Skripta rijeenih zadataka

Kolegij: Otpornost materijala 1

Pripremili:
kec Leo

Literatura:
.: Otpornost materijala I, kolska knjiga, Zagreb, 2002.
.: Otpornost materijala II, kolska knjiga, Zagreb, 2002.
,
2004.
,

Bazjanac D.: .
Timoenko S.: .
Timoenko S.: .
Benham P.P., Crawford R.J.: Mechanics of Engineering Materials, Longman
Scientific and Technical, Harlow, 1988.
Beer F.P., Johnston E.R.: Mechanics of Materials, McGraw-Hill, London, 1992.
Stanek M., Turk G.: Osnove mehanike trdnih teles, Fakulteta za gradbenitvo in
geodezijo Univerze v Ljubljani, Ljubljana, 1996.
: .
: .
1. Zadatak

zr unati naprezanja i nacrtati dijagram naprezanja.

F1 = F2 = 2 10 4 N
F3 = 4 10 4 N
E = 2,2 10 11 Pa
A = 10 cm 2 = 10 3 m 2
a = 2m
b = 1m

N
1Pa = 1
m2
N
1MPa = 1
mm 2

Vrijednosti uzdunih sila na pojedinim segmentima :

N III = F1 = 2 10 4 N
N II = F1 + F2 = 0
N I = F3 + F2 F1 = 4 10 4 N

Vrijednosti naprezanja na pojedinim segmentima :

N III
III = = 20 10 6 Pa = 20 MPa
A
N
I = II = 0
A
N
I = I = 40 10 6 Pa = 40MPa
A

2
2. Zadatak

, 40 i 80 cm od
slobodnog kraja aksijalnim silama F1= 15 kN, F2= 10 kN i F3= 5 kN.
unati naprezanja u pojedinim dijelovima stupa i pomak slobodnog kraja.

E = 2 10 5 MPa
d = 4cm F1 x
L (1) l1
L = 120cm; l1 = l 2 = l3 = l = = 40cm
3
d 4 10
2 2 4
A= = = 12,56 10 4 m 2
4 4 F2
(2) l2 120 cm
Naprezanja po dijelovima:
(1)K 0 x < 40cm
N (1) = F1 = 15kN F3
N (1) 15 10 N
3
(3) l3
(1) = = 4
= 12 10 6 Pa = 12 MPa
A 12,56 10 m 2

(2)K 40 x < 80cm

N (2 ) = F1 F2 = 25kN
N (2 ) 25 10 3 N
(2 ) = = 4
= 20 10 6 Pa = 20 MPa
A 12,56 10 m 2

(3)K80 x < 120cm

N (3 ) = F1 F2 F3 = 30kN
N (3 ) 30 10 3 N
(3 ) = = = 24 10 6 Pa = 24 MPa
A 12,56 10 4 m 2

Pomak slobodnog kraja:

(N (1) + N (2 ) + N (3) ) = k N (i )
3
l
l = l1 + l2 + l3 =
AE i =1

l 0,4 m
k= = 4
= 0,159 10 8
AE 12,56 10 2 1011
N
l1 = k N (1) = 0,159 10 8 ( 15 103 ) = 2,415 10 5 m = 0,024mm
l2 = k N ( 2 ) = 0,159 10 8 ( 25 103 ) = 4,00 10 5 m = 0,04mm
l3 = k N (3 ) = 0,159 10 8 ( 30 103 ) = 4,80 10 5 m = 0,048mm
l = l1 + l2 + l3 = 0,112mm

3
3. Zadatak

odrediti naprezanja u tapu pri promjeni temperature za + T .

FA
A

l1 l1
1 E 1 A1 1 E 1 A1
1 1

l2 2 E 2 A2 l2 2 E 2 A2
2 2

B B lt
T lB
FB

Ukoliko nema vanjskog otpora izduenju tapa, nema niti naprezanja u tapu.

Sve dok je l t u tapu nema naprezanja.

Ukoliko je tendencija tapa da se izdui za l t > tap
na,
odnosno s predznakom (minus).

realno izduenje

Iz uvjeta ravnotee tapa: FA FB = 0 FA = FB

lt = 1l1T + 2l2 T (2 ); (3) (1) FB = [( 1l1 + 2l2 )T ]E1 A1

l EA
lt > 0, = 0 l1 1 + 2 1 1
l1 E 2 A2
lt > > 0, 0

x1 =
FB [( l + 2l2 ) T ]E1
= 11
= lt l B K (1) A1 l EA
l1 1 + 2 1 1
lt = ( 1l1 + 2 l2 ) T K (2 ) l1 E 2 A2

l B = B 1 + B 2 K (3)
Fl Fl
E1 A1 E 2 A2
x2 =
FB [( l + 2l2 )T ]E1 A1
= 11
A2 l EA
A2 l1 1 + 2 1 1
l1 E 2 A2
4
4. Zadatak

njihova produljenja.

dop = 140 Mpa A

S1
E = 2 10 5 Mpa E 1 A1
b 1
F = 100kN
S1
a = 3m
B
b = 2m C

c = 1m E oo D
S2
b E 2 A2 2

S2 G E oo
H
l1 = 2 + 2 = 2 2m
2 2

F
l 2 = 2m
a b c a

3 3
M H = 0 S2 4 F 3 = 0 S2 = F = 100 = 75kN
4 4
5 5
M C = 0 S 2 5 S1 sin 45 3 = 0 S1 = S 2 = 75 = 176,8kN
3 sin 45 3 sin 45

Dimenzioniranje:
S S
x = dop Apot
A dop

S1 176,8 103
A1 pot = = 1,26 10 3 m 2 = 12,6cm 2
dop 140 10 6

d1
2
4 A1
A1 = d1 = = 4,01cm usvojeno d1 = 42mm ( A1 = 13,85cm 2 )
4

S2 75 103
A2 pot = = 0,536 10 3 m 2 = 5,36cm 2
dop 140 10 6

d2
2
4 A2
A2 = d2 = = 2,61cm usvojeno d1 = 28mm ( A2 = 6,15cm 2 )
4

5
Kontrola

S1 176,8 103
x1 = = = 127,6 MPa < dop = 140MPa
A1 13,85 10 4
S2 75 10 3
x2 = = = 121,9 MPa < dop = 140 MPa
A2 6,15 10 4

Produljenja tapova

S1l1 176,8 10 3 2 2
l1 = = 4
= 18,056 10 4 m = 0,18cm
E1 A1 2 10 13,85 10
11

S 2l2 75 10 3 2
l2 = = 4
= 12,195 10 4 m = 0,12cm
E2 A2 2 10 6,15 10
11

6
5. Zadatak

F
S1 S2
AH A B C
D
B
C
D
AV

AH , AV , S1 , S2 ).
Uz tri uvjeta ravnotee postavljamo dodatnu jednadbu na deformiranom sustavu na principu

Iz uvjeta ravnotee sila :

M A = 0 Fl S 2 a2 S1a1 sin = 0 K (1)

X = 0 AH S1 cos = 0 AH = S1 cos K (2 )

Y = 0 S 2 F + S1 sin + RV = 0 K (3)

Iz plana pomaka :
l1
C l2 ; B = ... (4 )
sin

C B
= K (5)
a2 a1

Iz Hookovog zakona :
l1 = 1 1 ; l 2 = 2 2 ... (6 )
Sl S l
E1 A1 E 2 A2

l2 l1
(4) (5) = ... (7 )
a2 a1 sin

7
(6) (7)
S 2l2 S1l1
=
E2 A2 a2 E1 A1a1 sin

E1 A1 l2 a1
S1 = S 2 sin
E2 A2 l1 a2

S1 (1) S 2 =
Fl
E1 A1 l2 a1
2

a2 1 + 2
sin 2
E2 A2 l1 a2

Naprezanja u tapovima:

S1
1 =
A1
S2
2 =
A2

Vertikalni pomak to ( C l2 ):

C D l Sll
= D = l2 = 22
a2 l a2 E2 A2 a2

8
6. Zadatak

u sile F iz uvjeta da naprezanja u tapovima BE i CE ne

dop = 140 MPa.

E
E = 2,0 105 N/mm2
A1 = 4,0 cm2
A2 = 1,5 A1= 6,0 cm2

300 cm
1 2

A1,E A2 ,E

3
tg = = 2 ,0 = 63,43 A B C D
1,5
E=
l1 = l2 = 32 + 1,52 = 3,354 m F

200 cm 150 cm 150 cm 100 cm

A S1 S2 F

M

A =0
S1 sin 2 + S 2 sin 5 F 6 = 0 K (1)
200 cm 150 cm 150 cm 100 cm

1 2
A B E= C D
1

B
l

l 2

C
B' D

C'
D'
Iz plana pomaka

B C 2 l1 l
= B = C K(2) sin = B = 1 K(3)
2 5 5 B sin
l l
sin = 2 C = 2 K(4)
C sin

9
 S1l1 Sl S 2l2 2 S 2l2
Uvrtavanjem jednadbi (3) i (4) (2) uz l1 = i l2 = 2 2 = = slijedi:
EA1 EA2 E 3 A 3 EA1
1
2
l1 2 l2
= / sin
sin 5 sin
2
l1 = l2
5
S1l1 2 2 S 2l2
= / EA1
EA1 5 3 EA1
4 4
S1l1 = S 2l2 (l1 = l2 ) S1 = S 2 K( 5 )
15 15

(5) (1)

4
2 sin S 2 + 5 sin S 2 = 6 F
15
8 6F 90
S 2 ( sin + 5 sin ) = 6 F S 2 = = F = 1,2124 F
15 83
sin 83 sin
15

Uvrstimo li dobivenu vrijednost sile u tapu 2 S2 u (5) dobivamo S1 u ovisnosti o sili F:

4 90
S1 = F = 0 ,3233F .
15 83 sin

vrijednosti naprezanja:

S1
1 = dop
A1
N
dop A1 140 mm 2 400mm
2
0,3233F
dop Fdop =
A1 0,3233 0,3233
Fdop 173214 N = 173,214 kN

S2
2 = dop
A2
N
dop A2 140 mm 2 600mm
2
1,2124 F
dop Fdop =
A2 1,2124 1,2124
Fdop 69284 N = 69,284 kN

Mjerodavno je Fdop 69284 N = 69,284 kN .

10
7. Zadatak

1) i drveni kosnik pravokutnog

2 = 10A1 ako je F=155 kN a doputena naprezanja
12 107 N/m2 i drvo 6106 N/m2.

N
1dop = 12 10 7
m2
N
2 dop = 6 10 6 2
m
N
E1 = 2 1011 2
m
N
E 2 = 1 1010 2
m
E1 = 20 E 2
A2 = 10 A1
h = 2b

l 2l
3 4
sin = 2 = cos = 3 =
2 2
l 2l l 2 4l 2 25l 2 5
l1 = + = + = = l 5l 5 5l 5
2 3 4 9 36 6
6 6
2
l 2
l2 = 2 = l
3 3 2
sin = cos =
2

Plan pomaka :

F
S1 l1
A C D
oL B
C
S2 l2
D
B
C'
D'
B'

11
Sile u tapovima :

M A = 0 Fl S1 sin l S 2 sin l = 0K(1)

2 1
3 3
c D
= D = 2 C K(2 )
1 2
l l
3 3

l 2 S 2l2 l1 S1l1
C = = ; D = =
sin E 2 A2 sin sin E1 A1 sin

E1 A1l 2 sin
(2) S1l1
=2
S 2l2
S1 = 2 S2
E1 A1 sin E 2 A2 sin E 2 A2 l1 sin
20 E 2 A1 5l 3 3 2
S1 = 2 S 2 S1 = 6 S 2 (1)
E 2 10 A1 6 2l 5 2
F F
S2 = = = 0,38F S 2 = 58,9kN ; S1 = 353,4kN
1
sin + 4 sin 12 1
+ 2
3 5 6

Dimenzioniranje :

S1 d 2 S 4 S1 4 353,4 10 3
1 = 1dop A1 = 1 d =
A1 4 1dop 1dop 12 10 7
d 0,06m = 6cm d = 7cm

A2 = 10 A1 = 10 38,48 = 384,8cm 2
A2 384,8
A2 = b h = 2b 2 = 384,8cm 2 b = = = 13,87cm
2 2
b = 13,87cm
h = 27,74cm

Kontrola naprezanja :

S1 353,4 10 3
1 = = = 91,84 MPa 1dop = 120 MPa
A1 7 2 10 4
4
S 58,9 10 3
2 = 2 = = 1,53MPa 2 dop = 6 MPa
A2 2 13,87 2 10 4

12
8. Zadatak

Odrediti naprezanja u tapovima ukoliko se temperatura tapa 2 T:

F2
E 1 A1
E 1 A1 E 2 A2

T F1 F1
1 2 1
l2
l1 D
l1
l2 lt 1. T

D'' lF2 2. F2
D'

izduiti,

tap 2 se izdui za t
2
B
tapovi s brojem 1. 1 uje

Iz uvjeta ravnotee sila :

Y = 0 2 F1 cos F2 = 0 2 F1 cos = F2 K (1)

Iz plana pomaka :
l l
cos = 2 = 1 l1 = l2 cos K(2)
l1 l2

Iz Hookovog zakona :

K (3) K (4 )
F1l1 F2l2
l1 = l2 = lt l F 2 = 2 T l2
E1 A1 E2 A2
Ukupno izduenje l2 = utjecaj temp. + utjecaj ne sile : predznak )

(3 ), ( 4 ) ( 2 ) F1l1 Fl
= ( 2 T l 2 2 2 ) cos ...( 5 )
E1 A1 E 2 A2
F1l1 2 F l cos
(1) (5 ) = 2 T l2 1 2
E1 A1 cos E 2 A2

13
 2 TE1 A1 cos 2
l2 = l1 cos F1 =
EA
1 + 2 1 1 cos 3
E2 A2

2 2 TE1 A1 cos 3
(1) F2 = 2 F1 cos F2 =
EA
1 + 2 1 1 cos 3
E 2 A2

F1 F
Naprezanja u tapovima: 1 = ; 2 = 2
A1 A2

pretposta
produiti).
F2
Iz uvjeta ravnotee sila :
Y = 0 2 F1 cos + F2 = 0 2 F1 cos = F2 K (1)
F1 F1
Iz plana pomaka :
l l
cos = 2 = 1 l1 = l2 cos K(2) l1 D
l1 l2

Iz Hookovog zakona : l2

K (3) + 2 T l2 K (4 )
F1l1 F2l2
l1 = l2 = D'
E1 A1 E2 A2
Ukupno izduenje l2

(3 ), ( 4 ) ( 2 ) F1l1 Fl
= ( 2 2 + 2 T l 2 ) cos ...( 5 )
E1 A1 E 2 A2
F1l1 2 F l cos
(1) (5 ) = 12 + 2 T l2
E1 A1 cos E 2 A2

2 TE1 A1 cos 2
l2 = l1 cos F1 =
EA
1 + 2 1 1 cos 3
E2 A2
2 2 TE1 A1 cos 3
(1) F2 = 2 F1 cos F2 =
EA
1 + 2 1 1 cos 3
E 2 A2

F1 F
Naprezanja u tapovima: 1 = ; 2 = 2
A1 A2

14
9. Zadatak

Odrediti naprezanja u tapovima ako je srednji tap izveden

1 2 E 2 A2 1
E 1 A1 E 1 A1

D l2
l1 l2 F2
D''
F1 F1

l1 D''
D' strelice - smjer deformiranja

Iz uvjeta ravnotee sila :

Y = 0 F2 2F1 cos = 0 F2 = 2F1 cos K (1)

Iz plana pomaka : F1l1

l1 =
E1 A1
l2 l1 F2 (l 2 )
cos = = l 2 =
l1 l 2 E 2 A2
l1 F (l ) F1l1 1
= l 2 + = 2 2 + K (2 )
cos E 2 A2 E1 A1 cos

F1 (l 2 ) l 1
(1) (2) =2
Fl
cos + 1 1
1
= F1 2 2
l
cos + 1
E 2 A2 E1 A1 cos E 2 A2 E1 A1 cos

E1 A1 E 2 A2 cos E1 A1 E 2 A2 cos 2
F1 = =
2 E1 A1 (l 2 ) cos 2 + E 2 A2 l1 2 E1 A1 (l 2 ) cos 3 + E 2 A2 l 2

2 E1 A1 E 2 A2 cos 2 2 E1 A1 E 2 A2 cos 3
(1) F2 = =
2 E1 A1 (l 2 ) cos 2 + E 2 A2 l1 2 E1 A1 (l 2 ) cos 3 + E 2 A2 l 2

F1 F2
Naprezamja u tapovima 1 = 2 =
A1 A2

15
10. Zadatak

2
. Duina

mm. Odrediti sile u tapovima i izduenje srednjeg tapa ako je izvrena prinudna montaa sustava.

E1 A1 = E2 A2 = E3 A3 = EA
l1 = l2 = l3 = h

1 2 3 h S3
S2
S1
- l3
A l2
AH A l1
B B
E oo
a a a
AV

S1 h S (h ) S h
l1 = ; l 2 = 2 ; l3 = 3
EA EA EA

l3 l1
l3 = 3l1 3 = 3 1 S 3 = 3S1 K (1)
Sh Sh
=
3a a EA EA

l1 l2 S (h )
S1 K (2 )
Sh EA h
= 2l1 = l2 2 = 2 1 S2 = 2
a 2a EA EA h h

M A = 0 S1a S 2 2a + S 3 3a = 0 S1 = 2 S 2 3S 3 K (3)

(1), (2) (3) S1 = 2( EA

2h
S1 ) 9 S1 S1 =
2 EA
= 18kN
h h 14h 10
S1 (1) S 3 = 3S1 = 54kN

S1 (2 ) S 2 =
EA 2h
S1 = 90,05kN
h h
S1 = 18kN
S 2 = 90,05kN
S 3 = 54kN

S 2 (h ) 90 10 3 (1 0,6 10 3 )
l2 = = 3
= 4,29 10 4 m = 0,429 mm
EA 2,1 10 1 10
11

16
11. Zadatak

Greda ABC,
promjera d od potrebne duljine, te se pri
njegovoj montai morala upotrijebiti sila.
Potrebno je odrediti:
a) naprezanja u tapovima AE i CD ako se temperatura T = 25 K,
b)

E D
= 1mm A,E A,E
E = 2,1 105 MPa
T = 1,0 10 5 K-1

100 cm
1 2
d = 2 cm
+T

A B C
l1 = 1000mm 1mm = 999 mm
l2 = 1,0 m E=

d 2 22
A= = = 3,14 cm 2 50 cm 100 cm
4 4

1 2
M =0
S1 S2
B

S1 0,5 S 2 1,0 = 0
A B C S1 = 2 S 2 K (1)

1 2

l 1
A'
l2 l1
A -l1 B C =
1,0 0 ,5
l2 = 2( l1 ) ...(2 )
l 2

C'

Produljenja tapova 1 i 2 definiramo kao:

S1l1 S 2l2
l1 = i l2 = + T T l2
EA EA

17
Uvrtavanjem produljenja l1 i l2 u (2) dobivamo:

Sl
+ T T l2 = 2 1 1 K(3)
S 2 l2
EA EA

Uvrtavanjem (1) (3) slijedi

S 2 l2 2S l
+ T T l2 = 2 2 2 1
EA EA
l l
S 2 2 + 4 1 = 2 T T l2
EA EA
N
2,1 105 314mm 2
EA
(2 T T l2 ) = (2 1mm 1 10 5 K 1 25 K 1000mm )
2
S2 = mm
l2 + 4l1 1000mm + 4 999mm

S 2 = 23097,5 N = 23,098 kN

S1 = 2S 2 = 46195 N = 46,196 kN

Naprezanja u tapovima iznose:

S1 46196 N
1 = = = 147,12 MPa
A1 314mm 2
S 2 23098 N
2 = = = 73,56 MPa
A2 314mm 2

S 2l2 23098 N 1000mm

l2 = + T T l2 = + 1 10 5 K 1 25 K 1000 mm
EA N
2,1 10 5 2
314mm 2
mm
l2 = 0,35 mm + 0,25 mm = 0,6 mm

18
12. Zadatak

Za zadani pop
a) Odrediti momente povrine drugog reda (momente tromosti) I z , I y i I zy s obzirom na teite

b) Odrediti glavne momente povr

y1
8

8
8

8 8 8
z1

A = 24 16 8 8 4 2 = 269,73 cm 2 .

(24 16) 12 (8 8) 20 4 2 8
zT = = 10,85 cm
269,73
(24 16) 8 (8 8) 4 4 2 8
yT = = 8,95 cm
269,73

y1 y
7,05
8

T
0,95

8
z
8,95
8

2,85 5,15

10,85 13,15 z1
8 8 8

19
Momenti povrine drugog reda I z , I y i I zy

24 16 3 8 83 84
Iz = + (24 16) 0,95 2 + (8 8) 4,95 2 + + (4 2 ) 0,95 2 = 6382,6 cm 4
12 12 64
16 24 3
8 8 3
8 4

Iy = + (24 16) 1,15 2 + (8 8) 9,15 2 + + (4 2 ) 2,85 2 = 12630,9 cm 4
12 12 64
[
I zy = 0 + (24 16) 1,15 (0,95) 0 + (8 8) 9,15 (4,95) + 0 + (4 2 ) (2,85) (0,95) ]
I zy = 2343,1 cm 4

I zy 0

Glavni mo

I z+ I y1
I1, 2 =
( I z I y ) 2 + 4 I zy
2

2 2
6382,6 + 12630,9 1
I1, 2 = (6382,6 12630,9) 2 + 4 2343,12
2 2
I1, 2 = 9506,75 3905,18

I1 = 13411,93 cm 4 I 2 = 5601,57 cm 4

I z < I y vrijedi:

I v = I max = I1 = 13411,93 cm 4
I u = I min = I 2 = 5601,57 cm 4

g presjeka:

I zy 2 2343,1
tg 2 = = = 0,75
Iz Iy 6382,6 12630,9
2 = 36,87o = 18,43o y1 v y

u
18,43

z1

20