.934 5.693 12.627

Osmaniye 13.388 11.308 3.258 2.575 4.886 3.754 1.001 761 22.533 18.398 40.931

Dzce 9.214 8.539 2.471 2.164 5.667 6.084 787 1.111 18.139 17.898 36.037

Toplam 2.110.130 1.757.849 639.319 528.966 730.646 611.872 163.280 150.201 3.643.375 3.048.888 6.692.263

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=165
 198

EK.7. Ankete katlan Gerlerin Doduklar il

Frekans Frekans
ller Frekans ller Frekans
% %
Yurtd 7 4,6 K.Mara 2 1,3
Adana 1 00,7 Kars 1 0,7
Adyaman 3 2,0 Kastamonu 1 0,7
Afyon 2 1,3 Kayseri 6 3,9
Ar 1 00,7 Krkkale 1 0,7
Amasya 2 1,3 Krklareli 5 3,3
Ankara 1 00,7 Krehir 1 0,7
Antalya 1 00,7 Kocaeli 2 1,3
Artvin 3 2,0 Konya 4 2,6
Aydn 2 1,3 Ktahya 1 0,7
Bartn 1 00,7 Mardin 1 0,7
Batman 2 1,3 Ordu 1 0,7
Bayburt 3 2,0 Rize 1 0,7
Bitlis 1 00,7 Samsun 7 4,6
Bolu 1 00,7 Sinop 12 7,8
anakkale 2 1,3 Sivas 2 1,3
ankr 1 0,7 anlurfa 1 0,7
Diyarbakr 3 2,0 Tekirda 11 7,2
Edirne 6 3,9 Tokat 7 4,6
Elaz 1 0,7 Trabzon 2 1,3
Erzincan 3 2,0 Tunceli 4 2,6
Erzurum 12 7,8 Uak 1 0,7
Gaziantep 1 0,7 Yozgat 2 1,3
Hatay 4 2,6 Zonguldak 1 0,7
el 3 2,0
stanbul 7 4,6
zmir 2 1,3