Informatika 1

Memorija
3. MEMORIJA

3.1. Memorija

Dananji raunari graeni su od elektronskih elemenata koji se baziraju na

tranzistorima, a oni imaju samo dva stabilna stanja: ili vode struju (1) ili ne
vode struju (0). Zbog toga elektronski elementi najbre i najsigurnije pamte i
prenose binarni podatak.

itanje podataka u memoriju
CAS (Column Address Selected)
predstavlja adresu gdje se podaci
zapisuju dok RAS (Row Address
Selected) predstavlja podatke
koji se zapisuju na datoj adresi
Binarni podatak (bit) je podatak koji ima samo dva mogua stanja: 0 ili 1
Svaki broj, slovo, znak moe se zapisati samo pomou nekolikocifara 0 ili 1, ali
o tome neto kasnije. (Bit je skraenica od Binary digiT.)
Byte je skup od 8 bitova. To je i osnovna jedinica memorije raunara. Jednim
byte-om mogue je prikazati 256 odnosno 28 kombinacija binarnih brojeva. S
tolikim brojem kombinacija moemo prikazati svako slovo i broj. Prema tome,
1 byte memorije moe pamtiti jedno slovo knjige. Veliina radne memorije i
kapacitet tvrdog diska odreeni su brojem byte-ova. Zbog toga je osnovna
jedinica memorije byte. Oznaka za byte je B. Kao to je npr. kilogram vea
jedinica od grama (1kg=1000g), tako postoje i vee jedinice od byte-a, ali s
jednom razlikom (Uoite je sami!).

Kilobajt: 1 KB = 210 B = 1024 B

Megabajt: 1 MB = 210 KB = 1024 KB = 220 B = 1048576 B

Gigabajt: 1 GB = 210 MB = 1024 MB = 220 KB = 1048576 KB = 230 B = 1073741824 B

CPU REGISTRI

CACHE

L1 L2 L3

PRIMARNA MEMORIJA

VIRTUELNA RAM

SEKUNDARNA MEMORIJA

PRENOSNE ROM/BIOS HDD Kako nema jedne savrene memorije, u raunarima se nalazi nekoliko
memorijskih ureaja koji se razlikuju po brzini, kapacitetu, trajnosti,
prenosivosti, usklaenosti, pouzdanosti, cijeni.
 3.2 Model memorije u raunaru

3.3 CPU registri

Registri su memorije vrlo malog kapaciteta (do nekoliko bajtova) i velike

brzine, a nalaze se unutar procesora (interne memorije procesora).

Pojedini registar moe pohraniti samo jedan podatak i to onaj kojeg procesor
trenutno koristi ili naredba koju trenutno izvodi.

Podaci se unutar registara stalno i velikom brzinom izmjenjuju!

CPU registri

3.4 Cache memorija

Cache je mala memorija koja slui za pohranu podataka koji se esto koriste.
U nju se, za razliku od buffer memorije moe pisati na koje mjesto se eli i
itati s kojeg mjesta se eli.

L1 cache je primarna cache memorija. Nalazi se na istom ipu kao i procesor,

radi na taktu procesora, kapacitet 8-128kB. L2 cache- sekundarna cache
memorija najee radi na nazivnoj brzini procesora.

U raunarskom inenjerstvu ke je komponenta koja transparentno smjeta

podatke, tako da se budui zahtjevi za tim podacima izvravaju bre.

Podaci koji su smjeteni u keu mogu biti vrijednosti koje su izraunate ranija
ili duplikati poetnih vrijednosti koje su smjetene drugdje. Ako se zahtijevani
podaci nalaze u keu (cache hit), ovaj zahtjev moe biti posluen
jednostavnim itanjem kea, to je srazmjerno bre. U drugom sluaju,
(cache miss), podaci moraju biti preraunati ili dohvaeni sa originalne
lokacije, na kojoj su smjeteni, pa je ovo sporije.

Dakle, to vie zahtjeva moe biti poslueno iz kea, bre su performanse

cijelog sistema.
3.5 RAM Memorija

RAM ili radna memorija je smjetena vrlo blizu procesora (na matinoj ploi)
pa je zbog toga i najbra. U njoj se nalaze podaci i instrukcije koje procesor
koristi da bi mogao upravljati ostalim dijelovima raunara. Upravo "brzina
struje" ini RAM memoriju najbrom, ali zbog toga nije u mogunosti pamtiti
podatke kad je raunar iskljuen (nije trajna).

Osim ovog, RAM ima jo nedostataka: visoka cijena, mali kapacitet,

nemogunost prenoenja, Kapacitet RAM memorije kree se od npr. 8 MB (PC
486) do 1 GB, ali vrlo ubrzo i vie. kolski raunari imaju u prosjeku RAM od
128 MB 512 MB

Inae, RAM je kratica od Random Access Memory to bi u prijevodu znailo

memorija sluajnog pristupa.(RAM ne zna ko ili ta e mu doi u goste).
Ona je zapravo radni prostor u kojem se izvravaju programi. U RAM se uitava
najprije operativni sistem koji je neophodan za ispravan rad raunara, a zatim
pokreemo aplikativni softver koji elimo.

3.6 ROM memorija

ROM je kratica od Read Only Memory to bi u prevodu znailo memorija

samo za itanje. ROM je najmanja memorija, tvorniki upisana i njen sadraj se
ne moe mijenjati niti izbrisati.

Ne zavisi o napajanju elektrinom energijom, a nalazi se na matinoj ploi. Po

ukljuenju raunara prva se aktivira, a zbog svoje sposobnosti trajnog
pamenja (i dok je raunar iskljuen) sadri iskljuivo sistemske podatke
neophodne za rad raunara tj. koristi se za pohranjivanje upravljakih
programa.

3.7 Magnetni diskovi

ROM je memorija koja slui samo za itanje, a RAM je memorija iji se sadraj
gubi nakon iskljuivanja raunara. Zbog toga programe i podatke treba uvati
u nekom pomonom, vanjskom mediju (kae se jo i nosiocu podataka ili
memoriji.) Najee su to tvrdi disk i disketa.

Tvrdi (hard) disk je memorija najveeg kapaciteta, sadri sav raspoloivi

softver, a slui jo i za uvanje podataka. Trajno ih pamti i dok je raunar
iskljuen, ali ne moe se (zasebno) prenositi jer se nalazi u kuitu raunara.

Disketa (floppy disk) se moe prenositi pa slui za uvanje i prijenos podataka i

(malih) programa. Disketna jedinica (floppy drive) je ureaj koji se nalazi na
kuitu raunara, a slui za prihvat i rad s disketom.
3.7 Optike memorije

CD ROM je kratica od Compact Disc Read Only Memory. To je optiki disk koji
se danas preteno koristi za pohranjivanje trajnih sadraja. Zapisivanje na CD
ROM disk mogue je samo jednom (ne moe se obrisati). Na optiki disk
podaci se zapisuju u obliku udubljenja na ploi diska. Plastina ploa
presvuena je aluminijskom legurom. Podaci se pohranjuju u obliku udubljenja
u aluminijskom sloju (1), a ako udubljenja nema podatak se ita kao 0.

Laserska zraka osvjetljava mali djeli povrine diska (s donje strane) i reflektira
se samo ako nema udubljenja pa tako ita nule i jedinice. Laserska zraka je vrlo
uska tako da moe proitati jedan bit i s vrlo male povrine. Zbog toga se na
optiki disk moe pohraniti velika koliina podataka. Kapacitet CD ROM-a je
najee 650 MB 10 do 800 MB.

DVD disk ima kapacitet od 4,5 GB do 18 GB na vie pa je pogodan za video

zapis. Na DVD-ove se obino zapisuju filmovi. Prednost gledanja filmova na
DVD-u u odnosu na VHS su: bitno kvalitetnija slika, digitalni zvuk, interaktivni
izbornici, mogunost odabira jezika i brojne druge. DVD ita je ureaj koji
slui za itanje DVD diska, ali moe itati i sve vrste CD-a.

Blu-ray Disc (kratica: BD) je optiki disk za pohranu podataka. Nasljednik

je DVD-a. Postoji u 3 izvedbe: kao BD samo za uitavanje, kao BD-R za
uitavanje i jednostruki zapis i kao BD-RE za uitavanje i viestruki zapis
podataka.

Blu-ray Disc se temelji, kao i HD-DVD, na plavo-ljubiastom laseru s

405 nm valne duljine .Disk promjera 12 cm obuhvaa s jednim slojem do
27 GB (25,1 GiB), a s dva sloja do 54 GB (50 GiB) podataka. Alternativni izvori
spominju kao bruto kapacitet 23,3 GB (21,7 GiB). TDK je predstavio
etveroslojnu verziju Blu-ray Disca koja na jednoj strani moe pohraniti oko
100 GB podataka. Kako se ini, u meuvremenu je TDKu polo za rukom na
esteroslojnom disku pohraniti 200 GB podataka. Pri tome je kapacitet jednog
sloja povien na 33 GB

3.8 Flash memorije

Flash memorija ili Flash EEPROM je vrsta EEPROM (Electrically

Erasable Programmable Read-Only Memory) memorije. Za razliku od
"uobiajene" EEPROM memorije, u Flash-EEPROM memoriji se bajtovi ne
mogu pojedinano brisati. Flash memorija se koristi tamo gdje je bitno da su
podaci pohranjeni na fiziko to manjem mediju (mp3 plejeri, USB stikovi ,
memorijske kartice itd.) Spada u grupu spoljnih memorija, i ne zahtijeva
dodatne drajvere za rad od Windowsa 98 pa na dalje. U sebi ima Flash
memoriju (nalazi se na maloj stampanoj ploci) zatvorena plasticnim ili
metalnim kucistem.
Zadaci i vjebe

RADNE GRUPE

Podijeliti uenike u grupe po 4 ili 5 uenika te im kao zadatak zadati da

pronau informacije o raunarskoj memoriji. Svaka grupa e dobiti
odreeni oblik memorije i pokuae to bolje da je prezentira. Nakon
prezentacije po grupama pristupit e se poreenju performansi
odnosno karakteristika memorija te izvoenje krajnjeg zakljuka o
raunarskoj memoriji

PITANJA

1. ta je bit ?
2. Koja je najmanja memorijska jedinica ?
3. Nabrojati to vie raunarskih memorija ?
4. Objasniti primarnu memoriju ?
5. Objasniti sekundarnu memoriju ?
6. ta su registri ?
7. Kako funkcionira CACHE mamorija ?
8. Napraviti piramidu memorija po brzini prostupa ?
9. Poredati memorije po kapacitetu ?
10. Razlika izmeu primarne i sekundarne memorije ?