Bn dch ch ny ca chng ti c tham kho cc bn dch ca cc tc gi ni trn nht l bn

i hc ca Phan Bi Chu trong Khng hc ng, v kt qu ca cc nh nghin cu Nho hc

Trung Quc, cng vi bn dch bch thoi ca Tin Huyn, nh xut bn Nhc Lc th x, H
Nam, 1994.

CHNG I

Tit th 1

i hc chi o: ti minh minh-c, ti thn dn, ti ch ch thin. Tri ch nhi hu hu nh;

nh nhi hu nng tnh; tnh nhi hu nng yn; yn nh hu nng l; l nhi hu nng c. Vt
hu bn mt, s hu chung thy; tri s tin hu, tc cn o h.

Dch ngha: o i hc l ch lm sng t c sng, l ch khin i sng dn chng

khng ngng i mi, l ch khin cho ngi ta vo ci ch thin. Bit rng phi t ti ci
ch thin, th c c phng hng kin nh; c c phng hng kin nh, th c
th tnh, c th yn tnh th c th an tm; c th an tm th c th suy ngh, suy ngh
ri th c th thu hoch. Mun vt u c gc ngn nng nh, mun vt u c u cui trc
sau. Bit sp xp ng th t trc sau ca s vt, th gn vi o vy.

Tit th 2

C chi dc minh minh-c thin h gi; tin tri k quc; dc tri k quc gi; tin t k gia;
dc t k gia gi; tin tu k thn; dc tu k thn gi; tin chnh k tm; dc chnh k tm gi;
tin thnh k ; dc thnh k gi; tin tr k tri; tr tri; ti cch vt.

Dch ngha: Ngi xa mun lm sng t c sng trong thin h, trc ht phi bnh tr c
nc mnh; mun bnh tr c nc mnh, trc ht phi sa sang cho nh mnh c chnh
t tt p; mun sa sang nh mnh cho chnh t tt p; trc ht phi tu chnh bn thn
mnh; mun tu chnh bn thn mnh; trc ht phi lo gi cho ci tm mnh ngay ngn, mun
gi cho ngay ngn ci tm mnh, trc ht phi lm cho nim mnh c chn thnh; mun
lm cho nim mnh c chn thnh th trc ht, phi c s hiu bit; m con ng c
c s hiu bit chnh l nghin cu n ni n chn ci nguyn l ca s vt.

CHNG II

Vt cch nhi hu tri ch; tr ch nhi hu thnh; thnh nhi hu tm chnh; tm chnh nhi hu
thn tu; thn tu nhi hu gia t; gia t nhi hu quc tr; quc tr nhi hu thin h bnh.

Dch ngha: Nghin cu n tn cng nguyn l ca s vt, th mi c th c c s hiu bit;

C c s hiu bit th nim mi chn thnh; nim chn thnh th ci tm mi ngay ngn.
Ci tm ngay ngn th mi tu chnh c bn thn mnh. Tu chnh c bn thn mnh ri mi
sa sang nh mnh chnh t tt p; sa sang nh mnh chnh t tt p mi bnh tr c
nc mnh; bnh tr c nc mnh th mi lm thin h c thi bnh.

T thin t d ch th nhn, nht th giai d tu thn vi bn.

Dch ngha: T thin t cho n k th nhn, tt c u ly vic sa mnh lm gc.

CHNG III

K bn lon nhi mt tr gi, ph h; k s hu gi bc, nhi k s bc gi hu, v chi hu gi.

Dch ngha: Ci gc ri lon m ci ngn c gn gng ngay ngn, l iu khng th c c;

Coi nh ci cn bn ng phi trng th v coi nng ci chi tit vn l th yu, [thnh nhn
xa] cha tng c nh vy bao gi.

Khang co vit: khc minh c .

Dch ngha: Thin "Khang co" ni: "C th lm sng t c" (Khang Co l mt thin trong
Chu th)

Thi gip vit: c th thin chi minh mnh.

Dch ngha: Thin Thi Gip "Suy ngh thm st c sng m tri ph cho". (Thi gip l
mt thin trong Thng th).

-in vit: khc minh tun c.

Dch ngha: Thin Nghin in (trong Ngu th) ni: "C th lm sng t o c cao thng".

Giai t minh d.

Dch ngha: u l ni rng o c phi sng t t ni bn thn mnh.

Thang chi bn minh vit: Cu nht tn, nht nht tn, hu nht tn.

Dch ngha: Li Bn minh ca vua Thang ni rng: Gt ra cu bn, tr thnh con ngi mi,
ngy ngy i mi, li cng phi mi na.

Khang co vit: tc tn dn.

Dch ngha: Thin Khang co (Chu th) ni: Phi ci to nhng di dn [ca n Thng] tr
thnh nhng ngi dn mi [ca triu Chu].

Thi vit: Chu tuy cu bang, k mnh duy tn.



Dch ngha: Kinh Thi ni rng: "Chu tuy l nc c [t triu n] nhng chu mnh Tri,
mnh y l mi". (Thi. i nh. Vn Vng, chng I)

Th c qun t v s bt dng k cc

Dch ngha: Bi th ngi qun t [i vi mi vic trn] chng c vic g l khng dng tm
dng lc n trit (mi vic u mang ht sc lc ca mnh).

Thi vn: bang k thin l, duy dn s ch.

Dch ngha: Kinh Thi ni rng: "Kinh k [nh Thng] rng ngn dm, l ch dn chng ".
(Thi. Thng tng. Huyn iu, chng 1 cu 15-16).

Thi vn: "min man hong iu, ch khu ngu". T vit: ch, tri k s ch, kh d nhn nhi
bt nh iu h;

Dch ngha: Kinh Thi ni rng: "Chim hong li ht lu lo, u mt gc g". (Thi. Tiu nh.
Min man, chng 2, cu 1-2). Khng T ni rng: Con chim kia u, cn bit chn ch m
u, h l ngi ta li khng bng con chim sao!

CHNG IV

Tit th 1

Thi vn: mc mc Vn-Vng, tp hy knh ch; vi nhn qun , ch nhn; vi nhn thn ch
knh; vi nhn t ch hiu; vi nhn ph ch t, d quc nhn giao ch tn.


Dch ngha: Kinh Thi ni: "Vua Vn Vng n c su xa, i Ngi c knh cn mi khng thi".
Lm vua th dng c nhn; lm b ti th dng c knh, lm con th dng c hiu; lm
cha th dng c t; giao thip vi ngi trong nc th dng c tn. (Thi. i nh. Vn
vng, chng 4, cu 1-2).

Tit th 2

Thi vn: chim b k c, lc trc y y, hu ph qun t, nh thit nh tha, nh trc nh ma, st

h gin h, hch h, huyn h, hu ph qun t, chung bt kh huyn h, nh thit nh tha
gi, o hc d; nh trc nh ma gi, t tu d; st h, gin h gi, tun lt d; hch h, huyn
h gi, uy nghi d; hu ph qun t, chung bt kh huyn h gi, o thnh c ch thin; dn
chi bt nng vong d.

Dch ngha: Kinh Thi ni rng: "Trng ka trn khc quanh ca sng K, tre xanh tt rm r,
[Nc V] c ngi qun t thanh tao, nh ct nh gia tht chm ch, nh di nh mi tht
tinh t. Trang trng nghim tc, xit bao uy nghi. Vinh diu rng r thay! [Nc V], c ngi
qun t, mi ngi mi mi khng qun". Cu "nh ct nh gia" l ni vic hc ca ngi
qun t. Cu "nh di nh mi" l ni vic trau di phm cht. "Trang trng nghim tc" l ni
trong lng ngi qun t cung knh s st; "Vinh diu rng r" l ni dng v ngi qun t rt
mc uy nghim, c ngi qun t, mi ngi mi mi khng qun" l ni thnh c ch thin,
th dn chng khng bao gi qun. (Thi. V phong. K c, chng 1, cu 1-9).

Tit th 3

Thi vn: h! tin vng bt vong, qun t hin k hin, nhi thn k thn; tiu nhn lc k
lc, nhi li k li, th d mt th bt vong d.

Dch ngha: Kinh Thi ni: "Hi ! Nhng bc vua i trc, ngi ta khng qun". Ngi qun
t ca ngi cc thnh vng i trc tn trng nhng ngi hin, yu mn ngi thn ca
mnh; k tiu nhn [cng nh cng c che thnh vng i trc] m c vui hng nim
vui, c th hng iu li, v th ngi ta i i khng qun. (Thi. Chu tng. Lit Vn, cu
13).

CHNG V

T vit: thnh tng ng do nhn d, tt d, s v tng h, v tnh gi bt c tn k t, i u

dn ch, th v tri bn, th v tri chi ch d.

Dch ngha: Khng T ni: "X kin th ta cng nh ngi khc thi. Nu nht nh [phi ni c
iu g khc] th l ta mun lm sao cho khng xy ra kin tng na th hn". Khin cho
nhng k mun giu gim s tht khng c gi ht ti bm mp ca h, khin cho dn
chng trong lng cm thy knh s. Nh vy c th ni l bit c ci gc". Nh vy c th
ni l bit n ni n chn! (Li Khng T ghi trong Lun ng. Nhan Uyn).

CHNG VI

THNH CHNH TM

Tit th 1

S v thnh k gi, v t khi d; nh c x, nh hiu ho sc, th chi v t khim; c qun

t tt thn k c d.

()

Dch ngha: Ni rng lm cho nim mnh c chn thnh c ngha l ng t di mnh:
ging nh ght mi thi, ging nh a sc p hon ton t lng chn tht m ra; nh vy
mi gi c l tho mn tm mnh. Bi th ngi qun t khi ch c mt mnh mnh nht
thit phi ht sc cn thn.

Tit th 2

Tiu nhn nhn c vi bt thin, v s bt ch, kin qun t nhi hu ym nhin; ym k bt

thin nhi tr k thin; nhn chi th k nh kin k ph can nhin, tc h ch h. Th v thnh
trung, hnh ngoi, c qun t tt thn k c d.

Dch ngha: K tiu nhn ngi ri lm iu xu xa, khng c iu xu xa no khng lm, khi
thy ngi qun t th lm lt ln trnh, c che giu iu xu xa m c trng by iu tt.
Nhng ngi ta nh thy r tn gan phi n ri, th [che y nh vy] phng c ch g?
gi l s tht bn trong tt th hin ra bn ngoi. Cho nn ngi qun t khi ch c mt mnh
mnh nht thit phi ht sc cn thn.

Tit th 3

Tng-t vit: thp mc s th, thp th s ch, k nghim h!

Dch ngha: Tng T ni: "Mi con mt nhn vo, mi ngn tay ch vo, tht nghim khc
bit bao!

Tit th 4

Ph nhun c; c nhun thn, tm qung, th bng. C qun t tt thnh k .

Dch ngha: Ca ci th im t nh ca, cn o c th im t thn mnh, lng d rng ri,

thn th thnh thi thanh thn. Cho nn ngi qun t nht nh phi lm cho nim mnh
c chn thnh.
CHNG VII

Tit th 1

S v tu thn ti chnh k tm gi. Thn hu s phn tr tc bt c k chnh; hu s khng c

tc bt c k chnh; hu s hiu nho tc bt c k chnh; hu s tin hon tc bt c k
chnh.

Dch ngha: Ni rng sa mnh (tu thn) trc ht chnh l lm cho lng mnh ngay thng
(chnh k tm). Nu nh mnh c iu gin d, th lng s khng ngay thng, nu nh c iu
s hi, th lng s khng ngay thng; nu nh c iu ham mun th lng s khng ngay
thng; nu nh c iu a thch, th lng s khng ngay thng; nu nh c iu lo lng, th
lng s khng ngay thng.

Tit th 2

Tm bt ti yn, th nhi bt kin, thnh nhi bt vn, thc nhi bt tri k v; th v tu thn ti
chnh k tm.

Dch ngha: Nu tm tr khng vo , th du nhn m chng thy, du tai m chng

nghe, du n m chng bit mi v. Nh vy nn gi l sa mnh ct ch lm cho lng (ci
tm) mnh ngay thng.

CHNG VIII

TU THN T GIA
Tit th 1

S v t k gia, ti tu k thn gi. Nhn chi k s thn i, nhi tch yn; chi k s tin , nhi tch
yn; chi k s u knh nhi tch yn; chi k s ai cng nhi tch yn; ch k s ngo a nhi tch
yn; c hiu nhi t k c; nhi tri k m gi, thin h tin h.

Dch ngha: Ni rng mun sa sang cho nh mnh c chnh t tt p (t gia) trc ht phi
sa mnh (tu thn). Chnh l v con ngi ta i vi nhng ngi thn yu ca mnh thng c
s thin lch, i vi nhng ngi mnh knh s, thng c s thin lch, i vi nhng ngi
mnh thng xt, thng s thin lch; i vi nhng ngi mnh coi thng ngo mn, cng
thng c s thin lch. Cho nn yu thch ai m thy c ch xu ca ngi y, ght b ai
m thy c ch tt ca ngi y, l iu him c trong thin h vy.

C ngn hu chi vit: nhn mc tri k t chi c, mc tri k miu chi thc. Th v thn bt tu,
bt kh d t k gia.

Dch ngha: Cho nn ngn ng c cu rng: "Ngi ta khng ai bit c ci xu ca con mnh,
khng ai bit c la m trong m rung nh mnh l tt ti". Nh vy cho nn khng sa
mnh (tu thn) th khng th lm cho nh mnh chnh t tt p (t gia).

CHNG IX

T GIA TR QUC

Tit th 1

S v tr quc tt tin t k gia gi ,k gia bt kh gio, nhi nng gio nhn gi, v chi. C qun
t bt xut gia nhi thnh gio vu quc.

Dch ngha: Ni rng tr l quc gia tt trc tin phi sa sang gia nh mnh cho ngay ngn tt
p, y l bi v ngi nh mnh khng gio dc ni m li c th gio dc c ngi khc,
l iu khng th c. Bi th ngi qun t khng ra khi nh m c th hon thnh c vic
gio ha c nc.

Tit th 2

Hiu gi, s d s qun d; gi, s d s trng d; t gi, s d s chng d.

Dch ngha: o hiu [i vi cha] cng chnh l th vua, o [i vi anh], cng chnh l
th bc trng thng, o t [i vi con] cng chnh l sai khin chng dn vy.

Tit th 3

Khang co vit: nh bo xch t, tm thnh cu chi, tuy bt trng, bt vin h. V hu hc

dng t, nhi hu gi gi d.

Dch ngha: Thin Khang co ni: "[yu thng chm lo cho dn chng] ging nh chm sc
a con s sinh (con )". Min l thnh tm theo ui iu , th du khng hon ton ng
nh vy, th cng chng cch xa bao nhiu. [Cng ging nh] cha tng c ngi con gi no
hc cch nui con trc ri sau mi i ly chng vy.

Tit th 4

Nht gia nhn, nht quc hng nhn; nht gia nhng; nht quc hng nhng; nht nhn
tham l, nht quc tc lon, k c nh th, th v nht ngn phn s, nht nhn nh quc.

Dch ngha: C nh [ca bc quc trng] lm iu nhn, th c nc s dy ln phong kh

nhn i. C nh [ca bc quc trng] u l nhng, th c nc s dy ln phong kh l
nhng. Cn nu mt ngi [quc trng] tham lam tn bo, th c nc s lm lon. Ci s l
chnh l nh vy. gi l ch mt li ni c th lm hng c i s, ch mt ngi c th an
nh c quc gia.
Tit th 5

Nghiu, Thun sut thin h d nhn, nhi dn tng chi; Kit, Tr sut thin h d bo, nhi dn
tng chi; k s lnh phn k s hiu nhi dn bt tng; th c qun t hu ch k nhi hu cu
ch nhn, v ch k nhi hu phi ch nhn, s tng h thn bt th nhi nng d ch nhn gi,
v chi hu d. C tr quc ti t k gia.

Dch ngha: Nghiu, Thun ly nhn i m dn dt thin h, nn dn chng i theo hai ng.
Kit, Tr dng bo lc m cai tr thin h, dn Nhng mnh lnh ban ra ngc li iu mong
mun ca h nn dn chng khng theo na.

Bi th ngi qun t phi c [c tt] mnh, ri sau mi i hi ngi khc; phi khng
c [khuyt im] mnh ri sau mi ph phn c ngi khc. C gi ni mnh m khng
suy ra cho ngi khc, nh vy m khuyn bo cho ngi khc hiu c, th l iu khng
th c. Bi th cho nn tr quc phi bt u t t gia.

Tit th 6

Thi vn: "o chi yu yu, k dip trn trn; chi t vu qui, nghi k gia nhn". Nghi k gia nhn
nhi hu kh d gio quc nhn.

Thi vn: "nghi huynh nghi ". Nghi huynh nghi nhi hu kh d gio quc nhn.

Thi vn: "k nghi bt thc, chnh th t quc"; k vi ph t huynh tc php nhi hu dn
php chi d. Th v tr quc ti t k gia.

Dch ngha: Kinh Thi ni: "Cy o t mn mn, l n mc xum xu, nng y v nh chng, t
ho thun hu".

Ho thun hu vi mi ngi trong nh, ri sau mi c th gio ho ngi trong nc. (Thi
- Chu Nam. o yu, chng 3 cu 1-4).
Kinh Thi ni: "Ho thun vi anh, ho thun vi em". Anh em ho thun, ri sau mi c th
gio ho ngi trong nc. (Thi, Tiu nh. Lc tiu, chng 3, cu 5)

Kinh Thi ni; "Ngi y uy nghi ng n khng sai tri, th c th sa tr ng n cc nc

khp bn phng. Bc quc trng ch c lm cho hnh vi ca cha con anh em trong nh mnh
tr thnh mu mc, th sau dn chng s noi theo. Nh vy gi l tr quc trc ht t
k gia (sa sang trong nh mnh cho chnh t tt p). (Thi. To phong. Thi cu, chng 3, cu
5-6).

CHNG X

TR QUC BNH THIN H

Tit th 1

S v bnh thin h ti tr k quc gi ,thng lo lo nhi dn hng hiu; thng trng trng
nhi dn hng ; thng tut c nhi dn bt bi; th d qun t hu hit c ch o d.

Dch ngha: Ni rng bnh tr thin h, trc tin tr l quc gia. L bi v nu nh vua tn knh
ngi gi, th dn chng s dy ln phong kh hiu knh; nu nh vua trng ngi huynh
trng, th dn chng s dy ln phong kh nhng; nu nh vua thng xt k c c th
dn chng s khng ri b. V th ngi qun t c ci "o hit c" vy.

Tit th 2

S thng, v d s h; s h, v d s thng; s tin, v d tin hu; s hu,

v d tng tin; s hu, v d giao t; s t, v d giao hu; th chi v hit c chi
o.

Dch ngha: iu g mnh chn ght ngi trn [ca mnh], th ch em iu m sai khin
ngi di; iu g mnh chn ght ngi di [ca mnh] th ch em iu m th ngi
trn; iu g mnh chn ght ngi trc mnh, th ch em iu m i x vi ngi sau
mnh; iu g mnh chn ght ngi sau mnh th ch em iu m i x vi ngi trc
mnh; iu g mnh chn ght ngi bn hu mnh, th ch em iu m giao vng vi
ngi bn t mnh; iu g mnh chn ght ngi bn t mnh, th ch em iu m giao
vng vi ngi bn hu mnh. Nh th gi l "o hit c".

Tit th 3

Thi vn: "Lc ch qun t, dn chi ph mu"; dn chi s hiu, hiu chi; dn chi s , chi, th
chi v dn chi ph mu.

Dch ngha: Kinh Thi ni: "Vui thay ngi qun t, l cha m ca dn". iu g dn thch, th
mnh thch, iu g dn ght, th mnh ght. Nh vy th gi l cha m dn. (Thi. Tiu nh. Nam
Sn hu i, chng 2, cu 3-4).

Tit th 4

Thi vn: Tit b Nam sn, duy thch nham nham; hch hch s don, dn c nh chim; hu
quc gi, bt kh d bt thn, tch tc vi thin-h lc h.

Dch ngha: Kinh Thi ni: "Ni Nam cao vi vi kia, ch c trp trng. Quan Thi s h Don
hin hch. Dn chng u trng ngng vo ngi". Ngi cai tr quc gia khng th khng thn
trng, mt khi xa ri chnh o tt s b thin h trng pht. (Thi Tiu nh. Tit Nam sn,
chng 1, cu 1-4).

Tit th 5

Thi vn: "n chi v tng s, khc phi Thng , nghi gim vu n, tun mnh bt d"; o c
chng tc c quc, tht chng tc tht quc.
Dch ngha: Kinh Thi ni: "Khi nh n cha mt dn chng, th o c ph hp vi Thng .
Nn soi vo [tm gng dit vong ca] nh n, [ bit rng gi c] mnh Tri l khng
d". o tr nc: c dn chng th c nc, mt dn chng th mt nc.

(Thi i nh. Vn Vng, chng 6, cu 5-8).

Tit th 6

Th c qun t tin thn h c; hu c th hu nhn; hu nhn th hu th, hu th th

hu ti; hu ti th hu dng.

Dch ngha: V th ngi qun t trc ht cn thn v c, c c tt th mi c c nhn

dn, c nhn dn mi c c t ai; c t ai mi c c ca ci; c ca ci mi c th s
dng.

Tit th 7

c gi bn d, ti gi mt d; ngoi bn, ni mt, tranh dn thi ot.

Dch ngha: c l ci gc, ca l ci ngn. ci gc ra ngoi (coi thng ci c) ci

ngn vo trong (coi trng ca ci) th s phi tranh dn ot li.

Tit th 8

Th c ti t tc dn tn, ti tn tc dn t; th c ngn bi nhi xut gi dic bi nhi nhp; ho

bi nhi nhp gi dic bi nhi xut.

Dch ngha: V th [ch chm lo] tch t ca ci, th dn chng s li tn, ca ci phn tn [ra cho
dn] th dn chng s t hp. V th ni ra vi dn chng nhng li tri l, th s thu v nhng
s tri nghch, thu v nhng ca ci bng th on bi nghch, th cng s b ngi ta dng th
on bi nghch m tc ot i (ca vo tri l th cng ra mt cch tri l).

Tit th 9
Khang Co vit: duy mnh bt vu thng o thin tc c chi, bt thin tc tht chi h.

Dch ngha: Thin Khang co ni: "Mnh tri chng phi mi mi bt bin". o Tri l: ngi
thin th c mnh Tri, ngi bt thin th mt mnh Tri vy.

Tit th 10

S th vit: S quc v d vi bo, duy thin d vi bo. Cu Phm vit: vong nhn v d vi bo,
nhn thn d vi bo.

Dch ngha: S th ni: "Nc S chng c ci g ng gi l ca qu, ch c c thin ng coi

l ca qu". Cu Phm cng ni: "Ngi lu vong khng c ci g ng gi l ca qu, ch c
phm c nhn i hiu knh ng coi l ca qu m thi".

Tit th 11

Tn-th vit: Nhc hu nht c thn, on on h v tha k, k tm hu hu yn, k nh

hu dung yn, nhn chi hu k, nhc k hu ch, nhn ch ngn thnh, k tm hiu chi, bt s
nhc t k khu xut, thc nng dung chi, d nng bo ng t tn l dn, thng dic hu li
tai!

Dch ngha: Thin Tn th ni: Nu nh c c mt i thn tht th thnh khn, chng h c

ti nng g khc, ch c tm lng khoan ha, nh c mt lng cha ln, th ti nng ca ngi
khc, khc no nh i thn y c ti nng; c tt ca ngi khc i thn y tht lng a
thch, chng nhng l t ming ni ra, m thc s c th dung np, nn c th che ch cho
con chu v trm h ca ta, m cn c li cho c t nc!

Nhn chi hu k, mo tt d chi: nhn chi ngn thnh nhi vi chi, t bt thng, thc bt nng
dung, d bt nng bo ng t tn l dn, dic vit i tai.

Dch ngha: [Cn nu] ngi khc c ti, em lng ghen ght k, ngi khc c c tt, th
chn p khng cho tip cn vi nh vua. Ngi nh vy th khng th dung np ai, bi th
ngi y chng th ch che cho con chu trm h ca ta, m cn nguy hi cho c t nc.

Duy nhn nhn phng lu chi, bnh ch t di, bt d ng trung quc; th v duy nhn nhn vi
nng i nhn, nng nhn.

Dch ngha: Ngi nhn phi em hng ngi k y m y i xa, ui chng n t di,
khng cho chng c cng t Trung Nguyn. chnh l "ch c ngi nhn mi c th
bit yu ngi, mi c th bit ght ngi".

Tit th 12

Kin hin nhi bt nng c, c nhi bt nng tin, mn gi. Kin bt thin nhi bt nng thoi;
thoi nhi bt nng vin, qu d. Hiu nhn chi s , nhn chi s hiu, th v pht nhn chi
tnh, tai tt i ph thn.

Dch ngha: Thy ngi hin m khng chu tin c, tin c m khng chu a tn trc ln
trn mnh, nh th l khinh mn. Thy ngi xu m khng chu trit thoi, trit thoi m
khng chu xa lnh, nh th l sai tri. a thch iu m mi ngi ght, ght b iu m mi
ngi a thch, nh th gi l lm tri ngc vi bn tnh con ngi, tai nn chc chn s ging
vo thn.

Tit th 13

Th c qun t hu i o, tt trung tn d c chi kiu thi d tht chi. Sinh ti hu i o:

sinh chi gi chng, thc chi gi qu, vi chi gi tt, dng chi gi th, tc ti hng tc h.

Dch ngha: V th ngi qun t c o ln, t phi c c bng lng trung tn, v s mt
o y bi lng kiu ngo v thi xa hoa. Tch t c ca ci c mt o l ln: ngi lm ra
ca ci th ng, ngi hng th ca ci th t, lm ra ca ci th chng m tiu dng ca ci
th chm. Nh vy th ca ci lun lun di do sung tc.
Tit th 14

Nhn gi d ti pht thn, bt nhn gi d thn pht ti. V hu thng hiu nhn nhi h bt
hiu ngha gi d: v hu hiu ngha k s bt chung gi d: v hu ph kh, ti phi k ti gi
d.

Dch ngha: Ngi nhn th dng ca pht huy thn mnh; k bt nhn th em thn mnh
pht trin ca ci. Cha tng c bao gi vua a thch iu nhn m dn chng li khng yu
iu ngha; cng cha tng c bao gi dn chng yu iu ngha m cng vic li khng thnh.
Cng cha tng c bao gi ca ci trong kho lm li khng phi l ca ci ca ngi c ca .

Tit th 15

Mnh Hin T vit: sc m thng bt st k n, pht bng chi gia bt sc ngu dng;
bch thng chi gia bt sc t lim chi thn; d k hu t lim chi thn, ninh hu o thn; th
v quc bt d li vi li, d ngha vi li d.

Dch ngha: Mnh Hin T ni: "Trong nh c xe c nga th khng xt n [mn li nh ca]
vic nui g nui ln, trong nh sc cha nc [p dng l vt] th khng nn nui tru
nui d. H l quan khanh c n trm c xe, th khng nui nhng gia thn quen thi v
vt. Th nui k gia thn hay n trm ca mnh cn hn l nui k gia thn tho vic v vt
cho mnh.

gi l quc gia khng nn ly li lm li m nn ly ngha lm li vy.

Tit th 16

Trng quc gia nhi v ti dng gi, tt t tiu nhn h; b vi thin chi. Tiu nhn chi s vi
quc gia, tai hi tnh ch, tuy hu thin gi, dic v nh chi h h. Th v quc bt d ngha vi
li, d li vi li d.

Dch ngha: ng u mt quc gia m ch mt mc v vt ca ci t l do mu k ca k tiu
nhn. Nu nh vua tn thng k tiu nhn y, dng k tiu nhn y m cai tr quc gia, th
thin tai nhn ho t s cng a n. Lc du c ngi thin c cng chng cn lm sao
c na. gi l quc gia khng bit ly ngha lm li m ch bit ly li lm li vy.