BI GING

PHNG PHP LUN NCKH GIO DC

Mc tiu ca hc phn:
- Sinh vin nm c nhng kin thc chung v phng php lun NCKH
gio dc, phng php thu thp v x l thng tin, cu trc lgic ca cng trnh
nghin cu khoa hc, trnh t thc hin mt ti nghin cu khoa hc gio dc.
- Bc u sinh vin hnh thnh c k nng xy dng cng nghin
cu v tin hnh bi tp nghin cu khoa hc gio dc.
- Sinh vin c thi trung thc, tch cc trong nghin cu khoa hc.

Ti liu hc tp:
Gio trnh chnh
- Phm Vit Vng, Phng php lun nghin cu khoa hc NXB
HQG H Ni, 2004.
- V Cao m, Phng php lun nghin cu khoa hc, NXB Khoa hc
v K thut, H Ni, 2000.
Ti liu tham kho
- Lu Xun Mi, Phng php lun nghin cu khoa hc, NXB i hc
S phm, H Ni, 2003.
- Mai Ngc Lung, L Minh Tin, M un Gio dc hc tiu hc-Tiu m
un Phng php nghin cu khoa hc gio dc, D n pht trin gio vin tiu
hc-B GD v T, 2005.
- L Cng Trim, Nguyn c V, Phng php nghin cu khoa hc
gio dc, HSP, 2004.
- Kho lun tt nghip sinh vin trng HSP-HN.

1
 BI M U

1. Khi nim chung v mn hc

a/ Phng php lun l g?
Theo ngha hp l l lun tng qut, l nhng quan im chung, cch tip cn khoa
hc. Khi nim phng php lun chnh l l thuyt v phng php.
b/ Phng php lun NCKH l g?
Phng php lun NCKH l l thuyt v phng php NCKH, l thuyt v con
ng nhn thc, khm ph th gii.
Nhim v ca phng php lun NCKH:
+ Nghin cu lm sng t bn cht ca khoa hc v hot ng nghin cu khoa
hc, tng kt cc quy lut pht trin ca khoa hc hin i.
+ Nghin cu lm sng t c ch t duy sng to trong nhn thc ca nh khoa
hc v cc k nng thc hnh sng to ca h.
+ Nghin cu nhng quan im tng qut, nhng cch tip cn i tng nhn
thc, ng thi xy dng h thng l thuyt v phng php NCKH
+ Xc nh cc bc i trong tin trnh nghin cu mt ti, tm ra cu trc logic
ni dung ca cc cng trnh khoa hc .
+ Nghin cu phng php t chc, qun l hot ng NCKH.
c/ Phng php lun NCKH gio dc l g?
Phng php lun NCKH gio dc l l thuyt v phng php nghin cu cc
hin tng gio dc tm ra cc quy lut gio dc t vn dng vo gii quyt cc
vn ca thc tin gio dc.
Phng php lun NCKH gio dc l phng php lun ca mt chuyn ngnh
khoa hc, v thc cht l s vn dng nhng l thuyt chung vo nghin cu mt
lnh vc ca hin thc: hin tng gio dc v o to.
V vy, Phng php lun NCKH gio dc c hiu l mn hc cung cp cho
ngi hc h thng l lun v phng php NCKH gio dc. Trong chng trnh ny,
ngi hc khng ch nghin cu l lun v NCKH, m cn phi rn luyn v k nng
NCKH.
2. Mc ch, ngha mn hc
* Mn hc Phng php lun NCKH gio dc bao gm nhng ni dung sau:
- Khi nim khoa hc v nghin cu khoa hc
- L lun v k nng NCKH.
- Trnh t thc hin ti khoa hc gio dc.
- Cch thc trnh by mt cng trnh khoa hc.
Vi ni dung trn, mn hc nhm phc v vic nng cao hiu qu hc tp bc
i hc: cung cp cho sinh vin cc kin thc v k nng thc hin qu trnh khm ph
nhng nguyn l v ng dng mi trong lnh vc gio dc, gip sinh vin vn dng
nhng kin thc v k nng nng cao hiu qu hc tp bc i hc.
* Sau khi ra trng, sinh vin s tr thnh mt ngi gio vin, mt nh s phm.
Cc nh s phm hng ngy i din trc tip vi thc tin gio dc, phi gii quyt
hng lot cc tnh hung gio dc ht sc a dng. gii quyt c cc tnh hung
2
, ngoi nhng kin thc v k nng c nh qu trnh o to, nh s phm cn
phi c kh nng nghin cu, khng ngng nng cao hiu bit ca bn thn v thc tin
gio dc. iu i hi sinh vin phi c chun b nhng kin thc v k nng v
phng php NCKH ngay khi cn hc tp trong nh trng s phm.
3. Phng php hc tp b mn
Khoa hc v phng php rt coi trng vic rn luyn k nng cho ngi hc. B
mn Phng php lun NCKH gio dc cng khng ngoi l. Khi hc tp b mn ny,
sinh vin cn ht sc coi trng phn luyn tp k nng, t k nng pht hin vn , t
tn ti, xy dng cng nghin cu, k nng s dng phng php nghin cu
khoa hc n k nng trnh by kt qu nghin cu.
Vic luyn tp k nng c thc hin di s hng dn ca ging vin kt hp
vi t luyn tp thng qua cc bi tp c giao.

3
 Chng 1
C S PHNG PHP LUN
NGHIN CU KHOA HC GIO DC

I. Khi nim v khoa hc

1. nh ngha v khoa hc
a) Khoa hc l mt h thng tri thc
T chc UNESCO nh ngha: Khoa hc l h thng tri thc v mi loi quy lut
ca vt cht v s vn ng ca vt cht, nhng quy lut ca t nhin, x hi, t duy.
H thng tri thc c ni n y l h thng tri thc khoa hc. Trong trng
hp ny, khoa hc c hiu nh mt h thng tnh ti cc tri thc, mt sn phm tr tu
dc tch ly t trong hot ng tm ti, sng to ca nhn loi. Cn phn bit gia tri
thc khoa hc vi tri thc kinh nghim.
* Tri thc kinh nghim: l nhng hiu bit c tch ly mt cch ri rc, ngu
nhin t kinh nghim sng. Tri thc kinh nghim cha ch ra bn cht bn trong, cha
pht hin ra quy lut ca s vt, hin tng.
Tri thc kinh nghim c ngha to ln, gip con ngi gii quyt hng lot vn
ny sinh trong t nhin, x hi c th tn ti v pht trin. Tuy nhin, tri thc kinh
nghim ch gip con ngi pht trin n mt khun kh nht nh.
* Tri thc khoa hc l nhng hiu bit c tch ly mt cch h thng nh hot
ng NCKH. Tri thc khoa hc l nhng kt lun v quy lut tt yu c kho
nghim v kim chng.
b) Khoa hc l mt hot ng x hi
Khoa hc l mt loi hnh hot ng c mc ch khm ph bn cht v cc quy
lut vn ng ca th gii ng dng chng vo sn xut v i sng x hi. gc
ny, khoa hc c hiu l hot ng nghin cu khoa hc.
- i tng ca khoa hc: l nhng hnh thc tn ti khc nhau ca vt cht ang
vn ng v c nhng hnh thc phn nh chng vo thc ca con ngi. Ni cch
khc i tng ca khoa hc l th gii khch quan v c nhng phng php nhn
thc th gii.
- Ni dung ca khoa hc gm: Nhng ti liu v th gii do quan st, iu tra, th
nghim m c; nhng nguyn l c rt ra da trn nhng s kin c thc
nghim chng minh; Nhng quy lut, nhng hc thuyt c khi qut bng t duy l
lun; nhng phng php nhn thc sng to khoa hc; nhng quy trnh vn dng l
thuyt khoa hc vo sn xut v i sng x hi.
- ng lc ca s pht trin khoa hc l nhu cu thc tin ca cuc sng con
ngi.
Nhu cu thc tin gi cho mi ti v ng thi l mc tiu phi gii quyt ca
mi ti khoa hc. Thc tin va l ngun gc nhn thc va l tiu chun xc
minh tnh chn thc, va l mc tiu gii quyt ca mi l thuyt khoa hc.
c) Khoa hc l mt hnh thi thc x hi
Cuc sng x hi loi ngi bao gm: lnh vc vt cht (tn ti x hi) v lnh vc
tinh thn ( thc x hi). thc x hi c phn nh bng nhiu hnh thi khc nhau
nh tn gio, o c, chnh tr, ngh thut, khoa hc
4
 Khoa hc phn nh hin thc di hnh thc khi nim, phm tr, nguyn l c
khi qut thnh cc l thuyt, hc thuyt. Khoa hc gii thch th gii v hng vo ci
to th gii, em li cho con ngi chn l, gip con ngi mnh m trc t nhin.
2. Nhng quy lut hnh thnh v pht trin ca khoa hc
a) Quy lut pht trin c gia tc ca tt c cc lnh vc khoa hc
+ Lng thng tin khoa hc c khm ph ngy cng nhiu dn n k nguyn
bng n thng tin.
+ S lng cc nh khoa hc tng ln ht sc nhanh chng.
+ S lng cc c quan nghin cu khoa hc cng pht trin nhanh.
+ Rt ngn chu k pht trin l thuyt khoa hc, s lo ha ca tri thc.
Nguyn nhn l do s pht trin k tha bin chng trong nhn thc khoa hc.
b) Quy lut pht trin phn ha ca khoa hc
Th gii l mt th thng nht, v cng phc tp, trong qu trnh nghin cu ca
mnh khng mt khoa hc no c th bao qut c ton b khch th phc tp . V
vy, khoa hc phi phn chia nghin cu tng mt, tng b phn khc nhau ca
chng. Nh vy, phn ha l con ng khoa hc pht trin mnh m hn.
Khoa hc phn ha thnh cc ngnh, cc lnh vc khc nhau. Mi lnh vc chn
cho mnh mt i tng, mt phn khch th rng ln.
c) Quy lut tch hp ca cc lnh vc khoa hc
Khi khoa hc phn nhnh i vo nghin cu theo chiu su, th mt b mn
khoa hc hp li khng th bao qut ni cc i tng phc tp c tnh h thng cao.
Do vy, khi cn nhn thc nhng i tng phc tp li i hi mt s phi hp gia
cc ngnh v cc b mn khoa hc khc nhau to thnh nhng lin ngnh cng
nghin cu.
d) Quy lut ng dng nhanh chng cc thnh tu khoa hc
Mc ch ca khoa hc chnh l cuc sng, nghin cu khoa hc chnh l lm tng
cht lng cuc sng.
Nghin cu khoa hc hin i din ra vi hai khu gn b rt cht ch: nghin cu
v ng dng.
Nhp ng dng cc thnh tu khoa hc mi ngy mt nhanh hn, iu em
li hiu qu rt ln lm pht trin nhanh c khoa hc v cht lng cuc sng.
3. Tiu ch nhn bit mt b mn khoa hc
B mn khoa hc l h thng l thuyt hon chnh v mt i tng nghin cu.
Mt b mn khoa hc c nhn dng da trn nhng tiu ch sau:
Tiu ch 1. C mt i tng nghin cu. i tng nghin cu l bn cht s vt
c t trong phm vi quan tm ca b mn khoa hc.
Tiu ch 2. C mt h thng l thuyt. l tp hp cc lun im v mi lin h
gia cc khi nim khoa hc. H thng l thuyt ca mt b mn khoa hc thng gm
hai b phn: b phn ring c v b phn k tha t cc khoa hc khc.
Tiu ch 3. C mt h thng phng php lun. Phng php lun c hiu hai
ngha: (1) L thuyt v phng php; (2) H thng cc phng php. Phng php lun
ca mt b mn khoa hc bao gm hai b phn: Phng php lun ring v phng
php lun thm nhp t cc b mn khoa hc khc nhau.

5
 Tiu ch 4. C mc ch ng dng. Do khong cch gia nghin cu v p dng
ngy cng rt ngn v khng gian gia phng th nghim nghin cu vi sn xut v
thi gian t nghin cu n p dng, m ngi ta ngy cng quan tm ti mc ch ng
dng. Tuy nhin, trong nhiu trng hp, ngi nghin cu cha bit trc mc ch
ng dng. V vy, khng nn vn dng mt cch my mc tiu ch ny.
4. Khoa hc gio dc (KHGD)
Khoa hc gio dc l mt b phn ca h thng cc khoa hc
nghin cu v con ngi, ni c th hn, khoa hc gio dc l mt
ngnh khoa hc x hi nghin cu v vn gio dc con ngi v
nhng vn lin quan n gio dc con ngi. Khoa hc gio dc
gm hai b mn ch yu l tm l hc v gio dc hc vi cc chuyn
ngnh ca n (Tm l hc gm: Tm l hc la tui, Tm l hc s
phm, Tm l hc nhn cch; Gio dc hc gm: Gio dc hc i
cng, Gio dc hc chuyn ngnh, L lun phng php dy hc b
mn).
KHGD c mi quan h vi cc khoa hc khc nh Trit hc, X
hi hc, Kinh t hc, Qun l hc
KHGD nghin cu v quy lut ca qu trnh truyn t (ngi
gio vin) v qu trnh lnh hi (hc sinh). Tc l quy lut quan h
gia con ngi vi con ngi nn thuc phm tr khoa hc x hi.
II. Khi nim v nghin cu khoa hc (NCKH)
1. nh ngha v NCKH
Nghin cu khoa hc l s tm ti, khm ph bn cht cc s vt (t nhin, x hi,
con ngi) nhm tha mn nhu cu nhn thc, ng thi sng to cc gii php tc
ng tr li cc s vt, bin i s vt theo mc ch s dng.
NCKH l mt hot ng x hi, vi chc nng tm kim nhng iu m khoa hc
cha bit, hoc l pht hin bn cht s vt, pht trin nhn thc khoa hc v th gii;
hoc l sng to phng php mi v phng tin k thut mi ci to th gii.
Theo V Cao m, NCKH ni chung l nhm tha mn nhu cu v nhn thc ci
to th gii l: Khm ph nhng thuc tnh bn cht ca s vt v hin tng; Pht
hin quy lut vn ng ca s vt v hin tng; Vn dng quy lut sng to gii
php tc ng ln s vt hin tng.
NCKH l mt qu trnh s dng cc phng php khoa hc, phng php t duy
khm ph cc hin tng, pht hin cc quy lut nng cao trnh hiu bit, gii
quyt nhng nhim v l lun hay thc tin, cc xut trn c s kt qu nghin cu.
Theo Lu Xun Mi: NCKH l qu trnh nhn thc chn l khoa hc, mt hot
ng tr tu c th bng nhng phng php nghin cu nht nh tm kim, ch
ra mt cch chnh xc v c mc ch nhng iu m con ngi cha bit n (hoc
bit cha y ) tc l to ra sn phm mi di dng tri thc mi c gi tr mi v
nhn thc hoc phng php.
NCKH, v bn cht, l cc hot ng sng to ca cc nh khoa hc nhm nhn
thc th gii, to ra h thng tri thc c gi tr s dng vo ci to th gii.
2. Cc c trng ca NCKH

6
 - Mc ch ca NCKH l tm ti, khm ph bn cht v cc quy lut vn ng ca
th gii, to ra thng tin mi, nhm ng dng chng vo sn xut vt cht hay to ra
nhng gi tr tinh thn, tha mn nhu cu cuc sng ca con ngi.
- Ch th ca NCKH l cc nh khoa hc vi nhng phm cht tr tu v ti nng
c bit, c o to chu o. Ch th NCKH va l c nhn, va l tp th.
- i tng ca NCKH l th gii khch quan v t duy ca con ngi.
- Phng php NCKH l phng php nhn thc th gii bao gm nhng quan
im tip cn, nhng quy trnh, cc thao tc c th tc ng vo i tng nhm lm
bc l bn cht ca i tng. NCKH cn phi s dng nhng cng c c bit, c tiu
chun k thut kht khe trong nh tnh v nh lng th nghim, thc nghim o
lng v kim nh sn phm sng to.
- Sn phm ca NCKH l h thng thng tin mi v th gii v nhng gii php
ci to th gii. Cho nn c th ni khoa hc lun hng ti ci mi.
- Gi tr ca NCKH c quyt nh bi tnh thng tin, tnh ng dng v s p
ng nhu cu ca cuc sng. Thng tin khoa hc phi c tnh khch quan, c tin cy,
c th kim tra c bng cc phng php khc nhau.
- Qu trnh NCKH din ra phc tp, lun cha ng nhng mu thun, lin tc
xut hin nhng xu hng, cc trng phi l thuyt, cc gi thuyt, cc d bo khc
nhau, thm ch tri ngc nhau v kt cc ci no ph hp vi hin thc, em li li ch
cho con ngi l ci chin thng. Khoa hc l cch mng vi ngha .
NCKH c cha ng nhng yu t mo him v c c nhng tht bi ri ro.
Nhng chnh s tht bi cng l mt thng tin c ch ng nghip khng lp li
sai lm tng t.
3. Chc nng c bn ca NCKH
Hai mc ch c bn ca NCKH l nhn thc v ci to th gii c thc hin
thng qua cc chc nng sau:
* M t: l s trnh by bng ngn ng hnh nh chung nht ca i tng nghin
cu: tn gi, hnh thi, ng thi, cu trc, chc nng ca chng. C hai loi m t:
m t nh tnh nhm ch r cc c trng v cht ca i tng, m t nh lng
nhm ch r cc c trng v lng ca i tng b sung, c th ha cc tiu ch v
cht. M t gip phn bit s khc nhau v bn cht gia i tng nghin cu vi cc
i tng khc.
* Gii thch: l lm r cn nguyn dn n s hnh thnh, pht trin v quy lut
chi phi qu trnh vn ng ca i tng nghin cu; a ra thng tin l gii v bn
cht ca i tng. Kt qu ca gii thch l tri thc t n trnh t duy l lun.
* Tin on: l nhn trc qu trnh hnh thnh, pht trin, tiu vong, s vn ng
v nhng biu hin ca s vt trong tng lai.
Nh hai chc nng m t v gii thch, ngi nghin cu c kh nng ngoi suy,
nhn trc xu th vn ng, qu trnh hnh thnh, pht trin v s biu hin ca i
tng nghin cu trong tng lai. Tuy nhin, trong NCKH, mi php ngoi suy v d
bo u phi chp nhn sai lch nht nh.
* Sng to: NCKH lun hng ti ci mi nn i hi s sng to v nhy bn
ca t duy.
4. H thng k nng NCKH
7
 Bt c hot ng no, ch th hot ng cng phi l ngi tho vic, NCKH l
lao ng c bit li cng i hi s thnh tho mc cao hn. S thnh tho trong
NCKH chnh l s nm vng cc k nng nghin cu.
K nng nghin cu khoa hc l kh nng thc hin thnh cng cc cng trnh
khoa hc trn c s nm vng cc quan im phng php lun, s dng thnh tho
phng php v k thut nghin cu.
H thng k nng ny c th phn thnh ba nhm sau y:
Nhm th nht: Nhm k nng nm vng l lun khoa hc v phng php lun
nghin cu. nhm ny cc k nng nghin cu th hin bt u t pht hin ti,
xy dng chin lc v chin thut nghin cu. Xc nh cc cch tip cn i tng,
cc quan im gii quyt vn , lp cng, xy dng gi thuyt, tm lgic mi, to
h thng mi.
Nhm th hai: Nhm k thut s dng thnh tho cc phng php nghin cu
c th. Cc nh khoa hc phi nm vng cc phng php nghin cu trong phm vi
chuyn mn v bit s dng chng mt cch hp l vo ti ca mnh. Phng php
NCKH l phm tr phc tp, n bao gm nhiu thao tc, n gin nht nh tm t liu,
n nhng phng php phc tp hn l tc ng vo i tng thc.
Nhm th ba: Nhm k nng s dng cc phng tin nghin cu, cc cng c
k thut thu thp, x l v trnh by thng tin khoa hc. Vic thu thp thng tin c
th bng k thut quan st, iu tra, bng s dng cc thit b my mc hay tra cu cc
ti liu lu tr X l thng tin c th bng thng k ton hc, c th bng my vi
tnh trnh by thng tin phi m bo ng cc yu cu k thut, cc s , biu
chnh xc
Tm li: k nng nghin cu l mt h thng phc tp, nhiu thnh phn. Cc k
nng l iu kin thit yu thc hin thnh cng cc cng trnh nghin cu khoa hc.
5. Nghin cu khoa hc gio dc (NCKHGD)
5.1. Nghin cu khoa hc gio dc l g?
NCKHGD l hot ng nghin cu khoa hc c th trong lnh
vc gio dc. N l mt hot ng c tnh h thng, xut pht t kh
khn trong hot ng gio dc hay t nhu cu nhn thc hot ng
gio dc no y, c gng hiu bit nhm tm ra c cch gii thch
su sc v cu trc v c ch cng bin chng ca s pht trin ca
mt h thng gio dc no hay nhm khm ph ra nhng khi
nim, nhng quy lut mi ca gio dc m trc cha ai bit n.
Sn phm ca NCKHGD l nhng hiu bit mi v hot ng
gio dc (phng php lm vic mi, l thuyt mi, nhng d bo c
cn c). Theo ngha , mt cng trnh ch tp hp nhng thng tin
c sn khng phi l mt sn phm ca NCKH.
Hot ng NCKHGD l hot ng sng to: sng to ra tri thc
mi, kinh nghim mi, phng php mi trong hot ng gio dc.
5.2. Cc lnh vc nghin cu khoa hc gio dc
- Nghin cu h thng gio dc quc dn
Trong s pht trin ca x hi cng nh s tng ln theo cp s nhn v tri thc,
h thng trng, lp cng phi thay i theo. Nhu cu ca x hi v s lng ngi o
8
to, s pht trin tm sinh l ca hc sinh... cng lm cho cc nh KHGD suy ngh, tm
ti cc loi hnh trng, cc dng o to, s nm o to v.v...
- Nghin cu qu trnh gio dc
Qu trnh gio dc (QTGD) hiu theo ngha hp l cc hot ng ca gio vin
ch nhim cng nh vic t chc phong tro thi ua ca lp, trng cn theo ngha
rng l cc mi lin kt gia nh trng, gia nh v x hi trong vic xy dng ton
din mt nh trng (k c trong dy hc) song khng i su vo phng php dy hc.
i vi ngi gio vin, vic nghin cu gio dc hc sinh c bit (km, gii) v
t chc phong tro ca lp ch nhim l hai mng ti thng gp v cn thit nht.
C s cho cc cng trnh nghin cu ny l tm l hc, cc nguyn l gio dc, cc quan
nim v con ngi trong x hi.
- Nghin cu qu trnh dy hc
Hng ti ny c ni dung rt phong ph. Qu trnh dy hc l qu trnh
chnh yu ca mi nh trng. Cc ni dung nghin cu s l:
+ Nghin cu ni dung dy hc.
+ Nghin cu cc phng php dy hc.
+ Nghin cu s dng, ci tin, ch to dng c dy hc.
+ Nghin cu o to hc sinh gii cng nh nng kt qu hc tp ca hc sinh
km.
+ Nghin cu cc hnh thc t chc dy hc.
- Nghin cu qun l gio dc
Ni dung nghin cu khng nhng nhm vo cc trng hc m cn vt ra
ngoi chng, ngha l nhm vo cc c quan qun l GD cng nh cn b qun l GD
cc cp.
Cn nhn mnh: s phn chia trong khoa hc, c bit l khoa hc gio dc u
mang tnh tng i, d cho c s phn chia l ging nhau. C ngha l, c nhng
ti lin kt hai hoc nhiu hng nghin cu vi nhau, c bit l cc chng trnh
nghin cu c tm c quc gia. Chng hn, khi nghin cu tm h thng gio dc ph
hp cho mt quc gia th khng th tch ri vic nghin cu v c s vt cht cc
trng hc, ni dung sch gio khoa cng nh khng th khng ni n i ng qun l
gio dc....
5.3. Nhng iu kin cn thit thc hin tt mt ti
NCKHGD
- C trnh chuyn mn, c hiu bit thc tin gio dc.
- C hiu bit v l lun c bn, nhng phng php nghin cu
ch yu trong khoa hc gio dc.
- C nhng phm cht ca ngi nghin cu: thc trch
nhim, say m hng th, quyt tm; dm ngh dm lm, thi nhy
cm, thc t, hoi nghi khoa hc; thn trng, trung thc, yu cu cao
i vi bn thn; tc phong c th, t m, nghim tc, chnh xc, suy
ngh c lp, tch cc, lm vic c k hoch
III. C s phng php lun NCKHGD
1. Khi nim

9
 C s phng php lun trong NCKHGD l nhng lun im
chung, c tnh cht phng hng ch o qu trnh nghin cu khoa
hc gio dc. Nhng lun im ny cn c gi l phng php tip
cn hay quan im tip cn i tng.
Quan im phng php lun l mt h thng c th bc. Quan
im chung nht cho mi lnh vc khoa hc l quan im duy vt bin
chng v duy vt lch s. C nhng quan im chung cho nhiu
ngnh (mt nhm ngnh) v cng c nhng quan im ring cho mt
ngnh c th.
Vai tr
Quan im phng php lun c ngha to ln i vi qu trnh
nghin cu. S thnh cng hay tht bi, cht lng cao hay thp ca
cng trnh khoa hc ph thuc mt phn rt ln vo cch tip cn i
tng. Vai tr ca quan im phng php lun th hin ch:
- Trang b cho nh nghin cu quan im l lun v nhn thc v
t duy khoa hc ng n, thc s khch quan khi xem xt, tip cn
qu trnh gio dc o to.
- Gp phn nng cao nng lc nghin cu, tm hiu, ng dng
cc phng php nghin cu ph hp vi i tng v nhim v
nghin cu c th.
- Tc ng n qu trnh m rng loi hnh, nng cao trnh
khoa hc ca phng php nghin cu, do thc y s pht trin
ca cc lnh vc khoa hc tng ng.
2. H thng quan im phng php lun NCKHGD
2.1. Quan im h thng - cu trc trong NCKHGD
a. Mt s khi nim
- H thng: l mt tp hp cc yu t nht nh c mi quan h bin chng vi
nhau to thnh mt chnh th trn vn, n nh v c quy lut vn ng tng hp.
Mt h thng c cu trc bao gm nhiu b phn, nhiu thnh phn. Cc thnh
phn ny c mt v tr c bit, c chc nng ring, c quy lut vn ng ring. Cc
thnh phn ny c mi quan h vt cht, mi quan h chc nng v vn ng theo quy
lut chung ca ton h thng.
- Tnh h thng: l mt thuc tnh quan trng ca th gii, l mt thng s quan
trng nh gi i tng. Tnh h thng ni rng mi s vt hin tng u tn ti
vi t cch l mt chnh th ton vn c lp, nhng b phn quan h vi nhau va c
quan h vi cc s vt hin tng khc.
- Phng php h thng l con ng nghin cu mt i tng phc tp, trn c
s phn tch i tng thnh cc b phn, cc thnh phn nghin cu chng mt
cch su sc, tm ra tnh h thng ca i tng.
b. Quan im h thng cu trc l mt lun im quan trng ca phng php
lun, n yu cu phi xem xt cc i tng mt cch ton din nhiu mt, nhiu mi
quan h, trong trng thi vn ng v pht trin, trong nhng hon cnh c th tm ra
bn cht v quy lut vn ng ca i tng.
Bn cht ca quan im h thng, cu trc c th tp trung my im:
10
 + Nghin cu cc i tng phc tp phi xem xt mi lin h hu c ca cc
thnh t trong h thng tm ra quy lut pht trin ni ti ca h thng.
+ Nghin cu i tng trong mi quan h vi mi trng, thy c mi quan h
chi phi gia i tng v mi trng, thy c tnh quy nh ca mi trng v pht
trin nhng iu kin cn thit cho s pht trin thun li ca i tng.
+ Kt qu nghin cu phi c trnh by r rng khc trit, to thnh mt h
thng cht ch, c tnh logc cao.
Nh vy nghin cu khoa hc gio dc theo quan im h thng cu trc cho
php ta nhn nhn mt cch ton din, su sc, khch quan v cc hin tng gio dc,
thy c mi quan h ca h thng vi mi trng bn ngoi, t xc nh c con
ng tng hp, ti u nng cao cht lng gio dc.
2.2. Quan im lch s - lgic trong NCKHGD
a. Quan im lch s - lgic trong NCKHGD l vic thc hin qu trnh nghin
cu i tng bng phng php lch s. Tc l tm hiu pht hin s ny sinh, pht
trin ca gio dc trong nhng thi gian v khng gian c th, vi nhng iu kin,
hon cnh c th, pht hin cho c quy lut tt yu ca qu trnh s phm, qu
trnh dy hc gio dc.
Lch s l s vn ng c thc ca cc i tng trong th gii khch quan. Din
bin lch s quanh co phc tp, y mu thun trong nhng hon cnh nht nh. Lch
s c nhng din bin thnh cng v c c nhng tht bi. S din bin lch s bao gi
cng xut pht t nhng nguyn nhn, t nguyn nhn dn n h qu. S pht trin
ca lch s l s din bin khch quan.
Lgc l s phn nh qu trnh pht trin ca thc tin lch s vo thc ca con
ngi. Lgc l ci tt yu, l trt t din bin, l con ng ngn nht ca s pht trin
lch s. Lgc l kt qu nhn thc ca con ngi v s din bin c quy lut ca i
tng. Nghin cu khoa hc v bn cht l nhng c gng nhm pht hin ra ci lgc
tt yu y ca hin thc.
Quan im lch s - lgic trong NCKHGD yu cu phi nghin cu i tng
bng phng php lch s. Pht hin ngun gc ny sinh, qu trnh din bin ca i
tng trong nhng thi gian, khng gian vi nhng iu kin hon cnh c th.
b. Nguyn tc lch s trong NCKHGD thc hin nhiu chc nng:
+ Dng cc s kin lch s minh ha, chng minh, lm sng t cc lun im
khoa hc, cc nguyn l s phm hay kt qu ca cc cng trnh NCKHGD.
+ Dng cc ti liu lch s, theo mt chunr mc nh gi nhiu kt lun s
phm, nh gi chn l khoa hc.
+ Da vo cc kt lun lch s, vi cc quy lut tt yu, cc lgic khch quan m
xy dng cc gi thuyt khoa hc gio dc v chng minh cc gi thuyt .
+ Da vo xu th pht trin ca lch s gio dc nghin cu thc tin gio dc,
tm ra nhng kh nng mi d on cc khuynh hng pht trin ca cc hin tng
gio dc
+ Da vo lch s thit k m hnh cc bin php, cc hnh thc gio dc mi,
thit k trin vng pht trin ca qu trnh gio dc.
+ Su tp, x l thng tin, kinh nghim gio dc ngn nga v trnh khi
nhng sai lm c th lp li trong tng lai.
11
 Tm li: m bo thng nht tnh lgic v tnh lch s l tn trng lch s khch
quan, hiu thu iu kin ca s pht trin, din bin ca cc hin tng gio dc tm
ra quy lut pht trin chung nht ca s tht lch s y, gip cc nh nghin cu v hot
ng thc tin trnh khi nhng vp vp, sai lm khng ng c.
2.3. Quan im thc tin trong NCKHGD
Quan im thc tin i hi NCKH phi bm st thc tin, phc v cho s nghip
gio dc ca t nc..
Thc tin l ton b nhng hot ng vt cht c tnh cht lch s - x hi ca con
ngi lm bin i t nhin v x hi. Din bin ca hin thc l din bin khch quan,
vi nhng s kin a dng, phc tp, pht trin nhiu khuynh hng, c nhng thc
tin tin tin, c nhng thc tin yu km v c nhng mu thun, nhng xu hng
chng i nhau cn gii quyt, khc phc.
Cc s kin ca thc tin l nhng gi quan trng cho nhng tng ca cc
ti khoa hc. Nhu cu gii quyt nhng mu thun ca thc tin l ng lc thc y
qu trnh trin khai mi hot ng NCKH. Nghin cu khoa hc l hng vo khm
ph cc s kin, pht hin cc quy lut pht trin ca hin thc. Nhng tri thc khoa
hc c ngha to ln v n hng vo phc v cho cuc sng con ngi. V vy, mi
ti khoa hc phi c tnh cp thit, c ngha l lun v thc tin.
Mc ch ca NCKH l tm ra nhng phng php tt nht ci to thc tin,
phc v cuc sng con ngi, NCKH phi bm st thc tin, coi thc tin l tiu chun
nh gi cc sn phm khoa hc.
Tm li, thc tin l ngun gc, ng lc, mc tiu, tiu chun nh gi sn
phm nghin cu khoa hc.
thc hin quan im thc tin, khi NCKHGD cn lu :
- Pht hin nhng mu thun, nhng kh khn, nhng cn tr trong thc tin gio
dc v la chn trong s nhng vn ni cm, cn thit lm ti nghin cu.
- Phn tch su sc nhng vn thc tin gio dc, tm cho c bn cht ca
chng.
+ Ti liu thc tin c th l ti liu minh ha, chng minh cho cc l thuyt, lm
cho l thuyt tr nn sinh ng.
+ Nhng thng tin t thc tin c th tr thnh l thuyt khoa hoc khi ta bit khi
qut tm ra quy lut pht trin ca chng.
- Lun lun bm st thc tin gio dc lm sao cho l lun v thc tin phi lun
gn b vi nhau.
+ L lun ch c gi tr khi c thc tin kim nghim, khng nh v khi l
lun tr thnh c s soi sng thc tin, gp phn ci to thc tin.
+ L lun phi l nhng lun im c th ng dng vo thc tin, em li hiu qu
cho thc tin. Thc tin l mnh t mu m em li sc sng cho l lun.
ngha: NCKH xut pht t nhu cu ca thc tin, kt qu nghin cu u nhm
ng dng vo thc tin, iu lm cho c khoa hc v thc tin pht trin.

CU HI V BI TP

12
1. Khoa hc l g? Phn tch lm r cc quy lut hnh thnh v pht trin ca khoa hc?
Cho v d c th minh ha.
2. Trnh by cc c trng ca nghin cu khoa hc. Trn c s xc nh cc c
trng ca nghin cu khoa hc gio dc?
3. Th no l c s phng php lun nghin cu khoa hc gio dc? Trnh by hiu
bit ca bn thn v tng quan im phng php lun nghin cu khoa hc gio dc
(quan im h thng-cu trc, quan im lch s-lgic, quan im thc tin)?

Chng 2
CC PHNG PHP NGHIN CU KHOA HC GIO DC

I. Khi nim v phng php NCKH

1. nh ngha: Phng php nghin cu khoa hc l t hp cc thao
tc, bin php thc tin hoc l thuyt m nh khoa hc s dng
nhn thc, khm ph i tng, to ra nhng kin thc v i tng.
2. c im
- Phng php bao gi cng l cch lm vic ca ch th nhm
vo cc i tng c th.
+ Phng php l cch lm vic ca ch th cho nn n gn
cht vi ch th v nh vy phng php c mt ch quan.
+ Phng php l cch lm vic ca ch th v bao gi cng
xut pht t c im ca i tng, phng php gn cht vi i
tng v nh vy phng php c mt khch quan.
- Phng php c tnh mc ch: mi hot ng u c mc ch
hng n, mc ch ch dn vic la chn phng php. Phng
php nghin cu khoa hc gn lin vi mc ch sng to khoa hc.
- Phng php nghin cu khoa hc gn cht vi ni dung ca
cc vn nghin cu. Trong mi ti khoa hc c phng php c
th, trong mi ngnh khoa hc c mt h phng php c trng.
- Phng php NCKH c mt cu trc c bit l mt h
thng cc thao tc c sp xp theo mt chng trnh ti u. Nu
tng thao tc c thc hin chnh xc th phng php t ti
hon ho v cht lng cng vic nghin cu l tt nht.
- Phng php nghin cu khoa hc lun cn c cc cng c h
tr, cn c cc phng tin k thut hin i vi chnh xc cao.
3. Phn loi phng php NCKH
Trong thc t c nhiu cch phn loi phng php.
- Da theo l thuyt thng tin v quy trnh nghin cu mt
ti khoa hc, ngi ta chia phng php thnh 3 nhm: nhm phng
php thu thp thng tin; nhm phng php x l thng tin; nhm
phng php trnh by thng tin.
13
 - Da theo tnh cht v trnh nghin cu i tng ngi ta
chia phng php thnh: nhm phng php m t; nhm phng
php gii thch; nhm phng php pht hin.
- Da theo trnh nhn thc chung ca loi ngi, cc phng
php c chia thnh: nhm phng php nghin cu thc tin,
nhm nghin cu l thuyt, nhm phng php nghin cu s dng
ton hc.
II. H thng cc phng php nghin cu khoa hc gio dc
1. Nhm cc phng php nghin cu thc tin
1.1. Phng php iu tra gio dc
- iu tra gio dc l phng php tc ng trc tip ca ngi
nghin cu vo i tng nghin cu thng qua cu hi c nhng
thng tin cn thit cho cng vic ca mnh.
Trong iu tra gio dc, nh nghin cu kho st mt s lng
ln i tng nghin cu nhiu vng khc nhau, vo nhng thi
im khc nhau nhm thu thp kin phc v cho: vic pht hin
thc trng gio dc v nhng nguyn nhn ca n; vic xut
nhng gii php v nhng iu kin c tnh gi nh lm cho thc
trng ngy cng pht trin tt p.
i tng iu tra: gio vin, hc sinh, cn b qun l
- C ba loi iu tra trong nghin cu gio dc: iu tra c bn;
trng cu kin; iu tra bng trc nghim.
a) iu tra c bn
Khi nim: iu tra c bn l kho st s c mt ca cc i
tng trn mt din rng nghin cu cc quy lut phn b cng
nh cc c im nh tnh v nh lng. Chng hn nh: iu tra
trnh hc vn dn c trong ton quc hay trong mt a phng,
iu tra nhu cu pht trin gio dc, iu tra ch s thng minh ton
quc ca hc sinh
b) Trng cu kin
- Trng cu kin l phng php thu thp thng tin bng ngn ng da trn tc
ng v mt tm l x hi trc tip (phng vn) hoc gin tip (ankt) gia nh khoa
hc v ngi c hi kin.
* iu tra bng ankt
Khi nim v phn loi
- iu tra bng ankt l phng php s dng anket (phiu cu hi iu tra)
trng cu kin nhiu ngi trong mt khong thi gian ngn, di hnh thc vit.
- C ba loi anket sau:
+ Anket ng l anket trong ch c nhng cu hi km theo phng n tr li
tng ng. Ngi c trng cu kin nh du x vo mt (hoc nhng) phng n
tr li ph hp vi s hiu bit v suy ngh ca mnh theo yu cu ca ngi hi.
V d:
* Bn nh gi k cng hc tp trng bn th no?

14
 Rt km km trung bnh kh tt rt tt
+ Anket m l anket trong ch c nhng cu hi khng km theo nhng
phng n tr li. Ngi c trng cu kin t ghi cu tr li ca mnh theo yu cu
ca ngi hi.
V d: Sau khi dng cu hi ng v vn hc tp ca mt lp hc m gio
vin ch nhim l ngi tr li, c th hi thm cu hi m:
* Truyn thng hc tp ca lp ny t nhng nm hc trc n nay?
+ Anket hn hp l anket bao gm mt hn hp cc loi cu hi theo 2 loi trn.
Cu trc ca mt anket:
Thng thng, bng cu hi (anket) c hng chc cu. Bn cnh cc cu hi cn
c nhng li gii thch gip ngi tr li hiu r ni dung v cch tr li. Bng cu
hi c ba phn chnh:
- Phn m u: C mc ch khi ng cho cuc giao tip, nh hng cho giao
tip bng cch gii thch l do mi i tng cng tc, ch ra nhng ci li chung hoc
ring m cuc iu tra c th mang li v a ra nhng cam kt gi b mt ring t.
- Phn 2: ni dung iu tra (th hin di dng nhng cu hi v hng dn
cch tr li)
- Phn 3: mt s thng tin v i tng (tui, gii tnh, trnh vn ha, ngh
nghip, a ch)
Cc bc tin hnh phng php iu tra bng anket
- Xy dng k hoch iu tra gm: mc ch, i tng, nhn
lc, kinh ph
- Xy dng cc mu phiu iu tra vi cc thng s, cc ch tiu
cn lm sng t. Quy trnh xy dng anket nh sau:
+ Xc nh vn iu tra
+ Xc nh ni dung iu tra
+ Xc nh cc cu hi m v xy dng anket m
+ iu tra ly thng tin vo anket m
+ X l cc cu hi m thnh cu hi ng v xy dng anket ng
+ Xin kin chuyn gia
+ Hon thin anket
- Chn mu iu tra i din cho s ng, ch ti c nhng
c trng ca i tng, chi ph iu tra, thi gian ngn, nhn lc
iu tra khng qu ng, c th kim sot tt mi khu iu tra, d
kin din bin ca qu trnh, kt qu nghin cu ng mc ch. C
nhiu cch ly mu, trong ph bin l ly mu xc sut ngu
nhin v mu xc sut h thng.
+ Ly mu ngu nhin: bng cch rt thm,
+ Ly mu h thng: thng dnh cho cc i tng iu tra
ging nhau. V d: iu tra v hc sinh mt trng c i tng l mi
hc sinh ang hc trng . Cc bc lm nh sau: lp danh sch
tt c cc phn t hin c; ty kch thc mu m chn bc nhy k

15
(tc l cch my s ly 1 s); ly cc phn t theo bc nhy k vi
phn t xut hin l ty , cho n khi kch thc mu.
- Tin hnh iu tra
- X l kt qu v phn tch.
Yu cu khi s dng
iu tra bng anket c kt qu tt, cn ch nhng iu sau y:
+ Phi xc nh r rng mc ch v nhng i tng iu tra.
+ Phi xy dng c ni dung anket vi h thng cu hi v nhng phng n
tr li sao cho r rng, chnh xc, m bo cho mi ngi hiu d dng v hiu nh
nhau; sao cho cc cu hi c th kim tra ln nhau.
+ Phi hng dn tr li r rng.
+ Phi x l thng tin cho chnh xc, khch quan.
* iu tra bng tr chuyn (phng vn)
+ nh ngha: iu tra bng tr chuyn l phng php thu lm nhng thng
tin v cc hin tng, qu trnh gio dc qua trao i kin trc tip vi nhng ngi
c nghin cu.
+ c im
- Nh tip xc trc tip m kh nng thay i cu hi cho ph hp vi cc cu
tr li m vn gi nguyn c mc ch trong sut thi gian tr chuyn.
- S tip xc trc tip s tng kh nng nghin cu khng ch ni dung cu tr
li m c n ca chng, c im ca ging ni v ton b bc tranh hnh vi ca
ngi .
- Tr chuyn c u im l cung cp cho ngi nghin cu ti liu v nhng iu
thm kn trong tm hn ngi c nghin cu m cc phng php khc khng lm
c, gip gii thch nguyn nhn ca nhng c im tm l ny hay khc. Tuy nhin,
phng php tr chuyn c hn ch l: khng th m bo cu tr li hon ton trung
thc (nht l khi tm l tr chuyn khng thun li, khng ci m, cm thng v hp
tc). Do , phng php ny ch l phng php b tr thu lm cc ti liu b
sung, hoc tm hiu s b v i tng nghin cu trong giai on u v ch nn s
dng phng php ny trong vic nghin cu nhn cch ni chung v mt s c im
tm l no ni ring ca con ngi.
+ Yu cu chung
- Thit k h thng cc cu hi c bn ph hp vi mc ch tr chuyn nh,
ty theo ni dung c th cn xy dng c nhng cu hi trc tip v nhng cu hi
gin tip.
- To mt khng kh ni chuyn thn mt, ci m, t nhin, gn gi; ng thi,
phi nhy bn vi nhng hnh vi, thi ca h c cch ng x thch hp, kp thi.
c) iu tra bng trc nghim
* nh ngha:
Trc nghim trong nghin cu gio dc l phng php o lng khch quan
nhng biu hin v mc pht trin nhn cch ni chung, trnh nhn thc ni ring
ca ngi hc (ngi c gio dc) thng qua h thng cu hi bng ngn ng hay
phi ngn ng (film, nh...) hoc bng nhng loi hnh vi khc (nh biu hin tm l).

16
 Trc nghim c cc c im c bn sau:
+ Tnh tiu chun ha ca vic trnh by v x l s liu.
+ Kt qu khng ph thuc vo tnh hung trc nghim v nhn cch ngi
nghin cu.
+ Tnh i chiu ca cc ti liu c th vi ti liu chun mc.
* Phn loi
Hin nay ngi ta s dng cc hnh thc trc nghim sau y:
- Trc nghim bng ngn ng
- Trc nghim bng hnh nh
- Trc nghim bng hnh ng
* Cu trc
- Vn bn trc nghim
- Hng dn quy trnh tin hnh
- Hng dn nh gi
- Bn chun ha
* tin hnh trc nghim tt, cn ch nhng iu sau y:
- Nhng cu hi phi r rng, d hiu, thng nht, n gin, c din t ng
ng php vi s lng cng nhiu cng tt.
- Li ch dn trn bng trc nghim phi r rng, gn gng, n gin.
- Cc hnh v (nu c) phi r rng chnh xc.
1.2. Phng php quan st s phm
a. nh ngha v phn loi
- Quan st s phm l phng php s dng c mc ch. C k hoch cc gic
quan (c khi dng nhng phng tin k thut nh my nh, my quay fim v.v.) ghi
nhn, thu thp nhng biu hin ca cc hin tng, qu trnh gio dc, nhm khai thc
nhng thng tin cn thit phc v cho vic nh gi thc trng v xut nhng gii
php tng ng hoc kim chng cho l thuyt, cho c gi thuyt khoa hc.
- i tng quan st l cc hot ng gio dc dy hc; hnh ng, li ni ca
gio vin, hc sinh; c s vt cht
- Trong NCKH, quan st thc hin cc chc nng:
+ Thu thng tin thc tin;
+ Kim chng cc l thuyt,cc gi thuyt c;
+ So snh cc kt trong nghin cu vi thc nghim, i chiu l thuyt vi thc
tin.
- Ngi ta phn bit nhiu cch thc quan st: Quan st khia cnh v quan st
ton din; quan st lu di v quan st trong mt thi gian nht nh; quan st t nhin
v quan st b tr; quan st thm d v quan st i su; quan st pht hin v quan st
kim nghim.
- quan st c hiu qu, cn tun theo nhng yu cu c bn sau:
+ Xc nh r i tng quan st. Quan st phi c tin hnh trong iu kin
t nhin ca hot ng.

17
 + Hiu bit v l lun v thc tin c lin quan n nhng hin tng, qu trnh
phi quan st.
+ Xc nh r rng mc ch, nhim vu quan st, t xy dng k hoch quan
st trong sut qu trnh nghin cu v xy dng chng trnh ca tn bui quan st.
b. Quy trnh tin hnh phng php quan st
- Lp k hoch quan st gm:
+ Mc ch quan st
+ i tng quan st
+ Thi gian quan st
+ Thi hn quan st
+ Ni dung quan st (bao gm cc cu hi cn lm sng t).
- Tr tnh v chun b cc ti liu, thit b k thut ghi li kt qu quan st
- Tin hnh quan st, ghi chp kt qu quan st bng cch:
+ Ghi chp theo du vt nng hi: dnh cho mi hc sinh mt t phiu hoc vi
trang trong s tay; c th chun b mt tp phiu trng, gp s kin ng ghi nh th ghi
ngay, cui ngy xem li, ct mi phiu vo phong b thch hp.
+ Ghi theo phiu in sn.
+ Ghi bin bn
+ Ghi nht k theo thi gian, khng gian, iu kin din bin ca s kin.
+ Ghi m, chp nh, quay phim.
- Nhn xt, nh gi kt qu quan st.
- Kim tra li kt qu quan st bng cch: tr chuyn vi nhng ngi tham gia
tnh hung; s dng cc ti liu khc c lin quan n din bin i chiu; quan st
ln th hai nu thy cn; s dng ngi c trnh cao hn kim nghim li kt qu.
1.3. Phng php tng kt kinh nghim gio dc
* Khi nim
- Tng kt kinh nghim l mt phng php kt hp l lun vi thc tin, em l
lun phn tch thc tin, t phn tch thc tin li rt ra l lun cao hn.
Phng php tng kt kinh nghim gio dc l cch thc pht hin, phn tch
nh gi, khi qut ha v h thng ha nhng kinh nghim gio dc, nh lm
phong ph thm l lun c hoc xy dng l lun mi gip cho gio dc khng
ngng pht trin.
- Mc ch:
+ Tm bn cht, ngun gc, nguyn nhn v cch gii quyt nhng tnh hung
gio dc xy ra.
+ Nghin cu con ng thc hin c hiu qu qu trnh gio dc v dy hc
c s.
+ Tng kt nhng nguyn nhn loi tr nhng sai lm, tht bi trong hot
ng gio dc.
* Khi tng kt kinh nghim chng ta cn ch

18
 + Chn in hnh khai thc kinh nghim. C hai loi in hnh tin tin l:
ngh thut s phm trong qu trnh gio dc v dy hc; nhng sng kin gio dc v
dy hc.
Tiu chun la chn kinh nghim tin tin l: tnh mi, mang li cht lng
v hiu qu cao trong gio dc, tnh n nh, c kh nng ng dng
+ Khai thc kinh nghim t nhiu ngun khc nhau (con ngi, vn ha, sn
phm...) chng c tnh chn thc, tnh a dng, tnh phong ph.
+ Bit sng lc nhng kinh nghim thu c v x l chng mt cch khch
quan.
+ Rt ra c nhng bi hc kinh nghim khi qut v h thng.
+ Kim nghim nhng bi hc ny trong thc tin.
* Phng php ny c tin hnh theo nhng bc sau:
- Chn in hnh tt hoc xu ca thc tin gio dc.
- M t s kin trn c s quan st, phng vn, nghin cu ti liu, sn phm
tm thng tin v s kin.
- Khi phc li s kin xy ra, phn tch nguyn nhn, iu kin xy ra, kt
qu; phn tch bn cht ca tng vn , tng s kin.
- H thng ha s kin, phn loi nhng sn phm, nguyn nhn, h qu, ngun
gc, din bin theo quy lut nhn qu.
- S dng tr tu ca tp th phn tch, trao i v din bin, h qu ca s
kin.
- Vit thnh vn bn tng kt.

1.4. Phng php ly kin chuyn gia

a) Khi qut chung
Phng php chuyn gia l phng php iu tra qua nh gi ca cc chuyn gia
v vn , mt s kin khoa hc no . Thc cht y l phng php s dng tr tu,
khai thc kin nh gi ca cc chuyn gia c trnh cao xem xt, nhn nh mt
vn , mt s kin khoa hc tm ra gii php ti u cho vn , s kin .
Phng php chuyn gia rt cn thit cho ngi nghin cu khng ch trong qu
trnh nghin cu m cn c trong qu trnh nghim thu, nh gi kt qu, xut gi
thuyt nghin cu, la chn phng php nghin cu, cng c cc lun c
s dng c hiu qu phng php chuyn gia, ngi nghin cu cn ch :
- La chn ng chuyn gia c nng lc, kinh nghim v lnh vc nghin cu:
trung thc, khch quan trong nhn nh, nh gi.
- La chn nhng vn cn tham vn vi nhng mc ch c th s dng
chuyn gia ph hp.
Phng php chuyn gia c thc hin theo cc hnh thc nh: phng vn, iu
tra bng bng hi ( trnh by trn), hi ngh khoa hc (cn gi l phng php hi
ng).
b) Hi ngh khoa hc
Ni dung ca phng php ny l nu cu hi trc mt nhm chuyn gia nghe
h tranh lun, phn tch. c im chung ca phng php hi ngh l nu vn , tho
19
lun, ghi nhn m khng kt lun, ch c ngi nghin cu ghi nhn li tt c cc kin
nghin cu, phn tch.
u im ca phng php hi ngh l c nghe nhng kin phn bc nhau.
Song, nhc im l kin ca hi ngh thng b chi phi bi nhng ngi c ti
hng bin v nhng ngi c a v x hi cao tng i so vi nhm. khc phc
nhc im, ngi ta dng phng php tn cng no. Ngi t chc tn cng no cn
to bu khng kh t do t tng, thoi mi tinh thn. nng cao hiu qu, ngi ta
tn cng no phn nhm bng cch chia nh nhm tn cng no, ly kt qu tn
cng no nhm trc lm d liu tn cng no nhm sau.
Vic t chc ly kin trong cc hi ngh, hi tho khoa hc, lp hun luyn
u l nhng dng khc nhau ca phng php hi ngh khoa hc. Ty tnh cht ca
vic a ni dung c tho lun m c nhiu loi hi ngh khoa hc c t chc:
- Bn trn (roundtable): l hnh thc sinh hot khoa hc thng xuyn v thng
thn nht nhm tho lun v tranh lun nhng vn khoa hc t ra.
- Hi tho khoa hc (seminar): l loi hi ngh khoa hc khng ln vi mc ch
a ra mt s vn khoa hc nht nh tho lun, tranh lun.
- Lp hun luyn (workshop hoc school workshop), l mt sinh hot khoa hc,
trong , nhng chuyn gia c uy tn c mi trnh by cc chuyn . Ngi tham
gia c mi n ch yu l hc tp song cng c th c yu cu thc hin mt s
sinh hot khc.
- Hi ngh khoa hc (conference): l loi seminar a ch , c t chc khong
t 3 n 5 nm mt ln, vi s lng ti hng trm ngi, gm cc nh nghin cu, cc
nh cng ngh v cc nh qun l. Ngoi ra cng c th c cc nh hot ng x hi,
cc t chc x hi, cc nh lnh o hoc cc chnh khch ln. Ti hi ngh c mt s
bo co c ch nh. C th c nhng phin hp ton th, cng c th chia thnh cc
phn ban (session) tho lun su mt s chuyn .
Hi ngh khoa hc thng c nhiu mc tiu, nh tng kt mt giai on nghin
cu, ra tuyn b v mt hng nghin cu; tp hp lc lng cho nhng nghin cu
mi v quan trng.
Thng thng, tin trnh hi ngh khoa hc thng n gin. Sau phn cc th tc
khai mc l n cc bo co. Cng vic lin quan bo co thng bao gm:
- Thuyt trnh ca bo co vin.
- Cu hi ca hi ngh v tr li ca tc gi.
- Bnh lun ca cc thnh vin hi ngh v ca ch ta.
- B sung ca cc thnh vin.
- Khuyn ngh ca cc thnh vin i vi bo co.
- Ghi nhn ca ch ta v nhng kin v cha nht tr.
1.5. Phng php nghin cu cc sn phm gio dc
- Sn phm hot ng li du n v phm cht, nng lc ca con ngi v l
ti liu khch quan qu gi nghin cu ch th v qu trnh hot ng ca h.
Sn phm s phm l nhng sn phm ca c nhn hay tp th hc sinh v cc
thy c gio to ra trong qu trnh hot ng s phm. Nghin cu sn phm hc tp
ca hc sinh cho php ta xc nh c kh nng nhn thc, trnh pht trin tr tu,
thi , hng th, xu hng ca h trong hc tp, sinh hot, tu dng. Nghin cu sn
20
phm ca gio vin cho php ta nh gi trnh nghip v, tri thc, c im tnh cch
v kh nng vn ln ca h.
- y l phng php khai thc, thu lm thng tin v cc i tng nghin cu
(hc sinh, sinh vin, gio vin, cn b qun l gio dc) qua vic phn tch nh gi
nhng sn phm hot ng do h to ra.
- Yu cu ca nghin cu sn phm s phm:
+ Thu thp nhng ti liu thuc nhiu loi hnh khc nhau c th khai thc
c nhng thng tin a dng.
+ Tp trung vo nhng sn phm ch yu tiu biu.
+ Phn tch sn phm di nhiu khi cnh, gc : nghin cu cht lng, qu
trnh lm ra sn phm, dng li tnh hung trong sn phm c lm ra
+ Rt ra c nhng kt lun khi qut phc v cho mc tiu nghin cu xc
nh.
- thc hin c cc yu cu trn cn s dng nhng ti liu thu c t
nhiu phng php khc nhau, nm vng l lun khoa hc gio dc.
Mt phn quan trng ca phng php nghin cu ti liu v sn phm hot
ng s phm l nghin cu nhng ti liu lu tr v c nhn v tp th (tiu s, hc
b, nht k...).
1.6. Phng php thc nghim trong nghin cu gio dc
a. Khi nim
Phng php thc nghim l phng php c bit quan trng ca nghin cu
thc tin, trong cc nh khoa hc ch ng tc ng vo i tng nghin cu v
qu trnh din bin s kin m i tng tham gia, hng dn s pht trin ca
chng theo mc tiu d kin ca mnh. Thc nghim thnh cng s cho ta cc kt qu
khch quan v nh vy l mc ch khm ph khoa hc c thc hin mt cch
hon ton ch ng.
Phng php thc nghim c nhng c im sau y:
+ Thc nghim c tin hnh xut pht t mt gi thuyt hay phng on v s
din bin tt hn ca i tng nu ta ch n mt s bin s quan trng v b qua
mt s bin s th yu. Ngha l thc nghim c tin hnh khng nh tnh chn
thc ca phng on hay gi thuyt nu. Thc nghim thnh cng s gp phn to
nn mt l thuyt mi.
+ Thc nghim c tin hnh c k hoch nh l thc hin mt chng trnh
khoa hc cn ht sc chi tit v chnh xc.
K hoch thc nghim i hi phi miu t h thng cc bin s theo mt
chng trnh. C hai loi bin s: bin s c lp v bin s ph thuc. Bin s c lp
l nhng nhn t thc nghim c th iu khin c v kim tra c. nh c chng
m s kin s din ra khc thng. Bin s ph thuc l nhng din bin ca s kin
khc vi thng thng do cc bin s c lp quy nh v chnh l kt qu sau tc
ng thc nghim.
+ Vi mc ch kim tra gi thuyt, cc nghim th (i tng thc nghim)
c chia thnh hai nhm: nhm thc nghim v nhm i chng (cn gi l nhm
kim chng). Hai nhm ny c la chn ngu nhin, c s lng v trnh pht
trin ngang nhau, iu c khng nh bng kim tra cht lng ban u. Nhm
21
thc nghim b tc ng bng nhng bin s c lp (nhn t thc nghim) xem xt
s din bin c ng vi gi thuyt ban u hay khng? Nhm i chng cho pht trin
hon ton t nhin khng lm thay i bt c iu g bt thng, l c s kim tra
nhng kt qu thay i ca nhm thc nghim. Nh nhng khc bit ca hai nhm m
ta c th khng nh hay ph nh gi thuyt ca thc nghim.
b. Cch thc tin hnh. Vic t chc thc nghim c tin hnh nh sau:
- Xy dng gi thuyt thc nghim trn c s phn tch k cc bin s c lp.
- m bo tnh ph bin ca kt qu thc nghim, cn chn cc i tng
thc nghim tiu biu cho c lp i tng nghin cu. Cc i tng ny chia thnh
hai nhm: nhm thc nghim v nhm i chng tng ng nhau v s lng v
cht lng. T chc kim tra ban u khng nh tnh tng ng .
- Tin hnh cc bc thc nghim thn trng i vi mc tiu m gi thuyt
ra. Phi theo di st sao tt c nhng din bin mt cch khch quan ca hai nhm
trong tng giai on.
- Kt qu thc nghim c x l thn trng bng vic phn tch, phn loi, bng
thng k ton hc, hay bng my tnh khng nh mi lin h ca cc bin s trong
nghin cu khng phi ngu nhin m l mi lin h nhn qu xt theo bn cht ca
chng.
- Kt qu thc nghim cho ta c s khng nh gi thuyt, t xut
nhng kh nng ng dng vo thc tin.
c th pht huy u th ca phng php thc nghim v khc phc nhng
hn ch ca phng php ny trong nghin cu gio dc, cn kt hp cht ch phng
php thc nghim vi cc phng php khc nh quan st, iu tra, tr chuyn
2. Nhm cc phng php nghin cu l thuyt
Phng php nghin cu l thuyt l phng php thu thp thng tin khoa hc
thng qua c sch bo, ti liu nhm mc ch tm chn nhng khi nim v nhng t
tng c bn lm c s cho l lun ca ti, hnh thnh gi thuyt khoa hc, d on
v nhng thuc tnh ca i tng nghin cu, xy dng nhng m hnh l thuyt hay
thc nghim ban u.
S dng phng php nghin cu l thuyt, ngi nghin cu cn hng vo thu
thp v x l nhng thng tin sau:
- C s l thuyt lin quan n ch nghin cu.
- Thnh tu l thuyt t c lin quan n ch nghin cu.
- Kt qu nghin cu ca ng nghip cng b trn cc n phm.
- Ch trng v chnh sch lin quan n ni dung nghin cu.
- S liu thng k.
Nghin cu l thuyt thng bt u t phn tch cc ti liu tm ra cu trc,
cc xu hng pht trin ca l thuyt. T phn tch l thuyt, li tng hp chng xy
dng thnh mt h thng khi nim, phm tr tin ti to thnh l thuyt khoa hc mi.
2.1. Phng php phn tch v tng hp l thuyt
- Phng php phn tch l thuyt l phng php nghin cu cc vn bn, ti
liu l lun khc nhau v mt ch , bng cch phn tch chng thnh tng b phn,
tng mt theo lch s thi gian, hiu chng mt cch y ton din. Phn tch l
thuyt cn nhm pht hin ra nhng xu hng, nhng trng phi nghin cu ca tng
22
tc gi v t chn lc nhng thng tin quan trng phc v cho ti nghin cu ca
mnh.
- Phng php tng hp l thuyt l nhng phng php lin kt tng mt, tng
b phn thng tin t cc l thuyt thu nhp c, to ra mt h thng l thuyt
mi y v su sc v ch nghin cu. Tng hp l thuyt c thc hin khi ta
thu nhp c nhiu ti liu phng ph v mt i tng. Tng hp cho chng ta ti
liu ton din v khi qut hn ti liu c.
Tng hp l thuyt bao gm nhng ni dung sau:
+ B tc ti liu: sau khi phn tch, pht hin ra nhng thiu st, sai lch.
+ La chn ti liu, ch chn nhng th cn xy dng lun c.
+ Sp xp ti liu: c th sp xp theo lch i, tc l theo tin trnh ca cc s
kin quan st ng thi; sp xp theo ng i, tc l ly trong cng thi im
quan st tng quan v sp xp theo quan h nhn qu quan st tng tc.
+ Lm ti hin quy lut: y l bc quan trng nht trong nghin cu ti liu,
chnh l mc ch ca tip cn lch s.
+ Gii thch quy lut: cng vic ny i hi s dng cc thao tc lgic a ra
nhng phn on v bn cht cc quy lut ca s vt hoc hin tng.
Phn tch v tng hp l 2 phng php c chiu hng i lp nhau xong chng
li thng nht bin chng vi nhau. Phn tch chun b cho tng hp v tng hp li
gip cho phn tch cng su sc hn. Nghin cu l thuyt thng bt u t phn tch
cc ti liu tm ra cu trc cc l thuyt, cc trng phi, cc xu hng pht trin ca
l thuyt. T phn tch ngi ta li tng hp chng li xy dng thnh mt h thng
khi nim, phm tr tin ti to thnh cc l thuyt khoa hc mi.
2.2. Phng php phn loi, h thng ha l thuyt
- Phn loi l phng php sp xp cc ti liu khoa hc thnh mt h thng
lgic cht ch theo tng mt, tng n v kin thc, tng vn khoa hc c cng du
hiu bn cht, cng mt hng pht trin.
Phn loi lm cho khoa hc t ch c kt cu phc tp trong ni dung thnh ci
d nhn thy, d s dng theo mc ch nghin cu ca cc ti.
Phn loi cn gip pht hin cc quy lut pht trin ca khch th, cng nh s
pht trin ca kin thc khoa hc, t m d on c cc xu hng pht trin
mi ca khoa hc v thc tin.
- Phng php h thng ha l phng php sp xp tri thc khoa hc thnh h
thng trn c s mt m hnh l thuyt lm cho s hiu bit ca ta v i tng c
y v su sc.
H thng ha l phng php tun theo quan im h thng cu trc trong
nghin cu khoa hc. Nhng thng tin a dng thu thp t cc ngun, cc ti liu khc
nhau nh phng php h thng m ta c c mt chnh th vi mt kt cu cht ch
t m ta xy dng mt l thuyt mi hon chnh.
- Phn loi v h thng ha l 2 phng php i lin vi nhau. Trong phn loi
c yu t h thng ha, h thng phi da trn c s ca phn loi v h thng lm
cho phn loi c y v chnh xc hn. Phn loi v h thng ha l bc tin
to ra nhng kin thc mi su sc v ton din.
2.3. M hnh ha
23
 - M hnh ha l phng php nghin cu cc hin tng v qu
trnh gio dc da vo m hnh ca chng, l s nghin cu gin tip
i tng gio dc.
Trong qu trnh nghin cu, cc hin tng v qu trnh gio dc
c ti hin thng qua h thng m hnh.
- M hnh i tng l mt h thng cc yu t vt cht v
nim. H thng m hnh ging i tng nghin cu v ti hin nhng
mi lin h c cu chc nng, nhn qu ca cc yu t .
c tnh quan trng ca m hnh l lun tng ng vi nguyn
bn. M hnh thay th i tng v bn thn n cng tr thnh i
tng nghin cu, phc v cho nhn thc i tng v l phng tin
thu thp thng tin.
- M hnh trong nghin cu l thuyt c nhim v cu trc ci
mi cha tng c trong hin thc nghin cu chng to nn m
hnh gi thuyt.
2.4. Phng php gi thuyt
- Nghin cu khoa hc c thc hin bng vic chng minh gi
thuyt.
Gi thuyt c chc nng tin on s kin mi, dn dt nh
khoa hc khm ph s kin. Nhim v ca nh khoa hc l t gi
thuyt i tm chn l.
- Trong gi thuyt, lp lun c tnh gi nh suy din. Bng vic
nu gi thuyt t cc h qu khc nhau ta c th rt ra ci thch hp
trong l thuyt v thc nghim.
Nu chng minh bng thc nghim, gi thuyt c tnh chn
thc. Trong trng hp ny n ng vai tr l tin xut pht cho
vic lp lun hp l.
- Vi t cch l phng php suy lun, gi thuyt c s dng
trong phn tch cc thc nghim t duy, trong thit k cc hot ng
tng lai. Suy din lgic rt ra h qu t cc gi thuyt l bc i hp
quy lut trong qu trnh nghin cu khoa hc.
2.5. Nhng lu khi nghin cu sch v ti liu l lun
- Lp danh mc nhng sch v ti liu c lin quan n vn nghin cu t cc
ngun trong v ngoi nc trn c s la chn, sng lc.
- c v ghi chp t liu, s liu bng nhng hnh thc thch hp (phiu ghi
chp, lp s , biu , bng thng k).
- Phn tch nh gi nhng t liu, s liu thu c sao cho chnh xc, khch
quan.
- Khi qut ha v h thng ha nhng iu rt ra c mt cch cht ch di
dng tng quan lch s vn nghin cu.
3. Cc phng php ton hc s dng trong NCKHGD
3.1. Mc ch
* S pht trin mnh m ca khoa hc dn n hai xu hng pht trin trong
NCKH:
24
 - Th nht, khoa hc s dng cc thit b k thut hin i tin hnh cc hot
ng nghin cu. Cc thit b k thut l cng c h tr c lc trong quan st, thc
nghim v x l cc ti liu thu thp c.
- Th hai, khoa hc s dng cc l thuyt ton hc vo vic tm ra cc l thuyt
chuyn ngnh. Xu hng ton hc ha m ra cc con ng mi gip khoa hc
t ti chnh xc, su sc t khm ph bn cht v quy lut vn ng ca i
tng nghin cu.
* Khoa hc hin i s dng ton hc vi hai mc ch:
+ Mt l: s dng Ton hc thng k nh mt cng c x l cc s liu thu
thp c t cc phng php nghin cu khc nhau nh: quan st, iu tra, thc
nghimlm cho kt qu nghin cu tr nn chnh xc, m bo tin cy.
+ Hai l: S dng cc l thuyt Ton hc v Phng php lgic ton hc xy
dng cc l thuyt chuyn ngnh. Nhiu cng thc ton hc c bit c dng tnh
ton cc thng s c lin quan n i tng, t tm ra cc quy lut ca i tng.
Trong nghin cu khoa hc gio dc, Ton hc tham gia tch cc vo s xc
nh, chn mu nghin cu v x l cc thng tin xy dng cc lun c, phc v cho
vic chng minh hay bc b cc gi thuyt khoa hc. Cc phng php ton hc m
bo cho qu trnh nghin cu khoa hc gio dc i ng hng, nht qun, trnh by kt
qu nghin cu thnh mt h thng lgic v lm tng tnh chnh xc khch quan ca cc
kt qu nghin cu. Nh , cc kt lun ca cng trnh NCKH c tnh thuyt phc cao.
3.2. Thng k x l thng tin
Qua quan st, iu tra, thc nghim gio dc ta thu c mt s ti liu ln
cn phi x l to thnh mt s khng ln cc tham s c trng c thng tin c
ng. T vic s dng cc cng thc thng k ton hc, ta c th lng ha cc tham s
c trng rt ra nhng kt lun tng ng. Di y l mt s cng thc ton hc
quan trng thng c s dng trong nghin cu khoa hc gio dc:
- Lp bng phn phi tn s, tn sut.
- Gi tr trung bnh cng.
- S trung v.
- lch chun.
- H s bin thin.
- phn tn.
- H s tng quan.
Ni dung c th ca cc cng thc ny xem trong gio trnh Phng php nghin
cu khoa hc gio dc, Phm Vit Vng, NXB HQG H Ni, 2004.

CU HI V BI TP

1. Phng php nghin cu khoa hc l g? Phn tch lm r cc c trng ca phng

php nghin cu khoa hc?
2. Trnh by cch chn mu xc sut ngu nhin v mu xc sut h thng. Cho v d c
th minh ha.

25
3. Trnh by c trng bn cht v cch thc thc hin phng php trng cu kin,
quan st s phm v tng kt kinh nghim gio dc.
4. Quan st lp hc ca mnh c nhn xt v bu khng kh hc tp trong lp.
5. Quan st nh gi s b cht lng mt bui t hc ca bn mnh k tc x.

26