(EK-8)

PROSES FMEA FORMUNUN KULLANIMI

Proses FMEA, ilgili prosesin ak emasnn hazrlanmas ile balamaldr. Bu ak emas,
prosesin admlarn rn karakteristikleri ile ilikili olarak tanmlamaldr. Ak emas, Proses FMEA
almalarna elik etmelidir.
Eer varsa, ilgili rne ynelik Tasarm FMEA, hazrlanacak olan Proses FMEAnn deerli bir
girdisi olarak alnmaldr.
Potansiyel hatalarn analizini ve sonularn dokmante etmeyi kolaylatrmak amacyla gelitirilmi
olan form iliiktedir. Bu formun kullanm aada aklanmtr.

1) FMEA No zleme amacyla kullanlmak zere FMEAya bir numara verilir.

2) Para Ad Analiz edilecek, sistem, alt sistem ya da parann ad yazlr.

3) Proses lgili departman ve/veya grup yazlr. Ayrca eer gerekiyorsa tedariki
Sorumluluu de eklenebilir.

4) Hazrlayan FMEAy hazrlamaktan sorumlu mhendisin/uzmann ad yazlr.

5) Model Yl(lar)/ Analiz edilecek sistem, alt sistem ya da parann model yl/proje ad
Ara(lar) yazlr. (Eer biliniyorsa)

6) FMEA Proses FMEA balama tarihi, programlanm retim balama

Balama Tarihi tarihinden ge olmamaldr.
Not: Tedarikiler iin, balama tarihi, retim Para Onay Prosesi
sunu tarihini amamaldr.

7) FMEA Tarihi Orijinal Proses FMEAnn dzenleme tarihi ve en son revizyon tarihi
yazlr.

8) FMEA Ekibi Grevleri tanmlayacak ve/veya yerine getirecek olan yetkili kiiler ve
departmanlar yazlr. (Her bir grup yesinin ad ve departmannn bu
blmde yer almas tavsiye edilir)

9) Proses, Analiz edilecek proses ya da operasyon ksaca tanmlanr (kvrma,

Faaliyet delme, kaynak, montaj gibi.). Buna ilaveten, analiz edilmekte olan
/ artlar adm iin ilikili proses/operasyon numarasnn da eklenmesi tavsiye
edilir. FMEA Ekibi uygulanabilir performans, malzemeyi, prosesi,
evreyi ve gvenlik standartlarn gz nne almaldr. Mmkn
olduunca ksa ve z olarak prosesin ya da analiz edilen
operasyonun amac; sistem, alt sistem ya da para hakknda bilgi de
ekleyerek (ller) yazlr. Prosesin, eitli hata trlerini
barndrabilecei birden ok operasyonu ierdii durumlarda
operasyonlar ayr ayr listelemek daha uygun olabilir.

10) Potansiyel Potansiyel Hata Tr; prosesin, Proses Faaliyet / artlar kolonunda
Hata Tr tanmlanan proses gereklerini yerine getirmeyi engelleyecek
potansiyel baarszlk olarak tanmlanabilir. Sz konusu
operasyondaki bir uygunsuzluun tanmdr. Kendisinden sonra gelen
ilikili operasyondaki bir hata trnn nedenini oluturabilecei gibi;

www.sigmacenter.com.tr Sayfa :1 / 9
 (EK-8)
bir nceki ilikili operasyondaki bir uygunsuzluun sonucu da olabilir.
Bununla birlikte, FMEA hazrlanrken, girdi paralar/malzemelerinin
doru olduunu varsaymak gerekir.

Sistem ya da proses karakteristikleri baznda potansiyel hata trlerini

listeleyin. Hatann oluabileceini ama ille de olmak zorunda
olmadn dnn.
Proses mhendisi/takm u sorulara cevap vermelidir:
Proses/para nasl olursa artlar yerine getiremez?
Mhendislik spesifikasyonlar dnda, bir mteri (son
kullanc, sonraki operasyon ya da servis) ne olursa paray
reddetmeyi dnebilir?
Benzer prosesleri karlatrarak ve benzer paralara ilikin mteri
(son kullanc ya da sonra gelen operasyon) taleplerini inceleyerek
balayn. Aadakilerle snrl olmamakla birlikte tipik hata trleri:
Eik
atlak
ilik hatas
Yzey ok przl
Ak devre
Yank
Delik derinlii az
Kirli
ekil Bozukluu
Ksa Devre
Kak Delik
Delik Eksik
Delik Derinlii Fazla
Yzey ok Parlak
Etiket Yok

NOT: Potansiyel hata trleri, mteri tarafndan farkedilebilecek

bulgular biiminde deil, fiziksel ya da teknik terimlerle ifade
edilmelidir.

11) Hatann Hatann Potansiyel Etkileri, hata trnn mteri(ler) zerindeki

Potansiyel etkileri olarak tanmlanr.
Etkileri
Mterinin i mteri ya da son kullanc da olabilecei gzetilerek,
mterinin neyi fark edebilecei ya da yaayabilecei ifade ederek
etkiler tanmlanmaldr. Hata trnn gvenlii mi etkiledii; yoksa
kurallara uygunsuzluk mu oluturduu net bir biimde ortaya
konulmaldr. Bu balamda mteri(ler), bir sonraki operasyon, daha
sonra gelen operasyonlar, blge, satc ve/veya ara sahibi olabilir.
Hatann potansiyel etkileri deerlendirilirken bunlarn her biri
gzetilmelidir.
Son kullanc iin etkiler her zaman rn ya da sistemin performans
olarak ifade edilmelidir. Yani:

www.sigmacenter.com.tr Sayfa :2 / 9
 (EK-8)

Grlt
Ar efor
Dengesiz
Ara kontrol zayf
Kaba
almyor
alma zayf
Albenisi yetersiz
Yeniden ilem/tamir izik
Kararsz alma
Kt koku
ekim
Kesintili alma
Sznt
Mteri memnuniyetsizlii

Eer mteri bir sonraki operasyon ya da daha sonra gelen

operasyon(lar) ise, etkiler proses/operasyon performans olarak ifade
edilmelidir. Yani:
Balanamaz
Akmaz
Monte edilmez
Uymaz
Balant salamaz
Karlamaz
Ar ypranmaya neden olur
Yz yze gelmez
Ekipman bozar
Operatr tehlikeye sokar

12) iddet iddet, bir hata trnn en ciddi etkiye gre derecelendirilmesidir.
iddet derecelendirilmesinde bir azalma, siteme, alt sisteme ya da
rne ynelik bir tasarm deiikliinden, ya da prosesin yeniden
tasarlanmasndan etkilenir.

Eer hata trnden etkilenen mteri, retim montaj hatt, ya da rn

kullancs ise, iddeti deerlendirme, bir ara proses
mhendisi/takmn bilgi/tecrbe sahas dna kabilir. Bu durumda,
Tasarm FMEA, tasarm mhendisi ve/veya sonraki aamalarn
retim ya da montaj prosesi mhendisine danlmaldr.

www.sigmacenter.com.tr Sayfa :3 / 9
 (EK-8)
nerilen Deerlendirme Kriterleri

FMEA Ekibi, deerlendirme kriterleri ve belirlenmi olan

derecelendirme sistemi zerinde, zel rn analizleri iin deiiklik
yaplm olsa bile gr birlii iinde olmaldr.

iddet, tablodan yararlanlarak kararlatrlmaldr. (Baknz Tablo 4)

NOT: iddeti 1 olan hata trlerinin daha detayl analiz edilmesine

gerek yoktur.

13) Snf Bu kolon, her hangi bir zel rn ya da proses karakteristiini (kritik,
anahtar, nemli gibi.) paralar, alt sistemler ya da, ilave baka proses
kontrolleri gerektirebilecek sistemler iin snflandrmada kullanlabilir.

Bu kolon ayrca, mhendislik deerlendirmelerinde yksek derece

nemi olan hata trlerine dikkat ekmek iin kullanlabilir.

Eer Snf, Proses FMEA iinde tanmlanrsa, kontrol noktalar

tanmlamalar ile ilgili dokman bundan etkilenecei iin tasarmdan
sorumlu mhendis bilgilendirilmelidir.

zel rn ya da proses karakteristikleri sembolleri ve bunlarn

kullanl biimleri, kuruluun kendi politikasnda belirlendiinden, bu
dokmanda standart hale getirilmemitir.

14) Hatann Hatann Potansiyel Sebepleri / Mekanizmalar, dzeltilebilecek ya

Potansiyel da kontrol edilebilecek bir durumun, hatann olumasna nasl yol
Sebepleri/ aabileceinin tanmdr.
Mekanizmalar
Her bir potansiyel hata tr ile ilgili olarak olabildiince ok sayda
potansiyel hata nedeni listelenir. Eer bir neden, bir hata tryle
zellikle ilgiliyse; yani nedeni ortadan kaldrmann o hata trne
dorudan etkisi varsa, bu durumda prosesin bu blm iin Proses
FMEA tamamlanm demektir. Ancak, pek ok neden ortak zelliklere
sahip deildir ve bir nedenin ortadan kaldrlmas ya da kontrol
edilmesiyle, hangi ana nedenlerin byk etkilere yol at ve
hangilerinin kolaylkla kontrol edilebilecei gz nne alnmaldr.
Nedenler, iyiletirme almalarnn doru ynlendirilmesi iin doru
tanmlanmaldr. Tipik hata nedenleri aadakilerle snrl olmamakla
birlikte:
Uygun olmayan tork (ar ya da az)
Uygun olmayan kaynak (akm, zaman, basn)
Hatal lm
Uygun olmayan zaman,
Uygun olmayan scaklk,
Yetersiz havalandrma,
Yetersiz yalama,
Hi yaplmayan yalama,

www.sigmacenter.com.tr Sayfa :4 / 9
 (EK-8)

Yanl ya kullanm,
Eksik ya da hatal taklm para,
Bozuk sabitleyici,
Bozuk alet,
Makine ayar bozuk,
Hatal programlama.

Yalnz zel hatalar ya da fonksiyonlar (operatrn conta takmay

unutmas gibi) listelenmelidir. Net olmayan ifadeler (operatr hatas,
makinenin uygun almamas gibi) kullanlmamaldr.

15) Olaslk Olaslk, sz konusu hataya yol aabilecek olan neden/mekanizmann

ortaya kabilme olasldr. Olaslk derecesi, kesinden ziyade bal
bir deer ifade eder. Hataya yol aan neden/mekanizmay bir tasarm
ya da proses deiiklii ile nlemek ya da kontrol etmek, bu
derecelendirmenin azaltlmasnn yegane yoludur.

Hataya yol aabilecek olan neden/mekanizmann ortaya kabilme

olaslnn deeri 1 ile 10 arasnda bir say ile belirlenir.

Sreklilii salamak iin kararl bir derecelendirme sistemi

kullanlmaldr. Olaslk derecesi, Proses FMEA kapsam ile ilgili
olarak bal bir deerdir ve olabilme ihtimalinin gerek deerini
yanstmayabilir.

Olas hata derecelendirmesi proseste oluabilecek bir ok hata gz

nne alnarak hazrlanmtr. Eer benzer proseslerden elde edilen
istatistik veriler varsa, olaslk belirlenmesinde bunlar kullanlmaldr.
Btn dier durumlarda, tablonun solundaki kolonda yer alan
szckler kullanlarak subjektif deerlendirmeler yaplmaldr.

nerilen Deerlendirme Kriterleri

Proses FMEA Ekibi, deerlendirme kriterleri ve belirlenmi olan

derecelendirme sistemi zerinde, zel rn analizleri iin deiiklik
yaplm olsa bile gr birlii iinde olmaldr.

Olaslk derecesi, Tablo 2 den yararlanlarak kararlatrlmaldr.

NOT: 1 deeri, gereklemesi hemen hemen olanaksz durumlar

iindir.

www.sigmacenter.com.tr Sayfa :5 / 9
 (EK-8)

16) Mevcut Mevcut kontroller, hata nedeninin/mekanizmasnn oluumunu byk

Kontrolleri olaslkla nleyebilecek olan, ya da ortaya karabilecek olan
kontrollerdir diye tanmlanabilir. Bu kontroller; giri kontrol, proses
kontrol, geer-gemez kontrol, grsel kontroller, statistiksel Proses
Kontrol (PK) ya da final kontroller olabilir.

Gz nnde bulundurulacak iki kontrol tr vardr:

nleme: Hata trnn oluumunu nler, ya da ortaya kma

olasln azaltr.

Saptama: Hata trn saptar ve mteriye (bir sonraki prosese)

gitmesini nler.

Arzulanan yaklam, eer mmknse ncelikle nleme kontrollerini

uygulamaktr. Prosesin amacyla uyumlu olmas halinde, nleme
kontrolleriyle balangtaki olaslk derecesi decektir. Balangtaki
saptama derecesi, kontroln, nedeni/mekanizmay m; yoksa hata
trn m saptadna baldr.

Bu dokmanla verilen Proses FMEA Formu, ekibe, bu sz edilen iki

tr proses kontroln (nleme kontrol ve saptama kontrol kolonlar)
ayrt etme konusunda yardmc olmak zere iki kolon halinde
dzenlenmitir. Bu, her iki tr kontroln de gz nne alnm
olduunun grsel bakmdan kontroln salar. Bu iki kolonlu formun
kullanlmas tercih edilen bir yaklamdr.

Eer tek kolonlu form kullanlrsa (proses kontrollerinde), bu takdirde

listelenmi olan her bir nleme kontrolnn nne , saptama
kontrol iin S kullanlmaldr.

Proses kontrolleri tanmlandktan sonra, olaslk derecesinin yeniden

belirlenmesi gerekebilir dncesiyle, btn nleme kontrolleri yeni
batan gzden geirilmelidir.

17) Saptama Saptama, proses kontrol kolonunda listelenmi en iyi saptamaya gre
belirlenmi olan bir derecelendirmedir. Saptama, her bir Proses
FMEA kapsamnda greceli bir deerdir. Daha dk deerlere
ulaabilmek iin, planlanan proses kontroln gelitirilmesi gerekir.

Hatann olutuu varsaylr ve sonra Mevcut Kontrollerin sz konusu

parann hatal haliyle sevkiyatn nleyebilme yeterliini
deerlendirir. Olaslk derecesi dk olduu gerekesiyle, saptama
derecesinin de dk olaca varsaylamaz. rnein, kontrol kartlar
kullanldnda; nadiren grlen hatalar yakalama ve daha ileri
aamalara gemelerini nlemede proses kontrolnn ne derece etkin
olduu kesinlikle deerlendirilmelidir.

www.sigmacenter.com.tr Sayfa :6 / 9
 (EK-8)
statistiksel temele dayanmayan rnekleme yntemiyle yaplan kalite
kontroller sk grlmeyen hatalar yakalamada etkin deildir. Geerli
saptama kontrol, istatistiksel yntemlere dayal rneklemelerledir.

nerilen Deerlendirme Kriterleri

Proses FMEA Ekibi, deerlendirme kriterleri ve belirlenmi olan

derecelendirme sistemi zerinde, zel rn analizleri iin deiiklik
yaplm olsa bile gr birlii iinde olmaldr.

Saptama Tablo kullanlarak belirlenmelidir. (Bkz Tablo 6)

18) Risk ncelik Risk ncelik Says (RS), iddet, olaslk ve saptamann arpmdr.
Says (R..S)
iddet X Olaslk X Saptama = R..S. (Risk ncelik Says)

Her bir sebebe dayal potansiyel hatann RS deeri 1 ila 1000

arasnda deiir.

RS deeri prosesin risk durumunu derecelendirir.

RS deeri dzeltici/nleyici faaliyetlerin ncelikleri belirler.

RS deeri 100 ve zerinde ise mutlaka dzeltici/nleyici faaliyet

yaplmaldr.

19) nerilen Dzeltici/nleyici faaliyetlerde mhendislik deerlendirmeleri

Faaliyetler ncelikle yksek iddet, yksek R..S. ve Proses FMEA Ekibi
tarafndan belirlenmi olan konulara ynlendirilmelidir. nerilen
herhangi bir faaliyetin amac, srasyla iddet, olaslk veya saptama
deerlerini azaltmaktr.

Genel bir uygulama olarak, iddet 9 ya da 10 olduunda, R..S.

deerine baklmakszn dorudan mevcut tasarm faaliyetleri ya da
proses faaliyetlerine odaklanlarak dzeltici/nleyici faaliyetler
planlanmaldr. Tanmlanm olan potansiyel hata tr etkilerinin
retim/montaj personeli iin tehlike oluturduu btn durumlarda,
hatay nlemek ya da nedenleri kontrol altnda tutmak iin dzeltici/
nleyici faaliyetlere balanmaldr. Operatrler iin gerekli koruma
yntemleri belirtilmelidir.

iddetin 9 ya da 10 olduu durumlara zel bir dikkat verildikten sonra,

Ekip iddet, olaslk ve saptama derecelerini drmeyi amalayarak
dier hatalara ynelmelidir.

Aada yer alan faaliyetler (bunlarla snrl deil) dikkate alnmaldr.

Olasl azaltmak iin proses ve/veya tasarm revizyonlar

www.sigmacenter.com.tr Sayfa :7 / 9
 (EK-8)
gereklidir. Srekli gelime ve hata nlemek iin, uygun
operasyonlara gerekli bilgi geri dnn salayacak
istatistiksel yntemler uygulanmaldr.
Sadece tasarm revizyonlar iddette bir azalma salayabilir.
Saptamada bir azalma salamak iin tercih edilen bir yntem,
hata/yanl tanmlama yntemidir. Genellikle, saptama
kontrollerini artrmak pahaldr ve ok etkili deildir. Kalite
kontrollerinin skln artrmak etkin bir nleyici/dzeltici
faaliyet deildir ve ancak kalc yntem oluturuluncaya kadar
geici bir nlem olarak uygulanmaldr. Baz durumlarda,
paraya, saptamaya yardmc olmak amacyla tasarm
deiiklii uygulamak gerekebilir. Bu ihtimali artrmak iin,
mevcut kontrol sisteminde deiiklik yaplabilir.

Saptamadan ok nlemeye (olasl azaltmak gibi)

odaklanlmaldr. Rasgele kalite kontrolleri ve bunlarla ilgili
denetimlerden ok, statistiksel Proses Kontrol (PK) ve
Proses yiletirme dnlmelidir.

Eer deerlendirmeleriniz, bir hata tr/nedeni/kontrol ile ilgili

herhangi bir faaliyet n grmyorsa, bu kolona yok yazlmaldr.

nerilen faaliyetten sorumlu kii/kiiler ve termin tarihi bu kolona

yazlr.

20) Sorumlular Faaliyet uygulandktan sonra, faaliyetle ilgili ksa bir aklama ve
ve Termin faaliyetin yrrlk tarihi yazlr.

21) Yaplan Dzeltici/nleyici faaliyet tanmlandktan sonra, ulalan iddet,

Faaliyet olaslk ve saptama dereceleri deerlendirilir ve kaydedilir. Yeni
R..S. deeri hesaplanp yazlr. Eer hibir faaliyet yaplmadysa bu
ksm bo braklr.

22) Faaliyet Btn yenilenen derecelendirmeler gzden geirilmeli ve baka

Sonular faaliyetler gerekli ise analiz tekrar edilmelidir. Her zaman srekli
iyiletirme zerine odaklanlmaldr.

Takip Faaliyetleri
Prosesten sorumlu mhendis/uzman, nerilen faaliyetlerin uygun biimde yrtlmesinden
sorumludur. Proses FMEA bir yaayan dokmandr ve retimin balamasndan sonra
olanlar da dahil, en son faaliyetleri ve en son tasarm dzeyini yanstmaldr.

Prosesten sorumlu mhendisin/uzmann sorunlar tanmlayabilmek ve nerilen faaliyetlerin

yrrle konduunu salama almak iin bir ka yntemi vardr. Bunlar, aadakilerle
snrl olmamakla birlikte:

www.sigmacenter.com.tr Sayfa :8 / 9
 (EK-8)

Proses/rn gereklerine ulaldndan emin olmak,

izimleri, proses/rn zelliklerini ve proses akn gzden geirmek,
retim/montaj dokmantasyonuna deiikliklerin kaydedildiini dorulamak,
Kontrol planlarn ve operasyon talimatlarn gzden geirmek.

www.sigmacenter.com.tr Sayfa :9 / 9